PUS 1. Kako se dele proizvodi i koje su njihove karakteristike? PROIZVOD predstavlja neposredni rezultat procesa rada u proizvodnom sistemu, može biti materijalan ili nematerijalan (usluga). Karakteristike proizvoda su: 1. vrsta proizvoda po nameni, 2. struktura proizvoda, 3. kvalitet, 4. količina proizvoda. Četiri osnovne grupe proizvoda: 1. Procesni proizvodi 2. Hardverski proizvodi 3. Softverski proizvodi 4. Usluge PROCESNI PROIZVOD – materijalan proizvod, kontinualan (rasipajudi, tečan, gasovit), neprebrojiv – iskazuje se u kg, l m, m³ Karakteristike procesnog proizvoda: Osnovne karakteristike: - materijalni proizvod (opipljiv) - nemaju određen oblik i mere (rasipajudi oblik, tečno ili gasovito stanje, traka, šipka, vlakno) - nisu prebrojivi – iskazuju se u kg, l, m, m³ - neophodna je ambalaža za pakovanje - ponovljivi proizvodi - korisnik proizvoda nije uključen u proces proizvodnje - mogu se transportovati - mogu se skladištiti, mogu se držati zalihe - može da postoji posrednik između proizvođača i korisnika Primeri: - rude (ugalj, nafta, rude metala, kamen) - električna energija, gas, voda - prehrambeni proizvodi (šeder, brašno, so, hleb, jestivo ulje i masti, konditorski proizvodi, alkoholna i bezalkoholna pida, stočna hrana, cigarete) - derivati nafte (benzin, motorna i mašinska ulja) - hemikalije i hemijski proizvodi (kiseline, baze, soli, veštačka đubriva, farmaceutski proizvodi, deterdženti, kozmetički preparati) - proizvodi od nemetala (staklo, opeka, crep, cement, kreč, pesak, šljunak, beton) - osnovni metali (gvožđe, čelik, laki i obojeni metali, trake, cevi , profili, žica)
KARAKTERISTIKE PROCESA PROIZVODNJE PROCESNIH PROIZVODA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Zahtevaju složenu, namensku i linijski povezanu opremu sa specijalnom tehologijom Rekonstrukcija opreme i izmena tehnologije je složena Neophodna je detaljna priprema proizvodnje sa posebnom procedurom startovanja Veoma je važno efikasno održavanje - otkaz jedne mašine ima za posledicu zastoj cele linije Proces radi u dužem periodu bez zaustavljanja (trosmenski ili četvorosmenski režim rada) Veoma je važno uravnoteženje kapaciteta Upravljanje procesom jednostavno (ponavaljajude) Radnici treba da su usko specijalizovani
HARDVERSKI PROIZVOD – materijalan proizvod, ima definisan oblik i mere, prebrojiv – iskazuje se komadima. Karakteristike hardverskog proizvoda: Opšte karakteristike: - materijalni proizvod (opipljivi) - imaju određen oblik i mere - iskazuju se u komadima - najčešde su složeni – sastoje se iz više pojedinačnih delova - ponovljivi proizvodi - korisnik prooizvoda nije uključen u proces proizvodnje - mogu se transportovati - mogu se skladištiti, mogu se držati zalihe - može da postoji posrednik između proizvođača i korisnika Primeri: -
tekstilni proizvodi (odevni predmeti, posteljina) predmeti od kože (obuda, odevni predmeti, kožna galanterija) proizvodi od drveta (nameštaj, stolarija, građevinski elementi, instrumenti od drveta, drvene igračke) proizvodi od gume i plastike (gume za vozila, gumeni i plastični proizvodi) mašine i uređaji (motori, pumpe, rashladna oprema, poljoprivredne mašine, mašine za proizvodnju, alati, aparati za domadinstvo) električni i optički uređaji (računari, električne mašine i uređaji, oprema za TV, radio i telefoniju) saobradajna sredstva (kamioni, automobili, sutobusi, šinska vozila, motocikli, bicikli)
