Pragmatik

1.0

Pengenalan

Pragmatik merupakan suatu ilmu penginterpetasian (pentafsiran) linguistik yang melibatkan faktor-faktor bukan linguistik, iaitu kombinasi di antara faktor kedua-duanya (linguistik dan dan bukan linguistik). linguistik). Hal ini benar-benar benar-benar dapat membantu membantu penyelidik penyelidik untuk memperolehi makna yang lebih berkesan (Nor Hasyimah Jalaluddin, 1992:1). Dalam Kamus Dewan Edisi Keempat (2005:1229), Pragmatik merupakan salah satu cabang ilmu linguisitk yang berkaitan dengan kajian tentang makna dan kesan yang timbul daripa daripada da peng penggun gunaa aan n baha bahasa sa dalam dalam situa situasi si terte tertentu ntu.. Dalam Dalam Kamus Kamus Lingu Linguist istik ik (1997:19 (1997:192) 2) pula, pula, pragma pragmatik tik yang yang terdapat terdapat dalam dalam semiotik semiotik ialah ialah pengkaj pengkajian ian tentang tentang bagaim bagaiman ana a tanda tanda dan dan lamb lamban ang g diguna digunaka kan n oleh oleh manu manusia sia untuk untuk berhu berhubu bung ng dalam dalam bahasa tertentu. tertentu. Dalam linguistik linguistik moden, pengkajian pengkajian bahasa bahasa dari sudut pandangan pandangan peng penggu guna na,,

teru teruta tama ma pemi pemili liha han n

yang yang dibu dibuat at,,

keka kekang ngan an yang yang diha dihada dapi pi keti ketika ka

menggunakan bahasa dalam interaksi sosial, dan kesan penggunaan bahasa ke atas peserta lain dalam lakuan komunikasi.

Pragmatik Pragmatik ialah kajian mengenai mengenai penggunaan penggunaan bahasa. bahasa. Mengikut Jens Allwood  (1983), (1983) , “pragma” berasal daripada perkataan Greek  yang membawa makna aksi atau aktiviti. Selain daripada daripada itu, terdapat ramai ramai ahli linguistik yang yang telah cuba memberikan memberikan pengertian mengenai pragmatik. Di antaranya ialah seorang ahli falsafah, iaitu Charles Morris (1938, 1946) yang telah membincangkan mengenai tiga konsep tradisional, iaitu sintax, semantic, semantic, dan pragmatic. Menurut beliau, Sintax merupakan kajian mengenai hubungan di antara lambang-lambang dengan penutur-pendengar. Pendapat beliau ini telah telah diulas oleh Levinson (1983) dalam bukunya yang bertajuk ‘Pragmatics’ . ‘Pragmatics’ . 1

Kemudian Levinson (1978), telah membincangkan membincangkan pendapat Carnap Carnap (1942, (1942, 1956) 1956),, seorang ahli falsafah dan ahli ilmu mantik telah menjadikan pragmatik sebagai tajuk yang popular sekarang.

Levinson (1978) pula mendefinisikan pragmatik sebagai kajian mengenai bahasa yang yang memp mempun unya yaii ayat ayat yang yang grama gramatik tikal. al. kelemah kelemahanny annya. a.

Pend Pendapa apatt belia beliau u terny ternyata ata memp mempun unya yaii

Kalau Kalau ditekan ditekankan kan kepada kepada aspek bahasa yang gramatik gramatikal al sahaja,

bahasa bahasa yang yang tidak tidak gramatik gramatikal al sukar sukar untuk untuk ditentu ditentukan kan ciri pragmat pragmatikny iknya. a. Pendapa Pendapatt Wunderlich (1980) dalam buku yang ditulis oleh Searl, Keifer, dan Bierwisch (1980) , pragmatik adalah berkaitan dengan interpretasi terhadap ayat atau ujaran di dalam konteks konteks yang yang lebih lebih luas, luas, termasuk termasuk pemaha pemahaman man terhada terhadap p wacana wacana yang yang berkait berkaitan, an, kepercayaan, dan jangkaan oleh seseorang penutur dan pendengar, hubungan sosial mereka, tanggungjawab serta pengetahuan latar belakang, dan sebagainya.

Levinson sekali lagi dalam tahun 1983, telah memberikan definisi yang lebih terperinci mengenai pragmatik dengan mengatakan bahawa teori ini merupakan teori yang cuba untuk menerangkan hubungan bahasa dengan penggunanya, termasuklah penggun penggunaan aan deiksis deiksis dan juga indeksik indeksikal, al, implika implikatur tur perbuala perbualan, n, pra-and pra-andaian aian,, lakuan lakuan bahasa, bahasa, dan struktur struktur perbuala perbualan. n. Markkanen Markkanen (1985) beranggapan beranggapan bahawa pendapat Levinson terhadap terhadap pragmat pragmatik ik adalah adalah saling saling bertindi bertindih h dengan dengan sosioli sosiolingu nguistik istik sebab sebab kesesuaian adalah satu aspek kemampuan berkomunikasi seperti yang didefinisikan oleh Hymess (1971).Seorang (1971). Seorang lagi sarjana yang membincangkan tentang ilmu pragmatik ialah Leech (1983). (1983 ). Beliau telah memberikan definisi pragmatik sebagai satu kajian 2

bagaim bagaiman ana a sesu sesuatu atu ujaran ujaran memp mempuny unyai ai makn makna a di dalam dalam sesua sesuatu tu situas situasii di mana mana terdapat kesediaan pengguna bahasa untuk berkomunikasi.

