K3 Di Tambang Emas Newmont NTB

K3 (KESELAMAT ( KESELAMATAN AN DAN KESEHATAN KESEHATAN KERJA) KERJA )  DI TAMBANG EMAS NEWMONT NUSA TENGGARA

TUGAS KEBIJAKAN TAMBANG Dibuat sebagai Syaat S yaat u!tu" Me#e!u$i Tugas Mata Ku%ia$ Kebi&a"a! Ta#ba!g Ta#ba!g 'aa Juusa! Te"!i" 'eta#ba!ga! U!iesitas Si*i&aya

O%e$ Ra! Ra! Saus Sausa! a! Mut$ Mut$ia ia Sai Sai Wia!t/ 'aba!a!u

(+3+ (+3+,,--.-3, .-3,++ ++,3 ,3)) (+3+,--.-3,++,0)

UNI1ERSITA UNI1ERSI TAS S SRIWIJA2 SRIWIJ A2A A AKULTAS AKULTAS TEKNI TE KNIK  K  ,+-0

AS'EK K3 (KESELAMATAN DAN KESEHATAN KERJA) DI TAMBANG EMAS NEWMONT NUSA TENGGARA '/ga# "ese%a#ata! a! "ese$ata! "e&a (K3) ya!g i&a%a!"a! suatu 4eusa$aa! $aus%a$ sei#ba!g5Te"aa!g ta!4a isaai te!aga "e&a se!ii6 4a4aa! e!ga! 7at87at "i#ia a%a# &a!g"a %a#a a4at #e#e!gau$i "ese$ata! #ee"a "ee4a!!ya5 U!tu"  #e#i!i#a%isi isi"/ ya!g 9u"u4 ti!ggi #a"a tebit%a$ Ke4utusa! Me!tei (Ke4#e!) 'eta#ba!ga! a! E!egi N/#/ 0005K:,;:M5'E:-<<0 te!ta!g Kese%a#ata! a! Kese$ata! Ke&a 'eta#ba!ga! U#u#5 Ha% i!i bu"ti ba$*a 4e#ei!ta$ be!a8be!a #e#e$ati"a! isi"/ ai 4e"e&a ta#ba!g5 'i$a" 4eusa$aa!6 ata8ata &uga te%a$ #e#i%i"i sta!a K35  Na#u! "eti"a a"$i!ya "e9e%a"aa! te&ai &uga6 4eusa$aa! i$aa4"a! tia" $a!ya #e!ya%a$"a! =a"t/ human error  !a#u! %ebi$ "e4aa #e!i!&au %agi sta!a K3 ya!g #ee"a tea4"a!5 Gu!a #e!g$i!ai atau #e#i!i#a%isi isi"/ "e9e%a"aa! "e&a6 bebea4a  4eusa$aa! #u%ti!asi/!a% i I!/!esia ba$"a! #e!ea4"a! sta!a K3 be"e%as i!te!asi/!a%5 Satu i a!taa 4eusa$aa! tesebut aa%a$ 'T NNT (Ne*#/!t Nusa Te!ggaa)5 Se&a" tuu! ai 4e%abu$a! sa&a sua$ aa!ya 4e#ei"saa! i 9a ya!g te%a$ #e!ggu!a"a! siste# "/#4uteisasi5 Sete%a$ itu 4e!gu!&u!g a"a! itai!i!g a! iga#ba"a! #e!ge!ai "ese%a#ata! a! "ea#a!a! i aea% 4eta#ba!ga! ba$"a! sa!"si "eti"a #e%a!gga 4eatua!  4u! isebut"a!5 Keti"a #e#asu"i %ebi$ a%a# "e aea% 4eta#ba!ga!6 "ita a"a! se#a"i! ta$u te!ta!g 4eatua! "ese%a#ata! "e&a ya!g begitu "etat5 Da%a# aea% 4/u"si begitu &uga $a%!ya6 tea4at bebagai #a9a# 4%a!g a! tu%isa! ya!g se%a%u #e!gi!gat"a! 4e"e&a u!tu"  #e#a"ai 4e%e!g"a4a! "ea#a!a!5 Ne*#/!t be"eya"i!a! ba$*a #a!a&e#e! "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a ya!g beta!ggu!g &a*ab a! "i!e&a "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a tee4a! #eu4a"a! bagia! ya!g ta" te4isa$"a! ai suatu 4eusa$aa! ya!g e=isie! a! su"ses5 a"t/ "ese%a#ata! "e&a sa!gat 4e!ti!g "ae!a sa!gat te"ait e!ga! "i!e&a "aya*a! a! #e#4e!gau$i "i!e&a 4eusa$aa! !a!ti!ya5 Kese%a#ata! a! "ese$ata! "e&a #asu" "ea%a# !i%ai8!i%ai 4eusa$aa! ya"!i #e*u&u"a! "e4e#i#4i!a! i bia!g "ese%a#ata! "e&a6 4e%i!u!ga! %i!g"u!ga! a! ta!ggu!g &a*ab s/sia%5 Se$i!gga ai !i%ai i!i 'T Ne*#/!t te%a$ #e!yusu! bebagai "/#it#e! a! 4/ga# K35 Aa -3 buti  "/#it#e! ya!g itea4"a! Ne*#/!t Asia 'asi=i9 (A'A>) a! . 4/ga# K35 Satu i a!taa e%a4a! 4/ga# tesebut aa%a$ "ese$ata! "e&a a! $igi!e (O99u4ati/!a% Hea%t$ a! Hygie!e)5 Dai "esu!ggu$a! 4e!ea4a! K3 i!i 'T Ne*#/!t 4aa ta$u! ,++< #e!ei#a

