LAPORAN PRAKTIKUM FISIOLOGI TUMBUHAN FOTOSINTESIS
Oleh: YUSUF SETIYA S ETIYADI DI 1201070064
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH PURWOKERTO 2016
Rabu, 16 November 2016
AIR DAN TUMBUHAN
A. TUJUAN
1& 2& +& 4&
ra!"#!um #$# %#la!u!a$ u$"u!: me$'e"ahu# (ro)e) *o"o)#$"e)#) me$'e"ahu# (em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# !er"a) me$'e"ahu# (era$a$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#) me$'e"ahu# .e$#)/.e$#) !loro*#l
B. DASAR TEORI
Fo"o)#$"e)#) a%alah )ua"u (ro)e) -a$' ha$-a "er.a%# (a%a "umbuha$ -a$' ber!loro*#l %a$ ba!"er# *o"o)#$"e"#!, %#ma$a e$er'# ma"ahar# %alam be$"u! *o"o$ %#"a$'!a( %a$ %#ubah me$.a%# e$er'# !#m#a AT %a$ NAD& E$er'# !#m#a #$# a!a$ %#'u$a!a$ u$"u! *o"o)#$"e)a !arboh#%ra" %ar# a#r %a$ !arbo$ %#o!)#%a& 3a%#, )eluruh mole!ul or'a$#! la#$$-a %ar# "a$ama$ %#)#$"e)a %ar# e$er'# %a$ a%a$-a or'a$#)me h#%u( la#$$-a "er'a$"u$' (a%a !emam(ua$ "umbuha$ a"au ba!"er# *o"o)#$"e"#! u$"u! ber*o"o)#$"e)#)& Devl#$, 175& Fo"o)#$"e)# a%alah )ua"u (ro)e) (embe$"u!a$ baha$ or'a$#! %ar# baha$ a$or'a$#! O2, 2O, 2S %e$'a$ ba$"ua$ aha-a ma"ahar# %a$ !loro*#l& Seara !e)eluruha$, rea!)# *o"o)#$"e)#) %a(a" %#r#$'!a) )eba'a# ber#!u" : E$er'# aha-a $O2 $2O
2O$ $O2 8loro*#l
a%a (ro)e) *o"o)#$"e)a, "er.a%# (e$a$'!a(a$ e$er'# aha-a oleh 9a" h#.au %au$ u$"u! (embe$"u!a$ baha$ or'a$#!& Fo"o)#$"e)a ha$-a "er.a%# (a%a "a$ama$ -a$' mem#l#!# )el/)el h#.au "erma)u! (a%a bebera(a .e$#) ba!"er#& Darmaa$ %a$ ;ahar)-ah, 1<+& A!)# %ar# aha-a h#.au %a$ !u$#$' -a$' me$-ebab!a$ *o"o)#)"em (a%a "umbuha$ "#$'!a" "#$''# %a$ (e$-era(a$ (a$.a$' 'elomba$' #$# oleh %au$
)ebe$ar$-a rela"#* "#$''#, leb#h "#$''# %ar# -a$' %#"am(a!!a$ (a%a )(e!"rum )era(a$ !loro*#l %a$ !aro"e$o#%& Te"a(#, bu!a$ berar"# bahaa%a (#'me$ la#$ -a$' ber(era$ me$-era( aha-a "er)ebu"& Ala)a$ u"ama me$'a(a )(e!"rum a!)# leb#h "#$''# %ar# )(e!"rum )era(a$ a%alah !are$a aha-a h#.au %a$ !u$#$' -a$' "#%a! )e'era %#)era( a!a$ %#(a$"ul!a$ berula$'/ula$' %# %alam )el *o"o)#$"e"#! )am(a# a!h#r$-a %#)era( oleh !loro*#l %a$ me$-umba$'!a$ e$er'# u$"u! *o"o)#$"e)#)& =a!#"a$, 2007& Se$-aa !#m#a -a$' (e$"#$' %alam me$'ubah e$ar'# aha-a me$.a%# e$er'# !#m#a (a%a "umbuha$ "#$'!a" "#$''# a%alah (#'me$/(#'me$ -a$' "er%a(a" %alam
!loro(la)& >elalu#
(#'me$/(#'me$
#$#lah aha-a
melalu#
*o"o)#$"e)#)& Tumbuha$ "#$'!a" "#$''# me$'a$%u$' (#'me$ *o"o)#$"e"#!
(ro)e) -a#"u
!loro*#l a, !loro*#l b, %a$ !aro"e$o#%& 8aro"e$o#% -a$' (al#$' ba$-a! "er%a(a" %alam "umbuha$ a%alah ?/!aro"e$ %a$ lu"e#$& #'me$/(#'me$ "er)ebu" "er%a(a" %# %alam !loro(la) -a#"u (a%a membra$ #$"er$a -a$' %#)ebu" "#la!o#%& a%a bebera(a ba'#a$, "#la!o#% #"u ber"um(u! membe$"u! 'ra$a& Ar#e*, 2016 Dau$ )eba'#a$ )(e)#e) "umbuhha$ me$'ab)orb)# leb#h %ar# 0@ (a$.a$' 'elomba$' v#ole" %a$ b#ru& ro)e$"a)e (a$.a$' 'elomba$' lemba-u$' %a$ merah -a$' %#ab)orb)# .u'a ham(#r )ebe)ar #"u& am(#r )emua ab)orb)# %#la!u!a$ oleh !loro(la)& aha-a ma"ahar# %a"a$' %alam be$"u! !ua$"a a"au *o"o$, -a#"u (a!e" e$er'# -a$' "er(o"o$'/(o"o$', ma)#$'/ma)#$' mem(u$-a# (a$.a$' 'elomba$' "er"e$"u& Dalam "#la!o#%, )e"#a( *o"o$ %a(a" me$'e!)#"a)# )a"u ele!"ro$ %alam mole!uul !!loro*#l& Ele!"ro$ #"u la$')u$' %#"a$'!a( oleh a!)e("or (er"ama -a$' !emu%#a$ me$.a%# "ere%u!)#, %a$ re%u!)# #$# me$'aal# !o$ver)# aha-a me$.a%# e$er'# !#m#a& A!)e("or (er"ama #$# la$')u$' %#o!)#%a)# %e$'a$ ara mele(a)!a$ "erma)u! )#"o!rom -a$' %#!e$al )eba'a# )#)"em "ra$)(or ele!"ro$& A!h#r$-a ele!"ro$ #$# %#'u$a!a$ u$"u! mere%u!)# NAD me$.a%# NAD& Ar#e*, 2016 Tumbuha$ me$a$'!a( aha-a me$''u$a!a$ (#'me$ -a$' %#)ebu" !loro*#l& 8loro*#l meru(a!a$ !a"al#)a"or *o"o)#$"e)#) -a$' )a$'a" (e$"#$' %alam )emua .ar#$'a$ "umbuha$ ber*o"o)#$"e)#)& 8loro*#l "er%a(a" %alam !loro(la) %a$ )er#$' ber!a#"a$ %e$'a$ (ro"e#$, "e"a(# mu%ah %#e!)"ra!)# !e %alam (elaru" l#(#%&