Jika dibuat kesimpulan berdasarkan hujah-hujah yang dikemukakan oleh ahli-ahli sarjana tersebut, pragmatik ialah penginterpretasia penginterpretasian n makna yang melibatkan melibatkan faktorfaktor faktor bukan bukan linguisi linguisitk, tk, maka maka ia benar-b benar-benar enar membant membantu u pendeng pendengar ar mendapa mendapatkan tkan makna makna yang sebenarnya. sebenarnya.

Dalam Dalam bidang pragmatik pragmatik,, terdapat terdapat beberapa beberapa skop kajian kajian

yang menjadi perbincangan yang utama, iaitu deiksis (deixis), implikatur (implicature), praandaian praandaian (presupposition) (presupposition) dan lakuan tuturan (speech acts). Berdasarkan Berdasarkan skop-skop kajian pragmatik, tugasan ini akan membincangkan tentang kajian implikator beserta dengan contoh-contoh yang ada dalam bahasa Melayu dalam konteks seharian.

2.0

Konsep Implikatur 

Implikatur ialah satu aspek penting dalam bidang pragmatik, iaitu satu bidang yang mengkaji mengkaji hubungan antara antara bahasa dan dan konteks. Secara umumnya, umumnya, implikatur  implikatur  3

ialah sesuatu sesuatu yang tersirat dalam dalam sesuatu perbualan. perbualan. Topik yang berhubung berhubung dengan dengan implikatur seringkali dikaitkan dengan nama Paul Grice, iaitu seorang ahli falsafah yang telah mengemukakan konsep ‘implikatur perbualan’ dalam makalahnya yang bertajuk “Logic Logic and and Conve Conversa rsatio tion n ” pada pada tahu tahun n 1975 1975.. Menu Menuru rutt Nor Hasyim Hasyimah ah Jalaludd Jalaluddin in (1992:677) “implikatur dalam erti kata yang mudah ialah mesej yang tersirat dan cuba disampai disampaikan kan dalam perbualan perbualan.. Mesej yang diperoleh diperolehii merupaka merupakan n mesej mesej yang yang didedu dideduksika ksikan n daripad daripada a apa-apa apa-apa yang diperkatakan”

Jamaliah Mohd Ali (1996) pula mendefinisikan implikatur sebagai kajian yang melibatkan melibatkan aspek-aspek aspek-aspek makna yang tidak diliputi diliputi oleh bidang semantik. Katanya lagi, lagi, tetap tetapii kita kita juga juga harus harus meng mengeta etahu huii batasa batasan n makn makna a yang yang dilitu dilitupi pi dalam dalam bidan bidang g ini, ini, keluasan makna yang dilitupi termasuk ironi, metafora, dan juga kandungan komunikasi yang yang impli implisit sit dalam dalam sesu sesuatu atu ujaran ujaran.. Apab Apabila ila diseb disebut ut implik implikatu aturr perbu perbuala alan, n, maka maka seri sering ngka kali li

dika dikait itka kan n

deng dengan an

nama nama

Grice, Grice,

iaitu

seorang

ahli

falsafah

yang

meng mengem emuk ukaka akan n kons konsep ep impli implika katu turr perb perbual ualan an dan dan prinsi prinsip p perb perbua ualan lan.. Impli Implika katur  tur  perbual perbualan an merupaka merupakan n suatu suatu bentuk bentuk pentafsi pentafsiran ran makna makna yang melewa melewati ti batas-b batas-batas atas makna literal di dalam sesebuah ayat, iaitu suatu konsep yang berhubung rapat dengan prinsip kerjasama (cooperative principle).

Implikatur perbualan adalah salah satu bentuk pentafsiran makna yang melewati batas-b batas-batas atas makna makna literal (makna (makna tersurat tersurat)) sesebua sesebuah h ayat. ayat.

Selain Selain itu, implikatur  implikatur  4

perbu perbual alan an ialah ialah satu satu kons konsep ep yang yang berhu berhubun bung g rapa rapatt denga dengan n konse konsep p kerjas kerjasam ama. a. Implikatur perbualan merupakan satu bentuk pentafsiran makna melewati batas-batas makna literal sesebuah ayat. ( Zulkifli Hamid , 1991:572). Mengikut Frank Parker (seperti Parker  (seperti yang termuat dalam sebuah artikel berjudul ‘Logic And Conversation’  Conversation’ ,1995) ,1995) beliau ada menyatakan bahawa seorang ahli falsafah iaitu Paul Grice telah mengatakan sesuatu pertutur pertuturan an boleh boleh bermaks bermaksud ud sesuatu sesuatu cadanga cadangan n (iaitu (iaitu satu kenyata kenyataan) an) bahawa bahawa ia bukanlah merupakan sebahagian daripada pertuturan dan ia juga semestinya mengikut tuturan sesuatu pertuturan. pertuturan. Grice menamakan menamakan kenyataan yang sedemikian sebagai implikatur (Raja Rahawani Raja Mamat, 1994:31).

Leech (1983) telah mengkaji kenyataan yang dikemukakan oleh Grice itu dan beliau menjelaskan bahawa dalam implikatur perbualan, maka bagi sesuatu ujaran dilih dilihat at dari dari makn makna a ujara ujaran n The The Said Said Meani Meaning ng (senc (sence) e) dengan implicatur implicatur meaning  meaning  (pragmaticforce) dan Leech telah telah memp memperl erlua uask skan an bidan bidang g ini ini denga dengan n memb membua uatt perbandingan di antara makna yang disampaikan dengan makna yang dimaksudkan. Dengan itu, setiap ujaran yang disampaikan perlu dikaji tentang tekanan pragmatik yang terkandung di sebalik ujaran, iaitu selain daripada maksud ujaran itu yang sebenar  (tersurat). (tersurat). Kenyataan Kenyataan beliau dapat difahami difahami dengan meneliti meneliti kepada contoh contoh di bawah ini; Contoh 1: Leo : Ke manakah awak pergi semalam. Paul : saya sakit kepala. kepala.