KARAKTERISTIKE PROCESA PROIZVODNJE HARDVERSKIH PROIZVODA 1. Oprema i pojedinačni procesi rada su fleksibilniji 2. Zastupljen je veliki broj različitih vrsta opreme sa različitim tehnologijama 3. Rekonstrukcija opreme i izmena tehnologije je jednostavnija 4. Priprema sredstava rada je kratka i jednostavnija 5. Pojedinačni procesi su nazavisni jedan od drugog 6. Proces proizvodnje se može organizovati sa prekidima i u željenom broju smena 7. Upravljanje proizvodnjom je složeno (mnogo različitih predmeta na mnogo različitih radnih mesta) 8. Radnici treba da su osposobljeni za različite poslove
SOFTVERSKI PROIZVOD - nematerijalan proizvod, sastoji se od pisanih ili drugačije zabeleženih informacija (računarski program, projekat, knjiga, rečnik i sl.) Karakteristike softverskog proizvoda: Osnovne karakterisitke: - proizvod se sastoji od pisanih ili na drugačiji način zabeleženih informacija - nematerijalni proizvod (neopipljiv) – iako može na kraju da bude predstavljen u materijalnom obliku - neponovljivi proizvodi – svaki proizvod je specifičan za sebe i radi se obično po zahtevu naručioca - najčešde nema posrednika između proizvođača i naručioca Primeri: -
računarski softver (razvojni programi, mrežni komunikacioni programi, aplikacioni programi) tehnička dokumentacija za izgradnju objekata prostorni i urbanistički planovi i ostala urbanistička dokumentacija projekti različite vrste (studije, analize, biznis planovi, tehničko-tehnološka rešenja, ekspertize) knjige i druge publikacije filmski, video i audio zapisi
KARAKTERISTIKE PROCESA PROIZVODNJE SOFTVERSKIH PROIZVODA 1. Tehnologija rada je specifična 2. Veoma je važno jasno definisati zahteve koji se postavljaju pred proizvod – cilj zadatka 3. Oprema je najčešde od manjeg značaja 4. Osnovni resurs je ljudski resurs 5. Profil zaposlenih je specifičan za vrstu softverskog proizvoda 6. Neophodna je stručna osposobljenost zaposlenih 7. Često je u toku realizacije proizvoda uključen i naručilac
USLUGA – nematerijalan proizvod, sastoji se od bar jedne aktivnosti koja se vrši između davaoca usluge i korisnika Osnovne karakteristike: - obavlja se u cilju zadovoljenja zahteva ili potreba korisnika - usluga je nematerijalna - usluga može da bude jednokratna ili kontinualna - korisnik je najčešde i učesnik u kreiranju i pružanju usluge - pružanje i korišdenje uslugse se odvija najčešde na istoj lokaciji - usluga se ne može probati pre kupovine - u vedini slučajeva neophodan je kontakt pružaoca usluge i korisnika Primeri: -
usluge u građevinarstvu (pripremni radovi, izgradnja objekta, instalacioni radovi, završni radovi) usluge trgovine na veliko i malo (prodaja proizvoda, posredovanje u trgovini, opravka proizvoda) hotelske i restoranske usluge usluge saobradaja (prevoz putnika i robe u železničkom, drumskom, vodenom i vazdušnom saobradaju, cevovodni transport, poštanske aktivnosti i telekomunikacije)
-
finansijsko posredovanje (bankarski poslovi, osiguranje, penzijski fondovi) posredovanje, iznajmljivanje, poslovne aktivnosti