D# %alam "umbuha$, (al#$' )e%#!#" "er%a(a" l#ma .e$#) !loro*#l& Seara !#m#a, )eluruh .e$#) !loro*#l me$'a$%u$' )a"u #$"# (or*#r#$ %e$'a$ )a"u a"om& erbe%aa$ )e"#a( .e$#) !loro*#l %#)ebab!a$ (erbe%aa$ %alam ra$"a# al#*a"#! -a$' "er#!a" (a%a #$"# (or*#r#$& #'me$/(#'me$ "a$ama$ b#a)a$-a %#.um(a# %alam (la)"#% )er"a %alam
va!uola&T#(e/"#(e
(la)"#%
#alah
!loro(la),
!romo(la),
%a$
leu!o(la)&8loro(la) berar$a h#.au )eba'a# a!#ba" a%a$-a (#'me$ !loro*#l -a$' leb#h ba$-a!&8romo(la) berar$a !u$#$', .#$''a, a"au merah !are$a (#'me$ !aro"e$o#%&=eu!o(la) a%alah (la)"#% "a$(a (#'me$, b#a)a$-a "er%a(a" (a%a .ar#$'a$ -a$' "#%a! "er!e$a aha-a& ar$a h#.au %#"#mbul!a$ oleh
!loro*#l
-a$'
"er%a(a" %#
%alam
!loro(la)&Dalam !loro(la) .u'a %#.um(a# !aro"e$o#% -a#"u (#'me$ !u$#$' )am(a# merah, "e"a(# %#"u"u(# oleh !loro*#l& 8aro"e$o#% a!a$ "am(a! .#!a ha$-a "er%a(a" )e%#!#" a"au "#%a! a%a !loro*#l )ama )e!al#& U$"u! "er.a%#$-a *o"o)#$"e)#), e$er'# %alam be$"u! ele!"ro$ -a$' "ere!)#"a)# (a%a berba'a# (#'me$ haru) %#)alur!a$ !e (#'me$ (e$'um(ul e$er'# -a$' %#)ebu" )eba'a# (u)a" rea!)#&A%a "er%a(a" %ua maam (u)a" rea!)# (a%a membra$ "#la!o#%, !e%ua$-a meru(a!a$ mole!ul !loro*#l a -a$' bera)o)#a)# %e$'a$ (ro"e#$ "er"e$"u %a$ !om(o$e$/!om(o$e$ membra$ la#$$-a& 8loro*#l ber)#*a" lab#l )elama #)ola)# %a(a" me$'ura# a"au !eh#la$'a$ a"om >'& 8loro*#l -a$' !e!ura$'a$ ra$"a# )am(#$' (#rol a!a$ membe$"u! !loro*#l#%a, )e%a$'!a$ !loro*#l -a$' !eh#la$'a$ a"om >' a!a$ membe$"u! (ro"o!loro*#l& Sela#$ !loro*#l, %# %alam "umbuha$ .u'a "er%a(a" (#'me$ ar$a la#$ -a$' %#)ebu" !aro"e$o#%& Sela#$ )eba'a# (#'me$ ar$a, !aro"e$o#% .u'a memba$"u %alam *o"o)#$"e)#) 8loro*#l berar$a h#.au !are$a me$'ab)orb)# (a$.a$' 'elomba$' h#.au )eara "#%a! e*e!"#* %a$ (a$.a$' 'elomba$' #"u %#re*le!)#!a$ a"au %#"ra$m#)#!a$& Ab)orb)# rela"#* (a$.a$' 'elomba$' oleh )ua"u (#'me$ %a(a" %#u!ur %e$'a$ )(e!"ro*o"ome"er& Bra*#! ab)orb)# #$# )eba'a# )ua"u *u$')# (a$.a$' 'elomba$' %#)ebu" )(e!"rum arb)orb)#& Ab)orb)# )(e!"rum ele!"ro$ !loro*#l a %a$ b me$u$.u!!a$ baha )a$'a" )e%#!#" aha-a h#.au %a$ !u$#$'/h#.au a$"ara 500 %a$ 600 $m %#ab)orb)# )eara #$ v#"ro& 8e%ua !loro*#l me$'arb)orb)# %e$'a$ !ua" (a$.a$' 'elomba$' v#ole" %a$ b#ru )er"a lemba-u$' %a$ merah& Ar#e*, 2016
8roma"o'ra*# a%alah ara u$"u! mem#)ah!a$ 9a"/9a" ar$a -a$' "er%a(a" (a%a )ua"u "umbuha$& a%a !r#ma"o'ra*# %e$'a$ me%#a !er"a), bebera(a (#'me$ ar$a %alam am(ura$ ber'era! )e.auh .ara! -a$' %#"em(uh (elaru", bebera(a la#$$-a "e"a( %e!a" %e$'a$ 'ar#) %a)ar& A%a(u$ *a!"or/*a!"or -a$' )er#$' mem(e$'aruh# !roma"o'ra*# !er"a) a%alah (elaru", )uhu, u!ura$ be.a$a, !er"a) %a$ )#*a" %ar# am(ura$& 8loro*#l me$-era( aha-a beru(a ra%#a)# ele!"roma'$e"#! (a%a )(e!"rum !a)a" ma"a v#)#ble& >#)al$-a, aha-a ma"ahar# me$'a$%u$' )emua ar$a )(e!"rum !a)a" ma"a %ar# merah )am(a# v#ole", "e"a(# )eluruh (a$.a$' 'elomba$' u$)ur$-a "#%a! %#)era( %e$'a$ ba#! )eara mera"a oleh !loro*#l& 8loro*#l %a(a" me$am(u$' e$er'# aha-a -a$' %#)era( oleh (#'me$ aha-a a"au (#'me$ la#$$-a melalu# *o"o)#$"e)#), )eh#$''a !loro*#l %#)ebu" )eba'a# (#'me$ (u)a" rea!)