Mga Tauhan: Sisa Guwardiya Sibil
Talasalitaan: Talasalitaan: Pasuling-suling – Pasuray - suray Halimbawa: Pasuling – suling ang paglakad ni Sisa ng pauwi na siya sa bahay. bahay. Lumuluhog – nagmakaawa Lumuluhog na nakiusap si Sisa sa mga Halimbawa: Lumuluhog na guwardiya Sibil. saklot – balot Tumakas ang binata binata sa gubat na na saklot ng ng Halimbawa: Tumakas mapanglaw na gabi. Gulod – tagaytay gulod si Sisa. Halimbawa: Sumampa sa isang gulod si nahabag – naawa nahabag ang mga tao sa kalagayan Halimbawa: Hindi man nahabag ang ni Sisa.
Mga Tanong: 1. Pagkatapos marinig ni Sisa ang nangyari sa kanyang anak, Ano ang kanyang ginawa? - Sa narinig mula sa kusinero ay kumaripas ng takbo si Sisa pauwi sa kanila kanilang ng bahay bahay. Hindi Hindi mawala mawala sa kanyan kanyang g isipa isipan n ang mga mga pangitain na dadamputin ng mga gwardiya sibil ang kanyang mga anak at ang bintang na pagnanakaw pagnanakaw ng salapi ng dalawang bata. 2. Ano ang nangyari nang dumating siya sa kanyang bahay? - amataan niya ang mga gwardya sibil na papalayo sa kanilang bahay! bagay na nakagaan sa kanyang takot sapagkat hindi nito kasama ang kanyang mga anak. 3. Anong ang ginawa ng mga guwardiya sibil nang nadatnan nila si Sisa? - pilit siyang pinaamin na ilabas ang dalawang onsang ninakaw ng kanyan kanyang g mga mga anak. anak. "ingi "ingi ang ang mga mga gward gwardiya iya sibil sibil sa kanya kanyang ng pagmamakaawa at pangangatwiran kung kaya#t kinaladkad siya ng mga ito papuntang kwartel. 4. Saan dinala si Sisa?
- Pilit Pilit na tinatano tinatanong ng siya kung kung saan niya diumano diumano itinago ang dalawang onsang ninakaw ng kanyang anak. Pilit na pinaamin din siya tungkol sa paratang ng kura. $ahit na magmamakaawa magmamakaawa si Sisa! hindi hindi rin pinaking pinakinggan gan ang kanyang kanyang panganga pangangatwir twiran. an. Hindi Hindi siya pinaniwalaan ng mga sibil at sa halip pakaladkad na sinama siya sa kuwartel. 5. Nang nakalaya mula sa mga guwardiya sibil, saan nagtungo si Sisa, ano ang kanyang ginawa? - Paino ainott-in inot ot na nagl naglak akad ad si Sisa Sisa hang hangga gang ng sa muli muli siya siyang ng maka makara rati ting ng sa kany kanyan ang g baha bahay y. %agl %aglin ing g umak umakya yatt siya siya sa kabahayan . Tinawag ang pangalan ng mga anak. Paulit-ulit! parang sirang plaka. gunit hindi niya ito makita! kahit na panhik panaog ang ang ginawa ginawa niya. Tinung Tinungo o niya niya ang ang gulod gulod!! at sa may gilid ng bangin. &ala ang kanyang hinahanap. Patakbo siyang bumalik sa bahay bahay.. atapun atapunan an niya ng pansin! pansin! ang isang isang pilas pilas ng damit ni "asilio na may bahid ng dugo. Hawak ang damit! pumanaog siya ng baha bahay y at tini tining ngna nan n sa sika sikatt ng araw araw ang ang pila pilas s ng dami damitt na nababahioran nababahioran ng dugo. ilulukob ng matinding nerbiyos ang buong kataw katawan an.. 'no 'no na nag nang nangyar yarii sa kanya kanyang ng mga mga anak. anak. Hindi Hindi madulum madulumat at ang nararamd nararamdaman aman niyang niyang kasipha kasiphayuan yuan.. aglakadaglakadlakad siya kasabay ng pasaglit-saglit na pasigaw ng malakas. 'ng banta ng pagkabaliw ay unti unting lumalamon sa kanyang buong pagkata pagkatao. o. $inabuk $inabukasan! asan! nagpalab nagpalaboy-la oy-laboy boy sa lansanga lansangan n si Sisa. 'ng malakas na pag-iyak! hagulgol at pagsigaw ay nagsasalit at kung minsan ay magkasabay na ipinakita ang kanyang kaanyuan. Lahat Lahat ng mga taong taong nakakas nakakasalub alubong ong niya ay nahihin nahihintak takutan utan sa kanya.
Pagpapahalaga:
Pagkamalupit ng (spanya pin pinap apak akit ita a sa kaba kabana nata tang ng ito ito ang ang pang pang!a !aab abus uso o ng mga mga may may kapangyarihan noong panahon ni "i#al sa katauhan ng mga guwardiya sibil. $ulad sa ngayon, ang pagabuso at paglabag sa karapatang pantao ay umiiral sa panah panahon on pa man man ni "i#al "i#al.. %umag %umagana anap p narin narin noon noon ang di organi organisad sadong ong pagpapakulong at ang pagsasamantala sa mga mahihirap at mga kababaihan. &anito &anito kalupit ang pamahala pamahalaang ang 'spanya sa atin noon. &usto ni "i#al "i#al na sumiklab ang alab ng mga Pilipino laban sa 'spanya.
Mga Tauhan: Maria )lara )risostomo *barra Pedro
Tiya *sabel Padre Sal+i
Talasalitaan: Talasalitaan: Maalingasngas Maalingasngas – Maiskandalo Maiskandalo Halimbawa: Maalingasngas ang ginawang pagpapahiya kay Sisa sa buong bayan. agpaunlak - pumayag sa paanyaya ni Tasyo si Halimbawa: Nagpaunlak sa )risostomo *barra. lisyang – imperpekto lisyang paggawa ng paaralan. Halimbawa: Makikita ang lisyang paggawa Magbukang-liwayway Magbukang-liwayway – pagmimitak ng araw kailangan ay Halimbawa: "ago magbukang – liwayway kailangan tapos ko na ang liham na ito. nakagaganyak nakagaganyak – kahalina-halina ang kanyang alok sa isang Halimbawa: Nakagaganyak handaan.
