PENYUSUNAN KISI-KISI DAN INDIKAT INDIKATOR PENILAIAN DALAM PENGEMBANGAN KURIKULUM TINGKAT SATUAN PENDIDIKAN
A. KI KISISI-KI KISI SI PENIL PENILAIA AIAN N 1. Peng ngeertia ian n
Kisi-kisi adalah format !m!taa" soal #a"$ m!"$$am%arka" distri%&si it!m &"t&k %!r%a$ai toik ata& okok %ahasa" %!rdasarka" '!"'a"$ k!mam&a" t!rt!"t&( )&"$si kisikisi adalah s!%a$ai !doma" &"t&k m!"&lis soal ata& m!rakit soal m!"'adi !ra"$kat t!s( *ika A"da m!miliki kisi-kisi #a"$ %aik+ maka A"da aka" m!m!rol!h !ra"$kat soal #a"$ r!lati r!latiff sama sama s!kali s!kali&" &" !"&lis !"&lis soal"# soal"#aa %!r%!da %!r%!da(( Dalam Dalam ko"t!ks ko"t!ks !"ila !"ilaia" ia" hasil hasil %!la'ar+ kisi-kisi dis&s&" %!rdasarka" sila%&s s!tia mata !la'ara"( *adi+ A"da har&s m!lak&ka" a"alisis sila%&s t!rl!%ih dah&l&( P!rhatika" la"$kah-la"$kah %!rik&t i"i , Dalam raktik"#a+ s!ri"$kali $&r& di madrasah m!m%&at soal la"$s&"$ dari %&k& s&m%!r( al i"i '!las sa"$at k!lir&+ kar!"a %&k& s&m%!r %!l&m t!"t& s!s&ai d!"$a" sila%&s( Kisi-kisi i"i m!"'adi !"ti"$ dalam !r!".a"aa" !/al&asi+ kar!"a didalam"#a t!rdaat s!'&mlah i"dikator s!%a$ai a.&a" dalam m!"&lis soal( Kisi-kisi soal #a"$ %aik har&s m!m!"&hi !rs#arata" t!rt!"t&+ a"tara lai" , a( R!r!s!"tat R!r!s!"tatif+ if+ #ait& #ait& har&s %!t&l-%!t&l %!t&l-%!t&l m!0akil m!0akilii isi k&rik&l k&rik&l&m &m #a"$ aka" di!/al& di!/al&asi( asi( %( Komo"!"-komo"!""#a har&s t!r&rai1ri".i+ '!las+ da" m&dah diahami( .( Soal"#a Soal"#a daat di%&at di%&at s!s&ai s!s&ai d!"$a" d!"$a" i"dikator i"dikator da" %!"t&k %!"t&k soal #a"$ dit!tak dit!taka"( a"( S!%!"ar"#a+ format kisi-kisi tidak ada #a"$ %ak&+ kar!"a it& %a"#ak mod!l format #a"$ dik!m%a"$ka" ara akar !/al&asi( Nam&" d!mikia"+ s!k!dar &"t&k m!m!rol!h $am%ara"+ $am%ara"+ format format kisi-kisi kisi-kisi daat di%a$i m!"'adi m!"'adi d&a komo"!" okok+ #ait& komo"!" id!"titas id!"titas da" komo"!" komo"!" matriks( matriks( Komo"!" Komo"!" id!"titas id!"titas dit&lis di %a$ia" atas matriks+ matriks+ s!da"$k s!da"$ka" a" komo"! komo"!" " matrik matrikss di%&at di%&at dalam dalam %!"t&k %!"t&k kolom kolom #a"$ #a"$ s!s&ai s!s&ai(( Komo"! Komo"!" " id!"ti id!"titas tas m!li& m!li&ti ti '!"is1 '!"is1'!" '!"'a" 'a"$ $ madras madrasah+ ah+ '&r&sa '&r&sa"1 "1ro$ ro$ram ram st&di st&di 2%ila 2%ila ada3+ ada3+ %ida"$ %ida"$ st&di1mata !la'ara"+ tah&" a'ara" da" s!m!st!r+ k&rik&l&m a.&a"+ alokasi 0akt&+ '&mlah soal k!s!l&r&ha"+ da" %!"t&k soal( S!da"$ka" komo"!" matriks t!rdiri atas kom!t!"si dasar+ mat!ri+ '&mlah soal+ '!"'a"$ k!mam&a"+ i"dikator+ da" "omor &r&t soal( 4o"toh, Salah sat& &"s&r !"ti"$ dalam komo"!" matriks adalah i"dikator( I"dikator adalah
r&m&sa" !r"#ataa" s!%a$ai %!"t&k &k&ra" s!sifik #a"$ m!"&"'&kka" k!t!r.aaia" kom!t!"si
