KAJIAN USAHA KESEHATAN KERJA PADA INDUSTRI MEUBEL DI WILAYAH KERJA PUSKESMAS SANDEN BANTUL Haryo Dimasto Kristiyanto | 41!1" #a$% K&'o$t&ran Uni(&rsitas Krist&n D)ta Wa*ana PENDAHULUAN P&n++)naan m&sin mo'&rn 'i 'a,am in')stri m&)-&, 'i .i,aya/ $&r0a P)s$&smas San'&n Bant), t&nt)nya 'i2&r)nt)$$an m&m)'a/$an 2&$&r0aan 'an m&nin+$at$an 2ro')$ti(itas s&rta $)a,itas 'ari 2&$&r0aan it) s&n'iri% A+ar 'a2at s&,a,) -&$&r0a '&n+an -ai$ 2&r,) 'i,a$)$an 2&ra.atan -&r$a,a 2a'a m&sin3m&sin t&rs&-)t a+ar m&n0a+a $in&r0anya t&ta2 o2tima,% Sama s&2&r s&2&rti ti /a,n /a,nya ya 2a'a 2a'a m&si m&sin n 2&m&r 2&m&ri$ i$sa saan an 'an 'an 2&m& 2&m&,i ,i/a /ara raan an $&s&/ $&s&/ata atan n 2a'a 2a'a t&na+ t&na+aa $&r0 $&r0aa m&r)2a$an /a, yan+ san+at 2&ntin+ )nt)$ m&n0a+a a+ar 2ro')$ti(itas 'a2at -&r0a,an '&n+an o2tima o2tima,% ,% U2aya U2aya 2&m&ri 2&m&ri$sa $saan an 'an 2&m&,i 2&m&,i/ar /araan aan $&s&/at $&s&/atan an 2a'a t&na+a t&na+a $&r0a $&r0a '&n+an '&n+an 0a,an 0a,an m&n*i2ta$an t&m2at $&r0a yan+ aman s&/at -&-as 'ari 2&n*&maran ,in+$)n+an s&/in++a 'a2at m&n+)ran+i $&*&,a$aan $&r0a 'an 2&nya$it a$i-at $&r0a s&rin+$a,i 'is&-)t s&-a+ai K&s&/atan 'an K&s&,amatan K&r0a K56% K5 m&r)2a$an instr)m&nt yan+ m&m2rot&$si 2&$&r0a 2&r)sa/aan ,in+$)n+an /i')2 'an masyara$at s&$itar 'ari -a/aya a$i-at $&*&,a$an $&r0a% 2&r,in')n+an t&rs&-)t m&r)2a$an /a$ asasi yan+ .a0i- 'i2&n)/i o,&/ 2&r)sa/aan% T&r0a'inya $&*&,a$aan $&r0a t&nt) sa0a m&n0a'i masa,a/ -&sar -a+i $&,an+s)n+an 2&r)sa/aan% T&r0a'inya $&*&,a$aan $&r0a yan+ m&n+an*am 0i.a -a/$an m&nim-),$an $or-an 0i.a m&r)2a$an $&r)+ian t&r-&sar -a+i 2&r)sa/aan $ar&na s&0atinya s)m-&r 'aya man)sia a'a,a/ sat)3sat)nya s)m-&r 'aya yan+ ti'a$ 'a2at 'i+anti$an o,&/ t&$no,o+i a2a2)n% Risi$o t&r0a'inya $&*&,a$aan $&r0a ma)2)n 2&nya$it a$i-at $&r0a 'a2at 'i$&ta/)i '&n+an m&n+i' m&n+i'&nt &nti7i i7i$as $asii -a/aya -a/aya 'i ,in+$)n ,in+$)n+an +an $&r0a $&r0a 'an 2&n+)$) 2&n+)$)ran ran -a/aya -a/aya 'i t&m2at t&m2at $&r0a $&r0a yan+ m&m)n+$in$an t&r0a'inya $&r)+ian% Unt)$ Unt)$ m&mini m&minima, ma,isi isirr 'am2a$ 'am2a$ yan+ 'itim'itim-),$a ),$an n 'ari 'ari risi$o risi$o $&s&,am $&s&,amata atan n $&r0a $&r0a ma$a 'i,a$)$an 'i,a$)$an 2&n+&n'a,ian 2&n+&n'a,ian risi$o% P&ni,aian -a/aya ata) i'&nti7i$a i'&nti7i$asi si -a/aya $&s&,amatan $&s&,amatan $&r0a san+at san+at 'ir&$om 'ir&$om&n'a &n'asi$ si$an an )nt)$ )nt)$ 2&,a$s 2&,a$sanaa anaan n 2roy&$3 2roy&$32roy 2roy&$ &$ t)+as t)+as ata) ata) 2&$&r0a 2&$&r0aan an -ar)% -ar)% T)/)annya a'a,a/ )nt)$ m&n+antisi2asi -&r-a+ai $&m)n+$inan -a/aya ata) $on'isi -a/aya yan+ a'a s&s)ai '&n+an -a.aannya ata) 'a2at 0)+a m)n*),nya -a/aya saat 2&,a$sanaan 2&$&r0aan% Ji$a s&,)r)/ -a/aya t&,a/ 'ii'&nti7i$asi ma$a 2&n+&n'a,ian risi$o )nt)$ m&n+/i,an+$an ata) m&n+)ran+i -a/aya 'a2at 'it&ta2$an 'an 'it&ra2$an% UD% 888 m&r)2a$an 2&r)sa/aan yan+ -&r+&ra$ 'i -i'an+ in')stri 2&n+o,a/an m&)-&, $ay) m&n+o,a/ m&)-&, yan+ masi/ $asar m&n0a'i m&)-&, yan+ sia2 2a$ai ata) s)'a/ m&n0a'i furniture% furniture% Di 'a,am 2ros&s 2ro')$si 2&r)sa/aan ini 2&n++)naan m&sin +&r0a'i m&sin s&r)t m&sin +rin'a m&n0a'i /a, yan+ (ita, 'an s&rin+ 'i,a$)$an% Risi$o *i'&ra a$i-at $&r0a m&n0a'i /a, yan+ san+at m)n+$in t&r0a'i o,&/ $ar&nanya 2&n++)naan a,at 2&r,in')n+an 'iri APD6 a'a,a/ /a, yan+ 2&r,)% D&n+an a'anya 'asar t&rs&-)t 'i atas $a0ian )sa/a $&s&/atan $&r0a ini 'it),is )nt)$ m&n+&ta/)i 2ot&nsi masa,a/ yan+ *)$)2 -&r$aitan '&n+an K&s&/atan 'an K&s&,amatan K&r0a 'i
-i'an+ 7)rnit)r& '&n+an *ara m&,a$)$an i'&nti7i$asi risi$o -a/aya t&r/a'a2 K&s&/atan 'an K&s&,amatan K&r0a 'i UD 999% TUJUAN T)0)an 'ari 2&n),isan ma$a,a/ ini a'a,a/ )nt)$ m&n+&ta/)i 'an m&n+i'&nti7i$asi 7a$tor3 7a$tor risi$o 'an 2ot&nsi masa,a/ t&r$ait K5 'i UD% 888 a+ar 'a2at 'i,a$)$an tin'a$an 2&n*&+a/an s&s)ai 7a$tor risi$onya% PEMBAHASAN PR:#IL PERUSAHAAN 333333333 A% P&n+&rtian K&s&/atan 'an K&s&,amatan K&r0a K&s&,amatan 'an $&s&/atan $&r0a 'i7i,oso7i$an s&-a+ai s)at) 2&mi$iran 'an )2aya )nt)$ m&n0amin $&)t)/an 'an $&s&m2)rnaan -ai$ 0asmani ma)2)n ro/ani t&na+a $&r0a 2a'a $/)s)snya 'an man)sia 2a'a )m)mnya /asi, $arya 'an -)'ayanya m&n)0) masyara$at ma$m)r 'an s&0a/t&ra% S&'an+$an 2&n+&rtian s&*ara $&i,m)an a'a,a/ s)at) i,m) 2&n+&ta/)an 'an 2&n&ra2annya 'a,am )sa/a m&n*&+a/ $&m)n+$inan t&r0a'inya $&*&,a$aan 'an 2&nya$it a$i-at $&r0a% K&s&,amatan 'an $&s&/atan $&r0a K56 ti'a$ 'a2at 'i2isa/$an '&n+an 2ros&s 2ro')$si -ai$ 0asa ma)2)n in')stri% P&r$&m-an+an 2&m-an+)nan s&t&,a/ In'on&sia m&r'&$a m&nim-),$an $ons&$.