MODERN MOD ERNIIZAM – od kraja XVIII veka
do kraja 60-ih XX . To je KULTURA BURŽOASKOG KAPITALISTIČKOG DRUŠTVA od francuske revolucije do hladnog rata . Nastaje u doba prosvećenosti deobom jedinstvenog hrišćanskog pogleda na svet i (1874. impresionizam)
nastajanjem autonomnih institucijalnih oblasti kulture. Određen je projektom modernosti – kultura zaok zaokup uplj ljen enaa revo revolu luci cion onar arni nim m ili ili evol evoluc ucio ioni nim m odva odvaja janj njem em od trad tradic icij ijee i prog progre resi sivn vnim im napredovanje napredovanjem. m. Termin Termin modernizam modernizam nastaje prvobitno u teologiji teologiji i filozofij filozofijii gde označava označava kritiku kritiku crkveni crkvenih h kanona kanona i moraln moralnih ih propis propisa. a. Korist Koristii se kao opšta opšta odredn odrednica ica za umetni umetničke čke pokrete pokrete od realizma, naturalizma i simbolizma, preko avangardi do neoavangardi i visokog modernizma 60-ih. Priroda i istorija modernizma nije jedinstven pravolinjski evolucioni sled pokreta već haotični i protivrečan skup ekcesnih, ali i umerenih pokreta i individualnih umetničkih učinaka.
Sledeći pojmovi ulaze u rečnik modernizma: -
MODERNO DOBA – obuhvata period od renesanse , po nekima od otkrića Amerike (1492), do eksplozije prve atomske bombe u Hirošimi i Nagasakiju (1945) (1945).. Modern Moderno o doba je epoha epoha relati relativiz vizaci acije je i transf transform ormaci acije je hrišća hrišćansk nskog og feudal feudalnog nog sistem sistemaa usposta uspostavlj vljanj anjem em buržoa buržoaskog skog društva i građanske klase.
-
MODERNOM (DIE MODERNE) – se naziva skup umetničkih pojava krajem XIX veka koje nastaju kao reakcija na naturalizam i realizam i razvijaju se od simbolizma do secesije i impresioni impresionizma. zma. Modernom Modernom se naziva period period ustanovljenja ustanovljenja projekta projekta modernosti kao osećaja i prilagođenja duhu vremena i aktuelnosti.
-
RANI MODE RNIZAM – blizak pojmu moderne i označava širi skup različitih umetničkih pojava pre svega u Francuskoj, koje karakteriše zalaganje za autonomiju umetnosti (L’art pour pour l’art) l’art),, od poznog poznog realis realistič tičkog kog Kurbeo Kurbeovog vog rada rada preko preko simbol simbolizm izmaa do impres impresion ionizm izmaa i postimpres postimpresionizm ionizma. a. Za rani modernizam svojstven svojstven je razvoj modernističk modernističkee teorije teorije slikarstva slikarstva u Bodle Bodlerov rovim, im, Zoli Zolinim nim,, Malar Malarmeo meovim vim,, Sezan Sezanovi ovim, m, Gogen Gogenovi ovim m i Serao Seraovi vim m spis spisim imaa o slikarstvu. slikarstvu. Na tim osnovama prvih decenija decenija veka nastaju nastaju modernisti modernističke čke teorije teorije Klajva Bela i Rodžera Fraja koji razvijaju estetiku i poetiku direktne, autonomne i ekspresivne modernističke umetnosti. Fraj ukazuje da sa novom indiferentnošću prema likovnom prikazivanju umetnici postaj postaju u manje manje zainte zainteres resova ovani ni za tehnič tehničke ke proble probleme me i znanje. znanje. Utvrđi Utvrđivan vanje je modern modernizm izmaa sa postimpresionizmom, fovizmom i ekspresionizmom zasniva se na uverenjima 1. da su svi svi probl problem emii prik prikaz aziv ivanj anjaa u slik slikar arst stvu vu i skul skulpt ptur urii sa raz razvoj vojem em fot fotog ogra rafi fije je i fil filma ma rešeni 2. da umet umetno nosst svoj svoj smi smisao sao zado zadobi bijja time što što je izr izraz subj subjek ekttivnog vnog,, speci peciffično ičnog g i posebnog iskustva umetnika 3. razv razvoj oj eksp ekspre resi sivn vnog og nepri neprika kazi zivač vačko kog g slika slikars rstv tvaa dobij dobijaa se gublj gubljenj enjem em prep prepon onat atlj ljiv ivih ih kodova na kojima se temelji doživljaj i razumevanje umetničkog dela, što ima za posledicu to da umetnici stvaraju poetske, pedagoške i teorijske rasprave koje nude značenjski okvir njihovom radu.
-
AVANGARDA – delovala od početka XX veka do sredine 30-tih . Radikalni i militantni oblik modernizma, projekt modernosti ostvaruje se kroz ekcesne, političke i intermedijalne aktivnosti. Avangarda Avangarda razara razara autonomiju autonomiju disciplina disciplina modernisti modernističke čke kulture kulture pokazujući pokazujući da se umetnošću umetnošću može izvesti izvesti revoluciona revolucionarni rni preobražaj preobražaj života, društva, društva, kulture kulture i umetnosti umetnosti na internacion internacionalnoj alnoj svetskoj sceni istorije.
