Soalan Tutorial - Sistem Geomorfologi - Jawapan

Jawapan Soalan Tutorial – Sistem Geomorfologi 1.

(a)Je (a)Jellaskan se secara ara ri ringkas perbe rbezaa zaan te tenaga ek eksogeni enik de dengan te tenaga en endogenik. •

•

•

(b)

[5] [5]

Tenaga eksogenik berpunca dari luar sistem bumi terutama dari sumber matahari manakala tenaga endogenik berpunca dari dalam bumi Tenaga eksogenik menghasilkan agen-agen geomorfologi dan bertanggungjawab terhadap proses penggondolan seperti luluhawa, hakisan, pengangkutan dan pemendapan Tenaga endogenik pula melalui gangguan-gangguan tektonik seperti gempa bumi, letusan gunung berapi, gelinciran dan lipatan membentuk pelbagai bentuk muka bumi. Huraik Huraikan an baga bagaima imana na tena tenaga ga endo endogen genik ik mempen mempengar garuhi uhi pelbag pelbagai ai jenis jenis bentuk bentuk muka muka bumi bumi.. [10]

Tenaga endogenik membentuk pelbagai bentuk muka bumi melalui gerakan-gerakan bumi seperti; Letusan gunung berapi. • – Bentuk Bentuk muka muka bumi jalar dalam dalam seperti seperti daik, daik, sil, sil, lakolit, lakolit, pakolit pakolit,, lapolit lapolit dan batolit batolit.. – Bentuk Bentuk muka muka bumi jalar luar luar seperti seperti kubah, kubah, kun kun perisai, perisai, kun kun abu, kun kompo komposit, sit, kaldera, geisar dan sebagainya. Lipatan gunung lipat, banjaran pergunungan dan gelinciran membantuk gunung bongkah, • dataran tanah tinggi, lurah dan tasik. (c) Terang Terangkan kan mengap mengapaa terda terdapat pat perbez perbezaan aan terhada terhadap p tena tenaga ga di dalam dalam sesebu sesebuah ah alur alur atau atau sungai. [10]

•

•

•

•

•

•

©

Faktor-faktor yang membezakan tenaga di dalam sesebuah alur atau sungai; Kecerunan sungai. Pada peringkat muda, dasar sungai sangat curam. Halaju arus sungai tinggi dan mempunyai banyak tenaga kinetik berbanding peringkat hilir sungai yang landai. Isipadu air. semakin banyak isipadu air, semakin banyak tenaga kinetik dalam sesuatu alur atau sungai. Di peringkat pertengahan, berlaku gabungan beberapa cawangan sungai yang menjadikan isipadu air sungai bertambah. Iklim. Jumlah isipadu air juga berbeza-beza mengikut musim. Pada musim tengkujuh, te ngkujuh, lebih banyak isipadu air dalam sesuatu alur atau sungai berbanding musim kemarau. Dari segi tenaga pula lebih tinggi ketika musim tengkujuh berbanding musim kemarau Halangan semula jadi. Kehadiran pulau, beting pasir dan tasik menghalang pergerakan air. aliran air yang perlahan bermakna tenaga dalam alur atau sungai kurang. Aktiviti manusia. Pembinaan jambatan atau empangan merentasi sesuatu alur atau sungai akan mengurangkan tenaga sesuatu alur atau sungai. Litupan bumi. Akar-akar pokok dan dahan-dahan pokok yang terdapat di sungai atau tumbang ke dalam sungai akan menghalang pergerakan aliran sungai daripada bergerak laju. Aliran air yang perlahan mempengaruhi tenaga sesuatu alur atau sungai.

Pusat Pra-Universiti SMK Purun 2010

1

Jawapan Soalan Tutorial – Sistem Geomorfologi

1.

(a) Huraikan secara ringkas tentang teori plat tektonik.

[5]

Teori Plat tektonik Kerak Kerak bumf bumf yang yang pecah pecah terdir terdirii daripa daripada da sembil sembilan an keping kepingan an (plat) (plat) kecil kecil dan • sembilan kepingan (plat) yang besar Arus Arus pero perola laka kan n magm magmaa dala dalam m lapi lapisa san n mant mantel el luar luar (lapisan (lapisan astenos astenosfera fera)) menyebabkan kerak bumi retak Plat yang pecah akan bergerak dalam tiga Cara iaitu berpisah, bertembung dan berselisih Pergerakan plat-plat ini menyebabkan gangguangangguan tektonik seperti gempa bumf, kegiatan gunung berapi, lipatan dan geliciran •

•

•

(b)

Jelask Jelaskan an fenome fenomena-f na-feno enomen menaa yang yang terjadi terjadi akibat akibat perger pergeraka akan n dala dalam m plat plat tekton tektonik. ik. [10]

Fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan plat tektonik Di sempad sempadan an platplat-pla plat. t. Perger Pergeraka akan n plat-p plat-plat lat tekton tektonik ik telah menghasilkan pelbagai kejadian gangguangangg gangguangangguan uan tektonik tektonik seperti gempa bumi, gelincira gelinciran, n, lipatan dan letusan gunung berapi Proses geomorfologi. Kesemua gerakan ini akan melonggarkan struktur batuan dan tanih tanih. Pada cerun-cerun bukit dan gunung dengan pengaruh tarikan graviti akan berlaku pelbagai proses pergerakan jisim Perpisahan plat. Menghasilkan kejadian hanyutan benua lalu membentuk beberapa benua benua dengan dengan dipisahkan dipisahkan oleh lautan. lautan. Benua-benu Benua-benuaa ini masih bergerak bergerak.. Wujud Wujud juga jurang laut dan permatang permatang Taut pada dasar laut Pertembungan plat. Plat-plat yang bertembung telah menghasilkan beberapa sistem per pergu gunu nung ngan an lipa lipatt sepe seperti rti Alps Alps,, Hima Himalay laya, a, Ande Andess dan dan Rock Rockies ies.. Kawa Kawasa san n pertembungan juga sering kali wujud pelbagai kegiatan gunung berapi melalui pembentukan igneus jalar dalam dan jalar luar Tsunami pergerakan plat-plat terutama di dasar Taut akan menyebabkan air Taut menerima tenaga kinetik yang banyak lapisan air laut berupaya membentuk ombakombak raksasa dan memberi kesan yang dahsyat terhadap geomorfologi, ekologi dan hidrologi sesuatu pantai •

•

•

•

•

(c) Berdas Berdasark arkan an salah salah satu satu feno fenomen menaa di di atas atas,, teran terangka gkan n peng pengaru aruhny hnyaa terh terhada adap p kehi kehidup dupan an manusia. [10] Pengaruh kegiatan gunung berapi terhadap kehidupan manusia ialah: Pertanian. Letusan gunung berapi yang menghasilkan lava jenis bes. Dataran lava sangat sesuai untuk kegiatan pertanian Pelancongan. Pembentukan bentuk-bentuk muka bumi seperti tasik kawah (Tasik Toba) dan geisar (Taman Yellostone) menarik pelancong. Ia menjadi punca pendapatan melalui ekopelancongan Rekreasi. Kolam air panas sesuai untuk mandi dan dan bere berend ndam am.. Dika Dikata taka kan n minera minerall dari air air panas panas muja mujarab rab untu untuk k merawat merawat pelb pelbaga agaii jenis jenis penya penyakit kit kulit kulit • Perlombongan. Pembentukan batuan jenis metamorfik atau jelmaan akibat kegiatan letusan gunung berapi telah menghasilkan batuan marmar, berlian, gneis dan sebagainya. Batuan ini dilombong untuk pelbagai kegunaan manusia •

•

•

•

©


2


•

©

Tenaga Tenaga termal. termal. Di kawasan kawasan gunung gunung berapi berapi seperti seperti di Icel Icelan and, d, pema pemana nasa san n sistem saliran di permukaan oleh magma dalam lapisan kerak bumi telah menghasilkan wap air panas. Wap air yang panas, dijana untuk menghasilkan tenaga eletrik. Suhu di rumah kaca juga dikawal oleh wap air


3


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan plat tektonik?

[5]

Plat tektonik Plat merujuk kepada kerak bumi (plat-plat) yang terputus • Plat-plat bergerak di atas lapisan astenosfera dan terdapat arus perolakan magma • Terdapat tiga jenis pergerakan iaitu bertembung, mencapah dan berselisih • Contoh-contoh plat ialah Eurasia, Filipina, Pasifik, India, Afrika dan sebagainya • (b) Huraik Huraikan an bukt bukti-b i-bukt uktii yang yang menyok menyokong ong Teori Teori Hany Hanyuta utan n Benu Benuaa yang yang dikemu dikemukak kakan an oleh oleh Alfred Waneger. [10] Bukti-buk Bukti-bukti ti yang menyokong menyokongTeori Teori Hanyutan Hanyutan Benua Benua yang yang dike dikemu muka kaka kan n oleh oleh Alfred W agener ialah: Gabungan bentuk pinggir pantai benua-benua. Contohnya pinggir pantai Afrika Barat dan pinggir pantai timur Amerika Selatan Bukti Bukti paleon paleontol tologi ogi berdas berdasark arkan an usia usia fosil-f fosil-fosi osill purba purba di pinggi pinggirr pantai pantai barat barat Afrika dan Amerika Selatan. Contohnya fosil replika Mesosaurus Bukti usia dan jenis batuan dan galian. Contohnya emas di Afrika Selatan, benua kecil India danAustralia Sistem Sistem pergun pergunung ungan an dari segi segi struktu struktur, r, jenis jenis dan usia usia batu batuan an.. Cont Contoh ohny nyaa Amerika Utara dan Eropah Timur Bukti pengglasieran dari segi kesan hakisan dan proses pemendapan terutama di benua Afrika dan Amerika Selatan Bukti Bukti paleom paleomagn agnetis etisme me dari dari segi segi arah megnet megnet akibat akibat per ubahan susunan dan struktur batuan purba di benua kecil kecil India India •

•

•

•

•

•

(c)

Tera Terang ngka kan n kes kesan an ger gerak akan an tekto tektoni nik k terh terhad adap ap keh kehid idup upan an man manus usia ia.. [10]

Kesan gerakan tektonik terhadap kehidupan manusia boleh dibahagikan kepada kesan positif dan negatif Kesan positif Gunung berapi perisai atau kon lava bes kaya dengan besi dan magnesium. Lava bes sesuai untuk kegiatan pertanian Bentuk yang terhasil daripada letusan gunung berapi iaitu tasik kawah, kolam air pana pa nass dan geisar sesuai sesuai untuk untuk kegiatan kegiatan pelancongan pelancongan dan dan rekreasi Aktiviti gunung berapi yang melakukan proses penjelmaan batuan menggalakkan kegiatan perlombongan batu kuartza, marmar dan berlian Kesan negatif Apabi abita berla erlak ku letu letussan gunung berap erapii dan gemp empa bumf bumf,, is sela selalu luny nyaa mengorbankan banyak nyawa manusia Gangguan-gangguan tektonik juga memusnahkan harta benda seperti petempatan, tanaman dan binatang ternakan Bekalan makanan yang rosak akibat fenomena alam tersebut akan menyebabkan • berlakunya kebuluran dan penyakit Kemu Kemusn snah ahan an dan dan kero kerosa saka kan n infr infras astr truk uktu turr sepe sepert rtii sist sistem em perh perhub ubun unga gan n dan dan pengangkutan akan mengganggu urusan harian, perniagaan dan perdagangan •

•

•

•

•

•

©


4


1.

(a) (a) Apak Apakah ah yang yang dima dimaks ksud udka kan n den denga gan n pro prose sess end endog ogen enik ik dala dalam m sis siste tem m geo geomo morf rfol olog ogi? i?

[5] [5]

Proses endogenik ialah: Pembentukan muka bumi Bari dalam kerak bumi Akibat kuasa mampatan atau tegangan • Arus perolakan di bawah plat bumi • •

(b) (b)

Hura Huraik ikan an baga bagaim iman anaa pro prose sess lip lipat atan an kera kerak k bum bumii berl berlak aku. u. [8] Proses lipatan kerak bumi berlaku melalui: Daya mampatan atau himpitan di dalam kerak bumi Pertembungan antara plat-plat benua Bahagian kerak bumi yang berlipat ke atas -lintap mungkum Bahagian kerak bumi yang melentur ke bawah-lintap lendut •

•

•

•

(c)

Nyat Nyatak akan an tig tigaa bent bentuk uk muk mukaa bum bumii kesa kesan n pro prose sess lip lipat atan an ker kerak ak bum bumi. i. [3] Tiga bentuk muka bumi: Pantai berpulau • Banjaran • Gunung berapi •

(d) Terang Terangkan kan kepent kepenting ingan an kepe kepelba lbagai gaian an bentu bentuk k muka muka bumi bumi endog endogeni enik k terha terhadap dap kehidu kehidupan pan manusia. [9) Kepelbagaian bentuk muka bumi endogenik: Gunung berapi-pelancongan-panorama indah Gunung berapi-tenaga geoterma Gunung berapi-tanah lava bes suburkawasan pertanian Gunung Gunung lipat-kawasan tadahan hujan-punca hujan-punca sungai sung ai Tanah tinggi-menara pemancar radio/ telekomunikasi Gunung lipat-pemandangan indah-pelancongan Pantai berfiord-kawasan perikanan Pantai berpulau-tarikan pelancongan Lembah pergunungan-kawasan pertanian, petempatan •

•

•

•

•

•

•

•

•

©


5


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan tenaga eksogenik?

[5]

Tenaga eksogenik ialah: Tenaga daripada punca di luar kerak bumi • Matahari punca utama • Menghasilkan proses geomorfologi • Mengubah landskap permukaan bumi • (b)

Huraik Huraikan an bagaim bagaimana ana tenaga tenaga eksoge eksogenik nik mempen mempengar garuhi uhi proses proses luluha luluhawa wa batuan batuan.. [10]

Tenaga matahari mempengaruhi proses luluhawa melalui: Proses pengembangan dan pengecutan batuan • Pembasahan dan pengeringan batuan • Tindakan ibun • Mempercepat larutan kimia • Penghabluran garam • (c)

Jela Jelask skan an pen penga garu ruh h pros proses es lul luluh uhawa awa bat batua uan n terh terhad adap ap akti aktivi viti ti man manus usia ia.. [10] Pengaruh proses luluhawa batuan terhadap aktiviti manusia ialah: Membantu kegiatan pertanian-tanah laterit • Menyumbang bahan mentah industri-kaolin • Menyediakan kawasan pelancongan-pandangan karst Menyumbang somber mineral (batu garam) • Tempat keagamaan-gua ibadat • •

©


6


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan orogenisis?

[5]

Istilah Istilah orogen orogenisis isis bermaks bermaksud ud pergerak pergerakan an kerak kerak bumi bumi dalam dalam bebera beberapa pa keping kepingan an plat plat akibat arus perolakan magma di lapisan mantel. Pergerakan ini menyebabkan pelbagai konfigurasi landskap (b) (b)

Tera Terang ngka kan n keada keadaan an-ke -kead adaa aan n yang yang boleh boleh meny menyeb ebab abka kan n kejad kejadian ian tsu tsuna nami mi.. [8] Tsunami ialah gelombang raksasa dari laut yang melanda kawasan pinggir pantai dengan saiz yang amat besar. Terdapat pelbagai keadaan yang menyebabkan kejadian tsunami, iaitu: Gempa Gempa bumi bumi di dasar dasar laut atau daratan. daratan. Gerakan Gerakan plat plat tektoni tektonik k secara secara mencapa mencapah, h, bertembung atau berselisih menyebabkan gempa bumi. Gempa bumi menyebabkan gegaran air dan tenaga kinetik menyeb menyebab abka kan n alun alunan an air air laut laut menj menjad adii gelo gelomb mban ang g raksasa Letusan gunung berapi di dasar laut. Pengeluaran lava dan bahan letusan dari dasar laut ketika letusan meny menyeb ebab abka kan n koca kocaka kan n air air seca secara ra besa besarr-be besa sara ran n lalu lalu menyebabkan kejadian tsunami Lipa Lipatan tan kerak kerak bumi bumi di dasar dasar laut. laut. Kuasa Kuasa mampat mampatan an ketika pertembungan plat-plat tektonik menyebabkan alunan air laut menjadi gelombang Gelinciran di dasar laut. Perpisahan plat-plat tektonik yang menyebabkan ataman atau penimbulan kerak bumi menyebabkan alunan air laut •

•

•

•

(c) Jelask Jelaskan an kesa kesan n nega negatif tif fenome fenomena na tsun tsunami ami terhad terhadap ap alam alam sekitar sekitar fizikal fizikal dan kehidu kehidupan pan manusia. [12] Kesan tsunami terhadap manusia dan slam sekitar fizikal ialah: Sistem ekologi pemusnahan ekosistem akuatik dan hutan pinggir pantai gelombang gelombang besar besar memusna memusnahkan hkan hutan hutan paya bakau bakau.. Ia turut mengganggu menggan ggu aliran alira n tenaga t enaga dalam siratan makanan ekosistem tersebut. terumbu kurang di dasar laut akan termusnah Sistem geomorfologi gelo gelomb mban ang g besa besarr akan akan meng mengha haki kiss kawa kawasa san n ping pinggi girr pantai. Kemusnahan paya bakau akan menggalakkan lagi kejadian hakisan dan pelbagai proses pergerakan jisim berlaku perubahan pada garis pinggir pantai dasar laut akan mengalami kecetekan Sistem hidrologi. Pinggir pantai yang rendah akan mengalami penenggelaman dan air bertakung Kehilangan nyawa. Terutama penduduk yang tinggal di pinggir pantai atau mereka yang yang sedang sedang berkel berkelah ah dan mandi di pinggir pinggir pantai. Contohnya, Contohnya, kejadian tsunami pada 26 Disember 2004 telah menyebabkan jumlah kematian yang besar Kemusn Kemusnaha ahan n harta harta Benda. Benda. Kawasa Kawasan n petemp petempata atan n muda mudah h musn musnah ah.. Juga Juga turu turutt memusna memusnahkan hkan sistem sistem perhu perhubu bung ngan an dan kende kenderaa raan n bermo bermotor tor sepert sepertii kapal kapal dan bot perikanan. Kawasan pertanian juga termusnah Ekonom Ekonomii terjejas terjejas.. Kemusnah Kemusnahan an kemudah kemudahan an sosial, sosial, sumbersumber-sum sumber ber ekonomi ekonomi akan menjejask menjejaskan an punca punca pendapa pendapatan tan pendudu penduduk k seperti seperti kegiata kegiatan n perikana perikanan, n, pertanian, pelancongan dan perkhidmatan pengangkutan •

•

•

•

•

•

©


7


(a)Nya )Nyatakan tiga jenis batuan yang membentuk konfigurasi bentuk muka bumi.

[3]

Tiga jenis batuan: Batuan igneus • Batuan enapan • Batuan metamorfosis • (b) (b)

Hura Huraik ikan an pros proses es pemb pemben entu tuka kan n tig tigaa jen jenis is batu batuan an ters terseb ebut ut.. [12]

Proses pembentukan batuan: Batuan igneus Penyejukan Penyejukan dan pemejalan pemejalan magma dan lava lava,, suhu suhu magma magma yang yang tingg tinggii (dalam lingkungan 700 °C-1200 °C) di bawah kerak bumf menyebabka menyebabkan n batuan sentiasa sentiasa dalam tekanan yang tinggi Apabila tekanan berkurangan secara tibatiba, batuan yang cair akan bergerak keluar melalui celah-celah kerak bumf sebagai magma dan lava Penyejukan Penyejukan dan pemejalan pemejalan magma dalam rekaha rekahan n batuan batuan akan mengha menghasil silkan kan batuan igneus rejahan manakala penyejukan dan pemejalan lava di permukaan bumf akan menghasilkan batuan igneus terobosan Batuan enapan Terhasil melalui pengluluhawaan batuan, diangkut diangkut dan dimendapkan dimendapkan di kawasan terten tertentu tu oleh oleh agen-a agen-ages ges penga pengangk ngkuta utan n sepert sepertii air yang yang mengal mengalir, ir, angin angin dan glasier Dimendapkan Dimendapkan secara lapisan demi lapisanmampat melalui melalu i proses pemadatan dan perekatan Lapisan enapan di bahagian atas akan menekan turun lapisan bawah Akibat tekanan yang tinggi dari lapisan atas, bahan enapan yang halus seperti pasir dan lempung akan melekat lalu membentuk batuan enapan Batuan metamorfosis Berasal Berasal daripada daripada batuan batuan igneus igneus atau enapan enapan yang bertukar b ertukar kepada batuan jenis lain melalui proses metamorfisme Batuan bertukar kepada batuan lain akibat daripada haba dan tekanan yang tinggi serta perubahan dalam susunan mineral batuan berkenaan Berb Berbez ezaa dari daripa pada da batu batuan an lain lain dari daripa pada da segi segi stru strukt ktur ur,, teks tekstu tur, r, warn warnaa dan dan kandungan mineral Dua cara proses metamorfisme-metamorfisme serantau dan metamorfisme sentuhan •

•

•

•

•

• •

•

•

•

•

(c)

Jelask Jelaskan an peng pengaru aruh h batu batuan an terh terhada adap p konf konfigu igurasi rasi bentuk bentuk muka muka bumi bumi dan dan akti aktivit vitii manus manusia. ia. [10] Pengaruh batuan terhadap konfigurasi konfigurasi bentuk muka bumi: Batuan metamorfik (batu marmar, gnesis) dan batuan igneus (riolit, gabro) yang teguh dan tahan luluhawa dan hakisan-bentuk muka bumi yang menonjol menonjol seperti banjaran banjaran gunung, bukit dan permatang Batuan Batuan mendak mendak (syal, batu kapur, gipsum dan kaolin) kaolin) lebih lembut dan mudah terluluhawa-bentuk muka bumf yang melekuk seperti lurah dan lembah Granit-asas pembinaan bangunan dan jalan raya Basalt-tanah yang subur apabila terluluhawa-tanah lava bes (tanaman padi) Petroleum, gas asli dan batu arang-digunakan sebagai bahan api Batu kapur-untuk membuat simen sektor pembinaan • Natrium klorida (garam batu)-mengawet makanan • •

•

• • •

©


8


• • •

©

Batu marmar-kepingan lantai Batu permata, berlian, delima dan zamrudbarang kemas Antrasit-sebagai bahan bakar di kilang dan rumah


9


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan mantel?

[3]

Maksud mantel ialah; Bahagian daripada bumi yang terletak di bawah kerak bumi yang melingkari pusat bumi. • (b) (b)

Hura Huraik ikan an pro proses ses pem pembe bent ntuk ukan an batu batuan an enap enapan an.. [10]

•

• •

• •

(c)

Jela Jelask skan an pen penga garu ruh h jeni jeniss batu batuan an ter terha hada dap p pelb pelbag agai ai akti aktivi viti ti manu manusi sia. a. [12]

•

•

•

©

Proses pembentukan batuan enapan ialah; Batuan enapan mengalami dua proses pembentukan yang berbeza iaitu mekanika, kimia atau organik. Berlakunya proses-proses luaran seperti luluhawa, hakisan dan pengangkutan. Bahan-bahan hakisan dan yang terluluhawa dibawa oleh agen pengangkutan seperti air, ais, angin dan graviti dari kawasan bertenaga tinggi (kawasan sumber) ke kawasan bertenaga rendah (kawasan longgokan) Sesetengah bahan seperti kalsium karbonat terlarut dan membentuk bahan enapan. Longgokan enapan mengalami proses penyimenan kimia seperti silika, kalsium karbonat, oksida besi dalam jangka masa yang lama hingga membentuk lapisan-lapisan batuan enapan atau strata yang berbeza-beza ketebalannya.

Pengaruh jenis batuan terhadap pelbagai aktiviti manusia; Batuan igneus mengandungi mineral seperti kuartza, feldspar dan mika. Dilombong sebagai bahan galian. Batuan basalt mengandungi banyak kuartza dijadikan bahan batu permata. Batuan metamorfik. Sama ada daripada jenis batuan enapan atau igneus. Mengalami proses tekanan dan suhu yang tinggi. Kuartza menghasilkan sumber galian yang penting seperti kuarzit dan marmar. Batuan enapan. Hasil hakisan yang diangkut dan dimendapkan dalam bentuk berlapislapis. Berlaku apabila mengalami proses tekanan dan penyimenan. Syal karbon berupaya menghasilkan petroleum atau arang batu. Batu pasir pula mengandungi kuartza, kalsit, gipusm sebagai hasil perlombongan dan dijadikan bahan hiasan.


10


1.

(a) Jelaskan secara ringkas konsep hanyutan benua.