5

Kalau berdasarkan contoh di atas, jika kita mentafsirkan makna diperingkat ayat,   jawapan jawapan Paul Paul tidaklah tidaklah menepat menepatii prinsip prinsip kerjasa kerjasama, ma, dimana dimana Paul Paul tidak tidak menjawa menjawab b pertan pertanya yaan an Leo Leo dan dan juga juga telah telah melangg melanggar ar maks maksim im cara cara dan dan hubun hubungan gan..

Tetap Tetapii

mengikut Grice, Paul masih lagi bekerjasama kerana ia telah menjawab pertanyaan Leo. Di sini, Leo haruslah haruslah mengandaikan mengandaikan Paul Paul telah menjawab menjawab soalan yang yang ditanya iaitu Paul tidak pergi ke mana-mana kerana kepalanya sakit di dalam menerangkan pernyataan sebegini.

Oleh Oleh keran kerana a implik implikat atur ur itu sesuat sesuatu u yang yang ters tersira irat, t, maka maka ia memp mempun unya yaii sifat sifat kebarang kebarangkali kalian, an, iaitu iaitu tidak tidak mungkin mungkin seseoran seseorang g itu secara secara mutlak mutlak dapat dapat mengeta mengetahui hui secara secara pasti apa yang dimaksud dimaksudkan kan pengujar pengujar dengan dengan ujarannya ujarannya..

Semua Semua ujaran

ditentukan ditentukan terlebih dahulu dahulu oleh konteks. Dengan itu, untuk untuk mengenalpasti mengenalpasti implikatur  implikatur  dalam sesuatu ujaran, si pendengar ujaran yang dituturkan itu perlulah bijak membuat andaia andaian-a n-and ndaia aian n dan dan kemu kemudia dian n memb membuat uat kesimp kesimpula ulan n yang yang tersen tersendir dirii menur menurut ut pemah pemaham aman an pende pendeng ngar ar mese mesejj denga dengan n menga mengamb mbilil kira kira konte konteks ks terte tertent ntu u sema semasa sa sesuatu ujaran itu dituturkan. Yang Yang

past pasti, i,

jika jika

dala dalam m

sesu sesuat atu u

perb perbua uala lan n

itu, itu,

maks maksim im-m -mak aksi sim m

yan yang

dikemukakan oleh Grice dalam prinsip kerjasamanya dilanggar, maka implikatur sudah pasti wujud dalam perbualan berkenaan, dan terpulanglah kepada si pendengar untuk mentafsirkannya, tetapi terlebih dahulu, pendengar hendaklah menganggap bahawa penutur penutur masih masih mematuh mematuhii maksim maksim-mak -maksim sim tersebu tersebutt untuk untuk membole membolehkan hkan pendeng pendengar  ar  memperoleh makna sebenar, dan penutur pula mestilah benar-benar pasti bahawa 6

pendengar sememangnya menyedari bahawa apa yang dituturkannya itu tidak ditafsir  secara secara literal literal sahaja sahaja sebab sebab jika berlaku berlaku pentafs pentafsiran iran secara secara literal literal (cuba (cuba memaha memahami mi makna luaran ujaran sahaja), maka peristiwa komunikasi atau perbualan antara keduadua pihak akan terputus begitu sahaja.

Dengan kenyataan-kenyataan diatas dapat kita membuat kesimpulan bahawa implikatur perbualan merupakan satu kenyataan yang harus diambil kira pendengar  tenta tentang ng apa apa yang yang ingin ingin disam disampa paika ikan n oleh oleh seseo seseora rang ng penu penutur tur untuk untuk pende pendeng ngar  ar  mengand mengandaika aikan n prinsip prinsip kerjasa kerjasama ma dan maksimmaksim-mak maksim sim dipatuhi dipatuhi di dalam dalam sesuatu sesuatu perbualan. perbualan. Implikatur Implikatur perbualan itu wujud berdasarkan berdasarkan andaian andaian dan pengalaman pengalaman yang dikongsi bersama untuk menganggap penutur masih mematuhi prinsip kerjasama (PK). Jelasnya, implikatur penting dalam perbualan sebab daripada implikaturlah, sesuatu perbualan yang berlangsung diketahui ada atau tidak wujudnya kerjasama di antara penutur dan juga pendengar.

2.1

Prinsip Kerjasama

Dalam Dalam memb membica icarak rakan an tentan tentang g

kajia kajian n

impl implika ikatu tur, r, semem sememang angnya nya terda terdapa patt

perka perkaita itanny nnya a deng dengan an Prins Prinsip ip Kerja Kerjasam sama a yang yang diperk diperkena enalka lkan n oleh oleh Grice Grice.. Prins Prinsip ip Kerjasama dilihat dalam konteks perbualan dan terdapat peraturan-peraturan (maxim) yang perlu diikuti. Grice menyatakan terdapat empat maksim (peraturan) asas dalam 7

perbualan perbualan iaitu ; maxim kualiti, maxim, kuantiti, maxim relevan dan maxim cara. Berikut merupakan keterangan mengenai maxim-maxim tersebut.

2.1. 2.1.1 1 Maxi Maxim m Kual Kualit itii

Maxim kualiti juga dikenali sebagai maxim keterangan. Dalam maxim kuantiti, penutur dituntut untuk memberi keterangan maklumat yang ingin disampaikan kepada pendengar dengan betul, tepat dan benar-benar pasti. Panutur tidak digalakkan untuk memb member erika ikan n makl maklum umat at yang yang kuran kurang g pasti pasti.. Selai Selain n itu, itu, penut penutur ur juga juga dimint diminta a untuk untuk mengelakkan daripada menyampaikan maklumat yang paslu.

