Trabzon HES Projesi

TRABZON İLİ, MAÇKA İLÇESİ, KALYAN DERES İ CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJES İ

Sorumlu Firmalar:

DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

Müşteri:

ÇED Firması:

ÇEVRE MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE TİCARET LTD. ŞTİ.

degol

Doküman Adı:

PROJE TANITIM DOSYASI

(SEÇME-ELEME KR İ İ TERLER TERLER İ İ NE NE GÖRE HAZIRLANMI Ş ŞTIR) TIR) 0 C B A Revizyon

Tarih

NİHAİ RAPOR Revize Revize İlk Teslim Tanımı

N.O.T. Hazırlayan

Ö.P. Kontrol

K.B.G. Onay

Müşteri

PROJE SAHİBİNİN ADI


ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI

CİNNAH CADDESİ NO:59/7 ÇANKAYA/ANKARA

PROJENİN ADI

CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJESİ 19.117.796 TL

PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ

0312 441 55 09 – 0312 441 54 16

TRABZON İLİ MAÇKA İLÇESİ KALYAN DERESİ Cinali Regülatör Koordinatlar Koordinatlar ı (WGS84 COĞRAFİK)

No 1 2 3 4

WGS 84 Coğrafik enlem boylam 40.80177 39.67761 40.80174 39.67794 40.80147 39.67785 40.80149 39.6775

Cinali Yükleme Havuzu Koordinatlar ı (WGS84 COĞRAFİK)

No 1 2 3 4

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE


CinaliSantral Binası Koordinatlar ı (WGS84 COĞRAFİK)

No 1 2 3 4

PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ

PROJENİN TANIMI VE GAYESİ PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ


Enerji (Ek-2) Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santral (6.808 MW) Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali ile Doğu Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin gelişen ekonomisi ve artan nüfusuna cevap verecek elektrik enerjisi ihtiyacının; bir kısmının kar şılanması

degol

ÇEVRE MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE TİCARET LTD. ŞTİ. NACİ ÇAKIR MAH. S İNAN CAD. 758. SOK. NO: 18/ A DİKMEN / ANKARA 0 312 479 57 11 0 312 479 58 11 (Pbx) 04.12.2009

İÇİNDEKİLER Sayfa No

İÇİNDEKİLER ............................. ............................. .............................. ............................. ... i TABLOLAR DİZİNİ................................................................................................................ ii

ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................. ii EKLER LİSTESİ................................................................................................................... iii 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ ............................................................................................. 1 a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı ............................................................................................................................. 1 b) Doğal Kaynaklar ın Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) ............................................................................................................................... 10 c) Atık Üretim Miktar ı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıklar ın Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri ..................................................................................................................... 15 ç) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski ........................ 29 d) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Kar şı Alınacak Tedbirler Te dbirler............................. ............. 30 2. PROJENİN YERİ ......................................................................................................... 39 a) Mevcut Arazi Kullan ımı ve Kalitesi (Tar ım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) ............................................................................................................................... 39 b) EK-V deki Duyarl ı Yöreler listesi dikkate al ınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tar ım alanlar ı, milli parklar, özel koruma alanlar ı, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanlar ı, heyelan alanlar ı, ağaçlandır ılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanlar ı ile 167 sayılı Yeraltı Sular ı Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler ........................................................................................................................ 41 3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJENİN ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ).......................................................... 57 SONUÇLAR ....................................................................................................................... 58

KAYNAKLAR EKLER RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI

degol ÇEVRE MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK TİCARET LTD. ŞTİ.

i

TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No

Cinali Regülatör Koordinatlar ı (WGS84 COĞRAFİK)............................ ........................... i Cinali Yükleme Havuzu Koordinatlar ı (WGS84 COĞRAFİK) ........................... ................ i CinaliSantral Binası Koordinatlar ı (WGS84 COĞRAFİK) ........................... ..................... i Tablo 1.a.1. Cinali Regülatörü Koordinatlar ı ......................... .............................. ............ 2 Tablo 1.a.2. Cinali Yükleme Havuzu Koordinatlar ı .......................... .............................. . 2 Tablo 1.a.3. Cinali Santral Binası Koordinatlar ı .......................... ............................. ....... 2 Tablo 1.a.4. Cinali Tünel Giriş ve Çıkış Koordinatlar ı........................... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. Tablo 1.b.1. Regülatör Yeri Ayl ık Ortalama Debileri (m 3 /sn) ........................... ............. 13 Tablo 1.b.3. Tennant (Montana) Metodu 1976 ............................ .............................. ..... 13 Tablo 1.c.2. İş makineleri Yakıt Tüketimi (TÜPRAŞ) ............................. ........................ 18 Tablo 1.c.3. Motorin ve Benzinin Özellikleri (TÜPRA Ş) ............................. ................... 18 Tablo 1.c.4. Kamyonlardan Kaynaklanan Kaynaklanan Emisyon Değerleri (1 adet kamyon için) . 18 Tablo 1.c.5.Yükleyiciden 1.c.5.Yükleyiciden Kaynaklanan Kaynaklanan Emisyon Değerleri ........................... ............. 19 Tablo 1.c.6. Ekskavatörden Ekskavatörden Kaynaklanan Emisyon De ğerleri ........................... ........ 19 Tablo 1.c.7. Gürültü Ölçüm Noktalar ı ve Ölçüm Sonuçlar ı ............................. .................. 20 Tablo 1.c.8. Gürültü Ölçüm Cihazı ve Teknik Özellikleri ......................... .......................... 21 Tablo 1.c.9. İnşaat Ekipmanlar ından Kaynaklanan Emisyon Değerleri ..................... 22 Tablo 1.c.10. İnşaat Aşamasından Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi..................................................................................................................... 23 Tablo 1.c.11. Ses Gücü Düzeyleri ................................................................................... 26 Tablo 1.c.12. İşletme Aşaması Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre De ğişimi............ 27 Tablo 2.b.1. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Flora Türleri .................................. 44 ... ............................. .................... 51 Tablo.2.b.2. Proje Alanında Tespit Edilen Balık Türleri ................................ ........... ................ 51 Tablo.2.b.3. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen İkiyaşamlı Türler ........................... Tablo.2.b.4. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen Türleri ........................... 52 Çe vresinde Tespit Edilen Memeli Hayvan Türleri.................. 55 Tablo 2.b.6. Proje Alanı ve Çevresinde

ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No

Şekil 1.a.1. Hidroelektrik Santrali Çalışma Prensibi ......................... ............................ ....... 9 Şekil 1.a.2. Hidroelektrik Santrali İş Akım Şeması .......................... ............................. ..... 10 Şekil 1.b.1 Trabzon İli akım Gözlem İstasyonlar ı ........................... .............................. ..... 12 Şekil 1.c.1. Gürültü Dağılım Grafiği (0-100 metre) .............................. ............................. . 24 Şekil 1.c.2. Gürültü Dağılım Grafiği (0-1000 metre) ............................ .............................. 25 Şekil 1.c.3. Gürültü Yayılım Grafiği (Kaynaklar ın aynı anda çalışması durumunda) ........ 28 Şekil 1.ç.1. Acil Müdahale Plan ı........................................................................................ 30 Şekil 2.a.1. Yer Bulduru Haritası ....................................................................................... 40


ii

EKLER LİSTESİ EK 1. 1/25 000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA ÜZERİNE İŞARETLENMİŞ GENEL DURUM PLANI EK 2. BÖLGENİN JEOLOJİSİ VE JEOLOJİK HARİTASI EK 3. SIZDIRMASIZ FOSSEPTİK PLANI EK 4. MODELLEME SONUÇLARI EK 5. PROJE ALANI VE ÇEVRES İNİ GÖSTERİR FOTOĞRAFLAR EK 6. HAVZA BOYKESİTLERİ EK 7. REGÜLATÖR PLANI EK 8. TEK HAT ŞEMASI


iii

BÖLÜM 1 PROJENİN ÖZELLİKLERİ


CİNALİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJES İ PROJE TANITIM DOSYASI

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı Enerji sektöründe temel amaç, artan nüfusun ve gelişen ekonominin enerji ihtiyaçlar ının sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve mümkün olan en düşük maliyetlerde kar şılanabilmesidir. 1970 yıllar ında ortaya çıkan petrol krizi ülkelerin enerji politikalar ında önemli değişiklikler olmas ına neden olmuştur. Özellikle ülkemizin petrol kaynaklar ı yönünden zayıf olması buna kar şılık yüzeysel su kaynaklar ının fazla olması enerji politikasının hidroelektrik santrallere doğru kaymasına neden olmuştur. Hidroelektrik santrallerinin işletim maliyetlerinin düşük olması ve çevreye önemli zarar verici etkilerinin bulunmaması nedeniyle tüm dünyada tercih edilen başlıca enerji kaynaklar ındandır. Petrol, doğalgaz ve kömür gibi enerji kaynaklar ından yoksun olan ülkemizde enerji üretimi bu kaynaklardan sağlanmaya çalışıldığında kaynaklar ın ithal edilmesi nedeniyle oldukça pahalıya gelmektedir. Buna kar şılık Türkiye’de gelişen ekonominin enerji ihtiyacı gün geçtikçe artmaktadır. Enerji ihtiyacının sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve düşük maliyetlerde kar şılanabilmesi için hidroelektrik santrallerine ihtiyaç duyulmaktad ır. TEİAŞ Genel Müdürlüğü taraf ından yapılan enerji talep projeksiyonlar ına göre ülkemizde yaklaşık yıllık ortalama %8’lik bir talep artışı mevcuttur. Uzun dönem planlama çalışmalar ında elektrik enerji talebinin 2010 yılında 286,5 milyar kWh, 2020 yılında 566,5 milyar kWh ve 2030 yılında 990 milyar kWh olması beklenmektedir. Bu nedenle yapılacak her hidroelektrik santralı ülkemiz için önem kazanmaktadır. Trabzon İli, Maçka İlçesi, Kalyan Deresi üzerinde kurulacak olan Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali ile Doğu Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin geli şen ekonomisi ve artan nüfusuna kar şılık cevap verecek elektrik enerjisi ihtiyac ının bir kısmı kar şılanacaktır. Proje alanında Doğu Karadeniz Bölgesi iklim özellikleri hüküm sürer. Denize yak ın ve paralel şekilde uzanan ve büyük yükseltiler oluşturan Doğu Karadeniz Dağlar ı bölge ikliminin özelliklerini belirler. Cinali Regülatörü ve HES projesinin ilk tasar ımında Regülatör Yapısı Kalyan Dere üzerinde 452 m talveg kotuna yerleştirilmiş ve kret kotu 465 m olarak belirlenmiştir. Böylece regülatör yerinde günlük regülasyonu sağlayacak kadar depolama yapılması hedeflenmiştir. İlk tasar ımda minimum santral kuyruksuyu kotu da 316.50 olarak alınmıştır. Bu değerlere göre santral kurulu gücü 5.90 MWm, 5.72 MWe olarak oluşmuş ve bu değerler ile DSİ Genel Müdürlüğü ile 22.08.2006 tarihinde Su Kullanım Anlaşması imzalanmış, EPDK’dan 21.09.2006 tarih ve EÜ/921-4/725 no ile üretim lisansı alınmıştır. Lisans alımı sonrası detaylı çalışmalara başlanmış ve bu çalışmalar sırasında regülatörün yer aldığı kotlar ın jeolojik olarak uygun olmadığı, heyelanlı bölgeler olduğu ve projenin kret kotunun yükseltilmemesi durumunda inşa edilmesinin hemen hemen imkansız olacağı belirlenmiş ve DSİ Genel Müdürlüğü’ne projenin kotunun değiştirilmesi için 16.04.2007 tarihinde başvuru yapılmıştır. Aynı dönemde DSİ XXII.Bölge Müdürlüğü 24.04.2007 tarih ve 123.169 sayılı yazısı ile Cinali Regülatörü ve HES projesi kuyruksuyu kotunun, Atasu Barajı Mutlak Koruma Alanı dolayısıyla uygun olmadığını belirlemiş ve kuyruksuyu kotunun 340.00 m kotuna taşınması gerektiğini firmaya bildirmi ştir.


1



Cinali Regülatörü ve HES projesi membasında Yüzüncü Yıl HES projesi yer almaktadır. Yüzüncü Yıl HES Projesi ile Kalyan Derenin 1083 ile 467 kotlar ı arasında enerji üretimi tasarlanmıştır. Yüzüncü Yıl HES projesi, firma bünyesinde yer alan Çark Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret Limited Şirketine aittir. Yapılan çalışmalar sonrası Kalyan Dere üzerinde 1083 m ile 505 m kotlar ı arası Yüzüncü Yıl HES, 500 m ile 340 m arasında Cinali Regülatörü ve HES projesi yer alacaktır. Cinali Regülatörü ve HES projesinin kuyruksuyu kotu, Atasu Barajı Mutlak Koruma Alanı açısından 340.00 m kotundadır. Cinali Regülatörü ve HES Projesi in şaatı 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır. Projenin inşaat süresi tamamlandıktan sonra ömrü 50 yıldır. 1/25 000 ölçekli topografik harita üzerine işaretlenmiş proje birimlerini gösterir ‘Proje Genel Durum Planı Ek-1’de sunulmuştur. Cinali Regülatörü ve HES Projesine ait koordinatlar aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Tablo 1.a.1. Cinali Regülatörü Koordinatlar ı VGS 84 Coğrafik

UTM ED 50 No

y

x

enlem

boylam

1

557174

4517156

40.80177

39.67761

2

557202

4517153

40.80174

39.67794

3

557195

4517122

40.80147

39.67785

4

557165

4517124

40.80149

39.6775

Tablo 1.a.2. Cinali Yükleme Havuzu Koordinatlar ı VGS 84 Coğrafik

UTM ED 50 No

y

x

enlem

boylam

1

558220

4520500

40.83182

39.69032

2

558270

4520500

40.83182

39.69091

3

558270

4520450

40.83137

39.69091

4

558220

4520450

40.83137

39.69031

Tablo 1.a.3. Cinali Santral Binası Koordinatlar ı VGS 84 Coğrafik

UTM ED 50 No

y

x

enlem

boylam

1

558100

4520740

40.83399

39.68892

2

558150

4520700

40.83363

39.68951

3

558090

4520640

40.83309

39.68879

4

558050

4520680

40.83346

39.68832

Proje büyüklükleri ile ilgili gerekli karakteristik bilgiler: Proje kapsamında Kalyan Dere üzerinde 495 m talveg ve 500 m kret kotunda dolu gövdeli bir regülatör in şa edilecek ve regülatör yapısında priz yapısı vasıtası ile alınan sular kanal ve tünel yapılar ı ile yükleme havuzuna ulaştır ılacaktır. Yöre dağınık bir yerleşim yapısına sahip olduğundan ve jeolojik sebeplerden dolayı iletim yapısının bir bölümü tünel


2



olarak projelendirilecektir. Böylelikle kamula ştırma ihtiyacı en aza indirilecektir. İletim hattı sonrası cebri boru yapısı ile su santrale iletilecektir. Cebri Boru çap ı 1.40 m olarak belirlenmiştir. Cebri Boru santrale girmeden önce 2 kola ayr ılacaktır. Her kol 0.90 m çapında imal edilecektir. Cebri boru inşaatı sırasında gerekli görülen yerlere esnek conta ve tespit kitleleri yerle ştirilecektir. Santral binası betonarme olarak inşa edilecektir. Enerji üretimi için 2 adet Francis türbin ve türbinlere uygun jeneratör ve transformatörler kullanılacaktır. Francis türbinler yatay eksenli olacak olup her bir ünite kurulu gücü 3.509 MW tır. Enerji üretecek olan jeneratörler 4100 kVA gücündedir. Transformatörler de jeneratörlere uygun olarak 4100 kVA gücünde olacaktır. Proje debisi yapılan optimizasyon hesaplamalar ı sonucu 5.00 m3/s olarak belirlenmiştir. Brüt düşü 160 m, net düşü ise 155.50 m’dir. Proje kurulu gücü 6.808 MW olup enerji üretimi ise yıllık 23 366 000 kWh olarak gerçekleşecektir. Enerji üretiminin 3 459 000 kWh’ı firm enerji, 19 907 000 kWh’ı ise sekonder enerjidir. Proje Ekonomisi (2009 Birim Fiyatlar ıyla) Tesis bedeli

: 15 543 889 TL

Proje bedeli

: 18 375 472 TL

Toplam yatır ım bedeli

: 19 117 796 TL

Yıllık toplam gelir(DSİ)

: 1 296 707 TL

Yıllık toplam gelir (Piyasa)

: 2 570 260 TL

Yıllık toplam gider

: 2 133 116 TL

Proje rantabilitesi

: 0.608 (DSİ) – 1.205 (Piyasa)

Dahili karlılık faiz oranı

: %4.42 (DSİ) – %11.50 (Piyasa)

KURULACAK TESİSLER: Projede taş ocağı, beton santrali, kırma-eleme tesisi vb. yap ılar kurulmayacak olup projenin inşaat aşamasına geçildiğinde firma hazır betonu en yakın beton santralinden agrega malzemesini ise en yakın yıkama eleme tesisinden satın alacaktır.

Su Alma Yapı sı Kalyan Dere üzerinde su alma yapısı olarak dolu gövdeli bir regülatör inşa edilecek olup dolusavak taşkın debisi 74.37 m3/s’dir. Priz kapa ğı ve çakıl geçidi sa ğ sahil üzerinde yer almaktadır. Priz Yapısı Kapağı 2x2.50x1.00m ve Çakıl Geçidi Kapağı 1x2.00x1.50m boyutlar ında imal edilecektir. Kullanılacak kapaklar el kumandalı olacak şekilde DSİ Tip Projelerine uygun imal edilecektir. Priz sonrası çökeltim havuzuna alınacak olan su buradan betonarme kesitli açık kanala iletilecektir. Çökeltim havuzuna fazla giren suyun tahliyesinin sağlanması amacıyla bir taşkın savağı inşa edilecek, ayr ıca havuzda biriken rusubatın temizlenmesi ve gerekti ğinde havuzun tahliye edilmesinin sağlanması amacıyla kapaklı bir yıkama kanalı bırakılacaktır. Çökeltim havuzu boyu 20m ve genişliği 5.80m dir. Su hızı 0.30 m/s değerinin altına düşürülerek rusubatın çökelmesi sağlanacaktır. Rusubatın dışar ı atılmasını sağlamak amacıyla 1.00x1.00 m ölçülerinde bir kapak bırakılacaktır.


3



Priz yapısı sonrası çökeltim havuzu yer almaktad ır. Çökeltim havuzunda su hızı 0.30m/s’nin altında olacak ve çökelecek partikül çapı 0.5 mm olacak şekilde projelendirilecektir. Çökeltim havuzu sonrası bir eşik ile tünel giri ş yapısı inşa edilecektir. Havuzda birikecek rusubatı atabilmek ve gerektiğinde havuzu boşaltmak için havuz sonunda 1.00 x 1.00 m boyutlar ında yıkama kanalı yerleştirilecektir. Havuza fazla su girdiği taktirde bu suyun tahliyesi amacıyla taşma savağı inşa edilecektir. Taşma savağı kotu 499.75 m olacaktır. • • • • • • • • • • •

Tipi Talveg kotu Kret kotu Talvegten Yükseklik Dolusavak kapasitesi Regülatör havuz uzunluğu Kret Genişliği Çakıl Geçidi Yeri Çakıl Geçidi Kapağı Priz Yapısı Yeri Priz Yapısı Kapağı

: Dolu Gövdeli Regülatör : 495.00 m : 500.00 m : 5.00 m : 74.37 m³/s (Q100 - Sentetik Metod) : 10.00 m : 40.00 m : Sağ Sahil : 1x2.00x1.50 m : Sağ Sahil : 2x2.50x1.00 m

İ letim letim Hatt ı ı Betonarme kesitli kanal ve betonarme dairesel kesitli tünelden oluşmaktadır. İletim hattı toplam uzunluğu 3880 m’dir. Bunun 2410 m’si kanal, 1470 m’si betonarme tüneldir. Çökeltim havuzu sonrası öncelikle 245 m kanal in şa edilecek, daha sonra tünel yapısı yer alacaktır. Tünel sonrası hat tekrar kanal olarak 1965 m devam edecek ve yükleme havuzuna ulaşılacaktır. Proje tasar ım debisi 5.00 m3/s’dir. Kanal taban genişliği 3.50 m, yüksekli ği ise 1.60 m’dir. Kanal içerisinde su yüksekli ği 1.26 m ( n=0.016 alınmıştır ), su hızı is 1.14 m/s olacaktır. Kanal taban eğimi 0.0005’dir. Tünel çapı 3.50 m, tünel eğimi 0.0005 olarak belirlenmiştir. Tünelde su yüksekliği 1.55 m, hız ise 1.21m/s’dir ( n=0.016 alınmıştır ). Cinali Regülatörü ve HES projesi iletim yap ısı iki bölümden oluşmaktadır. Regülatör yapısı sonrası öncelikle 245 m kanal in şa edilecek ve daha sonra tünele girilecektir. girilecektir. Tünel 1470 m uzunluğundadır. Tünel sonrası tekrar kanal inşa edilerek yükleme havuzuna ulaşılacaktır. İletim kanalı toplam uzunluğu 2410 m, tünel uzunluğu 1470 m olmak üzere toplam iletim yapısı 3880 m’dir.