[5]

Hanyutan benua bermaksud benua tunggal pada satu masa dahulu yang dikenali sebagai Pan Pangea tela telah h berp berpec ecah ah kepa kepada da dua dua yang ang utam utamaa iait iaitu u Laur Lauras asia ia dan Gond Gondwa wana na.. Kemudiannya kedua-dua benua ini hanyut lalu membentuk benua-benua yang ada sebarang. Kejadian ini berlaku berjuta-juta tahun yang lampau. (b) (b)

Hura Huraik ikan an meng mengap apaa ber berla laku kuny nyaa han hanyu yuta tan n ben benua ua.. [10]

Terd Terdap apat at bebe beberap rapaa seba sebab b meng mengapa apa berla berlaku kuny nyaa hany hanyut utan an benua pada masa yang lampau. Mengikut Teori Wegener, berlaku dua arch utama pergerakan atau hanyutan benua iaitu Perg Pergera eraka kan n ke arah barat barat yang yang berpunca daripada daripada kuasa tektonik tektonik yang wujud dalam dalam bumi dan pergerakan dari arah kutub, kesan daripada tekanan ke atas benua. Pergerakan kedua kedua ini menyebabk menyebabkan an bumi seolah-olah seolah-olah terapung-apu terapung-apung ng di atas lautan magma yang panas. Keadaan Keadaa n ini sebenar sebenarnya nya ada kaitan kaitan dengan dengan perbezaa perbezaan n ketumpata ketumpatan n di dalam bumi sehingga sehingga menyebabkan menyebabkan wujud dayadaya yang mampu menggerakkan plat-plat bumi. Teori lain yang yang menyebabkan menyebabkan berlakun berlakunya ya hanyutan hanyutan benua ialah pengaruh arus perolakan yang panas di dalam perut bumi terutamanya di atas lapisan mantel. Batuan yang terdapat di dalam mantel mengalami suhu dan tekanan yang amat tinggi sehingga batuan tersebut menjadi cair atau separa cair. Keadaan inilah yang menyebabkan terbentuknya arus-arus pe perol rolakan akan yang yang mamp mampu u meng mengge gera rakk kkan an lapi lapisa san n kera kerak k bumf bumf di sebe sebela lah h atas atasn nya. ya. Pergerakan lapisan kerak bumi ini boleh menyebabkan benua-benua terpisah. Faktor ketiga yang dikaitkan dengan hanyutan benua ialah proses pergerakan plat-plat yang ang diken ikenal alii seba sebaga gaii Teor Teorii Plat Plat Tekt Tekton onik ik.. Teor Teorii ini ini meny menyat atak akan an kera kerak k bumi bumi diba dibaha hagi gika kan n kepa kepada da kepi keping ngan an-k -kep epin inga gan n bumf bumf yang yang dipan dipangg ggil il plat. plat. Plat-p Plat-plat lat ini dibahagikan pula kepada dua iaitu plat benua yang membawa daratan dan plat lautan yang membawa lautan atau bahagian bumi berair. Plat-plat ini sentiasa bergerak kerana wujudnya pergerakan arus perolakan magma yang panas di dalam perut bumi atau di lapisan lapisan astenos astenosfera. fera. Pergeraka Pergerakan n plat-plat plat-plat tersebut tersebut berlaku berlaku seca secara ra amat amat perla perlaha han n dan dan kada kadarr perg pergera eraka kann nnya ya juga juga berbez berbeza-b a-beza eza mengik mengikut ut plat. plat. Terdap Terdapat at tiga tiga Cara Cara plat-p plat-pla latt bergerak iaitu secara pertembungan, percapahan dan perselisihan. Pertembungan plat berlaku apabila dua sempadan plat bertembung antara sate sama lain baik baik sesama sesama plat benua atau sesama sesama plat lautan. Malahan Malahan pertembunga pertembungan n boleh juga berlaku antara plat benua dengan plat lautan. Apabila berlaku pertembungan plat yang padu atau mampat akan terbenam atau jatuh ke bawah. Proses percapahan juga boleh menyebabkan berlakunya hanyutan benua. Dalam proses perc percap apah ahan an,, plat plat-p -pla latt akan akan terp terpis isah ah dan dan berg berger erak ak menj menjau auhi hi anta antara ra satu satu sama sama lain lain.. Percapahan ini menyebabkan berlakunya proses tegangan yang kuat pada lapisan kerak bumi sehingga sehingga sempadan percapahan percapahan menjadi retak dan merekah. mereka h. Pergerakan plat boleh juga berlaku secara perselisihan perselisihan atau geseran plat. Kejadian Kejadian ini berlaku di sepanjang garis gelinciran atau sesar plat-plat. Garis sempadan di mana berlakunya kejadian perselisihan antara plat-plat ini dipanggil sebagai "sempadan berkecuali" kerana tidak berlaku sebarang pertembungan atau percapahan plat-plat. Oleh itu, proses hanyutan benua di sini hanyalah proses perselisihan. Kejadian-kejadian seperti gempa bumi sering berlaku di sempadan, kecuali apabila wujud gelombang seismik dari pusat gempa bumi di dalam perut bumi.

©


11


(c)

Jela Jelask skan an lim limaa kesa kesan n hany hanyut utan an ben benua ua ter terha hada dap p konf konfig igur uras asii muka muka bum bumi. i. [10]

Hanyutan benua yang berlaku berjuta-juta tahun yang lampau telah memberi kesan yang amat ketara ketara terhadap konfigurasi muka bumf dunia yang ada pada hari ini. Salah satu kesannya ialah berlaku berlak u pemisahan benua-ben benua-benua ua utama yang yang boleh diperhatikan diperhatikan pada hari ini seperti benua Amerika Utara (I), Eropah dan Asia (II), ..Amerika Selatan (III (III), ), Afri Afrika ka (I V) , Asi a Ten gga ra dan Asi a Mo nsu n (V ), Anta Antart rtik ikaa (VI (VI)) sert sertaa Australia (VII). Pada satu masa dahulu kesemua benua ini dikatakan hanya satu benua benua besar tetapi apabila berlaku hanyutan benua, maka benua-benua kecil mula terbentuk dan terhasil. Selain Selain itu, itu, hanyu hanyutan tan benua benua memben membentu tuk k pelba pelbagai gai ciri ciri fizi fizika kall benu benuaa yang yang keta ketara ra terutamanya di kawasan pinggir pantai. Antara bentuk atau ciri yang terkenal ialah fiord, ria dan tebing tinggi. Bentuk-bentuk ini banyak kedapatan di Norway dan Sweden. Bent Bentuk uk konf konfig igura urasi si muka muka bumf bumf yang yang lain lain kesa kesan n hany hanyut utan an benu benuaa term termas asuk ukla lah h pembentuk pembentukan an jurangjur jurangjurang ang lautan lautan berham berhampir piran an benua benua utama. utama. Kesan Kesan daripa daripada da pros proses es percapahan plat-plat bumi maka terbentuklah jurang-jurang lautan seperti jurang Mindano di sekitar Filipina. Selain Selain itu, itu, hanyu hanyutan tan benua benua menyeb menyebabk abkan an garisa garisan n pantai pantai semakin semakin panjan panjang g kerana kerana terbent terbentukn uknya ya benuabe benuabenua nua dan pulau-p pulau-pulau ulau.. Apabila Apabila dikira dikira keselur keseluruhan uhan garisan pantai tersebut, maka panjangnya menjadi berlipat ganda berbanding dengan garisan pantai sebelum berlakunya hanyutan benua. Pemisahan benua besar Pangea bukan sahaja mewujudkan beberapa benua tetapi juga pelb pelbag agai ai bentu bentuk k dan saiz pulau yang bertaburan bertaburan di lautan utama dunia. dunia. Antaranya Antaranya termasuklah kepulauan Hawai, Indonesia, Jepun dan sebagainya. Sehubungan dengan itu, konfig konfigura urasi si bentuk bentuk bumi bumi iaitu iaitu Taut Taut dan selat selat juga juga dapat dapat diperh diperhati atikan kan apabil apabilaa berlak berlaku u hanyut hanyutan an benua. benua. Laut dan selat ini memisahkan benua-benua dan juga juga pulau-p pulau-pulau ulau dan dan antara daratan dan pulau.

©


12


2.

(a) Ny Nyatakan tiga teori yang menjelaskan proses pembentukan benua.

[3]

Teori pembentukan benua: Teori awal (teori hanyutan benua) • Teori perluasan dasar laut (teori rebakan dasar Taut) • Teori tektonik plat (teori pergerakan plat) • (b) (b)

Apak Apakah ah yang yang anda anda faham faham tent tentan ang g teo teori ri hany hanyut utan an benu benua? a? [3] Teori hanyutan benua: Menerangkan kewujudan dan taburan benua yang ada masa kini Benua-benua sekarang berasal daripada satu benua dinamakan Pangea • Berpecah dan hanyut membentuk benuabenua kecil •

•

(c) Tunjuk Tunjukkan kan bukti-b bukti-bukt uktii berlak berlakuny unyaa prose prosess hany hanyuta utan n benu benuaa dalam dalam pemben pembentuk tukan an benu benuaa benua yang ada sekarang. [9] Bukti-bukti berlakunya proses hanyutan benua: Pada masa ini terdapat benua besar hasil hanyutan benua-benua Amerika, Benua Asia, Benua Australia, Benua Eropah, Benua Afrika Garis Garis pantai pantai timur Amerika Amerika Selatan Selatan adalah sepadan sepadan dengan dengan garis pantai barat Afrikamenunjukkan dahulunya pantai ini bergabung Batuan Batuan yang yang sama sama jenis jenis dan dan umur umur terdap terdapat at di Brazil Brazil dan Afrika-men Afrika-menunju unjukkan kkan daratannya dahulu adalah bersambung Batuan enapan di pantai Barat Afrika sama umur dengan batuan enapan di pantai timur Amerika Selatan-menunjukkan daratannya dahulu adalah bersambung Fosil haiwan yang sama ditemui di pelbagai benua berlainan-contoh: fosil haiwan isytrosauruds di temui di benua Afrika, India dan Antartika Mineral arang bate banyak terdapat di negaranegara beriklim sejuk seperti Kanada, Amerika Amerika Syarikat Syarikat dan Rusia-negara Rusia-negara ini dahulu dahulu teiletak teiletak di Pangea beriklim beriklim panas yang banyak hujan •

•

•

•

•

•

(d) (d)

Tera Terang ngka kan n kewuj kewujud udan an pelb pelbag agai ai bent bentuk uk muk mukaa bumi bumi kaw kawas asan an gun gunun ung g bera berapi pi.. [10] Kewujudan pelbagai bentuk muka bumf kawasan gunung berapi: Dataran Dataran lava-te lava-terja rjadi di apabil apabilaa aliran aliran lava lava membek membeku u di kawasa kawasan n tanah tanah tinggi tinggi membentuk dataran yang luas-contoh: luas-contoh: Dataran Tinggi Deccan, India Daik-terjadi apabila magma membeku dala dalam m reka rekaha han n mene menega gak k di dalam dalam kerak bumi - permukaan bumi terhakis menampilkan tiang batu yang tinggi Gizar-kawasan lopak Lumpur yang panas atau mendidih akibat pemanasan air dari dalam bumi oleh magma Pancut Pancutan an air panaspanas-air air panas panas yang yang memanc memancut ut keluar keluar dari dari lapisa lapisan n kerak kerak bumi bumi akibat pemanasan air dalam lapisan bumi oleh magma Tasik atau kolam air pa pas-mata air yang panas akibat pemanasan magma di dalam kerak bumf-keluar ke permukaan bumf membentuk mata air panas-contoh: Kolam Air Panas Poring, Ranau, Sabah. •

•

•

•

•

©


13


•

• •

•

©

Kon Kon gunu gunung ng bera berapi pi-p -pelb elbag agai ai bent bentuk uk kon kon gunu gunung ng bera berapi pi akib akibat at perb perbez ezaa aan n kekuat kekuatan an letu letusa san n dan dan jeni jeniss lava lava yang yang diha dihamb mbur ur kelu keluar ar,, cont contoh oh:: kon kon lava lava asid asid (curam), kon lava bes (landai) Lakolit-bent Lakolit-bentuk uk lava yang membeku membeku di dalam lapisan bumi-bentuk seperti sepert i kulat Fakolit-bentuk Fakolit-bentuk lava yang membeku di dala dalam m lapi lapisa san n bumf bumf-b -ben entu tuk k sepe sepert rtii kepala paku Batolit-bent Batolit-bentuk uk lava yang membeku membeku dalam lapisan lapisan bumf-be bumf-bentu ntuk k bongka bongkah h batuan batuan yang besar


14


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan gempa bumi?

[5]

Gempa bumi boleh ditakrifkan sebagai pembebasan tenaga yang berlaku secara tiba-tiba dari pusat gempa dan lazimnya menghasilkan gelombang kejutan yang berpunca daripada sesaran di sepanjang garis gelinciran. (b)

Huraik Huraikan an hubu hubunga ngan n anta antara ra keja kejadia dian n gempa gempa bumi bumi dasar dasar laut laut denga dengan n keja kejadia dian n tsuna tsunami. mi. [10]

Kejadian gempa bumi dasar laut dan kejadian tsunami mempunyai kaitan yang amat rapat. Bias Biasan anya ya,, gemp gempaa bumf dasar laut berpunca berpunca daripada daripada berlakunva berlakunva pertembung pertembungan an atau himpitan antara dua atau tiga plat-plat tektonik. Apabila ini berlaku menyebabkan daya yang yang kuat kuat terbeb terbebas as dan ini menjad menjadika ikan n air laut bergelomba bergelombang ng lebih daripada daripada biasa. biasa. Gelombang air laut yang besar ini menjadi ombak yang amat kuat dan bergerak pada kelaju kelajuan an yang yang tinggi tinggi ke arah pantai. pantai. Ombak Ombak besar besar inilah inilah yang yang dikena dikenali li sebaga sebagaii tsunami. Selain itu, gmpa bumi dasar laut boleh juga berlaku apabila terjadi proses gelinciran plat tektonik. Apabi Apabila la satu plat plat tektonik tektonik tergeli tergelincir ncir maka maka daya terhasi terhasill dengan kuat. Daya yang kuat ini akan terbebas terbebas mela melalu luii kawa kawasa san n geli gelinc ncir iran an ters terseb ebut ut dan dan beba bebass ke atas atas memasu memasuki ki air laut. laut. Daya Daya ini mampu mampu mengha menghasil silkan kan gelomb gelombang ang yang yang tinggi tinggi dan bergerak ke kawasan pantai sebagai tsunami atau ombak besar. Gempa bumi dasar Taut boleh juga berlaku apabila berlaku kejadian pemisahan antara dua atau tiga plat tektonik di dasar taut. Kejadian ini menyebabkan ruang besar antara plat tektonik dan menyebabkan pergerakan air laut memasuki kawasan tersebut. Pada masa yang sama wujud daya yang kuat dan daya ini akan berusaha mencari jalan keluar keluar daripa daripada da kawasa kawasan n pemisa pemisah h plat-p plat-plat lat tekto tektonik nik terseb tersebut. ut. Daya Daya yang yang kuat kuat ini ini akhirnya akhirnya menolak menolak semula semula air laut yang memasuki kawasan pemisah tadi ke atas dan menjadikan gelombang kuat atau tsunami yang bergerak ke arah pantai di permukaan laut. (c) (c)

Jela Jelask skan an kes kesan an tsu tsuna nami mi ter terha hada dap p alam alam sek sekit itar ar man manus usia ia.. [10]

Kesan penting yang dibawa oleh kejadian kejadia n tsunami terhad terhadap ap alam alam seki sekitar tar manu manusia sia iala ialah h kemusnahan harta benda. Apabila ombak besar melanda kawasan-kawasan perumahan atau banda bandarr seperti seperti bandar bandar Acheh, Acheh, meny menyeb ebab abka kan n harta harta bend bendaa manu manusi siaa sepe seperti rti ruma rumah, h, bangu bangunan nan keraja kerajaan, an, kereta kereta dan sebaga sebagainy inyaa hilang hilang dan musnah musnah.. Keadaa Keadaan n ini turut turut menyebabkan kemusnahan yang ketara kepada infrastruktur sesebuah bandar. Sistem jalan raga, paip air, perhubungan dan sebagainya akan musnah dan dengan itu menyebabkan penduduk mengalami kesukaran bergerak dan berhubung antara satu kawasan dengan kawasan yang lain. Kejadian Kejadian tsunami tsunami juga menyebabkan menyebabkan kematian kematian dan kecederaan. kecederaan. Kejadian tsunami tsunami y yang yang mela meland ndaa band bandar ar Ache Acheh h tela telah h men men ebab ebabka kan n berat beratus us ribu ribu nyaw nyawaa manu manusi siaa terkorban dan tidak kurang juga yang tercedera. tercedera. Usaha membersihk membersihkan an kawasan yang diland dilandaa tsunam tsunamii mengam mengambil bil masa masa yang yang lama lama dan dengan dengan itu, itu, bangka bangkai-ba i-bangk ngkai ai bin binat atan ang g dan dan maya mayatm tmay ayat at yang yang bert bertab abur uran an bole boleh h meny menyeb ebab abka kan n berl berlak akun unya ya y penyebaran atau wabak penyakit. Di samping, itu ramai penduduk ang kehilangan kehilangan anggota keluarga dan saudara mara. Keadaan ini meninggalkan kesan atau gangguan psikologi psikologi atau trauma yang amat besar kepada mereka yang terselamat. te rselamat. Tsunami juga menyebabkan kawasan-kawasan pertanian, perniagaan musnah dan ini menjadikan manusia kehilangan mata pencarian. Bagi sesebuah negara, kejadian ©


15


tsunami ini boleh menyebabkan gangguan ekonomi ekonomi yang amat ketara. Ramai manusia akan menganggur dan dengan itu memungkin kan meningkatnya gejala penyakit sosial yang ketar ketaraa seperti mencuri, merompak dan sebagainya.

©


16


2.


[5]

Gemp Gempaa bumi bumi berm bermak aksu sud d pemb pembeb ebas asan an tena tenaga ga yang yang cepa cepatt dari dari pusa pusatt gemp gempaa mengha menghasil silkan kan gelomb gelombang ang keju kejuta tan n berp berpun unca ca dari daripa pada da sesa sesara ran n seca secara ra tiba tiba-ti -tiba ba di sepanjang gelinciran. (b) (b)

Jela Jelask skan an baga bagaim iman anaa gem gempa pa bumi bumi bole boleh h ber berla laku ku.. [10] Kejadian gempa bumf berlaku apabila: Dua atau tiga plat tektonik bertembung yang melepaskan tenaga secara tiba-tiba sehing sehingga ga mengg menggega egarka rkan n lapisa lapisan n kerak kerak bumi bumi dan akan akan dirasa dirasaii di sepan sepanjan jang g sempadan plat yang terlibat Gelinciran Gelinc iran pada plat tektonik yang mengakibatkan mengaki batkan berlaku berlakunya nya perg pergerak erakan an turun turun atau atau naik naik lap lapis isan an kerak kerak bumi seterusnya seterusnya akan mengeeuarkan mengeeuarkan gelomba gelo mbang ng seismi sei smik k dan menghasilkan gempa bumi bumi Pemisaha Pemisahan n antara plat tektonik tektonik akan melepaskan melepaskan tenaga secara tiba-tiba sehingga menggegarkan menggega rkan lapisan kerak bumi bumi yang juga akan menghasil menghasilkan kan gempa bumi Runtuhan tanah/tebing tinggi pada skala yang besar di dalam tanah atau di luar akan melepaskan tenaga secara tiba-tiba sehingga berlakunya kejadian gempa •

•

•

•

(c)

Bagaim Bagaimana anakah kah bencan bencanaa gemp gempaa bumi bumi terseb tersebut ut boleh boleh mengga menggangg nggu u kehi kehidup dupan an manusi manusia? a? [10] Kesan gempa bumi boleh mengganggu kehidupan manusia melalui: Kemusnahan harta benda-kemusnahan tempat tinggal, kenderaan Kehilangan nyawa-kejadian gempa bumi menyebabkan banyak nyawa terkorban Kehilangan Kehilangan mata mata pencarian-kemu pencarian-kemusnaha snahan n kawasan kawasan pert p ertani anian, an, kedai keda i Gangguan psikologi/trauma-perasaan takut terhadap keselamatan diri dan • keluarga Wabak penyakit-merebaknya penyakit berjangkit akibat persekitaran yang kotor • • •

•

©


17


1.


[5]

Gempa bumi bermaksud pergerakan secara tiba-tiba yang berpunca daripada pusat gempa dan lazimnya menyebabkan kemusnahan besar kerana ia melibatkan garisan gelinciran. (b) (b)

Nyat Nyatak akan an dua dua seb sebab ab berl berlak akun unya ya gemp gempaa bum bumi. i. [10]

• •

(c)

Punca gempa bumi ialah:Kesan pertembungan antara dua atau tiga plat-plat tektonik Kesan gelinciran plat tektonik Huraik Huraikan an masa masalah lah yang yang timb timbul ul apab apabila ila berla berlakun kunya ya gemp gempaa bumi bumi pada pada skala skala yang yang besar besar.. [10]

• • •

Impak terhadap alam sekitar manusia; Berpotensi menyebabkan kehilangan nyawa dan cerdera Menimbulkan perasaan trauma Penularan wabak penyakit

Impak terhadap alam sekitar fizikal; Meningkatkan kejadian tanah runtuh. • Menyebabkan peningkatan kadar pemendapan. • Perubahan landskap – kemusnahan hutan. •

©


18


1.

(a) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan batuan?

[3]

Batuan ialah: Pepejal • Mengandungi pelbagai mineral • Terikat sebagai jisim • (ii) Nyatakan tiga kumpulan batuan utama.

[3]

Tiga batuan utama ialah: Igneus • Enapan • Metamorfosis • (b) Terangkan bagaimana batuan tersebut terbentuk.

[9]

Cara pembentukkan batuan: Igneus-proses penyejukan dan pembekuan magma gunung berapi • Enapan-proses enapan/mendapan bahan-bahan organik dan bukan organik Metamorfosis-proses penjelamaan/perubahan daripada batuan asal menjadi batuan yang baru •

•

(c) Hu Huraikan kepentingan pelbagai je jenis batuan kepada kehidupan manusia.

[10]

Kepentingan pelbagai jenis batuan: Igneus-bahan binaan-jalan raya dan binaan bangunan • Enapan-pertanian-tanah lanar untuk tanaman padi; ignues lava bes untuk tanaman • padi dan jagung Enapan-tanah liat/syal-untuk industri tembikar dan batu bata; marmar-binaan Enapan-batu kapur membentuk kawasan pelancongan yang menarik Metamorfosis-mewujudkan kegiatan ekonomi perlombongan-arang batu, emas • Metamorfosis-berlian/intan untuk hiasan wanita • • •

©


19


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan kitaran batuan? •

•

•

•

•

[8]

Kitaran batuan bermaksud batuan berubah dari satu jenis batu kepada satu jenis batu kerana kerana pengaru pengaruh h tenaga eksogenik dan tenaga endogenik.T endogenik.Terdapat erdapat tiga jenis batu iaitu batu igneus, mendak dan jelmaan Pemben Pembentuk tukan an batuan batuan jenis jenis igneus igneus.. Penyej Penyejuka ukan n dan pembekuan pembekuan magma atau lava membentuk igneus jalar dalam atau igneus jalar luar. Contohnya, batu granit, gabro dan basalt Tenaga eksogenik melalui proses-proses penggondolan seperti luluhawa, hakisan, pengangkutan dan pemendapan membentuk batu enapan seperti batu pasir dan batu konglomerat Batu enapan seperti batu kapur, batu pasir, batu arang apabila terdedah kepada tenaga endogenik seperti terdedah kepada sentuhan dan tembusan magma, batu asal akan akan mengal mengalami ami peruba perubahan han fizik fizikal al dan kimi kimia. a. Batu Batu menda mendak k memb memben entu tuk k batu batu jelmaan jelmaan seperti seperti batu batu kapur kapur menjad menjadii batu marmar marmar dan batu arang menjadi menjadi batu berlian Batu Batu jelmaa jelmaan n yang yang terdapa terdapatt di permuk permukaan aan bumi bumi akhirn akhirnya ya menjad menjadii batu batu igneus igneus semu semula la.. Peng Pengar aruh uh kuas kuasaa endo endoge geni nik k mela melalu luii pele pelebu bura ran n lapi lapisa san n kera kerak k bumi bumi (menyusup dalam lapisan mantel ketika pergerakan plat-plat bumi) akan mencairkan lapisan kera kerak k bumi bumi lalu lalu meng mengha hasi sill magm magmaa yang yang akan akan memb membek eku u semu semula la membentuk batu igneus

(b) Pilih Pilih mana mana-man -manaa tiga tiga ciri ciri batuan batuan dan bincan bincangka gkan n peng pengaru aruhny hnyaa terha terhadap dap proses proses-pr -prose osess luluhawa. [10] Tiga Tiga ciri batuan batuan dan pengar pengaruhn uhnya ya terhad terhadap ap proses proses-pr -prose osess luluha luluhawa wa adalah adalah seperti seperti berikut: Warna batu gelap menyerap banyak haba menggalakkan proses-proses luluhawa kimia dan fizikal batu cerah kurang menyerap haba, maka tindak balas kimia kurang berlaku Struktur. Struktur. Batuan yang mempunyai mempunyai banyak banyak retakan, retakan, rekahan rekahan dan lubang lubang akan akan mudah mudah mengalami proses luluhawa kimia dan fizikal. Contohnya, air mudah masuk dalam rekahan batuan dan melarutkan komposisi kimia dalam batuan Kekerasan batuan • batu batu keras keras sepe seperti rti batu batu gran granit it,, lamba lambatt meng mengal alami ami pros proses es-p -pro rose sess lulu luluha hawa wa.. Manakala batuan lembut seperti batu kapur dan batu pasir mudah mengalami proses-proses luluhawa •

•

(c)

Jela Jelask skan an men menga gapa pa reg regol olit it san sanga gatt teba teball di kawas kawasan an tro tropi pika ka lem lemba bap. p. [7] Regolit sangat tebal di kawasan tropika lembap kerana: Faktor iklim • suhu lebih 27 °C sepanjang tahun Hukum Van Hoff iaitu setiap peningkatan 10°C akan menggalakkan tindak balas kimia sebanyak dua hingga tiga kali ganda Faktor iklim – hujan lebih 2000 mm setahun – bekalan air hujan yang banyak menggalakkan menggalakkan pros proses es-p -pro rose sess lulu luluha hawa wa kimia kimia secara secara giat. giat. Kese Kesemu muaa proses-proses prose s-proses luluhawa memerlukan memerl ukan air •

©


20


•

©

Faktor biotik. Tindakan akar yang memecahkan batuan memudahkan kemasukan cecair aktif ke dalam batuan. batuan. Tindak balas kimia mudah berlaku terhadap terhadap batuan induk membentuk regolit tebal.


21


1.

(a) Takrifkan batuan ekstrusif.

[5]

Teori Plat tektonik Kerak bumi yang pecah terdiri daripada sembilan kepingan (plat) kecil dan sembilan kepingan (plat) yang besar Arus rus pero erolaka akan magm agma dalam alam lapi apisan mantel tel luar (lap (lapis isan an aste asteno nosf sfer era) a) menyebabkan kerak bumi retak retak Plat yang pecah akan bergerak dalam tiga cara iaitu berpisah, bertembung dan berselisih Pergerakan plat-plat ini menyebabkan gangguangangguan tektonik seperti gempa bumi, kegiatan gunung gunung berapi, lipatan dan geliciran •

•

•

•

(b)

Huraik Huraikan an empa empatt fakto faktorr luluh luluhawa awa mekani mekanika ka domi dominan nan di kawas kawasan an berik beriklim lim tropik tropikaa lemb lembap. ap. [8]

Fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan plat tektonik Di sempa sempadan dan platplat-pla plat. t. Perge Pergerak rakan an platplat-pl plat at tekton tektonik ik telah menghasilkan pelbagai kejadian gangguangangg gangguangangguan uan tektoni tektonik k seperti seperti gempa gempa bumi, bumi, gelincira gelinciran, n, lipatan lipatan dan letusan gunung berapi Proses geomorfologi. Kesemua gerakan ini akan melonggarkan struktur batuan dan tanih tanih. Pada cerun-cerun bukit dan gunung dengan pengaruh tarikan graviti akan berlaku pelbagai proses pergerakan jisim Perpisah Perpisahan an plat. plat. Menghasi Menghasilkan lkan kejadian kejadian hanyutan hanyutan benua lalu membentuk beberapa benua benua dengan dengan dipisahkan dipisahkan oleh lautan. lautan. Benua-benua Benua-benua ini masih bergerak. bergerak. Wujud Wujud juga jurang laut dan permatang laut pada dasar laut Pertembungan plat. Plat-plat yang bertembung telah menghasil menghasilkan kan beberapa beberapa sistem sistem per pergu gunu nung ngan an lipa lipatt sepe sepert rtii Alps Alps,, Hima Himalay laya, a, Ande Andess dan dan Rock Rockie ies. s. Kawas Kawasan an pertembungan juga sering kali wujud pelbagai kegiatan gunung berapi melalui pembentukan igneus jalar dalam dan jalar luar Tsunami perger pergeraka akan n plat-p plat-plat lat terutama terutama di dasar dasar laut laut akan akan menyebabkan menyebabkan air laut menerima menerima tenaga kinetik kinet ik yang banyak lapisan air laut berupaya membentuk ombakombak raksasa dan memberi kesan yang dahsyat terhadap geomorfologi, ekologi dan hidrologi sesuatu pantai •

•

•

•

•

•

•

(c) Jelask Jelaskan an perhub perhubung ungan an antara antara kawasan kawasan mendap mendapan an sungai sungai dengan dengan kegiat kegiatan an manu manusia sia di sekitar kawasan hilir sungai. [12] Pengaruh kegiatan gunung berapi terhadap kehidupan manusia ialah: Pertanian. Letusan gunung berapi yang menghasilkan lava jenis bes. Dataran lava sangat sesuai untuk kegiatan pertanian Pelanconga Pelancongan. n. Pembentukan Pembentukan bentuk-bent bentuk-bentuk uk muka bumi seperti tasik kawah (Tasik Toba) dan geisar (Taman Yellostone) menarik pelancong. Ia menjadi punca pendapatan melalui ekopelancongan Rekreasi. Kolam air panas sesuai untuk mandi dan dan bere berend ndam am.. Dika Dikata taka kan n mineral dari air panas mujarab untuk merawat pelbagai jenis penyakit kulit • Perlombongan. Pembentukan batuan jenis metamorfi metamorfik k atau atau jelmaa jelmaan n akiba akibatt kegiatan letusan gunung berapi telah menghasilkan batuan marmar, berlian, gneis dan sebagainya. Batuan ini dilombong untuk pelbagai kegunaan manusia •

•

•

•

©


22


•

©

Tenaga termal. Di kawasan gunung berapi seperti di Iceland, pemanasan sistem saliran di permukaan permukaan oleh magma dalam lapisan kerak bumf telah menghasilkan menghasilkan g wap air pan s. Wap air yang panas, dijana untuk menghasilkan tenaga eletrik. Suhu di rumah kaca jugs dikawal oleh wap air


23


1.

