lapres isolasi jahe

LAPORAN RESMI KIMIA ORGANIK III

A. JUDUL

: ISOLASI MINYAK JAHE DARI RIMPANG JAHE

B. HARI/TGL PERCOBAAN: MULA MULAII PERC PERCOB OBAA AAN N : Rabu, 15 Oktober 2014 Puku 0!"40 SELESAI PERCOBAAN: Rabu, 15 Oktober 2014 Puku 1#"00 C. TUJUAN PERCOBAAN :

1" Da$at %e%&&' %e%&&' $eraata( $eraata( )a(* )a(* +&butu'ka +&butu'ka( ( eua& +e(*a( +e(*a( $er-obaa(" $er-obaa(" 2" Da$at %e%&&' %e%&&' ba'a(.ba' ba'a(.ba'a( a( )a(* )a(* +&butu' +&butu'ka( ka( eua& eua& $er-oba $er-obaa(" a(" #" Da$at %e(*&o %e(*&oa& a& %&()ak %&()ak /a'e /a'e +ar& +ar& r&%$a(* r&%$a(* /a'e /a'e +e(*a( +e(*a( -ara )a(* )a(* te$at" te$at" D. KAJIAN TEORI Ja'e +aa% ba'aa at&( +&ke(a +e(*a( (a%a Zingiber (a%a  Zingiber officinale %eru$aka( uku

te%u.te%ua( atau &(*&bera-eae" Ja'e %eru$aka( tu%bu'a( +e(*a( bata(* e%u, ta(*ka& 'au +a( +&e(*ka$& +e(*a( buu %&kro" Akar /a'e %e%be(tuk u%b& +a( a &% +&ke(a +e(*a( r&%$a(* /a'e atau r'&o%a" R'&'o%a &(& %eru$aka( te%$at /a'e %e()&%$a( -a+a(*a( %aka(a( 'a& %etabo&%e" R&%$a(* /a'e %e(*a(+u(* bebera$a at akt&, a(tara a&( &(*&bere(, ka%e(a, e%o(&(, &(*&bero,+a( oeoro&( )a(* terba*& ata *&(*ero, 'a*o, re&(, &(*&ber&( +a( a&(.a&(" Se-ara u%u, aro%a k'a $a+a /a'e +&ebabka( oe' ka(+u(*a( %&()ak at&r&()a e+a(*ka( raa $e+a()a beru%ber $a+a oeore&(()a" M&()ak at&r& %eru$aka( %&()ak +ar& ta(a%a( )a(* ko%$o(e(()a e-ara u%u% %u+a' %e(*ua$ e'&(**a ba()ak )a(* %e()ebut %&()ak terba(*" M&()ak at&r& +&ebut /u*a etherial oil  atau  atau %&()ak eter& kare(a ber&at e$et& eter" Daa% ba'aa &(ter(a&o(a b&aa +&ebut essential oil  3%&()ak  3%&()ak ee( kare(a ber&at k'a eba*a& $e%ber& aro%abau 3ee(" De&(&& &(& +&%aku+ka( u(tuk %e%be+aka( %&()ak e %ak +e(*a( %&()ak at&r& )a(*  berbe+a ta(a%a( $e(*'a&()a" M&()ak at&r& +a$at +&&oa& +ar& ba*&a(.ba*&a( tu%bu'a( tu%bu'a( e$ert&6 bata(*, ku&t, bua', +au( atau bu(*a, (a%u( /u%a'()a 'a()a eba*&a( ke-& a/a, )a&tu 1.#7" M&()ak at&r& %e%&&k& bebera$a &at,+&a(tara()a 6 1" Da Da$a $att +&+e +&+et t& &a a&" &" 2" 8& 8&+a +ak k %e(&( %e(&(** **a aka ka( ( (o+a" (o+a" #" 8& 8&+a +ak k ter terab abu( u(ka ka(" (" 4" 8&+a +ak k te te(* (*&k &k""

1

5" 8& 8&+a +ak k %e(* %e(*a( a(+u +u(* (* aa% aa%"" 9" Me Me%& %&& &k& k& ba bau u k'a k'a" " :" 8& 8&+ak +ak arut +aa% +aa% $earut $earut a&r, arut +aa% +aa% eter, koroo koroor%, r%, +a( $earut $earut or*a(&k or*a(&k a&(" a&(" ;" Seba* Seba*&a( &a( ko%$o( ko%$o(e( e( ka(+u( ka(+u(*a( *a( %&()ak %&()ak %u+a %u+a' ' %e(*ua$" %e(*ua$" !" Da Da$a $att %e%b %e%be( e(tu tuk k kr& kr&ta ta" "