# *o"o)#$"e)#)& Dalam (ro)e) *o"o)#$"e)#) "umbuha$ ha$-a %a(a" mema$*aa"!a$ )#$ar %e$'a$ (a$.a$' 'elomba$' a$"ara 400/700 $m& Fo"o)#$"e)#) meru(a!a$ )ua"u (ro)e) b#olo'# -a$' !om(le!), (ro)e) #$# me$''u$a!a$ e$er'# %a$ aha-a ma"ahar# -a$' )a(a" %#ma$*aa"!a$ oleh !loro*#l -a$' "er%a(a" %alam !loro(la)& Se(er"# hal$-a m#"o!o$%r#a, !loro(la) memou$-a# membra$ luar %a$ membra$ %alam& >embra$ %alam me$'el#l#$'# )ua"u )"roma -a$' me$'a$%u$' e$9#m/e$9#m -a$' laru" %alam )"ru!"ur membra$ -a$' %#)ebu" "#la!o#%& ro)e) *o"o)#$"e)#) %#(e$'aruh# oleh bebera(a *a!"or a$"ara la#$ a#r 2O, !o$)e$"ra)o# O 2, )uhu, umur %au$, "ra$)lo!a)# !arboh#%ra", %a$ aha-a& Te"a(# -a$' me$.a%# *a!"or u"ama *o"o)#$"e)#)
a'ar %a(a" berla$')u$' a%alah
aha-a, a#r, %a$ !arbo$%#o)#%a& =a.u *o"o)#$"e)#) berba'a# )(e)#e) "umbuha$ -a$' "umbuh (a%a berba'a# %aerah -a$' berbe%a )e(er"# 'uru$ !er#$', (u$a! 'u$u$', %a$ hu"a$ hu.a$ "ro(#!a, )a$'a" berbe%a& erbe%aa$ #$# )eba'#a$ %#)ebab!a$ oleh a%a$-a !era'ama$ aha-a, )uhu, %a$ !e"er)e%#aa$ a#r, "a(# "#a( )(e)#e) me$u$.u!!a$ (erbe%aa$ -a$' be)ar (a%a !o$%#)# !hu)u) -a$' o("#mum ba'# mere!a& S(e)#e) -a$' "umbuh (a%a l#$'!u$'a$ -a$' !a-a )umber%a-a mem(u$-a# !a(a)#"a) *o"o)#$"e)#) -a$' .auh leb#h "#$''# %ar#(a%a )(e)#e) -a$' "umbuh (a%a l#$'!u$'a$ %e$'a$ (er)e%#aa$ a#r, hara, %a$ aha-a -a$' "erba"a)& Sal#)bur- %a$ Ro)), 15&
=a.u *o"o)#$"e)#) %#"#$'!a"!a$ "#%a! ha$-a oleh $a#!$-a "#$'!a" ra%#a)#, "a(# .u'a oleh !o$)e$"ra)# O2 -a$' leb#h "#$''#, !hu)u)$-a b#la )"oma"a "er"u"u( )eba'#a$ !are$a !e!er#$'a$& Sal#)bur- %a$ Ro)), 15& S#*a" aha-a )eba'a# (ar"#!el b#a)a$-a %#e!)(re)#!a$ %e$'a$ (er$-a"aa$ baha aha-a me$er(a )eba'a# *o"o$ (ho"o$ a"au !ua$"a, -a$' meru(a!a$ )ua"u (a!e" %#)!r#" %ar# e$er'#, %#ma$a ma)#$'/ma)#$' %#!a#"!a$ %e$'a$ (a$.a$' 'elomba$' "er"e$"u& E$er'# %alam "#a( *o"o$ berba$%#$' "erbal#! %e$'a$ (a$.a$' 'elomba$'& aha-a b#ru %a$ u$'u %e$'a$ (a$.a$' 'elomba$' -a$' leb#h (e$%e! mem#l#!# leb#h ba$-a! *o"o$ e$r'e"#! %#ba$%#$' aha-a merah a"au .#$''a %e$'a$ 'elomba$' -a$' leb#h (a$.a$'& =a!#"a$, 2007& D# %alam !loro(la) %#"emu!a$ DNA, RNA, r#bo)om, %a$ berba'a# e$9#m& Semua mole!ul #$# )eba'#a$ be)ar "er%a(a" %# )"roma, "em(a" berla$')u$'$-a "ra$)!r#()# %a$ "ra$)la)#& DNA !loro(la) 'e$om "er%a(a" %alam 50 a"au leb#h l#$'!ara$ .alur 'a$%a mel#l#" %alam "#a( (la)"#%& ;erba'a# 'e$ (la)"#% me$-a$%# )emua mole!ul RNA/(em#$%aha$ )e!#"ar +0, %a$ mole!ul RNA/r#bo)om em(a" -a$' %#'u$a!a$ oleh (la)"#% u$"u! "ra$)la)#& 8#ra/!#ra <5 'e$ )e(er"# #$# me$-a$%# (ro"e#$ -a$' "erl#ba" %alam "ra$)!r#()#, "ra$)la)#, %a$ *o"o)#$"e)#)& Ta(#, )eba'#a$ be)ar (ro"e#$ %#)a$%# oleh 'e$ $u!leu)& Sal#)bur- %a$ Ro)), 15& ar$a %au$ bera)al %ar# !loro*#l, (#'me$ ar$a h#.au -a$' "er%a(a" %# %alam !loro(la)& E$er'# aha-a -a$' %#)era( !loro*#l #$#lah -a$' me$''era!!a$ )#"e)#) mole!ul ma!a$a$ %alam !loro(la)& 8loro(la) %#"emu!a$ "eru"ama %alam )el me)o*#l, -a#"u .ar#$'a$ -a$' "er%a(a" %# ba'#a$ %alam %au$& 8arbo$ %#o!)#%a ma)u! !e %alam %au$, %a$ o!)#'e$ !eluar, melalu# (or# m#!ro)!o(#! -a$' %# )ebu" )"oma"a& am(bell, %!!, 2002& Fo"o)#$"e)#) ha$-a
berla$')u$'
(a%a )el
-a$' mem#l#!#
(#'me$
*o"o)#$"e"#!& D# %alam %au$ "er%a(a" .ar#$'a$ (a'ar %a$ .ar#$'a$ bu$'a !ara$', (a%a !e%ua$-a me$'a$%u$' !loro(la)" -a$' me$'a$%u$' !loro*#lC(#'me$ h#.au -a$' meru(a!a$ )alah )a"u (#'me$ *o"o)#$"e"#! -a$' mam(u me$-era( e$er'# aha-a ma"ahar#& Suba$%#, 200<& aha-a (u"#h me$'a$%u$' )emua ar$a )(e!"rum !a)a" ma"a %ar# merah/ v#ole", "e"a(# )eluruh (a$.a$' 'elomba$' u$)ur$-a "#%a! %#)era( %e$'a$ ba#!