2.1. 2.1.2 2 Maxi Maxim m Kuan Kuanti titi ti

Dalam Dalam maxim maxim kuantit kuantitii pula, pula, penutur penutur diminta diminta untuk untuk menyam menyampaik paikan an makluma maklumatt mengikut keperluan sahaja. Iaitu apa yang perlu. Segala maklumat yang tidak perlu dinya dinyatak takan an kepa kepada da pende pendeng ngar ar tidak tidak perlu perlu diber diberita itahu. hu. Penut Penutur ur digala digalakk kkan an untuk untuk menyam menyampaik paikan an maklum maklumat at dengan dengan cara cara tidak tidak berlebi berlebih-le h-lebih bihan an dan menyam menyampaik paikan an maklumat yang penting sahaja. Maxim ini juga dikenali sebagai maxim kebenaran. 8

2.1. 2.1.3 3 Maxi Maxim m Rele Releva van n

Maxim Maxim Relevan Relevan menekan menekankan kan kepada kepada aspek aspek kerelev kerelevena enan n dan perhubu perhubungan ngan dalam setiap maklumat yang disampaikan kepada pendengar. Dalam prinsip ini penutur  dikehen dikehendaki daki memasti memastikan kan segala segala maklum maklumat at yang yang hendak hendak disampa disampaikan ikan mempuny mempunyai ai kesinam kesinambun bungan gan dan saling saling berkait berkait antara antara maklum maklumat-m at-maklu aklumat mat.. Penden Pendengar gar diminta diminta supaya tidak menyatakan maklumat yang berlainan dan tidak berkait dengan maklumat asal yang telah dinyatakan terlebih dahulu.

2.1.4 1.4 Maxim Ca Cara

Maxim yang terakhir dalam prinsip kerjasama atau prinsip perbualan ialah maxim cara. Maxim ini dilihat menyeluruh dan melibatkan maxim-maxim yang sebelum ini. Dalam Dalam maxim maxim ini, penutur penutur digalakk digalakkan an untuk untuk menghin menghindari dari daripada daripada memperk memperkatak atakan an sesuatu yang tidak jelas. Selain itu, penutur juga dikehendaki menyampaikan maklumat dengan dengan singka singkatt dan dan muda mudah h untuk untuk difah difaham ami. i. Mesej Mesej atau atau makl maklum umat at yang yang henda hendak k disampaikan kepada pendengar haruslah teratur dan tidak mempunyai kesamaran. 9

Secara keseluruhannya, kesemua maxim yang ada dalam prinsip kerjasama ini amat penting dalam perbualan supaya maklumat yang hendak disampaikan kepada pendeng pendengar ar diterim diterima. a. Jika salah satu daripada daripada maxim maxim ini tidak tidak diikuti, diikuti, maka maka prinsip prinsip kerjasama gagal dibuat dan perbualan berjalan dengan tidak baik. Oleh yang demikian, prinsip kerjasama ini amat penting dalam kajian implikatur dan mempunyai tujuan dan fungsi yang tertentu.

2.2

Tujuan Ko Kontek teks Imp Impllika ikator  tor 

Dalam Dalam bahas bahasa a Melay Melayu, u, Peng Pengap aplik likas asian ian implik implikat atur ur dalam dalam perbu perbuala alan n diliha dilihatt mempunyai tujuan-tujuan tertentu. Berikut adalah beberapa tujuan implikatur digunakan dalam perbualan:

2.2. 2.2.1 1 Keso Kesopa pana nan n 10

Implikatur Implikatur secara simboliknya digunakan untuk menunjukkan menunjukkan nilai kesopanan kesopanan dalam perbualan. Hal ini kerana terdapat perkara-perkara yang tidak dapat disampaikan secara secara langsun langsung g dan oleh yang demikia demikian n implikur implikur digunaka digunakan n untuk untuk menyam menyampaik paikan an mesej.

2.2.2 2.2.2 Perli Perli / Sin Sindir diran an / Kiasa Kiasan n Dalam bahasa Melayu, terdapat gaya bahasa iaitu untuk menyindir, sindiran atau kiasan. kiasan. Oleh itu, itu, implikat implikatur ur seringk seringkali ali digunak digunakan an untuk untuk menyamp menyampaika aikan n mesej-m mesej-mese esejj tersebut kepada pendengar. pendengar. Hal ini kerana implikatur merupakan salah satu cara untuk menjaga hati pendengar dan mengelakkan mengelakkan salah faham atau pun ketegangan ketegangan semakin parah.

2.2.3 Alasan Impl Implik ikat atur ur juga juga seri sering ng kali kali digu diguna naka kan n untu untuk k meny menyat atak akan an alas alasan an kepa kepada da pend penden enga gar. r. Bias Biasan anya ya penu penutu turr tida tidak k samp sampai ai hati hati untu untuk k bert berter erus us tera terang ng kepa kepada da pendengar pendengar dan untuk menjaga hati pendengar, pendengar, penutur menggunakan menggunakan teknik implikatur  implikatur  sebagai alasan dalam sesuatu konteks.

Secara keseluruhannya, keseluruhannya, implikatur implikatur digunakan digunakan atas tujuan-tujuan tertentu supaya penutur dapat menyampaikan maklumat atau mesej dengan berkesan dan mendalam tanpa memalukan atau menyakiti hati pendengar. 11

2.3 2.3

Kont Kontek eks s Peng Penggu guna naan an Impl Implik ikat atur  ur 

Implikatur tidak boleh digunakan sewenang-wenangnya dalam setiap perbualan tetapi mempunyai konteks yang tertentu. Implikatur boleh digunakan dalam kontekskonteks berikut:

2.3. 2.3.1 1 Majl Majlis is Rasm Rasmii Implikatur boleh digunakan dalam majlis-majlis rasmi seperti dalam majlis merisik atau atau pertu pertunan nangan gan bagi bagi pasan pasangan gan penga penganti ntin. n. Hal Hal ini ini kera kerana na suda sudah h menj menjadi adi turu turun n temurun dalam majlis sedemikian menggunakan implikatur seperti pantun. Oleh yang demikian, implikatur dapat difahami dan mesej yang hendak disampaikan dalam majlis tersebut sangat berkesan .

