UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO FACULTA FACULT AD DE INGENIE INGENIERÍA RÍA Y ARQUITECTU ARQUITECTURA, RA, ESCUELA PROFESIONAL DE ARQUITECTURA. ARQUITECTURA.
TÍTULO: “LA MALA PLANIFICACIÓN URBANA A CAUSA DE LA SOBREPOBLACIÓN EN LA CIUDAD DEL CUSCO EN EL PERIODO 2012 -2016”
CURSO
: SEMINARIO DE TALLER DE COMUNICACIÓN ORAS Y ESCRITA
ALUMNOS
: LUNA MONTESINOS KEYKO MISHELL : DUEÑAS CAZORLA DIEGO
Cusco – Perú !"#
PRESENTACI$N Señora Docente e !a a"#$nat%ra e : SEMINARIO DE TALLER DE
COMUNI COM UNICA CACI$ CI$N N ORA ORAS S Y ESC ESCRIT RITA A,
Tene& ne&o" o" e! a$ a$ra rao o e e
're"entar!e 're"en tar!e a U( U( e! "#$%# "#$%#ente ente Tr Tra)a*o a)a*o Mono$ Mono$r+,#c r+,#co o t-t%!o t-t%!o e" .LA
MALA
PLANIFICACI$N
UR%ANA
CAUSA
DE
LA
SO%R SO %REP EPO% O%LA LACI CI$N $N EN EN LA CI CIUD UDA AD DEL DEL CUS CUSCO CO
EN
EL
con n PERI PE RIOD ODO O ! !" " & &!" !"##/ co ,or&ac ,or &ac#1n #1n 2 conoc#& conoc#en #ento( to( 'ara 'ara
e!
A
o)*e o) *et#t#0o 0o e a& a&'! '!#a #arr n% n%e" e"tr tro o a"- &e*ora &e*orarr en n%e n%e"tr "tro o crecer crecer
'ro,e"#ona!3
4one 4o ne&o &o"" a "% # #"' "'o" o"#c #c#1 #1n( n( 'a 'ara ra "% re re"' "'ec ect#t#0a 0a ca ca!#!#,#,#ca cac# c#1n 1n 2 e0a!%ac#1n( '##eno 'or ,a0or "e'a 'a"ar 'or a!to !o" errore" 5%e '%#e"e encontrar encontrar en e! 're"ente 're"ente tra)a*o
Sus alumnos
PRESENTACI$N Señora Docente e !a a"#$nat%ra e : SEMINARIO DE TALLER DE
COMUNI COM UNICA CACI$ CI$N N ORA ORAS S Y ESC ESCRIT RITA A,
Tene& ne&o" o" e! a$ a$ra rao o e e
're"entar!e 're"en tar!e a U( U( e! "#$%# "#$%#ente ente Tr Tra)a*o a)a*o Mono$ Mono$r+,#c r+,#co o t-t%!o t-t%!o e" .LA
MALA
PLANIFICACI$N
UR%ANA
CAUSA
DE
LA
SO%R SO %REP EPO% O%LA LACI CI$N $N EN EN LA CI CIUD UDA AD DEL DEL CUS CUSCO CO
EN
EL
con n PERI PE RIOD ODO O ! !" " & &!" !"##/ co ,or&ac ,or &ac#1n #1n 2 conoc#& conoc#en #ento( to( 'ara 'ara
e!
A
o)*e o) *et#t#0o 0o e a& a&'! '!#a #arr n% n%e" e"tr tro o a"- &e*ora &e*orarr en n%e n%e"tr "tro o crecer crecer
'ro,e"#ona!3
4one 4o ne&o &o"" a "% # #"' "'o" o"#c #c#1 #1n( n( 'a 'ara ra "% re re"' "'ec ect#t#0a 0a ca ca!#!#,#,#ca cac# c#1n 1n 2 e0a!%ac#1n( '##eno 'or ,a0or "e'a 'a"ar 'or a!to !o" errore" 5%e '%#e"e encontrar encontrar en e! 're"ente 're"ente tra)a*o
Sus alumnos
ÍNDICE
.'. .'.
MARC MA RCO O CO CONCE NCEPTUA PTUAL L3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336
.'. .'.". ". QUE QUE ES ES PLA PLANI NIFI FICA CACI CI$N $N UR%A UR%ANA NA33333333333333333333333333333333333333333333336 .'.. .' .. QUE ES MALA MALA PLANIF PLANIFICA ICACI$ CI$N N UR%A UR%ANA NA333333333333333333333333333333333337 . .'. '.'. '. QUE QUE ES PO%L PO%LA ACI$N CI$N33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333338 .'. .'.(. (. QUE QUE ES SO%R SO%RE E PO%LA PO%LACI$ CI$N N333333333333333333333333333333333333333333333333333333339 ..". L)s c*u+)+es *-ere+*)s33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333339 .. ... . AN/LI N/LISI SIS S Y DIAGN DIAGNOS OSTI TICO CO UR%A UR%ANO NO3333333333333333333333333333333333333333; ..'. EL PROCESO DE UR%ANI0ACI$N EN EL PER133333333333333333333333339 ..(. . .(. ESTUDIO ESTUDIO A NI2EL NI2EL REGIO REGIONAL NAL & PROCE PROCESO SO DE UR%A UR%ANI0A NI0ACI$ CI$N N EN LA CIUDAD DE CUSCO33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333;; ..(. ESTUDIO A NI2EL DEL DEPARTAMENTO DE CUSCO3333333333333333;< ..3. . .3. ESTUDIO ESTUDIO A NI2E NI2EL L DE CIUDA CIUDAD: D: DIAGNOS DIAGNOSTI TICO CO DE CUSC CUSCO O3333;= .. ..#. #. EL PROC PROCES ESO O DE DE UR%A UR%ANI0 NI0A ACI$N CI$N333333333333333333333333333333333333333333333<7 ..4. SECTORI0ACI$N UR%ANA333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333<> ..5. USO DE SUELO3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336? ..6. AN/LISIS DE 2I2IENDA3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336 .."!. EQUIPAMIENTO UR%ANO33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333367 .."". ASPECTO 2IAL A NI2EL UR%ANO33333333333333333333333333333333333333333333336> ..". CONFLICTOS UR%ANOS333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333337 .."'. APRO7IMACIONES AL PLANEAMIENTO PLANEAMIENTO UR%ANO UR%ANO3333333333333333337<
".
8LA MALA PLANIFICACI$N UR%ANA A CAUSA DE LA SO%REPO%LACI$N EN LA CIUDAD DEL CUSCO EN EL PERIODO !" &!"#
"."
MARCO CONCEPTUAL .".". QUE ES PLANIFICACI$N UR%ANA A)orare&o" a5%- e! an+!#"#" e! conce'to e '!an#,#cac#1n en $enera! 'ara !%e$o a)orar e! conten#o e"'ec-,#co e !a 4!an#,#cac#1n %r)ana3 Se$@n !a Rea! Acaea '!an#,#car e" e"ta)!ecer %n '!an3 Or$an#ar con,or&e a %n '!an3 De"e %n '%nto e 0#"ta tBcn#co( !a 4!an#,#cac#1n '%ee "er con"#eraa co&o %n 'roce"o 5%e "e !!e0a a ca)o entro e !o" !-te" 're0#"to" 'or !a 'o!-t#ca 2 !a an#"trac#1n( a tra0B" e! c%a! "e acen &+" rac#ona!e" !a" ec#"#one" re,erente" a !o" ,#ne" 2 &Btoo" e !a" $rane" or$an#ac#one"3 En otra" 'a!a)ra" '%ee ec#r"e 5%e e" e! 'roce"o 5%e con%ce ac#a !a e,#n#c#1n 2 e"c!arec#ento e !a" &eta" e %na or$an#ac#1n 'ara !%e$o re%c#r!a" a 'ro$ra&a" 2 &Btoo" e"'ec-,#co" e acc#1n3 De"e e! '%nto e 0#"ta #eo!1$#co( !a 4!an#,#cac#1n '%ee con"#erar"e co&o %n &e#o 'ara e! !o$ro e c#erta &e#a e a%to #recc#1n en !a e0o!%c#1n e! "#"te&a "oc#a! e"to e"( 5%e "e trata e %n #n"tr%&ento 'ara o)tener %n #&'ortante $rao e on#o "o)re e! e"t#no e! Ho&)re3 Ten#eno en c%enta e"ta" 'r#&era" conce't%a!#ac#one"( "e ent#ene 5%e 4!an#,#cac#1n e" e! 'roce"o 'or e! c%a! "e '%een co&)#nar e,#c#ente&ente !o" rec%r"o" #"'on#)!e" en ,%nc#1n e c#erto" o)*et#0o" e t#'o 4o!-t#co #eo!1$#co o( #co e otra ,or&a( !a 4!an#,#cac#1n e" e! 'roce"o &e#ante e! c%a! "e '%ee e!a)orar 2 e*ec%tar con*%nto" 1't#&o" e 'o!-t#ca"( e"trate$#a" e #n"tr%&ento" 'ara a!canar eternao" ,#ne" en ,%nc#1n e
c#erto" o)*et#0o" 'o!-t#co" re!ac#onao" con !o" )ene,#c#o" e %na "oc#ea en "% con*%nto3 Ana!#ce&o" !a" e,#n#c#one" anter#ore": e! o)*eto e !a 4!an#,#cac#1n e"( 'or !o tanto( !a o't#ac#1n e! %"o 2 co&)#nac#1n e rec%r"o" con e! ,#n e !o$rar )ene,#c#o" e t#'o co!ect#0o( '%#eno e"ta)!ecer"e co&o "%*eto e !a 4!an#,#cac#1n !a "oc#ea en "% con*%nto3 F%ea c!aro entonce" 5%e etr+" e !a '!an#,#cac#1n %r)ana "e enc%entra #n0o!%crao" %na "er#e e actore" en one e! E"tao *%e$a %n 'a'e! 're'onerante( en !a o't#ac#1n e !o" rec%r"o" en 'o" e! )#ene"tar $enera! e !a 'o)!ac#1n3
".".. QUE ES MALA PLANIFICACI$N UR%ANA E"ta or$an#ac#1n a &an#,e"tao e! recao cont%nente 2 rot%no "o)re !a eacer)aa con"tr%cc#1n en !a" co"ta" #"!eña"( one 'r#&an !a e"'ec%!ac#1n e! terreno "o)re 0a!ore" e re"'eto a! &e#o a&)#ente 2 e"arro!!o "o"ten#)!e( a"- co&o !a con"tr%cc#1n en !o" &+r$ene" e )arranco" 2 !aera"( c%2a" con"ec%enc#a" "e 'onen e &an#,#e"to caa 0e 5%e !!%e0e e"'or+#ca&ente &a" e !o a)#t%a!3 E"ta caracter-"t#ca e" 'ro'#a e n%e"tro c!#&a( en e! 5%e !a" )orra"ca" "e re'#ten c-c!#ca&ente co&o &-n#&o e"e 5%e e#"ten re$#"tro" #"t1r#co" oc%&ento"( ro$at#0a"( etc( ato" 2 &e#c#one"( 2 "e acent@a caa 0e &+" e)#o a !a" #ne0#ta)!e" con"ec%enc#a" e! Ca&)#o C!#&+t#co3 S#n e&)ar$o( caa 0e 5%e "e 'ro%ce( 'one e re!#e0e !a 'oca re"'on"a)#!#a 'o!-t#ca en !a '!an#,#cac#1n 2 contro!( e e"te "er#o 'ro)!e&a3 Eco!o$#"ta" en Acc#1n en%nc#a !a #rre"'on"a)#!#a a !a ora e 'ert#r con"tr%cc#one" 'ara a'ro0ecar a! &+#&o !o" &+r$ene" e !o" )arranco" 2 !a" !aera"( en c%2a" 'en#ente" "e acen
'e!#$ro"o" e"&onte"( 5%e e"'%B" "e #ntentan a"e$%rar con &%ro" e contenc#1n( !o" c%a!e" o)!#$an a! a$%a e e"corrent-a a recon%c#r "% ca%ce( oca"#onano e"troo" en "% )@"5%ea nat%ra! e cano ac#a e! &ar( arra"ano con !o 5%e !e c#erra e! 'a"o en &e#o e e"ta nat%ra! &arca3 I$%a!&ente( an e"a'arec#o &%co" ca%ce" e )arran5%#!!o( 'or !o 5%e e! a$%a 5%e !!e0a)an e"to" ca%ce" en "% -a( "e "%&a a !a e otro" en "%" "&a" con#c#one"( con0#rt#Bno"e en corr#ente" e c#erta en0er$a%ra( con !a" con"ec%enc#a" 5%e too" e&o" co&'ro)ao3 E! co!&o e !a #rre"'on"a)#!#a e"t+ en !a" cana!#ac#one" #n"%,#c#ente" e !o" )arranco"3 Ca"o" co&o e! e !a #n%nac#1n e !a I$!e"#a e !a Conce'c#1n e e"ta ca'#ta! con %n 'receente en e! De!ta( 2 e"'%B" e "er cana!#ao e! )arranco a "% 'a"o 'or "% !atera!( "on #nco&'ren"#)!e"3 Otro ca"o e" e! e! )arranco e! MJ #&Bne( con %no" e"trecaento" 5%e an 'ro0ocao entre otra" raone" %no" e"troo" e"'ectac%!are"3 en Ma$ecEco!o$#"ta" en Acc#1n !!a&a ta&)#Bn !a atenc#1n "o)re !a" o)ra" rea!#aa" en !a ona e! A%#tor#o( !a 'arte n%e0a e !a c#%a( '%e" no ent#ene e 5%B &anera "e con"tr%21( 5%e no "e e*1 "a!#a a! &ar con e! 'rece't#0o e"n#0e!3 4or e"te &ot#0o( !a eerac#1n e#$e 5%e "e to&en &e#a" "er#a" en !a '!an#,#cac#1n %r)ana( 2 "e ten$a en c%enta 5%e e! terr#tor#o 2 !a" #n,rae"tr%ct%ra" "on !a" 5%e e)en aa'tar"e a !a Nat%ra!ea( 5%e e" 5%#en a e!#tao con t#e&'o "%,#c#ente !o" !%$are" re"er0ao" a !o" ,en1&eno" nat%ra!e"( 5%e "e 0an a "e$%#r 'ro%c#eno( #nc!%"o #nten"#,#cano( en %n ,%t%ro3
".".'. QUE ES PO%LACI$N 4o)!ac#1n %&ana( en $eo$ra,-a 2 "oc#o!o$-a e" e! $r%'o e 'er"ona" 5%e 0#0en en %n +rea o e"'ac#o $eo$r+,#co3 4o)!ac#1n )#o!1$#ca e" e! con*%nto e #n#0#%o" e !a "&a e"'ec#e 5%e a)#ta %na eten"#1n eternaa en %n &o&ento ao3 4ara !a e&o$ra,-a( centraa en e! e"t%#o e"ta-"t#co e !a" 'o)!ac#one" %&ana &%n#a!( !a 'o)!ac#1n e" %n con*%nto reno0ao en e! 5%e entran n%e0o" #n#0#%o" 'or nac#ento o #n$rac#1n 2 "a!en otro" 'or &%erte o e$rac#1n36 La 'o)!ac#1n tota! e %n terr#tor#o o !oca!#a "e eterna 'or 'roce#ento" e"ta-"t#co" 2 &e#ante e! cen"o e 'o)!ac#1n3 La e0o!%c#1n e !a 'o)!ac#1n 2 "% crec#ento o ecrec#ento( no "o!a&ente e"t+n re$#o" 'or e! )a!ance e nac#ento" 2 &%erte"( "#no ta&)#Bn 'or e! )a!ance $rator#o( e" ec#r( !a #,erenc#a entre e$rac#1n e #n$rac#1n !a e"'erana e 0#a 2 e! "o!a'aento #nter$enerac#ona!3 Otro" a"'ecto" e! co&'ortaento %&ano e !a" 'o)!ac#one" "e e"t%#an en "oc#o!o$-a( econo&-a 2 $eo$ra,-a( en e"'ec#a! en !a $eo$ra,-a e !a 'o)!ac#1n( !a $eo$ra,-a %&ana 2 !a eco!o$-a e! co&'ortaento3
".".(. QUE ES SO%RE PO%LACI$N La "%'er'o)!ac#1n o "o)re'o)!ac#1n e" %n ,en1&eno 5%e "e 'ro%ce c%ano %na e!e0aa en"#a e 'o)!ac#1n 'ro0oca %n e&'eoraento e! entorno( %na #"n%c#1n en !a ca!#a e 0#a o "#t%ac#one" e a&)re 2 con,!#cto"3 Genera!&ente e"te tBrno "e re,#ere a !a re!ac#1n entre !a 'o)!ac#1n %&ana 2 e! &e#o a&)#ente3