)eara mera"a oleh !loro*#l& A%alah mu$'!#$ u$"u! me$e"u!a$ ba'a#ma$a e*e!"#*$-a )e"#a( (a$.a$' 'elomba$' ar$a %#)era( %e$'a$ me$''u$a!a$ )ua"u laru"a$ !loro*#l %e$'a$ aha-a mo$o!roma"#! aha-a berar$a )a"u& 8#mball, 2000& D#l#ha" %ar# )"ru!"ur$-a, !loro(la) "er%#r# a"a) membra$ 'a$%a -a$' mel#$'!u(# rua$'a$ -a$' ber#)# a#ra$ -a$' %#)ebu" )"roma& >embra$ "er)ebu" membe$"a! )ua"u )#)"em membra$ "#la!o#% -a$' beru.u% )eba'a# )ua"u ba$'u$a$ -a$' %#)ebu" !a$"u$' "#la!o#%& 8a$"u$'/!a$"u$' "#la!o#% "er)ebu" %a(a" berla(#)/la(#) %a$ membe$"a! a(a -a$' %#)ebu" 'ra$a 8loro*#l "er%a(a" (a%a membra$ "#la!o#% %a$ (e$'ubaha$ e$er'# aha-a me$.a%# e$er'# !#m#a berla$')u$' %alam "#la!o#%, )e%a$' (embe$"u!a$ 'lu!o)a )eba'a# (ro%u! a!h#r *o"o)#$"e"#) berla$')u$' %# )"roma& Suba$%#, 200<& Fa!"or/*a!"or -a$' ber(e$'aruh "erha%a( (embe$"u!a$ !loro*#l a$"ara la#$ 'e$, b#la 'e$ u$"u! !loro*#l "#%a! a%a ma!a "a$ama$ "#%a! a!a$ mem#l#!# !loro*#l& aha-a, bebera(a "a$ama$ %alam (embe$"u!a$ !loro*#l memerlu!a$ aha-a, "a$ama$ la#$ "#%a! memerlu!a$ aha-a& U$)ur N, >', Fe meru(a!a$ u$)ur/u$)ur (embe$"u! %a$ !a"al#) %alam )#$"e)#) !loro*#l& A#r, b#la !e!ura$'a$ a#r a!a$ "er.a%# %e)#$"e'ra)# !loro*#l& Suba$%#, 200<& Fo"o)#$"e)#) mel#(u"# %ua "aha( rea!)#, -a#"u rea!)# "era$' membu"uh!a$ aha-a -a$' %# #!u"# rea!)# 'ela( "#%a! membu"uh!a$ aha-a& a& Rea!)# Tera$' : me$'ubah e$er'- ma"ahar# me$.a%# e$er'- !#m#a -a$' berla$')u$' (a%a 'ra$a& 8loro*#l me$a$'!a( *o"o$ %ar# aha-a ma"ahar# %a$ me$'ubah$-a me$.a%# e$er'- (e$''era! ele"ro$ "er.a%# (emeaha$ mole!ul a#r oleh aha- )eh#$''a %#le(a)!a$ ele"ro$, h-%ro'e$ %a$ o!)#'e$ *o"ol#)#) - Rea!)# S#!l#! : (a%a *o"o)#)"em I 700 "er.a%# (er(u"ara$ ele"ro$ -a$' %#ha)#l!a$ %a$ %#"a$'!a( oleh a!)e("or )eba'a# ha)#l %ar# rea!)# re%u!)# %a$ o!)#%a)#& ro)e) #$# me$'ha)#l!a$ AT )eba'a# ha)#l (e$ambaha$
-
ele"ro$ (a%a AD *o"o*o)*or#la)#& Rea!)# No$ S#!l#! : memerlu!a$ "ambaha$ *o"o)#)"em II 6<0& om(a ele"ro$ me$''era!!a$ )a"u -a$' a!a$ %#'u$a!a$ (a%a (embe$"u!a$ AT %ar# AD *o"o*o)*or#la)#& a%a (ro)e) #$# %# ha)#l!a$ e$er'- beru(a 1 AT %a$ 1 NAD&
b& Rea!)# Bela( : e$er'- -a$' %#ha)#l!a$ %ar# rea!)# "era$' %#'u$a!a$ )eba'a# baha$ ba!u (embe$"u!a$ !arboh#%ra" (ro)e) *#!)a)# O2 %# )"roma& 8arbo$%#o!)#%a %# #!a" oleh mole!ul !#m#a -a$' %#)ebu" r#bulo)a b#*o)*a" Ru;& 8arbo$%#o!)#%a a!a$ ber#!a"a$ %e$'a$ Ru; -a$' me$'a$%u$' 6 'u'u) me$.a%# baha$ u"ama (embe$"u!a$ 'lu!o)a -a$' %# ba$"u e$9#m rub#)!o, %#)ebu" )#!lu) alv#$/;e$)#$& Ru; -a$' ber#!a"a$ %e$'a$ 8arbo$%#o!)#%a membe$"u! *o)*o'l#)era" BA -a$' mem#l#!# 'u'u) & e$er'- -a$' bera)al %ar# AT %a$ NAD a!a$ %#'u$a!a$ BA me$.a%# *o)*o'l#)eral%eh#% BA= -a$' me$'a$%u$' + 'u'u) & 2 mole!ul BA= a!a$ me$.a%# baha$ ba!u 'lu!o)a -a$' meru(a!a$ (ro%u! u"ama *o"o)#$"e)#), )#)a$-a !embal# me$.a%# Ru; %e$'a$ ba$"ua$ AT Fer%#$a$%, 2007&
C. ALAT DAN BAHAN
1& em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# !e"a) Ala" : - >or"ar %a$ (e)"el$-a - ;e!er 'la)) - Tabu$' rea!)# - e$.e(#" !er"a) - 8er"a) )ar#$' - Tu)u! '#'# ;aha$ : - Al!ohol 70@ - Dau$ (ur#$' 2& era$a$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#) Ala": - Bela) (#ala a"au aa$ (e"r# - Ala" (ema$a) ;aha$ : - Dau$ bu'e$*#l -a$' %#"u"u( )eba'#a$ %e$'a$ !er"a) alum#$#um
-
*o#l& Al!ohol 70@ =aru"a$ #o%#um
D. CARA KERJA
1& em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# !er"a)
a& >e$'amb#l %au$ )eu!u($-a, memo"o$'/mo"o$'
%a$ 'eru) %alam
mor"ar, !emu%#a$ me$ua$'!a$ al!ohol 70@ )eba$-a! 25 ml )am(a# )eluruh !loro*#l "erlaru" %alam al!ohol& E!)"ra! a!a$ berar$a h#.au, )e%a$'!a$ "ula$' %au$ berar$a (u"#h& b& >emb#ar!a$ e!)"ra! bebera(a me$#" )am(a# me$'e$%a(& & >e$ua$'!a$ a#ra$ e!)"ra! !e %alam be!er 'la))& %& >e$'amb#l !er"a) )ar#$' -a$' "elah %#)e%#a!a$ %a$ me$''ulu$' )alah )"u u.u$'$-a (a%a (o"o$'a$ "u)u! '#'#& >embua" 'ar#) mel#$"a$' ber.ara! !ura$' leb#h 1 m %ar# u.u$' !er"a) %e$'a$ me$''u$a!$ (e$)#l& e& >e$"o"ol!a$ e!)"ra! %alam be!er 'la)) me$''u$a!$ "u)u! '#'# (a%a 'ar#) baah %ar# !er"a) )ar#$' "er)ebu"& *& >ema)u!!a$ !er"a) )ar#$' "er)ebu" !e %alam "abu$' rea!)