2.3. 2.3.2 2 Urus Urusni niag aga a Biasanya dalam urusan jual beli implikatur implikatur sering digunakan digunakan dalam urusan tawar  menawar antara penjual dan pembeli. Melalui implikatur, kadang kala pembeli dapat memu memuju juk k penj penjua uall untu untuk k meng mengur uran angk gkan an harg harga a dan dan kada kadang ng kala kala penj penjua uall dapa dapatt mengekalkan harga yang ditawarkan kepada pembeli. Secara teknikalnya, implikatur  digunakan oleh kedua belah pihak untuk sama-sama memujuk. 12

2.3. 2.3.3 3 Perb Perbez ezaa aan n sosi sosial al Impli Implika katur tur juga juga biasan biasanya ya digun digunaka akan n dalam dalam perbu perbuala alan n antar antara a anak anak denga dengan n ibubapa, suami dengan isteri dan orang muda dengan orang tua. Perbezaan sosial menyeb menyebabka abkan n penutur penutur menggun menggunakan akan implika implikatur tur sebaga sebagaii lambang lambang kesopan kesopanan an dan alasan. Kesim Kesimpu pulan lannya nya,, impl implika ikatu turr sering sering digu digunak nakan an dalam dalam perbua perbuala lan n berga bergantu ntung ng deng dengan an kont kontek eks s yang yang tert terten entu tu dan dan bers berses esua uaia ian. n. Tida Tidak k semu semua a kead keadaa aan n bole boleh h menggunakan menggunakan implikatur seperti hal-hal kecemasan. Oleh yang demikian penutur perlu bijak mengaplikasi implikatur dan dalam masa yang sama perlu peka akan konteks perbualan yang sedang dijalankan.

2.4 2.4

Cont Contoh oh-C -Con onto toh h Imp Impli lika katu tur  r 

Impli Implika katur tur dapa dapatt dike dikenal nalpa past stii dan dan diketa diketahui hui berga bergantu ntung ng deng dengan an kontek konteks s perbualan. perbualan. Berikut merupakan contoh-contoh contoh-contoh implikatur mengikut konteks dan tujuan tertentu:

2.4.1 2.4.1 Beating Beating About About the Bush Bush (B.A (B.A.B) .B)

13

Beating About the Bush selalunya digunakan dalam perbualan kanak-kanak dan  juga orang dewasa. Dalam jenis perbualan ini, biasanya penutur akan mengambil masa untuk bercakap benda-benda lain, sebelum memasuki topik perbualannya yang utama. Perkara-perkara lain yang diujarkan tersebut selalunya tiada kaitan dengan perkara yang hendak disampaikan.

Jenis Jenis impli implika kator tor ini dapat dapat diliha dilihatt pada pada kana kanak-k k-kana anak k yang yang ingink inginkan an sesu sesuatu atu daripada kedua orang tuanya. Dia tidak akan meminta sesuatu secara terus, tetapi akan akan meng menggun gunak akan an altern alternati atiff iaitu iaitu cara cara lain. lain. Merek Mereka a sela selalun lunya ya berma bermain in deng dengan an perasaan sendiri. Contohnya, Abu inginkan jam tangan, dia tidak memintanya secara terus daripada bapanya, ikuti perbualan di bawah :

Abu

: Ayah, cantiknya jam tangan Ali.

Ayah

: Betullah cantik, kenapa?

Abu

: Kan senang kalau ada jam. Bolehlah tahu masa, taklah terlambat

lagi ke sekolah. Ayah

: (hanya tersenyum)

Contoh lain pula dapat dilihat apabila seorang isteri inginkan barang baru di dalam rumah. Si isteri sedar, jika dia meminta secara terus daripada suaminya, tidak akan berkesan sangat berbanding meminta dengan kaedah meminta yang tidak secara terus. Ikuti perbualan ini : 14

Isteri Isteri

: Sofa Sofa ni dah dah ketin ketingg ggala alan n zaman zaman!! Malulah kalau orang datang rumah.

Suami : Hai Kiah, bukan ke baru beli raya yang lepas? Elok lagi tu. Isteri

: Bukan apa bang. Jiran kita semua dah tukar  ”design” baru.

2.4.2 Cakap Terbalik (Berlawanan)

Cakap Terbalik merupakan kata-kata yang mempunyai makna yang lain seperti yang diujarkan. Iaitu makna yang bertentangan dengan makna literalnya. Kadangkala ianya mempunyai ironi, iaitu bentuk penyebutan sesuatu kenyataan yang umumnya berbeza dengan dengan realiti. Ironi melibatkan melibatkan penggunaan penggunaan kata yang yang bertujuan bertujuan memberi balasan, atau timbal balik yang merupakan sindiran. Penutur menggunakan maksud yang implisit untuk tujuan menyindir. Apa yang dipertuturkan secara verbal, iaitu lisan tidak menggambarkan isi hati penutur yang sebenarnya. Contohnya :

”Ha, pergi panjat panjat pokok pokok itu tinggi-ti tinggi-tingg nggii lagi”  lagi”  (kata seorang Ibu kepada anaknya yang jatuh pokok)

15

Melalui Melalui contoh contoh di atas, atas, kata-kat kata-kata a ibunya ibunya bukanlah bukanlah bertujua bertujuan n menyur menyuruh uh anak anak mema memanj njat at poko pokok k terseb tersebut ut deng dengan an lebih lebih tingg tinggii lagi, lagi, tetapi tetapi adala adalah h untuk untuk meny menyind indir  ir  perbuatan anaknya. Si anak secara tidak langsungnya menyedari ibunya yang marah dengan perbuatannya.

