Republic of the Philippines Institute of Graduate Studies SULTAN SULTAN KUDARAT STATE STATE UNIVERSITY UNIV ERSITY
ACCESS, ACCESS, EJC Montilla, Tacurong acurong City City
MARK Y. GARCIA
MAT-FILIPINO
I! I! "#$ "#$ % Mga Mga &ap &apar araa aana nan n sa sa Pag Pagpa papa paun unla lad d ng ng 'i( 'i(a a
G) Joe* Joe*ic ic ) +urt +urtad ada, a, MAT MAT
ANG INTELEKTWALISASYON NG WIKANG FILIPINO
Pangunahing adyendang pangi(a ng bansa ang intele(talisasyon ng i(ang ilipino sa layuning -aga-it ito bilang i(a ng (arunungan at is(olarling tala(ayan) Ipinahayag ito sa &autusang Pang(agaaran .lg) /0) 12345 6Ang -ga tunguhin ng Pata(aran sa Edu(asyong .ilinggal ay5 1) Pagpapa Pagpapahus husay ay ng pag(atu pag(atuto to sa pa-a-ag pa-a-agitan itan ng dalaang dalaang i(a upang upang -ata-o ang -as -ataas na edu(asyon gaya ng itina(da ng &onstitusyon 12347 0) Pagpapalaganap Pagpapalaganap ng ilipino ilipino bilang i(a ng literasi7 literasi7 $) Paglin Paglinan ang g ng ilip ilipino ino bilan bilang g lingg linggist isti(o i(ong ng sagis sagisag ag ng pa-ba pa-bans nsang ang pag( pag(a(a a(ais isa a at pag(a(a(ilanlan7 8) Pagli aglin nang at pagpa gpapay payabo abong ng ilip ilipin ino o bilan lang i(a i(a ng pang ang(ar (arunun unung gang pagpapahayag na nangangahulugan ng patuloy na intele(talisasyon nito)9 :ang si-ulang ii-ple-enta ang Pata(arang Edu(asyon .ilinggal noong 1248, ang gaaing pang;intele(talisasyon ay ipina-ahala sa -ga guro sa batayang edu(asyon) :gunit napansin na -abagal ang pagsulong nito (aya ipinag utos ng
Sa pali paliana anag g nina nina Espir Espiritu itu at Catac Catacata ataca ca =0##/ =0##/>, >, ito ay pu-ap pu-apalo aloob ob sa apat apat na di-ensy di-ensyon5 on5 sele(sy sele(syon, on, estanda estandardis rdisasy asyon, on, dise-ina dise-inasyo syon n at (ultibas (ultibasyon yon)) Sa (ultibasy (ultibasyon on papaso( ang (onsepto ng intele(talisasyon) Ani :eustupny =124#>, ang (ultibasyon ay isang proseso na nag-u-ula sa (odifi(asyon ng i(a tungo sa (ultibasyon at elaborasyon nito) Sa pagli paglinan nang g ng i(a i(ang ng pa-ba pa-bans nsa a ng Pilip Pilipina inas, s, -ara-i -ara-i nang nang naisa naisaga gaa a at at isinagaa si-ula pa noong 12$4 na ide(lara ang Tagalog bilang batayan ng i(ang pa-bansa hanggang hanggang sa pag(odifi(a pag(odifi(a ng i(a na inihudyat inihudyat ng paglabas paglabas ng .alarila ng 'i(ang Pa-bansa noong 128# at pagsisi-ula ng pagtuturo ng i(ang pa-bansa nang -ga taon ding iyon hanggang sa pana;panahong re(odifi(asyon) Tulad ng nabanggit na, ang pina(a-ahalagang adyendang (ailangan -ata-o ay ang intele(talisasyo intele(talisasyon n ng i(a na bahagi ng di-ensyong di-ensyong (ultibasyon) Ang Ang (ultibasyon ng i(a ay (inapapalooban ng pagbuo ng -ga re?ister sa i(ang iyon para sa iba@t ibang intele(tal na disipl disiplina ina o laa( laa( ng ispesy ispesyali alisas sasyo yon n para para -aga-i -aga-itt ang ang i(a i(a sa pag(a pag(atu tuto to at -agin -aging g tagapagdaloy tagapagdaloy ng (arunungan) (arunungan) Sa (abuuan, (abuuan, nangangahuluga nangangahulugan n la-ang na ang tanging layunin
ng intele(talisasyon ay upang -aga-panan ng i(a ang (anyang -ga tung(ulin sa -ga gu-aga-it nito) ANG INTELEKTWALISADONG WIKA