# -a$' ber#)# )e%#!#l al!ohol 70@ )eh#$''a u.u$' baah "erelu(, )e%a$' u.u$' a"a) %#l#l#"!a$ (a%a "u)u! '#'# ber*u$')# )eba'a# (e$''a$"u$'& >e$u"u( ba'#a$ a"a) "abu$' "er)ebu" %e$'a$ (la)"#! ra(& '& >emb#ar!a$ !er"a) )ar#$' "er'a$"u$' u$"u! bebera(a lama )am(a# "erl#ha" (em#)aha$ (#'me$ -a$' "er!a$%u$' %# %alam$-a& h& >em(erha"#!a$ a%a bebera(a maam (#'me$ %#(eroleh %ar# e!)"ra! "er)ebu"& 8loro*#l a berar$a h#.au, !loro*#l b berar$a h#.au a'a! b#ru, %a$ !aro"e$o#% berar$a !u$#$'/.#$''a& 2& era$a$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#) a& >eme"#! %au$ -a$' %#"u"(# )eba'#a$ )ebelum (erobaa$ %#mula# %a$ la$')u$' mema)u!!a$ !e %alam !a$"o$' (la)"#! -a$' ber#)# al!ohol 70@ u$"u! me$'he$"#!a$ a!"#*#"a) e$9#m& b& >e$-#a(!a$ (e$a$'a) a#r -a$' )u%ah %#(a$a)!a$ %# a"a) (ema$a) l#)"r#!, %a(a" (ula mema$)!a$ %# a"a) a(# "e"a(# haru) ha"#/ha"# !are$a al!ohol mu%ah "erba!ar& & >e$'amb#l %au$ %a$ mema)u!!a$ !e %alam 'ela) (#ala -a$' ber#)# 70@ al!ohol )eba$-a! 1C5 olume& %& >ema$a)!a$ %au$ %alam al!ohol %e$'a$ (e$a$'a) a#r -a$' )u%ah %#)#a(!a$ %a$ b#ar!a$ )am(a# )eluruh !loro*#l %au$ "er)ebu" laru" %a$ %au$$-a berar$a (u"#h a"au (ua"& e& A(ab#la %au$ )u%ah (u"#h a"au (ua", me$'amb#l %au$ "er)ebu" %a$ mele"a!!a$ %# a"a) aa$ (e"r#&
*& >e$e"e)# %au$
"er)ebu" %e$'a$ laru"a$ #o%#um %a$ me$'ama"# a(a
-a$' "er.a%#&
E. HASIL PENGAMATAN
1& em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# !er"a)
;a'#a$ -a$' %#"u$.u! e!)"ra! %au$ me$'ha)#l!a$ ar$a
h#.au
-a$'
me$'a$%u$' !loro*#l a
me$e$.u!!a$
baha
%au$
2& era$a$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#) a%a %au$ -a$' ba'#a$$-a %#"u"u(# alum#$#um *o#l ar$a )e"elah %# "e"e)# laru"a$ #o%#um, ber"ar$a (ua", )e%a$'!a$ (a%a ba'#a$ -a$' "#%a! %# "u"u(# !er"a) alum#$#um *o#l me$u$.u!!a$ ar$a !u$#$' !eo!la"a$&
F. PEMBAHASAN
a%a (ra!"#!um !al# #$#, !am# mela!u!a$ (erobaa$ "e$"a$' *o"o)#$"e)#)& Tu.ua$ (ra!"#!um #$# a%alah u$"u! me$'e"ahu# (ro)e) *o"o)#$"e)#), me$'e"ahu# (em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# !er"a), me$'e"ahu# (era$a$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#), %a$ u$"u! me$'e"ahu# .e$#)/.e$#) !loro*#l& ;aha$ u"ama -a$' !am# 'u$a!a$ a$"ara la#$ -a#"u beru(a %au$ -a$' bera$a h#.au %a$ berar$a/ar$# (ur#$' %a$ %au$ bu'e$*#l -a$' )ehar# )ebelum$-a "elah %#"u"u( )eba'#a$ %e$'a$ !er"a) alumu$#um *o#l. 8am# mela!u!a$ %ua (erobaa$ -a#"u (em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# %a$ (era$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#)&
1& em#)aha$ (#'me$ *o"o)#$"e)#) %e$'a$ !roma"o'ra*# a%a (erobaa$ #$# !am# me$''u$a!a$ %au$ (ur#$' )eba'a# ob.e! (e$'ama"a$&
Terleb#h
%ahulu
!am#
memo"o$'
%a$
me$''eru)$-a
me$''u$a!a$ mor"ar& 8emu%#a$ %#"ambah!a$ al!ohol 70@ )eba$-a! 25 ml )am(a# )emua !loro*#l "erlaru" %alam al!ohol& Se"elah me$'e$%a( !am# me$ua$'!a$ !e %alam brea!er 'la))& Se"elah #"u, !am# me$''ulu$' !er"a) )ar#$' (a%a )alah )a"u u.u$'$-a )ela$.u"$-a membua" 'ar#) mel#$"a$' ber.ara! 1 m %ar# u.u$' !er"a) )a"u$-a me$''u$a!a$ (e$)#l& Sela$.u"$-a !am# me$o"ol!a$ e!)"ra! %au$ (a%a !er"a) )ar#$' "a%# me$''u$a!a$ "u)u! '#'# %a$ mema)u!a$ (a%a "abu$' rea!)# -a$' ber#)# )e%#!#" al!ohol 70@ )eh#$''a u.u$' baah "erelu(, )e%a$' u.u$' a"a) %#l#l#"!a$ (a%a (o"o$'a$ l#%# u$"u! (e$''a$"u$' lalu me$u"u( ba'#a$ a"a) "abu$' %e$'a$ alumu#$#um *o#lC(la)"#! ra(& 8am# me$'ama"# bebera(a lama )am(a# "erl#ha" (em#)aha$ (#'me$ -a$' "er!a$%u$' %#%alam$-a& Se"elah memb#ar!a$ !er"a) )ar#$' "er'a$"u$' bebera(a lama %alam "abu$' rea!)# -a$' ber#)# al!ohol 70@ "er$-a"a (#'me$ -a$' %#(eroleh %ar# %au$ -a$' %# e!)"ra! "er)ebu" me$'ha)#l!a$ ar$a h#.au& al #$# me$u$.u!a$ baha %au$ "er)ebu" me$'a$%u$' !loro*#l a& 8loro*#l a #$# )alah )a"u be$"u! !loro*#l -a$' "er%a(a" (a%a )emua "umbuha$ au"o"ro* -a$' mem(u$-a# rumu) !#m#a 557205N4>' berar$a h#.au b#ru& 8loro*#l a bera%a %alam ba'#a$ (u)a" rea!)#& 8loro*#l #$# ber(era$ %alam me$-alur!a$ ele!"ro$ -a$' bere$er'# "#$''# !e a!)e("or u"ama ele!"ro$&
ele!"ro$ #$# )ela$.u"$-a ma)u!
