Hrvati u Svetlu Istorijske Istine

5/14/2018

Hr va ti u Svetlu Istor ijske Istine - slide pdf.c om

PREDGOVOR SLOVENAKOM IZDANJU IZ 2006.

http://slide pdf.c om/re a de r/full/hr va ti-u-svetlu-istor ijske -istine

1/169

5/14/2018


Zmago Jelin i Plemeniti

O knjizi i autorstvu Knjiga Hrvati u svetlu istorijske istine, autora Psunjskog, za kojega skoro sa sigurno u mo emo tvrditi, da je to bio Veli a Rai evi , dolazi me u slovena ke itaoce ba u pravom trenutku, u doba pribli avanja susedne Hrvatske evropskoj uniji demokratskih dr ava, a gde po mojem uverenju nikako ne spada. Bar ne za onoliko vreme, dokle se ne razjasne i isprave istorijske la i i krivice kako prema srpskom, tako prema slovena kom narodu. Uveren sam, da e se s mojim stanovi tem slo iti ve ina onih, koji knjigu budu pro itali. Knjiga je sigurno nastajala dosta dugo, a od tampana je bila u Beogradu marta 1944., ne to pre oslobo enja grada. Gestapo, tajna policija nema koga rajha je, izvesno zbog izdaje, upala u tampariju u kojoj je bila knjiga tampana, i zaplenila skoro celokupan tira . Nemci nisu eleli da se otkrije istina o istoriji Srba i la ljivosti Hrvata u njihovom falsifikovanju istorije. Na kraju krajeva, Hrvatska je bila saveznica, a Srbija samo okupirana i sa privremenom vladom. Odmah po oslobo enju preostale primerke je tra ila i zaplenila jugoslovenska tajna policija, a tampara Antuna Rota su krajem 1944. godine proglasili za okupatorskog sau esnika i ubili ga na nepoznatom mestu. Za Psunjskog se nije znalo ko je, pa je mogao da se izvu e. Ve inu primeraka knjige su prona li, a njihovi vlasnici su, po obi aju, zavr ili na Golom otoku. Zvani na institucija, Narodna biblioteka Srbije prvi primerak knjige dobila je tek 1981. godine, posle smrti Josipa Broza - Tita. Primerak u svom arhivu ima jo i Srpska pravoslavna crkva, a nekoliko primeraka imaju nekada nji autorovi prijatelji, koji ve to prikrivaju svoj originalni primerak, jer knjiga nije pisana niz dlaku ni dana nje srpske vlasti. Me utim, jedan primerak knjige je u Sloveniji iji prevod i objavljujemo.

Ko se skriva iza pseudonima Psunjski, nije bilo pozanato sve do kasnih 1990-tih. Bez sumnje ga je to o uvalo u ivotu, jer su tampar njegove knjige, kao i ceo niz ljudi, koji su tu knjigu imali kod sebe, zbog nje umrli. Uprkos svemu, neki istori ari jo danas zagovaraju razli ite teze.


2/169

5/14/2018


Jedna od njih je i da je knjigu napisao pesnik Milan Dobrovoljac migavac, biskup Hrvatske starokatoli ke crkve, a druga knjigu pripisuje gospodinu Ra ajskome, slu beniku zagreba kog univerziteta, koji je iveo u Beogradu i Sarajevu i zbog toga imao pristup dokumentima o poreklu Hrvata i odnosima izme u Srba i Hrvata. U prilog prve teze najvi e govori podudarnost slogova u pesmi objavljenoj na po etku knjige, ali obara ju to, to se protiv knjige obratio ak hrvatski Glas koncila, jer je po njegovom puna antikatolicizma, i zato veoma antihrvatska, tako da je njeno predvi eno izdanje u SAD zabranio ak tada nji predsednik D ord Bu stariji. Odre eni krugovi u Beogradu autorstvo knjige pripisivali su ak dvojici pisaca, dodu e literarnom istori aru i germanisti prof. dr. Peri Slijep evi u i istori aru prof. dr. Radoslavu Gruji u. ak se javlja mi ljenje, da samo dva autora ne bi bila dovoljna, i stoga misao, da je knjigu napisala grupa istori ara. Jo jedno ime se javlja u vezi sa ovom knjigom, i to Bogunovi , inspektor za prosvetu izme u dva rata, rodom iz Psunja. Ali ipak je, po mi ljenju ve ine ozbiljnih istra iva a, pseudonim Psunjski pripadao Veli i Rai evi u koji je, pored pomenute knjige, pod istim pseudonimom izdao jo i knjigu U ime Hrista  svetinje u plamenu. Uprkos tome to knjiga opisuje istorijske doga aje, koji se ti u Srba od najstarijih vremena pa sve do (skora njeg) kraja usta ke tvorevine Nezavisne dr ave Hrvatske, pronicljiv italac e na i ak ceo niz paralela sa doga ajima iz vremena kada smo sa Hrvatima imali zajedni ku istoriju. I te ga paralele mogu ispuniti strepnjom ta nam se sve jo mo e desiti.

Hrvati u svetlu slovena ke istine Nakon raspada austrougarske monarhije, Hrvati su se na brzinu organizovali i Me umurje ubrzo proglasili za svoje. tavi e, ubrzo je odre ena politi ka frakcija po ela da se zauzima za odcepljenje od Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i za povezivanje sa Ma arskom i za zajedni ki savez sa Italijom. U Kraljevini Jugoslaviji se ovo razmi ljanje kasnije manifestovalo ubistvom kralja Aleksandra 9. oktobra 1934. u Marseju, koje su uz pomo Italijana organizovali hrvatski usta e. U vezi sa drugim svetskim ratom, nikako se ne mo e prevideti injenica, da su Hrvati odmah nakon napada 6. aprila 1941. i kapitulacije Kraljevine Jugoslavije ve 10. aprila proglasili NDH, skoro odmah zatim pristupili nacifa isti koj koaliciji i tako sa ministrom inostranih poslova nema kog rajha Ribentropom (Otto von Ribbentrop) zavr ili zapo etu operaciju. Ve 26. avgusta 1939. su proglasili Banovinu Hrvatsku, koja je srpskim i bosanskim teritorijama oduzela srezove Dubrovnik, id, Ilok, Br ko, Grada ac, Derventu, Travnik i Fojnicu, priklju ila ih svojoj teritoriji i stvar dovr ila sa nastankom


3/169

5/14/2018


nacisti ke dr avne tvorevine, za koju je nekada nji predsednik Tu man izjavio, da je prethodnica dana nje Hrvatske. Odmah nakon prekrajanja slovena ke teritorije, Hrvatska je tako e uzela svoj deo krvavoga plena, u hrvatskim logorima smrti izginuo je nemali broj Slovenaca. U najve em kolja kom projektu usta a, kako su nazvali logor Jasenovac, usmrtili su i osamdeset sve tenika iz tajerske. Nakon drugog svetskog rata hrvatska vlast se na brzinu preokrenula i zaboravila, da je bila do zadnjega dana na strani nacista i da ju je samo velika elja Josipa Broza - Tita za velikom dr avom, koju su mu saveznici i omogu ili, spasla od denacifikacije, koja ni do danas nije izvr ena. Odmah su nastavili akcije, zapo ete na zasedanju ZAVNOH-a 1944. godine, i pripojili si Istru, razume se, uz drugarsko odobravanje slovena kih partijaca. Jedan od ve ih obmanjuju ih prikaza demografskog stanja Istre onoga vremena je sigurno knjiga Cadastre national del'Istrie (Nakladni zavod Hrvatske, Su ak, 1946), u kojoj su autori po pravilu sve Istrane, ije se prezime zavr avalo na -i ili i , proglasili za Hrvate. teta to su me u odobravaocima bili i Fran Ramov i Lavo ermelj, za neke veliki Slovenci. Jo jedan ra un eka na izmirenje. To je ubistvo 37 Slovenaca u trigovi, koje su hrvatske vlasti pobile odmah nakon rata, jer su tvrdili da je to slovena ka zemlja. I bili su u pravu! Jo se manje zna o deportaciji pribli no 3000 Slovenaca iz Rijeke na Goli otok, gde, me utim, nisu dospeli, jer nisu disali po hrvatski i znali su one koji su na brzinu promenili uniforme. Tako e, kasnije pozivanje i pri a o nekakvim avnojskim zaklju cima su besmisleni, jer na drugom zasedanju Avnoja u Jajcu nije bilo razgovora o granicama unutar nove Jugoslavije. I da upozorim na jo jednu istinu: tokom drugog svetskog rata, kao ni pre njega, Istra nije spadala u jugoslovenski okvir, a kamoli u hrvatski. ak je ni Hitler posle kapitulacije Italije 9. septembra 1943. nije priklju io dr avi svojega saveznika Ante Paveli a. Ako se osvrnemo na na rat za samostalnost, ne mo emo prevideti injenicu, da su u napadu na Sloveniju upravo hrvatske vlasti dozvolile da na a jedva ro ena dr ava bude napadnuta sa njihove teritorije, iz njihovih kasarni, sa njihovih aerodroma. Samostalnost su proglasili istog dana kao i mi i bili su dakle prema me unarodnom vojnom pravu agresori, iako su jedinice bile deo Jugoslovenske narodne armije. Prema me unarodnom pravu, agresor je i ona dr ava, koja svoju teritoriju prepusti tu oj sili za napad na tre u dr avu. A to se ovde desilo. Po to to jo nije bilo dovoljno, na im jedinicama teritorijalne odbrane i policije namerno su poslali pogre ne podatke o smeru napredovanja jedinica JNA. Ljude koji su u Zagrebu hteli da spre e izlazak tenkovskih jedinica iz kasarni, rasterala je hrvatska vlast. Tada je naredila da se uklone sve mine, tako da su tenkovi prema Sloveniji imali slobodan put. Na alost, neki na i autonoma i su tada bili nepa ljivi, ali pre svega, tada je jo uvek na na oj strani bilo previ e pristalica jugoslovenstva, koji nisu reagovali na informaciju


4/169

5/14/2018


nema ke obave tajne slu be, da je general ad u Rijeci spreman da se preda slovena koj vojsci. U Rijeku nisu poslali oru ane vojne jedinice, a mene su nakon etvrtog dana rata za osamostaljenje uhapsili. Da tada nije bilo pristalica nekad anjega re ima, makar bi moja jedinica i la na Rijeku, pa bi onda bilo ta bi bilo. A sigurno bi po etna pozicija za poga anja, da dobijemo nazad Istru, koja nikad u istoriji nije bila hrvatska, bila su tinski druga ija. A mo da je kod svih zajedno preovladavalo politi ko mi ljenje o zajedni koj konfederaciji Slovenije i Hrvatske, koje je sve do posete hrvatskog predsednika Tu mana Sloveniji, jo bilo ivo. Razume se da ljudi o tome ni ta nisu znali. Mo da se na to nadovezala i nezaiteresovanost za odr ani referendum o pripajanju mati noj domovini Sloveniji, koji je odr an na umberku, na kojem su se samo po tar i upnik izjasnili protiv pripajanja Sloveniji. Tako su tada nji predsednik dr ave Ku an kao i predsednik skup tine dr. Bu ar svu dokumentaciju, koju su pregledali, bacili s obja njenjem "a ta emo s tom sirotinjom". Hrvati su plan shvatili prokleto ozbiljno i njegovog glavnog pobornika Drakuli a i jo dosta drugih zbog veleizdaje na du e vreme bacili u zatvor. I to, uprkos tome da je svima bilo poznato, da su granice unutar nekada nje SFRJ bile samo administrativne odredila ih je komunisti ka partija, a nije bilo sklapanja nikakvih republi kih, me urepubli kih, me udr avnih ili me unarodnih sporazuma o razgrani enjima me u republikama. Posledica toga je injenica da su Hrvati postavili granicu kod Se ovlja na levom brdu Dragonje, a zatim je ak premestili na desno brdo, iako je me urepubli ka granica u nekada njoj dr avi SFRJ bila ak na vrhu bre uljka, kod kamenoloma. Nakon toga se samo dalje nastavljalo. Hrvati su krali najbolje smreke na Tom i evoj parceli u sne ni kim umama, pred ljutitim Slovencima pa su ih ak uvali slovena ki policajci. Agresivno su okupirali etiri zaseoka uz Dragonju, ukrali zemlju kod Hotize, uz Muru, kod Ormo a Ministar unutra njih poslova bio je Igor Bav ar. A i istarske eleznice su u doba Lojzeta Peterlea pre le u hrvatske ruke. Kasnije je ulogu darodavca slovana ke teritorije preuzeo sada nji predsednik dr ave dr. Janez Drnov ek, koji je uprkos usvajanju deklaracije Dr avnoga zbora Republike Slovenije o celovitosti piranskog zaliva njegovu, otprilike, polovinu ponudio Hrvatima. Hvala bogu, da to nisu usvojili, makar i zbog prevelike pro drljivosti. Svemu ovome mo emo na i paralele u knjizi Psunjskog. Na kraju krajeva, ta bismo mogli o ekivati od dr ave, iji politi ki vrhovi danas iznova zagovaraju teze o hrvatskom narodu, koje su bile zvani no ispravne u doba usta ke vladavine? I ta bismo mogli o ekivati od dr ave, koja svoju dr avnost temelji na nikad postoje oj nagodbi, koju ele prikazati kao dogovor sa Ugarskom (Ma arskom) o preuzimanju vlasti u svoje ruke i koju nazivaju Pacta conventa, za koju la u da je bila napisana 1102. godine, kada je celoj svetskoj istorijskoj javnosti ina e poznato, da se radi o falsifikatu iz 14. veka.


5/169

5/14/2018


Mo emo jo to ta nau iti iz ove knjige, kao npr. o sopstvenim gre kama i o sopstvenim izdajnicima. Zato da gre ke ne bismo ponavljali i da bismo izdajnike lak e prepoznali. Susede e nam u prili noj meri predstaviti sama knjiga.

Neka prevod ove knjige na slovena ki jezik bude trajni spomenik injenici, da istinu nije mogu e sakriti, i opomena svim onima, koji previ e veruju zvani noj politici, a Veli i Rai evi u - Psunjskom zahvalnica to je o uvao istinu i osvetlio zlo ine, koji ne smeju ostati u tami

Zmago Jelin i Plemeniti

HRVATI U SVETLU ISTORIJSKE ISTINE Pij zemljo srpska

O grudo sveta, zemljo predaka srpskih i moja! Ti ne bi bila ni pitoma tako, da nije na ih suza, krvi i znoja. Pij zemljo srpska, napajaj se krvlju miliona svojih palih na braniku veli ine davne, ispijaj a e sudbine svoje, gorke, ali slavne! O ve na grudo ! Ti to nikad nisi stenjala od bola,


6/169

5/14/2018


jer si uvek bila od d elata ja a. Ima li ta drugo to sramotu pere sem borbe i ma a!

Psunjski

POREKLO HRVATA Jedna slu ajnost u velikim narodnim pokretima pre kojih 13 vekova, otvorila je tamne stranice u istoriji ju nih Slovena. Za dolazak Hrvata vezano je sve ono, to je docnije o Balkanu stvorilo izreku, da je bure baruta". Donose i sobom sve svoje nedostatke, ova neslavenska skupina urasla je najpre u slavenstvo i od njega primila hri anstvo, ali je zatim zbog uro enog oportunizma i slabe duhovno-krvne veze sa slavenstvom ne samo otpala od njega, ve je katoli kom Rimu poslu ila kao oru e za katoli ke nasrtaje na ju no slavenstvo kroz itava stole a. Zbog njih je Balkan i postao evropska vetrometina, gde su se sukobljavali razli iti interesi, a u prvom redu katoli ki sa pravoslavnima. O svom poreklu Hrvati nerado govore. Dodu e, na prvi pogled. Me utim, oni su zbog uro enog oportunizma na svojoj siroma noj povijesti ostavili irom otvorene kapije, kako bi svoje poreklo mogli vezivati as za Romane, as za Germane, a koji put i za Slavene. Jedan slikovit primjer , kako bi to oni sami rekli, vidi se iz slu aja sa hrvatskom povije u , koju je hrvatska vlada propisala kao ud benik za kolsku 1941/42. godinu. U ovoj povijesti zastupljena je gotska teorija o hrvatskom poreklu. Ve slede e kolske 1942/43. godine, ona ustaporeklu ko-hrvatska vlada, koja ga je propisala, izdala drugi, gde se oista hrvatskom zastupa druga, iransko-kavkaska teorija.jeDa se sramota to pre preda zaboravu, vra en je novac svakome kupcu onoga prvog ud benika, koji ga je makar napola poderanog povratio. Verni svome nestalnom mentalitetu, Hrvati su kroz celu svoju pro lost usporedo sa razvojem situacije menjali ne samo svoje uverenje, ve i narodnost ako je to bilo potrebno. Ali, ne to u emu su ostali konzekventni, to je bolest gusarenja po tu im istorijskim ba tinama i mana naturavanja svoga nepopularnog imena. Tako se sretamo sa jednim odlomkom iz novije hrvatske


7/169

5/14/2018


istorije ( Hrvatski List od 14. IV. 1939.) gde se ovo priznanje izra ava u re enici: Do av i Hu-ur-vathi zajedno sa Hunima u Evropu, zavladali su nad slavenskim starosjediocima, kojima su se slilidakle, u jedan kojemu su dali svoje ime, iako su bili u smanjini". Hrvati, po organizam, ovom svome priznanju dolaze u slavensko starosedela tvo, koje je, dakako, moglo biti samo srpsko, po to se za druge Slavene u ovom prostoru ne zna, i donose sobom svoje ime, sa kojim se to slavensko starosedela tvo stole ima sukobljuje. Svoje neslavensko poreklo, uostalom, ne krije ni u praskozorju pritajenog usta tva prvi hrvatski ministar spoljnih poslova dr. Mladen Lorkovi , koji u knjizi Narod i zemlja Hrvata na strani 34 ka e : itava stara hrvatska povijest shvatljiva je samo uz pretpostavku, da su vladajui Hrvati bili neslavenska naslaga, koja je prekrila i organizirala slavenske mase".

Prihvatimo li stanovi te dr. Lorkovi a da Hrvati nisu slavenskog porekla, to se posle doga aja iza 6. aprila 1941. godine samo po sebi razume, postaje neobja njivo, kako da do lja ko plemce Hrvata gubi sva svoja obele ja sa kojima je do lo, pa ak i svoj materinji jezik, a da ipak tobo e osigurava presti svoga nepopularnog imena, koje je docnije pretrpelo modifikaciju od Hu-urvatha u Hrvate. Ne bi li bilo prirodnije smatrati da narodi gube svoja obele ja i materinje jezike samo onda, kada se utope u ja e i kulturnije sredine kojima, razume se, nije potreban organizatorski smisao i takvih poludivljih do ljaka, koji nisu u stanju ni da svoj materinji jezik odr e. to ih je, me utim, katoli ki Rim mnogo docnije uspeo uklopiti u svoj veliki program katoli kog prodiranja prema slavenstvu, i to se bole u naturavanja njihovog imena odoma ilo jedno zlo od koga e se Balkan te ko otresti, to je pojam za sebe. Pa ipak, Hrvati sa rezultatima naturanja svoga imena srpskom nacionalnom i etnografskom prostoru do pro loga veka nisu bili zadovoljni. Zato je Zagreb pre kojih sto godina izmislio Jugoslaviju, samo zato da bi preko nje doveo u pitanje srpstvo i pravoslavlje i tako ostvario ekspanzivne ciljeve istaknute u hrvatskom i rimokatoli kom programu kroz vekove. Kao to god postoji opre nost o vlastitom poreklu me u samim Hrvatima, (jer suvremena hrvatska povijest u delu tampanom 15. IV. 1939. tvrdi, za razliku od dr. Lorkovi a, da su Hrvati gotskog porekla), tako su razli iti i datumi njihovog doseljenja une eni u njihovoj povijesti . Tako je o dolasku zabele io vizantijski car Konstantin Porfirogent, kako su se od Bijelih Hrvata" odvojila petorica bra e, me u kojima i jedan po imenu Hrvat, te do li u Dalmaciju, gde su zatekli Avare ( Hrvatski List od 15. IV. 1939.). Za ovu istorijsku tvrdnju izgleda nam da je Hrvatima primarni momenat bio zaposedanje Primorja. Me utim, vremenski je pozivanje na Porfirogenta dovelo u pitanje datum hrvatskog doseljenja, po to je Porfirogent iveo, odnosno vladao od 912. do


8/169

5/14/2018


959. godine. Hrvatski istori ar Pavle Vitezovi (1652. - 1714.) pomera ovaj datum doseljenja unazad i ka e da se onih petorica bra e doselilo 640-te godine posle Hrista koji i da hrvatsko su se nastanili u gornjem primorju. razlikujuna od Tadije Smi iklasa, ime izvodi iz pojma nekogZa brdskog tva, Vitezovi ka e da ime Hrvata poti e od onoga me u petoro bra e, koji se zvao Hrvat. Novijoj hrvatskoj istoriji bilo je malo ono Vitezovi evo pomeranje hrvatskog doseljenja unazad, pa je ovo doseljenje pomerila jo za daljnjih 100 godina unazad. ( Hrvatski List od 14. IV. 1939). Ko zna, ne e li se na i koji od Star evi evih u enika koji e prona i da su Hrvati doselili jo u ledeno doba. Datum njihovog doseljenja na prvi pogled ne izgleda toliko va an, ali, njegovo je fiksiranje potrebno, kako bi ga usporedili sa Vitezovi evom tvrdnjom, da su Srbi 35 godina pre Hrista ratovali u Makedoniji sa Rimljanima, i naselili Malu Vla ku (Slavoniju). Slavonski istori ar Matija Katan i (1750. - 1825.), iako katoli ki sve tenik, ne smatra sve stanovnike katoli ke vere na teritoriji koja je 1941. godine prozvana Nezavisnom dr avom Hrvatskom Hrvatima. Naprotiv, on tvrdi, da su Dalmatinci, Bosanci i Slavonci iste etni ke strukture kao i Srbi i da se ovi etni ki u mnogome razlikuju od pravih Hrvata, a da je hrvatsko ime ovim krajevima jedino austrougarskim pritiskom nametnuto, mada se ovi narodi nikada nisu tako ose ali. Govere i o isto i jezika Katan i ka e:  Ali se bosansko-dalmatinsko i srpsko narje je odlikuje istoom i elegancijom. O naturanju hrvatskoga imena Katan i pi e. Uvjerit e se, najzad, da se hrvatsko ime u Dalmaciji, Bosni i Srbiji naroito propagiralo, ali se ilirski narodi u ovom predjelu nikada nijesu tim imenom nazivali". Stoga, kad govorimo o Hrvatima, imamo pred o ima one Hrvate u uskoj Hrvatskoj, odakle su vekovima poku avali da nature svoje ime bosanskim, slavonskim i dalmatinskim, pa ak i Srbima u Srbiji. Hrvati, onakvi kakve ih opisuje Matija Katan i koji nisu istog etni kog obele ja sa dalmatincima, Bosancima, Slavoncima i Srbima, doselili su po Vitezovi u u Hrvatsku 640 godina posle Hrista. Ovde su, ka u, svojom sposobno u dr avne organizacije (kojom se, kako nam je poznato, nisu odlikovali niti su je imali) zavladali starosedeocima Slavenima da ne bi morali spomenuti ime Srba, kojima su, iako brojno daleko manji, ipak uspeli tobo e naturiti svoje ime. Ovde pada u o i zaborav sa kojim se neprestano susre emo kroz svu hrvatsku istoriju. Tako hrvatski istorijski ovinizam i ovde zaboravlja priznati, da su se u tome poslu etni ki i jezi no potpuno pretopili u Srbe, te ih Delimilova kronika, pisana pre 650 godina, objavljena ak i u poznatom zagreba kom Vijencu iz 1891. godine re enicom: U srpskom narodu imade zemlja, koja se zove Hrvatska". smatra Srbima. Tako je,


9/169

5/14/2018


dakle, pisao e ki istra iva jo u XIII. veku i smatrao, da su Srbi narod, a Hrvati pleme.

Prvi historijski utvreni dokumenat kojim se imena Hrvat i Hrvatska pojavljuju u povijesti, jeste glasovita povelja Kneza Trpimira od 4. marta 852. godine, u kojoj knez potvruje svome prijatelju i kumu  splitskom nadbiskupu Petru  neke njegove posjede u Lazanima i Tugarima, a u kojoj se Trpimir naziva Dux Croatorum, a njegova zemlja Regnum Croatorum (kraljevstvo hrvatsko), dakle kao organizovana dr ava. ( Hrvatski List" od 16. IV 1939.). Jedna mala nesmotrenost dovoljna je da upropasti itav snop bri ljivo skrojenih istorijskih falsifikata. Tako je ovaj odlomak uhvatio u la i onu hrvatsku pri u o dolasku polovicom VII. stole a ili

ranije, o nekom naturavanju hrvatskog imena, a jo manje o organizatorskom smislu , jer kao to im ovde nehotice izlete, nije se pre druge polovice IX. stole a niti znalo za ime Hrvata, a jo manje za njihovu nazovi dr avu. Uhvatimo li se za 852. godinu kao godinu kada se prvi put pojavljuje ime Hrvata u nekoj formi samostalne organizacije (u ta mi opravdano sumnjamo) i da je Trpimir stekao titulu kneza hrvatskog, pa da je potvrdio neke posede svome kumu jo i tome splitskom nadbiskupu, tada se nalazimo pred dva pitanja i to: Ko je u to doba vladao hrvatskim zemljama, te prema tome ko je Trpimiru podelio dostojanstko hrvatskoga kneza? I drugo: Da li je u to doba mogao postojati splitski nadbiskup koji bi bio pot injen Rimu. Razmatraju i prvo pitanje, znamo da je car Budimir Srpski ve u VII. stole u razdelio srpske zemlje na upanije, banovine i kne evine. Me u tako razdeljenim oblastima nalazi se i donja Dalmacija, koja je tek u XIX. veku u Zagrebu prozvana Crvenom Hrvatskom . U doba Trpimirovo vladala je srpskim zemljama dinastija Vi eslavljevi a, a u te zemlje bila je uklopljena i donja Dalmacija. Ni ta, dakle, prirodnije nego da je Trpimir kne evsku titulu dobio od srpskih vladara, jer je u to doba od drugoga i nije mogao dobiti. Na drugo pitanje nije te ak odgovor, po to je u ono doba splitska episkopija potpadala pod jurisdikciju carigradske patrijar ije, pa je Trpimir jedino mogao potvr ivati imanja splitskom episkopu, a nikako nadbiskupu, po to je splitska episkopija otpala od carigradske tek 924. godine, odnosno 72 godine posle te takozvane glasovite Trpimirove povelje, dakle onda, kada se Trpimir odavno nalazio me u mrtvima. Godina 924. uzeta je iz dela hrvatske suvremene povijesti tampanog u Hrvatskom Listu od 22. IV. 1939., pa kako znamo da su se datumi ovakve vrste esto puta pomerali desetinama i stotinama godina unazad, kako je kad trebalo izgra ivati fiktivnu hrvatsku istoriju, to bi mogli


10/169

5/14/2018


pretpostaviti da je splitska episkopija mo da i docnije otpala od carigradske patrijar ije. Prema najobjektivnijim" piscima nadopunjene hrvatske povijesti" trebalo bi da su Hrvati usporedo sa svojim dolaskom polovicom VII. stole a zagospodarili srpskim starosedela tvom, koje je bilo u ve ini, i naturili im takozvanu dr avnu organizaciju i ratni ki smisao. Tako ka u sada. Me utim, mada im mi mnogo ne verujemo, oni nam u XVII. veku preko Pavla Vitezovi a reko e, da su Srbi jo oko Hrista i pre njega naselili zemlje, u kojima su Hrvati na li uto i te, te da se Srbi jo u to doba pojavljuju kao samostalna dr avna organizacija koja, dakle, od do lja kih Hrvata nije morala ni ta pozajmljivati, a najmanje organizatorske i vojni ke vrline, po to se za njih ni devet vekova posle toga nije ni ta znalo. A o nekakvim ratnim ve tinama ili organizatorskom smislu ne mo e kod Hrvata biti ni govora ne samo od doseljenja pa do prvo njihove samostalnosti pod Tomislavom 924. godine, nego i docnije.

Avari i Slaveni, poplavie Dalmaciju, Meziju, Ilirik i Trakiju sve do Carigrada" ( Hrvatski List od 14. aprila 1939.). Hrvatski se povjesni ar, dodu e, stidi da umesto Slavena spomene Srbe, iako se za vreme cara Heraklija, kada se ovo doga alo, za druge Slavene u ovom delu sveta nije znalo osim za Srbe. Po hrvatskoj istorijskoj pri i, Heraklije (610. - 641.) je nalaze i se na rubu propasti usled navale Persijanaca sa istoka i Srbo-Avara sa zapada

prona ao negde, Bog bi znao gde, pleme Hrvata kao najbolje organizovano slavensko pleme", koje se suprotstavilo srpskoj snazi i spasilo Heraklijevo carstvo. A to je jo zamr enije, Heraklije ih poziva negde na jugoistog Balkanskog poluostrva! Izgleda da bra i Hrvatima nije bilo dosta, to su nam toliko zla naneli od svoga dolaska, ve bi elili da nam makar u ma ti prire uju iznena enja i onda kada za njih niko, pa ni oni sami nisu ni ta znali. Uostalom, sve i kada bi to juna ko hrvatsko pleme predstavljalo neku biolo ku jedinicu u to doba, kako bi i mogli prite i Herakliju u pomo , kada je ovaj sa svih strana bio opkoljen i to, Persijancima sa istoka, a sa zapada, da upotrebimo hrvatski termin, Avaro-Slavenima. Kad su ve ma tali fabrikuju i ovu istorijsku nemogu nost, mogli su izmisliti i transportnu avijaciju pomo u koje su caru Herakliju pritekli u pomo . Da bi ovakva besmislica hrvatskog so injenija mogla opstati, morali bi Srbi sada posle tolikih stole a preko svoje slavom ispisane istorije hrvatskoj povijesnoj fikciji ostaviti koridor, da bi ovi mogli caru Herakliju prite i u pomo . Po hrvatskim izvorima, Srbi su bili ono slavensko starosedela tvo koje su Hrvati zatekli kada su nas svojim dolaskom usre ili . Primiv i od Srba hri anstvo, oni su sve do Branislava, koga su tek nedavno krstili u Branimira, pripadali nadle nosti carigradske patrijar ije, a tek za njegovog vremena su


11/169

5/14/2018


pripali pod rimsku administrativnu nadle nost, jer je on smatrao da je to zbog blizine Rima prakti nije. U savremenoj, ovinizmom inspirisanoj i pod katoli kom prizmom Hrvata,rimskoj ozna en je ovaj administrativni prelazpisanoj iz nadle povijesti nosti Carigrada nadle nosti ni ta manje nego kao drugo kr tenje Hrvata, mada se zna, da je rascep crkava usledio za blizu dva stole a docnije. Iz prostog razloga to je notorno da drugo kr tenje pretstavlja prekr tavanje nekoga ko je ve jednom kr ten u kojoj od hri anskih veroispovesti, hrvatska istorija o ovome drugom kr tenju daje oskudnu publikaciju i zadovoljava se samo na spolja njem sjaju proslava. Poznato je da je Zdeslav doveo Hrvate u vezu sa carigradskom patrijar ijom, koja ih je primila u hri anstvo. Branimir je iz prakti nih razloga zamolio da se administrativno pot ine Rimu. To je u novoj hrvatskoj istoriji uzeto kao drugo kr tenje Hrvata. Od kako se ovo, takozvano drugo kr tenje proslavlja na vidniji na in po hrvatskim katoli kim crkvama, po eli su se mnogi katolici interesovati za istorijat ove proslave. Me utim, sve eni ke su im prodikaonice radije zasenjivale o i poznatim katoli kim frazama, nego to bi im priznali, da su nekada pripadali isto nopravoslavnoj veri. Ovu katoli ku misteriju objasnio je, me utim, dr. Ferdo i i u Vjesniku hrvatskog arheolo kog dru tva" za godinu 1914. i celom hrvatskom jezuitskom kleru dobacio ovu istinu. Poznato je da se hrvatski knez Branimir, smaknuv i kneza Zdeslava obratio s prolje a 879. godine na papu Ivana VIII. u Rim i tako odru io od carigradskog patrijarha, sa kojim je Hrvate doveo u vezu njegov pred asnik Zdeslav. Da se ovakav prelaz od jednog crkvenog poglavara drugome shva ao u tradiciji kao kr tenje, pokazuje naro ito, to Konstantin Porftfogent i Zdeslavov korak prikazuje kao tobo nje tre e kr tenje Hrvata, a kome dakako isto tako kao i o drugom ne mo e biti ni govora.« Otkri e dr. Ferde i i a, poznatog hrvatskog nau nika, tim je dragocenije to je usledilo u vreme kada mu se ni sa koje strane nije moglo prigovoriti da su ga inspirisali protunarodni re imi iz Beograda", kako je Zagreb za vreme zajedni kog ivota od 1918. godine uvek po urio da protuma i ma kakvu istorijsku publikaciju, koja ne bi bila u skladu sa hrvatskom istorijskom naduveno u. Sve do rascepa crkava polovicom XI. stole a takozvano drugo kr tenje Hrvata, odnosno administrativni prelaz iz Carigrada Rimu, nije imalo nikakvog naro itog uticaja na me usobne odnose Hrvata i Srba. Me utim, rascepom crkava pojavila se pored rasne i verska razlika, koja je bila razlogom, da je


12/169

5/14/2018


srpstvo u do lja kim Hrvatima na lo ve ito jezuitske protivnike koji su, oslanjaju i se na katolicizam svu svoju pa nju usredsredili na to, da pomere svoj na raupornosti, un srpskog istorijskog i etnografskog obeleprostor jima slepe ovaj je hrvatski napor produ tla. en Sa svesvima do aprila 1941. godine, i posle njega.

PRVA SAMOSTALNOST POD TOMISLAVOM Jedna te ka ratna slu ajnost, koja je zadesila srpski narod na ovoj ervopskoj vetrometini, osokolila je Tomislava da, kao savesni ban, prigrabi celokupnu vlast svoje banovine i da se 924. godine otrgne iz srpske zajednice. Sli no slu aju iz 1941. godine. Kad je Zarija Pribisavljevi srpski vladar oko 924. godine odbio da produ i priznanje vlasti bugarskog cara Simeuna i kada ve na po etku neprijateljstava ve ina Zarijinih vojskovo a zbog Simeunovog la nog ose anja dopado e bugarskoga ropstva, Bugari su osvojili veliki deo Srbije. Me u onima koji su dopali bugarskog ropstva bio je i aslav Klonimirovi , unuk Stojimirov. Sam Zarija se sklonio u oblast Neretve, koja je i pod Mihailom Zi evi em, srpskim velika em, pru ila Simeunu otpor i najzad ga posle trogodi njeg rata prisilila na mir. U me uvremenu je Tomislav kao zavisni ban od srpskih vladara izabrao srpsku nesre u da bi dovr io svoju re enost o nezavisnosti i u docnijem odnaro ivanju postao pionir rimokatoli kih aspiracija u ovom delu Evrope. Hrvati su docnijim razvojem situacije mogli osetiti Tomislavljevu prenagljenost. Tomislav je, naime, verovao da e se propa u srpske dr ave ostvariti elja za prostiranje hrvatske vlasti preko srpskih zemalja. Ali, Bugari su osvojili samo deo Srbije, a Rim je osetio snagu Neretve i Mihaila Vi evi a u tolikoj meri, da je Vi evi sa svojom vojskom zaratio protivu Rima i dve godine posle Tomislavljevog gesta osvojio italijanski grad Sinopat. Ovde dolazi i smrt Simeunova, koja je doprinela da se aslav Klonimirovi oslobodi bugarskog ropstva i sjedini razjedinjene srpske oblasti, te da povrati dobar deo srpskih oblasti, me u kojima Srem sa ve im delom Slavonije. Za vladavine aslavljeve spada i neretljanska bitka protivu mleta ke republike kada su mle ani potu eni i 948. godine sklopljenim mirom naterani da se obave u na pla anje danka. To je stanje trajalo sve do 960. godine, kada je aslav proterao


13/169

5/14/2018


Ma are iz Bosne u Srem i tu u Sremu, u jednoj bitci poginuo. Za sve to vreme Hrvati su le inarskom hladnokrvno u posmatrali d inovske borbe srpskoga naroda od koga se po eli odnaro ekaju i pogodno vreme da o erupaju le inu,sukoju bi drugi mestoivati, njih oborio. U suvremenoj hrvatskoj povijesti" nailazimo na nepreglednu gomilu ispisanih poku aja da prisvoji ta je tu e. Tako se prvi Tomislavov korak prikazuje u la nom svetlu samo zato, da bi se iz njega mogle iskonstruisati takozvane Bijele i Crvene Hrvatske , a naro ito ove poslednje, koje nikada nije ni bilo, ve ju je novija hrvatska istorija naprosto morala izmisliti, kako bi u najkriti nijim srpskim trenucima mogli podastreti svoje povijesno pravo" na srpske zemlje. Dosledna samoj sebi, hrvatska istorija, fabrikovana pre nekoliko godina, ka e da je u doba ratovanja Zarije Pribisavljevi a sa bugarskim carem Simeunom 924. godine Tomislav tobo e proterao Bugare i prisilio ih na mir. A zatim jo smelije, da su, tobo e, doma i vladari Zahumlja, Travunije i Duklje, me u kojima i knez Mihailo Vi evi priznavali Tomislavljevu vlast. To da je, onda, Crvena Hrvatska". O toj novoj hrvatskoj fikciji suvremena hrvatska povijest" ovako mahnita: Prema popu Dukljaninu, razdijelio je kralj Budimir Svetopelek na velikom zaboru na Duvanjskom polju dr avu na Primorje i Zagorje. Primorje nazivlje jo Hrvatskom ili Dalmacijom, a dijeli ga na Bijelu Hrvatsku i na Crvenu Hrvatsku. Bijela Hrvatska sezala je od Duvna do Vinodola, a Crvena Hrvatska od Duvna do Dra a. Jedan od najpoznatijih vladara u oblastima Crvene Hrvatske bija e knez Mihailo Vi evi . ( Hrvatski List od 18. IV. 1939.). Ova konstatacija, u kojoj se kao primarni momenat isti e neko tobo nje stvaranje Bijelih i Crvenih Hrvatski, otkriva, me utim, ono radi ega hrvatska istorija zasigurno ne bi spomenula ime kralja Budimira, iako je ve to pre utala iji je to bio vladalac, a koje njegova dr ava. Na jednom mestu nedaleko spomenutih v carjeh Budimira srpskog , koji je oko 675. godine razdelio svoju dr avu na upanstva, banovine i kne evine. Me u tako razdeljenim srpskim pokrajinama nailazimo na Humsku i Ramsku, odnosno bosansku Srbiju. to tvorci naduvene hrvatske povijesti nisu, ili nisu hteli, upoznati svoje itaoce sa ovim Budimirom v carjev srpski , imali su sa svoga stanovi ta razloga za to, jer je njegova zemlja morala biti Srbija, a u njoj Hrvati bez ikakve ili takve Hrvatske, koja ne bi prevazilazila onaj prostor triju docnijih hrvatskih upanija oko Zagreba. U ostalom, i ova hrvatska istorijska


14/169

5/14/2018


naduvenost o stvaranju nekakvih farbanih Hrvatski spada u red dobro smi ljenih la i koje vekovima smeraju na to, da u srpskoj istoriji stvore takvu zbrku, iz koje bi zatim po volji mogli da vade ono, to im je za pokri e njihove istorijske golotinje potrebno. Jedan letimi an pogled preko brda hrvatskih fraza, koje se sukobljuju jedna sa drugom. Po ovom tvr enju, Hrvati dolaze u svoju Hrvatsku zapadno od Slavonije i Bosne polovicom VII. stole a, gde zati u Slavene, razume se, Srbe. Oni tobo e odmah po svome dolasku svojom ratni kom i organizatorskom sposobno u naturaju svoje ime tome srpskom starosedela tvu i osnivaju takozvanu Bijelu Hrvatsku , Crvenu Hrvatsku itd. Koliko je istine u pri i o velikim dr avni kim i organizatorskim sposobnostima hrvatskih do ljaka, vidi se i po tome, to se za njih ni 200 godina docnije za vreme odr avanja frana kog sabora u Frankfurtu na Majni (825.) nije ni znalo da postoje, dok su polapski i ju ni Srbi na tome saboru predstavljali narode. Nalaze i se u takvoj pro losnoj oskudici, nije ni udo to su Hrvati morali izmi ljati svoje dr ave sviju boja. Dodu e, ove farbane Hrvatske razgoli io je ro eni Hrvat istori ar Ivan ver, koji svojim hrvatskim istorijskim kolegama otvoreno dobaci da Crvena Hrvatska" u stvari nije nita drugo doli Srbija. (Zagreb: Ogledalo" II, str. 119). Drugi hrvatski nau nik, dr. Tomo Mareti , obra unava se sa so inenijima Smi iklasa i njegovih pomaga a o tobo njoj Hrvatskoj kao zasebnom dr avnom pojmu i ka e: Eto na kako slabom temelju stoji Velika Hrvatska! Nje nikada nije bilo, nego ju je Porfirogent naprosto izmislio". ( Slaveni u davnini" str. 69).

Ni sa tako, po dr. Mareti u, navodno, izmi ljenom Hrvatskom, me utim, Porfirogent nije prema istoku prekora io reku Cetinu, jer o isto noj granici Hrvatske Porfirogent doslovice veli: Od reke Cetine po inje zemlja Horvatska i stere se uz primorje sve do granica Istrije, odnosno do grada Albuna, a u gorama i prelazi donekle temat istorijski. Kod Centine i Livna grani i sa zemljom Srbljije". (Ib. 145-7). Porfirogent je zaista imao pravo. Hrvatska do njegovog doba (912. - 959.) nije prelazila Cetinu, a za dalje znamo. Samo, propustio je on zabele iti, da se i zapadno od Cetine prostirala srpska etnografska celina sve do linije, koja se sa zapadne strane sreza ogulinskog spu ta u more na me i srezova gospi skog i senjskog. I Ra ki o granici izme u Hrvatske i Srba ka e:


15/169

5/14/2018


Hrvatska je zapremala zapadni dio rimske Dalmacije, imaju i za ju nu granicu kod Mora rijeku Cetinu" ( Rad jugoslovenske Akademije 56", strana 140). Nobel je mirne du e mogao osnovati jo jednu od svojih nagrada, koja bi se dodeljivala onom istori aru izvan hrvatske i unutar hrvatske narodnosti koji bi ma gde i kod kojeg ozbiljnijeg pisca prona ao koju od onih ofarbanih Hrvatski, pa da ta nagrada ve ito ostane u kasi. Jo manje bi se ko na ao, sem hrvatske istorijske naduvenosti, ko bi mogao postaviti tvrdnju, da je jedan Mihailo Vi evi koji, iako srpski velika , esto puta nije hteo priznati vlast srpskih vladara, mogao priznati vlast srpskog otpadnika kneza Tomislava, koji tek to je bio po ao stazama otpadni tva. Ta zbog Mihaila Vi evi a i njegove tvrdoglavosti je i propao srpski otpor prema bugarskom caru Semeunu. Jer, kada se srpstvo pod Zarijom Pribisavljevi em nalazilo zbog Simeunovog pritiska u te kom polo aju, Vi evi je ostao veran tradiciji mnogobrojnih srpskih tvrdoglavaca samo zato, da bi se odr ao na svome kne evskom polo aju, pa nije pomogao Pribisavljevi u, ve je do ekao da Simeun ugrozi granice njegove zemlje. Tek tada je on sa svojom kopnenom i pomorskom snagom navalio na Simeuna i posle trogodi njeg ratovanja prisilio ga na mir. Eto, taj je mir iznudio Mihailo Vi evi , a ne Tomislav, kako to hrvatska naduvenost ( Hrvatski List od 20. i 21. IV. 1939.) kontira u svoju korist samo zato, da bi izvrtanjem istorijskih injenica ne to od srpske istorijske ba tine ukrala i okitila svoje istorijsko siroma tvo. Hrvatska istorija za isti vremenski period tvrdi, da je Tomislav imao jaku vojsku i jo ja u flotu, ciljaju i, razume se, na onu vojsku i flotu Mihaila Vi evi a koja godine 926. pre e Jadransko more i osvoji italijanski grad Sinopad. Na veliko hrvatsko razo aranje, me utim, videsmo, da je to bila srpska, a ne hrvatska snaga. Ipak, posle Tomislavljevog gesta od 924. godine, jedan deo Hrvata je pokazivao otpor prema Rimu i svima novinama koje su iz njega dolazile. Narod, koji je bio privr en srpstvu i pravoslavlju, vodio je vi e od jednog stole a posle toga borbu protivu rimskih pristalica unutar svojih redova i pokazivao otpor protivu otpadanja od srpstva i carigradske nadle nosti pravoslavlju. Ova se borba prenosila posle Tomislava i na ostale knezove rimske sluge, a dostigla je vrhunac u ubistvu kralja Zvonimira. Zvonimir je, kao i njegovi prethodnici, a kao i njegovi potomci 1941. godine, zatirao sve ono to bi u programu hrvatskog odnaro avanja podse alo na doba kada su Hrvati do av i me u Srbe i primiv i od njih hri ansku veru, vremenom postali srpsko pleme. Usred narodnog revolta zbog ovakvog


16/169

5/14/2018


odnaro avanja, Zvonimir je, po nagovoru pape Grgura VII., sakupio na Kninskom Polju sabor, koji ga je trebao ovlastiti da po Hrvatskoj sakupi vojsku iZvonimir da sa njome e na Svetu Goruproces da je hrvatskog oslobodi od pravoslavnih je jopoprerano smatrao otpadni tva zavrsiled enim,ija jer. je to usledilo nekoliko vekova docnije. Zato je narodni gnev na tome saboru dostigao takve razmere, da je Zvonimir sase en no evima svoje vlastele i naroda. Da posle ovog istorijskog dana na Kninskom Polju nije nastupila ma arska najezda, te se srpske zemlje na le pred novim problemom, mo da bi Zvonimirovom smr u rimski uticaj is ezao i hrvatski narod ostao veran srpskoj tradiciji. Time bi se srpstvu, a i hrvatstvu kroz tolika stole a u tedeli mnogi te ki dani.

O STARINI SRPSKOGA IMENA Zbog odoma enog pravila, da o srpskoj istorijskoj znanosti mogu pisati samo oni kojima je to izvor prihoda za ivot, zanemaren je prili an broj pismenih Srba, koji su, za razliku od onih prvih, iz istog patriotizma i ljubavi prema svome narodu posve ivali svoj ivot istra ivanju srpske i slavenske pro losti, ne rukovode i se smerom posmatranim kroz prizmu dinara, ve istim slavenstvom i srbizmom. Me utim, svaki onaj koji po svome zanimanju nije bio vezan za katedru istorije, ozna en je ili kao neznalica, ili je u najboljem slu aju posmatran sa gledi ta istorijskog amaterstva. Na istorijsku se nauku, dakle, gledalo sa stale kog stanovi ta. A kako je dr ava slabo ili nikako u estvovala u stvaranju istorijske nauke, ve je ova bila prepu tena privatnoj inicijativi, to je stale iz sasvim razumljivih razloga zazirao od kritike, koja bi mo da dovela u pitanje mogu nost prodaje napisanog dela ili ugrozila egzistenciju i izvore za ivot. Zbog toga nisu ni na injena mnogobrojna polja rada koja, srpskom da su obra ena, bacila bi enju. pravo svetlo na srpsku istorijsku pro lost i doprinela narodnom osve Koliko god je istorijski problem posmatran kod Srba sa stale kog stanovi ta i time sputavan u svome progresu, toliko je hrvatska propagandna istorija imala uticaja na srpsku istorijsku nauku, koja se u interisu tobo njeg bratstva uginjala i pre utno dozvoljavala i takva prisvajanja srpskog istorijskog bogatstva, kakva se ni po koju cenu nisu smela prepustiti hrvatskoj pohlepnosti.


17/169

5/14/2018


Nalaze i se iza neprijatnih iskustava i saznanja o svemu ovome, name u nam se sama po sebi pitanja: Da li smo smeli za ljubav suvremene hrvatske povijesti" i nekolicine nakrivo nasa enih srpskih u enjaka , kojima je hrvatski uticaj ograni io istorijski vidik i ukolose io ih u odre enom pravcu, ubrajati mnoge doma e i strane pisce u istorijske neznalice. Me u mnogima, treba li i cara sviju Rusa, Petra Velikog, ubrojati me u nepoznavaoce to u manifestu ( tampanom na strani 23 - 25 Orfelinijeve istorije o Petru Velikom, izdatom 3. marta 1711. godine) sokoli Srbe da dignu ustanak protivu Turaka, pa im preporu uje da se ugledaju na svoje daleke pretke, me da u kojima i na Aleksandra Velikog Makedonskog. emo li opet samo zato ne bismo pogodili hrvatsku osetljivost, pokriti oMo i pred onim majestatom u e kom dr avnom arhivu, kojim Aleksandar Veliki o srpskom narodu ka e: Velikomo nom, naj uvenijem, najznamenitijem i najmnogobrojnijem narodu na em Srpskom . Ili, treba li pristati na pogre an prevod ovoga majestata, gde je e ki prevodilic tek negde pre kojih stotinu godina umesto naroda srpskog stavio naroda slavenskog , iako se za vreme Aleksandra Velikog nije znalo ni za kakve Slavene, po to se takvo ime pojavljuje tek u VI. ili VII. stole u. Da je hrvatski pesnik Ivan Gunduli u doba usta ko-hrvatske podivljalosti nekim slu ajem bio iv, on bi za onaj stih: Od Lesandra Serbljanina, vrh svjeh cara, cara slavnog , ili platio ivotom, ili bi se u najsre nijem slu aju na ao u polo aju pitomca beogradskog Komesarijata za izbeglice. Treba li re i hrvatskom istori aru Franji Ra kom da nije govorio istinu kada je napisao: Pod ovim imenom (Srba) poznavahu Slavene Grci i Rimljani nege od VII. vijeka prije Isusa". (Povijest Slavena" str. 6). Mo e li se, dakle, onoj grupi ljudi srpskog istorijskog stale a, koji su sebi prisvojili monopol istorijske nauke i, tobo e u interesu ne ega ve eg, pre utali ova dragocena vrela za stvaranje osnovnih podataka o srpskoj pro losti izraziti zahvalnost, ili ih treba ive ili mrtve igosati, a njihova so inenija u srpskom i slavenskom interesu spaliti i na taj na in likvidirati jednu epohu, koja bi se mogla nazvati epohom istorijskih zabluda. Prevr u i po istorijskoj gra i, nai ao sam na ispravan sud jednog me u onim asnim izuzecima, profesora dr. Vase Glu ca, o mnogoj srpskoj u enoj gospodi iz redova istori ara. Govore i o zvani noj istorijskoj nauci, koju je Austrougarska uperila na to da doka e, kako bosanski muslimani nemaju ni ega zajedni kog sa Srbima, jer da su Srbi doseljenici, a muslimani da poti u od bosanskih bogumila, kako bi na taj na in bosanske muslimane pridobila za


18/169

5/14/2018


austro-ma arsku i hrvatsku ideju, dr. Glu ac zamera onima koji su se poveli za takvim istorijskim fabrikacijama i ka e: Tu zvaninu nauku, koju je austrougarska uprava upotrebljavala za svoje politike svrhe, zastupali su u veini sluajeva Hrvati. Piui i irei takva kriva miljenja postigli su toliko, da danas ima mnogo ljudi, koji u te tvrdnje veruju, jer su tako itali u naunim knjigama i tako u ili u koli". Ovo zapa anje dr. Glu ca sasvim je na svome mestu. Ve ina srpskih u enih ljudi, sem asnih izuzetaka, zadojeni su naro ito skrojenom istorijskom naukom, koju su Hrvati namenili za eksport . Predratne i posleratne prilike pogodovale su da se ovako naduvena hrvatska istorija kroji i odr ava. Jer, za vreme ugarsko-hrvatskog takozvanog kraljevstva, Hrvati su mogli da svojoj istorijskoj ma ti bez ikakve kontrole dadu pun ovinisti ki zamah. A za vreme Jugoslavije su zbog srpske

pocepanosti i hroni ne politi ke krize, koju su Hrvati neprestano podr avali, mogli kako su hteli uticati na nastavni program svih kola u zemlji, pa tako i na odr avanju mnogih istorijskih zabluda, koje su nas blagodare i izvesnom broju nakrivo nasa enih srpskih u enjaka , odnosno plagijatora hrvatske iskrivljenosti najzad skupo stale. U vreme kada sam radio na prikupljanju podataka za ovu knjigu, razgovarao sam sa jednim etnologom, profesorom univerziteta, koji je, uzgred budi re eno, osnovna znanja iz istorije dobio iz hrvatskog nastavnog programa. Dodiruju i se crnogorskih Srba, ovaj u eni istori ar re e: A ta emo re i naprimer za jednoga Crnogorca iz plemena Ku a, koji se kao predsednik carigradskih nosa a priznavao Hrvatom?" Jedan drugi profesor, koji je video rukopise za ovu knjigu prona ao je da na nekoliko mesta nisam stavio zapete. Eto u kakvim su se sitnicama gubili na i u eni ljudi. Zar nekoliko zapeta mogu imati uticaja na sadr inu nekoga dela. Ili, mo e li onaj crnogorski Ku , koji se radije priznavao Hrvatom nego to bi crnogorsko ojstvo stavio u slu bu carigradskog amalstva, ili ko zna iz kojih oportunisti kih razloga, postati merilo za ceo srpski narod u Crnoj Gori? Pod tim uglom mo e se posmatrati rad mnogobrojnih srpskih u enih ljudi, za koje nije toliko va no ta ka u mnogi strani istori ari o srpskom imenu i etnolo kim pojedinostima u srpskom istorijskom prostoru, koliko je va na izjava jednog carigradskog amalina. Jednom drugom prilikom raspravljao sam sa jednim na im univerzitetskim profesorom o onom Herodotovom zapisu, gde se u glavi V. na strani 33 ka e: Srbi su posle Indijaca najvei narod na zemaljskom aru". Profesor je slegao ramenima, razvukao rezignirano lice i stru no objasnio , da to nije nau no dokazano. Kao da treba neka naro ita stru nost, ili da se sada, posle vi e od dve hiljade godina ime Srba treba druga ije tuma iti nego to u stvari jeste. Zato, dakle, to su se Hrvati preko svoje istorijske propagande i njihovog


19/169

5/14/2018


uticaja na slu beni Beograd potrudili, da se malo ko upusti u nau no ispitivanje Herodotovih i drugih zapisa iz vremena od nekoliko vekova pre Hrista, prine eni su ovi rukopisi kao rtva Bogu zaborava. Ako je ta no, da se najranije ime Hrvata spomilje Trpimrovom poveljom iz 852. godine, hajde da vidimo ta je srpstvo pre ovih sjajnih" hrvatskih istorijskih stranica od svoje pro losti imalo. Kad bih ja kazao o starini srpskoga naroda i imena ovo to dalje sleduje, srpska u ena gospoda iz redova istori ara digli bi na mene paklenu galamu. Me utim, na 14. strani Bizantijske istorije vizantijski pisac Laonik Halkonaondilas ka e, da su Srbi najstariji narod na svetu, a u Minhenskoj knji nici uvaju se i Srbi su sada zapisnici gde u ostaloga ka e:I nema tako zemljopisni veliko carstvo da su iz iz IX. njihveka, proiza sviizme slavenski narodi". ki lise pisac Cerning u knjizi Etnografija (1855.) tvrdi da su Srbi mati no ime svih Slavena. Istog je mi ljenja i Fortunat Durih, koji se priklanja Delimirovoj e koj kronici i zapisima Prokopija esarejca o tome, da su Srbi kao narod sa svima obele jima dr avne organizacije egzistirali i u doba Hristovo. Nema ki istori ar lecer dokumentovao je 1802. godine raspravu o imenu Srba, negiraju i Prokopijevo iskvareno Spori , i najzad zaklju io, da su se Anti i Slaveni nekada zvali zajedni kim imenom Srba.

Bilo bi intersantno intervjuisati kojega od na ih istorijskih monopolaca, u kakvom odnosu stoji ona konstatacija na strani 160 - 175 Istorije o narodima srednje Azije", gde se govori da je kitajski pograni ni poglavica Hja Juj molio od svoga cara pomo protivu Srba, dok su iveli u svojoj pradomovini Indokini i da je car obrazla u i Jujev predlog pred svojim velikodostojnicima rekao: Od kako su Huni pobegli, osilie se Srbi i zavlada e njihovim zemljama. Oni imaju preko 100.000 vojnika, daleko su uveni svuda sa svoje telesne sile, a napreduju i u prosveti. U njih su konji br i, a oru je o trije. Srpska su plemena jo silnija i mnogobrojnija nego to su pre bila i ve  su dve godine, kako ne mo emo da izmislimo nain, kojim bismo im doskoili. Ne bi bilo bez interesa uti stru no mi ljenje kojeg od onih nakrivo nasa enih istori ara, ta misli o zajedni kim re ima, koje u svome jeziku i danas Persijanci izgoviraju i to: zima, ena, misao, zora, med, no , dva, tri, etiri itd. Jo vi e bi nas interesovalo stru no mi ljenje o tome, postoji li kakva uzro na veza izme u imena reka i mesta u indokineskom prostoru i srpskih zemalja kao na primer: Srb, Srbalj, Kotar, Kotor, Gora, Drava, Timok, Morava, Srab, Dalj, Dub, Ravna Gora, Runi , Borje, Mokran, Sivonje, Bara, Bora , Zagore, Drvar, Kop, Mlava, Serba; Mala Bara, Kovilje, itomir itd. Ima li ko od na ih istorijskih monopolaca ta da primeti u vezi sa ovim zajedni kim


20/169

5/14/2018


re ima u indokineskom jeziku i mestima u tome prostoru, na predavanje poznatog srpskog mislioca episkopa i kog Nikolaja odr anog 9. marta 1941. godine na pesnika Kolar evom univerzitetu, je, doti u i se nedavnog indijskog i pisca Rabindrantakada Tagorea u Beogradu rekao: boravka Pre nekoliko godina, sa ovog istog mesta govorio je Beogra anima na ro ak iz Indije, poznati peznik i mislilac Rabindrat Tagore. Rekoh vam da nam je ro ak zato, to su na i preci u davnoj davnini iveli u neposrednom susetstvu Indije, odakle su poneli mnoga verovanja, stremljenja, poslovice i mnoge sankritske re i. Kad moderni istori ari tvrde da smo se doselili sa Karpata, oni dodu e pravo govore ali samo utoliko, ukoliko misle na na u poslednju polaznu stanicu. Ina e, oni gre e, kao to gre i svako ko bi rekao, da je putnik iz Soluna doputovao u Beograd iz Top idera". Ove re i jo jednom opravdavaju one prekore upu ene mnogim srpskim istori arima da su se oglu ili o du nost istra ivanja stare srpske pro losti, rekao bi ovek kao po elji drugih naroda, koji su eleli i nastojali, da ta bogata pro lost ne pripadne Srbima. Ovde spada i onaj opravdani prekor izra en u Lazi evim odlomcima (1894.) gde se ka e: Srpsko ueno drutvo u Beogradu ne mo e se bijediti nekim pre eranim srboljubstvom, jer je ono, Bog da ga prosti, dosta gluposti poinilo na tetu srpstva, a u korist bra e Hrvata .

