ARALIN 6
Pag - usbong ng Malayang Kaisipan at Naunang Pag – aalsa
ANG PAGKAKAISA AT PAGKAKAWATAK-WATAK NG MGA MG A PILIPINO SA PAG-AAKLAS LABAN SA MGA ESPANYOL
PANIMULA Mula pa man ng unang dumating nag mga Espanyol sa Pilipinas ay hindi na buo ang nagging pagtangggap sa kanila ng mga Pilipino. Bagaman may ilang bukas palad buong puso silang tinanggap at marami rin naman ang hindi sumang-ayon sa kanilang mga kagustuhan at pawang lumaban sa kanila tulad ni Lapu-Lapu. Marami pang iba na lumaban sa mga Kastila sa loob ng mahabang panahon ng kanilang pamamalagi sa Pilipinas. May iba’t ibang kadahailanan ang bawat pag -aaklas na inilunsad ng mga Pilipino mula sa iba’t ibang mga lugar sa bansa. Ang ilan ay nagtagumpay sa kanil ang layunin ngunit kalimitan sa kanila ay hindi. Ang lahat ng mga ito ay siyang naglunsad naglunsad upang unti – – unting mabuo ang malayang kamalayan ng mga mas makabagong Pilipino ng kanilang panahon. Ito ang kanilang nagging daan at paraan upang ang kalayaang matagal na nilang inaasam ay kanila nang makamit matapos ang maraming taon ng mahirap at madugong pakikidigma.
Sa araling ito, inaasahang:
Nababalangkas ang pagkakaisa o pagkakawatak-watak ng mga Pilipino sa mga mahahalagang pangyayari at mga epekto nito sa naunang mga pag-aalsa laban sa kolonyalismong Espanyol.
ALAMIN MO
Anu-ano kaya ang ang nagging dahilan kung bakit bakit hindi nagtatagu nagtatagumpay mpay ang ang mga pag-aalsa pag-aalsa ngmga Pilipino laban sa mga Kastila? Papapaano nila napagtagumpayan ang mga balakid na ito upang makamtan ang kalayaan ng bansa?
Mula sa panahon ng barangay, ang mga Pilipina ay pinahahalagahan na. Marami silang mahahalagang ppel na ginampanan bilang mandirigma, babaylan, at higit sa lahat, bilang ilaw ng tahanan. Ang pagdating ng mga mananakop na Espanyol ang dala ng pagbabago sa mga kababaihan. Tanging ang mga kalalakihan na lamang ang nakapag-aral noon. Kapuna-puna rin na higit na mas marami ang mga lalaking nababanggit sa kasaysayan ng bansa na kalimitan pa ay pawing mga Heneral ng rebolusyon mula sa Maynila. Napapanahon na upang mabigyan natin ng pagpapahalaga ang mga Rebolusyonaryo mula sa iba’t ibang rehiyon, lalawigan at secto r, kabilang na ang mga kababaihan na mga tumulong at nakidigma para sa bayan.
Pag - usbong ng Malayang Kaisipan at Naunang Pag - aalsa Ang pag-aalsa pag-aalsa o paggamit paggamit ng armas ay unang nagging pagtugon pagtugon ng mga Pilipino sa pagtrato sa kanila ng mga Espanyol. Tulad ng ginawa ni Lapu-Lapu noong 1521, ipinasiya ng ibang mga Pilipino na tapatan din ng dahas at armas ang mga pagmamalupit ng mga Kastila. Marami at magkakaiba ang dahilan na nagbunsod sa mga P{ilipino upang ang mga Espanyol ay kanilang kalabanin. Muling pag-aralan ang nasa tsart sa ibaba. Dahilan Labis na Tributo o Buwis Paggawa
Relihiyon
Mga Namuno Lakandula at Sulayman Juan de la Cruz o Palaris Diego at Gabriela Silang Sumuroy Malong Maniago Bankaw Tamblot Tapar Dagohoy Apolinario dela Cruz o Hermano Pule
Taon 1577 1762-1764 1762-1765 1649-1650 1660-1661 1660-1661 1621 1621 1663 1744-1829
Lugar Maynila Pangasinan Ilocos Samar Pangasinan Pampanga Leyte Bohol Panay Bohol
1840
Quezon
