JELLEMA 6C INSTALLATIES – LIFTEN EN ROLTRAPPEN
II
omslagontwerp Marjan Gerritse, Amsterdam vormgeving binnenwerk Peter van Dongen, Amsterdam opmaak Van de Garde, Zaltbommel tekenwerk J.M. Witte Tekenbureau, Pijnacker
De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
ontwikkelt leermiddelen voor: Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet ThiemeMeulenhoff ontwikkelt Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie en Hoger Beroepsonderwijs. Voor meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze on ze leermiddelen: www.thiememeulenhoff.nl
ISBN 90 06 95049 1 Tweede druk, tweede oplage
© ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2004 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, verveelvo udigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan to egestaan op grond van artikel ar tikel 16B Auteurswet o 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever u itgever te wenden.
III
6
Bouwtechniek Installaties C liften en roltrappen
IV
De serie Jellema Hogere Bouwkunde bestaat bestaat naast het inleidende deel uit drie reeksen boeken: bouwtechniek, bouwmethoden en bouwproces. Tezamen vormt de inhoud de onontbeerlijke basiskennis voor het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Ook deze vernieuwde uitgave is ontstaan vanuit de noodzakelijke interactie tussen het onderwijs enerzijds en het bedrijfsleven anderzijds. Beide sectoren leveren auteurs, maar zijn ook bereid tot het leveren van commentaar en kritiek in een voortdurende discussie tussen redactie, auteurs en het onderwijs. De redactie: ir.. H. Brinksma ir Docent Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht, Utrecht
ir. A. van Tol Architect, Zwolle ir. K. Hofkes ir. Docent Bouwkunde, Hogeschool INHOLLAND, Haarlem en Alkmaar ir. M. Bonebakker Adviseur Bouwmanagement, Geesteren H.A.J. Flapper Bouwinnovator, Amsterdam ing. N. Zimmermann Architect, Amsterdam
Auteur deel 6c: ing. Ch. Rentier Adviseur voor transporttechnische transporttechn ische installaties bij de Rijksgebouwendienst, Directie Advies & Architecten te Den Haag.
V
Serieoverzicht E D N E U R K A E G M W E O U L H L O B E J
1
Inleiding Bouwnijverheid
E D N E U R K A E G M W E O U L H L O B E J
2
3
Bouwtechniek Onderbouw
Bouwtechniek Draagstructuur
E D N E U R K A E G M W E O U L H L O B E J
Bouwmethoden
7 Bouwmethodiek
Bouwmethoden
8 Woningbouw
E D N E U R K A E G M W E O U L H L O B E J
Bouwproces
10 Ontwerpen
Bouwproces
11 Contracteren
www.jellema-online.nl
Bouwtechniek
4 Omhulling
Bouwmethoden
9 Utiliteitsbouw
12
prestatie-eisen sen / A prestatie-ei daken
Bouwproces Uitvoeren A techniek
www.jellema-online.nl Bouwtechniek
4 Omhulling
12
B gevels
Bouwtechniek
4 Omhulling
C gevelopeningen C gevelopeningen
5
Bouwtechniek Afbouw
Bouwtechniek
6 Installaties
A elektrotechnisch en sanitair
Bouwtechniek
6 Installaties
B werktuigbouwkundig en gas
Bouwtechniek
6 Installaties
C liften en roltrappen
Bouwproces Uitvoeren B organisatie
13
Bouwproces Beheren
VI
Woord vooraf In de huidige praktijk van ontwerp en beheer van gebouwen met meer dan één bouwlaag wordt bijna zonder uitzondering het verticaal transport door de inzet van liften en/of roltrappen voor zien. Hedendaagse opvattingen over de functie van gebouwen en over de (bedrijfs)processen daarin gaan uit van de aanwezigheid van verticaal-transportinstallaties voor personen- en goederenvervoer. In dit deel 6c ‘Liften en roltrappen’ uit de serie Jellema Hogere Bouwkunde worden de uitgangspunten en voorwaarden voor het ontwerp en de bouw van liften en roltrappen behandeld. Op grond van ervaring uit de praktijk van de advisering voor het realiseren van verticaal-transportinstallaties is het accent gelegd op de bouwkundige invalshoek en de raakvlakken tussen de bouwtechniek en de verticaal-transporttechniek. Transporttechnische details worden alleen daar behandeld waar dit de uitleg van bouwkundige voorzieningen en maatregelen ondersteunt en waar dit de keuze voor een bepaalde soort transtransportinstallatie in samenhang