Mga Tanong: 1. (akit bukang bibig ang pagdating ni )aria *lara at $iya sab+l? - aging bukambibig ang pagdating ni Maria sapagkat matagal na siyang hindi nakakauwi sa bayang sinilangan. *sa pa! minamahal siya ng mga kababayan dahil sa kagandahang ugali! kayumian at kagandahan. kagandahan. Labis na kinagigiliwan siya. 2. Ano ang gaganapin kinabukasan? - Magaganap ang isang piknik kasama ang kanilang mga kaibigan. *kinatuwa ito ni Maria sapagkat makakasama na naman niya sa pamamasyal ang kanyang dating kababata sa bayan. 3. Anong ang ninais ni )aria *lara? - *pinakiusap ni Maria sa kasintahan na huwag ng isama ang kura sa lakad lakad nila nila sapagk sapagkat at magmu magmula la ng dumat dumating ing siya siya sa bayan bayan nilulukob siya ng pagkatakot sa tuwing makakaharap niya ang kura. Malag Malagkit kit kung kung tumin tumingin gin ang kura kura kay Maria Maria at mayro mayroong ong ibig ibig ipahiwatig ang mga titig nito. 4. (akit inimbita parin ni barra si Padr+ Sali?
- Sinabi ni *barra na hindi niya mapagbibigyan ang kahilingan ni Maria sapagkat yaon ay lihis sa kagandahang-asal at kaugalian ng mga taga- San %iego. 5. Sino ang sumalubong sa kanya ng pauwi na siya? - Sa daan! nakasalubong niya ang isang lalaki na dalawang araw ng naghahanap sa kanya. Hiningi ng lalaking nakasalubong ni *barra ang tulong nito tungkol sa kanyang problema sa asawa at mga anak. 'ng lalaking ito,y si Pedro.
Pagpapahalaga:
Lihim na Pagtingin Ang pamagat ng kabanatang kabanatang ito ay -Ang %iwanag %iwanag at ilim/. Ang liwanag ay si )aria *lara at ang dilim ay si Padr+ Sali. Alam ni )ari *lara na may pagtingin sa kanya si Padr+ Sali. 0ayat ayaw ni )aria *lara na isama siya sa piknik ngunit nagpakita parin ng mabutinhg loob si barra at inalok ang kura. )akikita dito ang paggawa natin ng mabuti sa kabila ng masamang ugali na pinapakita ng mga 'spanyol. )akikita din dito ang kakatwang kilos ng isang pari sa isang dalaga. nihahayag dito na ang kahit ang mga pari kahit na binigyan nila ang kanilang buong puso sa diyos ay naaakit parin sa mga baba+. )akikita dito ang malawak na kabaitran ni "i#al na sumasang!ayon siya sa pag!aasawa ng mga pari.
Mga Tauhan: *day eneng (lias
itoria Maria )lara 'lbino
)ris )risos osto tomo mo *bar *barra ra Leon
$api $apita tana na Tika Tika Tiya *sabel
Talasalitaan: Talasalitaan: "ulahawin – Gisingin Huwag mo siyang bulahawin sapagkat bulahawin sapagkat marami siyang ginawa kahapon. nagurlisan - nagalusan Nagurlisan ako dahil sa ating pagtatakbo. Halimbawa: Nagurlisan ako ngisi – pagtawa ng nakalapat ang nigpin Halimbawa: Hindi ko makalimutan ang iyong mga ngisi tuwing ako,y naglalambing sa iyo. Gumayak – naghanda na kayo at darating na ang kura. Halimbawa: Gumayak na lumunsad – dumaong Halimbawa: awala na ang mga gamit sa bangka bago pa man ito lumunsad. Halimbawa:
Mga Tanong: 1. Saan pumunta ang mga mga kaibigan ni )aria *lara at *risostomo barra? - Madaling araw pa lamang ay masigla ng nagsisigayakan ang mga kababaih kababaihan an at kabinat kabinataan aan para sa kasiyaha kasiyahan n sa araw na iyon. iyon. Magkakas Magkakasaman amang g naglalak naglalakad ad ang mga kababaih kababaihan! an! hiwalay hiwalay sa kalalakih kalalakihan. an. $asama $asama rin nila ang mga kawaksi kawaksi at matatand matatandang ang babae. Sasakay sila sa dalawang bangka habang mangingisda sa ilog. 2. Ano ang ginawa ng grupo ni )aria *lara? - Magkakasama ang matatalik na magkaibigan na sina Maria )lara! *day! itorina! eneng at Sinang sa isang bangka. Hindi mapigilan ang kanilang mga tawanan at kwentuhan! bagay na nag-uudyok kay Tiya *sabel upang sila ay sawayin.
4. Ano ang kinanta ni )aria *lara upang di sila mainip? - /pang /pang hindi hindi mainip mainip at maaliw maaliw ang lahat! umawit umawit si Maria ng $undiman at ang lahat ay parang idinuyan sa awitin. 5. (akit hindi sila makapangisda doon? - Sa kasamaang palad! ni isang isda ay wala silang nahuli sapagkat may buway buwayang ang naror naroroon oon.. abah abahala ala ang ang mga kababa kababaiha ihan n sa paglitaw ng buwaya at lalo na ng nilundag ito ni (lias. aglaban ang dalawa sa ilog! ngunit higit na malakas ang buwaya. $agyat naman namang g lumund lumundag ag si *barr *barra a sa tubig tubig upang upang tulu tulung ngan an si (lias. (lias. apatigagal naman si Maria sa ginawang iyon ni *barra! at tila ba tumigil na rin ang kanyang paghinga. atalo naman ng dalawa ang buway buwaya a at nagp nagpatu atuloy loy sila sila sa pang pangigi igisda sda hangg hanggang ang sa sila sila ay makahuli ng sariwang isda.