Resulta ng mga Rebelyon Pawang nabigo ang mga inilunsad na mga rebelyon sanhi ng iba’t ibang kadahilanan. Unang dahilan ang kawalan ng pagkakaisa. Wala pa sa kamalayan noon ang mga Pilipino na silang lahat ay nagmula sa isang lahi lamang, kaya’t nararapat na sila a y magtulungan. Magkakaiba ang kanilang dayalekto, kaya hindi nila maunawaan ang isa’t isa. Naging madali para sa mga Espanyol na gamitin ang taktikang “divide et empera” o divide and rule”. Upang supilin ang pag-aalsa ng isang lalawigan, hindi na kailangan ang mga puwersang espanyol mula sa Maynila. Nakakukuha sila ng mga tulong mula sa mga karatig na pook. Nang inilunsad
ni Tamblot ng Bohol ang kaniyang pag-aalsa, 300 mandirigmang Cebuano ang nakuha ng mga Espanyol para tumulong sa kanila. Pangalawang dahilan ng pagkabigo ng mga rebelyon ay ang kakulangan ng mga armas na siyang gagamitin sa rebolusyon. Kadalasan ang gamit lamang nila sa kanilang mga pagaaklas ay ang kanilang mga tabak, itak, sibat at pana na pawing walang kalaban-laban sa mga baril at kanyon na dala at gamit ng kanilang mga kalaban. Pangatlong dahilan ay ang kawalan nila ng maayos na estratehiya at pagpaplano. Ang mga pag-aaklas ay agad-agad na inilulunsad nang walang isinasagawang mahusay na pagpaplano. Ang ilan sa kanilang mga lider ay wala ring kasanayan o pagsasanay sa paghawak ng mga armas kungkaya’t sila ay hindi handa sa oras na sila ay mapalaban. Ang ilan naman ay hindi mahusay ang pamamahala sa mga kasapi ng kanilang pangkat o grupo. Pang-apat na dahilan ay ang pagiging maliliit ng kanilang mga grupo. May mga pagaalsa na isinasagawa lamang nila para sa kanilang mga pansariling kadahilanan, kung kaya’t binubuo lamang ito ng maliit na bilang ng mga mandirigmang kasapi nito. Naging madali para sa mga Espanyol ang pagsupil sa kanila.
Pagsilang ng Nasyonalismo Sa unang dalawang siglo ng pananakop ng mga Espanyol, tahimik na tagasunod lamang ang mga nakararaming mga Pilipino. Bagaman may mga rebelyong naganap sa simula pa lamang ng pagdating ng mga Espanyol, hindi ito nakatulong upang mapag-isa ang mga Pilipino. Ang pagdating pagdating ng huling siglo o ika-19 na siglo ay nagging saksi sa mga maraming pangyayari na nagulot ng maraming mga pagbabago. Ang mga pagbabagong ito ang siyang nagbukas daan sa pagsilang ng damdaming nasyonalismo o diwng makabansa ng mga Pilipino.
Pagbubukas ng Suez Canal Ang paglalakbay mula sa Espanya patungo sa Pilipinas ay nagging mas madali at mas malapit ng 9700 kilometrong layo.Dumami ang mga espanyol sa Pilipinas na nagpalaki rin ng bilang ng mga mestizong Espanyol. Sila ay mga bunga ng mga mag-asawang Pilipino at Espanyol. Nakarating din ang maraming makabagong kaisipan na nakalakip sa mga librong inaangkat sa Pilipinas. Ang Pilipinas ay binuksan sa pandaigig na pamilihan noonpang 1830. Ang paglayang paglayang Estados Unidos at France matapos maglunsad maglunsad ng rebolusyon rebolusyon ang mga mamayan sa kani-kanilang mga lugar ay nagging inspirasyon ng mga kabataan.
Paglaki ng Middle Class Nabibilang sa panggitnang antas ng lipunan o ng middle class ang mga mestizong Espanyol, mestizong Tsino, at mga principalia. Ang mga kabataang nagmula sa mga grupong ito ay pawang mga nakapag-aral. Tinatawag silang mga illustrado. Sila ang nagpasimula ng pagtawag sa kanilang sarili bilang mga Pilipino. Ang mga illustrado illustrado ay ipinapadala ipinapadala sa ibang Espanya Espanya upang makapag-aral. makapag-aral. Nakahalubilo Nakahalubilo nila ang mga kabataang Espanyol na may mga makabagong pananaw. Sila man ay nakikipaglaban para maisulong sa Espanya ang maraming pagbabago sa sistema ng kanilang pamahalaan. Nagkapalitan ng mga ideya ang mga kabataang nagmula sa Espanya at sa Pilipinas kaugnay ng kanilang mga nararanasan.
