Kontratat e detyrimeve Nocioni i kontratës; -Kontrat quhet marveshja(dakordimi i plote ne men yre biraterale e 2 pjesmarresve ku pjesmarresit lidhin kon.per krijimin ndryshimin ndryshimin shuarjen e ndonje m.konkrete te detyrimit). -Kontrata hynë në grupin e punëve juridike të dyanëshme… - Instrumenti juridik me të cilin krijohen detyrime me vullnetin e palëve kontraktuese; Terminologjia e kontratës; -Janë të rëndësishme shprehjet si: konventë (kontrat e veqantme karakter nderkombetar), traktat (ka te beje me drejten nderkomb.publike), pakt(marrveshje teresisht formale, kon.psh.klaizolat,dispozitatetj.… dakordim (permbajtje determinante), marrëveshje(jo kon.psh.klaizolat,dispozitatetj.…
• Fusha e zbatimit të kontratës; -në të drejtën e punës… -në të drejtën ekonomike… - në të drejtën drejtën ndërkombëtare publike… - të drejtën financiare - veçanërisht në të drejtën e detyrimeve “nuk gjënë zbatim në të drejtën penale” Parimet e së drejtës kontraktore • Parimi I lirisë së kontraktimit: 1. që të vendos se a do të lidhë kontratë, 2. që ta zgjedhë personin, 3. që ta caktoj përmbajtjen, 4. që të vendos për fatin e saj, (per menyren ,kohen,vendin) 5. që ta caktoj legjislacionin në fuqi, 6. që ta caktoj gjykatën kompetetnte -Kufizimi i lirisë së kontraktimit 1. Kufizimi sa I përket lirisë së zgjedhjes së palës kon traktuese - te prodhimtaria industriale; 2. Kufizimi në pikëpamje të përmbajtjes së kontratës - Kontrata mbi kredinë; 3. Kufizimi pas paraqitjes së kontratave të adezionit d he kontratave formulare - shitja nderkombëtare e naftes - pambukut; 4. Kufizimi në pikpamje të formës së kontratës - kontrata mbi shitjen e sendeve të paluajtshme. Kontrata e Adezionit -1804 Salei-quhen ato kon.kur njera pal e bene percak e kon.tjetra nuk mund te ndryshoj
Parimi I konsensualizmit; Ky parim do të thotë se kontrata mund të lidhet thjeshtë në bazë të vullnetit të palëve kontraktuese - solo consensus ;
Kushtet për lidhjen e kontratave
-Kushtet e përgjithshme – përgjithshme – duhet të plotësohen kumulativisht te të gjitha llojet e kontratave: – Aftësia punuese e palëve; – Pajtimi I vullnetit të palëve; – Lënda e kontratës; - Kushtet e veçanta – veçanta – duhet të plotësohen të kontratat e veçanta: – Forma e kontratës; – Lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit; – Dhënja e pelqimit për lidhjen e kontratës; Nulitet relativ-vullneti duhet te jete i lire,pa lire,pa kanosje,dhune,mashtrim-kon shpallet nule Nulitet apsolut-kur vetem sipas Exofficio gjykata sheh se kon.eshte e pavlefshme. Aftësia punuese e palëve: -Kuptimi: aftësia – aftësia – zotësia zotësia e subjektit qe më vullnetin e vet të krijoj-përmbush të drejta dhe detyrime; – fitohet në moshën 18 vjeçare, ose me emancipim – emancipim – kur kur personi -Aftesia e plotë për të vepruar – fitohet lidh martes me leje të organit kompetent; -Aftësia e pjesshme për të vepruar – personat – personat e moshës 14 vjeçare si dhe pes madhor të vilëve pjesërisht ju është hequr aftësia për të vepruar; -Personat me paaftësi për të vepruar - nën moshën 14 vjeçare, ose personat madhorë tërësisht të zhveshur nga aftësia për të vepruar – – paaftësia absolute;