.. OTROS CONCEPTOS RELACIONADOS ..". L)s c*u+)+es *-ere+*)s La" C#%ae" Inter&e#a" o CIMES co&o "e !e" a enonao 'or !a UIA ;???( "on a5%e!!a" c#%ae" 5%e 'or "%" caracter-"t#ca" %r)ana" ,%n$en o 'or+n ,%n$#r %n 'a'e! #&'ortante en !a %r)an#ac#1n &%n#a!3 E" #,-c#! e,#n#r!a" con %na" caracter-"t#ca" e"'ec-,#ca" 'or "% %)#cac#1n o "#t% "#t%ac ac#1 #1n n $eo$ $eo$r+ r+,#,#cca( o "#&' "#&'!e !e&e &ent nte e trat tratar ar!e !e"" co&o co&o @n#c @n#ca" a" e #ne'en#ente"( 2a 5%e "% 'a'e! &+" #&'ortante e" "% #nteracc#1n con e! terr#t terr#tor# or#o o 5%e !e roea3 roea3 La" c#%a c#%ae" e" #nter& #nter&e# e#a" a" "on "on a5%e!! a5%e!!a" a" 5%e c%&'!en #0er"a" ,%nc#one" e #nter&e#ac#1n entre !o" n@c!eo" &+" 'e5%eño" 2 !a" $rane" +rea" &etro'o!#tana" e! &%no 2 5%e a!o*an ae&+" a !a &a2or-a e !a 'o)!ac#1n %r)ana e! '!aneta3 L!o' ;??? Rea!a !a #&'ortanc#a e !a" c#%ae" #nter&e#a"( co&o a5%e!!o" centro" %r)ano" e &enor ta&año #n#cano 5%e !a &a2or-a e !a 'o)!ac#1n %r)ana 0#0e en c#%ae" e ta!!a &e#a 2 'e5%eña3 A tra0B" e e"to" centro" %r)ano" !a &a2or-a e "%" a)#tante" 2 a&'!#a" ca'a" e !a 'o)!ac#1n r%ra! '%een acceer a %no" "er0#c#o"( a %no" )#ene" e #n,rae"tr%ct%ra" &+" o &eno" e"'ec e"'ec#a! #a!#a #ao" o"33 Y 'e"e 'e"e a 5%e e"to" e"to" a"enta a"entae ento nto"" &enore &enore"" a!)er$an a !a &a2or-a e !a 'o)!ac#1n %r)ana e! '!aneta %no" 3? !!one" e a)#tante" no "on &%co" !o" e"t%#o" 5%e a e"ca!a #nternac#ona! o re$#ona! "e an e"arro!!ao "o)re e!!o"3 Una e !a" raone" 'ara e'!#car e"ta e"ca"e e" !a #,#c%!ta e e,#n#r 2 e!#tar 5%B e" %na c#%a #nter&e#a3
#$3 4o)!ac#1n %r)ana "e$@n ta&año e! a"entaento
%ente: CIMES ;??? La &a2or-a e !a 'o)!ac#1n %r)ana a)#ta en c#%ae" 'e5%eña" 2 &e#a" 5%e "on( a"- "&o( nota)!e&ente &+" n%&ero"a": con,or&e a !a" 're0#"#one" e !a ONU( e! 8;P7Q e !a 'o)!ac#1n %r)ana re"#e en c#%ae" con &eno" e %n !!1n e a)#tante"3 A!,aro ;??? e,#ne a !a" c#%ae" #nter&e#a" co&o a5%e!!o" centro" %r)ano" 5%e"#$%en %na tenenc#a a con,or&ar +rea" &etro'o!#tana" 2 c%2a" 'o)!ac#one" e"t+n en e! ran$o e !o" ?? ! a ;7? ! a)#tante"( "% 4EA e"t+ e#caa ,%na&enta!&ente a act#0#ae" terc#ar#a" 2o act#0#ae" !#$aa" a !a a$r#c%!t%ra o a$ro#n%"tr#a/3 4ero !a e,#n#c#1n no '%ee rea!#ar"e tan "o!o en ,%nc#1n e "% ta&año ,-"#co o e "% 'e"o e&o$r+,#co '%e" !o" ran$o" 0ar-an "e$@n !o" cont conte eto to": ": !a Un#1 Un#1n n E%ro E%ro'a 'a !a" !a" e!# e!#t ta a en %n ran$ ran$o o entr entre e ;?3? ;?3??? ?? 7??3??? a)#tante"( en e! conteto a&er#cano e! ran$o "%e!e "#t%ar"e entre ;??3???7??3??? a)#tante"( en 4a#"t+n entre !o" ;73??? 2 !o" ??3???( en Ar$ent#na entre 7?3??? 2 3???3??? a)#tante"3 Co&o !o #n#ca L!o' ;??< Una c#%a #nter&e#a !o e" ta&)#Bn 'or e! 'a'e! 2 ro! 5%e *%e$a en %n terr#tor#o 2 no"#&'!e&ente 'or e! n@&ero e 'o)!ac#1n 5%e 5%e e"ta e"ta a!o*a a!o*a 2 !a" "#t%ac "#t%ac#on #one" e" &e#a" &e#a" nece" nece"#ta #tan n re,er# re,er#r"e r"e a %no" %no" conteto" terr#tor#a!e" concreto" 2 e,#n#o"( nece"#tan re,erenc#ar"e a !a" ree" 2 *erar5%-a" %r)ana" e#"tente" en #,erente" +rea"( conteto" "oc#oe "oc#oecon con1 1co" co" 2 c%!t%r c%!t%ra!e a!e"" eter etern nao ao"3 "3 La" La" c#%a c#%ae" e" &e#a" &e#a" art#c%!an e! terr#tor#o 2 ,%nc#onan co&o centro" e re,erenc#a 'ara %n terr#tor#o &+" o &eno" #n&e#ato( !a #n,!%enc#a 2 re!ac#1n 5%e e*erce 2 &ant#ene en B"te 2 !o" ,!%*o" 2 re!ac#one" 5%e $enera ac#a e! eter#or/3
Carr#1n >>6 "eña!a 5%e !a" c#%ae" #nter&e#a"( "on a5%e!!a" 5%e ree,#nen "% re!ac#1n con e! ca&'o en tanto "e co&'ortan co&o #nter&e#ar#a" e !a r%ra!#a 2 !a %r)an#a 2 !a" c#%ae" &e#a"( 5%e c%&' c%&'!e !en n %na %na ,%nc ,%nc#1 #1n n e art#c art#c%! %!ac ac#1 #1n n e! e! "#"t "#"te& e&a a %r)a %r)ano no entr entre e !a" !a" c#% #%ae"
$ran rane"
2 !a"
'e5%eña"3
4or
"%"
con#c#one" e
#nter& #nter&e# e#ac# ac#1n( 1n( "e con0#e con0#erte rten n en !o" e*e" e*e" 0erte) 0erte)ra raore ore"" e! e! "#"te& "#"te&a a %r)a %r)ano no(( "ea "ea co&o co&o 'o!o 'o!o"" o noo noo"" 5%e 5%e art# art#c% c%!a !an n !o" !o" e"'a e"'ac# c#o" o" e #nte$rac#1n #nterna a !a re$#1n 2 a! 'a-" 2 e art#c%!ac#1n eterna con !a re %r)ana $!o)a! o con !a" re$#one" &+" #n+ca" e !a econo&-a #ntern #nternac ac#on #ona!3 a!3 Y conc!% conc!%2e 2e 5%e 5%e !a" c#%a c#%ae" e" #nter& #nter&e e#a" #a" '%ee '%een n "er con" con"# #er era aa" a" e tre" tre" t#'o t#'o": ": !a" !a" 5%e 5%e art# art#c% c%!a !an n !a re re %r)a %r)ana na con con !a r%ra!#a c#%ae" r%ra!e"( !a" 5%e #nte$ran e! "#"te&a %r)ano entro e %n 'a-" c#%ae" &e#a" 2 !a" 5%e !o$ran art#c%!ar"e a !a c#%a $!o)a! c#%ae" ,ronter#a"( re$#ona!e" o &etro'o!#tana"3 Le1n ;?? re,%era !o "eña!ao( #n#cano 5%e !a c#%a #nter&e#a a5%e! !%$ar cent centra ra!(!( n@c! n@c!eo eo(( 'o!o 'o!o(( n%o n%o 5%e 5%e $ene $enera ra %na %na o)! o)!e e re!a re!ac# c#1n 1n con con "% entorno 'or %n !ao e centra!#a atracc#1n( $ra0#tac#1n e 'er"ona"( e )#ene"( e co&%n#cac#one"( 2 'or otro e 'o!ar#ac#1n o #rra#ac#1n e "er0#c#o" e%cat#0o"( "an#tar#o"( co&erc#a!e"3 E! 'ro$ra&a CIMES( a a conocer a!$%na" caracter-"t#ca" 5%e a2%an a e,#n#r e! ro! 5%e %na c#%a #nter&e#a c%&'!e en "% terr#tor#o a e"ca!a !oca! 2 re$#ona! ta!e" ro!e" co&o:
4o)!ac#1n entre ;?3??? 2 ;(???3??? No "on ca'#ta!e" nac#ona!e"3 Son centro" e #nteracc#1n "oc#a!( econ1ca 2 c%!t%ra!( e"ta)!ecen
re!ac#one" #recta" con "% entorno terr#tor#a! 2o con "% #nter!an3 Son a"entaento" !#$ao" a ree" e #n,rae"tr%ct%ra" 5%e conectan
!a" ree" !oca!e"( re$#ona!e" 2 nac#ona!e" e( #nc!%"o( a!$%na"( con
,+c#! acce"o a !a" #nternac#ona!e"3 Son noo" 5%e art#c%!an ,!%*o"( '%nto" noa!e"( e re,erenc#a 2 e acce"o aotro" n#0e!e" e !a re3
Centro" 5%e "%e!en a!o*ar n#0e!e" e !a an#"trac#1n e $o)#erno !oca!( re$#ona! 2 "%) nac#ona!e" a tra0B" e !o" c%a!e" "e cana!#an
!a" e&ana" 2 nece"#ae" e !a 'o)!ac#1n3 Son noo" 5%e art#c%!an ,!%*o"( '%nto" noa!e"( e re,erenc#a 2 acce"o a otro" n#0e!e" e !a re( !#$ao" a ree" e #n,rae"tr%ct%ra" 5%e conectan !a" ree" !oca!e"( re$#ona!e" 2 nac#ona!e"( e #nc!%"o
a!$%na" con ,+c#! acce"o a !a" #nternac#ona!e"3 Son centro" &+" ,+c#!&ente $o)erna)!e"( $e"t#ona)!e" 2 contro!a)!e" 2 5%e 'erten en 'r#nc#'#o %na &a2or 'art#c#'ac#1n c#%aana en e!
$o)#erno 2 $e"t#1n e !a c#%a3 4or "% ta&año t#enen %na &enor #0er"#a "oc#a! 2 c%!t%ra!( 2 "e
'ro%ce !o 5%e 'or-a&o" !!a&ar c#erta eno$aa "oc#a!3 S#"te&a" &+" e5%#!#)rao" 2 "o"ten#)!e"( e5%#!#)r#o terr#tor#a!3
4or @!t#&o( o"e Canc#an# ;?< co&'!e&enta e"ta e,#n#c#1n #n#cano( e 5%e 'or c#%ae" #nter&e#a" no "o!o "e e)e acer re,erenc#a a !o" a"'ecto" c%ant#tat#0o"( re!ac#onao" con "% e"ca!a( #&en"#1n 'o)!ac#ona!( +rea e eten"#1n o re!ac#1n e oren *er+r5%#co( "#no &+" )#en a "% ca!#a e c#%ae" 5%e #nter&e#an entre !a" #n+ca" 'ro'#a&ente %r)ana" con !a" 5%e "e e"en0%e!0en en !o" terr#tor#o" r%ra!e" a !o" 5%e 'ertenecen3 E! a%tor ace Bn,a"#" no "o!o a !a" c#%ae" %r)ana" "#no ta&)#Bn a !a" r%ra!e" '%e" a,#r&a 5%e !a nat%ra!ea e !a" re!ac#one" c#%aca&'o ae&+" e "% #nter!an con"t#t%#o 'or !o" e"'ac#o" eco!1$#co" econ1co" "on &%2 #&'ortante" a !a ora e acer e! e"t%#o a c#%ae" &e#a"3 En e! ca"o e 4er@( !a #recc#1n nac#ona! e %r)an#"&o 4er@ ;??> en e!: &an%a! 'ara !a e!a)orac#1n e '!ane"/( e,#ne a !a" c#%ae" #nter&e#a" en e! 4er@( co&o: a5%e!!o" centro" %r)ano" 5%e "#$%en %na tenenc#a a con,or&ar +rea" #nter&e#a" 2 c%2a" 'o)!ac#one" e"t+n en e! ran$o e !o" ??(?? a ;7?(??? a)#tante" "% 43E3A3 e"t+ e#caa ,%na&enta!&ente a act#0#ae" terc#ar#a" 2o a act#0#ae" !#$aa" a !a a$r#c%!t%ra o a$ro#n%"tr#a3 S% con,or&ac#1n $enera!&ente e"t+ aa
'or o" o tre" #"tr#to" 2 e#"ten $rane" e&ana" 'or !a con,or&ac#1n e otro" #"tr#to"3 La" c#%ae" #nter&e#a" 're"entan caracter-"t#ca" econ1ca" 2 "oc#a!e" e're"#0a" e !a" con#c#onante" e "% e0o!%c#1n( e !a" re!ac#one" %r)anor%ra!e" en e! t#e&'o 2 e! e"'ac#o 2 e "%" 'otenc#a!#ae" co&o &ercao 2 co&o 'ro%ctora" e )#ene" 2 "er0#c#o" con "%" re!ac#one" con otro" centro" %r)ano" e "% "#"te&a 2 e! +rea r%ra!3 La" c#%ae" con e"ta" caracter-"t#ca" "on !a" 5%e t#enen a!ta" ta"a" e crec#ento 'o)!ac#ona! 2 entre B"ta" e"t+n: Ta!ara( S%!!ana( Ca*a&arca( C%"co( Ica 2 H%+n%co3 En "-nte"#" "e '%ee &enc#onar 5%e !a" c#%ae" #nter&e#a"( "on e*e" &%2 #&'ortante" en e! terr#tor#o( '%e" "on %n noo e #ntercone#1n 2 a)a"tec#ento a otra" c#%ae" e &enor e"ca!a 2 5%e #nteract@an con too e! terr#tor#o nac#ona!( 'or "%" caracter-"t#ca" no "o!o e" %na c%e"t#1n e c%ant#,#car !a 'o)!ac#1n 2 otro"( "#no 0a &+" a!!+ e! co&'ortaento e! !%$ar( e "% #nteracc#1n 2 #na"&o( e! #nter!an a"ta one '%een !!e$ar a e"en0o!0er"e 2 e !a ca'ac#a e "er0#c#o" con !a" 5%e c%enta 'ara 'ro0eer a "%" a)#tante"3
... AN/LISIS Y DIAGNOSTICO UR%ANO ...". EL PROCESO DE UR%ANI0ACI$N A&"9 E PROCESO DE UR%ANI0ACI$N EN AM;RICA LATINA A&Br#ca Lat#na a ten#o %na ,%erte 2 r+'#a %r)an#ac#1n e"e &e#ao" e! "#$!o 3 E! 'orcenta*e e 'o)!ac#1n %r)ana 'a"1 e re're"entar %n 6?Q en >7? a ca"# %n =?Q en ;???3 E! crec#ento %r)ano e"t%0o
aco&'añao
'or
%n
,%erte
#&'%!"o
a
!a
concentrac#1n e&o$r+,#ca en c#%ae" e &+" e %n
!!1n e a)#tante"3 En !a act%a!#a %no e caa tre" !at#noa&er#cano" re"#e en %na c#%a con #ca" caracter-"t#ca"( 0a!or "o)re"a!#ente a e"ca!a &%n#a!3 CE4AL ;?;3 #$3 ; 4orcenta*e e !a 'o)!ac#1n %r)ana ;?;3
#$3 < 4orcenta*e e !a 'o)!ac#1n %r)ana ;?83
%ente: UIA CIMES En !o" @!t#&o" 8? año" "e e'er#&ent1 %n "#$n#,#cat#0o a0ance e !a %r)an#ac#1n en e! &%no3 E! 'orcenta*e e 'o)!ac#1n re"#ente en ona" %r)ana" 'a"1 e re're"entar e! ;>Q e !a 'o)!ac#1n tota! en >7? a e5%#0a!er a! 7Q en ;??3 E"ta tenenc#a t%0o !%$ar con %na a!ta a"#&etr-a3 En ALC( en one "e a!can1 %n 'ro&e#o e %r)an#ac#1n cercano a! =?Q3 A n#0e! &%n#a! !a" c#%ae" oc%'an @n#ca&ente e! ; Q e !a "%'er,#c#e e !a t#erra en A&Br#ca Lat#na 2 e! Car#)e e caa ?? a)#tante"( =? 0#0en en
c#%ae"( e" ec#r( 67? !!one" e a)#tante" 0#0en en +rea" %r)ana" o2 en -a3 De ac%ero con !a" 'ro2ecc#one" e !a" Nac#one" Un#a" ;??=( e! 'roce"o e %r)an#ac#1n "e 'ro,%n#ar+ en !a" 'r1#&a" Bcaa"( 2 en ;?7? e! 'ro&e#o &%n#a! a"cener+ a! 8>Q 2 en e! ca"o e ALC a! =>Q( !a 'o)!ac#1n %r)ana a)r+ #ncre&entao en 9= !!one"3 ,#$3 6 2 ,#$3 73 E"ta" ,%era" e! e"arro!!o econ1co $eneran %na $rac#1n e! ca&'o a !a c#%a 5%e re"%!ta en !o" $rao" e %r)an#ac#1n o)"er0ao" en !a" @!t#&a" Bcaa"3 #$3 63 E0o!%c#1n e !a 'o)!ac#1n %r)ana 'or re$#one"( >7?;?7?