dasar
d!"$a" m!"$$&"aka" kata k!r'a o!rasio"al 2KKO3( Dalam
raktik"#a+ !"$$&"aa" kata k!r'a o!rasio"al &"t&k s!tia i"dikator har&s dis!s&aika" d!"$a" domai" da" '!"'a"$ k!mam&a" #a"$ di&k&r( B!rik&t .o"toh r&m&sa" kata k!r'a o!rasio"al(
a( Domai" ko$"itif , 53 P!"$!tah&a"1i"$ata" , m!"d!fi"isika"+ m!m%!rika"+ m!"$id!"tifikasi+ m!m%!ri "ama+ m!"#&s&" daftar+ m!".o.okka"+ m!"#!%&tka"+ m!m%&at $aris %!sar+ m!"#ataka" k!m%ali+ m!milih+ m!"#ataka"+ da" s!%a$ai"#a( 63 P!mahama" , m!"$&%ah+ m!m!rtaha"ka"+ m!m%!daka"+ m!mrakiraka"+ m!"'!laska"+ m!"#ataka" s!.ara l&as+ m!"#im&lka"+ m!m%!ri .o"toh+ m!l&kiska" kata-kata s!"diri+ m!ramalka"+ m!"&liska" k!m%ali+ m!"i"$katka"+ da" s!%a$ai"#a( 73 P!"!raa" , m!"$hit&"$+ m!"d!mo"strasika"+ m!"$&"$kaka"+ m!"$!r'aka" d!"$a" t!liti+ m!"'ala"ka"+ m!"$h&%&"$ka"+ m!"&"'&kka"+ m!m!.ahka"+ m!"$$&"aka"+ da" s!%a$ai"#a( 83 A"alisa , m!"$&rai+ m!m%&at dia$ram+ m!misah-misahka"+ m!"$$am%arka" k!sim&la"+ m!m%&at $aris %!sar+ m!"$h&%&"$ka"+ m!ri".i+ da" s!%a$ai"#a(93 Si"t!sa
,
m!"$$olo"$ka"+
m!r!".a"aka"+
m!"'!laska"+
m!"$$a%&"$ka"+ m!m%a"$kitka"+
m!"$him&"+
m!".itaka"+
m!"$or$a"isir+
m!r!/isi+
m!"#im&lka"+ m!".!ritaka"+ da" s!%a$ai"#a( 93 E/al&asi , m!"ilai+ m!m%a"di"$ka"+ m!m!rt!"ta"$ka"+ m!"$!ritik+ m!m%!da %!daka"+ m!m!rtim%a"$ka" k!%!"ara"+ m!"#oko"$+ da" s!%a$ai"#a( %( Domai" af!ktif , 53 K!ma&a" m!"!rima , %!rta"#a+ m!milih+ m!"$$am%arka"+ m!"$ik&ti+ m!m%!ri+ %!r!$a"$ t!$&h+ m!"'a0a%+ m!"$$&"aka"+ da" s!%a$ai" #a( 63 K!ma&a" m!"a"$$ai , m!"'a0a%+ m!m%a"t&+ m!m!r%i".a"$ka"+ m!m%!ri "ama+ m!"&"'&kka"+ m!mraktikka"+ m!"$!m&kaka"+ m!m%a.a+ m!laorka"+ m!"&liska"+ m!m%!ritah&+ da" s!%a$ai"#a( 73 B!rk!#aki"a" , m!l!"$kai+ m!"$$am%arka"+ m!m%!da-%!daka"+ m!"$&s&lka"+ %!k!r'asama+ m!".o%a+ da" s!%a$ai"#a( 83 K!t!k&"a"+ k!t!litia" , m!r!/isi+ m!laksa"aka"+ m!la#a"i+ da" s!%a$ai"#a(
m!m!riksa
k!%!"ara"+
.( Domai" sikomotor , M!"ir&ka"+ m!"$$&"aka"+ artik&lasi 2m!"$&.aka" d!"$a" "#ata+ m!"#at&ka" d!"$a" m!"#am%&"$3+ m!0&'&dka"+ m!m%i"a+ m!"&kar+ m!m%!rsihka"+ m!"#&s&"+ m!"$h&%&"$ka"+ m!latih+ m!"$ik&ti+ m!m%&at %a$a"+ m!lokalisir+ m!"$ikat+ m!".am&r+
m!"$asah1m!"a'amka"+
m!"$ad&k+
m!"$!r'aka"
d!"$a"
t!liti+
m!m&lai+ m!ma"aska"+ m!"$id!"tifikasi+ da" s!%a$ai"#a( R&m&sa" i"dikator s!%!"ar"#a hamir sama d!"$a" t&'&a" !m%!la'ara" kh&s&s ata& t&'&a" ti"$kah lak& (behavioral objective)( B!da"#a+ kala& t&'&a" !m%!la'ara" 7kh&s&s har&s dir&m&ska" d!"$a" l!"$ka( 4o"toh , a( Sis0a daat m!"#!%&tka" !mat komo"!" dalam sist!m kom&t!r( %( Sis0a daat m!"'!laska" f&"$si mo"itor dalam !sa0at kom&t!r( .( Sis0a daat m!m%!daka" a"tara hard-ware d!"$a" soft-ware(