Prou avaju i rimskog pisca Plinija, dr. Tomo Mareti bi sigurno likovao da je nai ao na ime Slavena, a pogotovo Hrvata. Me utim, on u zapa enom svome delu Slaveni u davnini rezignirano zaklju uje: Ne znaju nita za slavensko ime". Meutim, taj rimljanin Plinije, koji ivljae u doba Hristovo, ispisuje nekoliko imena manje-vie tamnijeh, ali na nau veliku radost jedno je meu njima ie samo posve jasno, nego i o evidno slavensko, a to su Srbi ili kako ih Plinije pie Serbi". Kad to ne bi bilo tako, kakvog bi interesa imao e ki istorik Josip Dobrovski, da u svom delu Jahrbuh der Lister , XXXVII (Be 1827.) ka e, da su se svi Slaveni u staro doba zvali Srbima. ta je najzad rukovodilo Mareti a, ro enog Hrvata, da u knjizi Slaveni u davnini" na strani 54 jo jednom potvrdi: Mi smo ve rekli, da se srpsko ime nalazi kod starih pisaca, kao to su Plinije i Ptolomej". Ili, ko je mogao naterati prvog hrvatskog istori ara Pavla Vitezovi a da na strani 28 svoje Kronike aliti spomena svega sveta vekov napi e kako su Srbi, posle nesre no vo enog rata 35 godina pre Hrista u


21/169

5/14/2018


Makedoniji, bili pobe eni od Rimljana i morali prebe i preko Save i Dunava, pa se naseliti u Vojvodinu i Slavoniju. Kad bi Franjo Ra ki pisao svoju Povijest Slavena u doba Jugoslavije i na strani 35 o Srbima u doba Hristovo rekao, kako su imali ak porotne sudove, Hrvati bi ga optu ili da je beogradski pla enik. Kao to vidimo, me utim, onda kada se o Hrvatima nije ni ta moglo znati, pa ni docnije skoro sedam vekova, Srbi su imali svoje sudstvo. Ni Franji Ra kom nije ni ta poznato ta bi Srbi od daleko docnije prido lih Hrvata mogli koristiti, kad su ve oko Hrista imali svoje obele je dr avne organizacije. Obrnuto, moglo mu je sigurno biti poznato, da su mu zemljaci i sunarodnjaci, utopljeni u srpske narodne obi aje celokupno svoje bitisanje rukovodili na elima srpskog dru tvenog ure enja i srpske dr avne organizacije. Nema ko delo Na a znanja o Zemlji (Alfred Kirchhoff: Unser Wissen von der Erde 1886., 1890.) potvr uje sva ona tvr enja koja ka u da su Srbi najstariji i najbrojniji doseljenici na Balkanskom poluostrvu i veli: Srbi su na Balkanskom poluostrvu najstariji doseljenici i brojno najmoniji. U VI. veku Srbi prodree u Grku, te su neki tamo i ostali". I po ovoj tvrdnji, Srbi su na celih sto godina pre dolaska Hrvata bili jaki i vojni ki organizovani, da su mogli preduzimati velike vojne operacije, pa se temeljna fikcija u hrvatskoj povijesti nalazi ve na prvom mestu u re enici gde se ka e, kako su Hrvati dolaskom u nove krajeve naturili svoje ime i dr avnu organizaciju. Politika i Pravda ne stanuju pod istim krovom. Da je to tako, svedo i slu aj austrougarskog ministra Venamijana Kalaja (Benjamin Kállay 1839. - 1903.), ma arskog Jevrejina, koji je pre svoga ministrovanja u svojstvu poslanika na beogradskom dvoru poku ao da to objektivnije napi e istoriju Srba. Mada iskreno priznaje da se ne mo e oteti sam sebi, i svojoj narodnosti, koja ini da u mnogim stvarima ne mo e biti potpuno objektivan, Kalaj je o starini srpskoga naroda nipisao:  Neka bude dovoljno reeno, da su se po ispitivanjima najboljih slavenskih naunika, svi slavenski narodi u prastaro doba po svoj prilici nazivali Srbima". Kalaj zatim govori o srpskom kao najmnogobrojnijem ivlju u Bosni i Dalmaciji do Splita. De ava se, me utim, da Kalaj postane ministar za Bosnu i Hercegovinu, pa je njegovo istorijsko uverenje do lo u koliziju sa novim ministarskim polo ajem. Razume se da je u njemu prevladao politi ar, pa je Kalaj politi ar pod pretnjom robije zabranio itanje svojeru no napisane Istorije srpskog naroda .

Kao neko nepisano pravilo prote e se jedna udna nit kroz sve istorijske redove namenjene srpskom istorijskom saznanju. Tu tajanstvenu nit predstavlja neprestano nastojanje, da se pojam srpstva ve e za geografski oblik dela


22/169

5/14/2018


srpskih zemalja, koji se zove Srbija. Neka nevidljiva tu a ruka, zaklonila je mnogim na im istori arima izvan malenog kruga Srbije vidik. I ko zna, ne e li se vidik pitanje, ovakvihsu naavati ih istori ara klase onih ajima koji susve 1939. godine re istorijski avali hrvatsko usporedo sa doga dotle, dok srpstvo ne i ezne. Takima srpstvo i mo e zahvaliti za svoju neprestanu nacionalnu dekadenciju. Na razvalinima takvih umova sazidane su Hrvatske svih boja, ija se egzistencija zasniva na nesuzbijenoj ma ti rimokatoli ke naduvenosti iz Hrvatske. Dok se na hrvatskoj strani likovalo u izmi ljanju kojekakvih hrvatski, dotle su se na e veli ine zadovoljavale napajanjem generacija ne srpskom nacionalnom veli inom ve srpskom narodnom tragedijom na Kosovu. Tako je skoro cela na a istorijska hrana sastavljena ne iz doba srpskoga sjaja, ve iz biranih tamnih ta aka srpske pro losti. Tu treba tra iti uzroke to je u srpskom narodu do lo do nacionalne zamorenosti i sklonosti odnaro ivanju. Ne to malo gra e to je posve eno Du anovom sjaju ili Nemanji evoj slavi, ne samo to ne predstavlja dovoljnu istorijsku registraciju toga velikog srpskog doba, nego je i obra ena ukalupljenim profesorskim stilom, koji je donekle nepristupa an srpskim itala kim masama. Takva indolencija dobro je do la Hrvatima da to ja e istaknu svoja tisu godi nja povijesna prava" na nepreporno srpski istorijsko-etnografski prostor. Prvi vladalac srpskih zemalja posle propasti Gota i Huna bio je Svevlad, ija se dr ava prostirala ve im delom Balkanskoga poluostrva, tako da je zahvatila pravac Balkanskih planina, severne Makedonije, Stare Srbije i Albanije, zatim Dalmacije sve do Trsta. Po to u to doba jo nije bilo ni pomisli o nekakvim Hrvatima, ime ovoga vladara jasno ilustruje njegovu narodnu pripadnost, a isti je slu aj i sa njegovim naslednicima, koji su se zvali istim imenima, kakvima su puna srpska sela i gradovi, ma gde se Srbi nalazili. Posle Svevladove smrti, koja pada oko 530. godine, nasledio ga je njegov sin Borivoj, koji je uzeo za prezime ime svoga oca i prozvao se Borivoje Svevladovi . Njegova je vladavina donela u vr enje srpstva od Jadranskog mora pa sve do utoka Save u Dunav. Jo ve u je vojni ku slavu postigao Borivojev naslednik Strojilo I, koji je o istio sve srpske zemlje od preostalih Huna i Gota. Njegova je prestonica bila u Prehvali ispod arplanine. Za njegovo doba pada osnivanje grada Raguze, docnije prozvanog Dubrovnikom, od koga e postati prva prete no srpska republika dubrova ka. Strojilo je poginuo u jednoj bici sa grkorimljanima nedaleko Skadra, gde su se Grci i Rimljani koalizirali sa zadatkom da likvidiraju Strojilovu snagu. Za vreme Strojilove vladavine udareni su temelji dalmatinskim gradovima, me u kojima Trogiru, Splitu, Krku, Rabu i drugima. Nasledio ga je njegov sin Svevlad II., koji kao i njegovi prethodnici nije mogao ni znati da Hrvati negde postoje.


23/169

5/14/2018


Loza Svevladovi a dala je vi e od 10 vladara, koji su vladali srpskim zemljama sve do provale Avara u Ervopu. Mada su Avari kao narod tursko-mongolskog porekla za Evropu opasnost, onizemalja nisu mogli izmenitito srpsku stvarnostpredstavljali Panonijeg, Dakije i ostalih srpskih iz razloga, su Srbi predstavljali domorodsku snagu, kojoj su Avari, hteli-ne-hteli, morali nuditi saradnju. Da bi to lak e postigli, Avari su sobom doveli ostatke kaspijskih Srba, pomo u kojih su uspeli da ostvare ja u vezu sa Srbima. Za vreme Avara osnovana je, pored Panonske Srbije, i Da ka Srbija, koja se prostirala od karpatskih Babinih Gora, pa sve do Tise, Dunava i Crnoga Mora. Tada je uzet i naziv dana njeg Banata po imenu Bana, koje je avarskog porekla. Osnivanje Da ke Srbije spada u avarske poku aje da stvori veze sa Panonskom Srbijom, kojom je vladao srpski knez Dobreta. Najzad su Avari poslali poslanike Dobreti da se pokori bez borbe, ali im je ovaj odgovorio: Nema toga ko bi nas pod suncem mogao pokoriti. Nauili smo da gospodarimo drugim narodima, a ne drugih nad nama. Dokle god bude na svetu rata i ma a, ovo e biti na zavet! Da li strah pred ovakvom porukom ili ta drugo, tek Avari su se okrenuli u levi polukrug i pre li na isto ni deo Balkanskog poluostrva prema Vizantiji, koja je bila u to doba zauzeta ratovima sa Persijancima u Aziji. Da ki su Srbi iskoristili ovu vizantijsku slabost, pa su sa jakom snagom prodrli preko Dunava i doprli sve do Soluna, gde su u zajednci sa Srbima, koji su ve tamo iveli oko 560. godine osnovali Solunsku Srbiju. Dok su se na jugu doga ali ovoliki pokreti, u Polapskoj Srbiji je Samko dovr io veliko organizatorsko delo. Hrvatska istorijska teorija hotimi no se ne zadr ava na ovim velikim srpskim zbivanjima bez razloga, da ne bi morala pasti u protuslovlje i na taj na in priznati Srbima prvenstvo na prostor, koji su Srbi davno pre dolaska Hrvata krvlju i znojem svojim zalivali, da bi ga zatim Hrvatima na temeljima la nog obe anja bratske vernosti ustupili i na taj na in prekratili jedno poglavlje hrvatskog lutala tva u potrazi za domovinom. Ve to skrojena hrvatska istorija, me utim, spominje, da su Huni provalom u Evropu povukli sobom i Slavene, to bi odgovaralo vremenski i okolnosno onoj na oj tvrdnji, da su Huni i ne to docnije Avari, povukli sobom ostatke kaspijskih Srba. Verni svojoj vekovnoj tradiciji neprestane negacije svega to je srpsko i njegova pro lost, Hrvati ne ka u da su to bili Srbi, ve ih svrstavaju u pojam slavenskog suvlasni tva, mada se pre VI. i VII. stole a, osim za Srbe, ni za kakve Slavene nije znalo. Nemaju i, dodu e, kuda, hrvatska istorija onakog kova, kakva je psiholo ki pripremala doga aje iza 6. aprila 1941., priznaje na jednom mestu ( Hrvatski List od 11. IV. 1939.), da su se pokoreni narodi podigli protivu Huna i da su ih u takozvanoj bitci naroda na reci Netadu negde u blizini Slavonije potpuno


24/169

5/14/2018


potukli, te da su se ovi oko 450. godine morali povu i preko Karpata i nestati u ju noruskim stepama me u svojim srodnicima. Povijest Hrvata ne bi bila dosledna sebi ikada bi priznala, da su tojarma ba bili Srbi koji su kako digli videsmo, ustanak protivu Huna oslobodili se njihovog i saradnje. Jer, propa u hunske vojske, dolazi do obnove srpske dr ave i do osnutka prve srpske dinastije Svevlada i Svevladovi a, a to ba oko 450. godine, kada se o Hrvatima nije moglo znati. Me utim, suvremena hrvatska povijest radije e pre utati ime tih od Huna pokorenih naroda koji su digli ustanak, nego to bi izustila ime Srba. Od interesa je jedna konstatacija Konstantina Porfirogenta, gde se ka e da su se oko vremena velikog avarsko-srpskoga previranja odvojila dva plemena J ezerci i Milinzi, koji su za vreme tih velikih narodnih pokreta doprli do Pelopeneza u Donjoj Gr koj i tamo osnovali Peloponesku Srbiju, sa kojom su samostalno vladali oko 200 godina, ali su se na kraju odnarodili i pretvorili u Grke. Ovo je zanimljivo zato to se zna, da se od Osijeka prema Vukovaru prostiralo veliko jezero koje se za rimskog doba po gradu Mursi (docnijem Osijeku) zvalo Mursansko jezero. Stanovnici oko toga jezera bili su Srbi, koji su bili ratni ki jaki, a zvali su ih jezercima . Hrvati su, razume se, i na ove peloponeske Srbe bacili povijesni laso i u svojoj nezasitosti prisvajanja svega to je tu e postavili teoriju o takozvanoj peloponeskoj Hrvatskoj koja, razume se, prevazilazi i fikciju o takozvanoj Crvenoj Hrvatskoj . Jer ih, kako videsmo, nije ni bilo, ve su izmi ljene. Kao to je slu aj sa hotimi nim zatajivanjem svega to predstavlja isklju ivo srpsko istorijsko samovlasni tvo, tako hrvatska povijest baca prekriva preko avarskog slu aja jer veli, da su Avari do li u Evropu sa svega 20.000 ljudi, ali da su ovi (valjda kao Hrvati!) vladali velikim teritorijama, pa ak i celokupnom Panonijom. Priklje tena, me utim, sa svih strana povijest je morala priznati, da su glavnu ratnu snagu Avara sa injavali Slaveni (da ne bi, razume se, morali re i Srbi) i najzad, da se ova avarska zemlja zvala Avarsko-slavensko kraljevstao (Hrvatski List od 13. IV. 1939). Ovo nije moglo biti avarskoslavensko kraljevstvo, ve avarsko-srpsko, jer, u to se doba nije ni ta znalo ni za ime Hrvata ni za njihovu fiktivnu Hrvatsku svih boja, a znamo da se prvi istorijski dokumenat o imenu Hrvata pojavljuje tek 852. godine. Po to se sve ovo de avalo za vreme dinastije Svevladovi a, nije te ko prozreti hrvatsku povijesnu tendenciju, koja te i za tim, da ovo srpsko-avarsko kraljevanje, ako ga je bilo, okarakteri e samo zato, da bi ga sada ili mogli prisvojiti, ili, u najgorem slu aju, podeliti sa Srbima. Nedaleko spomenuh vladara polapske Srbije Samka (620. - 641.), koji je likvidirao avarsku snagu i prodro do Jadranskog mora. U to doba spada i velika


25/169

5/14/2018


seoba naroda, pa uzmemo li da su se Hrvati u to doba kao nepoznata skupina doselili u docnije nazvanoj Hrvatskoj i ako se za njih ni za 200 godina docnije nije ni mogli ta znalo, moramo se jo kada jednom zapitati, ta su od svojih takozvanih vrlina pozajmiti Srbima, su oni, evo, imali svoju dr avu i sve to jedan narod ini organizovanim. Srpski otpadnici najvi e su naneli zla svome narodu. Ime jani ara nikada ne e izumreti u se anju srpskoga naroda. Ovde, me utim, treba naglasiti da Srbi nisu odlazili u otpadi tvo samo prema istoku. Moglo bi se re i da su mnogo bili opasniji oni koji su i li u otpadni tvo prema zapadu. Jer, dok su oni zatim sa istoka uni tavali srpsku materiju, ovi su sa zapada vodili rat protivu srpske duhovne kulture. O tome emo se, me utim, pozabaviti u posebnom poglavlju. Ipak, na zavr etku ovoga dela, gde izravnavamo srpsku i hrvatsku pro lost do prvih tragova o imenu Hrvata i njihove tobo nje dr ave da bi videli ko je dotle imao svoju pro lost, a ko ne, moram se dotaknuti neznatne figure Tadije Smi iklasa, pokatoli enog Srbina, koji je iza sebe ostavio istorijsko nedono e Povijest Hrvata , za koju i sam u predgovoru na V. strani ka e, da ga u pisanju nisu rukovodila na ela istorijske istine, koliko elja za zadovoljenjem hrvatskih narodnih ambicija. I po tim principima napisana Povijest Hrvata , me utim, sadr i nekoliko nehoti nih priznanja, koja govore o Srbima kao vlasnicima zemlje na kojoj su Hrvati na li uto i te. Tako Smi iklas na 175. strani i sam priznaje da o Hrvatima nije moglo biti ni re i na frankfurtskom saboru 823. godine, dok su ju ni i polapski Srbi zastupali interese svojih zemalja i uzeli u e a u dono enju odluka o sebi i o drugim narodima Evrope. Materijal o starini srpske dr avne organizacije i srpskog narodnog imena izneo sam do doba kada se prvi put doznaje za hrvatsko ime usporedbe radi, kako bi se jasnije ocrtale konture i veli ina fundamenta na kojemu po iva srpska narodna pro lost, i tama koja za isto vreme obvija hrvatsko poreklo. Dakle, doba o kome su malo ili nikako pisali na i profesionalni istorijski monopolci, koji su, kao po ne ijoj narud bini, tu veliku pro lost srpsku precrtali, pa po eli sa srpskom istorijom negde oko IX. veka, ili oko 15 vekova iza prvih tragova o imenu Srba.


26/169

5/14/2018


HRVATSKO POVIJESNO PRAVO" I GUSARENJE PO SRPSKOJ ISTORIJSKOJ BATINI Balkan je etnografski najosetljiviji deo evropskog kontinenta, a od pravednog ure enja etnografskih problema u Evropi, zavisi e mir za mnogo vekova. Preko Balkana su se oduvek ukr tali interesi istoka sa zapadom i obrnuto. Takvom Balkanu su ve ina srpskih istori ara ostali du ni onu nu nu pa nju, koju on po svome geografskom polo aju i sa srpskopravoslavnog gledi ta zaslu uje. Znaju i ovaj srpski nedostatak, Hrvati su po urili da na svetsko istorijsko tr i te iznesu kao svoj i takav istorijski materijal, koji predstavlja najordinarniju otima inu srpskog istorijskog bogatstva. Zahvaljuju i takvom stanju stvari, odoma ena je jedna istorijska zabluda, koja te ko poga a srpski nacionalni presti i njegove ivotne interese. Hrvatsko povijesno pravo osnovano je ve im delom na fikciji i dekretima vladalaca tipa Marije Terezije, koji su kroz prizmu slepog katolicizma posmatrali svet i probleme u njemu, a i na nehatu srpske istorijske nauke, koja je ostavila praznine, gde su se Hrvati po volji mogli uvla iti i iznositi iz nje ta im treba. Drugi deo tisu godi njeg prava sastoji se iz raznih poklona srpskog etnografsko-istorijskog prostora, koje su pojedini austrougarski vladari s vremena na vreme otkidali, da bi zadovoljili hrvatske ambicije. Tako je srpski prostor, koji je vekovima zadu ivao evropsku civilizaciju stoje i na braniku od isto ne opasnosti, postao neka vrsta monete za potkusurivanje rimokatoli kih ra una. Ovako zami ljeno hrvatsko povijesno pravo" koje se nikada nije poklapalo sa stvarnim hrvatskim etnografskim oblikom bilo je san, koji je vekovima tinjao na Markovom Trgu. Svojatanje srpskog etni kog prostora na podru ju biv e Austrougarske, plod je osvedo ene hrvatske gramzljivosti ne samo po principima istorijske objektivnosti, ve i po dokazima, koje su postavili prvi hrvatski istori ari iz onoga doba, kada se hrvatski apetit na srpske krajeve nalazio u po etnom stadiju. Nova ovinizmom zadojena hrvatska istorija nerado spominje, pa ak i hotimi no izbegava takva hrvatska imena i nastoji ih predati zaboravu ba zbog toga, to su ovi imali potreban minimum objektivnosti, da u svojim istorijskim delima ne mimoi u srpsku stvarnost. Ona svojom sadr inom svedo i, da nam ni jedan susedni narod nije prisvojio toliko srpskog samovlasni tva kao to je to slu aj sa Hrvatima. Ali, ovaj prenos srpskog istorijskog bogatstva na stranice suvremene hrvatske povijesti mo e se objasniti i time, to je veliki broj Srba


27/169

5/14/2018


nateravan da prilazi katolicizmu, odnosio sobom deo po deo srpske pro losti i stavljao ga kao neku vrstu otpremnine u hrvatsku istoriju, tako da ona, ustvari, predstavlja drugi deoistorik srpske istorije, samo to jezabadava na nju stavljena hrvatska firma. Jer, jo ruski Nikola Dorunov nije o Hrvatima rekao: Milioni Srba postavi rimokatolici, pretvorie se u Hrvate", ( Dr ave i narodi str. 105), niti je jedan drugi ruski putopisac o svojoj poseti Zagrebu bez razloga rekao: Do ao sam u stolicu pokatolienog srpstva . ( Srbi u davnini str. 84). Eto, to su ti milioni Hrvata, koje rimokatoli ki sve tenik i uvar Budimpe tanskog muzeja Matija Katan i pre toliko vekova deli od Hrvata i ka e, da su Srbi rimokatoli ke vere. Rekoh, ve i deo hrvatskih istorijskih fabrikacija minulih rekoliko decenija, gde se bez ikakvog merila istorijske pristojnosti i objektivnosti udara hrvatski pe at na nehrvatska istorijska zbivanja i dokumente, sve je to plagijat srpskog istorijskog ba tinstva. Jo kad uva imo tvrdnju jednog izme u retkih Hrvata pro log stole a dr. Tome Mareti a da Hrvatske ni u doba Konstantina Porfirogenta nije bilo, ve da ju je Porfirogent naprosto izmislio (,,Slaveni u davnini str. 69), onda dobivamo obja njenje za nepresu na vrela hrvatske ovinisti ke megalomanije i apetita na ono, to se nikada nije hrvatskim nazivalo. Oba njavati istom istinom uzroke srpske nacionalne dekadencije, ili osu ivati nosioce toga uzroka isto toliko zna i, koliko stajati na srpsko-slavenskom stra arskom mestu. Jer, nema vi e ni ega, to bi moglo biti cena da se pre ute mnogobrojni momenti, koji su poput nepisanog pravila sistematizirani u nastojanju, da se za ljubav hrvatstva i jugoslavenstva rtvuje bogatstvo srpske istorijske tradicije ili koja od davnina srpska teritorija. Izgledalo bi na prvi pogled udnovato, da pre ansko srpstvo sa svoja preostala tri miliona stole ima sve do 1918. godine odoleva neprestanim katoli kohrvatskim nasrtajima, da bi zatim, za svega dve decenije od oslobo enja do ivelo svoju katastrofu. Onaj, me utim, ko poznaje istoriju pre anskih Srba i ko je pratio razvoj doga aja od 1918. godine pa dalje, ne e se i ne mo e za uditi. Jer, odvojeni silom prilika od mati ne zemlje, Srbi pod Austrougarskom bili su upu eni na duhovno samoodr anje, koje su sprovodili onako, kako su nalazili za najcelishodnije. Cenom svoga juna tva, Srbi su u izvesnim razmacima pla ali mnoga autonomna prava, koje drugi narodi Austrougarske, pa ni Hrvati nisu mogli imati. Sve je to bila cena samoodr avanja u srpstvu, pravoslavlju i svetosavskoj tradiciji. Godine 1918. une en je ovaj drugi deo srpskog istorijskog kapitala u sklop op te srpske brige, sa duhovnim centrom u Beogradu. Nesre a je htela, a i bio je interes tu ina, da se iza toga istorijskog datuma legne na lovorike i da se duhovna briga


28/169

5/14/2018


(izuzimaju i ovde crkvu), poveri onim Srbima, koji su slabo ili nikako poznavali ne samo istoriju pre anskih Srba, ve , reklo bi se, i mati ne zemlje Srbije. Zavaravan la nim je zatimkapital, utonuogledaju u neku ivrstu materijalisti kog sna i tro bratstvom, io osnovniBeograd srpski duhovni besprimernu harangu neprekidnog gusarenja po srpskoj istorijsko-etni koj ba tini, kao i bezobzirnog vre anja najve ih srpskih svetinja. Ravnodu no u jednakom nacionalnom zlo instvu, posmatrala je uspavana metropola, sem nekoliko asnih izuzetaka, plansku pripremu onoga to se odigralo po etkom 1941. godine sa Srbima severozapadno od Save i Drine. rtvovani su mnogi umovi iz redova pre anskih Srba, koji su obiljem svoga istorijskog iskustva i znanja jedini bili kadri da se odupru invaziji hrvatske istorijske naduvenosti. Ljudima, koje su zbog njihovih nesposobnosti Hrvati sami birali iz srpskih redova, jer da tobo e samo u njima imaju povjerenje" ili da sa njima mogu sura ivati , poveravano je dono enje i takvih sudbonosnih odluka, kojima ni po istorijsko-etnografskoj znanosti o pre anskim Srbima, ni po svojoj srpskoj nacianalnoj zrelosti nisu bili, dorasli. Nisu retki slu ajevi, da su ovakvi srpski nesposobnjakovi i poput onih koji su kao stru njaci re avali hrvatsko pitanje u godini 1939., ministarske stolice Hrvatima pla ali delovima srpskog istorijsko-etnografskog i ivotnog prostora. Na isti na in, retko koja grana srpskog javnog ivota od 1918. godine na ovamo nije bila protkana ve to poturenim gre kama, koje su najzad na le primenu u hrvatskom slu aju iz 1941. godine. Usled posleratne izopa enosti, kada su materijalni momenti potisli srpsku nacionalnu aktuelnost, po urili su neki srpski u enjaci da svoja nau na dela inspiri u eljom za dobiti. Me u ostalim delima, desilo se to i sa Stanojevi evim istorijskim atlasom, ukoliko se odnosi na Du anovo carstvo. S jedne strane bojazan od kritike hrvatske povijesne nezasitosti, a s druge materijalni obziri, u inili su da se osakati srpski istorijski prostor i da se hrvatskim aspiracijama prepusti i ono, to dotle jo nije bilo izlo eno hrvatskoj gramzljivosti. Sve to, razume se, u elji, da hrvatski krugovi pristanu na takav srednjo kolski ud benik, koji e docnije postati nau no pravilo i predmet na eg odricanja, da bi nam ga hrvatska naduvenost u svako doba mogla staviti pred nos. Usporedimo li dakle kartu Du anovog carstva po Stanojevi u sa originalnom nema kom kartom o istome carstvu, ra enom u Du anovo doba, a prona enom u Pe ujskom vojnom arhivu i objavljenoj u 8. broju Slavonije za godinu 1939. vidimo, da su po Stanojevi evom atlasu Srem sa delom Slavonije i Bosna sa dobrim delom ju ne Dalmacije prine eni kao rtva Bogu matermjalizma. (Vidi nema ku kartu Serbien unter Tsar Dushan ). Srbija pod carem Duanom


29/169

5/14/2018


Prema nema koj karti prona enoj u pe ujskom vojnom rekonstrukcija V. Rai evi (Bugarska je na karti ozna ena kao tributalna dr av

Nema ka karta: Srbija iz Du anova doba Karta prona ena u pe ujskom vojnom arhivu

Tako su teorija o srpsko-hrvatskom bratstvu i bojazan od kritike susednih naroda, iji su interesi zadirali u srpski istorijsko etni ki prostor, osakatili osnovne podatke o starini srpskoga imena i uneli stranu tendenciju koja se docnije kao nezvan gost pretvorila u srpsko nau no pravilo. Mo e li se ime drugim objasniti, da mnogi strani pisci pre i posle Hrista spominju jake i organizovane Srbe, dok srpski pisci izbegavaju ne samo da to istorijsko bogatstvo ma i sa rezervom citiraju, nego ve ina od njih izbegava o tome ma


30/169

5/14/2018


ta re i. Mo e li se oprostiti i takav greh, da su daleko bogatiji prvi, slepilom hrvatskog ovinizma jo neobuhva eni hrvatski pisci u materijalu o starini srpskoga nego jeprr to lost. slu aj Srbima, koji Hrvatima, su imali danadadnu smer,ivost kojim e se istraimena, ivati srpska U sa odnosu prema a je bole i la tako daleko, da su na i u enjaci izbegavali citate prvih hrvatskih istori ara, koji su raspolagali itavim bogatstvom podataka o Srbima i njihovim zemljama u okviru biv e Austrougarske. Radi te bole ivosti, koja se pre mogla nazvati slabo u, mogao je poznati zagreba ki srbo der Obzor u svome 258. broju iz godine 1893. napisati:  Taj veliki srpski narod, im se raselio i doao u doticaj sa drugim narodima, opadao je i gubio se, dok se ne snizi na narodi od 8,000 000. U samom sebi nosio je klicu razdora. Nije se vie htio zvati srpskim ve jedni zamijenie srpsko ime ruskim, drugi s poljskim, trei s ekim itd. " Ostavimo li po strani ta je Obzor ovime nehoti no potvrdio, da su se svi Slaveni u davnoj pro losti zvali Srbima, on je ovime hteo to reljefnije predstaviti srpsku nacionalnu dekadenciju, ali je smetnuo sa uma, da ono to vredi za ostale slavenske narode otpale od srpstva, ne mo e imati ni ega zajedni kog sa hrvatskim iz prostog razloga, to ni sami ne znaju odakle su do li: da li Iranci ili Goti, ili to su se u docnijem narodnom izgra ivanju udaljili od slavenske solidarnosti, te sve da su nekada propadali slavenskim narodnim naslagama. Oni su uticajem Rima, po ev od Branimira pa na ovamo, pre li u potpuno slavensko otpadni tvo. Razume se, ovo se odnosi na one tri upanije stvarne hrvatske postojbine oko Zagreba, a ne mo e se

odnositi na ostali deo prisvojen od Hrvatske, po to srpski narod ne mo e primiti njihovo otpadni tvo kao svr enu stvar, ve se smatra pozvanim, da svoje nasilnim putem odnaro ene sinove povrati srpskoj svetosavskoj tradiciji, a time i velikoj slavenskoj porodici. Zahvaljuju i preteranoj skromnosti srpskih istorijskih umova, koja je kao po nekom nepisanom zakonu prelazila sa generacije na generaciju, hrvatskim suvremenim istori arima nije bilo te ko hrvatski apetit pomeriti sa uskog kajkavskog prostora u srpsko istorijsko i etni ko podru je, koje nikada u ina e siroma noj hrvatskoj istoriji ovima nije pripadalo. Da je to ta no, pozivam se na samog poglavnika Antu Paveli a i njegovu radio poruku upu enu preko kratkotalasne radio stanice u Zemunu ameri kim Hrvatima izme u 1. i 2. decembra 1941. godine koja pored ostaloga ka e:

Nezavisna Drava Hrvatska vea je nego je bila ikada u povijesti i protee se od Mure, Drave i Dunava, pa do Jadranskoga mora" ( Hrvatski List" od 3. XII. 1941.).

Mi znamo na koji je na in Hrvatska, a da i ne govorimo o Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj , postala ve a nego je ikada u povijesti bila. Ono to je ve e,


31/169

5/14/2018


predstavlja stopu po stopu otete srpske zemlje i to ne vite tvom, jer to nije hrvatska osobina, ve smi ljenom katoli kom akcijom dirigovanom izvan Hrvatske, a preko nje. Tako na je katoli kaiEvropa vracrvilizacije ala dug srpstvu za ono, to je srpstvo vekovima stajalo predstra evropske od muslimanske opasnosti. Zavaravano farisejskim izjavama o tobo njem bratstvu, srpstvo je previdelo opasnost sa zapada, pa dok je po cenu neprocenjivih rtava u krvi i pregnu ima vekovima uspelo da odbrani stopu po stopu svoga podneblja i srpske kulture na isto nom delu svojih zemalja, gubilo je na drugoj strani svoju naj istiju narodnu skupinu u tolikoj meri, da su tri stare hrvatske upanije mogle postaviti katoli ko-hrvatsku platformu, odakle se ve decenijama na sve strane eksportuje fikcija o tisu godi njem povijesnom pravu na ono, o emu im poglavnik pred licem celog sveta nehotice re e, da nikada u istoriji nije Hrvatskoj pripadalo. Pa ipak, i posle vekovnih progona i prisilnsg prekr tavanja, ija je egzekutiva voljom rimokatoli kih vladara prepu tavana Hrvatima, posle Terezijinog doba, kada su zbog ljubavi prema svojoj hri anskoj i svetosavskoj tradiciji nastupili toliki srpski pokreti u cilju iseljivanja, da je Marija Terezija bila prisiljena na granicama postaviti vojne formacije radi spre avanja masovne seobe, ipak je jo 1910. godine na teritoriji dana nje Nezavisne Dr ave Hrvatske" bilo 1.569.848 Srba. U isto vreme, broj Hrvata nije prevazilazio cifru od 2.476.575. Kada se jo uzme u obzir, da ove cifre proizlaze iz zvani ne hrvatske statistike za godinu 1910., odnosno iz doba potenciranog hrvatskog ovinizma na tetu Srba u ovim krajevima, tek se tada mo e uo iti, kolika je bila srpska stvarnost iznad suvoparnih cifara zvani ne, hrvatske statistike. ta bi se tek moglo re i za etni ki odnos izme u Hrvata i Srba nesporedno pred progla enjem Nesavisne Hrvatske , kada se srpstvo donekle i pored re ima koji je vladao u Banovini Hrvatskoj donekle moglo ispoljiti. U Hrvatskoj je odoma ena poslovica, da su Hrvati dobri sluge, ali lo i gospodari. Da su bili dobri sluge, to smo znali i pre 1918. godane, ali da su bili lo i gospodari, o tome smo se mogli uveriti kroz svih 23 godine zajedni kog ivota do 1941. godine, kada je njihovo gospodarenje triumfovalo ne toliko slomom Jugoslavije, koliko srpskim stradala tvom. Kada se pa ljivo prati ivot hrvatskog naroda kroz vekove, dolazi se do zaklju ka da se ceo hrvatski narodni ivot sastoji iz zna enja one poslovice o dobrom slugi i lo em gospodaru. Ta Hrvati su svoga nekrurisanog kralja Petra Sva i a ostavili posle borbe na Gvozdu, da mu nesahranjeno mrtvo telo raznose gavranovi, samo zato da bi time to ja e istakli podlo nost Ma arima i ma arskoj vladala koj lozi. To me utim ne bi ni u koliko moglo zanimati srpstvo i srpska-istorijska zbivanja, da time nije zapo eto jedno mu no doba, koje je srpstvo s one strane


32/169

5/14/2018


Drine i Save bacilo u vekovnu, esto puta nejednaku borbu za o uvanjem srpskog obele ja, Srpske vere i tradicije. U pomanjkanju sopstvene vojni ke, a i kulturne pro losti, Hrvati su, naslanjaju i se na katoli ki stav vladara kojima su nudili Zvonimirovu krunu, uspevali stavljati hrvatsku firmu preko isklju ivog srpskog samovlasni tva i ishoditi esto puta katoli ke povlastice za odnaro ivanje Srba i njihovo privo enje katolicizmu. Ali, o tome docnije. Na ovom nas mestu interesuje, ta je bilo sa srpstvom za vreme takozvanog hrvatskog kraljevstva od Tomislava pa do Sva i a (954. - 1102.). Pre nego ujemo o srpstvu u tome razdoblju, jo jednja konstatacija: Hrvati su za vreme te takozvane samostalnosti zaista polo ili ispit iz takozvanih organizatorsko-ratnih ve tina i jedva se kao narod sa svojom tobo e organizovanom dr avom odr ao 17 decenija.

SRPSTVO ZA VREME PRVE HRVATSKE SAMOSTALN OSTI" (924. - 1102.) Zbog tvrdoglavosti i vlastoljublja onih srpskih kne eva i velika a, koji ne htedo e pomo i Zariji Pribisavljevi u da se odupre navali bugarskog cara Simeuna, Tomislav je uspeo da poja a proces hrvatskog otpadni tva i iskoristi vreme da uspostavi ja e veze sa Rimom. Me utim, ve 931. godine, odnosno 7 godina posle Tomislavljevog pu a, kao zahvalnosti srpskom gostoprimstvu, osloba a se bugarskog ropstva aslav Klonimirovi , koji se progla uje za cara i di e srpski ustanak, da bi zatim oslobodio ve i deo srpskih zemalja, me u kojima i Srem sa ve im delom Slavonije. Ono to drugima dotle nije uspelo, uspelo je aslavu da ujedini srpske pokrajine sa Neretvom, pa je tako cela dalmatinska obala, prete no sprskog stanovni tva, bila u rukama aslavljevog carstva. Ali, dok je aslav prionuo na unutra njoj konsolidaciji zemlje, Ma ari su 960. godine provalili sa severa preko Slavonije i Srema u Bosnu, gde ih je aslav do ekao, potukao i proterao preko Save. U poteri za njima, poginuo je za vreme jedne bitke u Sremu godine 960. Posle aslavljeve pogibije, srpski dr avni ivot do ao je u te ak polo aj. Grci i Bugari s jedne, a Ma ari s druge strane, otimali su po koji komad od srpskih zemanja.U tima pothvatima Ma ari su iskoristili Hrvate, koji su kroz itavu svoju istoriju nastojali da iz tu e nesre e izvuku korist za sebe. Me utim, ve


33/169

5/14/2018


oko 970. godine pojavljuje se ponovo srpski vladar Samuilo i manovi , koji di e ustanak i osloba a Srem sa delom Slavonije od Ma ara. Za sve to vreme od aslavljeve pogibije i manoviJovana a, Humska i Tre-binjska oblast ispadale iz srpskih ruku pa poddovladavinom Vladimira II. i strica mu nisu Dragomira, koji su vladali Ra kom, Zetom, Humom i Trebinjem. Ni posle nesre no izgubljene bitke kod Bjelasice 1015. godine i docnije, od Samuilove smrti, Trebinjska oblast sa Zetom nisu pripale tu inu. Isto tako, ni bezbroj raznih tu insko-hrvatskih nasrtaja nisu imali uticaja na vrstinu srpske du e u Bosni, a jo manje je periodi na ma arsko-hrvatska okupacija mogla izmeniti injeni no stanje u ovoj iskonsko srpskoj zemlji. Takvo stanje zati e i car Bodin, unuk Vojislava Dragomirovi a, koji je 1034. godine oslobodio Dra ku oblast od Grka. Ovaj Bodin, koji je u Prizrenu progla en za cara dopao je prilikom jedne bitke kod Paunja na Kosovu gr koga ropstva. Njegov otac Mihailo nastavio je sa odr avanjem srpske samostalnosti, jer Grci nisu mogli njegovu Srbiju pokoriti. A kada se Bodin godine 1077. oslobodio gr koga ropstva, otac mu se proglasio za kralja, a Bodina uzeo za potkralja. Posle o eve smrti, Bodin je o istio sve ostatke ma arsko-hrvatskih okupatora iz Bosne, pa u njoj postavio za bana Stezana, a u Ra koj Vukana. U njegovo doba spada osvajanje Dubrovnika i uspostava srpskog vojvodstva u njemu sa prvim srpskim vojvodom Gradi em. Posle njegove smrti, godine 1101. nastupile su nesuglasice me u naslednicima, usled ega su se stvorile tri jedinice i to: banovina Zeta, banovina Bosna i banovina Primorska. Za vreme ovih previranja me u naslednicima vladaju e loze, rodio se u crnogorskom gradi u Ribnici kao sin jednog od ro aka ra kog upana Stevan Nemanja, koji e docnije udariti temelje srednjevekovnoj srpskoj veli ini i slavi. No, do Nemanjine vlasti, srpstvo je pro lo mnoga isku enja, koja spadaju u te ke stranice srpskih stradanja isto onako, kao to e i posle njega biti izlo eno stalnim nasrtajima kako sa istoka, tako jo vi e sa zapada, odakle su Hrvati poput le inara neprestano vrebali da bi le inarski kljun zaboli u srpsko nacionalno telo, ili da bi ugrabili priliku, da kojoj od palih srpskih rtava na braniku hri anstva i evropske civilizacije prika e hrvatsku firmu.

POHLEPA ZA SRPSKOM BOSNOM I NJENIM VLADARIMA Razmatra li se sadr ina hrvatske istorije, istinska neminovnost upu uje na jedan jedini zaklju ak, da hrvatska povijest predstavlja grabljivicu, koja je plen


34/169

5/14/2018


tra ila isklju ivo u srpskim zemljama sve od onda, od kako je katolicizam Hrvate ugradio u vrhu jezuitskog bode a, izmenjenog balkanskim izmaticima

Srbima.

Po to je glavni cilj hrvatskog svojatanja Herceg-Bosna i njeni srpski vladari, povrati u se za trenutak na doba, kada su re i Hrvat i Hrvatska bile nepoznate, kako bi videli ta je obuhvatala Bosna i ko su bili njeni stanovnici i vladari. Po Franji Ra kom, Bosna se naziva op tim imenom Dalmacije, koja je zahvatala prostor od mora pa do Drine i Save. (Ra ki, Rad 56 str. 109). Ovo se poklapa i sa frana kim letopiscem Ajnhartom (Einhart, 770. - 840.), koji u svojim zapisima opisuje begstvo Ljudevita, nezavisnog kneza Ostaviv Donje Panonije, pred frana kom vojskom iz njegove prestonice Siska ovako: i grad Sisak, Ljudevit pobee Srbima, za koji se narod veli, da poseduje veliki deo Dalmacije." ( Povelje Matije Ninoslava od dr. Vase Glu ca, str. 47). To isto o Ljudevitovom begstvu tvrdi i prvi hrvatski istori ar Vitezovi , koji precizira Ljudevitovo begstvo u godini 822. i na strani 63 ka e:  Ljudevit ostavivi varo Sisak pobjegao je Srbima, gdje je docnije nevjerom ubio srpskoga vojvodu koji ga je u svoj dom primio." Pod jednom godinom docnije (823.), Vitezovi bele i, da je Ljudevit ubijen na dvoru jednog drugog srpskog vojvode u Bosni, odnosno Dalmaciji, kome je spremao istu sudbinu kao onom prvom. Da je Bosna bila isto to i Dalmacija, a Dalmacija to i Bosna, to nas je uverio hrvatski istori ar Franjo Ra ki. A da su to bile jo u doba kad se za ime Hrvata ni ta nije znalo srpske zemlje, to nam zajam i frana ki letopisac Ajnhart, negde u VIII. veku i prvi hrvatski istori ar Vitezovi u XVII. veku. Ali, to sve ne smeta suvremenoj hrvatskoj gramzljivosti, da o Bosni govori kao o iskonskoj hrvatskoj zemlji, a o Srbima bosanskim vladarima kao autohtonim Hrvatima, kako emo to dalje vldeti. Istorijski je notorno, da se k er ra koga upana Uro a I godine 1129. udala za ma arskog kralja Belu slepoga, kome je Koloman dao izvaditi o i. Jelena je Beli donela u miraz Bosnu, koja je tada prvi put osetila ma arsku vlast na celoj svojoj teritoriji. Ali, koliko god je ovo istorijski notorno, hrvatska povijest ne rumeni od stida kada tvrdi ( Hrvatski List od 4. V. 1939.), da je Jelena donela Beli slepom samo neku Ramu na Dunavu , koja se ne mo e nigde na mapi prona i. Samo, dakle, da Bosna ne bude Srpska, makar se i Rama od Prozora u Bosni morala pomeriti ni ta manje nego do Dunava! Hrvatska povijest pravi se da ne zna ili eli tako vaspitati svoje itaoce, da je ova Srpkinja zbog mu eve oslepljenosti vladala Zvonimirovom krunom ne samo za njegova lvota, nego i 20 godina posle njegove smrti, koja pada 1141. godine. Jo manje se hrvatska


35/169

5/14/2018


povijest hvali Jeleninim bratom Bjelo em, dakle opet Srbinom, kao kraljevskom ugarskom namesniku, koji je istovremeno bio i ban hrvatski. Zaista, te ko se hrvatskoj povijesnoj" naduvenosti hrvati sa istinom! Ve tom kamufla om razme e se povjesni ar vladavinom ma arskih kraljeva Bele, Stjepana i Andrije, kojima su vi e formalno nego stvarno nasa ivali Zvonimirovu krunu, mada to ovima nije bilo potrebno da bi mogli vladati Hrvatskom. Isti e mnogo sekundarnih momenata, samo da bi sakrio srpski zna aj onoga vremena u Sremu, Slavoniji, Bosni i Primorju. Kao da se to ti e Hrvata, nagla uje udaju k eri ma arskog kralja Stjepana za francuskog kraljevi a An u, ali hotimi no zaboravlja da se druga Stjepanova k er Katarina udala za Dragutina, sina Stevana Uro a Velikog i stra nog , koji je sa Katarinom dobio u miraz Ma vu, Srem i dobar deo Slavonije. Dakle, isto onako, kao to je Uro eva k er Jelena odnela sobom Arpadovi ima u miraz Bosnu, tako su Arpadovi i njemu, u zamenu za to, sa njihovom odivom (brakom Katarine i Dragutina), vratili ove krajeve, u kojima je zakraljen Uro ev sin Dragutin kao Kralj Sremski , da bi se, zatim, 1276. godine proglasio kraljem sviju Srba. im se, dakle, treba osvetliti srpski karakter Bosne i ostalih srpskih zemalja, hrvatski povjesni ari nabacuju fraze, samo da bi ispunili prazan prostor svoje istorijske oskudice. Ali, hrvatski povjesni ari hotimi no zaboravljaju i to, da je u prvo vreme vladavine Dragutina Nemanji a, kralja sremskog, ju nim srpskim zemljama vladao njegov brat Milutin, koji se ako gospon povjesin ar nema ni ' protiv o enio erkom ma arskog kralja Ladislava, Jelisavetom, koja mu je u miraz povratila Bosnu. Istu onu Bosnu, koju je njegova sestra Jelena odnela kao miraz Beli slepom. Vaspitan da ne slu i istini, hrvatski povjesni ar vrda oko Bosne i kad se radi o tome da sakrije njen srpski karakter, on ne spominje da ju je erka srpskoga vladara Uro a odnela Beli, ve be i to dalje od nje, obja njava svojoj cijenjenoj itala koj publici , da je Jelena donela u miraz neku Ramu, koja da se nalazi na Dunavu. ( Hrvatski List od 4. maja 1939.). Idu i u poteru sami za sobom, hrvatski istori ari etiri dana docnije, ( Hrvatski List od 8. V. 1939.) hvataju sami sebe i obja njavaju svojem hrvatskom narodu, da je Rama u stvari Bosna, a da naziv Rame poti e rd re ice Rame kao pritoke Neretve, koja te e od Prozora do ispod Konjica. Ona ista Bosna dakle, koja je vekovima odolevala nepozvanim nasrtajima, prolevaju i krv samo zato, da bi se odr ala u srpstvu i pravoslavlju. I pored sve ozbiljnosti pred tragedijom srpskoga naroda, mogao bi se ovek nasmejati hrvatskoj logici, koja im slu i kao osnovica za svojatanje Bosne. Prema njihovom shvatanju, Uro eva k er Jelena, odnela je ma arskom kralju u miraz Bosnu. Po to je ma arski kralj vladao i Hrvatskom, smatraju Hrvati,


36/169

5/14/2018


dakle, mada to sa njima nema nikakve veze, da im iz ostvarenja krvnog srodstva izme u srpske i ma arske dinastije pripada Bosna. Takvo im je merilo logike sluMilutina aj. Me utim, je Ladislavljeva k er Jelisaveta svojom udajomzazaovaj kralja Srbijikada povratila Bosnu, hrvatski povjesni ari shvataju stvar druga ije i mudro ute. Suvremeni hrvatski istori ari sa svojim sitnijim i krupnijim pomaga ima, veli aju i uzdi u slavu hrvatskih kraljeva i po njima bi se moglo zaklju iti, da je me unarodni ugled hrvatskih kraljeva, po ev od Tomislava pa do Petra Sva i a, ( ije su nesahranjeno telo razneli gavranovi), bio u najmanju ruku ravan ugledu srpskih vladara. Tako na prvi pogled. Me utim, povjesni ari nam se ni u jednoj prilici ne pohvali e, da se ma i jedan od tih hrvatskih kraljeva mogao o eniti princezom ma koje strane vladala ke loze, a jo manje, da je ikada koja hrvatska princeza sela na koji strani presto. Za razliku od njih, retki su narodi onda nje i docnije Evrope, na ijem prestolu nije sedela Srpkinja, a da i ne govorimo o princezama najmo nijih stranih vladara, koje su bile srpske kraljice. Eto, koliki je bio hrvatski ugled. Jo jedan dokaz vi e, kroz kakvo je merilo posmatrano takozvano hrvatsko kraljevstvo i nazovi hrvatska dr ava, koja i to je mogla imati ugleda, imala ga je utoliko, koliko je smatrana sastavnim delom srpskih zemalja. Paralelno sa kora anjem za istorijskim zbivanjima od starih vremena pa do sada, spoti emo se neprestano sa konzekventno postavljenim la ima suvremene hrvatske povijesti , po to itava pisana hrvatska istorija nema karakter makar minimuma nu ne objektivnosti ve tendeciju oteti to je tu e. A po to od drugoga nisu mogli zbog slabih etni kih i geografskih uslova ni ta otka iti, srpstvo je bilo i ostaje prostor neprekidnih hrvatskih pri eljkivanja. Zato se esto sre emo sa povjesni arima , koji rado bele e nekoje momente, kada su Hrvati prolazno uspevali da budu sa Ma arima suokupatori kojeg dela Bosne, ali se zato nikada ne sre emo sa njihovim priznanjem, da su te krajeve na kraju krajeva ipak morali vra ati. Evo jednog takvog primera: Sa velikom spisateljskom" pompom zabele eno je, da je hrvatski ban Pavao Bribinski (kao ma arski vazal) iskoristio jedan sukob izme u Srba i Ma ara, da bi se ovima drugima stavio na raspolo enje u nadi o kona nom nasle u bosanskoga banstva, na ijem je elu stajao Stevan I Kotromanovi . Istina je, da je Bribinski pomo u velike ma arske pomo i za kra e vreme okupirao jedan deo Bosne, gde je za bana postavio svoga sina Mladena, ali je isto tako istina, da je Mladen imao zadovoljstvo veoma kratko vreme sedeti na nasilno postavljenoj banskoj stolici u Bosni, po to je njegova ne ove na vladavina dovela do op teg ustanka. Taj je ustanak imao za posledicu


37/169

5/14/2018


Mladenovo begstvo iz Bosne, posle ega je bosansko srpstvo izabralo sa svoga bana Stevana II. Kotromanovi a, sina Stevana I Kotromanovi a. Hrvatska istorija ( Hrv. List odkupljene 10. V. 1939) uzima ulazak Pavla drugog ubi a Bribinskog u su Bosnu kao neku vrstu svojine, te da nije ovoga saznanja gde ubi i najureni iz Bosne za veoma kratko vreme, stvorio bi se utisak, kao da je time pitanje Bosne u hrvatsku korist za svagda re eno. Na ovakve istorijske besmislice moglo bi se hrvatskim povjesni arima re i: Propaganda je jedno, a istina drugo. Vi se, gospodo sa Markovog Trga, esto puta hvatate u klopke koje ste drugima postavili, jer ipak prebacujete Mladenu ubi u da je bio neoprezan i nepromi ljen, to ga je stalo propasti ( Hrv. List 10. V. 1939.) i rezignirano ka ete: Tako je bila slomljena velika mo knezova Bribinskih ubia, a mjesto njih se po ela dizati mo susjednih bosanskih banova." Ko je slomio mo hrvatskih banova i ko su bili ti susjedni bosanski banovi hrvatski istori ari taje jer sa svoga stanovi ta imaju pravo. Mi, me utim, i cela pismena Evropa znamo, da bi to bili Srbi i njihovi bosanski banovi opet Srbi. Nova hrvatska istorija se trudi da srpskom karakteru Bosne od ubi a pa do Tvrtka (1309. - 1391.) da hrvatsko obele je. Ovo naro ito dolazi do izra aja u opisu li nosti Tvrtkove, koga prikazuje kao Hrvata, iako je i deci osnovnih kola poznato, da se Tvrtko kao potomak Kotromanovi a krunisao u Mile evu (1377.) na grobu Svetoga Save i uzeo naziv: Stevan Tvrtko I kralj sviju Srba . Tome istom Tvrtku kralju sviju Srba ponudili su hrvatski velika i najpokornije hrvatsku krunu da je spoji sa srpskom, po to su po primeru Bribinskih- ubi a videli da se borbom ne mo e ni ta od srpskih zemalja otkinuti. Da je Tvrtko mogao znati, ta e u dalekoj budu nosti hrvatska istorijska naduvenost izgra ivati na tome slu aju, ne bi se verovatno godinu pred svojom smr u (1391.) na njihovu molbu proglasio pored kralja sviju Srba i kraljem Hrvatske i Dalmacije. Jer, umesto da se stvar tuma i onako kako zdrav razum govori, hrvatski istori ari novijega kova smatraju, da im je Tvrtko time to se pristao proglasiti i hrvatskim kraljem, doneo kao poklon Bosnu i srpske zemlje; da bi ih zatim Hrvati ugradili u svoje tisu godi nje povijesno pravo . Nije nam, dodu e, poznato ta je o sebi rekao Tvrtko kada se primio da pro iri svoje srpsko kraljevstvo i na Hrvatsku, ali nam je zato ostalo zapisano o njegovom krunisanju u Mile evu ovo. Ja Stefan Tvrtko v'Hrista Boga kralj Srbije, Bosne i Primorja. Bog mi je dao da sednem na presto srpskih vladara, mojih predaka." Ni jedan susedni narod nije toliko urio da prika i svoju firmu kojemu od srpskih velika a, koji bi ko zna iz kojih politi kih ili drugih ra una primio katoli ku veru, kao to su to Hrvati inili. Analogno tome, mo da ime takozvane Crvene Hrvatske treba tra iti u okolnosti, to je Nemanja kr ten u


38/169

5/14/2018


katoli koj veri, jer se oblik izmi ljene Crvene Hrvatske donekle podudara sa geografskim oblikom Nemanjine dr ave. Na isti na in hrvatsko istorijsko siroma tvo trudi se da Srbin srpskoj Bosni dadne hrvatsko je i nosti time, caru to je Stevan Kotromanovi i ban srpske Bosne, zbogobele neposlu Du anu prognan iz Bosne udao svoju k er Jelisavetu za ugarskog kralja Ljudevita (1342. - 1382.), pa i sam primio na ma arskom dvoru rimokatoli ku veru. Dakle iz okolnosti, to je jo jedna Srpkinja sela na ugarsko-hrvatski presto, hrvatski istori ari smatraju, da je ova Bosnu kao svoj miraz donela nikom drugom nego ba Hrvatima. ( Hrvatski List" od 11. V. 1939.) Kada je car Du an 1350. godine zbog neposlu nosti i tetnosti srpskom kolektivu isterao Kotromanovi a iz Bosne bez obzira to je ovaj bio Srbin, Kotromanovi nije pobegao Hrvatima, niti je katoli ku veru primio od hrvatskih sve tenika, ve na dvoru svoga zeta Ljudevita u Budimpe ti. Mada ga Ma ari zbog te okolnosti ipak ne prisvoji e, iako bi imali vi e razloga od Hrvata, oni se po uri e pa na njega stave hrvatski barja i prvo zato, to je bio tast ma arskog kralja koji je vladao i hrvatskim zemljama, a drugo to je primio katoli ku veru i govorio istim onim jezikom kojega je srpstvo onoj a ici Iranaca ili Gota nazvanih docnije Hrvatima dao, da bi zatim na ro enom jeziku vekovima slu alo najfantasti nije otima ine one srpske svojine, koja se nikada nije mogla posmatrati sa drugog stanovi ta sem sa srpskog. Da je, me utim, njegov boravak na ma arskom dvoru zajedno sa sinovcem mu Tvrtkom I bilo prolazno vreme emigracije zbog internih odnosa u srpskim vladaju im ku ama, vidi se i po tome, to je Tvrtko, kad se docnije ticalo srpske asti i slobode, ratovao protivu istoga toga ugarsko-hrvatskog kralja Ljudevita. ( Hrvatski List od 12. V. 1939.). Nova hrvatska povijest u svojoj petljanciji dolazi sama sa sobom u koliziju, jer ne mo e da objasni, kako to da Tvrtko, kralj Hrvata ratuje protivu Hrvatske. Isto tako Opis jugoslavenskog novca , tampan 1875. godine u Zagrebu svojom 186. stranom dovodi suvremene hrvatske povjesni are u nezgodan polo aj, jer za Stevana I Kontromanovi a ka e: Stjepan I Kontromanovi (oko 1300 godine) slijedio je istonu vjeru. U srpskim krajevima pod Austrougarskom ostala je od davnina pri a o hrvatskom karakteru : Primi dva Hrvata u svoj dom, pa jednog postavi za trpezu i hrani, a drugoga obori i stoj za to vreme na njega budi siguran da o tebi jednako misle obojica ! O tome se mogla uveriti Jelisaveta kao ugarskohrvatska kraljica, k er istoga onog Stevana Kotromanovi a, kome suvremeni hrvatski istori ari u novije doba prika i e hrvatsku firmu. Nju su usta ki velika i, koji su joj se dotle do zemlje klanjali, zadr ali za vreme jedne njezine posete Hrvatskoj u Zadru pa je 1387. godine osudili na smrt i pogubili. ( Hrv.