İ letim letim Kanal ı ı İletim kanalı betonarme dikdörtgen kesitli olarak projelendirilecektir. Kanal karakteristikleri a şağıda yer almaktadır. • • • • • • •

Tipi Kanal Genişliği Kanal Yüksekliği Su Yüksekliği Su Hızı Kanal Uzunluğu Tasar ım Debisi


: Betonarme dikdörtgen kesitli : 3.50 m : 1.60 m : 1.26 m ( n=0.016 ) : 1.14 m/s : 2410 m : 5.00 m³/s

4


•

Eğimi


: 0.0005

İ letim letim Tüneli İletim tüneli dairesel kesitli olarak projelendirilecektir. Tünel e ğimi 0.0005 olarak belirlenmiştir. Tünel basınçsız çalışacaktır. • • • • • • •

Tipi Tünel İç Çapı Su Yüksekliği Su Hızı Tünel Uzunluğu Tasar ım Debisi Eğimi

: Daire kesitli betonarme tünel : 3.50 m : 1.55 m ( n=0.016 ) : 1.21 m/s : 1 470 m : 5.00 m³/s : 0.0005

İletim tüneli inşaatında patlatma yapılacak olup patlatma ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda verilmiştir. İletim tüneli inşaatı sırasında bu kapsamda delme-patlatma yöntemi için patlayıcı madde kullanımı söz konusudur. Bu amaçla patlayıcı madde olarak dinamit ve anfo kullanılması planlanmıştır. Anfo, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun) % 5-6 oranında kar ıştır ılması ile elde edilen patlayabilir bir kar ışımdır. Dünya’ da ve Türkiye’ de en çok tüketilen patlayabilir kar ışımdır. Detonasyon hızı, 250 mm çapındaki bir patlatma deliğinde 4.400 m/s’ ye ulaşmaktadır. Anfo, 50 mm’ den daha düşük çaplı deliklerde sabit bir detonasyon hızına ulaşamaz. İdeal olarak anfo, orta ve geniş çaplı (75–250 mm) deliklerde en yüksek patlatma hızına ulaşır. Anfonun patlatılabilmesi için daha yüksek bir dinamit veya vb. ile ate şlenmesi gerekmektedir. Kullanılacak patlayıcı maddeler, 29.09.1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslar ına İlişkin Tüzük hükümleri kapsamında satın alınacak ve kullanılacaktır. Proje sahibi, patlayıcı madde üreten kuruluşlar taraf ından, patlayıcı madde temini ve patlatma hizmetlerini kar şılamayı planlamaktadır. Proje alanında patlayıcı madde deposu yapılmayacak ve ehliyetli ki şilerce patlatmanın yapılması sağlanacaktır. Patlay ıc ı Maddenin Miktar ı

Hidrolik delici kullan ılarak delinecek olan 76 mm çap ında ve 3,50 m derinliğindeki delikler aşağıdaki gibi delinecektir. Ateşleme işleminde patlayıcı olarak ANFO kullan ılacaktır. Yemleyici olarak dinamit ateşleyici olarak elektrikli kapsül tahrikli nonel kapsül kullan ılacaktır.


5



Her delik için

1 nonel kapsül 1 adet 0.25 kg dinamit deliğin 1,75 m lik k ısmına ANFO ( şarj yoğunluğu 1 kg/m) = 1,75 kg ANFO 4 adet delik, ile 280 m3 cevher veya pasa gevşetmesi yapılacaktır. Delik başına 70m3 malzeme alınacaktır. Patlatma ile alınacak malzeme miktar ı : 3,14 x 1,752 x 1470 = 14.136 m3 Proje kapsamında patlatma ile yaklaşık olarak 14.136 m3 malzeme alınacaktır. 14.136 / 70 = 202 delik Proje kapsamında toplam 202 / 4 = 51 adet patlatma yapılacaktır. Yıllık kullanılacak P.M miktarlar ı Kapsül 202 x 1 adet = 202 adet Dinamit = 202 x 0,25kg = 50,5 kg ANFO = 202 x 1,752 kg = 353,5 kg

Yükleme Havuzu Eni 12.25 m, Boyu 20.00 m derinliği ise en dip noktasında 9.37m olacak şekilde tasarlanmıştır. Betonarme olarak inşa edilecektir. Suyun taşması durumunda tahliye olması amacıyla yan savak teşkil edilecek, gerektiği durumlarda suyun tahliyesinin sa ğlanabilmesi için dip tahliye vanası koyulacaktır. Dip tahliye vanası 500 mm çapında sürgülü vanadır. Kanal sonrasında su yükleme havuzuna gelmektedir. Cebri Boruya alınan suyun düzenli olması ve işletmenin daha verimli olabilmesi için yükleme havuzu inşa edilmektedir. Yükleme havuzu kapasitesi 12 dakikalık proje debisini depolayabilecek şekilde projelendirilmiştir. Yükleme havuzu tabanında gelen rusubatın temizlenmesi ve gerektiğinde suyun tahliyesini sa ğlamak amacıyla dip tahliye vanası yerleştirilecektir. Dip tahliye vanasının çapı Ø500 mm olacaktır. Ayr ıca türbinin yük atması durumunda suyun kabararak kontrolsüz olarak taşmasını engellemek amacıyla taşkın savağı yerleştirilecektir. Ta şkın savağına alınan su dere yatağına bir kanal vasıtasıyla aktar ılacaktır. Yükleme havuzu duvar üst kotu 498.33 olarak belirlenmiştir. Yükleme havuzu ta şkın savağı 497.83 kotuna yerleştirilmiş olup herhangi bir sebeple cebri borudan su iletimi kesildi ği takdirde su geriye tepmeden savaktan tahliye olabilecektir. • • • •

Boyu En İşletme Su kotu Taşkın ( Max. )Su kotu


: 20,00 m : 12,25 m : 497.76 m : 498.11 m

6


• •


Minimum Su kotu Kapasitesi

: 493.26 m : 3480 m3

Cebri Boru: Yükleme havuzu ile santral arasında yer alacak olup 1 400mm çapında ve 320 m uzunluğundadır. Yükleme havuzu çıkışında kelebek vana ile kumanda edilecektir. Et kalınlığı basıncın az olduğu üst kısımda 9 mm, alt kısımda ise 14 mm olacaktır. Cebri Boru et kalınlığı hesap edilirken su koçu darbesi de dikkate alınmıştır. Santral Binası girişinden önce cebri boru ikiye ayr ılacaktır. Branşmanlar ın çapı 900 mm olarak tasarlanmıştır. Branşman et kalınlığı 14 mm olarak imal edilecektir. Türbin girişinde hidrolik kontrol ve ayar vanası yer almakta olup, suyun kontrolü otomatik olarak ayarlanacaktır. Cebri boru hesaplar ı st37 çeliği için yapılmıştır. Cebri Boru çelik malzemeden imal edilecektir. Cebri boru et kalınlıklar ı hesap edilirken su koçu darbesi de dikkate alınarak işlem yapılmıştır. Cebri Boru güzergahı inşaat öncesi uygun şekilde tesviye edilecek ve daha sonra borular mesnetler üzerine yerleştirilecektir. Boru güzergahındaki kır ık noktalara beton tespit kitleleri yerleştirilecek, ayr ıca her on metrede bir kayıcı mesnet yerleştirilecektir. Cebri Boru Santral Binas ının hemen öncesinde iki kola ayr ılacak ve kollar ayr ı ayr ı santrale giriş yapacaktır. Her bir kolun çapı Ø900 mm olacaktır. • • • •

Boyu Çapı Adet Et kalınlığı

: 320 m : 1400 mm :1 : 9 - 14 mm

Santral Binası : 34 m uzunluğunda, 11 m genişliğindedir. Betonarme olarak inşa edilecektir. Projede yatay eksenli eksenli Francis tipi türbin kullan kullanılması uygun bulunmuştur. 2 adet türbin yer alacak 3 olup ünite debileri 2.50 m /s’dir. Santral Binası Betonarme olarak inşa edilecek ve çatısı çelik makas olacaktır. Santral Genişliği 11 m, uzunluğu ise 34 m’dir. Santralden çıkışta kısa bir kanal vasıtası ile sular dereye bağlanacaktır. Santral kuyruksuyu kotu 340 m dir.

HES ve Özellikleri Brüt Düşü Net Düşü Türbin Tipi Kurulu Gücü Üretilen Toplam Enerji Firm Enerji Sekonder Enerji Ünite sayısı Ünite debileri Kuyruk suyu kotu

: 160.00 m : 155.50 m : Yatay eksenli francis : 6.808 MW : 23.366 GWh/yıl : 3.459 GWh/yıl : 19 907 GWh/yıl : 2 adet : 2.50 m3/s : 340.00 m

Türbin Tipi, Ünite Gücü ve Adeti Adedi


: 2 Adet

7


Türbin Tipi Brüt Düşü Net Düşü Ünite Debisi Verim Devir Sayısı Ünite Kurulu Gücü


: Yatay eksenli francis : 160.00 m : 155.50 m : 2.50 m3/s : 0.92 : 1000 d/d : 3.509 MW

Generatör Tipi ve Kapasitesi Adedi Tipi Anma Gerilimi Güç Faktörü Verimi Ünite Gücü Devir Adeti ve Frekansı

: 2 adet : Yatay eksenli senkron : 6.3 kV : 0.85 : 0.98 : 4100 kVA : 1000 d/d, 50 Hz

Transformatör Adedi ve Tipi Ünite Transformatörü Adedi Tipi Ünite Gücü Anma Gerilimi Soğutma Şekli Bağlantı Grubu

: 2 adet : Harici tip üç fazlı yağ izoleli : 4100 kVA : 33/6.3 ± 2x2.5%kV : ONAF : YNd5

İ ç ç İ htiyaç htiyaç Transformatörleri Transformatörleri Adedi Ünite Gücü Anma Gerilimi Soğutma Şekli Nötr Bağlantısı

: 2 adet : 100 kVA : 33/0.4 ± 2x2.5%kV : AN : Doğrudan Topraklı

Acil İ htiyaç htiyaç Dizel Generatör Grubu Adedi Normal Gücü Anma Gerilimi Frekansı Güç Faktörü Devir Sayısı Soğutma Şekli

: 1 adet : 68 kVA : 400/231 V : 50 Hz : 0.8 : 1500 d/d : Radyatör, kapalı devre su soğutmalı

Santralde üretilecek enerji çıkış hatlar ına konacak olan 0.5Cl doğruluk sınıflı aktif ve reaktif enerji değerlerini dört kadranda ve çift yönlü alarak ölçebilen, gerçek zaman senkronizasyonunu gerçekleştirebilen nümerik sayaçlarla yapılacaktır. Sayaçlar bir asil ve bir yedekli olarak teçhiz edilecektir.

alt Sahası : Ş alt


8



Proje kurulu gücü 6.808 MW olup yıllık enerji üretimi 23.366 GWh/yıl’dır.

İç İhtiyaç trafosu ile ünite trafolar ı ve 2 ana baradan oluşan 33 kV’luk şalt sahası santral binası dışındaki açık alanda teçhiz edilecektir. OG Şalt panolar ı, giriş çıkış panolar ı ve ölçü panolar ı ile AÇ Alçak Gerilim, DC Da ğıtım Kontrol Panolar ı ve Jeneratör Panolar ı santral binası içindeki kapalı hacimlere yerleştirilecektir.

Enerji İ letimi letimi 3.0 AWG tipinde ENH ile yaklaşık 20 km uzaklıktaki Trabzon Trafo Merkezi binasına bağlanacaktır.

Ulaşı m Yollar ı ı Su alma yapısına ve santrale ulaşmak için yol teşkil edilecektir. Aç ılacak yol köylere ulaşım amacıyla kullanılan asfalt yola bağlanacaktır. Yükleme Havuzuna ulaşım halihazırda mevcut olan köy yolu ile sağlanacaktır.

Şekil 1.a.1. Hidroelektrik Santrali Çal ışma Prensibi


9



Savak Kapaklar ı İle Suyun Tutulması Cebri Borudan Suyun Geçirilmesi Suyun Türbinlere Çarparak Türbini Çevirmesi Jeneratörlerle Elektrik Üretimi Santral Binasında Güç Dağılımın Yapılması Trafodan Enerji Nakil Hattına Transfer Şekil 1.a.2. Hidroelektrik Santrali İş Akım Şeması

Çalışacak personel; Cinali Regülatörü ve HES Projesi, in şaat aşaması sırasında 50 personelin, işletme aşamasında ise 10 personelin görev alması planlanmaktadır. İnşaat süresi yıl olarak hesaplanmıştır. b) Doğal Kaynaklar ın Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) Cinali Regülatörü ve HES projesine esas teşkil eden su kaynağı Kalyan Deresidir. Projenin uygulandığı Arnastal Dere drenaj alanı Sar ıtaş-Arnastal Yayla’dan çıkan kaynaklarla beslenir. Önce Labaza Yayla kaynaklar ının suyunu taşıyan sonra da Tuzla Yayla ve Sar ıtaş- Çağlak Yayla kaynaklar ının suyunu taşıyan yan kollarla birleşir ve Galyan Dere adını alır. Yüzüncüyıl, Çayırlar ve Kuşçu Köyleri s ınırlar ını geçer. Buradan sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla Kalyan Dere adını alarak Ormaniçi, Ar ıkaya, Erginköy, köylerine gelir. 500 m kret kotunda Cinali Regülatörü bulunur. Cinali, Taşalan ve Alataş’tan sonra 340 m kuyruk suyu kotunda Cinali HES bulunmaktadır. Cinali HES yerinden sonra yakla şık Kuzey yönlü akışla devam ederek Maçka Çayı’na ulaşır ve Karadeniz’e sular ını boşaltır. Proje sahasının hemen hemen her taraf ında değişik debilerde kaynaklar ın bulunmasına kar şılık yoğunluklu olarak aşağıda belirtilen yerlerde kaynak çıkışlar ı olmaktadır; Sar ıtaş Yayla-Arnastal Yayla kaynaklar ı


10



Sazlık Yayla kaynaklar ı İsgopel Yayla kaynaklar ı Tuzla Yayla kaynaklar ı Labaza Yayla kaynaklar ı Zerbenos Yayla kaynaklar ı Akarsu Maçka İlçesine bağlı yerleşim yerleri olan Alata ş, Taşalan, Çamkonak, Erginköy, Ar ıkaya, Ormaniçi, Kuşçu, Çayırlar, Cinali, Yüzüncüyıl Köyleri ile yayla evlerinden geçer. Cinali Regülatörü ve HES Projesi enerji amaçlı bir tesis olup enerji elde edildikten sonra kullanılan su tekrar dere yatağına bırakılacaktır. Kalyan Dere üzerindeki Cinali Regülatör yerindeki akımlar ın tespit edilmesinde, aynı dere üzerindeki DSİ 22-59 Nolu AGİ kayıtlar ı kullanılmıştır. Bu istasyonun membasında herhangi bir sulama yoktur. Dolayısı ile kaydedilen akımlar istasyonun doğal akımlar ıdır. Halen açık olan bu istasyonun kullanılabilir durumda olan 21 yıllık akım kaydı mevcuttur. Aşağıdaki tabloda ve şekilde akım gözlem istasyonlar ının verileri ve yerleri görülmektedir.


11



Şekil 1.b.1 Trabzon İli akım Gözlem İstasyonlar ı

degol ÇEVRE MÜHENDİSLİK

12

MÜŞAVİRLİK TİCARET LTD. ŞTİ.



Tablo 1.b.1. Regülatör Yeri Aylık Ortalama Debileri (m3 /sn) r a l l Y

m i k E

m s a K

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Top. Ort.

0.94 1.91 0.50 0.79 4.09 1.60 3.23 0.51 1.11 2.17 16.83 0.765

2.19 2.16 1.26 1.63 4.29 1.06 2.05 1.01 1.09 1.25 17.98 17.98 0.817 0.817

ı

ı

k l a r A ı

k a c O

1.03 0.83 1.57 0.97 1.81 0.61 1.75 1.77 2.30 1.03 1.11 0.89 0.68 0.63 1.87 0.60 0.86 0.67 0.52 0.58 13.50 13.50 8.58 0.613 0.613 0.390

n a r i z a H

z u m m e T

1.01 3.86 5.74 7.22 11.61 1.05 2.34 5.20 4.45 5.15 1.05 2.20 3.83 2.41 1.16 1.14 1.99 5.05 6.79 2.88 1.19 1.53 3.86 4.33 2.57 1.15 1.66 5.33 3.70 2.10 1.33 3.67 9.05 5.07 3.14 0.79 2.02 6.38 6.34 4.60 1.41 2.79 7.31 3.86 4.63 0.90 2.86 4.20 4.64 2.59 11.02 24.92 24.92 55.96 55.96 48.82 48.82 40.45 40.45 0.501 0.501 1.133 2.544 2.544 2.219 1.838 1.838

3.96 1.61 0.71 2.66 1.06 0.78 0.93 2.00 0.87 1.27 15.86 15.86 0.721

t a b u

Ş

t r a M

n a s i N

s y a M ı

s o t s u

ğ

A

1.43 1.03 0.66 1.66 2.04 0.83 0.98 1.19 0.73 1.02 11.56 11.56 0.525 0.525

l ü l y E

1.66 0.66 0.67 1.81 2.29 2.07 0.79 2.31 1.43 0.64 14.33 14.33 0.651

m a l p o T

41.48 28.10 16.88 29.94 30.57 22.29 31.53 29.60 26.77 22.64 279.80 279.80 12.718 12.718

a m a l a t r O

3.46 2.34 1.41 2.49 2.55 1.86 2.63 2.47 2.23 1.89 23.32 23.32 2.332

Bırakılması Gereken Can Suyu Miktar ı Nehirler üzerinde yapılan su yapılar ı, su miktar ı, kalitesi ve dolay ısıyla da su ekosistemi üzerinde bir etki olu şturmaktadır. Bu nedenle mansaptaki su ekosisteminin korunması içinde gerekli düşük akımın (çevresel akış) belirlenmesi önemli bir problem olarak ortaya çıkmaktadır (Özdemir vd., 2007). Hidrolojide düşük akım hesabı; içme ve sulama suyu temininde, hidroelektrik santrallerden verilecek minimum etek suyu hesabında, su kirliliğine yönelik çalışmalarda ve nehirlerdeki sucul ekosistemin devamlılığı için gerekli su miktar ının belirlenmesinde kullanılmaktadır. ak

Nehirlerdeki habitatlar ın sürdürülebilirliği için gerekli olan ak ış miktar ına çevresel denir. Günümüzde bir nehrin biyolojik ihtiyaçlar na ihtiyaçlar na dayanan ak n yönetimi



Tablo 1.b.1. Regülatör Yeri Aylık Ortalama Debileri (m3 /sn) r a l l Y

m i k E

m s a K

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Top. Ort.