Ma"faat ada"#a i"dikator adalah 2a3 $&r& daat m!milih mat!ri+ m!tod!+ m!dia+ da" s&m%!r %!la'ar #a"$ t!at+ s!s&ai d!"$a" kom!t!"si #a"$ t!lah dit!taka"+ da" 2%3 s!%a$ai !doma" da" !$a"$a" %a$i $&r& &"t&k m!"#&s&" soal ata& i"str&m!"t !"ilaia" lai" #a"$ t!at+ s!s&ai d!"$a" sta"dar kom!t!"si da" kom!t!"si dasar #a"$ t!lah dit!taka"( U"t&k m!"$&k&r !".aaia" tar$!t dalam i"dikator+ s!%aik"#a A"da m!"#&s&" %&tir soal dalam format kh&s&s( al i"i %!rma"faat &"t&k m!"im%a"$ aakah r&m&sa" i"dikator s&dah %!"ar ata& %!l&m+ da" aakah s&dah ko"sist!" a"tara i"dikator d!"$a" %&tir soal( 4o"toh ,
B. PENGEMBANGAN INDIKATOR 1. Pengertian
I"dikator m!r&aka" !"a"da !".aaia" Kom!t!"si Dasar #a"$ dita"dai ol!h !r&%aha" !rilak& #a"$ daat di&k&r #a"$ m!".ak& sika+ !"$!tah&a"+ da" k!t!ramila"( I"dikator dik!m%a"$ka" s!s&ai d!"$a" karakt!ristik !s!rta didik+mata
!la'ara"+ sat&a" !"didika"+ ot!"si da!rah da" dir&m&ska" dalam kata k!r'a o!rasio"al #a"$ t!r&k&r da"1ata& daat dio%s!r/asi( Dalam m!"$!m%a"$ka" i"dikator !rl& m!m!rtim%a"$ka", a( T&"t&ta" kom!t!"si #a"$ daat dilihat m!lal&i kata k!r'a #a"$ di$&"aka" dalam Kom!t!"si Dasar %( Karakt!ristik mata !la'ara"+ !s!rta didik+ da" s!kolah .( Pot!"si da" k!%&t&ha" !s!rta didik+ mas#arakat+ da" li"$k&"$a"1da!rah(
Dalam m!"$!m%a"$ka" !m%!la'ara" da" !"ilaia"+ t!rdaat d&a r&m&sa" i"dikator+ #ait&, a( I"dikator !".aaia" kom!t!"si #a"$ dik!"al s!%a$ai i"dikator %( I"dikator !"ilaia" #a"$ di$&"aka" dalam m!"#&s&" kisi-kisi da" m!"&lis soal #a"$ di k!"al s!%a$ai i"dikator soal(I"dikator dir&m&ska" dalam %!"t&k kalimat d!"$a" m!"$$&"aka" kata k!r'a o!rasio"al( R&m&sa" i"dikator s!k&ra"$-k&ra"$"#a m!".ak& d&a hal #ait& ti"$kat kom!t!"si da" mat!ri #a"$ m!"'adi m!dia !".aaia" kom!t!"si(
2. Fungsi Indiat!r
I"dikator m!miliki k!d&d&ka" #a"$ sa"$at strat!$is dalam m!"$!m%a"$ka" !".aaia" kom!t!"si %!rdasarka" Sta"dar Kom!t!"si da" Kom!t!"si Dasar( I"dikator %!rf&"$si s!%a$ai %!rik&t, a( P!doma" dalam m!"$!m%a"$ka" mat!ri !m%!la'ara" har&s s!s&ai d!"$a" i"di.ator #a"$ dik!m%a"$ka"( I"dikator #a"$ dir&m&ska" s!.ara .!rmat daat m!m%!rika" arah dalam !"$!m%a"$a" mat!ri !m%!la'ara" #a"$ !f!ktif s!s&ai d!"$a" karakt!ristik mata !la'ara"+ ot!"si da" k!%&t&ha" !s!rta didik+ s!kolah+ s!rta li"$k&"$a"( %( P!doma" dalam m!"d!sai" k!$iata" !m%!la'ara"( D!sai" !m%!la'ara" !rl& dira".a"$ s!.ara !f!ktif a$ar kom!t!"si daat di.aai s!.ara maksimal( P!"$!m%a"$a" d!sai" !m%!la'ara" h!"dak"#a s!s&ai d!"$a" i"dikator #a"$ dik!m%a"$ka"+ kar!"a i"dikator daat m!m%!rika" $am%ara" k!$iata" !m%!la'ara" #a"$ !f!ktif &"t&k m!".aai kom!t!"si( I"dikator #a"$ m!"&"t&t kom!t!"si domi"a" ada as!k ros!d&ral m!"&"'&kka" a$ar k!$iata" !m%!la'ara" dilak&ka"