Pagdating ni Carlos Maria de la Torre Noong 1868, napatalsik sa kaniyang trono ang pinuno ng kaharian sa Espanya, si Reyna Isabel II. Pumalit ang isang pamahalaang republika kaya ang naipadalang gobernadorheneral sa Pilipinas ay may liberal ding pamamaraan ng pamumuno. Siya ay si Carlos Maria dela Torre. Napamahal siya sa maraming mga Pilipino. Nakikipag-usap siya sa mga PilipinoIpinagbawal niya ang paggamit ng dahas, ang labis na buwis at ang sapilitang paggawa. Ilan sa mga nakinabang sa kaniyang pamamahala ay ang mga paring secular at ang mga manggagawa sa arsenal ng armas ng Cavite Sa maikling panahong itinagal ni dela Torre sa Pilipinas, naranasan ng mga Pilipino ang ilang kalayaan na dati-rati ay kailanman ay hindi nila natikman. Tatlong taon lamang ang inilagi ni dela Torre bilang gobernador-heneral ng bansa dahil noong 1871, nakabalik sa kaniyang kapangyarihan si Reyna Isabela II. Lumisan si Carlos Maria dela Torre at pinalitan siya ni Rafael de Izquierdo. Ang lahat ng mga kalayaang tinamasa ng mga Pilipino ay muling binawi ng bagong gobernador-heneral sa kaniyang pamumuno sa Pilipinas.
Isyu ng Sekularisasyon ‘ Ang isyu ng sekularisasyon ay isang matinding isyu sa kkaparian noong ika-18 ika-1 8 na siglo. Ang sekularisasyon sekularisasyon ay ang pagbibigay pagbibigay ng karapatan sa mga paring Pilipino ng karapatan na magkaroon ng sarili nitong parokya. Noong ua, ang mga pari sa Pilipinas ay nahahati sa dalawang grupo – ang – ang mga paring secular at ang mga paring regular na pawing mga Espanyol. Dahil sa pagganda ng buhay ng mga Pilipino, marami sa mga magulang ang nagnaisa na ipasok sa seminary ang kanilang mga anak na lalaki upang maging pari. Gayunpaman, mababa ang pagtingin ng mga paring Espanyol sa mga paring Pilipino, kaya katulong lamang sila ng mga ito.
Dahil sa paglaki ng mga parokya at paglisan ng mga Heswita sa Pilipinas, nagkaroon ng kakulangan sa mga pari. Itinadhana ng hari ng Espanya ang pagpapatupad ng dikring 1774 na nagbigay sa mga Pilipinong pari ng karapatan na magkaroon na rin ng kanilang sariling parokya. Nang magbalik ang mga Heswita sa Pilipinas, maraming Pilipinong pari ang natanggalan ng katungkulan at posisyon sa kani-kanilang mga parokya. Nagkaisa ang mga Pilipinong pari na ipaglaban ang kanilang karapatan na pamunuan ang kanilang sariling parokya. Isa sa mga nangunang mga pari sa pagtatanggol ng kanilang mga karapatan ay si padre Pedro Pelaez. Kabilang siya sa grupo ng mga Espanyol na creoles o insulares. Tubo siyang Pagsanjan, Laguna. Kinilala siya bilang lider ng mga Pilipinong pari. Naging maikli ang kaniyang pakikipaglaban. Namatay siya noong 1863 sa loob ng gumuhong Katedral ng Maynil dahil sa lindol. Pinalitan siya ni Padre Jose Burgos na isa naming mestizong Pilipino. Tubo siyang Vigan, Ilocos Sur at kinilala bilang isang matalino at mahusay na pari. Ipinagpatuloy niya ang nasimulan ni Padre Pelaez.