met de bouwkundige omgeving tijdens het ontwerpstadium kan onderbouwen. Voor bouwkundigen blijkt de verticaal-transporttechniek meestal een ‘duister’ vakgebied te zijn met vele voetangels en klemmen. De oorzaak van het vaak moeizaam verlopen van de dialoog tussen de ‘bouwkunde’ en de ‘transporttechniek’ heeft te maken met de fundamenteel andere uitgangspunten en grondslagen van de beide disciplines. Voor de bouwkunde geldt ‘statica’ als uitgangspunt. Wanneer iets aan het gebouw of zelfs het gehele gebouw gaat bewegen, is er bijna altijd sprake van een – bouwkundig gezien – ongewenste situatie. Daartegenover staat dat alle begrippen uit de transporttechniek berusten
op ‘beweging’. Bovendien worden gebouwen bijna altijd gerealiseerd als een unicum, terwijl transportinstallaties een uitgesproken serieproduct zijn, met eigenschappen van een massaproduct. Er is naar gestreefd een brug te slaan tussen de beide disciplines door aan bouwkundigen maximale praktische informatie te verschaffen over allerlei bouwkundige facetten van ontwerpen en bouwen van verticaal-transportinstallaties. ‘Liften en roltrappen’ is het laatste hoofdstuk van de drie delen ‘Installaties’. Het hoofdstuk bevat verschillende tabellen met veel praktijkwaarden in de vorm van technische gegevens en kosteninkostenin formatie. Ook zijn figuren van verschillende soorten liften, roltrappen en hun configuraties opgenomen. In deze uitgave zijn ook de gevolgen van de revolutionaire ontwikkelingen verwerkt, die de introductie van de machinekamerloze tractieliften teweeg heeft gebracht. Samen met de beschrijvingen van ontwerp- en bouwprocessen met de daarbij behorende verhoudingen tussen de betrokken partijen, zoals architecten, adviseurs en aannemers vormen al deze gegevens een naslagwerk, waarvan behalve bouwkundestudenten ook architectenbureaus en bouwaannemers gebruik kunnen maken. Voor het beschikbaar stellen van het fotomateriaal en diverse gegevens wil de auteur hierbij gaarne dank zeggen aan de firma’s Kone B.V. Liften en Roltrappen, Lödige Benelux B.V., Mitsubishi Elevator Europe B.V., Otis B.V., Schindler Liften B.V B .V., ., ThyssenKrupp Liften B.V. en ThyssenKrupp Monoliften B.V B.V.. De auteur mei 2004
VII
Inhoud 15 Liften en Roltrappen 1 Inleiding 2 15.1 Ontwerpen van verticaal-transportinstallaties voor personen en goederen 2 15.1.1 Ontwerpuitgangspunten 2 15.1.2 Transporttechnisch adviseur en liftfabrikant 23 15.1.3 Kosten 27 15.2 Technische achtergronden van tractie- en hydraulische liften 30 15.2.1 Liften; algemeen 30 15.2.2 Tractieliften 32 15.2.3 Hydraulische liften 41 15.2.4 Lifttechnische bijzonderheden 46 15.2.5 Liftmachinekamers 50 15.2.6 Liftschachten 54 15.2.7 Liftbesturing 61 15.2.8 Configuratie van liften 67 15.2.9 Liften en brandveiligheid 68 15.2.10 Klimaat- en elektrotechnische voorzieningen voor liften 70 15.3 Technische achtergronden van roltrappen, rolpaden en hellingbanen 72 15.3.1 Roltrappen 73 15.3.2 Configuratie van roltrappen 74 15.3.3 Rolpaden en hellingbanen 75 15.3.4 Configuratie van rolpaden en hellingbanen 75 15.3.5 Besturing van roltrappen, rolpaden en hellingbanen 75 15.3.6 Bouwkundige voorzieningen voor roltrappen, rolpaden en hellingbanen 76 15.3.7 Montageplan 78 15.3.8 Elektrotechnische voorzieningen voor roltrappen, rolpaden en hellingbanen 80 15.4 Transportinstallaties voor gehandicapten 80 15.4.1 Trapplateauliften en stoelliften 81 15.5 Bouw en oplevering van liften 83 15.5.1 Voorbereiding van de liftmontage 83 15.5.2 Maatbeheersing bij de bouw van liftschachten 84 15.5.3 Liftmontage 89 15.5.4 Nieuwbouw en ingebruikname 94 15.5.5 Gebruik als bouwlift 94 15.5.6 Oplevering van liftinstallaties 96
15.6 Bouw en oplevering van roltrappen, rolpaden en hellingbanen 97 15.6.1 Voorbereiding montage van roltrappen, rolpaden en hellingbanen 97 15.6.2 Montage en oplevering van roltrappen, rolpaden en hellingbanen 98 15.6.3 Veiligheidskeuring van roltrappen, rolpaden en hellingbanen 98 Geraadpleegde en aanbevolen literatuur 99 Register 100
VIII