Pagpapahalaga:
Tipanan pinihaya pinihayagg sa kabanat kabanatang ang ito ang kalinisan kalinisan ng isang isang tipanan tipanan noong noong panahon ni "#al. Palaging nakahiwalay nakahiwalay ang baba+ sa lalaki, grupo ang pasyalan kasama ang mga tagabantay! mga ina, tiya. Payak ang tapinan, may kainan, usapan, kw+ntuhan at awitan. Napakasimpl+ at disiplinado pa ang mga tipanan noon kaysa sa ngayon. pinahayag din sa kabanata pagkamahiyain ng isang baba+ kapag nakatabi niya ang isang lalaki.
Mga Tauhan: 3. Anong ang nangyari sa bangka ng mga kabinataan? - Magkakasama ang matatalik na magkaibigan na sina Maria )lara! *day! itorina! eneng at Sinang sa isang bangka. Hindi mapigilan ang kanilang mga tawanan at kwentuhan! bagay na nag-uudyok kay Tiya *sabel upang sila ay sawayin.
*day eneng (lias )ris )risos osto tomo mo *bar *barra ra Padre Sal+i
itoria Maria )lara 'lbino 'lper lperes es Leon
Talasalitaan: Talasalitaan: $iming – Mahiyain Halimbawa:
apatabi ang binata sa kiming na kiming na dalagita.
asawata - napigilan Nasawata ang Nasawata ang tubig na umaagos sa sirang gripo. Maaliwalas - makinang maaliwalas na paraiso. Halimbawa: akita ko na ang maaliwalas na tadhana – kapalaran tadhana . Halimbawa: Hindi mo maiiwasan ang iyong tadhana. ahedres – hess Halimbawa: *nanyayahan ni $apitan "asilo ang mga binata na kalabanin siya sa isang laro ng ahedres. Halimbawa:
Mga Tanong: 1. (akit nagmamadali tila si Padr+ Sali na tapusin ang misa sa umagang iyon? Saan siya nagtungo? - agmad agmadali ali siya siya magmis magmisa a dahil dahil pupu pupunt ntaha ahan n niya niya ang mga mga kadala kadalagah gahan an at kabin kabinata ataan an sa pangi panging ngisd isda. a. Pagka Pagkatap tapos os na makapagmisa ng maaga ni Pari Sal+i! siya ay nagtuloy sa kumbento upang upang kumai kumain n ng almusa almusal. l. May inabo inabott na sulat sulat ang kanyan kanyang g kawaksi. "inasa niya ito. $apagdaka,y $apagdaka,y nilamutak ang liham at hindi na nagnag-al almu musa sal. l. *pin *pinah ahan anda da niya niya ang ang kany kanyan ang g karw karwah ahe e at nagpahatid sa piknikan. 2. Sino ang kanyang nakita sa lugar na kanyang napuntahan? - amaybay siya sa mga latian hanggang sa maulinigan niya si Maria Maria )lara! )lara! itori itoria a at Sinang Sinang na naghahan naghahanap ap ng mahiwaga mahiwagang ng pugad ng gansa.
4. Ano ang binalak ni barra para sa pamilya ni Sisa? - *papahanap ni *barra ang mga anak ni Sisa at papagamutin ang siya sa isang doktor. 5. Sino ang hinanap ng mga gwardiya sibil at bakit nila siya hinahanap? - Makali Makalipas pas ang ang ilang ilang sandal sandalii ay dumat dumating ing naman naman ang mga gwar gwardy dya a sibil sibil at sarhe sarhent nto. o. Hinaha Hinahanap nap nila nila si (lias (lias kay kay *barr *barra a sapagkat ito ang nanakit kay Padre %amaso. $inuwestyon din nila si *barra sa pagkupkop pagkupkop niya kay (lias! bagay na sinalungat ni *barra at sinabin sinabing g walang walang karapata karapatang ng kwestyun kwestyunin in ninuman ninuman ang kanyang kanyang desisyon kung sino ang nais niyang imbitahin sa kanyang tahanan. Hinalug Hinalughog hog ng gwardya gwardya sibil ang kagubata kagubatan n ngunit ngunit wala silang nakitang (lias
Pagpapahalaga:
Masayahin pinihayag sa kabanatang ito ang int+r+s ni "i#al sa Soolohiya na isang agham tungkol sa mga hayop at (otanika na agham naman ng mga halaman. Sinalamin sa kabanata ang int+r+s ni "i#al sa mga agham na ito. pinaktita rin dito ang ugaling Pilipino sa pagtipanan at ang pagimbita ng lahat sa isang salo! salo. )asasalamin )asasalamin dito na masayahin talaga ang mga Pilipino pagdating sa mga handaan at salu!salo. Sa pagaaway ng alp+r+s at ni Padr+ Sali, inilarawan bilang simbahan si Padr+ Sali na walang pakialam sa mga batang nawawala at ang pamahalaan na kahit papaano ay naawa ngunit mas nagr+klamo ukol sa pagutos ni Padr+ Sali ng kaaga!aga.
Mga Tauhan: 3. Anong magandang balita ang natanggap ni barra? - Habang naglalaro si $apitan "asilio at *barra ng ahedres! may dumating ng pahatid-kawd para kay *barra. aglalaman dito ang isan isang g tele telegr gram aman ang g na pumap umapay ayag ag sa hili hiling ng ni *bar *barra ra na magpagawa ng isang bahay-paaralan bahay-paaralan
(lias Salome
Talasalitaan: Talasalitaan: Tumalilis Tumalilis – Makatakas Makatakas
Tumalon na lamang lamang si "asilio upang upang tumalilis Halimbawa: Tumalon sa kumbento. $arimlan - kadiliman karimlan ng gabi kaya,t Halimbawa: Malapit na ang karimlan ng mamadaliin ko na ang paguwi. iniuugoy - gumiwang ng bagyo ang mga puno. Halimbawa: Iniuugoy ng nanghihinawa – nakakasawa nanghihinawa ating Halimbawa: $ailan man di ako nanghihinawa ating pagmamahalan. kinalakhan – kinalakihan Halimbawa: Mahirap para sa isang bata ang umalis sa kinalakhan niyang kinalakhan niyang bahay.