(a) Dengan menggunakan peta dunia, tandakan satu kawasan gunung lipat bagi setiap benua yang anda pilih. [5] Gunung lipat muda yang ditandakan di peta ialah; 1. Banjar Banjaran an pergun pergunung ungan an Rockie Rockiess di Amerika Amerika Utara Utara 2. Banjar Banjaran an pergun pergunung ungan an Andes Andes di Amerik Amerikaa Selatan Selatan 3. Banjar Banjaran an pergu pergunun nungan gan Alps Alps di Eropah Eropah 4. Banjar Banjaran an pergu pergunun nungan gan Hima Himalay layaa di Asia Asia 5. Banjar Banjaran an Pemi Pemisah sah Besar Besar Aust Austral ralia ia

(b) Berika Berikan n huraia huraian n ringk ringkas as tent tentang ang proses proses kejadi kejadian an sist sistem em gunu gunung ng lipa lipatt berda berdasark sarkan an teor teorii perolakan. [8]

•

•

•

• •

Gerakan-gerakan bumi mempengaruhi bentuk muka bumi dari segi; Gerakan. Gerakan bumi melibatkan gempa bumi, letupan gunung berapi, gelinciran dan lipatan. Letupan gunung berapi membentuk pelbagai bentuk igneus jalar luar seperti kun gunung berapi berbentuk kubah, bentuk perisai, kun komposit, kawah, dataran lava dan geisar Magma yang mengalami penyejukan dan pembekuan dalam kerak bumi membentuk batu igneus jalar dalam seperti daik, sil, lakolit, lopolit, pakolit dan batolit Lipatan membentuk gunung lipat (antiklin), lurah/lembah (sinklin) dan nappe Gelinciran membentuk gunung bongkah (horst), lurah dan tasik

(c) Berdas Berdasark arkan an ciri ciri-cir -cirii simet simetrik rikal, al, huraik huraikan an bentuk bentuk muka muka bumi bumi yang yang terha terhasil sil akibat akibat proses proses lipatan. [12] Terdapat pelbagai gerakan bumi seperti gempa bumi, letupan gunung berapi, lipatan dan gelinciran. Kesemua gerakan ini memberi kesan kepada kehidupan manusia dari segi; Kesan positif ©


24


•

•

•

Kegiatan pertanian. Letupan gunung berapi membentuk dataran lava. Dataran lava sangat subur untuk aktiviti pertanian. Pelancongan dan rekreasi. Pembentukan geisar dan kolam air panas menjadi tumpuan rekreasi dan nilai perubatan Kegiatan perlombongan. Pengaliran lava menghasilkan batuan jelmaan seperti berlian dan batu marmar.

Kesan negatif Kehilangan nyawa manusia. letupan gunung berapi, gempa bumi dan gelinciran • membunuh ramai orang. Kerosakan harta benda. Bangunan, binaan kemudahan awam seperti jalan raya, landasan • kereta api, pelabuhan dan sebagainya musnah. Kegiatan ekonomi terjejas. •

©


25


1.

(a) Nyatakan proses-proses hakisan. • •

(b)

Cara-cara hakisan sungai ialah larutan, lagaan, geselan dan hidrol Jenis hakisan sungai ialah cara menegak (mendalam), melebar (mendatar) dan unduran (ke belakang) Terang Terangkan kan proses proses pemben pembentuk tukan an tiga tiga bentuk bentuk muka muka bumi bumi tind tindaka akan n haki hakisan san sunga sungai. i. [12]

•

•

•

•

(c)

Bentuk-bentuk muka bumi hakisan sungai ialah air terjun, jeram, gaung, lubang periuk, susuh bukit berpanca, lurah bukit V, jurang dan sebagainya. Air terjun – terb terben entu tuk k di per perin ingk gkat at hul hulu u sung sungai ai – dasar sungai sungai curam curam mengga menggalakka lakkan n proses proses hakisan hakisan menega menegak k dan hidrol hidrol – faktor faktor geol geologi ogi batu batuan an mempe mempenga ngaruh ruhii kejadi kejadian an air terj terjun un Gaung – terd terdap apat at di di peri pering ngka katt hulu hulu sun sunga gaii – dasar sungai sungai yang yang sangat sangat curam menggalakk menggalakkan an hakisan hakisan jenis menegak menegak – faktor batuan juga boleh mempengaruhi keberkesanan kejadian gaung Lubang periuk – terdapa terdapatt di di perin peringka gkatt perte pertenga ngahan han sunga sungaii – faktor struktur struktur batuan batuan seperti seperti rekahan rekahan dan lubang lubang menggalak menggalakkan kan kejadian kejadian lubang lubang periuk – proses proses hakisan hakisan lagaan, lagaan, geselan geselan dan hidrol hidrol menggi menggiatkan atkan pemben pembentukan tukan lubang lubang periuk periuk Jelask Jelaskan an pengar pengaruh uh bentuk bentuk muka muka bumi bumi tindak tindakan an sungai sungai terhada terhadap p kehi kehidup dupan an manusi manusia. a. [8]

•

•

•

•

•

©

[5]

Bentuk-bentuk muka bumi yang terhasil kesan daripada proses hakisan ialah air terjun, gaung dan proses pemendapan ialah delta. Tasik ladam terbentuk daripada kedua-dua proses iaitu hakisan dan pemendapan Air terjun – terb terben entu tuk k dar darii pro prose sess haki hakisa san n – menggalakka menggalakkan n kegiatan kegiatan manusi manusiaa seperti seperti rekrasi. rekrasi. Contohnya Contohnya air terjun terjun air panas, panas, Gunung Ledang dan Kota Tinggi, Johor Gaung – terb terben entu tuk k dar darii pro prose sess haki hakisa san n – sesuai sesuai untuk untuk pembin pembinaan aan empang empangan an kerana kerana mempun mempunyai yai keratan keratan rentas bentuk bentuk V – empangan empangan dapat dapat membek membekalkan alkan air, mengaw mengawal al banjir banjir dan dan menjan menjanaa kuasa kuasa elektrik elektrik Delta – terb terben entu tuk k dari dari pro prose sess pem pemen enda dapa pan n – merupa merupakan kan kawasa kawasan n yang yang sangat sangat landai landai dan rata – amat amat sesuai sesuai untu untuk k petemp petempata atan, n, pertan pertanian ian dan dan pembi pembinaa naan n – contoh contoh Delta Delta Mekong, Mekong, Vietnam, Vietnam, Delta Delta Ganges Ganges Brahmaputr Brahmaputra, a, India India dan dan Delta Delta Kemubu, Kelantan. Tasik ladam – terbent terbentuk uk dari dari pros proses es haki hakisan san dan pemend pemendapa apan n – sesuai sesuai untuk untuk akti aktivit vitii rekreas rekreasii dan dan akuak akuakult ultur ur


26


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa mekanika?

[5]

Luluhawa mekanika ialah: Proses pemecahan batuan • Secara semula jadi • Secara in situ Oleh unsur-unsur cuaca • •

•

(b)

Mata hri

Jelaskan peranan kedua[10]

dua unsur di atas terhadap proses luluhawa.

Peranan matahari dan ibun: Matah Matahari ari-me -memp mpen enga garuh ruhii pros proses es peng pengem emba bang ngan an dan dan peng pengec ecut utan an batu batuan an-d -dii kawasa wasan n gurun run pana anas wakt waktu u sian siang g suhu suhu ting tinggi gi meny menyeb ebab abka kan n batu batuan an meng mengem emba bang ng-wa -wakt ktu u mala malam m suhu suhu jatu jatuh h mend mendad adak ak meny menyeb ebab abka kan n batu batuan an menguncup-pr menguncup-proses oses ini berulang-ulang menyebabkan batuan retak dan pecah Matahari-menyebabkan proses basah-keringbatuan tepi pantai akan basah dan mengemban mengembang g apabila apabila terkena terkena air pasang/ pasang/omb ombak-b ak-batua atuan n kering kering dan menguncup menguncup apabila ombak berlalu atau air surut-lama kelamaan batuan retak dan pecah Matahari-meny Matahari-menyebabk ebabkan an proses proses kelupasan kelupasan batuan-bat batuan-batuan uan keras mengembang mengembang apabil apabilaa terken terkenaa bahang bahang panas panas mataha matahari-m ri-meng engunc uncup up apabil apabilaa waktu waktu malammalammenyebabkan kulit luar batuan mengelupas Matahari-menyebabkan proses penghabluran garam-air garam dalam rekahan batuan akan membeku membeku membent membentuk uk hablur apabila apabila disejat oleh haba matahari pembentukan hablur garam menyebabkan pengembangan hablur dalam rekahan batuan-membaji rekahan batuan dan memecahkannya Ibun Ibun-k -kew ewuj ujud udan an ibun ibun di kawa kawasa san n sede sederh rhan anaa duni duniaa dala dalam m musi musim m seju sejukkmembeku membeku dalam rekahan rekahan batuan batuan akan menyebabka menyebabkan n pengembang pengembangan an hablurhablurmembaji rekahan batuan-lama kelamaan batu pecah •

•

•

•

•

(c)

Menga Mengapa paka kah h lulu luluha hawa wa dal dalam aman an san sanga gatt efekt efektif if di di kawas kawasan an tro tropi pika ka lem lemba bap? p? [10] Luluhawa dalaman sangat efektif di kawasan tropika lembap kerana: Huja Hujan n tahu tahuna nan n leba lebatt mele melebi bihi hi 2000 2000 mm-l mm-lim impa paha han n air permuk permukaan aan banyak banyak menyebabk menyebabkan an proses proses infiltrasi infiltrasi (susupan) (susupan) tinggi-air dapat masuk jauh ke dalam dalam tanah-melarutkan batuan jauh di dalam bumi Hujan turun sepanjang tahun-tanah sentiasa lembap dan banyak kandungan airlarutan kimia berlaku Suhu Suhu udar udaraa yang yang ting tinggi gi anta antara ra 25-3 25-30 0 °C-c °C-cua uaca ca pa p as menyeb menyebabk abkan an air permukaan panaslarutan kimia lebih cepat berlaku Hutan yang padat dengan pokok-pokok besarakar tunjang pokok menjalar jauh ke dalam bumi-m bumi-melak elakuka ukan n Luluha Luluhawa wa biotik biotik-mem -memecah ecahkan kan batuan dalam bumi melalui proses bajian akar Banyak Banyak hidupan hidupan mikroorgan mikroorganisma-cac isma-cacing, ing, bakteri bakteria-me a-mengg nggalak alakkan kan Luluha Luluhawa wa biotik melalui melalui proses larutan lar utan organan Hujan banyak banyak dan kerap-menye kerap-menyebabk babkan an proses proses laru larutt resap resap tinggi tinggi dan dan jauh jauh ke dalam tanah-proses pereputan organan cepat-menjadi humus •

•

•

•

•

•

©


27


(a)Apa )Apakah ya yang di dimaksudkan de dengan lu luluhawa ki kimia da dan lu luluhawa me mekanika?

[5]

Luluhawa kimia M e ru ru ju j u k k e pa pa da d a p r os os e s p e re re p ut ut a n a t au au p en en gu gu ra ra iiaa n b at at ua ua n k es es an an dari da ripa pada da tind ti ndak ak balas dengan dengan air air atau larutan larutan sehing sehingga ga mineral mineral batuan batuan bertukar. bertukar. Antara proses luluhawa kimia ialah proses larutan dan pengkarbonan. Laru arutan tan—air —air yang yang men menyera yerap p di dalam alam batu batuan an akan mengemba ng dan mereng gangkan rekahan rekahan dalam dalam batuan. batuan. Batuan Batuan kuartza kuartza dan felsfar akan bertukar kepada kaolin atau tanah liat melalui hidrolisis Pengkarbonan—air hujan yang mengandungi galian terlarut bertindak sebagai asid asid karb karbon onat at lemah. Contohnya pada batuan kapur, kals ium karb onat akan terlarut dan menjadi kalsium bikarbonat H 2O + Coe –> H2CO3 •

•

•

Luluhawa fizikal Luluhawa fizikal merujuk kepada pemecahan batuan menjadi bahagian yang lebih kecil. Agen-agen yang terlibat ialah hujan, tindakan fros, matahari dan angin. Perubahan suhu di kawasan tropika lembap khasnya siang yang panas dan malam yang sejuk serta hujan lebat sepanjang tahun mempercepatkan kejadian luluhawa fizikal Tindak Tindakan an hujan— hujan—huj hujan an memain memainkan kan perana peranan n pentin penting g sebaga sebagaii agen agen pentin penting g luluhawa fizikal. Semasa hujan lebat, puin batu dihanyutkan Peru Peruba baha han n suhu suhu siang siang dan malam malam—p —pro rose sess pengulanga n panas dan sejuk menyeb menyebabk abkan an tekana tekanan n dan regang regangan an sebela sebelah h dalam dalam yang akhirnya memecahkan batuan Tindakan fros di kawasan tanah tinggi. Jika terdapat rekahan bate-batuan, air yang terperangkap perangkap akan membeku membeku semasa suhu sejuk. Pembekuan menyebabk abkan ais mengemba ngembang. ng. Apabil Apabilaa suhu suhu bertuka bertukarr panas, panas, akan akan meny ebabka eba bka n pada pad a akhirn akh irnya ya bat uan terlera terleraii dan jatuh jatuh di kawasa kawasan n kaki kaki buki bukitt •

•

•

•

(b) (b)

Jela Jelask skan an kes kesan an lul luluh uhaw awaa kepa kepada da pem pembe bent ntuk ukan an land landsk skap ap dan dan man manus usia. ia. [10] Antara kesan l uluhawa terhadap pembentukan lan landska dskap p Di kawasan bate kapur akan wujud stalaktit dan stalagmit Di kaki bukit banyak batu halus Galian yang mempunyai ferum bertukar menjadi warna perang •

•

•

Antara kesan luluhawa terhadap aktiviti manusia Kesan Kesan luluha luluhawa wa fizika fizikall sepert sepertii proses proses tindak tindakan an akar akar menyeb menyebabk abkan an struktu str uktu r pemb inaa n seper ti di jalan jalan tar mull mullah ah mereka merekah. h. Selain Selain itu. itu. aktiv aktiviti iti pem pembe besa sara ran n akar akar tumb tumbuh uhan an di kawa kawasa san n berc bercer erun un menyebabka n tanah runtuh. Justeru manusia bertin bertindak dak menanam menanam jenis jenis pokok pokok yang tidak tidak bera beraka karr tunj tunjan ang g berd berdek ekata atan n kawas kawasan an peru peruma maha han. n. jalan raya dan sebagainya Cerun bukit menjadi tidak stabil kesan hujan lebat dan panas yang bersilih gant gantii sert sertaa meng mengga gala lakkan kkan luluhawa. luluhawa. Justeru, Justeru, manusia manusia mengambil mengambil pelba pelbagai gai langkah langkah untuk untuk mengawa mengawall bahagian bahagian cerun cerun bu kit yang meng hada p ruang aktiviti aktiviti manusia manusia dikaw ikawal al dari daripa pad da run runtuh tuh. Cont Conto ohnya hnya denga engan n menyimen cerun bukit, membuat gabion, menutup cerun dengan sungkup dan sebagainya. •

•

©


28


(c)

Jela Jelask skan an dua dua perb perbez ezaan aan antar antaraa lulu luluha hawa wa kim kimia ia dan dan lul luluh uhaw awaa meka mekani nika ka.. [10] Perbezaan antara luluhawa kimia dan fizikal ialah: Luluhawa kimia ketara di kawasan beriklim khatulistiwa dan tropika panas, manakala mana kala luluhawa luluh awa fizikal fizikal ketara di kawasan kawasan beriklim beriklim panas panas atau sejuk sejuk Luluha Luluhawa wa kimia melibatk melibatkan an proses proses pengka pengkarbo rbonan nan.. pengoks pen goks idaan; ida an; manaka man akala la luluhawa fizikal melibatkan proses pemecahan bongkah dan bijian •

•

©


29


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa dalaman?

[5]

Istilah luluhawa membawa maksud membawa maksud proses-proses luluhawa kimia dan fizikal. Proses-proses ini berlaku di dalam batuan induk, iaitu secara insitu dengan bantuan unsur-unsur iklim. Batuan akan mengalami perubahan kimia dan fizikal. (b)

Terang Terangkan kan mengap mengapaa luluh luluhawa awa jenis jenis ini ini sang sangat at domi dominan nan di kawasa kawasan n trop tropika ika lembap lembap.. [10]

•

•

(c)

Hura Huraik ikan an pen penga garu ruh h pro prose sess lul luluh uhaw awaa terh terhad adap ap keh kehid idup upan an man manus usia. ia. [10]

•

•

•

•

•

©

Faktor-faktor luluhawa dalaman dominan di kawasan tropika lembap ialah; Faktor iklim – Hujan yang banyak banyak lebih lebih 2000 2000 mm sepanj sepanjang ang tahun tahun.. Bekalan Bekalan air air banyak banyak menggalakkan proses-proses luluhawa kimia – Suhu yang tinggi lebih 27 oC sepanjang tahun. Hukum Van Hoff menyifatkan kadar haba yang banyak menggalakkan tindak balas kimia pada batuan induk Faktor biotik – Litupan bumi yang tebal menggalakkan proses infiltrasi air ke dalam tanah. Bekalan air bawah tanah menggalakkan tindak balas kimia terhadap batuan. – Litupan Litupan bumi bumi membeka membekalkan lkan bahan bahan organik organik.. Pereputan Pereputan bahan organik organik mengha menghasilkan silkan asid organan. Asid organan menggalakkan tindak balas kimia terhadap batuan induk. – Akar litupan litupan bumi bumi menjalar menjalar dan masuk ke dalam dalam rekahan rekahan batuan. batuan. Apabil Apabilaa ia membesar, ia mengopek dan memecahkan batuan.

Pengaruh proses luluhawa terhadap kehidupan manusia ialah; Pertanian – Pereputan Pereputan batuan batuan menghasilka menghasilkan n regolit. regolit. Tanah Tanah yang yang tebal tebal sesuai sesuai untuk untuk kegiatan kegiatan pertanian. Industri tembikar – Proses hidrolisis hidrolisis terhadap terhadap batu batu granit granit menghasil menghasilkan kan tanah tanah liat. liat. Tanah Tanah liat diguna digunakan kan untuk membuat tembikar, pasu dan barang hiasan Pelancongan – Proses luluhawa luluhawa membent membentuk uk pelbagai pelbagai bentuk bentuk muka muka bumi bumi di kawasa kawasan n karst karst (batu (batu kapur). Pandang darat karst menarik pelancong. Perlombongan – Pereputan Pereputan batuan batuan memendapka memendapkan n logam logam bijih bijih timah timah dalam dalam tanah. tanah. Bijih Bijih timah timah banyak banyak terdapat dalam longgokan tanah mendap. Pembinaan – Lapisan Lapisan tebal tebal tanah tanah memudahkan memudahkan kerja pembinaan pembinaan bangun bangunan an dan dan jalan jalan raya. raya.


30


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa dalaman.

[5]

Luluhawa Luluhawa dalaman dalaman juga juga dikenali dikenali sebagai sebagai luluhawa luluhawa kimia yang merujuk mer ujuk kepa da penguunaan/pereputan batuan kesan tindak balas dengan air atau larutan sehingga mineral batuan bertukar (b) (b)

Jela Jelask skan an jeni jeniss-je jeni niss lulu luluha hawa wa dala dalama man. n. [10] Dua jenis luluhawa dalaman Pengkar bonan—ti ndak balas asid karbonik lemah lemah denga dengan n kalsiu kalsium m karbon karbonat at Larutan—air sebagai pelarut mineral contohnya kalsium membentuk pandang darat karstseperti stalaktit dan stalagmit di Gua Isiah • •

(c) Huraik Huraikan an faktor faktor-fa -fakto ktorr yang yang mempen mempengar garuhi uhi proses proses luluha luluhawa wa dalama dalaman n di di kawas kawasan an beriklim tropika. [10] Faktor-faktor yang mempengaruhi proses luluhawa dalaman di kawasan iklim tropika: Iklim—luluhawa bergantung pada air • Suhu—suhu 27 °C — 32 °C dan bezantara kecil • Faktor biotik—tumbuhan dan mikroorganisma, bakteria, cacing •

©


31


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan sistem geomorfologi?

[5]

Maksud sistem geomorfologi ialah satu kajian saintifik terhadap agen-agen geomorfologi. Agen-agen geomorfologi melakukan proses-proses geomorfologi. Proses-proses geomorfologi mmengukir permukaan bumi. Hasilnya terbentuk pelbagai konfigurasi landskap di permukaan bumi. (b)

Berdas Berdasark arkan an jeni jenis-j s-jeni eniss batua batuan, n, hura huraika ikan n cara cara pembe pembentu ntukan kan dan ciri-cir ciri-cirii batua batuan n terseb tersebut. ut. [12]

•

•

•

(c)

Terang Terangkan kan bagaim bagaimana ana kehidu kehidupan pan manusi manusiaa dipe dipenga ngaruh ruhii oleh oleh jenis-j jenis-jeni eniss batu batuan. an. [8]

• • •

•

©

Cara pembentukan dan ciri-ciri batuan igneus, mendak dan metamorfosis ialah; Batu igneus – Ia terbentuk terbentuk kesan dari proses proses penyejukan penyejukan,, pembekua pembekuan n magma magma dan lava. Magma membeku dalam kerak bumi dan membentuk igneus jalar dalam. Lava membeku di luar kerak bumi membentuk igneus jalar luar. Contoh batu igneus ialah batu granit, gabro dan basol. – Ciri-ciri Ciri-ciri batu igneus igneus ialah batuan jenis ini sangat sangat keras, keras, berbentu berbentuk k hablur hablur kasar kasar atau halus dan tidak mengandungi fosil. Batu mendak – Batu mendak mendak terbentu terbentuk k secara secara mekanik mekanikaa seperti seperti proses proses-pros -proses es pengg penggondo ondolan, lan, luluhawa, hakisan, pengangkutan, pemendapan batuan dan tanah. Ia mengalami proses simentasi dan terlekat. Contoh batu mendak ialah batu pasir, batu syil dan batu konglomerat. – Batu mendak mendak terbetuk terbetuk secara secara organik organik.. Pokok Pokok yang yang mati mati termenda termendap p dalam lapisan lapisan tanah membentuk arang batu. Hidupan laut yang mati termendap di dasar laut seperti kulit kerang dan siput membentuk batu kapur – Ciri-ciri Ciri-ciri batu mendak mendak ialah batuan jenis ini ini biasanya biasanya agak lembut, lembut, struktur struktur berlapis berlapis-lapis dan mengandungi fosil haiwan dan tumbuhan. Batu metamorfosis – Batu metamorfosis terbentuk dari proses penembusan atau sentuhan magma terhadap batuan di dalam atau di luar kerak bumi. Batuan asal mengalami tekanan dan suhu yang tinggi. Juga mengalami perubahan fizikal dan kimia. Contohnya batu kapur menjadi batu marmar, batu arang betukar menjadi berlian, batu syil bertukar menjadi batu syis. – Ciri-ciri Ciri-ciri batu metamorfosis metamorfosis ialah batu jenis ini sangat sangat keras, keras, berlaku berlaku perubah perubahan an isi kandungan kima dan struktur batuan.

Pengaruh pelbagai jenis batuan terhadap kehidupan manusia ialah; Bahan pembinaan bagunan dan jalan raya seperti batu granit dan batu marmar Bahan perhiasan khasnya barang kemas wanita seperti batu permata, berlian dan delima Bahan api untuk kegunaan kilang dan domestik. Contohnya arang batu digunakan sebagai bahan pembakaran Bahan mentah insudtri pembuatan. Contohnya batu kapur penting dalam industri simen. Arang batu penting dalam industri peleburan bijih besi.


32


1.

(a) Huraikan secara ringkas ciri-ciri struktur bumi.