tidak d!"$a" strat!$i ekspositori m!lai"ka" l!%ih t!at d!"$a" strat!$i discoveryinquiry( .( P!doma" dalam m!"$!m%a"$ka" %aha" a'ar Baha" a'ar !rl& dik!m%a"$ka" ol!h $&r& $&"a m!"&"'a"$ !".aaia" kom!t!"si !s!rta didik( P!miliha" %aha" a'ar #a"$ !f!ktif har&s s!s&ai t&"t&ta" i"dikator s!hi"$$a daat m!"i"$katka" !".aaia" kom!t!"si s!.ara maksimal( d( P!doma" dalam m!ra".a"$ da" m!laksa"aka" !"ilaia" hasil %!la'ar( I"dikator m!"'adi !doma" dalam m!ra".a"$+ m!laksa"aka"+ s!rta m!"$!/al&asi hasil %!la'ar+ Ra".a"$a" !"ilaia" m!m%!rika" a.&a" dalam m!"!"t&ka" %!"t&k da" '!"is !"ilaia"+ s!rta !"$!m%a"$a" i"dikator !"ilaia"( P!"$!m%a"$a" i"dikator !"ilaia" har&s m!"$a.& ada i"dikator !".aaia" #a"$ dik!m%a"$ka" s!s&ai d!"$a" t&"t&ta" Sta"dar Kom!t!"si da" Kom!t!"si Dasar(
". Meanis#e Penge#$angan Indiat!r
M!"$a"alisis Ti"$kat Kom!t!"si dalam Sta"dar Kom!t!"si da" Kom!t!"si Dasar La"$kah !rtama !"$!m%a"$a" i"dikator adalah m!"$a"alisis ti"$kat kom!t!"si dalam SK da" KD( al i"i di!rl&ka" &"t&k m!m!"&hi t&"t&ta" mi"imal kom!t!"si #a"$ di'adika" sta"dar s!.ara "asio"al( S!kolah daat m!"$!m%a"$ka" i"dikator m!l!%ihi sta"dar mi"imal t!rs!%&t( Ti"$kat kom!t!"si daat dilihat m!lal&i kata k!r'a o!rasio"al #a"$ di$&"aka" dalam SK da" KD( Ti"$kat kom!t!"si daat diklasifikasi dalam ti$a %a$ia"+ #ait& ti"$kat !"$!tah&a"+ ti"$kat ros!s+ da" ti"$kat !"!raa"( Kata k!r'a ada ti"$kat !"$!tah&a" l!%ih r!"dah dari ada ti"$kat ros!s ma&&" !"!raa"( Ti"$kat !"!raa" m!r&aka" t&"t&ta" kom!t!"si ali"$ ti"$$i #a"$ dii"$i"ka"( Klasifikasi ti"$kat kom!t!"si %!rdasarka" kata k!r'a #a"$ di$&"aka" disa'ika" dalam Ta%!l 5(
Ta%!l 5( Ti"$kat Kom!t!"si Kata K!r'a O!rasio"al
N!
5
K%asi&iasi Tingat
Kata Ker(a O'erasi!na% )ang
K!#'etensi B!rh&%&"$a" d!"$a"
Digunaan 5(M!"d!skrisika" 2describe3
m!".ari k!t!ra"$a"
6(M!"#!%&tka" k!m%ali 2recall 3
7(M!l!"$kai 2complete3 8(M!"daftar 2list 3 9(M!"d!fi"isika" 2define3 2dealing with retrieval 3
:(M!"$hit&"$ 2count 3 ;(M!"$id!"tifikasi 2identify3 <(M!".!ritaka" 2recite3 =(M!"amai 2name3 5(M!"si"t!sis 2 synthesize3 6(M!"$!lomokka" 2 group3 7(M!"'!laska" 2explain3 8(M!"$or$a"isasika" 2organize3 9(M!"!liti1m!lak&ka" !ks!rim!" 2experiment 3 :(M!"$a"alo$ika" 2make analogies3
6
M!mros!s
;(M!"$&r&tka" 2 sequence3
2 processing 3
<(M!"$kat!$orika" 2categorize3 =( M!"$a"alisis 2analyze3 5>(M!m%a"di"$ka" 2compare3 55(M!"$klasifikasi 2classify3 56(M!"$h&%&"$ka" 2relate3 57(M!m%!daka" 2distinguish3 58(M!"$&"$kaka" s!%a% 2 state causality3
7
M!"!raka" da"
5(M!"!raka" s&at& ri"si 2applying
m!"$!/al&asi
a principle3
2 Application and
6(M!m%&at mod!l 2model building 3
valuation3
7(M!"$!/al&asi 2evaluating 3 8(M!r!".a"aka" 2 planning 3 9(M!m!rhit&"$ka"1m!ramalka" k!m&"$ki"a"