&nsi m&nin+$at$an int&nsitas $&r0a yan+ m&n+a$i-at$an 2),a m&nin+$atnya r&si$o $&*&,a$aan 'i ,in+$)n+an $&r0a% Ha, t&rs&-)t 0)+a m&n+a$i-at$an m&nin+$atnya t)nt)tan yan+ ,&-i/ tin++i 'a,am m&n*&+a/ t&r0a'inya $&*&,a$aan yan+ -&ran&$a ra+am -&nt)$ ma)2)n 0&nis $&*&,a$aannya% S&0a,an '&n+an it) 2&r$&m-an+an 2&m-an+)nan yan+ 'i,a$sana$an t&rs&-)t ma$a 'is)s)n,a/ UU No%14 ta/)n 1!;! t&ntan+ 2o$o$32o$o$ m&n+&nai t&na+a $&r0a yan+ s&,an0)tnya m&n+a,ami 2&r)-a/an m&n0a'i UU No%1" ta/)n "5 t&ntan+ $&t&na+a $&r0aan% Da,am 2asa, <; UU No%15 ta/)n "5 'inyata$an -a/.a s&tia2 2&$&r0a ata) -)r)/ m&m2)nyai /a$ )nt)$ m&m2&ro,&/ 2&r,in')n+an atas $&s&,amatan 'an $&s&/atan $&r0a mora, 'an $&s)si,aan 'an 2&r,a$)an yan+ s&s)ai '&n+an /ar$at 'an marta-at s&rta ni,ai3ni,ai a+ama% Unt)$ m&n+antisi2asi 2&rmasa,a/an t&rs&-)t ma$a 'i$&,)ar$an,a/ 2&rat)ran 2&r)n'an+an3 )n'an+an 'i -i'an+ $&s&,amatan 'an $&s&/atan $&r0a s&-a+ai 2&n++anti 2&rat)ran s&-&,)mnya yait) =&i,i+/&i's R&+,&m&nt STB, No%4; ta/)n 1!1 yan+ 'ini,ai s)'a/ ti'a$ m&ma'ai m&n+/a'a2i $&ma0)an 'an 2&r$&m-an+an yan+ a'a% P&rat)ran t&rs&-)t a'a,a/ Un'an+3)n'an+ No%1 ta/)n 1!> t&ntan+ $&s&,amatan $&r0a yan+ r)an+ ,in+$)2nya m&,i2)ti s&+a,a ,in+$)n+an $&r0a -ai$ 'i 'arat 'i'a,am tana/ 2&rm)$aan air 'i 'a,am air ma)2)n )'ara yan+ -&ra'a 'i 'a,am .i,aya/ $&$)asaan /)$)m R&2)-,i$ In'on&sia% Un'an+3)n'an+ t&rs&-)t 0)+a m&n+at)r syarat3syarat $&s&,amatan $&r0a 'im),ai 'ari 2&r&n*anaan 2&m-)atan 2&n+an+$)tan 2&r&'aran 2&r'a+an+an 2&masan+an 2&ma$aian
2&n++)naan 2&m&,i/araan 'an 2&nyim2anan -a/an -aran+ 2ro')$ t&$/nis 'an a2arat 2ro')$si yan+ m&n+an')n+ 'an 'a2at m&nim-),$an -a/aya $&*&,a$aan% Wa,a)2)n s)'a/ -anya$ 2&rat)ran yan+ 'it&r-it$an nam)n 2a'a 2&,a$saannya masi/ -anya$ $&$)ran+an 'an $&,&ma/annya $ar&na t&r-atasnya 2&rsoni, 2&n+a.asan s)m-&r 'aya man)sia K5 s&rta sarana yan+ a'a% :,&/ $ar&na it) masi/ 'i2&r,)$an )2aya )nt)$ m&m-&r'aya$an ,&m-a+a3,&m-a+a K5 yan+ a'a 'i masyara$at m&nin+$at$an sosia,isasi 