KARAKTERISTIKE PROCESA PRUŽANJA USLUGA 1. Tehnologija rada je specifična 2. Veoma je važno da su sadržaj I uslovi pružanja usluge jasno definisani 3. U procesu pružanja usluge za korisnika je često vidljiv samo mali deo procesa, a vedi deo se obavlja u pozadini (fenomen “ledenog brega”) 4. Oprema I profil zaposlenih su specifični za različite vrste usluga 5. Bitna je stručna osposobljenost zaposlenh
2. Životni ciklusi proizvoda (kriva) Životni ciklus proizvoda u najvedoj meri je uslovljen zahtevima okoline i kvalitetom vršenja funkcije u realnim radnim uslovima i različito je u meri funkcija datih veličina. Opšti oblik ponašanja veličine koje u osnovi karakterišu životni ciklus proizvoda sa strukturom vremenskih faza ciklusa kao na slici.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Istraživanje tržišta i razvoj Priprema za proizvodnju Početak proizvodnje Rast razmene za okolinu Period stabilne razmene sa okruženjem Opadanje proizvodnje
Imajudi u vidu potrebu kontinuiranog sticanja dohotka, neophodno je organizovati proces rada tako da u trenutku pojave kritične tačke na liniji životnog ciklusa bude uveden novi proizvod u meri koja obezbeđuje planirani nivo dobitka što je i uslov zadovoljenja iskazanih potreba. Životni ciklus – od ideje do povlačenja proizvoda iz proizvodnje Životni vek proizvoda – traje od trenutka proizvodnje do trenutka uklanjanja proizvoda. Proizvodi završavaju svoj životni vek kada vlasnik uoči da su troškovi održavanja i popravke isuviše veliki u poređenju sa ukupnom vrednosti tog proizvoda ili kada je primetno da je tehnološki prevaziđen.
3. Knjiga – u koju vrstu proizvoda spada i zašto? Softverski jer: - se sastoji od pisanih ili na drugi način zabeleženih informacija - nematerijalni proizvodi (neopipljivi) – ali na kraju bude predstavljen u materijalnom obliku - neponovljivi proizvodi – svaki proizod je specifičan za sebe i radi se obično po zahtevu naručioca - najčešde nema posrednika između proizvođača i naručioca
4. ABC analiza – zašto se ona vrši? Analiza odnosa strukture i količine u programu proizvodnje obezbeđuje posebne informacije o kvalitetu proizvoda u programu u smislu tehnologičnosti, profitabilnosti i drugih elemenata, sa ciljem donošenja odluka o usmerenju tehlnološkog rada na kritična područja – područja koja daju vede učešde u ostvarivanju efekata. Predmetni postupak se izvodi metodom vrednosne analize (ABC analizom), pri čemu se kao relevantne karakteristike upoređuju:
ABC analiza se izvodi kroz tri koraka: I - Utvrđivanje zavisnosti struktura/količina (masa, vrednost, dobit), pri čemu za svaki proizvod određuje procentualno učešde u ukupnoj veličini date karakteristike i grafičko predstavljanje u vidu kumulativnog dijagrama II - Analiza i određivanje područja: najvedeg prirasta – područje A, značajnog prirasta – područje B, i malog (nedovoljno značajnog ) prirasta – područje C datih veličina III - Usmeravanje napora na kritična područja, u smislu koncetracije rada projektanta, konstruktora i tehnologa na području vedeg prirasta relevantnih veličina, odnosno eliminaciju proizvoda sa neznatnim prirastom posmatranih veličina iz programa, imajudi u vidu da svaki proizvod, nezavisno od područja kome pripada, zahteva ulaganje približno iste količine rada u pripremi procesa.