2extrapolating 3 :(M!mr!diksi 2 predicting 3 ;(M!"d&$a1M!"$!m&kaka" !"daat1 m!"$am%il k!sim&la" 2inferring 3 <(M!ramalka" k!'adia" alam1s!s&at& 2 forecasting 3 =(M!"$$!"!ralisasika" 2 generalizing 3 5>(M!m!rtim%a"$ka" 1m!mikirka" k!m&"$ki"a"-k!m&"$ki"a" 2 speculating 3 55(M!m%a#a"$ka" 1m!"$kha#alka"1 m!"$ima'i"asika" 2 !magining 3 56(M!ra".a"$ 2designin$3 57(M!".itaka" 2creating 3 58(M!"d&$a1m!m%&at d&$aa"1 k!sim&la" a0al 2hypothezing 3
S!lai" ti"$kat kom!t!"si+ !"$$&"aa" kata k!r'a m!"&"'&ka" !"!ka"a" as!k #a"$ dii"$i"ka"+ m!".ak& sika+ !"$!tah&a"+ s!rta k!t!ramila"( P!"$!m%a"$a" i"dikator har&s m!"$akomodasi kom!t!"si s!s&ai t!"d!"si #a"$ di$&"aka" Sta"dar Kom!t!"si da" Kom!t!"si Dasar( *ika as!k k!t!ramila" l!%ih m!"o"'ol+ maka i"dikator #a"$ dir&m&ska" har&s m!".aai k!mam&a" k!t!ramila" #a"$ dii"$i"ka"( Klasifikasi kata k!r'a %!rdasarka" as!k Ko$"itif+ Af!ktif+ da" Psikomotorik disa'ika" dalam ta%!l 6+ 7+ da" 8(
Ta%!l 6 , Kata K!r'a Ra"ah Ko$"itif
Pengeta*uan
Pe#a*a#an
Penera'an
Ana%isis
Sintesis
Peni%aian
M!"$&ti
M!m!rkirak
M!"&$aska"
M!"$a"alisis
M!"$a%straksi
M!m%a"di"$
M!"#!%&tka"
a"
M!"$&r&tka"
M!"$a&dit
M!"$at&r
ka"
M!"'!laska"
M!"'!laska"
M!"!"t&ka"
M!m!.ahka"
M!"$a"imasi
M!"#im&lka
M!"$$am%ar
M!"$kat!$ori
M!"!raka"
M!"!$aska"
M!"$&m&lka
"
M!m%ila"$
ka"
M!"#!s&aika
M!"d!t!ksi
"
M!"ilai
M!"$id!"tifi
M!".irika"
"
M!"dia$"osi
M!"$kat!$orik M!"$arahka"
kasi
M!ri".i
M!"$kalk&la
s
a"
M!"$kritik
M!"daftar
M!"$asosiasi
si
M!"#!l!ksi
M!"$kod!
M!"im%a"$
M!"&"'&kka"
ka"
M!modifikas
M!ri".i
M!"$om%i"asi
M!m&t&ska"
M!m%!ri
M!m%a"di"$
i
M!"omi"asik ka"
la%!l
ka"
M!"$klasifik a"
M!"#&s&"
M!mr!diksi
M!m%!ri
M!"$hit&"$
asi
M!"dia$ram
M!"$ara"$
M!m!r'!las
i"d!ks
M!"$ko"trask M!"$hit&"$
ka"
M!m%a"$&"
M!"&$aska"
M!masa"$ka
a"
M!m%a"$&"
M!$kor!lasik M!"a"$$&la"$
M!"afsirka"
"
M!"$&%ah
M!m%iasaka
a"
i
M!m!rtaha"
M!"amai
M!m!rtaha"
"
M!rasio"alka
M!"$h&%&"$k
ka"
M!"a"dai
ka"
M!".!$ah
"
a"
M!m!ri".i
M!m%a.a
M!"$&raika"
M!"!"t&ka"
M!"$&'i
M!".itaka"
M!"$&k&r
M!"#adari
M!"'ali"
M!"$$am%ar M!".!rahka"
M!"$kr!asika
M!ra"$k&m
M!"$hafal
M!m%!daka"
ka"
M!"'!la'ah
"
M!m%&ktika"
M!"ir&
M!"disk&sika
M!"$$&"aka
M!m%a$a"ka
M!"$or!ksi
M!m/alidasi
M!".atat
"
"
"
M!ra".a"$
M!"$!t!s
M!"$&la"$
M!"$$ali
M!"ilai
M!"#im&lk
M!r!".a"aka"
M!"d&k&"$
M!r!rod&ksi M!".o"tohka
M!latih
a"
M!"dikt!
M!milih
M!"i"'a&
"
M!"$$ali
M!"!m&ka"
M!"i"$katka"
M!mro#!ksi
M!milih
M!"!ra"$ka"
M!"$!m&kak M!"!laah
M!m!r'!las
ka"
M!"#ataka"
M!"$!m&kak
a"
M!maksimal
M!mfasilitasi
M!m!la'ari
a"
M!"$adatas
ka"
M!m%!"t&k
M!"ta%&lasi
M!molaka"
i
M!m!ri"tahk M!r&m&ska"
M!m%!ri
M!m!rl&as
M!"#!lidiki
a"
M!"$$!"!ralis
M!misahka"
kod!
M!"#im&lka
M!"$o!rasi
M!"$!dit
asi
M!"!l&s&ri
"
ka"
M!"$aitka"
M!"$$a%&"$k
M!"&lis
M!ramalka"
M!m!rsoalk M!milih
a"
M!ra"$k&m
a"
M!"$&k&r
M!mad&ka"
M!"'a%arka"
M!"$ko"s!