'an $&r0asama '&n+an mitra sosia, +)na m&m-ant) 2&,a$sanaan 2&n+a.asan norma K5 a+ar t&r0a,an '&n+an -ai$% S&-a-3s&-a- K&*&,a$aan K&*&,a$aan ti'a$ t&r0a'i -&+it) sa0a $&*&,a$aan t&r0a'i $ar&na tin'a$an yan+ sa,a/ ata) $on'isi yan+ ti'a$ aman% K&,a,aian s&-a+ai s&-a- $&*&,a$aan m&r)2a$an ni,ai t&rs&n'iri 'ari t&$ni$ $&s&,amatan% A'a 2&2ata/ yan+ m&n+)n+$a2$an tin'a$an yan+ ,a,ai s&2&rti $&+a+a,an 'a,am m&,i/at ata) -&r0a,an m&n*a2ai s)at) yan+ 0a)/ 'iatas s&-)a/ tan++a% Ha, t&rs&-)t m&n)n0)$$an *ara yan+ ,&-i/ -ai$ s&,amat )nt)$ m&n+/i,an+$an $on'isi $&,a,aian 'an m&m2&r-ai$i $&sa'aran m&n+&nai $&s&,amatan s&tia2 $arya.an 2a-ri$% Diantara $on'isi yan+ $)ran+ aman sa,a/ sat)nya a'a,a/ 2&n*a/ayaan (&nti,asi yan+ m&mas)$$an '&-) 'an +as ,ayo)t yan+ -&r-a/aya 'it&m2at$an '&$at '&n+an 2&$&r0a 2&,in')n+ m&sin yan+ ta$ s&-an'in+ 2&ra,atan yan+ r)sa$ 2&ra,atan 2&,in')n+ yan+ ta$ m&n*)$)2i s&2&rti /&,m 'an +)'an+ yan+ $)ran+ -ai$% Diantara tin'a$an yan+ $)ran+ aman sa,a/ sat)nya 'i$,asi7i$asi$an s&2&rti ,ati/an s&-a+ai $&+a+a,an m&n++)na$an 2&ra,atan $&s&,amatan m&n+o2&rasi$an 2&,in')n+ m&sin m&n+o2&rasi$an tan2a i?in atasan m&ma$ai $&*&2atan 2&n)/ m&nam-a/ 'aya 'an ,ain3,ain% Dari /asi, 2&n&,itian $&-anya$an $&*&,a$aan -iasanya t&r0a'i $ar&na m&r&$a ,a,ai ata)2)n $on'isi $&r0a yan+ $)ran+ aman -)$an /anya $ar&na sat) 7a$tor sa0a% K&s&,amatan 'a2at 'i,a$sana$an s&'ini m)n+$in t&ta2i )nt)$ tin+$at &7&$ti(itas ma$sim)m 2&$&r0a /ar)s 'i,ati/ m&n++)na$an 2&ra,atan $&s&,amatan% #a$tor 3 7a$tor K&*&,a$aan St)'i $as)s m&n)n0)$$an /anya 2ro2orsi yan+ $&*i, 'ari 2&$&r0a s&-)a/ in')stri t&r'a2at $&*&,a$aan yan+ *)$)2 -anya$% P&$&r0a 2a'a in')stri m&n+ata$an it) s&-a+ai $&*&n'&r)n+an $&*&,a$aan% Unt)$ m&n+)$)r $&*&n'&r)n+an $&*&,a$aan /ar)s m&n++)na$an 'ata 'ari sit)asi yan+ m&n)n0)$$an tin+$at r&si$o yan+ &$i(a,&n% a$an 'i-an'in+$an '&n+an 'ata ,an+s)n+ 'i ,a2an+an6 Masa,a/ K&s&/atan Dan K&s&,amatan K&r0a Kin&r0a 2&r7orm&n6 s&tia2 2&t)+as $&s&/atan 'an non $&s&/atan m&r)2a$an r&s),tant& 'ari ti+a $om2on&n $&s&/atan $&r0a yait) $a2asitas $&r0a -&-an $&r0a 'an ,in+$)n+an $&r0a yan+ 'a2at m&r)2a$an -&-an tam-a/an 2a'a 2&$&r0a% Bi,a $&ti+a $om2on&n t&rs&-)t s&rasi ma$a -isa 'i*a2ai s)at) '&ra0at $&s&/atan $&r0a yan+ o2tima, 'an 2&nin+$atan 2ro')$ti(itas% S&-a,i$nya