“Nëse lidhet kontrata nga personi që nuk ka aftësi për të vepruar, ajo kontrat nuk prodhon efekte juridike” - Aftësia punuese e personave juridik: -Pëlqimi i vullnetit -Vullneti duhet të jetë I lirë, serioz, I vërtetë, I mu ndshëm; -Vullneti mund të jetë: 1.shprehimisht I deklaruar dhe 2.në heshtje – heshtje – shprehja shprehja me shenja të rëndomta -Për rastet kur vullneti I deklaruar nuk përputhet me vullnetin e brendshëm teorija juridike njeh dy teori: 1.Teoria e vullnetit të brendshëm 2.Teoria e vullnetit të deklaruar “LMMD – I – I përmbahet zgjidhjes së kombinimit të këtyre dy teorive”
Lënda e kontratës -“Impossibilum nulla est obligatio – e pamundeshmja nuk është detyrim” - mund të jetë ndonjë send, veprim ose mosveprim – mosveprim – Cilësistë e lëndës së kontratës: 1. Lënda duhet të jetë e mundëshme (pamundësia objektive - subjektive, fillestare - e mëvonëshme, fizike - juridike);
2. Lënda duhet të jetë e caktuar – caktueshme – caktueshme – – lënda lënda caktohet nga vet palët ose personi I tretë. 3. Lënda duhet të jetë e lejueshme
edhe nga
Kushtet e veçanta për lidhjen e kontratës -Lidhje e kontratës me dorzimin e sendit - kontratat reale (kontrata mbi huanë, dhuratën, depozitën, pengun, kaparin) Ligji mbi marrë. e detyrimeve keto kontrata I konsideron si kontrata konsensuale-Dhënja e pëlqimit për lidhjen e kontratës - (si leje - si pëlqim) 1. Dhënia e pëlqimit për lidhjen e kontratës për mbrojtjen e interesit të të miturit. 2. Dhënia e pëlqimit për lidhjen e kontratës me qëllim të mbrojtjes së interesit shoqëror. (tek veprimtaria e importit - eksportit, shitblerja e mjeteve narkotike, etj). -Forma e kontratës 1. Forma solemne 2. Forma reale 3. Forma provuese - (qellimi I provimit se vullneti eshte shprehur…) 4. Forma me shkrim 5. Forma ligjore (kontrata mbi ndertimin, licencen, etj) 6. Forma kontraktore Sanksioni per shkak te mungesës së formes – formes – kontrata kontrata nuk ekziston – ekziston – nuk nuk prodhon efekte juridike
– permbajtja Oferta – permbajtja - Shprehje e njëanshme e vullnetit vu llnetit (subjektete: ofertuesi dhe I ofertuari); - Kushtet: a) të jetë dhënë nga personi p ersoni që ka për qellim lidhjen e kontratës; b) të përmbaj vullnetin për lidhjen e kontratës (animus kontrahendi); c) Të bëhet në formën e caktuar, nëse lidhet kontrata në formën e caktuar; - Malli I ekspozuar – paraqet – paraqet ofertë; - Oferta duhet të dallohet nga ankandi ????? Menyrat e ofertimit dhe të pranimit te ofertes : 1. Menyra e drejtperdrejte 2. Menyra e terthorte Efektet juridike te ofertes: pranimi bëhet aty për aty b- ose brenda afatit të caktuar; -Ndërmjet personave të pranishëm – pranishëm – pranimi -Ndërmjet personave jo të pranishëm – pranishëm – ofertuesi është I lidhur për ofertën dhe nuk mund ta revokoj; -Përjashtimisht oferta mund të revokohet përderisa ajo të mos ketë arritur te I ofertuari; -Detyrimet nga oferta kalojnë te trashëgimtarët !!!!