Minyak atsiri yang terdapat pada tanaman jahe didapatkan dengan metode ekstraksi dan distilasi/penyulingan. Senyawa-senyawa oleoresin yang terdapat didalam ampas jahe diperkirakan bersifat nonpolar. Maka untuk mengekstrak senyawa oleoresin tersebut diperlukan pelarut yang bersifat nonpolar seperti n-hexana, etilenklorida, petroleum eter, aseton dan sebagainya. Ko%$o(e( uta%a %&()ak at&r& a+aa' ter$e(a +a( turu(a( ter$e(a )a(* %e(*a(+u(* ato% ok&*e(" 8er$e(o&+ 8er$e(o&+ %eru$aka( e()a5"

Gambar 1. Reaks b!s"#ess #er$e"!% 2

8er$e(o&+ )a(* terka(+u(* +aa% %&()ak at&r& %e(&%buka( bau 'aru% atau bau k'a +ar& ta(a%a(" Se-ara eko(o%& e()a +a( eku&ter$e(a 315 ato% >" =ebera$a -o(to' %o(oter$e(a a(tara a&( *era(&o, &%o(e(a, ka%or, %e(to, +a( a&(. a&(" Ya(* ter%auk eku&ter$e(a %&()ak at&r& a(tara a&(

γ 

.b&aboe(, kar&o&e(,

a(to(&(, +a( a&(.a&(" Sea&( ter$e(a, %&()ak at&r& /u*a ba()ak %e(*a(+u(* e()a ea%a 11 /a% %e(*'a&ka( ka+ar a&r 11,54 C 0,2!7 +e(*a( ka+ar 9B.*&(*ero 1;,;1 %**"

Gambar &. G"'er!(

Gambar ). S*!'a!(

Gambar +. ,"'er!"

M&()ak /a'e %eru$aka( aa' atu %&()ak at&r& )a(* +a$at +&&oa& +ar& r&%$a(*  /a'e 1,5.#,07 +ar& berat /a'e ker&(*" M&()ak /a'e +&*u(aka( eba*a& -a%$ura( $e%buata( ko%et&k, ba'a( $e()e+a$ %aaka(, +a( eba*a& obat" Se()a
α  .kurku%&(a, α  .&(*ebere(a,  β .aku&$ea(+re(a" M&()ak at&r& %eru$aka( 

%&()ak +ar& ta(a%a( )a(* ko%$o(e(()a e-ara u%u% %u+a' %e(*ua$ e'&(**a ba()ak )a(* %e()ebut %&()ak terba(*" M&()ak at&r& +&ebut /u*a et'er&a o& kare(a ber&at e$ert& eter" Daa% ba'aa &(ter(a&o(a +&ebut ee(t&a o& kare(a ber&at k'a eba*a& $e%ber& aro%a  bau" A+a t&*a -ara u%u% u(tuk %e(*a%b& ko%$o(e( at&r& +ar& tu%bu'a( 6 D&t&a&, Ektra& +e(*a( $earut +a( $e(*a&ra( u+ara atau aera& 3Rob&(o(,1!!5" M&()ak at&r&  b&aa()a ter+a$at $a+a kee(/ar %&()ak ta(a%a(" Me(urut Gue(t'er, $roe $ee$aa( %&()ak at&r& $a+a +&t&a& ba*&a( ta(a%a( +&+aarka( $a+a $roe '&+ro+&u& )a&tu +&u& %&()ak at&r& +a( a&r $a(a %eau& %e%bra( ta(a%a(" D&t&a& $a+a teka(a( re(+a' +a( u'u re(+a' %e%u(*k&(ka( ter/a+&()a $e(*ura&a( oe' e(&%, e'&(**a %e(&%buka( $eruba'a( ka(+u(*a( /ar&(*a(" >ara &oa& a&( a+aa' +e(*a( ektra& %e(**u(aka( uatu $earut or*a(&k" =ebera$a %&()ak at&r& )a(* berbobot %oeku re(+a' terau %u+a' arut +aa% a&r u(tuk +&ektrak& +e(*a( $earut or*a(&k e-ara e&&e(" Pearut or*a(&k )a(* e&&e( %&a()a (.'eka(a %eru$aka(  /e(& $earut or*a(&k beru(*& u(tuk %e(*ektrak& e%ak atau u(tuk %earutka( e%ak, e'&(**a %eruba'
Setea' +&$eroe' %&()ak at&r&, ke%u+&a( +&ta%ba'ka(