#$3 7 Ur)an#ac#1n en A&Br#ca Lat#na 2 e! Car#)e "e$@n $rane" re$#one"( >7?;?7?
%ente: Nac#one" Un#a" ;??=
A &oo e e*e&'!o "e '%ee &enc#onar o" c#%ae" c%2a 'o)!ac#1n crec#1 &+" e! o)!e entre e! año >7? 2 e! ;??? co&o 'ro'orc#1n a !a 'o)!ac#1n tota! e! 'a-"3 L#&a 'a"1 e re're"entar e! 7 Q e! tota! e !a 'o)!ac#1n 'er%ana a re're"entar %n <7 Q 2 Santo Don$o e! Q e !o" a)#tante" e Re'@)!#ca Don#cana a! <; Q3 Y "# !a tenenc#a e&o$r+,#ca re$#ona! cont#n@a( "e e"t#&a 5%e 'ara e! año ;?;7( ?? !!one" e !at#noa&er#cano" re"##r+n en 8 &e$a" c#%ae" @n#ca&ente3 #$3 < En e! año ;??;( !a" Nac#one" Un#a" "eña!1 5%e e! crec#ento e c#%ae" "er+ e! ,actor &+" #n,!%2ente e! e"arro!!o en e! "#$!o ;3 #$3 8 C#%ae" con &a2or 'o)!ac#1n en ALC
.... C)us)s De Proceso De Ur<)*=)c*>: Co&o 'r#nc#'a! ca%"a !a" c#%ae" en ALC( crec#eron e)#o a !a $rac#1n e 'er"ona" e! ca&'o ac#a !a" c#%ae"3 Se ent#ene entonce" 5%e !a 'o)!ac#1n a #o e0o!%c#onao( 'or %n !ao( e! crec#ento a 'a"ao e %n 6?Q a %n =?Q en no &+" e 8 Bcaa" e" ec#r !a 'o)!ac#1n %r)ana e A&Br#ca Lat#na crec#1 e 9? !!one" en >7? a"ta ca"# 7?? !!one" en ;??3 4or e! otro( "e 0e re,!e*ao c1&o !a 'o)rea( 0#o!enc#a( ,a!ta e e"arro!!o 2 a%to e"e&'!eo en e! ca&'o #n,!%2en #recta&ente en !a ec#"#1n e !a" 'er"ona" e &%ar"e a !a c#%a( con !a e'ectat#0a e %n &e*or n#0e! e 0#a( tra)a*o 2 e%cac#1n3 M#cae! Dono0an ;?6 e'!#ca !a" ca%"a" e! 'roce"o e %r)an#ac#1n( e !a tran"#c#1n %r)ana 2 !o ace a 'art#r e o" &oe!o": Tran"#c#1n e&o$r+,#ca e&o$ra,-a 2 e! %r)an#"&o ,actore" e %r)an#ac#1n( ,actore" #&'e!ente" o !a" #,#c%!tae" en e! ca&'o 2 !o" ,actore" e arra"tre o a5%e!!o" re,er#o" a !o" atract#0o" e !a" c#%ae"3 E! &oe!o e tran"#c#1n e&o$r+,#ca( 'ro'%e"to 'or arren To&'"on( e'!#ca e! crec#ento 'o)!ac#ona! 'or o" ,actore"( e! n#0e! e ,ec%n#a 2 !a ta"a e &orta!#a3 De)#o a &e*ora" en "a!% '@)!#ca( e! 'ro&e#o e 0#a crec#1 e "o!o ;> año" en >?? a"ta 96 año" o2 en -a3 C%ano !a ta"a e ,ert#!#a &ant#ene n#0e!e" a!to" a2 %n a%$e 'o)!ac#ona!3 E"to oc%rr#1 en A&Br#ca Lat#na %rante !o" año" 7? 2 8? c%ano !a" &%*ere" ten-an %n 'ro&e#o e 8 #*o"3 E"ta ac%&%!ac#1n 'ro%*o %n e!e0ao n#0e! e crec#ento 'o)!ac#ona!3 La otra ,a"e e !a tran"#c#1n e&o$r+,#ca e" !a e"ta)#!#ac#1n one !a" $enerac#one" %r)ana" 5%e t#enen %n co"to e 0#a &+" a!to( t#enen &eno" #*o"3
E! a%$e 'o)!ac#ona! ca%"ao 'or !a $rac#1n ac#a !a c#%a ,%e &%2 notao en c#%ae" co&o L#&a( o"B Mato" Mar >=8 &enc#ona 5%e entre >6? 2 >=6 !a ca'#ta! 'er%ana a%&ent1 "% 'o)!ac#1n en ca"# ? 0ece"( e! +rea %r)ana ta&)#Bn e'an#1 ra&+t#ca&ente crec#eno = 0ece" n%e0o" )arr#o" 2 #"tr#to" ,%eron creao" e !a noce a !a &añana3 Se o)"er0an ca&)#o" 'arec#o" en !a" $rane" &etr1'o!#" e A&Br#ca Lat#na entre >7? 2 ;??? !a 'o)!ac#1n e MB#co D33 crec#1 7 0ece"( Sao 4a%!o 9 0ece" 2 o$ot+ 0ece"3 4ero no ,%eron "o!a&ente !o" ca&)#o" e e&o$ra,-a 5%e $enera)a !a tran"#c#1n %r)ana( 4atr#c#o Ca'arro >9; e'!#ca 5%e a2 ,actore" #&'e!ente" 2 ,actore" e arra"tre etr+" e !a $rac#1n ac#a c#%ae"3
Los ?)c-ores *@ee-es: #nc!%2en e! a%to e"e&'eño e! ca&'o ca%"ao 'or !o" ca&)#o" en a$r#c%!t%ra( e! a!to n#0e! e 'o)rea r%ra! e! e"'!aaento 2 0#o!enc#a en e! ca&'o 5%e #&'%!"aron a &%ca" 'er"ona" a !a c#%a3 Ta&)#Bn %)o %na concentrac#1n e e"c%e!a" 2 o"'#ta!e" en c#%ae" 2 &%co" t%0#eron 5%e "a!#r 'ara acceer a e"o" "er0#c#o"3
Los ?)c-ores +e )rr)s-re: #nc!%-an o'ort%n#ae" e tra)a*o( o'ort%n#ae"
e%cac#ona!e"
e"'ec#a!&ente
'ara &%*ere"(
&e*ore" "er0#c#o" a$%a( e!ectr#c#a( a!cantar#!!ao 2 con#c#one" e 0#a 2 &o0#!#a "oc#oecon1ca3 La" #&'!#cac#one" e e"te ,en1&eno e %r)an#ac#1n a'ortan #&'acto" 'o"#t#0o" 2 ne$at#0o"( en !a 'r#&era cate$or-a "e '%ee &enc#onar e! crec#ento e !a econo&-a 2 !a #n%"tr#a!#ac#1n en !a "e$%na( ,a!ta e %n o$ar #$no 'ara %na $ran cant#a e 'er"ona" 2 'o)rea e #n,or&a!#a en +rea" &ar$#na!e"3
..'. EL PROCESO DE UR%ANI0ACI$N EN EL PER1 Proceso +e ur<)*=)c*> E! 4er@ a! #$%a! 5%e otro" 'a-"e" e A&Br#ca Lat#na( e"e &e#ao" e! "#$!o 'a"ao( a &o"trao %n crec#ento ace!erao e !a 'o)!ac#1n( !a &a2or concentrac#1n e" e car+cter %r)ano( #&'%!"ao 'or !a $rac#1n e 'o)!ac#1n e! ca&'o a !a c#%a( ac#a L#&a Metro'o!#tana 'r#nc#'a!&ente( 2 en &enor 'ro'orc#1n a otra" c#%ae" %)#caa" en !a co"ta norte e #nter#or e! 'a-"( 2 5%e en a!$%no" ca"o" "e 0#eron )ene,#c#ao" 2 'otenc#ao" 'or !a" ,%nc#one" 5%e e"arro!!an3 E! '!an nac#ona! e e"arro!!o %r)ano( "eña!a 5%e en e! año >6? !a 'o)!ac#1n !!e$1 a 83;?93>8? a)#tante"( %'!#c+no"e en 'oco &+" e tre" Bcaa"( a! 'a"ar a <37<=3;?= a)#tante" en e! año >9; 3S#!ar "#t%ac#1n "e 're"enta en a'ro#&aa&ente e! "&o t#e&'o( !!e$ano a ;93;>3;86 a)#tante" "e$@n !o" ato" 're!#nare" e! @!t#&o cen"o e! año ;??73 La ta"a e crec#ento 'ro&e#o an%a! -nter cen"a! a 'a"ao e 3>?Q >6? >8( a ;3=?Q >8 >9;( &anten#Bno"e en ;38?Q e"e >9; >><( 2 e"t#&+no"e 'ara e! 'er#oo >>< ;??7 en 399Q3
T)<) N ": Po<)c*> Ces)+) Ur<)) Y Rur) B"6(! & !!9 Po<.
"6(!
"6#"
"64
"65"
"66'
!!
U r)3 ;3>93<< <736 638>=39= 6936 =3?7=36>7 7>37 3?>3>;<
873; 7367=37>>
9?3 >3<?3> 9;3;
R%r3 63??3=<6 8638 73;?=378= 7;38 7369>39< 6?37 73><3;=9
<63= 837=>3979
;>3> 936<=388<
Nac3 83;?93>89 ?? >3>?83968 ?? <37<=3;?= ?? 93??73;? ?? ;;3?6=3<78
??
;93=
;8396=3>9; ??3?
%ente: '!an Nac#ona! e e"arro!!o %r)ano ;?7
E"te #ncre&ento( con"t#t%2e %n 'roce"o cont#n%o( a"cenente e #rre0er"#)!e 'ara too" !o" e'arta&ento" 2 +&)#to" terr#tor#a!e"3 E! Re$!a&ento e De&arcac#1n Terr#tor#a! "o"t#ene( 5%e 'ara !o" e'arta&ento" nat%ra!e" e !a co"ta 2 !a "#erra( "e con"#era co&o %r)ana !a 'o)!ac#1n a"entaa en con$!o&erao" e ;3???
a)#tante" 2 &+" entra" 5%e 'ara !a "e!0a( e 7?? a)#tante" 2 &+"3 La %r)an#ac#1n a $enerao %n e"arro!!o e"#$%a! en e! terr#tor#o 2 oca"#onao #&'acto" 2 'ro)!e&a" 'ara %n crec#ento "o"ten#o 2 e5%#tat#0o a &e#ano 2 !ar$o '!ao3 Se an con,#$%rao e"#$%a!ae" e'en#eno e !a" #"t#nta" 'o"#c#one" e !a" #0er"a" +rea" terr#tor#a!e" entro e! 'roce"o e tran",or&ac#1n 2 &oern#ac#1n e! a'arato 'ro%ct#0o nac#ona!( 2 ta&)#Bn entro e !a" 'o"#)#!#ae" a&)#enta!e" 5%e !e" o,rec-a e! terr#tor#o nac#ona!3 4ara !a con,or&ac#1n e e"to" terr#tor#o" econ1co" #nter0#enen en $ran &e#a !a %r)an#ac#1n( con !a re e c#%ae"( !a" #n+ca" e !a" c#%ae" #nter&e#a" 2 !a art#c%!ac#1n e e*e" econ1co"3 E! ,actor 'r#nc#'a! en !a ,or&ac#1n e !o" terr#tor#o" econ1co" !oca!#ao" en !a ,a*a co"tera e! 'a-" "e e"ta)!ece 'or !a e'an"#1n econ1ca e car+cter %r)ano3 En contra"te( en !a" e&+" re$#one" nat%ra!e" e" &enor e! ta&año e "%" c#%ae" 2 e! 'e"o e !a" econo&-a" %r)ana"( "#eno e! encaenaento a %no o 0ar#o" rec%r"o" 'r#nc#'a!e" e! ,actor 'r#nc#'a! en !a con,or&ac#1n e !o" terr#tor#o" econ1co"3 E"te 'roce"o e a$!o&erac#1n 'o)!ac#ona!( &%e"tra 'or %n !ao( con$!o&erao" e &+" e ?? ! a)#tante"( 5%e concentra)an en >= e! 8=Q e !a 'o)!ac#1n %r)ana3
F*. 4 Eouc*> Deor?*c) +e Perú
C)r)c-ers-*c)s +e )s c*u+)+es e e Perú: 4er@ c%enta con %na "%'er,#c#e e ;=7 ;8(;? &; con %na 'o)!ac#1n tota! e =6 97 a)#tante"( e ac%ero a !a" e"t#&ac#one" 2 'ro2ecc#one" e! cen"o e! #n"t#t%to e e"ta-"t#ca e #n,or&+t#ca a"ta e! e *%n#o e! ;?63 Se enc%entra #0#o en tre" re$#one" nat%ra!e" 5%e "on: co"ta( "#erra 2 !a "e!0a3 E! 7;(8 Q e !a 'o)!ac#1n 'er%ana 0#0e en !a co"ta( e! <= Q en !a "#erra( 2 e! >(6 Q en !a "e!0a3 En e! terr#tor#o e! 4er@( !a" re$#one" 2 !o" e'arta&ento" "on !a" #0#"#one" an#"trat#0a" &a2ore" e! 'a-" e ac%ero con !a con"t#t%c#1n 0#$ente3 Lo" $o)#erno" re$#ona!e" "e co&'onen e %n 're"#ente 2 %n con"e*o( !o" c%a!e" "on e!ecto" 'or 0otac#1n #recta 2 "#r0en 'or %n 'er-oo e c%atro año"3 4ara or$an#ar a! e"tao 2 a! $o)#erno nac#ona!( re$#ona! 2 !oca!( e! terr#tor#o 'er%ano "e con"t#t%2e en e! "#$%#ente oren *er+r5%#co: ;6
e'arta&ento"( %na
'ro0#nc#a con"t#t%c#ona!
2
e"to"
e'arta&ento" #0##o" en >8 'ro0#nc#a" !a" c%a!e" "e #0#en a "% 0e en =7 #"tr#to"3 L#&a( !a ca'#ta! 'er%ana( concentra a!reeor e!