 4e!g$agaa! ISO-?++- @ OHSAS-.++-6 4e!g$agaa! uta#a i bia!g 'e!ge%/%aa! Kese%a#ata! a! Kese$ata! Ke&a (K3) ai De4ate#e! E!egi a! Su#be Daya Mi!ea%5 Kea#a!a! bagi 4e"e&a ta#ba!g sa!gat 4e!ti!g ati! ya5 Sebab e!ga! 4e!ea4a! ya!g sesuai sta!a /4easi/!a%6 "ese%a#ata! 4e"e&a &ai %ebi$ te&a#i!5 Ha% i!i &uga a"a! be4e!gau$  4aa "e%a!gsu!ga! /4easi 4eta#ba!ga! itu se!ii5

Sesuai e!ga! isi "/4/asi 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa ('T5 NNT)6 #a"a u!tu"  #e!9a4ai isi tesebut sa%a$ satu !i%ai uta#a ai 'T5 NNT aa%a$ #e*u&u"a! "e4e#i#4i!a! i bia!g "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a6 4e!ge%/%aa! %i!g"u!ga!6 seta ta!ggu!g &a*ab s/sia%5 Kebi&a"a! egi/!a% tesebut te%a$ ise%aas"a! e!ga! "ebi&a"a! "ese$ata!6 "ese%a#ata!6 a! "e!a%i ugi "/4/asi 'T5 NNT5 'T NNT be"eya"i!a! ba$*a #a!a&e#e! "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a tee4a! #eu4a"a! bagia! ya!g ta"  te4isa$"a! ai suatu 4eusa$aa! ya!g e=isie! a! su"ses5 Se%ai! itu 4eatua! ya!g i"e%ua"a! 4e#ei!ta$ #e!ge!ai "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a u!tu" i!usti ta#ba!g  &uga te%a$ iatu a%a# Ke4utusa! Me!tei ESDM N/#/ 0005K:,;:M5'E:-<<0 #e!ge!ai Gais Besa Kese$ata! a! Kese%a#ata! Ke&a 'e!a#ba!ga! U#u#5 O%e$ "ae!a itu6 sebagai suatu 4eusa$aa! ta#ba!g #a"a 'T5 NNT be"e*a&iba! u!tu" #e#atu$i 4eatua! ya!g te%a$ i"e%ua"a! tesebut5 Gu!a #e!9a4ai tu&ua! "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a #a"a 'T5 NNT be"/#it#e! u!tu"  -5 Me#atu$i se#ua "ete!tua! $u"u# a! 4eatua! ya!g be%a"u ya!g #e!&ai "e*a&iba! "ita sebagai sta!a #i!i#u#5 ,5 Me!ea4"a! a! #e!&a%a!"a! Siste# Ma!a&e#e! Te4au (IMS) A'A> a! Sta!a  Te"!is u!tu" #e!gua!gi esi"/ ba$aya te$aa4 4es/!a% atau "eusa"a! 4/4ety5 35 Me!gie!ti=i"asi ba$aya te$aa4 "ese$ata! !a "ese%a#ata! "e&a6 esi"/ seta  4e%ua!g u!tu" 4e!i!g"ata! gu!a #e!eta4"a! sta!a ya!g a4at i9a4ai sesuai e!ga! !i%ai a! $aa4a! "aya*a! seta #asyaa"at %uas5 ?5 Me#atu$i 4i!si4 "ese%a#ata! "e&a Ne*#/!t ya!g #e!9a"u4 "e4e#i#4i!a! i  bia!g "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a bagi se%uu$ "aya*a!5 05 Me#au"a! "ese%a#ata! "e&a "e a%a# se#ua as4e" "egiata! 4eusa$aa! te#asu"  e"s4%/asi6 4e!ge#ba!ga! 4/ye"6 /4easi ta#ba!g6 4e%uasa! ta#ba!g6 a"uisisi6 iestasi6 a! 4e!utu4a!5 ;5 Me!ya#4ai"a! tu&ua! a! sasaa! ya!g a4at iu"u ya!g a"a! #e!//!g  4e!i!g"ata! be"e%a!&uta! gu!a #e!9i4ta"a! te#4at "e&a ya!g bebas 4e!ya"it a! 9eea5 5 Me!//!g 4ei%a"u ya!g a#a! a! #e!e"a!"a! ta!ggu!g &a*ab "aya*a! te$aa4  4ei%a"u ya!g beesi"/5

