Mga Bagong Panukala sa Ortograpiyang Filipino Komisyon sa Wikang Filipino, Edisyong 2013
1. Paghalili ng titik \k\ sa titik \c\ \c\ sa simula, gitna, gitna, penultima, o dulong pantig ng salita, kung ang salitang Espanyol ay may tunog na \k\. Espanyol
Filipino
cabo
– –
kabo
cacerola
– –
kaserola
cadena
– –
kadena
cadete
– –
kadete
caldera
– –
kalendaryo
2. Paghalili ng titik \s\ sa titik \c\ sa simula, gitna, penultima, at dulong pantig ng salita kung ang salitang Espanyol ay may tunog na \s\. Halimbawa, Espanyol cabecera
Filipino – –
kabesera
cancer
– –
kanser
cedula
– –
sedula
celda celebracion
– –
selda
– –
selebrasyon
3. Paghalili ng titik \b\ sa titik \v\, saanmang bahagi ng salita, kung ang salitang Espanyol na may \v\ ay may katumbas na bigkas na \b\ sa Filipino at iba pang lalawiganing wika, halimbawa, Espanyol cavado caviar levadura civil vaca
Filipino – – – – – – – – – –
kabado kabyar lebadura sibil baka
4. Pagtanggal ng titik \u\ sa kambal patinig na \ui\ o \ue\ pagsapit sa Filipino (at iba pang lalawiganing wika) kung ang \u\ a y hindi binibigkas sa Espanyol [silent letter]. Espanyol caqui caqui cheque cheque duque
Filipino – – –
kaki kaki tseke tseke – – duke
mantequilla qui apo
– –
mantekilya ki yapo
5. Pagpapanatili ng titik at bigkas ng \n\ na ka tabi ng isa pang katinig sa mga salitang hiram sa Espanyol kung ang salitang hiram ay binibigkas ang nasabing titik na \n\. Halimbawa, Espanyol
Filipino
inmortal inmortalidad inmaculada
– – –
ínmortal ínmortalidad ínmakulada
6. Paghalili ng \ly\ o kaya’y \y\ sa kambal katinig na \ll\ kung ang hiram na salitang Espanyol ay may gayong bigkas. Halimbawa, Espanyol
Filipino
calle callo
– –
caballo
–
kalye kalyo kabayo
7. Paghalili ng \y\ sa \i\ sa kaso ng kambal patinig na \io\ na nasa dulong pantig kung ang salitang Espanyol ay walang diin sa \i\. Halimbawa, Espanyol
Filipino
decisión revisión delirio
– – –
desisyon rebisyon deliryo
8. Paghalili ng \y\ sa \i\ sa kaso ng kambal patinig na \ia\, \ai\, \ei\ at \ie\ sa simula, gitna, penultima, at dulong pantig ng salitang hiram sa Espanyol, kung ang mahinang titik na \i\ ay walang diin at sumasanib sa malakas na titik \a\ o \e\. Espanyol Asia bailarina baile
Filipino –
Asya – baylarina – bayle
10. Kaugnay ng bilang 4, paghalili ng titik \k\ sa \q\ kung ang hiram na salitang Espanyol ay may katumbas na bigkas na \k\ sa Filipino o kaya’y lalawiganing wika. Halimbawa, Espanyol bosque caqui querida
Filipino
–
– kaki –
boske kerida
11. Kaugnay ng bilang 7, pagsisingit ng \y\ sa kaso ng kambal patinig na \ia\, \ie\, at \io\ matagpuan man ang \ia\, \ie\ at \io\ sa una, gitna, penultima, o dulong pantig, upang maibukod ang mahinang patinig na \i\ sa malalakas na pa tinig na \a\, \e\, at \o\ at maitampok ang diin, at maiwasan ang digrape o magkasunod na katinig na gaya ng \by\, \dy\, \sy\, \ty\, \ry\, \ly\ na karaniwang may di-binibigkas na patinig na \i\ sa Filipino. Halimbawa,
Espanyol
Filipino
biología cambío cardiologia
– – –
biyolohiya kambiyo kardiyolohiya