0.94 1.91 0.50 0.79 4.09 1.60 3.23 0.51 1.11 2.17 16.83 0.765

2.19 2.16 1.26 1.63 4.29 1.06 2.05 1.01 1.09 1.25 17.98 17.98 0.817 0.817

ı

k l a r A ı

ı

k a c O

1.03 0.83 1.57 0.97 1.81 0.61 1.75 1.77 2.30 1.03 1.11 0.89 0.68 0.63 1.87 0.60 0.86 0.67 0.52 0.58 13.50 13.50 8.58 0.613 0.613 0.390

n a r i z a H

z u m m e T

1.01 3.86 5.74 7.22 11.61 1.05 2.34 5.20 4.45 5.15 1.05 2.20 3.83 2.41 1.16 1.14 1.99 5.05 6.79 2.88 1.19 1.53 3.86 4.33 2.57 1.15 1.66 5.33 3.70 2.10 1.33 3.67 9.05 5.07 3.14 0.79 2.02 6.38 6.34 4.60 1.41 2.79 7.31 3.86 4.63 0.90 2.86 4.20 4.64 2.59 11.02 24.92 24.92 55.96 55.96 48.82 48.82 40.45 40.45 0.501 0.501 1.133 2.544 2.544 2.219 1.838 1.838

3.96 1.61 0.71 2.66 1.06 0.78 0.93 2.00 0.87 1.27 15.86 15.86 0.721

t a b u

Ş

t r a M

n a s i N

s y a M ı

s o t s u

ğ

A

1.43 1.03 0.66 1.66 2.04 0.83 0.98 1.19 0.73 1.02 11.56 11.56 0.525 0.525

l ü l y E

1.66 0.66 0.67 1.81 2.29 2.07 0.79 2.31 1.43 0.64 14.33 14.33 0.651

m a l p o T

41.48 28.10 16.88 29.94 30.57 22.29 31.53 29.60 26.77 22.64 279.80 279.80 12.718 12.718

a m a l a t r O

3.46 2.34 1.41 2.49 2.55 1.86 2.63 2.47 2.23 1.89 23.32 23.32 2.332

Bırakılması Gereken Can Suyu Miktar ı Nehirler üzerinde yapılan su yapılar ı, su miktar ı, kalitesi ve dolay ısıyla da su ekosistemi üzerinde bir etki olu şturmaktadır. Bu nedenle mansaptaki su ekosisteminin korunması içinde gerekli düşük akımın (çevresel akış) belirlenmesi önemli bir problem olarak ortaya çıkmaktadır (Özdemir vd., 2007). Hidrolojide düşük akım hesabı; içme ve sulama suyu temininde, hidroelektrik santrallerden verilecek minimum etek suyu hesabında, su kirliliğine yönelik çalışmalarda ve nehirlerdeki sucul ekosistemin devamlılığı için gerekli su miktar ının belirlenmesinde kullanılmaktadır. Nehirlerdeki habitatlar ın sürdürülebilirliği için gerekli olan ak ış miktar ına çevresel akış denir. Günümüzde bir nehrin biyolojik ihtiyaçlar ına dayanan akışın yönetimi konusunda düzenlemeler, yönetmelikler henüz mevcut değildir. Ancak nehirdeki ya şamın varlığını sürdürebilmesi için b ırakılması gereken su miktar ının (kuyruk suyu/ can suyu) belirlenmesi amacıyla kullanılabilecek pek çok metot vardır. Bırakılacak minimum debinin belirlenmesi s ırasında kullanılan yöntemlerden birisi olan Montana Yöntemi (Tennant 1975, 1976) yıllık ortalama akımın %10’unu anlık en az, akarsu yatağı ve kullanıcı özelliklerine bağlı olarak da yıllık ortalama akımın %10’dan fazlasını uzun vadeli minimum debi olarak önermektedir. Tennant veya Montana metodu (1976) orijinal veya modifiye edilmiş haliyle en az 25 ülkede kullanılmaktadır. Bu metodun tercih edilmesinin en önemli nedeni basitli ği ve kullanım kolaylığıdır. Farklı iki 6 aylık periyot için ak ış rejimi, yaban hayatı, rekreasyon ve benzer çevresel değerlerle ilgili akış şartlar ını tanımlamak için yıllık ortalama akışın (YOA) bir yüzdesini kullan ır (Tablo 1.b.2). Tennant (1976) bunlara Ekim-Mart ve Nisan-Kasım dönemi tavsiye edilen baz akım rejimleri adını vermiştir. Tablo 1.b.3. Tennant (Montana) Metodu 1976 Tavsiye Edilen Akış (YOA nın %’si olarak) Genel Akış ş Ko ullar ının Tanımı Ekim-Mart Taşkın veya 200 % maksimum Optimum aralıkta 60-100 % Mükemmel 40 % Çok iyi 30 % İyi 20 % Orta 10 % Zayıf 10 % Çok az <10 %


Tavsiye Edilen Akış (YOA nın %’si olarak) Nisan-Kasım 200 % 60-100 % 60 % 50 % 40 % 30 % 10 % <10 %

13



Sucul ekosistemin ya şamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyulan su yukar ıda da belirtildiği gibi; yıllık ortalamanın min. %10’u oranında olacaktır. Cinali Regülatörü ve HES Projesinde Regülatör-1’den bırakılması gereken kuyruk suyu miktar ı; 2,332 m3/s x %10 = 0,2332 m3/s’dir.

İnşaat ve İşletme dönemlerinde yukar ıdaki paragrafta belirtilen can suyu debi miktarlar ı dere yatağına bırakılacak en az su miktar ıdır ve dere yatağına sürekli olarak verilecektir. Bırakılacak debi miktarlar ı çalışmanın hiçbir aşamasında bu değerlerin altına inmeyecektir. Su ortamında bulunan canlılara olabilecek etkiler konusunda ‘1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’ hükümlerine uyulacaktır. Mansaba bırakılacak can suyu miktar ının otomatik ölçümü için Devlet Su İşleri taraf ından belirlenecek mevkie on-line debi ölçer (AGİ) cihazı DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. taraf ından kurularak günü birlik akım kayıtlar ı tutulacak ve işletme aşamasında ilgililerce istenecek süreler zarf ında DSİ 22. Bölge Müdürlüğü ile Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne modem bağlantılı veri aktar ımı sağlanacaktır.

İşletme sahası içerisinde bulunan balık türlerinin geçişine uygun ortam oluşturulacak ve bu türlerin geçişine uygun balık geçitleri (Devlet Su İşleri’nce uygun görülen özelliklte) yapılacaktır. Yapılacak olan balık geçitlerinin regülatörlerdeki kesin yerleri Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün uygun göreceği yerlerde Kati proje aşamasında uygulamaya geçecektir. Personelin su kullanım miktar ı:

İ nşaat aşaması Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali Projesinin in şaat faaliyetleri sırasında toz kontrolü ve personelin günlük kullanımı için su ihtiyacı ortaya çıkacaktır. Ayr ıca şantiye çalışanlar ı içinde içme suyuna ihtiyaç duyulacakt ır. Projenin inşaat çalışmalar ı sırasında 50 kişinin çalışacağı düşünülmektedir. Kişi başına günlük su tüketim miktar ı 150 litre alınarak; Personelin su kullanım Miktar ı = Kişi başına su kullanım miktar ı x personel sayısı Personel su kullanımı Miktar ı = 150 lt/gün x 50 kişi = 7.500 litre/gün olacaktır.

İşletme aşaması Projenin işletme çalışmalar ı sırasında 10 kişinin çalışacağı düşünülmektedir. Kişi başına günlük su tüketim miktar ı 150 litre alınarak; Personelin su kullanım Miktar ı = Kişi başına su kullanım miktar ı x personel sayısı Personel su kullanımı Miktar ı = 150 lt/gün x 10 kişi = 1.500 litre/gün olacaktır.

İçme suyu damacanalarla ve kullanma suyu tankerlerle olmak üzere, Civar Köylerden bedeli mukabili şantiye sahasına getirilecek veya civar yüzey sulardan temin edilecektir.


14



Projenin inşaat çalışmalar ı sırasında beton yapımı, toz kontrolü ve temizlik için gerekli olacak kullanma suyu da civar yüzey sular ından temin edilecektir. Cinali Regülatörü ve HES Projesi inşaat aşamasında elektrik enerjisi kullanılacak olup, elektrik civar köylerden temin edilecektir. Bitkisel toprak, hafriyat ve pasa malzemesi; malzemesi;

Toplam Hafriyat Miktar ı = 60.000 m3 Yıllık Hafriyat Miktar ı = 30.000 m3 Aylık Hafriyat Miktar ı = 2.500 m3 Günlük Hafriyat Miktar ı = 83,3 m3 (83,3 m3 x 1,6 ton/m3 = 133,3 ton/gün) olacaktır ve proje kapsamında inşaat faaliyetleri çerçevesinde oluşacak hafriyat; Hafriyat toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği’nin 13. Maddesinde belirtildiği üzere hafriyat atıklar ı; Belediyenin veya mahallin en büyük mülki amirinin gösterdi ği ve izin verdiği yerlerde depolanacaktır. Hafriyat öncesinde kalınlığı 10-20 cm arasında değişen bitkisel toprak; sıyr ılacak ve bitkisel toprak depo alanına taşınacaktır. Bitkisel toprağın ardından alt toprak sıyr ılacak ve bitkisel toprağın yan taraf ında kar ışmayacak şekilde depolanacaktır. Depolanan malzeme daha sonra inşaat sahalar ında arazi düzenlemesi yapımında dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak ise in şaat işlerinin tamamlanmasından sonra arazi düzenlemesi yapılan alanlarda (proje için) peyzaj çalışmalar ında kullanılacaktır.

c) Atık Üretim Miktar ı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıklar ın Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri İ nşaat Aşaması Regülatör, kanal, yükleme havuzu, cebri boru, santral binası ve kuyruk suyu kanalı inşaatlar ının 2 yıllık bir süre içerisinde rahatlıkla bitirilebilece ği düşünülmektedir. Projede elektromekanik teçhizatın temini ve montajının yapılma işi için 12 aylık bir süre planlanmıştır. İhale dokümanlar ının hazırlanması, ihalenin yapılıp siparişin verilmesinden sonra inşaatın 2. yılı içerisinde elektromekanik teçhizat getirilerek montaj i şlerine başlanacaktır. İnşaat aşamasında 50 personelin çalıştır ılması düşünülmektedir. •

Katı Atık

Tesisin inşaat ve montaj aşamasında yaklaşık 50 personel istihdam edilecektir. Bir kişiden kaynaklanacak günlük kati atik miktar ı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 50 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktar ı. 50 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 67 kg/gün olarak hesaplanmıştır. •

Sıvı Atık

İnşaat ve montaj çalışmalar ının 2 yıl kadar süreceği öngörülmekte olup bu süre zarf ında yaklaşık 50 kişi istihdam edilecektir. İnşaat ve montaj aşamasında görev alacak personelin gün içerisinde her türlü ihtiyacı proje alanına yerleştirilecek olan prefabrik konteynerler sayesinde kar şılanacaktır.


15



İnşaat aşamasında 50 personelin istihdam edilmesi planlanmıştır. Kişi başına günlük su tüketim miktar ı 150 litre alınarak; Personelin su kullanım Miktar ı = Kişi başına su kullanım miktar ı x personel sayısı Personel su kullanımı Miktar ı = 150 lt/gün x 50 kişi = 7.500 litre/gün olacaktır. Çalışacak personel için 7,5 m3/gün içme kullanma suyuna ihtiyaç olacakt ır. a tık su olarak geri döneceği kabulü ile tesiste 7,5 m3/gün evsel atik İhtiyacının tamamının at su oluşacaktır. Oluşacak atık su kamp alanı yanına gömülecek sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacaktır. Fosseptik 3x5x5 metre boyutlar ında olacaktır ve belli aralıklarla vidanjör ile en yak ın ar ıtma tesisine taşınacaktır. Sızdırmasız Fosseptik Planına ilişkin tip proje Ek-3’de sunulmu ştur. Oluşacak sıvı atıklar ın bertaraf ı sırasında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayr ıca iletim tüneli in şaatı sırasında yer altı suyu çıkması halinde oluşacak olan bulanık sular cazibe ile iletim tünelinin sonuna yapılacak olan çökeltim havuzunda bekletilip suyun bulanıklığı gittikten sonra dere yatağına bırakılacaktır. •

Atık Yağ

Makine bakım ve yağ değişimleri sırasında oluşması muhtemel atık yağlar ın bertaraf ı sırasında 30/07/2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Atık Yağlar ın Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. •

Toz Oluşumu

Tesisin hazırlanması sırasında oluşacak toz miktarlar ı aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Arazinin hazırlanması ve inşaat hazırlık faaliyetleri süresince geçici olarak toz yay ıcı işlemler gerçekleştirilecektir. Bunlar; arazinin haz ırlanması amacıyla hafriyat, hafriyatın taşınması ve depolama, inşaat sahasına malzeme taşınması vb. olarak sayılabilir. Tesis alanının düzenlenmesi işlemleri yaklaşık 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır. Toplam Hafriyat Miktar ı = 60.000 m3 Yıllık Hafriyat Miktar ı = 30.000 m3 Aylık Hafriyat Miktar ı = 2.500 m3 Günlük Hafriyat Miktar ı = 83,3 m3 (83,3 m3 x 1,6 ton/m3 = 133,3 ton/gün) Saatlik Hafriyat Miktar ı = 10,41 m3 (10,41 m3 x 1,6 ton/m3 = 16,66 ton/saat)

a)Hafriyat Sırasında Oluşacak Toz Miktar ı. 16,66 ton/saat x 0,025 kg/ton=0,416 kg/saat toz oluşacaktır.


16



b)Hafriyat Toprağının Yükleme-Boşaltma İşlemleri Sırasında Oluşacak Toz Miktar ı. 0,010 kg/ton + 0,010 kg/ton = 0,020 kg/ton 16,66 ton/saat x 0,020 kg/ton=0,333 kg/saat toz oluşacaktır.

c)Hafriyat Toprağının Taşınması Sırasında Oluşacak Toz Miktar ı. Hafriyat malzemesinin taşınması sırasında 1 adet kamyonun kullanılması planlanmıştır. Sahadan 1 günde toplam 133,3 ton hafriyat olacaktır. Hafriyat, iş makineleri taraf ından yapılacaktır. Bir kamyonun her seferde 30 ton taşıyabileceği varsayılarak, bir gün içerisinde toplam 5 sefer olacaktır. (Bir günde tek vardiya usulü 8 saat çalışıldığı varsayılırsa, 0,625 araç/saatlik bir hareket söz konusu olacakt ır.) Malzeme alandan alındıktan sonra yaklaşık 500 metrelik stabilize yol üzerinde ta şınacaktır. Araçlar ın tesis içi hareketlerinde ortaya çıkacak olan toz miktar ı, 0,7 kg/km-araç x 1 km (gidi ş-geliş) x 0,625 araç/saat = 0,437 kg/saat Hafriyat sırasında meydana gelecek olan toplam toz miktar ı 1,186 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Projenin inşaat aşamasında hafriyat dışında inşaatta kullanılacak malzemenin nakliyesi ve in şaat imalatından kaynaklanan toz oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat için beton ve diğer malzemelerin nakliyesi için 1 günde 5 adet kamyon (beton mikseri ve kamyon) kullanılacaktır. Bir günde tek vardiya usulü ile 8 saat çalışıldığı varsayılırsa, 0,625 araç/saatlik bir hareket söz konusu olacaktır. İletim tüneli boyunca malzemenin taşınacağı stabilize yol yaklaşık 6000 metredir. Malzeme nakliyesi ve in şaat imalatı için araçlar ın hareketinden ortaya çıkacak olan toz miktar ı, 0,7 kg/km-araç x 12 km (gidiş+dönüş) x 0,625 araç/saat = 5,25 kg/saat Proje kapsamında beton hazır olarak alınacak ve mikserler ile sahaya taşınacaktır. Bu nedenle malzeme imalatından toz oluşumu beklenmemektedir. Projenin inşaat aşamasında oluşacak toplam toz miktar ı hafriyat, malzeme nakliyesi ve inşaat imalatından kaynaklanacak olup toplam toz miktar ı 6,436 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi çalışmalar ı kapsamında Industrial Source Complex Short Term Modeli (ISCST) version 3 kullanılmıştır. Bu model tipik bir gauss dağılım modeli olup 3 boyutlu olarak gaz veya toz çe şitli kirleticilerin da ğılımının hesaplanmasında kullanılmaktadır. Model kapsamında alan, nokta, doğrusal veya hacimsel kaynaklar ın kirletici dağılımının modellenmesi mümkündür. Model Amerikan Çevre Koruma Teşkilatı (EPA) taraf ından onaylanmış ve tavsiye edilmektedir. Modelleme kapsamında proje sahasını içerisine alan ve UTM ED 50 koordinatlar ı cinsinden (554000, 4506000) noktasından başlayarak 9 km x 14.5 km lik bir alan ı içerisine alan bir sahada toz modellemesi yapılmıştır. Modelleme kapsamında 500 metrelik grid aralıklar ı alınmış olup iki regülatör, iki santral binası, iki yükleme havuzu, iki tünel ve yol güzergahının bulunduğu alanda toz oluşumuna sebep verecek faaliyetlerde bulunulacağı varsayımından hareketle İl Çevre Durum Raporundan alınan Meteorolojik veriler kullanılarak modelleme çalışmalar ı yürütülmüştür.


17



Meteorolojik parametrelerden kar ışma tabakası yüksekliği olabildiğince düşük bir değer olarak alınmış ve 150 metre olarak seçilmiştir. Rüzgâr yönü olarak 16 değişik rüzgâr yönüne ilişkin girdiler girilmi ştir. Rüzgâr hızlar ı ise her bir yön için ayr ı ayr ı o yöne ait en düşük yıllık rüzgâr verisi girilerek, o y ıl için en yüksek konsantrasyonlar ın tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Meteorolojik verilere ilişkin çıktılar ekteki model çıktılar ı içerisinde verilmiştir.

İnşaat aşamasında tüm faaliyetlerin aynı anda yapılacağı varsayımından hareketle yapılan dağılım modellemesi çalışması neticesinde elde edilen veriler ışığında en yüksek toz konsantrasyonu 120.92 µg/m3 olarak hesaplanmıştır. Hava Kalitesinin Değerlendirmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerlerinde Kademeli Azaltım tablosu uyar ınca 2009 yılı için kısa vadeli sınır de ğer (KVS) genel bölgeler için 260 µg/m3 dür. Bu değer toplam 522 adet grid noktası içerisinde hiç aşılmamıştır. Yönetmelik gereğince KVS toplam sonuçlar ın % 95 inin aşılmaması gereken değerler olduğundan, sonuç olarak KVS’nin aşılmadığı kanaatine var ılmıştır. Modelleme çalışmalar ına dahil edilen ve toz oluşumu etki alanı olarak kabul edilen 9 km x 14.5 km lik alan içerisinde hiçbir yerle şim alanı mevcut değildir. Toz oluşumu sadece inşaat faaliyetleri aşamasında ortaya çıkacağından ve işletme döneminde bu etki ortadan kalkacağından proje kapsamında toz oluşumu açısından dikkate alınacak önemli bir etki beklenmemektedir. •

Atık Gaz

İnşaat aşamasında araçlar motorin kullanacaktır. Araçlardan kaynaklanacak olan emisyonlar aşağıda verilmiştir. Tablo 1.c.2. İş makineleri Yakıt Tüketimi (TÜPRAŞ) Cinsi Çalışma Süresi (saat) Kamyon 8 Ekskavatör 8 Yükleyici 8 Ş Tablo 1.c.3. Motorin ve Benzinin Özellikleri (TÜPRA ) ÖZELLİKLER MOTORİN Dansite 0.840 (ort.) Su ve Tortu(% hac) 0.03 (max.) Vizkozite (50 oC,SSF) Vizkozite (37.8 oC,SSU) 35-45 Kükürt (%Agir) 0.7(max) Kül (% Agir) 0.01(max) Parlama Nok.(oC)min. 55 Akma Nok.(oC)(yaz/kış) 0/-5 Korozyon (bakır şerit) No:3 Damıtma %95 (hac.)(oC) 370 Oktan sayısı(RON) Tel (grPb/Lt) Setan sayısı 47(min) Buhar basıncı (kPa) -

Mazot Tüketimi (L/saat) 226,05 188,64 188,64 N. BENZİN 0.732 (ort.) yok 0.045 No:1 215(skn) 91.0(min) 0.15(max) 50/80

Kamyonlardan Oluşan Emisyon Değerleri Yakıt Tipi Araç kullanımı Motor Gücü Kükürt Miktar ı( %)

.Dizel .Normal .200HP .0.