.5 Me%a"u"a!

i!s4e"si be"a%a6 4/ga#

auit

4e!i%aia!

a!

#e!i!a"%a!&uti

e"/#e!asi u!tu" 4e!i!g"ata! e!ga! segea #e!ga#bi% "e4utusa! a! %a!g"a$ ti!a" %a!&ut5 <5 Me!u!&u""a! "/#it#e! te$aa4 4ei%a"u 4/siti= gu!a #e!9a4ai "i!e&a K3 ya!g tebai"5

Sebagai 4eusa$aa! I!/!esia ya!g #eu4a"a! a=i%asi ai Ne*#/!t Mi!i!g >/4/ati/!6 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa be4ega!g 4aa se%uu$ 4eatua! a! 4eu!a!g8 u!a!ga! Negaa Re4ub%i" I!/!esia ya!g be%a"u6 seta se#ua "/4/asi 'T5 Ne*#/!t  Nusa Te!ggaa #e!ge!ai %i!g"u!ga!5 Sa%a$ satu "uti4a! "ebi&a"a! "/4/asi tesebut aa%a$ C'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa a"a! #e!ea4"a! sta!a tebai" i sega%a bia!g %i!g"u!ga!5 Kebi&a"a! bei"ut #e!u!&a!g 4e!yataa! tugas tesebut se4e!u$!ya  -5 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa #e!yaai ba$*a #a!a&e#e! a! 4/seu %i!g"u!ga! ya!g tebai" aa%a$ ese!sia% bagi "ebeaaa! usa$a!ya5 ,5 Setia4 "aya*a! beta!ggu!g &a*ab u!tu" #e#atu$i 4eatua! %i!g"u!ga!6 sesuai %i!g"u4 "e&a!ya5 35 Setia4 su4eis/ beta!ggu!g &a*ab u!tu" #e#asti"a! "aya*a!6 4ea%ata!6 =asi%itas6 a! 4/4ety i a%a# *i%aya$ ta!ggu!g &a*ab!ya6 i"e%/%a e!ga! bai"  #e#i!i#a%"a! esi"/ %i!g"u!ga!5 ?5 Se#ua 4eatua! a! 4eu!a!g8u!a!ga! te!ta! %i!g"u!ga! $aus i4atu$i5 05 Setia4 "aya*a! a"a! #e!ei#a 4e%ati$a! aga a4at #e%a"sa!a"a! 4e"e&aa!!ya e!ga! bai" sesuai e!ga! a! 4a"te" %i!g"u!ga!5 ;5 'eusa$aa! a"a! #e#asti"a! aga =a9t/ a! =itu %i!g"u!ga! i#asu""a! "e a%a# se#ua =asi%itas bau a! ya!g bau i#/i=i"asi"a!6 seta "e a%a# 4e#be%ia! =asi%itas a! #ateia%5 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa bete"a u!tu" tia" $a!ya #e#atu$i sta!a #i!i#u# %i!g"u!ga!6 !a#u! &uga #e!9ai &a%a! u!tu" #e!i!g"at"a! "i!e&a %i!g"u!ga!5