39/169

5/14/2018


List od 15. V. 1939.). Kao i uvek, Hrvati su elili njenu smrt samo zato, to je bila Srpkinja. U lovu za velikim ljudima, ija ih oskudica ve ito prati, Hrvati su ak posegli i za Mehmed pa om Sokolovi em. Da srpska i hrvatska publika lak e proguta, hrvatski istori ari govore i o smrti Sultana Sulejmana II. pod Sigetom u Ma arskoj ka u: Veliki vezir Mehmed pa a Sokolovi , rodom Hrvat iz Bosne, zataji smrt Sultanovu . ( Hrvatski List od 31. V. 1939.). Te ko je verovati da hrvatski istorijski bezobrazluk novijega doba nije znao, da je prvi srpski pe ki patrijarh Makarije (1557. - 1573.) bio niko drugi ve ro eni brat Mehmed pa e Solovi a i da su zatim dva Makarijeva i Mehmedova sinovca Antonije i erasim jo 30 godina sedeli na prestolu srpskih patrijarha. Da je, dakle, Mehmed pa a bio Hrvat njegov brat Makarije nebi bio srpski patrijarh, ve rimski papa. A da se Mehmed i u Sultanovoj slu bi ose ao Srbinom, vidi se iz njegovog pisma upu enog oktobra 1561. godine Temi varskom komandantu Andra u Batoriju, u kojem mu irilicom pi e i ovo : I to mi alje pisama, sve mi alji na srpskom jeziku . (Dr. Vaso Glu ac: Povelje Matije Ninoslava", str. 68). Ni naslednik Stevana Ttvrtka I, kralja sviju Srba, Stevan Dabi a nije ostao po te en hrvatskog svojatanja. Ute ljivo je, dodu e, da ovo svojatanje nisu vr ili savremenici svih onih srpskih velika a pa i njegovi, ve hrvatski povjesni ari , po ev od takozvanog hrvatskog preporoda u pro lom veku pa ovamo. Izgleda, me utim, da hrvatske povjesni are od toga preporoda" i bu enja pa ovamo nije toliko odu evljavala srpska bliskost i hrabrost, koliko im se dopala srpska istorija i srpska teritorija, od koje bi po ne to otkinuli i na tima erupotinama po eli zidati naduveno svoje tisu godi nje povijesno pravo , kao osnovnu propagandisti ku materiju, iz koje e docnije ni i nova i najstra nija srpska stradanja. Poznato je, naime, da je Tvrtka I nasledio Stevan Dabi a Kotromanovi i da su se zbog njegove slabosti osilili srpski velika i Pavle Ra enovi , bra a Pavlovi i, Vuk Vuk i , ura Radivojevi , Sando Hrani i Hrvoje Vuk i . Poznato je i to, da je njegova udovica Jelena, zvana Gruba , izabrana posle njegove smrti (1395.) od bosanske vlastele za bosansku kraljicu i da je posle zba ena sa prestola, a na njeno mesto izabran Ostoja Kotromanovi , na koga su kratko vreme posle toga udarili Ma ari. Hrvatska propagandisti ki istorija objavljena 1939. godine ( Hrv. List od 17. V. 1939.) ozna uje sva ova previranja u bosanskim dinastijama kao hrvatska. Ne mogu samo da objasne, za to ma arsko-hrvatski vladari napadaju kralja Ostoju Kotromanovi a, kad je on po njihovom ra unu bio Hrvat i hrvatski vladar!


40/169

5/14/2018


Duga ka je lista hrvatske prisvaja ke naduvenosti. Da, duga ka je isto toliko, koliko je dugo vreme od onda kako su nas Hrvati kao gotska skulina (po tvr mnogih u enih Hrvata) unesre ili svojim ulaskom na u sredinu toboenju e nam doneli organizatorski smisao (Dr. Lorkovi : uNarodi i zemljei Hrvata str. 34), kojega tobo e, da dotle Srbi nisu imali. Izgledalo bi da nabrajanje ovih svojatanja zamara. Ja, me utim, smatram za neophodno, da se svaki takav slu aj potpuno rasvetli i time donekle popuni praznina srpskih istorijskih pisaca, koji su na srpsku nesre u izbegavali da se ograde od hrvatskih nasrtaja na srpsku istorijsku ba tinu samo zato da ne bi pomutili tobo e bratske odnose, ili da ne bi komplikovali susedske sa austrougarskom monarhijom, u iji se sklopu nalazilo vi e srpskih nego hrvatskih zemalja. Najzad, kada se u aprilskim doga ajima 1941. godane iskristalizirala sva ona zla kob, iza kojeg je stajala ve ina hrvatskog naroda i njihovog javnog mnenja, name e nam se neodoljiva du nost, da se odu imo onim srpskim velika ima, koji su u na oj slavnoj pro losti iveli i umirali za srpstvo, da bi njihova uspomena jedino krivicom na e ravnodu nosti pre la. U album hrvatske istorijske naduvenosti, gde bi imali da mimo svojeg uverenja za vreme ivota, podupru fiktivno tisu godi nje hrvatsko pravo . Me u srpskom vlastelom iz doba Ostoje Kotromanova a, hrvatska istorijska oskudica pronalazi Hrvoja Vuki a, vojvodu srpskoga i ozna uje ga kao Hrvata. Da bi mu posle tolikih stotina godina to ja e dali hrvatsko obele je, dodali su mu odnekud tek sada iza prezimena Hrvatini ", te je tako okr ten u suvremenoj hrvatskoj povijesti kao vojvoda Hrvoje Vuk i -Hrvatini . Ona mu pripisuje da je bio kolovo a hrvatskih ustanika oko 1400-te godine, kao i mnogo drugih neistina, kojima bi Hrvoje, da je iv, sa puno gneva doviknuo da su obi ne la i, koje su karika u lancu sli nih, na kojima po iva cela savremena hrvatska istorija. Ustvari, Hrvoje Vuk i je jedan od onih obesnih srpskih vlastelina u Bosni, koji bi radije video propast celokupnog srpstva, nego bi se odrekao vlasti. Njega je Ostoja dozvolom Ladislava Napuljskog, kralja ugarskog i hrvatskog, postavio za velikog srpskog vojvodu u Dalmaciji i gornjem Primorju zbog ve ine srpskog stanovni tva u tima krajevima. U to doba (oko 1400. godire) sporili su se o ugarsko-hrvatski presto Ladislav Napuljski i Sigismund nasledni ugarsko-hrvatski vladar po eni kraljici Mariji, unuci Stevana Kotromanovi a, a k eri ma arskog kralja Ljudevita. Po to je Hrvoje u elji za to ve om vla u potajno radio kod Ladislava Napuljskog u korist Tvrtka II., u emu je i uspeo, to je dalo povoda Sigismundu da podigne vojsku na ve izabranoga Tvrtka II., koga je zajedno sa mnogobrojnom srpskom vlastelom u boju kod Doboja zarobio, pa oko 130 srpskih plemi a na licu mesta pogubio, a samog Tvrtka II. poveo sobom kao zarobljenika. Iz straha za svoje vojvodsko dostojanstvo, slavoljubiv i na taj na in za srpstvo negativan,


41/169

5/14/2018


Hrvoje je izdao i Tvrtka II. i pobegao Sigismundu sa svojim vi enijim pristalicama. To je osvestilo srpski narod u Bosni, koji je ponovo izabrao Ostoju Kotromanovi a za kralja. Vide i svojOvaj fijasko, Hrvoje je u emigraciji ugarskom dvoru primio rimokatoli ku veru. prelaz iz pravoslavlja u na katolicizam, koji nema ni ega zajedni kog sa Hrvatima i Hrvatskom, upotrebili su skora nji hrvatski povjesni ari kao otkri e, da je Hrvoje bio ni ta manje nego Hrvat. Da to bude verovatnije, doda e mu onaj dodatak Hrvatini . Ma ari, koji su prema svemu ovome imali vi e razloga da prisvoje Hrvoju nego Hrvati, niti su ga posle prelaza na katolicizam smatrali Ma arem, niti su na osnovi te injenice svojatali Bosnu. Hrvati, me utim, evo samo zato, to je veliki vojvoda srpski Hrvoje Vuk i postao kum njihovog ma arskog gospodara smatraju, da im pripada on i njegova domovina Bosna. Zaista, jedan izme u mnogih izopa enih pojmova o istorijskom moralu! Hrvatski povjesni ari , dodu e, demantuju sami sebe jedva posle nekoliko dana (22. V. 1939.) i osvetljavaju li nost Hrvoja Vuk i a drugim svetlom, ali to, razume se, za naro itu priliku i sa hrvatskog stanovi ta. Tu im ne uspeva prikriti njegovu potpunu privr enost srpstvu u momentu kada mu se u inila Sigismundova za tita nepotrebnom, on ulu uje priliku da se ponovo do epa slobode. Tu slobodu iskori uje u sebi ne svrhe, dodu e, jer ga vidimo da poma e Turke u borbi protivu svoga doju era njeg za titnika Sigismunda, samo da bi opet, makar negativno, igrao neku ulogu. Hrvatska istorija kao da se najedared ali na Hrvoja i ka e: Kad su Turci godine 1415. uz Hrvojinu pomo potukli Sigismunda kod Doboja, prestao je uticaj ugarskohrvatskih kraljeva na Bosnu." Kako, me utim, mo e biti hrvatskoj povijesti ao to su ugarsko-hrvatski kraljevi, a time i Hrvati izgubili uticaj na Bosnu ba zbog Hrvoja Vuk i a, kad je on jo malopre bio Hrvat! Da bi neobave tenima naturili, kako su ba oni, a ne Srbi, stajali na braniku hri anstva i kako su tobo njim rtvama ugradili Herceg-Bosnu u svoje umi ljeno povijesno pravo , iskoristili su hrvatski istori ari novijeg doba slu aj poslednjeg srpsko-bosanskog kralja Stevana Toma evi a, koji se za odbranu od Turaka obratio papi molbom za pomo , pri iv i njemu i njegovom pogubljenju kod zidina hercegova kog grada Blagaja hrvatski zna aj, a svu onu u Aziju odvedenu raju i docnije jani are kao pripadnike hrvatskog naroda. Poznato nam je, da su nevino odvo ena srpska deca potur avana i vaspitavana u mr nji prema svemu onome to je srpsko isto onako, kao to u ovom momentu rade Hrvati sa srpskom decom, koju su oteli od svojih roditelja i smestili ih po samostanima, odakle e iza i kao hrvatski jani ari. Ono su bili


42/169

5/14/2018


jani ari Turci, o kojima narodno predanje govori najgore; na njih je iskaljena narodna kletva. Sad nam Hrvati dolaze sa novom teorijom: da su turski jani ari, ustvari, bili aj, Hrvati. dakle, uskinuli duhu usta nakletvu. ela. Kad to bila istina, to nije slu mi biSasvim, najpripravnije nabakih enu Mebiutim, stvar sa jani arima stoji onako, kako je zabele eno u srpskoj istoriji i narodnim predanjima, a ova nova hrvatska teorija ima trostruku tendenciju i to: da se bosanski muslimani oja aju u fiktivnom uverenju o hrvatskom poreklu, da se Hrvati katoli anstvu predstave kao ve iti borci protivu svega to je srpsko i pravoslavno, i najzad, da se jani arski zulumi pribroje usta kom vandalizmu XX. veka i tako upotpuni slika, koja predstavlja stvarni duhovni odnos Hrvata prema Srbima.

HRVATSKI JANIARI Po to smo se upoznali sa novom hrvatskom teorijom o bosanskim jani arima, kojoj ni sami trezveniji Hrvati ne veruju, moram najzad u ime istorijske istine re i i ono o su tolike generacije pismenih Srba izbegavale kazati, samo da bi o uvale srpsko-hrvatsko bratstvo, koje je Hrvatima slu ilo kao tobo nja glazura, a Star evi eva nauka stvarnost. Iako te ka srca, srpstvo konstatuje, da jani arenjepod srpskoga ivlja nije prestalo propa gospodstva krajevima Austrougarskom. Naprotiv, ono jeu iturskog posle turskog slomau nastavljeno, samo su se nosioci ove srednjovekovne tipike odjednom na li umesto u Carigradu, usred Zagreba, a njihovi naru ioci i za titnici u Rimu. Jer nije uzalud onaj ruski pisac Nikola Dorunov napisao: Milioni Srba postavi rimokatolici, pretvorie se u Hrvate" ( Dr ave i narodi str. 105), niti je ruski general Gurko u Var avskom dnevniku za mesec oktobar 1890. napisao o svojoj poseti Zagrebu i ovo : Doao sam u stolicu pokatolienoga srpstva . ( Dr ave i narodi str. 105). Takvim blagoslovom Rima, a protiv svoje volje, pokatoli eno srpstvo, vaspitano putem zagreba kih jezuitskih centara, podstrekavano smi ljenim planom daljnjih nasrtaja na srpstvo i pravoslavlje, daleko je prevazi lo vandalizam turskih jani ara iz srednjega veka kako po izboru zlo ina kih sredstava, tako i po broju rtava. To su, dakle, hrvatski jani ari, ija nedela ne e nikada izbledeti iz srpskog narodnog se anja. Pohrva eni Hrvati najvi e su zla naneli srpskom narodu. Jer, ona osnovna skupina Hrvata iranskog ili gotskog porekla, koja je sa injavala zagreba ku okolinu, postala je, kako sam na jednom mestu rekao, o trica ugra ena pre tolikih stole a u vrhu rimokatoli kog bode a, namenjenog za sistematsko prodiranje na tetu pravoslavlja, ali, sem to su katoli kom Rimu mo da i nesvesno poslu ili kao most i oru e, ne bi se mogli ubrojiti u opasnije takmace


43/169

5/14/2018


srpstvu i pravoslavlju. Mnogobrojna isku enja doneli su srpskom narodu ba otpadnici jani ari, koji su, da bi se to vi e dodvorili katolicizmu, stole ima vr ili zlo ine prema onima, koji su i dalje ostali uz svoju veru i svetosavsku tradiciju. Tok istorijskih zbivanja i uticaj Vatikana u austrougarskim dvorovima hteo je, da broj Hrvata-jani ara vekovima, nekoliko puta prema i broj mati nog hrvatskog naroda. Ovi hrvatski jani ari najve im delom i nose odgovornost za vandalizam, kako onaj duhovni u pro losti, tako i duhovno-fizi ki u doga ajima 1941. godine i dalje. Kao to na jednom mestu spomenuh, ovi su Hrvati-jani ari usporedo sa svojim odnaro ivanjem odnosili srpsko istorijsko blago i svojim prilaskom katolicizmu uvr tavali ga u hrvatsko istorijsko pravo . Najnovije jani arenje vr e Hrvati usporedo sa izgra ivanjem Nezavisne dr ave Hrvatske po istim receptima, po kakvima su to radili Turci u srednjem veku. Mi smo to znali i pre, a ene izbeglice iz okoline Sanskog Mosta, koje su najpre bile podvrgnute strahovitim torturama po mnogim hrvatskim logorima, da bi najzad bile po etkom meseca marta 1943. godine preba ene iz Zemuna u Beograd, skrhane onime to su pre ivele ispri ale su, da su usta i iskoristili akciju i enja po Bosni, u kojoj su pokupili ene sa njihovom decom u strpali u koncentracione logore. U toku preme tanja iz logora u logor, oduzimali su im decu i sme tali ih u katoli ke samostane. Najzad su u zemunskom logoru izdvojili zdrave devojke i ene, koje su nekuda odveli, a bolesne i za rad nesposobne ene prebacili u Beograd. Ako se ubudu e rodi jo koji po teni Hrvat, kao to su me u ostalima bili senjski biskup Martin Brajkovi , Matija Katan i , Ivan Antunovi i njima sli ni, oni e na ovaj na in postale Hrvate svrstati u red Srba katolika isto onako, kao to je biskup Brajkovi u popisu stanovni tva 1700. godine klasificirao hrvatsko stanovni tvo a) Srbe pravoslavne, b) Srbe katolike i v) Hrvate. Godine 1877., kada je pravljena statistika Kraljevine Ugarske, istori ar viker se osvr e na Brajkovi a te i sam ozna uje okce i Bunjevce kao Srbe katolike. Treba naro ito ista i, jer to dobar deo dalmatinskih Hrvata i danas zaslu uju, da ih je biskup Brajkovi smatrao Srbima katolicima.

U JEDNOJ RUCI KRST, A U DRUGOJ MA


44/169

5/14/2018


Rezultati aneksije Bosne i Hercegovine (1878. godine) Turci su mnogo vi e po tovali pravoslavlje od Hrvata. To u ostalom i sami Hrvati ne kriju, jer se u svima napisima ali, kako su Turci omogu ivali pravoslavlju normalni ivot. Za to isto vreme, Hrvati su od be kog dvora neprestano tra lli uni tenje pravoslavlja u ostalim srpskim zemljama pod Austrougarskom, pa je dakle jedino bosansko pravoslavlje za to vreme bilo po te eno verskih progona sve do njene aneksije (1878.). Skoro isto kao Bosna, bila je za ti ena Vojni ka Krajina, koja je apsolutnom svojom ve inom bila srpska, kako emo to videti iz predstavke patrijarha Raja i a hrvatskom saboru. Ona je inila duboki pojas izme u Hrvatske i Bosne itavom bosanskom periferijom od Primorja, pa do isto nog Srema, a stajala je neposredno pod dvorskom upravom, mada su se kroz vekove ponavljali hrvatski zahtevi da im se krajina pot ini, kako bi se ponjoj mogli jezuiti razmileti i nastaviti ono, to je Marija Terezija zapo ela. Hrvatima je najzad pomo u Ma ara i ma arskog sabora 1875. godine uspelo, da im be ki dvor dekretuje Vojni ku Krajinu i da je pot ini hrvatskim banovima. Tako su posle skoro 200 godina neprestanog ucenjivanja u pogodnim momentima, Hrvati najzad ostvarili svoj san i dobili novo polje rada za svoj jezuitski kler, koji se odmah bacio na posao. Me utim, i pored prili nog uspeha, postignutog vla u i silom, hrvatski jezuiti nisu uspeli da zatru srpstvo i pravoslavlje u ovim krajevima, a ono to su sa verskog gledi ta i uspeli, nisu uspeli sa etni kog, jer je taj narod i dalje po svojem obele ju i narodnim obi ajima srpski. U njemu se i danas pevaju pesme o Marku Kraljevi u, Milo u Obili u i Starini Novaku. Zagreba ki krugoval" (radio), primoran je i pored tolike mr nje prema svemu to je srpsko, da u svojim emisijama posle svih onih usta kih pokolja daje srpsku narodnu muziku i pesmu, ne zbog pravoslavnih Srba u Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj koji su istrebljeni, ve zbog iz Zagreba nizom decenija naturavali svoje ime Srba i ako katolika, su se oni kojima oduveksu smatrali okcima i pripadnicima srpske etni ke grupe. Za vreme dok je Vojni ka Krajina stenjala pod katoli kim pritiskom, bosansko se pravoslavlje diglo na ustanak (1875.) uvereno, da e ostvariti svoje nacionalne te nje u pripojenju Srbiji i Crnoj Gori. Mnogi savremenici sla u se u mi ljenju, da se bosanski Srbi ne bi digli na ustanak kad bi znali unapred, kakav e nastupiti preokret mimo njihove volje i da e umesto otklanjanja jedne opasnosti, upasti u mnogo ve u. Hercegova ka buna, koja se prenela i na


45/169

5/14/2018


Bosnu, naslanja se ideolo ki i materijalno na Srbiju i Crnu Goru, koje su 1876 godine objavile Turcima rat, koji se ubrzo zavr io primirjem. Ali, kad je slede e godine sa Turskom, Srbija i Crna Gora susaobjavile Turskoj i drugi Rusija rat. Za zaratila sve to vreme Hrvati su mirno posmatrali druge strane ove pokrete kao da ih se ni ta nisu ticali, jer se u stvari i nije radilo niti o njihovom narodu, niti njihovoj teritoriji. ta vi e, kao to emo to docnije videti iz proglasa bosansko-hercegova kih begova od 24. avgusta 1894., hrvatsko se ime u Bosni i Hercegovini nije niti spomnnjalo, a kamoli da se ko od bosanskohercegova kih muslimana mogao ose ati Hrvatom. Kad je, me utim, aktom berlinskog kongresa (1878.) bosansko-hercegova ki ustanak dobio ne eljeni pravac, a Herceg-Bosna privremeno poverene Austrougarskoj da je prosvijeti i uredi dok se ne rije i bosansko pitanje , pred Hrvatima se pojavila nova srpska le ina, na koju e pasti jato jezuitskih gavranova. Ono to se u pogledu bosanske pripadnosti Hrvatima ve prema izjavi Ivana Talera u Hrvatskom saboru (1. juna 1861.) inilo nemogu im, jer je ovaj u diskusiji (na slu benom, nema kom jeziku) o Bosni rekao Pitanje istono, gospodo, nee ni ugarski ni na sabor rijeiti. To je evropsko pitanje i ako e naoj brai na jugoistoku biti od volje kome da se pridrue, ko zna, ho e li oni vie simpatija za nas ili za Srbiju imati." (strana 325 stenogr. zap.) to je sada Hrvatima postalo doku ivo. A da bosanskom srpstvu pravoslavne i muslimanske veroispovesti ne bi moglo biti od volje kome da se pridru e , Ma ari su uz pomo Hrvata okupirali Bosnu i da bi je to bolje prosvjetili , zatvorili su skoro sve srpske kole i manastire, pa umesto njih, na i kali su Bosnu i Hercegovinu jezuitskim samostanima i sjemeni tima , u kojim je otpo elo pokatoli avanje srpskog i muslimanskog naroda. Ve 1894. godine, dakle posle 19 godina od aneksije, neki jezuit i prvi put po inje nazivati bosanske muslimane nazvom Hrvati-muslimani u jednom dopisu Obzoru iz Travnika. Na ovo reagiraju najugledniji bosansko-hercegova ki muslimani, uputiv i protesni ispravak Obzoru u kojem ka u, da se oni nikad nisu ose ali Hrvatima, pa da je takav naziv za njih isto to i kleveta. Obzor" dosledan samom sebi, nije hteo objaviti njihovu Ispravku, pa su travni ki age i begovi zamolili zagreba kog Srbobrana da to u ini, to je ovaj i objavio, u svome 72. broju za 1894. godinu. Crna mantija nije me utim mirovala, ve je tvrdokorno nastavila smi ljenim putem. Neko vreme posle objavljenog ispravka u Srbobranu , javio se travni ki jezuita zagreba kom Obzoru ponovo sa intrigom, da su tobo e Srbi nagovorili age i begove da onu ispravku po alju. Kao odgovor na ovaj novi nasrtaj, osvanule su jednog letnjeg dana 1894. godine po Travniku i mnogim


46/169

5/14/2018


bosanskim mestima velike plakate sa natpisom Na im din-du manima u kojima se u biranom sadr aju izme u ostaloga ka e: Mi se ne bi osvrtali na ove la ljive dopise, jer nam je svejedno ta arsuzi o nama misle i kako pi u, ali smatramo svojom du no u ponovo isto i bistro izjaviti, da je ona potekla od nas samih i bez ikakvog nagovaranja od koje-mu-drago strane . Mi mislimo da nema ni jednog muslimana u celoj Herceg Bosni a ni izvan nje, koji e jezuitsku uvredu smatrati kao ne to malo, ve kao ogromno, to ne emo ni kroz vjekove zaboraviti. A to dopisnik o nama muslimanima sudi, ne udi nas ni malo, jer se mi od jezuite boljemu ne nadamo. Nijesmo mi mazdumi kakvim nas ho e svijetu predstaviti tobo nji utokljunac i Obzorov dopisnik, a uistinu nekakav utokljun ak, koji je srkao pamet u ovda njoj jezuitskhoj gimnaziji. Znamo mi dobro predvi eti posledice toga ina, te se ne damo ni na to nagovoriti . Mi do u najnovije doba nijesmo znali ni za kakve Hrvate, a od nekog vakta po e e se nekakva bezbeli nau ena djeca zvati Hrvatima. Pa da je to, ni po jada, nego ho e evo da i nas stare nazovu tim nama nepoznatim imenom. Mi ih zato molimo, neka nas puste na miru i pro u se la i i klevetanja, jer emo ina e okrenuti deblji kraj. A sada zavr avamo rije ima pre a nje izjave, da ne samo to ne emo imati sa Hrvatima i tamo njihovim jezuitima nikakve zajednice, nego smatramo svakog onoga muslimana, koji se uhvati u njihovo kolo, izdajicom svoga roda, vjere i plemena". Plakat je datiran u Travniku 24. avgusta 1894. godine i nosi ove potpise bosansko-hercegova ke vlastele: Adem beg Hafizali , Islam ef. Kajmakovi , emsi beg Gluhbegovn , Ahmed beg Kulenovi , Be ir beg Sulejmanpa i , Veli beg Hasanpa i , Ali efki ef. Junusefendi , Dervi beg Had ipali , Ahmed beg Gluhbegovi , Mehmed beg Bih evi , Abdulkadir Had isulejmanovi , Omer beg Hadiali , ukir ef. Arnautovi , Abdula ef. Be iragi , Sulejman ef. Kajmakovi , Omer ef. Arnautovi , Mahmud ef. Arnautovi , Mehmed beg Krehi . Ovaka odlu nost bosansko-hercegova kih muslimana nije mogla zbuniti jezuitsku prepredenost, jer je ona i dalje nalazila na ine da to bolje iskrivi


47/169

5/14/2018


pravi smisao odluke berlinskog kongresa i da dobijeno vreme to bolje iskoristi u katoli ke svrhe. Tako su hrvatski jezuiti preplavili Herceg-Bosnu i, uz obilatu pomo mamisiju arskih. okupacionih vlasti,u umesto krstom, oru jem vlasti vr ili i uzvi enu katoli ku Nalaze i se izme ma arskih okupacionih hrvatskih jezuita, srpsko-muslimanski ivalj u Bosni i Hercegovini na ao se izme u dve vatre, pred najte im duhovnim i fizi kim isku enjima. Kulturno prosvetni zadatak austrougarske okupacije izbledeo je, a iz njega se ukazala te ka stvarnost ma arsko-hrvatske eksploatacije i du evne hegemonije. Kao rezultat prosvjetne misije , koju je berlinski kongres dekretovao Austrougarskoj, a ova Ma arima i Hrvatima, dolazi posle 29 godina do poznatog bosanskohercegova kog vapaja u formi memoranduma, upu enog 1907. godine me unarodnoj konferenciji mira u Hagu, gde se detalji u ma arsko-hrvatske te nje da se pomo u vlasti Bosna i Hercegovina to je mogu e pre katoliziraju. Taj memorandum, u delu koji se odnosi na versko-prosvetni pritisik HrvatoMa ara u svom delu od 12. do 17. ta ke glasi: Ta . 12. Kako je evropska mandatorka u Bosni i Hercegovini izvr ila prosvjetnu misiju, vidi se najbolje iz ovih fakata: Odmah posle izvr ene okupacije, zemaljska je vlada zatvorila sve osnovne kole, koje su postojale jo za vreme turske uprave. Srbi pravoslavne vjeroispovijesti prije okupacije su imali 94 osnovne kole i nekoliko mu kih i enskih srednjih kola. Okupaciona uprava prvih dana zatvorila je 54 osnovne i srednje kole. Tako je vlada postupila i prema muslimanima. Umjesto narodnih kola, okupaciona je vlada otvorila 339 komunalnih osnovnih kola, kao i vi e srednjih kola. Sve ove kole podignute su i izdr avaju se o zemaljskom tro ku, iako je duh njene nastave i vaspitanje isto politi ko-propagandisti ki. Dakle, bosansko-hercegova ki Srbi isto no pravoslavne i muslimanske vjeroispovjesti, koji sa injavaju 85% cjeokupnog stanovni tva, prinu eni su da izdr avaju kole koje otvoreno djeluju na nacionalnoj i konfesionalnoj propasti svojoj. Naprotiv, okupacione vlasti svim mogu im sredstvima poma u otvaranje i uzdr avanje osobito katoli kih manastirskih srednjih kola, u kojima predaju nastavu jezuiti i milosrdne sestre, kojima je okupacija u posjednute zemlje irom vrata otvorila. Ta . 13.


48/169

5/14/2018


Okupaciona vlada etabilirala je katoli ku vjersku propagandu (Propaganda fide in pantes infidelium) i njoj je na elu postavila uvenog jezuitskog tadlera, koji. nosi javnujetitulu Papski komesar za biskupa vjersku propagandu Dovukla u zemlju itave legije jezuita, koji su iz drugih naprednijih zemalja istjerani kao najopasniji elementi razdora i omraze me u narodima jedne dr ave. Njima je vlada poklonila goleme komplekse zemlji ta, koje je uvijek bilo sastavni dio op te narodne imovine i o tro ku zemlje im podigla bogate manastire i velikolijepne crkve i kole. Ne pro e dan da ove fanati ke prozelitske propagandiste bilo obmanom ili silom ne otmu ili ukradu koga pravoslavnog ili muhamedanskog mladi a, djevojku, kakvo siroto dijete ili udovicu, koje poslije zatvaraju u svoje prostorije i, tu ih najvarvarskijim sredstvima obra aju u katolicizam. Crni srednji vdjek inkvizicije, mogao bi u tom pogledu pozavi ati dana njem dobu u Bosni i Hercegovini. Ta . 14. Kao to je okupaciona vlada revnosna u davanju odobrenja i svake pomo i u novcu i zemlji tu kad je u pitanju podizanje kakve katoli ke crkve ili manastira, tako je bezobzirna i neumoljiva kada ima da rije i kakvu molbu za podizanje sli ne pravoslavne ili muslimanske bogomolje. Op tinama sa hiljadama muslimanskih i pravoslavnih du a, vlada godinama uskra uje odobrenje za podizanje bogomolje, dok katoli ke crkve podi e i on e, g e je u mjestu samo jedan andarm ili inovnik katolik, kao to o tome ima dosta primjera. Znaju i ta u Bosni i Hercegovini za odr anje narodnosti zna i crkvena autonomija, koju su pravoslavni u punoj mjeri u ivali za vrijeme turske uprave, okupacione su vlasti svoju politiku na to upravili, da ovu autonomiju uni te i da njihovu crkvu podlo e svojim vjernim kreaturama i slijepim politi kim oru ima. Isto to radi i prema muslimanima. Ta . 15. Okupacione su vlasti objavile rat istrebljenja i samom imenu srpskom u Bosni i Hercegovini, pa su umjesto narodnog imena proglasile provincijalno ime Bosanac i Bosanski, ili zemaljski jezik" i ako se narod od pamtivijeka nazivao i ponosio svojim


49/169

5/14/2018


nacionalnim srpskim imenom, to mu za vrijeme turske uprave nikad niko nije uskra ivao. Nu okupacione se vlasti ne ogrini avaju samo na gonjenje srpskog imena, ve satiru vandalski i sve drugo to podsje a na srpstvo. Poznato je da su Bosna i Hercegovina sredi te srpstva ne samo geografski, ve i u etnografskom pogledu, te se nije uditi to je kod nas srpska tradicija i srpska nacionalna svijest jaka kao u drugoj srpskoj provinciji Srbiji. Ov e valja konstatovati, da je hercegova ki dijalekt na dostojanstvo srpsko-hrvatskog knji evnog jezika. Otuda je jasno, da se u Bosni i Hercegovini njeguje i uva nacionalna poezija srpstva, a osobito njen epski dio kao i srpske narodne pripovijetke. U Bosni i Hercegovini upotrebljavaju se vi e nego ig e gusle, t. j. muzi ki instrumenat za recitovanje juna kih srpskih pjesama. Nema Bosanca i Hercegovca, koji ne bi znao i pjevao izvjestan broj onih juna kih pjesama, a po neki na stotine njih. Iz tih pjesama znaju i svoju istoriju, tako da u pogledu nacionalnog saznanja nema naroda na svijetu, koji je politi ki svjesniji nego to je srpski. Srbi se od nezapam enih vremena slu e svojim pismom, koje je u drugoj polovici IX. vijeka prona ao Sveti iril i brat mu Metodije, arhimanariti za Solunsku Srbiju. ak i oni bosanski Srbi, koji su docnije pre li u islam, do okupacije su se uvijek slu ili irilskim pismom, dok okupaciona vlast nije nametnula latinicu, a narodni instrumenat gusle konfiskovala. Austrougarska je odmah s po etka zabranila i proslavljanje patrona nacionalne prosvjete Svetog Save, po kome je jedna na a pokrajina Hercegovina jo u srednjem vijeku dobila ime Vojvodstvo (hercegstvo) Svetitelja Save . A kad je vi ela da u tome ne mo e uspjeti, ona se u posljednje vrijeme ograni ila na to, da preko svojih agenata i katoli ke mlade i, fanatizovane u vladinim kolama ove proslave ometa, na varvarski na in napada najintimnije osje aje i jedan narod vrije a. S tim smjerom zabranila je i dr anje javnih procesija u uobi ajenom crkvenom obredu. Ta . 16. I pored najispravnijih putnih listova, osobito onih lica koja.doputuju iz susjednih srpskih vemalja, ovima se ine ne uvene te ko e pri putovanju, okru uju i ih cijelim jatom bira


50/169

5/14/2018


i pijuna. Dokle okupacione vlasti u tom pogledu tjeraju, vidi se najbolje po tome, to su one zimus imale drskosti, da ak i prestolonasledniku Srbije, koji jeprotiv inkongnito zabrane preno iti u Kraljevine Sarajevu, ve je ovome izri neputovao, volje spremljen naro iti voz, koji je na brzu ruku uklonjen iz zemlje. Tom je prilikom vladin komesar naredio svim sarajevskim hotelijerima, da ne smeju primiti na preno i te visokog putnika. Ta 17. Mladi ima koji zbog kinjenja i zbog zloupotrebljavanja okupatorskih kolskih vlasti polaze kolu u susjednim srpskim zemljama, pri povratku u javne domovinu okupacione vlasti ne daju u zemlji nikakve slu be, ni ni privatne. Obilate svoje stipendije za vi e kolovanje na strani daje vlada samo onim svojim kreaturama, ve inom sinovima svojih inovnika, koji su ve u koli pokazali neprijateljstvo i mr nju prema pravoslavnima i muslimanima i u slijepoj poslu nosti prema vlastima. Tako, dakle, glasi onaj deo bosansko-hercegova kog memoranduma odnose i se na versko-prosvetni pritisak hrvatskih eksponenata i neposrednih izaslanika u jezuitskom i inovni kom kadru, koji su imali da izvr e vekovni san o pokatoli enju ove preostale srpske provincije u docnijem sklopu Austrougarske. Razume se, da su posle 32 godine kulturne misije u HercegBosni Hrvati jedva do ekali, da putem statistike mogu objaviti rezultate svojih nasilja u Bosni i Hercegovini. Godine 1910. izvr en je popis bosanskohercegova kog stanovni tva. Na veliku radost cele Hrvatske sa njenim biskupom tadlerom u Sarajevu, ova statistika javlja, da je u Herceg-Bosni prona la 385.009 Hrvata. Mada je ovaj broj novope enik, Hrvati zajedno sa ma arskim, e kim i poljskim radnicima (zaposlenim na eksploataciji bosanskih uma i u ogromnom vladaju em inovni kom aparatu), u odnosu prema celokupnom stanovni tvu Bosne i Hercegovine, predstavljali su jedva 19% bosasko-hercegova kog stanovni tva. Hrvatski jezuitizam i slu bena Hrvatska su toliko likovali, da je ova name tena statistika do ivela nekoliko izdanja. Ni posle 16 godina od onoga proglasa bosansko-hercegova ke muslimanske vlastele (u kome ka u ne samo to ne e ni ega imati zajedni kog sa Hrvatima, nego ak tvrde da do pred kraj devetnaestog veka nisu ni znali za ime Hrvata) hrvatski jezuitizam nije smeo bosansko-hercegova ke muslimane nazvati Hrvatima, ve velikodu no , u dr avnoj hrvatskoj statistici konstatuje: Zbog toga, to imade muslimana koji se izjavljuju i priznaju Hrvatima, dok ih opet


51/169

5/14/2018


ima koji se priznaju Srbima, mislim da e biti najzgodnije ako se muslimane pusti iz kombinacije, jer im pribli no nije mogu e utvrditi koliko se njih priznaje kolikosvih Srbima. ( Narodna statistika str. 21). hrvatska Hrvatima statistika iapored jezuitskih muka kroz vi e od1910. 30 godina, a Ipak naro ito nastojanja hrvatskih popisiva a da broj Srba svedu na nulu, morali su makar i neta no (razume se u svoju korist) objaviti, da u Bosni i Hercegovini ima 825.418 Srba, prema 385.009 Hrvata i katolika svih naroanosti. Kako muslimani kao to videsmo u momentu popisa 1910. godine jo nisu bili podlegli uticaju hrvatske propagande i raznih mera za prinudno pokatoli avanje, pa prema tome i nezreli za hrvatsku stvar, ostavljeni su jo za kratko vreme bosanskim jezuitima, bilo da ih privedu katoli anstvu, bilo da u njihovoj ve ini vaspitaju besprimerne d elate, koji e svojoj bra i bosanskohercegova kim Srbima prirediti krvavu 1941. godinu. Srpska ravnodu nost, koja je ravna nocionalnom zlo instvu, pomogla je minulih dvadeset i nekoliko godina Hrvatima i njihovom katoli kom kleru, da stari hrvatski narodni program bude ostvaren, po to je hrvatskom jazuitskom crvu i njegovoj otrovnoj politici ostavljeno, da po svojoj volji hara e po srpskom etnografskom prostoru, za kojega poznati frankova ki Obzor pre nekoliko godina mimo svoje volje re e: Tako je pravoslavno iteljstvo u to vrijeme predstavljalo 90% cjelokupnog stanovnitva.", ciljaju i ovde na ju nodalmatinsko, bosansko-hercegova ko, li ko i sremsko-slavonsko stanovni tvo, za iju je domovinu Mato Mrazovi na 77. sednici hrvatskog sabora od 6. septembra 1861. godine rekao: Srbi su zemlje u kojima ive krvlju otkupili. Oni nisu doli da u miru i pokoju samo obra eno polje posjeduju i prireeni viak u du ane spremaju i dalje sa njime trguju, nego su oni svoju zemlju iz turskih ruku svojom miicom oteli i poto sainjavaju veinu naroda, zemlja je njihova." Da, bio je to srpski narod, koji je svoju zemuvu od Turaka oslobodio, a ne oteo kako to Mrazovi nehotice ili tendenciozno re e, a sa injavao je u svojim zemljama prema Obzorovom priznanju narodnu ve inu od 90 %. Ali jo vi e od toga, bio je to onaj isti narod, za koga Ivan Kukuljevi 6. juna 1848. godine u hrvatskom saboru javno re e: Ovaj nam je narod srpski u najteim vremenima, kad smo stenjali pod aristokracijom, latinizmom i germanizmom, nau istu narodnost sauvao. Da, bio je to onaj isti srpski narod, kojem Hrvati mogu zahvaliti da u njihovim kolama i javnom ivotu i danas ne slu aju latinski jezik, kao to su to imali prilike da uju sve do 1843. godine, kada im je prvi put dozvoljeno da u kolu uvedu hrvatski kao nastavni predmet. Bio je to onaj isti narod, od koga su


52/169

5/14/2018


Hrvati pozajmili svoj dana nji jezik, a me u zemljama toga naroda bila je ona ista Herceg-Bosna, za koju je austrougarski ministar Venamijan Kalaj napisao: Ali je izvan svake sumnje, da je Bosna uprkos svome kolebanju izme u susednih sila, pored svoje pocepanosti, pokazala ipak u svome razvitku izvesno jedinstvo i takav opravdan pravac koji ju je razdvajao od prave Srbije, pa je to najposle osujetilo ujedinjenje ta dva ina e savreno homogena naroda."

to se Bosna zbog politi ke pocepanosti" nije ujedinila sa pravom Srbijom, to je rezultat austrougarske politike: Pocepaj pa vladaj!" .U tom pravcu Venamijan Kalaj sa austrougarskog gledi ta ima pravo. Jo vi e ima pravo ovaj austrougarski ministar kad ka e da su to: dva ina e savr eno homogena naroda . Nema, me utim, pravo kad smatra da je politi ka pocepanost u potpunom smislu re i slaba narodna strana, jer takva pocepanost mo e biti samo kod slobodoumnih naroda, me u kojima je srpski oduvek stajao u prve redove. I zato, imamo mi pravo kad verujemo da ne mo e biti mira u ovom delu Evrope sve dotle, dok god sve srpske zemlje, a me u njima prvenstveno Herceg-Bosna ne budu u potpunom srpskom narodnom jedinstvu.

Leevi

Iz ila va ih krv je istekla Va e se telo ste e i grbi; Satanska ruka bola vas i sekla, Zato jer ste bili Slaveni Srbi

Le evi srpski, mu eni ki, sveti: U va em telu ivota nema vi e, Pokolenja ali u vas e se kleti, Jer krv va a novu istoriju pi e!

Psunjski


53/169

5/14/2018


DOBA OTIMANJA KAO PRETEA HRVATSKE ISTORIJSKE KNJI EVNOSTI Nisu vi e samo ivi spomenici srpske pro losti plen suvremene hrvatske povijesti . Pohlepa za onim to je u okviru biv e Austrougarske monarhije bilo srpsko, ne po te uje ni sure zidine, svedoke srpske snage i kulture, koju hrvatski crv uz pomo katoli kog Rima stole ima nagriza. Tako hrvatska povijest u delu tampanom 1939. godine donosi sliku grada Ru ice iznad Slavonske Orahovice i ozna ava ga kao sredi te, koje je odigralo va nu ulogu srednjeg veka u borbi hrvatskih velika a sa ugarskim kraljevima. udni ljudi, a udni im obi aji. as tvrde jedno, a as drugo. Sve se, me utim, svodi na jedno: falsifikovati i oteti, pa na tome zidati hrvatsko istorijsko pravo . Zar ugarski kraljevi nisu bili istovremeno i hrvatski? A kojem ugarskom kralju od 1102. godine pa do 1918. nije nataknuta Zvonimirova kruna?! U kakvom bi onda odnosu stajala tvrdnja da je grad Ru ica poslu io hrvatskim velika ima za ratovanje protivu ugarskih, a time i sopstvenih kraljeva, kad se ne zna za takova ratovanja, jo manje za neke hrvatske baze, a najmanje da bi to ba bio grad Ru ica, kojega su razorili Turci prilikom ulaska u Slavoniju. Ovakvih svojatanja nisu po te ene ni Rokova ke zidine , koje i danas ju no od Vinkovaca, na obali Bosuta, prkose vremenu. A takvih ima mnogo. Savremeni povjesni ar kad govori o Ru ici, izgleda da hotimi no sme e sa uma, da se u neposrednoj blizini, samo sakriven dublje u umu, nalazi stari srpski manastir Orahovica (u starije doba zvan Remeta), sagra en negde u XII. veku. Raspola e se sa dosta pismenih podataka o tome, kome je pripadao grad Ru ica, Rokova ke zidine, kao i svi ostali sli ni spomenici rastureni irom srpskih zemalja pod Austrougarskom, ali ne emo zamarati time, nego bi imali zapitati savremene hrvatske povijesni are : ime se obja njava, da se analizom veznog materijala utvr uje potpuna vremenska povezanost u gra enju kako Ru ice, tako i manastira Orahovice. ta ima da primete na mnoge sli ne srpske gra evine iz toga doba i ive li mo da suvremeni u uverenju da Srba pre dolaska Turaka, i pored tolikih njihovih kulturnih i crkvenih sredi ta, u Slavoniji bilo nije. Ako ive u takvom uverenju, bilo bi dobro da pro itaju Spomen-knjigu Matiji Reljkovi u , koju su po etkom ovoga veka izdala hrvatska dru tva i naro ito je posvetila Slavoniji i zapadnom Sremu, gde je Reljkovi (Relkovich) ro en, gde je iveo i gde je umro. U toj eminentno hrvatskoj knjizi na strani 7 i 8 na i e da su Rokova ke zidine jo pre dolaska Turaka bile ni ta manje, ve srpski pravoslavni manastir, o kome se doslovce


54/169

5/14/2018


ka e: Manastir taj sagraen je poslije rimske vladavine, a propao je kada su Turci ovu zemlju osvojili. Sudei po slikarijama, bila je crkva hrianska i to isprva grko-istonoga, a kasnije rimokatolikog obreda". Ovde se, kako videsmo, neposredno priznaje da je ovaj srpskopravoslavni manastir, kao i mnogi drugi, silom pokatoli en. Kako je to pokatoli avanje vr eno, i preko koga, to nam je neposredno poznato iz hrvatske povijesti . Kako se srpski narod branio od toga pokatoli enja, koliko je uspeo i koliko je puta prolongirao odr avanje svoje verske i politi ke samostalnosti, vide emo iz poglavlja, gde se govori o mnogobrojnim zaklju cima hrvatskog sabora kroz stotine godina, kojima su srpstvo stavljali izvan zakona i od be kog dvora tra ili monopol za obrazovanje hrvatske rimokatoli ke egzekutive, koja e kvavim terorom srpstvo privesti katoli anstvu, ili ga istrebiti.

Kad su po narud bi pritajenog usta tva novi hrvatski istori ari po eli da naduvavaju hrvatsku povijest na li su se pred nesta icom materijala. Ta ih je oskudica navela na zlo in da posegnu u srpsku istorijsku pro lost, jer im se ona radi mnogih okolnosti i njihove bezobzirnosti nalazila na domaku. Ni jedan narod bez pro losti nije lak e do ao do istorijske gra e kao to je to slu aj sa Hrvatima. Iz tih razloga, ni jedna svetlija ta ka srpske istorijske mnogostrukosti pod Austrougarskom nije ostala po te ena hrvatske otima ine. Tako se u lekciji hrvatske povijesti objavljene 3. VI. 1939. govori o bitci za Sisak 1593. kao isklju ivom hrvatskom ratnom uspehu. Ako se, me utim, pro ita stenografski zapisnik hrvatskog sabora za godinu 1861., nai i e se na strani 807 na govor hrvatskog poslanika Lon arevi a, u kome ovaj pred saborom veli a zasluge Srba za odr anje hrvatske sigurnosti od Turaka i tvrdi, da je zaslugom Srba tvr ava u Sisku obranjena. Govore i o ratovima koje je Ferdinand II. vodio protivu vedskog kralja Gustava Adolfa, hrvatska povijest od 12. VI. 1939. odnekuda pronalazi, da su se 10.000 Hrvata pod vo stvom generala Izolanija u bitci kod Nirnberga tako juna ki poneli, da su ba oni doprineli Ferdinandovoj pobedi. Na isti na in, da su se Hrvati juna ki borili u bitci kod Lucena (18. XI. 1632.), u kojoj je vedski kralj poginuo. Da su suvremeni hrvatski istori ari slu ajno zavirili u stenografske bele ke hrvatskog sabora iz 1861. godine, odrekli bi se mo da ovih sjajnih hrvatskih podviga na hartiji, jer bi na strani 808 na li da ih je poslanik Lon arevi ve pre 80 godina unapred demantovao rekav i, da su se u tim ratovima borili Srbi, a me Hrvati. Evo ta je Lon arevi rekao: Prije nego to su se oni Srbi sa arnojeviem naselili u donje krajeve Ugarske, ratovali su Srbi vara dinskog i karlovakog generalata kod Desave pod Valentajnom 1626. kod Rienfelda i Volfenbitla pod Pikolominijem, zatim kod Brgesara 1632. pod Izolanijem, gde su vedskog generala Vanera i


55/169

5/14/2018


Berharta Vajmarskog 1636. godine ive pohvatali i najzad vedskog generala Horna zarobili. Ova su i mnoga druga junaka djela u privilegijama sa zlatnim slovima od cezara i kraljeva Ugarskih Rudolfa, Ferdinanda II., Marije Terezije, Leopolda i Matije posvjedo ena i uvaju se pod tri kljua, od kojih proto severinski jednog imade.

Kad bi neko zapitao: Kakve veze imaju ovi Ferdinandovi ratovi sa srpstvom?, mi bi mu odgovorili: Zato, da bi se odbranili od katolicizma i hrvatizma, Srbi su bili primorani da za ra un Austrougarske ine uda od juna tva, samo da bi se istakli iznad Hrvata i time stekli ve u naklonost be kih dvorova za odbranu svoga srpskog obele ja od Hrvata. Jedna od takvih usluga u krvi je i u e e Srba u austro-francuskom ratu, kada je Franjo II. radi francuskog konventa o smaknu u Ljudevita XVI. podigao vojsku na Francusku. Da se ovde ne radi o hrvatskom zakulisju, ne bi se ovog slu aja doticao, jer on na prvi pogled nema ni ega zajedni kog sa srpskim narodnim zbivanjem, niti to u e e srpski narod mo e zabele iti u svetlije stranice svoje istorije iz razloga tradicionalnog prijateljstva sa Francuskom. Hrvatska povijest , naime, ( Hrv. List od 27. VI. 1939.) o ovome ratu pi e ovako: I Hrvati su slali ogromne ete. Sama krajina dala je 100.000 vojnika. U toku 1794. i 1795. godine proljevala se hrvatska krv u Francuskoj, Belgiji i Njema koj. Ovo hrvatska povijest kontira u svoj ra un sa naro itom tendencijom, kako bi svoju pro lost okitila tu im herojstvom, a s druge strane kako bi onih 100.000 Srba iz Krajine ozna ili kao Hrvate samo zato, da se tolika srpska vojni ka snaga u tobo njem hrvatskom prostoru" ne bi na la nigde zapisana. Rekoh, ovo austro-francusko ratovanje ne bi mogli ubele iti u svetlije stranice srpske istorije, ali ono ipak ima izvesnog zna aja za srpsko samoodr anje u Austrougarskoj, koje su Hrvati neprestano ugro avali. Pa ipak, kad je to injenica koja se vi e ne da izmeniti, mi se ne odri emo te stvarnosti ali utvr ujemo, da je hrvatska tvrdnja o tobo njih 100.000 Hrvata u ovome ratu la , po to Vojni ku Krajinu nisu sa injavali autohtoni Hrvati, nego ve im delom Srbi pravoslavni i manjim delom oni Srbi katolici, koje senjski biskup Brajkovi deli od Hrvata. Da li su to bili Hrvati ili Srbi, pusti emo da nam o tome ne to ka u austrijski ratni izve taji toga vremena. Izve taj od 29. maja 1793. godine glasi : Iz glavne tirolske varo i Insbruka (Innsbruck) 29. maja pi u: da je ovo jutro jedna kompanija burmskog frajkora" onamo stigla i uputila se preko Brajzkaua (Breiskau) dalje. Ovi su ljudi svi na turskoj granici mobilisani i zovu se Srbijanci." Jedan drugi izve taj od 9. avgusta 1793. iz Be a javlja me u ostalim o prolasku srpskog odreda kroz Be :


56/169

5/14/2018


Pro le nedelje pro ao je jedan odred konjice i pe aka takozvanog austrijsko-be kog frajkora. Svi su bili po izboru momci Grani ari, najvi Srbieni, iz Slavonije i pona koji Ma ar.jeziku, Oni sujer svisunaskoro turskisami na in eobu a egzerciraju srpskom Srbi. Posle prolaza uru en je od strane sremsko-karlova kog arhiepiskopa i mitropolita natkapetanu Aksentiju Milovi u krst sa crvenom pantljikom za zasluge, a i zato da bi u inostranstvu imao sve po asti, koje mu spadaju." Ratni izve taj od 17. avgusta 1793. godine, me utim, najbolje svedo i, ko su bili oni borci iz Vojni ke Krajine

Hrvati ili Srbi. Ovaj izve taj glasi:

Dana 17. avgusta bilo je povereno obersteru Mihailovi u sa jednom divizijom Srba iz frajkora Mihailovi a i Odolenija, da udare na neprijateljske zaklone i van ume oko Egenada. Srpska je divizija poslana napred. Kapetan Aleksandar Petrovi i oberlajtnant Kosta Jovanovi vodili su desno, a unterlajtnant Fabarovi levo krilo. Slede eg dana pre zore, svi su stajali pripravni pred umam. Oficiri su sa krilima upravljali tako mudro i hitro, da ih neprijatelj ni na 20 koraka nije mogao da primeti. A kad ih je primetio, povukao se pani no u svoje zakope. Srbi su ih u stopu sledovali i tako ih mu evno pregazili, da su se u drugi red anaca morali povu i, gde su imali bateriju. Srbi se osokoln e i slepo udari e sa sabljama i pu kama na neprijatelja, koji ne mogav i sili odoleti, bi prisiljen odstupiti, pa se jedva mogao sa topovima povla iti. Ova o evidna hrabrost i mu evstvo Srba, tako je feldmar alu knezu Koburgu bila ugodna, da im je osobitim javnim pohvaljenjem svoje zadovoljstvo pokazao, tra e i imena vi ih i ni ih oficira u cilju podele odlikovanja. Jer, celi ovaj sre ni ishod rata na onom delu, ima se samo Srbima zahvaliti." Ovi ratni izve taji (koji su tampani u novosadskom Javoru Jove Jovanovi aZmaja 1875. godine), najbolji su odgovor hrvatskim izvrtanjima onoga, to je Slavoniju i Krajinu kako onda, tako i docnije inilo srpskom. Da li e hrvatski povjesni ari i posle ovih argumenata prona i, da su po inili uda od juna tva u ovim ratovima, iako se za njih u njima nije ni znalo? Kao to je god slu aj sa ovakvim izvrtanjem injenica, tako najnoviji istorijski falsifikatori iz Zagreba kroz itavu suvremenu povijest izbegavaju da ma ta ka u o Srbima i trude se, da to vi e zapostave njihovu stvarnost, kako bi svetu


57/169

5/14/2018


prikazali, da je sve to se na jugu Austrougarske herojskog de avalo, rezultat isklju ivo hrvatske vitalnosti. Da je to, me utim, istorijska obmana, vidi se i po tome to je Marija Terezija i za vreme ih srpskih progona morala svoje najbolje vojskovo e prona i me najve u Slavonskim i Kraji kimipak Srbima. Mi se tim Srbima nemamo razloga hvaliti, ali kada se vidi tendencija da se zata ka ili prisvoje sve srpske vrline i njihova istorija, moramo naglasiti da su Srbi samo u razmaku od 1744. do 1810. godine Austrougarskoj dali 15 znamenitih feldmar ala i generala i to: 1) generala Mihaila barona Mika inovi a fon lagenfelda (von Schlagenfeld), 2) generala Jeftu Ljubibrati a konte de Trebinje (conte de Trebinie), 3) generala Samuila Zdelarovi a, 4) generala Pavla barona Papilu, 5) generala Arsenija barona Se ujca fon Heldenfelda (von Heldenfeld), 6) generala Pavla barona Davidovi a, 7) generala Avrama Putnika, 8) generala Savu Prodanovi a de U i ka Kamenica, 9) feldmar ala barona Duku, 10) generala Maksima Radi evi a, 11) feldmar ala Stevana Mihailovi a, 12) generala or a Duku, 13) feldmar ala Andriju Stoi evi a, 14) feldmar ala barona Radivojevi a i 15) generala Jovana Brankovi a. Da li su Hrvati iz svoje vitalnosti" mogli izdvojiti ma i jeanog od ovakvih ljudi, sem to su im le inarskom navikom pri ivali hrvatske firme ako bi koji od njih pre ao katoli anstvu najmanje zbog Hrvata, ve zbog toga to je austrougarski zakon o ustrojstvu vojske esto puta uslovljavao ve a vojni ka dostojanstva rimokatoli kom pripadno u. Da su, me utim, Hrvati bili u stanju da odgoje ovakove ljude, bila bi to jo ve a nesre a za srpski narod izme u Drine, Drave i Jadranskoga mora, po to bi time jo ranije uspeli kod be kog dvora, da ovaj ukine srpske prnvilegije, te da se hrvatskom jezuitizmu pru i du a vremenska mogu nost za le inarenje po srpskom narodnom prostoru u biv oj Austrougarskoj.