re"to e !a 'o)!ac#1n "e concentra( 'r#nc#'a!&ente en c#%ae" 5%e a "% 0e "on ca'#ta! e re$#1n( con %na 'o)!ac#1n entre ?? ! 2 7?? ! a)#tante"( "a!0o a!$%na" ece'c#one" co&o: Are5%#'a( Tr%*#!!o 2 C#c!a2o con 'o)!ac#one" e !!1n( 97? ! 2 77? ! a)#tante" re"'ect#0a&ente3 4or !o tanto !a &a2or-a e !a" c#%ae" 'er%ana" c%&'!en con !a e,#n#c#1n e C#%ae" Inter&e#a" 2 "e #"tr#)%2en e !a "#$%#ente &anera:
F*. 5 M)@) @o-*co +e Perú
En !a ,#$%ra "e o)"er0a !a &a$n#t% e 'o)!ac#ona! e !a" c#%ae" e! 4er@( 2 C%"co "e %)#ca en e! 5%#nto !%$ar e"'%B" e L#&a( 4#%ra( La L#)erta 2 Ca*a&arca( a!)er$ano a! 6(8Q e !a 'o)!ac#1n cen"aa3
T)<) D*s-r* +e c*u+)+es *-ere+*)s seú re*> )-ur) COSTA SIERRA SEL2A T%&)e"( 4#%ra( Ca*a&arca( I5%#to"( 4%ca!!'a ( C#&)ote( Ica( H%an%co(Tar&a( Tara'oto Cañete( Mo5%e$%a( H%anca2o( C%"co( Tacna( H%aco( H%a&an$a( C%"co( C#nca C%"co
La" $rane" c#%ae"( "e e#can 'r#nc#'a!&ente a act#0#ae" econ1ca" "ec%nar#a" 2 terc#ar#a"( entra" 5%e !a" c#%ae" #nter&e#a"( en "% $ran &a2or-a( e"t+n #n&er"a" en act#0#ae" 'r#&ar#a" 2 terc#ar#a"3 La" act#0#ae" terc#ar#a" o e "er0#c#o" e"t+n 're"ente" en toa" !a" c#%ae" e &anera ca"# %n#,or&e( e"to "e e)e en $ran &e#a a! ,!%*o e &ater#a" 'r#&a" e"e: !a" 'e5%eña" c#%ae"( ca&'o" e c%!t#0o( na"( etc3 ac#a !a" $rane"
c#%ae"
2
en
"ent#o
#n0er"o
e
'ro%cto"
&an%,act%rao"( "er0#c#o"( co&%n#cac#one"( etc3 La "#$%#ente ta)!a &%e"tra !a c!a"#,#cac#1n e !a" c#%ae" &+" #&'ortante" e! 4er@( "e$@n "% 'o)!ac#1n:
T)<) '. C)s*?*c)c*> +e )s c*u+)+es +e Perú seú su @o<)c*> T))Ho +e )<*-)-es @or Núero +e Porce-)Je +e c*u+)+ c*u+)+ c*u+)+es @o<)c*> Grane" 7?? ??? a &a" 6? <8Q Inter&e#a" ?? ??? 7?? 8Q ; 'e5%eña" Meno" e ?? No eternao =Q r%ra! No eternao No eternao
..(. ESTUDIO
A
NI2EL
REGIONAL
&
UR%ANI0ACI$N EN LA CIUDAD DE CUSCO
PROCESO
DE
#$3 Loca!#ac#1n Geo$r+,#ca3
..(. ESTUDIO A NI2EL DEL DEPARTAMENTO DE CUSCO A9 CARACTERI0ACI$N DEL DEPARTAMENTO DE CUSCO
E! e'arta&ento e C%"co e"t+ con,or&aa 'or < 'ro0#nc#a" 2 ?> #"tr#to"( one !a ca'#ta! e !a re$#1n e" !a c#%a e C%"co( toa !a re$#1n c%enta con (6738?= a)#tante" INEI ;?73 La "%'er,#c#e terr#tor#a! e! e'arta&ento e C%"co( e" e 9 >>> K&;( re're"enta e! 7(8Q e! terr#tor#o nac#ona!3 En e! +&)#to re$#ona!( !a" c#%ae" e C%"co 2 C%"co #"tante" 67 K& entre "-( an con,or&ao o" c#%ae" co&'!e&entar#a"/3 La c#%a e C%"co ca'#ta! e! e'arta&ento( e" e! 'r#nc#'a! centro e oren 'o!-t#co an#"trat#0o a n#0e! e'arta&enta!( 2 %n e"t#no #&'ortante 'or "% %)#cac#1n a !a" or#!!a" e! La$o T#t#caca( entra" !a c#%a e C%"co( concentra !a act#0#a co&erc#a! e #n%"tr#a! 2 e! centro e 'ro0#"#1n e "er0#c#o" 2 !o$-"t#ca( 'r#nc#'a!&ente3 A&)a" c#%ae" concentran e! 7<(7Q e !a 'o)!ac#1n %r)ana e'arta&enta!( !a c#%a &+" 'o)!aa e !a re$#1n C%"co e" C%"co( a"'ecto ,a0orec#o 'r#nc#'a!&ente 'or e! #na"&o econ1co 2 co&erc#a!( !a o,erta e "er0#c#o" 2 !a" o'ort%n#ae" e e&'!eo( a"'ecto" 5%e con0#erten a C%"co en e! 'r#nc#'a! 'o!o e atracc#1n 'ara !o" #n$rante"3 Con0#rt#Bno!a" en %na e !a" 'r#nc#'a!e" a$!o&erac#one" %r)ana" e !a Macrore$#1n3 Son &%ca" !a" raone" 'or !a" 5%e e"ta" c#%ae" e"t+n ,%nc#onano e &anera co&'!e&entar#a( e"e !a" re!ac#one" econ1ca"( 'a"ano 'or !o" 0-nc%!o" c%!t%ra!e"( "oc#a!e" 2 a&)#enta!e"( a"ta !a" #ntere'enenc#a" %r)ana"( eco 5%e a !!e0ao a con"#erar a e"ta" o" c#%ae" co&o %n 4ar Ur)ano en e! ,%t%ro cercano3 De"e e! '%nto e 0#"ta a&)#enta!( e"ta" c#%ae" co&'arten &%co" e!e&ento" co&%ne" 5%e an e,#n#o "%" caracter-"t#ca" %r)ana" 2 "% &anera e oc%'ar e! terreno( con ca"# #$%a! e'o"#c#1n a !o" ,rec%ente" 'e!#$ro" nat%ra!e" e !a ona 2 con ,en1&eno" e e$raac#1n a&)#enta! &%2 'arec#o" e"to" o" @!t#&o" &%2 e0#ente" en e! e"'ac#o #nter&e#o entre e"ta" o" c#%ae"3
De"e e! '%nto e 0#"ta econ1co( !a" c#%ae" e C%"co 2 C%"co act%a!&ente e"arro!!an act#0#ae" econ1ca" co&'!e&entar#a": 'or %n !ao C%"co e" e! centro co&erc#a! 2 &an%,act%rero e !a re$#1n( entra" 5%e C%"co e" e! centro 'ro0eeore" e "er0#c#o" e%cat#0o"( e "a!%( c%!t%ra!e"( t%r-"t#co"( an#"trat#0o"( e $e"t#one" '@)!#ca" 2 'r#0aa"
e
#n"t#t%c#ona!e"(
'or
"er
ca'#ta!
e
re$#1n3
E"ta"
'art#c%!ar#ae" an e,#n#o !a &%t%a 2 a!ta e'enenc#a econ1ca e e"ta" o" c#%ae"( 5%e ,%nc#onan en !a 'r+ct#ca co&o %n "o!o n@c!eo %r)ano( a%n5%e e"tBn "e'araa" entre "-3 La" c#,ra" con,#r&an e"te co&'ortaento( a! concentrar"e en e! 4ar Ur)ano e! <7Q e! tota! re$#ona! e !a 4EA 2 ca"# e! 8?Q e !a 4EA %r)ana re,erente a! "&o +&)#to3 A"#"&o( !o" #nce"ante" ,!%*o" e! tran"'orte entre e"ta" o" c#%ae" 2 e! 0o!%&en e #nterca&)#o co&erc#a! 2 &an%,act%rero( ternan 'or rea,#r&ar "% con#c#1n e c#%ae" co&'!e&entar#a"3 La" c#%ae" e C%"co 2 C%"co t#enen %n a!to $rao e &o0#!#a 'o)!ac#ona! entre "-( re're"entaa 'r#nc#'a!&ente 'or !o" ,!%*o" e or#$en co&erc#a!( !a)ora!( ,a!#ar 2 e e"t%#o" entre a&)o" centro" %r)ano"3 INEI ;?? En e! e'arta&ento e C%"co( !o" #n#caore" e&o$r+,#co"( no" #n#can 5%e !a 'o)!ac#1n t#ene !a #nc!#nac#1n e 0#0#r en ona" %r)ana"( 2 'or con"#$%#ente "e 0#ene e"'o)!ano e! +rea r%ra!( a! ;??9 ca"# e! 7? Q e !a 'o)!ac#1n en e! e'arta&ento re"#e en c#%ae"( 2 e"'ec#a!&ente en !a c#%a e C%"co( 5%e a!)er$a &+" e! Q e !a 'o)!ac#1n tota! %)#caa en !a ona %r)ana e! e'arta&ento e C%"co3 Se$@n #n#ca e! #n"t#t%to nac#ona! e e"ta-"t#ca e #n,or&+t#ca INEI >><( D%rante !a" @!t#&a" c#nco Bcaa" !a "oc#ea 'er%ana a e"tao &arcaa 'or %na c!ara tenenc#a a !a %r)an#ac#1n( e're"aa en !a re#"tr#)%c#1n 'o)!ac#ona! en e! terr#tor#o3 Lo" ,!%*o" $rator#o" "e e0#enc#an( 'r#&ero( a tra0B" e %n ace!erao crec#ento e !a
'o)!ac#1n e !a" +rea" %r)ana"( a"- co&o e %n !ento crec#ento 2 %na 'Br#a re!at#0a e 'o)!ac#1n e !a" +rea" r%ra!e"3
F*ur) " De@)r-)e-o +e Cusco: Po<)c*> @or Pro*c*)s
%ente: INEI cen"o" nac#ona!e" e 'o) !ac#1n 2 0#0#ena ;??9
)9
Crec**e-o @o<)c*o)
C%"co( e" %no e !o" e'arta&ento" &+" #&'ortante" en c%anto a "% &a$n#t% 'o)!ac#ona!( "e %)#ca en e! 5%#nto !%$ar e"'%B" e L#&a( 4#%ra( La L#)erta 2 Ca*a&arca( a!)er$ano a! 6(8Q e !a 'o)!ac#1n cen"aa( re"'ecto a! tota! nac#ona!3 E! #ncre&ento e !a 'o)!ac#1n e ac%ero a !a ta"a e crec#ento 'ro&e#o an%a!( #n#ca 5%e "% ta"a e crec#ento 'ro&e#o ,%e a"cenente en !o" 'er#oo" #ntercen"a!e" a"ta >=( en !a act%a!#a !a 'o)!ac#1n e! e'arta&ento e C%"co 're"enta %n crec#ento 'ro&e#o an%a! e (< Q3
4or otro !ao( !a 'ro0#nc#a e San Ro&+n( 're"enta %na ta"a e crec#ento 'ro&e#o an%a! e ;(7Q( e" ec#r( con %n #ncre&ento e 7 ! 8? a)#tante" 'or año( oc%'a e! tercer !%$ar en crec#ento( 'or !a &a$n#t% e "% 'o)!ac#1n 5%e "e #ncre&enta año a año( con"t#t%2e !a 'ro0#nc#a con &a2or concentrac#1n 'o)!ac#ona! a n#0e! e'arta&enta!3
T)<) ( De@)r-)e-o +e Cusco: T)s) +e crec**e-o @roe+*o )u) seú @ro*c*) Pro*c*) Tota! C%"co A+n$aro Cara)a2a C%c%#to E! Co!!ao H%ancanB La&'a Me!$ar Moo San Anton#o e 4%t#na San Ro&+n San#a Y%n$%2o
"65"&"66'
"66'&!!4
38 3 37 ;3> ?39 39 ?3? ?3> 3< 38 <37 63; 3 3
3 ?3> ?3 <3< ;3; ?37 3? ?39 ?3< 3< 63 ;37 37 ?3
%ente: INEI cen"o" nac#ona!e" e 'o)!ac#1n 2 0#0#ena( >= ;??9
<9
Po<)c*> ur<)) K rur)
La concentrac#1n e 'o)!ac#1n en e! +rea %r)ana( "e 're"enta co&o con"ec%enc#a e !a" #nterre!ac#one" "oc#oecon1ca" 5%e an 0en#o +no"e en !a" @!t#&a" Bcaa"( a"- co&o a! ro! 2 ,%nc#one" 5%e 0#enen e"e&'eñano !a" ca'#ta!e" e 'ro0#nc#a"3
A n#0e! 'ro0#nc#a!( en e! año ;??9 "e o)"er0a 5%e "on o" !a" 'ro0#nc#a" 5%e 're"entan 'reon#o e 'o)!ac#1n %r)ana: San Ro&+n con e! >(8Q 5%e 're"enta %na a!ta concentrac#1n e 'o)!ac#1n %r)ana 2 a!)er$a a !a c#%a e C%"co( con %na 'o)!ac#1n e ;;7 ! 68 a)#tante"( 5%e re're"enta e! ><(7Q e !a 'o)!ac#1n 'ro0#nc#a! 2 e" con"#eraa entre !a" 6 c#%ae" &+" $rane" en c%anto a "% &a$n#t% 'o)!ac#ona! 2( !a 'ro0#nc#a e C%"co( 5%e concentra a! 7>(9Q e 'o)!ac#1n %r)ana3 La" c#%ae" e C%"co 2 C%"co( "e caracter#an 'or con"t#t%#r !o" 'r#nc#'a!e" centro" rece'tore" e !o" ,!%*o" $rator#o" e !a" 'ro0#nc#a" e! #nter#or e! e'arta&ento E! 'roce"o e concentrac#1n 'o)!ac#ona! "e 0#ene or#entano a !o" centro" 'o)!ao" %r)ano"3 En >6? e! <(?Q e !a 'o)!ac#1n tota! e'arta&enta!( re"#-a en e! +rea %r)ana( en >9; re're"enta)a e! ;6(?Q 2 en e! ;??9 e! 6>(9Q( a%&entano e"ta 'ro'orc#1n en 9(> 0ece"( con re"'ecto a !o" re"%!tao" e! Cen"o e >6?3 Se o)"er0a 5%e !a tenenc#a e !a 'o)!ac#1n( en !a" @!t#&a" Bcaa" re,!e*a %n a%&ento en !a 'ro'orc#1n e !a 'o)!ac#1n cen"aa %r)ana re"'ecto e !a 'er#a re!at#0a e 'o)!ac#1n cen"aa r%ra!3
T)<) 3 De@)r-)e-o +e Cusco: @o<)c*> -o-) ur<)) K rur) PRO2INCIA C%"co A+n$aro Cara)a2a C%c%#to E! Co!!ao H%ancanB La&'a Me!$ar Moo San Anton#o San Ro&+n San#a
TOTAL ;;>(;<8 <8(=;> 9<(>68 ;8(;7> =(?7> 8>(7;; 6=(;;< 96(9<7 ;9(=> 7?(6>? ;6?(998 8;(69
PO%LACI$N UR%ANA <8(976 <9(7?= (<;> <7(989 ;7(<98 <(=7 =(87> <7(7<8 9(>7? <<(887 ;;?(8? 8(76<
RURAL >;(6=; >>(<; 6<(89 >?(6>; 77(8=< 77(89 ;>(786 <>(>> >(=8> 8(=;7 ;?(88 67(8?6
PORCENTAE B9 UR%ANA RURAL 7>388 6?3<6 ;936 9;37> 63?; 7=3>= ;=3<< 9389 <3< 8=38> >3>; =?3?= <=38> 83< 69377 7;367 ;=37= 936; <<3<; 8838= >(8; =(<= 9<(<= ;8(8;
Y%n$%2o Tota!
69(6?? (;8=366
9(<6< 8;>(=>
(?79 8<=(77?
<837> 6>(88
8<36 7?(<6
%ente: INEI cen"o" nac#ona!e" e 'o)!ac#1n 2 0#0#ena( >= ;??9
..3. ESTUDIO A NI2EL DE CIUDAD: DIAGNOSTICO DE CUSCO A9 As@ec-os ?s*cos eor?*cos )9 U<*c)c*>: La c#%a e C%"co "e !oca!#a a! "%r e! 4er@( en e! e'arta&ento e C%"co( 'ro0#nc#a e C%"co3
o o o
Lat#t% "%r: 7W ;>P 6?PP Lat#t% oe"te: 9?W ?9P 76PP A!t#t% e <=;6 &3"3n3&3
%e creaa 'or !a an#"trac#1n e S#&1n o!-0ar en =;8 co&o V#!!a e Co&erc#o o e Tran"#to3 En >?= ,%e e!e0aa a !a cate$or-a e c#%a
<9
L**-es: Se e"arro!!a entre cerro" e#"tente" en !a" ona" e e"te 2 oe"te 2 ac#a e! norte "e enc%entra e! r-o Torococa( 5%e e"e&)oca en e! r-o Coata 2 cont#n@a "% c%r"o a"ta e"e&)ocar en e! La$o T#t#caca3 4or tanto( !a" caracter-"t#ca" -"#ca" e! entorno an eternao !a #recc#1n e! crec#ento %r)ano e noroe"te a "%re"te3
c9
To@or)?): Geo$r+,#ca&ente con,#$%ra %n e"'ac#o re!at#0a&ente '!ano "#n $rane" acc#ente" $eo$r+,#co"( !o 5%e a ,a0orec#o e! crec#ento or#onta! e !a c#%a3 Se$@n !o" ato" o)ten#o"( e! >6389Q e! +rea %r)ana e C%"co e"t+ !oca!#aa en terreno '!ano !!a&ao Me"eta( e! <3?6Q "e
a"#enta en !a" ona" e 0a!!e"/ 5%e ,or&an !o" cerro" a!eaño" 2 "1!o e! ;3;>Q e"t+ !oca!#ao en !o" cerro" c#rc%nante"3 4re"enta %na 'en#ente entre ?Q 2 7Q3
+9
Su@er?*c*e: C%enta con %na "%'er,#c#e e: 7<<369&; 2 %na en"#a e&o$r+,#ca e 6;; a)&;3
e9
Co@oe-es +e ecos*s-e) +e ) c*u+)+ +e Cusco Lo" eco"#"te&a" en e! "o'orte a&)#enta! e C%"co an eternao !a" caracter-"t#ca" ,-"#ca" 2 $eo$r+,#ca" e !a c#%a( re"a!tan "%" etre&a" con#c#one" c!#&+t#ca"( e! con"tante 'e!#$ro nat%ra! a !a 5%e e"t+ e'%e"ta 2( "o)retoo( !a a!ta ,ra$#!#a a&)#enta!