5. Ano ang malungkot na wakas ng kabanata? - Hiniling ni (lias na pahalagah pahalagahan an ni Salome Salome ang ari pa nitong nitong kabataan at kagandahan upang makakita ng kapalit ni (lias para maging kaisang-dibdib. kaisang-dibdib. Hinikayat naman ni Salome! na sa kaniyang paglayo! na gamitin ni (lias ang tahanan ni Salome bilang kaniyang tiraha tirahan n at tulug tulugan! an! bilang bilang pagaal pagaalala ala nila nila sa isa,t isa,t isa haban habang g magkalayo. *sang gawaing maituturing ni Salome sapat na upang maituring na magkasama pa silang dalawa sa kabila ng kanilang magigin magiging g pagkaka pagkakalayo layo sa isa,t isa. Sa halip! halip! kumalas kumalas si (lias (lias sa pagkakayap pagkakayap kay Salome. Mabilis siyang lumiwas at naglaho sa mga anino ng mga puno. Sinundan lamang ni Salome ng tanaw ang papalayong si (lias! nakikinig sa mga humihina nang mga yabag ng lalaking kaibigan.
Mga Tanong:
Pagpapahalaga:
1. Sino si Salom+? larawan larawan siya. - Si Salome ay isang dalagang kaakit-akit ang mata! maaliwalas ang mukha at payak ang kagandahan. Siya ang kasintahan ni (lias. Siya#y nakasuot ng saya at tapis habang nanahi upang palipasin ang nakaiinip na oras. 2. Sino ang kanyang hinihintay? - Panay ang silip niya sa lawa dahil hinihintay niya ang kanyang minamahal na tunay na si (lias. 3. Ano ang napag!usapan ng dalawang magkasintahan? - apag-usapan ng dalawang nagsusuyuan sina )risostomo *barra at si Mari Maria a )lar )lara a na anak anak ni $api $apita tan n Tiago iago.. agk agkar aroo oon n ng pamamaala pamamaalam. m. Lilisanin Lilisanin ni (lias (lias ang pook! at ibig ding umalis ni Salome Salome upan upang g manira manirahan hang g kapili kapiling ng ng mga mga kamagkamag-ana anak k sa Mindoro.
4. (akit ayaw ni 'lias makapiling ang kasintahan? - $ung hindi lamang sa kanilang mga kapalaran! maaaring matagal nang nagpakasal ang dalawang magkaibigan sa puso. *big sanang makapiling ni Salome si (lias! na samahan siya nito sa paglipat sa Mindoro! subalit walang kalayaan si (lias na gawin ito dahil sa mga kaganapan noong araw na iyon bago sila muling magkita.
0omantisismo Ang kabanatang ito ang isa sa mga patunay na ang Noli )+ $ang+r+ ay isang nob+la na nagpapahayag ng pag!iibigan. )alungkot ang naging wakas ng kabanatang ito dahil nawalay si Salom+ sa piling ng kanyang mahal. Pinapaikta na napakapayak ng pag!iibigan noon. Pinakita rin dito ang pagiging matatag ng dalawa sa kabila ng maraming pagsubok sa kanilang buhay. i nga naman maiiwasan ang kapalaran. )araming naging hadlang sa kanilang pag!iibigan kayat minabuti ni 'lias na maghiwalay muna sila ng landas.
Mga Tauhan: )risostomo *barra Pilosopong Tasyo
Talasalitaan: Talasalitaan: $alupi – pitaka
kalupi upang Halimbawa: ilabas niya ang kanyang kalupi upang magbayad. Tampalasa Tampalasa - masama Halimbawa: 'ng mga kastila ay gumagawa ng tampalasang balak para sa ating bayan. 1erogli2o 1erogli2o – paraan ng pagsulat pagsulat ng jeroglifco ay ay Halimbawa: /nang gumamit ng pagsulat ng jeroglifco ang mga taga-(hipto. Labak – putikan Halimbawa: 'ng kura ay naitulak at nahulog sa labak. sumangguni – kumonsulta umangguni ka sa isang diksiyunaryo upang Halimbawa: umangguni ka malaman mo ang kahulugan ng mga salita na iyan.
Mga Tanong: 1. (akit sinabi ni $asyo na huwag siyang hingan ng payo? - *pinalagay ni *barra na siya ay dayuhan sa sariling bayan at higit namang kilala si Mang Tasyo ng mga tao. $ung kaya,t isinangguni niya ang kanyang balak tungkol sa pagpapatayo ng paaralan. Pero! Pero! sina sinabi bi ng mata matand nda a na huwa huwag g siya siyang ng sang sanggu guni niin in sapa sapagk gkat at itinutu itinuturing ring siyang baliw ni pamayanan pamayanan!! at sa halip halip ay kanyang kanyang itinuro sa binata ang $ura! ang kapitan ng bayan at ang lahat ng mayaya mayayaman man sa bayan. bayan. 'yon 'yon pa rin sa kanya! kanya! ang mga taong taong kanyang kanyang tinutuk tinutukoy oy ay magbibig magbibigay ay ng masasamang masasamang payo subalit subalit ang pagsangguni ay hiindi nangangahulugan ng pagsunod. Sundin lamang lamang kunwa kunwari ri ang payo payo at ipakit ipakita a ni *barr *barrang ang ang ang kanya kanyang ng ginagawa ay ayon sa mga pinagsangunian. 2. Ano ang paniniwala ni $asyo tungkol sa pamahalaan at simbahan? - 'yon kay Tasyo asyo ang gobye gobyern rno o ay kasan kasangk gkapa apan n lamang lamang ng simba simbahan han.. *to ay matata matatag g sapagk sapagkat at nakasa nakasand ndig ig sa pader pader ng kumb kumben ento to at ito ay kusan kusang g babag babagsak sak sa sanda sandalin ling g iwan iwan ng simbahan.