Uopšteno, ABC analiza / Faretov zakon / se vrši: - da bi se odredio proizvod predstavnik - da bi se utvrdilo gde su rezerve - da bi se redukovao program proizvodnje - da utvrdimo da li prodajemo materijal ili pamet
5. Analiza – pj-qj Postoje 4 područja na dijagramu i 4 tipa i varijante toka te, s desna na levo, imamo slededu situaciju:
1. PODRUČJE IV NA DIJAGRAMU – VT1.1:
pokazuje da je ukupno opteredenje toka t sistema manje ili jednako efektivnom kapacitetu i dobija se tipičan slučaj prekidnog toka niskog stepena uravnoteženosti: - širok asortiman - male količine - pojedinačna i maloserijska proizvodnja
-
sredstva rada opšte namene nizak stepen uravnoteženosti kapaciteta ovde spadaju radionice, servisi, zanatlije, umetnici, modni kreatori... najkvalifikovanija radna snaga potrebno je znanje, umešnost, kreativnost čitav posao se može obaviti na jednom radnom mestu proizvodi se uglavnom po jedan proizvod visok stepen fleksibilnosti
2. PODRUČJE III NA DIJAGRAMU – VT1.2:
-
prekidni tok univerzalni tehnološki sistem (mašine, radna mesta) povišen kapacitet međufaznih skladišta visok stepen stručnosti učesnika u procesu rada povišen stepen fleksibilnosti mehanizacija ozbiljnija oprema srednjeserijska proizvodnja oprema je razmeštena na procesnom (radioničkom) principu: mašine i radna mesta na kojim se izvode isti ili slični procesi rada razmešteni su na istom prostoru složenost organizacije sistema i postupaka upravljanja dugačka vremena trajanja ciklusa proizvodnje visok nivo nedovršene proizvodnje – redova čekanja nizak koeficijent obrtanja novčanih sredstava
PROCESNI TIP RAZMEŠTAJA OPREME Dobro: bolji stepen iskorišdenja i veda fleksibilnost Loše: složeni tokovi, puno povratnog kretanja (predmet rada se nalazi samo 5% na mašinama – velika pripremnozavršna vremena) Karakteristične veličine: n - serija
rs - ritam serije rs =
in - (broj serija u toku godine) in =
RITAM SERIJE ne zavisi od broja mašina ved, kao i vreme trajanja ciklusa proizvodnje, zavisi od broja komada u seriji.
3. PODRUČJE II NA DIJAGRAMU – VT2.1:
-
neprekidni tok velikoserijska proizvodnja sredstva rada produkcionog karaktera (visokoproduktivne mašine) srednji stepen stručnosti učesnika u procesima rada feksibilna automatizacija predmetni razmeštaj opreme – po redosledu operacija iz tehnološkog procesa NC, CNC mašine, robotizovani sistemi povišen nivo efikasnosti jednostavnost organizacije i postupaka upravljanja krada vremena trajanja ciklusa proizvodnje niži nivo nedovršene proizvodnje – redova čekanja višepredmetne protočne linije linijski raspored opreme transportne partije viši koeficijent obrtanja novčanih sredstava
Karakteristične veličine:
= ip
ip – broj partija u seriji p – broj komada u transportnoj partiji Veličina transportne partije zavisi od veličine serije i veličine predmeta rada u seriji
rp =
rp – ritam partije
PREDMETNI TIP RAZMEŠTAJA OPREME Dobro: tokovi, vremena, lakša organizacija proizvodnje, znatno smanjena pasivna vremena Loše: manje fleksibilan sistem, lošiji stepen iskorišdenja opreme, kvar jedne mašine dovodi do zastoja cele linije
4. PODRUČJE I NA DIJAGRAMU – VT2.2:
na svim operacijama, tako da je i najmanje T vede od K e - neprekidni tok - masovna proizvodnja - namenska sredstva rada - visoka sinhronizovanost vremena trajanja operacija rada – uravnoteženost toka - niži stepen stručnosti učesnika u procesima rada - niska fleksibilnost i visoka efektivnost - maksimalna jednostavnost organizacije i upravljanja - razmeštaj opreme po predmetnom principu - kruta amortizacija - jednopredmetne protočne linije - uvek linijski razmeštaj - minimalna vremena trajanja ciklusa proizvodnje - minimalna nedovršena proizvodnja – bez redova čekanja
Krećući se od varijante 1.1 ka varijanti 2.2 RASTE: - količina - stepen serijnosti - stepen mehanizacije - stepen automatizacije - stepen složenosti OPADA: - struktura programa proizvodnje (p) - fleksibilnost - stepen kvalifikovanosti snage
6. Objasni osnovne karakteristike jedne od varijanti područja (misli na jedno od područja dijagrama pj-qj) Koje su karakteristike područja? UVEK POČETI STEPENOM SERIJNOSTI!!! Objašnjeno u prethodnom pitanju - područje I u osnovi zahteva „brže“ tehnologije sa tehnološkim i prostornim strukturama namenskog karaktera, povišenog stepena automatizacije i nižeg nivoa fleksibilnosti, - područje II postavlja zahtev za primenu tehnoloških prostornih struktura produkcionog karaktera u pogledu učinka i povedanog, u odnosu na područje I , nivoa fleksibilnosti, - područje III traži tehnološke i prostorne strukture univerzalnog karaktera i visokog nivoa fleksibilnosti („sporije“ tehnologije), i - područje VI traži tehnološke sisteme opšteg karaktera sa širokim mogudnostima obrade, a prostorne strukture tipa jediničnog radnog mesta.