e
"%
entorno
#n&e#ato3
E"ta"
con#c#one"
're#"tente" e #ne'en#ente" e !a" acc#one" e! o&)re( e"t+n #nteract%ano "o)re e! e"'ac#o con"tr%#o( or#$#nano ,en1&eno" 5%e e"t+n contr#)%2eno a !a crec#ente e$raac#1n a&)#enta! "e 0#ene e'er#&entano3 Geo!o$-a: C%"co oc%'a << Ha"( e !a" c%a!e" a!reeor e! 9638Q ;6;>38 Ha" "on oc%'aa" 'or &anana" 2 7737 Ha" 'or 0-a" a",a!taa" a "#o ca&)#aa( e "%e!o nat%ra! a "%e!o con"tr%#o( #&'er&ea)#!#+no!o3 E"to "#$n#,#ca 5%e a"ta 'ara %na 'e5%eña !!%0#a !e e" #,-c#! e! e"c%rr#ento nat%ra!( #,#c%!tano !a e0ac%ac#1n nat%ra! e !a" a$%a" 5%e #ncre&enta !o" ,rec%ente" e&'oaento" 5%e !a c#%a "%,re3 S# a e"to !e "%&a&o" !a 're#"'o"#c#1n nat%ra! e! "%e!o e C%"co a !a ac%&%!ac#1n e a$%a 'or !a 're"enc#a e %&ea!e"( conc!%#&o" 5%e
C%"co
a
a%&entao
"%"
'o"#)#!#ae"
e
"%,r#r
#n%nac#one"( 5%e e"t+n a,ectano !a" #n,rae"tr%ct%ra" e#"tente" 2 #"n%2eno !a ca!#a e 0#a e $rane" "ectore" e 'o)!ac#1n3
Geo&or,o!o$-a: A! !oca!#ar"e en %n e"'ac#o re!at#0a&ente '!ano( a ,a0orec#o e! crec#ento or#onta! e !a c#%a %rante !o" @!t#&o" año" a tra0B" e %na tra&a re$%!ar e &anana" 5%e "e an #o aneano a !a" 2a e#"tente"( "#n e*ar !o" $rane" e"'ac#o" nece"ar#o" 'ara !a ,or&ac#1n e +rea" 0ere" 2 otro" t#'o" e e5%#'aento nece"ar#o" 'ara e! e"arro!!o "o"ten#)!e3 Se$@n !o" ato" o)ten#o"( e! >6389Q e! +rea %r)ana e C%"co e"t+ !oca!#aa en terreno '!ano !!a&ao e Me"eta( e! <3?6Q "e a"#enta en !a" ona" e 0a!!e"/ 5%e ,or&an !o" cerro" a!eaño" 2 "1!o e! ;3;>Q e"t+ !oca!#ao en !o" cerro" c#rc%nante"3 4re"enta %na 'en#ente entre ?Q 2 7Q( !o 5%e e'!#ca !a !#taa ca'ac#a e! terr#tor#o 'ara !a e0ac%ac#1n nat%ra! e !a" a$%a"( 2a "ean !a" or#$#naa" 'or 'rec#'#tac#1n o !a" $eneraa" 'or !a act#0#a %r)ana 2( a"#"&o( !a #n"ta!ac#1n e e"a$Xe" enc%entra 'ro)!e&a" en 0ar#o" "ectore" e !a c#%a( e)#o 'r#nc#'a!&ente a !a )a*a 'en#ente e! terr#tor#o3
%9 As@ec-o soc*) & @o<)c*> C%"co con"t#t%2e e! e"'ac#o %r)ano con &a2or 'oer e atracc#1n en !a ona a!t#'!+n#ca( #nteract%ano con otro" centro" %r)ano" e !a re$#1n( !a c#%a a e"arro!!ao %na #n+ca econ1ca( e&o$r+,#ca 2 %r)ana 2 'erte caracter#ar!a co&o %n 'roce"o 5%e t#ene ac#a e! 'reon#o %r)ano 2 re$#ona!3 E"ta tenenc#a e"t+ eternaa 'or "% ta&año 'o)!ac#ona! 2 %r)ano 2 'or !a" #&'ortante" act#0#ae" econ1ca" rea!#aa" en "% e"tr%ct%ra %r)ana en co&'arac#1n con !a" otra" c#%ae" e !a re$#1n3
)9 Eouc*> +e ) @o<)c*> E! a%&ento 'o)!ac#ona! en !o" @!t#&o" año" "e a #ncre&entao e &anera ace!eraa a 'a"ao e tener ;?3??? a)#tante" año >8? a ;9>3??? a)#tante" año ;?73
La e0o!%c#1n e !a 'o)!ac#1n a &o"trao %n crec#ento e&o$r+,#co "o"ten#o e"e 'r#nc#'#o" e! "#$!o 'a"ao( 'a"ano e %n 'atr1n e a"entaento r%ra! en !o" 'r#&ero" año" e! "#$!o a"ta !a %r)an#ac#1n ace!eraa e !a" Bcaa" e !o" =?P" 2 >?P"( one en >><( C%"co "%'er1 !a )arrera e !o" ?? ??? a)#tante" 2 con"o!#1 "% con#c#1n e "%)centro e! "#"te&a %r)ano re$#ona!3 De"e entonce" C%"co a)-a "#o centro e %n ace!erao
crec#ento
'o)!ac#ona!(
one
#ncre&enta
'orcent%a!&ente "% 'o)!ac#1n %r)ana en e! oren e <3?Q( 737Q 2 =37Q en !o" #,erente" 'er#oo" Intercen"a!e" 3
E2OLUCI$N DE LA PO%LACI$N DE CUSCO
%ente: INEI 4ro2ecc#1n e 'o)!ac#1n ;???;?7
<9 PO%LACI$N UR%ANA Y RURAL La ,%erte tenenc#a a !a %r)an#ac#1n e !a 'ro0#nc#a e San Ro&+n 2 e! D#"tr#to e C%"co( "e ace e0#ente en !a #"tr#)%c#1n e !a" 'o)!ac#one" %r)ana 2 r%ra!3 De ac%ero a e"t#&ac#one" e! INEI en e! año ;?( e! >
año"( "e a e"'!aao e !a ona r%ra! a !a ona %r)ana en cant#ae" "#$n#,#cat#0a"3
T)<) " Cusco: Po<)c*> -o-), @or re) ur<)), rur) K seo
PO%LACI$N PO%LACI$N PO%LACI$N PO%LACI$N TOTAL UR%ANA RURAL !!4
;;7(68
;8(98
=(6
!"
;76(>69
;<9(?
9(=68
!"3
;9>(>78
;9?(6=6
>(69;
%ente: E!a)orac#1n 'ro'#a a 'art#r e cen"o e 'o)!ac#1n 2 0#0#ena INEI
T)<) "' Eouc*> +e ) @o<)c*> K re) ur<)) +e Cusco. E2OLUCI$N DE LA PO%LACI$N Y /REA UR%ANA DE CUSCO: !" A !"# AÑO 4OLACIÓN REA DENSIDAD URANA >8 <(??? a)#tante" 7; Ha" 7= Ha)Ha" ;?< 8(?<6 a)#tante" ;< Ha" 6> Ha)Ha" ;?< ;?(<7 a)#tante" ;7; Ha" = Ha)Ha" ;?6 87(>;? a)#tante" 96= Ha" == Ha)Ha" ;?7 (;=8 a)#tante" (8< Ha" 8> Ha)Ha" ;?8 ;?;(;67 a)#tante" <(6;6 Ha" 7> Ha)a" c9 PO%LACI$N POR SE7O Y EDAD La 'o)!ac#1n "e enc%entra &%2 e5%#!#)raa entre o&)re" 2 &%*ere"( en !a" '#r+e" &o"traa" 'o)!ac#ona!e" >>< ;??9( !a #"tr#)%c#1n 'o)!ac#ona! 'ara C%"co &%e"tra %na '#r+e e )a"e a&'!#a eternaa 'or !a &arcaa concentrac#1n e !a 'o)!ac#1n &enor e 7 año" 6?Q( 2 5%e e! act%a! ran$o e ea 'reonante en a&)o" cen"o" "e enc%entra entre !a" eae" e ;7 a 6? año"( 2 E"ta '#r+e #n#ca %na tenenc#a nor&a! a! en0e*ec#ento e !a 'o)!ac#1n "#!ar a !a re$#ona! 2 nac#ona!3
E"te 'anora&a act%a! 2 ,%t%ro &o#,#can !o" reto" e !a "oc#ea 'ara e! ,%t%ro: !a 'o)!ac#1n #n,ant#! 2 *%0en#! en e! ,%t%ro cercano e&anar+ e&'!eo( 0#0#ena( e%cac#1n )+"#ca( recreac#1n 2 e'orte"( entre otro" "er0#c#o"( entra" 5%e !a tercera ea "e con0ert#r+ en %n $r%'o "oc#a! &a2or 2 en con"ec%enc#a( con n%e0a" e&ana"3
F*. "# P*r*+e +e Po<)c*> +e ) c*u+)+ +e Cusco @)r) e )Ho !"
%ente: E!a)orac#1n 4ro'#a
F*. "4 P*r*+e +e Po<)c*> +e ) c*u+)+ +e Cusco @)r) e )Ho !"#
En !a "#$%#ente ,#$%ra '#raa! e 'o)!ac#1n( "e &%e"tra !a )a*a cant#a e 'o)!ac#1n 5%e a2 en e! +rea r%ra! 2 en co&'arac#1n con !a 'reonante 'o)!ac#1n en e! +rea %r)ana( e"te a"'ecto ,orta!ece !a 'o"#c#1n e 5%e !a &a2or-a e !a 'o)!ac#1n "e a"#enta en ona" %r)ana"3
..#. EL PROCESO DE UR%ANI0ACI$N )9 Eouc*> *s->r*c) C%"co( ,%e reconoc#a co&o c#%a en >?= c%ano ten-a %na 'o)!ac#1n a'ro#&aa e <(??? a)#tante"( !a c#%a t#ene %na !ar$a #"tor#a 5%e "e re&onta a !o" año" e !a a'ar#c#1n e! o&)re en !a &e"eta a!t#'!+n#ca 2 en e! 'a-"3 En e! conteto one "e "#t@a C%"co( en 'r#nc#'#o( "e t%0o 're"enc#a e c%!t%ra" ant#$%a"( e"tacano e! #&'er#o #nca3 En e! año e 66?( C%"co era %n '%e)!o e 'a"o 2 e"can"o o)!#$ator#o( '%e" too" !o" cano" rea!e" 'a"a)an 'or B!3 Oc%'ano o2 o" )arr#o"( conoc#o" co&o '%e)!o 0#e*o/3 La a)%nanc#a e 'a"to" nat%ra!e" !e" 'erte e"arro!!ar %na $anaer-a e !!a&a" 2 a!'aca"3 Se con"tr%2eron anca" o
a$r%'aento
e
0#0#ena"
e
T#'o!o$-a
Ina(
e"ta"
con"tr%cc#one" "e aa'tan a! %ro c!#&a a!t#'!+n#co3 En !a B'oca co!on#a! en 7<< C%"co e" e"'o*aa 2 con0ert#a en e! T a&)o <=( cano e! C%co a !a 4!ata3 En 79<( 2a con0ert#o en re'art#ento( C%"co ten-a %na 'o)!ac#1n e <(8<> a)#tante"3 La" r#5%ea" e! #nter#or e! A!t#'!ano "on tra"!aaa" a !o" centro" e 'oer 'or !e" e &ercaere" 2 arr#ero" 5%e 'a"an 'or C%"co 'or "er cr%ce o)!#$ator#o e cano"( tran",or&+no!o en %n centro e tran"acc#one" co&erc#a!e" con $rane" 'o"aa" 2 !%$are" e entreten#ento 2 *%e$o3 En 86> "e #n#c#a !a con"tr%cc#1n e !a I$!e"#a e Santa Cata!#na( 5%e e#$e %n '!aneaento e !a" ona" A!eaña"( con +rea" 'ara 0#0#ena 2 e5%#'aento( #n#c#ano con e"to e! traao rectan$%!ar 2 a&'!#o e !a" 0-a"3 La I$!e"#a "e terna &+" e %n "#$!o e"'%B" en 996( orenano e 'a"o e! 4%e)!o V#e*o( 5%e ten-a co&o centro !a act%a! 4!aa e Ar&a" con ,rente a !a I$!e"#a3 En !a B'oca e !a re'@)!#ca e! re'art#ento e C%"co "e con0#erte en #"tr#to e! ;8 e a)r#! e =;; 2 'ara = !a )%r$%e"-a are5%#'eña "e e#ca a !a e'ortac#1n e !ana" 2 ,#)ra" ten#eno co&o Centro e Aco'#o en C%"co 2 '%erto e "a!#a ac#a In$!aterra en I"!a23 La" $rane" rec%a" 5%e !!e0a)an !a !ana( 0o!0-an con 'ro%cto" #&'ortao" 5%e "e co&erc#a!#a)an en C%"co e e"ta ,or&a "e rea,#r&a !a c#%a co&o centro co&erc#a! e! Ko!!ao( a%&entano "% 'o)!ac#1n a =(9;7 a)#tante" en =8;3 S#n e&)ar$o !a" e#$enc#a" e! &ercao( re5%#eren e &e#o" e tran"'orte &+" e,#c#ente 2 en =9 "e #n#c#a !a con"tr%cc#1n e! 3CC3 ,errocarr#! I"!a2( Are5%#'a( C%"co 'ara )#,%rcar"e a C%"co 2 C%co( e! c%a! e" ternao en =9<3 E! #&'acto en !a c#%a e! 3CC3 e" $rane( 2 "e con0#erte 'a%!at#na&ente en e! '%nto e art#c%!ac#1n e! a!t#'!ano( %)#c+no"e en e! centro e ! a c#%a(en e!