Tablo 1.c.4. Kamyonlardan Kamyonlardan Kaynaklanan Emisyon Değerleri (1 adet kamyon için)


18


Kirletici Madde

Emisyon Faktör (Ib/hp saat)

PM PM 10 SOX NOX VOC CO

0.0022 0.0022 0.00205 0.031 0.002514 0.00668

Emisyon Oranı (Ib saat) (motor gücü) 0.550 0.550 0.513 7.750 0.629 1.670


Potansiyel Potansiyel Emisyon Emisyon Miktar ı) (saat ılım (ton/yil) Yay /yil) 8760 2.41 8760 2.41 8760 2.24 8760 33.95 8760 2.75 8760 7.31

Yıllık Çalışma Yıllık Süresi Gerçek Emisyon (saat/yil) Miktar ı (ton/yıl) 2000 2000 2000 2000 2000 2000

0.55 0.55 0.51 7.75 0.63 1.67

Yükleyiciden Kaynaklanan Emisyon De ğerleri Yakıt tipi Araç kullanımı Motor gücü Kükürt miktar ı(%)

.Dizel .Normal .200 HP .0.7

Tablo 1.c.5.Yükleyiciden 1.c.5.Yükleyiciden Kaynaklanan Emisyon Değerleri Emisyon Potansiyel Kirletici Emisyon Faktör Oranı Emisyon Madde (Ib/hp saat) (Ib/saat) Miktar ı motor gücü) (saat/yil) PM 0.0022 0.440 8760 PM 10 0.0022 0.440 8760 SOX 0.00205 0.410 8760 NOX 0.031 6.200 8760 VOC 0.002514 0.503 8760 CO 0.00668 1.336 8760

Potansiyel Emisyon Yayılım (ton/yil) 1.93 1.93. 1.80 27.16 2.20 5.85

ı ı Yıllık Çalışma Y ll k Gerçek Emisyon Süresi Miktar ı (saat/yil) (ton/yil) 2000 0.44 2000 0.44 2000 0.41 2000 6.20 2000 0.50 2000 1.34

Ekskavatörden Ekskavatörden Kaynaklanan Emisyon De ğerleri Yakıt tipi Dizel Araç kullanımı Normal Motor gücü 200HP Kükürt miktar ı (%) 0.7 Tablo 1.c.6. 1.c.6. Ekskavatörden Kaynaklanan Emisyon Değerleri Kirletici Madde

Emisyon Faktörü (Ib/hp-saat)

PM PM 10 SOX NOX VOC CO

0.0022 0.0022 0.002050. 0.031 0.002514 0.00668

Potansiyel Emisyon oranı Potansiyel Emisyon Emisyon (lb/saat) (Motor Miktar ı (saat/yıl) Yayılım gücü) (ton/yil) 0.440 8760 1.93 0.440 8760 1.93 0.410 8760 1.80 6.200 8760 27.16 0.503 8760 2.20 1.336 8760 5.85

Yıllık Çalışma Süresi (saat/yil) 2000 2000 2000 2000 2000 2000

Yıllık Gerçek Emisyon Miktar ı (ton/yil) 0.44 0.44 0.41 6.20 0.50 1.34

Kaynak.http//www.pca.state.mn.us/industry/sbeg/engines.xls •

Hafriyat ve İnşaat Atıklar ı

Hafriyat Cinali Regülatörü ve HES Projesi kapsamında regülatörler, sifonlar, iletim kanallar ı, çökeltim, yükleme havuzu, santral binası kazısında aylık hafriyat miktar ı yaklaşık 1911 m3 olacaktır. Hafriyat öncesinde bitkisel toprak sıyr ılacak ve bitkisel toprak depo alanına taşınacaktır. Bitkisel topra ğın ardından alt toprak sıyr ılacak ve bitkisel toprağın yan taraf ında kar ışmayacak şekilde depolanacaktır. Depolanan malzeme daha sonra inşaat


19



sahalar ında arazi düzenlemesi yapımında dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak ise inşaat işlerinin tamamlanmasından sonra arazi düzenlemesi yapılan alanlarda peyzaj çalışmalar ında kullanılacaktır. Proje kapsamında inşaat faaliyetleri çerçevesinde oluşacak hafriyat; Hafriyat toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği’nin 13. Maddesinde belirtildiği üzere hafriyat atıklar ı; Belediyenin veya mahallin en büyük mülki amirinin gösterdi ği ve izin verdiği yerlerde depolanacaktır. Açıkta depolanan yığma malzeme, hava kalitesi standartlar ını sağlamak şartıyla açıkta depolanabilir. Bu amaçla aşağıda bazı örnekleri verilen tedbirler alınır: •

Araziye rüzgar ı kesici levhalar yerle ştirir, duvar örülür veya rüzgar ı kesici ağaçlar dikilir,

•

Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılır,

•

Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılır,

•

Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilir. Bu durumu sa ğlamak için gerekli donanım kurulur.

Tesis içi yollar hava kalitesini olumsuz yönde etkiliyorsa yollar ın bitümlü kaplama malzemeleri, beton veya benzeri malzemelerle kaplanması, düzenli olarak temizlenmesi veya toz bağlayan maddelerle muameleye tabi tutulması gereklidir.

İnşaat faaliyeti sırasında oluşması muhtemel hafriyat atıklar ı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği (18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir) hükümlerince de ğerlendirilecektir. •

Gürültü

Projenin gerçekleştirileceği regülatör ve santral binalar ının olduğu yerlerde mevcut gürültü ölçümleri yapılmış olup, ölçüm sonuçlar ına göre mevcut gürültü düzeyi Lgündüz cinsinden a şağıdaki tabloda verilmi ştir.

Tablo 1.c.7. Gürültü Ölçüm Noktalar ı ve Ölçüm Sonuçlar ı Ölçüm Noktası

Eşdeğer Gürültü Seviyesi (Lgündüz) dBA

Kategori*

Regülatör Yeri 43,4 A Santral Yeri 49,2 07.03.2008 tarih ve 26809 say ılı Resmi Gazete’de yay ımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli ği Bölüm 7, Planlama A şamasında Temel Kriterler, Gürültüye Maruz Kalma Kategorileri, Madde 27’ye göre de ğerlendirilmiştir.

Ölçümler belirlenen noktalarda yerden 1,5 metre yükseklikte yapmıştır. Ayr ıca ölçüm öncesinde cihazın kalibrasyonu "eşdeğer gerilim" (insert-voltage) tekni ği kullanılarak yapılmıştır. Ölçüm sonuçlar ından da görüleceği üzere; mevcut gürültü düzeyi ÇGDY Yönetmeliği'nin 27. Maddesi'nde belirtilen "gürültüye maruz kalma kategorileri"nden Kategori A (Lgündüz cinsinden <55 dBA) kapsamına girmekte olup, bu kategoriye giren yerler için planlama kararlar ında, gürültüye çok hassas mevcut veya planlanan kullanımlar


20



göz önüne alınarak mevcut sessizli ği koruyacak şekilde gürültüye kar şı tedbirler alınır. Bu kategorinin en üst seviyesindeki gürültü değeri rahatsızlık verici derecede değildir. Gürültü ölçümleri için kullanılan cihaza ait özellikler a şağıdaki gibidir. Tablo 1.c.8. Gürültü Ölçüm Cihaz ı ve Teknik Özellikleri Markası

SVANTEK

Modeli

SVAN 949 B

Seri Numarası

9751

Oktav Bant Özelli ği

1/1 ve 1/3 oktav bant filtreli

Cihazın Uygun Olduğu Standartlar

IEC 651, IEC 804 ve IEC 61672-1 uluslar arası standartlara uygun

Frekans Aralığı

10 Hz-20 kHz

Ölçüm Aralığı

24-140 dBA

Ölçüm Birimleri dBA: İnsan kulağının en çok hassas olduğu, orta ve yüksek frekanslar ın özellikle vurgulandığı bir ses değerlendirme birimidir. Gürültü azalt ılması veya kontrolünde çok kullanılan dBA birimi, ses yüksekli ğinin sübjektif değerlendirilmesi ile de ili şkilidir. Lmin: Minimum Gürültü Seviyesi: Ölçüm yap ılan süre içindeki değişen gürültülerin en düşük seviyesidir. Leq: Eşdeğer Gürültü Seviyesi: Ölçüm yap ılan süre içindeki tespit edilen gürültülerin ortalama değeridir. Lmax: Maksimum Gürültü Seviyesi: Zamana göre değişen gürültünün herhangi bir anda sahip oldugu en yüksek değerdir. Lgündüz: Gündüz Gürültü Göstergesi: A ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup yılın gündüz sürelerinin tamamına göre belirlenir ve gündüz süresince rahatsızlık düzeyini ifade eder. Laksam: Aksam Gürültü Göstergesi: A ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup yılın aksam sürelerinin tamamına göre belirlenir ve aksam süresince rahatsızlık düzeyini ifade eder. Lgece: Gece Gürültü Göstergesi: A ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup yılın gece sürelerinin tamamına göre belirlenir ve gece süresince rahatsızlık düzeyini ifade eder. Ölçüm Metodu Belirlenen noktalarda ölçümler TS 9798 ISO 1996–2, TS 9315 (ISO 1996 – 1) ve TS 8535 EN 60651 Standartlar ına uygun olarak yapılmıştır. Ölçüm öncesi gürültü ölçüm cihazının ölçüm süresi, kaydetme seçenekleri ve ölçüm aralıklar ı belirlenir. Belirlenen ayarlar kaydedilerek cihazın haf ızasına alınır. Cihaz eşdeğer gerilim metodu ile çalışan kalibratör ile kalibre edilir. Cihaza ait kalibrasyon sertifikası rapor sonunda sunulmuştur.


21



Ölçümler belirlenen noktalarda en yakın yansıtıcı yüzeyden ve yerden 1,5 metre yükseklikte yap ılır. Başlama düğmesi ile ölçümlerin ba şlama komutunun verilmesini takiben ölçüm yapan personelin çıkaracağı gürültünün ölçüm sonuçlar ını etkilememesi ve personelin cihazın yanından uzaklaşabilmesi için cihaz 10 saniye bekler. 10 saniye sonunda cihaz çevresel gürültünün belirlenmesi için çalışmaya başlar. Cihaz ile eşdeğer gürültü seviyesi (Leq), maksimum gürültü seviyeleri (L max), minimum gürültü seviyesi (Lmin), ses basınç düzeyi (SPL), Ses Etkilenim Düzeyi (SEL) gibi değerler ölçülebilmektedir. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ekipmanlar ın monte edileceği binanın inşası tamamlanıncaya kadar devam edecek işlemeler sırasında aşağıdaki araçlar kullanılacaktır. Bu araçlardan kaynaklanabilecek olan gürültü seviyelerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Taraf ından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT)”te verilen s ınır değerlerle uyum içerisinde kalmas ı sağlanacaktır. Araçlar ın gürültü düzeyleri bu yönetmelikte verilen 3 Ocak 2006 tarihinden sonraki sınır değerleri sağlayacaktır. Bu kapsamda aşağıdaki tabloda verilen kaynaklardan gücü 55 kW üzerinde olan araçlar için 82+11 log P formülü kullanılarak ses basınç düzeyleri hesaplanmıştır. Tablo 1.c.9. İnşaat Ekipmanlar ından Kaynaklanan Kaynaklanan Emisyon Değerleri Gürültü Kaynağı Adet Kaynak Gücü (P) (kW) Ekskavatör 2 120 Yükleyici 2 100 Kamyon 4 80 Beton Mikseri 4 80

Ses Basınç Düzeyi dB 105 104 106 103

Kaynaklardan çıkan toplam gürültü seviyesi aşağıdaki gibi hesaplanır. Lw=10log(2x10105/10+2x10104/10+8x10103/10) Lw=114,36 dBA

Noktasal Kaynaktan Sesin Açık Alanda Yayılımı; Lp

= Lw + 10Log (Q/4πr 2)

Lw

= Kapalı Alandan Yayılan Ses Gücü Düzeyi (dB)

Q

= Yönelme Katsayısı (1 Açıkta)

r = mesafe (metre) Atmosferik Düzeltme Amacıyla ise aşağıdaki denklem kullanılmıştır: Aatm=7.4x10-8f 2r/Ө Aatm=Atmosferik Yutuş F=Frekans (Hz)


22



R=Mesafe (m)

Ө=Havanın Bağıl Nemi (%70) Ses basınç düzeyini (dB) Eşdeğer Gürültü Düzeyine çevirmek için aşağıdaki formülden yararlanılır: Leq = Lp +Düzeltme Faktörü (4000 Hz için +1 olarak alınır) Yukar ıdaki formüle ili şkin 10 metre mesafedeki örnek hesaplama a şağ ıda verilmi ştir.

Noktasal Kaynaktan Sesin Aç ık Alanda Yayılımı; Lp

= 114,36 + 10Log (1/(4x3,14x102))

Lp

= 83,37

Atmosferik Düzeltme Amacıyla ise aşağıdaki denklem kullanılmıştır: Aatm=7.4x10-84000210/70 Aatm=0,2368 =0,17 Ses basınç düzeyini (dB) Eşdeğer Gürültü Düzeyine çevirmek için aşağıdaki formülden yararlanılır: Lp-Aatm = 83,37 – 0,17 = 83,2 Ses basınç düzeyini (dB) Eşdeğer Gürültü Düzeyine (dBA) çevirmek için a şağıdaki formülden yararlanılır: Leq = Lp +Düzeltme Faktörü (4000 Hz için +1 olarak alınır) Leq = 83,2 + 1 = 84,2 Tablo 1.c.10. İnşaat Aşamasından Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi

Mesafe

Gürültü Düzeyi Lp (dB)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

114.36 83.37 77.35 73.83 71.33 69.39 67.81 66.47 65.31 64.29


Atmosferik Yutu ş

Atmosferik Yutuş Sonrası Oluşan Gürültü Düzeyi

Eşdeğer Gürültü Düzeyi (Leq) (dBA)

0.00 0.17 0.34 0.51 0.68 0.85 1.01 1.18 1.35 1.52

114.36 83.20 77.01 73.32 70.65 68.54 66.79 65.28 63.96 62.76

115.36 84.20 78.01 74.32 71.65 69.54 67.79 66.28 64.96 63.76

23


100 150 200 250 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000

63.37 59.85 57.35 55.41 53.83 52.49 51.33 50.31 49.39 47.81 46.47 45.31 44.29 43.37


1.69 2.54 3.38 4.23 5.07 5.92 6.77 7.61 8.46 10.15 11.84 13.53 15.22 16.91

61.68 57.31 53.97 51.18 48.75 46.57 44.56 42.69 40.93 37.66 34.63 31.78 29.06 26.46

62.68 58.31 54.97 52.18 49.75 47.57 45.56 43.69 41.93 38.66 35.63 32.78 30.06 27.46

Şekil 1.c.1. Gürültü Dağılım Grafiği (0-100 metre)


24



Şekil 1.c.2. Gürültü Dağılım Grafiği (0-1000 metre)

İnşaat aşamasında oluşacak ses basınç seviyesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin Ek VIII, Tablo 5’de di ğer kaynaklar için verilen 70 dBA sınır değerini ilk 45 metre mesafede sağlamaktadır. Regülatöre en yakın yerleşim yeri yakla şık 80 metre mesafedeki Camiyanı Mahallesine ait bir bina olup buradaki gürültü düzeyi 64,96 dBA’dır ve yönetmelik sınır değerlerinin altındadır. Santral Binasına en yakın yerleşim yeri yaklaşık 120 metre mesafedeki Oğulağaç Köyüne ait bir bina olup buradaki gürültü düzeyi 60,5 dBA’dır ve yönetmelik sınır değerlerinin altındadır. Tesisin inşaatı aşamasında, 07.03.2008 tarih ve 26.809 sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin belirlemiş olduğu sınır değerlere uyulacaktır.

İşletme Aşaması •

Katı Atık

Tesisin işletme aşamasında yaklaşık 10 personel istihdam edilecektir. Bir ki şiden kaynaklanacak günlük kati atik miktar ı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 10 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktar ı. 10 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 13,4 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Araç ve elektrik motorlar ının bakımı sonucunda oluşacak kontamine bez, üstübü eldiven, vb. atıklar ile görevli personelden kaynaklanacak katı atıklar 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği” gereğince; çevre kirlili ğini önlemek ve yeniden değerlendirilerek ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayr ı ayr ı toplanarak saha içerisine mevcut olan çöp varillerinde biriktirilecektir. •

Sıvı Atık


25



Tesisin işletme aşamasında, proses kaynaklı katı ve sıvı atık oluşmayacak, ancak; tesiste görev yapacak 10 personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat ı ve sıvı atık oluşumu söz konusu olacaktır. Kişi başı günlük 150 litre su kullanılacağı düşünülürse, günlük atık su oluşum miktar ı yaklaşık 1,5 m3 olacaktır. Ortaya çıkan atık su tesis sahas ı içerisine inşa edilecek sızdırmasız fosseptik tankına deşarj edilecektir. Fosseptik tankı 3*5*5 metre boyutlar ında olacaktır. Fosseptikten atık su ayda bir defa vidanjör ile alınarak en yakın ar ıtma tesisine taşınacaktır. Sızdırmasız Fosseptik Planı Ek-3’de verilmiştir. Oluşacak sıvı atıklar ın bertaraf ı sırasında Su Kirlili ği Kontrolü Yönetmeliği (31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir) (13.02.2008 tarih 26786.sayılı Resmi Gazete de değişiklikler yay ımlanmıştır) hükümlerine uyulacaktır. •

Atık Gaz

İşletme sırasında proses ve ısınma amaçlı elektrik enerjisi kullan ılacaktır. Bu nedenle işletme aşamasında atık gaz oluşumu söz konusu değildir. •

Toz Oluşumu

İşletme aşamasında toz oluşturan aktiviteler yürütülmeyecektir. Bu nedenle faaliyetin işletme aşamasında toz oluşumu söz konusu değildir. •

Gürültü

Tesisin faaliyeti sırasında ortaya çıkacak gürültü enerji üretim merkezlerindeki santral binasında bulunan 2 adet türbin ve 2 adet jeneratörden kaynaklanacaktır. Bu ekipmanlardan kaynaklanabilecek olan gürültü seviyelerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Taraf ından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT)”te verilen sınır değerlerle uyum içerisinde kalması sağlanacaktır. Araçlar ın gürültü düzeyleri bu yönetmelikte verilen 3 Ocak 2006 tarihinden sonraki sınır değerleri sağlayacaktır. Bu kapsamda aşağıdaki tabloda verilen kaynaklardan gücü 2 ile 10 arasında olan ekipmanlar için 96+log Pel formülü kullanılarak ses basınç düzeyleri hesaplanmıştır. Tesiste kullanılacak ve gürültü düzeylerine neden olacak ekipmanlar ın ses gücü düzeylerine ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 1.c.11. Ses Gücü Düzeyleri Teçhizatın Tipi Jenratör (2 adet) Türbin (2 adet)

Motor Gücü, Pel (kW) 5,00 6,75

Gürültü Düzeyi (dBA) 96,7 dBA 96,8 dBA

Cinali Regülatörü ve HES projesi faaliyeti s ırasında meydana gelebilecek maksimum gürültü seviyesi şöyle hesaplanabilir: Kaynaklardan çıkan toplam gürültü seviyesi aşağıdaki gibi hesaplanır. Lw=10log(2x1096,7/10+2x1096,8/10) Lw=99,8 dBA


26



Noktasal Kaynaktan Sesin Kapal ı Alanda Yayılımı; Lp = Lw + 10Log ((Q/4πr 2)+(4/R)) Lp = Ses Basıncı Düzeyi (dB) Lw = Ses Gücü Düzeyi (dB) Q = Yönelme Katsayısı (2 Yansıtıcı bir düzlem üzerinde yerde ve duvardan uzak yüzeyler için) r = mesafe R = Oda Sabiti R = S x α /(1- α) S = Odanın toplam yüzey alanı (m2) = Odanın ortalama ses yutma katsayısı (pürüzlü beton blok için 0,25) α R = 3000 m2 x 0,25/(1-0.25) =1000 Kapalı alanın içerisinde oda duvar ında gözlenecek ses basınç düzeyi aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. = 105,8 + 10Log ((2/4π(10)2)+(4/1000)) = 77,824 dB

Lp Lp

Noktasal Kaynaktan Sesin Aç ık Alanda Yayılımı; = Lw + 10Log (Q/4πr 2) = Kapalı Alandan Yayılan Ses Gücü Düzeyi (dB) = Yönelme Katsayısı (1 Açıkta) = mesafe (metre)

Lp Lw Q r

Ses basınç düzeyini (dB) Eşdeğer Gürültü Düzeyine çevirmek için a şağıdaki formülden yararlanılır: Leq = Lp +Düzeltme Faktörü (4000 Hz için +1 olarak alınır) Atmosferik Düzeltme Amacıyla ise aşağıdaki denklem kullanılmıştır: Aatm=7.4x10-8f 2r/Ө Aatm=Atmosferik Yutuş F=Frekans (Hz) R=Mesafe (m) Ө=Havanın Bağıl Nemi (%70) Tablo 1.c.12. İşletme Aşaması Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Değişimi

Mesafe

Gürültü Düzeyi Lp (dB)

0 1 2 3 4 5

99.80 88.81 82.79 79.27 76.77 74.83


Atmosferik Yutuş

Atmosferik Yutu ş Sonrası Oluşan Gürültü Düzeyi

Eşdeğer Gürültü Düzeyi (Leq) (dBA)

0.00 0.02 0.03 0.05 0.07 0.08

99.80 88.79 82.76 79.22 76.70 74.75

100.80 89.79 83.76 80.22 77.70 75.75

27


6 7 8 9 10 15 20 25 30 35 40 45 50 60 70 80 90 100

73.25 71.91 70.75 69.73 68.81 65.29 62.79 60.85 59.27 57.93 56.77 55.75 54.83 53.25 51.91 50.75 49.73 48.81


0.10 0.12 0.14 0.15 0.17 0.25 0.34 0.42 0.51 0.59 0.68 0.76 0.85 1.01 1.18 1.35 1.52 1.69

73.15 71.79 70.61 69.57 68.64 65.03 62.45 60.43 58.76 57.34 56.09 54.98 53.98 52.23 50.72 49.40 48.20 47.12

74.15 72.79 71.61 70.57 69.64 66.03 63.45 61.43 59.76 58.34 57.09 55.98 54.98 53.23 51.72 50.40 49.20 48.12

Şekil 1.c.3. Gürültü Yayılım Grafiği (Kaynaklar ın aynı anda çalışması durumunda)

Gürültü seviyesinin daha da yükselmesine engel olmak için, iş makinelerinin bakımlar ı düzenli olarak yapılacak, iş makineleri ile çal ışan personele İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü'nde belirtilen her türlü koruyucu teçhizat sağlanacaktır. 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli ği” Ek VII’de belirtildi ği üzere Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri, tesis alanı kategorisi de göz önüne alındığında; Lgündüz= 65 dBA, ve Lgece ise 55 dBA’dir.