58/169

5/14/2018


OSNOVE HRVATS KE PISMENOSTI I KNJI EVNOSTI Me u mnogim srpskim pogre kama u pro losti spada i sastanak Vuka Karad i a sa hrvatskim klji evnicima (1850.) u Be u. Ovo pada u doba zakulisnog Ilirizma , o ijoj emo se otrovnoj misiji posebno pozabaviti. Hrvati su oberu ke primili na tome sastanku Vukov, knji evni jezik za svoj. Na ovom su mestu Hrvati dobili vekovima vo enu bitku sa srpstvom i pravoslavljem. Da toga sastanka nije bilo, Srbi bi sebi pri tedili zadovoljstvo da docnije na materinjem jeziku itaju i uju istorijske i knji evne otima ine. Do ovoga doba, Hrvati su bili od Srba pravoslavnih i Srba katolika odvojeni kao ulje od vode, i ivotarili su u svojim uskim kajkavskim granicama onih triju upanija oko Zagreba, gu e i se u latin tini, po to je prakti no neupotrebljivi hrvatski jezik bio neka vrsta privatne konfesije, usled ega se nije nalazio ni na listi nastavnih predmeta u srednjim kolama po hrvatskoj. Da je njihov jezik i za vreme be kog sastanka bio zaista neupotrebljiv i knji evno nezreo, vidi se iz ove hrvatske rodoljubive pesme od 1831. godine, koju je objavio Dubrovnik" u svome 23. broju od 1937. godine: Vre i svoj jezik zabit Horvati hote ter drugi narod postati; vnogi vre narod sam svoj zame e sram ga jak stranjski: Horvat re e. Sam proti jel ne tuje i svak slepec sam sebe truje. Nek svetugaj rasteplen re i po kad je ve istom znano detetu, da se ne pozna ve Horvatica, Misle ro ena da je Nemica. Nut vse vu stranjski se nije vre gine


59/169

5/14/2018


za svu mater ni se ne brine. Mogao bih bez straha dozvoliti da mi se jedno uvo odse e, ako i jedan Srbin katolik ili Srbin pravoslavne vere sa svima onim stru njacima za re avanje hrvatskog pitanja u 1939. godini na elu mo e znati, ta mu ova hrvatska pesma zna i. Eto, to je ta izrazita linija izme u vode i ulja, koja je delila autohtone Hrvate od Srba pravoslavne i katoli ke vere. Tek kad je srpski knji evni jezik tu liniju zatupio, po inje hrvatska haranga na sve ono srpsko istorijsko blago, koje do tada nije nikada bilo preporno. Tim momentom zapo inje i hrvatska hajka na mnoge srpske pesnike evnike, koji istorijskim su zbog prijema katolicizma ozna eni kao Hrvati i kao takvi ui knji svima hrvatskim raspravama smatrani. Ne to docnije javlja se nepremostivi atagonizam i prema irilici; istoj onoj irilici, koja je Hrvatima bila prvo narodno pismo i kojom je napisan prvi hrvatski katoli ki molitvenik. Ona je najzad progla ena neprijateljskim pismom Hrvatske! Za imo malo u hrvatsku pro lost da vidimo, koje je pismo nekada bilo najrasprostranjenije u Hrvatskoj, pa emo se ve na prvom koraku susresti sa odgovorom splitskoga biskupa Sforce, kojim ovaj 28. juna 1627. odgovara rimskoj kongregaciji, da bi bilo bolje crkvene knjige tampati irilicom nego latinicom, po to je irilica op tija i u Dalmaciji se ve inom upotrebljava. (Ivi Erdeljanovi ). Opisuju i stvaranje prvog katoli kog molitvenika na na em jeziku i irilicom, hrvatska povijest i sama tvrdi, da je bosanski franjevac Matija Divkovi (1563. 1631.) kao prvi hrvatski knji evnik u Bosni ovaj molitvenik tampao bosanskom irilicom . ( Hrvatski List od 14. VI. 1939.) Da bi htvorili to ve u smutnju me u pojedinim srpskim zemljama, Hrvati su, dodu e, izmislili i u svoju zvani nu nauku uvrstili neku bosan icu , kao razli ito pismo od irilice. Ovo samo zato, da ne bi morali izgovarati re irilice. ta je ta umi ljena bosan ica pusti emo da nam o tome ne to ka e dr. Vasa Glu ac u njegovoj knjizi Iz pro losti Bosne i Hercegovine (str. 30). Pravom u enom ovjeku, kojemu je dobro poznata na a pro lost i na a kultura, ovakve su tvrdnje smije ne. Ba to se ti e bosan ice , spomenu u jednu anegdotu iz moga studentskog ivota. Do av i na univerzitet, donio sam sobom iz gimnazije (dr. Glu ac je rodom Bosanac) i znanje o bosan ici kao posebnom pismu. Jednom u razgovoru sa mojim mnogouva enim


60/169

5/14/2018


profesorom dr.-om Milanom Re etarom spomenuo sam mu tu bosan icu , na ta se on nasmije i, pa me zapita: Kakvo je to pismo? nastojah odgovorim, me u eni prete e i Ja razjasni mi,da damu posebnog pismaali bosan ice profesor nema, ve da ima stara irilica, koja je upotrebljavana na cijelom Balkanskom poluostrvu osim Gr ke, od Crnoga do Jadranskog mora. Kasnije ulaze i u nauku, bilo mi je jasno razlaganje moga uva enog profesora. Zavirio sam malo dublje u to pitanje i otkrio njegovu politi ku pozadinu. Uzalud je od krivca tra iti priznanje. Zvani na hrvatska politika, kakva je zapo eta u mnogim predstavkama austrougarskim vladarima da pro iri hrvatski teritorijalni i duhovni prostor na tetu Srba, ne e nikada priznati da nije bila u pravu kada je posezala za tu im, pa tako ni okolnost da su sve svetlije stranice hrvatske povijesti rezultat gusarenja po srpskoj istorijskoj pro losti. Razlikuju i se u osnovi od kulturnih naroda, koji istoriju posmatraju prizmom objektivnosti, hrvatski povjesni ari novoga doba izbegavaju da ma ta ka u to bi hrvatske mase moglo podsetiti na njihovo prvo narodno pismo irilicu, kojoj jedino mogu zahvaliti za jo ono malo svoje kulture". Priznajem da ne znam kako izgleda Zvonimirova kruna, da li uop te postoji i, je li ta na njoj zapisano i kakvim slovima, pa se ne to pitam ta bi dana nji Hrvati u inili sa tom svojom toliko izvikanom krunom, kada bi ona poput krune Svetoga Stjepana bila ispisana irilicom? Ma arima ni ta ne smeta to je njihov uveni kralj kr ten u pravoslavnoj veri kao Vojko, kao to Srbima ne smeta to je Nemanja iz posebnog ra una kr ten u katoli koj veri. Ne smeta Ma arima to su kruna i porfira Sv. Stjepana ispisani starom srpskom irilicom, niti im smeta to se na tzv. kesi Sv. Stjepana u Be u rese zlatom ispisane re i irilicom. ( Narodni isto nici , letopis za 1837. god. str. 36). Jo manje im bode o i irilski natpis na grobu Sv. Stjepana, samo to smeta hrvatskim povjesni arima , koji, uzgred budi re eno, sve od 1102. pa sve do 1918. godine vr i e podani ke du nosti ba pod tako irilicom ispisanom krunom Sv. Stjepana. Velikim ljudima pro loga veka nije smetalo srpsko poreklo da u Evropi budu veliki. Zar bi Oto fon Bizmark (Otto von Bismarck) rado govorio da je potomak polapskih Srba i da jo njegova baba nije skoro ni re i znala nema ki, sem srpski, kad to ne bi tako bilo. Ili je ne to smetalo nema kom kancelaru grofu Kopriniju (Coprini) srpsko poreklo, a jo manje isticanje te istine od strane nema ke tampe pred kraj pro log veka. ( Srbi u davnini Zagreb 1894., str. 180). Da li je ma i za malo umanjena vrednost najve eg nema kog nau nika Lajbnica (Leibnitz), to se 1713. godine obra a ruskom caru Petru


61/169

5/14/2018


Velikom kao Slaven na Slavena ovim re ima: Na e je poreklo isto, oba smo Slaveni . (Ra ki: Povijest Slavena str. 84). Da li je predsednik srpske kraljevske Dimitrije Ne i obio nepoznavalac stvari kaduistinu je 1893. godine predakademije skupom odli nika rekao Lajbnicu ovo: Ali, on je edo onoga juna kog srpskog naroda, ija je jedna polovica pre XII. stole a ostavila svoja pradedovska ognji ta i si la u na e pitomije krajeve da tu sebi novu otad binu osnuje. ( Javor broj 1 od 1893. god.) Bizmarku, Kopriniju, Lajbnicu i mnogima drugim, dakle, ni ta nije smetalo da sebe smatraju Srbima, mada njihov ivot i rad nije stavljen u slu bu srpskog naroda i srpske narodne stvari. Mi, dodu e, nismo tra ili od Nemaca da nam dadnu revers na ova tri svoja velika oveka, ali ni oni nisu na nas digli graju, kad smo jo pro loga veka iz sredine Zagreba podvukli poreklo ovih velikih Nemaca, to su i oni sami rado isticali. Kad smo, me utim, u kojoj prilici naglasili, da je Petar Preradovi Srbin, ili da je Matija Reljkovi sam sebe i svoje pretke smatrao Srbima, na li bi se usred hrvatske galame pred slikom, koja odgovara napola golom oveku to brani zadnju prnju na sebi. Zaista, Preradovi i Reljkovi sa ostalim velikim Srbima koje hrvatska povijest svojata, predstavljaju jedini prekriva preko hrvatske knji evne golotinje. Dodu e, za Preradovi a hrvatska istorija ( Hrv. List od 4. VII. 1939.) priznaje da se 1818. godine rodio u pravoslavnoj grani arskoj porodici u Grabovnici, ali smatra da se prelazom katoli anstvu za vreme vojni kih nauka u Be u pretopio u Hrvata. Kao da se u Be u mo e postati Hrvatom. A biti katolik, ne zna i i biti Hrvat. Da li je i Reljkovi bio Srbin ili Hrvat, pusti emo ga da nam on sam ka e. Kao to je, naime, poznato, Reljkovi je kao austrougarski oficir slu io u okolici svoga rodnog kraja oko Vinkovaca. Napisao je poznati Satir . Pi u i Satir , Reljkovi je svoje pretke, pa samim tim i sebe smatrao Srbima, jer je na mnogim mestima o Srbima napisao: Na i stari . Kad je trebalo objaviti rukopis, duhovni Zagreb je ve tada bilo zahvatilo jezuitsko slepilo. Zato je, pre nego je rukopis dat tampariji,


62/169

5/14/2018


( ) Jer Slavonac ne da svoje dice, da se ima idu uobi iti aj A,ovaki: B, C, nego kad mu rekne , odgovori svaki: Ni moj otac nije znao titi, al je mogo malo bolje piti; na i stari nisu pisat znali, al su bolje neg mi sastajali . O Slavon e! ti se vrlo vara , kojigod mi tako odgovara . Na i stari jesu knjigu znali, serbski tili, a serbski pisali;

al viza sada nikako ne ete neg nemar svakoja me ete. (ne itki stihovi koji slede u originalnom rukopisu nikada nisu  tampani)

Jedno me u mnogim mestima falsifikovanog rukopisa Satir Matije Reljkovi a, gde je umesto Va i stari pre njegove smrti stajalo Na i stari (Slika je prene ena iz zagreba kog Srbobrana za 1941. godinu.)

na njemu izvr eno falsifikovanje. O tome se mo e svako uveriti. Satir je, naime, pisan ljubi astim polubledim mastilom, po svoj prilici rastvorom od mastiljave pisaljke, dok je njegovo falsifikovanje vr eno tamnim i evidentno je na prvi pogled, da je docnijeg datuma. Falsifikator i pored ulo enog imitatorskog truda nije uspeo. Jedno od tako falsifikovanih mesta u Satiru fotografisano je. Na tom mestu Reljkovi odgovara nekome, ko je kazao da Slavonci nisu bili pismeni pa ka e: Na i stari jesu knjigu znali, Srpski tili, a srpski pisali." Satanska ruka, kojoj je sve srpsko mrsko, izbrisala je napola ono po etno slovo N i mesto njega stavila V", pa je, razume se, u tampanom Satiru" izvrnut smisao i stih tampan:


63/169

5/14/2018


Va i stari jesu knjigu znali, Srpski pisali." tili, a srpski Falsifikat je ak na tre oj reprodukciji jasan i vidi se nedovr eno rediranje slova N", preko koga je napisano V".

Nije mogue vjerovati da ne bi bili u Bosni, Zahumlju, Diokleciji itd. ve davna prije Kulina bana po eli pisati irilicom, a narodnim jezikom srpskijem, ka e V. Jagi u Historiji knji evnosti na strani 142. Kad bi ovu re enicu dali da nam prevede Zagreb, ispalo bi umesto onoga srpskijem hrvatskijem Takav jedan prevodgde izme u mnogih drugih u suvremenoj .hrvatskoj povijesti se ka e: U 17. i 18. nailazimo vijeku javljaju se u Bosni i neki pjesnici muslimani, koji pjevaju hrvatskim jezikom, slu e i se arapskim (turskim) pismom . ( Hrvatski List od 14. VI. 1939.). Ovo je zaista izre ano na na in, koji je samo Hrvatima svojstven. Zaista se u 17. i 18. veku pojavljuju bosanski muslimani kao knji evnici, ali svoj jezik ne nazivaju hrvatskim, ve srpskim. Pesnik i knji evnik Muhamed Hevaji Uskjufi, ostavio je po etkom 17. veka iza sebe, izme u ostaloga, i ciklus pobo nih pesama zaista pisanih arapskim pismom, ali srpskim, a ne hrvatskim jezikom, jer pisac tim pesmama daje sam naslov Ilahije na srpskom jeziku" i Poziv na vjeru na srpskom jeziku" ( Ilahi be zebani srb" i Beran daveti iman be zebani srb") (Povelje Matije Ninoslava strana 69).

Nemaju i svoga osnovnog kapitala , istorija hrvatske knji evnosti i jezikoslovlja morala se promuvati kroz kom iluk da ga sakupi. Zatim je odmah iza akta sporazuma Cvetkovi -Ma ek (1939.) objavila preko hrvatske zvani ne tampe zahtev: Da se iz hrvatskih ureda izbace tuinski izrazi i da se napokon prestane rabiti irilica! I zato, imaju izostati izrazi, koji nijesu nikad bili hrvatski niti je hrvatski narod za njih znao!" Tako je Beograd skoro dve godine pre sudbonosnog 6. aprila 1941. imao prilike da se upozna sa pravim smislom poni avaju eg akta, na koji je stavljen potpis najnegativnijeg Srbina. Sa onim to je otkinula od srpskog knji evnog bogatstva, hrvatska knji evnost i jezikoslovlje , jedva da su mogli pro iveti dve-tri godine, pa su opet morali zavu i ruku u srpski kom iluk. Nemaju i kuda, slu bena usta ka prosvjetna politika morala je po etkom 1943. godine preko zagreba kog krugovala (radija) prirediti niz predavanja iz hrvatskog jezika, za koja bi se pre moglo re i, da su predavanja iz srpskog, nego iz hrvatskog jezika, po to se u njima obrazla e dopu tenje , da se i pojedini izrazi u ekav tini mogu upotrebiti u


64/169

5/14/2018


hrvatskom jeziku. Razume se, da ovo nije u injeno zbog pravoslavnih Srba koji su istrebljeni, ve zbog izmirenja sa srpskom stvarno u, gde jo ivi ve ina srpskog jezi kog i obi ajnog ja, mada je silom prilika morala primiti katoli anstvo, ali koje e ga iobele formalno napustiti i vratiti se veri svojih predaka onda, kada ma ne bude sredstvo za terorisanje ovekove du e.

ISTREBLJENJE SRBA KAO PROGRAM HRVATSKOG SABORA KROZ VEKOVE Ostavimo li po strani pojedina na nastojanja mnogobrojnih hrvatskih velika a, koji su svaki za sebe preduzimali sve to su mogli da se na podru ju biv e Austrougarske srpsko ime i vera stave van zakona, pa bacimo li pogled samo na zaklju ke hrvatskog sabora dono ene u formi zahteva hrvatskog naroda, ugleda emo tamne jezuitske verige, kojima je prva karika iskovana u momentu Tomislavljevog otcepljenja, dok im se kraj ni posle onoga to smo ve pre iveli ne mo e sagledati. ta je hrvatski sabor pre 1597. godine kod be kog, odnosno ugarskog dvora preduzimao i da li je kao takav ma i periodi no postojao, ne mogu o tome ni ta re i, jer do toga vremena nemam podataka. Nesumnjivo je, me utim, da i dotadanje doba obiluje takvim zahtevima isto tako, kao to iza njega vidimo, da su Hrvati svoje sabore skoro samo zato i sazivali, da bi doneli zaklju ak o podjarmljenju Srba. Takvi zaklju ci skoro redovito padajuu doba krunisanja ugarsko-hrvatskih kraljeva kojima su se po urili time predstaviti hrvatske narodne te nje. Pre nego se upustimo u nabrajanje takvih saborskih zaklju aka, koji stotinama godina nisu na svojoj o trini izgubili, smatramo za potrebno pobli e ozna iti srpske zemlje u okviru Austrougarske, odnosno liniju koja je delila Srbe od Hrvata. Srpska etnografska linija ide zapadnim granicama srezova Benkovac, Gra ac, Udbina, Korenica, Slunj, Vojni , Vrgin Most, Glina, Petrinja, Kostajnica, Novska, Pakrac, Daruvar, Grubi no Polje i Podravska Slatina. Razume se da i zapadnije od ove linije u formi etnografskih izbo ina ivi mnogo Srba (u nekim slu ajevima ak i u ve ini), kao to su slu ajevi sa srezovima Gospi , Oto ac, Ogulin, Gare nica, Bjelovar, Virovitica i dr. Eto, to


65/169

5/14/2018


su srpske zemlje, nad kojima je hrvatski sabor stotinama godina tra io neko pravo monopolizacije i punomo ja za uspostavu rimokatoli kog imperijalizma. Za etnografsko pomeranje prilikom turske najezde zapadnije od ove linije, koja se uglavnom poklapa sa Du anovom dr avom, Hrvati prigovaraju da je to do lja tvo , koje time ne nosi i pravo svojine. Me utim, oni u novoj istoriografiji nemaju merilo logike, jer tuma e stvari sa svoga stanovi ta. Mi se jo dobro se amo slu aja sa ba kim Bunjevcima, koji su kao srpska skupina iz Hercegovine naselili severnu Ba ku. Mada su primili katoli ku veru, oni su se smatrali Srbima, a takvim su ih smatrali i drugi narodi sem Hrvata, koji, ne samo to ih prisvoji e kao svoju skupinu, nego 1939. godine postavi e i zahtev, da se cela severna Ba ka zbog tih Bunjevaca, odnosno Srba, radi plodne ba ke ravnice pripoji Banovini Hrvatskoj, i na taj na in pokrije hrvatsko gospodarsko siroma tvo. Kad je, me utim, u tu istu banovinu uklju en 21 srez sa srpskom ve inom i zbog toga nastupio val nezadovoljstva, mnogo je Srba irom Banovine Hrvatske zadesila sudbina zaplotnja ke smrti. Austrijski komanduju i general Vojni ke Krajine Johan Sig. Herber tajn, morao je raseljavati gusto prenaseljene Srbe iz okolice Slatine, Pakraca i Slavonske Po ege, pa ih preseljavati u okolicu Rovi ta kod Kri evaca i Koprivnice. Ovi su Srbi predstavljali odbranbeni bedem protivu Turaka. Ali, im je ta opasnost minula, zagreba ki biskup i hrvatsko plemstvo , podneli su Ferdinandu II. zahtev, da se Srbima oduzmu sva prava, da im se zabrani ispovedanje pravoslavne vere i da im se ak oduzmu nepokretna imanja ( Hrv. List" od 8. XI. 1939.). Dakle isto onako, kao to su to priveli u delo 1941. godine. Radi ovoga hrvatskog zahteva sakupljen je srpski sabor ba u Rovi tu, gde su Srbi pod vedrim nebom polo ili glasno zakletvu: Radije emo izginuti, nego to bi se potinili vlasti hrvatskih plemia i svetenika." Istovremeno su sa toga zbora Srbi uputili Ferdinandu II. protest protivu ovakvog hrvatskog zahteva, na ta je on izdao naredbu kojom nare uje Da niko ne sme dirati Srbe i njihova prava, a da Srbi nemaju koga drugog sluati osim njega." Tako je prvi hrvatski zahtev ove vrste za kojeg znamo propao.

Godine 1609. donese hrvatski sabor zakljuak, da se u kraljevini Hrvatskoj smije ispovijedati samo katoli ka vjera. ( Hrv. List" od 13. VI. 1939.) Ovo je zaista ta no, jer se hrvatski sabor drugim problemima, sem kako da pokatoli i srpstvo i nije bavio. to mu to ovim zaklju kom nije uspelo, le i krivica do samih Srba, koji su svojim brojem i ratni kom snagom na daleko ve em stepenu ugleda stajali od Hrvata. Ne mo e se, ali, time re i, da Hrvati


66/169

5/14/2018


pojedina aim katoli kim akcijama nisu uspevali da svoj vekovni program sprovode makar sitnijim uspesima u delo. Smr u Rudolfa II. (1612.) Hrvati su se nadali, da e biti ukinute privilegije Srbima, pa su se po urili da obnove svoje molbe kod Matije II. (1608. 1619.), ali su i tu nai li na zatvorena vrata . Matija je ak obnarodovao zakon o potpunoj samostalnosti Srba na jugu Austrougarske, kojima treba da upravljaju srpski narodni kne evi, pod nadzorom austrijskih generala. To je Hrvate toliko ozlojedilo, da je hrvatski ban Tomo Erdedi podneo ostavku na banskoj vlasti ( Hrv. List od 9. VI. 1939.). Radi ovoga gesta, koji je bio merilo raspolo enja hrvatskog naroda i sabora po pitanju Srba, hrvatski je sabor krajem godine 1614. Erdediju izglasao Besmrtnu hvalu za preslavna djela, kojima nema premca." ( Hrv. List" od 9. VI. 1939.) Posle Tome Erdedija postavljen je za hrvatskog bana 1616. godine Nikola Frankopan. Hrvatska povijest" hvali Frankopana kao bri nog bana , koji je zbog nekih nesuglasica morao podneti ostavku na banskoj asti. Povijest , dodu e, ne navodi kakve su to bile nesuglasice, ali ih mi znamo. On je nastavio ono to, su Erdedi i hrvatski sabor zapo eli. Kad to nije mogao posti i preko carskog dvora, on je na svoju ruku po eo sa nasiljima na srpski narod. To je bio razlog da do e do narodnog besa i srpske tu be, koja je 1622. godine raspravljana u po unskom saboru, pa je Ferdinand II. smenio Frankopana i na njegovo mesto postavio

uru Zrinskoga.

Kad je bana uru Zrinskoga zadesila smrt od otrova u Po unu 1626., Hrvati su ponovo opseli dvor molbama da se Tomo Erdedi ponovo imenuje banom, to je godinu dana docnije u injeno. im je Erdedi ponovo preuzeo bansku vlast, otpo eo je sa starom praksom. Nekoliko puta je hrvatski sabor podnosio elje hrvatskog naroda da im se Srbi pot ine, ali im to ni za dve godine nije po lo za rukom. Tada se Erdedi latio lukavstva. Skovao je plan da najpre Srbe izravna u svima pravima kao i Hrvate, kako bi Ferdinanda II. uverio u iskrene namjere" prema Srbima. To bi po hrvatskoj zamisli imalo za posledicu da Ferdinand pot ini Srbe hrvatskom banu, iz ega bi se iskonstruisalo ste eno hrvatsko pravo, po kome bi se docnije dr anje prema Srbima moglo po volji menjati i njihova nacionalno-verska sloboda sku ivati. U to vreme pada i pritisak unija enja, kada je proti Maksimu Petrovi u ponu ena biskupska ast. Povjesni ari se ude, to je upravitelj pravoslavne pastve Maksim Petrovi , umesto da ode u Rim na posvetu biskupskog ina, oti ao 1630. godine u Pe , gde je u tamo njoj patrijar iji rukopolo en za vladiku. U svome jezuitskom slepilu oni misle, da bi Petrovi za ljubav biskupskog praznog blje tavila trebao napustiti svoj narod sa daleko svetlijom tradicijom od onoga naroda koji ga vrbuje. Oprezni Ferdinand II. zadr ao je saborske zaklju ke skoro godinu dana


67/169

5/14/2018


i sravnjuju i ih sa onim to mu je javljeno od njegovih generala iz Hrvatske, poni tio ih je. Usporedo sa time, propisao je takozvane tatute za srpske op tine izme u Drave ii Save , koje za Sremom inili potpuno autonomnom izuzetom odsu masrpsku kakveSlavoniju vlasti hrvatskih banova. ( Hrvatski. List" od 11. VI. 1939.). Nastupom Ferdinanda II.I Hrvati su 1637. godine uspeli da zajedni ki sabor u Po unu donese re enje, kojim se srpske zemlje Slavonije i Krajine adminnstrativno stavljaju pod nadle nost hrvatskih banova. Nare eno je sem toga nema kim generalima, da ne smeju prenaseljene Srbe iz Slavonije raseljivati po Hrvatskoj. Time je Nastala Srbima je i njihovoj autonomnoj samostalnosti u Austrougarskoj dat prvi udarac. posle ovoga borba koja je trajala sve do 1654. godine, dakle 17 godina. U to vreme pada i hrvatska selja ka buna. Hrvatski povjesni ari nemaju razloga da se u delu tampanom 15. VI. 1939. ale, kako su hrvatsku selja ku bunu 1654. godine ugu ili Vlasi . Jer ta bi, uostalom, i mogli o ekivati posle svega onoga to su dotle, a naro ito za onih 17 godina prire ivali Srbima. ta se u razdoblju od 1654. do 1670. godine de avalo sa hrvatskom akcijom protivu Srba, o tome nema jasnijih podataka. Mo e se po nekim znacima zaklju iti da su i za to vreme prilike bile te ke. Me utim, te godine dolazi do zahteva carskog ratnog ve a u Gracu, kojim se od dvora tra i da se uprava nad srpskim krajevima Slavonije i Voj. Krajine oduzme od Hrvata i povrati Srbima, kao to je to bilo do 1637. godine. U obrazlo enju toga zahteva ratno ve e ka e za Hrvate: Jer su Hrvati lakoumni, nemirni i nepostojani" ( Hrvatski List" od 18. VI. 1939.). Ratni savet je svojim zahtevom uspeo. Kad su Turci proterani, po urili su se hrvatski stale i i hrvatski sabor, da od Leopolda I ponovo zatra e pripojenje Slavonije i Vojni ke Krajine Hrvatskoj, a samim time i podjarmljenje Srba. Ratno ve e u Gracu ne samo da se usprotivilo ovakom zahtevu, ve je Srbe pozvalo na pripravnost za ustanak, a hrvatskom banu i saboru je poru ilo da Srbi stoje pod za titom ratnog ve a i cara. ( Hrvatski List od 20. VI. 1939.). Time to je i ovaj hrvatski poku aj propao, hrvatska vlastela nije mirovala. Ona je jedva deset godina docnije t. j. 1703. godine iskoristila ma arsku bunu pod Rakocijem za ponovnu ucenu. Rakoci je bio jedan od ma arskih vastelina, unuk Petra Zrinskoga po svojoj majci, pa su Hrvati ovo srodstvo iskoristili kao materijal za ucenu time, to bi se pridru ili Rakociju i time pove ali te ko e Leopoldu I. Da to ne bude, Hrvati su postavili Leopoldu zahtev, da ovaj


68/169

5/14/2018


prepusti slavonske i kraji ke Srbe hrvatskoj banskoj vlasti. Ova je ucena imala uspeha, ali svega mesec dana. Po to je pozvao srpske poglavice da se pokoravaju banovima, Leopold za je nepun mesec danamanevar uvideo da Srbi brojno hrvatskim i organizatorski ja i od Hrvata je i da hrvatski zahtev u su cilju obmane, pa je opozvao ukaz o pripojenju srpskih pokrajina Hrvatskoj. Nemaju i kuda iz procepa istorijske istine, hrvatska povijest o tome opozivu ka e: Ali ve mjesec dana iza toga morade slabi i neodluni kralj popustiti pritisku tajeraca (misle i valjda na ratni savet u Gracu) izdavi odluku, kojom odgaa povratak slavonske krajine pod bana ( Hrvatski List" od 20. VI. 1939.). Vekovni san da Srbe pot ine svojoj vlasti i time ih verski podjarme, nije kod Hrvata prestajao da bude narodni program ni u jednoj prilici neuspeha, pa tako ni fijasko sa Leopoldovim opozivom nije umanjio njihovu nameru da istraju do kraja. im je Leopoldov naslednik Josip I stupio na presto, po ela je stara hrvatska jezuitska igra. Me utim, ni Josip I nije popustio. Za vreme borbe sa Rakocijevim pobunjenicima u Ma arskoj, Josipu I je bila potrebna svaka, ma i najmanja pomo . Hrvati su verovali da e onom neznatnom pomo i koju su mogli dati, posti i veliki uspeh. Zato su iza Rakocijeva sloma 1708. godine podneli Kralju predstavku kojom tra e, da im se za velike usluge" u ugu ivanju Rakocijeve bune prepuste Srbi na milost i nemilost. ( Hrv. List" od 20. VI. 1939). I pored brda njihovog hvalisanja da su svojim velikim zaslugama" doprineli ugu ivanju Rakocijeve bune, Josip je znao obrnuto. Jer, dok su Hrvati poslali sa svojim banom Palfijem svega 800 ljudi, (Varadi F. Baranja ), sakupljeno je samo u osije koj tvr avi preko 30.000 Srba, koji su se javili komandantu tvr ave vojvodi Monasterliju. Za nesravnjivu razliku od Hrvata, jedan od pobunjeni kih velika a Bezerdedi (Erdödy) javio je 12. decembra 1706. godine drugom velika u Ber enjiju (Miklós Bercsényi, 1665.1725.), da se u Osijeku sakupila jo jedna mno ina Srba od 30.000 momaka. (Arh. Rak. I. V. str. 340 u dodatku br. 211). Josipu je bilo poznato i ono pismo, kojim Rakoci juna meseca 1706. godine obave tava Esterhazija (Esterházy Miklos, 1582., Galantha -1645.) o snazi Srba protivu sebe ovim re ima: Blagi Boe, da li iz zemlje nie taj silni Rac (Srbin), ili pada iz neba kao kia." O srpskoj snazi i njihovoj neophodnosti u vreme Rakocijeve (Rákóczy, Ferenc II., 1676, Bor a - 1735, Tekirda ) bune naro ito su znali austrijski generali iz ratnoga saveta u Gracu (Graz), pa je vara dinski general Breuner u svome raportu izneo kralju bojazan, da bi Srbi mogli odseliti u Tursku ako bi do lo do njihovog pot injavanja Hrvatskoj i njenim banovima. Hrvatski stale i i vlastela uputili su na ovo predstavku kralju u kojoj ka u:  Generali omalovauju hrvatski narod, koji je kroz tolike vjekove kao predstra a


69/169

5/14/2018


kranstva odbijao navale Turaka i njihovih subojnika Vlaha. Hrvati se ne boje da e Vlasi pobjei u Tursku, jer bi im tamo bilo odve  zlo." Izgleda

da su Hrvati ra unali isahriJosipovim nepoznavanjem istorije, jer su odbranu evropske civilizacije anstva ukrali od Srba i okitili svoje siroma tvo, baciv i istovremeno bezobzirnu klevetu na Srbe kao tobo nje sau esnike u navali na evropsku kulturu. Josip I je, me utim, bolje poznavao istoriju nego su se Hrvati tome nadali, pa ih je bez ikakve motivacije odbio, da bi tako ovaj hrvatski zahtev bio pribrojen mnogobrojnim propalim zahtevima. Hrvatski List" od 20. VI. 1939. o tome rezignirano konstatuje: Ali ipak nijesu Hrvati niti sada neto postigli." Te i se dodu e time to ka e, da bi neprestano molbeno nasrtanje na Josipa mo da i imalo uspeha, da ovaj godine 1711. nije umro. Me utim, Hrvati nisu uspeli da ni kod Josipovog naslednika Karla III. sprovedu intrige protivu Srba, te su tako srpska prava u biv oj Austrougarskoj, na veliku alost Hrvata, ostala netaknuta za daljih 29 godina, svedo 1740. godine, kada je veliki rimokatoli ki eksponent Marija Terezija sela na presto. Stupanjem Marije Terezije na presto, ostvarene su vekovne te nje Hrvata. Hrvatski katoli ki kler je u njenom stupanju na presto na ao o ivotvorenje svojih snova. Po ela je ne uvena hajka na sve to je srpsko i pravoslavno. Ovo naro ito u po etku njene vladavine, kada su hrvatske te nje uspele da prema Srbima posvr avaju najglavnije poslove. Do njezine vladavine, pravoslavni Srbi i Srbi katolici nisu se me usobno razlikovali. Kad je, me utim, do lo do ukidanja svih gra anskih prava Srbima, do lo je usled nejednakog polo aja do udaljivanja jednih Srba od drugih. Time je postignuta davna nja elja kajkavskih Hrvata, da im se nasilni kim metodama dekretuju rimokatoli ki Srbi, koje e ovi docnije uklopiti u iskonske pripadnike hrvatskog naroda. Po to je Bosna bila i dalje pod turskom vla u, obezakonjenjem su bili pogo eni Srbi pravoslavne vere najvi e u Slavoniji, Hrvatskoj i Dalmaciji. U ovim krajevima Srbin nije mogao biti ni op tinski pandur dok ne primi rimokatoli ku veru. Mnogi su primili katolicizam sa velikim antagonizmom, ali je jezuitizam ipak vremenom uspeo da u tima pokatoli enim Srbima usadi klicu mr nje prema svome narodu od koga su verski otpali. Ima, me utim, mnogo slu ajeva, gde su se pokatoli eni Srbi i dalje ose ali Srbima, pa tako vidimo da su grofovi Mihaljevi i i Jankovi i, mada docnije katolici, sahranjivani po poslednoj elji u orahovi koj pravaslavnoj crkvi. Kako je srpski narod i pored tolikih svojih zasluga za austrougarski presto primio jezuitsku terezijan tinu, vidi se delomi no i iz govora narodnog poslanika Lon arevi a odr anog pred hrvatskim saborom 12. septembra 1861. godine, gde ka e: Na Dreti 1740. godine izgubi e Srbi pravo gra anstva u trojednoj kraljevini Dalmaciji, Hrvatskoj i Slavoniji, i kad su se u Slavoniji


70/169

5/14/2018


tatuta upanijska proglasila, isklju eni bijahu iz svih munisipijalnih slu ba. Niti je koji mogao dobara blagodarnih ste i, kupiti i uako ivati, ako jevjerozakon takva imao, morao ih je podZatim, pustu cijenu prodati nijea htjeo svoj promijeniti. pomori koj i potiskoj krajini oduze e se jednim mahom sva prava. Jezuiti ve im dijelom doprineso e pravednom razjarenju svih pravoslavnih, koji na tu misao do o e, ostaviti nepravednu i nezahvalnu ovu svoju domovinu i 20.000 porodica iz Ba ke, Banata, Slavonije, vara dinskog i karlova kog generalata, odo e u Novu Srbiju me u Dnjestrom i Dnjeprom. I ostali bi se svi do jednog iselili, da nije carica Marija Terezija na brzu ruku est pukovnija vojni kih na me i vla koj i moldavskoj postaviti dala i seobu ovu zabranila." Za ovolike usluge katoli anstvu, nije udo to je papa Klement XIII. godine 1758. podelio Mariji Tereziji titulu Apostolski kralj Ugarske . Njena vladavina pada me u najtamnije stranice srpske istorije. Za Hrvate ovo je najsjajnije doba njihove povijesti . Verni svojoj tradiciji, za ovo su vreme oni na jevtin na in do li kako do srpske ba tine, tako i do jednog dela svoje istorije, koju su odnaro eni Srbi kao svoju pro lost ugradili u hrvatsko tisu godi nje pravo . I pored toga stra nog doba, nije se mogao izbrisati srpski kult u mnogim pokatoli enim porodicama i itavim selima ni za stotine godina docnije, po to su mnogobrojne katoli ke porodice po Slavoniji, koje su jo iz tih vremena sa uvale slavne ikone, ovima palile sve e i inile to sa kolena na koleno sve do uspostave Nezavisne Hrvatske". Stupanjem na presto Josipa II., sina Marije Terezije, nije se ni u emu olak ao srpski polo aj. Hrvatska se za minule opasnosti od turske navale odu ila Srbima novim duhovnim i telesnim progonima. Josip II. je, dodu e, pokazivao izvesnu volju da popravi ono to mu je majka prema Srbima u inila, ali za to nije imao dovoljno odlu nosti. Trebalo je da pro e punih pola veka od nastupa Marije Terezije, pa do dolaska Leopolda II., koji e posle 50 najte ih srpskih godina povratiti srpskim ostacima ona prava, koja je Marija Terezija na zahtev Hrvata ukinula. I za Leopoldovo stupanje na presto Hrvati su vezivali nove nade, da e dovr iti uni tavanje i onoga ostatka pravoslavlja, ali je Leopold prekinuo ovu nepravdu time, to je 28. avgusta 1790. dozvolio sazivanje srpskog kongresa u Temi varu, na koji je poslao svoga izaslanika feldmar ala midfelda sa ovakvom porukom: to se mene tie, drim da je srpski narod i pre rata sa Turcima iveo u Sremu, Slavoniji i Ba koj, a prilikom rata jednodu no u ponovnom osvojenju istih predela uestvovao, te i sad tamo ivi, pa da stoga na te zemlje i najvie pravo ima."


71/169

5/14/2018


Koliko je ovo Leopoldovo priznanje srpskih teritorija mu no odjeknulo u hrvatskim jezuitskim redovima i redovima velika a, nije potrebno isticati, po to je ovima dignuta zavesa ispred mra nihar hrvatskih namera za ne prisvojenjem Srema i Slavonije. ak se ni povjesni dvadesetog veka mo e oteti mu nom utisku iz toga doba i u nemo i ka e: U Hrvatskoj se pojavi silna mrnja na Nijemce . ( Hrvatski List" od. 26. VI. 1939.). Po to je Srbima preko temi varskog crkvenog kongresa zajam en povratak i ostalih srpskih zemalja kada ove budu od Turaka otete, Hrvati su poku ali da se poslu e novom ucenom. Ne rumene i ni malo od stida, oni su pararelno postavili pretenzije na ove zemlje ba u momentu kada se Leopold imao krunisati u Po unu. Izaslanicima koji su bili odre eni da prisustvuju krunidbenom saboru dali su ovlast, da ovi istaknu kralju hrvatske elje za ovim krajevima, im bi se od Turaka povratile. U ovoj novoj igri Hrvati kao i pre nisu uspeli, a ne bi jo u mnogo emu uspeli, da Leopolda II. nije stigla smrt od kozja a posle trogedi nje vladavine. (1. marta 1792). Leopoldov naslednik Franjo II. (1792. 1835.) bio je uglavnom zauzet ratovima sa Francuzima, kao i raznim dinasti kim pitanjima, te se za njegovo vreme nema ta zabele iti, to bi se moglo bitno razlikovati od Leopoldovog dr anja prema Srbima. Skoro bi se to moglo re i za Ferdinanda V (1835. 1848.) koji se i sam, ose aju i se slabim da ponese teret kraljevske krune, odrekao prestola u korist svoga sina Franje Karla, a ovaj u korist svoga sina Franje Josipa. (1848. 1916.). Da nije bilo Srba u Austrougarskoj, hrvatski sabor niti bi imao rezona da postoji, niti bi se sastajao, po to ne bi imao ta da re i. Jer, njegov sav rad i sazivanje padaju u doba, kada se imalo jo koji put izglasati rezolucija o hrvatsko-katoli koj hegemoniji nad Srbima. Tako je bilo od pre 1597. godine, pa do Franje Josipa 1848. godine, da bi zatim ova jezuitsko-hrvatska igra promenila samo svoju formu i pojavila se u obliku Ilirstva". Rezimiramo li celo ovo poglavlje, zaklju ujemo da su se Hrvati od prvih tragova svoje tobo nje samostalnosti, u odsustvu hrabrosti za odluke na bojnom polju, hvatali ucenjiva kog nagodbarstva. U tom poslu, kada je trebalo Srbima zabosti no u le a, nisu birali ni sredstva, ni dru tvo. Me utim, tome mora jednom do i kraj, po to Srbi, kako to re e jedan patriotski list, ne mogu dozvoliti da Hrvati svaknh 20 godina probaju svoj nagodbarskoizdajin ki nagon, i ne mogu dozvoliti da nosioci tisu godi nje kulture sa svojim prijateljima svakih dvadeset godina u ime te kulture" pobiju milion Srba.


72/169

5/14/2018


ILIRSKO ZAKULISJE Kada su za vreme Franje II. zbog njegove slabosti izbijale bune po Austrougarskoj, zagreba ki su aran eri jednom ve to pripremljenom predstavom u hrvatskom saboru otvorili novo polje rada hrvatskim aspiracijama. Po to i pored delomi nih uspeha ipak vekovima nisu uspeli da potisnu srpsko ime, prona li su novi na in za razvodnjavanje srpstva, i izmislili takozvani ilirizam . Ovom novom ideologijom nameravali su da zatupe srpski patriotski ose aj i time stvore odsko nu dasku prema srpskom istorijskoetnografskom prostoru. Da ta predstava to bolji efekat postigne, uspeli su da za jednog od glavnih nosilaca uloga anga uju srpskog patrijarha Josifa Raja i a, koji na toj predstavi ustoli ava hrvatskog bana Josipa Jela i a. Hrvati su mogli zadovoljno trljati ruke jer su znali da e ovom orta kom zajednicom posti i dva cilja, po to e izbrisati srpsko-hrvatsku etnografsku granicu, to im dotle nikada nije po lo za rukom, i mo i e lak e ucenjivati be ki dvor. O tome ilirskom zakulisju uverio se patrijarh Raja i jedva 13 godina docnije, kako emo to malo dalje videti iz njegovog protestnog pisma hrvatskom saboru. Po ev od 1848. ili koju godinu pre, Hrvati su, dakle, udarili u ilirske" talambase samo ovih zato,ve dato biinsceniranih Srbe odvratili od svoje nacionalne linije. I dok su se farisejski zvuci mahinacija razlegali ilirstvom", hrvatski su jezuiti Srbima pod Austrougarskom pripremali no u le a. Predstaviv i be kom dvoru kao da su Srbi sa Hrvatima jedan narod i pozvav i se na onu predstavu u hrvatskom saboru, jezuiti su prodrli sa mi ljenjem, da prestaje potreba, srpske Vojvodine kao samostalne jedinice. S tim u vezi iskrsava plod zagreba ke aran erske ve tine. Franjo Josip po etkom 1861. godine ukida srpsku Vojvodinu, pa Banat i Ba ku pripaja Ma arima, a Srem sa Slavonijom Hrvatskoj. ( Hrvatski List" od 5. VII. 1939.). Ovime je Hrvatska otkrila svoje namere prema Srbima. Kad je ovako kombinovanim akcijama hrvatskim predstavnicima i hrvatskom kleru uspelo ukinuti srpsku Vojvodinu i rasparcelirati je me u Hrvatima i Ma arima, ovo je, razume se, izazvalo mu an utisak u svima srpskim pokrajinama pod Austrougarskom. Pretila je ak opasnost da ne do e do op teg narodnog ustanka u tim pokrajinama. Za to vreme Hrvati su po starom le inarskom pravilu po urili utjelovljenje ovih krajeva Hrvatskoj, a ista ona tobo nja bra a iz hrvatskog sabora, koja su sve dotle palili sve u srpskohrvatskom bratstvu , istakli su sa slu benih mesta da je sremsko-slavonsko stanovni tvo od iskona hrvatsko. Takvima se pridru io i onaj isti Ivan


73/169

5/14/2018


Kukuljevi , koji je do nedavno pre toga tvrdio, kako se samo Srbima mo e zahvaliti, to se jo spominje ime Hrvata. Verovati neverniku i stezati svaku neiskreno pru enu ruku, to su slabe srpske strane, koje su i krive za njegovu tragediju. To je mo da najbolnije pro loga veka osetio patrijarh Josif Raja i kad je video svo zakulisje hrvatske bra e . Zajedno sa njime je to osetio i ceo srpski narod u Austrougarskoj, odnosno na taj na in pro irene Hrvatske, jer su svi hrvatski stale i i njihovo javno mnenje sa saborom na elu pozdravili dr avni akt o ukidanju srpske Vojvodine. Pred ovakvom obmanom, patrijarh je u svome pismu upu enom hrvatskom saboru 1. marta 1861. godine bolno jauknuo i bacio optu bu na la no jugoslovenstvo kao masku u stvarnoj borbi protivu srbo-slovenstva i pravoslavlja. To pismo, pisano skoro pre jednog stole a, jednako je aktuelno svojom sadr inom i danas. Patrijarh Raja i u njemu izme u ostalog dovikuje hrvatskom saboru i ovo: Ja sam dr ao i smatrao da e visoki sabor i i putem pravde i ljubavi i da e se potruditi, da te ki zadatak svoj re i na op te zadovoljstvo sviju naroda, te da tako narodna pravda podjednako stupi u ivot, a me u ovim pravima prvo i najglavnije pravo svoga imena i svoje narodnosti u doma em javnom ivotu. Me utim, ne mogu pre utati, da kao partijarh i arhipastir svih Srba u celoj monarhiji ne objavim visokoslavnom saboru moju tugu i revolt, to iz javnih listova ujem i vidim, da pog ekoji lanovi visokog sabora osobitim pravcem udaraju naro itom svome cilju, koji je, me utim, prema na em ste enom iskustvu providan i neve t." Kada itam u javnim listovima, kako se gospodin veliki upan Kukuljevi na sednici od 29. aprila izvoleo izraziti, da je stanovni tvo vojni ke Krajine isto hrvatsko i vidim da to visokoslavni sabor sa odobravanjem prima, prinu en sam svome revoltu dati odu ka protivu onih neprijatnih te nji, koja vire iza svakoga tvr enja jednoga uva enog i po tovanog lana sabora i jugoslovenskog istoriopisca. Dozvoli e mi se da primetim, kako u trojednoj kraljevini nije samo jedan narod i to hrvatski. Jo je manje u Krajini." Srbi i Hrvati su najbli a bra a me usobom, ali je opet svaki narod imao svoje posebno ime od onoga vremena, kada su u prvo doba istorije zajedno ili u najbli em susedstvu jedan do drugoga iveli sve do danas. Srbi imaju svoju po-sebnu istoriju. Srbi


74/169

5/14/2018


grani ari imaju svoj, a Hrvati, na primer, iz Zagorja ispod Oki a, od Samobora, iz Dragani a, Turopolja itd. svoj jezik. Srbi imaju svoju a Hrvati pismenicu. Ako, dakle, Srbi i slavensku, Hrvati i jesu najbli svoju a bra latinsku a, ipak nisu oni jedan te isti narod i ne mo e se re i da je stanovni tvo Krajine Hrvatsko." iteljstvo Krajine bilo je u po etku ovejano srpstvom, a tek od onog vremena kada je granica na pukove razdeljena, u lo je u nju ne to od hrvatskog naroda." I iteljstvo Like i Krbave, koje se onda kada su ovi predeli od Turaka oteti svojevoljno podvrglo Leopoldu I i karlova kom generalatu, je narod isto srpski narod, kaokarakter i oni spomenuti. Ovaj srpski granibilo arski zadr ao je svoj do dana njeg dana i pored svega toga, to je docnije pod Marijom Terezijom koji deo od njega na silu pounija en, kao to je bio slu aj sa umber anima. Ne znam bi li bilo nu de jo dalje razlagati da narodna imena Srba i Hrvata nisu identi na i da iteljstvo Krajine nije hrvatsko nego ba srpsko, sa vrlo malim i mnogo kasnije nastalim naseljenjem, nego je srpski narod estito u i svojom ratoborno u Krajini temelj polo io. Kada ovu razliku pominjem, ne inim to zacelo da ove narode jednoga od drugog otu im, nego zato da ih ba time u prijateljskom odnosu utvrdim kao bra u, koja se vrlinama svoje bra e dive i ponose i koja jedan drugome ni ega svoga ne name u, ve ime i svetinje svoje bra e kao svoje po tuju i ljube sa aljevaju i one neprilike, koje smo u poslednja vremena opazili me u Poljacima i Rutenima. Pored sve ove bratimske ljubavi i iskrenih odnosa u tome trebaju da stoje oba ova naroda na slovenskom jugu. Hrvatima bi sigurno bilo ao, kada bi im Srbi nametali svoje ime i time ih od njihove istorije i porekla cepali. Na isti na in, ne mogu se bra a Hrvati ni malo uditi to bi Srbima jako ao pasti moralo, kada bi videli da im Hrvati nameravaju nametnuti svoje ime. Srpskom se narodu ve i time ini nepravda, to se Srem i vara dinska regementa protivu svakoga prava i istorije ogla uju nametljivo za sastavni deo Hrvatske. Ova je nepravda sujetna isto tako kao i te nja hrvatiziranja i bila bi za Srbe istina vrlo nemila,


75/169

5/14/2018


ali sasvim neizvodljiva. Jer, Srbi imena svoga koje ima svoju istoriju u svetu i slovenstvu ni za ije ime promeniti nee. Ovo ni za ljubav veliko-ilirstva" ni veliko-jugoslovenstva", ni hrvatstva" sve da im se to silom namerava nametnuti. Isto tako, ne e se oni odre i svoga narodnog karaktera, svojih narodnih obi aja, svojih istorijskih spomenika i svoje proku ane svesti, koju nikada nisu zaboravili, makar da je g ekoji od njih istrgnut iz nedara pravoslavne crkve, u koje idu i pounija eni Srbi.

Ja u ime celog srpskog naroda i u korist op teg ota estva jednog i drugog naroda sabor naju tivije molim, da ovakvim tendecioznim izra avanjima, kao to je bilo ono Kukuljevi evo, ne daje prvenstvo i ne prima ih. U isto vreme se ogra ujem protivu svake nepravde hegemoni nih te nji jednog plemena nad drugim, a osobito protivu toga, ako se srpsko stanovni tvo Krajine namerava proglasiti hrvatskim i takim se smatrati, jer e u takvom slu aju srpski narod, koji stoji u naj vr oj svezi jedne vere, jednog jezika, jedne narodnosti, jednog obi aja, jedne istorije i jedne pismenice, pomo u takve sposobnosti koje mu daje Bog, istorija vekova i njegovo pravo, na i se prinu en povu i drugu ogradu od sva ijeg nasrtanja i sva ije narodno-politi ke hegemonije. Te ograde ne e zacelo biti kadar probiti ni sru iti nikakav napor ni obmana, pa mu se sa one strane Bog zna kakve instutucije i slobo tine obe avale. Uvi aju i da su odgovorni hrvatski ljudi odvi e rano dali izraza svome unutra njem odu evljenju, jezuiti su dali znak da se proliju la ne suze. Nare eno je hrvatskim velika ima iz sabora, da se izvinu patrijarhu, a ostavljeno je vremenu i hrvatskoj vlasti da u ine svoje. Da bi se izme u mati nih srpskih zemalja Srbije sa Crnom Gorom i ovih, dekretovanih Hrvatskoj i njenom uticaju, odnosi to vi e ohladneli, i da bi time bio postignut to ve i rezultat srpskog narodnog razjedinjavanja, Hrvati su na lice navukli masku jugoslovenstva. Tako hrvatski sabor u svojoj 58. sednici od te godine, na dan 10. avgusta 1861. godine progla uje nedavno pre toga primljeni srpski jezik za jugoslovenski i stvara zaklju ak o potpunoj ravnopravnosti irilice sa latinicom u Hrvatskoj. Nikakva bratska sentimentalnost nije rukovodila hrvatski sabor da donese ovakav zaklju ak, ve se ovde radi o ne emu drugom. Nau eni da naturavaju svoje nepopularno ime, a prisiljeni da prime srpski jezik za svoj, pogo en je bio time njihov tobo nji presti . Da im se ne bi reklo kako govore srpski, proglasili su ga


76/169

5/14/2018


jugoslovenskim. Osim toga, verovali su da e srpski narod u onim krajevima promenom naziva imena lak e zaboraviti na ono to je bio i to jeste. Sve to, razume saim zadnjim mislima, da se privedu katolicizmu. pomo , se, koja je za katoli ku akciju u srpskim krajevima S odobzirom Rima i pak na austrougarske vlade davana, postao je pravi hrvatski jezik zaista neupotrebljiv, kao to se to vidi iz one pesme, citirane u ovoj knjizi, gde se govori o osnovima hrvatske pismenosti i knji evnosti. Da li je ono bio prvi srpski protest protivu tendenciozne hrvatske propagande i poku aja naturavanja svoga, kako se vidi Srbima nepopularnog imena, ili je takvih i pre patrijarha Raja i a bilo, ne mo emo pouzdano znati. Znamo, me utim, pozitivno ovo: Da su vode i Srbi bar za vreme zajedni kog ivota u Jugoslaviji podigli glas samo protivu izvrtanja istorije, kojim je pritajeno usta tvo vaspitavalo svoje hrvatske itaoce i spremalo ih da u danom momentu svim svojim uro enim krvolo tvom izvedu vekovne te nje za istrebljenje Srba, srpstvo bi u tedelo mnogo krvi i suza najrasnijeg dela svoga naroda. Ali, Beograd. je, sem izvesnih izuzetaka bio gluh i nem. A ovi asni izuzeci, poput onih iz redova Srpskog Kulturnog Kluba, bili su u interesu javne bezbednosti i poretka u dr avi , odnosno u interesu dr ave Jugoslavije nemilosrdno proganjani ako bi digli glas da je srpstvo u opasnosti. To u najvi e slu ajeva ba od tih istih Hrvata, koji su svoje stvarne ose aje maskirali foteljama visokih dr avni kih polo aja. Patrijarh Raja i nije mogao iveti vi e nego obi an smrtnik, da bi neprestano stajao na srpskoj stra i sve do Jugoslavije i za vreme nje i neprestano odbijao hegemonisti ke napade, esto puta od onih Hrvata, koji su jeli ili eleli jesti srpski hleb, a istovremeno bili najogor eniji neprijatelji srpstva. Na ovom mestu moram naglasiti, da je Eugen Kvaternik, vo a frankovaca u hrvatskom saboru, kolovan srpskim parama, koje je njegov otac primao kao platu nastavnika u zagreba koj pravoslovnoj akademiji. ( Hrv. List" od 7. VIII. 1939.). to se ti e Ante Star evi a, mo da on i ne bi razvio onakvu otrovnu ideologiju da su mu Srbi usli ili molbe. On je odmah po zavr enim studijama podneo molbu zagreba koj pravoslovnoj akademiji da ga anga uje za nastavnika. ( Hrv. List" od 8. VIII. 1939.). Kad tu nije primljen, obratio se 20. avgusta 1851. godine Visokokne evskom pope iteljstvu u Beogradu sa molbom da ga primi za katedru matematike na beogradskoj visokoj koli. U toj svojoj molbi Star evi ne ka e da je Hrvat, ve doslovice veli:  drim dosta napomenuti samo to, da sam rodom Lianin. Na kraju molbe, koja je primljena pod brojem P. 981 od 30. VIII. 1851. godine u Beogradu, Star evi


77/169

5/14/2018


uverava srpsku vladu, da e rije ju i inom odgovoriti o ekivanju visokog pope iteljstva, pa zavr ava: Visokog pope iteljstva ponizan sluga Antun Star evi doktor iz mudroslovlja." ta bi tek bilo da je Josif Raja i neposredno pred srpskom tragedijom iz 1941. godine ustao iz mrtvih, pa pro itao brda najordinarnijih neistina suvremene hrvatske povijesti ? Da li bi patrijarh mogao dovoljno iskaliti svoj gnev za tolika izvrtanja, koja su naro ito od 1934. godine pa do sloma iz Zagreba fabrikovana. Me u tako skovanim la ima pala bi mu u o i naro ito jedna, koja se doti e njegovog doba. To je ona objavljena u Hrvatskom Listu od 1. VI. 1939., gde suvremeni hrvatski povjesni ar ve po pravilu gusarenja po srpskoj pro losti opisuje bitku kod Srbobrana u Ba koj (1849.) i pripisuje je, razume se, hrvatskoj hrabrosti i Hrvatima. O tome hrvatska povijest ovako mahnita: Do velike bitke do e opet kod Sentoma a, g e je Percel izgubio 4.000 ljudi. Iza ove pobjede osvoji Jela i Ba ku sve do Franjinog prokopa. I sami trezveni Hrvati morali su se najednom na i u udu od tolike hrvatske hrabrosti, koju suvremeni najednom odnekud izvuko e iz bujne ma te svojih istorijskih romansijera, to u svojoj nevaspitanosti otera e tako daleko, da dopre e ak u Sentoma i tamo po ini e uda od juna tva . Povjesni ar , dodu e, izbegava ne samo da doda kako je Sentoma u stvari Srbobran, a jo manje odakle mu to ime. Po to se do Jugoslavije nije rodio jo koji patrijarh Raja i i kako se to za vreme Jugoslavije zbog propisa zakona o javnoj bezbednosti i poretka u dr avi nije smelo re i, govorimo to sa izvesnim zaka njenjem i dovikujemo: Nije istina! Nije istina isto onako, kao to ste ispisali brda neistina, na kojima ste posadili takozvanu suvremenu hrvatsku povijest , pa tako obmanjujete svet o bitci i kod Srbobrana. Jer da je to bila pobeda va ih predaka, ne bi se ovo ba ko mesto prozvalo Srbobran, nego Hrvatobran. Da ih potsetimo: Za vreme ma arske bune 1848. godine, odigrava se ona jezuitska predstava u hrvatskom saboru, o kojoj smo malo pre uli. Veruju i da time imaju srpsku legitimaciju u d epu, Hrvati su se uputili u Be da tamo iznude nove priloge svome tisu godi njem pravu . Izborom Josipa Jela i a, oni su verovali da je time i Srbima nametnut hrvatski vo a. Ovo se, me utim, Srba nije ni ta ticalo, jer je Franjo Josip ukazom od 15. decembra 1848. godine potvrdio izbor Josifa Raja i a za srpskog patrijarha, a Stevana upljikca za srpskog vojvodu. Zbog stalnog pritiska ma ariziranja, Srbi se nisu odazvali ma arskom pozivu za pomo u pobuni, ve su se pridru ili carskoj vojsci. Po to se Ma arska nalazila u pobuni, Franjo Josip je vi e de jure nego de fakto titularno postavio Josipa Jela i a za komandanta trupa u Ma arskoj, kojih nije ni bilo. Me utim,


78/169

5/14/2018


on nije ni u jednoj prilici komandovao srpskim trupama iz razloga to su ove bile neposredno podre ene svojim narodnim srpskim vojvodama. Ba ka je bila srpska operaciona zona, gde su Srbi uz nov anu pomo kneza Mihajla Obrenovi a branili srpski ivalj. Kada su Ma ari, me utim, po eli klati srpski ivalj i paliti srpska sela po Ba koj, poslao je knez Aleksandar Obrenovi 10.000 srpskih vojnika iz Srbije, pod vodstvom vojvode Stevana Kni anina koji se sa Ma arima sukobio kod Sentoma a i tu ih potpuno razbio. To je bio motiv, da se Sentoma prozove Srbobranom. Usta ki povjesni ar iz 1939. godine konstrui e novu la i smatra to je Jela i protivu Ko uta Lajo a (Kossuth Lajos, Monok, 1802. Torino, 1894.) komandovao hrvatskom vojskom, da time Hrvatima pripadaju i nezavisni srpski uspesi, postignuti vojskom iz Srbije i srpskih zemalja pod Austrougarskom, rukovo enom srpskim vojskovo ama. Pogledajmo malo, kako je posle ma arskog sloma (koga su iznudili Rusi pod Nikolom II. i naterali Ma are da im kod Vilago a 1849. polo e oru je) u Be u ocenjena hrvatska, a kako srpska pomo i hrabrost: Godine 1852. zabranilo je ministarstvo hrvatsku zastavu, a mjesto hrvatskog jezika uveden je u kolama i javnim uredima njema ki jezik. (»Hrvatski List od 2. VII. 1939.) Kad Rusi pokorie Maare, car Franjo Josip godine 1849. carskim patentom ustanovi za svoje Srbe posebno vojvodvtvo Srbiju, koja obuhvati Srem, Banat, Baranju i Ba ku. (Zagreb: 1894. Srbi u davnini str. 173)

Povodom osnivanja srpskog vojvodstva 1849. godine, potpisao je car Franjo Josip sa jo devet austrougarskih ministara carski patent i o karakteru srpskih zemalja u tome vojsvodstvu a dana njoj Nezavisnoj Hrvatskoj" doslovice rekao i ovo:

Srem, u kome gotovo isklju ivo sve sami Srbi obitavaju, jeste za ovaj narod od preuzvi  ene va  nosti kao zemlja porekla prvih njihovih doseljenja, kao mesto njihovih najosobitijih istorijskih opomena i svetitelja." (Carski patent od 1849. g. Str. 20) Ova dva dr avna akta daju sami odgovor hrvatskim povijesnim skorojevi ima o tome, kako je ocenjena srpska, a kako hrvatska hrabrost kod ugu ivanja ma arske bune. Da li je Josip Jela i hrvatski ban (prema Hrv. Listu od 2.VII. 1939.) ba radi toga 1859. godine poludeo i umro, to se ne mo e znati. Ako je pak to bio uzrok njegove smrti, mogao je samo malo sa ekati, pa da 1861. godine vidi, kako se hrvatska elja ipak ispunila i kako se be ki dvor za ona srpska uda od juna tva


79/169

5/14/2018


ovima odu io ukidanjem njihove Vojvodine, koja je postala poklon katoli kom rtveniku izme u Hrvata i Ma ara. To je bio rezultat kombinovane akcije hrvatskog jezuitizma i takozvanog Ilirstva". U formi la nog bratstva, hrvatsko jezuitsko zakulisje navuklo je time uspe nu masku. Mo e li ina e na i opravdanje ona vekovna srpska slabost u dodiru sa Hrvatima, radi ijeg smo bratstva izgubili najrasniji deo svoga naroda, a da smo od takozvanog bratstva dalje nego smo ikada bili. Jer, oni su se bratstvom slu ili samo onda, kada su se trebali zaleteti u srpski etnografski i istorijski prostor. Kroz ovakvu prizmu treba posmatrati i trosmajera (Josip Juraj Strossmayer, Osijek 1815. akovo 1905.), ija je povr ina bila ve to prekrivena blefom tobo njeg bratstva i jednakosti, dok mu je unutra njost sakrivala novi katoli ki lanac, koji je u re iji Zagreba trebao da stegne u svoje karike ne samo ostatak pravoslavnih Srba u Hrvatskoj, nego mo da i izvan nje. Ta je injenica hrvatskoj istoriji, izgleda, dobro poznata, pa zato vidimo u hrvatskoj povijesti" o trosmajeru ove redove: Tragino je za njegovu uspomenu i to, to se poslije njegove smrti pozivaju na njega i njegov rad razni neprijatelji hrvatskog naroda (ovde misli na Srbe), koji svojim radom i pogledima sigurno ne bi nali odobrenje ni kod samog trosmajera." ( Hrv. List" od 6. 7. 1939.) Zagreba kim Slu benim Novinama broj 182 iz 1893. godine omaklo se priznanje, da je Kamilo Drajfus (Camille Dreyfus i André Berthelot: ''La Grande Encyclopédie", 31 tom 1886. 1902.) govore i o Austrougarskoj rekao, kako ova ima pod sobom Hrvate, koji su plemenom i jezikom Srbi. Ovo to je Drajfus tek tada otkrio" znali smo mi odavno, a znali su to i Hrvati. Naro ito Hrvati jani ari. Mo da samo Drajfus nije znao ta su sve dotle Hrvati preduzimali, da on ili ko drugi ne bi mogao zapisati takvo injeni ko stanje. Jo manje je mogao znati, da su Hrvati u tima naporima ve inom upotrebljavali i takva sredstva, koja su ne samo nedozvoljena, nego i sa gledi ta narodne asti nemoralna. Ovde spadaju sve one otima ke izjave, formulisane po svima pravilima lukavog Zagreba, u kojima se poku ava ne samo opovrgnuti fakat da u srpskom narodu ima pleme koje se zove Hrvati, ve se pored kra e narodnosti pribegava teritorijalnim provalama, kako to videsmo iz klasi nog primera sa upanom i lanom hrvatskog sabora Kukuljevi em. Ali, lakoumnim, nemirnim i nepostojanim Hrvatima, kako re e austrijsko ratno ve e u Gracu ( Hrv. List od 18. 6. 1939.), nije bilo te ko da u svojim izjavama ili odlukama esto puta idu iz krajnosti u krajnost. Oni su bili u stanju da za nekoliko dana ili nedelja u gledanju na srpske probleme postignu potpunu dijametralnost ve prema tome, kako im kad treba.