Kamatayan ng GOMBURZA Nang mahirang si Rafael de Izquierdo bilang kapalit ni dela Torre sa pagiging gobernador-heneral, ipinagkait niyang muli ang mga karapatang tinamasa ng mga Pilipino. Kabilang sa mga naapektuhan nito ay ang mga nagtatrabaho sa Fort Felipe sa Cavite na isang arsenal ng armas. Pinagbayad silang muli ng buwis. Noong Enero 20, 1872, pinamunuan ni Sarhento La Madrid ang pag-aalsa ng mga Pilipino sa nasabing arsenal ng armas. Napatay nila ang maraming Espanyol sa loob ng moog, ngunit nasupil din sila agad. Apatnapu’t isa sa mga nag -aklas ang napatay, samantalang ang iba ay nakakulong. Pagkaraan ng ilang araw, ang labingtatlo pang nag-aklas ay ipinapatay na rin. Sa sumunod na mga araw, marami ang hinuli at ikinulong. Kasamang idinawit sa nasabing pag-aalsa sina Padre Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora. Ang layunin ng pagdawit sa kanila ay upang takutin ang mga paring Pilipino at huwag nang isulong ang isyu ng sekularisasyon. Idinaos ang mabilis na paglilitis sa kanila. Ang kanilang kamatayan ay nagpaalab sag alit ng mga Pilipino. Inialay ni Jose Rizal ang kaniyang ikalawang nobela na El Filibusterismo sa tatlong pari.
GAWIN MO
Gawain A Anu-ano ang ang mga dahilan kung kung bakit ang mga mga pag-aalsa at at mga rebolusyong rebolusyong sinimulan ng ng mga Pilipino ay kadalasang hindi nagtatagumpay? 1. 2. 3. 4. 5.
Gawain B Magbigay ng halimbawa sa mga dahilan ng pag-aalsa na nasa ibaba. Tukuyin ang pinagugatan ng kanilang pag-aalsa A. Relihiyon Relihiyon 1. 2. 3.
B. Paggawa at Buwis 4. 5.
Gawain C Iguhit sa patlang ang
kung tama ang pahayag at
naman kung hindi
____1. Isa sa dahilan ng pagkabigo pagkabigo ng mga rebolusyonginilunsa rebolusyonginilunsad d ng mga Pilipino ay ang kanilang hindi pagkakaisa. ____2. Ang mga heneral heneral ng mga kilusan ng rebolusyon rebolusyon ay pawang bihasa at magagaling magagaling sa paghawak ng armas.
____3. Maliban sa mga kalalakihan ay may mga kababaihan kababaihan din na kasapi ng katipunan at kasama rin sa mga pakikidigma. ____4. Nakapagpapalaka Nakapagpapalakas s ng loob ng iba pang rebolusyonaryo rebolusyonaryo kapag nalalaman nila na nagtagumpay ang ibapang rebolusyonaryo sa mga karatig bayan. ____5. May May mga reboljusyong reboljusyong naging matagumpay matagumpay ang mga mga Pilipino. Pilipino.
Gawain D Ipaliwanag sa maikling pangungusap o talata ang pagbabago sa kamalayan na naidulot ng mga sumusunot na salita o kaisipan o pangyayari sa mga Pilipino. 1. Pagbubukas ng Suez Canal
2. Paglaki ng Middle Class
3. Pagdating ni Gobernador-Heneral dela Torre sa Pilipinas
4. Sekularisasyon
5. Pagbitay sa GOMBURZA
TANDAAN MO
Ilan sa mga dahilan ng pagkabigo ng mga rebolusyong inilunsad ng mga Pilipino ay ang mga sumusunod: o Pagkakaroon ng magkakaibang diyalekto o Hindi pagkakaisa o Kawalan ng Nasyonalismo o Nabubuo lamang ng maliliit ng pangkat at watak-watak o Makasariling mithiin at adhikain sa pakikipaglaban o Kakulangan sa armas at kasanayan sa paggamit ng mga ito Maka,lipas ang mahabang panahon ng pakikibaka laban sa mga Espanyol ay untiunting nabuo ang Nasyonalismo sa mga Pilipino Ang mga nagbunsod nagbunsod ng pagkakabuo pagkakabuo ng pagkakaroon ng Nasyonalismo ng mga Pilipino ay ang mga sumusuno: o Ang pagbubukas ng Suez Canal o Ang paglaki o pagdami ng nabibilang sa Middle Class o Ang pagdating sa Pilipinas ni Gobernador Heneral dela Torre o Ang isyu gng Sekularisasyon o Ang pagbitay sa 3 Paring Pilipino na sina Padre Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora na kilala sa tawag na GOMBURZA