[8]

Ciri-ciri struktur bumi Terdapat tiga lapisan bumi iaitu kerak bumi, mantel dan teras. • Ketebalan kerak bumi paling nipis (30 – 50 km), diikuti teras paling tebal (3000 km) • Suhu semakin meningkat ke arah yang dalam. Lapisan kerak bumi (300 oC), mantel (1500oC) dan teras (3600 – 5000 oC) Ketumpatan. Semakin dalam semakin tumpat. • Kandungan. Lapisan kerak bumi terdiri dari sima dan silika, mantel terdiri dari olivine • dan piroksin dan teras terdiri dari besi dan nikel. •

(b)

Jelask Jelaskan an bagaim bagaimana ana ciri-ci ciri-ciri ri batuan batuan mempen mempengar garuhi uhi proses proses-pro -proses ses luluha luluhawa. wa. [10]

•

•

•

•

(c)

Nyat Nyatak akan an peran peranan an tumb tumbuh uh-t -tum umbu buha han n dalam dalam memp mempen enga garu ruhi hi pros proses es lulu luluha hawa. wa. [7]

•

•

•

•

©

Ciri-ciri batuan yang boleh mempengaruhi proses-proses luluhawa ialah; Warna batuan – Batu yang yang gelap seperti seperti gabro gabro lebih lebih mudah mudah mengal mengalami ami proses-p proses-proses roses luluhawa luluhawa berbanding batu yang cerah – Batu yang yang gelap menyerap menyerap lebih lebih banyak banyak haba haba berband berbanding ing batu batu yang yang cerah. cerah. Batu gelap lebih cepat mengembang dan pecah serta mudah mengalami tindak balas kimia Struktur batuan – Batu yang yang mempunyai mempunyai rekahan rekahan dan retakan retakan menggalakka menggalakkan n tindakan tindakan akar (proses (proses luluhawa fizikal) serta luluhawa kimia kerana air mudah memasuki rekahan – Batu berlapis-lap berlapis-lapis is mengal mengalami ami proses proses luluhawa luluhawa pensuri pensuriaan aan di di gurun gurun panas Kandungan kimia – Galian Galian yang yang berla berlaina inan n mempun mempunyai yai warn warnaa yang yang berlain berlainan an – Kadar kembang-kec kembang-kecut ut yang yang berbeza berbeza mengga menggalakkan lakkan proses proses luluhawa luluhawa relaian bijian di gurun Kekerasan batuan – Jenis batuan batuan yang yang keras keras seperti seperti granit granit dan dan gabro gabro kurang kurang mengalami mengalami prosesproses-pros proses es luluhawa berbanding batu jenis lembut seperti batu kapur dan batu pasir

Peranan tumbuh-tumbuhan dalam mempengaruhi proses luluhawa; Tumbuhan melakukan proses tindakan akar dalam batuan yang mempunyai rekahan dan retakan Akar tumbuhan yang menjalar masuk ke dalam rekahan dan retakan mengeluarkan rembesan kimia yang menggalakkan proses tindak balas kimia dalam batuan Litupan bumi yang tebal menggalakkan proses infiltrasi air hujan ke dalam tanah dan seterusnya menggalakkan proses luluhawa dalaman Tumbuhan membekalkan bahan organik. Proses pereputan tumbuhan yang mati membekalkan asid organik yang meningkatkan kadar luluhawa kimia dalam batuan.


33


1.

(a) De Dengan menggunakan peta dunia, label dan namakan gunung lipat mu muda.

[5]

Gunung lipat muda yang ditandakan di peta ialah: 1. Banjar Banjaran an pergun pergunung ungan an Rockie Rockiess di Amerika Amerika Utara Utara 2. Banjaran pergunungan Andes di Amerika Selatan 3. Banjar Banjaran an pergu pergunun nungan gan Alps Alps di Eropah Eropah 4. Banjar Banjaran an pergunu pergununga ngan n Himalaya Himalaya di benua benua kecil kecil India 5. Banjar Banjaran an Titiwa Titiwangs ngsaa dan Crocke Crockerr di Malays Malaysia ia 6. Banjar Banjaran an Pemi Pemisah sah Besar Besar Aust Austral ralia ia

(b)

Terang Terangkan kan bagaim bagaimana ana geraka gerakan-g n-gera erakan kan bumi bumi mempen mempengar garuhi uhi bentuk bentuk muka muka bumi bumi.. [10]

Gerakan-gerakan bumi mempengaruhi bentuk muka bumf dari segi: Gerakan. Gerakan bumi melibatkan gempa bumf, letupan gunung berapi, gelinciran dan lipatan Letupa Letupan n gunung gunung berapi berapi membentu membentuk k pelbagai pelbagai bentuk bentuk ign eus jala r luar seper ti kun gunung berapi bera pi berbentuk berbentuk kubah, kubah, bentuk bentuk perisai perisai,, kun kun kompos komposit, it, kawah, kawah, dataran lava dan geisar Magma yang mengalami penyejukan dan pembekuan dalam kerak bumi membentuk batu igneus jalar dalam seperti daik, sil, lakolit, lopolit, pakolit dan batolit Lipatan membentuk gunung lipat (antiklin), lurah/ lembah (sinklin) dan nappe • Gelinciran membentuk gunung bongkah (horst), lurah dan tasik •

•

•

•

(c)

©

Jela Jelask skan an kes kesan an ger gerak akan an-g -gera eraka kan n bum bumii terh terhad adap ap keh kehid idup upan an man manus usia ia.. [10]


34


Terd Terdap apat at pelb pelbag agai ai gera geraka kan n bumf bumf sepe sepert rtii gemp gempaa bumf bumf,, letu pan gunun g ber api, lip at an dan gel inc ir an. Kese Kesemu muaa geraka gerakan n ini membe memberi ri kesan kesan kepad kepadaa kehidu kehidupa pan n manusia dari segi:

Kesan positif Kegiatan pertanian. Letupan gunung berapi membentuk dataran lava. Dataran lava sang at subu r untuk untuk aktiv aktiviti iti perta pertania nian n Pela Pelanc ncon onga gan n dan dan rekrea rekreasi si.. Pemb Pemben entu tuka kan n geis geisar ar dan dan kolam air panas menjadi tumpuan rekreasi dan nilai perubatan Kegiatan perlombongan. Pengaliran lava menghasilkan batu jelmaan seperti berlian dan batu marmar –aktiviti perlombongan memberi peluang pekerjaan dan pendapatan negara –letupan gunung berapi turut menghasilkan pemendapan belerang •

•

•

Kesan negatif Kehilang Kehilangan an nyawa nyawa manusia. manusia. Letupan gunung gunung berapi, berapi, gempa bumi dan lipatan lipatan membunuh membunuh orang Contohn Contohnya ya pada 26 Disember Disember 2004, 2004, kejadian kejadian tsunami tsunami akiba a kibatt gempa bumf telah meragut nyawa ratusan ribu orang Kerosakan harta benda • – bangunan, binaan kemudahan awam seperti jalan raya, landasan kereta api, pel pelab abuh uhan an dan dan seb sebag againya ainya tur ut termus nah. Tanama n dan ternak an juga juga turut termusnah •

©


35


1.

(a) Huraikan secara ringkas bagaimana muatan sungai diangkut.

[5]

Cara-cara muatan sungai diangkut; Seretan atau heretan batu tongkol • Golekan atau gulingan serpihan batu • Loncatan atau lompatan ketulan batu • Ampaian butiran pasir yang halus, tanah liat • Apungan daun, ranting kayu • (b)

Terang Terangkan kan faktor faktor-fak -faktor tor yang yang meny menyeba ebabka bkan n prose prosess peme pemenda ndapan pan di sesuat sesuatu u sung sungai. ai. [8]

•

•

•

•

•

(c)

Jelask Jelaskan an proses proses pemben pembentuk tukan an bentuk bentuk-be -bentu ntuk k muka muka bumi bumi pemend pemendapa apan n sungai sungai.. [12]

•

©

Faktor-faktor yang mempengaruhi proses pemendapan di sesuatu sungai; Peringkat sungai – Dasar Dasar sung sungai ai land landai ai di di perin peringka gkatt hilir hilir sungai sungai – Arus Arus sungai sungai menga mengalir lir dengan dengan perla perlahan han dan dan tenaga tenaga kineti kinetik k hilang hilang – Keupayaan Keupayaan mengan mengangkut gkut mujatan mujatan turut turut hilang hilang dan berlaku berlaku proses proses pemendapan pemendapan Iklim – Pada Pada musim musim kemarau kemarau,, isipa isipadu du air air berk berkura uranga ngan n – Isipadu air yang sedikit menyebabkan arus sungai halaju air turut merosot – Halaju air yang yang perlahan perlahan menyebabk menyebabkan an arus arus sungai sungai hilang hilang keupayaan keupayaan mengan mengangkut gkut dan berlaku proses pemendapan Halangan di dasar sungai – Batu-batu Batu-batu tongko tongkoll menghalang menghalang pergerakan pergerakan dan dan menyeb menyebabkan abkan arus menjadi menjadi perlahan. perlahan. Apabila halaju arus sungai perlahan, maka sungai akan memendapkan bahan atau muatan yang dibawa – Arus sungai sungai yang yang perlahan perlahan akan hilang hilang tenaga kinetik kinetik dan dan menyebab menyebabkan kan berlaku berlaku proses pemendapan – Bentuk Bentuk muka muka bumi bumi seperti seperti lubang lubang periuk dan sebaran sebarang g lekukan lekukan memperl memperlahank ahankan an pengaliran air dan berlaku proses pemendapan Litupan bumi – Di tebing tebing sungai, sungai, khususny khususnyaa di peringk peringkat at hilir yang yang dilitup dilitupii pokok pokok kayu kayu bakau. bakau. Dahan-dahan yang tercondong dan sistem akar yang timbul akan memperlahankan pergerakan air. air yang hilang tenaga kinetik, tidak berupaya mengangkut bahan dan berlaku proses pemendapan Aktiviti manusia – Pembinaan jeti di tebing sungai, jambatan dan titi merentasi sungai akan menghalang pergerakan air. arus sungai menjadi perlahan dan mengurangkan keupayaan mengangkut muatan sungai yang akhirnya menyebabkan berlaku proses pemendapan

Proses pembentukan bentuk-bentuk muka bumi pemendapan sungai; Tasik ladam – Berlak Berlaku u di bahagi bahagian an likuan likuan sung sungai ai di perin peringka gkatt hilir hilir sungai sungai – Di bahagian bahagian luar likuan likuan berlaku berlaku proses proses hakisan hakisan hidrol hidrol dan hakisan hakisan melebar melebar bersama bersama runtuhan tebing. Bahan ini bersama muatan sungai dimendapkan di bahagian dalam likuan sungai.


36


–

•

•

©

Lama-kelaman Lama-kelaman tindakan tindakan hakisan hakisan sungai sungai di kedua-dua kedua-dua bahagia bahagian n luar luar likuan likuan sungai sungai akan bersambung. Manakala pemendapan yang berlanjutan pula akan menghalang pengaliran air dalam bahagian terpenggal dan membentuk tasik ladam Delta – Berlak Berlaku u di baha bahagia gian n muara muara sunga sungaii di peri peringk ngkat at hilir hilir.. – Dasar sungai sungai yang yang sangat sangat landai landai menyeb menyebabkan abkan air air sungai sungai hilang hilang tenaga tenaga kinetik. kinetik. Sungai hilang keupayaan untuk mengangkut muatan dan berlaku proses pemendapan Dataran banjir – Berl Berlak aku u di peri pering ngka katt hili hilirr sun sunga gaii – Pada musim musim tengku tengkujuh juh berlaku berlaku banjir banjir besar. besar. Air Air banjir banjir akan melimpahi melimpahi tebing tebing sungai sungai dan memendapkan bahan-bahan hakisan di kedua-dua tebing sungai. – Banjir besar membawa membawa bersama bersama muatan muatan yang pelbagai pelbagai dan dan berkapas berkapasiti iti besar. besar. Hal Hal ini meningkatkan kadar hakisan – Muatan sungai ialah dalam bentuk tanah lanar, tanah liat dan selut kemudainnya dimendapkan di kedua-dua tebing. Fenomena banjir berkala akan membentuk dataran banjir


37


1.

(a)Nya )Nyatakan agen-agen geomorfologi ya yang terdapat di kawasan tropika le lembap.

[8]

Agen-agen geomorfologi yang terdapat di kawasan tropika lembap ialah: Air mengalir contohnya, sistem saliran sungai Tindakan ombak di pinggir pantai Tindakan luluhawa •

•

•

(b) Terang Terangkan kan bagaim bagaimana ana hasil hasil gabu gabunga ngan n kuas kuasaa endog endogeni enik k dan dan ekso eksogen genik ik memp mempeng engaru aruhi hi konfigurasi landskap. [10] Gabungan kuasa endogenik dan eksogenik mempengaruhi landskap ialah: Bentuk muka bumi yang terhasil akibat kuasa endog endogeni enik k dan kemudia kemudian n tindaka tindakan n kuasa eksogenik ialah bentuk igneus igneus jalar dalam seperti daik menjadi menjadi tiang atau dinding akibat proses proses penggondolan seperti luluhawa dan hakisan pendedahan batolit dan lakolit melalui proses-proses penggondolan penggondolan menghasilkan kubah dan kon pendedahan daik di lembah saliran sungai menghasilkan air terjun dan jeram Bentuk muka bumi akibat kuasa eksogenik dan kemudian tindakan kuasa • endogenik ialah: tindakan an agen agen geomor geomorfol folog ogii sepert sepertii sistem sistem salira saliran n sungai yang menghasilkan – tindak tanah pamah dan dataran banjir boleh membentuk kawasan pergunungan akibat tindakan kuasa endogenik seperti lipatan – kuasa endogenik seperti gelinciran berupaya menghasilkan pergunungan jenis bongkah bongkah dan lurah gelinciran yang seterusnya boleh membentuk sistem salira n •

(c)

Jela Jelask skan an pen penga garu ruh h kuas kuasaa endo endoge geni nik k terh terhad adap ap keh kehid idup upan an man manus usia ia.. [10] Pengaruh kuasa endogenik terhadap kehidupan manusia ialah: Pengaruh positif Pembentukan Pembentukan gunung gunung berapi jenis lava bes sesuai sesuai untuk kegiatan kegiata n pertania pe rtanian n Pembentukan tasik kawah dan kolam air panas serta geisar sesuai untuk • kegiatan rekreasi dan pelancongan Penga Pengalir liran an magma magma yang yang menyent menyentuh uh dan dan menem menembu buss batuan jenis igneus dan mendak menghasilkan batu jenis je nis jelmaan seperti marmar, berlian dan kuartza mengga menggalakk lakkan an kegiatan kegiatan perlombongan Pengaruh negatif Ganggua Gangguan-ga n-gangg ngguan uan tektoni tektonik k seperti seperti gempa gempa bumi bumi dan dan letus letusan an gunu gunung ng berap berapii boleh mengancam mengancam nyawa nyawa pendud pe nduduk uk Harta benda seperti tanaman, ternakan, kemudahan infrastruktur boleh mengalami kemusnahan Manusia Manusia boleh mengalami mengalami kekurangan kekurangan makanan makanan dan kebuluran kebuluran serta penyaki penyakitt kerana kemusnahan sumber-sumber makanan •

•

•

•

•

•

©


38


Peta di bawah menunjukkan pelbagai bentuk muka bumi pemendapan di sesuatu pinggir pantai.

1.

(a) Berdasarkan peta di atas, nyatakan bentuk-bentuk bumi bumi A, B, C dan D serta jenis arus yang terdapat di kawasan P dan Q. [6] • • • •

•

•

©

Bentuk muka bumi A ialah anak tanjung taji Bentuk muka bumi B ialah pulau atau delta Bentuk muka bumi C ialah pantai Bentuk muka bumi D ialah lagun Jenis arus P ialah arus pesisir pantai Q ialah arus sungai


39


(b) C.

Terang Terangkan kan proses proses pemben pembentuk tukan an bent bentuk uk bumi bumi pemen pemendap dapan an di di kawas kawasan an berta bertanda nda A, B dan dan

[9] Proses pembentukan: Anak tanjung taji merupakan merupakan beting pasir yang terdiri terdiri daripada daripada timbunan timbunan pasir pasir dan kelikir. kelikir. Arus pesisi pesisirr pantai pantai bertang bertanggun gungjaw gjawab ab terhada terhadap p proses proses mengangku mengangkutt dan memendap bahan-bahan terutama yang berpunca dari muara sungai. Bentuk yang meruncing ke arah daratan terhasil kesan kedatangan ombak secara serong ke arah pantai Pulau Pulau atau delta delta terhasi terhasill kesan kesan pemend pemendapa apan n berlaku berlaku di muara muara sungai sungai.. Dasar Dasar sungai yang cetek menyebabkan air hilang keupayaan untuk mengangkut. Bahan bahan pemendapan pemendapan ini terhasil semasa proses pengangkutan pengangkutan sungai. Ombak dan arus pesisir pantai juga mempengaruhi proses pemendapan di kuala sungai Panta Pantaii merup merupak akan an timbu timbunan nan bahan bahan yang diang diangku kutt oleh ombak dan arus pesisir pesisir pantai. Bahan pemendapan pemendapan terdiri terdiri dari pasir, batu lada dan batu kelikir. Damparan ombak pembina bertanggungjawab terhadap timbunan bahan •

•

•

(c) Huraik Huraikan an peran peranan an tumb tumbuha uhan n semu semula la jadi jadi yang yang terda terdapat pat di pinggi pinggirr panta pantaii terha terhadap dap alam sekitar fizikal. [10] Peranan tumbuhan semula jadi di pinggir pantai terhadap alam sekitar fizikal ialah: Sistem geomorfologi. hutan paya bakau melalui sistem akar dan cabang dahan yang rendang dan padat dapat mengawal tindakan hakisan ombak halaju air ombak dapat diperlahankan litupa litupan n bumi bumi sepert sepertii paya paya bakau bakau yang yang memperla memperlahan hankan kan tindak tindakan an ombak ombak berperanan memerangk memerangkap ap segala segala jenis enapan. Berlaku proses pemendap pemendapan an sedimen dalam bentuk lumpur dan selut membentuk pantai berlumpur Sistem ekologi. Ekosistem hutan paya bakau menjadi habitat kepada pelbagai jenis hidupan flora dan fauna. Kawasan ini sesuai untuk pertumbuhan pokok nipah, gelam dan sebagainya. Ia juga menjadi lokasi pembiakan ketam, kerang, udang, ikan dan sebagainya Ekosistem paya bakau turut menjaga keseimbangan pertukaran gas karbon dioksida dan dan oksi oksige gen n mela melalu luii proses proses fotosintesi fotosintesis. s. Suhu mikro tempatan tempatan turut dikawal dikawal.. Kadar transpirasi tr anspirasi yang tinggi pula menggalakkan menggalakkan kerpas kerpasan an Sist Sistem em hidr hidrol olog ogi. i. Litu Litupa pan n bumf bumf yang yang pada padatt di pinggir pantai yang ang memerangkap pelbagai jenis enapan dapat mengawal kejernihan air (a) Terangkan dengan ringkas jenis-jenis ombak. •

•

•

•

1.

Terdapat dua jenis ombak iaitu: Ombak pembina ombak yang rendah mempunyai damparan yang kuat berbanding kuasa surutan terbentuk pada dasar pinggir pantai yang cetek Ombak pembinasa ombak yang tinggi mempuny ai k uasa dampar an y ang l emah berbandi berbanding ng suru suruta tan n terbentuk pada dasar pinggir pantai yang dalam •

•

©


40

[8]


(b) (b)

Jela Jelask skan an pro prose sess-pr pros oses es tin tinda daka kan n haki hakisa san n omba ombak. k. [9] Terdapat empat cara hakisan ombak iaitu: Hakisa Hakisan n laruta larutan. n. Air Taut Taut bersif bersifat at kimia. kimia. Contoh Contohny nyaa kand kandun unga gan n gara garam m berti bertinda ndak k mengha menghakis kis dan melaru melarutka tkan n batuan batuan lembut lembut sepert sepertii batu batu kapur kapur dan dolomite Hakisan lagaan. Bahan muatan Taut yang terdiri dari pelbagai jenis dan saiz batuan berlaga antara satu sama sama lain dan pecah pecah menjadi menjadi butiran kecil kecil Cara hakisan geselan pasang-s g-suru urutt – pergerakan air laut sema sa berlaku ombak dan air pasan menyebabkan muatan bergesel sesama sendir. dan membentuk batu ladan – dan kerikil Hakisan hidrol • hempasan ombak ke tebing pantai yang berbatu memampatkan udara dalam lekukan, lubang, rekahan rekahan atau retaka retakan n apabila ombak mengundur, mengundur, udara yang berada dalam rekahan tadi berkembang. berkembang. Proses ulangalik ombak hempas dan undur menyebabkan udara termampat dan mengembang seterusnya melemahkan struktur batuan lubang membesar dan diikuti runtuhan tebing lubang •

•

•

(c)

Huraik Huraikan an peng pengaru aruh h bent bentukuk-ben bentuk tuk muka muka bumi bumi ping pinggir gir pantai pantai dala dalam m kehid kehidupa upan n manus manusia. ia. [8] Pengaruh bentuk-bentuk muka bumf pinggir pantai dalam kehidupan manusia ialah: Pantai berpasir. Sesuai untuk aktiviti aktiviti rekreasi dan pelancongan Teluk atau lagun. Sesuai untuk pembinaan pelabuhan kerana terlindung dari ribut dan angin kencang Tebing tinggi. Pembinaan rumah api sebagai petunjuk pemandu kapal-kapal laut pada waktu malam Paya masin atau rawa masin–sesuai untuk kegiatan akuakultur

• •

•

•

©


41


1.

(a) Takrifkan batuan ekstrusif.

[5]

Takrif batuan ekstrusif ialah: Batuan Batuan ekstrusif ekstrusif ialah batuan cair yang dipancut dipancut keluar ke permukaan bumi dari kawasan kawasan perut bumf mengalami mengalami proses pembekuan pembekuan yang yang segera segera apabila apabila terkena terkena udara luaran. •

(b) Huraik Huraikan an empa empatt fakto faktorr luluh luluhawa awa mekani mekanika ka yang yang domina dominan n di di kawas kawasan an berikl beriklim im trop tropika ika lembap. [8] Empat faktor luluhawa mekanika yang dominan di kawasan beriklim tropika lembap ialah: Tumbuh-tumbuhan Iklim–perubahan suhu siang dan ma'am. Aktiviti manusia Mikroorganisma Perubahan kandungan kimia •

•

•

•

•

(c) Jelask Jelaskan an kait kaitan an anta antara ra kawa kawasan san mendap mendapan an sung sungai ai deng dengan an kegi kegiata atan n manus manusia ia di di seki sekitar tar kawasan hilir sungai. [12] Kaitan antara antar a kawasan kawasa n mendapan m endapan sungai dengan kegiat kegiatan an manus manusia ia di seki sekitar tar kawa kawasan san hilir sungai ialah: Kenai pasti jenis mendapan sungai yang ada-aluvium, kelodak, pasir Menggalakkan pelancongan • Melakukan kegiatan pembinaan petempatan • Menggalakkan aktiviti industri hiliran • •

©


42


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan aliran lumpur?

[4]

Maksud aliran lumpur ialah: Pergerak Pergerakan an menuru menurun n cerun cerun yang yang terdiri terdiri daripad daripadaa campu campuran ran tanih tanih dan dan air yang yang berlebihan terutamanya selepas berlakunya hujan yang lebat dan lama •

(b) (b)

Jela Jelask skan an fakt faktor or berl berlak akun unya ya alir aliran an lump lumpur ur.. [9] Faktor-faktor berlakunya aliran lumpur ialah: Bahag Bahagia ian n buki bukitt atau atau kawa kawasa san n tada tadaha han n yang yang meng mengal alam amii aktiviti aktiviti pembalakan pembalakan hingga hingga berkeadaan gondol dan terdedah kepada hakisan Berlaku hujan hujan lebat yang lama hingga hingga kandungan kandungan lembapan lembap an tanih t anih begitu banyak Kedudukan dan pembentukan tanih di atas batuan dasar yang tidak mantap • •

•

(c)

Huraik Huraikan an kesa kesan n alira aliran n lumpu lumpurr terha terhadap dap alam alam sekit sekitar ar manu manusia sia dan alam alam sekit sekitar ar fizik fizikal. al. [12] Kesan aliran lumpur lumpur terhadap alam sekitar sekitar manusia dan alam sekitar fizikal ialah: Kesan kepada alam sekitar manusia. boleh menyebabkan kehilangan dan kerosakan harta benda boleh menyebabkan kehilangan nyawa dan kecacatan boleh meningkatkan trauma dan masalah psikologi lain Kesan kepada alam sekitar fizikal meningkatkan masalah hakisan kerosakan kepada alam sekitar fizikal semula jadi berlaku proses pemendapan berlebihan di kawasan tanah rendah pembentukan alur aliran lumpur •

•

©


43


1.

(a) Nyatakan agen-agen hakisan dan pemendapan di zon pesisir pantai.

[5]

Agen-agen hakisan dan pemendapan ialah: Ombak pembinasa dan ombak pembina Arus pesisir pantai Arus laut Angin Air pasang surut Tindakan manusia •

•

•

•

•

•

(b) (b)

Hura Huraik ikan an pro prose sess pemb pemben entu tuka kan n bent bentuk uk muk mukaa bumi bumi di di ping pinggi girr pant pantai ai.. [10] Proses Proses pemben pembentuk tukan an muka muka bumi bumi pinggi pinggirr pantai pantai yang yang terb terben entu tuk k akib akibat at pros proses es hakisan ialah tanjung dan teluk. Tanjung dan teluk – Ia terbentuk terbentuk hasil daripada tindakan tindakan ombak ombak yang berlak berlaku u terus terus menerus menerus terhadap terhadap batu batuan an yang yang tida tidak k sama kerasnya hingga menyebabkan pinggir laut laut yang yang tidak tidak sekata. Batuan lembut lebih cepat terhakis lalu membentuk teluk. Batuan yang keras kekal di tempatnya dan menjadi tanjung. •

(c) Jelaskan langkah-langkah yang boleh diambil untuk mengatasi masalah kemerosotan alam sekitar pinggir pantai. [10] Langkah-langkah untuk mengatasi masalah kemerosotan persekitaran pinggir pantai ialah: Mengekalkan keadaan hijau • – kawasan yang telah dirosakkan atau dimusnah– kan hutan paya bakau harus ditanam semula – keperluan untuk hasil hutan kayu bakau boleh dilakukan secara secara terkawal, iaitu kaedah sivilkultur Kempen menghayati alam sekitar pinggir pantai • orang ramai terutama penghuni, pengusaha dan pelawat harus dididik atau – didedahkan didedahkan keperluan menjaga ekosistem ekosistem persekitaran persekitaran pinggir pantai pihak pih ak media dapat memainkan peranan yang posi positi tiff mela melalu luii kemp kempen en menci mencint ntai ai persekitara persekitaran n pantai pantai dan mended mendedahk ahkan an kepenti kepentinga nganny nnyaa terhada terhadap p masa depan manusia – kegiatan gotong royong membersihkan boleh diadakan dari masa ke masa Menguatkuasa undang-undang • pihak berkuasa berkuasa tempatan tempatan dan agensi-agensi agensi-agensi keraj kerajaan aan seperti seperti Jabatan Jabatan – pihak Alam Sekitar seharusnya bertindak dengan tegas terhadap mana-mana pihak yang mencemar, merosak dan memusnahkan persekitaran pinggir pantai – denda dan hukuman yang berat perlu dikenakan. Pihak tersebut juga perlu mengadakan sesi pemantauan secara kerap gari gariss pan panduan duan meng mengaw awal al pemb embang angunan unan di atas atas zon litoral harus – diperkenalkan untuk mengelak kemusnahan persekitaran pantai Tindakan kejuruteraan • – pinggir pantai yang terdedah kepada tindakan ombak perlu diawasi dengan teliti langkah-langkah mengawal proses hakisan mesti dipantau pada setiap – masa. ©


44


(a) Apakah yang dimaksudkan dengan lembangan saliran?

