Bugtong
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
Kung dumating ang bisita ko. Dumarating dini sa inyo. (Araw) Baston ni Adan, Hindi mabilang. m abilang. (Ulan) Baka ko sa Maynila, abot dito ang unga, Baka ko sa Balanga, abot dito ang unga.(Kulog) Langit sa itaas, Langit sa ibaba, Tubig sa gitna. (Niyog) Balat ay berde, buto ay itm, laman ay pula, ano siya? (Pakwan) Isang tabo, lama ay pako (Suha) Kayumanggi ang balat ko, kasiya-siya ang bango ko(Chico) Munting bolang itim, Katas ay nakakalalasing (Ubas) Palayoko ni Isko, Punong puno ng bato (Bayabas) Dalawa ang katawan, Tagusan ang tadyang (Hagdan) Dumaan si negro, Namatay ang mga tao (Gabi) Naabot na ng kamay, Iginawa pa ng t ulay (Kutsara at Tinidor) Nakatindig ng walang paa, May tiya'y walang bituka (Baso) Takbo rito, takbo roon, di makaalis sa tayong ito (Duyan) May puno walang bunga, my dahon walang sanga (Sandok) May apat na paa, ngunit hindi lumalakad (Mesa) Ang ina ay gumagapang pa, ang anak ay umuupo na. (Kalabasa) Ang labas ay tabla tabla, ang loob ay sala sala. (Patola) Munting tampipi, puno ng salapi. (Sili) Bahay ni Ka Huli, haligi'y bakli-bakli, Bubong ay kawali. (Alimango)
Salawikain
1. Gaano man ang tibay, ng piling abaka; ay wala ring lakas, kapag nag iisa. Sa buhay ng isang tao, hindi tayo mabubuhay ng tayo lang mag-isa. Kakailanganin din natin angtulong ng iba kahit gaano tayo kahusay o kagaling. 2. Huwag magpakadalas sa pagpanhik sa kapitbahay, at baka ka kasuyaan at tuloy kayamutan. Naniniwala ako na kapag sobra na ang isang bagay ay masama na. Ang lubusang pag-asa natinng ating buhay sa ating kapwa ay hindi na maganda. Bukod sa natututo tayong maging tamad,ay nagiging perwisyo pa tayo sa k apwa. 3. Iba ang may natutuhan, kaysa may pinag aralan. Iba pa din ang mga natutunang bagay mula sa tunay nating karanasan kaysa sa mgananggagaling lamang sa mga babasahin at aklat. 4. Lumilipas ang kagandahan, ngunit hindi ang k abaitan. Mas bigyan nating halaga at pansin kung ano ang nasa kalooban ng isang tao kaysa sa mgabagay na nakikita ng ating mga mata lamang. 5. Kung ikaw ay napakalambot, ay mapipilipit kaagad. Kung ikaw nama'y tuyot, ay mababakliagad. Ang tunay na mundo ay hindi puro kaligayahan. Kailangan nating maging matatag upangmakatagal dito. Kung lalambotlambot tayo, mabilis tayong susuko sa mga problema. 6. Kung hindi mo kaya'y huwag pangahasan, upang sa ginawa mo'y di ka masumbatan. Ito ay para sa mga taong mahilig magyabang. Kung hindi kayang gawin ang isang bagay, ‘wag
nating ipagmalaki na kaya natin para lang magyabang dahil sa ulo, tayo din ang mahihirapan. 7. Huwag mong hatulan ang isang aklat, sa pamamagitan ng kanyang pabalat. Napakapamoso ng kasabihang ito. Hindi lahat ng ating nakikita ay tunay at totoo. Minsan, may mas malalim itong tinatago na dapat nating pagtuunan ng pansin.
8. Magpala ka sa magnanakaw, ikaw ang pagnanakawan. Hindi dapat tayo agad agad na magtitiwala sa ibang tao. Minsan, may mga tao talagang kahit anong kabutihan ang gawin natin, ay sinusuklian pa din tayo ng kasamaan. 9. Pag ikaw ay nagparaan, pararaanin ka naman. Kung gumawa ka ng mabuti sa iyong kapwa, susuklian ka din naman. Ngunit kung ikaw ay gumawa ng kasamaan, babalik at babalik din iyon sa’yo.
10. Papuri sa harap, sa likod paglibak. Hindi lahat ng mga ngiting pinapakita ng mga tao sa atin ay totoo. Kaya dapat, matuto tayongkumilatis sa totoong tao at sa nagkukunwari lamang. Sawikain 1. Itaga mo ito sa bato. (Ipangako) 2. Para kang natuka ng ahas. (Hindi makakibo) MGA KARUNUNGANG BAYAN
Ang Karunungang Bayan ay isang sangay ng panitikan kung saan nagigigng daan upang maipahayag ang mga kaisipan na nakapapabilang sa bawat kultura ng isang tribo. Ang Karunungang Bayan ay may kahalagahan sa pagbasa ng panitikan, maangkin ng mga mag-aaral ang isang kamalayan para sa katutubong tradisyon na magiging gabay sa pagbasa at pagpapahalaga sa panitik, sa anumang wika naisusulat ito, sa pananaw ng isang Pilipino. sa gayo'y napatibay ang mga pagpapahalaga sa mga kultura't kabihasnan. masasabi niyang mayroong siyang sariling tradisyon ng ibang pook sa daigdig. makikintal din sa kanyang isipan na nararapat na pagyamanin ang magagandang k inagisnan at higit na pagbutihain ang kasalukuyang hinaharap. Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang "pang-titik-an" na kung saan ang unlaping "pang"ay ginamit at hulaping "an". At sa salitang "titik" naman ay nangunguhulugang literatura (literature), na ang literatura ay galing sa Latin na littera na nangunguhulugang titik. Nagsasalaysay din ito sa pamahalaan, lipunan at mga pananampatalaya at mga karanasang may kaugnay ng iba’t ibang uri ng damdamin tulad ng pag-ibig, kaligayahan, kalungkutan, pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at pangamba.