1
-
UMERENI MODERNIZ MODERNIZAM AM – nastaje u razlčitim periodima pred I svetski rat, između dva rata i posle II svetskog rata , preobražavajući ekcesne rezultate avangardi i neoavangardi u umeren umerenu, u, potroš potrošačk ačku u i masovn masovnu u kultur kulturu u građan građanske ske klase klase i srednj srednjih ih društv društveni enih h slojev slojeva. a. U zapadnim zemljama povezan je sa dominacijom tržišta i masovnih medija. Posle II svetskog rata u SSSR-u, Istočnoj Evropi i Balkanu, u zemljama realnog socijalizma, sa slabljenjem ideologije socijalis socijalističkog tičkog realizma i nastankom nastankom građanskog građanskog srednjeg srednjeg sloja sloja birokrats birokratske, ke, tehnokratsk tehnokratskee i humanističke inteligencije nastaje umereni modernizam kao ideološki neutralna, ekspresivnofigurativna i dekorativna umetnost.
-
KRIZE MODERNIZMA – jedna od najveći odigrala se 30-tih uspostavljanjem fašizma u Ital Italij ijii i inte integr grac acij ijom om futu futuri rizm zmaa u impe imperi rija jaln lnu u faši fašist stič ičku ku umet umetno nost st;; uspo uspost stav avlj ljan anje jem m nacional nacionalsoc socija ijaliz lizma ma u Nemačk Nemačkoj oj i brutal brutalnom nom likvid likvidaci acijom jom modern modernist ističk ičkee i avanga avangardn rdnee umetnosti; umetnosti; utvrđivanjem utvrđivanjem staljinizm staljinizmaa u SSSR-u SSSR-u i likvidacij likvidacijom om avangardi avangardi u ime socijalist socijalističkog ičkog realizma; velikim ekonomskim krizama i dominacijom umerenog modernizma (povratak redu) u zapadnim zapadnim demokratski demokratskim m društvima. društvima. Pojava Pojava nadrealizma nadrealizma i njegove njegove transforma transformacije cije dadaističko dadaističkog g destruktiv destruktivnog nog aktivizma aktivizma u psihoanali psihoanalitički tički individual individualni ni automatizam automatizam u fantastičk fantastičku u umetnost umetnost imaju odlike stvaranja postmoderne klime. U tom smislu može se izneti teza da modernizam i postmoderni postmodernizam zam nisu formacije formacije koje grade pravolinij pravolinijski ski istorijski istorijski niz, već paradigme paradigme koje se u različitim periodima umetnosti XX veka međusobno suprotstavljaju i prepliću. Prilog ovoj tezi su analize istoričara umetnosti Benjamina Buhloha koji je ukazao na obrte od apstrakcije (radikalni modernizam) u figuraciju (postmodernizam) kod značajnih avangardnih umetnika kao što su Đino Severini, Karlo Kara, Fransis Pikabija, Kazimir Maljevič ili Aleksandar Rodčenko.
-
epoha koja koja započ započin inje je početko VISOKI MODERNIZAM – je epoha početkom m II svetsko svetskogg rata, kada evropski umetnici odlaze u emigraciju u Francusku, Englesku u SAD, stvarajući internacionalni jez jezik ik moder moderni nist stič ičke ke umet umetno nost sti. i. Zami Zamisl slii su vezan vezanee za SAD SAD i Njuj Njujor ork, k, kao novi novi cent centar ar internaciona internacionalne lne umetnosti. umetnosti. Po Čarlsu Harisonu istoriju istoriju modernizma modernizma posle II svetskog svetskog rata određu određuju ju dva supr suprot otst stav avlj ljen enaa konce koncept ptaa mode modern rnos osti ti – Grinb Grinberg ergov ov konce koncept pt visok visokog og modernizma , koji ideje i vrednosti autonomije apstraktnog umetničkog dela dovodi do vrhunca i estetičke estetičke dogme (apstraktn (apstraktnii ekspresioni ekspresionizam, zam, postslikar postslikarska ska apstrakcij apstrakcija) a) i kritički kritički koncept visokog modernizma , koji zamisli intuicija, spontanosti, ekspresije, estetike i ideologije vidi kao oblike vrednosne, značenjske i političke organizacije kulture i sveta umetnosti (neodada, fluksus, delimično pop art, neokonstruktivizam). Grinbergova koncepcija visokog modernizma dominantna je između kasnih 40-tih i sredine 60tih. Nju karakterišu uverenja: 1. Da krea kreati tivn vno o i stvar tvaral alač ačko ko nadi nadillaze aze kri krittičko ičko 2. Da umetničkom praksom vlada adaju inuti uticij cije, direktni izrazi emocija i direktni sveobuhvatni doživljaj umetničkog dela 3. Da umet umetni ničko čko stv stvar aran anje je uve uvek k pret pretho hodi di teo teori riji ji,, tj. tj. da je je teor teorij ijaa tek sek sekund undar arni ni doda dodata tak k organskoj celovitosti i punoći umetničkog izraza (pisao je da je umetnost stvar iskustva a ne principa) 4. Da su um umetni etničk čkee dis disci cipl plin inee zat zatvo vorrene ene i aut auton onom omne ne 5. Da je cilj cilj umetn umetnik ikov ovog og autor autoref efle leks ksiv ivno nog g istr istraž aživ ivan anja ja priro prirode de umetn umetnos osti ti traže traženj njee posebnosti medija u kome radi, a to znači da slikarstvo i skulptura ne dele međusobne zajedničke aspekte, već da treba pronaći minimalan broj aspekata (plošnost, pikturalnost,