!e )#)"em)#!lu) ele"ro$& Ele!"ro$ -a$' %#le(a)!a$ !loro*#l a mem(u$-a# e$er'# "#$''# )ebab mem(eroleh e$er'# %ar# mole!ul (era$'!a" (#'me$ -a$' %#!e$al %e$'a$ !om(le!) a$"e$a& A$"ara !loro*#l a %a$ !loro*#l b mem(u$-a# )"ru!"ur %a$ *u$')# -a$' berbe%a, %#ma$a !loro*#l a %# )am(#$' b#a) me$-era( e$er'# aha-a, !loro*#l #$# .u'a b#a) merubah e$er'# aha-a %a$ "#%a! b#)a merubah$-a me$.a%# e$er'# !#m#a %a$ e$er'# #"u a!a$ %#"ra$)*er %ar# !loro*#l b !e !loro*#l a&
8loro*#l b #$# "#%a! laru" %alam e"a$ol "a(# %a(a" laru" %alam e)"er, %a$ !e%ua .e$#) !loro*#l #$# laru" %alam )e$-aa a)e"o$ Devl#$, 175& Semua "a$ama$ h#.au me$'a$%u$' !loro*#l a %a$ !rolo*#l b& 8rolo*#l a "er%a(a" )e!#"ar 75 @ %ar# "o"al !loro*#l& 8a$%u$'a$ !loro*#l (a%a "a$ama$ a%alah )e!#"ar 1@ ba)#) !er#$'& Dalam %au$ !loro*#l ba$-a! "er%a(a" ber)ama/ )ama %e$'a$ (ro"e#$ %a$ lema! -a$' ber'abu$' )a"u %e$'a$ -a$' la#$& De$'a$ l#(#%, !loro*#l ber#!a"a$ melalu# 'u'u) *#"ol/$-a )e%a$'!a$ %e$'a$ (ro"e#$ melalu# 'u'u) h#%ro*ob#! %ar# #$#$ (or#*#$/$-a& Rumu) em(#r#) !loro*#l a%alah 5572O5N4>' !loro*#l a %a$ 5570O6N4>' !loro*#l b& Suba$%#, 200< S"ru!"ur !loro*#l berbe%a/be%a %ar# )"ru!"ur !aro"e$o#%, ma)#$'/ma)#$' "er%a(a" (e$a"aa$ )ela$'/)el#$' #!a"a$ !ovale$ "u$''al %a$ 'a$%a& a%a !loro*#l, )#)"em #!a"a$ -a$' ber)el#$' me$'#"ar# #$#$ (or*#r#$, )e%a$'!a$ (a%a !aro"o#% "er%a(a" )e(a)a$' ra$"a# h#%ro!arbo$ -a$' me$'hubu$'!a$ )"ru!"ur #$#$ "erm#$al& S#*a" #$#lah -a$' memu$'!#$!a$ mole!ul/mole!ul me$-era( aha-a "am(a! %em#!#a$ !ua"$-a, -a!$# ber"#$%a! )eba'a# (#'me$& S#*a" #$# (ulalah -a$' memu$'!#$!a$ mole!ul/mole!ul me$-era( e$er'# aha-a -a$' %a(a" %#'u$a!a$ u$"u! mela!u!a$ *o"o)#$"e)#)& er)amaa$ a$"ara )(e!"rum "#$%a!a$ *o"o)#$"e)#) %a$ )(e!"rum ab)orb)# !loro*#l me$u$.u!!a$ baha %alam (ro)e) #"u (#'me$ -a$' (al#$' (e$"#$' #alah !loro*#l& A!a$ "e"a(# !e%ua )(e!"rum #"u "#%a! )ama& E$er'# %#)era( oleh !aro"e$o#% %#"eru)!a$ !loro*#l a, %#)#$# e$er'# %#'u$a!a$ %alam *o"o)#$"e)#)& 8loro*#l b mem(u$-a# *u$')# -a$' )ama& Sa$"o)o, 2004&
2& era$ aha-a %alam *o"o)#$"e)#) a%a (erobaa$ #$# !am# me$''u$a!a$ %au$ bu'e$*#l -a$' )ehar# )ebelu$-a "elah !am# "u"u( )eba'#a$ me$''u$a!a$ alumu$#um *o#l )eba'a# ob.e! (e$'ama"a$& Sebelum (erobaa$ %#mula# !am# mema)u!!a$ %au$ "er)ebu" !e%alam !a$"o$' (la)"#! ber#)# al!ohol 70@ u$"u! me$'he$"#!a$ a!"#v#"a) e$9#m& Se"elah #"u !am# mema)u!a$ %au$ "er)ebu" !e %alam 'ela) (#ala ber#)# al!ohol 70@ )eba$-a! 1C5 volume %a$ mema$a)!a$$-a %#a"a)