'%e)!o n%e0o/ ten#eno a !a 4!aa o!o$ne"# co&o centro3 4ara e"to" año" !a c#%a "#$%e e"arro!!ano en ,or&a #nten"a "% ,%nc#1n e Aco'#o 2 D#"tr#)%c#1n con o" centro" e act#0#ae" no anta$1n#ca" "#no &+" )#en co&'!e&entar#a"( e! 4%e)!o V#e*o 2 e! 4%e)!o N%e0o( !o 5%e !e 0a!e "er !!a&aa !a CA4ITAL COMERCIAL DEL ALTI4LANO/3 E! < e oct%)re e >?=( C%"co rec#)e e! t-t%!o e c#%a 2 en >;8 "e crea !a 4ro0#nc#a San Ro&+n e !a c%a! e" ca'#ta! C%"co 2 e"ta e'ane "% #n,!%enc#a 2 act#0#ae" co&erc#a!e" a tra0B" e !a" 0-a" re$#ona!e" ac#a C%co( H%ancanB( C%"co( Are5%#'a 2 La&'a3 A 'art#r e >( !a act#0#a $anaera &e*ora 2 !o" co&erc#ante" "o)re too are5%#'eño" #0er"#,#can "% &ercao or#ent+no"e a !a ca'#ta! e! 'a-"( one e#"t-a %na $ran e&ana e 'ro%cc#1n e !ana( e"ta "#t%ac#1n #ncor'ora a! S%r an#no 2 a C%"co a! &ercao nac#ona! e$e&on#ao 'or L#&a( 0-a Are5%#'a3 En >6?( B'oca conte&'or+nea( C%"co rea,#r&a "%" ,%nc#one" co&erc#a!e" 2 &an%,act%rera" a'o2ao 'or !a or$an#ac#1n e! e"'ac#o "%r re$#ona! 5%e 'r#0#!e$#a a !a" c#%ae" e C%"co 2 C%"co3 La 'r#&era 'or "er Ca'#ta! 2 Centro An#"trat#0o e! e'arta&ento 2 !a "e$%na 'or !a con#c#1n e "er 'a"o o)!#$ao e! #nter#or ac#a !a" c#%ae" co"tera" con e! "o'orte e! 3CC3 2 !a" carretera" #nterre$#ona!e"3 La ona an#na e !a Re$#1n C%"co 2 e"'ec#a!&ente C%"co rec#)en %n #nten"o ,!%*o $rator#o 5%e 'erte e! #n#c#o e %n crec#ento 5%e e*a atr+" a otra" c#%ae"( &o"trano !a" n%e0a" #recc#one" e crec#ento 2 concentrac#1n e %na 'o)!ac#1n &a2or#tar#a&ente r%ra! 5%e t#ene a "er %r)ana3 E"te crec#ento e C%"co( con ta"a" a!t-"#&a"( 5%e o2 t#enen a e5%#!#)rar"e( or#$#na !a oc%'ac#1n e"orenaa e! e"'ac#o %r)ano( e"'ec#a!&ente "o)re !a" 0-a" e #n$re"o a !a c#%a( con B,#c#t #&'ortante" e E5%#'aento Ur)ano e #n,rae"tr%ct%ra e "er0#c#o"3
En !o" =?P" "e &arca %n crec#ento 'o)!ac#ona! e'!o"#0o( 5%e tran",or&a !a c#%a( rec#)e $rane" ,!%*o" $rator#o" e !a" ona" r%ra!e"( 'o)!ac#1n 5%e e" e'%!"aa 'or !a "e5%-a( 'o)rea e! ca&'o( 0#o!enc#a 'o!-t#ca( e! terror#"&o( 'o)rea e! ca&'o 2 e! #ncent#0o e encontrar en C%"co &e*ore" con#c#one" e 0#a3 S#n e&)ar$o en !a &a2or-a e !o" ca"o"( no "e ace "#no ca&)#ar !a 'o)rea r%ra! 'or !a 'o)rea %r)ana3 En !o" >?P" 2 a! 're"ente #"n%2e !a 're"#1n $rac#ona!( 'ero !a c#%a "#$%e crec#eno or#onta!&ente( oc%'ano %n +rea $enera! e <(6;6( con %na en"#a )r%ta e 87 a)3Ha"3 Soc#a!&ente e" %na c#%a e &arcao" contra"te" c%!t%ra!e"( c%2a" &an#,e"tac#one" "on e're"#one" e co&'ortaento" o 'atrone" c%!t%ra!e" 5%e t#enen ra- #"t1r#ca3 Ta&)#Bn contr#)%2eron a e!!o( !a o!eaa e !o" $rante" e 'r#&era $enerac#1n e"e Bcaa" atr+" 2 5%e corre"'onen a 'o)!aore" or#$#nar#o"3 4or otro !ao( $rante" etrare$#ona!e" 2 etran*ero" an e"tao 're"ente" en !o" #,erente" 'er#oo" e crec#ento %r)ano3 4or e"ta" raone"( !a e0o!%c#1n e !a 'o)!ac#1n a &o"trao %n crec#ento e&o$r+,#co "o"ten#o e"e 'r#nc#'#o" e! "#$!o 'a"ao( 'a"ano e %n 'atr1n e a"entaento r%ra! en !o" 'r#&ero" año" e! "#$!o a"ta !a %r)an#ac#1n ace!eraa e !a" Bcaa" e !o" =?P" 2 >?P"( one en >><( C%"co "%'er1 !a )arrera e !o" ?? ??? a)#tante" 2 con"o!#1 "% con#c#1n e "%)centro e! "#"te&a %r)ano re$#ona!3 De"e entonce" C%"co a)-a "#o centro e %n ace!erao crec#ento 'o)!ac#ona!( one #ncre&enta 'orcent%a!&ente "% 'o)!ac#1n %r)ana en e! oren e <3?Q( 737Q 2 =37Q en !o" #,erente" 'er#oo" #ntercen"a!e"3 E"te crec#ento 'o)!ac#ona! tra*o con"#$o n%e0a" 2 #"t#nta"
nece"#ae"3 E! re5%er#ento e 0#0#ena a"- co&o !a" cone#one" a !o" "er0#c#o" '@)!#co" 2 a otro" "er0#c#o" co&o e%cac#1n 2 "a!%( no ,%e c%)#erto en !a &e#a 2 t#e&'o nece"ar#o( or#$#n+no"e en e"e 'er#oo e! B,#c#t 5%e o2 !a c#%a 'aece3
#$3 ;? E0o!%c#1n %r)ana e C%"co
..4. SECTORI0ACI$N UR%ANA La Sector#ac#1n Ur)ana e C%"co( e"t+ #0##o en 6 2 "e ,racc#ona en )a"e a !a Zon#,#cac#1n 2 e! S#"te&a V#a!3 E"ta #,erenc#aa 'or "% &or,o!o$-a( "% re!ac#1n #nterna con otra" 'arte" e !a c#%a 2 "% re!ac#1n eterna con !a M#crore$#1n 2 re$#1n( !a #"tr#)%c#1n e !o" %"o" e! "%e!o( "% ,%nc#1n en !a Con,#$%rac#1n Ur)ana 2 "%" 'otenc#a!#ae"3 A e&+" a 5%eao e,#n#a 'or !a" %r)an#ac#one" conten#a" en e! con*%nto 2 !o" "ectore"( re"'ect#0a&ente3
E"ta +rea e" e! "ector %r)ano 5%e 're"enta !o" &a2ore" 'ro)!e&a" %r)ano"( co&o e! eter#oro ,-"#co e "%" e#,#cac#one"( e! eter#oro "oc#a! 'or !a 're"enc#a e e!#nc%enc#a 2 antro" e &a! 0#0#r( #nco&'at#)#!#a e act#0#ae" e #0er"a *erar5%-a( con$e"t#1n e! tran"'orte &otor#ao 2 no &otor#ao( 2 %na )a*a ca!#a a&)#enta! 'or !a 're"enc#a e! tra&o cana!#ao e! r-o Torococa3 4or e!!o( 2 e)#o a "% #&'ortanc#a en !a e"tr%ct%ra %r)ana( re5%#ere e %r$ente" #nter0enc#one" e reno0ac#1n 2 reacon#c#onaento( 5%e con!!e0en %n &e*oraento #nte$ra! e e"ta +rea3 E"ta" centra!#ae" co&'!e&entar#a" re"'onen a !a !1$#ca econ1ca e !a c#%a( 5%e !oca!#a "%" act#0#ae" econ1ca" e "o'orte 0#nc%!aa" con !a" act#0#ae" co&erc#a!e" 2 con !o" 'r#nc#'a!e" e*e" 0#a!e" e #ntercone#1n 4ro0#nc#a! 2 Re$#ona!3 Han "%r$#o e &anera no '!an#,#caa( aec%+no"e 'ro$re"#0a&ente a !a e"tr%ct%ra %r)ana 'ree#"tente( 5%e en a!$%no" ca"o" no a 'o#o ar!e" !a" con#c#one" ,-"#ca" nece"ar#a" 'ara "% aec%ao ,%nc#onaento3 4or otro !ao( e"ta" "%)centra!#ae" an "er0#o 'ara e"concentrar c#erta" act#0#ae" e! rea Centra!( 'or !o 5%e "e re5%#ere e #nter0enc#one" &+" a$re"#0a" 'ara !o$rar !a caa 0e &+" %r$ente( e"concentrac#1n e act#0#ae"3
..5. USO DE SUELO La c#%a e C%"co &%e"tra %n co&'ortaento e"'ac#a! acore con "% )a"e econ1ca( en one e! "ector co&erc#a! 2 !o" %"o" to" "e 0en re,!e*ao" en !a con,or&ac#1n e !o" %"o" e "%e!o en !a c#%a( "e o)t#ene !a "#$%#ente #"tr#)%c#1n:
F*. Uso +e sueo +e Cusco
%ente: 4!an e e"arro!!o %r)ano C%"co ;??6
E! co&'ortaento e !a" act#0#ae" en C%"co &%e"tra %na c#%a one ca"# e! >Q e "% e"'ac#o e"t+ e#cao a a!$%na act#0#a econ1ca( ca"# e! 8
..6. AN/LISIS DE 2I2IENDA La !oca!#ac#1n e !a" 0#0#ena" en C%"co "#$%e e! traao e ca!!e" 5%e 'ro%cen en con*%nto %na tra&a rectan$%!ar en e! centro 2 ra#a! en )a"e a !o" e*e" %r)ano" ac#a !a 'er#,er#a3 En e"te te*#o re"#enc#a!( !a 0#0#ena "e a !oca!#ao( "e$@n !a ona 5%e oc%'a( 0ar#ano e 0#0#ena" co&'acta" en e! +rea centra! a"ta 0#0#ena" #"'er"a" en e! )ore %r)ano3
T*@oo) +e **e+)s:
La" 0#0#ena" 'reonante" en c%anto a "% t#'o!o$-a "on !a" 0#0#ena" e %"o to( !a" 5%e t#enen %na connotac#1n e re"#enc#a co&erc#o( '%e" 'or !a "&a #n+ca e !a c#%a !a &a2or-a e 0#0#ena" t#enen e"te %"o to3 Ta&)#Bn a2 %na 're"enc#a #&'ortante e !a t#'o!o$-a ca"a 'at#o( en !a" 0#0#ena" ant#$%a" 2 !o" "ectore" a!eaño" e !a c#%a3 En "e$%no !%$ar !a" 0#0#ena" con 'reon#o 'ertenecen a a5%e!!a" 0#0#ena" e %n "o!o %"o( !a" 0#0#ena" re"#enc#a!e" 5%e "e %)#can en e! )ore e! +rea con"o!#aa 2 en !a 'er#,er#a3 La" t#'o!o$-a" e !a 0#0#ena en !a 'er#,er#a e"t+n #recta&ente re!ac#onaa" con !o" 'atrone" e co&'ortaento e "%" a)#tante"( #n$rante" e or#$en r%ra!( 5%e traen con"#$o "%" co"t%&)re" 2 &oo" e 0#a( 5%e ca%"a #nco&'at#)#!#ae" con !a" otra" act#0#ae" %r)ana" 2 c#erto $rao e eter#oro 2 contanac#1n a&)#enta!( eco 5%e en con*%nto #"n%2e !a ca!#a %r)ana e !o" "ectore" re"#enc#a!e" 'er#,Br#co"3
C)r)c-ers-*c)s +e ) **e+) Se$@n e! cen"o e 'o)!ac#1n 2 0#0#ena e! ;??9( "eña!a 5%e en C%"co e#"ten 883966 %n#ae" e 0#0#ena con #0er"a" caracter-"t#ca" 2 t#'o!o$-a" e e#,#cac#1n3 Se$@n e! @!t#&o cen"o( en e! #"tr#to e C%"co a!reeor e! >7Q e !a 'o)!ac#1n 0#0-a en %na ca"a #ne'en#ente( e t#'o or#onta! 2 a"ta e o" '#"o"3 E! re"tante 73?Q e !a 'o)!ac#1n 0#0-a en De'arta&ento" en e#,#c#o"( 0#0#ena en F%#nta( en ca"a e 0ec#na( coa o ca)aña( 0#0#ena #&'ro0#"aa( 2 otro"3 E"te t#'o e oc%'ac#1n e&%e"tra !a &arcaa tenenc#a e !a 'o)!ac#1n a a)#tar 0#0#ena e t#'o %n#,a!#ar( 'o"#)!e&ente 'or e! $ran arra#$o r%ra! e !a 'o)!ac#1n C%"5%eña( 2 5%e e&%e"tra !a ret#cenc#a a a)#tar e#,#c#o" e e'arta&ento 2 en a!t%ra3 Se a'rec#a %na oc%'ac#1n e 0#0#ena" &a"#0a en toa !a c#%a 'r#nc#'a!&ente en !a" 0-a" con &a2or #&'ortanc#a( !a caracter-"t#ca 2 %"o e 0#0#ena" "on en
$ran 'arte 0#0#ena co&erc#o( en otro" ca"o" "o!o to&an !a oc%'ac#1n e 0#0#ena ,a!#ar3 La" t#'o!o$-a" e !a 0#0#ena( a!t%ra e e#,#cac#1n( &ater#a! e con"tr%cc#1n( entre otro"( e"t+ #recta&ente re!ac#onao" con !o" 'atrone" e co&'ortaento e "%" a)#tante"3 E! crec#ento e !a 0#0#ena e" e ,or&a 0ert#ca! 2 or#onta! en 0ar#o" "ectore" e !a c#%a( &%ca" "#n cr#ter#o" en c%anto a #"eño( ,%nc#1n 2 o ,or&a3 Caracter-"t#ca" e !a" #"t#nta" t#'o!o$-a" e 0#0#ena"
AA
Dos niveles
Sin acabar
precarias
En !o" @!t#&o" año" C%"co( e"t+ e'er#&entano %na e!e0aa #n+ca #n&o)#!#ar#a( a2 %n !e0ao a%$e e con"tr%cc#1n e 0#0#ena" 2 e#,#c#o" e"ta" con"tr%cc#one" n%e0a" "on e 6 a &+" 7?
n#0e!e"( t#enen %n %"o to( re"#enc#a! 2 co&erc#a! 2 "e %)#can "o)re too en !a ona centra! e !a c#%a 2 en !a" n%e0a" a0en#a"3 4ero 'or otro !ao "e 'erc#)e e! contra"te e c!a"e" "oc#a!e"( '%e" a2 &%ca" 0#0#ena" con t#'o!o$-a r%ra!( carente" e "er0#c#o" )+"#co" 2 e"t+n %)#cao" en !a 'er#,er#a3 E! e"tao e !a e#,#cac#1n e"t+ eternao 'r#nc#'a!&ente 'or e#,#cac#one" ca!#,#caa" co&o re$%!are" 2 &a!a" 6=3?Q 2 <6378Q re"'ect#0a&ente( e)#o a 5%e !o" 'ro'#etar#o" no con"#eran nece"ar#o !a c%!nac#1n e "%" e#,#cac#one" o no 5%#eren "o&eter"e a !a" re$%!ac#one" &%n#c#'a!e" 3E"te e"tao e !a e#,#cac#1n 'reona en !o" "ectore" e &enore" rec%r"o"( e"'ec-,#ca&ente en !a 'er#,er#a e !a c#%a( #ncre&entano e! r#e"$o e !o" a)#tante" e e"to" )arr#o"3 La c#%a cont#n%a "#eno or#onta! 'or e! 'reon#o e 0#0#ena" e 2 ; n#0e!e"( 5%e re're"entan e! 78389Q 2 ;=39=Q( ca"# e! 97Q e !a c#%a e" or#onta!( e"to oc%rre en !a" +rea" 'er#,Br#ca" a! centro 2 en !a" ona" &ar$#na!e"3 S#n e&)ar$o( e" #&'ortante "eña!ar 5%e en e! rea Centra! 'reonan e#,#cac#one" e <( 6 2 7 n#0e!e"( 'o"#)!e&ente 'or !a #"'on#)#!#a e "er0#c#o" )+"#co"( e! 0a!or e! "%e!o( !a acce"#)#!#a a e5%#'aento" 2 tran"'orte( entre otro"3
I+e-*?*c)c*> +e os @r*c*@)es @ro<e)s +e ) **e+) E! 'ro)!e&a e !a 0#0#ena en C%"co e"t+ -nt#&a&ente re!ac#onao( tanto con e! B,#c#t e 0#0#ena( co&o con !a" &a!a" con#c#one" tBcn#ca" con"tr%ct#0a"( !a e,#c#ente 'ro0#"#1n e "er0#c#o" )+"#co" 2 e5%#'aento 2 e! a"entaento en ona" 'e!#$ro"a" o en eter#oro a&)#enta!3 Otra" caracter-"t#ca" #n#can 5%e a 'e"ar e! &ater#a! e&'!eao( e! e"tao e con"er0ac#1n e !a" 0#0#ena" e" &a2or&ente re$%!ar( con teco" e concreto ar&ao 2 ca!ana( 2 '#"o" e !ar#!!o 2 t#erra en "% &a2or-a3
E"ta" caracter-"t#ca" #n#can %n .'roce"o e r%ra!#ac#1n/ e !a 0#0#ena %r)ana3