7. Šta je procesni , a šta predmetni raspored opreme? PROCESNI tip razmeštaja opreme je raspored opreme na procesnom (radioničkom) principu – vrsti obrade: grupisanje svih operacija, odnosno tehnoloških sistema iste vrste u istu radnu jedinicu (mašine i radna mesta na kojima se izvode isti ili slični procesi rada razmešteni su na istom prostoru) Dobro: bolji stepen iskorišdenja i veda fleksibilnost, olakšana kontrola tehnoloških postupaka. Loše: složeni tokovi, puno povratnog kretanja (predmet rada se nalazi samo 5% na mašinama – velika pripremnozavršna vremena). PREDMETNI tip razmeštaja opreme Je raspored opreme po redosledu operacija iz tehnološkog procesa. Dobro: tokovi, vremena, lakša organizacija proizvodnje, znatno smanjena pasivna vremena. Loše: manje fleksibilan sistem, lošiji stepen iskorišdenja opreme, kvar jedne mašine dovodi do zastoja cele linije.
8. Šta je to stepen serijnosti? On pokazuje odnos ukupnih potreba rada i ukupnih mogudnosti sistema duž toka. To je odnos ukupne potrebe rada i ukupne mogudnosti sistema i taj odnos može biti manji ili vedi od
9. Dati strukturu proizvodnog sistema Proizvodni sistem je skup tehnoloških sistema i informacionih i energetskih struktura uređen na način koji obezbeđuje izvođenje PROCESA RADA – skupa informacija u tokovima sistema:
PROIZVODNA STRUKTURA obuhvata: - upravljanje i rukovođenje - marketing - razvoj - komercijalne poslove - finansije (upravljanje novčanim tokovima) - integralnu sistemsku podršku - ljudske resurse i opšte poslove
-
PROIZVODNJU koja u sebi sadrži: o radne jedinice o konstruktivnu i tehnološku pripremu o rukovanje materijalima i alatima o pogonsko knjigovodstvo
Na stepen složenosti proizvodnih sistema (tehnološke strukture) utiču: - stepen složenosti predmeta rada - stepen složenosti tehnoloških sistema - funkciju cilja (kriterijuma) - tip i varijanta toka
10. Šta su podloge za oblikovanje proizvodnog sistema? Projektovanje struktura proizvodnog sistema predstavlja proces visokog stepena složenosti baziran na određenom broju osnovnih podloga koje sadrže relevantne podatke za ostvarenje potrebnog i dovoljnog kvaliteta predmetnog procesa. Osnovne podloge su : količine u programu proizvodnje i normativi proizvodnih sistema. Normativi su dokumenti u procesu proizvodnje. Oni pokazuju koliko je resursa potrebno za jednu jedinicu proizvoda. Postoje normativi: - vremena - materijala - alata - površina
11. Objasni karakteristike varijante 2.1. iz osnovnog modela proizvodnog sistema. VT 2.1. proizvodni program je struktuiran od proizvoda uže strukture u vedim količinama VT 1.2. je osnovni pojedinačni tok i odgovara području II dijagrama pj/qj - neprekidni tok - višrepredmetne protočne linije - visokoserijska proizvodnja - produkcione mašine - razmeštaj opreme po predmetnom tipu - fleksibilna automatizacija - lansiranje se vrši po transportnim partijama - formula: rp =
rp – je ritam serije, Ke – je efektivni kapacitet sistema, ip – je broj partija po seriji
12. Koji su uticaji na izbor šire lokacije sistema? Izbor lokacije predstavlja jednu od osnovni vitalnih odluka u procesu izgradnje proizvodnih sistema svih vrsta. Postupak izbora lokacije obuhvata: - utvrđivanje skupa, uticajnih činilaca relevantnih za izbor lokacije - predviđanje i ocenu intenziteta, pravca i smera njihovog dejstva u datom vremenu i datim uslovima okoline sa stanovišta procesa o odlučivanju o lokaciji - vrednovanje varijanti mogudih rešenja i izbor optimalne varijante Šira lokacija sistema predstavlja područje koje