12. Pagpapanatili ng titik \i\ sa kaso ng kambal patinig na \oi\ at \ei\ kung ang \i\ ay may diin at binibigkas nang bukod na pantig pagkaraan ng naunang pantig kung hindi man salitang ugat. Espanyol egoismo boicoteo boíl
Filipino
–
– egoismo boíkoteo boíl –
Panghihiram sa Inggles Ang panghihiram ng mga salita sa Inggles ay maaaring gawin alinsunod sa orihinal na bigkas na Amerikano o British, ngunit kung gagawin ito ay malaki ang problemang idudulot sa pambansang wikang Filipino at sa mga wikang lalawiganing gaya ng Bikol, Ilokano, Kapampangan, Pangasinan, Tsabakano at iba pa. Ito ay sapagkat makapapasok sa taal na palabigkasan ang bigkas na banyaga, at ang mga panuto’y posibleng kumiling sa banyaga kaysa taal na pagbigkas o pagsulat. Upang maiwasan ito, maipapanukala na ang paraan ng pagpapantig at pag-angkin ng mga hiram na salitang Ingles ay baybayin alinsunod sa paraan ng pagbaybay sa Filipino. Bagaman sa ganitong paraan ay maaaring magdulot ng pagkalito dahil sa pangyayaring may maikli at mahabang patinig, at walang diin [unvoiced] at may diin [voiced] sa mga katinig sa Inggles, mapadadali naman ang panghihiram at pag-angkin sa Filipino at iba pang lalawiganing wika. Mga prinsipyo sa panghihiram sa Inggles 1. 1. Paghiram ng mga salita sa Inggles na ang mga patinig ay maiikli ang tunog, at ang mga kasama nitong katinig ay hindi kinakailangang palitan o halinhan ng iba pang katinig sa Filipino. Halimbawa[ii], fan, fat, fad, gap, gab, gal, ham, jab, mat, pan, pad, rag, tab, tag, van, vat, beg, gem, gel, hem, keg, peg, dip, fin, fig, fit, gin, gig, jib, jip, kin, nip, rim, rig, sip, tin, wit, bop, cod, cog, jog, lob, lot, mob, pod, sod, bum, bus, bud, cud, gum, gut, hug, hut, jug, lug, nun, pun, pug, sum, tug. deposit, ant, apart, absorb, absent, aspirin, asparagus, artist, hotdog bun, madman, jetlag, winzip, dotcom, nipper, mentor, metal, network, vetmed, pigpen, tandem, yam jam, penpal, hot rod, rum jig, tenpin, hitman, bedbug, Sun God, lapdog, wet rug, ten bids, tiptop, tidbit, big bag, laptop, wet-mop, kidnap, task, setback, riprap, jetlag, hiphop, lab kit, Denmark, pitbull, dad or mom, cat-nap, sub-par, bar mug, nut bolt, humbug, red lips, lollipop, helper, inherit, malignant 1. Paghiram ng buong salita kung ang mga salitang Inggles ay magkakaproblema sa pag-unawa kapag binaybay sa Filipino. Halimbawa,
act (na alanganing baybayin na \ak\, ngunit puweden g tanggapin kapag may dalawa o higit pang pantig, gaya ng aktor mula sa actor o akting mula sa acting)
apt (na alanganing baybayin na \ap\) na maitutumbas din sa \up\ na may maikling tunog schwa ng \u\ sa Inggles na nag naglalaho pagsapit sa Filipino. cat (na alanganing baybaying kat na pangalan ng tao, at itumbas din sa cut na may maikling tunog \u\) cap (na alanganing baybaying kap, na puwedeng gamitin din sa cup na may maikling tunog schwa ng \u\ sa Inggles) cab (na alanganing baybaying kab na magagamit din sa maikling tunog na \u\ sa cub) fun (na maaaring maging fan o pan, kapag binaybay sa Filipino) gun (na maaaring maging gan, gaya sa masing g an, bukod sa higit na popular ang taguring baril sa gun) rain (na maaaring reyn, at maikakabit sa rein, bukod sa popular ang ulan)