Pranimi I ofertës:
-Kushtet: a) Të jetë dhënë nga personi I ofertuar; b) T’i përgjigjet plotësisht ofertës; ofertës; c) Që të përmbaj animus contrahendi (vullnetin e qartë); ç) Që t’I arrijë me kohë propozuesit Heshtja – Heshtja – dhe dhe pranimi I ofertës: -Heshtja nuk mund të konsiderohet mënyrë mën yrë jo e drejtpërdrejt e pranimit të ofertës !!! -Përjashtimisht: Nëse palët vazhdojnë t’izekutojnë detyrat e tyre edhe pas afatit të kontratës – kontrata – kontrata për qiranë; Kur palët shprehimisht mirren vesh që heshtja të kon siderohet mënyrë e pranimit të ofertës; Momenti I lidhjes së kontratës: “konsiderohet se kontrata është lidhë në vendin në të cilin ofertuesi e ka pasë vendbanimin – vendqëndrimin” -Teoria e dërgimit – dërgimit – relevant dorëzimi në post; -Teoria e deklarimit – deklarimit – relevant momenti kur I ofertuari deklarohet; ofertuarit – teori teori -Teoria e marrjes – marrjes – relevant momenti kur ofertuesi e merrë përgjigjen e të ofertuarit – sipas së cilës më së miri mbrohen interesat e të d y palëve; -Teoria e njoftimit – relevant – relevant momenti kur I ofertuari është njoftuar për pranimin e o fertës;
Klasifikimi i kontratave të detyrimeve -Varësishtë se a janë rregulluar - paraparë me ligjë apo jo: 1. Kontrata me emër (kontrata e shitjes, e dhuratës, e veprës, e qirasë etj) 2. Kontrata pa emër (kon. për sefin, për ekspozimin, botimin, etj); • Varësishtë nga FORMA e tyre: 1. Kontrata konsensuale (kon. mbi shitjen, veprën, qiranë etj) 2. Kontrata formale (kon. mbi ndërtimin, përfaqësimin tregtar, kredinë, akreditivët, garancitë bankare, shitjen me pagimin e çmimit në kiste, etj); • Varësishtë nga EKUIVALENCA E PRESTIMEVE; 1. Kontrata me shpërblim - oneroze (kon. mbi shitjen, mbi veprën, ortakërinë, qiranë, ndërtimin etj) 2. Pa shpërblim - lukrative (dhuratën, huanë pa kamatë, depozitën, shërbimin) • Varësishtë nga TE DREJTAT dhe DETYRAT: 1. Kontratat e njëanshme detyruese (kon. mbi dhuratën, huanë, depozitën etj) 2. Kontratat e dyanshme detyruese (qiranë, veprën, ortakrinë, sigurimin, shitblerjen etj); • Varësishtë se palët a i dinë të drejtat dhe detyrimet e tyre në momentin e lidhjes së kontratës, ose ato varen nga një rrethanë e ardhshme dhe e pasigurt:
1. Kontrata komutative (kon. mbi shitjen, këmbimin, ndërtimin, qiranë etj) 2. Kontratat aleatore - pacaktueshmëria e kohës (k. mbi rentën jetësore - mbi sigurimin, lojen dhe kushtin etj); • Varësishtë nga KOHEZGJATJA E PRESTIMEVE; 1. Kontrata me prestime të përkohshme (shitja e sendeve me para të gatshm, k. mbi dhuratën, huanë, këmbimin) 2. Kontrata me prestime të përhershme (qiranë, shërbimin, ndërtimin, sig.) a. Kontrata me prestime periodike - ekzekutohet në intervale