28



Kaynaktan yaklaşık 50 metre mesafede gürültü düzeyi 55 dBA’nın altına inmektedir. Tesise en yakın yerleşim yeri nehir yata ğı boyunca uzanan ve kesintisiz devam eden çeşitli köyler ve onlar ın mahalleleridir. Tesisin tüm yap ılar ının en yakın yerleşim yeri yaklaşık 80 metre olup buradaki gürültü düzeyi yönetmelik sınır değerlerinin altındadır.

ç) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaynaklanabilecek Kaza Riski Tesisin inşaat aşamasında; arazinin hazırlanması ve montaj ekipmanlar ının kullanımına bağlı olarak personel dikkatsizliğinden kaynaklanabilecek kaza ve tehlike riskleri bulunmaktadır. Bu riskleri en aza indirebilmek için makine ve ekipman bak ımlar ı düzenli olarak yapılacak, personel iş emniyeti konusunda eğitilecektir. Proje Hidroelektrik Enerji Santrali projesi olduğundan ve malzeme satın alınacaktır.

İş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili olarak şu tedbirler alınacaktır; -

dikkat gerektiren alanlara uyar ı levhalar ı yerleştirilecek, personelin sürekli olarak baret takmasına özen gösterilecek, gürültüye kar şı personelin kulaklık kullanması sağlanacak, olası yangın durumlar ına kar şı gerekli tedbirler alınacak ve gerekli görülen yerlerde yangın söndürme teçhizatlar ı bulundurulacaktır.

Proje alanında iş kazası, su taşkını, deprem, yangın, vb. gibi herhangi bir acil durumun meydana gelmesi halinde olayı ilk fark eden kişi tesis içindeki alarmla di ğer birimleri uyaracaktır. Acil Müdahale Ekibi taraf ından öncelikle ilgili kurumlara (hastane, itfaiye, polis vb.) haber verilecek ve yardım ekiplerinin olay yerine gelmesi sa ğlanacaktır. Tesiste görevlendirilen ekipler taraf ından riski engellemek için tesis içerisinde bulunan elektrik tesisat sistemleri devre d ışı bırakılacaktır. Elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynaklar ı derhal izole edilecektir. Projenin tüm aşamalar ında insan sağlığına yönelik muhtemel tüm risklerin önlenmesi amacıyla yönetmeliklerce belirlenmiş tüm sağlık ve güvenlik kurallar ına uyulacak; faaliyetin her aşamasında, 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”nde yer alan yükümlülük ve tedbirler uygulanacaktır.


29



ACİL MÜDAHALE PLANI

DOĞAL AFET

YANGIN

SİVİL SAVUNMA & İLK YARDIM

BEKÇİ

TELEFON

AMBULANS

YE & AMBULANS İTFAİ YE HASTAHANE HASTANE Sıhhi İmdat Bilinmeyen Numaralar Posta Kodu Telefon Ar ıza Yangın İhbar ı Cenaze Hizmetleri

112 11811 119 121 110 188

Polis İmdat Jandarma İmdat PTT Hizmet Danışma Sağlık Danışma Su Ar ıza Elektrik Ar ıza

155 156 161 184 185 186

Şekil 1.ç.1. Acil Müdahale Plan ı

d) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Kar şı Alınacak Tedbirler İnşaat aşamasında; Projenin en önemli çevresel etkisi toz oluşumu olup, oluşacak toplam toz miktar ı; hafriyat, malzeme nakliyesi ve inşaat imalatından kaynaklanacaktır ve 7,538 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Hesaplanan toplam toz konsantrasyonlar ı 1,0 kg/saatin üstünde tespit edilmiştir. Hava Kalitesine Katkı değerinin hesaplanması amacıyla hava kalitesi modellemesi yap ılmış ve modelleme sonuçlar ı Ek-4’de verilmi ştir. İnşaat aşamasında tüm faaliyetlerin aynı anda yapılacağı varsayımından hareketle yapılan dağılım modellemesi çalışması neticesinde elde edilen veriler ışığında en yüksek toz konsantrasyonu 120.92 µg/m3 olarak hesaplanmıştır. Hava Kalitesinin Değerlendirmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerlerinde Kademeli Azaltım tablosu uyar ınca 2009 yılı için kısa vadeli sınır de ğer (KVS) genel bölgeler için 260 µg/m3 dür. Bu değer toplam 522 adet grid noktası içerisinde hiç aşılmamıştır. Yönetmelik gereğince KVS toplam sonuçlar ın % 95 inin aşılmaması gereken değerler olduğundan, sonuç olarak KVS’nin aşılmadığı kanaatine var ılmıştır.


30



Tar ım alanlar ında, yerleşim yerleri üzerinde, karayollar ı ve demiryollar ı üzerinde; olumsuz bir etki olu şumu beklenmemektedir.

İşletme Aşamasında ise; en önemli çevresel etki gürültü oluşumu ve dere yatağındaki suyun azalmasıdır. İşletme sırasında oluşacak gürültünün de en yakın yerleşim yerini etkilemesinin söz konusu olmayaca ğı tespit edilmiştir. ‘Gürültü Oluşumu’ başlığı altında konu detaylı olarak açıklanmış ve alınması gereken önlemler belirtilmiştir. İşletme aşamasında dere yatağına bırakılacak olan can suyu miktar ı ile Kalyan Deresi ekolojik devamlılığı sağlanmış olacaktır. İlgili tedbirler ve de ğerler ‘Bırakılacak Can Suyu Miktar ı başlığı altında açıklanmıştır. İşletme dönemlerinde, projenin tar ım alanlar ında, yerleşim yerleri üzerinde, karayollar ı ve demiryollar ı üzerinde; olumsuz bir etki oluşumu beklenmemektedir. Projenin Etki alanı; Kalyan Deresi üzerinde ve yakın çevresindeki arazilerde olacaktır. Bu etkiler ve alınacak tedbirler ilgili başlıklar altında aşağıda belirtilmiştir: Gürültü Oluşumu Cinali Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, inşaat aşamasında arazinin hazırlanması ve işletme aşamasında santralde kullanılacak ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Çalışmalar mesai saatleri ile sınırlı olacak, gece saatlerinde gürültü oluşumuna neden olacak herhangi bir faaliyet gerçekleştirilmeyecektir. Yapılması planlanan Cinali Regülatörü ve HES Projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalar ı sırasında yukar ıda hesaplar ı verildiği üzere yüksek gürültü düzeyleri beklenmemektedir. Gürültü faaliyet sırasında çalışacak olan makine ve teçhizat kaynaklı olacaktır.

İşletme sırasında oluşacak gürültünün en yakın yerleşim yerini etkilemesinin söz konusu olmayacağı tespit edilmiştir. Projenin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak olan ekipmanlar ın kontrolleri yapılacak ve ekipmanlar ın gürültü düzeylerinin, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Taraf ından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT)”te verilen sınır değerlerle uyum içerisinde kalması sağlanacaktır. Araçlar ın gürültü düzeyleri bu yönetmelikte verilen 3 Ocak 2006 tarihinden sonraki sınır değerleri sağlayacaktır. Gürültünün kontrol tedbirleri alınırken; kaynakta alıcıda ve aradaki alanda alınabilecek tedbirler söz konusudur. Bu anlamda isletme kaynakta, kapalı sistem çalışarak gürültü kontrolü sağlama yoluna gitmiştir. Tesiste çalışacak makine ve teçhizatlar yeraltına inşa edilmiş olan yapıda çalışacaklardır. Böylece makine ve teçhizatlardan kaynaklanan gürültünün çevreye yayılması minimuma indirilecektir. Söz konusu tesiste gürültü düzeyinin aşıldığı durumlarda uyar ı levhalar ı konulacak ve bu alanlarda çalışan personel için (11.01.1974, RG 14765) “İsçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” Madde 22‘de belirtilen önlemler alınarak isçilerin gürültüden etkilenmemeleri için kulaklık veya kulak t ıkaçlar ı gibi uygun koruyucu araç ve gereçler verilecektir. (11.01.1974, RG14765) “İsçi Sağlığı ve Is Güvenliği Tüzüğü” ve (09.12.2003, RG 25311) “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği” ilgili maddelerine uyulacakt ır. Ayr ıca, kullanılacak


31



olan makine ve teçhizatın bakımlar ı düzenli olarak yaptır ılarak oluşabilecek gürültü düzeyinin daha da düşük olması sağlanacaktır. Katı Atıklar

Tesisin inşaat ve montaj a şamasında yaklaşık 50 personel istihdam edilecektir. Bir kişiden kaynaklanacak günlük kati atik miktar ı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 50 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktar ı. 50 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 67 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Tesisin işletme aşamasında yaklaşık 10 personel istihdam edilecektir. Bir ki şiden kaynaklanacak günlük kati atik miktar ı yaklaşık 1,34 kg/gün-kişi alınarak, 10 kişilik personelden kaynaklanacak evsel kati atik miktar ı. 10 kişi x 1,34 kg/kişi/gün = 13,4 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Araç ve elektrik motorlar ının bakımı sonucunda oluşacak kontamine bez, üstübü eldiven, vb. atıklar ile görevli personelden kaynaklanacak katı atıklar 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği” gereğince; çevre kirliliğini önlemek ve yeniden değerlendirilerek ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayr ı ayr ı toplanarak saha içerisine mevcut olan çöp varillerinde biriktirilecektir. Tesis ekipmanlar ının montajı çalışmalar ı sırasında; inşaat demiri, demir boru, çelik, sac, profil, lastik, ambalaj malzemesi gibi at ıklar ın oluşması söz konusudur. Bu atıklardan yeniden değerlendirilmesi mümkün olan atıklar şantiye yanında hurda deposunda toplanacaktır. Tesisin kurulması için yapılacak çukurlar ın açılması, arazi düzenlenmesi, tesis içi yollar ın tesviyesi v.b. inşaat islerinde ekskavatör, kamyon, dozer ve yükleme için de lastik tekerlekli yükleyici kullan ılacaktır.

İnşaat aşamasında yapılan kazı ve arazi düzenlemesi sonucu ortaya çıkan hafriyat malzemesinin saha içinde taşınması amacıyla kamyon kullanılacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamasında, ortaya çıkacak evsel nitelikli kat ı atıklar ile geri kazanımı/dönüşümü mümkün olan atıklar, 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği” gereğince; çevre kirlili ğini önlemek ve yeniden değerlendirilerek ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayr ı ayr ı toplanarak saha içerisinde mevcut olan çöp varillerinde biriktirilecektir. Projenin inşaat ve işletme aşamasında, ortaya çıkacak katı atıklar 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği” uyar ınca toplanacaktır. Bu kapsamda saha içerisinde çöp varilleri bulundurulacak ve çöp bidonlar ı çevrenin sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza edilecektir. Biriktirilen kat ı atıklar belirli periyotlarda en yakın belediye ile gerekli anlaşmalar sağlanarak belediye taraf ından toplanacak ve bertaraf ı sağlanacaktır. Katı Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği uyar ınca evsel nitelikte olmayan katı atıklar ın toplanmasında veya tesis içinde biriktirilmesinde, çevre ve insan sa ğlığını, çevrenin görünüşünü bozmayacak, çevreyi koku, toz gibi yönlerden rahatsız etmeyecek şekilde ayr ı çöp bidonlar ı kullanılacaktır. Ambalaj ve Ambalaj At ıklar ı


32



Hammaddelerden kaynaklı veya faaliyet sırasında oluşacak olan ambalajlar; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Ambalaj Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre bertaraf edilecektir. Hafriyat ve İnşaat Atığı

İnşaat aşamasında yapılacak kazılar sonucu oluşacak hafriyat malzemesi alt kısımlar ın dolgusunda ve geri kalanı ise anlaşmalı belediyelerin hafriyat döküm sahasına aktar ılacaktır. Bu nedenle hafriyat atığı beklenmemektedir. Proje süresince Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği (18/03/2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) hükümlerine uyulacaktır. Hafriyat atığı oluşması durumunda Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği Madde 9 ve 14 uyar ınca gerekli önlemler alınacaktır. Bu kapsamda, a) Atıklar ın çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimi sa ğlanacaktır, b) Atıklar ın oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalar ında gerekli izinler ve onaylar alınacaktır, c) Faaliyetler s ırasında atıklar bileşenlerine göre ayr ı toplanacak, geri kazanımı sağlanacak, biriktirilecek ve atığın içinde zararlı, tehlikeli ve yabancı madde bulundurulmayacaktır, d) Faaliyete başlamadan önce, atıklar ın taşınması ve depolanması ile ilgili olarak Yönetmeliğin EK-2’de verilen At ık Taşıma ve Kabul Belgesi alınacaktır, e) Atıklar belediyenin veya mülki amirin izin verdi ği geri kazanım veya depolama tesisi dışındaki yerlere dökülmeyecektir, f) Atıklar ın yönetimi amacıyla yapılacak harcamalar kar şılanacaktır, g) Atıklar ın oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalar ında meydana gelebilecek kazalarda oluşacak zarar tazmin edilecek ve kaza sonucu oluşacak kirlilik giderilecektir. Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği Madde 14 uyar ınca, hafriyat toprağının çıkartılması sırasında gürültü ve görüntü kirliliği ile toz emisyonlar ını azaltacak tedbirler alınacak ve faaliyet alanının çevresi kapatılacaktır. Hafriyat işlemleri sırasında kazıdan çıkacak toprak miktar ı ile dolgu hacimleri e şitlenecek şekilde planlama yapılacak ve hafriyat toprağının öncelikle faaliyet alanı içerisinde değerlendirilmesi sa ğlanacaktır. Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında doğal drenaj sistemleri korunacak ve olabilecek erozyona kar şı önlem alınacaktır. Hafriyat toprağının çıkar ılması esnasında hafriyat alanının yanındaki binalar, doğal drenaj, enerji ve telekomünikasyon tesislerini/sistemleri, kald ır ım ve yol kaplaması korunacak, olabilecek hasar ve erozyona kar şı önlem alınacaktır. Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayr ı olarak toplanacaktır. Derinliğine ve yapısına bağlı olarak kazılarak yeniden kullanılmak üzere yığılacaktır. Bitkisel toprağın


33



depolanacağı yer % 5’den fazla eğimli olmayacaktır. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenecek ve toprağın kalitesi korunacakt ır. Bitkisel toprak uzun süre açıkta bırakılırsa yüzeyinin çabuk gelişen bitkiler ile örtülmesi sağlanacaktır. Bu proje dahilinde çevre düzenlemeleri çalışmalarda tekrar kullanılacaktır. Proje kapsamında yol iyileştirmesi yapılması planlanmakta olup, yapılacak çalışmalar ın tamamı DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. taraf ından yapılacak olup Trabzon İl Özel İdaresi ile koordineli çalışılacaktır. Proje kapsamında nakliye araçlar ının karayoluna zarar vermesi durumunda, oluşacak zararlar DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. taraf ından Trabzon İl Özel İdaresi ile yapılacak olan protokol çerçevesinde kar şılanacaktır. Araç sürücüleri yollar ı kullanırken; Trafiği düzenleme ve denetlemeye yetkili üniformalı veya özel işaret taşıyan görevlilerin uyar ı ve işaretlerine, •

•

Işıklı ve sesli trafik i şaretlerine,

•

Trafik işaret levhalar ı, tertipleri ve yer işaretlemelerine,

Trafik güvenliği ve düzeni ile ilgili olarak Karayollar ı Trafik Kanununda ve Karayollar ı Trafik Yönetmeliğinde gösterilen diğer kural, yasak, zorunluluk ve yükümlülüklere, •

•

Hız kurallar ına

•

Araçlar ın yüklenmesinde belirlenmiş ölçü ve esaslara

Teknik ar ıza, kayma, yolda ani olarak meydana gelen bir bozukluk veya heyelan, yükün kayması ve düşmesi ve benzeri gibi mecburi hallerin yerle şim birimleri dışındaki karayolunda taşıt yolu üzerinde meydana geldiği takdirde, araç sürücüleri, bütün imkânlar ı elverdiği ölçüde kullanarak hareket ettirme, itme ve benzeri şekil ve surette, araçlar ını karayolu dışına, bu mümkün olmaz ise, bankette, bu da mümkün değilse taşıt yolunun en sağına almak ve her durumda yol, hava ve trafik şartlar ı ile gece ve gündüz olmasına göre, gerekli güvenlik ve uyar ı tedbirlerini derhal alıp uygulamakla yükümlüdürler. •

Ayr ıca, taşıma ve yükleme faaliyetleri sırasında Karayolu Trafik Kanunu’nun aşağıda verilen maddelerine titizlikle uyulacakt ır.