 Natr&u% Suat a('&+rat ke +aa% *ea beker )a(* ber&& %&()ak at&r&" Pe(a%ba'a( &(&  bertu/ua( u(tuk %e(*&kat a&r )a(* %a&' ber-a%$ur +e(*a( %&()ak at&r& e'&(**a +&$eroe' %&()ak at&r& )a(* %ur(&" Se-ara teor& I(+ek b&a %&()ak at&r& a+aa' 1,4;50.1,4!20 +e(*a( ka+ar a&r ;97 +aa% /a'e e*ar"

!

E. ALAT DAN BAHAN

:

1. A(a# a(a#

-m(a*

Satu et aat ektrak& o'et

1

E@a$orator

1

Ko%$or &tr&k

1

Gea ukur 100 %

1

Gea ukur 10 %

1

Ka-a aro/&

1

Gea k&%&a 100 %

1

>oro(* $&a'

1

 $e(*a+uk

1

&. Ba*a" a" Natr&u% uat a('&+rat 3Na2SO4  b" Ja'e ker&(* C 15 * -" Hea(e +" Ja'e baa'

"

. ALUR KERJA 1. Persa$a" Sam$e(

#impang $ahe %ibersihkan dari kotoran yang melekat %ikeringkan &'ukup diangin-anginkan( pada suhu ruang %igiling Serbuk jahe &. Pe"e"#a" Ka%ar ar -a*e

 $ahe segar - D&t&%ba(* 1 *r 

erat awal %io)en pada suhu 11**+ selama " menit %itimbang kembali %i'atat beratnya erat akhir

D&ua(*& a%$a& berat ko(ta(

). s!(as m"0ak -a*e a. ara m!%er"

1** ml n-hexane pro-analisi

1" gram serbuk jahe

%imasukkan kedalam alat soxhlet %imasukkan ke labu ekstraktor yang berisi dua buah batu didih

%ilakukan ekstraksi sampai pelarut tidak berwarna

kstrak %iuapkan dengan e)aporator arutan terpisah

3elarut

Minyak jahe - D&$ekatka( +e(*a( -ara +&ua$ka(

%itambah a2S0! anhidrous %isaring #esidu

Minyak jahe - D&'&tu(* re(+e%e( - D&te(tuka( &(+ek  b&a()a

asil pengamatan

b. ara #ra%s!"a(

100 % (.'ea(e $ro.

C15 *ra% erbuk /a'e

a(a&&

- D&%aukka(

- D&%aukka( ke abu

ke+aa% aat o'et

ektraktor )a(*  ber&& +ua bua'  batu +&+&'

- D&akuka( ektrak& a%$a&  $earut t&+ak ber
- D&tu(**u a%a$& -a&ra( /atu' ke abu -

3elarut

ektrak  Aat o'et +&buka Sa%$e +&a%b& Aat +&ke%ba&ka( $t e%ua Pearut +aa% abu ektraktor +&ua$ka( a%$a& %e%e(u'& aat o'et ou%e +&/a*a a*ar t&+ak /atu' ke ba
ekstrak - D&$ekatka( +e(*a( -ara +&ua$ka(

%itambah a2S0! anhidrous %isaring #esidu

Minyak jahe - D&'&tu(* re(+e%e( - D&te(tuka( &(+ek  b&a()a

asil pengamatan

G. Has( Pe"'ama#a" N!

Je"s Ke'a#a"

Per&a$a( Sa%$e #impang -

1

%ibersihkan dari kotoran yang melekat %ikeringkan %iayak

-

Serbuk jahe

Pe(e(tua( Ka+ar A&r Ja'e  $ahe -

%itimbang 1

erat

22 - %io)en 11**+ selama " menit - %i'atat beratnya

erat

#"

