OSNOVNE ODLIKE SREDNJEG VEKA Srednji vek obuhvata period od 5. do 15. veka (rani od 5.- kraja 11., a pozni od 12.-15.veka).
Počinje padom Zapadnog rimskog carstva 476. n.e. , a završava se u drugoj polovini 15.veka, kada su Turci osvojili Carigrad i uništili ostatke Vizantijskog Vizantijskog carstva i kada je 1492.godine Kolumbo otkrio Ameriku. U vreme srednjeg veka ljudi su znali samo za tri kontinenta Evropu, Aziju i Afriku i za Sredozemno more.
Najznačajnije za srednji vek je da su robovlasnički odnosi starog veka zamenjeni feudalnim odnosima. Dok se u starom veku društvo delilo na: -
aristokrate, narod i robove
u srednjem veku se društvo delilo na: -
vladara vlastelu (duhovnu, sveštinici i crkva) i svetovnu (krupna- velmože i sitna-vitezi) kmetovi
Najviši sloj društva činili su feudalci feudalci- vlastela. Dele se na krupnu vlastelu vl astelu koju su činili vladar i velmože, i sitnu vlastelu koju su činili vitezovi. Vladar je upravljao državom i bio je gospodar celokupne zemloje i zapovednik vojske. Velmože su imale krupne zemljišne posede koji se obično sastojao od utvrđenog zamka, ribnjaka,bašte, polja i šuma. Sitnija vlastela, vitezi su imali znatno manje posede koje su dobijali za vernost i ratne zasluge z asluge od gospodara.
Vlastela je posedovala svu zemlju u državi i upravljala kmetovima. Kmetovi su bili zavisni seljaci koji su bili u boljem položaju polož aju od robova u starom veku, jer su imali ličnu slobodu i posedovali su oruđe za z a rad ali su bili zavisni od gospodara jer je njegova bila zemlja koju su obrađivali i njemu su morali davati deo prinosa p rinosa sa zemljišta. Feudalno društvo je dobilo naziv po feudu- zemljišnom posedu koji je vladar dodeljivao za ratne zasluge i koji se nasleđivao. U feudalnom društvu su vladali vazalni odnosi a to znači da je sitnija vlastela stupala u službu krupnije vlastele, v lastele, velmoža, i bila je njihov vazal. vaz al. Sitnija vlastela je ratovala za krupnu vlastelu a krupna vlastela im je za ratne zasluge davala najčešće manji zemljišni z emljišni posed-feud. A krupna vlastela,velmože, su bili vazali vladara. MANASTIR
Manastiri spadaju u materijalne istorijske izvore. To su mesta gde žive monasi i monahinje. Sastoji se od crkve koja je okružena zgradama i utvrđenim bedemima. Crkva Crkva je bila namenjena molitvi i bogosluženju. bogosluženju. U ostalim zgradama oko crkve su se nalazile spavaonice, trpezarija, biblioteka, radionice, pekara, ostava i drugo. Živelo se po strogim monaškim pravilima. Starešina manastira se zvao iguman. Manastiri su bili centri pismenosti. Pri manastirima su se otvarale škole a monasi su i prepisivali crkvene spise i pisali razna književna i istorijska istorijska dela.