(e$a$'a) a#r -a$' "elah %#)#a(!a$ h#$''a )eluruh !loro*#l %au$ "er)ebu" laru" %a$ berar$a (ua"& Se"elah %au$ memua", !am# me$'amb#l$-a %a$ me$aruh %#a"a) aa$ (e"r# lalu me$e"e)#$-a %e$'a laru"a$ #o%#um %a$ me$'ama"#$-a& Dar# ha)#l (e$'ama"a$ -a$' !am# (eroleh, me$u$.u!!a$
baha (a%a
%au$ -a$' ba'#a$$-a %#"u"u(# alum#$#um *o#l ar$a )e"elah %# "e"e)# laru"a$ #o%#um, berar$a (ua", )e%a$'!a$ (a%a ba'#a$ -a$' "#%a! %# "u"u(# !er"a) alum#$#um *o#l me$u$.u!!a$ ar$a !u$#$' !eo!la"a$& al #$# membu!"#!a$ baha (er#)"#a *o"o)#$"e)#) membu"uh!a$ aha-a ma"ahar#& a%a (e$'ama"a$ !al# #$# )eba'#a$ %au$ %#"u"u( %e$'a$ me$''u$a!a$ alumu$#um *o#l, )eh#$''a ba'#a$ %au$ -a$' "er"u"u( "#%a! %a(a" mem(eroleh aha-a ma"ahar# %e$'a$ ba#!, !are$a aha-a ma"ahar# "#%a! %a(a" me$embu) alumu$#um *o#l, .a%# ba'#a$ %au$ -a$' "er"u"u( "#%a! %a(a" mela$')u$'!a$ *o"o)#$"e)#), %a$ "#%a! %a(a" me$'ha)#l!a$ am#lum )eh#$''a !e"#!a %au$ !e"ela (oho$ %#"e"e)# #o%#um ar$a$-a "e"a( (ua"& Se%a$'!a$ %au$ -a$' "erbu!a %a(a" mela$')u$'!a$ *o"o)#$"e)#), !are$a "#%a! a%a -a$' me$'hala$'# aha-a ma"ahar# me$u.u ba'#a$ %au$ "er)ebu" )eara la$')u$', )eh#$''a !e"#!a ba'#a$ %au$ "er)ebu" %#"e"e)# #o%#um ar$a$-a berubah me$.a%# !u$#$' !eo!la"a$ a"au !eh#"ama$, hal #$# %#)ebab!a$ !are$a *o"o)#$"e)#) me$'ha)#l!a$ am#lum& a%a (erobaa$ -a$' "elah %#la!u!a$, )alah )a"u baha$ -a$' %#'u$a!a$ a%alah #o%#um& Io%#um ber"u.ua$ u$"u! me$'e"ahu# a%a "#%a!$-a am#lum (a%a %au$ "er)ebu"& 3#!a "er%a(a" am#lum, ma!a (a%a ba'#a$ %au$ -a$' %#"e"e)# #o%#um a!a$ berubah ar$a me$.a%# b#ru !eh#"ama$ C h#"am& a%a )aa" ba'#a$ %au$ -a$' )ebelum$-a "elah %#"u"u( oleh alumu$#um *o#l %#"e"e)# %e$'a$ #o%#um ar$a$-a "e"a( (ua", )e%a$'!a$ -a$' "#%a! "er"u"u( ar$a$-a me$.a%#
!u$#$' !eo!la"a$ a"au !eh#"ama$& Seh#$''a %a(a"
%#$-a"a!a$ baha (a%a ba'#a$ %au$ -a$' "#%a! %#"u"u(# alumu$#um *o#l "er%a(a" am#lum -a$' meru(a!a$ ha)#l %ar# (er#)"#a *o"o)#$"e)#), )e%a$'!a$ (a%a ba'#a$ %au$ -a$' %#"u"u(# alumu$#um *o#l "#%a! "er%a(a" am#lum& Am#lum meru(a!a$ )alah )a"u ha)#l %ar# (ro)e) *o"o)#$"e)#), -a$' berar"# (a%a ba'#a$ %au$ -a$' "er!e$a aha-a ma"ahar# "er.a%# (ro)e) *o"o)#$"e)#),
)e%a$'!a$ (a%a %au$ -a$' "#%a! "er!e$a aha-a ma"ahar# "#%a! "er.a%# (ro)e) *o"o)#$"e)#)& aha-a ma"ahar# ber(era$ (e$"#$' %alam (ro)e) *o"o)#$"e)#), oleh )ebab #"u "umbuha$ %#)ebu" .u'a )eba'a# or'a$#)me *o"oau"o"ro*, )ebab "umbuha$ %a(a" mebua" ma!a$a$$-a )e$%#r# %e$'a$ ba$"ua$ aha-a& ro)e) *o"o)#$"e)#) me$'#!u"# (er)amaa$ rea!)# )eba'a# ber#!u" : 62O 6O2 612O6 'lu!o)a 6O 2 Sela#$
!loro*#l
"umbuha$
.u'a
membu"uh!a$
aha-a
u$"u!