M!latih
M!m%atas
ka"
M!"tra"sf!r
M!r!arasi
M!laksa"aka
M!"amilka"
"
M ! " # i a k
M!ramalka"
a"
M!mrod&ks
M!mrod&ksi
i
M!ra"$k&m
M!mros!s
M!r!ko"str&ks
M!"$aitka"
i
M!"#&s&" M!"sim&lasi ka" M!m!.ahka" M!lak&ka" M!"ta%&lasi M!mros!s M!ramalka"
Ta%!l 7( Kata K!r'a Ra"ah Af!ktif
M!"!rima M!milih
M!"a"$$ai M!"'a0a%
M!"ilai M!"$as&msika"
M!"$!lola M!"$a"&t
M!"$ha#ati M!"$&%ah
M!m!rta"#aka
M!m%a"t&
M!#aki"i
M!"$&%ah
!rilak&
"
M!"$a'&ka"
M!l!"$kai
M!"ata
B!rakhlak
M!"$ik&ti
M!"$omromika
M!#aki"ka"
M!"$klasifikasika
m&lia
M!m%!ri
"
M!m!r'!las
"
M!m!"$ar&hi
M!"$a"&t
M!"#!"a"$i
M!mrakarsai
M!"$om%i"asika"
M!"d!"$arka"
M!mat&hi
M!"#am%&t
M!"$ima"i
M!m!rtaha"ka"
M!"$k&alifikas
M!mi"ati
M!"d&k&"$
M!"$&"da"$
M!m%a"$&"
i
M!"#!t&'&i
M!"$$a%&"$ka
M!m%!"t&k
M!la#a"i
M!"amilka"
"
!"daat
M!"&"'&kka"
M!laorka"
M!"$&s&lka"
M!mad&ka"
M!m%&ktika"
M!milih
M!"!ka"ka"
M!"$!lola
M!m!.ahka"
M!"$ataka"
M!"#&m%a"$
M!"!$osiasi
M!milah
M!r!m%&k
M!"olak
Ta%!l 8( Kata K!r'a Ra"ah Psikomotor
M!"ir&ka" M!"$aktifka"
M!ma"i&lasi M!"$or!ksi
P!"$alamiaha" M!"$alihka"
Artik&lasi M!"$alihka"
M!"#!s&aika"
M!"d!mo"strasika"
M!"$$a"tika"
M!m!rta'am
M!"$$a%&"$ka"
M!ra".a"$
M!m&tar
M!m%!"t&k
M!lamar
M!milah
M!"$irim
M!mada"ka"
M!"$at&r
M!latih
M!mi"dahka"
M!"$$&"aka"
M!"$&m&lka"
M!m!r%aiki
M!"doro"$
M!m&lai
M!"im%a"$
M!"$id!"tifikasika"
M!"arik
M!"#!tir
M!m!rk!.il
M!"$isi
M!mrod&ksi
M!"'!"iska"
M!m%a"$&"
M!"!matka"
M!".am&r
M!"!m!l
M!"$&%ah
M!m%&at
M!"$o!rasika"
M!"s!k!tsa
M!m%!rsihka"
M!ma"i&lasi
M!"$!mas
M!lo"$$arka"
M!mosisika"
M!r!arasi
M!m%&"$k&s
M!"im%a"$
M!"$o"str&ksi
M!".am&r
+. Mengana%isis Karateristi Mata Pe%a(aran, Peserta Didi, dan Se!%a*
P!"$!m%a"$a" i"dikator m!m!rtim%a"$ka" karakt!ristik mata !la'ara"+ !s!rta didik+ da" s!kolah kar!"a i"dikator m!"'adi a.&a" dalam !"ilaia"( S!s&ai P!rat&ra" P!m!ri"tah "omor 5= tah&" 6>>9+ karakt!ristik !"ilaia" k!lomok mata !la'ara" adalah s!%a$ai %!rik&t(
K!lomok Mata
Mata P!la'ara"
As!k #a"$ Di"ilai
A$ama da" Akhlak
P!"didika" A$ama
Af!ktif da" Ko$"itif
M&lia K!0ar$a"!$araa" da"
P!"didika"
Af!ktif da" Ko$"itif
K!ri%adia"
K!0ar$a"!$araa"
*asma"i Olahra$a da"
P!"'as Ork!s
P!la'ara"
K!s!hata"
Psikomotorik+ Af!ktif+ da" Ko$"itif
Est!tika Ilm& P!"$!tah&a" da"
S!"i B&da#a Mat!matika+ IPA+ IPS
Af!ktif da" Psikomotorik Af!ktif+ Ko$"itif+ da"1
T!k"olo$i
Bahasa+ da" TIK(
ata& Psikomotorik s!s&ai karakt!r mata !la'ara"
S!tia mata !la'ara" m!miliki karakt!ristik t!rt!"t& #a"$ m!m%!daka" dari mata !la'ara" lai""#a( P!r%!daa" i"i m!"'adi !rtim%a"$a" !"ti"$ dalam m!"$!m%a"$ka" i"dikator( Karakt!ristik mata !la'ara" %ahasa #a"$ t!rdiri dari as!k m!"d!"$ar+