[5]

Lembangan saliran merujuk kepada kawasan legeh sungai yang terdiri daripada sungai induk dan cawangan-cawangannya yang disempadani oleh garisan legeh yang memisahkannya dengan Lembangan sungai yang lain. Lembangan saliran juga menjadi kawasan tadahan air. (b)

Huraik Huraikan an faktor faktor-fa -fakto ktorr yang yang mempen mempengar garuhi uhi kadar kadar haki hakisan san di dalam dalam alur alur sunga sungai. i. [12] Faktor-Faktor yang mempengaruhi kadar hakisan di dalam alur sungai: Gradien Gradien (kecerunan) (kecerunan)-keceru -kecerunan nan dasar alur sungai sungai yang curam mempengaru mempengaruhi hi halaju arus-di bahagian hulu sungai sungai kadar hakisannya lebih pesat berbanding dengan bahagian tengah dan hilirnya Isi padu air sungai-kuantiti sungai-kuantiti air sungai amat mempeng mempengaruh aruhii keberke keberkesana sanan n proses larutan larutan dan hidraulik-semakin banyak air sungai semakin tinggi tenaga potensinya dan juga kelarutan air sungai tersebut, menambahkan kekuatan hakisan sungai itu sendiri Kuanti Kuantiti ti dan kualit kualitii bahan-d bahan-dilih ilihat at secara secara relatif relatif dengan dengan keras-l keras-lemb embut ut batuan batuan tebing dan dasar dasar alur sungai, sungai, sekiran sekiranya ya bahan yang yang dibawa oleh air sungai banyak dan keras. maka hakisan tinggi Faktor Faktor geometri geometri alur-bentuk alur-bentuk alur yang lures akan mengalami hakisan yang kuat kerana taburan tenaga bagi keseluruhan geometr.: alur adalah sama dan seimbang, bentuk bentuk alur yang berliku, berliku, taburan taburan tenaganya tenaganya tidak sama menyebabkan tebing yang cekun cekung g akan akan:: berl berlak aku u haki hakisa san n mana manaka kala la tebi tebing ng yang yang cembu cembung ng meng mengal alam amii pemendapan Ciri-ciri geologi dasar jika tebing dan dasar sungai dibentuk oleh geologi batuan • yang lembut seperti batu kapur, dolomit dan gipsum, maka is mudah dihakis melalui proses larutan Sifat Sifat tumbu tumbuha han-b n-bert ertin inda dak k untu untuk k mengik mengikat at dan mencengkam mencengk am geologi dan tanah di tebing sungai daripada dihakis oleh air sungai •

•

•

•

•

(c)

Jelask Jelaskan an empa empatt kepen kepentin tingan gan bentuk bentuk muka muka bumi bumi hasil hasil haki hakisan san sungai sungai kepada kepada manusi manusia. a. [8] Kepentingan bentuk muka bumi hasil hakisan sungai kepada manusia: Lubang periuk-daya tarikan pelancong seperti Telaga Tujuh di Pulau Langkawi. • Susuh Susuh bukit bukit berpanca berpanca-kaw -kawasa asan n ini dijadik dijadikan an sebagai kawasan pelancongan pelancongan dan rekreas seperti tempat ekspedisi berkayak da:berakit Likua Likuan n sung sungaiai-tim timbu bunan nan pasir pasir yang yang dimend dimendap apka kan n di tebi tebing ng cemb cembun ung g bole boleh h digu diguna naka ka atau atau dilomb dilombon ong g untuk untuk indus industri tri pembi pembinaa naa-. -. seperti seperti di tebing tebing Sungai Sungai Kelantan, Pahang dan Terengganu Air terjun-kawasan ekopelancongan ser:a boleti dijadikan pusat penjanaan tenaga • hidroelektrik contohnya, air terjun di La:a Iskandar, Tanah Tinggi Cameron Jeram-kawasan jeram penting sebaga: kawasan rekreasi dan pelancongan terutama yang suka akan aktiviti lasak •

•

•

©


45


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan hakisan?

[5]

Proses pengukiran/penghausan permukaan cerun. alur sungai atau pinggir pantai serta pengangkutan pengangkutan bahan bahan oleh agen-agen hakisan hakisan seperti air mengalir, angin, titisan air hujan, ombak, arus dan glasier. (b) (b)

Hura Huraik ikan an pros proses es haki hakisa san n perm permuk ukaa aan n di kawa kawasa san n ceru cerun. n. [10] Tiga bentuk hakisan permukaan di cerun Hakisan percikan • titisan air mencungkil butiran tanah membentuk lekukan-lekukan saiz lekukan bergantung kepada saiz hujan, hujan, kelebatan kelebatan dan faktor perlindu perlindunga ngan n permukaan bumi Hakisan kepingan • butiran tanah yang telah terlerai akibat percikan air hujan akan dihakis dan diangkut oleh larian air permukaan kepingan-kepingan kecil tanah di permukaan cerun terhakis Hakisan galir • bah bahan an diha dihaki kiss dan dan dian diangk gkut ut bers bersam amaa air air Bari Bari bahagi bahagian an atas atas ke bawah bawah cerun cerun menerusi alur-alur kecil alur-alur kecil ini bersifat sementara dan hilang dalam tempoh yang singkat Hakisan galur • bahan dihakis dan diangkut bersama air Bari bahagian atas cerun ke bawah cerun menerusi alur-alur yang leas alur-alur ini bersifat bersifat kekal dan menjadi alas kepada pembentukan sungai

(c)

Jela Jelask skan an bag bagai aima mana na hak hakis isan an perm permuk ukaan aan cer cerun un ters terseb ebut ut dap dapat at dik dikaw awal al.. [10] Pengawalan hakisan cerun: Kaedah Perundangan • kuat kuasakan undang-undang dan peraturan seperti Akta Pemeliharaan Tanah dan Akta Parit dan Bangunan huku hukuma man n dan denda denda yang yang berat berat dikena dikenaka kan n ke atas individu atau syarikat yang melanggar peraturan dan undang-undang yang telah ditetapkan Kaedah bukan perundangan • pembinaan teres-kawasan pertanian/ petempatan meng mengaw awal al lari larian an air air perm permuk ukaa aan n sema semasa sa hujan hujan lebat-p lebat-perl erlaha ahan n tenaga tenaga kinetik, kurang hakisan Pembinaan parit/longkang • mengawal aliran air di permukaan cerun air hujan/larian air permukaan masuk ke dalam parit/longkang (kurang hakisan kepingan) long longka kang ng dari dari baha bahan n konk konkri ritt dan dan bert bertan angg ggaa bagi bagi menj menjam amin in keta ketaha hana nann nnya ya terh terhad adap ap haki hakisa san n dan dan meng mengur uran angk gkan an kela kelaju juan an pergerakan air Menyimen permukaan cerun dan dibuat lubang-lubang bagi mengawal alir aliran an air air bawa bawah h tana tanahh-ku kura rang ngka kan n perc percik ikan an air air huja hujan n dan dan haki hakisa san n kepingan •

©


46


•

•

•

©

Pena Penana nama man n tum tumbuha buhan n tutup utup bumi umi (rum (rumpu putt/ keka kekacan cang) g)-ak -akar ar dapa dapatt memegang dan menceng mencengkam kam tanah, menggala menggalakkan kkan resapan resapan air ke dalam tanih Pendid Pendidika ikan n formal formal-pen -pendid didika ikan n Geogra Geografi, fi, Alam Alam Sekita Sekitar-ke r-kepen pentin tingan gan kawasan cerun Kem Kempen pen kesed esedar aran an-J -Jab abat atan an Alam Alam Seki Sekita tarr (JAS) Sahabat Alam Malaysia (SAM), Jabatan Perhutanan


47


1.

(a) Nyatakan bagaimana beban sungai diangkut.

[5]

Beban sungai diangkut melalui: Cara apungan-bahan-bahan yang ringan daya apungan tinggi seperti sampah scrap, sisa pertanian Cara ampaian-hampir dan terampai di permukaan sungai, iaitu bahan-bahan yang ringan seperti habuk Cara golekan-berat, berbentuk bulat dan bergolek di dasar sungai • Cara loncatan/lo loncatan/lompatan mpatan-serpih -serpihan an batuan batuan yang yang bentu bentukn knya ya berse bersegigi-seg segii atau atau bujur, bujur, melompat-lompat di bahagian dasar sungai Cara Cara laru laruta tann-ba batu tuan an mull mullah ah laru larutt (bat (batu u kapu kapur, r, dolomi dolomit), t), dilihat dilihat melalui melalui permbahan permbahan warna, rasa dan bau air sungai Cara Cara sere sereta tann-ba baha hann-ba baha han n yang yang sang sangat at besa besarr seperti seperti batu batu tongko tongkoll diseret diseret perlahan-lahan perlahan-lahan di bahagian dasar sungai •

•

•

•

•

(b) (b)

Hura Huraik ikan an fak fakto torr yang yang mem mempe peng ngaru aruhi hi pen penga gang ngku kuta tan n beba beban n sung sungai ai.. [8]

Faktor yang mempengaruhi pengangkutan beban sungai: Tenaga Tenaga-is -isii padu padu air sungai sungai tinggi tinggi (banji (banjir), r), halaju halaju aliran aliran air sungai sungai turut turut bertambah (tenaga kinetik yang tinggi)-bahan tinggi)-bahan diangkut dengan lebih banyak dan cepat Cerun-peringkat hula, cerun sungai curam/ mempunyai aliran air yang deras bahan yang dihakis akan diangkut secara maksimum Cerun-peringkat tengah, cerun sungai agak landai/halaju aliran air berkurangan pen penga gang ngku kuta tan n baha bahan n pada pada peri pering ngka katt ini ini kura kurang ng berk berkes esan an,, sung sungai ai mula ula memendapkan sebahagian daripada bahan yang diangkutnya Cerun-pe Cerun-perin ringka gkatt hilir, hilir, cerun cerun sungai sungai landai, landai, proses proses pengangku pengangkutan tan minimum minimum sekali dan sungai memendapkan memendapkan bahan yang diangkutnya diangkutnya Kekasaran alur-slur sungai licin, bahanbahan diangkut dengan lebih mudah terutama pengangkutan cara golekan dan seretan; sebaliknya alur sungai yang berlekuk, bahan yang diangkut tersekat dan melompat-lompat di dasar sungai tersebut Halan Halanga gan-t n-tan anpa pa hala halang ngan an pada pada alur, alur, kuran kurang g proses proses pemendapan pemendapan bahan, bahan, jika terdapat halangan semula jadi/buatan manusiaperangkap bahan yang diangkut oleh aliran sungai tersebut lalu memendapkannya Saiz Saiz baha bahann-ba baha han n besa besar/ r/be bera ratt dian diangk gkut ut secara perlahan melalui cara golek golekan/ an/ser seretan etan dan bahan yang bersaiz kecil dan ringan seperti kelodak, habuk dan debu akan diangkut secara apungan/ampaian Jenis bahan-daya apungan yang tinggi seperti sampah sarap dan sisa pertanian akan diangkut oleh aliran air sungai secara apungan. Bahan yang berat seperti batu tongkol akan diangkut secara seretan atau golekan •

•

•

•

•

•

•

•

(c) Jelask Jelaskan an kepent kepenting ingan an bentuk bentuk muka muka bumi bumi hasil hasil pemend pemendapa apan n sung sungai ai terhad terhadap ap aktivi aktiviti ti manusia. [12] Kepentingan bentuk muka bumi basil pemendapan sungai: Dataran banjir-pertanian, perhubungan, akuakultur • Delta-pertanian, perhubungan, akuakultur • Tasik ladam- perikanan, rekrea si, akuakult akuakultur ur •

©


48


• • •

©

Tetambak-perhubungan Pulau-rekreasi, pertanian Beting pasir-perlombongan, rekreasi


49


1.

(a) Nyatakan lima cara pengangkutan beban sungai.

[5]

Lima cara pengangkutan beban sungai ialah seretan, larutan, lompatan atau lantunan, apungan dan ampaian. (b)

Huraik Huraikan an proses proses pemben pembentuk tukan an tiga tiga bentuk bentuk muka muka bumi bumi hasil hasil pemend pemendapa apan n sung sungai. ai. [10]

Pemendapan Pemendapan bahan sungai lazimnya lazimnya berlaku di sungai sungai peringkat peringkat tua atau di sekitar kawasan muara muara sesebu sesebuah ah sungai seperti sungai Pahang, Perak dan Kelantan. Ke lantan. Pemendapa Pemendapan n beban sung sungai ai ini menghas menghasilk ilkan an pelbag pelbagai ai bentuk bentuk muka muka bumi yang boleh boleh dilihat dilihat pada hari ini. Tiga bentuk yang terkenal terkenal ialah tasik ladam, delta dan tetambak atau dataran banjir. Tasik ladam terbentuk apabila sungai sungai yang berlikuliku di peringkat tua mengalami proses haki hakisa san n pada pada tebing tebing sebela sebelah h luar luar manaka manakala la tebing tebing sebelah sebelah dalam dalam meng mengal alam amii pros proses es mendapan. Tindakan hakisan oleh arus sungai sungai tersebut berlaku dalam tempoh tempoh yang lama sehingga sehingga kedua-dua kedua-dua lengkok lengkok sungai menjadi menjadi semakin semakin rapat. Proses hakisan arus sungai ber berti tind ndak ak seca secara ra bert berter erus usan an hing hingga gala lah h leng lengko kok k tebi tebing ng sung sungai ai tadi tadi terpu terputu tuss dan dan meny menyeb ebab abka kan n arus arus sung sungai ai meng mengal alir ir teru terus. s. Proses Proses pemendapan pemendapan akan terus berlaku berlaku terutamanya teruta manya di tebing tebing sebelah sebelah dalam dalam sungai sungai sehingga sehinggalah lah likuan likuan sungai sungai tersebut tersebut terpisah terpisah secara seluruhnya daripada aliran asal sungai. Akhirnya, sungai sungai mengalir dengan satu aliran baru baru yang yang bers bersif ifat at lure luress dan dan memi memisa sahk hkan an atau atau meme memeng ngga galka lkan n likua likuan n sung sungai ai yang yang memben membentuk tuk seperti ladam kuda. Tinggalan Tinggalan likuan sungai inilah yang dipanggil tasik ladam. Bent Bentuk uk peme pemend ndap apan an beba beban n sung sungai ai yang yang kedu keduaa ialah ialah delt delta. a. Lazi Lazimn mnya ya,, pros proses es pemendapan pemenda pan beban sungai sungai berlaku apabila apabila arus sungai sungai menjadi menjadi perlahan perlahan dan bertembung bertembung dengan arus laut di kawasan muara sesebuah sungai. Apabila keadaan ini berlaku maka secara umumnya sungai akan kehilangan daya atau tenaga untuk membawa terus beban sungai. Se- balikn baliknya, ya, beban beban sungai sungai akan dimenda dimendapka pkan n di kawasan kawasan muara secara meluas. Proses ini berlaku secara giat terutamanya bagi sungai yang banyak membawa beban sung sungai ai dari dari peri pering ngka katt pert perten enga gaha han n dan dan peri pering ngka katt mudanya. Beban-beban sungai yang lazim dimendapkan di kawasan muara termasuklah kelodak, lumpur, lempung, bahan bahan bahan ampaia ampaian n dan sebaga sebagainy inya. a. Proses Proses pemend pemendapa apan n beban beban sungai sungai ini berlak berlaku u di kawasan kiri kanan sungai utama dan juga cawangan-cawangannya di sekitar muara. Lama-ke Lama-kelam lamaan aan mendap mendapan an ini menjad menjadii kawasa kawasan n dataran dataran timbul timbul yang yang memenu memenuhi hi sekitar muara sungai dan is dikenali sebagai delta sungai. Bentuk Bentuk ketig ketigaa ialah ialah tetambak tetambak atau datara dataran n banjir banjir.. Bentuk ini terhasil apabila berlaku banjir banjir besar sehing sehingga ga melimp melimpahi ahi ke tebing tebing sungai. sungai. Limpah Limpahan an air banjir banjir ini biasanya biasanya disertai dengan bahan-bahan sungai seperti kelodak, lumpur dan bahan ampaian. Setiap kali kali banj banjir ir yang yang meli melimp mpah ahii tebi tebing ng sung sungai ai,, maka maka baha bahann-b bahan ahan ters terseb ebut ut akan akan dimendapkan di kiri kanan tebing apabila air sungai surut. Lama kelamaan tetambak sungai sungai terbentuk dan is Lazimnya amat subur untuk aktiviti pertanian. (c) Jelask Jelaskan an tiga tiga pengar pengaruh uh bentuk bentuk muka muka bumi bumi hasil hasil peme pemenda ndapan pan sungai sungai terhad terhadap ap akti aktivit vitii manusia. [10] Bentuk muka bumf hasil pemendapan beban sungai mempengaruhi pelbagai aktiviti manusia terutamanya mereka yang tinggal di kawasan pantai dan muara sungai. Tasik ladam menjad menjadii kawasa kawasan n yang amat sesuai sesuai dengan aktiviti penternakan penternakan ikan air tawar. Lazimnya, kawasan tasik ladam tidak perlu diubahsuai untuk dijadikan kawasan ternakan air tawar

©


50


sepertimana seper timana membuat tasik buatan untuk untuk tujuan yang sama. Oleh itu, kos yang minimum minimum diperl diperluka ukan n untuk untuk menjala menjalanka nkan n ternakan terna kan ikan air tawar di kawasan ka wasan tasik ladam. Selain itu, tasik ladam juga boleh dijadikan kawasan rekreasi dan menjadi kawasan daya daya tarikan tarikan pelanco pelancong ng baik pelancong pelancong dalam negeri negeri mahupun mahupun luar negara. negara. Pelbagai kemu kemuda daha han n bole boleh h dised isedia iaka kan n di kawa kawasa san n tasi tasik k lada ladam m sepe sepert rtii perm permai aina nan n air, air, perta pe rtandin ndingan gan memancin memancing g dan sebag sebagainy ainya. a. Di sekit sekitar ar tasik tasik ladam ladam pula pula boleh bol eh dibina dibi na pelbaga pel bagaii tempat permainan, tempat berkelah dan sebagainya. Bentuk pemendapan sungai kedua yang mempengaruhi aktiviti manusia ialah delta. Delta yang dibentuk dibentuk oleh pemendapan pemendapan bahan kelodak, lump dan lain-lain amat sesuai sesuai untuk untuk dijadikan dijadikan kawasan kawasan pertan pertanian ian.. Ini dapat dapat diperh diperhati atikan kan sepert sepertii delta delta sung sungai ai Kelantan. Pelbagai jenis kegiatan pertanian boleh dija dijala lank nkan an di kawas kawasan an delt deltaa sepe sepert rtii tana tanama man n temb tembak akau au,, buah-bu buah-buahan ahan dan padi. padi. Selain Selain itu, di kawasan kawasan delta delta juga juga boleh boleh dijal dijalan ankan kan aktiviti aktiviti pentern penternaka akan n keran keranaa di sini boleh dibina dibina petempatan. petempatan. Oleh itu, di sekitar kawasan perumahan boleh dijalankan dijalankan aktiviti penternakan seperti ayam itik dan sebagainya. Bentuk tetambak juga mempengaruhi aktiviti manusi manusiaa seperti seperti pembinaa pembinaan n jalan perhubungan perhubungan yang boleh menghubung menghubungkan kan antara satu kawasan kawasan dengan kawasan kawasan lain di sekitar kawasan pantai. Perhubungan berbentuk telekomunikasi juga boleh di adakan di kawasan tetambak. Aktiviti Industri Kecil dan Sederhana (IKS) juga boleh dijalankan di kawasan kawasan tetambak tetambak seperti seperti banyak banyak berlaku berlaku di Kelantan Kelantan dan Tere Tereng ngga ganu nu.. Akti Aktivi viti ti krafta kraftanga ngan n dan membuat membuat keropok keropok adalah antara IKS yang banyak terdapat di kawasan tetambak.

©


51


2.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa?

[5]

Lulu Luluhaw hawaa ialah ialah proses proses pemeca pemecaha han, n, peler peleraia aian, n, pereputan pereputan dan penguraian penguraian batuan batuan di permukaan bumi atau hampir permukaan bumi secara in situ menyebabkan berlakunya perubahan fizikal atau kandungan kimia batuan oleh agen-agen luluhawa. (b)

Huraik Huraikan an faktor faktor fizikal fizikal yang yang memp mempeng engaru aruhi hi lulu luluhaw hawaa kimia kimia di sesuat sesuatu u kawa kawasan san.. [10]

Faktor fizikal yang mempengaruhi luluhawa kimia: Bentuk muka bumi/aspek aktif di kawasan bercerun berbanding dengan kawasan yang bentuk muka buminya rata batuan di kawasan bercerun sentiasa terdedah kepada agen-agen luluhawa kerana bahan-bahan regolit yang terluluhawa tidak kekal lama di kawasan tersebut (sentiasa dipindahkan oleh agen hakisan seperti air mengalir, glasier) cerun cerun yang yang mengh menghada adap p angin angin lazim lazim akan akan menerima menerima jumlah jumlah hujan tahunan tahunan yang yang lebat lebat berban berbandin ding g cerun cerun yang yang membel membelakan akangi gi arah arah tiupan tiupan anginangin-gia giatt luluhawa Suhu sentiasa tinggi sepanjang tahun (Khatulistiwa, purata suhu 27 °C)-luluha y. a kimi kimiaa akti aktiff sepa sepanj njan ang g tahu tahun, n, kena kenaik ikan an suhu suhu seba sebany nyak ak 1 °C-m °C-men enin ingk gkat atka kan n keberkesanan luluhawa kimia sebanyak 10% Hujan-bekal sumber air untuk tindak balas kimia dalam proses luluhawa (larutan, pengkarbonan, penghidratan, pengoksidaan dan hidrolisis) Jenis batuan-batuan berbeza, daya ketahanan yang berbeza contohnya, batuan lembut (batu kapur) lebih mudah terluluhawa melalui proses larutan dalam luluhawa kimia manakala manakala batuan yang lebih keras keras (feldspar) sukar terluluhawa terlul uhawa Tumbuh-tumbuh Tumbuh-tumbuhan-bekal an-bekal asid, gas-gas dan sebatian kimia dilarutkan oleh air hujan lalu membentuk asid karbonik lemah yang bertindak balas dengan batuan batuan seperti bate kapur dan dolomit •

•

•

•

•

(c)

Jelask Jelaskan an kesa kesan n lulu luluhaw hawaa kimia kimia terhada terhadap p pembe pembentu ntukan kan landsk landskap ap dan dan aktivi aktiviti ti manu manusia sia.. [10]

Kesan luluhawa kimia kepada pembentukan landskap dan aktiviti manusia: Pembentukan landskap Pandang Pandang darat batu kapur kapur (karst)-tind (karst)-tindak ak balas balas antara antara kalsium kalsium karbonat karbonat dalam dalam batu kapur dengan air hujan (asid karbonik) menghasilkan kalsium bikarbonat membentuk membentuk muka bumi gua batu kapur (stalakti (stalaktit, t, stalagmit, tiang kalsit, sungai bawah tanah dan sebagainya) contohnya, Gua Niah dan Batu Caves Pemb Pemben entu tuka kan n tana tanah h late laterit rit-ak -akti tivi viti ti peng pengok oksi sida daan an,, batu batu igne igneus us yang yang ada ada kandungan kandungan besi (ferum) terdedah kepada air dan oksigen bertukar bertukar warna warna kepada kepada keperangan dan sifat kimianya Pembentukan tanah liat putih (kaolin)luluhawa kimia melalui proses hidrolisis, batua batuan n akan akan menyer menyerap ap air dan bertin bertindak dak balas balas dengan dengannya nya menyeb menyebabk abkan an minera minerall terseb tersebut ut menjad menjadii lemah lemah contoh contohnya nya,, tindak tindak bala balass anta antara ra air air deng dengan an mineral dalam batu granit iaitu felsfar Pembentukan tors dan bornhard-tors tunggul-tunggul mereput kerana mengalami proses gondolan gondolan akibat luluhawa kimia dan hakisan; bornhard-tonjolan-tonjolan (bonjo (bonjolan lan)) batua batuan n yang yang timbu timbull dari dari dalam dalam bumf bumf setela setelah h batuan batuan di sekita sekitar r kawasan tersebut terluluhawa dan kemudiaannya dihakis dan diangkut oleh air •

•

•

•

©


52


Pembentukan regolit yang tebal-longgar/ peroi peroi akibat akibat aktivit aktivitii luluha luluhawa wa kimia, kimia, semakin tebal lapisan ini menunjukkan semakin aktif luluhawa kimia di kawasan tersebut tersebut seperti seperti di Kepulauan Borneo mempunyai lapisan regolit setebal 50-100 meter Kesan kepada aktiviti manusia Kegiatan Kegiatan pertanian-bah pertanian-bahan an regolit regolit yang tebal-subur tebal-subur untuk untuk kegiatan kegiatan pertanian pertanian contohnya, tanah laterit-sesuai untuk tanaman getah dan kelapa sawit Kegiatan perindustrian-tanah liat (kaolin)industri tembikar Kegiata Kegiatan n pelancon pelancongan gan-pan -pandan dang g darat karst- pemandan gan yang menari k dan unik •

•

• •

©


53


1.

(a) Ny Nyatakan tiga perbezaan antara luhawa kimia dengan luluhawa fizikal.

[6]

Tiga perbezaan antaraluluhawa kimia dengan luluhawa fizikal dapat dilihat daripada aspek agen, proses dan kandungan (rujuk jadual di bawah). Aspek perbezaan

Luluhawa kimia Luluhawa kimia berlaku hasil tindak balas kimia, udara, air dan mineral yang terdapat dalam batuan sendiri.

Luluhawa Fizikal Luluhawa fizikal berlaku kerana adanya tindakan suhu dan biotik.

Proses

Terdapat beberapa proses yang Menyebabkan berlakunya luluhaw-a kimia seperti pengoksidaan, hidrolisis, penghidratan, pengkarbonan dan pelarutan.

Bagi luluhawa fizikal pula proses yang terlibat ialah proses tindakan fros, insolasi, hidrasi, penghabluran dan biotik.

Kandungan

Apabila berlakunya proses luluhaw,a kimia, kand andun an mineral batuan akan berubah.

Luluhawa fizikal tidak akan Mengubah Kandun an mineral batuan.

