Kerman fruta-dendan Ulermena Kermanek fruta eta barazkiak erosi nahi ditu. Merkatuan erosketak egiten ari den emakume bati galdetu dio nora joan. Esketx honetan gertatzen dena esaldi batzuetan bildu dugu. Esaldi hauek, hala ere, hutsune batzuk dauzkate. Bideoa ikusi bitartean, saia zaitez hutsuneak osatzen. Kermanek jateko eta
laranjak eskatu ditu.
Kermanek ez ditu udare berdeak nahi. Udare Kermanek barazkiak erosiko ditu
nahi ditu.
nahi duelako.
Kermanek uste du patatek asko
dutela.
Dendariak gustu pixka bat emateko
eskaini dizkio.
berezia prestatzeko dendariak marrubiak eskaini dizkio. Zenbatean daude marrubiak?
.
Kerman fruta-dendan: frutak Kerman fruta-dendara joan da fruta eta barazkiak erostera. Dendariak hainbat fruta eskaini dizkio. Ba al dakizu zein? Egin bikote egokiak:
Sagarra
Marrubia
Udarea edo madaria
Laranja
Pikua
1
Kerman fruta-dendan: barazkiak Kerman fruta-dendara joan da fruta eta barazkiak erostera. Dendariak hainbat barazki eskaini dizkio. Ba al dakizu zein? Egin bikote egokiak:
Ilarrak
Baratxuria
Bainak edo Lekak
Azenarioa
Tipula
Alkatxofa
Kerman fruta-dendan: gramatika Kantitatea adierazteko, euskaraz, era honetako formulak erabiltzen ditugu: • • •
Bost kilo sagar Kilo erdi udare Bost litro esne
•
Dozena bat arrautza
eta
Lehenik pisua gramo edo kilotan adierazten da. Eta ondoren edukia, baina artikulurik gabe: *Kilo erdi marrubia / *Lau litro ardoa / *Hogeita bost gramo gurina Beraz, Zenbat nahi duzu? galderari erantzuteko, hona hemen adibide gehiago: • • • • •
Hiru kilo patata Libra erdi gazta Bi dozena arrautza Zortzi xerra urdaiazpiko Litro bat esne
2
Era berean, gogoratu ez dela gauza bera •
Dozena erdi azenario
edota •
Dozena eta erdi azenario
Beste adibide bat, kasu honetan litroekin: • •
Litro erdi bat ur Litro eta erdi garagardo
Irakurri adibide hauek eta jarri itzazu euskaraz. Ondoren egin klik eredua atalean: Por favor, media docena de ajos Esta red tiene tres kilos de naranjas Quiero 100 gramos de jamon Kilo y medio de peras Dos litros de leche de oveja
Kerman fruta-dendan: gramatika (II) Azalpenak, esplikazioak emateko, besteak beste, euskaraz ETA eransten diogu aditz laguntzaileari: Ikus adibideak: •
Sagarrak erosiko ditut, konpota prestatu nahi dut eta.
•
Igual patatak hartuko ditut. Beno, ez, patatek asko gizentzen dute eta.
•
Ez dut baratxuririk nahi, zapore txarra uzten dute eta.
Kontuz ibili behar dugu, hala ere, ahozkoan asko erabiltzen diren gaztelaniazko que hauekin. Nahastu egiten dira creo que, pienso que... esaldietarako dugun -ela atzizkiarekin. Adibide hauetan ikusiko dugu, lehen esaldia agindua edo harridurazkoa izaten dela normalean: Adibidez: * Goazen azkar, ilunduko duela! Goazen azkar, ilunduko du eta! * Kontuz, eroriko zarela! Kontuz, eroriko zara eta!
3
* Ai ene, ordua dela! Ai ene, ordua da eta! Irakurri jarraian dituzun beste esaldi hauek. Saiatu ondo berridazten: Erne ibili! Erori egingo zarela! Ez egin hori, haserretuko naizela! Eseri lehenbailehen! Lekurik gabe geratuko zarela! Kendu hortik, traba egiten didazula!
Kerman fruta-dendan: elkarrizketa Fruta-dendan izaten ditugun elkarrizketa-zati batzuk aukeratu ditugu. Esan nork zer esaten duen: DENDARIAKEROSLEAK Besterik? Hartu, ederrak daude eta! Ez galdu aukera, merke daude eta! Kiloa bi eurotan duzu. Ez ditut patatak hartuko, gizendu egiten dute eta. Zer nahi duzu? Eraman marrubiak, merezi dute eta! Ez dut besterik nahi. Bi kilo marrubi nahi ditut. Ez dut baratxuririk nahi, zapore txarra ematen dute eta. Zenbat zor dizut? Zenbat balio du? Zenbatean daude sagarrak?
4
Erantzunak - Kerman fruta-dendan: Ulermena Kermanek fruta eta barazkiak erosi nahi ditu. Merkatuan erosketak egiten ari den emakume bati galdetu dio nora joan. Esketx honetan gertatzen dena esaldi batzuetan bildu dugu. Esaldi hauek, hala ere, hutsune batzuk dauzkate. Bideoa ikusi bitartean, saia zaitez hutsuneak osatzen. Kermanek Kermanek
ez
jateko ditu
eta
udare
Kermanek
barazkiak
Kermanek
uste
(zukua berdeak
nahi.
erosiko du
egiteko) Udare
ditu
patatek
Zenbatean daude marrubiak?
prestatzeko
(helduak)
(zaindu) asko
Dendariak gustu pixka bat emateko dizkio. (Postre) berezia
laranjak
eskatu
ditu.
nahi
ditu.
nahi (gizentzen)
duelako. dutela.