3. Ano ang paniniwala ni barra tungkol sa pamahalaan at simbahan? - Magtatagumpay lamang ang binata sa pagtayo ng paaralan kung ito ay tutulungan at kung hindi naman! ang lahat ng kanyang mga pang pangar arap ap ay madu madudu duro rog g lama lamang ng sa mati matiti tiga gas s na pade paderr ng
simbahan. Matindi ang paniniwala ni *barra na siya ay tutulungan kapwa ng bayan at pamahalaan. 4. Ano ang naging tunggalian nila tungkol sa bansang Pilipinas? - Sinabi Sinabi ni Tasyo asyo na pipi pipi ang ang bayan bayan kaya kaya hindi hindi dumar dumarain aing. g. $atu $atuna nayan yan!! anya anya darat daratin ing g ang panaho panahong ng maglil magliliwa iwanag nag ang kadiliman at ang mga tinimping buntunghininga,y buntunghininga,y magsisiklab. 'ng "ayan ay maniningil ng pautang at sa gayo,y isusulat sa dugo ang kanyang kanyang kasaysaya kasaysayan.*p n.*pinal inaliwan iwanag ag ng binata binata na ang Pilipin Pilipinas as ay umiibig sa (spanya at alam ng bayan na siya ay tinatangkilik. $aya ang %iyos! ang Gobyerno at ang relihiyon ay di-papayag na sapitin ng araw na sinabi ni Mang Tasyo. *kinatwiran naman ng matanda na tunay na mainam ang mga balak sa itaas ngunit hindi natutupad natutupad sa ibaba ibaba dahil dahil sa kasaki kasakiman man sa yaman yaman at sa kamang kamangman mangan gan ng bayan. Sa palagay niya! ang dahilan ay sapat ang utos ng Hari ay nawawalang silbi sapagakat walang nagpapatupad. %ahil dito! ang aatupagi aatupagin n ng pamahala pamahalaan an rito kundi ang magpayam magpayaman an sa loob lamang ng tatlong taong panunukungkulan. 5. Ano ang huling payo ni $asyo kay barra? - "inigyan "inigyan diin ni Mang Mang Tasyo na hindi hindi man magtatagump magtatagumpay ay si *barra! ito ay maroon ding mapapala sapagkat tiyak na may lalabas na bagong pananim mula sa mga itinanim nito. 't ang binata ay magsisilbing isang mabuting halimbawa sa iba na natatakot lang magsimula.
Pagpapahalaga:
Pangarap ni 0i3al sa "ayan Sa kabanat kabanatang ang ito naipahaya naipahayagg ang pangarap pangarap ni "i#al "i#al ang kanyang kanyang adhika para sa bayan na magkaroon ang bansa ng isang magandang +dukasyon. Sa paraang ito maimumulat ang Pilipino sa katotohanan na masyado na ang pangaapi ng mga 0astila sa atin. pinakita ang hadlang sa isang mahusay na panukala ay ang simbahan at pamahalaang kastila. &ayumpaman. &ayumpaman. salig sa payo ng ilang matalinong Pilipino, kapakumbabaan ang susi sa ikatutupad ng mga pangarap.
Mga Tauhan: $apitan Tiago $apitan 4oa5uin )arlos
ol 4uan Pilosopo Tasyo )risostomo *barra
Talasalitaan: Talasalitaan: patyo – bakuran Maraming magagandang palamuti ang mapapansin sa mga patyo mga patyo ng ng kanilang mga bahay. tolda - kulandong tolda sa Halimbawa: Makikita na inihahanda narin ang tolda sa gitna ng kapistahan. pumapailanlang – pumaitaas ay pumapainlag sa sa papwirin. Halimbawa: 'ng mga kwitis ay pumapainlag alulod – paagusan alulod ay dinadaluyan ng tubig. Halimbawa: 'ng alulod ay kamisadentro – $amiseta Halimbawa: Magpapalit lang ako ng aking kamisadentro dahil masyado na akong pinagpapawisa n. Halimbawa:
Mga Tanong: 1. Ano ang mga paghahanda sa Pista ang ginawa sa mga kabahayan? - agagayakan ang mga bahay ng kanilang mga pinakagarbong palamuti! kurtina at iba#t-ibang dekorasyon at pati na mga minana at anti antigo gong ng kaga kagami mita tan. n. 'ng 'ng hapa hapagg-ka kain inan an nama naman n ng mga mga mayayaman mayayaman ay punongpunong-pun puno o ng mga iba#t-ib iba#t-ibang ang masasarap masasarap na putahe! putahe! kakanin kakanin!! panghimag panghimagas as at mga inangkat inangkat at mamahalin mamahaling g mga alak mula pa sa (uropa. *nilalaan ang mga pagkaing ito para sa lahat! lahat! kahit kahit na taga-ibang taga-ibang bayan upang upang maging masaya ang kapistah kapistahan. an. 'ng bawat sulok ng bahay ay malinis malinis at makintab! makintab! sadyang pinaghandaan pinaghandaan at iginayak para makita ng lahat. 2. Anong paghahanda ang ginawa sa mga kalsada? - 'ng mga lugar ng San %iego ay tinayuan ng arkong kawayan. aglagay aglagay naman ng malaking malaking tolda at mayroong mayroong tukod tukod sa may paligid ng patyo ng simbahan. 'ng tolda ay mayroong tukod na kawayan upang makadan ang prusisyon. Sa liwasang bayan naman ay itina itinayo yo ang ang magand magandang ang tangh tanghala alan n siyan siyang g pagdar pagdaraus ausan an ng komedy. Madalas na tinutogtug ang kampana kasdunod ang mga putok ng mgha kuwitis at bomba. 3. Sa paghahanda ng pista ano pa ang ibang inihahanda? - $asa $asalu luku kuya yan n nama namang ng tina tinata tapo pos s ang ang baha bahayy-pa paar aral alan an pina inapagaw agawa a ni *bar *barrra mala malap pit sa kanya anyan ng tahan ahanan an
na sa
pamamatnubay ni ol 4uan. Sagot niyang lahat ang gastos dito! at magalang na tinanggihan ang alok na tulong ng mga mayayaman at ng pari. 'ng bahay-paaralan na kanilang itinatayo ay katumbas ng mga paaralan sa (uropa! hiwalay ang mga babae sa lalaki! may lugar lugar para sa pagta pagtatan tanim im ng puno puno at gulay gulay!! may bodega bodega at mayroon ding silid pang-disiplina sa mga batang mag-aaral. 4. Sino ang nakalaang magmisa sa pista? - Si Padre %amaso naman ang nakalaang magmisa sa umaga. 5. Ano ang ibig ipahiwatig ni Pilosopong $asyo sa dulo ng kabanata? - *big ipahiwatig na Tasyo na sa kabila ng marami ang humanga sa kanyang ginawa at nagsasaya sila ay may mga ang palihim niyang kaaway na naghahandang umatake sa kanya.