1** ml pelarut

1" gr

n-heksana pro

serbuk jahe

Has( .Serbuk /a'e 6
D'aa"/ Reaks Kesm$(a"  .Pearut )a(* Ioa& %&()ak /a'e +ar& +&*u(aka( a+aa' (. r&%$a(* /a'e +a$at 'ea(e )a(* ber&at +&akuka( +e(*a( -ara (o(.$oar kare(a ektrak& tra+&&o(a ka(+u(*a( e()a
%imasukkan ke abu ekstrator erisi batu didih kstraks -

-

3elaru

3elaru

%imasukk an ke 4lat soxhlet

%iekstrasi sampai 'airan pelarut  5idak berwarna

%itunggu sampai 'airan jatuh ke labu kstraktor 4lat soxhlet dibuka Sampel diambil 4lat dikembalikan seperti semula 3elarut dalam labu ekstraktor diuapkan sampai memenuhi alat soxhlet 6olume dijaga agar pelarut tidak jatuh ke bawah kstr

kstr

. etea' +&ektrak  bera&ra( /atu' ke abu ektraktor eba()ak 55 ka&" . Setea' +&$ekatka(,  ber

 /u*a %a&' /au' +ar& ka+ar a&r e-ara teor&, 'a &(& +&%u(*k&(ka( kare(a $roe  $e(*o@e(a( )a(* kura(* ber/aa( e%$ur(a kare(a ket&ka  $e%a(aa( bera(*u(* o@e( er&(* +&buka"

-

-

#esidu

%ipekatkan dengan 'ara diuapkan %itambahkan atrium Sulfat

Minyak

-

%ihitung randemen %itent ukan indeks bias

asil 3engamatan

H. ANALISIS DAN PEMBAHASAN

Per-obaa( )a(* ber/u+u Ioa& %&()ak /a'e +ar& r&%$a(* /a'e &(& bertu/ua( u(tuk  %e%&&' $eraata( )a(* +&butu'ka(, %e%&&' ba'a(.ba'a( )a(* +&butu'ka( erta %e(*&oa& %&()ak /a'e +ar& r&%$a(* /a'e +e(*a( -ara )a(* te$at" Pa+a $er-obaa( &(& u(tuk %e%$eroe' %&()ak at&r& )a(* ter+a$at +aa% r&%$a(* /a'e %e(**u(aka( %eto+e ektrak&, )a&tu ektrak& o'et kare(a a%$e )a(* +&*u(aka( beru$a $a+ata(" Pa+a $er-obaa( &(& ka%& %e(**u(aka( -ara tra+&&o(a u(tuk %e%&a'a( %&()ak at&r& 3%&()ak /a'e +e(*a( $earut()a"  La(*ka' $erta%a )a(* +&akuka( a+aa' $er&a$a( a%$e, )a&tu +e(*a( -ara %e%ber&'ka( /a'e e*ar +ar& kotora(.kotora( )a(* %e(e%$e ke%u+&a( +&&r& t&$&.t&$&

± 4 'ar& $a+a u'u ka%ar 3#0 0>" Ha &(& +&akuka(

+a( +&ker&(* a(*&(ka( ea%a

a*ar at )a(* ter+a$at +aa% /a'e t&+ak '&a(* +aa% $roe $e(*er&(*a(" Sea(/ut()a  /a'e )a(* u+a' ker&(* +&*&&(* +a( +&a)ak e'&(**a +&+a$atka( erbuk /a'e" Na%u( kare(a $roe $e(*a)aka( )a(* kura(* e%$ur(a e'&(**a a%$e %a&' e+&k&t kaar" Pe(*a)aka( bertu/ua( u(tuk %e%$erbear ua $er%ukaa( erbuk /a'e, erbuk /a'e %e%&&k& ua $er%ukaa( )a(* bear e'&(**a $earut eb&' %u+a' u(tuk %earutka( ko%$o(e( /a'e" Sea(/ut()a +&akuka( $e(e(tua( ka+ar a&r +ar& /a'e e*ar" Seba()ak 1,0#1 * /a'e +&%aukka( ke +aa% o@e( +e(*a( u'u 110 0> ea%a 5 %e(&t" Ke%u+&a( +&t&%ba(* +&+a$atka( %aa()a 0,449 *" Sea(/ut()a /a'e +&%aukka( ke +aa% o@e( ke%ba& u(tuk %e(+a$atka( %aa )a(* ko(ta(" Pe(*o@e(a( +&akuka( +ua ka&" D&+a$atka( %aa $a+a $e(*o@e(a( ke+ua +a( ket&*a a+aa' 0,##! * +a( 0,##2*, +a( +&rata rata %e(+a$atka( berat ko(ta( 0,#:2 *, Se'&(**a +&+a$atka( $ere( ka+ar a&r /a'e 9#,!2 7" Ha &(& %e(u/ukka( ba'
=