(baratxuriak eta tipulak) eskaini dendariak
marrubiak
eskaini
dizkio.
(2 euro eta 95 zentimo kiloa) .
KERMAN: E, barkatu, andre, askotan etortzen zara azoka honetara? ANDREA: Bai, egunero. KERMAN: A! Eta ezagutzen duzu fruta-denda on bat? ANDREA: Bai. KERMAN: Esaten didazu non dago? ANDREA: Ba, hortxe bertan daukazu, Jesusa frutategia, oso fruta ona edukitzen dute. KERMAN: A! ba... mila esker, andre, gero arte! ANDREA: Bai, ez horregatik. Agur!
KERMAN: Azkena, nor? DENDARIA: Zu zeu, beste inor ez dago eta. KERMAN: Ba beitu, hasteko, laranjak behar ditut. DENDARIA: Jateko laranjak? KERMAN: Bai, noski, jateko laranjak! jateko, zertarako, bestela? DENDARIA: Zumorako, adibidez. KERMAN: A, bai, beitu, beitu, ba, bai, orduan, zukua eta jateko,biak, e? bietatik pixka bat DENDARIA: Zenbat bakoitzetik? KERMAN: Kilokada bat.bakoitzetik. Aizu, eta garai honetarako, zer beste fruta gomendatzen didazu? DENDARIA: Ba... dauzkazu sagarrak, udareak, pikuak, marrubiak ere bai, oso onak daude. KERMAN: Ba, beitu, kilo erdi udareak, nire aitonak esango luke kilo erdi madariak, baina nik kilo erdi udareak. Kantitatea adierazteko, euskaraz, era honetako formulak erabiltzen ditugu: Bost kilo sagar
5
Kilo erdi udare Bost litro esne eta Dozena bat arrautza Era berean, gogoratu ez dela gauza bera Dozena erdi azenario edota Dozena eta erdi azenario DENDARIA: Eta udareak nola nahi dituzu? berdeak, helduagoak? KERMAN: Ez, hobeto helduak, gozoagoak, ze gainera berde ja nago ni berde, zure moduko neska politarekin. DENDARIA: Eskerrik asko. Beste zerbait jarriko dizut? KERMAN: Barazkiak... ez dakit ze barazki daukazun... barazki ona, e? eta freskoa... DENDARIA: Ba, dauzkazu ilarrak, babak, bainak eta alkatxofak baita ere, oso onak daude. KERMAN: Ba beitu, jarri alkatxofak, ze nik zaindu egin nahi dut eta, zaindu nahi dut eta orduan, jarriko didazu kilo bat alkatxofa? DENDARIA: Kilo bat. Beste zerbait? KERMAN: Eee, igual, patatak, bueno, ez, patatek asko gizentzen dute eta. Azalpenak, esplikazioak emateko, besteak beste, euskaraz ETA eransten diogu aditz laguntzaileari: Sagarrak erosiko ditut, konpota prestatu nahi dut eta. KERMAN: Dozena erdi azenario eta dozena eta erdi porru, baina kontuz, e? ez dozena erdi porru, e? Dozena eta erdi porru, hamazortzi, e? DENDARIA: Eta baratxuri edo tipula pixka bat gustu pixka bat emateko? KERMAN: Ez, ez, ez, keba, keba. Zapore txarra uzten dute eta. Eta gero, agian, aizu, zita berezi bat baldin badaukat, ba... gainera, begira, bide batez, afari berezirako, ze postre gomendatzen duzu? DENDARIA: Ba, marrubiak, adibidez. KERMAN: Jarri kilo bat, mesedez. Bai, aizu, ez dizut galdetu, beharbada garestiak dira, hemen Eusko Labela da eta, guztia. DENDARIA: Ez dira oso garestiak, bi euro laurogeita hamabost kiloa. KERMAN: A! bale, bale, orduan bai. beno, eta guztira, zenbat zor dizut? DENDARIA: Ba, holaxe, hamahiru euro. KERMAN: Hamahiru. Suposatzen dut BEZa barne, ez? BEZa barruan. DENDARIA: Bai, barruan dago. KERMAN: Beno, ba, hamahiru euro, horrela, besterik ez! DENDARIA: Horrela. Gogoratu, kantitatea adierazteko honelako formulak erabiltzen ditugula: Bost kilo sagar edo Kilo erdi udare edota Bost litro esne
6
Hori bai, kontuz erdiekin, ez nahastu, ez baita gauza bera, dozena erdi porru (sei) edo dozena eta erdi porru (hamazortzi) Bestalde, ARRAZOIAK EMATEKO, besteak beste, aditz laguntzailearen amaieran ETA jartzen dugu. Adibidez: Kermanek sagarrak erosiko ditu konpota prestatu nahi du eta. edo Kermanek ez du patatarik nahi gizendu egiten dute eta. Eta zuk, hitz egin euskaraz, ikasteko modurik onena da eta. Badakizu, honekin edo harekin, baina egin!
7