të sakta kohore (qiraja fund muajit) b. Kon. me prestime sukcesive – sukcesive – ekziston në afate të kontraktuara dhe në kiste; • Varësishtë nga ajo se në një kon. a ka elemente të vetëm një kontrate apo të disa kontratave: 1. Kontratat e thjeshta (kon. e shitjes, qirasë, depozitit, dhuratës, këmbimit) 2. Kontrata e përzier (kon. mbi sefin - qiranë dhe depozitin, allotmanin qirasë, depozitit, shërbimit dhe shitjes); a) Teoria e absorbimit – absorbimit – zbatohen rregullat e kontrates qe absorbon atë; b) Teoria e kombinimit – kombinimit – rregullat kombinohen; c) Teoria e kreimit – kreimit – duhet të zbatohen rregullat që I përgjigjen situatës konkrete; ç) Teoria e analogjisë – analogjisë – zbatohen rregullat sipas analogjisë; • Varësishtë se për çfarë periudhe janë përcaktuar të drejtat dhe detyrat: 1. Kontrata gjenerale - për kohë më të gjatë (kontratat në ndertimtari - kur me k. perc. pergjithësishtë se cilat punë duhet të kryhen - pa caktuar detaje te veçanta) 2. Kontrata të veçanta - për kohë më të shkurtër (kon. në ndërtimtari kur caktohet saktësishtë se cila punë duhet të kryhet deri kur - psh. brenda një viti); • Varësishtë se një kontratë a mund të ekzistoj si e pavarur apo jo: 1. Kontrata e pavarur (kon. mbi shitjen, qiranë, veprën, dhuratën, shërbimin) 2. Kontrata akcesore (dorëzaninë, kaparin, pengun, hipotekën, pendimin etj); • Varësishtë se a DIHET SHKAKU - qëllimi i lidhjes së kontratës - edhe nga të tjerë: 1. Kontrata kauzale (kon. mbi dhuratën, huanë, depozitën, qiranë, veprën etj) 2. Kontratat abstrakte (kon. mbi kambialin, ose kur dikush obligohet me shkrim se duhet ti paguaj dikuj një shumë të hollash - sidomos zbatohen në të drejtën tregtare); • Varësishtë se a e shpreh vullnetin e drejtpërdrejtë një person apo të gjithë: 1. Kontrata kolektive - krijon efekte për të gjithë që I përkasin grupit… 2. Kontrata individuale (saktësonë të drejtat dhe detyrat e palëve kontraktuese - në përputhje me kontratën kolektive - kon. individuale mbi marrdhenjen. e punës); • Kontratat: 1. Parakontrata; 2. Kontrarta kryesore; • Varësishtë nga cilësitë e subjekteve - palëve kontraktuese: 1. Kontrata intuitu personae (mjeshtria e veqant, talenti, besimi i caktuar) 2. Kontrata jo intuitu personae; • Varësishtë nga teknika dhe mënyra e lidhjes së tyre: 1. Kontrata me përmbajtje të caktuar 2. Kontrata e adezionit (k. mbi transportimin e mallrave në hekurudhë, në trafikun ujor, ajror, mbi sigurimin, sherbimet postale);
INTERPRETIMI I KONTRATES
•
Nocioni: - Kon.eshte veper e paleve kontraktuese.Ajo lidhet me pajtimin e vullnetit te shprehur te dy ose me shume subjekteve me qellim te krijimit ,ndryshimit ose shuarjes se mardhenjes se caktuar te detyrimeve.