beratawal beratkonstan × 100 berat awal −

Sea(/ut()a +&akuka( &oa& %&()ak /a'e +e(*a( -ara tra+&&o(a" Aat ektrak& o'et +&ra(*ka&" Pe%a(a )a(* +&*u(aka( a+aa' 'eat&(* %a(te kare(a +a$at %e(/a*a u'u $e%a(aa( teta$ ko(ta(" Pe%a(aa( beru(*& a*ar $earut eb&' reakt& 3+a$at %e(*uba' $earut )a(* beru$a -a&ra( %e(/a+& ua$" Pearut )a(* %e(*ua$ ke%u+&a( %e(-a&r a*& +a( /atu' beru$a tetea( +&kare(aka( ua$ $a(a $earut +& +&(*&(ka( oe' ko(+e(or )a(* +&a&r& oe' a&r e'&(**a ua$ aka( %e(*e%bu( %e(/a+& -a&ra(" Labu +aar buat ber&& $earut )a&tu (.'ea(e +a( batu +&+&'" u(*& +ar& $e(a%ba'a( batu

+&+&' a+aa' u(tuk %erataka( $a(a e'&(**a $a(a %e(/a+& 'o%o*e( $a+a euru'  ba*&a( aruta( +a( u(tuk %e(*'&(+ar& t&t&k e e+a(*ka( %&()ak at&r& a+aa' 140.1;0 o>" Sea(/ut()a ektrak& +&akuka(, -a&ra( /atu' ke +aa% abu eba()ak 55 ka&" Se%ak&( ba()ak /u%a' -a&ra( )a(* /atu' %e(u(/ukka( ua $er%ukaa( /a'e e%ak&( ke-& e'&(**a +&butu'ka(
rendemen =

berat minyak  × 100 berat awal

Sea(/ut()a %&()ak /a'e +&u/& &(+ek b&a()a" D&+a$atka( &(+ek b&a()a 1,50;525, &(+ek b&a %&()ak /a'e e-ara teor& a+aa' 1,4;50.1,4!20" De(*a( +&$eroe'()a &(+ek b&a )a(* t&+ak terau /au', %e%bukt&ka( ba'
I. DISKUSI

Pa+a $er-obaa( ka%&, re(+e%e( )a(* +&$eroe' a(*at ke-& )a&tu 0,:1;7 +ar&  berat /a'e ker&(* ebear 15,#21 *" Ha &(& t&+ak eua& +e(*a( re(+e%e( e-ara teor& )a(* e'aru()a 1.#7 +ar& berat a
J. KESIMPULAN

:

=er+aarka( 'a& $er-obaa( )a(* ka%& akuka( +a$at +&&%$uaka( ba'
kare(a t&t&k +&+&' (.'ea(e eb&' re(+a' +ar&$a+a t&t&k +&+&' %&()ak at&r&/a'e" Re(+e%a( %&()ak /a'e +ar& -ara tra+&&o(a a+aa' 0,:1;7" I(+ek b&a /a'e a+aa' 1,50;525" Ka+ar a&r /a'e e*ar ebear 9#,!27"