Contoh lain: ”Kemasnya bilik Encik Hakimi, sedap mata memandang bukan?” 

Manakala contoh di atas juga sama bertujuan untuk menyindir bagi keadaan bilik bersepah yang tidak ubah seperti ”tongkang pecah”.

2.4.3 4.3 Bayang angan

Pantun merupakan salah satu ”bayangan” yang digunakan oleh orang Melayu dala dalam m meny menyam ampa paik ikan an sesu sesuat atu u haja hajat. t. Ia adal adalah ah mikr mikrok okos osma ma iait iaitu u wada wadah h dala dalam m perbualan perbualan orang Melayu yang secara tidak langsungnya langsungnya menunjukkan kelebihan orang Melayu Melayu dalam dalam menggun menggunakan akan sesuatu sesuatu bayang bayangan an dalam dalam konteks konteks perbuala perbualan. n. Apabila Apabila seseora seseorang ng individu individu menggun menggunaka akan n pantun pantun sebaga sebagaii salah salah satu bentuk bentuk komunik komunikasi, asi, 16

mereka dikatakan kaya dengan kehalusan akal dan juga penuh dengan kesopanan. Selal Selalun unya ya sesua sesuatu tu baya bayanga ngan n terseb tersebut ut ditera diterapka pkan n melal melalui ui keind keindaha ahan n unsur unsur alam alam semulajadi. Contohnya :

Tenang-tenang air laut Sampan kolek mudik ke tanjung Hati terkenang mulut menyebut Budi baik rasa nak junjung

Tanam lenggun tumbuh kelapa Terbit bunga pucuk mati Budi tuan saya tak lupa Sudah terpaku di dalam hati

Di dalam pantun, dua rangkap yang pertama merupakan pembayang maksud dan dua dua rangk rangkap ap yang yang terakh terakhir ir pula pula meru merupa paka kan n komun komunika ikasi si dengan dengan mese mesejj yang yang sebenarnya ingin disampaikan. Di atas merupakan contoh-contoh pantun budi yang menggambarkan budi pekerti orang Melayu itu sendiri secara tidak langsung.

Dalam konteks seharian pula, penggunaan bayangan ini banyak dilihat pada majlis merisik, pertunangan dan juga upacara perkahwinan. Ketiga-tiga peristiwa di atas mestilah dielakkan daripada menggunakan percakapan secara terus. Percakapan tidak secara langsung merupakan tunjang utama yang menjadi peraturan dalam upacara17

upacara tersebut. Sebagai contohnya, perempuan yang hendak dilamar tidak dirujuk terus kepada namanya, tetapi dalam bentuk bayangan seperti ” bunga yang sedang kembang kembang di taman”, ”permata di dalam milik tuan” ataupun ”bintang yang mengerdip di langit”. Manakala untuk pihak lelaki pula, selalunya bayangan yang digunakan untuk merujuknya ialah ”kumbang”.

Perkara klimaks dalam upacara meminang adalah apabila rombongan datang ke rumah bakal pengantin perempuan untuk meminang. Mereka akan menggunakan katakata bayangan untuk menyampaikan hajat mereka. Contoh : ” Kami ini datang bagi pihak Encik Popo dengan satu hajat. Hajatnya nak bertanya, bunga di taman Encik itu sudahkah dipetik orang?.” 

Perkataan ”bunga”  di sini bukanlah membawa maksud literalnya iaitu bahagian tumbuhan untuk pembiakan. Apa yang dimaksudkan sebenarnya ialah perempuan yang ingin dipinang. Manakala frasa ”sudahkah dipetik orang” pula membawa maksud sudah berpunya atau pun belum.

Terdapat juga perbualan yang melanggar Prinsip Kerjasama Grice, tetapi ianya boleh boleh lagi lagi di fahami fahami dengan dengan adanya adanya andaian andaian implikatur. implikatur. Iaitu apa yang diandaik diandaikan an saling atau telah diketahui sebelum jawapan tersebut melalui pengetahuan dan juga pengalaman. Contohnya situasi di kedai makan : 18

Elo

: Jom makan nasi? Lapar dah ni.

Popo : Nasi boleh menggemukkan.

Berdasarkan perbualan di atas, Elo membuat andaian implikatur bahawa, Popo tidak mahu makan nasi dan nasi boleh menyebabkan dia gemuk. 2.4. 2.4.4 4 Keso Kesopa pana nan n

Penggunaan implikatur dalam perniagaan bukan sekadar kemahiran berbahasa malahan kesantunan dalam perbualan. Proses tawar-menawar lebih harmoni, santun dan berjaya mengurangkan ketegangan. Contohnya:

A

: Berapa harga kain ni mak cik?

B

: 23, nak letak tak mahal tak takut oran rang terk terke ejut jut.

A

: Kurang sikit boleh?

B

: Kain Kain mah mahal dah, dah, kita kita bagi bagi seta setaka katt 2222-la lah. h. Ambi Ambill maha mahal, l, duit duit Singapura sekarang ni mahal. Duit kita dahlah murah, itulah mahal kain tu.