Pagpapahalaga:
'ng Pagdiriwang ng Pista Sa kabanat kabanatang ang ito, malinaw malinaw na inilaraw inilarawan an ang dalawang dalawang panig ng pagdiriwang pagdiriwang ng kapistahan. Sa positibong, nagdudulot ito ng sigla at inspirasyon sa mga mamamayan. aan upang magkita!kita muli ang mga magkakamag!anak at magkaka magkakaibiga ibigan. n. &ayumpam &ayumpaman, an, ipinakita ipinakita din ang pagdiriwa pagdiriwang ng ng pista ay kinikitaan ng mga bisyo, tulad ng pagsusugal at paginom. Sa dako naman ng wakas ng kabanata, kabanata, nagbanta nagbanta si $asyo $asyo kay barra barra na huwag huwag magpapadala magpapadala sa mga mga ksiyahan dahil kailangan niya ring mangamba sa mga kasamaan sa paligid niya.
Mga Tauhan: $apitan Ti Tiago Maria )lara Tiya *sabel *sabel
)risostomo *b *barra Sisa
Talasalitaan: Talasalitaan: Paniniwalang agnos – pag-aalinlangan Halimbawa: May paniniwalang agnos ako sa pagbiyahe bukas papuntang San %iego dahil sa bagyong nakalipas. 0elikaryong - antigo tolda sa Halimbawa: Makikita na inihahanda narin ang tolda sa gitna ng kapistahan. ketong – isang uri ng sakit ay pumapainlag sa sa papwirin. Halimbawa: 'ng mga kwitis ay pumapainlag (smeralda – mahalagang bato na kulay luntian alulod ay dinadaluyan ng tubig. Halimbawa: 'ng alulod ay hiyas – mamahaling bato Halimbawa: Magpapalit lang ako ng aking kamisadentro dahil masyado na akong pinagpapawisa n.
Mga Tanong: 1. Ano ang mga dumating sa bahay ni 0apitan $iago? - "ago "ago pa mang dumatin dumating g ang talagang talagang pista! pista! ilang ilang araw nang dumarating ang sari-saring inumin at pagkaing galing sa (uropa sa tahanan ni $apitan Tiago. Sa pagdating ng $apitan sa bisperas may pasalu pasalubon bong g ito kay Maria Maria na isang isang agnos agnos na may brilyan brilyante te at esmeralda at kapirasong kahoy na mula sa bangka ni San Pedro. 2. Saan sila pumunta? - Pumanaog na ng bahay si *barra kasunod ang mga dalaga. Si Maria Maria ay napagitn napagitna a kina *day at itori itoria a at naglalak naglalakad ad siyang siyang kasunod kasunod si Tiya Tiya *sabel. *sabel. SiyangSiyang-siya siya si Maria Maria sapagkat sapagkat nakadama nakadama siya ng kalayaan sa labas ng kumbento. 'ng mga naglalakad ay napata napatapat pat sa bahay bahay ni Sinan Sinang. g. anaog anaog kaagad kaagad ito at sila sila ay inimbitang pumanhik muna. May bumati kay *barra kay at pinuri naman naman si Maria. Maria. akita akita ni *barr *barra a si $apit $apitan an "asili "asilio! o! na naging naging kaib kaibig igan an at taga tagapa pagt gtan angg ggol ol niya niya na suma sumama ma ito ito sa kany kanya a kinagabihan. Sinabi niyang maglalagay ng isang munting bangka sa monte monte si Padre adre %amaso %amaso.. apang apangiti iti lamang lamang si *bar *barra. ra. Hindi Hindi masigurado kung ano ang ipinahihiwatig ng ngiting yaon! kung oo! o hindi. 3. Sino ang dumating sa bahay ni 0apitan $iago? - $alugod-lugod ang pagkikita nina $apitan Tiago at *barra. May mga ilang kaibigang dalaga si Maria na kinumbidang mamasyal si *barra.
4. Ano ang binilin ni 0apitan $yago kay )aria *lara? - nagbilin nagbilin ang ama na kailanga kailangang ng umuwi umuwi bago maghapunan maghapunan si Maria sapagkat darating si Padre %amaso. 5. Ano ang nakita nila sa liwasang bayan? - akita nila ang isang ketongin ketongin na nakasalakot at umaawit sa saliw ng kanyang gitara. Pinandidirihan at nilalayuan siya ng mga tao sapagkat natatakot silang mahawa ng sakit nito. 'ng ketongin ay pinarusahan ng maraming palo dahil lamang sa pagliligtas niya sa isang isang nahu nahulog log sa mababa mababaw w na kanal. kanal. Pagkaki agkakita ta ni Maria Maria sa ketongin! sinagilahan siya ng pagkahabag. $inuha ni Maria ang suot na agnos at nilagay sa bakol ng ketongin! sa pagtataka ng kanyang mga kasama. kasama. $inuha $inuha ng ketong ketongin in ang agnos agnos sa bakol at ito ay kanyang hinagkan. Sumunod ay lumuhod ito sa sa may harap ni Maria at isinubsob ang ulo at hinagkan ang mga bakas ng yapak ni Maria Maria.. agtak agtakip ip ng mukha mukha si Maria Maria at pinah pinahid id ng panyo panyo ang ang lubh lubhang ang namama namamalis lisbis bis sa mukh mukha.$ a.$amu amukat kat-- mukat mukat ay bigla biglang ng lumapit ang baliw na si Sisa at hinawakan sa bisig ang ketongin. *pinatanaw ni Sisa sa ketongin ang ilaw sa kampanaryo at sinabing naruroon ang anak niyang si "asilio na bumababa sa lubid. *tinuro rin niya ang ilaw sa kumbento at sinabing nandoroon naman ang anak niyang si )rispin. "initiwan ni Sisa ang ketongin at umalis na kumakanta. /malis na rin ang ketongin na dala ang bakol.