KESEHATAN DAN KESELAMATAN KERJA KAR2AWAN

Da%a# usa$a #e!&aga "ese$ata! a! "ese%a#ata! "e&a6 4eusa$aa! a%a# $a% i!i6 'T5  Ne*#/!t Nusa Te!ggaa #e#i%i"i bebea4a "e*a&iba! te$aa4 "aya*a!!ya e!ga! #e%a"sa!a"a! 4e#bi!aa!6 4e%ati$a! atau 4e!ii"a! a! #e%au"a! 9/!t/% te$aa4

 4e%a"sa!aa! ya!g be"aita! e!ga! u4aya #e!i!g"at"a! "ese%a#ata! a! "ese$ata! "e&a5 Ha% ya!g i%a"u"a! aa%a$ e!ga! #e#buat atua!8atua! a! 4e!ggu!aa! a%at8a%at  4e%i!u!ga! ii (A'D)6 aga te$i!a ai "e9e%a"aa! ya!g sei!g te&ai 4aa saat "e&a5 -5 Me!yeia"a! 4e%ati$a! 4aa 4e"e&a ta#ba!g5 ,5 'e%ati$a! $aus #e!9a"u4 se&u#%a$ t/4i" ya!g ibutu$"a! 35 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa $aus #e!yeia"a! "%i!i" 4ea*ata! "ese$ata! a! '3K ya!g %e!g"a4 i e"at "a!t/ ta#ba!g ?5 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa $aus #e!yeia"a! "e!aaa! "$usus atau a#bu%a!s u!tu" "eaaa! auat 05 'etugas '3K $aus se%a%u sia4 setia4 saat5 'etugas 4e!gga!ti ya!g sa#a "e#a#4ua!!ya $aus sia4 betugas bi%a i4e%u"a! ;5 Stasiu! '3K $aus i4i#4i! /%e$ se/a!g 4ea*at6 a$%i "ese$ata!6 atau se"ua!g8 "ua!g!ya #e#i%i"i seti=i"asi '3K  5 U!tu" 4e"e&aa! "$usus6 atas asa 4eti#ba!ga! "ese$ata!6 "aya*a! u!tu"  #e!gga!ti 4a"aia! a! #e#besi$"a! tubu$!ya sebe%u# #e!i!gga%"a! te#4at "e&a5 asi%itas isi!i $aus #e#i%i"i ua!g ga!ti a! ua!g #a!i seta se%a%u i&aga "ebesi$a!!ya .5 'T5 Ne*#/!t Nusa Te!ggaa $aus #e!&a#i! aga teseia su4%ai ai besi$ u!tu"  #i!u# a! #e!9u9i6 a! ai %i#ba$ ibua!g e!ga! be!a sesuai 4eatua! <5 T/i%et ya!g sesuai e!ga! "ete!tua! "ese$ata! teseia i %/"asi ta#ba!g5 U!tu" #e!9ega$ ti#bu%!ya ba$aya te$aa4 #a!usia6 4/4ety6 4/ses "e&a6 a! %i!g"u!ga!6 sebagai a"ibat ai sutau "e9e%a"aa!5 Setia4 "aya*a! $aus beta!ggu!g &a*ab atas "ese%a#at!!ya se!ii a! #a#4u #e!ge!a%i 4/te!si ba$aya6 seta tia" be"e&a i te#4at ya!g "/!isi!ya tia" a#a! (substa!a) atau i aea$ ya!g #e!uut 4eatua! te#asu" aea$ e!ga! "/!isi tia" a#a!5 Ti!a"a! a! "/!isi  substandard  4aa u#u#!ya6 4e!yebab asa ti#bu%!ya "e9e%a"aa!6 sei!g teie!ti=i"asi 4aa bebea4a $a% tesebut  TINDAKAN

         

Me!g/4easi"a! 4ea%ata! 'ea%ata! ya!g tia" ia#a!"a! Me!ge#ui e!ga! "e9e4ata! ti!ggi 'e#i!a$a! a%at "ese%a#ata! "e&a : %i!g"u!ga! L/ai!g (4e#uata!) 'e!e#4ata! '/sisi u!tu" tugas 'e#a"aia! A'D Tia" #e!gi"uti 4/seu e!ga! be!a  A%at ya!g iseis #asi$ i/4easi"a!