80/169

5/14/2018


Posle u nog protesta srpskog naroda i njegovog patrijarha protivu poku aja da se ukinutoj srpskoj Vojvodini prika i hrvatska firma, hrvatski sabor kao nosilac ilirskog spustio je ni njice an i uputio predstavnika Vrban i a zakulisja, na proslavu 100-godi Maticesvoga Srpske. Razumljiv Slavoljuba je interes vladao za referat, kojega je imao podneti saboru o zapa anjima, koja je me u Srbima uo io posle parcelacije Vojvodine me u Hrvate i Ma are. Sude i po stenografskom zapisniku sa 77. saborske sednice od 6. oktobra 1861. godine, sabor je odu evljeno primio Vrba i ev referat. Me utim, da li je ovde likovalo stvarno odu evljenje ili lukavstvo Zagreba, to se iz pra njavoga zapisnika ne mo e videti. Tek, Slavoljub Vrban i je o Sremu izgovorio, a hrvatski sabor aplauzom odobrio ovu izjavu: Odlikovan povjerenjem visoke ove ku e (hrvatskog sabora) da od strane sabora prisustvujem stogodi njici koju je priredila Matica Srpska u slavu svoga utemeljitelja i mecene srpske literature Save Tekelija, smatram za du nost ovu visoku ku u izvijestiti o duhu, kojim se je ta svetkovina obavila i koji tamo kod na e bra e vlada. Uprkos sjemena razdra ivanja i nesporazuma, koje su ov e nekoja gospoda velikim trudom zasijala, da omraze jednokrvnu bra u Hrvate i Srbe, ipak sam svuda velikim sa ustvom i mogu re i bratimski primljen bio, a u svakoj se je prilici pokazalo, da u bra i Srbima nije utrnulo uvstvo bratimstva i da se kod njih sve vi e u vr uje pomisao, da nam samo u slozi le i spas.

Ja sam se trudio da bojazan onu, koju su nekoja gospoda radi Srijema trudila se on e probuditi, kao da Hrvati nastoje oteti Srbima Srijem, koji je svakome Srbinu svetinja po  to su tamo sahranjene mo  ti njihovih narodnih svetaca, kojima se klanja Srbin sa jedne i druge strane Save. Trudio sam se rekoh, da raspr  im ovu brigu i da ih uverim, da Hrvatima nije do drugoga stalo, nego da u te  kim ovim vremenima brane i  uvaju Srijem od svakoga tu instva, a  im srpska Vojvodina opet stupi u  ivot,  to svaki Hrvat kao i Srbin  eli, da e ga kao amane  ista i nepokvarena bra i Vojvo anima povratiti. (Gromoviti:  ivio!)  Tako Slavoljub Vrban i i hrvatski sabor o Sremu. Ko ne poznaje hrvatski jezuitizam i ilirsko zakulisje, na ao bi u ovim izjavama mnogo ega, to bi moglo li iti na bratstvo. Stvarnost je, me utim, druga ija. Jer dok je srpski narod kroz tolika stole a uspevao da o uva svoju i hrvatsku narodnost, kako to Kukuljevi pred hrvatskim saborom re e, sada se nad Sremom liju


81/169

5/14/2018


krokodilske suze i Srbe te e kako je to samo zato, da bi Hrvati tobo e sa uvali Srem od tu in tine, pa kada ta opasnost mine, da e ga ista i nepokvarena i Srbima sa uvati tu u bra budu nost! povratiti . Kao da neko bez vlastite pro losti mo e Kako su Hrvati ispunili sve ano obe anje svoje i svoga sabora, vidi se iz te kih decenija, koje je sremski narod zajedno sa ostalim srpskim narodom pod Hrvatima pre ivljavao sve do 1918. godine. Vidi se po tome, to su iste one srpske narodne svetitelje o kojima govori Slavoljub Vrban i 1941.-1942. najpre oplja kali, pa ih zatim prebacili preko Save. Osvedo ili smo se i po tome, to su prestonicu Zmaj Despota Vuka Slankamen, prestonicu or a II. Brankovi a Kupinovo i prestonicu Jovana Brankovi a Berkasovo podvrgli bombardovanju i strahovitom versko-duhovnom teroru. Najzad, uverili smo se i time, to su sedi te prvih srpskih patrijarha (Zagreb 1894.: Srbi u davnini" str. 214) Sremsku Mitrovicu, mimo Poglavnikove izjave da nikada u povijesti" nije Hrvatima pripadala, ipak slu beno prozvali Hrvatskom Mitrovicom.

HRVATSKA STATIST IKA TENDENCIJA Godine 1893. bilo je po ra unu Obzora (broj 258 iz 1893.) preko 8.000.000 Srba. Kada je ovaj srbo derski organ hrvatskih jezuita na izmaku 19. veka prona ao ovaj broj Srba, mi bi imali razloga toj cifri dodati jo koji milion, jer nam je poznato, da je Obzor izbegavao pohvaliti se srpskom snagom. Me utim, interesantno bi bilo sada uti od njegovih usta kih naslednika, ta misle o dana njem broju Srba. Mi bi ovde mogli ponoviti onu iz narodnih pesama: Kud se zdede car Nemanje blago?! . Jer svega 17 godina posle ovoga Obzorovog lanka, vr en je 1910. popis pu anstva , koji je mimo volje stanovni tva obuhvatio zemlje pod dana njom Nezavisnom Hrvatskom". Tim je popisom na eno, da u tim krajevima ima svega 1.569.848 Srba. Ostalo je Obzor sa zagreba kim jezuitima pokatoli io ili klasi no utajio. U isto vreme ivelo je na istoj teritoriji 2.476.575 Hrvata, ra unaju i u ovom broju i Srbe katolike okce. to se tie teritorije na kojoj su Srbi apsolutnom veinom iveli, srpsko-hrvatski odnos na teritoriji docnije  Nezavisne Hrvatske" bio je 70:30 u korist Srba. U ovih 30% hrvatskog prostora ura unati su i okci mada oni tamo ne spadaju. Ovih okaca bilo je prema ma arskom popisu iz 1840. godine 297.747. Hrvatska statistika za 1910. godinu priznaje, dodu e, na strani 12 da su se okci i Hrvati do nedavno razlikovali, ali ih kona no i


82/169

5/14/2018


mimo njihovog pitanja, zbog toga to su pripadnici katoli ke vere svrstava u red autohtonih Hrvata. Piscu je, me utim, poznato vlastitim posmatranjem na licu mesta, a o tome se do nekoliko godina uveriti ko je sela hteo, da su okci siroma ne hrvatske doseljenike obiunazad no na mogao krajevima njihovih stavljali pod poseban pojam, nazivaju i ih Hrvatima, kao da govore o tre em licu. Bija e dakle po Obzoru" na izmaku XIX. veka osam miliona Srba. Po hrvatskoj statistici iz 1910. godine, kojoj kao i mnogim hrvatskim tendecioznostima ne verujemo, ovaj broj, ukoliko se odnosi na hrvatske zemlje", opao je na svega 1.569.848 Srba. A ve sada ih po usta kim na elima i po njihivom u enju nema ni jednoga. Eto, to je rezultat srpsko-hrvatskog bratstva i proganjanja svih onih istinskih srpsko-slavenskih rodoljuba, koji su za vreme naj e e hrvatshe propagande u Jugoslaviji vapili da je srpstvo u opasnosti. Imamo razloga da ne verujemo hrvatskoj dr avnoj statistici iz 1910. godine kao i svima onima docnije jer znamo da je stotinama godina le inarila po srpskom istorijskom i etnografskom prostoru. S pravom smatramo, da su Hrvati onoj cifri od 1.569.848 Srba morali dodati mnogo i mnogo, pa da broj anost Srba u njihovoj statistici bude realna. Verovatno e se i tome pitanju posvetiti posebna pa nja i ta nom ra unicom utvrditi broj Srba, koje nam Hrvati duguju. Zadovoljimo li se, me utim, hrvatskom statistikom, trebali bi da po hrvatskoj ra unici vidimo, koliko su osnivanjem Nezavisne Hrvatske preuzeli srpskih du a na bratsko uvanje". O prirastu srpskog stanovni tva hrvatska statistika na strani 12 doslovce veli: Nije tako povoljan odno aj za Srbe, jer je njihov porast bio za 147.209 du a, ili za 29.50%". Ova jadikovka o Srbima navodi nas da ka emo koju o naporima, koje Hrvatska decenijama ini, da bi spre ila takozvanu bijelu kugu (spre avanje poro aja), da bi to manje kosila po Hrvatskoj, a naro ito u okadiji. Matemati ari su izvodili iz ra una verovatno e vreme, za koje e okadija izumreti, a jedan slavonski list napisao je po etkom 1939. go-dine ovo: » Bijeloj kugi" naj ire je polje rada ba okadija. Za ljubav ljepote i dopadljivosti, kult majke i uzvi enost koja je za to ime vezana, opadao je i opada danomice. Rijetke su okice i oka ke porodice sa vi e od jednog ili najvi e dva djeteta. « Jedan drugi slavonski list napisao je povodom ovoga prvoga nekoliko nedelja docnije:


83/169

5/14/2018


»Mi priznajemo da postoji bijela kuga" i da je ona jedno od onih zala, to uni tavaju okadiju. « Ovo je bilo potrebno da se zna, kako bi se objasnilo odakle onaj hrvatski prirast u razmaku od 1880. do 1910. godine kad nam je poznato za toliko opadanje nataliteta i borbu protivu bijele kuge" u hrvatskom narodu. Za ovo treba tra iti obja njenje u injenici, da ove tri decenije spadaju u ona doba istorije Srba pod Austrougarskom, kada su na hrvatskom rtveniku prina ani rimskoj crkvi. Eto, otuda je onaj prirast hrvatskog stanovni tva u razmaku od 1880. do 1910. U tom prirastu nalaze se i oni Srbi, koji su ko zna iz kojih razloga spa avanja ivota ili ivotne egzistencije, sa neopisivim gnevom u du i i suzama u o ima morali napu tati veru svojih otaca i prilaziti veri, sa kojom su se tek njihovi daljnji potomci mogli izmiriti. To je bilo zlatno doba hrvatske statistike. to se, me utim, ta naduvena statistika ne mo e pohvaliti ni etvrtinom ovoga prirasta za razdoblje 1910. 1940., ne le i krivica do Beograda, jer on u te krajeve nije slao beogra ane da vr e popis, nego je to rezultat vremena, kada srpski narod u ovim krajevima prisilnim pokatoli avanjem nije bio materijal za prirast hrvatskog pu anstva . Na ovome mestu moramo se dota i predavanja nekakvog hrvatskog novinara (Ivana Ambrozi a), odr anog po etkom marta 1943. godine preko zagreba kog radija (hrvatski: krugovala") o temi: Suzbijanje bijele kuge u Hrvatskoj". Novinar" na kraju svoga predavanja konstatira" da za bijelu kugu" niko drugi nije kriv doli glavom" Beograd! Najzad, ipak likuje konstatacijom, da je statistika prirasta u Nezavisnoj Hrvatskoj" pokazala za dve godine aktivu. Mi smo bili nau ili da Zagreb baca krivicu na Beograd i onda, kada ne padne ki a na vreme ili kad odvi e pada i to nas mnogo ne interesuje. Ali, ovo predavanje moramo sravniti sa iskazom ena izbeglica od Sanskog Mosta, koje su kratko vreme posle njegovog predavanja preba ene iz zemunskog logora u Beograd. One ka u da su Hrvati otpo eli sa novim na inom jani arenja time, to oduzimaju svu malu decu od njihovih roditelja i sme taju ih po ka-toli kim samostanima, gde u njih ubrizgavaju otrov jezuitizma. Razume se, na taj na in gospon novinaru , da vam se mora pokazati plus u prira taju! Samo budite bar hrabri, ako ve nemate po tenja, pa priznajte da je taj prira taj hrvatskog pu anstva pribavljen usta kim no em a srpskom krvlju! Upotrebimo li ipak hrvatsku ra unicu kao pribli nu, to nije slu aj, pa broju 1.569.848 Srba pribrojimo blizu 30%, onda i po njihovom ra unu duguju srpskom narodu okruglo 2.000.000 srpskih du a. Mi iz statistike od 1931. godine, me utim, znamo da je na teritoriji docnije Nezavisne dr ave Hrvatske ivelo preko 2.500.000 Srba, a najzad nam je poznato, da su Hrvati zatekli na dana njoj svojoj teritoriji preko 3.000.000 Srba. Po to su usta i zatrli


84/169

5/14/2018


srpsko ime, najnovija hrvatska statistika likuje velikim hrvatskim prira tajem" i po njoj bi izgledalo, kao da je svaka ona hrvatska nerotkinja iz udru enja Bijele kuge mogla za dve godine roditi po 10 Hrvata. Usporedbe radi, ne e biti suvi no da pogledamo, kako su Hrvati u toj statistici iz 1910. predstavili po srezovima broj Srba i svoj. Srba

Hrvata

5.271

12.900

2. Donji Lapac

15.995

1.423

3. Gospi

16.771

17.468

4. Gra ac

19.234

7.383

5. Korenica

16.297

5.881

6. Oto ac

17.079

18.038

7. Peru i

3.616

17.325

8. Udbina

9.588

3.519

96

15.397

1. Brinje

9. Senj 10. Crikvenica 11.

23.860

abar

7.312

12. Delnice

20.959

13. Ogulin

21.436

2.343

14. Slunj

24.612

21.655

15. Su ak

317

29.024

16. Vojni

25.710

9.826

2.339

14.213

17. Vrbovsko 18. Grad Bakar 19. Dugo selo


1.922 21.281

85/169

5/14/2018


20. Dvor

23.664

15.328

21. Glina 22. Jaska

29.074

27.516 38.589

396

37.519

23. Karlovac 24. Sv. Ivan Zelina 25. Kostajnica 26. Velika Gorica 27. Petrinja 28. Pisarovina

32.346 18.812

10.371

1.381

47.577

16.456

20.549

4.734

17.422

29. Samobor

27.070

30. Stubica

37.212

31. Sisak

1.002

32.026

22.718

3.778

33. Zagreb

4.050

101.509

34. Ivanec

236

40.667

32. Topusko

35. Klanjec

28.945

36. Krapina

32.052

37. Ludbreg

1.775

33.469

38. Novi Marof

32.918

39. Pregrada

33.245

40. Vara din

241

50.918

41. Bjelovar

15.227

44.524

1.911

30.351

5.977

16.346

42.

azma

43. Gare nica


86/169

5/14/2018


44.

ur evac

633

50.940

10.818 1.672

6.572 16.460

47. Koprivnica

5.088

33.813

48. Kri evci

3.112

58.376

49. Slavonski Brod

4.510

42.686

50. Novska

7.883

16.609

51. Daruvar

10.931

4.889

52. Slavonska Po ega

12.002

31.753

53. Nova Gradi ka

12.018

37.019

54. Pakrac

19.491

9.300

akovo

4.337

27.180

56. Donji Miholjac

1.734

17.524

57. Na ica

6.681

22.221

58. Slatina

15.157

13.029

4.393

21.414

60. Osijek

14.356

36.026

61. Ilok

11.953

5.488

62. Irig

18.331

1.816

63. Sremska Mitrovica

27.022

4.986

64. Ruma

22.956

3.730

65. Stara Pazova

24.262

5.670

66.

id

14.155

11.309

67. Vukovar

14.896

10.363

45. Grubi no Polje 46. Kutina

55.

59. Virovitica


87/169

5/14/2018


68. Vinkovci

4.219

25.494

69. Zemun 70. upanja

35.134 1.395

3.092 29.045

753

3.226

3.553

1.889

35.081

11.875

6.396

300

13.589

150

554

14.522

17.287

222

9.352

12.487

79. Vi egrad

11.839

474

80. Bijeljina 81. Br ko

40.925 18.649

40 21.643

82. Gra anica

13.079

46

83. Grada ac

20.491

17.689

84. Kladanj

3.480

893

85. Maglaj

15.832

1.702

86. Srebrenica

15.432

71. Grad Petrovaradin 72. Grad Sremski Karlovci 73. Sarajevo 74.

ajni e

75. Fo a 76. Fojnica 77. Rogatica 78. Visoko

87. Tuzla

9.269

11.641

88. Vlasenica

19.887

89. Zvornik

26.169

123

90. Banja Luka

45.108

13.894

91. Bosanska Dubica

21.384

1.200


88/169

5/14/2018


92. Bosanska Gradi ka

30.143

2.801

93. Bosanski Novi 94. Derventa

22.389 23.170

1.007 30.091

95. Kotor Varo

15.088

4.385

96. Prijedor

26.150

3.062

97. Prnjavor

28.202

374

98. Te anj

24.262

8.260

99. Biha

10.864

3.362

100. Bosanska Krupa

28.636

81

101. Bosanski Petrovac

32.326

1.394

102. Cazin

9.323

1.531

103. Klju

20.718

832

104. Sanski Most

23.598

4.656

105. Bugojno

15.289

15.869

106. Glamo

15.795

1.074

107. Jajce

15.932

8.122

108. Livno

15.817

20.401

35

7.735

4.140

10.342

19.599

2.391

112. Zenica

5.276

5.554

113.

ep e

2.597

771

114.

upanjac

1.122

19.179

15.978

114

109. Prozor 110. Travnik 111. Kulen Vakuf

115. Bile e


89/169

5/14/2018


116. Gacko

9.667

84

117. Konjic 118. Ljubinje

3.989 8.527

8.437 3.886

119. Ljubu ki

231

39.131

120. Mostar

10.443

40.591

121. Nevesinje

16.550

851

9.101

5.809

123. Trebinje

16.294

788

124. Benkovac

25.433

18.512

125. Dubrovnik

1.043

36.209

39

26.240

1.450

40.568

29.572

25.081

52

29.192

24.791

7.684

16

27.487

132. Sinj

9.123

47.681

133. Split

1.275

94.594

134. Bra

8

22.556

7.837

48.075

4.209

66.629

487

14.926

122. Stolac

126. Hvar 127. Imotski 128. Knin 129. Ko r ula 130. Kotor 131. Makarska

135.

ibenik

136. Zadar 137. Metkovi Svega:

1.569.848 2.476.575 Napomena:


90/169

5/14/2018


Svega (excel): Kod Psunjskog

1.569.858 2.469.545 10

+6.980

Zadr imo li se na ovoj hrvatskoj statistici od pre tri decenije, kada nisu imali razloga lukavom jadikovanju, kako su tobo nji srpski kufera i preplavili hrvatske zemlje i time utjecali na dr avnu statistiku Hrvatske kao dela Jugoslavije, pa bacimo li pogled ne toliko na krajnju cifru kako su je oni izneli, ve na etnografsku kartu onoga vremena, dolazimo do zanimljivog rezultata, koji baca pravo svetlo na srpsko-hrvatski odnos u zemljama od kojih je sagra ena Nezavisna dr ava Hrvatska . Ovde ne zasenjuje ne to ve i broj Hrvata, ve naro ito pada u o i, da su Hrvati iveli i da ive na svega jednoj etvrtini teritorije, koja se docnije nazvala Nezavisnom Hrvatskom. Ostalo je srpsko. Imaju i to u vidu, Hrvati su jo od aneksije Bosne i Hercegovine umetni kim marom krojili srezove tako, da u to ve em broju srezova postignu hrvatsku ve inu. U tome poslu nailazili su na nepremostivu smetnju koju im je inio neprekidni srpski etni ki lanac, pa su morali hteli ne hteli, dozvoliti da od ukupno 132 upravne jedinice Srbi ostanu u ve ini u 61, odnosno 46% svih nazovi hrvatskih srezova.


91/169

5/14/2018



92/169

5/14/2018


ISTORIJAT UJEDINJENJA I NJEGOVE POSLEDICE Iako dockan, bilo je najzad vreme, da se pred srpskim narodom iza e sa istom istinom, jer e ta istina skinuti masku sa jezuitsko-hrvatskog lica i time mu ki re i, da je hrvatska ve ina tobo nje bratstvo smatrala mogu im samo tako, da se hrvatski prostor i jezuistki uticaj pomere prema is toku. Ovo je hrvatsko pravilo kako u doba dobrih , tako i u vremenima r avih srpsko-hrvatskih odnosa. Kod Srba se, me utim, i u vreme svih tih nasrtaja provla i svetla nit, koja karakteri e svaki vite ki narod. Kad su im Hrvati posle Tomislavljevog otcepljenja koji put po uputstvima iz Rima i rukovo eni zadnjim mislima neiskreno pru ali ruku, Srbi su je i mimo saznanja da se iza nje krije novi jezuitski nasrtaj, ipak prihva ali. Verni datoj re i, Srbi se radi toga nikada prema Hrvatima nisu na li u polo aju napada a, ve samo u polo aju napadnutoga i u polo aju pravedne nu ne odbrane svoga imena i svoga istorijsko-etnografskog prostora. Nesre a dakle, u koju su Srbi mnogo puta upadali na toj strani, mo e se tuma iti ne samo time, to su se trudili da Hrvate mimo svih njihovih nedostataka smatraju narodom, ve i usled bole ivosti srpske istorijske nauke, koja je Hrvatima u tolikoj meri koristila da su srpski istori ari tek iza hrvatske grmljavine po eli ose ati gri u savesti, pa je tako profesor beogradskog univerziteta V. Popovi strani 382postigao svoje knjige Istorija srednjeg veka" napisao: Na brojno na mali narod je opteistorijski znaaj, koji mu je vie priznat u javnom mnenju Evrope, nego u njegovoj istorijskoj nauci." Na e stradala tvo ne mo e se pripisati isklju ivo razvoju doga aja, koji su neposredno predhodili estom aprilu 1941. godine. Uzalud e biti tra enje neposrednih uzroka u blizini ovoga datuma, ako se ne posegne malo dublje u pro lost, koja dopire ak do prvih tragova na eg narodnog ivota na prostoru, koji je sticajem docnijih prilika sve ja e bio izlagan stalnim nasrtajima. April 1941. samo akordAnte zakulisnog koncerta, je uvertira mnogo starijeggodine datuma negoje zavr to je ni u nauci Star evi a zabele ija eno, da je srpskohrvatsko bratstvo na bazi jednakosti nemogu e, a pretposlednja etapa onome to je sledovalo iza 6. aprila 1941. godine svakako je osnivanje Jugoslovenskog Odbora , kada mu je tokom rata 1914. 1918. nesre om srpskog naroda na elo stao jedan od sledbenika Star evi eve nauke. Suprotnosti Jugoslovenskog Odbora i Nikole Pa i a u pogledima na re enje srpskog istorijskog i etnografskog problema posle zavr enog rata, iako tobo e u interesu ne ega ve eg ve to zata kavane, bile su u narodu evidentne. Jer


93/169

5/14/2018


srpski narod tokom tolikih ratova nije rtvovao najbolju svoju decu, da bi se rezultatima tih nad ove anskih pregnu a na jevtin na in omogu ila sloboda sledbenicima Star evi eve nauke, o kojoj su oni, ali sa svoga stanovi ta vekovima sanjali. Nikola Pa i ne samo to nije eleo da se u sklopu srpske dr ave uklope i takvi inioci, sa kojima bi saradnja, obzirom na nejednak stepen nacionalne pripreme bila nemogu a, nego je bio i protivnik stvaranja takvog srpskog geografskog oblika, koji bi prevazilazio srpski istorijsko-etni ki prostor. Trumbi je, za razliku od Pa i a, sve svoje napore upregao u akciji da malu Hrvatsku uklopi u austrougarsko odpadni tvo namenjeno srpstvu, kako bi ova usled etni ke bliskosti kvasca, za svoje posebne interese. zato to je Austrougarska suodigrala ena na ulogu rasprodaju Trumbi je na tetu srpstvaI uspeo da u Versaju (Versailles, Versajski mirovni ugovor 1918. kraj I. sv. rata) ne samo prika i Srbiji kajkavsku Hrvatsku, nego da nje radi Srbija izgubi svoje samostalno dr avno ime i da svoj ogromni nacionalni kapital ulo i u jednu problemati nu orta ku zajednicu, gde nametnuti orta i ni ta nije imao da ulo i, sem svoje vekovne zavisti i opre nih pojmova srpskoj nacionalnoj du i. Iz pro log svetskog rata (1814. 1918.) Srbi su iza li kao pobedioci sa bojnog polja, ali su stvaranjem Jugoslovenskog Odbora bili diplomatski tu eni. Akcijski kapital toga Jugoslovenekog Odbora , me utim, bio je onaj neznatni broj hrvatskih dobrovoljaca, koji nije bio ni toliki da bi se mogla osnovati eta pod imenom Zrinski . Docnije je ta aka jada poslu ila hrvatskoj ucenjiva koj politici kao materijal, da su tobo e Hrvati uzeli u e a u oslobodila koj vojni. Kao to bi Srbi, na primer, imali pravo stavljati pe at svojine na Afriku samo zato, to je nekoliko Srba u strana koj legiji ratovalo pod francuskom zastavom. Sledbenik Star evi eve nauke Ante Trumbi , tuma io je time oportunizam svoga naroda, kada je mimo volje srpske vlade osnovao u Francuskoj Jugoslovenski Odbor sa ciljem, da ovaj poremeti izgradnju srpskog narodnog patriotizma i da u momentu austrougarske rasprodaje Hrvatsku prikrpi Srbiji. Sve to, razume se, pred saznanjem, da e u pogodnom trenutku lak e Hrvatsku otrgnuti iz zajednice sa Srbima, nego to bi je is upali iz sklopa koje ja e sile, ako bi ova versaljskim protokolom bila uklopljena u sastav koje od ja ih dr ava srednje Evrope. Za ovo je Trumbi imao dovoljno vremena, jer su u to vreme srpski dr avnici bili zaposleni bojnim poljima i brigom za porobljenom domovinom, pa je Trumbi sa legitimacijom Jugoslovenskog Odbora imao dovoljno vremena za pose ivanje raznih salona i mr enje konaca, kako Hrvatska prilikom nove podele ne bi ostala u bubnju. a ica


94/169

5/14/2018


hrvatskih emigranata dakle, uspela je da unese Hrvatsku u zajedni ki srpskohrvatski ivot i da u docnijem ivotu unese sve negativne osobine, koje su imale po utvr planu doprinesu Veterani frontada morali su uenom interesu bratstva prusrpskom iti rukuraspadu. onima, koji su se solunskoga nalazili u protivni koj vojsci i prema prikazu Hrvatskog Lista od 13. XI. 1941. bore i se u sastavu austrougarske vojske (78 osje ka regementa) ratovali protivu Srba neprijatelja na Crnom Vrhu u Srbiji. Zamisao o kolektivizaciji imena ju nih Slavena ro ena je, kako na jednom mestu u ovoj knjizi videsmo u Zagrebu, ali nije proistekla iz slavenskih pobuda ve iz elje, da se ovo ime prostre i preko srpskih zemalja, kako bi se srpska nacionalna svest razvodnila jugoslovenstvom i time stvorili preduslovi raspada, na ijim bi se ru evinama, bar u jednom delu, nazidao novi deo hrvatskog tisu godi njeg prava . Rukovo eni takvim mislima, Hrvati su stole ima nasrtali na srpski istorijsko-etnografski prostor, nastoje i stalno, da u pomanjkanju sopstvene istorije firmom hrvatskog imena uprljaju najmarkantnije stranice srpske pro losti i srpskih pokrajina pod biv om Austrougarskom. Iz tih pobuda dolazi i ona Star evi eva izjava u kojoj ka e, da u Srbiji ivi najplemenitiji deo hrvatskog naroda". Retko je, me utim, ko u Srbiji mogao iz hrvatske pro losti izvu i pouku i uvideti, da je to jedan iz serije poku aja da se hrvatski kalem presadi na srpsko podneblje. Uostalom, narod koji je zbog odsustva hrabrosti hiljadama godina stenjao pod tu im jarmom trebao je makar naturanjem svoga imena initi pohode izvan svoga prostora. Ovu istinu ne kriju ni hrvatski istori ari, koji na neposredan na in priznaju, da za ono malo svoje povijesti" mogu zahvaliti jedino delu srpskog naroda, kome su milom ili silom uspeli naturiti svoje nepopularno ime. Sa tako razli itim nacionalnim ulozima u istoriji i shvatanjima, osnovana je orta ka zajednica, koja se zvala Jugoslavija. Njenim osnivanjem ispunjen je deo hrvatskog programa, jer je ova kao austrougarski odpadnik prvo neprimetno, a posle sve ja e i ja e odpo ela identifikovati svoje teritorijalne pretenzije sa geografskim oblikom od Austrougarske otpalih zemalja, mada su te zemlje sem u e Hrvatske ve inom srpskog etni kog sastava, kako to uostalom i sama hrvatska statistika iz 1910. godine utvr uje, a to ne kriju ni mnogi Hrvati pro loga veka, kao to je slu aj sa Ivanom Kukuljevi em, koji na saborskoj sednici od 6. juna 1848. godine pred hrvatskim saborom, govore i o srpskom narodu, re e:  Ovaj nam je narod srpski u najvanijim vremenima, kada smo stenjali pod aristokracijom, latinizmom i germanizmom, nau istu narodnost sauvao . A dotle, dok su Srbi uvali hrvatsku narodnost, evo ta je bilo sa takozvanom hrvatskom slavom:


95/169

5/14/2018


to me pita dru e moj o slavi Pro dana hrvatskog moglih roda Znaj da malo broji sretnih zgoda U povijesti od kad se pojavi. Dvanajest vjekova, to ga taj svijet pozna Rijetko svoj bje, esto tu i sluga, Il u dvorah, il kod te ka pluga, Vazda lance kob mu kova grozna. Iza groma kao munja sjajna, Usta i on kadkad kao sjajan dijeli, Al mu sinci nikad nisu htjeli Da ta sjajnost bude dugotrajna. I u sramnu tminu sve to ve u Pade Hrvat iza sjajnih ina, Gospodarom izabra tu ina, Sam slobodu da za praznu vre u.

I v a n


96/169

5/14/2018


K u k u l j e v i

 Mi smo, dodu e, imali prilika da ujemo Kukuljevi a gde poku ava da u svojstvu velikog upana nabaci hrvatsko obele je sremsko-slavonskom stanovni tvu, ali nam je poznat i onaj odlu ni protest patrijarha Raja i a hrvatskom saboru, koji ga je u tom uverenju potpuno razuverio, pa ga opet posle 36 godina vidimo gde sa saborske govornice od 28. VIII. 1884. godine odaje javno priznanje Srbima i tvrdi, da je hrvatstvo jedino zahvaljuju i njima o uvalo svoje narodno obele je. U tom svome govoru Kukuljevi ka e: U ono doba, kada je Hrvatska snom mrtvijem spavala, kada je sva njezina inteligencija isklju ivo latinski govorila, kada je na a aristokracija i najvi e plemstvo slala svoje sinove u Ma arsku kao u Meku i Medinu da se nau i ma arskom jeziku, Srbi su to bili, koji su me nau ili da ljubim svoj narod i srodna slavenska plemena, da po tujem i cijenim slavensku ideju." Kukuljevi je imao pravo, jer se bez preterivanja mo e re i, da Hrvati za ono malo svoga nacionalnoga kapitala mogu jedino zahvaliti srpskoj narodnoj misli, od ije su se buktinje stotinama godina grijali, kako to Franjo Ra ki u svojoj knjizi Borba ju nih Slovena za dr avnu samostalnost re e ovim re ima: Posljednji hrvatski kralj Petar mogao je na Gvozdu uzviknuti: Finis Croatiae", a zatim nadodade: To su jo jedine srpske upe na balkanskom poluotoku uvale sveti oganj dravne samostalnosti.

Mo da je jedini Nikola Pa i od Srba poznavao osobine hrvatskog jezuitizma. Otuda i proizlazi ono njegovo stanovi te, da Hrvati ne ve u svoju pro lost za srpsku budu nost. U prilog toga stanovi ta govorile su mnogobrojne injenice; me u kojima i ona, da su se Hrvati u sastavu austrougarske vojske sa tolikim krvolo tvom borili protivu Srba, svakako u nadi da e osim tolikih srpskih zemalja i centralna Srbija sa Crnom Gorom biti zadnje srpske zemlje, u kojima e hrvatski katoli ki kler na i svoje novo polje rada. Treba li, stoga, dati


97/169

5/14/2018


kakvog komentara opisu bitke na Crnom Vrhu, gde se sa velikom hvalom isti e, kako je 78. hrvatska pje a ka pukovnija 1914. godine otela od Srba neprijatelja Vrh i uje timema obogatila povijesno pravoe ba ? Ovde ne treba isticati,Crni niti zaslu kakvu pahrvatsko nju tvrdnja da su tobo Hrvati bili oni, koji su zauzeli Crni Vrh, jer je to kao i mnogo koje ta drugo, obi na hrvatska povijesna la . Poznato je, dodu e, celom srpskom narodu iz doba austrougarske okupacije, da su Hrvati inili pozadinska uda od juna tva, plja ki i zverstava nad obezoru anim srpskim narodom, ali verovatno ni austrougarskoj vrhovnoj komandi nisu poznata neka naro ita hrvatska juna tva u prvim borbenim redovima. Isto tako je poznata i ona srpska cenzurna sramota, koja je po zavr enom pro lom ratu (1914. 1918.) zabranila izno enje imena hrvatskih krvoloka iz vremena okupacije srpskih zemalja i mesto njih dozvolila" da se izmisle imena drugih narodnosti samo zato, da bi se o uvalo tobo nje srpskohrvatsko bratstvo, koje je srpstvu donelo najvi e krvi i suza u istoriji. Tako su Srbi iza prvoga svetskoga rata li eni prava da uju za hrvatska divlja tva po srpskim zemljama ba u vremenu, kada su se Srbi borili i za njihovu slobodu. Sem izvesnog broja Hrvata srpskoga porekla, velika ve ina hrvatskog naroda niti je 1918. godine bila duhovno zrela za ujedinjenje sa Srbijom, niti je u docnijem zajedni kom ivotu pokazala sklonosti, koje bi je odvratile od vekovnog programa hrvatsko-katoli ke ekspanzije na ra un Srba i njihovih zemalja. to su hrvatski politi ari, sem Stjepana Radi a i njegove partije, mimo takog duhovnog stanja naro ito kajkavskog dela svoga naroda ipak odglumili elju za ujedinjenjem, ne mora se zato tra iti obja njenje u 1918., koliko u aprilskim doga ajima iz 1941. godine. Da nosioc glavne uloge u toj hrvatskoj glumi dr. Ante Trumbi i kao predsednik famoznog Jugoslovenskog Odbora i kao prvi ministar inostranih dela Kraljevine SHS, nije ni sam bio duhovno zreo za jedinstvo, a prema tome ni za jugoslovensku misao vidi se po tome, to predstavnici hrvatskog naroda za vreme njegove sahrane (1938.) u splitskoj franjeva koj crkvi, nisu dozvolili prisustvo predstavnika vlade Kraljevine Jugoslavije, svakako tuma e i time njegove prave ose aje, a mo da i izri itu poslednju elju. Koriste i srpsku u malost, Hrvati su u neku ruku bacili rukavicu srpskome narodu, kada su objavili da je nekvalifikovana ve ina hrvatskog sabora i na nedozvoljen na in zaklju ila akt ujedinjenja , jer da je sam Stjepan Radi bio protivan odlasku delegata u Beograd prije definitivne pogodbe". ( Hrvatski List" od 18. VII. 1939.)


98/169

5/14/2018


Iako dockan, mi bi na ovo imali primetiti, da je ta na tvrdnja hrvatske javnosti kao tuma a hrvatskog narodnog raspolo enja, kako Hrvati svojom ve inom nisu eleli ujedinjenje sa Srbijom, jer nisu kao todanisu u jedni docnijem ivotu nisu pokazali sklonosti za bili to. duhovno to se ti ezreli, okolnosti, hrvatski politi ari bili za odlazak u Beograd, a drugi protiv, ovde se ne radi ni o emu drugom, sem o dirigovanoj politici ljudi za sve situacije , gde je svakome odre ena stanovita uloga. Po to se u konkretnom slu aju radilo o opasnosti, koja je pretila Hrvatskom Primorju od primene Londonskog pakta (da se pripoji Italiji), hrvatsko je vodstvo jednu ekipu uputilo u Beograd da spre i primenu Londonskog pakta , dok je Stjepan Radi u drugoj etapi borbe za hrvatsku samostalnost imao da Hrvatsku vadi od Srbije. Po to, me utim, nije sve klapalo po planu, dolazi do Radi eve emigracije, u kojoj je jednako kao docnije Ko uti i Paveli , radio za posebne hrvatske interese, negiraju i duhovno jedinstvo i ponavljaju i ono to su pre toga mnogi vi eni Hrvati tvrdili, da ono u hrvatskom narodu nikada nije imalo korena. Opisuju i hrvatsko pristupanje kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, hrvatska povijest baca glavnu krivicu za akt ujedinjenja na dalmatinske Hrvate, koje naziva tipovima i rasicama , jer da su to oni bili koji su terorizirali rodoljubno zagreba ko pu anstvo i naterali ga da primi ujedinjenje. ( Hrvatski List od 18. VII. 1939.). Ovaj zvani ni organ Hrvatske Selja ke Stranke i njegova vodstva, napisao je o predradnjama za ujedinjenje o dalmatinskim Hrvatima: Dok je Narodno vije e pozivalo srpsku vojsku, Talijani su okupirali Rijeku, Su ak, Trst i druga mjesta su a ke okolice. Istodobno su se u Zagrebu slegli razni tipovi, takozvane rasice (ovo je podrugljivi izraz za Dalmatince), koji su uz pomo policije terorizirali rodoljubno zagreba ko pu anstvo. Na ulicama su demonstrirali istarski i dalmatinski emigranti, tra e i po nagovoru Svetozara Pribi evi a bezodvla no sjedinjenje sa Srbijom. ( Hrvatski List od 18. VII. 1939.) Tako je na o igled ogluvelog srpskog politi kog vodstva za vreme pravne i stvarne Jugoslavije pisala zvani na hrvatska tampa, optu uju i Dalmatince da su u obliku tipova i rasica skrivili tobo njoj hrvatskoj utopiji. Ta nam optu ba daje razloga da se jo malo pozabavimo Dalmatincima i da vidimo, da li je to bio dalmatinski stav samo u momentu odlu ivanja o ujedinjenju, ili je to bio glas srca kroz vekove sve od onda, od kako su jo od srednjeg veka otrgnuti od mati nih srpskih zemalja.


99/169

5/14/2018


Dalmatinci, Srbi rimokatoli ke vere, jasno su odredili svoje smernice i prvi politi ki ispit polo ili pred be kim parlamentom druge polovice godine 1861. Tada je be ki sabor raspravljao o hrvatskom da im se pripoji Dalmacija. Dalmatinski predstavnik izjavio jezahtevu tom prilikom pred be kim parlamentom, da se Dalmacija ne eli pripojiti Hrvatskoj, pa je najzad povi enim glasom rekao: Dalmatinci vie priznaju i vole Carigrad i Petrograd, nego li Zagreb!" Drugi dalmatinski poslanik ubla io je govor prvoga u korist Hrvatske. To je dalo povoda hrvatskom saboru da se na 84. sednici od 14. septembra 1861. godine pozabavi ovom diskusijom be kog parlamenta. Hrvatski saborski poslanik Polit, veli aju i zauzimanje onog drugog dalmatinskog predstavnika (Ljubi e) za hrvatsku stvar, predlo io je da mu hrvatski sabor izrazi javnu zahvalnost. Ali, kada je predsednik sabora stavio Politov predlog na glasanje ustajanjem, ceo hrvatski sabor je sedeo. Zna i, da jo 1861. godine nije bilo nekih naro itih duhovnih veza izme u Hrvatske i Dalmacije. Nije prema tome nikakvo udo, to je katoli ki biskup Martin Brajakovi 1700.-te godine u popisu stanovni tva odvojio Srbe pravoslavne i Srbe katolike od Hrvata, niti je ikako udo, to su ti isti Srbi katolici (po Hrvatskom Listu tipovi i rasice) 1918. godine tra ili da se posle tolikih vekova vrate srpskoj zajednici. Stjepan Radi je utro puteve hrvatskoj emigraciji, pa i samom Paveli u. Sva ta emigracija bez razlike bila je spremna da ne bira saradnju, samo da se posle uspe nog opozivanja Londonskog pakta ostvari drugi deo hrvatskog narodnog programa i izvojuje puna nezavisnost od srpskih zemalja. to Radi u tome za vreme svoje emigracije nije uspeo, treba tra iti uzroke u evropskoj zamorenosti posle prvog svetskog rata i ugledu koji je Srbija kao mati na zemlja imala u svetu. Po to mu oni koji su mogli nisu hteli, a oni koji su hteli nisu mogli pomo i, Radi se neobavljena posla vratio u dr avu, koja ga je za tu izdajni ku rabotu nagradila najve im dr avni kim polo ajem i titulom vo e hrvatskog naroda. Da bi stigao izgubljeno vreme u inostranstvu, gde nije uspeo sa spoljnim frontom, Radi je otvorio unutarnji front. Dok se on sam bacao blatom na sve to je srpsko i jugoslovensko, druga grupa hrvatskih ljudi za sve situacije" ulazi u mnogobrojne vlade. Po planu jezuitskog lukavstva, hrvatski narod naziva te svoje delegirane prvake u pojedinim vladama izdajicama", a vlade od kojih su najvi e koristi ba oni izvla ili protunarodnim re imima . Trebalo je time pocepati Srbe na mnogobrojne grupice, koje same za sebe ne zna e mnogo, ali je jo stajao na putu ugled Nikole Pa i a, kome vode i Hrvati nisu mogli zaboraviti onaj stav, da Hrvatska ne u e u sastav srpskih zemalja. Posle koalicije, koju je sedi dr avnik opet u interesu tobo njeg bratstva morao


100/169

5/14/2018


prihvatiti, ovaj je znameniti Srbin postao rtvom hrvatskog dela vlade, a da ose aj bratstva kod Hrvata ni ovako velikom rtvom nije pokrenut sa mrtve ta ke. Od onda pa sve do pada Jugoslavije, kome su Hrvati svesrdno doprineli, hrvatski program na odr avanju unutarnjeg fronta sastojao se delom u sistematskom ru enju srpskih veli ina i spre avanju njihovog okupljanja oko neke centralne li nosti Pa i evog zna aja. To najbolje svedo i odlomak iz poverljive okru nice Hrvatske Selja ke Stranke od 14. aprila 1943. godine, u kojoj se za period zajedni kog ivota u Jugoslaviji izme u ostaloga ka e: U borbi za ostvarenje na ih ideala, hrvatsko narodno vodstvo slu ilo se svima sredstvima kojima je onda nje vrijeme i u onda njim prilikama raspolagalo. Hrvatsko narodno vodstvo je posve ivalo naro itu pa nju politi koj pocijepanosti Srba, kao dominantnog faktora u Jugoslaviji. Ru enje autoriteta vo a politi kih protivnika bilo je sredstvo borbe, koje je dalo znatne rezultate." Da bi se oslabila srpska homogenost, Hrvati su uspeli da populariziraju selja kiprogram pokret je, i izvan Hrvatske. Zahvaljuju takvom zakulisju, hrvatski narodni najzad, na srpsku sramotu,ipostigao takav uspeh, da su 1938. u vrhuncu politi ke dezorijentacije 600.000 neobave tenih srpskih bira a dali poverenje nasledniku Stjepana Radi a i time najve im delom doprineli ostvarenju hrvatskog narodnog programa". Time su dovr ene poslednje pripreme kako jugoslovenskog sloma, tako i jezuitskog triumfa nad uni tenim pravoslavljem u svima srpskim zemljama, za koje Hrvatska smatra, da ih je ona kao naslednica Austrougarske mogla naslediti. Parlamentarno nezreli, lakoumni, nepostojani (kao to ono re e ratno ve e u Gracu) i najzad duhovno nesposobni za zajednicu sa srpskim narodom, Hrvati su ulaze i u zajedni ki dr avni ivot postavili sebi za zadatak da srpstvo stvaranjem mnogostrukog partijskog ivota to vi e razjedine. Da se to i postigne, HSS je razvila pijunsko-intrigatorsku slu bu me u srpskim politi arima, stvaraju i partijska disidenstva, sa kojima bi prividno sara ivali samo dotle, dok bi cilj nepremostivosti me u srpskim politi arima bio postignut. Tada bi igra po injala iznova. Radi , kome hrvatska povijest bele i u dobro to je bio protivnik ujedinjenja, igrao je u svojstvu ministra dvostruku ulogu. Tu je ulogu najuspe nije ilustrovao zagreba ki aljivi list Koprive jednom karikaturom od dve slike sa po dva Radi eva lika. Na prvoj


101/169

5/14/2018


slici Radi sam sebi pljuje u lice i ka e: Fuj, sram te bilo ta si govorio u Beogradu! , a na drugoj, beogradskoj slici, ista scena, samo obrnute re i: Srami sedrzaavotvorca ono to si,govorio u Zagrebu! . Tako ve to glumio a u Hrvatskoj ne samo vre je aoRadi vode ueBeogradu srpske politi are i njihove stranke, nego i kraljevsku vladu, u kojoj je zajedno sa svojim ljudima sedeo. Ono to mu emigracijom nije moglo po i za rukom, postizao je sada. Ubijao je ugled srpskom parlamentarizmu i njegovim srpskim nosiocima i uspevao da takvim svojim dvostrukim dr anjem na politi ki ivot odr ava u neprestanoj krizi. To su jedine zasluge, koje hrvatskom narodu daju razloga da ga slavi kao svoga u itelja, po to je HSS produ ila njegovim stopama i jugoslovensku misao dr ala u neprestanoj krizi sve do njene kulminacije u aprilu 1941. godine, kada je najzad Ma ekovskim borbenim formacijama Gra anske za tite prepu teno, da kao stvarni izvr ioci izdaje dovr e program Stjepana Radi a i njegovih sledbenika, pred kojima su u interesu bratstva esto puta za vreme zajedni kog ivota u Jugoslaviji uginjali ponos i ast srpskoga naroda. Kao posledica bezobzirnog nasrtaja na ugled jednog od onih Srba, koji u odbrani svoje asti rado svoj ivot pola u, (slu aj Puni e Ra i a), smrt Stjepana Radi a daje hrvatskim ekstremistima novi podstrek. Isti oni hrvatski mineri, koji jedino iz neobave tenosti nisu mogli shvatiti Radi a i njegov odlazak u Beograd, radi ega su mu svega nekoliko dana pre revolverskih metaka u parlamentu preko Hrvatskog Lista poru ivali da ga zbog odlaska u Beograd treba ubiti, na li su se u svom elementu. Da bi bacili optu bu na srpskohrvatsku zajednicu i njene tobo nje kobne posledice, a sve u cilju postignu a to jevtinijega uspeha, prolili su odjednom farisejske suze i zaridali nad grobom oveka, kome su nepritajeno eleli smrt. Ubrzo posle Radi eve smrti pokazalo se, da bi on i pored svoje hrvatske misije du im boravkom u Beogradu izgubio na osloncu u hrvatskom narodu, po to su se sve njegove pristalice pridru ile onima, koji mu ni po cenu najve ih hrvatskih razloga nisu mogli oprostiti odlazak u Beograd. Sa te platforme treba posmatrati sve ono to se u hrvatskom narodu de avalo posle Radi eve smrti do aprila 1941. godine i dalje. Napori one male grupe Hrvata, koja je u istinskom srpsko-hrvatskom bratstvu gledala pravu budu nost hrvatskog naroda, nisu niukoliko mogli izmeniti duhovnu stvarnost ve ine. Ta ve ina, koja se nepritajeno odu evljavala ve banjem hrvatskih begunaca na Janka Pusti, ni ane i na lik Kralja Aleksandra kao na metu, i koja je najzad nesakriveno odobrila Marseljski zlo in hrvatskih usta a time to se odmah posle tragi ne pogibije Kralja Aleksandra odoma ila pesma: Bog da ivi Paveli a ruku, koja ubi srpskoga


102/169

5/14/2018


hajduka! Nosioci ideje bratstva iz redova Hrvata bili su i za vreme Jugoslavije izlo eni stalnom ikanu razuzdane hrvatske ulice i njenog duhovnog vodstva oko zvaniunog hrvatskog kursa. Ovakvim bio jegodine onemogu en emigrirati svaki opstanak Hrvatskoj, pa su mnogi jo pre ljudima aprila 1941. morali iz Hrvatske Banovine i potra iti uto i te u Srbiji. Posle majskih doga aja iz 1928. godine, i akta od 6. januara 1929. naro ito, hrvatski su se redovi razdvojili u dve grupe. Hrvatska manjina ostala je na jugoslovenskoj liniji, dok je ve ina stala na stanovi te da se otcepljenje od Jugoslavije kao druga etapa hrvatskog narodnog programa ima bez odlaganja sprovesti u delo. Jedino se ova velika hrvatska grupa u sebi podvojila zbog pogleda na sredstva kojima se otcepljenje od Jugoslavije ima sprovesti. Jedni su tra ili izlaz u diplomatskim trikovima, kojima se dr ava imala na unutra njem i spolja njem politi kom ivotu odr avati u neprestanoj krizi sve do raspada. Druga, teroristi ki orijentisana grupa, smatrala je da teroristi kim delima na li nosti i objekte od javnog zna aja mogu neposrednije uticati u korist potpune hrvatske samostalnosti, u koju bi bile ugrabljene srpske pokrajine Bosna, sa delom Dalmacije, Slavonije i Sremom. Ove srpske pokrajine nisu Hrvatima bile toliko interesantne zbog njihovog srpskog stanovni tva, koje je docnijim ostvarenjem Nezavisne Hrvatske" istrebljeno, koliko zbog rudnog i ekonomskog bogatstva, koji su zbog takvih svojih osobina predstavljali hrvatski san od Tomislava pa do danas.

BANOVINA HRVATSKA (Sporazum Cvetkovi-Maek) Ni onako negativno kako jeste, ime Vuka Brankovi a nije zaslu ilo da u e u istoriju Srba. Jo manje to zaslu uje ime Dragi e Cvetkovi a. Pa ipak, na sramotu srpstva, mora i njegovo ime zauzeti mesto koje mu pripada. Kad je 1939. godine Cvetkovi kao predsednik vlade zaklju enim sporazumom u Zagrebu uprljao ast srpskog naroda, hrvatske su se mase i pored tako visoko postignute cene uskolebale, jer im je vodstvo Hrvatske Selja ke Stranke, koje je zaklju ilo sporazum , obe alo potpunu likvidaciju Jugoslavije. Vodstvo HSS me utim, po urilo je da ne dr i svoje mase u neizvesnosti, pa je uputilo jedan poverljivi cirkular svim organizacijama u kojem se hrvatske mase te e, da je sporazum samo jedno od sredstava za potpuno otcepljenje Hrvatske od Jugoslavije, pa se izme u ostalog u raspisu


103/169

5/14/2018


ka e, da Hrvati imaju svoje ljude, koji su raspore eni po svim javnim dr avnim ustanovama, gde e biti jo u boljoj mogu nosti da pripremaju svojih pet minuti zavrrazdoblje ne pripreme za hrvatsko izdajstvo, ne spominjem zato da bih presko .ioOve itavo od 1918. do 1939. godine, puno najve ih hrvatskih lukavstava, koliko da uka em na injenicu da Hrvatima godine 1939. nije novina imati svoje uhode i ljude za sve situacije". Duhovne pripreme za masovna stradanja srpskoga naroda po Hrvatskoj, zavr ene su posle akta tobo njeg sporazuma od 26. avgusta 1939. i ukaza o obrazovanju Banovine Hrvatske. Bilo bi za tolika stradanja neobjektivno baciti krivicu na jednog oveka, makar se tu radilo i o samom Paveli u, kad se zna, da su one mnogobrojne rtve po Nezavisnoj Hrvatskoj umiru i mu eni kom smr u na pragovima pradedovskih domova odnosili sobom i saznanje, da su pripreme za masovna stradanja Srba zavr ene ako ba ne pod javnim, a ono bar pod pre utnim pokroviteljstvom tadanjeg vo e hrvatskog naroda Ma eka i prvog hrvatskog bana uba i a. Jer, jo pod njihovom su upravom rasturena Sokolska dru tva, i sve srpske i patriotske organizacije, a inovnici srpske pripadnosti bilo najureni preko granice, bilo pobijeni, ili ikaniranjem dovedeni do takog stepena, da su Banovinu Hrvatsku davno pre 6. aprila 1941 godine morali napustiti. Sem neznatnih izuzetaka, praviti razliku izme u pojedinih hrvatskih politi ara ili politi kih grupa, zna ilo bi protiviti se logici. Bez malo njih, svi oni predstavljaju potoke, koji su se samo raznim putevima stakali reci, nazvanoj Nezavisna dr ava Hrvatska . Jer, Radi je postavio osnove hrvatske samostalnosti, Ma ek ih je potencirao, a usta ki pokret je u najtragi nijim srpskim trenucima sproveo u delo. Iz onoga to nam je dalje poznato, izgleda da je hrvatski narod eljnije o ekivao srpsko istrebljenje, nego svoju narodnu samostalnost. Da li je to bilo delo neodgovorne hrvatske ulice , kako bi se sada elelo predstaviti, ili sastavni deo hrvatskog narodnog programa i hrvatske dr avne politike, to e istorija utvrditi. Onome, koji e tragati za materijalnom istinom, verovatno ne e izma i iz vida poznata okolnost, da je usta tvo radilo ruku pod ruku sa hrvatskim jezuitima, koji su u malom broju poklanjali ivote samo onim Srbima koji su primili katoli ku veru. I to tako ne e ostati nezapa eno, da je poglavnik na zahtev katoli ke crkve propisao uredbu o visokim izvanrednim prinadle nostima hrvatskim jezuitima, koji su u jednoj ruci dr ali no , a u drugoj jezuitski krst, kako bi u potocima krvi i suza stvorili nove katolike, koje e docnije nazvati Hrvatima. Istorija beogradskog Komesarijata za izbeglice ne po inje posle aprila 1941. godine. Naprotiv, njegov osnutak pada neposredno iza 26. avgusta 1939. godine, kada su mu kamen temeljac polo ili Ma ek, Cvetkovi i uba i . Tada


104/169

5/14/2018


je otpo elo emigriranje Srba i jugoslovenski orijentisanih Hrvata iz banovine Hrvatske, gde im je bila ugro ena li na sigurnost i onemogu ena ivotna egzistencija. Ko jo ne zna, irokih srpskih masa u Srbiji kojimapitanju, su se da servirala Potemkinova selasem o tobo e uspe no re enom hrvatskom je u Beogradu ve od druge polovice 1939. godine postojao odbor za sme taj izbeglica iz Hrvatske?! Prvi koji je to znao i koji se tome u potsvesti radovao bio je glavom Vlatko Ma ek, koji sede i na potpredsedni kom mestu u vladi Kraljevine Jugoslavije, nije ni jednim gestom osudio ono to se ve tada pod njime i njegovim prvim banom uba i em doga alo sa Srbima po Hrvatskoj banovini. Me u prvim presudama i piscu je ve oktobra 1939. godine dostavljena putem po te anonimna presuda hrvatske Gra anske za tite , kojom mu se saop tava da je su en na smrt, ako ne napusti hrvatsku banovinu. Mnogobrojni novinski izve taji, koji su ipak uspeli probiti stroge cenzurne makaze re ima Cvetkovi -Ma ek, najre itije govore o masovnom begstvu iz Hrvatske pod Ma ekom i uba i em. U lancima Srpskog Glasa , Narodne Odbrane , Srpskog Ognji ta , Slavonije i drugih, ukazivalo se na misteriozna zaplotnja ka ubistva istaknutih javnih radnika iz redova Srba i jugoslovenski orijentisanih Hrvata po osnovanoj banovini Hrvatskoj. Ta su ubistva postala borbeno pravilo Ma ekovih borbenih formacija Gra anske za tite , koje su preuzele i stvarnu vlast. Njima su razdeljeni automatski pi tolji, kojima e docnije nad Srbima po Hrvatskoj izvr iti nedela, nad kojima se zgra ava ceo kulturni svet. Treba li ja eg dokaza o begstvima ispred krvave egzekutive Ma eka i uba i a od one plakate Sokolskog dru tva u Loznici povodom do eka nove kalendarske 1940. godine. U toj se plakati pred licem jugoslovenske vlade i Kraljevskog Namesni tva govori o raspodeli iste dobiti sa zabave i doslovice ka e: Od istog prihoda 50% ide za socijalni fond Sokolske upe Beograd u korist kuhinje za prehranu izbeglica Sokola iz banovine Hrvatske. Jo jedan dokaz vi e da je komesarijatu za izbeglice u Beogradu udarila temelje trojka Ma ek-Cvetkovi - uba i ! Dozidao ga je samo Paveli sa usta kim pokretom. Neposredno posle zaklju enog sporazuma , zvani na hrvatska tampa i glasila HSS umirili su hrvatski narod koji nije hteo nikakvu zajednicu sa Srbima, sem to su eleli njihove teritorije, da sporazum nije ni ta drugo, osim korak bli e kona noj hrvatskoj samostalnosti. Kao garanciju za ovo, vodstvo isti e postojanje Gra anske i Selja ke za tite . U me uvremenu, Ma ekova zvani na tampa odr avala je du evnu kondiciju svojih sledbenika i pripremala ih na to sna nije izvr enje zadataka u duhu usta kih na ela.