K. DATAR PUSTAKA

A('a&r&,+kk" 1!!9" Pengantar Praktikum Kimia Organik " Jakarta 6 De$arte%e( Pe(+&+&ka( Da( Kebu+a)aa(" Her(a(& +a( F&(art&, >'r&t&(a" 8a($a 8a'u(" Kandungan Bahan Aktif Jahe dan  Pemanfaatannya dalam Bidang Kesehatan. =o*or 6 =aa& =ear Pe(e&t&a( +a( Pe(*e%ba(*a( Pa-a$a(e( Perta(&a( La(&+a"2011" Apakah Minyak Atsiri Itu" 'tt$6a(&+a"bo*$ot"-o%201209a$aka'.%&()ak. at&r&.&tu"'t%, 3+&ake $a+a 10 Oktober 2014" Ma'%u+& M"1!!:" Penurunan Kadar imbah !intesis Asam Phospat Menggunakan "ara  #kstraksi "air$"air dengan !ol%en "ampuran Isopropanol dan n$&eksane"Se%ara(*6 ?(&@er&ta D&$o(e*oro" Poera, Da(&e"2002" #'perimental Organic "hemistry.(e) *ork 6 Jo'( F&e) +a( Se() I(Ar&*'t" 8&% Doe( K&%&a Or*a(&k"2014" Penuntun Praktikum Kimia Organik.!urabaya6 ?(&@er&ta  Ne*er& Suraba)a" F&rakuu%a'" 200:" Kadar emak " Jakarta 6 Pe()ebar S
JA2ABAN PERTAN3AAN 1" Jeaka( e-ara &(*kat $r&(&$ ker/a ektrak& o'et )a(* +&*u(aka( +aa% $er-obaa(

&(&  Jawaban:

Pr&(&$ ker/a ektrak& o'et a+aa' $e(**u(aa( $earut )a(* %e%&&k& t&t&k +&+&' )a(* eb&' re(+a' e'&(**a aka( %e(*ua$ eb&' +a'uu +a( ektrak aka( teta$ t&(**a +aa% abu" 2" =&a%a(a $e%&a'a( $earut %e(**u(aka( aat e@a$orator =er&ka( aaa(  Ja)aban+ Pe%&a'a( $earut %e(**u(aka( aat e@a$orator a$ab&a $earut )a(* +&*u(aka( a+aa'  ber&at %u+a' %e(*ua$, kare(a $r&(&$ ker/a +ar& e@a$orator a+aa' +e(*a( -ara %e(*ua$ka( $earut" #" =er+aarka( 'a& re(+e%e( %&()ak at&r& )a(* +&$eroe', a$aka' -ara $e(*er&(*a( +a(  $e(*'aua( erbuk /a'e ber$e(*aru' $a+a 'a& Jeaka(  Ja)aban+ >ara $e(*er&(*a( +a( $e(*'aua( erbuk /a'e +a$at ber$e(*aru' ter'a+a$ 'a& re(+e%e( %&()ak at&r&, kare(a a$ab&a +&akuka( +e(*a( %e(**u(aka( u'u t&(**& 3%ata'ar& a(*u(* aka( %eruak ka(+u(*a( )a( ter+a$at +aa% %&()ak /a'e, kare(a &at %&()ak )a(* +a$at %e(*ua$ +a( /&ka /a'e +&'auka( %e(/a+& erbuk, /a'e )a(* 'au aka( %e%&&k& ua $er%ukaa( )a(* bear, e'&(**a $earut eb&' -e$at u(tuk %earutka( ko%$o(e( %&()ak /a'e"

4" A$a u(*& Na2SO4 +aa% $er-obaa( &(&   Ja)aban+ u(*& Na2SO4 +&*u(aka( u(tuk %e()era$ %oeku.%oeku a&r )a(* +& %u(*k&(ka( tert&(**a +a( %a&' ber-a%$ur +aa% %&()ak /a'e"

5" Sebutka( %&(&%a &%a e()a
S*!'a!(   G"'er!(

,"'er!"

Gera"!(

B!r"e!(

LAMPIRAN PERHITUNGAN

A. Pe"e"#a" Ka%ar Ar

=erat a
6 1,0#1 *

=erat ko(ta( 6 0,#:2 *

kadar air ¿

berat awal beratkonstan × 100 berat awal −

=

1,031 g−0,372 g 1,031 g

× 100 ¿ 63,92

B. Re"%eme"

=erat a
6 15,#21 *

=erat %&()ak 6 0,110 *  Rendemen

=

¿

berat minyak  × 100 berat awal

  0,110 g 15,321 g

× 100 ¿ 63,92

LAMPIRAN OTO

Ga%bar 1" Serbuk /a'e

Ga%bar #" Ja'e etea' +&o@e(

*a%bar 2" Ja'e e*ar  

Ga%bar 4" Proe ektrak&

Ga%bar 5" Ha& ektrak&

Ga%bar 9" Proe ektrak& tra+&&o(a

*a%bar :" M&()ak /a'e