KONDISI





'e!ga#a! : 4aga tia" #e#aai A'D tia" #e#aai 'e"a"as6 4ea%ata!6 #ateia% usa"  Aea ya!g 4aat : tebatas Siste# a%a# 4ei!gata! : 4e#/!it/a! Siste# 4e#aa#a! a4i a! %ea"a! Kebesi$a! a! "ea4i$a! te#4at "e&a K/!isi %i!g"u!ga! se4eti ebu6 asa46 gas6



ua46 %% Bu!yi bisi!g

     



Se!a



#e#ba$aya"a! Di ba*a$ 4e!gau$ /bat te%aa!g

guau

ya!g

be%ebi$a!

a!

    

Raiasi Te#4eatu ti!ggi : *i%aya$ 1e!ti%asi O4easi besa#aa! *a"tu!ya Ba$a! "i#ia ya!g tia" "/#4atibe%

Tabe% - Ti!a"a! a! K/!isi i %a4a!ga! Aa4u! 4ea%ata! ya!g #eu4a"a! 4e%i!u!ga! ii (A'D) itu a!taa %ai!  a) Ke4a%a a! *a&a$ Kaya*a! i*a&ib"a! #e!ge!a"a! $e%# 4e!ga#aa! i se%uu$ aea "e9ua%i te#4at8 te#4at ya!g ite!tu"a! /%e$ De4ate#e! Sa=ety a! 4e!9ega$a! "eugia!5 'e%i!u!g *a&a$ i"e!a"a! i te#4at ya!g be4/te!si #e!9eeai *a&a$6 se4eti "egiata! "e&a e!ga! #e!ggu!a"a! grinder.  b) 'e%i!u!g #ata Ka9a #ata 4e!ga#a! atau  google  $aus i"e!a"a! i se%uu$ aea "e9ua%i te#4at8 te#4at ya!g ite!tu"a! /%e$ De4ate#e!t Sa=ety a! 4e!9ega$ "eugia!5 'aa setia4 %/"asi ya!g #e#i%i"i 4/te!si ya!g a4at #e!ga"ibat"a! 9eea 4aa #ata se4eti 4aa saat 4e!ge%asa! 4i4a6 4e"e&aa! e!ga!

ba$aya

ebu6 a!

"egiata!

ya!g

#e#u!g"i!"a! te&ai!ya se4i$a! atau $a#bua! 4ati"e% biasa!ya #eu4a"a! aea$ ya!g #e#i%i"i te"a!a! ya!g ti!ggi6 a%at 4e%i!u!g #ata $aus se%a%u igu!a"a!5 9) 'e%i!u!g 4e!e!gaa! 'aa suatu aea$ ya!g #e#i%i"i ti!g"at "ebisi!ga! ya!g ti!ggi 9/!t/$!ya se4eti  4aa ge!set6 i4e%u"a! suatu a%at u!tu" #e%i!u!gi 4e!e!gaa! (earplugs/earmuff). 'e%i!u!g 4e!e!gaa! $aus i"e!a"! i te#4at ya!g itu!&u"5 ) 'e%i!u!g "a"i Me!ggu!a"a! se4atu be4e!ga#a! ba&a i bagia! &ai "a"i *a&ib i"e!a"a! i se%uu$ aea "e9ua%i te#4at8te#4at ya!g ite!tu"a! /%e$ De4ate#e!t Sa=ety a! 4e!9ega$a! "eugia!5 A%as!ya tebuat ai "aet6 u!tu" #e!g$i!ai te&ai!ya ba$aya tea%ii %isti" a! u!tu" #eea# a#bata! getaa! ya!g beasa% ai %a!tai i se"ita #esi! e!ga! getaa! ya!g besa  e) 'e!a=asa! Ji"a "aya*a! be"e&a 4aa suatu aea$ ya!g #e#i%i"i uaa te9e#a /%e$ ebu ya!g #ua$ te$iu4 "e 4au84au "eti"a be!a=as #au4u! i te#4at8te#4at ya!g uaa!ya #e!ga!u!g ba$a! ya!g beba$aya #a"a bagi #ee"a i*a&ib"a! u!tu"  #e#a"ai a%at 4e%i!u!g 4e!a=asa! beu4a es=iat/ atau ust#as"  =) Ta!ga!