UTVRĐENJE Utvrđenja su zapravo bili gradovi i zamkovi koji su bili opasani visokim v isokim i debelim zidovima koji su služili da bi se grad ili zamak zaštitio od napadača. Danas su ostale zidine utvrđenih gradova Smedereva i Dubrovnika koji su izgrađene u 15.veku. ZAMAK Zamkovi su bili vlasništvo vlastelina. U početku su bili od drveta a kasnije su se zidali z idali od kamena i opasani
debelim i visokim zidinama koje su ga čuvale od napadača. Oko zamka je bio iskopan kanal koji je bio ispunjen vodom. Da bi moglo da se uđe i izađe iz zamka, bio je napravljen pokretan most koji je danju bio spušten a noću i kada bi došli neprijatelji, on je bio podignut. U okviru zamka su bile zgrade u kojima je stanovao vlastelin sa porodicom, zatim dvorište sa kolibama za sluge, kovačnica, pekara, štala i bunar. NOVAC
PISANI ISTORIJSKI IZVORI
ŽITIJA su spisi o životima svetaca (sveci-svetitelji- su ljudi koji su za života činili mnoga dobra dela pa ih je crkva posle smrti proglasila za svece). Ona su čitana u crkvama za vreme bogosluženja jer su nosila određenu pouku za vernike. U žitijama je pored stvarnih, istorijskih činjenica o svetitelju bilo i delova iz Biblije i drugih citata iz verskih knjiga. LETOPISI su kratki istorijski spisi o važnim događajima zapisivani po godinama tj. hronološki. Oni nas obaveštavaju o
značajnim događajima, ratnim pohodima,bolestima, nepogodama i dr. ZAPISI
su kratke beleške na belinama starih rukopisa. Sadrže podatke o ratovima, nevoljama, ličnim sudbinama. NATPISI su kratki testovi pisani na nekom tvrdom materijalu ( na ulazu u crkvu, na nadgrobnim spomenicima, novcu,
posuđu, nakitu). POVELJE su pravna dokumenta kojima su vladari dodeljivali nekakva prava, posede, nagrade i sl. svojim podanicima. Bili su potvrđeni pečatom. Pisali su ih dijaci (pisari). Govore o privredi i društvu tog vremena.
VIZANTIJA
Krajem 4.veka rimsko carstvo je podeljeno na Zapadno i Istočno a hrišćanstvo je postalo jedina dozvoljena religija. Rimski car Konstantin je izgradio Konstantinopolj 33o.g. na mestu starog grada Vizantiona i centar carstva je preselio u svoj grad. Grad je nazivan i Drugi Rim. Sloveni su ga zvali Istambul. Posle pada ZRC
Vizantija se održala još deset vekova.Carevi u novoj prestonici su se smatrali za naslednike rimsih vladara. Vizantijska država je bila uređena po načelima rimskog prava i do 7.veka je službeni jezik bio latinski. Osnovna obeležja Vizantije su bila rimsko pravo,rimsko nasleđe, latinsko pismo, hrišćanstvo, helenistička kultura.
Stanovništvo Vizantije je bilo raznorodno. Sastojalo se od Grka, Tračana, Ilira, Jermena,Jevreja, Egipćana i drugih naroda. Oni nisu govorili istim jezikom ali ih je povezivala ista helenistička kultura. Zahvaljujući snazi i bogatstvu Vizantija je uspela da se suprotstavi napadima varvarskih plemena. Za vreme cara Justinijana (527-565) Vizantija je bila snažna država. Obuhvatala je zemlje oko istočnog dela Sredozemnog mora, Malu Aziju i veći deo Balkanskog poluostrva. Justinija je hteo da povrati teritorije ZRC od varvara pa je ratovao protiv njih ali ti uspesi nisu bili trajni jer je ratovanje bilo skupo i iziskivalo je dosta novca. Dok je Justinijan ratovao na zapadu, sa istoka su ih napali Persijanci i Arabljani a sa severa Sloveni i Avari. Tako se veliko carstvo smanjilo na prostor Male Azije i primorske delove Balkanskog poluostrva.
Vizantija je sve više počela da poprima grčka obeležja i od 7.veka zvanično pismo postaje grčko. Tada su počele reforme u Vizantiji i njen preporod. Država je preuređena. Cela teritorija je bila podeljena na vojne oblasti teme. Temom je upravljao vojni zapovednik-strateg. Tako je organizovana snažna država koja je postepeno vraćala izgubljene teritorije. Potisnuli su Arabljane i čak osvojili njihovu prestonicu Damask. Povratili su i Siriju i deo Balkanskog poluostrva.
U Vizantiji je bilo feudalno društvo. Vladar je bio car. On je feudalne posede pronije davao ratnicima pronijarima da ih koriste dok god mogu da ratuju, tako da pronija nije bila nasledna kao feud. Kmetovi su se zvali pronici.
Carska vlast je bila neograničena i poštovana kao da je od Boga data. Car je upravljao i crkvom, i mešao su u verska učenja. Takva vladavina se naziva vizantinizam.
Privreda u Vizantiji, nije propala, kao što se to desilo u državama koje u nastale na teritorijama bivšeg ZRC-a. Preovladavao je robno-novčani sistem, dok je na zapadu bila naturalna privreda. U Vizantiji je bilo razvijeno zanatstvo, trgovina, umetnost.