Madde 34 : Motorlu araçlar ın muayenelerinin, yönetmelikte belirtilen süreler içinde yaptır ılması zorunludur. Madde 36 : Motorlu araçlar ın, sürücü belgesi sahibi olmayan kişiler taraf ından karayollar ında sürülmesi ve sürülmesine izin verilmesi yasakt ır. Madde 49 : Ticari amaçla yük ve yolcu ta şıyan motorlu taşıt sürücülerinin, taşıt kullanma sürelerine aykır ı olarak taşıt kullanması ve bunlara taşıt kullandır ılması yasaktır. Madde 65 : Araçlar ın yüklenmesinde yönetmelikte belirtilen ölçü ve esaslara ayk ır ı olarak (Değişik: 18.11.1986-3321/1 md.); Tasıma sınır ı üstünde yük alınması veya tasıma sınır ı asılsın veya asılmasın dingil ağırlıklar ını aşacak şekilde yüklenmesi, 


34



Karayolu yapısı ve kapasitesi ile trafik güvenliği bakımından tehlikeli olabilecek tarzda yükleme yapılması, 



Tehlikeli ve zararlı maddelerin gerekli izin ve tedbirler alınmadan taşınması,



Gabari dışı yük yüklenmesi,

Yükün karayoluna değecek, düşecek, dökülecek, saçılacak, sızacak, akacak, kayacak, gürültü çıkaracak şekilde yüklenmesi, 

Yükün, her çeşit yolda ve yolun her e ğiminde dengeyi bozacak, yoldaki bir şeye takılacak ve sivri ç ıkıntılar hasıl edecek şekilde yüklenmesi, 

Sürücünün görüsüne engel olacak, aracın sürme güvenliğini bozacak ve tescil plakalar ı, ayır ım işaretleri, dur ve dönüş ışıklar ı ile yansıtıcılar ı örtecek şekilde yüklenmesi yasaktır. 

Madde 73 : Karayolunda araçlar ın kamunun rahat ve huzurunu bozacak veya kişilere zarar verecek şekilde saygısızca sürülmesi, araçlardan bir şey atılması veya dökülmesi, seyir halinde sürücülerin, cep ve araç telefonu ile benzer haberleşme cihazlar ını kullanması yasaktır. İnşaat aşamasında tasıma faaliyetlerinde 2918 sayılı Karayollar ı Trafik kanunu, 19.07.2003 tarih ve 25173 sayılı R.G.’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4925 sayılı Tasıma Kanunu, 25.02.2004 tarih ve 25384 sayılı ( son değişiklik: 19.11.2006 tarih ve 26351 sayılı R.G.) Karayolu Tasıma Yönetmeliği, 18.07.1997 tarih ve 23053 sayılı ( son değişiklik: 22.03.2008 tarih ve 26824 sayılı R.G.) Karayollar ı Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Ayr ıca mevcut yollara zarar verilmesi veya malzemeyle desteklenmesi halinde Trabzon İl Özel İdaresi ile yapılacak protokol çerçevesinde ve yollar için isteyece ği her türlü şartlar yerine getirilecek ve çevre arazilere verilecek zararlar telafi edilecektir. Atık su

İnşaat aşamasında çalışacak personel için 7,5 m3/gün içme kullanma suyuna ihtiyaç olacaktır. İhtiyacının tamamının atık su olarak geri döneceği kabulü ile tesiste 7,5 m3/gün evsel atik su oluşacaktır. Oluşacak atık su kamp alan ı yanına gömülecek sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacaktır. Fosseptik 3x5x5 metre boyutlar ında olacaktır ve belli aralıklarla vidanjör ile en yakın ar ıtma tesisine taşınacaktır. Tesisin kurulum ve i şletme aşamasında, ortaya çıkacak evsel nitelikli at ık su sızdırmaz fosseptik çukurlar ında toplanarak periyodik olarak vidanjörler yardımıyla en yakın belediye ile anlaşma sağlanacak ve belediye taraf ından en yakın atık su ar ıtma tesisine deşarj edilecektir. Tesisin faaliyete geçmesi ile birlikte tesiste toplam 10 ki şi görev alacaktır. Tesisin işletme aşamasında, proses kaynaklı katı ve sıvı atık oluşmayacak, ancak; tesiste görev yapacak 10 personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat ı ve sıvı atık oluşumu söz konusu olacaktır. Kişi başı günlük 150 litre su kullanılacağı düşünülürse, günlük atık su oluşum miktar ı yaklaşık 1,5 m3 olacaktır. Ortaya çıkan atık su tesis sahas ı içerisine inşa edilecek sızdırmasız fosseptik tankına deşarj edilecektir. Fosseptik tankı 3*5*5 metre boyutlar ında olacaktır. Fosseptikten atık su ayda bir defa vidanjör ile alınarak en yakın ar ıtma tesisine taşınacaktır.


35



Projenin tüm aşamalar ında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı ayr ıca 13.02.2008 tarih 26786.sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değişiklikleri de içeren “Su Kirlili ği Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Atık Yağ Makine bakım ve yağ değişimleri sırasında oluşması muhtemel atık yağlar 30/07/2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Atık Yağlar ın Kontrolü Yönetmeliği’ne göre bertaraf edilecektir. Oluşması muhtemel atık yağlarla ilgili gerekli analizler yapt ır ılacak ve bertaraf ı sağlanacaktır. 27 Aralık 2007 tarih ve 26739 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakk ında Yönetmelik hükümlerine harfiyen uyulacaktır. Bu yönetmelik uyar ınca aşağıdaki tedbirler alınacaktır. a) PCB ile iştigal eden personelin koruyucu giysileri ve solunum maskelerinin malzeme ve özellikleri için 11/2/2004 tarihli ve 25370 say ılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımlar ın İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır. b) Çalışanlar, PCB bulaşmış elbiselerle işyerini terk edemez. Kullanım süresi dolan iş elbiselerine tehlikeli atık muamelesi uygulanır. c) Bu ortamlarda yiyecek bulundurmak, yemek yemek, sigara içmek yasakt ır. Bunlar için tesis içinde uygun yerler oluşturulur. ç) Çalışanlar, ortam dışına çıkarken vücut temizliklerini önce sabunlu su ile sonra bol su ile durulama yaparak gerçekleştirir. d) Kapalı çalışma ortamı ve depolar etkin bir biçimde havalandır ılır. e) Çalışma ortamı ve depolarda, kullanılmış PCB içeren kaplar ın ve ekipmanlar ın kapak ve vana gibi PCB çıkış noktalar ı kapalı tutulur. f) Kullanılmış PCB ve PCB içeren ekipman ve maddeler boya, plastik, tahta, çözücü, kâğıt gibi yanıcı, kimyasal yükseltgen ve indirgen maddelerle aynı yerde bulundurulmaz ve depolanmaz. g) Tüm ekipman, en azından haftada bir kez göz ile kontrol edilir. Sıvı kaçağının olup olmadığına bakılır. Kontrol sonuçlar ı, zamanı ve gözlemler kontrol defterine kaydedilir.

ğ) PCB bulunan yerlerde kapılar ve dış mekanlar Ek-1’in (B) bendine göre işaretlenir. h) İşletme sahasına giriş ve çıkışlar kontrol altında tutulur. ) Personelin, kullanılmış PCB ve PCB içeren maddeler ve ekipmanlarla işlem konusunda yeterli bilgiye sahip olması ve bu amaçla hizmet içi e ğitimlere katılması sağlanır. ı


36



i) Her türlü riskin önlenmesi için "Acil Durum Plan ı" hazırlanır. j) Bakım ve kaza durumlar ında nedenler, sonuçlar ve tedbirler ar ıza bakım defterine kayıt edilir. Ayr ıca atık yağlar ile ilgili a şağıdaki tedbirler alınacaktır. a) Atık yağ üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirler alınacaktır. b) Atık yağ analizlerini 15 inci maddeye uygun olarak yapmak veya yapt ırmakla, atık yağlar ı kategorilerine göre ayr ı ayr ı şekilde geçici depolanacaktır. c) Tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağlar ı birbirleriyle, PCB ve diğer tehlikeli atıklarla kar ıştırmamakla, tehlikeli atıkla kirlenmiş yağlar ın bertaraf ı için Tehlikeli Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır, ç) Atık ya ğlar ın lisans almış taşıyıcılar vasıtasıyla lisanslı işleme ve bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlanacaktır, d) Atık yağlar ın tesis dışına taşınması durumunda Ulusal Atık Taşıma Formunu doldurulacaktır, e) 26 ncı maddeye göre kayıt tutmakla ve EK-2’de yer alan Atık Yağ Beyan Formunu doldurarak takip eden bir sonraki yılın Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve orman müdürlüğüne gönderilecektir, f) Atık ya ğlar ın ta şınmasında üretici ile işleme veya bertaraf tesisi işletmecisi arasında uyuşmazlık çıkması halinde, bu uyuşmazlık giderilemezse on beş gün içinde uyuşmazlığı il çevre ve orman müdürlüğüne ve Bakanlığa bildirilecek, bu süre içinde uyuşmazlığa konu olan atık yağlar ı kendi depolar ında muhafaza edilecektir. Atık Pil ve Akümülatörler Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği uyar ınca bertaraf edilecektir. Atık piller evsel at ıklardan ayr ı toplanacaktır. Atık pil ve akümülatörlerin bertaraf ı Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Madde 13 uyar ınca yapılacaktır. Atık pil oluşması durumunda pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalar ına atık piller teslim edilecektir. Araç akümülatörleri de ğiştirilirken eski akümülatörler yenisinin alındığı yere teslim edilecektir. Eski akümülatörler k ısa sürede teslim edilemeyecek durumda olursa, atık akümülatörler sızdırmasız alanlarda depolanacak ve en kısa zamanda üretici firmalara teslim edilecektir. Atık Gaz ve Hava Kalitesi Proje alanı ve yakın çevresinde sanayi tesisi, yoğun ulaşım yükü olan yol veya hava kalitesine etkisi olabilecek herhangi bir yapılaşma bulunmamaktadır. Proje sahasını hava kalitesi açısından etkileyebilecek en önemli kaynak evsel ısınmadan kaynaklanan emisyonlardır. Fosil yakıtlardan kaynaklanan mevsimsel kirleticilerin miktar ı, yakılan yakıtın kalitesine ve miktar ına göre değişmektedir. Kaliteli kömürün kullan ıldığı varsayılan bölgede evsel ısınmadan oluşan kirlilik ihmal edilebilir seviyededir. Planlanan projenin uygulamaya konması halinde bölgedeki mevcut hava kalitesini olumsuz yönde etkilemesi beklenmemektedir. Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında yapılacak toz yayıcı işlemler, inşaat aşamasındaki kazı ve dolgularda iş makinelerinin kullanımı sırasında, malzemenin ihtiyaca göre parçalanması sırasında ortaya toz çıkması mümkündür.

İşletme sırasında çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonlar ın minimuma


37



indirgenmesi için ise kullan ılacak tüm araç ve ekipmanlar ın rutin kontrolleri yaptır ılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımlar ı bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Kamulaştırma Projenin inşaatına geçilmeden önce kamulaştırma çalışmalar ı gerçekleştirilecektir. Kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasas ı Düzenleme Kurulu (EPDK) taraf ından gerçekleştirilecektir. Kamula ştırma işlemlerinde EPDK birim fiyatlar üzerinden bir maliyet çıkaracak ve firmadan tahsis ederek halkın mağdur duruma düşmesi engellenecektir. Kamulaştırma işlemleri sırasında kar şılanacaktır.

her

türlü

zarar

ziyan

firma

taraf ından

Diğer Taahhütler: 2872 Sayılı Çevre Kanunu ve İlgili Yönetmelikler ile di ğer mevzuat kapsamında çevre korunacaktır ve kirlili ğin önlenmesi için gerekli tüm izin al ınacak ve ilgili mer’i mevzuat uyar ınca gerekli tüm izinler alınacaktır.


38

BÖLÜM 2 PROJENİN YERİ



2. PROJENİN YERİ a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tar ım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) Cinali Regülatörü ve HES Projesi Karadeniz Bölgesi’nde Trabzon İli Maçka İlçesi sınırlar ı içerisinde kalmaktad ır. Projenin drenaj alanını kapsayan 1/25000 ölçekli haritalar ın pafta numaralar ı TRABZON G 43 a3, G 43 d2’dir. Maçka, Trabzon-Gümüşhane karayolu üzerinde ve Trabzon'a 26 km. uzaklıktadır. Denizden yüksekliği 365 m, yüzölçümü 1000 km² 'dir.

İlçenin iki beldesi vardır. Bunlar Esiroğlu Beldesi ile Galyan-Konaklar Beldeleridir. Maçka ilçesinde 75 yerle şim birimi bulunmaktadır. Bunlar ın 57'si köydür. Çam ormanlar ının süslediği vadilerin ortasındaki Değirmendere adı verilen bir dere yatağında kurulmuş olan ilçe merkezi do ğal güzellikler bakımından Trabzon'un en şirin yöresidir. 2000 metre yüksekliğe kadar zengin orman örtüsü, daha yükseklerde ise otlaklar (yaylalar) ve da ğ bitkileriyle kapl ıdır. Yayla denilen bu yüksek yerler, doğal güzellikleri, temiz havası ve kaynak sular ı yönünden eşsizdir. Ayr ıca Karadeniz Bölgesi'ni Doğu Anadolu'ya bağlayan ünlü Zigana geçidi Maçka ilçesinin sınırlar ı içinden başlamaktadır. Türkiye'nin en uzun tünellerinden bir olan Zigana Tüneli (1875 m) bu geçitte bulunmaktadır. İklim olarak nemli, ılık ve her mevsim ya ğışlıdır. Projenin uygulandığı Arnastal Dere drenaj alanı Sar ıtaş-Arnastal Yayla’dan çıkan kaynaklarla beslenir. Önce Labaza Yayla kaynaklar ının suyunu taşıyan sonra da Tuzla Yayla ve Sar ıtaş- Çağlak Yayla kaynaklar ının suyunu taşıyan yan kollarla birleşir ve Galyan Dere adını alır. Yüzüncüyıl, Çayırlar ve Kuşçu Köyleri s ınırlar ını geçer. Buradan sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla Kalyan Dere adını alarak Ormaniçi, Ar ıkaya, Erginköy, köylerine gelir. 500 m kret kotunda Cinali Regülatörü bulunur. Cinali, Taşalan ve Alataş’tan sonra 340 m kuyruk suyu kotunda Cinali HES bulunmaktadır. Cinali HES yerinden sonra yaklaşık Kuzey yönlü akışla devam ederek Maçka Çayı’na ulaşır ve Karadeniz’e sular ını boşaltır. Proje sahasının hemen hemen her taraf ında değişik debilerde kaynaklar ın bulunmasına kar şılık yoğunluklu olarak aşağıda belirtilen yerlerde kaynak çıkışlar ı olmaktadır; Sar ıtaş Yayla-Arnastal Yayla kaynaklar ı Sazlık Yayla kaynaklar ı

İsgopel Yayla kaynaklar ı Tuzla Yayla kaynaklar ı Labaza Yayla kaynaklar ı Zerbenos Yayla kaynaklar ı


39



Akarsu Maçka İlçesine bağlı yerleşim yerleri olan Alataş, Taşalan, Çamkonak, Erginköy, Ar ıkaya, Ormaniçi, Kuşçu, Çayırlar, Cinali, Yüzüncüyıl Köyleri ile yayla evlerinden geçer. Yer Bulduru haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir.

PROJE ALANI

Şekil 2.a.1. Yer Bulduru Haritası


40



b) EK-V deki Duyarl ı Yöreler listesi dikkate al ınarak; sulak alanlar, k ıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tar ım alanlar ı, milli parklar, özel koruma alanlar ı, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanlar ı, heyelan alanlar ı, ağaçlandır ılmış alanlar, potansiyel erozyon ve a ğaçlandırma alanlar ı ile 167 sayılı Yeraltı Sular ı Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler Proje alanı ve etki alanında; yapılan incelemeler sonucunda 17.Temmuz 2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği EK V’de yer alan Duyarlı Yöreler hakkındaki detaylı açıklamalar aşağıda verilmiştir.

1- Ülkemiz mevzuatı uyar ınca korunması gerekli alanlar a) Proje alanında 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyar ınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parklar ı", "Tabiat Anıtlar ı" ve "Tabiat Koruma Alanlar ı", bulunmamaktadır. b) Proje alanında 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyar ınca Çevre ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahalar ı ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanlar ı", bulunmamaktadır. c) Proje alanında 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklar ını Koruma Kanunu’nun 3 üncü maddesinin birinci f ıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıklar ı", "Tabiat Varlıklar ı", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklar ını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyar ınca tespiti ve tescili yap ılan alanlar, bulunmamaktadır. ç) Proje alanında 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahalar ı, bulunmamaktadır. d) Proje alanında 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar, bulunmamaktadır. e) Proje alanında 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme Bölgeleri", bulunmamaktadır. f) Proje alanında 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9 uncu maddesi uyar ınca Bakanlar Kurulu taraf ından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar, bulunmamaktadır. g) Proje alanında 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan alanlar, bulunmamaktadır.

ğ) Proje alanında 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyar ınca orman alanı sayılan yerler, bulunmaktadır. h) Proje alanında 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, bulunmamaktadır.


41



) 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattır ılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, bulunmamaktadır. ı

i) Proje alanında 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, bulunmamaktadır. j) Proje alanında 17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanlar ın Korunması Yönetmeliği’nde belirtilen alanlar, bulunmaktadır.

2- Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyar ınca korunması gerekli alanlar a) Proje alanında 20/2/1984 tarihli ve 18318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlar ını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyar ınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanlar ı"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanlar ı", bulunmamaktadır. b) Proje alanında 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Akdeniz’in Kirlenmeye Kar şı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyar ınca korumaya alınan alanlar, bulunmamaktadır. ) Proje alanında 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Akdeniz’de Özel Koruma Alanlar ının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar, bulunmamaktadır. ı

) Proje alanında 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Program ı taraf ından yayımlanmış olan "Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit" listesinde yer alan alanlar, bulunmamaktadır. ıı

) Proje alanında Cenova Deklerasyonu’nun 17. maddesinde yer alan "Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin" yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, bulunmamaktadır. ııı

c) Proje alanında 14/2/1983 tarihli ve 17959 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi"nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı taraf ından koruma altına alınan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, bulunmamaktadır. ç) Proje alanında 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Ku şlar ı Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar ın Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözle şmesi) uyar ınca koruma altına alınmış alanlar, bulunmamaktadır. d) Proje alanında 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi alanlar ı, bulunmamaktadır.

3- Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlar ında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanlar ı, jeotermal alanlar ve benzeri), bulunmamaktadır.


42



b) Tar ım Alanlar ı: Tar ımsal kalkınma alanlar ı, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet s ınıflar ı I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tar ımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlar ının tamamı, bulunmamaktadır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, sular ın durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşlar ı olmak üzere canlılar ın yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanlar ın kıyı kenar çizgisinden itibaren kara taraf ına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, bulunmamaktadır. ç) Proje alanında Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahalar ı, bulunmamaktadır. d) Proje alanında Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin ya şama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanlar ı, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik olu şumlar ın bulunduğu alanlar, bulunmamaktadır.

Flora-fauna Türleri, S ınıflandır ılması, Yaşama Ortamlar ı, Popülasyon Yoğunluklar ı, Endemik, Nadir, Nesli Tehlikede, Tehlike D ışı vb. Kategorilerinin Belirtilmesi: Bu çalışmada; HES projesinin kurulacağı Kalyan Deresi ve yakın çevresinde yaşayan bitki/hayvan türlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda Uzman Biyolog taraf ından karasal ve sucul ekosistemde bitki türleri ve hayvan gruplar ı (Balık, ikiyaşamlı, sürüngen, kuş ve memeli hayvanlar) incelenmiştir. Alandaki tüm canlı gruplar ına ilişkin standart örneklemeler, literatür kayıtlar ı ve gözlemlere göre elde edinilen bulgular tablolar halinde verilmiştir.

Flora Değerlendirmesi Proje alanı ve çevresinde yapılan ön arazi çalışmalar ı ve bunu destekleyen literatür araştırmalar ı sonucu saha floristik bakımdan değerlendirilmiştir. Daha çok Geniş yayılımlı ve Avrupa-Sibirya floristik bölgesinin etkisi alt ında kalmaktadır. Listede yer alan türlerin tehlikeye girmesi gibi bir durum öngörülmemektedir. Bölgenin tür listesi, türün familyası, yaygın olarak kullanılan Türkçe ismi, endemizm durumu ve IUCN Red Data Book (RDB) ’a göre tehlike sınıflar ı Tablo 2.b.1’de verilmiştir. Alanın florası incelenirken kullanılan literatür kaynaklar ının yanı sıra, TÜBİTAK’ın Türkiye Bitkileri Veri Taban ı olarak hazırlanan (TUBİVES) içerisinde de taraması yapılmış ve flora tablosu bu verilere göre düzenlenmiştir.