Dala Dalam m kont kontek eks s perb perbua uala lan n di atas atas,, pemb pembel elii iait iaitu u A seda sedaya ya upay upaya a untu untuk k meng mengura urangk ngkan an harg harga a kain kain yang yang ingin ingin dibeli dibeliny nya. a. Manaka Manakala la B dipiha dipihak k penju penjual al pula pula 19

menggunakan pelbagai implikatur bertujuan untuk menyampaikan mesej bahawa kain tersebut tidak boleh dikurangkan lagi, kerana harganya sudah cukup murah. Penjual tersebut tersebut tidak tidak menyat menyatakan akan secara secara terus terus iaitu iaitu dengan dengan mengguna menggunakan kan perkataa perkataan n ”tak boleh”, tetapi dengan menggunakan menggunakan klausa ”  Ambil ”  Ambil mahal, duit Singapura sekarang ni  mahal. Duit kita dahlah murah, itulah mahal kain tu ”. tu ”.

2.4.5 Metafora

Menurut Kamus Dewan, Metafora ialah pemakaian kata-kata yang menyatakan sesuatu makna atau maksud yang lain daripada makna biasa atau makna sebenar  perkataan yang berkenaan. Iaitu sebagai perbandingan atau kiasan. Ini bermaksud penggu pengguna naan an katakata-kat katany anya a yang yang tidak tidak mend menduku ukung ng makn makna a sebe sebenar nar,, seba sebalik likny nya a dilukiskan secara persamaan dan perbandingan. Digunakan dalam bahasa harian dan banyak banyak digunak digunakan an dalam dalam tulisan tulisan kreatif. kreatif. Terdapa Terdapatt tiga bahagia bahagian n di dalamny dalamnya, a, iaitu iaitu abstrak, perlambangan dan juga personafikasi:



Abstrak – digunakan digunakan dalam bahasa harian sebagai mendukung maksud tertentu yang berkaitan dengan kiasan atau peribahasa.

Contohnya : ”haruan ”haruan makan anak ”, ”, dan ”harapkan ”harapkan pagar, pagar makan

padi .” padi .”

20

Dala Dalam m cont contoh oh di atas atas,, apa apa yang yang hend hendak ak disa disamp mpai aika kan n iala ialah h sika sikap p sika sikap p seseora seseorang ng yang yang tidak tidak boleh boleh diharap diharapkan kan tergamba tergambarr di dalam dalam peribah peribahasa asa tersebut tersebut.. Haruan makan anak  bukanlah bermaksud bukanlah menyatakan bahawa ikan Haruan yang memakan anak sendiri. Tetapi bermaksud seorang bapa yang sepatutnya menjadi ketua dan pelindung kepada keluarganya melakukan perkara yang senonoh terhadap anak-anaknya seperti sumbang muhrim. Manakala peribahasa kedua, ” harapkan pagar,   pagar pagar makan makan padi  padi .” berma bermaks ksud ud baha bahawa wa seseo seseora rang ng yang yang menja menjadi di hara harapan pan dalam dalam sesebuah kelompok atau organisasi tetapi akhirnya melakukan perkara menyeleweng.



Perlambangan – Sesuatu yang tidak wujud di dunia nyata dimasukkan dalam konteks tertentu tertentu bagi menunjukkan menunjukkan sesuatu sesuatu maksud. Banyak digunakan digunakan dalam puisi-puisi. Cont Contoh ohny nya a : “ hati hatiny nya a kera keras s sepe sepert rtii batu  batu ” dan “cantik cantik umpa umpama ma bulan bulan mengambang” 

Perumpaan ”hatinya keras seperti batu” membawa maksud bahawa seseorang yang begitu degil sehinggakan begitu sukar untuk diubah pendiriannya. Perkara ini dapat dilihat pada frasa ”seperti batu”. Seseorang yang memahami implikatur tidak akan mengambil sama sekali maksud eksplisitnya iaitu hatinya sama seperti batu, iaitu kekeras kekerasan an ataupun ataupun fizikal fizikalnya. nya. Manakal Manakala a “cantik “cantik umpama umpama bulan bulan mengam mengambang bang”” pula pula memb membaw awa a maksu maksud d keca kecanti ntika kan n atau atau kejel kejelita itaan an seseo seseora rang ng itu disam disamaka akan n denga dengan n keindahan bulan penuh yang bulat mengambang. 21



Personafikasi – pemberian sifat manusia kepada sesuatu objek yang abstrak. Persona Personafika fikasi si banyak banyak digunaka digunakan n dalam dalam karya-ka karya-karya rya kreatif kreatif seperti seperti puisi puisi dan novel. Contohnya : kaki langit dan langit  dan siang merangkak-rangkak.

2.4.6 Hiperbola Hiperbol Hiperbola a adalah adalah ungkapa ungkapan n yang yang berlebi berlebih-le h-lebiha bihan n yang yang tidak tidak menepat menepatii realiti realiti sebenar, tetapi mengandungi keindahan. Banyak digunakan dalam karya kreatif.

Contohnya :

•

Hati Wan hancur terbelah akibat daripada lamaran cintanya ditolak.

•

Cintaku ibarat lautan api yang sentiasa menyala sepanjang waktu.

Dalam contoh pertama di atas, bukanlah bermaksud yang hati Wan betul-betul hancur, tetapi yang sebenarnya sebenarnya adalah perasaan kecewa yang teramat sangat individu tersebut akibat daripada lamaran cintanya yang ditolak. Manakala contoh kedua bagi hiperbola ini pula membawa maksud semangat cinta seseorang yang berkobar-kobar. Semangat ini digambarkan secara berlebih-lebihan seperti api yang menyala sepanjang waktu.

Selain itu juga implikatur juga mempunyai kaitan dengan lakuan bahasa iaitu tidak langsung. Menurut Asmah Hj Omar, Lakuan Bahasa merupakan tindakan yang 22

dilakukan tergambar dalam bahasa yang digunakan. Ini kerana implikatur dan juga lakuan bahasa tak langsung adalah sama-sama mengkaji makna tersirat yang cuba disampaikan oleh penutur kepada pendengar dalam sesuatu perbualan.