zadovoljava osnovne uslove za izgradnju i razvoj predmetnog radnog sistema uz minimalne troškove izvođenja procesa rada. Izbor lokacije je uslovljen stepenom određenosti niza uticaja relevantnih za odnos sistema – okolina, procesom promene stanja u tokovima sistema i kvalitetom međusobnih veza. Uticaj na izbor šire lokacije Izbor šire lokacije proizvodnog sistema je, u najvedoj meri, uslovljen karakteristikama proizvodnog sistema. Od niza uticaja na izbor šire lokacije (blizina dobavljača i potrošača za proizvodne programe visokog troška transporta, klimatski uslovi za programe koje traže određenost uslova temperature i vlažnosti, itd.) izdvajaju se slededi: - društvena stabilnost - zakonsko-pravna uređenost - lokacija ishodišta - lokacija odredišta - energija, voda i gorivo - učesnici u procesima rada - uslovi privređivanja, servisi i troškovi života - otpadne materije i zaštita okoline - klimatski uslovi - mogudnost razvoja proizvodnog sistema
13. Koji su uticaji na izbor uže lokacije sistema? Uža lokacija predstavlja mesto u području šire lokacije koje zadovoljava uslove procesa rada i omogudava otklanjanje ograničenja realne neposredne okoline. Uticaji na izbor lokacije: - površine - zone stanovanja - raspoložive komunikacije - klima - troškovi zemljišta - buka, zračenja - podzemne vode - raspoloživost servisa
Osnovni uticaj na izbor lokacije određuju pogodnost lokacije u osnovi sa stanovišta ulaznih veličina – resursa, karakteristika procesa rada, i izlaznih veličina – tržišta, javnih servisa i komunikacija.
14. Koje su procesni proizvodi i zašto su oni procesni? Procesni proizvodi : - materijalan proizvod, kontinualan (rasipajudi, tečan, gasovit), neprebrojiv – iskazuje se u kg, l m, m³ - rude (ugalj, nafta, rude metala, kamen) - električna energija, gas, voda - prehrambeni proizvodi (šeder, brašno, so, hleb, jestivo ulje i masti, konditorski proizvodi, alkoholna i bezalkoholna pida, stočna hrana, cigarete) - derivati nafte (benzin, motorna i mašinska ulja) - hemikalije i hemijski proizvodi (kiseline, baze, soli, veštačka đubriva, farmaceutski proizvodi, deterdženti, kozmetički preparati) - proizvodi od nemetala (staklo, opeka, crep, cement, kreč, pesak, šljunak, beton) - osnovni metali (gvožđe, čelik, laki i obojeni metali, trake, cevi , profili, žica) Osnovne karakteristike: - materijalni proizvod (opipljiv) - nemaju određen oblik i mere (rasipajudi oblik, tečno ili gasovito stanje, traka, šipka, vlakno) - nisu prebrojivi – iskazuju se u kg, l, m, m³ - neophodna je ambalaža za pakovanje - ponovljivi proizvodi - korisnik proizvoda nije uključen u proces proizvodnje - mogu se transportovati - mogu se skladištiti, mogu se držati zalihe - može da postoji posrednik između proizvođača i korisnika
15. Šta podrazumeva uravnoteženje procesa rada? Uravnoteženje procesa rada svodi se na zahtev da se u određenom vremenskom periodu - ciklus uravnoteženja ( Tcu ) na svim operacijama dobije jednak broj jedinica predmeta rada, odnosno da se održi projektovani ritam toka u vremenu rada sistema. Uravnoteženje procesa rada vrši se na dva načina: - putem uravnoteženja zaliha uravnoteženja - putem uravnoteženja vremena trajanja operacija rada
16. Šta su normativi? Normativi proizvodnih sistema predstavljaju skupove tehnoloških koeficijenata ai , j – koji pokazuju koliko je potrebno jedinica resursa i za izradu (obradu, montažu merenje, prenošenje, skladištenje) jedince predmeta rada j. Normativi, u iskazanom smislu, čine osnovnu podlogu za projektovanje proizvodnih sistema.