43



Şekil. Türkiye’nin Fitoco ğrafya Bölgeleri (Atalay 1994’den) Açıklamalar: 1 Akdeniz, 2 Avrupa-Sibirya 2a Öksin, 2b Kolşik, 3 İran-Turan; 3a İç Anadolu 3b Doğu Anadolu, 4 Önemli relik topluluklar, 5 Endemiklerin yaygın olduğu sahalar, 6 Mezopotamya alt bölgesi. Tablo 2.b.1. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Flora Türleri TÜRKÇE ADI

ENDEMİZM

RDB (Tehlike durumu)

BERN

Acer platanoides

Çınar yapraklı akçaağaç

-

-

-

Acer trautvetteri

Kayın gövdeli Akçaağaç

-

-

-

ALİSMATACEAE

Alisma plantago-aquatica L.

Kurbağa kaşığı

-

-

-

APİACEAE (UMBELLİFERAE)

Angelica sylvestris L. var. sylvestris L.

Melek otu

-

-

-

Daucus carota L.

Yabani havuç

-

-

-

Heracleum platytaenium BOISS.

Tavşancıl otu

+

LR (lc)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

FAMİLYA ADI ACERACEAE

TÜR ADI (BİLİMSEL ADI)

Pastinaca sativa L. subsp. urens (REQ. EX GODRON) CELAK. Pimpinella peregrina L.

Yabani anason

Sanicula europaea L.

ARİSTOLOCHİACEAE

Aristolochia pontica LAM.

Loğusa çiçe ği

-

-

-

ASCLEPİADACEAE

Periploca graeca L. var. graeca BOISS. ET HELDR.

İpek fidanı

-

-

-

Vincetoxicum scandens SOMM. ET LEV.

Panzehir otu

-

-

-

Köpek papatyas ı

-

-

-

-

-

-

ASTERACEAE (COMPOSİTAE)

Anthemis cotula L. Bidens tripartita L. Centaurea iberica TREV. EX SPRENGEL

Peygamber çiçe ği

-

-

-

Cirsium vulgare (SAVI) TEN.

Yaygın devedikeni

-

-

-

Echinops galaticus FREYN

Kirpibaşı

-

-

-

-

-

-

Jurinea consanguinea DC.


Leontodon hispidus L. var. hispidus L.

Aslandişi

-

-

-

Tanacetum poteriifolium (LEDEB.) GRIERSON

Solucanotu

-

-

-

44


FAMİLYA ADI



TÜRKÇE ADI

ENDEMİZM


BERN

-

-

-

-

-

-

-

-

-

ATHYRİACEAE

Athyrium filix-foemina (L.) ROTH

BETULACEAE

Alnus glutinosa (L.) GAERTNER subsp. glutinosa (L.) GAERTNER

BLECHNACEAE

Blechnum spicant (L.) ROTH

BORAGİNACEAE

Cynoglossum creticum MILLER

Köpekdili

-

-

-

Echium angustifolium MILLER

Engerekotu

-

-

-

Symphytum ibericum STEVEN

İspanyol eşekkulağı

-

-

-

Trachystemon orientalis (L.) G. DON

Ispıt

-

-

-

Cardamine bulbifera (L.) CRANTZ

Soğanlı su teresi

-

-

-

Cardamine quinquefolia (BIEB.) SCHMALH.

Beş yapraklı köpek otu

-

-

-

-

-

-

BRASSİCACEAE (CRUCİFERAE)

Kızılağaç

Orippa sylvestre (L.) BESS.

BUXACEAE

Buxus sempervirens L.

Anadolu şimşiri

-

-

-

CAMPANULACEAE

Campanula alliariifolia WILLD.

Çan çiçeği

-

-

-

Campanula lactiflora BIEB.

Sütbeyazı çan çiçe ği

-

-

-

Legousia speculum-veneris (L.) CHAIX

Çan çiçeği

-

-

-

CAPRİFOLİACEAE

Lonicera caucasica PALLAS subsp. caucasica PALLAS

Hanımeli

+

LR (lc)

-

CARYOPHYLLACEAE

Moenchia mantica (L.) BARTL. subsp. mantica (L.) BARTL.

Dördüz otu

-

-

-

Silene alba (MILLER) KRAUSE subsp. divaricata (REICHB.) WALTERS

Ballıca

-

-

-

Silene vulgaris (MOENCH) GARCKE var. vulgaris (MOENCH) GARCKE

Gıvışkan otu

-

-

-

CELASTRACEAE

Euonymus europeaus L.

İğ ağacı

-

-

-

CISTACEAE

Cistus ciretutus

Tüylü Laden

-

-

-

CONVOLVULACEAE

Calystegia silvatica (KIT.) GRISEB.

-

-

-

CUPRESSACEAE

Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus L.

Büyük meyveli ardıç

-

-

-

CORYLACEAE

Carpinus orientalis

Doğu gürgeni

-

-

-

Corylus avellana

Adi f ındık

-

-

-

CORNACEAE

Cornus mas L.

Kızılcık

CUPRASSACEAE

Juniperus oxysedrus.subsp.oxysedrus

Katran ardıcı

CYPERACEAE

-

-

-

Carex capitellata

-

-

-

Carex divulsa STOKES subsp. divulsa STOKES

-

-

-

-

-

-

Carex grioletti ROEMER

-

-

-

Carex muricata L.

-

-

-

Cyperus longus L.

-

-

-

Eleocharis palustris (L.) ROEMER ET SCHULTES

-

-

-

DİPSACACEAE

Succisa pratensis MOENCH

-

-

-

EBENACEAE

Diospyros lotus

-

-

-

Carex echinata


Ayak otu

Küçük Meyveli

45


FAMİLYA ADI



TÜRKÇE ADI

ENDEMİZM


BERN

Trabzon Hurması*

ERICACEAE

Arbutus andrachne L.

Dağ çile ği

-

-

-

Calluna vulgaris (L.) HULL

Yaygın süpürgeçalısı

-

-

-

Erica arborea L.

Boylu funda

-

-

-

Euphorbia amygdaloides L. var. amygdaloides L.

Zerena

-

-

-

Euphorbia squamosa WILLD.

Sütleğen

-

-

-

-

-

-

EUPHORBİACEAE

FABACEAE (LEGÜMİNOSAE)

Argyrolobium biebersteinii BALL Dorycnium graecum (L.) SER.

Kaplanotu

-

-

-

Dorycnium pentaphyllum SCOP. subsp. herbaceum (VILL.) ROUY

Zehirli yonca

-

-

-

-

-

-

Lathyrus hirsutus L.

FAGACEAE

Lathyrus vernus (L.) BERNH.

İlkbahar tavşan bezelyesi

-

-

-

Psoralea bituminosa L.

Katran yoncası

-

-

-

Trifolium campestre SCHREB.

Üçgül

-

-

-

Vicia ciliatula LIPSKY

Fiğ

-

-

-

Vicia cassubica L.

Dansiz fiğ

-

-

-

Vicia crocea (DESF.) B. FEDTSCH.

Dar yapraklı kuş fiği

-

-

-

Castanea sativa

Anadolu kestanesi

-

-

-

Quercus hartwissiana STEVEN

Istranca meşesi

-

-

-

-

-

-

GENTİANACEAE

Blackstonia perfoliata (L.) HUDSON subsp. perfoliata (L.) HUDSON

GERANİACEAE

Geranium asphodeloides BURM. FIL. subsp. asphodeloides BURM. FIL.

Turnagagası

-

-

-

Geranium robertianum L.

Dağ ıtır ı

-

-

-

Geranium sanguineum L.

Mavi-kırmızı ıtır

-

-

-

Hypericum bithynicum BOISS.

Koyun katranı

-

-

-

Hypericum calycinum L.

Büyük çiçekli binbirdelik otu

-

-

-

Hypericum xylosteifolium (SPACH) ROBSON

Kantaron

-

-

-

HYPOLEPİDACEAE

Pteridium aquilinum (L.) KUHN

Eğrelti

-

-

-

IRİDACEAE

Iris pseudacorus L.

Bataklık süseni

-

-

-

JUGLANDACEAE

Juglans regia L.

Ceviz (yayg ın)

-

-

-

JUNCACEAE

Juncus articulatus L.

Hasırsazı

-

-

-

Juncus inflexus L.

Sert hasırsazı

-

-

-

Ajuga reptans L.

Sürünücü mayasıl otu

-

-

-

Türkotu

-

-

-

Galeopsis bifida BOENN.

-

-

-

Glechoma hederacea L.

-

-

-

GUTTİFERAE (HYPERİCACEAE)

LAMİACEAE (LABİATAE)

Calamintha nepeta (L.) SAVI subsp. nepeta (L.) SAVI


Lamium maculatum L. var. maculatum L.

Benekli ballıbaba

-

-

-

Lamium purpureum L. var.

Pembe çiçekli

-

-

-

46


FAMİLYA ADI



TÜRKÇE ADI

ENDEMİZM


BERN

purpureum L.

ballıbaba

Mentha pulegium L.

Yarpuz

-

-

-

LORANTHACEAE

Viscum album L. subsp. album L.

Burç

-

-

-

MORACEAE

Ficus carica L. subsp. carica (ALL.) SCHINZ ET THELL.

Yabani incir

-

-

-

ONAGRACEAE

Epilobium hirsutum L.

Tüylü yakı otu

-

-

-

ORCHIDACEAE

Cephalanthera damasonium (MILLER) DRUCE

Sefalantera

-

-

-

Cephalanthera rubra (L.) L. M. C. RICHARD

Kırmızı sefalantera

-

-

-

-

-

-

Listera ovata (L.) R. BR. Ophrys apifera HUDSON

Kedigözü

-

-

-

Ophrys mammosa DESF.

Memeli kedigözü

-

-

-

PINACEAE

Picea orientalis

Doğu ladini

-

-

-

PLATANACEAE

Platanus orientalis

Doğu çınar ı

-

-

-

PRİMULACEAE

Cyclamen coum MILLER var. coum MILLER

Siklamen

-

-

-

Lysimachia dubia SOL.

Karga otu

-

-

-

Primula megaseifolia BOISS. ET BAL. EX BOISS.

Çuha çiçeği

-

-

-

Primula vulgaris HUDS. subsp. vulgaris HUDS.

Yerli çuha çiçe ği

-

-

-

PTERİDACEAE

Pteris cretica L.

Eğrelti

-

-

-

RANUNCULACEAE

Ranunculus cappadocicus WILLD.

Düğün çiçeği

-

-

-

Ranunculus constantinopolitanus constantinopolitanus (DC.) D'URV.

İstanbul düğün çiçe ği

-

-

-

Ranunculus ophioglossifolius ophioglossifolius VILL.

Düğün çiçeği

-

-

-

RHAMNACEAE

Frangula alnus MILLER subsp. alnus MILLER

Barut ağacı

-

-

-

ROSACEAE

Aruncus vulgaris RAFIN.

Yaygın keçisakal ı

-

-

-

Crataegus curvisepala LINDMAN

Akdiken

-

-

-

Fragaria vesca L.

Orman çileği

-

-

-

Potentilla erecta (L.) RAUSCHEL

Parmak otu

-

-

-

Prunus x domestica L.

Erik

-

-

-

Asperula taurina L. subsp. taurina L.

Yapışkan otu

-

-

-

Asperula stricta BOISS. subsp. Stricta BOISS.

Yapışkan otu

-

-

-

Galium palustre L.

Yoğurt otu

-

-

-

Populus tremula

Titrek kavak

-

-

-

Salix alba L.

Aksö ğüt

-

-

-

SAXİFRAGACEAE

Saxifraga cymbalaria L. var. cymbalaria L.

Taşkıran otu

-

-

-

SCROPHULARİACEAE

Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea L.

Yüksükotu

-

-

-

Verbascum pyramidatum BIEB.

Sığırkuyruğu

-

-

-

Veronica arvensis L.

Yavşanotu

-

-

-

RUBİACEAE

SALICACEAE


47


FAMİLYA ADI


ENDEMİZM


BERN

Yavşanotu

-

-

-

Ulmus glabra

Dağ karaağacı

-

-

-

Viola alba BESSER subsp. dehnhardtii (TEN.) BECKER

Menekşe

-

-

-


TÜRKÇE ADI

Veronica scardica GRISEB.

ULMACEAE VİOLACEAE

BERN SÖZLEŞMESİ Bern Convention’u olarak bilinen Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlar ının Korunması Sözleşmesi ilk defa 1979 y ılında Bern’de kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak sözleşmeye taraf olmuştur. Bu sözleşmenin amacı: Nesli tehlikeye dü şmüş ve düşebilecek türlerin özellikle göçmen olanlar ına öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunlar ın yaşam ortamlar ının korunmasını sağlamak ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini geliştirmektir. Buna göre: Her akit taraf EK I nolu listede belirtilen yabani flora türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacakt ır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak kopar ılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi yasaklanacaktır. Her akit taraf bu türlerin elde bulundurulmasını veya alım satımını yasaklayacaktır. 1984 Bern Convention’u olarak bilinen Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlar ının Korunması Sözleşmesi Ek Listeleri ve Aç ıklamalar ı: EK I EK II EK III

Kesin Koruma Altına Alınan Flora Türleri Kesin Koruma Altına Alınan Fauna Türleri Koruma Altına Alınan Fauna Türleri

Proje sahası ve çevresinde belirtilen türlerin risk de ğerlendirmesi yapıldığında (IUCN ve BERN’e göre); bu faaliyetin bu türlerde iki tanesinin endemik oldu ğu anlaşılmıştır. Ancak bu türlerin IUCN kategorileri incelendiğinde türlerin neslinin devamlılığına doğrudan olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Proje alan ında BERN’e göre korunan bitki türüne rastlanmamıştır. Tespit edilen türlerin tehlike durumlar ı incelendiğinde; iki tanesi endemiktir ve bu türler nesli tehlike altında olmayıp, popülâsyonlar ın yok olma durumu söz konusu değildir. IUCN kategorileri incelendiğinde LR (lc) DÜŞÜK RİSKLİ- (yaygın) türler olduğu anlaşılmıştır. Bu türlerin Türkiye genelinde yaygın türler olduğu anlaşılması üzere türlerin neslinin tükenmesi gibi bir unsur söz konusu değildir ve bölge itibar ıyla geniş bir dağılıma sahiptirler. Fauna türlerinden de endemik bir türe rastlanmamıştır. IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources: Doğa ve Doğal Kaynaklar ın Korunması için Uluslararası Birlik) Tehlike Kategorileri (Red Data Book) ve anlamlar ı aşağıda verilmiştir. CİTES sözleşmesine göre; proje alanında tespit edilen bitki türleri; herhangi bir EK listesine tabi değildir.


48



IUCN RDB Kategorileri:

EX (EXTİNCT) = TÜKENMİŞ: Eğer son ferdinin öldüğü konusunda hiçbir şüphe yoksa bu takson EX kategorisindedir. EW (EXTINCT IN THE WILD) = DOĞADA TÜKENMİŞ: Eğer bir takson doğada kaybolmuş ve yalnız kültüre alınmış olarak yaşamaya devam ediyorsa bu kategoriye konur. CR (CRITICALLY ENDANGERED) = KRİTİK DÜZEYDE TEHLİKEDE (KT): Önlem alınmadığı takdirde çok yakın bir gelecekte soyunun tükenme riski yüksek olan taksonlardır. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır. EN (ENDANGERED) = TEHLİKEDE: CR kategorisi kadar olmamakla birlikte, çok yakın bir gelecekte soyu tükenme tehlikesiyle kar şı kar şıya olan sahip türlerdir. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır. VU (VULNARABLE) = HASSAS TÜRLER(ZARAR GÖREB İLİR) : Orta vadeli bir gelecekte soyu tükenme tehlikesiyle kar şı kar şıya olan türlerdir. A, B, C, D ve E olmak üzere 5 alt kategoride ele alınmaktadır. LR (LOWER RISK) = AZ TEHDİT ALTINDA: Üstteki gruplardan herhangi birine konamayan, onlardan popülasyon yoğunluğu daha iyi olan takson bu kategoriye konur. Gelecekteki durumlar ına göre tehdit açısından sıralanabilecek üç alt kategorisi vardır. -

(cd) Concervation Dependent = Koruma Önlemi Gerektiren: Takson beş yıl içinde yukar ıdaki kategorilerden birine konulacak ve hem tür hem de habitat açısından özel bir koruma statüsü gerektirenler. (nt) Near Threatened = Tehdit Altına Girebilir. Bir evvelki gruba konamayan ancak VU kategorisine konmaya yakın adaylar. (lc) Least Concern = En Az Endişe Verici: Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olamayanlar.

DD (DATA DEFICIENT) = VERİ YETERSİZ: Bir taksonun dağılım ve bolluğu hakkındaki bilgi yetersizse takson bu gruba konur. NT (NEAR THREATENED) = YAKIN ZAMANDA TEHL İKE SINIRINA GİREBİLİR: Üstteki tehlike kategorilerine girmeyen ancak sayılar ının azalma eğiliminde olmasından dolayı yakın zamanda tehlike kategorilerine girmesi beklenen taksonlar için kullanılan kategoridir. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü ğü Merkez Av Komisyonu’nun 2009–2010 Av Dönemi karar ına göre aşağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandır ılmıştır.

Ek Liste 1 Çevre ve Orman Bakanlığı’nca koruma altına alınan yaban hayvanlar ı Ek Liste 2 Merkez Av Komisyonu’nca koruma alt ına alınan av hayvanlar ı Ek Liste 3 Merkez Av Komisyonu’nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanlar ı Fauna Değerlendirmesi


49



Proje kapsamında ve yakın çevresinde yapılan arazi ve literatür çal ışmalar ı sonucu bölgenin omurgalı türleri değerlendirilmiş ve aşağıda listelenmiştir. Omurgalı faunası temel olarak 6 sınıf altında incelenmiştir. Bu sınıflar; Osteichthyes- Kemikli Bal ıklar Amphibia- İki Yaşamlılar Reptilia- Sürüngenler Aves- Kuşlar MammaliaMemeli listelendirilmiştir.

Hayvanlar

şeklinde,

aşağıdaki

tablolarda

SUCUL YAŞAM HES projelerinin su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkileri, proje karakteristiğine ve özelliğine bağlı olarak değişmektedir. Baraj'da suyun tutulmayıp iletim hattı ile santrale çevrildiği projelerde, projenin üzerinde yer aldığı nehrin su kalitesine önemli bir etkisi söz konusu değildir. HES projelerinde barajda tutulan su herhangi bir işlemden geçmeden direk olarak elektrik üretiminde kullanıldıklar ından dolayı hava, su, kimyasal ve radyoaktif kirlenmeye maruz kalmamaktad ır. Regülâtör ve HES arasındaki mesafede suyun azalmasından kaynaklı sucul canlılar ın olumsuz yönde etkilenmesini önlemek amacı ile proje kapsamında en düşük akım debisi ırmağa sürekli olarak verilecek ve su azalmas ından sucul canlılar ın minimum düzeyde etkilenmesi sağlanacaktır. Kalyan Deresi üzerinde kurulması planlanan HES projesinde su tutulması aşamasında su akımlar ında azalma olacaktır. Deredeki su akımlar ındaki azalmanın, bölgenin yüksek yağış ve nispi nem özelliğinden dolayı, karasal ekosistem ve karasal fauna üzerinde kayda değer bir etkisi olmayaca ğı söylenebilir. Ancak sucul ya şam üzerinde inşaat aşamasında olduğu gibi işletme aşamasında etkileri olacaktır. Su çevirme yapısı regülatör olduğu için önemli bir depolama mevcut değildir. Ancak regülatörde mansap doğal yaşamının korunması için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Balıklar ın yumurtlamak için yaptığı göçlerde akarsular ın yönünün engellenmesinden dolayı göçünü tamamlayamama riski oluşacağından 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gereği, akarsu üzerinde kurulacak regülatör inşasında, su ürünlerine mahsus balık geçitleri yapılmaktadır. Kalyan Deresi balık faunası açısından çok zengin bir dere değildir ancak regülatörün yapılacağı yerde su ürünlerinin geçmesine mahsus balık geçidi vb. yap ı ve tesislerin yap ılması balık göçleri için gerekmektedir. Faaliyetin her aşamasında dere ekosisteminin bozulmaması için her türlü önlem ve tedbirler alınacaktır. Su ortamında bulunan canlılara olabilecek etkiler konusunda 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu hükümlerine ve Sulak Alanlar ın Korunması Yönetmeliği (17.05.2005 tarih ve 25818 Sayılı Resmi Gazete) hükümlerine uyulacaktır.