May apat na (atangian ang isang intele(talisadong i(a) na, a(tibo, -ara-i at -alaa( ang gu-aga-it ng i(a parti(ular na ang pasulat na anyo (aysa pasalita) Pangalaa, ang i(a ay estandardisado) Ibig sabihin, alang (alituhan (augnay sa palabaybayan nito, nararapat na ito ay (odipi(ado sa -ga di(syonaryo at iba pang referensiya) Pangatlo, ang i(a ay nararapat na -ay (a(ayahan na -aisalin sa iba pang intele(talisadong i(a) At panghuli, ang i(a ay nararapat na -aunlad at tanggap sa iba@t ibang re?ister na ang ibig sabihin ay nagaga-it ito sa iba@t ibang larangan o bahaging; larangan) Mahalaga ito sa (onsepto ng intele(talisasyon dahil tu-utu(oy ito sa laa( ng ga-it ng i(a) Sa-antala, i-inung(ahi na-an ni Sibayan =sa rancisco, 0#1#> ang -ga tiya( na referensiya upang -asubo( (ung intele(talisado ba talaga ang i(ang ilipino) 1) :agaga-it ba ang ilipino bilang pangunahing i(a ng instru(syon -ula sa (indergarten hanggang le*el pa-pa-antasanB 0) Ang ilipino ba ay ang pangunahing i(a sa trabaho (ung saan Ingles ang (asalu(uyang ga-itB $) Ang ilipino ba ay ang nais at -ithiing i(a ng -ga Pilipino upang -aga-it sa (anilang sosyo;e(ono-i(o at intele(tal na pag;unladB Ayon (ay Sibayan =sa rancisco, 0#1#>, -ahirap -a(a-it ito subalit ito ang -ga (atangian ng isang intele(talisadong i(a na -aaring -aga-it bilang (ontroling na do-eyn ng isang bansa) Sa (asalu(uyan, ang ilipino ay (ina(aharap ang napa(ara-ing proble-a, (ung (aya, hindi -aiiasang -aging -abagal ang tinataha( nitong landas tungo sa intele(talisasyon) Ilan sa -ga proble-a ay ang -ga su-usunod5 1) &ulang ang 6political ill9 sa pag;iintele(talays nito) 0) &ulang ang suportang ibinibigay ng -ga nasa industriya, (o-ersyo, negosyo at iba pa) Ingles pa rin ang ginaga-it sa -ga larangang ito bilang pangunahing -idyu- ng (o-uni(asyon) $) &ulang sa pondo -ula sa pa-ahalaan (augnay sa pagpapalaa( ng ga-it ng ilipino sa iba@t ibang ahensiya nito gayundin ang -ga sapat na treyning) 8) Mis-ong ang a(ade-iya ay -ay (a(ulangan tungo sa intele(talisasyon ng ilipino) Ito ay sa ape(tong pagde*elop ng -ga libro na na(a;ilipino) /)
Tinala(ay rin sa sanaysay 6Pilipino Para Sa Mga Intele(tal,9 ni Rolando S) Tinio ang dalaa sa -ara-ing -ga hadlang na (inahaharap ng i(ang ilipino tungo sa intele(talisasyon nito) na, ipinalalagay ng -gaPilipino na alang (a(ayahan ang (anilang i(a bilang i(ang intele(tal) Ati(alaa, nanganga-ba ang -ga Pilipino na -aian sa (aunlarang pag;iisip(ung tu-ialag tayo sa i(ang Ingles .ilang panga(as, isang ha-on sa (asalu(uyan sa -ga Pilipino parti(ular na sa -ga guro (ung paano ba -agiging intele(talisado ang i(ang ilipino) :agbigay rin ng -ga -ung(ahi si Sibayan (augnay rito5 1) &ina(ailangan ng -ga tagatang(ili( at tagapagpaunlad nito) 0) &ina(ailangan ng -ga pra(tisyuner at e-ployer na naniniala sa epe(tibong ga-it ng ilipino sa anyong pasulat hindi la-ang sa pagtuturo gayundin sa pag(atuto) $) +indi la-ang sa -ga disiplinang te(ni(al ga-itin ang ilipino, bag(us, -aga-it ito sa iba pang disiplina) 8) &ina(ailangan ng -ga pablisher na handang -aglathala ng -ga publi(asyon sa ilipino) /) &ina(ailangan din ng -ga taong handang ponduhan ang progra-ang pang; intele(talisasyon) ") Ang ilipino ay (ailangang tanggap ng na(arara-ing bilang ng -ga Pilipino lalo na sa erya ng (ontroling na do-eyn ng i(a) 4) Pag(a-ahinahon ay higit na (ailangan din) Ang ilipino ang hindi -agiging ganap na intele(talisado sa -adaling panahon) 3) +uag -agturo ng ilipino (ung alang libro o -ateryal na na(asulat sa ilipino) Ang -ga -ung(ahing ito na inilahad ni Sibayan ay ang -ga -aaaring -apagnilayan ng baat Pilipino habang patuloy na dinidi*elop ang i(ang ilipino) Magsilbi sana ito gabay nating lahat tungo sa -abilis at -alaa(ang estandardisasyon at intele(talisasyon ng ating i(a % ang i(ang -agsisilbing tagapagbu(lod sa lahat ng -a-a-ayan ng bansang ito tungo sa iisang -ithiin -a(abansa) TALASANGGUNIAN AKLAT
Catacataca, Pa-filo <) at Espiritu, Cle-encia C) 0##/) Wikang Filipino: kasaysayan at pag !nlad ) Manila5 ReD boo(store, Inc) Garcia, Teresita P) et al) 0#10) "ng akade#ikong Filipino sa ko#!nikasyon. Malabon5 Mutya Publishing +ouse, Inc) INTERNET
rancisco, Christian George C) =Setye-bre 0#1#>) "ng intelekt$alisasyon ng $ikang Filipino ) :a(uha noong