Pagpapahalaga:
$apakanan ng may sakit Sa kaban kabanat atang ang ito, ito, ipinak ipinakita ita ni "i#al "i#al ang ang pagig pagiging ing malup malupit it ng pamah pamahal alaa aang ng 'spany 'spanya a laba laban n sa mga mga may may kapan kapansan sanan an.. indi indi inuuna inuuna ng pamahalaang 'spanya ang mga may sakit dahil hindi pa gaanong kamod+rno ang ang m+dis m+disina ina noon. noon. ala ala pang pang gamot gamot sa k+ton k+tongin gin noon. noon. Nakita Nakita rin ang ang kabatirang pangm+disina ni "i#al dahil alam niya na hindi nakakahawa ang k+tong. )akikita rin dito ang katauhan na 4olonial m+ntality ni ni 0apitan $iago dahil sa magagarang gamit na naipadala sa kanyang bahay.
Mga Tauhan: $apitan Ti Tiago Maria )lara
)risostomo *b *barra Padre Manuel Martin
Padre Sal+i 'ndeng
Padre %amaso
Talasalitaan: Talasalitaan: $omedya – dulaang katatawanan komedya na magaganap sa bayan ng San Halimbawa: May komedya na %iego. Masilayan - makita Halimbawa: Gagwin ko ang lahat upang ika,y masilayan lamang. mamatnugot – mamahala sa okasyon na ito Halimbawa: Siya na ang mamatnugot sa dahil ako,y nayayamot na. ipinagtulos – ipinagsindi Ipinagtulos ko ng kandila ang aking lumipas na Halimbawa: Ipinagtulos ko kaibigan. nayayamot – napapagod Halimbawa: Siya na ang mamatnugot sa okasyon na ito dahil ako,t nayayamot na. na.
Mga Tanong: 1. Ano ang mga simula ng kabanata? - *nilatha *nilathala la sa isang isang malagana malaganap p na pahayagan pahayagan sa Maynila Maynila ang tung tungko koll sa pista pista.. Ginawa Ginawa ito upang upang malama malaman n ng banya banyaga ga na interes interesadon adong g mabatid mabatid ang mga pamamara pamamaraan an ng pagdara pagdaraos os ng pista ng mga Pilipino. 2. Ano ang inilathala sa pahayagan? - *niulat ang marangyang kapistahan at mga tanyag na tao sa San %iego! pati na rin ang mga musiko! at mga palatuntunang naganap. $asam $asama a rin sa balita balita ang mga mga pari pari sa bayan! bayan! ang kome komedya dyang ng naganap at mga mahuhusay nitong artista! na tanging mga $astila lamang ang nasiyahan sapagkat ang komedyang iyon ay idinaos sa wika wikang ng $ast $astil ila. a. 'ng 'ng mga mga Pilip ilipin ino o nama naman n ay nasi nasiya yaha han n sa komedyang Tagalog. 3. (akit hindi dumalo si *risostomo barra? - Hindi dumalo si )risostomo *barra sa bisperas ng kapistahan dahil siya ay nagkaroon ng sakit. 4. Ano ang nangyari kinabukasan ng umaga?
- $inabukasan ay nagkaroon ng prusisyon para sa mga santo at santa. santa. agkaroo agkaroon n din ng misa na pinamunu pinamunuan an ni Padre Padre Manuel Manuel Martin. Martin. agkaroo agkaroon n din ng sayawan sayawan na pinangu pinangunaha nahan n ni $apitan $apitan Tyago Tyago at Maria. *kinayamot *kinayamot naman ito ng ng huli. 5. Sino ang nagsulat kay *risostomo barra? - Sinulatan ni Maria si *barra sapagkat ilang araw na niya itong hindi nakikita. Hiniling ng dalaga na siya ay dalawin at nagpaimbita ito na imbitahan siya ni *barra sa pagpapasinaya ng binata ng bahaypaaralan.
Pagpapahalaga:
Liham at Lathalain Sa kaban kabanata atang ng ito, ito, ipinak ipinakita ita ni "i#al "i#al ang kanya kanyang ng kaba kabatir tiran an sa pagsusulat. pinakita pinakita niya ito sa pamamagitan pamamagitan ng pagkita ng lathala at at mga liham sa kabanatang kabanatang ito. Pinakita din ni "i#al na mas mahalaga sa 'spanyol ang labis labis na paggastos paggastos at pagsasaya pagsasaya kaysa sa pagsikas pagsikaso o sa kapakana kapakanan n ng mga nangangailangan. nangangailangan. Ang liham din ang tanging paraan noong panahon ni "i#al nila upang makipag!uganayan sa kapwa na nasa malayong lugar. Sa panahon natin ngayon, usong uso na ang mga gadg+ts tulad ng 4+llphon+, tabl+ts at 4omput+r . )abilis nalang ang pros+so ng pagkikipagugnayan sa malayo sa tulong ng mga ito.
Mga Tauhan: )risostomo *barra
Maria )lara Padre %amaso
Pilosopo Tasyo %on 6ilipo Lino
Talasalitaan: Talasalitaan: magkamayaw – magkasalungat magkamayaw parin ang Halimbawa: $ambal man sila! magkamayaw parin kanilang mga ugali. Mapukaw - makuha Tumayo ka sa harap ng entablado entablado at magsalita Halimbawa: Tumayo upang mapukaw mo mapukaw mo ang atensiyon ang lahat. sidhi – tindi sidhi ng galit sa pagitan nilang Halimbawa: $itang kita ang sidhi ng dalawa. Mag-ibayo – lumiyab Halimbawa: Huwag ka nang magsalita upang di na mag! mag! ibayo ibayo ang ang inyong pagaaway. antas – ranggo antas sa lipunan dahil Halimbawa: agkakaroon ng mga antas sa ang pamayanan ay masyadong mapangapi mapangapi sa kapwa.