Sau!g ta!ga! $aus i"e!a"a! i te#4at "e&a ya!g be4/te!si #e!9eeai ta!ga! a4abi%a ta!4a sau!g ta!ga!5 Setia4 e4ate#e!6 besa#a e!ga! e4ate#e! Sa=ety a! 4e!9ega$a! "eugia! a"a! #e!eta4"a! 4esyaata! "$usus g) Sabu" 4e!ga#a! Se/a!g "aya*a! ya!g i!gi! be"e&a i te#4at ya!g ti!ggi6 #a"a #ee"a i*a&ib"a! #e!ge!a"a! sabu" 4e!ga#a!5 Sa%a$ satu syaat #e#a"ai sabu" 4e!ga#a! aa%a$ $aus 4as a! !ya#a!6 ta!4a aa ta%i ya!g "e!u5 Mee"a &uga i*a&ib"a! u!tu"  #e#ei"sa 4e!ga#a! tesebut se9aa be"a%a $) 'e%i!u!g tubu$ 'a"aia! "$usus 4e%i!u!g 4ibai $aus i"e!a"a! i te#4at ya!g be4/te!si #e!i#bu%"a! ba$aya ya!g #e!9eeai tubu$6 !a#u! tia" tebatas 4aa ba$a! "i#ia6 9aia! %/ga# 4aa 4e!ge%asa!6 ba$a! "//si= a! 4a!as ti!ggi5 De4ate#e! K3 a!  4e!9ega$a! "eugia! a"a! #e!eta4"a! 4esyaata! 4a"aia! 4e%i!u!g "$usus i) 'e%a#4u!g A%at 4e%a#4u!g 4ibai ya!g ii7i!"a! $aus i"e!a"a! bi%a be"e&a i 4eaia! ya!g  be4/te!si #e!i#bu%"a! "e9e%a"aa! te!gge%a#

 &) Te#4at sa#4a$ Te#4at sa#4a$!ya ibea"a! sesuai &e!is!ya6 be*a!a biu u!tu" sa#4a$ a!/ga!i"  ("ei!g)6 "u!i!g u!tu" sa#4a$ /ga!i9 (basa$) a! #ea$ u!tu" sa#4a$ B35 Sea!g"a! u!tu" 4u!ti!g /"/" &uga teseia te#4at "$usus u!tu" #e#bua!g!ya gu!a #e!g$i!ai te&ai!ya "eba"aa! ") Ra#bu8a#bu &a%a! 'aa tia48tia4 4esi#4a!ga! &a%a! a! be%/"a! i4asa!g a#bu8a#bu6 se$i!gga #e!gua!gi esi"/ "e9e%a"aa!

KESEJAHTERAAN KAR2AWAN 'i$a" 4eusa$aa! $aus #e#4e$ati"a! "ese&a$teaa! "aya*a! a! ibutu$"a! asa sa%i!g 4e!getia! a!taa 4e!gusa$a a! "aya*a!5 Se$i!gga i$aa4"a! "aya*a! bias  be"e&a e!ga! te!a!g a! #e#4u!yai %/ya%itas ya!g ti!ggi te$aa4 4eusa$aa! !a #e#4u!yai "e#aua! u!tu" teus #a&u5 Bebea4a $a% ya!g te%a$ i%a"u"a! /%e$ 4eusa$aa! u!tu" #e!se&a$tea"a! "aya*a! aa%a$ sebagai bei"ut  a5 Aa!ya &a#i!a! "e9e%a"aa! "e&a 'eusa$aa! #e#4eta!ggu!g&a*ab"a! 4e"e&a "e4aa 'T5 Ja#s/ste" e!ga! #e!gi"uti 4/ga# &a#i!a! "e9e%a"aa! "e&a5 Iua! 4e#bayaa!!ya ita!ggu!g se4e!u$!ya /%e$ 4eusa$aa!5 Di a%a#!ya #e%i4uti &a#i!a! "e9e%a"aa! "e&a6