-i,a t&r'a2at $&ti'a$ s&rasian 'a2at m&nim-),$an masa,a/ $&s&/atan $&r0a -&r)2a 2&nya$it ata)2)n $&*&,a$aan a$i-at $&r0a yan+ 2a'a a$/irnya a$an m&n)r)n$an 2ro')$ti(itas $&r0a% a6 Ka2asitas K&r0a Stat)s $&s&/atan masyara$at 2&$&r0a 'i In'on&sia 2a'a )m)mnya -&,)m m&m)as$an% Dari -&-&ra2a /asi, 2&n&,itian 'i'a2at +am-aran -a/.a 534@ masyara$at 2&$&r0a $)ran+ $a,ori 2rot&in 5@ m&n'&rita an&mia +i?i 'an 5@ $&$)ran+an ?at -&si tan2a an&mia% Kon'isi $&s&/atan s&2&rti ini ti'a$ m&m)n+$in$an -a+i 2ara 2&$&r0a )nt)$ -&$&r0a '&n+an 2ro')$ti(itas yan+ o2tima,% Ha, ini 'i2&r-&rat ,a+i '&n+an $&nyataan -a/.a an+$atan $&r0a yan+ a'a s&-a+ian -&sar masi/ 'i isi o,&/ 2&t)+as $&s&/atan 'an non $&s&/atan yan+ m&m2)nyai -anya$ $&t&r-atasan s&/in++a )nt)$ 'a,am m&,a$)$an t)+asnya m)n+$in s&rin+ m&n'a2at $&n'a,a t&r)tama m&nyan+$)t masa,a/ PAHK 'an $&*&,a$aan $&r0a% -6 B&-an K&r0a S&-a+ai 2&m-&ri 0asa 2&,ayanan $&s&/atan ma)2)n yan+ -&rsi7at t&$nis -&ro2&rasi < 3 "4 0am s&/ari '&n+an '&mi$ian $&+iatan 2&,ayanan $&s&/atan 2a'a ,a-oratori)m m&n)nt)t a'anya 2o,a $&r0a -&r+i,ir'an t)+as0a+a ma,am% Po,a $&r0a yan+ -&r)-a/3)-a/ 'a2at m&ny&-a-$an $&,&,a/an yan+ m&nin+$at a$i-at t&r0a'inya 2&r)-a/an 2a'a -ioritmi$ irama t)-)/6% #a$tor ,ain yan+ t)r)t m&m2&r-&rat -&-an $&r0a antara ,ain tin+$at +a0i 'an 0aminan sosia, -a+i 2&$&r0a yan+ masi/ r&,ati7 r&n'a/ yan+ -&r'am2a$ 2&$&r0a t&r2a$sa m&,a$)$an $&r0a tam-a/an s&*ara -&r,&-i/an% B&-an 2si$is ini 'a,am 0an+$a .a$t) ,ama 'a2at m&nim-),$an str&s% *6 Lin+$)n+an K&r0a Lin+$)n+an $&r0a -i,a ti'a$ m&m&n)/i 2&rsyaratan 'a2at m&m2&n+ar)/i $&s&/atan $&r0a 'a2at m&nim-),$an K&*&,a$aan K&r0a :**)2ationa, A**i'&nt6 P&nya$it A$i-at K&r0a 'an P&nya$it A$i-at H)-)n+an K&r0a :**)2ationa, Dis&as& C Wor$ R&,at&' Dis&as&s6
R&7&r&nsi 1% DR% S)mam)r P% K "!% Hi+i&n& P&r)sa/aan 'an K&s&/atan K&r0a Hi2&r$&s6% Sa+)n+ S&to "% Tar.a$a PDi2% S*% M% Er+ "<% K&s&,amatan 'an K&s&/atan K&r0a% Hara2an Pr&ss6 5% F/tt2G2)sat$5%*oms&0ara/32&r$&m-an+an32)sat3$5 'ia$s&s 2a'a ! A+)st)s "1