Sa pinakapayak na paglalarawan, ang panitikan ay ang pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula. Subalit upang maipagkaiba ito mula sa ibang mga walang saysay na babasahin o patalastas lamang, ang mga panitikan ay ang mainam na pagsulat na may anyo, pananaw, at diwang nakasasanhi ng matagal na pagkawili at gana. Samakatuwid, may hugis, may punto de bista at nakapagpapahaba ng interes ng mambabasa ang isang sulating pampanitikan. Nagsasalaysay ng buhay, pamumuhay, lipunan, pamahalaan, pananampalataya at mga karanasang kaugnay ng iba't ibang uri ng damdaming tulad ng pag-ibig, kaligayahan, kalungkutan, pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at pangamba. Ito ang isang dahilan kung bakit pinag-aaralan ang larangan ng literatura sa mga paaralan. Ang Iliad ni Homer, ang isang halimbawa ng mga mabuting likhaing pampanitikang kanluranin, maging ang Aeneid ni Vergil. Dalawang Uri ang Panitikan
Patula – Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng maaanyong salita sa mga taludtod na may sukat o bilang ng mga pantig at pagtutugma ng mga salita sa hulihan ng mga taludtod sa bawat saknong. Kabilang ditto ang mga sumusunod: tulang liriko, tulang pasalaysay, tulang pangtanghalan, at patnigan. Tuluyan o Prosa – Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng malayang pagsasama-sama ng mga salita sa mga pangungusap. Hindi limitado o pigil ang paggamit ng mga pangungusap ng may-akda. Kabilang ditto ang mga sumusunod: maikling kwento, nobela, dula, alamat, pabula, talambuhay, sanaysay, balita at editoryal. Dahilan sa Pag-aaral ng Panitikang Pilipino
1. Upang makilala ang kalinangang Pilipino, malaman ang ating minanang yaman ng kaisipan at taglay na katalinihan ng lahing ating pinagmulan. 2. Upang matalos natin na tayo’y may marangal at dakilang tradisyon na nagsilbing patnubay sa mga impluwensya ng ibang mga kabihasnang nanggaling sa iba’t ibang mga bansa.
3. Upang mabatid natin ang mga kaisipan sa ating panitikan at makapagsanay upang maiwasto ang mga ito. 4. Upang malaman an gating mga kagalingan sa pagsulat at mapagsikapang ito ay mapagbuti at mapaunlad. 5. Bilang mga Pilipinong mapagmahal at mapagmalasakit sa ating sariling kultura ay dapat nating pag-aralan an gating panitikan. Tayo higit kanino man ang dapat magpahalaga sa sariling atin. Salawikain – Ito ay mga butil ng karunungang hango sa karanasan ng matatanda, nagbibigay ng mabubuting payo tungkol sa kagandahang-asal at mga paalala tungkol sa batas ng mga kaugalian at karaniwang patalinhaga. Bugtong – Inilalarawan ang bagay na pinahuhulaan, ito ay nangangailangan ng mabisang pag-iisip. Palaisipan – Ito ay nakapupukaw at nakahahasa ng isipan ng tao, katulad ng bugtong, ito ay nangangailangan ng talas ng isip. Kasabihan o kawikaan – Ang mga salawikain, kawikaan, at kasabihan ay mga maiiksing pangungusap na lubhang makahulugan at naglalayong magbigay patnubay sa ating pangaraw-araw na pamumuhay. Pinalalaganap ng mga nakatatanda ang mga salawikain, kawikaan, at kasabihan upang imulat at turuan ang mga nakakabata ukol sa angkop na pagkilos, tamang pag-uugali, mabuting pakikitungo sa kapwa, at sa tahimik at masayang pamumuhay. noong unang panahon,ang ita,ayta,negrito at iba pa ay meron ng sariling kwentong-bayan at alamat pero dahil wala pa silang masyadong kaalaman nag-pasalin-salin sa bibig pero nang dumating ang indones matapos ang 800 na taon ang indones ay may panulat na habang lumilipas ang panahon mas moderno o masasabin natin na kahit kaunti ay may pagbabago dahil ng dumating ang mga malay may sarili na silang batas at pamahalaan... Paano nagsimula ang bugtong?
Sa totoo lamang, nagsimula ang Bugtong sa panahon ating mga ninuno noong sila ay bumuo ng mga karunungang bayan. Nagbigay sila ng mga nakakalitong tanong na parang patula, at hindi nila direktang ibinibigay ang pinahuhulaan. Sino ang nag simula ng pabula at paano ito lumaganap sa buong mundo?
Ang pabula o kathang-isip ay gawa-gawa lang ng mga nagkwekwento upang, mapalawak ang mga imahinasyon ng mga bata at kung minsa'y ang mga karakter nito ay mga hayop...Ang Pabula din ay nagbibigay aral o moral sa huli ng kwento upang lumaki magalang. Karunungang Bayan
Ang karunungang bayan ay nagsimula noong panahon ng katutubo. Mga halimbawa ng karunungang bayan:
-Awiting Bayan -Alamat -Salawikain -Sawikain -Kasabihan -Epiko -Mito
Salawikain- mayroong tugmaan, mayroong aral, matatalinhaga ang mga salita, mayroong sukat Sawikain- idyomatiko, patambis na paraan ng pagsasalita ang ginagamit Kasabihan- katangian, ugali, gawa/gawi, kilos