2
apstraktnost, gestualnost) koji su specifični i jedinstveni na primer baš za slikarstvo, i koje slikarstvo ne deli sa drugim disciplinama. Modern Moderniza izam m je najčeš najčešće će defini definisan san kao aistro aistrorij rijski ski pošto pošto se zalaže zalaže za modern modernost ost,, prekid prekid sa tradicijom tradicijom,, uvažavanje uvažavanje aktuelnog aktuelnog trenutka trenutka i pemanentnog pemanentnog utopijskog utopijskog projekta. projekta. Grinbergova Grinbergova modernistička teorija revidira aistorijski karakter modernizma definišući ga kao istoricizam. Teorija visokog modernizma je istoricistička pošto istoriju moderne umetnosti reinterpretira kao usme usmere ren n razv razvoj oj apstr apstrak aktn tnee umet umetnos nosti ti ili ili kao kao redu redukci kcion onis isti tičk čku u lini liniju ju koja koja se prav pravil ilno no i progr progresi esivno vno razvij razvijaa od mimeti mimetičko čkog g slikar slikarstv stvaa do apstra apstraktn ktnee dvodime dvodimenzi nzional onalne ne piktur pikturaln alnee umetnosti. Time se istorija moderne umetnosti od kraja XIX veka prikazuje kao pravilna smena stilova i pokreta (izama) koju karakteriše sve veći stepen reduktivnosti i apstrakcije.
-
POZNI MODERNIZAM – obuhvata period od kraja 60-ih do kraja 70-ih kada dolazi do ustanovljenja prakse i teorije postmodernizma i postmoderne epohe. Pozni modernizam određuju postavangar postavangardni dni pokreti pokreti koji praktično (pop art, minimalna umetnost, procesualna procesualna umetnost) umetnost) i teorij teorijski ski (koncep (konceptua tualna lna)) razgra razgrađuj đuju u pojam pojam modern modernizm izmaa (u anglos anglosaks aksonsk onskom om svetu svetu kritik kritikaa visokog modernizma, u Evropi kritika utopijskih projekata avangardi i neoavangardi) i njegovih insti instituc tucija ija.. Pozni Pozni modern moderniza izam m je paradok paradoksal salna na epoha epoha u kojoj kojoj se ekonoms ekonomska ka moć insti instituc tucija ija kulture i umetnosti utvrđuje kao suštinska snaga artikulacije sveta umetnosti, ali i epoha kada se taj isti svet radom umetnika praktičnim i teorijskim sredstvima osporava. Kao svako pozno vreme, vreme, pozni pozni modern moderniza izam m karakt karakteri eriše še kritik kritikaa i napušta napuštanje nje pojma pojma umetno umetnosti sti i istovr istovreme emeno no stvaranje remek dela modernističke kulture.
POSTMODERNIZAM – umetnost i kultura koja nastaje na kritici i prevazilaženju značenja, vrednosti, smisla i načina života modernog društva, kulture i umetnosti. Postmoderna se definiše: Kao tehnički termin označavanja različitih tendencija u umetnosti i kulturi XX veka kojima se želi prevazići i nadići moderna kultura – postmodernom se naziva odnos metafizičkog slikarstva u odnosu na futurističko avangardno slikarstvo, povratak slikarstvo, povratak redu kao opšta tendencija u francuskoj kulturi 20ih i 30ih godina, odbacivanje moderne i avangardne umetnosti u fašističkoj Italiji, nacističkoj Nemačkoj i realsocijalističkom SSSR-u, ali i skup složenih teorijskih i umetničkih dešavanja od kraja 70ih. - Kao termin periodizacije megakultura XX veka – postmodernom se označava postistorijski period nakon dovršenja moderne kulture
-
Postmodernom se nazivaju pokreti, tendencije ili dešavanja koji se odvijaju u postmodernoj epohi. Postmodernizam je umetnost koja je nastala od kasnih 70ih – loše slikarstvo, new image, patern slikarstvo, transavangarda, anahronizam, neoekspresionizam, novi divlji, neokonceptualna umetnost, neekspresionizam, simulacionizam, tehno umetnost 90ih, modernizam posle modernizma.
3