(er!emba$'a$$-a& Ter%a(a" em(a" maam (e$er#ma aha-a -a$' %#!e$al %alam mem(e$'aruh# *o"omor*o'e$e)#) (a%a "umbuha$& er"ama, *#"o!rom -a#"u %#!e"ahu# (al#$' !ua" me$-era( aha-a merah %a$ .u'a mam(u me$-era( aha-a b#ru& 8e%ua a%alah !r#("o!)om, -a#"u !elom(o! )e.umlah (#'me$ -a$' )eru(a me$-era( aha-a b#ru %a$ 'elomba$' ul"rav#ole"& 8e"#'a, (e$er#ma aha-a U -a#"u )a"u a"au bebera(a )e$-aa -a$' "#%a! %#!e$al -a$' me$-era( ra%#a)# ul"rav#ole" a$"ara !ura$' leb#h 2<0/+20 $m& 8eem(a" #alah (ro"o!loro*#l#%a, -a#"u (#'me$ -a$' me$-era( aha-a merah %a$ b#ru, b#a) "ere%u!)# me$.a%# !loro*#l a =a!#"a$, 1+& Ta$(a a%a$-a aha-a ma"ahar# "umbuha$ "#%a! a!a$ mam(u mela!u!a$ (ro)e) *o"o)#$"e)#), hal #$# %#)ebab!a$ !loro*#l -a$' bera%a %#%alam %au$ "#%a! %a(a" me$''u$a!a$ aha-a ma"ahar# !are$a !loro*#l ha$-a a!a$ ber*u$')# b#la a%a aha-a ma"ahar# D#.o)e(u"ro: 1<+& aha-a ma"ahar# meru(a!a$ )ebe$"u! e$er'# -a$' %#!e$al )eba'a# 'elomba$' ele!"roma'$e"#!, %#)ebu" .u'a ra%#a)# ele!"roma'$e"#!& 3ara! a$"ar 'elomba$' ele!"roma'$e"#! %#)ebu" (a$.a$' 'elomba$' avele$'"h& a$.a$' 'elomba$' ber!#)ar !ura$' %ar# )a"u $a$ome"er u$"u! )#$ar 'ama )am(a# leb#h %ar# )a"u !#lome"er u$"u! 'elomba$' ra%#o& 8e)eluruha$ !#)ara$ ra%#a)# #$# %e#)eu" )eba'a# )(e!"rum ele!"roma'$e"#!& Se'me$ )(e!"rum -a$' (al#$' (e$"#$' ba'# "umbuha$ a%alah (#"a )em(#" a$"ara (a$.a$' 'elomba$' )e!#"ar +<0 $m )am(a# 750 $m& Ra%#a)# #$# %#!e$al )eba'a# aha-a "am(a!, !are$a %a(a" %#%e"e!)# )eba'a# bera$e!a ra'am ar$a oleh ma"a ma$u)#a& >o%el aha-a )eba'a# 'elomba$' me$.ela)!a$ ba$-a! )#*a" aha-a, $amu %alam bebera(a hal aha-a ber(er#la!u )eolah/olah "er%#r#
a"a) (ar"#!el/(ar"#!el %#)!re" -a$' %#)ebu" *o"o$& Fo"o$ bu!a$lah ob.e! -a$' b#)a
%##$%ra,
$amu$ ber"#$%a! )e(er"#
ob.e! !are$a
ma)#$'/ma)#$'
mem(u$-a# !ua$"#"a) e$er'# -a$' "e"a(& 3umlah e$er'# "er)ebu" berba$%#$' "erbal#! %e$'a$ (a$.a$' 'elomba$' aha-a: )ema!#$ (e$%e! (a$.a$' 'elomba$', )ema!#$ be)ar e$er'# *o"o$ %ar# aha-a "er)ebu" am(bell, 2002&
G. KESIMPULAN
Dar# (ra!"#!um a"au (erobaa$ -a$' "elah !am# la!u!a$, %a(a" %#)m(ul!a$ baha: 1& Fo"o)#$"e)# a%alah )ua"u (ro)e) (embe$"u!a$ baha$ or'a$#! %ar# baha$ a$or'a$#! O2, 2O, 2S %e$'a$ ba$"ua$ aha-a ma"ahar# %a$ !loro*#l& 2& Seara !e)eluruha$, rea!)# *o"o)#$"e)#) %a(a" %#r#$'!a) )eba'a# ber#!u" : E$er'# aha-a $O2 $2O
2O$ $O2 8loro*#l
+& Tumbuha$ me$a$'!a( aha-a me$''u$a!a$ (#'me$ -a$' %#)ebu" !loro*#l& 4& 8roma"o'ra*# a%alah ara u$"u! mem#)ah!a$ 9a"/9a" ar$a -a$' "er%a(a" (a%a )ua"u "umbuha$& 5& 8loro*#l berar$a h#.au !are$a me$'ab)orb)# (a$.a$' 'elomba$' h#.au )eara "#%a! e*e!"#* %a$ (a$.a$' 'elomba$' #"u %#re*le!)#!a$ a"au %#"ra$m#)#!a$& 6& #'me$ -a$' %#(eroleh %ar# %au$ -a$' %# e!)"ra! me$'ha)#l!a$ ar$a h#.au -a$' me$u$.u!a$ baha %au$ "er)ebu" me$'a$%u$' !loro*#l a& 7& 8loro*#l a #$# )alah )a"u be$"u! !loro*#l -a$' "er%a(a" (a%a )emua "umbuha$ au"o"ro* -a$' mem(u$-a# rumu) !#m#a 557205N4>' berar$a h#.au b#ru <& a%a %au$ -a$' ba'#a$$-a %#"u"u(# alum#$#um *o#l ar$a )e"elah %# "e"e)# laru"a$ #o%#um, berar$a (ua", )e%a$'!a$ (a%a ba'#a$ -a$' "#%a! %# "u"u(#
!er"a) alum#$#um *o#l me$u$.u!!a$ ar$a !u$#$' !eo!la"a$ -a$' membu!"#!a$ baha (er#)"#a *o"o)#$"e)#) membu"uh!a$ aha-a ma"ahar# & e$''u$aa$ #o%#um ber"u.ua$ u$"u! me$'e"ahu# a%a "#%a!$-a am#lum (a%a %au$ )eba'a# ha)#l *o"o)#$"e)#)& 3#!a "er%a(a" am#lum, ma!a (a%a ba'#a$ %au$ -a$' %#"e"e)# #o%#um a!a$ berubah ar$a me$.a%# b#ru !eh#"ama$ !u$#$' !eo!la"a$&
DAFTAR PUSTAKA
am(bell, %!!& 2002 Biologi Edisi Kelima Jilid 1& 3a!ar"a : Erla$''a& Darmaa$ %a$ ;ahar).ah& 1<+& Pengantar Fisiologi Tumbuhan & 3a!ar"a : T Brame%#a& Devl#$, Rober" >& 175& Plant Physiology Third Edition& Ne Yor! : D& a$ No)"ra$%& Fer%#$a$%, F#!"or & %a$ >oe!"# Ar##boo& 2007& Praktis Belajar Biologi& 3a!ar"a : Bra*#$%o >e%#a ra"ama& u)#$, Ar#e*& 2016& Penuuntun Praktikum Fisiologi Tumbuhan. uro!er"o: U> 8#mball, 3oh$& & 2000& Biologi Edisi Kelima Jilid 1. 3a!ar"a : Erla$''a& =a!#"a$, ;e$-am#$& 1+& Dasar-Dasar Fisiologi Tumbuhan& 3a!ar"a : T& Bra*#$%o er)a%a& =a!#"a$, ;e$-am#$& 2007& Dasar-Dasar Fisiologi Tumbuhan& 3a!ar"a : T& Ra.a Bra*#$%o er)a%a& Sal#)bur-, 3&& %a$ Ro))& 15& Fisiologi Tumbuhan Jilid 2& ;a$%u$' : IT;& Sal#)bur-, 3&& %a$ Ro))& 15& Fisiologi Tumbuhan Jilid & ;a$%u$' : IT; Sa$"o)o& 2004& Fisiologi Tumbuhan& ;e$'!ulu : U$#ver)#"a) >uhamma%#-ah ;e$'!ulu& Suba$%#, Aa$& 200<& !etabolisme. h""(:CCme"abol#)me&blo')(o"&om %#a!)e) har# Sela)a "a$''al 22 November 2016 (u!ul 20:10 I;