Agen

(b) (b)

Hura Huraik ikan an tig tigaa pros proses es lul luluh uhaw awaa kimi kimiaa di kawas kawasan an tro tropi pika ka lem lemba bap. p. [7]

Tiga proses proses luluhawa luluhawa kimia yang aktif di kawasan kawasan tropi tropika ka lembap lembap terdiri terdiri darip daripad adaa proses penghidratan, pengkarbonan dan larutan. Proses penghidratan merujuk kepada penambahan kandungan air di dala dalam m baha bahan n mine minera rall batu batuan an.. Bias Biasan anya ya,, bebe bebera rapa pa jeni jeniss batuan mampu menyerap air sehingga mengubah kandung kandungan an mineralny mineralnya. a. Penyerapan Penyerapan air oleh batuan ini boleh boleh menyebab menyebabkan kan batuan batuan mengalami mengalami ketegan ketegangan gan dan mengembang. mengemba ng. Antara contoh mineral batuan yang boleh boleh berubah berubah termasukl termasuklah ah kalsium kalsium sulfat berubah menjadi gipsum dan besi oksida berubah menjadi besi hidroksida. Selain itu, proses pengkarbonan juga adalah salah sate proses luluhawa kimia di kawasan tropik tropikaa lembap lembap.. Proses pengkarbonan pengkarbonan merupakan merupakan satu proses proses tindak tindak balas antara asid lemah dengan batu kapur (kalsium karbonat). Hujan yang turun melalui atmosfera biasanya akan bertindak bertindak balas dengan dengan gas karbon karbon dioksida dioksida dan membentu membentuk k asid karbonit. karbonit. Asid karbonit mampu bertindak balas dengan batu kapur (kalsium karbonat) dan menghasilkan laru laruta tan n kals kalsiu ium m bika bikarb rbon onat at.. Deng Dengan an Cara Cara ini ini meny menyeb ebab abka kan n batu batu kapu kapurr muda mudah h mengalami proses luluhawa. Proses larutan pula merupakan proses asas dalam luluhawa dalaman. Dalam proses ini, air air huja hujan n atau atau air larian larian boleh boleh menjad menjadii bahan bahan pelaru pelarutt apabil apabilaa is meng mengen enai ai mine mineral ral ©


54


batuan yang mudah larut seperti gipsum gipsum dan batu kapur. kapur. Kuantiti Kuantiti hasil larutan larutan banyak banyak bergantung kepada kuantiti air yang ada dan juga kadar kelarutan bahan mineral dalam batuan. Bahanbahan mineral yang tinggi kadar pelarutannya termasuklah magnesium dan natrium manakala yang rendah kadar pelarutannya ialah silika dan seskuioksida. Dengan berlakunya proses larutan ini menyebabkan mineral asal mudah tersingkir daripada jisim batuan asalnya. (c) Jelask Jelaskan an tiga tiga faktor faktor yang yang meny menyeba ebabka bkan n tanah tanah runtuh runtuh sering sering berlak berlaku u di di kawas kawasan an trop tropika ika lembap dan huraikan tiga langkah mengatasinya. [12] Tanah Tanah runtuh runtuh yang sering sering berlak berlaku u di kawas kawasan an tropik tropikaa lembap berpunca berpunca daripada daripada tiga fakt faktor or pent pentin ing g iait iaitu u fakt faktor or ikli iklim, m, akti aktivi viti ti manu manusi siaa dan dan bent bentuk uk maka maka bumf bumf yang yang berce bercerun run.. Hujan Hujan merupa merupakan kan faktor faktor iklim iklim yang amat dominan dominan di kawasan kawasan beriklim beriklim tropika lembap yang boleh menyebabkan berlakunya tanah runtuh. Apabila hujan lebat ber berla laku ku,, tana tanahh-ta tana nah h di kawasa kawasan n berceru bercerun n akan akan menjad menjadii tepu. tepu. Keadaa Keadaan n menj menjad adii bertamba bertambah h dahsyat dahsyat apabila apabila kawasan kawasan tersebut tersebut tidak tidak mempuny mempunyai ai tanaman tanaman tutup tutup bumf bumf atau tumbuhtumbuhan. Dengan tanah yang tepu air, maka tanah cerun mudah runtuh kerana cengkaman yang semakin longgar. Selain itu, tanah runtuh boleh berpunca daripada pelbagai aktiviti manusia. Sebagai cont contoh oh,, aktiv aktivit itii pembangunan terutamanya di kawasan-kawasan lereng bukit. Apabila manusia manusia menjalankan menjalankan aktiviti aktiviti pemban pembangun gunan, an, sudah pasti tanah bukit akan akan diteres diteres dan dicerun dicerunkan kan.. Sekiran Sekiranya ya tindak tindakan an susula susulan n tidak tidak diambil diambil untuk mengawal mengawal tanah-tanah tanah-tanah dicerun, maka maka keja kejadi dian an tana tanah h runt runtuh uh muda mudah h berl berlak aku. u. Keja Kejadi dian an tana tanah h runt runtuh uh menj menjad adii bertambah cepat semasa hujan. Di camping itu, aktiviti pembalakan juga boleh menyebabkan menyebabkan berlakunya berlakunya tanah runtuh. Apabil Apabilaa kayu kayu balak ditebang, ditebang, tanah terdedah terdedah kepada kepada pelbagai pelbagai pros proses es fizika fizikall sepe sepert rtii hakisan dan luluhawa. Keadaan ini meningkatk meningkatkan an kadar kejadian kejadian tanah runtuh runtuh apabila apabila tanah tana h terdedah kepada proses-proses tersebut. Faktor ketiga yang tidak juga penting boleti menyebabkan berlakunya kejadian tanah runt runtuh uh ialah ialah faktor faktor kecerun kecerunan an kawasa kawasan. n. Kawasan Kawasan tanah tanah berceru bercerun n sama ada bercerun landai atau curam boleh meningkatkan kejadian tanah runtuh terutamanya apabila kawasan tersebut tersebut kekurangan kekurangan litupan bumi. Kejadian tanah tanah runtuh runtuh menjadi-j menjadi-jadi adi apabila apabila menerim menerimaa kekerapan hujan yang tinggi di kawasan tersebut. Tanah di kawasan bercerun lazimnya tertakluk kepada daya cengkamn cengkamnya ya terhadap terhadap batuan batuan dasar. Sekiran Sekiranya ya tanah di situ lebih bersifat tepu air, maka is mudah mengalami kejadian tanah runtuh. Ada beberapa beberapa langkah langkah yang boleh diambil diambil bagi meng mengat atas asii masa masala lah h tana tanah h runt runtuh uh.. Sekiran Sekiranya ya kejadian kejadian tanah tanah runtuh runtuh berpunca berpunca daripa daripada da masala masalah h hujan hujan lebat. lebat. maka langkah yang perlu dilakukan ialah kawasan tersebut perlu ditanam dengan tumbuh-tumbuhan atau tanaman tutup bumi. Keadaan ini boleti dilihat di cerun-cerun teres di sepanjang lebuh raya di Malay Malaysi sia. a. Rump Rumput ut-ru -rump mpus us dita ditana nam m bagi bagi menc mencen engk gkam am tanah daripada daripada mengalami kejadian tanah runtuh. Di samping itu, kejadian tanah runtuh yang berpunca daripada kejadian hujan lebat, boleh juga di atasi dengan Cara meletakkan sungkupan plastik. Kaedah ini banyak dilakukan di kawasan tebing berteres di lebuh-lebuh raya. Masalah tanah runtuh yang berpunca daripada pelbagai aktiviti manusia boleh juga diatasi dengan cara membina membina tembok atau melakukan melakukan penyimena penyimenan n tebing. Kaedah ini dapat mengelakkan tanah daripada runtuh apabila is tepu dengan air. Bagaimanapun, perlulah tembok atau penyimenan tersebut di bina juga lubang-lubang air, agar air yang berlebihan dapat keluar melalui saluran tersebut. Sekiranya lubang-lubang air ini tidak dibuat, dibuat, kemun kemungkin gkinan an air yang banyak dalam tanah tersebut tidak dapat ditampung oleh tembok sehingga boleti merobohkannya. Selain itu, kaedah meneres tebing juga boleh dilakukan bagi mengelakkan daripada berlakunya kejadian tanah runtuh. Kaedah ini dapat

©


55


mengurangk mengurangkan an darjah kecerunan tebing yang mungkin boleh berlakunya berlakunya kejadian tanah runtuh. Tanah Tanah runtu runtuh h yang yang berpun berpunca ca daripad daripadaa cerun cerun bukit bukit yang curam boleh diatasi dengan menggunaka menggunakan n kaedah kaedah menana menanam m tanam tanaman an tutup tutup bumi bumi sepert sepertii yang yang dapat dilihat dilihat di kawasan lebuh raya di Malaysia. Tumbuhan Cutup bumi dapat meningkatkan daya cengkamannya terhadap tanah sehingga tanah tersebut terhindar daripada runtuh. Selain itu, kaed kaedah ah membi membina na teres juga boleh dilaksanak dilaksanakan an bagi mengelakka mengelakkan n kejadia kejadian n tanah tanah runtuh runtuh di kawasan kawasan bercerun bercerun terutamanya terutamanya apabila apabila berlaku berlaku hujan lebat. Teres yang dibina dibina bergantung bergantung kepada kepada kecerunan kecerunan kawasan kawasan dan juga keti keting nggi gian an ceru cerun n ters terseb ebut ut.. Semakin curam dan tinggi tebing, maka semakin banyak teres yang dibina dan sebaliknya apabila kurang curam dan tinggi tebing maka semakin kurang teres yang perlu dibina. Pembinaa Pembinaan n teres teres ini boleh meningk meningkatk atkan an daya daya ketaha ketahanan nan kawasan bercerun daripada mengalami kejadian tanah runtuh.

©


56


2.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa biologi.

[3]

Luluhawa biologi merujuk kepada tndakan tumbuhan, tumbuhan, haiwan, mikroorganisma dan manusia sama ada secara fizikal atau kimia yang dapat memecah dan menghuraikan batuan. (b)

Huraik Huraikan an bagaim bagaimana ana luluha luluhawa wa biolog biologii berti bertinda ndak k meme memecah cah dan menghu menghurai raikan kan batuan batuan.. [12]

Luluhawa biologi bertindak memecah dan menghuraikan batuan melalui: Tindakan Tindakan tumbuhan-ak tumbuhan-akar-akar ar-akar pokok pokok khususn khususnya ya sistem sistem akar akar tunjan tunjang g menjal menjalar ar memasuki rekahan batuan dalam tanah dan menekan dinding rekahan, melebar dan meme cahk anny a dita mbah deng an air untuk untuk Lulu Luluhaw hawaa kimia kimia berop beropera erasi si jauh jauh ke ke dalam tanah Tindakan organisma-binatang yang menggali lubang memudahkan Luluhawa dan organisma seperti lumut dan bakteria yang mengeluarkan asid organik seperti asid bertin inda dak k bala balass deng dengan an mine minera rall batu batuan an akan akan memp memper ercep cepat atka kan n lagi lagi chelasi bert penguraian batuan Tindakan Tindakan manusia-aktiviti manusia-aktiviti penyahhutanan penyahhutanan,, pembinaan jalan raya dan perlombongan akan mendedahkan batuan kepada agenagen luluhawa manakala aktiviti pertanian dan perindustrian membebaskan bahan pencemar ke udara dan sisa toksik yang membentuk hujan asid dan bertindak balas ke atas mineral batuan seperti batu kapur dan riolit

•

•

•

(c)

Jela Jelask skan an fak fakto tor-f r-fak akto torr yang yang meng mengaw awal al jeni jeniss dan dan kada kadarr lulu luluha hawa wa bat batua uan. n. [10] Faktor-faktor yang mengawal jenis dan kadar luluhawa batuan: Batuan induk-sifat-sifat batuan induk atau batuan asal seperti kandungan kimia, kekekeke- rasa rasan, n, teks tekstu turr dan dan stru strukt ktur ur mene menent ntuk ukan an jeni jeniss dan dan kada kadarr lulu luluha hawa wa yang yang dialaminya, batuan yang lembut dan lemah mengalami kadar luluhawa yang lebih giat jika dibandingkan dibandingkan dengan jenis batuan yang lebih kuat dan keras Iklim-pancaran matahari, suhu, hujan, dan kelembapan mempunyai pengaruh yang besar dan berkuasa terhadap jenis dan kadar luluhawa batuan—berbeza mengikut jenis iklim yang berlainan. Biotik-tumb Biotik-tumbuh-tum uh-tumbuhan buhan asal dan organism organismaa pentin penting g bagi bagi membek membekalka alkan n asid, asid, gas-gas dan sebatian kimia untuk mempercepat tindak balas kimia batuan Bentuk Bentuk muka bumi-sifat-sif bumi-sifat-sifat at muka bumi atau atau topo topogr graf afii sepe sepert rtii keti keting nggi gian an dan dan keadaan cerun mempengaruhi suhu, hujan, kelembapan, angin, sejatan, tumbuhan asal, dan organisma organisma yang wujud di sesuatu tempat atau permukaan bumf Masa jenis batuan yang lebih keras (igneus) memerlukan jangka masa yang lebih lama lama untu untuk k meng mengal alam amii lulu luluha hawa wa berb berban andi ding ng deng dengan an jeni jeniss batu batuan an yang yang lembut/lemah (mendap)

•

•

•

•

•

©


57


1.

(a) Nyatakan jenis-jenis hakisan sungai.

[5]

Jeni s hakis an singa i terb ahag i kepa da hakis an mend mendala alam. m. mele meleba barr dan dan peng pengun undu dura ran n sungai (b)

Huraik Huraikan an bentuk bentuk muka muka bumi bumi yang yang terhasi terhasill akib akibat at tindak tindakan an hakisa hakisan n sung sungai. ai. [10]

Bentuk muka bumf basil tindakan sungai ialah: Air terjun dan jeram yang terbentuk di dataran ang mempunyai lapisan lembut dan keras Delta kesan timbunan bahan mendak di muara sungai Data Datara ran n banj banjir ir yang yang bole boleh h dida didapa pati ti di sepa sepanj njan ang g sung sungai ai akibat akibat aktivi aktiviti ti pemendakan bahan yang u:angkut sungai

•

• •

(c)

Binc Bincan angk gkan an kepe kepent ntin inga gan n bentu bentuk k muka muka bumi bumi hasi hasill tind tindak akan an haki hakisa san n sung sungai ai.. [10] Kepent ingan bentuk muka bumi hasil tindaka n s~;n s~;ngai gai ial ialah ah:: menggalakkan aktiviti pertanian di kawasan deita Petempatan didirikan berhampiran sungai Penternaka n—kegiata n penternakan menggunakan kaedah kaedah akuaku akuakultu ltur r dijalankan Pelancongan khasnya air terjun

• • •

•

©


58


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan pantai seimbang?

[5]

Keseimbang Keseimbangan an pantai berlaku berlaku apabila apabila pinggir pinggir taut asa l lebih curam maka hakisan berlaku arah ke daratan dan pemendapan berlaku arah ke laut, sebaliknya jika pinggir laut lebih landai maka penimbunan berlaku di pantai, manakala manakala hakisan berlaku ke la ut. Lukis gambar rajah profit keseimba keseimbang ngan an pantai. (b) (b)

Binc Bincan angk gkan an jen jenis is-j -jen enis is hak hakis isan an pin pingg ggir ir pan panta tai. i. [10] Antara jenis hakisan pinggir pantai ialah: Tindakan hidraul berkesan di batuan lembut. Namun amun di di kawa kawassan bat batua uan n kera keras, s, tin tindak dakan hidra idraul ul masih berpotens berpotensii memecah memecah batuan batuan jika batuan batuan terdapat rekahan, apabila ombak melanda ke arah batu, udara di celah rekahan aka n ter mampat mam pat.. Proses Proses yang yang berulang berulang akan melema melemahka hkan n strukt struktur ur batuan batuan dan akhirnya memecahkan batuan. Bentukbentuk yang dihasilkan ialah tanjung Gesera Geseran n atau atau lelasa lelasan n terjad terjadii apabi apabila la agen agen hakis hakisan an membawa membawa bahan sedimen sedimen lalu ber berge gese serr deng dengan an batu batuan an di ping pinggi girr pant pantai ai.. Tind Tindak akan an yang yang bert berter erus usan an akan akan menghasilkan ciri lain seperti teluk. Jika berlaku di bahagian bawah tebing tinggi is akan membentuk lubang periuk dan pentas hakisan ombak Laru Larutan tan khus khusus us di kawa kawasa san n batu batu kapu kapur. r. Kawas Kawasan an pinggir pinggir pantai pantai proses proses larutan larutan dilakukan oieh air Taut. Permukaan yang berlekuk menggaiakkan proses larutan •

•

•

(c)

Jela Jelask skan an fakt faktor or yang yang memp mempen enga garu ruhi hi haki hakisa san n pin pingg ggir ir pant pantai ai.. [10] Hakisan pinggir pantai berlaku disebabkan oleh faktor semula jadi dan tindakan manusia. Ombak—ombak biasanya beralun kerana is dipengaruhi oleh tiupan angin, namun faktor lain seperti gempa bumi di dasar lautan turut mempengaruhi pola gerakan ombak. Semakin tinggi ombak, semakin jauh jangkauan ombak di pantai dan semakin banyak beban sedimen boleti diangkut di pantai Kecerunan pantai—hakisan pantai dipengaruhi oleh profil pantai sama ada jenis landai atau berbentuk curam. Pantai yang curam akan menyebabkan hakisan yang giat Bahan mendak—kehadiran banyak batuan kasar di pinggir pantai akan menjadikan ketelapan lebih dan bahan yang dihakis dan dilonggokkan di atas pantai tidak dapat ditarik batik ke laut Tind Tindak akan an manu manusi sia— a—pe pemb mbin inaa aan n temb tembok ok pena penaha han n ombak (groin), (groin), benteng benteng dan konkrit di pantai boleh mengurangkan hakisan Tumbuh Tumbuhan—m an—mengu engurang rangkan kan hakisan. hakisan. Akar bo-;ck mencengkam pasir dan tanah daripada dinak s. kanopi mengurangkan kesan tiupan angin sebagai agen hakisan Kedudukan pantai terbuka atau terlindunghakisan pantai tinggi di kawasan yang berkedudukan pantai terbuka, seperti di pantai timur. Sebaliknya di kawasan pantai barat, hakisan rendah kerana terlindung oleh Pulau Sumatera •

•

•

•

•

•

©


59


•

1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan pemendapan sungai?

[5]

Pemendapan sungai ialah penimbunan atau longgokan bahan seperti pasir dan kelikir yang diangku diangkutt oleh sungai dari bahagian bahagian atas sungai ke peringkat peringkat rendah rendah dan mendap mendap apabil apabilaa tenaga tenaga aliran dan halaju sungai semakin semakin perlahan perlahan khasnya khasnya di kawasan kawasan yang bercerun landai. (b) (b)

Hura Huraik ikan an fakt faktor or fizi fizika kall yang yang menye menyeba babk bkan an berl berlak akun unya ya peme pemend ndap apan an sung sungai ai.. [10]

Pemendapan sungai boleh berlaku disebabkan beberapa faktor fizikal antaranya ialah isi padu air sungai yang berkurangan. Apabila keadaan ini berlaku, bahan-bahan yang dibawa dibawa mula dimend dimendapka apkan n di dasar sungai. Kedua ketika halaju air mula berkura ber kurangan ngan.. Hala Halaju ju air air sung sungai ai yang yang sema semaki kin n perl perlah ahan an meny menyeb ebab abka kan n keup keupay ayaan aan air air sung sungai ai mengangkut bahan-b bahan-baha ahan n mendap mendapan an berkur berkurang angan an menyeb menyebabk abkan an proses pemendapan akan terus berlaku. Selain itu, apabila apabila wujud halangan halangan di dalam sungai sungai seperti seperti tanah runtuh, runtuh, pokok pokok tumbang, longgokan batu-bate kasar yang banyak di dasar sungai juga menyebabkan proses pemendapan meningkat. Proses mendapan sungai bertambah apabila bentuk alur sungai berliku-liku atau berkeadaan tidak rata. rata. Tindakan graviti semakin berkurangan apabila cerun landai dan ini memberi kesan kepada peningkatan bahan mendapan sungai. Pemendapan menjadi semakin meningkat apab apabil ilaa kuran kurangn gnya ya tana tanama man n litupan litupan bumi di kiri kanan kanan tebing tebing sungai. sungai. Keadaan Keadaan ini meningkatkan meningkatkan kadar hakisan tebing sungai sungai dan bahan-bahan muatan sungai bertambah banyak memasuki sungai hingga meningkatkan bahan mendapan sungai. (c) Jelask Jelaskan an langka langkah h yang yang boleh boleh diambi diambill diamb diambil il bagi bagi mengat mengatasi asi masala masalah h peme pemenda ndapan pan sungai di Malaysia. [10] Masalah pemendapan sungai di Malaysia boleh ditangani berdasarkan dua langkah utama, iaitu langk langkah ah struk struktu turr dan dan bukan bukan struk struktu tur. r. Antar Antaraa langk langkah ah struktur yang utama ialah meluruskan sungai. Dengan cara ini, bahan-bahan mendak dapat dibawa terus ke kawasan muara sungai tanpa dimendapkan terlebih dahulu di kawasan sebelah atas sungai. Di samping itu, dengan mendalamkan alur sungai juga dapat mengurangkan kadar mendapan mendapan sungai. Selain mendalam, melebarkan alur sungai turut penting dalam menangani masalah kadar pemendapan sungai yang meningkat. Kaedah membina cerucuk atau membuat benteng konkrit juga mengurangkan atau mengha menghalan lang g meningkatn meningkatnya ya masalah masalah pemendapan pemendapan sungai di Malaysia. Malaysia. Dengan Dengan cara meningkatkan penanaman tanaman tutup bumf juga boleh mengurangkan masalah pemendapan sungai. Bagi Bagi kaed kaedah ah buka bukan n stru strukt ktur ur pula pula,, peng pengua uatk tkua uasa saan an undang-und undang-undang ang amat penting penting dijalankan. dijalankan. Dengan Dengan adanya adanya undang-und undang-undang, ang, segala segala projek projek lembangan lembangan sung sungai ai perl perlu u mengikut prosedur dan akta yang telah ditetapkan. Hal ini dapat mengurangkan masalah tanah runtuh runtuh seterusnya seterusnya mengurangk mengurangkan an masalah masalah kada kadarr mend mendap apan an yang yang ting tinggi gi.. Di samp amping itu, kaed aedah pend pendid idik ikan an juga juga pent pentin ing g dala dalam m meng mengur uran angk gkan an masa masala lah h pemen pemendap dapan an sung sungai ai di Malays Malaysia. ia. Dengan Dengan menera menerapk pkan an nilainilai-nil nilai ai murni murni dalam dalam kurikulum di sekolah sekolah seperti `Hargailah Sungai Kita', `Jagalah Kebersihan Sungai' dan sebagainya boleh menyedarkan murid-murid sekolah untuk menghargai sungai. Kaedah kempen kesedaran juga penting terutama melalui media massa, cetak dan elektronik. Dengan Dengan adanya adanya kempen kempen seperti seperti menjaga menjaga kebersih kebersihan an sungai, sungai, maka orang orang ©


60


awam akan didedahkan kepada betapa pentingnya sungai. Dengan itu, dapat mendidik oran orang g awam awam untu untuk k tida tidak k menc mencem emar arka kan n sung sungai ai dengan sampah sarap sehingga sehingga meningkatka mening katkan n kadar mendapan mendapan sungai. sungai.

©


61


2. (a)

Nyat Nyatak akan an dua dua cir cirii lurah lurah sung sungai ai dal dalam am set setiap iap rajah rajah A dan dan raj rajah ah B di di atas atas.. [4] • •

A - lurah bentuk V, lurah sempit, lurch dala dalam m B - lurah berbentuk U, lurah lebar, mengandungi mendapan

(b) Berdas Berdasark arkan an rajah rajah di atas, atas, jelas jelaskan kan mengap mengapaa kedu kedua-d a-dua ua bent bentuk uk lurah lurah sung sungai ai terse tersebut but berbeza. [8] Perbezaan bentuk Lurah sungai: Lurah A Mengalami hakisan dasar (hakisan menegak)isi padu air sedikit Batuan keras-berada di tanah tinggi-lambat dihakis oleh air Mengalami hakisan dasar aktif kerana aliran air yang deras • Lurah B Mengalami hakisan mendatar (melebar)-isi padu air banyak Mengalami mendapan bahan muatan sungai kerana aliran berliku isi padu air banyak menyebabkan alur semakin lebar • •

• • •

(c)

Hura Huraik ikan an fakt faktor or-f -fak akto torr yan yang g mem mempe peng ngaru aruhi hi tena tenaga ga sung sungai. ai. [6] Faktor-faktor mempengaruhi tenaga sungai: Pertambahan Pertambahan isi padu air sungai sungai akibat akibat hujan hujan lebat, banjir, banjir, pencair pencairan an salji dan pelepasa pelepasan n air empangan empangan-meni -meningk ngkatka atkan n tenaga tenaga sungai-ali sungai-aliran ran menjadi menjadi semakin semakin deras Keme Kemero roso sota tan n isi isi padu padu air sung sungai ai akib akibat at kema kemara rau, u, penu penutu tupa pan n empa empang ngan an-mengurangkan tenaga sungai-aliran jadi perlahan Pertambahan Pertambahan muatan sungai-melambatk sungai-melambatkan an aliran-tena alir an-tenaga ga sungai lemah Pertamba Pertambahan han muatan muatan sungai menyebabk menyebabkan an keupayaan menghakis secara geseran atau lelasan tinggi Muatan yang sedikit-aliran deras dan tenaga bertambah Cerun curam-menyebabkan aliran derastenaga bertambah Cerun landai/tanah rata-aliran perlahan dan tenaga semakin lemah

•

•

• •

• • •

(d) Terang Terangkan kan pengar pengaruh uh pelbag pelbagai ai bent bentuk uk muka muka bumi bumi hakis hakisan an sung sungai ai terh terhada adap p kehi kehidup dupan an manusia. [7] Pengaruh pelbagai bentuk muka bumi hakisan terhadap kehidupan manusia: Air terjun-menjadi kawasan rekreasi dan kegiatan ekonomi pelancongan-menjana kegi kegiat atan an pern pernia iaga gaan an maka makana nan, n, perk perkhi hidm dmat atan an peng pengan angk gkut utan an dan dan agen agensi si pelancongan Hakisan sungai menghasilkan menghasilkan topografi yang yang mena menarik rik dan meng mengag agum umka kannmenjadi tarikan pelancong-contoh di Grand Canyon, California Hakisa Hakisan n di hulu hulu sungai sungai menghasil menghasilkan kan tanah tanah lanar subur-dimend subur-dimendapkan apkan di muara sungaimenjadi kawasan pertanian penting Hakisan tebing sungai-mengancam petempatan penduduk di tebing sungai-tebing runtuh dan menjejaskan rumah •

•

•

•

©


62


Hakisan tebing menyebabkan manusia mengeluarkan kos yang tinggi untuk kerja mengukuhkan tebing sungai – menanam cerucuk konkrit, membina benteng simen (a) Apakah yang dimaksudkan dengan profil pantai seimbang? •

1.