 &a#i!a! "e#atia!6 biaya 4e!g/bata!6 ba!tua! biaya 4e#a"a#a!6 a! &a#i!a! $ai tua5  b5 Re"easi a! a#a$ ta#a$ Setia4 ta$u! iaa"a! e"easi besa#a "e te#4at *isata5 'e%a"sa!aa!!ya begi%ia! a! te%a$ iatu5 De!ga! #e!ggu!a"a! bus ya!g te%a$ iseia"a! /%e$ 4eusa$a!5 95 Ta!s4/tasi Bagi "aya*a! te%a$ iseia"a! bus a!ta &e#4ut5 Ha% i!i te!tu a!gat #ei!ga!"a!  beba! bagi "aya*a! 5 Rua!g #a"a! Ma"a!8#a"a! i "a!ti!6 #e!u!ya beaiasi a! 9u"u4 gi7i5 Ha% i!i sa!gat #ei!ga!"a! beba! bagi "aya*a!6 "$usus!ya ya!g ti!gga% i T/*!site5

>ONTOH KASUS DI LA'ANGAN

'aa ta$u! -<<;6 'T5 Ne*#/!t Mi!a$asa Raya #u%ai be/4easi a! #e#bua!g %i#ba$ tai%i!g!ya "e %aut5 O4easi ta#ba!g bea"$i 4aa ta!gga% 3- Agustus ,++?6 e!ga! #e!i!gga%"a! %i#ba$ tai%i!g ? &uta t/! %ebi$ i asa Te%u" Buyat6 e!ga! se"ita + KK  !e%aya! "e$i%a!ga! #ata 4e!9a$aia!6 .+ %ebi$ *aga #e!ga%a#i ga!ggua! "ese$ata! seius6 a!a" 4utus se"/%a$ seta "/!=%i" $/i7/!ta% ya!g be"e4a!&a!ga!5 Sete%a$ aa!ya "asus i!i6 4e#ei!ta$ a"$i!ya tuu! ta!ga!5 'aa bu%a! Ju!i ,++?6 ai $asi% a4at "e&a 9abi!et bia!g "ese&a$teaa! a"yat6 4e#ei!ta$ #e#utus"a!  4e#be!tu"a! Ti# Te4au ya!g teii ai bebagai i!sta!si 4e#ei!ta$6 a"ae#isi6 'T  Ne*#/!t Nusa Te!ggaa6 /ga!isasi 4/=esi6 a! O!/4 ya!g itugas"a! #e!geta$ui  -5 Kebe!aa! ugaa! 4e!9e#aa! i Te%u" BuyatF ,5 Ie!ti=i"asi 4i$a"84i$a" ya!g iuga "uat #e%a"u"a! 4e!9e#aa!F 35 Me!ga4a *aga #e!eita sa"itF A"$i!ya 4aa ta!gga% -0 N/e#be ,++?6 4e#eei!ta$ se9aa es#i #e!gu#u#"a! Te%u" Buyat te9e#a /%e$ tai%i!g 'T5 Ne*#/!t Mi!a$asa Raya ya!g ibua!g "e asa Te%u"  Buyat5 a"ta ya!g i4e/%e$ ai 4e!e%itia! ti# i %a4a!ga! sa!gat #e!ge&ut"a!5 Disebut"a!  ba$*a  -5 'aa ta$u! -<<;6 'T5 NNT #e%a"u"a! 4ebuata! i%%ega% a%a# #e%a"u"a! "egiata!  4e!g/%a$a! a! 4e#bua!ga! %i#ba$ B3 i Te%u" Buyat6 i"ae!a"a! be%u# #e!ga!t/!gi i7i! 4e!g/4easia! a%at 4e!g/%a$a! a! 4e!yi#4a!a! %i#ba$ B3 ,5 Tia" ite#u"a! %a4isa! t$e#/"%i! i "ea%a#a! "ua!g ai ., #ete (%/"asi 4i4a tai%i!g) sebagai#a!a i"%ai# /%e$ 'T Ne*#/!t Nusa Te!ggaa a%a# AMDAL