1. Kako se vrši uravnoteženje procesa rada? Vrši se na dva načina: - putem uravnoteženja zaliha uravnoteženja - putem uravnoteženja vremena trajanja operacija rada
2. Šta su normativi? Normativi su dokumenti u procesu proizvodnje i oni pokazuju koliko je resursa potrebno za jednu jedinicu proizvoda. Postoje normativi: - vremena - materijala - alata - površina
3. Normativ površina (i skica) Normativ površina govori koliko je površina potrebno za jednu jedinicu tehnološkog sistema. Grupe istih tehnoloških sistema – mašina imaju iste normative. Normativ površina obuhvata: 1. osnovnu površinu 2. površinu održavanja 3. površinu posluživanja 4. površina opasnosti 5. površina ulaganja / odlaganja predmeta rada 6. površina za alat
PROCESNI –materijalan, neprebrojiv (kg, l, m), rasipajudeg oblika Koji su ele. standardnog režima rada? qj – komada / godišnje (godišnja količina proizvedenih jedinica) tii – minuta / komadu Ke – minuta godišnje Oblikovanje tokova materijala može da se vrši na osnovu 2 prilaza – pojedinačni i grupni. Oblikovanje prostorne strukture (razmeštaj) može da se vrši na 2 prilaza – procesni i predmetni. Koji princip se više koristi /rasprostranjeniji : procesni. Koja je kombinacija oblikovanja tokova i prostorne strukture najprimenljivija : pojedinačna. Osnovni tokovi u sistemu; materijala, energije, informacija. Razlika između prekidnog i neprekidnog toka; zanemaruje se završno pripremno vreme. Principi postavljanja operativnih sistema: minimalnih rastojanja, intenziteta toka, iskorišdenja prostornih struktura, fleksibilnost, sigurnosti rada, integracije tokova. Kapacitet sistema: teorijski, raspoloživi, stvarni. vremenski izražena količina rada Tok materijala – čini skup postupaka promena stanja projektovanih na način da omoguduju transformaciju ulaznih materijala u izlazne proizvode potrebnog i dovoljnog kapaciteta. Stepen serijnosti – odnos ukupnih potreba rada i mogudnosti sistema Uravnoteženje vremena trajanja operativnog rada se iznosi putem praktičnih postupaka uravnoteženja koji se mogu podeliti na empirijski, heurističke, matematičke Oblici tokova : linijski, pravolinijski i S oblik. Korta intenziteta tokova govori o : kad je prostor ispod dijagrama popunjeno postoje nije zadovoljen princip kontinuiteta toka. Zahvat – zaokruženi deo procesa rada koji se radi sa istim režimom rada (istim mašinama, na istim alatima) Skup zahvata – čini operaciju Osnovne podloge za oblikovanje proizvodnih sistema su: količine i normativi. Normativi su: dok u procesu proizvodnje koji pokazuju koliko je resursa potrebno za 1 jedinicu proizvoda. VREMENA, MATERIJALA, ALATA POVRŠINE Međuskladište se javlja zbog neuravnoteženosti procesa rada. Prilikom razmeštanja radnih mesta; princip minimalnog rastojanja i princip kontinuiteta. Principi i min.ratojanja, intenzitet toka, iskorištenje prostornih struktura , fleksibilnost, sigurnost rada, integracije tokova...