• Rregullat e përgjithshme mbi interpretimin: paleve – qellimi qellimi I perbashket I paleve 1. Kriteri subjektiv – subjektiv – sipas vullnetit te shprehur te paleve – kontraktuese; 2. Kriteri objektiv - (sipas dokeve dhe shprehive të rrethit shoqëror); 3. Kriteri i përzier – LMD – LMD i Ks thekson se gjate interpretimit te dispozitave kontestuese nuk duhet ti permbahemi domethenjes bukfale te hsprehjeve te perdorura por duhet vertetuar qellimin e perbashket t epaleve kontraktuese. -Rregullat plotësuese të interpretimit të kontratës: 1. Të vertetohet qëllimi i përbashkët i palëve; 2. Interpretimi t’i përgjigjet përmbajtjes, natyrës, lëndës, dhe karak. të kontratës; 3. Të interpretohet interpretohet në kuptimin e ngushtë; 4. Të kon. pa shperblim shperblim - detyrimi detyrimi të jetë sa më pak i rëndë rëndë për debitorin; 5. Te kontratat formulare interpretimi të bëhet në favor favor të palës tjetër, pales e cila nuk ka marre pjese ne formulimin e kontrates;
Kontratat e ndaluara -Nocioni: - eshte ne kundershtim me parimet kushtetuese, me dispozitat dhunuese, me normat e moralit shoqeror dhe me normat e dokeve te mira; Rastet: - Kontrata ndermjet akokatit - klientit - qmimi per sherbim me I larte… - Kontrata ndermjet akvokatit - klijentit - kur avokati e blene gjene kontestuese… - Kontrata- ku njera pale merre detyrim te kryej nje veper penale… - Kontrata - kur ndermjetsuesit per lidhjen e kurores I premtohet shpe rblim ne te holla… - Kontrata - kur palet kane parapare afate me te gjata ose o se me te shkurtera te parashkrimit - Nese kontrata ka per lende sendet ne perdorim te pergjithshem – pergjithshem – rruget, rruget, sheshet, mineralet, etj Pasojat juridike: 1.Pavlefshmeria absolute – absolute – nese nese cenohet interesi I pergjithshem – pergjithshem – anulimi anulimi kerkohet sipas detyres zyrtare – zyrtare – ex ex oficio; 2.Pavlefshmeria relative – relative – nese nese cenohet interesi individual – individual – anulimi anulimi kerkohet sipas iniciatives se paleve;
Kontratat me fajde Nocioni: kur njera pal kontraktuese fiton per vete – vete – personin personin e trete nje dobi pasurore, duke shfrytezuar nevojen, papervojen, mendjelehtesine ose varesine e pales tjeter;
Kushtet: 1. Të jetë kontratë me shperblim 2. Të ekzistoj nevoja e njëres palë 3. Te ekzistoj mendjelehtësia 4. Të ekzistoj pa përvoja 5. Të ekzistoj disproporcioni I prestimeve “Kontratat me fajde jane kontrata te ndaluara” -Te drejtat e pales se demtuar: -Kontrata mund te mbetet ne fuqi nese n ese eleminohet disproporcioni I prestimeve; -Mund te kerkohet anulimi I kontrates (afati nje vjecar n ga cast I lidhjes se kontrates); -Pala e demtuar mund te kerkoj shperblimin e demit; -Pasojat juridike – juridike – jane jane te njejta si te kontratave te ndaluara;
MJETET E SIGURIMIT PERSONAL TE KONTRATES do rëzanit - kontratë akcesore), fati I 1.Dorëzania - (lidhet në mesë të kreditorit dhe dorëzanit kontratës kryesore e përcjellë çdo herë edhe kontratën mbi dorzaninë, (dorëzania e krijuar me ligj….rasti I ish jug. me bankat e kursimeve). Qellimi i dorezanis -Eshte sigurimi i kreditorit,kur ekziston dorzania kreditori i ka dy debitor te cileve u drejtohet per pages. Efektet e dorezanis : a. Marrëdhënjet në mes të kreditorit dhe dorëzanit (vetem në dy raste kreditori mund ti drejtohet drejp. dorëzanit për përm. e dety. : 1. Nëse debitori kryesor kr yesor ka falimerntuar, ose nëse deb. kryesor nuk i dihet vendbanimi). b. Marrëdhëniet në mes të dorëzanit dhe debitorit kryesor( kur