105/169

5/14/2018


Jedan primer za ugled. U Sremu nema Hrvata sem Srba i Srba katoli ke vere, koji su u nesre nim vremenima sli nim onima iz 1941. godine, morali primiti katoli ku veru, ugrabljenih ali je i takvih malo. Ma eku ipod prvom hrvatskom banunije uba posle nekoliko srezova iz Srema hrvatsku banovinu to i u ni ta smetalo da dozvole i subvencioniraju u sredi tu sremske upanije izla enje novina pod naslovom Srijemski Hrvat , koji je stajao u slu bi hrvatskog imperijalizma. Taj Srijemski Hrvat , tuma e i svakako stanovi te svojih finansijera, napisao je pored mnogih drugih uvreda na ra un srpskog naroda 24. avgusta 1940 godine i ovakav izaziva ki odlomak:

 Hrvatski narod nije lud i u nikojem slu aju nije lu i od srpskog narda. Hrvatski narod dobro znade, da sadanje vrijeme i razvitak prilika u Evropi sami sobom nameu definitivno rje  enje svih spornih pitanja me  u narodima. I mi kao sinovi hrvatskog naroda otvoreno ka  emo: Ako si on ne bude znao pribaviti respekt svojih prava, onda nije ni dostojan da ih u  iva! Ovako su dakle Ma ek i njegova tampa pretili Srbima razvojem prilika u Evropi na godinu dana pre izdaje, koja je sprovedena ta no u duhu ovoga obe anja , to zna i, da vodstvo HSS ni pred sobom ni pred istorijom ne mo e odre i aktivno u e e u pripremama i izvr enju onoga to je sa Srbima u Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj u injeno. Biblijska pri a o ulozi Jude i ovde je na la primenu. Ljudi sa Markovog Trga zasedavali su na tajnim ve erama jugoslovenske vlade. Samo to Dragi a Cvetkovi nije bio vidovit da bi u svome dru tvu prona ao Jude. Jedva nekoliko dana posle ukaza o osnutku Banovine Hrvatske, hrvatska slu bena tampa objasnila je, da je osnutak Banovine Hrvatske (dr ave nad dr avom), samo korak bli e kona noj samostalnosti. Tu potvrdu vidimo i u Srijemskom Hrvatu od 31. VIII. 1940. gde se ka e:

Osnutak Banovine Hrvatske znai prvu stepenicu, to jest, poetak ostvarenja hrvatskog narodnog programa."

Koji je to hrvatski narodni program i kako izgleda, Ma ek o tome Srbima pre 6. aprila 1941. godine nije hteo re i, da ne bi izdao Judinu tajnu. Me utim, Srbi su taj hrvatski narodni program te ko osetili iza 6. aprila. Da je sporazum Cvetkovi -Ma ek zna io samo po etak ostvarenja hrvatskog narodnog programa i kona ne hrvatske samostalnosti, moglo bi se na prvi korak videti iz mnogobrojnih komentara onda nje hrvatske javnosti kao na primer:


106/169

5/14/2018


Iako u tom pogledu nije sve u injeno, ve je formirana samo banovina Hrvatska, potpisana je Uredba, koja omogu uje da se u tom pravcu po ue pitanje dalje. Razlozi su tome jasni kih nijemuslimana. se htjelo dirati u Bosnu, dirati bosansko-hercegova To isto vrijedi i za Vojvodinu. Rje enje tih pitanja ostavljeno je za docnije." ( Hrvatski List" od 29. avgusta 1939.) Hrvatska ne e mo i dr ati na svome podru ju stanoviti broj pojedinaca, (ovde misli na Srbe) koji su se orijentisali nepovjerenjem prema hrvatskom narodu, a ne e im mo i ni pla ati mirovine (penzije) jer je nijesu zaslu ili. ( Hrvatski Dnevnik" od 28. VIII. 1939.). Znamo i to, da se ni svi mali tiran i i (ovde misli na Srbe) ne e mo i maknuti sa svojih mesta u roku 24 sata, a kamo li u tako kratkom roku privesti zaslu enoj kazni, ali ne mo emo prihvatiti odugovla enje . ( Zagreba ki List od 28. VIII. 1939.) Uskrsnu e banovine Hrvatske zna i prvi poraz la nog jugoslovenstva . ( Hrvatska Stra a od 28.VIII. 1939.) Tako je pisala slu bena hrvatska tampa o sporazumu, a na lo bi se daleko poraznijih stavova kad bih imao nakada raspolo enje makar manji novinske literature iz onoga doba, je cela hrvatska tampadeo pohrvatske strana kim direktivima kao na komandu uzviknula: Sporazum je samo korak bli e na oj kona noj samostalnosti! Druga ije re eno Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj!" Pre nego pre emo dalje, jedno malo uspore enje: Srbija je po zavr etku prvog svetskog rata priznala penzije Hrvatima, koji su ceo svoj ivot proveli u slu bi Austrougarske i za vreme rata vr ili streljanja po Srbiji, a Hrvati za vreme pravne dr ave Jugoslavije odri u penzije slu benicima pravoslavne vere. Kad tako ne bi bilo, ne bi bilo u hrvatskom stilu. Tome se ne udimo. Ne mo emo se ali na uditi Kraljevskom Namesni tvu, koje je moglo zloupotrebljavati kraljevski testamenat i ovako hladnokrvno prisustvovati pogrebu Jugoslavije. Davno pre, a posle tragi ne pogibije Kralja Aleksandra (1934.) naro ito, organizovan je po upustvima partijskog vodstva HSS bojkot svega to je srpsko. U tu svrhu osnovana su po svim me ovitim mestima gde Hrvati ive izme ani sa Srbima, tobo e privredna dru tva pod imenom Svoj svome . Ona su imala da bojkotuju srpski privredni i gospodarski ivot. Sastancima, ivom i pisanom re ju, sprovedena je prete a propaganda da ni jedan hrvatski pripadnik ne sme imati nikakvih poslovnih odnosa sa srpskom privredom i zanatstvom.


107/169

5/14/2018


Da se to u potpunosti postigne, funkcioneri udru enja Svoj svome obrazovali su svoju egzekutivu, koju su postavljali pred srpskim radnjama, da bi pretnjama odvra potroGra a e anske od ulaska u radnju. U Zagrebu se desilo da su ali lanovi za tite nasilnim putem isticali na nekoliko srpskim slu ajeva, trgovinama natpise: Ovo je srpka radnja . Zbog tako stvorenog stanja, osetan broj Srba morao je emigtrirati iz banovine Hrvatske davno pre 1941. godine. A dok se sve ovo sa Srbima u banovini Hrvatskoj de avalo, hrvatski ban Ivan uba i i njegov vo a Vlatko Ma ek zadovoljno su posmatrali ovu besprimernu harangu protivu Srba i hrvatski narod podstrekavali u nadi, da hrvatski narodni program banovinom Hrvatskom nije ostvaren, ve da e ga hrvatski narod sam izvojevati. Da bi se mogli potpuno osamostaliti i finansijski spremiti za doga aje kojima su 1941. godine i sami davali smer, Hrvati su odmah iza akta sporazuma od 26. VIII. 1939. zatra ili, da se nagodbarska kvota od 29% zlatne rezerve Narodne Banke Kraljevine Jugoslavije, koliko tobo e otpada na Hrvate (mada ovi ni jednoga dinara nisu ulo ili), prenese iz trezora Narodne Banke u njenu zagreba ku filijalu. Po tome je svako mogao znati, ta se krije iza hrvatskih kulisa, samo to nisu mogli uo iti politi ari klase Dragi e Cvetkovi a, koji se ak na jednoj zagreba koj priredbi iza sporazuma pojavio u onakvoj kapi lanova Ma ekovih: formacija Gra anske za tite , koje su izvr ile prevrat u Hrvatskoj i nad obezoru anim srpskim ivljem po inile uda od zverstava. Sa tom tre inom zlatne podloge, odnosno rezerve Kraljevine Jugoslavije, Hrvati su podmirili tro kove istrebljenja Srba u Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj . Evakuisan je samo onaj beogradski ostatak, koji otpada na Srbe i procentualno na Slovence. Me utim, hrvatski lanovi jugoslovenske emigrantske vlade ni malo ne rumene od stida, to na ovaj na in, isto kao i Ante Trumbi , o isklju ivom tro ku Srbije organizuju po savezni kom inostranstvu diplomatsku hajku protivu ivotnih interesa te iste zemlje Srbije, ije im zlato slu i kao izvor za borbu u duhu na ela nauke Ante Star evi a. Na o igled slu benog Beograda, Hrvati su po urili da posle progla enja banovine Hrvatske i Srbe u njoj proglase narodnom manjinom. Tako je ovla eni predstavnik Ma ekov, narodni poslanik Tomo Baburi , govore i 19. decembra 1939. na zboru HSS u Bjelavaru rekao : Mi smo sporazumom od 26. kolovoza samo po eli rje avati hrvatsko pisanje. Kad emo ga posve rije iti i kako ovisi o nama. Ima ljudi koji misle, da e se vratiti ono to je pro lo, ali ja im kao seljak i va zastupnik poru ujem: Nema vi e natrag, ve naprijed u izgradnji slobodne Hrvatske! Pozivam Srbe i ostale


108/169

5/14/2018


manjine narodne, da shvate situaciju onakvom kakva jeste i kakva mora biti !"

Nije Toma Baburi bio sam, niti je samo on ovako mislio i govorio. Bio je on samo jedan pion u vojsci ru ilaca, pod direktnim rukovodstvom vo stva hrvatskog narodnog pokreta HSS, sa Ma ekom na elu. To je mogao ak uo iti i kratkovidni Dragi a Cvetkovi , koji je sa tolikim nepoznavanjem stvari re io" hrvatsko pitanje, pa je svome glavnom organu Samoupravi" u martu 1940. godine morao dozvoliti da o hrvatskoj tampi napi e i ovo: Oni smatraju, da je danas u hrvatskom delu na e javnosti takva konjuktura, da je njihov glavni zadatak u harangiranju masa, stvaranju nezadovoljstava, to vedaeg u ru enju svih autoriteta (na aizazivanju prmedba: kao je nesporazuma, Dragi a Cvetkovi bio nekakav autoritet), vlasti i dr ave i svega onoga to je solidno i na emu treba da po iva na a dr avna zajednica. Oni se danas zala u za uspeh Hrvatske Selja ke Stranke i dr. Ma eka, ali sa providnom tendencijom ru enja i ubijanja morala i vere u sve to je zdravo nacionalno i jugoslovenski orijentisano." Ali, glas Samouprave" i otre njenog Dragi e Cvetkovi a bili su glas izgubljenoga u pustinji. Hrvatska je ukazom o uspostavi banovine postavljena u takav polo aj, da u svome unutarnjem ivotu bude neprikosnovena, a povrh toga da preko svojih lanova u zajedni koj vladi mo e umadiji diktirati ta ho e. Da kuriozitet bude potpun, predsednik jugoslovenske vlade zavisio je na podru ju banovine Hrvatske od volje hrvatskoga bana, koji ga je sa svoje teritorije mogao ukloniti kao ne eljenog gosta, jer je ban hrvatski stajao nad direknom vla u Krune. U tako uzdignutoj hrvatskoj banovini, gde bi se pre moglo re i da je ostali deo Jugoslovenske teritorije postao kolonijalni posed Hrvatske, nego da je ona sama deo jugoslovenske dr ave, privodile su se kraju pripreme za kona no ostvarenje hrvatskog narodnog programa . Da bi se prema srpskom stanovni tvu hrvatske banovine sproveo program koji se eleo, preuzeti su op tinski inovnici u bansku slu bu, kako bi se na taj na in srpske op tine u Banovini rastavile od svojih srpskih inovnika, a na njihovo se mesto postavili Hrvati ili hrvatski eksponenti. Hrvatske su se vlasti po urile da odmah po nu sa zatvaranjem Sokolskih domova i svih patriotskih dru tava, a njihove pripadnike da progone. Samouprave vlasti po paroli Svoj svome , otpustile su Srbe sa svih polo aja. I lo se tako daleko, da je hrvatska op tinska uprava u Privlaci


109/169

5/14/2018


otpustila op tinskog strvinara Stevu Nikoli a samo radi toga, to je bio pravoslavac. ak je vladin list Vreme 26. novembra 1939. doneo izve taj iz Osijeka u kome se o otpu tanju Srba ka e: Nastavlja se odpu tanje Srba slu benika iz gradske slu be i gradskih preduze a. Sem otpu tenih za koje je javljeno, sada je ponovo otpu teno 7 radnika Srba, koji su bili zaposleni kod gradskog tramvaja, tako da se broj otpu tenih Srba popeo na 30." Nekako u ovo doba pada i otpu tanje velikog broja Srba iz ostalih osje kih ustanova. Osje ki Hrvatski List od 1. novembra 1939. godine izvrgava ruglu naziv oslobo enja i ujedinjenja i ka e: Koliko se u Osjeku jugoslovenovalo" u vrijeme diktature, imamo vanjski znak u tome, to su tri trga u na em gradu dobili naziv Trg ujedinjenja i Trg oslobo enja . Eksponentima, koji su se time htjeli dodvoriti nije bilo dosta jedan trg sa takvim imenom. Ujedinjavalo se i oslobo avalo na veliko!" Tako Hrvatski List u doba postojanja pravne i stvarne dr ave Jugoslavije, za takav pravac, dobio je blagoslov i nov ana sredstva partijske kancelarije HSS. A zagreba ki list Ekonomska politika od 6. decembra 1939. dobacila je preko Ma ekovih ramena srpskom narodu:

 Razumljivo je da e Hrvati ako ne danas, ali sigurno u skoroj budunosti htjeti da pro  ire granice Hrvatske u onom okviru u kojem je ona nekada u dalekoj pro  losti bila, samo da bi tako pro  irena bila ja  a i sposobnija da se odupre premoi Srbije. U toj e se te  nji ona neminovno sukobiti sa suprotnim te  njama Srbije, te e taj sukob pretstavljati stalno vrelo nemira, iridente i nepovjerenja." Ekonomska bila je ovde izraz raspolo Hrvatske ke Stranke prekopolitika" obi aja iskrena. Onakao je dve godine pre enja hrvatske izdajeSelja priznala ono, to sam ja u celoj ovoj knjizi hteo re i. Naime, Hrvatska je elela i privela u delo uni tenje srpskog naroda za uspostavu svoje hegemonije nad srpskim zemljama. Kad se bude pisala istorija drugog svetskog rata, evropski jugoistok na i e svoga krivca za rat isklju ivo u hrvatskom narodnom programu , a priznanje i najte e samooptu be u samim organima hrvatskog javnog mnenja. Islednik e sakupiti najte i optu ni materijal iz kompleta partijske tampe one iste stranke,


110/169

5/14/2018


na ijem je elu stajao glavom dr. Vladimir Ma ek. Dok se na ovako podmukao na in pripremala hrvatska izdaja, preko 600.000 neobave tenih srpskih bira a bili su 1938. godine da le e drvolje avnu krizu,ilikoja zvala hrvatskoucene pitanje". U stvari, oniuvereni su mimo svoje poslu Ma se eku kao sredstvo prema Kruni, kojom je postigao hrvatsku banovinu kao uvod Nezavisnoj Dr avi Hrvatskoj . U me uvremenu, poslu ilo mu je to zloupotrebljeno srpsko poverenje kao legitimna busija, iza koje mo e maskirati svoje prave namere, koje se najbolje mogu videti iz njegove izjave date 16. januara 1940. beogradskom dopisniku italijanskog lista ornale d'Italija (Giornale d'Italia) u kojoj potvr uje hrvatsko-italijansko-ma arski savez onako, kako je 1941. godine i izveden. Ma eku ni ta nije smetao polo aj potpretsednika vlade Kraljevine Jugoslavije da izjavi ovo:

 Hou da vam uz ovo  to se odnosi na hrvatsku autonomiju dadem izjavu o odnosima koji ve  u Italiju, Hrvatsku i Ma arsku. Italija i Ma arska nisu samo na  i najbli  i susjedi. Prema stukturi na  e se tri zemlje dopunjavaju i to  ini, da njihovi odnosi treba da budu najsrda niji Vo a hrvatskog naroda Vladimir Ma ek imao je potpuno pravo kad je rekao, da se Ma ari, Hrvati i Italijani u narodnoj strukturi dopunjuju. Da su njihovi odnosi bili i najsrda niji; to potvr uju doga aji iz 1941. godine i posle nje. Zbog svoje mnogostrukosti, te ko je jednom perspektivom osvetliti sva ona lukavstva koja predstavljaju hrvatsko istorijsko bogatstvo". Jedno od najuspelijih je svakako ono izvedeno od prilaska paktu trojnih sila (25. III. 1941.) do progla enja Nezavisne dr ave Hrvatske (10. IV. 1941.). U vladi koja je zaklju ila pristup trojnom paktu Srbi nisu bili zastupljeni legitimnim pretstavnicima, dok Hrvati jesu. U vladi koja je pakt odbacila, bili su opet ti isti Hrvati. Kad je trebalo deliti posledice jednog ili drugog, Ma ek je umesto da ode u London, ostao u Zagrebu, jer je morao prisustvovati prakti nim ispitima, koje su njegove formacije Gra anske za tite i Selja ke za tite u ostvarivanju Nezavisne dr ave Hrvatske" polagali. A morao je ostati i radi toga, da bi 10. aprila 1941. godine izdao zajedno sa Paveli em onaj zanosni proglas hrvatskom narodu u kome ka e, da se najzad ostvaruje tisu godi nji san hrvatskog naroda . (Valjda zato to mu se docnije situacija u korist Paveli evu izmakla iz ruku, Ma ek je porekao svoje u e e u tome proglasu). Da, ostao je vo a hrvatskog naroda Ma ek u Hrvatskoj, iako se mogao pridru iti ostalim lanovima vlade, jer je hteo da podeli radost sa masama koje se, kako iz bezbroj primera videsmo, decenijama spremao za taj momenat. Ali je zato sa jugoslovenskom vladom poslao nekoliko svojih ljudi, da bi ovi po


111/169

5/14/2018


potrebi u svemu odigrali na tetu srpskoga naroda istu onu ulogu, koju je Ante Trumbi za posebne hrvatske interese u prvom svetskom ratu odigrao. Nasuprot iznetim injenicama, mo e se neko isprsiti sa Ma ekovom preporukom , da se Hrvati odazovu mobilizaciji. Ma ek je zaista dao takvu preporuku . Samo, to je forma. Su tina se, me utim, sastoji u ne emu drugom to bi Srbima bilo jasno tek onda kada bi znali, da su Ma ekovi pristalice usporedo sa njegovom preporukom preko mesnih organizacija HSS poverljivim putem obave teni da svakako prime mobilizacino oru je, koje i onako ne e upotrebiti na spoljnjem, ve na unutarnjem frontu, protivu Srba.

NEZAVISNA DR AVA HRVATSKA" Kad je 10. aprila 1941. godine putem zagreba ke radio stanice pro itan, a zatim u kra im razmacima ponavljan zajedni ki proglas vo e hrvatskog naroda Vladimira Ma eka i vo e hrvatskih ekstremista Ante Paveli a, kojim se progla uje Nezavisna dr ava Hrvatska , narodne ovacije po njeo je Ma ek, a ne Paveli . Dok je narod klicao Ma eku i slobodnoj Hrvatskoj , Ma ekove formacije Gra anska za tita i Selja ka za tita , stupile su kao borbene formacije sa oru jem u ruci protivu Srba koji su se u odredima jugoslovenske vojske, usled iznenadnog hrvatskog izdajstva, u neredu povla ili. Ove su formacije napadale po ulicama hrvatskih sela i gradova srpske oficire i vojnike, koje su skidanjem oficirskih obele ja najpre javno vre ali, pa ih zatim na o igled razuzdane mase ubijali. Poznate su ogor ene borbe odstupaju e srpske vojske na sektoru Slavonski amac-Sremska Ra a sa Ma ekovim Za titnicima gde su im lanovi ovih borbenih formacija Hrvatske Selja ke Stranke (HSS) nastojali prese i odstupnicu i potpuno ih uni titi. Ilustracije radi, valja napomenuti da je srez upanjski kroz sve vreme zajedni kog ivota Hrvata i Srba spadao me u naja a upori ta HSS. Ovde Paveli ni hiljaditog Hrvata nije imao uza sebe, kao to ih je ostalom malo imao u celoj Hrvatskoj. Nikada, dakle, Paveli ne bi mogao onom a icom svojih pristalica izvr iti ma kakvu revoluciju hrvatskog naroda u duhu usta kih na ela, da nije obilato pomognut pristalicama hrvatskog selja kog pokreta, kome je na elu stajao sam dr. Vlatko Ma ek.


112/169

5/14/2018


Da je to tako, pozivam se na samu Hrvatsku i njeno javno mnenje. Pozivam se na nepreglednu gomilu ispisanog veli anja svega to su Hrvati kroz skoro da bi Jugoslaviju pokopali i Srbe iskorenili, to toetvrt nekiveka Anterazorno Or ani radili, u Hrvatskoj Smotri za septembar 1941. izme ukao ostaloga pi e: Tako su i sada u ovome ratu svi Hrvati kao jedan, odkazali poslu nost i neizvr ivali naredbe, ometali veze, irili paniku, neto no ga ali, onesposobljavali tenkove, automobile, avione, topove, te ostala ma inska oru a za borbu, razoru avali srbijanske raspu tene i divlja ke mase. Jednom rije ju, u svima ratovima mo da jedini, koji su najjedinstvenije i kao po komandi sru ili i slomili balkansku frontu isto onako brzo iznutra, kao to su je Nijemci jo br e slomili iz vana." Pozivam se i na hrvatsku Sivu knjigu , koju je Ministarstvo spoljnih poslova Nezavisne dr ave Hrvatske izdalo u providnoj nameri, da pred svetom umanji svoju odgovornost za milionske pokolje Srba, ilustriraju i je po svoj prilici fotografijama zverstava, koje su sami hrvatski usta i izvr ili nad srpskim rtvama, a ne etnici i komunisti nad Hrvatima, a u kojoj se o Srbiji i Hrvatskoj ka e na strani 11 i 12 i ovo: Eto, takva je bila Srbija, kada je Jugoslaviju gurnula u rat. Nasuprot toj i takvoj Srbiji, tom i tako odgojenom i opredjeljenom stavu, nalazio se hrvatski narod, vjeran svojoj srednjevjekovnoj pripadnosti u duhovnom sklopu i u sve vrijeme Jugoslavije, vode i borbu protiv nje, a za svoju vlastitu dr avu u borbi protiv Versalja, stoje i ve prvih dana poslije nesretno zavr enog rata 1918. na strani onih snaga u Evropi, koje se, kao ni on, nisu mogle pomiriti sa stvorenim nepodno ljivim i nepravednim poretkom." Pozivam se najzad i na hrvatsku knjigu Urota protiv Hrvatske", gde se na strani 9 nalaze napisani i ovi redovi: Za Njema ku, za novu Evropu predstavlja Hrvatska sa svoje strane nepokolebljivog vjernog saveznika, ne samo po mjeri rtava, koje je hrvatski narod doprinio za svoju vlastitu slobodu, kao i za slobodu Evrope do danas na isto nom i na ovda njem boji tu, nego i prema vrstoj i neslomivoj odluci hrvatskog naroda, da ostane vjeran zakonu svoga vlastitog ivota i obstanka, koji ga zakoni nerazdru ivo ve u s Evropom i Velikim Njema kim Rajhom tim vi e, to mu je njema ki narod


113/169

5/14/2018


pomogao, uspje no zavr iti stoljetnu borbu za slobodu i dr avnu nezavisnost. Spontano dakle, po komandi ve ite netrpeljivosti, hrvatski je narod u jedinstvenoj slozi udario Srbima no u le a. Mo e li se na i ma koga od pre ivelih Srba staiovnika Nezavisne Hrvatske , ko bi danas mogao tvrditi, da iza svih onih usta kih nedela nije stajala apsolutna hrvatska ve ina. Nema nikakvog dokaza, da se ma gde hrvatska masa suprotstavila usta kim zlo inima nad golorukim Srbima. To je istovremeno i najte a optu ba protivu hrvatskog naroda kao celine. Odamo li du no priznanje onoj neznatnoj grupi Hrvata, koja se usled svoje malobrojne nemo i morala dr ati po strani, akna podeliti srpskog mumiliona eni tva,jomosve e liihsesrpskih posle svega ovoga jo ili koga i, ko sudbinu e utke pre i preko grobova i re i, da je to delo hrvatske manjine?! Da bi pred kulturnim svetom sakrila do ramena umaljane ruke nevinom srpskom krvlju, Hrvatska sada baca krivicu na ratnu politiku osovinskih sila. Kao da srpskom narodu nije poznato da je ratna politika osovinskih sila kao konjunkturnih ratnih zbivanja pojam za sebe, a elja da se uni ti srpski narod hrvatski narodni program kroz vekove. Ta providna obrana, me utim, pada sama od sebe jednim kra im obja njenjem. Naime, ako je osovinska politika sa svoga stanovi ta i la za tim da se srpski i hrvatski narod me u sobom istrebe, ime onda Hrvatska obja njava da posle 6. aprila 1941. ni jedan Hrvat u Srbiji nije bio izvrgnut ni najmanjim neugodnostima, a jo manje ma kojoj od onih mnogostrukih ivotnih opasnosti, kojima istorija usta kih zlo instava obiluje. Ako je Hrvatskoj tolika srpska krv pomutila pojmove da ne mo e postaviti odnos izme u ova dva pojma, mi im suprotstavljamo da nema te strane politike koja bi mogla srpskom narodu ubrizgati ikakvu mr nju prema drugoj naciji kad to sam srpski narod ne bi hteo. Zna i da je ono to se desilo po Hrvatskoj bila davna nja elja hrvatskog naroda. Zato taj narod kao celina i nosi odgovornost pred kulturnim svetom za to. Ako se uzme u obzir, da je usta ka vlada od svih oganizacija HSS po Hrvatskoj dobila izraze privr enosti i gotovosti da sudeluju u ostvarenju hrvatskog narodnog programa , da su mnogobrojne narodne manifestacije usta ka na ela i formalno proglasile hrvatskim narodnim programom, onda su lanovi usta ke vlade imali punu legitimaciju hrvatskog naroda kada su govorili, da ne treba birati sredstva kad je u pitanju uni tenje srpskoga naroda. Legitimisan tako od hrvatske ve ine, ministar dr. Mile Budak rekao je na jednom banketu u Gospi u, srezu sa srpskom ve inom, ovo:


114/169

5/14/2018


 Jedan dio Srba emo pobiti, drugi emo raseliti, ostale emo prevesti u katoli ku vjeru i tako pretopiti u Hrvate. Tako e im se uskoro njih." zatrti svaki trag, a ono  to e ostati, bit e zlo sjeanje na Da vas upoznam, ako se do sada niste znali. To je onaj isti dr. Mile Budak, koji je u istorijskoj knji evnosti Hrvatske jo pre aprila 1941. godine zauzeo prvo mesto. Njegovu teoriju da Hrvati nisu Slaveni ve Goti, odobrio je ceo hrvatski narod. Drugi hrvatski ministar dr. Milovan ani govorio je 2. juna 1941. godine na najve em zboru koga je Nova Gradi ka ikada videla, to zna i, da je apsolutna hrvatska ve ina bila usta ka. On je izme u ostalog programa za uni tenje Srba rekao i ovo:

Ova dr  ava, ova na  a domovina, mora biti hrvatska i ni ija vi  e. I zato oni koji su do  li ovamo, treba i da odu. Na  a nastojanja kroz stolea, a osobito ovih 20 godina pokazuju, da je svaki kompromis apsolutno isklju en. Ovo ima biti zemlja Hrvata i nikoga drugog. Mi to ne tajimo. To je politika ove dr  ave i kad to izvr  imo, izvr  ili smo ono  to pi  e u usta  kim na elima! Razume se da jeuzbor velikim ovacijama poglede na re enje srpskog pitanja Nezavisnoj Hrvatskoj".odobrio Tako jeministrove hrvatska vlada s punom narodnom legitimacijom sprovodila istrebljenje Srba. Katoli ka crkva tesno je sara ivala sa usta kim na elima . Da je ba ona duhovni stub na guvnu srpskog mu ili tva i da su se oko nje okretale horde fanatizovanih katolika, to je stvarnost, koja je evidentna i koja u ostalom nije zatajivana. Katoli ki tjednik , organ sarajevske nadbiskupije ili onoga istog nadbiskupa Ivana ari a, koji je pod za titom svoga biskupskog dostojanstva, gonjen unutarnjim nagonom jezuitske mr nje provocirao za vreme Jugoslavije sve to je slavensko i srpsko, blagoslovio je, valjda u ime Hrista, progon pravoslavno-hri anske vere i u momentima te kih srpskih stradanja svome kleru dao ovakvo uputstvo:

 Danas je momenat da se u katoli kim redovima za uvijek i posve obra una sa Srbima putem katoli ke buntovnosti, koja je jedina u slu  bi pravde, istine i po  tenja. Zato, neka se ve  jednom prestane sa glupima i Kristovih mu enika nedostojnim tvrdnjama, da se protivu zla i pokvarenjaka valja boriti u rukavicama i na fin, otmen na in."


115/169

5/14/2018


Po biskupu ari u, zlo i pokvarenja tvo su Srbi i srpski narod. On, me utim, hotimi no zaboravlja, da jedino zlu i pokvarenja tvu mo e zahvaliti, to mo e biskupovati sredi tu srpske kako nedvosmislen na in aneksije videsmo u poglavlju Uujednoj ruci krst, Bosne, a u drugoj mato na , odnosno rezultatima Bosne i Hercegovine. Biskup ari , kao Hristov tobo nji punomo nik mo e zaista biti zadovoljan da se njegovi Jezuiti nisu borili na fin i otmen na in kako im to on prebacuje, ve su zasukali jezuitske rukave i valjda ih u ime Hrista do ramena muljali po krvi pravoslavno-hri anskih episkopa i sve tenih lica. Nema mo da ni jednih hrvatskih novina iz doba srpske kalvarije po Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj , u kojima nije od tampana koja od ari evih pesama, gde se veli a delo poglavnikovo na istrebljenju Srba. Da li je i to u duhu Hristove nauke preuzvi eni biskupe?! Usta ki sto ernik dr. Viktor Guti govore i na zboru u Sanskom Mostu, u ijem je srezu prema hrvatskoj statistici iz 1910. godine pored 23.598 Srba bilo jedva 4.656 Hrvata, ovako je protuma io stanovi te hrvatske vlade:

»Nema vi  e srpske vojske! Nema vi  e Srbije i gegula na  ih krvopija. Nestaje ciganske dinastije, a i kod nas e uskoro drumovi po  eliti Srba, ali Srba biti ne e. Izdao sam drasti ne naredbe za njihovo ekonomsko uni  tenje, a slijedit e nove, za njihovo potpuno istrebljenje. Ne budite slabi ni naspram jednoga. Dr  ite uvijek na umu, da su to bili na  i grobari i uni  tavajte ih g  e god stignete. Blagoslov Poglavnikov i moj ne e vam izmai. Srbi neka se ne nadaju ni  emu. Neka ih nestane iz na  ih krajeva i na  e domovine! « Da bi dao ja eg podstreka masovnim ubijanjima Srba, dozvao je Guti na tribinu Hasana abi a i javno ga sa 2.000 dinara nagradio za to to je ovaj svojim rukama ubio najvi e Srba u selu Kijevu nedaleko Banja Luke. Na skup tini u Banja Luci Guti je produ io sa tuma enjem hrvatskog narodnog programa i nagovestio ono to e posle toga preduzeti:

»Sjutra u pritegnuti. Pucat e ki me! Preporu ite to na  im neprijateljima. Poru ite im: Pucat e ki me, nastat e  i enja. Nema milosr  a! Poglavnik i hrvatski ministri jedva  ekaju da do u u o i enu Banja Luku. A to e biti jaka gvozdena metla. Poru ujem, neka mi niko ne dolazi moliti za na  e du  mane!« Da se hrvatski narodni punomo nik i punomo nik hrvatske vlade dr. Viktor Guti nije zadr ao samo na pretnjama, to nam je dobro poznato. Poznato je to i


116/169

5/14/2018


narodima Evrope i van nje. Bilo bi prostorno nemogu e obuhvatiti sve one zlo ine, koji su u ime hrvatskog narodnog programa" u svakom kutku Hrvatske izvr eni. Njih e verovatno obuhvatiti knjiga naro ite namene. Na a je, me utim, bila namera, da isklju ivo pomo u hrvatskih vrela razgolitimo hrvatsko zakulisje tipa Ante Star evi a, koji je u elji za hegemonijom nad srpskim ivljem unutar granica biv e Austrougarske star isto toliko, koliko i boravak Hrvata na ovome tlu, kojega su davno pre njih naselili srpski pradedovi. Sve to, razume se, u nameri da srpski narod sazna stvarnu istinu o srpskohrvatskom bratstvu" i da se u budu nosti uva onoga, to bi ga moglo stati nove krvi i suza. Jer, Hrvatima je tobo nje srpsko-hrvatsko bratstvo le alo na srcu samo u toliko, u koliko je trebalo njime maskirati crno jezuitsko lice. Prema prvim nepotpunim podacima, prikupljenim za jedva nekoliko prvih meseci usta kog divlja tva, mogu se u jedva bledoj slici ti zlo ini pretstaviti ovako: Me u prvim rtvama, koje su ponele krst srpskog mu eni tva, bio je Banjalu ki episkop Platon. Brutalno u koja zasenjuje normalni pojam, usta i su ga izveli iz episkopskog dvora zajedno sa protojerejem Du anom Suboti em iz Bosanske Gradi ke. izgovorom da gasateraju u Kotor radi neke istrage, i su ga no u naPod tome putu zajedno Suboti em muVaro ili, upaju i mu bradu usta zajedno sa ko om i najzad ga u najte im mukama dotukli. Ista je sudbina sna la i protu Suboti a. Bacili su ih zajedno u reku Vrbanju. Kad im je voda izbacila tela, vlasti su neznaju i da se radi o vladici Platonu naredile obdukciju le a u prosekturi banjalu ke bolnice. U tu svrhu sastavljena je naro ita komisija. Kad je, me utim, usred obdukcije utvr eno da se radi o le u vladike Platona, vlasti su izdale naredbu da se obustavi obdukcija i da se zapo eti zapisnik obdukcije uni ti. Zatim su zemni ostaci vladike Platona i prote Du ana Suboti a zakopani na nekom nepoznatom mestu u blizini vojni kog groblja kod Banja Luke, kako se ne bi znalo za njihove grobove. Zagreba ki mitropolit Dositej, koji je u vreme usta ke razuzdanosti le ao te ko bolestan, izvu en je iz postelje i mu en upanjem brade i udaranjem. Zagreba ka gomila odu evljavala se njegovim mu enjem i poni avanjem za vreme njegovog sprovo enja zagreba kim ulicama. Nedaleko Na ica u jednoj umi, zavr io je retkom mu eni kom smr u svoj ivot sve tenik or e Bogi iz Na ica. Pre iveli kolonista Proka Pejinovi iz kolonije Breznika kod Na ica stajao je sakriven iza nekog drve a i posmatrao


117/169

5/14/2018


mu eni ku smrt ovoga sve tenika. Po to su ga doveli u ovu umu, usta i su Bogi a vezali za jedno drvo, pa mu zatim odsekli nos, u i i jezik. Bradu su mu zajedno sa ko om oderali. Svezatim tenikiskopali je stenjao bola, alion se ii dalje poreddrsvega dr ao uspravno. Usta i su mu o od i. Po to se ao uztoga drvo vezan uspravno, rasporili su mu grudi. Tek tada se sve tenik nagnuo da padne. Jedan od zlo inaca rekao je tada: Pazi, majku mu vla ku, jo mu srce kuca! Najzad su u njega ispalili plotun, a zatim su pobili jo neke rtve koje su doveli sa Bogi em, pa onda napustili umu. Pejinovi je uspeo da pobegne i da se do epa Srbije. U selu Buljanima sreza Slunjskog, usta i su naredili sve teniku Branku Dobrosavljevi u, da iskopa grob za svoga jedinca sina studenta. Kad je to posle strahovitog mu enja u inio, doveli su mu sina i tu ga pred, njim ubili, pa mu naredili da nad njim izvr i opelo. Za to su se vreme satanski smejali i sve tenika udarali tako, da je sve tenik za vreme opela tri puta padao u nesvest, dok najzad nije izdahnuo pored svoga sina. Me u mnogobrojnim divlja tvima izvr eno je jedno nad protojerejom Stevanom ur i em u Ogulinu. Usta i su mu najpre i upali bradu, pa mu prebili noge i ruke. Pre nego su ga dotukli, izvadili su mu o i. Tamo gde drugi nisu mogli izvr iti jezuitsku narud bu , jezuiti nisu prezali da je sami izvr e. To se vidi iz slu aja sve tenika Mihaila Mini a iz Bilje eva u srezu Zeni kom. Njega je zaklao jedan katoli ki pop, koji je zajedno sa usta kom hordom upao u njegovu ku u. Izbor oru ja za mu enje srpskih rtava nije zadavao brige usta ima. im oru je grublje, time sadisti ka naslada ve a. Po tim principima ubijen je gvozdenom uskijom prota pira Starovi iz Avtovca u srezu Gackom zajedno sa drugim sve tenikom Vi njevcom. Nisu retki slu ajevi da su usta e glavama porodica prire ivali strahovite poslednje asove time, to su im najpre ubijali decu, pa tek onda njih. Tako je prota Bogunovi iz Donjeg Lapca najpre morao gledati kako su mu ubili dva sin i a i enu. Tek su onda ubili i njega. Njihova su tela ba ena u onu zajedni ku jamu-grobnicu izme u Donjeg Lapca i Bogi evca, koja je postala dolina smrti velikog broja Srba iz Donjeg Lapca, Kulen Vakufa i drugih okolnih mesta. Sli na ceremonija ljudo derskom plesu oko bele rtve izvedena je u Kninskom usta kom logoru, gde su usta i doveli sve tenika Milana Tri a a iz sela Vrlike.


118/169

5/14/2018


Po to je poslu io za pojedina na krvni ka nasla ivanja, zaklan je uz grohotan smeh podivljale gomile. Poznato je, da su usta i bacaju i veliki broj pobijenih Srba u razne reke ovima prethodno vezivali za tela kamenje, kako bi se to manje rtava pojavljivalo na povr ini vode. I pored toga, Drina, Sava, Drava i Dunav, pronosile su bezbrojne le eve, kojima se broja ne zna. Me u onima koje je u prvim danima usta kog divlja tva izbacila Drava, nalaze se tri sve tenika, iji se identitet nije mogao utvrditi. Sava je, kako izgleda, svedok mnogo te ih zlo instava, jer i posle skoro dve godine od progla enja Nezavisne Hrvatske pronosi obezglavljene le eve, kojima usta i privezuju oko tela da ice sa natpisom: Paso za Beograd , Vi en za Srbiju , Putuje svome kralju Petru! i sli no. Naro ito je veliki broj le eva Sava pronela meseca juna 1942. godine. Po etkom juna te godine javljeno je sa ukarice, da je Sava me u mnogobrojnim le evima pronela i jednu kompletnu svadbu sa mladom, mlado enjom i svatovima. Svi su bili jedan za drugoga vezani icom. U isto vreme pronela je Sava le jednog sve tenika, koji je bio vezan icom sa svojom enom i erkom. Po to je klanje bilo najsla e usta ko ubijanje, zaklan je 19. juna 1941. godine u Krupi na Vrbasu prota Bogdan Vranje evi . Protu Petra Majstorovi a iz Doljana u srezu Gospi kom toliko su mu ili i poni avali, da se u o ekivanju ponovnih mu enja sam u zatvoru obesio. Protu Ristu ati a iz Sojkovi a u srezu Livno naterali su da u jednoj obli njoj umi gleda mu eni ku smrt osmorice svojih parohijana i li nih prijatelja, pa su tek posle toga i njega ubili, a tela im bacili u jednu jamu. U Vlasenici su eleli da odjednom gledaju krv vi e pravoslavnih sve tenih lica, pa su 22. juna 1941. pobili sve tenike Milo a Savi a, Branka Maksijevi a, Janka Savi a, Ljubu Jak i a i Du ana Bobara. Nekoliko usta kih bandita upali su u ku u Osje kog sve tenika i katihete Voje Vojnovi a i rekli mu da po e sa njima. Umesto da ga vode na saslu anje kako su mu rekli, odveli su ga u pravcu pravoslavnog groblja nedaleko njegove ku e. Prestra enoj porodici iskrsla je strahovita stvarnost pred o ima tek onda, kada su kratko vreme posle toga uli plotun u groblju. Toga momenta ispu tao je du u jedan od retkih srpskih rodoljuba Voja Vojnovi . Prota Pajo Obradovi , biv i senator iz Bruvna, Milo Petrovi iz Lu ana, prota Mili Mandi u srezu Gra a kom, mostarski sve tenici Vlada Gvozdenovi , Ognjen Radi , Jevta Vujevi i Du an Aleksi , sve tenik Nikola Vu kovi iz Drlja e, sve tenik Dane Babi iz Svinjca, Bogdan Opa i iz Gline, prota


119/169

5/14/2018


Damjan trbac iz Bosanskog Grahova, prota Grozdani iz Radu e, sve tenik Ilija Budimir iz Crnog Luga, sve tenici Ilija Banjac i Ratko Jeli iz Drvara, kao imu mnogobrojni pravoslavni tenici koji surtve znano neznano krv svoju eni ki prolili za srpstvosve i pravoslavlje, su ili zajedni ke akcije usta tva i hrvatskog jezuitizma, koje je preko krvi i suza privodilo nove verske zarobljenike ne zbog njih samih koliko zbog njihovih potomaka, koje e katoli ka crkva pripraviti vremenom na izmirenje i na initi ih novim katoli kim jani arima. Beskrajna je lista mu enja, kojima su bile izlo ene stotine hiljada pobijenih Srba, srpskih ena i srpske neja i irom Hrvatske. U ovoj najve oj nesre i svih srpskih vremena, retki su bili oni, koji su umirali jednostavnom smr u, a da prethodno nisu izvrgavani ne uvenom sadizmu. Prebijanje ruku i nogu, se a pojedinih delova tela, naj e e polnih organa, soljenje zasekotina po telu, va enje o iju i mnogobrojne izmi ljotine mu enja koje samo zlikova ki mazgovi mogu zamisliti, sredstva su, kojima je srpski narod stavljen na krst mu sni tva samo zato, da bi se time ostvarilo hrvatsko narodno pravo . Duga ka e biti lista zlo ina ke mnogostrukosti, a bez sumnje jo du i spisak rtava, koji e srpskim pokolenjima kroz budu nost slu iti kao putokaz na opasnost pred ambisom, gde je, reklo bi se, strovaljena i svaka pomisao o obnovi srpsko-hrvatske saradnje u novoj Evropi nezavisno od toga po ijim e se na elima ona formirati. Pored onoga, to se o stradanju pravoslavnog sve tenstva do 20. jula 1941. svakako u jednom neznatnom delu ukupnog broja rtava moglo saznati, usta ka Hrvatska je po utvr enom planu zapo ela sa srpskim istrebljenjem, im je usled izdajstva i ratnih doga aja do la u priliku da prigrabi vlast i oru je u svoje ruke. U nemogu nosti da se pribave potpuni podaci, ograni i emo se samo na pojedine slu ajeve iz usta ko-hrvatskog terora do polovice meseca jula 1941. godine. U velikom jasenova kom logoru, najve oj logorskoj grobnici srpstva, prire ivana je esto naro ita divlja ka atrakcija. Na stotine povezanih Srba pore ano je uz jedan zid. Jedan usta ki krvolok iza ao bi pred pofron enim i vezanim Srbima i na du ak iskapio bocu ruma. Zatim bi na o igled nemo nih Srba nao trio no . To mu je vreme bilo potrebno da alkohol otpo ne sa dejstvom. A onda bi za ao redom sa strane i probadao du nike nesre nih rtava dok ne likvidira ceo kvantum za taj dan. Druga logorska atrakcija bio je kavez, jedan metar visok, od bodljikave ice, do pola metra stavljen u vodu. U njega je uguran biv i ministar Oton Gavran i


120/169

5/14/2018


koji je morao sedeti u toj vodi jer se nije mogao ispraviti. U takvom je stanju prikazivan kao Hrvat za mustru sve dok u najte im mukama nije izdahnuo. Ali, dozvolimo da o Jasenova kom logoru smrti , kako su ga sami Hrvatiusta e nazivali, govore oni jedva hiljaditi sre nici, koji su se kao nekim udom iz pri a o Hiljadu i jedne no i spasli i u Komesarijatu za izbeglice zapisni ki nacrtali hrvatsko-usta ku politiku potpunog istrebljenja kako Srba, tako i onoga malog broja njihovih simpatizera. Vojislav Prnjatovi sekretar Trgova ke komore iz Sarajeva, koji se sa 13 svojih drugova spasao iz logora-smrti , izjavio je 9. aprila 1942. zapisni ki izme u ostaloga i ovo: U etiri blombirana teretna vagona, posle dvodnevnog putovanja bez hrane i vode, dopra eno je 24. decembra 1942. godine na stanicu Jasenovac 62 mu karca i 150 ena (sve Srbi) iz Sarajeva. Kako smo iz vagona izlazili, usta e su nas udarali kundacima. Po to su nas pore ali, oterali su nas mu karce u usta ki tabor u samom mestu Jasenovac, dok su ene odvojene i odvedene na drugu stranu. Kad smo stigli u taborsko dvori te, tu smo ponovo postrojeni. Kratko vreme iza toga stigla je jedna grupa od 19 zagreba kih Srba, koji su ve po spoljnjem izgledu odavali kolovane ljude. Njih su odvojili u posebnu grupu tako, kao to se malo dalje nalazila jo jedna grupa od oko 140 Jevreja! Posle izvesnog vremena, usta i su nas najpre povr no pretresli u dvori tu, pa je zatim jedan po jedan vo en u taborsku kancelariju, gde nam je oduzet sav novac i stvari od vrednosti. Pri izlasku iz kancelarije, do ekivali su nas usta e kod vratiju i mlatili nas tapovima kao stoku. Po to su nas tako oplja kali i pretukli, vratili su nas u dvori pte, gde smo ponovo obrazovali one tri grupe. Malo posle toga iza ao je iz taborske kancelarije komandant logora, zloglasni Milo Ljubomir, biv i emigrant, nesvr eni pravnik iz Ljubu kog. im se pojavio u dvori tu, naredio je da mu se donese ove i demi on (pletena boca) rakije. Tu pred nama otpo ela je usta ka pijanka. Po to se napio, Milo se odjednom izdvojio iz one grupe usta a sa kojima je pio i izvadiv i bode iz korica uputio se prema onim devetnajstorici zagreba kih Srba. Izmoreni i o amu eni svime onim to se dotle sa nama de avalo, nismo bili svesni onoga to e nastupiti. Kad se pribli io ljudima, po eo je da psuje i vi e, te na na u as, po eo redom da kolje ljude. Zarinuo bi no u vrat sa strane i naglo trgao u stranu tako, da je u jedan mah presekao ile kucavice i grkljan.


121/169

5/14/2018


Krv bi iknula na lice i grudi oveka-zveri. rtve su stajale uko eno prestravljene kao zamrle i, u glavnom, rezignirano sa apatijom bez glasa do ekivaliispru udarac no a.prema Tek poubici, neki da bi dao glas od sebe, ili instinktivno io ruku trenutak posle toga padne mrtav. Bili smo u asnuti. Koliko je to klanje trajalo, ne znam. Kao, kroz maglu, video s am kako je Milo dovr io posao sa tom grupom zagrep ana, pa se krvava lica, prsiju i ruku uputio prema na oj grupi. Bio sam siguran da mi je do ao u asan kraj. Idu i prema nama, zapelo mu je oko na jednom na em bosanskom seljaku u gunju. Bio je to neki seljak iz Pala kod Sarajeva, ijega se imena ne se am. Nesre nik je bio drugi do mene. Ubica mu je naglo pristupio i stao da mu zabada bode u grudi gde stigne, a kada je ovaj pao, priklao ga je kao i one pre toga. Hteo je da nastavi svoj u asni posao, ali se u to pojavio na vratima zgrade ordonans i javio mu da ga zovu na telefon. Milo je na to zatakao no u korice, naredio da nas preostale poteraju u logor, pa se uputio u zgradu. Toj slu ajnosti mo emo ostali zahvaliti, to smo toga momenta ostali ivi. Uz grdnje i batine, prevedeni smo posle toga u logor, koji se nalazio odatle udaljen oko 3 km na u u Lonje u Savu, gde se nalazi fabrika firme Ba i i drug. Sutradan po na em dolasku, dakle na sam dan katoli kog Bo i a, doterana je jedna grupa od 56 Srba iz Pakraca. Usta ama ni ta nije smetao Bo i , da njih 36 poubijaju u taborskom dvori tu. Masovna ubistva, sem onih u jasenova kom taboru gde se Srbi najpre plja kaju, vr ena su obi no pred logorskom kancelarijom, koja je bila udaljena od na e barake oko 500 metara. O broju masovnih ubijanja dobivali smo podatke od grobara , odnosno onih zato enika koji su bili odre eni da pobijene sahranjuju. Ovi su grobari stajali pod komandom jednog sarajevskog Jevreja, po zanimanju geometra. Ovakva su ubijanja najvi e vr ena na groblju. Posle 25. decembra, pa sve do kraja januara 1942., doterivane su pojedine grupe Srba, Jevreja i po nekolicina Hrvata u logor. Po to usta i nisu trpeli ve e brojno stanje od 1000, to su novi prido lice bivali redovito likvidirani . Po to bi ih pred logorskom zgradom povezali me usobno icom, odvodili su ih na groblje, gde su ih naterivali da legnu potrbu ke u ve ranije iskopane jame, duge 100 do 200 metara, a iroke 2 metra. Dubina se nije mogla ve a posti i od 50 santimetara zbog podzemne


122/169

5/14/2018


vode. Usta e su zatim uzimali drvene maljeve i sekire i sa njima redom razbijali glave le e im rtvama, ili ih bode ima probadali. Zatim su grobari zatrpavali pobijene. Drugi na in likvidacije vr en je u samom logoru kad se brojno stanje pove a iznad 1000, da bi se logor ispraznio. Tada bi usta i naredili takozvani nastup (zbor). Ujutru 2. januara 1942. nare en je nastup , pa smo morali svi iza i pred baraku i postrojiti se. Usta e su prolazili pored stroja, zagledali svakoga ponaosob i odvajali po volji. Zatim su odvojene povezali icom i otpremili na groblje, gde su poubijani maljevima i sekirama. Se am se da su u toj grupi pobijeni Milutinovi i Ru i , menja i iz Sarajeva, Vojo Eri trgovac iz Sarajeva i Jovan Be ir pukovnik u penziji tako er iz Sarajeva. Pored tih masovnih ubistava, re ala su se svakodnevna pojedina na ubistva, kao obi na logorska pojava. Sem ovih ubistava, vr eno je likvidiranje bolesnih zato enika Veliki broj zato enika iako svesni ta ih eka, morali su se javljati za lekarsku pomo , pa se tako logorska bolnica za 10-15 dana napunila. Kad se tako nakupi izvestan broj, usta e obi no pred ve e dolaze i izbacuju bolesnike pred bolnicu, gde ih sekirama i maljevima ubijaju, pa se zatim prenose na groblje i zakopavaju. Po etkom februara 1942. javljeno je usta koj logorskoj upravi da e logor posetiti jedna me unarodna komisija, sastavljena od Srpskog Crvenog Krsta, Ma ara, Nemaca, Italijana i predstavnika Vatikana. Odmah su usta i preduzeli opse ne radove na izradi novih baraka i ostalih zgrada, koje bi imale prikazati komisiji Potemkinova sela . Radilo se po ljutoj zimi. Uo i samog dana dolaska komisije dovedeni su iz varo i oko 15 do 20 kvalifikovanih majstora, koji su obu eni u nova radni ka odela, samo im je stavljen na ruke zato eni ki broj iako ovi nisu bili zato enici ve Hrvati, pa su postavljeni za ma inama u logorskoj fabrici, tobo e kao zato enici. Iz bolnice su izba eni svi bolesnici i poubijani pred njom sekirama maljevima i no evima, a u krevete su legali hrvatski bolni ari, pa ak i sami logorski lekari. Tako je komisija mogla da vidi dobro odnegovane bolesnike i prili no ugojene radnike u radionicama, dok su stvarni zato enici bili uklonjeni od dodira sa komisijom, koja se pohvalno izrazila o prilikama u logoru."