.."!. EQUIPAMIENTO UR%ANO E! "#"te&a e e5%#'aento" e C%"co 're"enta %n B,#c#t 'or !a ,a!ta e e"tr%ct%rac#1n 2 'ro0#"#1n e e"to" "er0#c#o"3 E! crec#ento ace!erao 5%e !a c#%a e'er#&ent1 en !a Bcaa e !o" =?P"( no ,%e e !a &ano con !a aec%aa e #n#"'en"a)!e 'ro0#"#1n e e5%#'aento" 2 "er0#c#o"3 E! r%)ro 5%e &a2or #&'acto ne$at#0o e'er#&ent1 2 5%e "e &ant#ene a"ta o2( e" e! enor&e B,#c#t e e"'ac#o" '@)!#co" 2 +rea 0ere" en !a c#%a( eco 5%e a re"%!tao ne$at#0o 'ara e! e"arro!!o 2 !a "oc#a!#ac#1n e !a 'o)!ac#1n e C%"co3 Lo" e5%#'aento" 5%e 're"enta no c%)ren con !a e&ana tota! e !a 'o)!ac#1n 2 e"ta e" re,!e*aa en !a &a2or-a e "ectore" e !a c#%a( "o)re too en !o" &+" e'r#o" one "e 're"entan !a" &a2ore" e&ana" e "er0#c#o" )+"#co"3 E! e5%#'aento act%a! no "e enc%entra conce)#o 2 !oca!#ao co&o %n con*%nto e e#,#c#o" 2 e"'ac#o" '@)!#co" 5%e "o'orte !a" act#0#ae" %r)ana"( re"t+no!e #&'ortanc#a co&o e!e&ento #n#"'en"a)!e en !a e"tr%ct%ra ,-"#ca e !a c#%a3
Gran 'arte e e"to" e5%#'aento" e "er0#c#o "e !oca!#an en e! centro e !a c#%a3 Lo" "er0#c#o" con !o" 5%e "e c%enta "on:
NI2ELES DE EQUIPAMIENTO UR%ANO EDUCACI$N Co!e$#o" #n#c#a!e" Co!e$#o" 'r#&ar#o" Co!e$#o" Sec%nar#o" %n#0er"#ae" #n"t#t%to" tecno!1$#co" e5%#'aento c%!t%ra! SALUD o"'#ta!e" c!-n#ca" 4%e"to" e "a!% centro e "a!% TRANSPORTE aero'%erto terna! terre"tre E"tac#1n e ,errocarr#! MERCADOS ent#ae" ,#nanc#era" OTROS ce&enter#o"( I !e"#a"(
8? 7 < 8 ; < ; ; ? 7
N*e +e os eu*@)*e-os ur<)os: Eu*@)*e-o +e e+uc)c*>: La concentrac#1n e !a &a2or-a e e5%#'aento" e e%cac#1n "e %)#ca en e! centro e !a c#%a3 Y e!!o 'ro%ce e,ecto" ne$at#0o" en e! tr+n"#to 0e#c%!ar 2 'eatona!( $enerano 'ro)!e&a" en !a "e$%r#a 2 en e! e"arro!!o e !a" act#0#ae" %r)ana"3 M%co" e !o" centro" e%cat#0o" 're"tan "%" "er0#c#o" en con"tr%cc#one"
aa'taa"( !a"
"&a"
5%e carecen e
#n,rae"tr%ct%ra aec%aa 'ara e"arro!!ar "%" act#0#ae"3
Eu*@)*e-o Cu-ur): E! B,#c#t e e5%#'aento" c%!t%ra!e" e" a!ar&ante( 'r#0+no"e a !o" n#ño" 2 *10ene"( 'r#nc#'a!&ente( e !a 'o"#)#!#a e acceer a centro" 2 e0ento" c%!t%ra!e" 5%e !e" 'ertan !a e're"#1n art-"t#ca 2 c%!t%ra!( e! #nterca&)#o 2 #"c%"#1n e #ea" 2 !a ,or&ac#1n e n%e0a" #ea" 2 a'ren#a*e"( entre otro"3 En e! e"'ac#o %r)ano( e! e5%#'aento c%!t%ra! a)arca e! ?3??;Q e! terr#tor#o E! e"arro!!o e c%a!5%#er &an#,e"tac#1n c%!t%ra! "e ace en !o" 'oco" e5%#'aento" c%!t%ra!e" 5%e "e enc%entran en e! centro e !a c#%a 2 !a &a2or-a e 0ece" "e rea!#an en ca!!e" 2 '!aa"3
Eu*@)*e-os coerc*)es: E! ro! co&erc#a! e C%"co e"t+ e're"ao en !a o,erta e #0er"o" t#'o" e e5%#'aento co&erc#a!( !o" 'r#nc#'a!e" e"ta)!ec#ento" "e %)#can en e! rea Centra!( atra2eno a %na $ran cant#a e a&)%!ante" 5%e oc%'an 0erea" 2 0-a" '@)!#ca"( $enerano #,#c%!ta 2 cao" en e! e"arro!!o e !a" act#0#ae" %r)ana"3 E"te t#'o e e5%#'aento e"t+ con,or&ao 'or !o" &ercao" e a)a"to"( '!ata,or&a" co&erc#a!e"( centro" co&erc#a!e" 2 ,er#a" "e&ana!e"( 5%e en "% &a2or-a 're"entan #n,rae"tr%ct%ra" e car+cter 'ro0#"#ona!3 En !a act%a!#a e#"ten( 'or e! n@&ero e '%e"to"( = &ercao" 'r#nc#'a!e"3 Y %n Ma!! centro co&erc#a!3
EQUIPAMIENTOS RECREATI2OS Otro e! $ran B,#c#t 5%e 're"enta C%"co( e" !a a%"enc#a e e"'ac#o" '@)!#co"( +rea" 0ee"( 'ar5%e" recreat#0o" 2a "ean 'a"#0o" 2o act#0o"( eco 5%e e" %n ,actor ne$at#0o( 'r#0ano a !a 'o)!ac#1n e %n )%en e"arro!!o 'ara e! )#ene"tar "oc#a! 2 re,!e*ano %na )a*o n#0e! e ca!#a e 0#a e !o" a)#tante"( La 'oca #n,rae"tr%ct%ra con !a 5%e c%enta e" e,#c#ente( 2 !a &a2or-a e e!!o" re5%#eren e rea)#!#tac#one" 2 otro" &anten#ento"3
Lo" e5%#'aento" con !o" 5%e act%a!&ente "e c%enta "on: Co!#"eo cerrao( e"ta#o( 'ar5%e raor( 'ar5%e e! n#ño( co&'!e*o e'ort#0o( 'ar5%e"( !o"a" e'ort#0a"( entre otro"3 E! B,#c#t e +rea" 0ere 2 e"'ac#o" recreat#0o" "e acent@a en !a 'arte centra! e !a c#%a '%e" en e"te no e#"ten terreno" e"t#nao" a e"te ,#n3 E! e5%#'aento recreat#0o 'a"#0o e"t+ con,or&ao 'or !a 4!aa e Ar&a"( !a" '!aa" '@)!#ca": o!o$ne"#( Do" e Ma2o 2 Gra% 2 ;8 'ar5%e" %r)ano" !a &a2or-a e !o" c%a!e" ta&)#Bn re5%#eren &anten#ento too" e"to" %)#cao" en #,erente" "ectore" e !a c#%a3 E#"ten +rea" e"t#naa" a n#0e! e )arr#o"( !a" c%a!e" 'o"een 'ar5%e" e recreac#1n act#0a 2o 'a"#0a e !a" c%a!e" "o!o a!$%no" c%entan con e! e5%#'aento aec%ao 2 en e! ca"o e! re"to( e! e5%#'aento e" n%!o( 'or ene "on +rea" a)anonaa" en one !a 'o)!ac#1n #&'ro0#"a act#0#ae" 'ara "at#",acer "%" nece"#ae" e recreac#1n3 E"ta rea!#a o)eece a &@!t#'!e" ,actore"( entre !o" 5%e 'oe&o" &enc#onar: !a #n#,erenc#a e! $o)#erno a! no rea!#ar %n '!an #nte$ra! one 'r#or#cen 2 e"ta)!ecan ona" e recreac#1n 2 +rea" 0ere"( otro ,actor ta&)#Bn e" 5%e !o" $o)#erno" !oca!e" a'!#can 'o!-t#ca" 'ara !a creac#1n 2 con"tr%cc#1n e 'ar5%e" e car+cter )arr#a! 2 %r)ano( !a e"'reoc%'ac#1n e !a 'o)!ac#1n 'or !a creac#1n 2 &anten#ento e "%" '!aa"( 'ar5%e" 2 +rea" 0ere"( a"- co&o e! e"conoc#ento $enera!#ao e !a" 0enta*a" a&)#enta!e" 2 "oc#a!e" e !o" e"'ac#o" '@)!#co"( entre otra"3 4or otro !ao !o" e5%#'aento" recreat#0o" c%)ren %n +rea #n,!%enc#a )a*a( a)arcano e! ?3?>Q e! +rea %r)ana( 2 're"entano enor&e" B,#c#t e atenc#1n en e! +rea %r)ana3
Se$@n !a or$an#ac#1n &%n#a! e !a "a!% OMS( #n#ca 5%e e)e e#"t#r %n 'ro&e#o &-n#&o e =3?? &;a) e +rea 0ere 'or a)#tante( en C%"co !a "%&a tota! e e"to" e"'ac#o" acen:
Lo 5%e no" !!e0a a conc!%#r 5%e e#"te %n $ran B,#c#t en c%anto a! e"'ac#o '@)!#co 2 !a" +rea" 0ere"( 2 'or e!!o ta&)#Bn e#"te %na )a*a ca!#a a&)#enta!( '%e" !a c#%a no e"ta c%enta con e! +rea nece"ar#a 'ara c%&'!#r con !o" e"t+nare" #nternac#ona!e"3 De! D#a$n1"t#co rea!#ao "e e"'rene e! $ran B,#c#t en e"te Sector3 La c#%a 're"enta %na )a*a #&'!e&entac#1n e +rea" 0ere" 5%e a!cana "1!o 73?87 H+"3 2 %n -n#ce e ?3;7 &;a)3 &%2 !e*ano a !o e"ta)!ec#o 'or !a nor&at#0#a 5%e e" e =3?? a ;3?? &;a)3 eco 5%e "e a$ra0a 'or e! e"e5%#!#)r#o 5%e e#"te en !a !oca!#ac#1n e !a" +rea" 0ere"3 La c#%a c%enta con +rea" e re"er0a 'ara !a recreac#1n( no #&'!e&entaa" 5%e !!e$a a 6?3?? H+" a'ro#&aa&ente3 S# e"ta" +rea" "e a)#!#taran "e 'or-a !!e$ar a 938 &;a)3 n#ce cercano a! &-n#&o reco&ena)!e( 'or !o tanto e! B,#c#t act%a! "e re%c#r-a con"#era)!e&ente 2 e! re5%er#ento e e"'ac#o" e"tar-a en $ran 'orcenta*e c%)#erto De ac%ero a !o "eña!ao 2 en concoranc#a con !o e"ta)!ec#o 'or !a" nor&a" 'ara e! año ;?7 7?(8693?? &; 73?87 Ha" e5%#0a!ente a ?3;7 &;a)
"e re5%er#r+n ;;6 H+"3 Meno" !a" 73?87 H+"3 E#"tente" e! re5%er#ento "er+ e ;>3?? H+"3 N%e0a" 'ara "er e"t#naa" a +rea" 0ere"( con %n 'ro&e#o e =3?? &;a)3
.."". ASPECTO 2IAL A NI2EL UR%ANO E! a"'ecto 0#a! a! #$%a! 5%e !o" otro" a"'ecto" %r)ano" 2a &enc#onao" "e #o a 'art#r e! 'roce"o e oc%'ac#1n e! "%e!o( e !a e'an"#1n %r)ana e"contro!aa 2 "o)retoo en !o" "ectore" 'er#,Br#co" !a" 0-a" "e ,%eron eternano a e"'ec%!ac#1n e !o"
a)#tante"3 4or e!!o !a re 0#a! e" %no e !o" 'ro)!e&a" &+" #&'ortante" 'ara !a c#%a a"ta !a act%a!#a3 E! re"%!tao e e"ta 'recar#a ,or&a e oc%'ac#1n( a 'ro%c#o %na c#%a con %n a!to B,#c#t en e! "#"te&a e tran"'orte3
%AA CALIDAD DEL SOPORTE 2IAL a*a ca!#a e! "o'orte 0#a! 2 e"oren %r)ano $enera!#ao 'or !a "%'er'o"#c#1n e #0er"a" act#0#ae" 2 &oo" e tran"'orte en %n "&o e"'ac#o %r)ano 2 e*e 0#a!3 A'ro#&aa&ente a2 %na )a*a ca!#a en e! Incre&ento e 0e-c%!o" e)#o a !a #nten"#,#cac#1n e !o" ,!%*o" co&erc#a!e" 0e-c%!o co!ect#0o 2 'ro'#o3 E! 'ro)!e&a e !a con$e"t#1n e! tra,#co a)arco e! >? Q e !a c#%a3 E! e,ect%o"o e"tao e !a" 0-a" 2 e! t#'o &ater#a!e" e&'!eao" en !a 'a0#&entac#1n( eterna !a )a*a ca!#a ,-"#ca e! "o'orte 0#a! act%a!( en $enera!( 'reonan !a" 0-a" no a,#r&aa" o e t#erra( "e$%#o e !a" e concreto 2 !a" 0-a" a",a!taa"3 E! 'reon#o e 0-a" en &a! e"tao e 're"er0ac#1n( e)#o a: !a cant#a e ,!%*o 0e#c%!ar 2 e! 0o!%&en e car$a 5%e "o'ortan 2 a !a ,a!ta e %n &anten#ento aec%ao( "1!o e! ;7Q e !a" 0-a" e"t+ en con#c#one" e "er %t#!#aa" 1't#&a&ente3
EL DEFICIENTE ESTADO DEL TRANSPORTE 2IAL Cao"( e"oren 2 con$e"t#1n 0e#c%!ar333 5%e #&'era en !a c#%a e C%"co
O-ros )s@ec-os e)-*os:
a!ta e contro! e !a" a%tor#ae" 2 a!ta e nor&at#0a a!ta e co&'ortaento e! 'o)!aor: 'or e! %"%ar#o 2 'or e!
con%ctor No %t#!#an !o" 'araero" a%tor#ao" De,#c#ente "eña!#ac#1n 2 "e&a,or#ac#1n R%ta" #naec%aa" 4re"enc#a e co&erc#o a&)%!ator#o en 'ar5%e"( *ar#ne"(
0erea"( 0-a"3 Lo" con%ctore" "e a)ocan en !%car entre "- en '!ena 0-a
'ara ca'tar %"%ar#o"3 !ota e 0e-c%!o" o)"o!eta( con%cc#1n a$re"#0a( 5%e
$enera!&ente oca"#onan !o" -n#ce" e acc#enta!#a Incre&ento e 0e-c%!o"( co&o raone" e #co #ncre&ento(
!a #nten"#,#cac#1n e !o" ,!%*o" co&erc#a!e" 2 e 'ro%cc#1n entre !o" #,erente" centro" %r)ano" e C%"co( a"- co&o !a 'erce'c#1n e! %"%ar#o( e a"oc#ar !a 'o"e"#1n e %n 0e-c%!o
co&o "#$no e )%en e"tat%" "oc#a!3 En !o" -a" e ,er#a" co&erc#a!e" a'arte e !a %t#!#ac#1n e !o" &ercao" 2 centro" co&erc#a!e"( ta&)#Bn acen %"o e !a" ca!!e" a2acente"( !!e$ano a con,or&ar %n $ran tr#+n$%!o co&erc#a!/ e $ran con$e"t#1n 0e#c%!ar 2 'eatona!( a'arte e !a enor&e cant#a e re"#%o" "1!#o" 5%e 'ro%cen3
..". CONFLICTOS UR%ANOS CONFLICTOS UR%ANOS Mono centra!#a e !a e"tr%ct%ra %r)ana 5%e
ca%"a e"e5%#!#)r#o" en e! ,%nc#onaento e !a c#%a A!to e"oren ca%"ao 'or e! co&erc#o a&)%!ator#o 2 !a "%'er'o"#c#1n e #,erente" &oo" e tran"'orte
en e! rea Centra! a*a co)ert%ra e e"'ac#o" '@)!#co"( e5%#'aento( #n,rae"tr%ct%ra e "er0#c#o" 2 0-a" en !a" +rea"
;?
'er#,Br#ca" La e"art#c%!ac#1n e! "#"te&a 0#a! no 'erte %na co&%n#cac#1n #nte$ra! e !o" #,erente" "ectore" e !a c#%a a*a ca!#a con"tr%ct#0a 2 tecno!1$#ca e! "o'orte %r)ano
;? ;?
E +e-er*oro )<*e-): La c#%a e C%"co( a e"arro!!ao "% entorno %r)ano "#n 'oner c%#ao en !a con"er0ac#1n 2 e! e5%#!#)r#o a&)#enta! entre !o nat%ra! 2 !o con"tr%#o3
La contanac#1n e! a#re: E! 'r#nc#'a! a$ente contanante e" e! 'o!0o ante !o" ,%erte" 0#ento"( a con"ec%enc#a e "% cercan-a a cerro" 2 e! $ran B,#c#t e 0-a" a",a!taa"( e! 6?Q e contanac#1n 'or o!ore" e" 'ro%cto e !a e"co&'o"#c#1n e !o" re"#%o" "1!#o" ac%&%!ao" en !a ca!!e" 2 e !o" e&'oaento" e a$%a" 'ro%cto e !a" !!%0#a"3 Otra ,%ente e contanac#1n e"t+ re're"entaa 'or !a ,+)r#ca e Ce&ento aora &% 2 cercana a !a c#%a e C%"co3 Ta&)#Bn e#"te contanac#1n "onora
'ro%c#a 'or e! Aero'%erto( e! ,errocarr#!3 La contanac#1n e! a$%a e! r-o Coata &+" e >(??? &< a! -a: E" !a ,%ente -r#ca 5%e a)a"tece !a c#%a( "e a co&'ro)ao e! e!e0ao $rao e eter#oro en e! 5%e "e enc%entran a&)o" r-o"( ca%"aa 'or e! e'1"#to e re"#%o" "1!#o" a "%" ca%ce"( e! 0ert#ento e a$%a" "er0#a" 2 e! enca%"aento e "% c%r"o en e! +rea centra!3
Re"#%o" S1!#o": La reco!ecc#1n 2 #"'o"#c#1n ,#na! e re"#%o" "1!#o" "e a con0ert#o en !o" @!t#&o" año" en %n 0eraero
'ro)!e&a %r)ano 2 a&)#enta!3 I&a$en %r)ana: En c%anto a !a" 0#0#ena" "e o)"er0a %n e"c%#o 'or 'arte e! 'o)!aor '%e"to 5%e !a #&a$en %r)ana t#ene &%co 5%e 0er con !a con"#erac#1n e co!ore"( ,acaa"( !#&'#ea( '#nt%ra( #!%nac#1n( con"#erano !a 'erce'c#1n e #ent#,#cac#1n e !a co&%n#a en $enera!3 Lo" 'roce"o" 'o!-t#co" 2 econ1co" an 'ro'#c#ao !a a'ar#c#1n e +rea" #ne'en#ente" 2 e"orenaa"3 E! a)anono 2 eter#oro e !a #n,rae"tr%ct%ra 2 !o" e"'ac#o" '@)!#co" tra#c#ona!e"3 La carenc#a e e"'ac#o" '@)!#co"( recreat#0o" 2 e5%#'aento" )+"#co" e #n,rae"tr%ct%ra en !a toa !a c#%a3
.."'. APRO7IMACIONES AL PLANEAMIENTO UR%ANO .."'.".