[5]

Maksud profil pantai seimbang merujuk kepada kadar hakisan dan pemendapan adalah sama atau hampir sama. Keadaan pinggir laut asal lebih curam menyebabkan hakisan berlaku ke arah daratan dan mendapan berlaku berlaku ke arah Taut dan jika pinggir laut asal lebih landai, pemendapan akan berlaku di pantai manakala hakisan berlaku ke arah laut. (b) (b)

Jela Jelask skan an fakt faktor or yan yang g mengh menghala alang ng pem pembe bent ntuk ukan an pro profi fill panta pantaii seimb seimban ang. g. [10]

Pembentukan profil pantai seimbang boleh terhalang oleh dua faktor, iaitu faktor fizikal dan faktor manusia. Faktor fizikal antaranya ialah kekuatan ombak. Ombak yang kuat biasanya biasanya akan menghakis kawasan pantai dan menyebabkan bentuk pantai sentiasa mengalami perubahan ketara. Selain itu, kejadian letusan gunung berapi, gelinciran, pertembungan dan pemisahan pemisa han plat turut menjadi faktor penting penting yang menghalang menghalang pembentukan pembentukan profil pantai pantai seimbang. Proses tektonik ini akan sentiasa mengubah bentuk profil pantai. Faktor Faktor manusia manusia yang mempengaru mempengaruhi hi pembentukan pembentukan profil pantai pantai seimbang seimbang ialah pen penam amba baka kan n dan dan pend pendal alam aman an ping pinggi girr pant pantai ai.. Tind Tindak akan an manu manusi siaa yang yang seri sering ng mena menamb mbak ak kawa kawasa san n pant pantai ai atau atau mend mendala alamk mkan an laut laut berha berhamp mpir iran an pant pantai ai bole boleh h mengganggu pembentukan profil pantai seimbang. Selain itu, pembinaan tembok dan bente benteng ng batu batu di sepanj sepanjang ang pantai pantai juga juga mengha menghalan lang g pemben pembentuk tukan an profil profil pantai pantai seimbang. seimbang. Pembinaan seperti ini boleh mengganggu mengganggu pergerakan pergerakan bahan-bahan bahan-bahan dan ombak sehingga merubah bentuk pantai menjadi tidak seimbang. Selain itu, aktiviti manusia seperti pemusnaha pemusnahan n dan menebu menebuss guna guna kawasan kawasan paya paya bakau juga menyebabkan terganggunya pembentukan profil pantai seimbang. Apabila pokokpokok bakau musnah, tindakan ombak menjadi kuat seterusnya mengganggu kawasan kawasan pantai. pantai. Tindakan Tindakan manusia manusia membina membina benteng benteng pemecah pemecah ombak ombak di kawasan kawasan pantai turut memainkan peranan penting dalam mengganggu pembentukan profil pantai seimba seimbang. ng. Ini meny menyeb ebabk abkan an tind tindak akan an omba ombak k terha terhalan lang g dan dan mening meningkat katkan kan daya daya mend mendap apan an di kawa kawasa san n hala halang ngan an tind tindak akan an omb ombak sete seteru rusn snya ya meny menyeb ebab abka kan n pembentukan pembentukan profil pantai seimbang akan terganggu. (c)

Jela Jelask skan an kes kesan an pro profi fill pant pantai ai tid tidak ak sei seimb mban ang g terh terhad adap ap akti aktivi viti ti man manus usia. ia. [10]

Profil Profil pantai pantai tidak tidak seimba seimbang ng,, iaitu iaitu hakisa hakisan n lebih lebih tinggi tinggi daripada daripada pemendapan pemendapan boleh mengganggu pelbagai aktiviti manusia. Sebagai contoh, aktiviti pelancongan akan terjeja terjejass kerana kerana kawasa kawasan n pantai pantai menjad menjadii lebih lebih tidak tidak selama selamatt berpun berpunca ca daripa daripada da kawasa kawasan n pantai pantai menjad menjadii kecil, kecil, kurang kurang pasir pasir dan sebaga sebagainy inya. a. Sela Selain in itu, itu, akti aktivi viti ti perniaga perniagaan an sukar dilaku dilakukan kan oleh sebab kawasan pantai menjadi semakin kurang dan dan berbahaya kepada manusia kerana mudah terdedah kepada tindakan ombak. Kawasan pantai yang tidak seimbang akan menyebabkan pengangkutan dan perhubungan turut terjejas. Jalan-jalan pengangkutan menjadi kurang selamat selamat kerana terlalu terlalu sempit dan keadaan pantai yang curam. Di samping itu, jika ketidakseimbangan pantai berlaku kesan pemendapan bahan yang melebi melebihi hi proses proses hakisa hakisan n menjad menjadika ikan n pantai pantai bertam bertambah bah luas. luas. Apabil Apabilaa keadaa keadaan n ini berlaku, kawasan tangkapan ikan nelayan menjadi cetek dan berkurangan seterusnya membataskan aktiviti nelayan. Bagaimanapun, keadaan ini boleh memberi kesan positif kepada aktiviti pelancongan kerana kawasankawasan pantai menjadi bertambah luas

©


63


dan dan sesuai sesuai untuk untuk pelanc pelancong ong.. Selain Selain itu, itu, aktivi aktiviti ti perlom perlombo bong ngan an pasir pasir juga juga menjad menjadii bertambah giat kerana bertambahnya longgokan pasir pantai . 2.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan pergerakan jisim?

[3]

Pergerakan jisim bermaksud pergerakan bahanbahan pepejal seperti bate, tanih dan cecair seperti lumpur dari atas cerun ke bawah cerun akibat tarikan graviti yang berlaku secara cepat atau perlahan. (b) (b)

Nyat Nyatak akan an empa empatt jen jenis is perg perger erak akan an jisi jisim m cep cepat at.. [4] Empat jenis pergerakan jisim yang berlaku secara cepat ialah: Tanah runtuh • Aliran lumpur • Gelangsaran tanah • Batu runtuh •

(c)

Jela Jelask skan an fakt faktor or yang yang memp mempen enga garu ruhi hi perg perger erak akan an jisi jisim m cep cepat. at. [8]

Pergerakan jisim secara cepat boleh berlaku disebabkan beberapa faktor. Tindakan manusia manusia menerok menerokaa cerun cerun untu untuk k kegiat kegiatan an kuari kuari batu batu atau atau tanah tanah boleh boleh meny menyeb ebab abka kan n berlaku batu runtuh atau tanah runtuh. Keadaan ini berlaku apabila kaki cerun dipotong untuk mengambil tanah atau bate menyebabkan sudut kecerunan menjadi semakin curam atau menegak. Akibatnya, struktur batuan cerun tidak lagi stabil. Selain itu, kegiat kegiatan an kuari kuari telah telah melu melupu pusk skan an tumb tumbuh uhan an atau atau huta hutan n yang yang memp mempun unya yaii fungsi fungsi mengukuhkan mengukuhka n cerun melalui cengkaman cengkama n akar. akar. Aktiviti Aktiviti kuari kuari yang yang menggun menggunaka akan n bahan letu letupa pan n pula menyebabk menyebabkan an cerun bergegar. bergegar. Keadaan Keadaan ini akan akan menyeb menyebabk abkan an strukt struktur ur batuan cerun menjadi retak dan longgar lalu runtuh. Faktor cerun yang curam boleh menggalakkan berlakunya pergerakan jisim secara cepat. Kecuraman cerun melebihi melebihi 30° 30° menjadikan menjadikan tarikan tarikan graviti graviti cerun lebih kuat. Beban batuan batuan atau tanih yang longgar longgar di atas cerun akan mudah bergerak ke bawah bawah kerana kerana kecerunan cerun yang curam. Dalam hal ini, kehadiran hujan atau pencairan ibun (ais) akan membantu mempercepat pergerakan bahan. Batu runtuh atau tanah runtuh di cerun juga disebabka disebabkan n jenis tanah atau batuan batuan cerun yang tidak kukuh. kukuh. Lazimnya, La zimnya, cerun batuan enapan yang mempunyai lapisan dan rekahan yang banyak memudahkan kemasukan air. Ini menjadikan ketahanan batuan menurun. Air yang meresap ke dalam batuan akan melemahkan ikatan antara mineral batuan lalu menjadikan struktur batuan longgar dan mudah pecah dari batuan induknya. Di kawasan tropika dan tropika lembap, kehadiran hujan yang lebat dan kerap di cerun sepanjang tahun akan membantu pergerakan jisim cepat. Air hujan akan meresap ke dalam dalam liang liang-li -liang ang tanih cerun cerun atau memasuki memasuki rekahan-rek rekahan-rekahan ahan batuan. batuan. Keadaan Keadaan ini akan melemah melemahkan kan perikat perikatan an atau ikatan ikatan antara antara mine mineral ral batu batuan an.. Akib Akibat atny nya, a, stru strukt ktur ur batuan menjadi menjadi lemah dan longgar longgar serta mudah runtuh. runtuh. Di kawasan bermu bermusim sim pula, ibun atau ais yang yang membek membeku u di dalam dalam rekaha rekahan n batu batuan an atau atau lian liang-l g-lia iang ng tanah tanah akan akan cair cair apabila tiba musim panas. Ini akan menjadikan struktur batuan cerun menjadi longgar dan menggelong menggelongsor sor menuruni menuruni cerun. Cerun yang digondo digondolkan lkan lebih mudah terjadinya tanah runtuh. Ketiadaan pokok-pokok di atas cerun menyebabkan permukaan cerun terdedah kepada hakisan permukaan yang pesat. Ketiadaan cengkaman akar pokok menjadikan tanah cerun longgar dan da n tidak kukuh. Dengan itu cerun mudah mudah runtuh. runtuh. ©


64


(d) (d)

Jela Jelask skan an kes kesan an per perge gerak rakan an jis jisim im cep cepat at terh terhad adap ap alam alam ski skita tarr manus manusia ia.. [10]

Keja Kejadi dian an tana tanah h runt runtuh uh atau atau ceru cerun n runt runtuh uh memb member erika ikan n bany banyak ak kesa kesan n terh terhad adap ap kehidu kehidupan pan manusi manusia. a. Beberap Beberapaa kejadi kejadian an tanah tanah runtuh runtuh di cerun-ce cerun-cerun run lebuh lebuh raya raya di Malaysia Malaysia telah telah menjejask menjejaskan an jaringan jaringan perhub perhubung ungan an antara antara tempat tempat-tem -tempat pat terten tertentu. tu. Misalnya, Misalnya, runtuh runtuhan an tanah tanah di lebuh lebuh raya raya berham berhampi piran ran Gua Tempur Tempurung ung (Perak) (Perak) telah telah memutu memutuska skan n perhub perhubung ungan an antara Ipoh dengan Tapah sehingga beberapa hari sebelu sebelum m berjaya dipulihkan. Pengangkutan barangan dan penumpang dengan bas,lori dan kereta api juga juga tergangg terganggu. u. Misalnya Misalnya,, runtuha runtuhan n tanah tanah yang menimbus menimbus landas landasan an kereta kereta api pada pada Januari 2008. Fenomena tanah runtuh yang besar telah te lah mengorba me ngorbankan nkan nyawa penduduk. penduduk. Misalnya, Misalnya, y runt runtuh uhan an di Km 20 Jalan Jalan Gentin Genting-K g-Kaa ak telah telah menyeb menyebabk abkan an kematia kematian n serama seramaii 20 orang. orang. Runtuhan Runtuhan tanah di Bukit Bukit Antarabangs Antarabangsa, a, Kuala Lumpur pada bulan Disembe Disember r 2008 2008 tela telah h meng mengor orba bank nkan an nyaw nyawaa 5 oran orang g pendud penduduk. uk. Pendud Penduduk uk juga juga mengal mengalami ami kerugi kerugian an harta harta benda benda dan tempat tempat tingg tinggal. al. Kejadi Kejadian an di Bukti Bukti Antarab Antarabang angsa, sa, Kuala Kuala Lumpur misalnya, telah menyebabkan 14 buah rumah musnah dan tertimbus. Kejadian ini ini telah telah memb memberi eri kesan kesan psik psikol olog ogii kepa kepada da pendud penduduk uk di kawasa kawasan n bencan bencanaa juga juga di kawasan yang bercerun bercerun dan berisiko berisiko tinggi tinggi untuk untuk berlakuny berlakunyaa tanah runtuh. Penduduk mengalami trauma atal: sentiasa diselubungi ketakutan dan kebimbangar kemungki kemungkinan nan berlakunya bencana tanah runtuh d. kawasa kawasan n kediaman kediaman mereka terutama terutama apabila apabila musim musim hujan. Runtuhan cerun juga akan menyebabkan kerosaka kerosakan n infrastr infrastruktu ukturr seperti seperti bekalan bekalan air paip dan elektrik elektrik.. Bekalan Bekalan elekt elektrik rik terput terputus us akibat akibat keros kerosaka akan n atau terputus terputus talian bawah tanah atau tiang yang tumbang. Perhubungan melalui telefon juga terjejas kerana tia gg-tiang telefon tumbang atau patah.

©


65


1.

(a) Takrifkan zon pinggir pantai.

[3]

Zon pinggir pantai bermaksud kawasan pertemuan antara air laut dengan daratan pantai yang merangkumi kawasan antara takat air pasang dengan takat air surut. (b)

Berdas Berdasark arkan an peta peta di di atas, atas, nyatak nyatakan an tiga tiga jenis jenis bent bentuk uk muka muka bumi bumi di zon pinggi pinggirr panta pantai. i. [8]

•

•

•

•

•

Bentuk muka bumi di kawasan pinggir pantai; Beting pasir Tombolo Pulau Anak tanjung Pantai

(c) Huraik Huraikan an pros proses es pemb pembent entuka ukan n tiga tiga jeni jeniss bent bentuk uk muka muka bumi bumi yang yang telah telah anda anda pilih pilih dala dalam m (b) di atas. [9] Beting Beting pasir terjadi apabila basuhan basuhan balik ombak memendapkan memendapkan bahan muatan yang terdiri daripada pasir dan kelikir di hadapan pantai terutama di zon ombak pecah atau zon pertemuan pertemuan ombak ombak dengan dengan daratan daratan pantai. pantai. Lazimn Lazimnya, ya, bahan muatan ombak ombak akan dimendapkan di kawasan zon ombak pecah. Mendapan tersebut berkedudukan selari dengan garis pantai. pantai. Dalam Dalam jangka jangka panjang panjang beting beting pasir pasir ini akan timbal timba l melepasi mel epasi takat t akat air pasang. Tombolo ialah beting pasir yang menyambungkan pulau di hadapan pantai dengan darata daratan n pantai pantai.. Semasa Semasa ombak ombak tiba tiba ke pantai pantai,, lindungan lindungan pulau menyebabka menyebabkan n bahan pasir dan kelikir dimendapkan memanjang dari pulau ke arah pantai. Semasa basuhan balik pula, sekali lagi mendapan mendapan pasir dimendapka dimendapkan n di sepanjang beting tersebut. t ersebut. Pulau ialah iala h daratan darata n yang dikelilingi di kelilingi oleh air laut di hadapan hadapan pantai. Pulau Pulau terbentuk terbentuk melalui melalui beber beberapa apa cara. cara. Kenaik Kenaikan an aras Taut Taut akan akan meneng menenggel gelamk amkan an bahagi bahagian an pantai pantai yang yang rendah dan menonjo menonjolkan lkan bahagian bahagian muka muka bumi bumi pantai pantai yang yang tinggi tinggi membent membentuk uk pulau pulau.. Pulau Pulau juga juga boleh boleh terbentuk apabila aras laut jatuh dan menimbulkan menimbulkan bahagian bahagian muka bumi pantai yang lebih tinggi. Selain itu, proses hakisan berterusan ke atas tanjung akan memutuskan tanjung tersebut membentuk pulau. Anak tanjung terjadi apabila ombak memendapkan pasir dan Lumpur Bari daratan pantai mengunjur mengunjur ke laut. Lazimnya, is terbentuk terbentuk di muara sungai sungai atau di kawasan kawasan berteluk. berteluk. Arus Arus pesi pesisi sirr pant pantai ai memb memban antu tu memp memper ercep cepat at mend mendap apan an dan dan mene menent ntuk ukan an arah arah pengunjurannya ke laut. Pantai Pula terbentuk akibat mendapan pasir dan kelikir yang dibawa oleh ombak dari tengah laut. Ombak akan menghakis batuan pantai menjadikan is hancur halus semasa ombak mendampar pantai. Semasa basuhan batik, ombak akan memendap memendapkan kan bahan pasir pasir ini membentuk membentuk dataran pantai yang luas. Bagi pantai yang terlindung terlindung daripada daripada ombak, mendapan Lumpur akan membentuk pantai yang berpaya. (d) (d)

Jela Jelask skan an kes kesan an pem pemen enda dapa pan n terha terhada dap p aktiv aktivit itii manus manusia ia di pin pingg ggir ir pant pantai ai.. [10] Mend Mendap apan an di ping pinggi girr pant pantai ai tela telah h memb member erii kesa kesan n kepa kepada da akti aktivi viti ti manu manussia. ia. Pembentukan Pembentukan delta di muara sungai telah te lah mewujudkan kawas ka wasan an pertan pertanian ian yang yang subur. subur. Delta mempunyai mendapan tanih aluvium atau lanar yang sangat subur untuk tanaman

©


66


padi sawah. Contohnya seperti Delta Irrawaddy di Myanmar. Oleh itu, delta menjadi kawasan kawasan petempatan petempatan yang padat dengan penduduk. penduduk. Contohnya, Contohnya, Delta Delta Menam Menam Chao Chao Phraya di Thailand. Anak tanjung tanjung dan tombolo kebanyakan kebanyakannya nya menjadi kawasan yang menarik untuk dijadika dijadikan n sebagai sebagai kawasan kawasan pelanco pelanconga ngan. n. Misaln Misalnya, ya, anak anak tanjun tanjung g di pantai pantai Tumpat Tumpat,, Kelantan dan anak anak Tanjung Tanjung Cape Cod Cod di pantai pantai Massac Massachus husset set,, England yang menjadi destinasi pelancongan yang popular. popular. Pantai berpasir putih dan bersih bersih menjadi kawasan pelancongan yang indah dan menarik. Kawasan ini menjadi tumpuan pelancong untuk berjemu berjemur, r, bersanta bersantai, i, mandi, mandi, sukan sukan air dan dan bersi bersiarar-si siar. ar. Cont Contoh ohny nya, a, Pantai Pantai Chena Chenang ng di Langkawi, Langkawi, pantai Desaru, Johor dan pantai pantai Krabi Krabi di Thailand. Thailand. Di samping samping itu, pasir panta pantaii juga boleti boleti digunaka digunakan n sebagai sebagai bahan bahan binaan. binaan. Aktivit Aktivitii melomb melombong ong pasir atau kuari pasir menyediakan peluang pekerjaan kepada penduduk. Permat Permatang ang pasir pasir dan kelik kelikir ir yang yang diwuju diwujudka dkan n oleh oleh mend mendap apan an omba ombak k menj menjadi adi kawasan yang yang sesuai sesuai untuk dijadik dijadikan an jalan perhubu perhubungan ngan di pesisir pantai. Tombolo yang meng menghu hubu bung ngkan kan antara antara darata daratan n pantai pantai dan pulau pulau juga juga membol membolehk ehkan an pendud penduduk uk menggunakannya sebagai jalan pengangkutan. pengangkutan.

©


67


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan runtuhan?

[5]

Runtuhan ialah pergerakan regolit yang berlaku di cerun-cerun yang sangat curam dan ada kalanya tegak (90 darjah) seperti di tebingtebing tinggi, bahu-bahu bukit yang telah ditarah dan dipotong untuk membina jalan raya atau petempatan. Di kawasan tropika lembap, lembap, fenomena fenomena runtuhan runtuhan dikenali sebagai sebagai tanah runtuh, runtuhan batu dan runtuhan tebing. (b) (b)

Hura Huraik ikan an fak fakto torr semu semula la jadi jadi yan yang g meny menyeb ebab abka kan n kejad kejadian ian tanah tanah runt runtuh uh.. [8] Faktor semula jadi yang menyumbang menyumbang kepada kejadian tanah runtuh ialah: Faktor hujan-hujan yang turun akan memasuki lapisan tanah atau struktur batuan yang akan menghasil menghasilkan kan tekanan tekanan hisrostatik hisrostatik dan meningkatkan tekanan air liang pori seterusnya boleh menyebabkan perubahan kepada kepada kestabilan kestabilan tanah yang terdapat terdapat pada pada permukaan cerun di samping melemahkan ikatan butiran tanah Perubahan gradien-perubahan gradien selalunya dilakukan oleh manusia melalui • aktiviti-aktiviti pemotongan susuh bukit, penebangan hutan secara besar-besaran dan dan juga juga penarah penarahan an lereng-l lereng-lere ereng ng bukit bukit untuk pelbagai tujuan Peni Pening ngka kata tan n tega tegasa san n rici ricihh-pe pemo moto tong ngan an lereng dan kaki bukit akan meningkatkan tegasan pada jisim batuan atau regolit di atas permukaan cerun yang menyebabkan keseimbangan cerun terganggu seterusnya runtuh Litupan Litupan tumbuhantumbuhan-sistem sistem akar yang kompleks akan mencengkam mencengkam dan mengikat butiran tanah di sesebuah cerun daripada dihakis-angkut dan diruntuhkan oleh gerakan jisim •

•

•

•

(c)

©

Terang Terangkan kan langka langkah-l h-lang angkah kah yang yang wajar wajar diambi diambill untu untuk k meng mengawa awall perg pergerak erakan an jisim. jisim. [12]


68


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan pergerakan jisim?

[5]

Pergerakan jisim ialah pergerakan batuan atau tanih yang terluluhawa terluluhawa dari bahag bahagian ian cerun cerun ke ke kaki cerun cerun atau buk it. Um umnya i s diseb abkan oleh ta rikan graviti. Ia boleh berlaku secara perlahan atau cepat. Contoh pergerakan jisim ialah alira n Lu mpur dan tanah tanah runtu runtuh. h. (b) Pada Pada pend pendapa apatt anda, anda, mengap mengapaka akah h feno fenomen menaa tanah tanah runtuh runtuh kerap kerap berlak berlaku u di di kawa kawasan san tropika lembap. [10] Tanah runtuh kerap berlaku di kawasan tropika lembap kerana: Faktor iklim—hujan lebat menggalakkan tanah menakung air banyak Faktor cuaca—panas dan hujan yang kerap menggalakkan agen hakisan dan luluhawa Bentuk Bentuk muka muka bumi bumi dan aktivi aktiviti ti manusia manusia—be —bentu ntuk k mu ka bumi Mal aysia ays ia yang yan g bergunung-ganang dan hujan lebat sepanjang tahun tidak menggalakkan kegiatan pembinaan dilakukan di ceruncerun bukit dan tanah tinggi •

•

•

(c)

Jelask Jelaskan an aktivi aktiviti ti manusi manusiaa yang yang mengga menggalak lakkan kan berlak berlakuny unyaa perg pergerak erakan an jisim. jisim. [10] Antara aktiviti manusia yang menggalakkan berlakunya pergerakan jisim ialah: Pembinaan—kegiatan pembinaan yang dilakukan di kawasan bercerun yang tidak tidak stabil stabil menggalakkan menggalakkan pergerakan jisim khasnya ketika hujan lebat lebat yang yang berlaku secara luar biasa. Contohnya, kejadian tanah runtuh di Bukit Lanjan diken al p asti kesa n daripad a hujan lebat ya ng melemah kan strukt struktur ur batu batuan an g Pertanian—ke iatan pertanian yang dijalankan di kawasan cerun bukit turut menggalakkan pergerakan jisim Pembalakan—kegiatan pembalakan yang dilakukan di kawasan tanah tinggi akan menyebabkan larian lumpur berlaku ketika berlakunya hujan lebat. Contohnya kejadian banjir lumpur di Pos Dipang •

•

•

©


69


1.

(a) Huraikan maksud aliran lumpur.

[4]

Aliran lumpur ialah: Pergerakan lumpur yang menuruni cerun. la terdiri daripada campuran tanih dan air yang berlebihan terutamanya selepas berlakunya berlakunya hujan lebat lebat dal dalam am masa yang lama

•

(b) (b)

Apak Apakah ah fak fakto tor-f r-fak akto torr yang yang meny menyeb ebab abka kan n berl berlak akun unya ya ali aliran ran lum lumpu pur? r? [9] Aliran lumpur berlaku disebabkan oleh: Bahagia n bukit b ukit atau kawasan tadaha n terdeda t erdeda h oleh oleh aktiv aktiviti iti pemb pembala alakan kan hingga hingga gondol. Hal ini menyebabkan is mudah terhakis oleh agen-agen hakisan Berlaku hujan lebat yang lama hingga kandungan lembapan tanih begitu banyak • Kedudukan dan pembentukan tanih di atas batuan dasar yang tidak mantap • •

(c)

Huraik Huraikan an impa impak k aliran aliran lumpur lumpur terhada terhadap p alam alam seki sekitar tar manusi manusiaa dan dan alam alam seki sekitar tar fizika fizikal. l. [12]

Impak aliran lumpur Impak terhadap alam sekitar manusia berpotensi menyebabkan kehilangan nyawa dan kecacatan meningkatkan perasaan trauma dan masalah psikologi lain Impak terhadap alam sekitar fizikal • meningkatkan masalah hakisan menyebabkan kerosakan kepada alam sekitar fizikal semula jadi berlak u pr oses peme ndapa n be rleb ihan di kawasa kawasan n tana tanah h ren renda dah h pembentukan alur atau aliran lumpur •

©


70


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan ombak pembinasa?

[5]

Maksud ombak pembinasa: Merupaka Merupakan n ombak yang yang sangat sangat tinggi tinggi dan curam. Ia berupa ya menghe mpas pingg ir pantai pan tai pada kadar kadar 12 hing hingga ga 15 kali kali semi seminit nit

•

(b) (b)

Hura Huraik ikan an dua dua akt aktiv ivit itii yang yang memp memperc ercep epatk atkan an haki hakisa san n ping pinggi girr pantai pantai.. [10] Dua aktiviti mempercepatkan hakisan pinggir pantai ialah: Penebangan hutan bakau Pengorekan pasir •

•

(c) Bincan Bincangka gkan n langk langkah-l ah-lang angkah kah yang yang boleh boleh diambi diambill bagi bagi meng mengata atasi si masa masalah lah haki hakisan san pinggi pinggir r pantai. [10] Langkah-langkah bagi mengatasi masalah hakisan pinggir pantai ialah: Tindak an undang- undang mengha lang pene bang bangan an huta hutan n bak bakau au Pembinaan benteng konkrit untuk menahan hempasan ombak Pembinaan gabion dan groin sebagai zon pemecah ombak • • •

©


71


1.

(a) Huraikan ciri-ciri profil panjang sungai.