123/169

5/14/2018


Stevo Simi iz Cepeli a kod Petrinje dao je 9. aprila 1942. godine zapisni ku izjavu o prilikama u jasenova kom logoru smrti , pa je izme u ostaloga rekao i ovo: Koncem meseca septembra 1941., dvojica Srba zato enika koji su pod stra om radili u umi, uspeli su da pobegnu. Usta i su radi toga zatvorili u naro ito ude eni bodljikavo- i ani prostor 26 istaknutih Srba, koje su tu na otvorenom i podvodnom terenu dr ali 6 dana. Za to su vreme dr ali stra u nad Srbima Jevreji. Posle 6 dana su ih napola mrtve izvukli, povezali im ruke na le a i po to su ih pred logorskom kancelarijom svukli, odveli su ih prema groblju. Posle nekoliko minuta uli smo plotun. Me u tako gla u i batinama izmu enima, znam da su pobijeni Steva Bo i trgovac, Du an Bjelan i i Lazo Beli svi iz Slavonskog Broda. Po iskazu Vuka ina egarca iz Glavica, u srezu Oto ak, u ovoj grupi od 26 mu enika nalazili su se i dr. Pero Todorovi lekar iz Travnika, Vlado Beri trgovac iz Sl. Broda, Jovo Sablji iz Sunje, Markovi narodni poslanik iz Vlasenice, Risto Narand i penzioner iz Bjeljine, Jovo Nikoli iz Petrinje, Du an elik penzioner iz Sarajeva, Danilo Grkovi penzioner iz Mostara i drugi. Posle ovoga pokolja, desio se jo jedan u logoru ciglane Ba i radi poku aja begstva. Desetorica zato enika iz Trnove u Bosni poku ali su da pobegnu iz ciglanskog podruma no u, ali su svi poubijani. Usta i se time nisu zadovoljili, ve su u jutro izveli ostale iz toga odelenja, njih oko 250 na broju, od kojih su no evima zaklali preko 200. Tako je od te grupe ostalo svega 48 ivih. Razume se, samo do idu e prilike. uro Medi , trgovac iz Slavonskog Broda, rekao je u zapisniku od 11. aprila 1942. godine pored ostaloga i ovo: Posle odlaska me unarodne komisije (6. II. 1942.), a za vreme moga boravka u logoru, nove transporte Srba do ekivali su usta e na eljezni koj stanici i odmah ih odvodili u takozvani tunel kod ciglane, gde su ih klali no evima, te ubijali drvenim maljevima i sekirama po glavi. Njihove su le eve usta i palili u pe i od ciglane. Usta e su tako kod nekih nanovo prido lih transporata ubijali 50 %, a kod nekih 100 %, odnosno itave transporte." Na dan 22. marta 1942. u nedelju oko 9 sati pre podne, oti ao sam u kancelariju pilane da se ogrejem, po to su ovu kancelariju vodili idovi, od kojih sam jednog od ranije poznavao. Kancelarija se nalazila u onome ciglanskom tunelu, gde usta e


124/169

5/14/2018


vr e ubijanje novoprido lih Srba. Na prolazu prema kancelariji video sam pred glavnom usta kom kancelarijom grupu od 47 Srba seljaka iz okoline Doboja Bosni. Neposredno posle mogagde ulaska u kancelariju, dovezena jeuova grupa Srba pred kancelariju sam se ja nalazio. uo sam kako su ih usta e ispitivali od kuda su, jesu li etnici i jesu li bili u borbi. Iz odgovora ovih Srba razumeo sam, da su oni bili mirni doma ini kod svojih ku a dok je okolica Doboja bila u vlasti etnika. Posle ovoga ispita, koji sam dobro uo kroz jednostavna drvena vrata, jer je govor bio veoma glasan, nastalo je klanje i ubijanje drvenim maljevima. uo sam glasnu zapoved zapovednika logora Milo a Ljube usta kog poru nika: Ubijajte etiri po etiri, a ubijene neka nose osmorica! Za vreme ubijanja koje je trajalo oko 2 sata, uli smo u kancelariji usta ka nare enja rtvama kao: Lezi , Sagni glavu , Digni glavu! . Posle svake zapovedi padali su udarci drvenih maljeva. uli smo tada pojedine usta e kako su vikali: Da ti vidim krv! , ili Gde ti stoji srce! . Posle toga bi nastupio jauk i roptanje rtve. Drago Had i olakovi sekretar Trgova kog udru enja u Bjeljini na zapisniku od 13. aprila 1942. godine o ishrani u Jasenova kom logoru rekao je: Jevreji, koji su u istom logoru bili sme teni, dobivali su ivotne namirnice od svojih bogo tovnih op tina, pa su od toga po ne to otkidali i nama davali. U to vreme vladala je me u Srbima u logoru neopisiva glad. Srbi su svu divlju travu u logoru pojeli do zemlje. Katkada su nam Jevreji skuvali ljuske od krompira, koje su za sebe kuvali, a nama dali ljuske, ali je i to bilo malo i retko. Ljudi su se pri hodanju ljuljali od velike gladi. Kao karakteristiku toga stanja navodim jedan slu aj: Jedan seoski mladi iz zvorni kog sreza nai ao je jednoga dana na izmet jednog Jevreja, koji je imao proliv. U tome izmetu je bilo nesvarenih zrna pasulja, koje je ovaj seljak pokupio i pojeo." Milivoje Nikoli , elektri ar iz Visokog, imao je kao grobar u logoru prilike da vidi nevi ene u ase, a sa njime i Relja Bilanovi , kazand ija iz ipuli a kod Bugojna. U njihovom iskazu, koji obuhvata 15 stranica otkucanih ma inom, ima i ovo: Zato to su etvorica Srba karlov ana poku ali begstvo, usta i su postrojili 140 Srba i oko 200 Jevreja, sve ve inom staraca. Morali smo stajati u vodi do kolena. Zatim su izveli dva pre ivela begunca i tu ih pred nama motkama pobili. A onda su nam


125/169

5/14/2018


naredili da zagazimo u oko 2 metra duboku vodu, te da plivamo u naokolo oko 200 metara dugom stazom. Bilo je to na sam dan Svetog Arhan ela Mihaila, 21. su novembra 1941.dagodine. Plivanje je trajalo oko pola sata, a kada nam naredili iza emo, utvr eno je da nedostaje 72 oveka. Usta i su nas ponovo nateraln u vodu da ih tra imo. Tako smo morali gnjurati po vodi dok ih sve nismo povadili. Tada su nam naredili da ih sve strpamo u ve pripremljene rake i zatrpamo. Bilo ih je mnogo ivih, ali se mi nismo smeli na to obazirati. Meni se dogodilo da me je prepoznao me u njima Mika Kova evi iz jednog sela u Bosni, koje se nalazi nedaleko Banje Kovilja e. On mi je viknuo, dok je le ao u raki pred zatrpavanjem i zamolio me da ga spasim. Ma da je to sobom donosilo smrt, poku ao sam da ga izvu em, ra unaju i da me usta e ne e primetiti. Primetio me je, me utim, Jevrejin Bruno Dijamant tajn zvani Bugar koji je vr io du nost logornika, a docnije je ak i nosio usta ku uniformu. On je na mene trgao no , ali sam ja uspeo da umaknem izme u neke rasturene gra e u baraku, pa po to je ve bio mrak, Dijamant tajn me nije prepoznao, a ja sam se njega dugo vremena klonio. Tako je nesre ni Mika Kova evi sa mnogima drugima iv sahranjen." Strahovita je pri a Relje Bilanovi a o jednom slu aju u baraci, odakle je poku ao da pobegne neki Rade Furtula pe ar iz okolice Sarajeva. Zato enici su znali da e za taj poku aj platiti ivotom dve stotine i vi e stanovnika ove barake. Bilanovi o tome zapisni ki pri a ovako: Usta e su Furtulu, ovoga puta iznimno, predali nama u baraci i naredili nam da ga mi sami do zore moramo ubiti, ako ne emo da nas sve pokolju. Bili smo sigurni da usta i ne prete na prazno. Furtula je do zore morao biti mrtav. Ali, on je bio na drug i te ak nas je udes zadesio. Jer, ili je on imao poginuti od na e ruke, ili mi svi od usta ke. Po to smo se dugo savetovali, re eno je najzad da ga prive emo za jedan stub pored kible. Svaki od nas koji je tokom no i imao da vr i nu du u kibli, imao je du nost da ga udari motkom ili sekirom, jer niko nije hteo da ga sam ubije. Na kiblu se mnogo i lo zbog vodene hrane. Stisnuta srca, svaki je od nas morao da doprinese sa svoje strane ubijanju Furtule, da bi spasio sebe i ostale. Posle izvesnog vremena, Furtula je bio napola mrtav. U jednom trenutku ugledao je mene i prebijenim glasom mi rekao: Relja, udri me dobro, da to pre svr im... Meni se zamaglilo pred o ima, ali sam video a treba o-veku prekratiti


126/169

5/14/2018


muke. Sa zamagljenim o ima od jada i bola, vi e nesvesno nego svesno, uzeo sam sekiru i zapitao ga: Rade, ho e li mi alaliti? Ho u Reljo.. odgovorio jena ontoi nastavio: mesekire dobroi udario udri da odmah svr im... Ja sam zamahnuo Samo u icom ga po glavi, koja mu je klonula. Mislio sam da su mu muke zavr ene, ali je on na na e zaprepa enje posle pola sata opet podigao glavu i pre av i pogledom po baraci zastao na meni. Reljo... Hodi ovamo i udri me ja e! Opet sam uzeo sekiru vrsto re- en da oveku prekratim muke i tada je zaista svr io." Branko Popovi konobar iz Doboja je pored ostalih grozota:

na saslu anju od 14 aprila 1942. iskazao

Jedno pre podne odre en je bio da po isti baraku za vreme dok su ostali bili na poslu Milo Ivi 18-godi nji zato enik iz Doboja. U baraki se tada nalazilo nekoliko bolesnika, koji nisu mogli i i na rad. Dok je Ivi istio baraku, nai ao je Jevrejin zvani Bugar u pratnji jednoga usta e. Obojica su bez ikakvog razloga po eli da mlate bolesnike tapovima, a zatim su i Ivi a oborili sa nekoliko udaraca. Dok je Ivi le ao, pri ao mu je Jevrejin Bugarin i zaklao ga no em. Ovo sam ja li no video, jer sam ba tada nai ao nekim poslom u baraku." In . Vladimir Lon ar iz Pakraca opisao je u zapisniku od 8. juna 1942. godine: ,,Sa 74 Srbina iz Lipika i Pakraca doteran sam na sam katoli ki Bo i 1941. godine u jasenova ki logor. im smo stigli, do ekao nas je logorski komandir zloglasni Milo Ljubo i gestikuliraju i uzviknuo: Za to ba ja moram sve Srbe pobiti!? Ima valjda jo logora po Hrvatskoj! Po to je izvr eno postavljanje mitraljeza oko nas, obavljena je plja ka prtljaga. Zatim je usta ki poru nik Ljubo zapitao glasno ima li neki pravnik me u nama. Javio se Vlado Ili stare ina sreskog suda u Pakracu. Poru nik je pri ao bli e stroju iz koga je za dva tri koraka istupio Ili . On je odmah postavno Ili u pitanje: ,,Koliko si Hrvata osudio na smrt? Po to mu je Ili odgovorio da kao sudija sreskog suda nije nikoga mogao suditi na tako visoke kazne, poru nik mu je rekao: ta bi ti rekao, kada bih ja tebe sada osudio na smrt! To je va a stvar! , rekao je sudija Ili i povratio se u stroj. Posle nekog vremena prisetio se poru nik i ponovo zapitao: Gde je taj pravnik? Po to se sudija javio, poru nik mu je naredio da iza e iz stroja i skine zimski i donji kaput. Zatim ga je poveo prema


127/169

5/14/2018


jednoj gomili cigala malo podalje, gde je od jednog usta e uzeo karabin i ispalio tri metka u Ili a, koji se sru io. Posle nekoliko minuta Ili tri je metka pokazao na to jezaklao poru usta nik ukim njega ispalio jo i zaznake svakuivota, ga sigurnost bode om, pa ga okrenuo licem prema zemlji, a onda ga rasporio ispod lopatice i izvadio mu srce. Kad je sa njime svr io, naredio je ostalima da se jave koji su rodom iz Like. Po to su se javili neki, njih oko 20-30, poru nik ih je odveo do one gomile cigala i tu ih redom zaklao. Njemu je tada pri ao usta ki zastavnik Matkovi i zamolio ga za dozvolu, da i on mo e jednog Srbina zaklati za Bo i . Kad mu je to poru nik dozvolio, Matkovi je izabrao Jocu Divjaka zakupnika Kursalona iz Lipika koga je odveo do one gomile poubijanih Srba, pa ga tu povalio i ivom mu izvadio srce, koje nam je zatim pokazivao. No ni to mu nije bilo dosta. Zbog tek izazvanog apetita" zatra io je od poru nika dozvolu da jo desetak Srba zakolje, to je i u injeno. Nama je nare eno ostalima, da ni jednim gestom ne smemo pokazivati znake negodovanja. Ipak je neki aki pokazivao odvratnost, radi ega mu je pri ao poru nik i u njega ispalio nekoliko revolverskih metaka." Drago Svjetli i brija iz Doboja u zapisniku od 7. jula 1942. dao je jo jednu sli icu krvavog katoli kog Bo i a 1941 godine. Na sam katoli ki Bo i 1941. ustali su iza ru ka poru nik Milo Ljubo sa nekolicinom usta a, me u kojima se nalazio i jedan postariji, koga su zvali imenom Tatek , a koji se zajedno sa Paveli em povratio iz emigracije. Trebalo je za li no zadovoljstvo Tatekovo , izabrati jednoga Srbina, koga e ovaj svojeru no ubiti. U tu svrhu postrojeno je pred vratima oko 20 Srba, a onda je Milo rekao Tateku da sam izabere kojega ho e. Tatek ga je izabrao i po eo da puni pu ku, ali kako nije znao sa njome rukovati, opalila je pre vremena i ranila dvojicu drugih Srba u stroju. Tada je usta ki poru nik pristupio ranjenima i dotukao ih, a zatim ubio i onoga, kojega je Tatek izabrao. Tako su usta i zavr ili bo i nji ru ak sa srpskom krvlju. In . Sima urkovi iz donje Trnave kod Bjeljine u zapisniku od 12. juna 1942. godine dao je i ovaj detalj:


128/169

5/14/2018


U novembru ili decembru 1941., doveden je sa jednom grupom Srba u logor i jedan vrlo lep, visok i sna an ovek. Dvojica usta a gledaju i ga, poveli su razgovor, pa jedan re e drugome: Ovaj sigurno ima dva srca! Drugi mu naod to njih odgovori, da to ne mo e biti. Razume se, da se razgovor namerno vodio tako, da to ovaj Srbin dobro uje. Uveri e se da ovaj ima dva srca! re e prvi usta drugome i izvadi svoj no , sa kojim je polako kopkao po prsima onoga oveka sve dotle, dok ga no em nije povredio u srce, usled ega je ovaj pao mrtav. Ova je usta ka igra bila unapred dogovorena, jer im je smetalo da vide ovako zdravog i sna nog oveka. Samo unutar jasenova kog logora, po mome sudu, pobijeno je u razmaku od avgusta 1941. do sredine maja 1942. oko 12.000 zato enika. Koliko je pak Srba pobijeno izvan logora i onih brojnih transporata koji su upu ivani u Jasenovac, ne zna se. Dozvolimo sada Sreti Popovi u kozmeti aru iz Osijeka, koji je najpre bio u Jasenovcu, a zitim u Staroj Gradi ki, odakle je uspeo da pobegne, da nam u zapisniku od 12. jula 1949. godine prika e najjezivije atrakcije usta kohrvatske soldateske, kojima svakako nema ravnih u istoriji ove anstva gladijatorske borbe. Dok smo se nalazili u ciglanskom tunelu, gde su nas doveli da nas najpre oplja kaju, izdvojili su usta i Pavla Borba a apotekara iz Osijeka i nekog radnika iz Beli a, prezimenom Pekotu. Kako. su obojica bili usled du eg nebrijanja obrasli u brade, usta i su im brade spalili, pa ih zatim premlatili nekim letvama i najzad pred nama dotukli iz pu aka. Pojedine partije novih zato enika odvodili su izravno u ciglanu i tamo likvidirali. Nekoje partije novodovedenih zato enika pobili su u tunelu drvenim maljevima, a nekoje su ive spalili u ciglarskoj pe i. Jednoga dana u mesecu septembru 1942. godine, deveden je u logor transport Srba seljaka iz Mlake, sreza novskog. U tom je transportu bilo mnogo ljudi, ena i dece. im je prispeo u logor, odmah je odveden u tunel ciglane i tamo likvidiran. Niko iz ovoga transporta nije ostao iv. Video sam jednog dana, kada je komandant logora Milo Ljubo pred nama zaklao no em jednoga Srbina,. a posle toga olizao krvav no govore i: Oh, kako je slatka srpska krv !"


129/169

5/14/2018


Jedino transporti Hrvata zato enika nisu bili likvidirani. Sa njima se i ina e bolje postupalo, a imali su i bolju hranu. Uprava jasenova kog logora likvidirala je Srbe na jo jedan ne uven na in. Prire ivane su e e takozvane Gladnjatorske borbe kako su ih usta i nazivali, Ove gladijatorske borbe prire ivane su kada bi u logor stigao koji funkcioner iz glavnog usta kog stana iz Zagreba. One su prire ivane njima u po ast, a esto su puta prire ivane i bez toga, samo za razonodu jasenova kih usta a. Srbi zato enici su tada postrojavani u stroj naokolo mesta na kome su se vodile gladijatorske borbe . Uprava logora je iz stroja Srba izabrala dvojicu, obi no dva brata ako su bili zajedno u zato eni tvu, ili ina e dva Srbina. Postavili su ih na sredinu kruga u izvesnom razmaku i dali im svakome po drveni malj. Zatim su im objasnili, da jedan od njih mora biti mrtav, pa neka borbom odlu e ko e od njih ostati u ivotu. Na dati znak otpo injala je borba na ivot i smrt. Kada bi jedan pao na zemlju, drugi je morao ovoga svoga mrtvog druga i dalje udarati po glavi sve dotle, dok mu mozak ne prospe. Uprava logora bi tada pogazila obe anje, pa bi izabrala drugoga Srbina iz stroja, koji se morao boriti sa pobednikom iz prethodne borbe. Ove gladijatorske borbe trajale su obi no po dva sata. Za to vreme ubijeno je obi no 40 do 50 Srba. Ovim gladijatorskim borbama prisustvovali su usta i gosti i oni iz logora. Oni su ispred nas na sedalima sedeli i nasla ivali se gledaju i ovu borbu, te se kao sumanuti smejali urlaju i: Udri bolje!, Vi e na levo!, Vi e desno! i sli no. Kad je na onim gladijatorskim borbama sudelovao i izaslanik glavnog usta kog stana u Zagrebu, sedeo je na posenom po asnom mestu i urlao zajedno sa ostalim usta ama od odu evljenja." Ovo je svakako jedna bleda slika, ili neznatan ise ak iz obilja grozota, kojima su bili izvrgnuti milioni Srba svih doba starosti. Isto je tako i sam jasenova ki logor kao celina, samo ise ak iz sistema usta ko-hrvatske politike, da zatre i se anje na Srbe. Jer, srpsko gubili te nije ograni eno na jasenova ki i ostale logore, ve je veliki taman toliko, koliko je velika i Nezavisna dr ava Hrvatska". Ako se danas, posle milionskog uni tenja Srba po Hrvatskoj na e jo po neko, ko postavlja teoriju Neodgovorne mase , taj je ili sam neodgovorna masa, ili je prepredeni pripadnik politike svr enog ina u hrvatsko-usta koj slu bi, po to su logori za Srbe i ono malo jugoslovenski orientisanih Hrvata bili


130/169

5/14/2018


zvani ne hrvatske ustanove, uklopljene u hrvatsku dr avnu administraciju i bud etirane iz dr avne kase, a njihovi funkcioneri postavljani ukazima vlade efa hrvatske dr ave. Ostavimo li na stranu injenicu, da li su ove logore pose ivale komisije me unarodnog Crvenog Krsta, za koje su se prilike uklanjali svi tragovi mnogostrukih masovnih zlo ina i komisiji prikazivana Potemkinova sela , uni tavanje Srba zato enika i lo je po liniji dr avne politike, koju je podr avala velika ve ina hrvatskog naroda, u lanjena u usta kim organizacijama. Ne e biti bez interesa uti, to misli o odgovornosti za masovne pokolje Srba po Hrvatskoj dr. Paja Janjanin advokat iz Vinkovaca na ijoj se ku i prilikom ma kakvih hrvatskih svetkovina u doratnom ivotu redovito vila hrvatska zastava, iako je on Srbin pravoslavne vere. Evo ta razo arani dr. Janjanin na zapisniku od 11. novembra 1943. godine o tome ka e: Posle organizovanja usta ke vlasti, Hrvati su se listom upisali u usta ku organizaciju, a mnoge organizacije Ma ekove selja ke stranke (HSS), listom su prilazile usta ama. Gornji primer najbolje dokazuje, da je sav hrvatski narod odobravao usta ki re im i njegova zlodela i da se sa njime identifikovao. Bilo je nekolicina ljudi, koji su se po strani dr ali, ali niko od njih nije protestovao protiv ovih zlodela. Uveren sam, da su oni Hrvati, koji su se dr ali po strani, u du i se radovali progonu Srba. ovek normalne logike o ekivao bi od te usta ke vlasti, da e progoniti one Srbe, koji su se eksponirali za vreme raznih politi kih re ima u Jugoslaviji, kao narodne poslanike, velike upane, efove policija ili sreske na elnike. No, hrvatski usta e progonili su kolektivno sav srpski narod, bez obzira kojoj je ko politi koj partiji pripadao i kako se u dru tvu prema Hrvatima ophodio. Njihova je tendencija bila, da se istrebi sav srpski narod, te da na toj teritoriji ostanu homogeni i da taj teritorij zadr e kao svoju ve nu Nezavisnu dr avu Hrvatsku . Daju i definiciju o zverstvima po Hrvatskoj, sudija sreskoga suda u Bjelovaru Branko Jak i u zapisniku od 12. oktobra 1942. godine tvrdi, da je pokolj nad Srbima u Gudovcu izvr ila Hrvatska selja ka za tita , dakle Ma ekova borbena formacija i na kraju zaklju uje: Mo e se re i, da se sve ovo vr ilo i vr i konstantno i po jednom utvr enom planu. Mi ljenja sam radi toga, da e ostatak Srba koji je tamo ostao biti uni ten na isti na in, kako je to bilo i sa


131/169

5/14/2018


stotinama hiljada drugih Srba, koji su nevino zavr ili svoje ivote u jednom istorijskom razdoblju, koje se jo jedino mo e uporediti sa starovekovnim srednjevekovnim zverstvima D ingis kana i drugih barbarskih inaroda . Nemogu e je u jednom orgrani enom prostoru opisati sva masovna srpska gubili ta po Nezavisnoj Hrvatskoj Pa ipak, pored Jasenovca, Slavonske Po ege i drugih, moramo se osvrnuti i na onaj prirodni ambis u Velebitu, gde su ba ene desetine hiljada srpskih rtava, u najvi e slu ajeva ivi ili ranjeni. Mnogobrojni iskazi onih Srba izbeglica iz sabirnog logora u Gospi u, koji su ekali na red da budu odvedeni i likvidirani u ovaj ambis, a pukim slu ajem spa eni iznenadnom talijanskom okupacijom toga dela Hrvatske, sla u se u detaljima. ujmo stoga Dragu Svjetli i a Velebitskoj dolini smrti":

brija a iz Doboja

ta ka e o

Kaznionica u Gospi u bila ja sabirna stanica za one Srbe iz Hrvatske, koji su od mesnih vlasti odre eni za Velebit. Za vreme moga boravka u ovoj kaznionici, od kako sam 9. avgusta doveden, pa do 25. avgusta 1941. godine, formiran je svakoga dana u kaznioni kom dvori tu po jedan transport za Velebit. Svaki put je u transportu bilo 800 do 1200 ljudi. Oni su vezani dva po dva icom, a zatim su spojeni jednim lancem po sredini povorke. Svaku ve er vra ali su se usta ki pratioci nazad u kaznionu, nose i sobom one spojne lance, koje su sutradan upotrebljavali za slede i transport. Na ovakav na in odvedeno je za vreme moga boravka oko 18.000 Srba, koji su na Velebitu ubijani tvrdim predmetima po glavi, a zatim bacani u jedan dubok ambis u stenama. Dana 24. avgusta 1941. formiran je novi transport od 900 Srba, me u kojima sam i ja bio. Po to smo strahovito stegnuti icom i svezani spojnim lancem i kada je sve bilo spremno za polazak, stigla je iznenada naredba da transport ne kre e. Usta ki krvnici su bili strahovito ozloje eni na ovo nare enje, a glavni veziva neki Ivica jadikovao je: Zar smo se badava mu ili dok smo ih vezivali! Neka ih sada odvezuje ko ho e! Najzad su odvezali nekolicinu Srba, a ovi ostale, pa su nas sutradan sproveli vozom za Jasenova ki logor. Isti ovaj usta ki krvolok Ivica, kome ne znam prezimena, rekao nam je za vreme putovanja u vozu: Zahvalite Bogu to niste oti li u Velebit. Jer da ste tamo oti li, sada biste bili na nebu." To su rezultati srpsko-hrvatskog bratstva. To su rezulati ve itih obzira prema hrvatskom delu na ega naroda za vreme zajedni kog ivota, u dr avi


132/169

5/14/2018


Jugoslaviji, koja je bila sva ija, a najmanje srpska, po to se srpski narodni ivot sastojao samo u odricanju, a hrvatski u naturanju svoje volje. Na elu, srpskom krvlju izopijanih, usta kih hordi nevidljivo se vila crna jezuitska zastava. Nju su, u komadu mesa to se srce zove, nosili predstavnici Svetog Oca Pape i hrvatskog nadbiskupa, katoli ki fratri i popovi. ime bi se ina e moglo tuma iti, da je veliki broj katoli kih popova i fratara bilo rukovodilo masovnim ubijanjima Srba, bilo i sami sa no em u ruci igrali ulogu krvolo nih d elata. Evo nekoliko primera: Fratar samostana u Kninskom Polju Vjekoslav imi nije dozvoljavao da u njegovom prisustvu drugi od usta a kolje Srbe, po to je to pravo pridr ao za sebe i sam ih klao. Katoli ki sve tenik Eugen Puji upao je u stan pravoslavnog sve tenika jednog hercegova kog mesta i posle cinizma ravnog samo jezuitskoj nasladi, zaklao sve tenika pravoslavca, sa kojim je dotle iveo u prividno najsrda nijim odnosima. Sa oltara katoli ke crkve u Livnu dr ao je fratar dr. Sre ko Peri prodiku vernima i rekao im, da Srbe treba klati redom, jer da to nije nikakav greh. tavi e, rekao je da treba i njegovu ro enu sestru ubiti, jer se udala za Srbina. A dr. ko Peri fratar, biou. je na srpsku i konkordatsku sramotu do nedavno pre rataSre katoli ki upnik u Ni Neki fratar Ante, katoli ki upnik u Tamu nici sreza br anskog, organizovao je kao usta ki prvak hajku na Srbe, koje je hvatao po okolici, zatvarao ih u nemogu im prostorijama i tu ih pored mu enja gla u, strahovito mrcvario pre kona nog ubistva. U Bosanskoj Kostajnici, na mostu koji vodi preko reke Une, tamo nji je gvardijan katoli kog samostana davao uputstva kako da se kolju Srbi i zaklani bacaju u vodu. Sa velikom volovskom ilom nasla ivao je svoju jezuitsku histeriju za asni kanonik i upnik Ivan Mikan u Ogulinu, kada je svakodnevno upadao u prepuni zatvor Srba i divlja ki se obarao na njih, daju i time primer usta ima ta treba da ine. Po to je to spadalo u njegovu nadle nost , naredio je da se pravoslavno manastirsko bratstvo manastira Gomirja pobije.


133/169

5/14/2018


Jezuitski kler poslao je u na i ki kraj najvernijeg tuma a hrvatskih intencija u osobi fratra tamo njeg franjeva kog samostana Sidonija ilca, koji se istakao u teroru nad srpskim telima i du ama. Katoli ki popovi Dragutin Marjanovi i Franja Gun evi iz Slavonskog Broda, prisustvovali su kao predstavnici hrvatskog nadbiskupata mnogobrojnim mu enjima i ubijanjima Srba u Sl. Brodu i sami davali uputstva. Majstorima za ubijanje i pokatoli avanje pokazali su se pored ostalih katoli ki popovi Bralo iz Sarajeva, Franjo Matica iz Nove Gradi ke, Zubi iz Vukovara, Astalo iz Dalja, Violini iz Br kog i drugi. Kako se po eksterno grobarilo srpskim ivotima izvan dr avnih ustanova Hrvatskoj, kroz nad ije smo klju aonice malo prelogora jedva kao provirili, dozvoli emo Mariji Bogunovi iz Livna i Ljubomiru Crnogorcu iz elebi a kod Livna da nam oni izlo e jezovite detalje iz svoga kraja: Pod duhovnim vo stvom fratra dr. Sre ka Peri a iz katoli kog samostana u Gorici kraj Livna svrstali su se dr. Urmovi advokat, Vlado Kaji bez zanimanja, a za njima doma i Hrvati, Muslimani i Cigani. Po to su najpre razoru ali srpsko stanovni tvo, prevariv i ih obe anjem zakonitosti u Nezavisnoj Hrvatskoj , usta i su po etkom juna 1941. godine eli sa pokoljem. pravoslavnih Duhova stigli su iz Livnaotpo u susedno selo GubinUo i usta i, sme teni u jedan autobus. Po to su se prijateljski obratili mesnom sve teniku, zamolili su ga da im spremi ru ak. Ne slute i jezuitsku prepredenost, sve tenik ih je dobro po astio. Pri zavr etku ru ka usta i su mu rekli, da pozove svoje parohijane, kojima imaju ne to saop titi. Tek tada slute i zlo, sve tenik je pozvao jedva est svojih parohijana, koje su usta i zajedno sa sve tenikom strpali u autobus i po li prema Livnu, rekav i im da ih vode na neko saslu anje . Me utim, na oko 3 km pred Livnom, autobus je skrenuo prema brdu iznad sela Suha e, gde se nalazi velika kamena jama, u koju seljaci bacaju pocrkalu stoku. Tu su usta i sve tenika sa njegovim parohijanima i jo nekim seljacima koje su usput strpali u autobus, najpre povezali icom, pa ih zatim na ivici jame postreljali i strmoglavili u ambis. Jedan me u ovima, Jovo Paj in, po to je bio ranjen i lak e povre en prilikom oburvavanja, uspeo je da se izvu e iz jame i pobegne ku i. Kad su seljaci hteli da le eve sve tenika i ostalih suseljana


134/169

5/14/2018


povade i sahrane, usta i su doneli nekoliko kanti benzina, koje su sasuli u jamu i zapalili je. Oko 2 asa popodne 20. juna 1941. strpali su usta i u jedan auto dr. Du ana Mitrovi a upravnika bolnice, dr. Krstu Zubi a sudiju i dr. Ranka Margeti a advokata, sve iz Livna, pa ih povezli prema Bugojnu i zaklali u umi zvanoj Koprivnica . Zatim su njihovim porodicama uputili la na pisma iz Sarajeva, kao da ovi ve mrtvi ljudi pi u svojima, kako idu na prisilan rad u Nema ku. Zajedno sa jednim brojem Srba, odveden je u pratnji svoje ene i k eri sve tenik Kosta Stani i iz Livna, koji je sa celom grupom na ao smrt u selu Prologu, udaljenom oko 20 km od Livna. Na 13. jula 1941. zatvoreni su u zatvor sreskog na elstva u Livnu 13 vi enih me tana. Njih su usta e zajedno sa ve im brojem Srba iz okolice Livna dr ali u zatvoru do 26. jula, pa su ih tog dana odveli u onu istu umu Koprivnicu i tu ih poubijali. Dva dana posle ovoga novoga pokolja u Koprivnici, usta i su zatvorili sve mu karce Srbe, sem dece, u Livnu. Osim toga su sa 5 kamiona doveli oko 300 Srba iz Vrlike u srezu sinjskom. Kroz daljnih 8 dana usta i suuove Srbe odvodili u partijama rukama pozadi vezanim icom hrvatsko selo Prolog i tamo ihsaklali. A kad su se pobojali dolaska talijanske vojske, po urili su da i ostatak pokolju u samoj osnovnoj koli gde su bili zatvoreni. Njihove su le eve zakopali u ubri tu i ispod poda u koli. Tada je ubijeno preko 1000 ljudi i u Livnu nije ostao ni jedan Srbin stariji od 16 godina, sem petorice staraca preko 70 godina, ali je docnije jedan ubijen. Policijski stra ari razi li su se 21. avgusta 1941. po Livnu, nose i nekakav la ni cirkular, u kome se pozivaju srpske porodice, da isti dan u 1 sat posle podne do u pred osnovnu kolu, jer da e odatle po i za Srbiju, gde im se ve nalaze mu karci iako su ih oni pre toga poklali u umi Koprivnici , to porodice nisu mogle znati. U cirkularu je stajalo, da svaka porodica ponese pare i stvari od vrednosti do 50 kgr te ine. Kad su se sve porodice iskupile, usta i su im izdali propusnice za Srbiju, pa ih onako oraspolo ene potrpali u kamione, ali ih nisu prevezli kroz zloglasnu Koprivnicu , ve su tu zaustavili kamione a srpske porodice skinuli sa njih, pa ih poveli do sredine ume, gde su im oduzeli


135/169

5/14/2018


sve pare i stvari od vrednosti. Zatim su ih svukli do gola i vezali. Tada je otpo eo strahoviti vandalizam, gde normalna misao mora zastati. Po decu to sui postavili i suno silovali nedoraslu devojke. majke Zatim da su gledaju, po eli dausta sevaju evi. Se ene su srpskim rtvama ruke, noge, va ene o i, se eni nosevi i pojedini delovi tela, a enama i devojkama dojke. Maloj su deci rezali glave pa ih bacali njihovim majkama u krilo. Neku su bacali u vis, pa ih do ekivali na bajonet. Dobrila Bajilo, ena ve ubivenog trgovca Uglje e bila je u drugom stanju. Usta i su joj rasporili trbuh i izvukli dete. Po to su sve poklali, pokupili su telesa i bacili u jednu veliku kamenu jamu, odakle su docnije psi razvla ili ljudsko meso. Podatke o strahotama ume Koprivnice" dao je ofer jednog kamiona kojim su rtve prevo ene Ismet Duran iz Livna. Strahovito potre en onime to je video, (docnije se valjda privikao jer je pre ao u istom svojstvu kod sarajevske policije), on se malo zagrejan pi em poverio Aliji izmi u u itelju iz Livna koji je bio prijatelj Srba, a protivnik usta a, to ofer nije mogao znati. To i ono to je rekao o preostalim porodicama, koje se nisu odazvale pozivu za odlazak u Srbiju da e biti poklane, koristilo je ostalim pre ivelima, da zatra e za titu italijanske vojske, koja se nalazila u selu Guberu. Docnije je italijanska vojska preuzela vlast u Livnu, ali vi e srpskih glava, sem ne to preostalih ena i male dece, nije bilo. Selo Golinjevo, 15 km daleko od Livna naseljeno je bilo pored 50 srpskih domova, Hrvatima i Muslimanima. Mesni Hrvati i Muslimani, uz pomo usta a iz Livna, opkolili su jula 1941. selo i pohvatali sve to je srpsko. Po to su ih oplja kali, odvojili su mu karce bez obzira na doba starosti, pa ih odveli na brdo zvano Tu nica , gde su ih ive pobacali u jednu jamu. Tri nedelje posle ovoga u asa, uspuzala su se nekako dva deteta iz ove jame, posle ega ih je sreski na elnik smestio zbog krajnje iznemoglosti u livanjsku bolnicu. Usta i su za to saznali, upali u bolnicu i zaklali ne samo ta dva deteta, ve i sve ostale Srbe koji su se kao bolesnici zatekli u bolnici. Kroz jednu jamu na brdu Kome nici kod istoga sela hu i voda, za koju se zna da ima veze sa rekom Cetinom. Usta i su sve ene i ensku decu iz Golinjeva pobacali u ovu jamu, pa su im telesa izlazila u Cetini.


136/169

5/14/2018


Isti su se u asi desili i sa Srbima iz sela Glavice, odakle se sre nim slu ajem spasilo svega 6 porodica. Da ni se anje na Srbe ne bi ostalo, pobrinuli su se Hrvati sela Li tana kod Livna, da uni te svega 4 srpske porodice, koliko je bilo u selu. Po to su izvr ili pokolj u samim selima Gornji i Donji Rujani sreza livanjskog, Hrvati-usta i su ostatak srpskoga ivlja poveli u umu Klanac, gde su ih najpre strahovito mu ili, pa ih zatim bacili u duboku jamu, gde se na lo oko 500 telesa. Posle 38 dana saznale su za taj slu aj italijanske vlasti, pa su organizovale prilaz ovoj jami, odakle su izvukli 13 ivih osoba, koje su smestili u bolnici u Livnu. Nekoji su od spa enih ostali ivi. U selo elebi , koje je izme ano Srbima i Hrvatima, stigli su usta i 29. jula 1941. iz Livna i poverljivo saop tili me tanima Hrvatima, da je Poglavnik naredio pokolj Srba i to tako, da me tani Hrvati imaju taj posao svr iti sa svojim Srbima. Me tani Hrvati su to izveli tako, to su prevarili svoje kom ije Srbe, kako tobo e od Glamo a dolaze etnici, pa je potrebno da ih oni Hrvati, sa uvaju, od usta ke odmazde. Kad su Srbi bili sakupljeni, Hrvati su opkolili kolu gde su ovi bili, pa po to su ih vezali bodljikavom icom, odveli su ih u umu Liskovac kod jame zvane Biku a . Tu su ih ispremla ivali, pa ih zatim postrojili na sam rub jame u nameri da ih izre etaju mitraljezima. Znaju i da ova jama ima sa strane kao neke police (bankove), jedan izme u Srba, Zekan Vujnovi je povikao ostalim Srbima: Ska ite svi zamnom u jamu! i pre nego su Hrvati imali vremena za plotun, svi su Srbi njih oko 150 poskakali. Usta i su za njima bacili nekoliko bombi i survali neko kamenje. Jedan dobar deo, me utim, nije pao u dubinu, ve se zadr ao na onim policama. or e Crnogorac prvi se nekako odvezao i posle jednog dana ispuzao iz jame, pa kriomice u ao u selo i doneo konopce, koje je spustio u jamu, odakle se spasilo 80 Srba, ali su neki docnije usled povreda ipak umrli. Ostali su se prebacili u Srbiju ili organizovali oru ani otpor protivu usta a. Tako glasi jeziva pri a Marije Bogunovi i Ljubomira Crnogorca iz elebi a. Ali, nije to sve. Usta i su bili stru njaci za sve. Tako je zloglasni Ivan Tolj u svojstvu usta kog kotarskog predstojnika , obavljao i ginekolo ki poziv. On je Petriju Mitrovi iz blizine Bjeljine ispitivao o seksualnim odnosima sa mu em i


137/169

5/14/2018


tra io da mu ka e upravo nemogu e detalje. Nekoj devojci Mijojli prilikom saslu anja je podnosio pornografske slike, nastoje i da kod nje i pored svih u asa zatvora ivi raspolo enje . Kad ni sa pokuje ajem grljenja nije uspeo, o amario ju je iovratio u zatvor. Neke zatvorenice obavezno pregledao" kao ginekolog. U selu Gudovcu sreza Bjelovarskog pali su kao prve rtve 180 Srba, koje su usta i pobili no evima i koljem. Nedaleko Vukovara, u selu Borovu, odvedeno je no u 16 Srba do Dunavskog rukavca, gde su izme u 26. i 27. juna pobijeni, a tela im ba ena u vodu. Jedan koji je bio samo ranjen, a ba en je u pli ak, uspeo je da se spase i ispri a jezivu pri u. Ostavimo li po strani fakat, da su 13 najuglednijih Bile kih Srba pali me u prve rtve, koliko li poni enja za kr nu Hercegovinu i njeno ime, da naoru ane bande regrutovane od najve ih kriminalnih tipova do u u polo aj ubijanja najrasnijeg dela srpskog naroda i plja kanja njihove i onako oskudne imovine! U Bosanskoj Kostajnici improvizirali su usta i Hristovo mu enje, pa su Stojana Krnetu, Bo u Jaj anina i Stanka Kuni a razapeli na vratima njihovih domova zakivanjem ruku i nogu na vratima. Pored velikog broja poubijanih Srba iz Biha a, odvedeni su u nepoznatom pravcu i verovatno pobijeni Bo o Popovi direktor zemaljske banke, in . Mihailo Mandi , Veljko Mandi trgovac, Jovo i arko Kozomari an, dr. Matavulj lekar, dr. Milan Vojnovi predsednik okru nog suda, Dimitrije Petrovi direktor gimnazije i drugi. Domamiv i veliki broj Srba iz sela Korita kod Gackog u sokolski dom, tobo e na dogovor kako da se o uva red i mir, usta e i muslimani su iznenada opkolili zgradu pa ih povezali. Zatim su ih tako vezane poveli nad ambisom jame zvane Golubnja a iod tupre ih najpre strovalili u ambis, a za njima bombe. Jedan ivelih isprebijali, uspeo je dapa seihpopne iz provalije i da dopre dobacili Crne Gore, gde je o ovome obavestio tamo nje Srbe, koji su do li i spasili jo est ranjenih Srba to su se mogli spasti. Docnije je jo toliko ba eno rtava u ovu jamu, da je vazduh za okolicu postao nesnosan, pa su italijanske okupacione vlasti morale itav teren zajedno sa rtvama politi i zapaliti. Nezavisno od ovoga zlo ina, me u prvim rtvama Gackoga nalaze se oko 500 Srba svih doba starosti sa Veljkom Vi njevcem narodnim poslanikom na elu.


138/169

5/14/2018


Pre nego je pravoslavna crkva u Glini postala kasapnicom srpskih telesa na hiljade, pobijeno je prvih dana posle progla enja Nezavisne Hrvatske" na najsvirepiji na in 450 Srba iz glinske okolice. u glinskoj crkvi vide emo docnije ta ka e jedan od uhva enihO u pokolju esnika, koji se zatim do unjao kao usta ki privr enik u Beograd, da bi tu u zgodnom trenutku ubio kojeg od pripadnika okupatorske vojske i na taj na in u duhu usta kog zaveta oterao na drugi svet jo koju stotinu nedu nih Srba. Bosansko Grahovo dalo je na rtveniku srpskog mu eni tva prvih dana usta ke soldateske 56 najboljih srpskih gra ana, koji e se broj umnogostru iti docnije. Sasvim u duhu jezuitskog programa, usta ki sto ernik u Dvoru na Uni bio je nekakav katoli uri . ubijanja Od njegaSrba. se i nije drugo o rtve ekivati, izdaje nare enjakizapop masovna Kaomoglo prve njegove palisem su da Milan Radosavljevi , Jovan Ore anin, Vaso Mrkobrada, Mladen Durma, Milan Bodovi , Stevan Dunda, Milan Kosijer i drugi. U sedi tu dru tva ipad" u Drvaru, stradanja su otpo ela ubijanjem direktora ipada in . Bogdana Kalabe i narodnog poslanika Jovana Kresa. Du anu Dokmanovi u iz Karlovca vezali su noge i ruke, pa ga zatim bacili u reku Kupu. Porodicu Josifa Jurana naterali su da gleda, kako ga kolju na pragu njegove e. obani nedaleko Karlovca li su na napola zaklane eve kapetanaku Janjanina i dr. Vuja i a, obojicenai iz Karlovca. Selo Veljun u le srezu karlova kom istrebljeno je za svega jednu no . Usta i su sve stanovnike njih oko 300 izveli kod obli nje ume i tu ih poklali. Blizu 400 Srba iz Konji kog sreza platilo je zablude Dragi e Cvetkovi a i stru njaka za re avanje etnografskih problema hrvatskog pitanja, profesora dr. Tasi a i dr. Konstantinovi a, koji su za 20 Judinih zlatnika mo da i nesvesno suodgovorni za ono, to su milioni Srba ve 1939. godine stavljeni na beli hleb" hrvatskog imperijalizma i njegovog pritajenog usta tva. Ima li u istoriji ove anstva od prvih tragova njegovog bitisanja pa do sada, da su zlikovci u masi sekli svojim rtvama noseve, a zatim ih terali da pasu travu, kao to je to slu aj u srezu Koreni kom, gde je prema hrvatskom popisu stanovn tva iz 1910. godine na 16.297 Srba iveo 5.881 Hrvat. (Ako se u op te mo e verovati hrvatskoj statistici). Ovde su valjda po onim uputstvima ministra za narodno prosvje ivanje i bogo tovlje dr. Mile Budaka usta e najpre odsekli mnogobrojnim Srbima u i i noseve, pa ih zatim terali da pasu travu. Eto, to je oli enje tisu godi nje kulture hrvatskog naroda.


139/169

5/14/2018


Du an Vrankovi iz Krupe na Vrbasu bio je 19. juna 1941. rtva usta ke naslade, koji su na li da je za njega najhumanija smrt klanjem. Samo u jami Lastva ba eno je 311 rtava usta ko-hrvatske podivljalosti iz Ljubinja. Selo ukovac stavljeno je sasvim pod usta ki no . Muslimani usta i sreza Ljubu kog najbolje su se odazvali pozivu hrvatske vlade i doglavnika Budaka. U celom ovom srezu nije ostao ni jedan Srbin iv. Jedna povorka od 200 Srba napustila je 23. juna 1941. pod jakom usta kom stra om Mostar. Sudbina ovih ljudi nepoznata je. Prvih dana usta ke soldateske zatvoreno je u Vinkovcima preko 100 vinkova kih Srba sa poznatim kulturnim radnikom apotekarom Aleksandrom Jovanovi em. U toj se grupi nalazio i narodni poslanik dr. Paja umakovac. Da ne bi do iveo posle prvih mu enja i druga, Aleksandar Jovanovi se otrovao u zatvoru. Zbog jake doze otrova, naduo se pre nego je kona no izdahnuo. Kad su zatvoreni Srbi kroz re etke javili da se Jovanovi otrovao, usta i su otvorili zatvor i izvukli napola mrtvog Jovanovi a pred vrata. Tada mu je jedan od usta a sko io na naduveni trbuh i uz psovku rekao: Krepaj vla ko pseto". Za sudbinu ostalih Srba koji su posle toga odvedeni u nepoznatom pravcu, ne zna Poznato je, me utim, docnije prepri avanje,oranja da je jedan okacbio iz obli se. njeg sela Ivankova javiomalo vlastima, kako je prilikom svoje njive zaprepa ten otkri em, da je njegova njiva itavo groblje napola zakopanih ljudi. Razume se, da je ovome seljaku preporu eno utanje. Da li se ovde radi o srpskim rtvama iz Vinkovaca ili kojeg drugog mesta, to se ne zna. U Gavrilovcu nedaleko Na ica pobijeni su 16. juna 1941. Predrag Mamuzi profesor na i ke gra anske kole, Rade Vukobratovi komandir andarmerijske stanice iz Brezika i Pero Kova evi u itelj. Zlo kana izbezumljenost je do pogo la do izra u koloniji Li koglave Novo Selo ina sreza i kog, gde sunaro usta ito i smrtno enimajartvama razbijali tako, da su na desetine koraka prskali mozgovi. Me u ovim rtvama nalaze se. Novak Vukobratovi , Branko Srdi , Nikola Deli , Spasoje Orli i Simo Deli . Ista sudbina sna la je Vladu i i a, Rajka Novakovi a, Petra Simi a, or a Ignjatovi a i Lazu Simi a iz sela Su ina sreza na i kog, a posle njih i hiljade drugih. U zapadnom delu sreza vukovarskog nalaze se sa 90% naseljenih Ma ara sela Laslovo i Korog. Sve do onog vremena, kada je Ma ek u svojstvu


140/169

5/14/2018


potpretsednika vlade dao poznatu izjavu beogradskom dopisniku italijanskog lista ornale d' Italia o hrvatsko-italijansko-ma arskoj istovetnosti politike i strukturi stanovni tva,kolonija me tani ovih sela su u aveoma odnosima naseljenicima velikih Ade, Palaiveli e i Sila pored dobrim svojih sela. Od sa onda, me utim, pristupili su Ma ekovim borbenim formacijama Selja ke za tite i otpo eli se spremati za ono to im je neprestano na ra un Srba u tima kolonijama obe avano. Kad je usledila zajedni ka deklaracija Ma eka i Paveli a o davno o ekivanoj Nezavisnoj Hrvatskoj (koje se dodu e Ma ek mo da opet iz oportunisti kih razloga odrekao), oni su se po urili da izvedu 11 najboljih doma ina dobrovoljaca na laslova ki seoski pa njak, gde se nalazi ogra eno seosko mrcini te. Tu su ih naterali da sami sebi iskopaju grobove. Zatim ih nisu ubili iz pu aka, nego su im jednom po jednom a ovima raspolu ivali glave. Me u tima rtvama nalazi se najugledniji doma in kolonije Sila , Gligorije Berjan. Na o igled svoje majke ubijeno je dete poreznika Ni evi a iz Nevesinja. Ogromnu listu nevinih rtava otvorili su u prvim danima 27 Srba iz sela Udre a i oko 500 ljudi iz ovoga sreza. Me u prvim selima Novogradi kog sreza bilo je po stradanjima Staro Petrovo Selo, odakle su usta i kao akontaciju doterali u Novu Gradi ku 30 Srba, a me u njima i Gavru Kova evi a. Osje ki usta i nisu dozvolili da zaostanu iza svojih sunarodnjaka. Njih je nekoliko godina unazad vaspitao za taj zadatak dr. Stjepan Hefer, koji je bio veoma zapa en u davanju izjava na zborovima po Slavoniji, koje su bile u potpunom skladu sa onom Ma ekovom izjavom beogradskom dopisniku italijanskog lista. Kao i mnogobrojni Ma ekovi narodni poslanici, tako je i dr. Stjepan Hefer nagra en za svoj partijski rad u organizaciji HSS polo ajem usta kog velikog upana u Osijeku, i najzad ministra. Te ko bi se moglo re i da su onih 170 Srba ba eni u Dravu bez njegovog znanja i odobrenja. Verovatno mu je poznato ubijanje 17 osje kih Srba na pravoslavnom groblju ba na pravoslavni Uskrs, a sigurno zna i za slu aj bra e Stankovi a ro enih Piro anaca, koje su usta i najpre oplja kali, pa ih zatim pobili. Posle strahovitih mu enja osje ki su usta i pobili 27 Srba koje su doveli iz Starog Slatnika do sela Vrbave, pa ih tu pobili i bacili u jednu jamu, odakle su ih Nemci izvadili i posle pojedina nog identifikovanja pojedina no sahranili. Vrhunac divlja tva predstavlja slu aj sa 18 Srba iz apinskih Martinica, koje su usta i vezali za kamion i anim konopcima, pa zatim pojurili kamionom prema Osijeku. Posle vo nje od nekih 12 kilometara, zaustavili su kamion i otka ili


141/169

5/14/2018


unaka ene ostatke le eva na drumu izme u Livana.

epina i Osijeka kod naseobine

Pakrac, sedi te pakra ke episkopije, bilo je jezivo logori te pravoslavne pastve. Prvi je poneo krst mu eni tva vr ilac episkopske du nosti, koji je mu en i poni avan na na in, koji se pristojnim re ima ne bi mogao napisati. Ta an broj pobijenih u ovom mestu nije poznat. Prve rtve Podravske Slatine, sreza sa srpskom ve inom, bili su or e Turdulija, Mile Bukva, Dane Puva a, Ilija Bogunovi , Lazar Krneta, Simo ormaz, Ilija Milo , Bo o Mrti , oko Bojani i Luka u a. Kad su posle mu enja ba eni u zajedni ku raku i posuti nega enim kre om, nekoji od njih su urlikali od bola, jeri suenom jo bili ivi.Stojalovi U selu Petrovcu istoga sreza, zaklali usta i pred decom Mi ka a, a u selu Sopju blizu Dravesuna en je le koloniste Mili a Mili a iz kolonije Martinci sa razbijenom lobanjom, odse enim u ima, nosom i jo nekim delovima tela. Na jednoj poljani kod sela Dubo ice u srezu slavonskobrodskom, usta i su izveli 30 Srba i pobili ih. Zatim su im vezali kamenje za noge i bacili ih u Savu. Slavonska Po ega predstavlja jo jednu srpsku grobnicu posle Jasenovca, gde su Srbi sabirani, da bi u ovakvim logorima bili podvrgavani krvo ednoj mnogostrukosti ustaAleksandrovcu a. Pre nego je 200 u Slavonskoj Po su egi logor, ubijeno je u obli njem selu Srba. Zatim u osnovan logor doterivani Srbi sa svih strana, pa i iz Bosne. Usta ka komanda logora sastavljena je od najve ih zlo inaca, koji su mogli da kolju i da zatim li u no eve. To su ve inom biv i osu enici, kao to je slu aj sa funkcionerom Antunom Kalajd i em, biv em op tinskim blagajnikom iz sela Andrija evaca, gde je proneverio op tinski novac i radi toga osu en na robiju. Prema iskazu dr. Cari a advokata, koji se sre nim slu ajem izbavio iz ovog logora, vr ena su skoro svake no i streljanja u masama. Samo jedne no i zatvorili su usta i u jednoj baraci oko 500 bosanskih Srba. Na vratima su postavili mitraljeze, iju su vatru pustili na goloruke ljude. Zatim su za li po baraci i davali humane udarce no evima tamo, gde mitraljesko zrno nije bilo dovoljno. Sutradan su ostali Srbi morali sahranjivati one pobijene, pa je i sam dr. Cari , bio me u onima koji su kopali skupni grob. On opisuje, da su izbrojali itavih 390 lobanja. Ostalo se nije moglo utvrditi, jer je predstavljalo gomilu razbijenih glava, gde se nije moglo znati koji deo kojoj pripada. Posle Paveli eve izjave da vi e ne e biti ubijanja i otimanja srpske imovine bez sudske presude, uni tena su posve sela Suvaja i Srb u srezu donjolapskom i u njima pobijeno preko 3.000 srpskih du a.


142/169

5/14/2018


Kao razlog za potpuno utamanjenje srpskog stanovni tva sela Gabele, apljine, Tasovi a, Barkovi a i Dokmanovi a, poslu ila je usta ima pogibija njihovog satnika Mije Babi a. Pored ljudi, u ovima su selima zaklane ene sa decom. Trebinje je kao prvi prilog srpskom mu eni tvu dalo 170 ljudi. Kada se Mirko Radovanovi iz Male Brusnice u srezu derventskom re io da tra i za titu nema ke vojske, kako bi ova spre ila oduzimanje imanja i teranja na prelaz u katolicizam, usta i su ga obesili o jedno drvo usred mesta i time dali na znanje ostalim Srbima ta ih eka, ako bi se sli an slu aj desio. Zajedno sa onim pobijenim sve tenicima pobijeno je u Vlasenici u prvoj partiji 22. preko 40i drugi. uglednih Srba, me u kojima Branko teri Mi juna i trgovac

geometar, Jovo

Polovinom godine 1942., dakle godinu dana od po etka usta kog bezumlja, pojavio se kod velikog broja osoba na ukarici slu aj trovanja. Kola za spasavanje nisu mogla sti i da prevezu sve obolele u bolnicu. Tvrdilo se, da je trovanje nastupilo potro njom kola a iz jedne poslasti arnice, koja je upotrebila vercovani e er iz Hrvatske, koji je tamo navodno namerno zatrovan. U isto vreme prepri avao se Srbijom slu aj sa jednim buretom zejtina, koje je kao robna razmena izme u Srbije i Hrvatske uvezeno u Srbiju sa ostalim zejtinom. To bure za podelu tvu. Kad jetotrgovac dele oi potro a ima uljejeisto iodospelo do dna bureta, biostanovni je u asnut onime mu se pred ima ukazalo bila je to odse ena glava nekog mu karca, razume se, Srbina, koja je, ako je ta no, namerno upakovana" u bure za koje su usta ki zlikovci znali da ide u Srbiju. Pre iveli Srbi iz Osjeka i okolice, koji su uspeli da prebegnu u Srbiju, dali su strahovite iskaze o mnogostrukim mu enjima, koja su preduzimana u osje kom usta kom logoru. Nekakav ko arski radnik Matijevi , koji je bio usta ki sudija, (kakvo usta ko dru tvo, takav im i sudija) nare ivao je da se srpskim zatvorenicima spremnim za streljanje zabadaju ekseri ispod nokata. Drugi su vezivani za neke naro ite klupe tako, da su im noge razvla ene radi to stra nijih bolova. Terani su da pljuju na srpsku zastavu, da kidaju zubima par e po par e i jedu. Na podu jedne prostorije prikucali su u gustim redovima bodljikavu icu, pa su posle toga po naredbi Matijevi a naterivali bose Srbe da igraju bosi po bodljikavoj ici. Pravljeni su trnovi venci, koji su u prisustvu katoli kih sve tenika naticani istaknutim Srbima na glavu takvom grubo u, da su ibali mlazevi krvi. Srpske sve tenike koji su bili zatvoreni u osje kom usta kom logoru, usta i su naterivali da rukama iste klozete, bacaju i im pri tome poslu ljudski izmet u lice.


143/169

5/14/2018


Prema onom programu", kojega je otkrio Mile Budak, ministar prosvete i bogo tovlja", vr ena su masovna deportiranja preostale neja i iz itavih krajeva. Ova rabota po svojoj okrutnosti zlo in svoje vrste. Usta bi no u upali u pojedina srpska sela i narepredstavlja ivali srpskom stanovni tvu da se ui roku od nekoliko desetina minuta spreme za polazak. Zatim je davan znak za sakupljanje. Svaki srpski doma in morao je na zborno mesto predati klju eve od ku e, gde je ostavio sve svoje pokretno i nepokretno imanje. Na naro itom formularu morao je potpisati dragovoljnu izjavu , da sve svoje imanje ostavlja Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj . Posle napu tanja sela, deportirani su izvrgavani pretresu. Usta e su im oduzimali sve od vrednosti to su mogli ovi u manjim zave ljajima sobom poneti. im je srpsko stanovni tvo isterano iz kojeg sela upadala je hrvatska rulja u njihova sela i zaposedala doma instva sa svim ivim i nepokretnim inventarom. I sada se na e po koji hrvatski naiv ina koji postavlja tvrdnju, da se hrvatska ve ina nije saglasila sa usta kim na elima! U kakvom onda odnosu stoji ono juri anje na opustelu srpsku imovinu posle masovnih ubijanja i deportacija? Da bi se ostvario hrvatski narodni program i jezuitska elja za potpunim uni tenjem pravoslavne crkve i vere, zatvorene su sve pravoslavne bogomolje, od kojih su mnoge pretvorene u magazine za naplja kanu srpsku robu, koja se zatim u crkvi prodavala kao u kakvoj bazarskoj radnji. Po to su retki pre iveli pravoslavni sve tenici deportirani, ostavljeni su ostaci pravoslavlja u Hrvatskoj na milost i nemilost hrvatskog jezuitizma. Hrvatske vlasti su se po urile da im se na u pri ruci , pa su im stavili rok za prelaz u katoli ku veru. Dr avnim inovnicima pravoslavne vere, koji su ostali u Hrvatskoj, nare eno je da prilikom ispunjavanja naro itih formulara o slu benim odnosima ne e mo i ostati u dr avnoj slu bi niti na podru ju Nezavisne Hrvatske , ako u me uvremenu ne pre u na katoli ku veru. Za to vreme razarana je imovina srpske pravoslavne crkve, a onaj Srbin koji i pored terora nije hteo ostaviti veru svojih otaca, teran je pod kundacima da mora prisustvovati misama , koje su odr avali katoli ki popovi. Ovi popovi, pra eni naoru anim usta kim hordama, razmileli su se poput grabljivica po svima mestima gde je bilo pravoslavnih crkava, da tamo najpre opet, valjda u ime Hrista, oplja kaju sve crkvene dragocenosti, a zatim zaplene crkvene matice i najzad da izvr e pale e onih crkava, koje im za pokatoli avanje ne bi bile potrebne. Tako su 12. jula 1941. upali hrvatski katoli ki sve tenici u pakra ki episkopski dvor i isterali sve tenike zajedno sa episkopskim vr iocem du nosti, koje su strpali u zatvor. Po to su oplja kali sve crkvene dragocenosti, zapalili su pravoslavnu katedralu. Sve to u ime Hrista i zagreba kog nadbiskupa Stepinca koji je za to vreme slu io mise zahvalnice ( te deum ) Nezavisnoj


144/169

5/14/2018


dr avi Hrvatskoj , na kojima ni jednom re ju nije osudio verski varvarizam, kakav se u istoriji ove anstva ne pamti. Toga istog nadbiskupa vidimo gde sa izaslanstvom zbora 23. novembra 1941. poglavniku referi e o stanju katoli kebiskupskog crkve i broju na ovakav na in pribavljenih novih katolika. Nadbiskupov referat Poglavniku, mora da je bio veoma obiman. Sre en po srezovima u formi bilansa hrvatsko-usta kog vandalizma iskaljenog na pravoslavne crkve i manastire, on je morao obuhvatiti spaljivanje ili ru enje slede ih srpskih bogomolja: ·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

Srez Petrinja: U Br anima sru ena, u Starom Selu sru ena, u Svinici sru ena, u Drlja i sru ena, u etvrtkovcu sru ena, u Petrinjcima sru ena,

u Velikoj uGradu srusru ena, u Trebu njaku selu spaljena, Kinja iku ena, u Petrinji sruspaljena, ena, u u u Ma njarukovom spaljena. Srez Vojni : U Krstinji sru ena, u Kolari u spaljena zajedno sa ljudima, u irokoj Reci spaljena zajedno sa ljudima, u Donjem Buda ku spaljena, u Gornjem Buda ku spaljena, u Dunjaku sru ena, u Vojni u sru ena, u Perjasici sru ena i u Krnjaku sru ena. Srez Glina: U Vlahovi u dve crkve spaljene, u Dragotini spaljena, u Glini sru ena, u Hajti u spaljena, u Majskim Poljanama sru ena, u Buzeti spaljena, u Velikom u njaru dve spaljene, u Velikom Gradcu spaljena i u Malom Gradcu spaljena. Srez Bosanska Krupa: U Bosanskoj Krupi sru ena,. u Podgomilama spaljena, u Dobrom Selu spaljena sa velikim brojem Srba, u Banjanima sru ena, u Perni spaljena, u Ljusini spaljena, u Zbori tu spaljena sa velikim brojem srpske neja i i u Ravnicama spaljena. Srez Doboj: Velika kosturnica srpskih mu enika iz prvog svetskog rata sru ena je. Srez Bosanski Petrovac: U Bosanskom Petrovcu sru ena, u Bu evi u spaljena, u Prkosi sru ena, u Koluni u sru ena, u Kulen Vakufu sru ena, u Bukova i sru ena, u Krnjeu u sru ena i u Janjili sru ena. Srez Banja Luka: U Banja Luci sru ena, u Slatini spaljena, u Petri evcu

sru ena, u elincu sru ena i u Ivanjskom sru ena. Srez Bosanska Gradi ka: U Dragelji spaljena, u Bosanskoj Gradi ki sru ena i u Turjaku spaljena. Srez Biha : U Gati spaljena i u Biha u sru ena. Srez Bosanska Dubica: U Me uvo i parohijski dom spaljen, u Vla kovcima crkva spaljena i u Me e i demolirana. Srez Bosansko Grahovo: U Spasovini spaljena, u Bastasima spaljena, u ipovljanima spaljena i u Trubarima spaljena.


145/169

5/14/2018


·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

Srez Bosanski Novi: U Bosanskoj Kostajnici dve sru ene i u Dobrljinu spaljena. Srez Derventa: U Dugom Polju demolirana, Majevcu spaljena, u Podnovlju demolirana u Bo incima spaljenaukapela. Srez Br ko: U Br kom crkva sru ena a kapela spaljena, u Gornjoj Slatini sru ena, u Brezovom Polju spaljena, u Ma kovcu spaljena i u Zoviku spaljena. Srez Bugojno: U ipulji u spaljena. Srez Gra anica: U Gra anici spaljena, a u Bolja-ni u tako e. Srez Vlasenica: U Koprivni sru ena, a u Osmacima zvonara i parohiski dom. Srez Maglaj: U Bo ini sru ena, manastir Ozren sru en, u Maglaju demolirana i manastir Vozu a sru en. Srez Jajce: U Srojici spaljena. u Jezeru spaljena, u Zlogovcu spaljeia. u opovu spaljena i u Grabovici spaljena. Srez Kotor Varo : Sru ene u Kotor Varo i i u Maslovarama. Srez Mostar: Manastir itomisli spaljen Srez Prijedor: Spaljene u Palan i tu i Brezi anima. Srez Mrkonji Grad: Spaljene u Gracama, Podra nici i Mrkonji Gradu. Srez Tesli : Crkva i kapela u Pribi i u sru ene. Srez Sanski Most: U Bosanskom Milanovcu sru ena, a u St. Majdanu demolirana. Srez Travnik: U Turbama sru ena. Srez Sarajevo: Demolirane u Mokrom i Palama. Srez Cazin: Spaljene dve u Rujnici i jedna Pi talinama, a jedna sru ena u Velikoj Kladu i. Srez Donji Lapac: Sru ene crkve u Donjem Lapcu i Suvaji, a spaljene u Srbu, Dobrom Selu, Doljanama i Osredcima. Srez Knin: Demolirana crkva u Strmici. Srez Korenica: U Buni u i Korenici spaljene, a u Plitvi kom Leskovcu i Plitvi kim Jezerima sru ene. Srez Oto ac: Demolirana u selu Brlogu. Srez Vrgin Most: Spaljene crkve u Trep i, Pe anici, emernici, Karinu, Bovi u, Perni, Slavskom Polju, Stipanu i Topuskom, a sru ena u Blatu i. Srez Slunj: Spaljene crkve u Sadilovcu zajedno sa Srbima, zatim u Veljunu i u Radovici, a sru ene u Poloju, Buha i, Primi lju, Toboli u i Tr i u. Srez Kostajnica: U samoj Kostajnici sru ene dve crkve i tri kapele, a u Dubici crkva. Spaljene su crkve u Strmenu, a u, Tamarcima i Utolici. Srez Ogulin: Demoliran manastir Gomirje i crkva u Josidolu. Srez Dvor: Crkva u egestinu spaljena.