Mga Tanong: 1. Ano ang mga nangyari nang nagsimula na ang kapistahan? - /maga pa lamang ay handa na ang mga banda ng musiko upang magbigay saya at salubungin ang kapistahan. Sinabayan pa ito ng tunog ng kampana at mga siklab at pasabog ng paputok. agising ang mga tao sa bayan at nagsigayak na para makiisa. 2. Ano ang naging pananaw ni $asyo sa pista? - 'ng 'ng magsay magsaya a ay dinang dinangang angahu ahulug lugan an ng pagga paggawa wa ng mga mga kabaliwan. 'ng pagsasaya! aniya pagtatapon ng pera at tumatakip sa karaingan ng lahat. Si %on 6elipe at sumang-ayon sa pananaw na ito ni Tasyo subalit subalit wala siyang magawa sa kagustuh kagustuhan an ng kapitan at ng kura. 3. Ano ang ginawang paghahanda ng taumbayan? - 'ng 'ng taumba taumbayan yan ay naghan naghanda da ng kanil kanilang ang pinaka pinakamai mainan nan na kasuotan at mga alahas. aghanda rin ng masasarap na pagkain ang bawat tahanan at hinahatak ang mga tao upang tikman ang mga ito. 4. (akit hindi tumanggi si Padr+ amaso sa alok na mags+rmon bukas? - %ahi %ahill sa mga mga tany tanyan ang g na tao! tao! mga mga kast kastil ila a at alka alkald lde e ang ang magsisimba ng araw na iyon! si Padre %amaso! kaya nagpahiwatig
siya na hindi makapagbibigay ng sermon kinabukasan. Pero! hindi siya natatanggi natatanggi sapagkat sapagkat sinabi sinabi ng mga kasama kasama niyang niyang pari na walang ibang nakakaalamat nakapag-aral sa buhay ni San %iego kundi tanging siya lamang. 5. 0ailan nangyari ang prusisyon? Ano ang mga nangyari? - Sinumulan ang mahabang prusisyon ng iba#t-ibang santo bandang alas otso ng umaga. $ahit sa prusisyon ay ipinapakita ang pagkakaiba iba ng antas antas o diskri diskrimin minasy asyon on sa lipun lipunan an kahit kahit na ang ang mga mga nagpuprusisyon ay mga ginggon. atapos ang prusisyon sa tapat ng bahay ni $apitan Tyago! na inaabangan naman nila Maria )lara! *barra at ilan pang mga $astila.
Pagpapahalaga:
Pantasya Sa kabanatang ito, ipinakita ni "i#al ang pagiging magarbo ng isang pista. $inuligsa ni "i#al sa katauhan ni $asyo na tila pantasya ang sandaling paglimot sa mga probl+ma tulad ng kahirapan ang naidudulot ng pista. Ang pista ay araw ng pagsasaya pagsasaya ngunit dibat mas mainam kung tayoy tumulong sa kapwa nating tao? $anging pantasya na lamang lamang ang id+olohiya ng pista na itoy pagpapasaya dahil maraming tao ang naghihirap.
Mga Tauhan: )risostomo *barra Maria )lara Padre %amaso
Pilosopo Tasyo %on 6ilipo Lino
Talasalitaan: Talasalitaan: 'gua bendita – binasbasang tubig magkamayaw parin ang Halimbawa: $ambal man sila! magkamayaw parin kanilang mga ugali. 'ltar mayor – gitnang mayor Tumayo ka sa harap ng entablado entablado at magsalita Halimbawa: Tumayo upang mapukaw mo mapukaw mo ang atensiyon ang lahat. sidhi – tindi sidhi ng galit sa pagitan nilang Halimbawa: $itang kita ang sidhi ng dalawa. Mag-ibayo – lumiyab Halimbawa: Huwag ka nang magsalita upang di na mag! mag! ibayo ibayo ang ang inyong pagaaway. antas – ranggo antas sa lipunan dahil Halimbawa: agkakaroon ng mga antas sa ang pamayanan ay masyadong mapangapi mapangapi sa kapwa.
Mga Tanong: 1. Ano ang mga nangyari nang nagsimula na ang kapistahan? - /maga pa lamang ay handa na ang mga banda ng musiko upang magbigay saya at salubungin ang kapistahan. Sinabayan pa ito ng tunog ng kampana at mga siklab at pasabog ng paputok. agising ang mga tao sa bayan at nagsigayak na para makiisa. 2. Ano ang naging pananaw ni $asyo sa pista? - 'ng 'ng magsay magsaya a ay dinang dinangang angahu ahulug lugan an ng pagga paggawa wa ng mga mga kabaliwan. 'ng pagsasaya! aniya pagtatapon ng pera at tumatakip sa karaingan ng lahat. Si %on 6elipe at sumang-ayon sa pananaw na ito ni Tasyo subalit subalit wala siyang magawa sa kagustuh kagustuhan an ng kapitan at ng kura. 3. Ano ang ginawang paghahanda ng taumbayan? - 'ng 'ng taumba taumbayan yan ay naghan naghanda da ng kanil kanilang ang pinaka pinakamai mainan nan na kasuotan at mga alahas. aghanda rin ng masasarap na pagkain ang bawat tahanan at hinahatak ang mga tao upang tikman ang mga ito. 4. (akit hindi tumanggi si Padr+ amaso sa alok na mags+rmon bukas? - %ahi %ahill sa mga mga tany tanyan ang g na tao! tao! mga mga kast kastil ila a at alka alkald lde e ang ang magsisimba ng araw na iyon! si Padre %amaso! kaya nagpahiwatig siya na hindi makapagbibigay ng sermon kinabukasan. Pero! hindi siya natatanggi natatanggi sapagkat sapagkat sinabi sinabi ng mga kasama kasama niyang niyang pari na
walang ibang nakakaalamat nakapag-aral sa buhay ni San %iego kundi tanging siya lamang. 5. 0ailan nangyari ang prusisyon? Ano ang mga nangyari? - Sinumulan ang mahabang prusisyon ng iba#t-ibang santo bandang alas otso ng umaga. $ahit sa prusisyon ay ipinapakita ang pagkakaiba iba ng antas antas o diskri diskrimin minasy asyon on sa lipun lipunan an kahit kahit na ang ang mga mga nagpuprusisyon ay mga ginggon. atapos ang prusisyon sa tapat ng bahay ni $apitan Tyago! na inaabangan naman nila Maria )lara! *barra at ilan pang mga $astila.
Pagpapahalaga:
Pantasya Sa kabanatang ito, ipinakita ni "i#al ang pagiging magarbo ng isang pista. $inuligsa ni "i#al sa katauhan ni $asyo na tila pantasya ang sandaling paglimot sa mga probl+ma tulad ng kahirapan ang naidudulot ng pista. Ang pista ay araw ng pagsasaya pagsasaya ngunit dibat mas mainam kung tayoy tumulong sa kapwa nating tao? $anging pantasya na lamang lamang ang id+olohiya ng pista na itoy pagpapasaya dahil maraming tao ang naghihirap.