[5]

Ciri-ciri profil panjang sungai: Sungai mengalami tiga peringkat iaitu muda, dewasa dan tua. Bahagian hulu terdapat profil bentuk `V', profil bentuk `U' di bahagian pertengahan dan semakin melebar pada peringkat hilir •

(b) (b)

Hura Huraik ikan an tig tigaa bent bentuk uk muk mukaa bumi bumi yan yang g terd terdap apat at di di sepa sepanj njan ang g sung sungai ai.. [10] Tiga bentuk muka bumi di sepanjang sungai iala h: Air terjun Tasilladam Delta •

•

•

(c)

Jelask Jelaskan an pengar pengaruh uh profil profil panjan panjang g sung sungai ai dalam dalam mempen mempengar garuhi uhi aktivi aktiviti ti manusi manusia. a. [10] Pengaruh profil sungai dalam mempengaruhi aktiviti manusia ialah: Empangan dibina pada bahagian hulu sungai Kegiatan pelancongan dan rekreasi dapat dijayakan di bahagian yang sesuai seperti di kawasan terdapat air terjun dan jeram Pertanian tertumpu pada bahagian hilir sungai yang terdapat dataran banjir •

•

•

©


72


1.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan kepadatan saliran?

[5]

Kepadatan saliran diperoleh dengan cara jumlah jumlah panj panjan ang g sung sungai ai dalam dalam sesuat sesuatu u lemb lemban anga gan n sali saliran ran diba dibaha hagi gika kan n deng dengan an kelu keluas asan an lemb lemban anga gan n sali salira ran. n. Form Formul ulaa pengiraannya ialah: Kepadatan saliran = Jumlah panjang sungai (km) Keluasan lembangan (km persegi) LK atau D = AK Secara ringkasnya kepadatan saliran bermaksud berapa banyak alur aliran air yang wujud di atas permukaan bumi di sesuatu kawasan. Jika terdapat banyak alur, kepadatan saliran adalah tinggi. Jika kurang alur aliran air, kepadatan saliran adalah rendah. (b) (b)

Jadu Jadual al di di bawa bawah h menu menunj njuk ukka kan n ciri ciri fiz fizik ikal al di di enam enam lem lemba bang ngan an sal salir iran an.. Berdasarkan jadual di atas, huraikan faktor yang mempengaruhi kepadatan saliran di sesuatu lembangan saliran. [12] Kepadatan Kepadatan saliran dalam sesuatu sesuatu lembangan lembangan saliran saliran sangat sangat dipengaru dipengaruhi hi oleh jenis bat batua uan, n, jumlah hujan yang diterim a di kawasan ters terseb ebut ut dan dan litup litupan an tum tumbuha buhan n semu semula la jadi jadi di kawas kawasan an lemb lemban anga gan n salir saliran an berke berkena naan an.. Jeni Jeniss batuan batuan yang yang poros, poros, berongga seperti batu kapur kapur di kawasan kawasan A dan batu batu pasir di kawasan kawasan B mempunyai tahap kepadatan kepadatan saliran saliran yang rendah. Ini bermakna bermakna kawasan kawasan ini kurang menyimpan menyimpan air dalam tanah. Kawasan Cdan Fyang mempunyai mempunyai batuan tanah tanah liat mempunya mempunyaii tahap tahap kepadatan kepadatan sali salira ran n yang yang tinggi tinggi kerana kerana sifatn sifatnya ya yang yang tidak tidak telap telap air. air. Ini Ini berm bermak akna na batu batuan an di kawasan ini dapat menyimpan air yang banyak. Kawasan D dan E juga mempunyai batuan batuan granit yang keras dan bertekst bertekstur ur padat padat menjad menjadika ikan n kawasa kawasan n ini mempunyai mempunyai tahap kepadatan saliran yang tinggi. Batuan granit juga juga bersifat tidak telap air. Kawasan yang menerima banyak hujan akan menjadikan kawasan itu mempunyai kepadatan saliran yang tinggi. Jumlah hujan yang banyak, iaitu antara 1300-1600 mm menyebabkan tanih di kawasan C dan D mengandungi takungan air tanah yang tinggi. Limp Limpah ahan an air air akib akibat at tana tanah h tepu tepu memb memben entu tuk k alur alur-al -alur ur alir aliran an air air yang yang bany banyak ak.. Kawasan yang kurang menerima hujan seperti di A dan B, iaitu 1000 mm mempunyai kepadatan saliran yang rendah. Jumlah takungan air yang rendah dalam tanah tidak menggalakkan aliran air di atas permukaan bumi. Faktor litupan tumbuhan yang banyak di atas permukaan bumi akan menyebabkan kepadatan kepadatan saliran rendah seperti di lembangan lembangan A, B, C dan D. Ini kerana tumbuhan yang banyak banyak akan akan meningka meningkatka tkan n kadar susupa susupan n air ke dalam tanah. Dengan itu, air tidak dapat membentuk banyak alur alirannya di atas permukaan bumi. Kawasan yang kurang kurang tumbuh tumbuhan an seperti seperti di Fmempu Fmempunya nyaii kepadat kepadatan an saliran yang tinggi. tinggi. Ini adalah kerana permukaan yang kurang tumbuhan menjadikan aliran permukaan lebih cepat dan air tidak sempat sempat menyusu menyusup p ke dalam tanah lalu membentuk membentuk banyak alur aliran air. Ini akan meningkatkan kepadatan saliran.

(c)

Jela Jelask skan an baga bagaim iman anaa kepad kepadat atan an sali salira ran n dipen dipenga garu ruhi hi oleh oleh akti aktivi viti ti manu manusi sia. a. [8] Pelbagai aktiviti manusia telah mempengaruhi keadaan kepadatan saliran. Terdapat aktiviti manusi manusiaa yang yang menyeb menyebabk abkan an kepadat kepadatan an saliran saliran menjadi lebih tinggi. Misalnya,

©


73


kegiatan perlombongan secara lombong dedah seperti lombong tembaga dan kuari tanah menyebabkan hutan ditebang. Permukaan menjadi gondol dan aliran air hujan akan membentuk membentuk alur dalam pelbagai pelbagai arah. Lombon Lombong g bijih bijih timah timah mengguna menggunakan kan pam keli keliki kirr juga juga meni mening ngka katk tkan an kepa kepada datan tan sali saliran ran keran keranaa limp limpah ahan an air air yang yang bany banyak ak membentuk alur-alur aliran air di atas permukaan bumi. Pene Penero roka kaan an huta hutan n oleh oleh manu manusi siaa mela melalu luii kegi kegiat atan an pemb pembal alak akan an dan dan pert pertan ania ian n meny menyeb ebab abka kan n kepa kepada data tan n sali salira ran n menj menjad adii ting tinggi gi.. Bany Banyak ak alur alur alir aliran an air air di atas atas perm permuk ukaan aan bumi bumi terbentuk kerana aliran air permukaan permukaan mengalir ke pelbagai pelbagai arah. Kegiatan pertanian seperti tanaman sayuran memerlukan pengairan yang banyak dan kerap. kerap. Keadaa Keadaan n ini meny menyeb ebab abka kan n petan petanii perlu perlu meng menggu guna naka kan n pelbag pelbagai ai cara untuk untuk menyiram atau mengairi tanaman mereka. Akibatnya, limpahan air di atas permukaan bumi bumi berlaku berlaku dan dan mewuju mewujudkan dkan banyak alur al ur kecil yang meningkatkan meningkat kan kepadatan saliran. saliran. Pembinaan terusan pengairan atau tali air yang banyak di kawasan tanaman padi juga telah meningka meningkatkan tkan kepadatan kepadatan saliran saliran seperti yang terdapat di negeri Kedah, Perlis dan Kelantan Kelantan.. Talian Talian terusan terusan yang disamb disambung ungkan kan ke Empangan Empangan Kemubu Kemubu (di Kelantan), Kelantan), Empangan Muda dan Pedu (di Kedah) telah menghasilkan pandang darat saliran yang bersirat di atas muka bumi kawasan pertanian padi. Di kawasan ladang kelapa sawit dan kelapa lazimnya, dibina sistem perparitan yang banyak di antara barisan-barisan barisan-barisan pokok pokok untuk menyalirkan menyalirkan air supaya supaya pokok pokok sawit tidak terendam terendam dalam dalam air. Perparit Perparitan an ini akan dipenuhi air dan seterusnya meningkatkan kepadatan kepadatan saliran. saliran. Kegiatan manusia juga boleh mengurangkan kepadatan saliran. Pembangunan, pembinaan peru perumah mahan, an, jalan jalan raya raya dan dan lebuh lebuh raya raya kadan kadangkala gkala akan menguran mengurangkan gkan kepadata kepadatan n saliran. Ini berlaku berlaku kerana kerana banyak banyak slur atau sungai sungai tertentu ditimbus ditimbus atau ditebus ditebus guna untu untuk k pembi pembinaa naan. n. Ini menjad menjadika ikan n kepada kepadatan tan saliran saliran rendah rendah.. Kepesa Kepesatan tan proses proses pem pemba band ndar aran an meny menyeb ebab abka kan n perm permuk ukaan aan band bandar ar menj menjad adii tepu tepu bins bins.. Perm Permuk ukaa aan n bersi bersimen men dan bertar bertar meluas meluas menyebabka menyebabkan n aliran permukaan permukaan tidak dapat memben membentuk tuk alur-alur alirannya.

©


74


2.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan perubahan aras laut?

[5]

Perubahan aras Taut ialah kenaikan atau penurunan aras laut berbanding dengan aras daratan. Perubahan aras laut boleh dibahagikan kepada dua, iaitu perubahan eustatik dan perubahan isostatik. (b) (b)

Hura Huraik ikan an fak fakto tor-f r-fak akto torr yang yang mem mempe peng ngaru aruhi hi per perub ubah ahan an aras aras laut laut.. [10] Faktor yang mempengaruhi perubahan arcs laut: Perubahan eustatik • eustatik glasieran-perubahan aras taut akibat pencairan ais secara besar-besaran pada masa lampau eustatik eustatik tektonik-peru tektonik-perubahan bahan aras Lau: akibat akibat geraka gerakan-g n-gera erakan kan tekton tektonik ik di dasa- laut eust eustat atik ik enap enapan an-p -peru eruba baha han n aras aras LauLau- akib akibat at pert pertam amba baha han n baha bahan n yang yang dienapkan di dasar laut eustatik meteorit-perubahan meteorit- perubahan aras lau: akibat meteorit meteorit yang jatuh ke dalam Lau: Lau: mewujudkan gelombang yang besar faktor manusia-perubahan aras laut akibat pencairan litupan ais kutub basil pemanasan global Perubahan isostatik • proses proses pembekuan pembekuan dan pencairan pencairan glasierpertambahan dan pengurangan beban glasier pada zaman lampau proses penggondolan dan pemendapanpertambahan dan pengurangan beban bahan enapan oleh air mengalir khususnya khususnya sungai su ngai akibat letusan gunung berapi-pertambahan dan pengurangan beban bahan letusan gunung berapi

(c) Jelask Jelaskan an buktibukti-buk bukti ti yang yang menu menunju njukka kkan n berl berlaku akunya nya peruba perubahan han aras laut laut pada pada masa masa lampau. [10] Bukti menunjukkan berlakunya perubahan aras laut ialah: Wujud Wujud pinggir pinggir pantai tenggelam-pen tenggelam-peningk ingkatan atan aras taut menenggelamkan pantai dan garis pantai sehingga terbentuk paya, dataran berlumpur dan anak-anak teluk Wujud hutan pantai yang tenggelampeningkatan aras taut menenggelamkan kawasan hutan anal menjadi lapisan gambut yang tebal dan terbenam antara tikas air pasang dan tikas air surut Wujud pelbagai jenis pantai-peningkatan aras aras taut taut mewuju mewujudk dkan an jenis pantai pantai ria, pantai pantai fiord, dan pantai dalmatia Kewujudan Kewujuda n terumbu karang-peningka karang -peningkatan tan aras laut laut mewujud mewujudkan kan terum terumbu bu karang karang sepert sepertii terumbu pinggir, terumbu penghalang penghalang dan pulau cincin/atol

•

•

•

•

©


75


1.

(a) Takrifkan konsep arus pesisir pantai.

[5]

Arus pesisir pantai ialah arus yang bergerak selari dengan garisan garisan pantai pantai mengikut mengikut arah tiupan angin lazim. Arus yang terjadi akibat damparan ombak yang bersudut serong dan luru luruta tan nnya bers ersudu udut tep tepat dengan garis pantai menghasilkan menghasilkan pergerakan pergerakan seca secara ra zigzag. (b) Huraik Huraikan an fakt faktoror-fak faktor tor yang yang memp mempeng engaru aruhi hi peng pengang angkut kutan an omba ombak k dan dan arus arus di pinggi pinggir r pantai. [10] Faktor yang mempengaruhi mempengaruhi pengangkutan pengangkutan ombak dan arus di pinggir pantai ialah: Tenaga arus/ombak-semakin kuat tenaga arus/ ombak semakin tinggi kadar pengangkutan Pasang Pasang surut-semakin surut-semakin besar peruezaan peruezaan tikas air pasang dan tikas air surut semakin semakin tinggi kadar pengangkutan Cerun-semakin curam cerun kadar pengangkutan semakin tinggi Halangan-semakin banyak halangan seperti tum– buhan semakin rendah kadar pengangkutan Orientasi Orientasi pantai-pantai pantai-pantai yang terdedah men meningkatkan ingkatkan kadar k adar pengangkutan pengangkut an Saiz bahan/jenis bahan/jenis bahan/bentuk bahan/bentuk bahan-kadar bahan-kadar pengangkutan pengangkutan tinggi tinggi apabila apabila saiz • bahan yang dibawa kecil Bahan seperti batu lada, kulit kerang dan pasir laut mempengaruhi kadar pengangkutan •

•

• •

•

•

(c)

Jela Jelask skan an lan langk gkah ah unt untuk uk mem memeli eliha hara ra dan dan memu memuli liha hara ra zon zon ping pinggi girr pant pantai ai.. [10]

•

•

•

•

•

©

Langkah memelihara dan memulihara zon pinggir pantai: Pengawalan Pengawalan penebangan penebangan pokok pokok bakau-mengg bakau-mengguna unakan kan kaedah kaedah `tebang `tebang pilih' pilih',, iaitu iaitu pokok yang matang sahaja ditebang dan mengikut pusingan Penanaman Penanaman semula semula tumbuh-tu tumbuh-tumbuh mbuhan an pinggir pinggir pantai-kaeda pantai-kaedah h penyubura penyuburan n pantai meliba melibatka tkan n usaha usaha penana penanaman man tumbuh tumbuh-tu -tumbu mbuhan han sepert sepertii pokok pokok ru dan rumput rumput untuk mewujudkan satu lapisan perlindungan daripada agen hakisan Pembinaan Pembinaan benteng benteng batuan batuan dan tembok tembok penahan penahan untuk untuk menceg mencegah ah hanyut hanyutan an pasirpasirkaedah kawalan struktur seperti groin dan gabion untuk menyerap tenaga ombak agar tidak seratus peratus menghempas pantai Pembinaa Pembinaan n daik untuk untuk mencega mencegah h kemasuk kemasukan an air laut-unt laut-untuk uk mengela mengelakkan kkan air Taut Taut yang masin memusnahkan tanaman dan air tawar Pembin Pembinaan aan dinding dinding konkri konkritt di cerun cerun curam curam pinggi pinggirr pantai-menggelakkan hakisan ombak ombak melal melalui ui hempasan ombak pada c erun-ceru n pinggir pantai pantai


76


1. Berdasarkan Berdasarkan kajian kajian luar luar yang telah telah anda anda jalankan jalankan di sebuah sebuah kawasan kawasan pantai, pantai, (a) terangk terangkan an bagaim bagaimana ana anda anda mene menentu ntukan kan zon tindak tindakan an ombak ombak di pantai pantai berken berkenaan aan.. [4] Kaedah menentukan zon tindakan ombak: Memerhati dan menanda takat air pasang Memerhati dan menanda takat air surut •

•

(b) (b)

nyata nyataka kan n tiga tiga ben bentu tuk k muka muka bum bumii haki hakisa san n yang yang terd terdap apat at di di situ situ.. [3] Tiga bentuk muka bumf hakisan: Beting pasir Teluk dan tanjung Pantai berpasir •

•

•

(c)

jelas jelaska kan n cara cara-ca -cara ra omb ombak ak meng mengha haki kiss pin pingg ggir ir pan panta taii ters terseb ebut ut.. [8] Cara-cara ombak menghakis pantai: Menghakis Menghakis secara hidraul-damp hidraul-damparan aran ombak memampatkan udara dalam rongga batuan Menghakis secara lelasan-bahan muatan ombak melelas melelas batuan pantai Menghakis secara larutan-air melarutkan mineral batuan batuan pantai pantai Menghakis secara lagaan-muatan ombak berlanggar berlanggar dengan batuan pantai pantai •

• • •

(d) huraik huraikan an pengar pengaruh uh bentuk bentuk muka muka bumi bumi pinggi pinggirr pant pantai ai ters tersebu ebutt kepa kepada da kehidu kehidupan pan penduduk di kawasan tersebut. [10] Pengaruh bentuk muka bumi pinggir pantai: Beting pasir-petempatan • Teluk-kawasan tangkapan ikan/akuakultur • Tanjung-membina rumah api/jeti pendaratan ikan Pantai berpasir-kawasan pelancongan/ rekreasi/sukan rekreasi/sukan air Jana keghatan ekonomi penduduk setempat • •

©


77


1. Berdasarkan Berdasarkan kajian kajian luar luar yang yang telah telah anda jalank jalankan an di sebatan sebatang g sungai, sungai, (a) (a) nyat nyatak akan an per perin ingk gkat at sun sunga gaii di bah bahag agia ian n yang yang and andaa kaji kaji.. [1] Sungai Padang Terap (nama sungai) Profil sungai peringkat tua • (b) dengan dengan bantua bantuan n gamb gambar ar rajah rajah,, teran terangka gkan n baga bagaima imana na cara cara anda anda meng menguku ukurr profi profill renta rentass sungai tersebut. [4] Untuk mengukur saiz profil rentas sebuah sungai, saya menggunakan kaedah: kiraan luas segi empat (panjang x lebar) dalam unit meter-ruang alur B B kiraan luas segi tiga ('/z X tapak x tinggi) dalam unit meter-ruang alur A dan C • jumlahkan lugs A + B + C dalam unit meter (tidak (tidak perlu perlu ukuran ukuran sebenar sebenar,, cuma cuma terangkan kaedah sahaja) •

•

(c) kenal kenal past pastii dan dan hura huraika ikan n pros proses es tind tindaka akan n sung sungai ai yang yang berlak berlaku u di sungai sungai tempat tempat kajian kajian tersebut. [10] Proses tindakan sungai yang berlaku ialah: Proses hakisan-hakisan menegak, mendatar dan mengundur • Proses pemendapan Proses pengangkutan -secara ampaian, apungan, seretan, larutan, tolakan •

•

(d) (d)

teran terangk gkan an lang langka kah-l h-lan angk gkah ah meng mengaw awal al haki hakisa san n sung sungai ai.. [10] Langkah-langkah mengawal hakisan ialah: Perundangan-tindakan terhadap penceroboh tebing sungai Perundangan-Akta Perhutanan,1985, Akta Kualiti Alam Sekitar,1974 Agronomi-menanam pokok/rumput-cengkaman akar-memperlahan aliran air Mekanikal-menutup tebing dengan simen/ konkrit Mekanikal-menutup tebing dengan bongkah granit Mekanikal-m Mekanikal-menutu enutup p tebing dengan hamp hamparan aran plast pl astik/ ik/fib fiber er Mekanikal-menanam cerucuk keluli, keluli, konkrit konkrit atau at au bakau • • • • • • •

©


78


1. Berdasarkan Berdasarkan kajian kajian luar luar yang yang telah telah anda jalank jalankan an di kawasan kawasan cerun. cerun. (a) (a) (i) (i) Apak Apakah ah yang yang dima dimaks ksud udka kan n deng dengan an ceru cerun? n? [3] Maksud cerun ialah; Darjah kecondongan sesuatu permukaan bumi daripada permukaan mendatar. • (ii) Berikan tiga jenis cerun yang terdapat di kawasan kajian luar. [3]

• • • •

(b) (b)

Hura Huraik ikan an pro prose sess kej kejad adia ian n tana tanah h run runtuh tuh. [9]

• • • • •

(c)

Tiga jenis cerun yang terdapat di kawasan kajian; Cerun landai Cerun curam Cerung cekung Cerun cembung

Kejadian tanah runtuh berpunca daripada; Gempa bumi Kegagalan batuan dasar Aktiviti manusia di kawasan cerun seperti menggali di bawah cerun Penyahhutanan di lereng-lereng bukit Tekanan oleh lapisan udara terperangkap antara lapisan tanah dengan permukaan bumi (cerun) (i) Apak Apakah ah yang yang dima dimaks ksud udka kan n deng dengan an perg perger erak akan an jisi jisim? m? [5]

•

Maksud pergerakan jisim ialah; Pergerakan jisim ialah pergerakan ke bawah secara spontan bahan-bahan seperti tanih, regolit dan batuan dasar kerana pengaruh graviti dan bukannya kerana tindakan agen cecair.

(ii) Apakah faktor berlakunya kejadian pergerakan jisim? [5] Faktor pergerakan jisim ialah; Faktor graviti • Aktiviti manusia seperti membuat jerujuk atas batuan tak stabil, mengalihkan • penyokong jisim tanah semula jadi (pokok), ( pokok), memotong bukit untuk pembinaan jalan Tanah bahagian atas menjadi poros kerana air larian permukaan •

©


79


1. Berdasarkan Berdasarkan suatu suatu kajian kajian luar yang yang telah telah anda jalankan jalankan di di kawasan kawasan tanah tingg tinggi, i, Contoh lokasi kajian ialahTanahTinggi ialahTanahTinggi Cameron, Pahang (a) jelaska jelaskan n bagai bagaiman manaa aktiv aktiviti iti manu manusia sia telah telah memp mempeng engaru aruhi hi pros proseses-pro proses ses geomor geomorfol fologi ogi di kawasan berkenaan. [9] •

•

•

•

(b) (b)

Pembalak Pembalakan an menyebabka menyebabkan n berlakunya berlakunya pelbagai pelbagai jenis hakisan permukaan dan proses proses pergerakan jisim di lereng bukit Pembin Pembinaan aan petemp petempata atan n dan hotel. hotel. Pemusn Pemusnaha ahan n litupa litupan n bumf bumf dan pelong pelonggar garan an lapisan lapisan tanah di cerun-cerun cerun-cerun bukit bukit telah menggalakk menggalakkan an hakisan, hakisan, perger pergerak akan an jisim jisim dan pemendapan di kaki bukit Pertanian. Aktiviti pertanian yang giat melalui kaedah pertanian yang giat kurang sesuai sesuai di lereng-lereng lereng-lereng bukit telah menggalakk menggalakkan an proses proses geomor geomorfolo fologi gi seperti seperti hakisan percikan, galur, galir serta tanah runtuh Pembinaan jalan raya. Penarahan lereng-lereng bukit dan pembersihan litupan bumi menyebabkan kejadian pergerakan jisim dengan kerap terutama pada musim hujan hurai huraika kan n kesan kesan neg negati atiff aktiv aktivit itii terse tersebu butt terha terhada dap p kehi kehidu dupa pan n manus manusia ia.. [8]

Kesan negatif kepada manusia Kehilangan Kehilangan nyawa dan harta benda. Tanah runtuh bukan sahaja mengorbankan nyawa tetapi harta bend bendaa sepe sepert rtii peru peruma maha han n dan dan hasi hasill tana tanama man n rosa rosak. k. Hal ini merugikan manusia Gangguan aktiviti ekonomi • gejala tanah runtuh, aliran tanah, banjir kilat merosakkan sumber pendapatan pelbagai pihak seperti petani, pemborong hasil pertanian, pengusaha restoran dan hotel pelawat dan pelancong tidak dapat sampai ke kawasan tersebut Kemusnahan infrastruktur • jalan raya, bekalan bekalan air, elektrik elektrik dan telefon telefon sering seringkal kalii rosak rosak atau tergend tergendala ala akibat kejadian tanah runtuh ini mengganggu aktiviti ekonomi, sosial, aktiviti harian penduduk kawasan tersebut selain itu, pelbagai aktiviti dan perkhidmatan tergendala di antara kawasan ini dan kawasan luar Aktiviti sosial dan rekreasi • kawa kawasa san n ini ini terk terken enal al seba sebaga gaii kawas awasan an percu ercuti tian an keran keranaa mempunyai mempunyai pemandang pemandangan an yang indah, indah, suas suasan anaa nyam nyaman an dan dan udara yang sejuk keinginan orang ramai mengunjungi kawasan ini sering kali terjejas hal ini juga boleh menjejaskan punca pendapatan penduduk di kawasan ini •

(c) terangk terangkan an lang langkah kah-lan -langka gkah h yang yang boleh boleh dila dilaksa ksanak nakan an untu untuk k mengu menguran rangka gkan n kemer kemeroso osotan tan alam sekitar di kawasan tersebut. [8]

©


80


Langkah-langkah untuk mengurangkan kemerosotan alam sekitar kawasan tersebut ialah: Penguatkuasaan undang-undang Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) perlu berwas– pada dengan projek-projek yang diluluskan pihak pengusaha sebarang projek hares mengikut peraturan yang ditetapkan tindakan tindakan undang-un undang-undang dang yang tegas seperti denda, denda, penjara, penjara, sebatan rotan dan pembatalan permit projek perlu dilaksanakan kempen kesedaran alam sekitar • oran orang g ramai ramai teru teruta tama ma peta petani ni,, pelan pelanco cong ng,, pela pelawat wat,, penggun penggunaa dan pengusa pengusaha ha projek harus dididik dididik untuk menghayati menjaga alam sekitar badan-badan NGO tempatan dan antarabangsa seperti WWF boleh mengadakan pendidikan alam sekitar melalui media elektronik Amalan pengurusan sumber alam sekitar Agensi kerajaan seperti Jabatan Perparitan dan Saliran (JPS), Jabatan Alam Sekitar (JAS) dan Jabatan Jabatan Perhilitan Perhilitan perlu cekap dan berganding bahu dalam urusan persekitaran yang cekap. kaedah EIA atau Penilaian Impak Alam Sekitar perlu dilaksanakan oleh agensi kerajaan dalam perlaksanaan sebarang projek pembangunan yang besar Pemeliharaan dan pemuliharaan sumber sebarang sebarang aktiviti aktiviti manusia manusia yang menguruska menguruskan n sumber sumber alam perlu ditegaska ditegaskan n kepada langkahlangkah langkahlangkah pemeliharaan dan pemuliharaan pembangunan lestari harus dititikberatkan dalam kegiatan pertanian dan pelancongan •

•

•

©


81

Soalan Tutorial - Sistem Geomorfologi - Jawapan

Recommend Documents