(-<iteia (,++?)6 ya!g #e!yata"a! ba$*a sei#e! te9e#a itu  4aa "isaa! a!taa 0+83++ 44#5 ?5 I!e"s #e!u!&u""a! a#4a" "/!ta#i!asi %/ga# beat se9aa teus8#e!eus ya!g ia%a#i /gas#e %aut5 Dai i!e"s iesitas u!tu" 4%a!"t/! (i!e"s Si#4s/!) i Te%u" Buyat ya!g e!a$ i"eta$ui tea4at ga!ggua! (4etubasi)5 I!e"s iesitas  4aa be!t$/s ($e*a! asa %aut i a!taa!ya &e!is "e4iti!g a! ua!g) i Te%u" Buyat sa!gat e!a$ a! i"ateg/i"a! #e!ga%a#i 4e!9e#a! beat #e!uut i!e"s5 05 Hasi% a!a%isis ai su#u usu! Buyat #e!u!&u""a! ti!ggi!ya "aa Ase! e!ga! "isaa! +6+,;3 #g:L ba"u #utu +6+- #g:L6 ,6-,; #g:L6 ua 4u%u$ "a%i %ebi$ ti!ggi ai ba"u #utu +6- #g:L5 Sea!g"a! beasa"a! ata AMDAL N/e#be6 -<<3 (sebagai R/!a A*a% Li!g"u!ga!) #e!u!&u""a! su#u8su#u 4e!uu" i esa Buyat tia" ite#u"a! aa!ya Ase! (tia" teete"si)5 ;5 Ai 4as/"a! i Dusu! Buyat 'a!te se&a" Ja!uai ,++? i!yata"a! #e!ga!u!g Ma!ga! #e%a#4aui ba"u #utu 'ERMENKES5 5 Oga!isasi "ese$ata! MER8> ia#4i!gi yayasa! Suaa Nua!i a! "e%/#4/"  "ese$ata! #asyaa"at6 4aa bu%a! ebuai ,++0 #e%a"u"a! 4e#ei"saa! "ese$ata! *aga usu! Buyat a! #e!e#u"a! bebagai &e!is 4e!ya"it6 ia!taa!ya  tu#/ (0. "asus)6 "e%ai!a! "u%it (, "asus)6 "e%ai!a! !eu/%/gi (<; "asus)6 i!=e"si sa%ua!  4e!a=asa! (?? "asus)6 4e!9e!aa! (-3 "asus)6 i!=e"si sa%ua! "e!9i!g (. "asus)6  4e!aa$a! (? "asus)5 T/ta% 4ase! -3< /a!g e!ga! &u#%a$ t/ta% "asus ,<0 "asus6 i#a!a setia4 4asie!6 bias #e#i%i"i %ebi$ ai satu "asus6 #isa%"a! tu#/ a! #asa%a$ 4e!9e!aa! a! 4e!aa$a! se9aa besa#aa!5 I!i beta#ba$ "a%i %i4at  &u#%a$ 4asie! a! "asus 4aa bu%a! Ju%i ,++06 i#a!a 4e!ya"it ya!g tet i!ggi aa%a$ "e%ai!a! !eu/%/gi (-30 "asus) a! "e%ai!a! "u%it (--0 "asus)5

Se%ai! #asa%a$ "ese$ata! ya!g te&ai6 #asa%a$ e"/siste# ya!g beaa i Te%u" Buyat  &uga &e%as8&e%as #e!ga%a#i ga!ggua! #u%ai be/4easi!ya 4e!a#ba!ga! e#as 'T5 NMR5 I!i ibu"ti"a! e!ga! #ati!ya 4u%u$a! sa#4ai atusa! e"/ i"a! bebagai &e!is se4a!&a!g ta$u! -<<;8-<< te&ai -3 "asus6 ia!taa!ya (? "asus besa) 

-5 ,< Ju%i -<<;6 4u%u$a! e"/ &e!is i"a!  "ea4u6 tat/6 "u%i 4ase a! !e!e #ati ,5 -; Agustus -<<;6 4u%u$a! e"/ &e!is buu!g  "a"atua a! "u%i 4ase #ati 35 3 Ju%i -<<6 &utaa! e"/ $e*a! %aut e!ga! &e!is bebea  u$i6 b/baa6 */a6 ta%a$u/6 ti"us8ti"us6 bte6 be"/"/!g5 ?5 < Agustus -<<6 te9iu# bau ya!g #e!usu" $iu!g ai %aut5 Je!is i"a! #ati  u$i6  b/baa6 */a6 ta%a$u/6 ti"us8ti"us6 bte6 be"/"/!g a! !e!e5