APRO7IMACI$N
DEL
PLANEAMIENTO
ESTRAT;GICO DE CUSCO Co&o "e a 0#"to( e! e'arta&ento e C%"co( e" %na re$#1n con %n a!to $rao e %r)an#ac#1n 2 $rane" e"a,-o" en "%" +rea" %r)ana"3 Y C%"co "e 'o"#c#ona co&o %na c#%a 5%e #nter&e#a con "% +rea %r)ana 2 con a5%e!!a" c#%ae" $rane" 2 &e#ana" 'r1#&a" a! terr#tor#o( ae&+" "#r0e e neo e #ntercone#1n 2 a)a"tec#ento
a
c#%ae"
'e5%eña"
2
'or
"%"
caracter-"t#ca" "e 'o"#c#ona co&o %n e*e #&'ortante en e! terr#tor#o e! "%r e! 4er@3 S#n e&)ar$o !a" 'ro2ecc#one" "o"t#enen 5%e C%"co "e$%#r+ "%,r#eno %n #ncre&ento e 'o)!ac#1n3 F%#ere ec#r 5%e ae&+" e tener !a ca'ac#a co&o %n "o'orte ,-"#co en !a c#%a( C%"co t#ene 5%e e"tar 're'araa 'ara "o)re!!e0ar "% cate$or-a e c#%a #nter&e#a 2 'or e!!o re5%#ere e a5%e!!a" erraenta" e
'!an#,#cac#1n 'ara e! )%en ,%nc#onaento en !a e"tr%ct%ra %r)ana 2 en e! terr#tor#o3 E"ta" caracter-"t#ca" con#c#onan "% 'roce"o e e"arro!!o 2 e#$en !a con"o!#ac#1n 2 &e*ora e !a c#%a( e %n conce'to e "o"ten#)#!#a %r)ana 5%e 'erta e"ta)!ecer %na e"trate$#a e e"arro!!o econ1co( "oc#a! 2 a&)#enta!3 Uno e !o" reto" 5%e en,renta re"#e en e! car+cter co&'!e*o 2 #n+co 5%e 're"enta3 He&o" 0#"to 5%e C%"co 're"enta #0er"o" 'ro)!e&a" en c%anto a! "o'orte %r)ano 2 5%e con !!e0a a #0er"a" 'ro)!e&+t#ca" en "%" "#"te&a" %r)ano"( ae&+" 'or e"ta" ca%"a"( "e a'rec#a %na )a*a ca!#a e 0#a e "%" a)#tante"3 4or e!!o "e 'ro'onen a!$%na" e"trate$#a" e #nter0enc#1n #nte$ra!e" 'ara e! "o'orte e! &e#o( e"ta" erraenta" co&'!e&entaa" con e! '!an )a"e "er0#r+ co&o %n 'r#&er 'a"o a! '!aneaento e"tratB$#co e C%"co3 Too e!!o 'ara &e*orar !a ca!#a e! c#%aano 2 e !a" c#%ae" 2 'ara 5%e 'oer e"ta)!ecer %na ca!#a %r)ano a&)#enta!3
Es-r)-e*)s De I-erec*> I-er)es: D*es*oes Ur<))s Co&o erraenta 'ara e! e"arro!!o e %na )%ena '!an#,#cac#1n "e 'ro'one tra)a*ar en )a"e a #&en"#one" %r)ana"(
e"ta"
#&en"#one"
"e
con"#eran
co&o
e"trate$#a" e #nter0enc#1n 'ara !a )%ena '!an#,#cac#1n e !a" c#%ae"3 Ten#eno en c%enta !o" re5%er#ento" nece"ar#o" e !a" c#%ae" #nter&e#a" 2 'or con"#$%#ente !a" nece"#ae" e C%"co3
MO2ILIDAD Y TRANSPORTE: co&o %na o'ort%n#a e e"arro!!o 'ara !a c#%a3 Inter0enc#one" co&o: • •
• •
Rea!#ar %n '!an e act%ac#1n 'ara e! tran"'orte %r)ano E! tran"'orte %r)ano e)e e"tar an#"trao 'or 'arte e! $o)#erno Reorenaento e r%ta" Rec%'erar !a" ca!!e" to&aa" 'or !o" co&erc#ante"( 'ro&o0er e! oren( t#'o 2 cant#a e 0e-c%!o" 'ara
•
• • •
c#rc%!ar 'or #,erente" r%ta" Caracter#ar !a" 0-a" 'ara !o" #0er"o" t#'o" e 0e-c%!o" Re,or&a e! tran"'orte Re$%!ar#ac#1n 2 nor&a" 'ara !o" ta#" De"#$nac#1n e carr#!e" 'ara !o" #,erente" t#'o" e tran"'orte
MEDIO AM%IENTE Y TERRITORIO • • • •
rec%'erac#1n e +rea" 0ere" 2 e!e&ento" nat%ra!e" re0#ta!#ac#1n e e"'ac#o" '@)!#co" rec%'erac#1n e! r#o 4re"er0ac#1n e a5%e!!o" e!e&ento" nat%ra!e" 5%e "e enc%entran en 'e!#$ro( a5%e!!o" con "% cercan-a a! +rea
•
%r)ana co&o "on: !o" r-o" 2 !o" cerro"3 trataento e re"#%o" "o!#o"
ECONOMÍA Y SOCIEDAD • • • • •
c#%a 2 co&'et#t#0#a econo&-a e"arro!!o e! t%r#"&o Zona" ,#nanc#era" E"ta)!ecer 'o!o" 2 ona" ,#nanc#era" e5%#'aento" %r)ano" 2 "er0#c#o" 'ara !a #n%"tr#a 2 e! co&erc#o en &e#ana 2 $ran e"ca!a3
PARTICIPACI$N Y LIDERA0GO • •
!#era$o "oc#a! 'art#c#'ac#1n c#%aana
• • •
'o!-t#ca" e re0#ta!#ac#1n $e"t#1n %r)ana e%cac#1n a&)#enta!
INFRAESTRUCTURA In,rae"tr%ct%ra %r)ana con #n,!%enc#a" 2 ta&año" 5%e !!e$%en a c%)r#r a !a &a2or-a e !a 'o)!ac#1n3 •
Dotac#1n e #n,rae"tr%ct%ra" 2 e5%#'aento" e
•
"er0#c#o &+" #&'ortante"3 "a!%( e%cac#1n( tecno!o$-a Art#c%!ac#1n con e! "ector 'r#0ao 'ara c%)r#r !a
•
• • •
e&ana e e5%#'aento" Dotac#1n e 0#0#ena" 2 "er0#c#o" )+"#co"3 Ca!#a e "er0#c#o" e tran"'orte 4rotecc#1n e !a" +rea" e e'an"#1n cerca a! cono e 0%e!o e! aero'%erto3
.."'.. PLAN %ASE CIMES En e! 're"ente e"t%#o "e a 0#"to 5%e C%"co e" %na c#%a #nter&e#a 'or "%" caracter-"t#ca" 5%e 're"enta 2 !a #n,!%enc#a 5%e t#ene "o)re otra" c#%ae"( 'ero 5%e 're"enta c#erta" 'ro)!e&+t#ca" en "% e"tr%ct%ra %r)ana3 4or "% ta!!a e&o$r+,#ca 2 e! &oe!o e c#%a( re5%#ere e #n"tr%&ento" 'ara !!e0ar a ca)o %na '!an#,#cac#1n a e"ca!a e %na C#%a Inter&e#a( e"te '!an )a"e 5%e "e 'ro'one a cont#n%ac#1n( "e e"tr%ct%ra co&o %n 'r#&er #n#c#o e '!aneaento( con"#erano !a" caracter-"t#ca"( e !a c#%a en e"t%#o 2 5%e anter#or&ente no t%0o %na '!an#,#cac#1n
a
e"ta
e"ca!a3
E"te
'!an
e)e
"er
co&'!e&entar#o con !o" otro" '!ane" 5%e "e rea!#a 'ara !a c#%a3 Se "o)re too 'or e! #nterB" e contro!ar !a e'an"#1n #ncontro!aa 'ara %na )%ena '!an#,#cac#1n %r)ana3 Con"#erano 5%e !a 'o)!ac#1n t#ene a a%&entar3
4ara e!!o "e 'ro'one rea!#ar %n '!an )a"e( 5%e e" %na &etoo!o$-a e '!an#,#cac#1n( e! 'ro$ra&a UIA CIMES( 'ara !a" c#%ae" #nter&e#a"( 'art#eno e %n '!an "o)re e! c%a! #nter0en#r( con"#erano 5%e !a" c#%ae" nece"#tan e #n"tr%&ento" e '!an#,#cac#1n 'ara or#entar e! e"arro!!o "o"ten#)!e 2 e"tratB$#co3 E! 're"ente '!an( no !#ta en !o a)"o!%to( "#no a! contrar#o a)#!#ta 'ara eta'a" 'o"ter#ore" e '!an#,#cac#1n &+" co&'!e*a e !a c#%a3 E! '!an )a"e e C%"co "e tra)a*a a 'art#r e !a e"cr#'c#1n e !a" caracter-"t#ca"( e! e"t%#o 2 #a$n1"t#co 2 a 'art#r e !a enc%e"ta e ato" 5%e an !a noc#1n e! e"tao $enera! e !a c#%a en e"t%#o3 4ara a cont#n%ac#1n e!a)orar %na carto$ra,-a 5%e "#ntet#ce 'ar+&etro" %r)ano" e!e&enta!e" co&o
caracter-"t#ca"
&or,o!1$#ca"
%r)ana"(
,-"#ca"
tran"'orte( acce"#)#!#a( entre otro"3 e"ta" caracter-"t#ca" "e e"arro!!an en e! "#$%#ente oren: •
De!#tac#1n e! +rea %r)ana con"o!#a 2 e !a" +rea"
•
e eten"#1n 2 e re"er0a3 E*e" 0#a!e" 2 e tran"'orte )+"#co" '%ente"(
•
e5%#'aento" o "er0#c#o" )+"#co"3 S#"te&a e e"'ac#o" !#)re" ona" 0ere" 2 e"'ac#o"
•
nat%ra!e" 2 re!ac#1n con e! a&)#ente3 Mor,o!o$-a: Ra#o 2 !-nea e !a ,or&a %r)ana3 S%"
•
•
#&'!#cac#one" en e! '!an )a"e3 rea" %r)ana" e re$%!ac#1n
nor&a"
2
e
tran",or&ac#1n o reno0ac#1n '!ane"3 L#"ta e 'ro2ecto" )a"e rea!#ao" en !o" ? año" anter#ore"3
E7TENSI$N UR%ANA:
4ara e!#tar !a eten"#1n %r)ana( "e con"#era !a ona %r)ana con"o!#aa e C%"co co&o 'r#nc#'a! )a"e( !a ona a con"#erar "er+ a5%e!!a con %n c#erto 'orcenta*e e !o" "er0#c#o" '@)!#co" a$%a 'ota)!e( a!%&)rao '@)!#co( acce"o" 'or carretera( 0-a"( 0#0#ena" 2 otro"3 E! +rea %r)ana con"o!#aa e: 6<=639 a3 La #&en"#1n %r)ana e e"ta +rea e"t+ re!ac#onaa con !o" ato" "o)re e! 'orcenta*e e +rea" e "er0#c#o( o)ten#a e! e"t%#o 2 e !a Enc%e"ta CIMES3 En "e$%no !%$ar( "e 'ro'one e!#tar +rea" e eten"#1n %r)ana +rea 'ara e'an"#1n e 0#0#ena( e"ta" "er+n: !a" ona" e eten"#1n 2 ona e re"er0a &e#ano 2 !ar$o '!ao3 4ara ca!c%!ar e"ta" ona" e e'an"#1n %r)ana( "e a con"#erao !a 'o)!ac#1n3
CONCLUSIONES A&Br#ca Lat#na 2 e! Car#)e( a ten#o %na ,%erte 2 r+'#a %r)an#ac#1n e"e &e#ao" e! "#$!o 3 Se e)e en $ran &e#a 'or e! 'roce"o $rator#o 5%e %)o e! ca&'o ac#a !a" c#%ae"3 E"te crec#ento %r)ano e"t%0o aco&'añao 'or %n ,%erte #&'%!"o a !a concentrac#1n e&o$r+,#ca en c#%ae" e &+" e %n !!1n e a)#tante"3 La" raone" e !a ca%"a e !a %r)an#ac#1n( "e #o a 'art#r e! &oe!o e tran"#c#1n e&o$r+,#ca 2 ,actore" e arra"tre3 En e! ca"o e 4er@ en !a Bcaa e >6?( 'or e! a%$e 'o)!ac#ona! 2 !a tran"#c#1n e&o$r+,#ca( !a ca'#ta! a%&ento "% 'o)!ac#1n en ca"# ? 0ece" 2 e! +rea %r)ana "e e'an#1 ace!eraa&ente3 En e! ca"o e !a c#%a e C%"co( e! crec#ento 'o)!ac#ona! oc%rre ta&)#Bn 'or !o" 'roce"o" $rator#o"( oc%rr#o" 'or ,actore" e&o$r+,#co" 2 e arra"tre n%e0a" o'ort%n#ae" e tra)a*o( con"tr%cc#1n e! ,errocarr#!( c#%a e 'a"o ac#a otro" terr#tor#o"3 E! crec#ento e&o$r+,#co 2 !a nece"#a econ1ca( "%r$e co&o con"ec%enc#a e %na $rac#1n con"tante e otra" re$#one" a !a c#%a( 2 acen e C%"co %na c#%a en con"tante crec#ento 5%e re5%#ere e &a2ore" "er0#c#o" )+"#co" 2 e #n,rae"tr%ct%ra 'ara e! e"arro!!o nor&a! e act#0#ae" econ1ca"3 De e"ta &anera "e '%o co&'rener 5%e !a" c#%ae" a"ta e! -a e o2 're"entan a%&ento" ace!erao" e 'o)!ac#1n3 Y en 5%e en !a act%a!#a !a &a2or 're"enc#a e 'o)!ac#1n "e enc%entra en !a" ona" %r)ana" 2 en c#%ae" &e#ana"3 La" #n0e"t#$ac#one" &%e"tran 5%e en !a act%a!#a( e! =?Q 'o)!ac#1n 0#0en en ona" %r)ana"( e! 8;Q e !a 'o)!ac#1n 0#0e en c#%ae" e &eno" e !!1n e a)#tante"( en c#%ae" 'or e"ca!a e&o$r+,#ca 2 #0er"a" caracter-"t#ca" "on enonaa" c#%ae" #nter&e#a"3 Y 5%e e"ta" c#%ae" nece"#tan "er e0a!%aa" 2 ar!e" &a2or #&'ortanc#a a !a ora e acer e! e"t%#o e !a" c#%ae"( con"#erano 5%e e! ,%t%ro e $ran 'arte e !a 'o)!ac#1n "e enc%entra en c#%ae" con e"ta" caracter-"t#ca"3
%I%LIOGRAFÍA
ALARO( a0#er3 Man%a! 'ara !a e!a)orac#1n e '!ane" e e"arro!!o %r)ano3 M#n#"ter#o e V#0#ena( Con"tr%cc#1n 2 Saneaento( L#&a4er@( ;??=3 AZÓCAR( G3 et3 a!3 ;??<3 Ca&)#o en !o" 'atrone" e crec#ento en %na c#%a #nter&e#a: e! ca"o e C#!!+n en C#!e Centra!3 AZANT( an3 Man%a! e cr#ter#o" e #"eño %r)ano3 E#tor#a! Tr#!!a"3 >=6 ELLET( C3 2 LLO4( 3M3 C#%ae" Inter&e#a"( 'er,#!e" 2 'a%ta"3 L!e#a( 4a$B" E#tor" 2 E#tor#a! M#!en#o( ;??<3 ;>9 '3 ORA( 3 2 CASTELLS( M3 Loca! 2 G!o)a!( Mar#( E#tor#a! Ta%r%"( >>=3 CANZIANI( 3 2 SCHETMAN( A3 C#%ae" Inter&e#a" 2 De"arro!!o Terr#tor#a!3 L#&a( E#tor#a! 4UC4( ;?<3 ;7= '3 CARRION( ernano( C#%ae" 2 4o!-t#ca" Ur)ana" en A&Br#ca Lat#na/( CODEL( F%#to( >>;3 CARRIÓN( ernano3 La" c#%ae" Inter&e#a" en e! conteto e !a %r)an#ac#1n ec%ator#ana: %n #ntento e #nter'retac#1n3 Re0#"ta Intera&er#cana e 4!an#,#cac#1n >9<( >>6( '3 ;>693 CARRIÓN( ernano3 4o)re"( !a" c#%ae" e 'o)re"3 La 4a( e#tor#a! OAM( ;??7( '3 ;>693 Ca"e St%2: Da&a0an( Iran/( te"#" e &ae"tr-a( %n#0er"#a 'o!#tBcn#ca e Cata!%ña( arce!ona(;?< CERIAN( 3 2 4ANADERO( M3 C#%ae" &e#a" ,or&a" e e'an"#1n %r)ana3 arce!ona( E#tor#a! S#$!o 0e#nt#%no( ;?<3 ;68 '3 D#"'on#)!e en Internet: tt':[[[c'"03%'c3e"te"#ne"re"%&$%\"#&on3', 3 CE4AL ;???: De !a %r)an#ac#1n ace!eraa a !a con"o!#ac#1n e !o" a"entaento" %&ano" en A&Br#ca Lat#na 2 e! Car#)e: E! e"'ac#o re $#ona!3 CE4AL Co"#1n Econ1ca 'ara A&Br#ca Lat#na 2 e! Car#)e ;???: 4anora&a "oc#a! e A&Br#ca Lat#na3 >>>;???3 CE4ALCELADE >>> M#$rac#1n 2 e"arro!!o en A&Br#ca e! Norte 2 Centroa&Br#ca: %na 0#"#1n "#ntBt#ca3 CE4ALCELADE Co"#1n Econ1ca 'ara A&Br#ca Lat#na 2 e! Car#)eD#0#"#1n e 4o)!ac#1nCentro Lat#noa&er#cano 2 Car#)eño e De&o$ra,-a >>>: A&Br#ca Lat#na: 'ro2ecc#one" e 'o)!ac#1n %r)ana 2 r%ra!: >9?;?;7]( CHVEZ( or$e3 La In,rae"tr%ct%ra 5%e Econo&-a( L#&a4er@( ;??>3
nece"#ta e! 4er@3 In"t#t%to 4er%ano e
CHOFUE( G( ;??3 C%"co( c#%a a)#erta3 Un e*e art#c%!aor "%reño( Centro e E"t%#o" 2 4ro&oc#1n e! De"arro!!o Le1n e !a %ente3 L#&a( 4er@( ;?;3 CIUENTES( R3 43 ;??>3 4!an#,#cac#1n terr#tor#a! %r)ana e"e e! an+!#"#" #"t1r#co e! crec#ento3