Contohnya : ”Bang, ”Bang, ni air air atau atau madu? madu?”  ”  (sambil menghulurkan menghulurkan minumannya minumannya kepada pelayan restoran)

Dalam Dalam perbu perbuala alan n di atas, atas, apa apa yang yang tersir tersirat at dalam dalam katakata-kat kata a pela pelangg nggan an di restoran itu ialah air yang diminumnya itu terlalu manis. Pelayan restoran tersebut secara tidak langsungnya memahami apa yang diminta oleh pelanggannya apabila dihulurkan minuman tersebut. Iaitu sama ada menambah air ataupun air batu supaya kemanis kemanisann annya ya dapat dapat dikurang dikurangkan kan.. Inilah Inilah yang yang dimaksu dimaksudkan dkan dengan dengan lakuan lakuan bahasa bahasa tidak langsung dalam situasi di atas, iaitu pelayan tersebut menyedari tindakan yang perlu dilakukannya walaupun dia tidak disuruh.

23

3.0

Penutup.

Secara keseluruhannya, implikatur merupakan salah satu daripada skop kajian pragmatik pragmatik yang membincangkan membincangkan tentang mesej tersirat yang disampaikan oleh penutur  kepada pendengar. Implikatur merupakan satu konsep yang mempunyai hubung kait dengan prinsip kerjasama yang diperkenalkan oleh seorang tokoh pragmatik iaitu Grice. Dalam perbualan seharusnya mempunyai maxim kuantiti, maxim kualiti, maxim releven dan maxim cara. Jika tiadanya salah satu daripada maxim berikut, maka perbualan itu telah menyalahi prinsip kerjasama yang diperkenalkan oleh Grice. Melalui prinsip yang diperkenalkan diperkenalkan itu, maka wujudnya konsep implikatur yang mempunyai mempunyai tujuan-tujuan tertentu dalam perbualan.

Implika Implikatur tur tidak tidak boleh boleh digunak digunakan an secara secara mudah mudah tanpa tanpa tujuan-t tujuan-tujua ujuan n tertentu tertentu.. Antara tujuan utama penggunaan implikatur adalah untuk menyampaikan mesej yang berkesan dan mendalam kepada pendengar. Penggunaan implikatur juga perlu sesuai mengikut konteks sosial antara penutur. Implikatur biasanya digunakan dalam majlismajlis rasmi, urusniaga jual beli dan perbualan antara konteks sosial tertentu. Implikatur  dapat dapat dikenal dikenalpast pastii dalam dalam contoh-c contoh-conto ontoh h seperti seperti di dalam dalam Beating Beating About About The Bush, Bush, 24

Kias Kiasan an,, Pant Pantun un,, Hipe Hiperb rbol ola, a, Meta Metafo fora ra,, Caka Cakap p Terb Terbal alik ik dan dan dala dalam m keso kesopa pana nan. n. Kesimpulannya, implikatur merupakan satu kajian yang mengkaji tentang mesej tersirat yang ingin disampaikan oleh penutur kepada pendengar dalam sesuatu perbualan. Implikaur merupakan satu ilmu yang penting dan mempunyai tujuan-tujuan tertentu.

BIBLIOGRAFI

Farsiah Farsiah Haji Marzali, Marzali, 1998. 1998.

Implikat Implikatur ur Dalam Nyanyian Nyanyian Rakyat Masyaraka Masyarakatt Melayu Melayu

Sarawak. Penerbit: Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

Fatimah Subet, 199. Implikatur Dalam Pantun Melayu Sarawak. Penerbit: Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

Geoffrey Leech, 1993. Prinsip Pragmatik, Hasil Terjemahan Azhar M. Simin. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamaruddin Hj. Husin, 1995. Laras bahasa. Kuala Lumpur: Utusan Publications Distributors Sdn. Bhd.

Kamus Dewan Dewan Edisi Keempat, 2005. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus Linguistik susunan Ramli Md. Salleh et al., 1997. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Maimunah Ibrahim, . Implikatur Dalam Iklan. Tesis. Penerbit: Universiti Malaya.

25

Nor Nor Hasyim Hasyimah ah Hj. Hj. Jalalu Jalaluddi ddin, n, 1992. 1992.

Seman Semantik tik dan dan Pragm Pragmati atik: k:

Satu Satu Anali Analisi sis s

Pengenalan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Nor Hasyimah Hasyimah Hj. Hj. Jalaluddin, Jalaluddin, 1992. 1992. Implikatur: Implikatur: Satu Analisis Analisis Aspek Aspek Seni Seni Berbahasa Berbahasa Orang Melayu dlm Jurnal Dewan Bahasa, Ogos hlm. 676-690, 676-690, Kuala Lumpur.

Ramlee Hamad, 1999. Implikatur Perbualan: Satu Analisis Konsep Kerjasama Dalam Pertuturan Bahasa Arab. Tesis. Penerbit: Universiti Malaya.

Tan Mek Mek Leng, . Implikatur Implikatur Perbualan: Perbualan: Satu Analisis Analisis Terhadap Terhadap Konsep Konsep Kerjasama Kerjasama didalam Pertuturan. Tesis. Penerbit: Universiti Malaya.

Zulkifley Hamid, 1991. Pentafsiran Pentafsiran Makna: Makna: Pragmatik Pragmatik Sebagai Sebagai Kaedah Kaedah Yang Yang Lebih Lebih Lengkap dlm Jurnal Dewan Bahasa, Julai hlm. 570-575, Kuala Lumpur.

26