m!m%a.a+ %!r%i.ara da" m!"&lis sa"$at %!r%!da d!"$a" mata !la'ara" mat!matika #a"$ domi"a" ada as!k a"alisis lo$is( G&r& har&s m!lak&ka" ka'ia" m!"dalam m!"$!"ai karakt!ristik mata !la'ara" s!%a$ai a.&a" m!"$!m%a"$ka" i"dikator( Karakt!ristik mata !la'ara" daat dika'i ada dok&m!" sta"dar isi m!"$!"ai t&'&a"+ r&a"$ li"$k& da" Sta"dar Kom!t!"si s!rta Kom!t!"si Dasar masi"$-masi"$ mata !la'ara"( P!"$!m%a"$ka" i"dikator m!m!rl&ka" i"formasi karakt!ristik !s!rta didik #a"$ &"ik da" %!ra$am( P!s!rta didik m!miliki k!ra$ama" dalam i"t!l!$!"si da" $a#a %!la'ar( Ol!h kar!"a it& i"dikator s!la#ak"#a mam& m!"$akomodir k!ra$ama" t!rs!%&t( P!s!rta didik d!"$a" karakt!ristik &"ik /is&al-/!r%al ata& siko-ki"!st!tik s!la#ak"#a diako modir d!"$a" !"ilaia" #a"$ s!s&ai s!hi"$$a kom!t!"si sis0a daat t!r&k&r s!.ara roorsio"al( S!%a$ai .o"toh dalam mata !la'ara" fisika t!rdaat i"dikator s!%a$ai %!rik&t, a( M!m%&at mod!l atom Thomso"+ R&th!rford+ da" Ni!ls Bohr d!"$a" m!"$$&"aka" %aha" k!rtas+ st!roform+ ata& lili" mai"a"( %( M!m/is&alisasika" !r%!daa" mod!l atom Thomso"+ R&th!rford+ da" Ni!ls Bohr( I"dikator !rtama tidak m!"$akomodir k!ra$ama" karakt!ristik !s!rta didik kar!"a sis0a d!"$a" i"t!l!$!"si da" $a#a %!la'ar /is&al /!r%al daat m!"$!ksr!sika" m!lal&i .ara lai"+ misal"#a m!lal&i l&kisa" ata& &isi( Karakt!ristik s!kolah da" da!rah m!"'adi a.&a" dalam !"$!m%a"$a" i"dikator kar!"a tar$!t !".aaia" s!kolah tidak sama( S!kolah kat!$ori t!rt!"t& #a"$ m!l!%ihi sta"dar mi"imal daat m!"$!m%a"$ka" i"dikator l!%ih ti"$$i( T!rmas&k s!kolah %!rtaraf i"t!r"asio"al daat m!"$!m%a"$ka" i"dikator dari SK da" KD d!"$a" m!"$ka'i t&"t&ta" kom!t!"si s!s&ai r&'&ka" sta"dar i"t!r"asio"al #a"$ di$&"aka"( S!kolah d!"$a" k!&"$$&la" t!rt!"t& '&$a m!"'adi !rtim%a"$a" dalam m!"$!m%a"$ka" i"dikator(
. Mengana%isis Ke$utu*an dan P!tensi
K!%&t&ha" da" ot!"si !s!rta didik+ s!kolah da" da!rah !rl& dia"alisis &"t&k di'adika" %aha" !rtim%a"$a" dalam m!"$!m%a"$ka" i"dikator( P!"#!l!"$$araa" !"didika" s!har&s"#a daat m!la#a"i k!%&t&ha" !s!rta didik+ li"$k&"$a"+ s!rta m!"$!m%a"$ka" ot!"si !s!rta didik s!.ara otimal( P!s!rta didik m!"daatka" !"didika" s!s&ai d!"$a" ot!"si da" k!.!ata" %!la'ar"#a+ t!rmas&k ti"$kat ot!"si #a"$ diraih"#a( I"dikator '&$a har&s dik!m%a"$ka" $&"a m!"doro"$ !"i"$kata" m&t& s!kolah di masa #a"$ aka" data"$+ s!hi"$$a di!rl&ka" i"formasi hasil a"alisis ot!"si s!kolah #a"$ %!r$&"a &"t&k m!"$!m%a"$ka" k&rik&l&m m!lal&i !"$!m%a"$a" i"dikator(
. Meru#usan Indiat!r
Dalam m!r&m&ska" i"dikator !rl& di!rhatika" %!%!raa k!t!"t&a" s!%a$ai %!rik&t, a( S!tia Kom!t!"si Dasar dik!m%a"$ka" s!k&ra"$-k&ra"$"#a m!"'adi ti$a i"dikator %( K!s!l&r&ha" i"dikator m!m!"&hi t&"t&ta" kom!t!"si #a"$ t!rt&a"$ dalam kata k!r'a #a"$ di$&"aka" dalam SK da" KD( I"dikator har&s m!".aai ti"$kat kom!t!"si mi"imal KD da" daat dik!m%a"$ka" m!l!%ihi kom!t!"si mi"imal s!s&ai d!"$a" ot!"si da" k!%&t&ha" !s!rta didik( .( I"dikator #a"$ dik!m%a"$ka" har&s m!"$$am%arka" hirarki kom!t!"si( d( R&m&sa" i"dikator s!k&ra"$-k&ra"$"#a m!".ak& d&a as!k+ #ait& ti"$kat kom!t!"si da" mat!ri !m%!la'ara"( !( I"dikator har&s daat m!"$akomodir karakt!ristik mata !la'ara" s!hi"$$a m!"$$&"aka" kata k!r'a o!rasio"al #a"$ s!s&ai( f( R&m&sa" i"dikator daat dik!m%a"$ka" m!"'adi %!%!raa i"dikator !"ilaia" #a"$ m!".ak& ra"ah ko$"itif+ af!ktif+ da"1ata& sikomotorik(