dorzani paguan kreditorit kerkesen,ai ka te drejte te regrsit ndaj debitorit kr yesor.Qellimi i dorezanis eshte qe te siguroj ekzekutimin e kontrates ndaj kreditorit,e kreditorit,e jo te lirohet debitori debitori kryesor nga detyrat e veta. Llojet e dorezanis: a. Dorëzani i thjeshtë - supsidiar - paguan pasi që kërk. nuk e pag. debitori fill b. Dorëzani pagues - kreditori mund të zgjedhë se kuj ti drejtohet c. Bashkëdorëzania - shumë dorëzanë - I përgjigjen solidarishtë kreditorit…. ç. Dorëzani i dorëzanit - dorëzania në vargë…. d. Dorëzania për shpërblimin e dëmit - kur sigurohte dorëzani nga një dorëzan tjetër - nëse nuk realizohet e drejta e tij e regresit. (detyrimi i dorëzanit parashkruhte në afatin prej 2 viteve) Shuarja e dorezanis: -kur shuhet kontrata kryesore -kur kreditori ia fal borxhin dorezanit -me nderrimin e debitorit(me marrjen e borxhit)
-me kofondim. Parashkrimi -eshte afati i parashkrimit te detyrimit te debitorit kryesor,ky afat eshte me i gjate se 2 vjet,detyrimi i dorzanit parashkruhet pas skadimit te 2 vjeteve prej arritshmeris se detyrimit te debitorit kryesor. 2.. Pendimi: Eshtë kontratë akcesore - dhe në bazë të së cilës, njëra njëra ose të dy palët ruajë të të drejtë që të tërhiqen nga kontrata kryesore, duke dhënë pendimin. (afati se kur duhet te ipet deklarata duhet të caktohet - në të kunderten k underten - mirret afati për përmbushjen. e detyrimit). 3.Kushti penal: -Eshtë kontratë akcesore - dhe nënkupton detyrën e debitorit që të paguaj shumën e caktuar të të hollave apo të ndonjë vlere tjeter pasurore, nëse ai dështon që ta ekz. në tërësi kontratën, ose atë e përmbushë në mënyrë mën yrë të parregullt. (lartësia e kushtit penal përcaktohet në mën yra të ndryshme). Qellimi i kushtit penal: -Eshte qe ti beje presion debitorit qe ai te permbush kontraten me kohe dhe dh e ne menyre te rregullt,e ne rast se ate nuk e bene,kushti penal i bene te mundur qe me lehte ta realizoj shperblimin e demit. 1. Kontraktimi i KP, për mos ekzekutimin e plotë të kontratës - (kreditori alternativishtë mund të kërkoj ose përmbushjen e kontratës ose pagimin e kushtiti penal), 2. Kontraktimi I KP, në rast të përmbushjes së parregullt të kontratës (kreditori ka të drejktë që komulativishtë të kerkoj edhe përmbushjen e kontratës edhe pagimin e KP:). (e drejta e debitorit që të kërkoj zvogëlimin e lartësisë së kushtit penal) 1. Penalet: -paraqesin shumën e parave - vlerave pasurore të cilat duhet t’i paguaj njëra palë - debitori, në rast se nuk e përmbushë detyrimin e vetë ose e përmbush në mënyrë jo të rregullt. (kjo mund të rrjedhë nga urdhëri I ligjit, tarifat e caktuara, doket tregtare - nuk mund të paguhet kumulativishte edhe dëmi - penalet, ose kushti penal dhe penalet). MJETET REALE TE SIGURIMIT TE EKZEKUTIMIT TE KONTRATES -Jane: hipoteka,pengu,kpari,kaucioni dhe avansi. -Kapari: Kontratë akcesore - dhënja e shumës së caktuar të të hollave -vlerës pasurore, në momentin e lidhje s së kontratës. kontratës. (kapari paraqitet si shenjë se kontrata kontrata është lidhur, dhe njëkohësishtë shërben si mjet I sigurimit të ekzekutimit të kontratës). -Kaucioni - kontratë akcesore - nënkupton dhënjen e një shume të hollash në momentin e lidhjes së kontratës - me të cilën sigurohet ambalazhi….ose pjesmarrja në ankand publi... -Paradhënia - avansi - kontratë akcesore - nënkupton dhënjen e një shume të hollash në momentin e lidhjes së kontratës - te kontratat në ndertimtari - llogaritet si ekzekutim i pjesshëm pjesshëm i kontratës