146/169

5/14/2018


·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

Srez Irig: Patrijar iska crkva u Sremskim Karlovcima demolirana. Manastiri Ruvica i Rakovac sru ena. Manastir Kru edol demoliran. Mznastiri Be enovo, Remeta, Jazak, Grgeteg i Hopovo spaljeni. Srez Vinkovci: CrkvaMala u Vinkovcima spaljena. Srez Ilok: Crkva u Iloku sru ena. Srez Vukovar: Crkva u Vukovaru spaljena. Srez Sremska Mitrovica: Spaljeni Manastiri i atovac i Kuve din. Srez Stara Pazova: Demolirane crkve u Bukovcu, ortanovcima i Kr edinu. Srez id: Spaljen je manastir Privina Glava. Srez Zemun: Spaljena crkva u Progaru. Srez Ruma: U Velikim Radincima spaljena, a u Bu anovcima demolirana. Srez Bjelovar: Poru ene u Velikoj Pisanici, Sredsku, Riblja ki, Bedenici i Lasovcu. Srez Podravska Slatina: Sru ene crkve u Podr. Slatini, Novoj Bukovici, Medincima, Vo inu, Lisi inama, Suhoj Mlaci i Dobrovi u, a demolirana u Drenovcu. Srez Virovitica: Sru ene u Terezinom Polju, Borovi, Virovitici, Klisi, Ga i tu, Novo Obili evo, Majkovcu i Paudovcu. Srez Valpovo: Sru ena u Martincima. Srez Nova Gradi ka: Sru ene crkve, razume se pravoslavne kao svuda, u Novoj Gradi ki dve, u Cagama, u Gre anima, u O trom Vrhu, u Benkovcu, u Slatini, u ovcu, u Oku anima, u Donjem Raji u, u Bodegraji, u Vrbovljanima i u Donjim Oku anima. Srez Donji Miholjac: Sru ene u Gornjem Miholjcu dve, u Orahovici i u Li anima. Srez Novska: Sru ene u Novskoj, Bogi evcu, Gradini, Smrti u, Uptici i Jasenovcu. Srez Slavonski Brod: Sru ene u u njevcima, Kloko eviku, Novom Topolju, Trnjanima, Je eviku i Kordu evcima. Srez Slavonska Po ega; Sru ene u Slav Po ezi, Slobo tinama, Smoljanovcima, e avcu, vetovu, Bol, ma i i Tre tanovcima. Srez Pakrac: U Pakracu sru ena, a u Kusonjama spaljena zajedno sa ivim Srbima. Srez Osijek: Sru ene dve u Dalju i jedna u Osijeku.

Prema nepotpunim podacima, poru eno je, popaljeno zajedno sa u njima zatvorenim Srbima ili demolirano 288 pravoslavnih crkava i manastira na podru ju takozvane Nezavisne dr ave Hrvatske . Taj je broj svakako daleko ve i, ali se hrvatski nadbiskup dr. Alojzije Stepinec i sa ovim zapanjuju im


147/169

5/14/2018


brojem usta ko-hrvatskih vandalizama mogao dostojno predstaviti Poglavniku, kojeg je posle toga Sveti Otac Papa primio u zvani nu audijenciju i valjda zbog uspe nog referata o istrebljenju pravoslavlja na teritoriji Nezavisne Dr ave Hrvatske, blagoslovio ga u ime Hrista! Po to je sto ernik Viktor Guti govore i 9. juna 1941. ispred Banjalu kog sreskog na elstva rekao, da e ostatak Srba koji dotle nije pobijen ili proteran uni titi ako ne prime katoli ku veru, naredio je da se zauzmu sve pravoslavne crkve, a da se na parohijskim stanovima istaknu natpisi Hrvatski dom . Ve sutradan postala je Prnjavorska pravoslavna crkva rtvom ovoga verskog vandalizma. Usta i su predvo eni katoli kim popovima do li u Prnjavor, isterali sve tenika iz parohijske zgrade i na njoj oka ili tablu sa natpisom Hrvatski dom". Posle toga su se sli ni pohodi svakodnevno re ali. Da bi uni tenje srpstva i pravoslavlja to simboli nije pretstavili, Hrvati su u ve im mestima naredili ru enje ili miniranje pravoslavnih crkava, me u kojima crkve u Banja Luci, Biha u, Novoj Gradi ki, Bosanskom Grahovu i dr. Po to je u Nezavisnoj Hrvatskoj jedino ruskim emigrantima bilo dozvoljeno ispovedanje pravoslavne vere, to je dozvolom poglavnika osnovana Hrvatska pravoslavna autokefalna crkva sa ruskim emigrantom na elu, ali ni ona nije prakti no stupila u ivot za ostatke srpskoga ivlja, po to su preostale srpske crkve i dalje ostale zatvorene, a srpski ostaci li eni mogu nosti verskih obreda prilikom kr tavanja i sahrane. Mimo svega onoga to su Srbi dali u ivotima i krvi, usta ama to nije bilo dovoljno, ve su sproveli sistem ucena, kakav po svojoj obimnosti prevazilazi sve zlo ine ove vrste. Iz bojazni da deportirani ili na smrt odre eni Srbi imu nijeg stanja ne bi sakrili novac i dragocenosti izvan usta kog doma aja, usta i su napola prebijene Srbe ucenjivali mogu no u po tede ivota ako im predadu novac i dragocenosti. Kad su ciljeve postigli, ili su ih ubijali ili su ih osirma ene prebacivali preko granice, a na njihovim ku ama izlepljivali slu bene objave hrvatske vlade Izvla eno u korist hrvatske dr ave . Ovako opusto ena srpska imanja popunjavana su ve inom kajkavskim Hrvatima iz hrvatskog Zagorja. Dakle, pravim takozvanim autohtonim Hrvatima, od kojih i poti u sve nesre e, koje su Srbi pre ivljavali od momenta, kada su ih ovi hrvatski do ljaci unesre ili svojim dolaskom. Tamo, gde se zbog nedostataka kajkavaca nisu mogla popuniti srpska imanja, davana su ona onim hrvatskim ili muslimanskim jani arima, koji su se istrebljivanjem Srba pokazali dostojni takve nagrade. Usta ama nije bilo dosta srpske krvi i njihovih imanja po Nezavisnoj dr avi Hrvatskoj . Kad su svr ili sa Srbima tamo, okrenuli su se i prema mati noj


148/169

5/14/2018


srpskoj zemlji Srbiji, u nameri da ovde pove aju srpski danak u krvi. To najbolje svedo i ovo uhva eno pismo beogradskog usta kog sto era broj 9, sakrivenog iza oltara katoli ke crkve Krista Kralja u Beogradu, koje glasi: Velemo nom gospodinu sto ernome poru niku Poglavnikove tjelesne bojne Zagreb Dragi sto erni e, hrabri usta o! aljem ti list po na em hrabrom usta i Zvonku uz blagoslov katoli ke crkve Krista Kralja u na em budu em katoli kom Beogradu. Pripovjedao mii poklali je Zvonko, da su na i hrabri ustaviei muslimani i katolici pobili srbijanske cigane u Ma apcu. Zvonko mi re e, da je on sam svojom rukom zaklao dvadeset i pet pravoslavaca u Ma vi, te mu zato katoli ka crkva opra ta sve grjehove, a sveti otac papa nagradit e sve hrabre hrvatske sinove, koji su stavili pod katoli ki ma ove balkanske izmatike. Svi katolici Hrvati i muslimani, usta e u Beogradu, u lanjeni su u na oj tajnoj usta koj organizaciji i ekaju nestrpljivo aneksiju Beograda hrvatskog grada, domovini Hrvatskoj. U cijeloj ciganjskoj Srbiji razapeli smo uhodarsku mre u, koja radi punom parom. Zaostali Hrvati i muslimani ostali su u prividnoj slu bi ciganjske Srbije i imade ih prili an broj u svakom uredu i po ministarstvima i ostalim bran ama. Naveli smo ti i tajne ifre za dopisivanje. Zagreb e poslati upute, koje imaju delegati u ciganjskom Beogradu. Glavni sto er radi na tome, da se uni te pravoslavci na Balkanu, na slavu katoli ke crkve. Sabiramo podatke o srpskim komitama i vojvodama, jer smo do li u posjed njihovih spisa i nare enja. Dakle vidi , da hrvatska stvar napreduje preko Drine do Ni a i od Ni a do Soluna. Podatke smo danas poslali sa spisima. Prenio ih je broj 129 u Zemun. Informiraj se kod glavnog sto era u Zagreb da li je broj 129 uru io sve. Novac za Ni i Kragujevac aljemo redovno. Za Dom spremni! Usta ki sto er broj 9. PS. Uz list se prila e otisak pe ata Topli kog etni kog odreda sa grbom i potpisom, odsje enog sa jednog etni kog spisa.


149/169

5/14/2018


Jedan me u mnogobrojnim usta kim zlikovcima po to se bezbroj puta okupao u nevinoj srpskoj krvi na teritoriji Nezavisne Hrvatske , na ao je za potrebno, da to bi ga ujepovoljnom pre toga Beograd hranio, odu i provokacijom na se taj za naono in, to trenutkugodinama ubio kojega pripadnika okulatorske vojske i time poslao na drugi svet nekoliko stotina nevinih Srba. Beogradska policija uhvatila je Himliju Berberovi a iz Bosanskog Novog, koji je pre rata bio zaposlen u Beogradu, pa je kao dobar poznavalac prilika upu en u Beograd da nastavi sa usta kim nedelima. Berberovi je po li enju slobode pred policijskim podnarednikom u Kolar evoj ulici broj 1 o svojim usta kim zlo inima izme u ostaloga izjavio i ovo: Po etkom mjeseca juna 1941. dobila je moja satnija nalog da ide u Glinu. Po dolasku u Glinu, prvo smo pretresli grad, pa smo zatim i li po selima. Ovo pretresanje trajalo je oko 15 dana. Kad je sa pretresanjem zavr eno, do li su usta i iz Zagreba i Petrinje, pa smo tada dobili nalog da po selima sakupimo sve pravoslavne mu karce od 20 do 45 godina starosti. U prvo vrijeme vr ili smo hap enje mu karaca. Njih smo sakupljali po selima i dovodili ih u Glinu, g e smo ih stavljali u sudski zatvor. Tu su ostajali u zatvoru po nekoliko dana dok se zatvori ne napune, a tada su ubijani. Ubijanje je vr eno na vi e na ina. Neke su zatvarali u pravoslavnu crkvu u Glini. U crkvu je moglo stati oko 1000 ljudi. Tada je komandir satnije odre ivao 15 ljudi koji imaju da vr e klanje. Prije nego to po u na ovaj posao, davano im je alkoholno pi e i to nekima rum a nekom ljuta rakija, pa kad se napiju, onda su ih sa no evima pu tali unutra. Za vrijeme klanja je pred crkvom postavljena stra a, a ovo je injeno radi toga to su se neki pravoslavci penjali u zvonaru, pa su zatim skakali sa nje. Ja sam bio odre en da vr im klanje u tri maha. Svakom prilikom su i li i neki oficiri, Dobri Josip i Mihajlo Cvetkovi , a pored njih je bilo i usta kih oficira. Po ulasku u crkvu, oficiri su stajali kod vratiju i posmatrali na rad, a mi smo vr ili kanje. Ubijanje je vr eno na taj na in, to smo neke udarali pravo u srce, neke klali preko vrata, a neke udarali g e stignemo. Ako neki Srbin ne bi bio od prvog udarca smtno pogo en, toga su usta e priklali no em. Za vreme klanja nije gorjela svjetlost u crkvi, ve su bili odre eni specijalni vojnici, koji su rukama dr ali baterijske elektri ne lampe i time nam osvjetljavali prostor. U vi e mahova desilo se, da je neki


150/169

5/14/2018


Srbin naletio na nas pesnicom ili pak da je nekoga udario nogom, ali je taj bio odmah iskasapljen. Za vrijeme ovoga klanja bila je u crkvi velika galama. Prisutni Srbi vikali su: ivio Kralj Petar! , ivjela Jugoslavija! , ivjela Kraljica Marija! , ivjela Srbija! , Dolje usta i! , Dolje Paveli ! itd. Klanje je po injalo u 22 sata uve e, a trajalo je do 2 sata. Za vrijeme dok je posljednji Srbin bio iv ove su manifestacije trajale. Ovako klanje u crkvi desilo se sedam do osam puta, a ja sam u estvovao tri puta. Za vrijeme klanja svi smo bili toliko uprljani krvlju, da se uniforma nije mogla o istiti, ve smo je zamjenjivali u magacinu, a kasnije se prala. Crkva je poslije svakog klanja prana. Kad se klanje zavr avalo, dolazili su kamioni i nosili lje eve. Obi no su ih bacali u rijeku Glinu, a neke i zakopavali. Neke su pravoslavce izvodili na obalu rijeke Gline g e su ih strijeljali iz mitraljeza. Ovo strijeljanje, vr eno je odjednom na 300 do 400 ljudi. Oni su svi postavljani pored obale u dvije vrste, pa su povezani konopcima jedan za drugoga i tako ga ani iz mitraljeza, koji su bili postavljeni u neposrednoj blizini. Lje ine ovih lica koja su streljana pored obale, bacane su u rijeku Glinu. Neke grupe Srba izvo ene su iz zatvora i streljane u blizini mjesta Gline pored ume, pa su poslije zakopani na mjestu gdje su streljani. Prikupljanje Srba vr eno je na taj na in, to je u odre eno selo i lo oko 70 usta a i 30 nas vojnika, a svi smo bili pod komandom usta kih oficira. Selo je uvijek bilo opkoljeno, pa je unutra ulazila odre ena grupa, koja sakuplja Srbe. Kad bude cijelo selo sakupljeno, onda smo ih stra arno sprovodili u sudski zatvor. U prvo vrijeme dovodili smo samo mu karce, a docnije i enska lica od 15 do 50 godina starosti. Prilikom ovog dovo enja vidio sam da su usta e, neki moji drugovi i vojnici silovali ene i djevojke, pa su ih zatim odvodili u Glinu. Vidio sam da su neki usta e kao i vojnici dolazili u logor, odakle su odvodili ene koje su htjeli, pa su nad njima vr ili obljubu neg e na periferiji grada, pa su ih ponovo vra ali u zatvor. Od strane oficira ovo nije bilo zabranjeno, jer su i sami oficiri ovo inili. Tako se ispovedao jedan od bezbrojnih hrvatskih terorista, koji je svesrdno podelio radosti Nezavisne Hrvatske sa ve inom svoga naroda i vojni kom vje bom u domobranskim redovima ne samo bio pomo ni rod usta kog oru ja, nego i vr io tolika klanja u Glinskoj pravoslavnoj crkvi. Isto dakle


151/169

5/14/2018


onako, kao to su ih vr ili i bezbrojni drugi Hrvati, bez obzira imaju li usta ku iskaznicu u d epu ili ne. Pre utnim blagoslovom hrvatskog nadbiskupa, rukovodio je ovim zlo inom nad zlo inima u glinskoj pravoslavnoj crkvi i svima srpskim krvoproli ima glinske okolice glavom predstavnik rimokatoli ke crkve, gvardijan katoli kog samostana u unti u German astimir. Ova ispovest zaista je jeziva samooptu ba, koja sa mnogobrojnih srpskih o iju skida ve tom rukom hrvatske farizej tine izatkanu koprenu obnevidelosti kroz mnoge decenije, a kroz ove dve poslednje naro ito. Ali, ona je samo neznatni deo svega onoga to se desilo na celom prostoru Hrvatske. ta da se tek ka e za ostalu zlikova ku mnogostranost i kona an broj srpskih rtava! I pored svih grozota koje sadr i ispovest Himlije Berberovi a, oskudica u njegovoj inteligenciji u inila je, da se zadr i na grubim injenicama, kojima daje oblik prema svome shvatanju onako, kako ih je video i pre iveo, pa ih tako i registrovao u svome se anju. Kao takav, Berberovi i nije mogao za i u tajne duhovnog stradala tva onih, koji su umiru i gledali kako se ru e njihove nacionalne, verske, imovinske i kulturne tekovine. Jer, da su Berberovi u mogle biti doku ive tajne duhovnog ivota, ne bi bio on me u onima, koji su se najpre sna ili alkoholom da bi zatim sa isukanim no evima besomu no jurili po hri anskom hramu na goloruke ljude. Prva Poglavnikova" javna izjava bila je: Muslimani su cvijet hrvatske narodnosti!" Kulturno zaostaliji od Hrvata, bosanski su muslimani videli u ovoj izjavi potstrek za sve ono, to smo uli od Berberovi a. I zaista, jedan se deo muslimana sa Hakijom Had i em Ma ekovim prvakom u Bosni potrudio da zauzme prvo mesto u vrtu usta ko-hrvatske izbezumljenosti. (O cvijetu hrvatske narodnosti ima jedna istinita ala. Poznata sarajevska len ina Nikola Mo inski, poreklom Poljak, koga zbog njegove lenjosti zovu nadimkom te ki radnik , za ao je posle Poglavnikove izjave po sarajevskim kavanama, prilaze i redom muslimanima nju e i ih pozadi kao da ne to miri e. Kad su ga zapitali ta to radi, Mo inski je odgovovrio: Pa zaboga, miri em cvijet hrvatske narodnosti!) Ono to Berberovi zbog pomanjkanja inteligencije kao mnogi drugi usta ki zlikovci nije mogao opisati, opisao je jedan istaknuti dalmatinsko-hrvatski prvak u pismu iz Zemuna, upu enom 8. februara 1942. goline hrvatskom nadbiskupu dr. Alojziju Stepincu, koji sa biskupske stolice u Zagrebu ni jednom javnom re ju, a jo manje pastirskim proglasom nije osudio varvarstva vr ena nad srpskim ivljem. Jo manje spre io duhovna porobljavanja nasilnim


152/169

5/14/2018


prevo enjem Srba u katoli anstvo. Posle ovoga pisma, ovaj je prvak iz razumljivih razloga napustio Nezavisnu Hrvatsku i prebegao u Beograd, ali je isto tako razumljivih razloga primeru Maautorstvo ekovog odreknu a onoga zajedni kogizproglasa sa Paveli emi po i sam odrekao onoga pisma, u kome se uzme u ostaloga ka e: Punih deset mjeseci kolju se po Hrvatskoj na najzvjerskiji na in Srbi i uni tavaju se milijarde njihovog imetka, a crvenilo stida i gnjeva obliva lice svakog po tenog Hrvata. Pokolj Srba po eo je prvih dana jadne Nezavisne dr ave Hrvatske (Gospi , Glina, Gudovac, Bosanska Krajina i dr.) i traje bez prekidanja i bez predaha i ovih dana. Nije sva strahota u samom ubijanju. Ona je u ubijanju svega od reda: staraca, ena i djece. U ubijanju uz strahovito divlja ko mu enje. Te nevine Srbe nabijali su na kolje, lo ili im vatru na golim prsima, pekli ih ive na vatri, spaljivali ih u ku ama i crkvama ive, polivali ih klju anom vodom i tako poliveno mjesto derali i solili, kopali ivima o i, rezali u i, nos, jezik, sve enicima rezali no evima brade i brkove skupa sa ko om i mesom, odsjecali im spolovila i zaticali u usta, vezivali ih za kamione odostraga i onda sa njima jurili, prebijali su ljudima noge i ruke, zabijali im u glavu eksere, golemim ekserima zakivali ih za pod kroz slijepo oko, bacali ive u bunare i provalije a odozgo na njih bacali bombe, razbijali im gvozdenim uskijama glave, djecu su bacali u vatru i vrelu vodu, u kre ane, rastrzavali djecu na noge, razbijali im glave o zidove, prebijali ki me o kamenje i klade i jo mnoga u asna mu enja izvr avali, kakova normalni ljudi ne mogu ni zamisliti. Hiljade i hiljade ljudskih le eva nosila je Sava, Drava i Dunav, kao i pritoke ovih rijeka. Bila je le ina sa natpisom: Pravac Beograd! , Putuj Kralju Petru! i sli nih. U jednom amcu koji je uhva en na Savi bila je hrpa dje jih glava sa jednom enskom glavom (mo e biti glava majke te djece) sa natpisom: Meso za Jovanovu pijacu u Beogradu! Strahovit je slu aj Mileve Bo ini iz Steband e, iz koje su na no izvadili dijete! Pa grozni slu aj na enih pe enih glava u Bosni, na ene sudove pune srpske krvi, pa slu ajevi prisiljavanja Srba da piju vru u krv svoje poklane bra e. Silovane su najbrojnije ene, djevojke i djevoj ice, matere pred erkama i erke pred materama, a gomile djevojaka, ena i djevoj ica odvo ene su u logore usta ima za bludnice. ak su


153/169

5/14/2018


silovanja vr ena u oltarima pravoslavnih crkava. U kotaru petrinjskom natjeran je sin da siluje ro enu mater! Pokolj 3.000 Srba u glinskoj crkvi (na a primedba: Ovde se u prebacio za ni tapravoslavnoj manje od 10.000) i ubijanje na stotine Srba oltaru crkve u Kladu i, sve gvozdenim eki ima u glavu, stoji bez premca u povijesti. Za sva ova strahovita i ne uvena nedjela postoje detaljni i vjerodostojni zapisnici. U as ovih nedjela zaprepastio je Nijemce i Italijane. Oni su fotografisali ogroman broj slu ajeva ovih u asnih pokolja. Nijemci govore, da su Hrvati ovo radili i za vrijeme tridesetogodi njeg rata i da je od toga doba u Njema koj ostala izreka: Sa uvaj me Bo e od kuge, gladi i Hrvata! I srijemski Nijemci preziru nas radi toga i postupaju sa Srbima ovje no. Talijani su fotografisali posudu sa tri i po kilograma srpskih o iju, te jednog Hrvata oki enog s ogrlicom od nanizanih srpskih o iju, i jednoga koji je do ao u Dubrovnik opasan sa dva erdana odrezanih srpskih jezika. Strahoviti logori u kojima su pobijene tisu e Srba ili su pu teni da pomru od zlostavljanja, gladi i zime, u asni su. Nijemci pripovjedaju o jednom logoru u Lici, u kojem je bilo na tisu e Srba, ali kad su do li tamo, na li su ga praznog, natopljenog krvlju i krvavim hrpama rublja i odje e. Tu je, ka u, izgubio ivot jedan srpski vladika. U jasenova kom logoru i danas se mu e i propadaju tisu e Srba, koji su tamo po ovoj stra noj zimi smje teni u poderane ciglarske barake bez dovoljno slame i pokriva a, dobijaju i za hranu dnevno po dva krumpira. U povijesti Evrope nije bilo ovakvih slu ajeva. Mora se po i u Aziju u doba Tamerlana ili D ingiskana, ili u Afriku, u crna ke dr ave i njihovih krvolo nih vladara, da se nai e na sli ne slu ajeve. Sa ovim je hrvatsko ime osramo eno za vjekove. Ni ta nas vi e ne mo e oprati. Ni posljednjem Ciganinu na Balkanu ne emo vi e smjeti spomenuti na u tisu godi nju kulturu jer ni ti Cigani nijesu ovakih zvjerstava radili. U svima ovim besprimjernim divlja kim zlo inima, koji su vi e nego bezbo ni. sudjelovala je i na a katoli ka crkva na dva na ina. Veliki broj sve enika, klerika, fratara i organizirane katoli ke mlade i, sudjelovao je u svemu ovome aktivno. Dogodila se strahota, da su katoli ki sve enici postali usta ki


154/169

5/14/2018


logornici i tabornici, pa su kao takvi nare ivali i odobravali ta stra na mu enja i klanja kr tenog svijeta. ak je jedan katoli ki sve enik li noiniti zaklao pravoslavnog sve aenika! to nijesu smjeli bezjednog dozvole svojih biskupa, ako suOni inili, onda su morali izgubiti slu bu i do i pred sud. Budu i se to nije desilo, zna i da su biskupi dali svoje dozvole. Drugo, katoli ka crkva je upotrebila sve ovo, da pokatoli i pre ivjele Srbe. I dok se zemlja pu ila od nevine krvi mu enika, dok su jecaji razdirali grudi pre ivjelih nesretnika, sve enici, fratri i asne sestre, nosili su im u jednoj ruci usta ki bode , a u drugoj molitvenik i krunicu. Sav je Srijem preplavljen letcima biskupa Ak amovi a, tiskanih u njegovoj tiskarni u akovu, u kome se pozivaju Srbi da spase ivot i imetke prela enjem u katoli ku vjeru. Na a crkva kao da je htjela pokazati, da zna ubijati du e kao usta ka vlast tijela. A na katoli ku crkvu pada jo ve a sumnja zato, to su u isto vrijeme sru ene mnogobrojne pravoslavne crkve, druge obra ene u katoli ke, oteti su svi pravoslavni samostani, razvu ena sva imovina i upropa ene velike povijesne dragocjenosti, pa ak nije ostala na miru ni patrijar ijska crkva u Srijemskim Karlovcima. Sva ova nasilja na savjesti i du i nanijela su jo ve u sramotu hrvatskom narodu. I ako se mi Hrvati ne emo nikada mo i sasvim oprati od sramote, koju smo na sebe navukli ovakvim zlo instvima, ipak mo emo svoju odgovornost smanjiti pred svijetom i svojom savje u ako dignemo svoj glas protivu svega gore navedenoga. Posljednji je as da to u inimo. Poslije sviju zlo instava u povijesti ovje anstva, dolazile su i velike kazne. to e biti od nas Hrvata, ako se dobije utisak, da smo ba do kraja u ovim zlo instvima ustrajali. U Njema koj su veliki katoli ki biskupi imali smjelosti da di u glas u korist progonjenih idova, a kod nas ni jedan biskup nije digao svoj za nevine Srbe kr ane, koji su stra nije progonjeni nego idovi u Njema koj. I zato e na glave katoli ke crkve pasti najve a odgovornost za kaznu Bo ju i ljudsku, koja mora sna i hrvatski narod, ako se na vrijeme ne pokaje za ovaj stra ni i neopisivi svoj grijeh . Ovaj hrvatski prvak, kome ne pori emo dobronamernost, boje i se za svoj hrvatski narod, smatra da bi posle svega onoga to nam je poznato o istrebljenju srpskog naroda u Nezavisnoj Hrvatskoj bila dovoljna jedna naknadna Stepin eva izjava, sastavljena po svima pravilima lukavog zagreba kog


155/169

5/14/2018


jezuitizma, pa da se jednim ve ta kim potezom otkloni odgovornost sa hrvatskog naroda i katoli ke crkve u Hrvatskoj. Kao da Srbi ne znaju, da bi to bila nova Jezuitska obmana,krv rukovo politikom eg stanja i namerom, da Srbi zaborave svojeena goloruke nejapriznanja i, da se upostoje jugoslovenskom kolu uhvate za krvave ruke svojih d elata. Po to je dvadeset i jedan mesec dugovao odgovor ovome hrvatskom prvaku, hrvatski je nadbiskup 31. oktobra 1943. godine na zavr etku pokorni ke procesije u Zagrebu odr ao masi propoved, rekav i izme u ostaloga i ovo: Jedan pisac pripovjeda, kako je neki seljak donosio dnevno jednom pekaru u grad pet kilograma maslaca, a od pekara isto tako svaki dan odnosio pet kilograma kruha. Jednoga dana je pekar izmjerio maslac i za udio se kad se uvjerio, da nema pet kilograma, ve samo etiri i pol. Zato pozove seljaka na red radi prevare, ali mu seljak mirno odgovori: Dragi prijatelju, ja nisam kriv za to. Ja, dodu e, imam vagu, ali nemam tegova, pa zato uvijek me em na jednu stranu vage tvoj kruh, a na drugu stranu svoj maslac. Koliko je te ak tvoj kruh, toliko je te ak moj maslac . Jedni nas optu uju, da nismo pravodobno i kako bi trebalo ustali protiv zlo ina, koji su se zbivali na pojedinim krajevima na e domovine. Ali, mi ne mo emo zvati na uzbunu, niti bilo koga sprije iti, da te vje ne Bo je zakone vr i. Jer svaki ovjek ima slobodnu volju i svako e za svoje djelo odgovarati prema rije ima apostolovim . Zato prvoj grupi prigovaratelja odgovaramo: Na vama se ispunjava pri a o seljaku i pekaru! Iako je u daljnjem toku propovedi generalno osudio zverstva, izbegav i ve to da ih ve e za ime kome pripadaju, hrvatski se nadbiskup svojim gledanjem na srpsko istrebljenje potpuno saglasio sa usta kim na elima. Lukavo skrojena pri a o seljaku i pekaru i suvi e je prozirna. Jedan Hrvatski pesnik dao je u pesmi najuspeliji odgovor hrvatskom nadbiskupu. Zbog ograni enog prostora citiramo nekoliko odlomaka iz ove kajkavske pesme gde se, izme u ostaloga, ovako odgovara dr. Stepincu : Nadbiskup pri al pri u je neku O jednom mu u i jednom peku! Mu je nemlih svakoga jutra


156/169

5/14/2018


Peku dona al po pet kil putra. Mu je tak je pogodba bila, Primal putar kruha kila. Jednog za dana putar pekpet vagal, Al mu se nekak z gvihti ni slagal. Falilo ga je ravno prek funta. Mu ek me vara , pek si pregrunta, Pa ga pozove da ga za pota, Kak prevaranta i kak falota. Mu ek mu rekel: Gospon pek dragi, Nisam ih Bogme varal na vagi. Kak sam si gvihte kupit pozabil, Ja sam kak gviht si nihov kruh rabil. e pet kil nihov kruhek ne va e, Onda se mera nikak ne sla e. Ali, pre asni Metropolita, Jel vas se nekaj slobodno pita. Gde ste vi dragi Pre asni mili, Tak dugo bili? Ve etrdeset i prvo leto Mogli ste dignut ovako Veto. Zakaj ni bilo v dani ba vu ti Va ega glasa Pre asni uti? Makar su v oni krvavi dani, Srbi kak janjci nedu ni klani. Kad ih se tuklo, klalo i peklo. Hitalo v Savu, v logore vleklo, Kad pravoslavni su sve enici Trpeli jak e nek mu enici I mnogi platil zvanje si glavom, V Beograd mrtev poslan je Savom. Znali i vidli onda ste vse to Al niste ba vi podigli Veto! Ah, va a utnja puno je kriva Kaj mnoga srpska glava nij iva, Kaj mnoge Srbe grobek sad skriva! Jel se pre asni Metropolita, Slobodno jo e nekaj vas pita


157/169

5/14/2018


Kak to da Peni rlenoga pasa Usta e slavil iz sega glasa? A se je v Bosni Dokari Guti srpsku krvraspeval, je proleval. Dok isti rekel famozni Guti : Srbov po elel drum bi i puti , Al Srbov ne bu vi e tu najti, Vni tili bumo sve ih mi kajti. Kak to da mnogi z va eg klera, Usta ki posel na veliko tera? Em logornik, prem to ne patri, Va i su mnogi popi i fratri! Ljubiv , to za njih pojem je temni, Njihov je moto: Za dom smo spremni Van z Srbi, mesta ovde nij nima Tu ivet more koj Papu tima I onaj ko se Alahu klanja, A kaj je srpsko, vse se preganja. Vse ste vi ovo, Pre asni znali Ali protesta niste vi dali! I kad su srpski ru eni hrami O em ste taki doznali sami, Prem svaka crkva mesto je sveto, Vi niste onda zdigli svoj Veto! Ah, va a utnja puno je kriva Kaj mnoga srpska glava nij iva! Sad ste re rekli, to o ivasno Samo ste rekli sve to prekasno. Kasno protest ste ovaj vi zdigal, Kasno je Janko Kosovu stigal! Jezeram rtvi nikaj ne hasni Kaj ste protestiral sad ste pre asni. Nemre protest taj da ivot vrne, Srbom kaj rake skrivaju crne! Nemre on deci da z grobne tame Vubite vrne tate i mame! Nemre protest taj z rake da skopa Nit jednog mrtvog srpskoga popa!


158/169

5/14/2018


Taj bi protest se mogel prijeti da je on zre en pred dvimi leti. Tak tu vu srce nekog ne dira Nadbiskup kasno e protestira! Al njegva utnja puno je kriva, Kaj mnoga srpska glava nij iva! Alzo ste kasno s vetom se javil, Kasno ste to nu vagu nabavil. Dok Srbi i li put su svoj kri ni, Mislili niste da su vam bli ni I da i oni veruju v Krista, Sveta im Djeva Marija ista. A z hramov da im Sveti Kri blista, Da Svetog Kri a delaju znamen, Sve ste to zabil Pre asni Amen! Hrvatski nadbiskup, pod ijim su nadbiskupovanjem izvr ena duhovna i fizi ka staradala tva srpskoga naroda, kojima nema ravnih u istoriji ove anstva, mora zajedno sa itavim usta kim sistemom znati, da su sve kulise ispred crnog zagreba kog jezuitizma dignute. Digli su ih pored ostaloga oni odrezani jezici i iskopane srpske o i, sa kojima su zaki eni usta i-Hrvati poput stanovnika pra ume izvodili divlja ke igre ulicama gradova Nezavisne Hrvatske". Ako me utim, jo neko u usta koj Hrvatskoj veruje da se uni tenjem materije u srpskim zemljama zapadno od Drine i severno od Save mo e zatrti i srpski duh, taj ne zna, da su Srbi veli inom rtava gomilali duhovni kapital. Taj i ne sluti, da e Hrvatska Srbima biti drugo Kosovo, na ijem e se kultu uzdi i hram srpskog narodnog preporoda!

ZAKLJU AK I bez one poverljive Ma ekove okru nice svojim partijskim organizacijama od 14. aprila 1943. godine, gde se ka e, da je o ivotvorenjem ovakvog geografskog oblika hrvatske dr ave (usta ke Hrvatske), ostvaren vekovni san svakoga Hrvata, te gde se odaje naro ito priznanje usta kom pokretu, to je ... uspio unititi sve elemente, koji su ugro avali hrvatsku individualnost , gde se, dakle, na ovako nedvosmislen na in odobrava plansko istrebljenje Srba, mi ne sumnjamo da e se itava hrvatska politi ka mnogostrukost ujediniti u


159/169

5/14/2018


nastojanju, da o uvaju onih 20 Judinih zlatnika, to se zovu imenom Nezavisne Dr ave Hrvatske . Oblik nazovi hrvatske dr ave, kakav je stvoren poznatom hrvatskom izdajom, biti orijentacije e i jeste zajedni ki njenog cilj, kako one ogromne ve ine hrvatskog naroda osovinske u doba stvaranja, tako i onoga neznatnog dela Hrvata sa predstavnicima u jugoslovenskoj emigrantskoj vladi, a i onih hrvatskih pripadnika, koji su verni svome vekovnom oportunizmu u li u redove narodno-oslobodila kog fronta samo zato, da bi po Ma ekovoj preporuci kod Saveznika Srbima izbili iz ruku legitimaciju koju oni danas po njegovom priznanju imaju. Svi e oni u danom momentu zakucati na vrata, iza kojih e se re avati sudbina sveta i tra iti pristupnicu za onoliku Hrvatsku, kolika je na milionima srpskih grobova podignuta. Nau eni celom svojom pro lo u, da se zale u u tu i prostor, a onda da ucenjuju uro enim nagodbarstvom, Hrvati e i ovoga puta ponoviti staro lukavstvo, sli no onome iz 1848. godine ili kojim od mnogih ostalih. Za tu alternativu spremili su oni ekipu prvih srpskih grobara banovine Hrvatske, koji se sada nalaze u jugoslovenskoj egzilskoj vladi kao ko ni arski du nosnici . Jer, svi su oni samo karike u kobnom jezuitskom lancu, koji se vekovima srpskom narodu kuje. Uvla enjem u partizanske redove, Hrvati misle da e izbe i odgovornosti i zatupiti onu o trinu svoje upornosti o gotskom poreklu, i Rusima se na taj na in prikazati ne samo politi ki bli i, nego ak i krvno srodniji od Srba. Me utim, Rusija nikada nee podupreti osnivanje ovakve katolike drave zasebne od srpstva, jer bi to znailo potvrditi greku istorije, koja je verom i azbukom na dvoje pocepala jedan isti srpski narod" , ka e ruski general Gurko u Var avskom Dnevniku oktobra 1890. godine, ciljaju i svakako na onaj deo srpskoga naroda, koga je hrvatski imperijalizam pomognut austrougarskim vladarima tipa Marije Terezije vekovima prisiljavao da primi katoli ku veru. Uvereni smo da je stanovi te ovoga ruskog generala jednako i danas aktuelno. Slavenskim odricanjem i hara enjem hrvatskih dobrovolja kih odreda (po mati noj slavenskoj zemlji), Hrvatska je za svagda izgubila pravo pozivanja na slovensko poreklo.

Upotrebimo li Savezni ku terminologiju  da su Srbi bili oni, koji su prvog svetskog rata i 27. marta 1941. godine, mada svesni te  ine svoga polo  aja, ipak juna ki podmetnuli svoj narodni krvotok, da iz njega iste  e najbolja krv samo zato da bi doprineli svoj deo u obrani  ove ijih prava, koja se skraeno zovu demokratijom  u kakvom bi onda odnosu prema savezni  koj stvari stajao hrvatski stav kada znamo, da su se Hrvati u oba ova slu  aja nalazili u taboru savezni kih neprijatelja. Dok su Srbi krvarili i krvare za stvar demokratije i Saveznika, Hrvati su prebrojavali i prebrojavaju plen sa savezni kih, a naro ito


160/169

5/14/2018


srpskih zemalja, i re e i jedan na drugoga otimaju se o onih 20 Judinih zlatnika. To je stvarnost, koju niko od Hrvata ne mo e izmeniti, ma se on zvao imenom Ma eka, Paveli a ili Steninca. Od 10. aprila 1941. godine, podivljale hrvatsko-usta ke horde slave svoj krvavi pir po srpskim zemljama, spremaju i svojim glavarima poklon u obliku narodne statistike sa kojom e se ovi predstaviti zelenome stolu i doviknuti: Kakvi Srbi?! Njih vi e nema! ... Zaista, oni su po onome receptu ministra i doglavnika Budaka, jedni pobijeni, drugi raseljeni, a tre i prevedeni u katolicizam, pa je tako hrvatska statistika usled planskog istrebljenja Srba obuhvatila hrvatskom ve inom sve one srpske zemlje, za koje i sam Poglavnik u prvoj poruci ameri kim Hrvatima re e, da nikada u povijesti nijesu Hrvatima pripadale". Sa tako pripremljenom hrvatskom statistikom, nije isklju eno da e se u ulozi hrvatskog opunomo enika pojaviti ba koji od onih hrvatskih emigrantskih profesionalaca, koji su Jugoslaviji i pre njenog sloma iz inostranstva godinama temelje potkopavali, da bi sada o isklju ivom tro ku Srbije (jer su Hrvati odmah iza sporazuma sa Cvetkovi em po urili da svoju nagodbarsku kvotu zlatne podloge Kraljevine Jugoslavije ugrabe i prenesu u Zagreb gde je ostala kao depozit za poro ajne tro kove Nezavisne Dr ave Hrvatske ), ustvari, uhodarili jugoslovensku emigrantsku vladu i razmetali se fikcijom tobo njeg borbenog dijela hrvatskog naroda . Kako se me utim hrvatski narod borio, protivu koga i za iji ra un, poznato nam je.

Srbi ne samo to ne e priznati takvu statistiku koja po iva na planskom istrebljenju Srba, nego e tra iti da se smatra ratnim zlo incem svaki onaj pojedinac ili skupina, koja se poku a koristiti tako krvavo ispisanom ispravom. Merilo srpske svojine ima se uzeti iz srpskog istorijsko-etnografskog prava i statistike iz 1931. godine, uzimaju i u obzir i ra un verovatno e za stanje koje bi bilo sada, da usta ko-hrvatski zlo ini nisu ostvarili sadanje stanje. Najzad, na merilo srpske i hrvatske narodne ja ine, Srbi mogu pristati i na hrvatsku statistiku iz 1910. godine, mada su je Hrvati tako e krojili za svoj stas . (I po njoj, srpska etnografska celovitost dopire do Gospi a, Ogulina, Kupe i Ilove).

Koliko god bili svesni svoga zna  aja i uloge koja e im se ovom delu sveta nametnuti, Srbi ne smiju pasti u zablude sli ne onima iz 1918. godine. Oni zbog iskustva iz 1941. moraju postaviti granicu samoodricanja, preko koje (po re ima patrijarha Raja i a) ni za ljubav velikoilirstva , ni za ljubav velikojugoslovenstva ne mogu pre i. Po to se tvrdnjom okru nice HSS 14. aprila 1943. godine svjetska politi ka situacija izmijenila i izgledi za stvaranje hrvatske dr ave pod za titom


161/169

5/14/2018


Nijemaca potpuno propali , u Hrvatskoj su otpo eli sa gra enjem novih politi kih puteva prema zapadu i prema istoku. Prvi od ovih puteva imao bi preko hrvatskog dela emigracije stvarati u angloameri kom svetu atmosferu posebnih hrvatskih interesa, izra enih u jednoj drugoj okru nici vodstva HSS (Hrvatske Selja ke Stranke) iz prve polovice 1943. godine gde se izme u ostaloga ka e:  Hrvatska drava bila je oduvijek konani cilj borbe HSS i hrvatskog naroda. To stanovite zastupa dr. Ma ek u domovini, a hrvatski emigranti u inozemstvu." Da je hrvatska emigracija kao pijunska ekipa u jugoslovenskoj vladi izgleda opravdala poverenje svoga vodstva, moglo bi se zaklju iti iz daljnjeg sadr aja ove okru nice gde se ka e: Uspjelo je hrvatskoj emigraciji, da u borbi protiv velikosrpske politike nekih lanova jugoslavenske londonske vlade pred mjerodavnim faktorima Engleske i Amerike za hrvatski narod izvojuje onaj poloaj, koji mu pripada. Nije nam jo poznato u emu su to uspeli. Ali da e se Hrvati, i mimo svega to je o njima poznato, Saveznicima predstaviti u jagnje oj ko i i poku ati da i na toj karti o erupaju srpski istorijsko-etnografski i ivotni prostor, u to mo emo biti sigurni.

Za mogu nost ruskog uticaja na posleratni ivot Balkana, grade Hrvati i onaj drugi politi ki put, koji se najbolje ocrtava u istoj onoj okru nici od 14. aprila 1943., gde se o du nostima Hrvata izme u ostaloga ka e i ovo: Da stupaju u redove narodno oslobodilakog fronta, koji je hrvatski, jer je njegovo vodstvo u hrvatskim rukama. Pod parolom demokratskih principa, mi kod Saveznika moramo Srbima izbiti iz ruku legitimaciju koju danas imaju." Pod ovom i drugim maskama, krije se, u stvari, politika HSS, koja diriguje svima akcijama uperenim protivu ivotnih interesa Srba vo enima bilo pod kojim oblikom ili ijom mu drago zastavom.

Da bi umanjila zna  aj strahovitih zverstava nad srpskim  ivljem u Hrvatskoj, hrvatska emigrantska propaganda smatrala je, smatra i smatrae, da e se hrvatska odgovornost pred Saveznicima znatno oslabiti time, ako se Srbima mimo obrnutog  injeni kog stanja prika i ista ona satelitska firma, koju apsolutna ve ina hrvatskog naroda nosi jo  od onda, od kako je pripremala izdaju. Na taj na  in, misli hrvatska emigrantska propaganda, Srbima e biti izbijen iz ruku optu  ni materijal protivu usta  ke Hrvatske,  to zna  i, protivu velike veine hrvatskog naroda. Ne podcenjujemo intrigatorske vrline hrvatske emigrantske propagande. Pa ipak, verujemo da e ona imati muke dok Saveznicima objasni, da je ogromna veina hrvatskog naroda imala pravo,  to je u oba Svetska rata stala u tabor Savezni kih neprijatelja; da su Hrvati, imaju i sve atribute slobodne dr  ave u


162/169

5/14/2018


sklopu Osovine, bili u pravu kada su Saveznicima i rat objavili, a da Srbi, kako oni u redovima boraca po slobodnim srpskim planinama, tako i oni sa porobljene kaldrme imali to su  ak i od Nemaca zahtevali slubeogradske svoganisu polo  aja upravo, re i   OKUPACIJA.  benu oznaku Posle svega ovoga, radi svoga istorijskog i etni kog prava, radi svoga velikog uloga u krvi i imovini, Srbi za slu aj dekretovane zejednice sa Hrvatima kao neslavenskom ili odnaro enom slavenskom skupinom, moraju zauzeti dijametralan stav od onoga iz 1918. godine. Zbog postojanosti posleratnog mira u svetu, moraju se po tovati istorijski i eti ki principi. Po tome na  elu, moraju Srbi pre ma kakvih razgovora o

zajednici sa kime, ostvariti svoju karti istorijsko-etni u celovitost, prema Hrvatimabilo na predratnoj etnografskoj evidentno kispisuje linijukoja Gospi   Oto ac  Ogulin  Kupa Ilova. I pored toliko gorkog iskustva me utim, mali je broj takvih Srba, koji bi odbio ruku onih estitih Hrvata koji su bilo podelili sudbinu srpskog mu eni tva, bilo da su du evno patili u svojoj nemo i da to spre e. Ali sve dotle, dok svi pripadnici usta kog pokreta bez obzira na njihov mo ebitni docniji preobra aj zajedno sa rimokatoli kim uticajem ne i eznu iz hrvatskog naroda dakle, dok Hrvati sami ne po iste smet ispred svoje ku e ne mo e biti re i ne samo o srpsko-hrvatskom bratstvu, ve ni o zajednici u bilo kojoj formi. Tek onda, kada se iza ostvarenja srpske etni ke celovitosti u Hrvatskoj stvore preduslovi za pristup Srbima, mo e se pristupiti ispitivanju mogu nosti ostvarenja samo takve zajednice sa Hrvatima, koja ne bi mogla tetno uticati na nacionalni, verski, politi ki, privredni, kulturni i socijalni ivot srpske jedinice. Zajednica, koja se ne bi temeljila na ovim na elima, predstavljala bi leglo stalnih trzavica, opadanje srpskog duhovnog potencijala i pojavu jo ve ih rimokatoli kih pega na etnografskoj karti ju nih Slavena. U srpskom narodu na li su o ivotvorenje vite tvo i demokratija. Ako bi se i pored ovih vekovnih injenica hrvatsko-rimokatoli ke imperijalisti ke te nje re ile na tetu Srba, u Srbima bi, do du e, i dalje ostao vite ki duh, ali bi demokratija za svagda izgubila svoj glavni oslonac na Balkanu. KRAJ


163/169

5/14/2018


POGOVOR Pod zaista tekim prilikama, zahvaljuju i iskonskoj snazi srpske narodne due, stupila je ova knjiga u najsudbonosnijim danima naega naroda na tribinu istorijske istine.

tampana izvan domaaja okupacione cenzure, daleko od grada i izbora tehnikih sredstava, ona je izvrgnuta izvesnom broju tamparskih greaka, za koje se itaoci mole, da ih prilikom itanja po smislu sklopa odnosne reenice sami isprave.

SADR AJ Poglavlje

Stranica originala iz 1944.

0 Predgovor slovena kom izdanju iz 2006. (Zmago Jelin i Plemeniti) 1 Poreklo Hrvata

5

2 O starini srpskoga imena

22

3 Hrvatsko povijesno pravo" i gusarenje po srpskoj istorijskoj ba tini

39

4 Srpstvo za vreme prve hrvatske samostalnosti

49

5 Pohlepa za srpskom Bosnom i njenim vladarima 6 Hrvatski jani ari

53 67

7 U jednoj ruci krst, a u drugoj ma

71

8 Doba otimanja kao prete a hrvatske istorijske knji evnosti

85

9 Osnove hrvatske pismenosti i knji evnosti

93

10 Istrebljenje Srba kao program hrvatskog sabora kroz vekove


103

164/169

5/14/2018


11 Ilirsko zakulisje

118

12 Hrvatska statisti ka tendencija 13 Istorijat ujednjenja i njegove posledice

134 141

14 Banovina Hrvatska

157

15

171

Nezavisna Dr ava Hrvatska"

16 Zaklju ak

236

18 Sadr aj

243

19 Osvrt na izdanje iz 2006. 20 O Veli i Rai evi u - Psunjskom 21 Ovo, internetsko izdanje

OSVRT NA IZDANJE IZ 2006. Knjiga Hrvati u svetlosti istorijske istine od tampana je tajno u Beogradu, marta 1944. Tada je Gestapo zaplenio ve inu primeraka, tako da su se do danas zvani no sa uvala samo tri. Zbog te knjige ivot je izgubio tampar Antun Roth (1944.), a njeni su vlasnici ve inom zavr ili na Golom otoku. Autor Psunjski ostao je iv samo zato to se nije znalo ko se skriva iza tog pseudonima. Autor u ekspresivnoj besedi otkriva svoj pogled na nastanak hrvatske dr ave ona je najve im delom okantna, i u suprotnosti sa zvani nom, pre svega hrvatskom istorijom. Knjiga iz oblasti koja nikada nije razja njena, koja je tabuizirana, sada dokumentovano osvetljava zlo ine, kojima su Hrvati prokr ili put do nastanka svoje dr ave od godine 852., pa sve do stvaranja "Nezavisne dr ave Hrvatske", a s druge strane, naivnost kojom su Srbi verovali u "hrvatsko bratstvo". Tada su Hrvati prisvojili teritorije, na kojima su Srbi ve uveliko iveli pre njihovog dolaska, zasluge koje pripadaju Srbima kao braniku hri anstva pred turskim najezdama, svu slavu srpskih vladara Najgnusnije zlo ine nad Srbima koje


165/169

5/14/2018


su po inili izme u 1941. i 1945. godine, kada su poku ali kona no ostvariti "hrvatski narodni program". Prevod knjige nastao je koji kao "spomenik geslu, da se istina ne mo e sakriti, i opomena svima onima, previ e veruju zvani noj politici, a Veli i Rai evi u - Psunjskom hvala to je o uvao istinu i osvetlio zlo ine, koji ne smeju ostati u tami".

O VELI I RAI EVIU - PSUNJSKOM Veli a Raji evi rodio se 5. novembra 1903. g. u Trep i kod Andrijevice u porodici sa etvoro dece. Veli a, jedan od trojice sinova, gimnaziju je poha ao u Kragujevcu, nakon ega je u Pragu na tehni kom fakultetu studirao geodeziju. Godine 1924. na studijskoj godi njoj praksi kod mesnog geodeta u Vinkovcima upoznao je svoju budu u suprugu Darju. Iste godine u kojoj se zakonski ven ao rodio mu se sin Dragoljub (1925.-1981.) i k i Novka (1928.2004.). Veli a Rai evi diplomirao je na geodeziji, godine 1928. odslu io je vojni rok, pa se slede e godine nastanio u Vinkovcima. Pored svog zvanja, veoma se zanimao za istoriju i ubrzo po eo, zbog hrvatskog uplitanja u jugoslovenskoj dr avi i pisanja hrvatske tampe, intenzivno da istra uje istoriju i da sakuplja podatke i dokumente. Pre svega ga je zanimala istorija hrvatsko-srpskih odnosa i polo aj Srba u Sremu, Slavoniji, Hrvatskoj i Dalmaciji (tada je Hrvatska bila tek ne to ire podru je zagreba ke okolice, sa progla enjem banovine se pro irila, a oblikovana je tek progla enjem banovine Hrvatske neposredno pred drugi svetski rat, pod pokroviteljstvom nacizma). Po etkom tridesetih je sara ivao sa beogradskim asopisom Vreme i docnije sa asopisom Slavonija iz Vinkovaca, kojeg je tada ure ivao dr. Pavle umanovac. Kasnije je mesto urednika preuzeo Rai evi . Rai evi i njegova porodica neprestano su bili pod pritiskom hrvatskih ekstremista, koji su zagovarali fa isti ki ekspanzionizam na ra un Srba i ve tada ih ubijali. To je bio razlog, da materijale, koje je dobijao preko svojih studijskih kolega iz raznih svetskih arhiva i biblioteka, najvi e iz be kog dr avnog arhiva, izuzev retkih, nije pokazao supruzi, ve ih je sakrivao izvan svoje ku e.


166/169

5/14/2018


Progla enjem Banovine Hrvatske 26. avgusta 1939. po ele su mnogobrojne emigracije Srba i jugoslovenski orijentisanih Hrvata iz Banovine, po to su im radno mesto i egzistencija bili Ve u drugoj polovinikoji istejegodine, Beogradu je formiran odbor zaugro sme eni. taj izbeglica iz Hrvatske, 1941. u godine prerastao u Komesarijat za izbeglice iz Hrvatske. Krajem 1939. godine, iz Osjeka je pobegao Antun Rot, tampar, koji je tampao Slavoniju, i u Ulici cara Nikolaja II., danas Mekenzijeva ulica (u doba SFRJ Ulica mar ala Tolbuhina) nastavio svoj rad. Rai evi je ostao u Vinkovcima uprkos pretnjama smr u i u listovima Srpski glas, Narodna odbrana, Srpsko ognji  te i Slavonija pisao o prikrivenim ubistvima poznatih srpskih i hrvatskih jugoslovenski orijentisanih javnih radnika, koja su izvr avale Ma ekove jedinice. U oktobru je Rai evi primio anonimnu pretnju smr u "Gra anske za tite", ako ne napusti Hrvatsku. Oti ao je u vojnu slu bu i u estvovao u utvr ivanju granice sa Rumunijom, a nakon aprilskog rata 1941. je sa jedinicama oti ao u Bosnu. Pomo u zvorni kotuzlanskog episkopa se vratio u Srbiju. Ve 1940. godine Rai evi je napisao nekoliko tekstova, koje je eleo da objavi u knjizi, u okviru asopisa Vreme, ali po to su hteli da predstave previ e zna ajnih i za Hrvate optere uju ih injenica, knjiga nije bila od tampana. Po to je 11. maja 1941. u Beograd do la i ena sa decom, porodica je tamo ostala neko vreme, a zatim su oti li na Umku. Rai evi je ve unapred sakupio podatke, ovaj put najvi e o zlo inima. Zajedno sa prijateljem, tamparom nema kog porekla Antunom Rotom pripremili su za tampu i korekture vr ili u tampariji u Ulici cara Nikolaja II. Ve tada su pripremili i od tampali drugu knjigu istoga autora, i u momentu kada je sve bilo spremno, u tampariju su upali pripadnici nema ke policije i Gestapoa te zaplenili ve inu tira a obeju knjiga. Spa eno je bilo samo nekoliko primeraka, koje je Rai evi kao prve odneo iz tamparije. Za to je nema ka policija upala u tampariju ne znamo, verovatno je neki "prijatelj" previ e pri ao. Patrijar ija Srpske pravoslavne crkve je od tih prvih primeraka neposredno od autora dobila dva, jer se bavila skupljanjem dokaznog materijala o zlo inima nad Srbima. Po zavr etku drugog svetskog rata, koji se u Srbiji zavr io oslobo enjem Beograda ve u oktobru 1944., organi Udbe (Uprava dr avne bezbednosti) tra ili su knjigu, i sve to bi bilo povezano sa njom i opisanim zlo inima. Da je bilo nameravano da se dokumenti i svedo enja uni te u smislu uspostavljanja bratstva i prijateljstva me u Srbima i Hrvatima, dokazuju njihove povremene


167/169

5/14/2018


istrage u Patrijar iji; samo u jednom pretresu su prof. Stankovi u odneli 68 dokumenovanih i potpisanih svedo enja izbeglica. Razume se da su ti dokumenti zauvek nestali. Antuna Rota je Udbi najverovatnije izdao isti ovek, koji ga je ranije bio izdao Gestapou; ubili su ga bez da se zna gde, kao okupatorskog saradnika. Za Psunjskog nisu ni ta saznali i sredinom 1945. se Rai evi preselio u Novi Sad, gde se povukao iz politi kog ivota. Prvo je bio zaposlen u fabrici eksera, a 1954. je imao privatni geometarski biro. Kroz dve godine se preselio u svoju ku u u zapadnom Pomoravlju. Umro je 1. juna 1972. od infarkta srca.

OVO, MEUMRENO IZDANJE ta je izmenjeno u odnosu na izvornik iz 1944.? Pre svega, radi se o grafi kim, pravopisnim, gramati kim i tamparskim momentima. Dakle, irilica je zamenjena latinicom, zatim uspelo se stati u kraj ve ini slovnih oma aka (iako ih ima jo ), a pravopis je unekoliko korigovan u pogledu originalne primene zastarelih pravila u kori enju zareza npr. obavezan zarez ispred da, a obavezno odsustvo zareza ispred a. U pogledu gramatike, korigovali smo sufiksaciju re i kao istoriski, austriski, policiski, vizantiski, partiski, indiski, pe  ski, zatim spojeno pisanje re i nebi, nezna, nesme i dali, potom rastavljeno pisanje re i ma da, za to, i ako, u op  te, za celo, u istinu, u mnogome, u koliko, u stvari i sl., onda, to se ti e pravila o jedna enju konsonanata podpada, pretsednik, pretstavlja, potse a, is ezne, naru bina, pretstra  i, podkralj, rasmatraju i, ismislio, zatim neke imeni ke prideve koji menjaju smisao kaspinski, indijanski i, na kraju, upotrebu zamenica takav i ovakav u oblicima ovaki, ovaka, ovakom, takom i sl. Tako e, u naslovu jedanaestog poglavlja, koji originalno glasi "Ilirski zakulizam", a shodno modernom srpskom jeziku, izmenili smo re zakulizam re ju zakulisje, to mo da i nije bila najsre nija odluka, ali nam se u trenutku


168/169

5/14/2018


obrade teksta ovakva intervencija u inila primerenom. Upotrebu termina zakulizam dosledno smo zamenili i u daljnjem tekstu. Ovo je ura eno da ovi bezna ajni detalji ne bi skretali pa nju itaoca sa su tine koju je Psunjski eleo da iska e. Nadamo se da ovim nismo o tetili dokumentarnost i autenti nost Rai evi evoga dela. Osim toga, na nekim mestima smo uz imena stranih istorijskih li nosti dodali originalnu latini nu transkripciju njihovih imena, (eventualno sa godinom i mestom ro enja i smrti), kako bismo itaocu pomogli u eventualnim daljnjim istra ivanjima teme. Kao e, nau reprintu alost, ovo izdanje ne sadra nisu i velik broj ilustracija, koje se zbog njih 35 tre nalaze izdanja iz 1944., objavljene na svom mestu njihovog lo eg kvaliteta s jedne, i na e trenutne tehni ke ograni enosti s druge strane. Me utim, ove fotografije stavili smo na posebno mesto, da bi bile Vama na uvid, a mi od Vas o ekujemo pomo u vidu va eg javljanje sa kvalitetnijim skenovima makar nekih od njih. Pesmi, kojom po inje knjiga Psunjskog, na li smo za shodno dati naslov, koji odgovara prvom stihu druge strofe iste pesme.


169/169

Hrvati u Svetlu Istorijske Istine

Recommend Documents