/. Menge#$angan Indiat!r Peni%aian
I"dikator !"ilaia" m!r&aka" !"$!m%a"$a" l!%ih la"'&t dari i"dikator 2i"dikator !".aaia" kom!t!"si3( I"dikator !"ilaia" !rl& dir&m&ska" &"t&k di'adika" !doma" !"ilaia" %a$i $&r&+ !s!rta didik ma&&" !/al&ator di s!kolah( D!"$a" d!mikia" i"dikator !"ilaia" %!rsifat t!r%&ka da" daat diaks!s d!"$a" m&dah ol!h 0ar$a s!kolah(S!tia !"ilaia" #a"$ dilak&ka" m!lal&i t!s da" "o"-t!s har&s s!s&ai
d!"$a" i"dikator !"ilaia"( I"dikator !"ilaia" m!"$$&"aka" kata k!r'a l!%ih t!r&k&r di%a"di"$ka" d!"$a" i"dikator 2i"dikator !".aaia" kom!t!"si3( R&m&sa" i"dikator !"ilaia" m!miliki %atasa"-%atasa" t!rt!"t& s!hi"$$a daat dik!m%a"$ka" m!"'adi i"str&m!" !"ilaia" dalam %!"t&k soal+ l!m%ar !"$amata"+ da" ata& !"ilaia" hasil kar#a ata& rod&k+ t!rmas&k !"ilaia" diri( P!"$!m%a"$a" i"dikator daat m!"$$&"aka" format s!!rti .o"toh %!rik&t(
K!#'etensi Dasar0
Indiat!r Peni%aian
Indiat!r (M!"d!skrisika"
?Sis0a
!rk!m%a"$a" t!ori
m!m/is&alisasika"
atom
%!"t&k atom Thomso"+
Bentu
daat P!"ilaia" hasil kar#a1rod&k
R&th!rford+ da" Bohr
?M!"d!skrisika"
?Sis0a
daat
karakt!ristik t!ori atom
sika
Thomso"+ R&th!rford+
k!r'asama+
Ni!ls Bohr+ da"
kr!ati/itas+
m!ka"ika k&a"t&m
m!laksa"aka"
m!"&"'&kka" P!"ilaia" sika
mi"at s!rta
da"
komitm!"
t&$as dalam k!r'a k!lomok
?Sis0a daat m!"&"'&kka" ?M!"$hit&"$ !r&%aha" !"!r$i k!l!maha"
dari t!ori atom T!s t!rt&lis
!l!ktro" #a"$
Thomso"+
R&th!rford+
m!"$alami !ksitasi
Ni!ls
ata&
Bohr
?Sis0a
daat
m!"$hit&"$
?M!"$hit&"$ a"'a"$
!"!r$i
$!lom%a"$ t!r%!sar
da" mom!"t&m s&d&t !l!.tro"
T!s t!rt&lis
da" t!rk!.il ada d!r!t L#ma"+ %!rdasarka" t!ori atom Bohr Balm!r+ da" Pas.h!" ada s!.tr&m
?Sis0a
atom hidro$!"
%!sar
daat
m!"$hit&"$
mom!"t&m s&d&t %!rdasarka"
T!s t!rt&lis
t!ori atom m!ka"ika k&a"t&m
?Sis0a
daat
m!"$hit&"$
a"'a"$ $!lom%a"$
ata&
fr!k&!"si
t!r%!sar dari d!r!t L#ma"+ Balm!r+ ata&
T!s t!rt&lis
Pas.h!"
?Sis0a
daat
m!"!raka"
ko"s! !"!r$i io"isasi+ !"!r$i foto"+ da"1 ata& !"!r$i foto" %!rdasarka" data da" d!skrisi !l!ktro" T!s t!rt&lis dalam atom(
. Man&aat Indiat!r Peni%aian
I"dikator P!"ilaia" %!rma"faat %a$i , a( G&r& dalam m!"$!m%a"$ka" kisi-kisi !"ilaia" #a"$ dilak&ka" m!lal&i t!s 2t!s t!rt&lis s!!rti &la"$a" haria"+ &la"$a" t!"$ah s!m!st!r+ da" &la"$a" akhir s!m!st!r+ t!s raktik+ da"1ata& t!s !r%&ata"3 ma&&" "o"-t!s( %( P!s!rta didik dalam m!m!rsiaka" diri m!"$ik&ti !"ilaia" t!s ma&&" "o"-t!s( D!"$a"
d!mikia"
sis0a
daat
m!lak&ka" self
assessment &"t&k
k!mam&a" diri s!%!l&m m!"$ik&ti !"ilaia" s!s&"$$&h" #a(
m!"$&k&r
.( Pimi"a" s!kolah dalam m!ma"ta& da" m!"$!/al&asi k!t!rlaksa"aa" !m%!la'ara" d.
da" !"ilaia" di k!las( Ora"$ t&a da" mas#arakat dalam &a#a m!"doro"$ !".aaia" kom!t!"si sis0a l!%ih maksimal(