50



Proje alanı balık popülasyonu açısından tatlı su balıklar ın varlığı söz konusudur. Tablo 2.b.2’de proje alanı ve çevresinde yaşayan balık türleri (Pisces s ınıf ı) liste halinde; Bilimsel ad ı, Türkçe adı, Endemizm durumu, Tehlike kategorisi, BERN ve CİTES sözleşmesi ekleri ve koruma statüleri belirtilerek de ğerlendirilmiştir. Tablo.2.b.2. Proje Alanında Tespit Edilen Bal ık Türleri FAMİLYA ADI LATİNCE ADI/BİLİMSEL ADI

TÜRKÇE ADI

OSTEICHTHYES

Kemikli balıklar

ENDEMİZM

RDB1

BERN

CİTES

Bıyıklı balık

-

LC

Ek-III

-

Gobio gobio L., 1758

Dere Kayası

-

LC

-

-

Leuciscus cephalus L., 1758

Tatlı su kefali

-

LC

-

-

Capoeta tinca (Heckel, 1843)

Karabalık

-

-

-

-

Cyprinus carpio (L., 1758)

Sazan balığı

-

VU

-

-

Noemacheilus angorae S., 1897

Çöpçü Balığı

-

-

-

-

CYPRİNİFORMES 2

Barbus plebejus escherichi

Cyprinidae

(Steindacher, 1897)

Cobitidae 1

: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlam ındadır ve ikiya şamlılar ın tehlike durumlar ı IUCN kategorileri ile ifade edilir. Bu kategorilerin anlamlar ı ‘IUCN RDB Kategorileri’ başlığı altında açıklanmıştır. 2 : Barbus plebejus escherichi : Barbus plebejus türünün alt türüdür. Barbus plebejus türü BERN sözleşmesi EK-I’de yer almaktadır.

Proje alanı ve çevresinde yaşayan veya yaşaması muhtemel fauna türlerinin saptanması amacıyla yapılan arazi çalışmasının yanı sıra geniş bir literatür çalışması ve yöre halkının duyumlar ından yararlanılmıştır. Bu çalışma sonucunda derlenerek aşağıda da belirtilen fauna türlerinden; Tablo 2.b.3’de iki yaşamlı, Tablo 2.b.4’de sürüngen türleri, Tablo 2.b.5’de kuş türleri ve Tablo 2.b.6’da memeli hayvan türleri verilmiş olup; ilgili tablolarda her türün IUCN kategorisi (Red Data Book Kategorisi), Çevre ve Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayat ı Genel Müdürlüğü’nün ‘2009-2010 Av Dönemi Merkez Av Komisyon Kararlar ı’ ve Bern Sözleşmesi ve CİTES Sözleşmesi Ek listelerinin hangilerinde yer aldığı belirtilmiştir.

İkiya şamlılar hemen hemen tüm Türkiye’de hâkim ve yaygın olan 5 türle temsil edilmiştir. Bern sözleşmesine göre sınıflandır ılmış alanda endemik ikiyaşamlı ve sürüngen türlerine rastlanılmamıştır. Tablo.2.b.3. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen İkiyaşamlı Türler Familya Adı

Latince Adı (Bilimsel Adı)

Türkçe Adı

SALAMANDRİDAE

Triturus karelinii

PELOBATIDAE BUFONİDAE

ENDEMİZM

RDB*

BERN

MAK MAK

CİTES

Pürtüklü semender

-

LC

Ek-II

-

-

Pelodytes caucasicus

Kafkas kurbağası

-

LC

Ek-II

-

-

Bufo bufo

Kara Kurbağası

-

-

Ek-II

-

-

Bufo viridis

Gece Kurbağası

-

LC

Ek-II

-

-

Hyla arborea Ağaç Kurbağası LC Ek-III *: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlam ındadır ve ikiya şamlılar ın tehlike durumlar ı IUCN kategorileri ile ifade edilir. Bu kategorilerin anlamlar ı ‘IUCN RDB Kategorileri’ ba şlığı altında açıklanmıştır.

Proje alanı yakın çevresinde yapılan inceleme ve araştırmalara göre 9 sürüngen türü tespit edilmiştir. Merkez Av Komisyon Karar ı eklerine göre de bulunması muhtemel tüm sürüngen türleri Ek1 yani; ‘Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Koruma Alt ına Alınan Yaban Hayvanlar ı’ listesinde yer almaktadır. CİTES sözleşmesine gör; tespit edilen türlerden hiçbiri koruma altında değildir. Alanda endemik bir sürüngen türüne rastlanmamıştır.


51



Tablo.2.b.4. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen Türleri Familya Adı

Latince Adı (Bilimsel Adı)

Türkçe Adı

TESTUDİNİDAE

Testudo graeca

GEKKON İDAE

ENDEMİZM

RDB*

BERN

MAK

CİTES

Yaygın Tosbağa

-

VU

Ek-II

Ek1

-

Cyrtopodion kotschyi

İnce parmaklı keler

-

-

Ek-II

Ek1

-

ANGUİDAE

Ophisaururs apodus

Oluklu kertenkele

-

-

Ek-III

Ek1

-

LACERTIDAE

Lacerta parva

Cüce kertenkele

-

-

Ek-II

Ek1

-

Lacerta clarkorum

Klark kertenkelesi

-

-

Ek-II

-

Ophisops elegans

Tarla kertenkelesi

-

-

Ek-II

Ek1 Ek1

-

TYPHLOPİDAE

Typlops vermicularis

Kör yılan

-

-

Ek-III

Ek1

-

COLUBRIDAE

Coronella austriaca

Avusturya yılanı

-

-

Ek-II

Ek1

-

Ek1 Uysal yılan Ek-III *: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlam ındadır ve sürüngenlerin tehlike durumlar ı IUCN kategorileri ile ifade edilir. Bu kategorilerin anlamlar ı ‘IUCN RDB Kategorileri’ ba şlığı altında açıklanmıştır. Eirenis modestus

“Türkiye’nin Ku şlar ı” (KİZİROĞLU, 1993) adlı esere dayanarak bazı kuş türlerinin ‘Red Data Book’ kategorileri’ne göre tehlike alt ındaki türler sınıflandır ılmıştır. Kiziroğlu’na göre oluşturulan bu Tehlike Kategorilerinin açıklamalar ı şu şekildedir: A. 1.2 A .2

Nesli tehlikede olanlar Şiddetli tehdit altında olanlar

A .3

Tehdit altındakiler

A .4

Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler

B Kategorileri

Geçici – Transit türler

Y

Yerli Türler

KZ

Kış Ziyaretçisi Türler

G

Göçmen Türler

T

Transit Göçer Türler

Yukar ıda verilen kısaltmalar ın açıklamalar ı;

A-1: Bu grup şu anda soyu tükenmiş olanlar ile tükenme tehlikesi altındakiler ya da ileride tükeneceği varsayılan türler girer. Bu grup ikiye ayr ılır. A-1-1: Soyu şu anda tükenmiş türler. Türkiye'de geçen yüzyılın sonunda yaşayıp da şu anda soyu tükenmiş olan bir kuş türü yoktur. A-1-2: Yalıtılmış, tek tek küçük populasyonlar halinde yaşama savaşı veren, birey sayılar ı yapılan gözlemlerde 1-25 çift olarak belirlenen türlerdir. Bunlar ın acil olarak mutlaka koruma altına alınmalar ı gerekir. A-2: Yayılış gösterdikleri hemen bütün bölgelerde büyük tehlikeler ile kar şı kar şıya olan, birey sayılar ı çeşitli bölgelerde yapılan sayımlarda 26-50 çift arasında olmakla birlikte, baz ı yörelerde artık rastlanmayan türler bu gruba girmektedir. A-3: Bazı bölgelerde çok nadir görülen; fakat birey sayılar ı 51-(200)500 çift arasında saptanmış türlerdir.


52



A-4: Belirli bölgelerde sayılar ı çok azalan; şu anda tehlike altında olmasa dahi, yayılış alanlar ının en az sınır bölgelerinde (potansiyel) tükenme tehlikesi ile kar şı kar şıya olan türlerdir. Bu türlerin birey sayılar ı 501-5000 çift ya da daha fazladır. A-1': Türkiye'yi kışlak olarak kullanan; fakat üremeyen ve birinci dereceden tehlike altında olan türlerdir. A-2' ve 3': Türkiye'de de üremeyen; fakat geçici olarak Türkiye'ye gelen ya da transit göçen ya da Türkiye'de kışlayan türleri göstermektedir. Ayr ıca kuş türleri listelenirken Prof. Dr. Nuri Yi ğit ve arkadaşlar ınca hazırlanan ‘Ornitoloji’ Kuş Bilimi kitab ından da faydalanılmıştır. Faaliyet alanı kuş faunası, alanda bulunan ve bulunma ihtimali olan kuş türlerinden oluşmaktadır. Tespit edilen kuş türlerinin alanda bulunma statüleri farklı olmakla birlikte ayr ıca Red Data Book sınıflandırmasına tabi tutulmuşlardır. Bern ve CİTES sözleşmesi eklerine, Merkez Av Komisyonu Kararlar ına ve göre bulunduklar ı ekler belirtilmiştir. Tablo 2.b.5. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Ku ş Türleri FAMİLYA / TÜR (BİLİMSEL ADI) ARDEIDAE

TÜRKÇE ADI

KIRMIZI LİSTE/RDB (TEHLİKE DURUMLARI)*

YURT DURUMU

BERN

IUCN

MAK

CİTES

LC

Ek 1

-

Ek 1

-

BALIKÇILLAR

Ardeola ralloides

Alacabalıkçıl

A-4

G,Y

Ek-II

Egretta alba

Büyük akbal ıkçıl

A-4

Y,KZ

Ek-III

Egretta garzetta

Küçük akbalıkçıl

A-4

G,Y

Ek-II

LC

Ek 1

-

Ardea cinerea

Gri balıkçıl

A-4

Ek-III

LC

Ek 2

-

CİCONİİDAE

LEYLEKGİLLER

Cicconia cicconia

Ak leylek

ANATİDAE

ÖRDEKG İLLER

A-4

Y,G,T

Ek-II

-

Ek 1

-

Anas penelope

Fiyu

A-4

G,KZ

Ek-III

LC

Ek 3

-

Anas guerguedula

Çıkr ıkçın

A-4

Y,G,T

Ek-III

-

Ek 3

-

ACCIPITRIDAE

YIRTICIKUŞLAR

Accipicer nisus

Atmaca

A-3

Y,KZ

Ek-II

LC

Ek1

-

Aquilla pomarina

Küçük orman kartal ı

A-3

G,T

Ek-II

LC

Ek1

-

Buteo buteo

Şahin

A-4

Y,KZ, T

Ek-II

LC

Ek1

-

FALCONIDAE

DOĞANGİLLER

Falco tinnunculus

Kerkenez

A-3

G

Ek-II

LC

Ek1

-

Falco vespertinus

Ala doğan

A-3

G

Ek-II

NT

Ek1

-

PHASİANİDAE

TAVUKSULAR

Coturnix coturnix

Bıldırcın

A-3

G

Ek-III

LC

Ek3

-

COLUMBIDAE

GÜVERC İNLER

Columba livia

Kaya güvercini

-

Y

Ek-III

LC

Ek3

-

Streptopelia decaocta

Kumru

-

Y

Ek-III

-

Ek3

-

A-3

G

Ek-III

LC

Ek1

-

CUCULİDAE

GUGUK KUŞUGİLLER

Cuculus canorus

Guguk

STRİGİDAE

BAYKUŞGİLLER

Ek1

-

Athena noctua

Kukumav

A-3

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

Otus scops

Ishak kuşu

A-3

Y

Ek-II

LC

Ek1

-


53


FAMİLYA / TÜR (BİLİMSEL ADI)

TÜRKÇE ADI

Strix aluco

Alaca bayku ş

APODİDAE

EBABİLGİLLER

Apus apus

Ebabil

MEROPİDAE

ARIKUŞUGİLLER

Merops apiaster

Ar ı kuşu

UPUPIDAE


KIRMIZI LİSTE/RDB (TEHLİKE DURUMLARI)* A-2

YURT DURUMU

BERN

IUCN

MAK

CİTES

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

A-4

G

Ek-III

LC

Ek1

-

A-4

G

Ek-II

LC

Ek1

-

A-2

G

Ek-II

LC

Ek1

-

ÇAVUŞKUŞU-

İBİBİKLER

Upupa epops

İbibik

PİCİDAE

AĞAÇKAKANLAR

Picus viridis

Yeşil ağaçkakan

A-3

Y

Ek-II

LC

Dendrocopos minor

Küçük ağaçkakan

A-4

Y

Ek-II Ek-II

LC

Ek1 Ek1

HIRUNDINIDAE

KIRLANGIÇGİLLER

Hirundo rustica

Kır Kırlangıcı

-

G

Ek-II

LC

Ek1

-

Delichon urbica

Ev Kırlangıcı

A-4

G

Ek-II

-

Ek1

-

PRUNELLIDAE

BÜLBÜLGILLER

Prunella modularis

Dağ bülbülü

A-3

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

A-3

G

Ek-II

LC

Ek1

-

Y

Ek-II

-

Ek1

-

-

Y

Ek-III

LC

Ek3

-

TURDIDAE

ARDIÇ KUŞUGILLER

Erithacus rubecula

Kızılgerdan

Saxicola torquata

Taşkuşu

Turdus merula

Karatavuk

SYLVIIDAE

ÖTLEĞENLER

Sylvia borin

Boz ötleğen

-

T

Ek-II

LC

Sylvia atricapilla

Karabaşlı ötleğen

-

G

Ek-II

LC

Ek1 Ek1

-

Phylloscopus Phylloscopus collybita

Çıvgın

-

Y,G,T

Ek-II

LC

Ek1

-

Phylloscopus Phylloscopus trochillus

Söğüt bülbülü

-

T

Ek-II

LC

Ek1

-

A-3

G

Ek-II

LC

Ek1

-

A-4

Y

Ek-III

LC

Ek2

-

MUSCICAPIDAE Muscicapa striata

SİNEKKAPANGİLLE R Benekli sinekkapan

AEGITHALIDAE Aegithalos caudatus

Uzun

kuyruklu

baştankara

PARIDAE Parus ater

Çam baştankarası

-

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

Parus caeruleus

Mavi baştankara

-

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

Parus major

Büyük baştankara

-

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

ORIOLIDAE

SARI ASMAGILLER

Oriolus oriolus

Sar ıasma

-

G

Ek-II

LC

Ek1

-

CORVIDAE

KARGAG İLLER

Pica pica

Saksağan

-

Y

-

LC

Corvus monedula Corvus frugilegus Corvus corone Garrulus glandarius

Küçük karga Ekin kargas ı Leş kargası Alakarga

A4 A4 A4 -

Y Y, KZ Y Y

Ek-III

LC LC LC LC

Ek3 Ek3 Ek3 Ek3 Ek3

-

STURNIDAE

SIĞIRCIKGİLLER

Sturnus vulgaris

Sığırcık

-

G

-

LC

Ek2

-


54


FAMİLYA / TÜR (BİLİMSEL ADI)

TÜRKÇE ADI


KIRMIZI LİSTE/RDB (TEHLİKE DURUMLARI)*

YURT DURUMU

BERN

IUCN

MAK

CİTES

PASSERIDAE

SERÇEGİLLER

Passer domesticus

Serçe

-

Y

-

LC

Ek3

-

Passer montanus

Ağaç serçesi

-

Y

-

LC

Ek2

-

FRINGILLIDAE

İSPİNOZGİLLER

Fringilla coelebs

İspinoz

-

Y

Ek-III

LC

Ek2

-

Carduelis chloris

Florya

A-4

Y

Ek-II

LC

Ek1

-

Carduelis carduelis

Saka

A-4

Y

Ek-II

LC

Ek1 *: Kuşlar için ayr ıca Kiziroğlu’na göre oluşturulmuş tehlike kategorileridir. Buna ilaveten IUCN kategorileri de ku şlar ın uluslar arası koruma statülerini göstermektedir.

Faaliyet alanında bulunan memeli hayvanlar türleri hemen hemen tüm Türkiye’de hâkim ve yayg ın olan 20 türle temsil edilmiştir. Türlerin Bern’e ve MAK kararlar ına göre değerlendirilmesi yap ılmış olup, tabi olduklar ı Ek listeleri a şağıdaki tabloda belirtilmiştir. Tespit edilen türler arasında endemik bir memeli hayvan türüne rastlanmamıştır. Tablo 2.b.6. Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Memeli Hayvan Türleri FAMİLYA / TÜR TÜRKÇE ADI ENDEMİZM RDB* ERİNACEİDAE Erinaceus concolor

*

Kirpi

BERN

MAK

CİTES

-

LC

Ek-III

Ek1

-

-

LC LC LC

-

-

-

SORICIDAE Sorex raddei Sorex volnuchini Neomys teres

Sivriburunlu fare Kafkas sivriburunlu faresi Bataklık faresi

VESPERTİOLİNİDAE Pipistrellus pipistrellus Nyctalus leisleri

Cüce yarasa Küçük akşamcı yarasa

-

LC LC

Ek-III Ek-II

Ek1

-

Yabani tavşan

-

LC

-

Ek3

-

Sincap

-

LC

Ek-II

Ek1

-

Cüce hamster

-

LC

-

-

-

LC LC LC LC LC LC LC

-

-

-

Yediuyur

LC

Ek-III

Ek1

-

Çakal Kızıl tilki

-

LC LC

-

Ek3 Ek3

-

Gelincik

-

LC

-

Ek2

-

LEPORİDAE Lepus europaeus

SCİURİDAE Sciurus anomolus

CRİCETİDAE Cricetulus migratorius

MURİDAE Chionomys roberti Microtus subterraneus Mus domesticus Apodemus mystacinus Apodemus flavicollis Apodemus fulvipectus Apodemus uralensis Rattus rattus

Sümela tarla faresi Yaygın çaml ık tarla faresi Ev faresi Kayalık faresi Sar ı göğüslü orman faresi Orman faresi Küçük orman faresi Ev sıçanı

-

GLİRİDAE Glis glis

CANİDAE Canis aureus Vulpes vulpes

MUSTELLİDAE Mustela nivalis

SUİDAE Yaban domuzu LC Ek-III Ek3 *: RDB: Red Data Book; Tehlike kategorileri anlam ındadır ve Memelilerin tehlike durumlar ı IUCN kategorileri ile ifade edilir. Bu kategorilerin anlamlar ı ‘IUCN RDB Kategorileri’ başlığı altında açıklanmıştır. Sus scrofa


55



Faaliyetin Fauna Üzerindeki Etkisi: Arazide çalışma yapılmaya başlanmasıyla flora olumsuz yönde etkilense de, sahada çalışmanın sona ermesiyle flora türleri tekrardan yetişebilecektir. Proje alanı kapsamındaki İnşaat faaliyetleri ve ocaktaki çalışmalar sırasında oluşacak gürültü düzeyleri nedeniyle karasal fauna elemanlar ı alandan geçici olarak uzaklaşabilmektedir. Ancak oluşacak gürültü seviyelerinden etkilenmesi beklenen memeli ve kuş türlerinin kullanabileceği alternatif habitatlar proje alanının yakın çevresinde mevcuttur. Varlığı söz konusu balık türleri açısından projenin inşaat aşamasında oluşacak olumsuzluklar olacaktır, fakat inşaat aşaması bittikten sonra tekrar doğal ortam sağlanacaktır. Proje dâhilinde; suyun debisinde azalma, suya atık bırakılması, çayın kurutulması gibi çevreye zarar verecek çalışmalar yapılmayacağından balık popülâsyonunda azalma olması beklenmemektedir. HES in kurulacağı çayı besleyen kollar ı ve kat ettiği mesafeyi göz önüne alırsak yaşayan balıklar ın habitatı kısıtlı değildir ve HES ile Kalyan deresinin kurutulması söz konusu değildir.

İnşaat aşamasında kuşlar inşaat alanlar ından uzaklaşacaktır. Karada hareket kabiliyeti olan canlılar inşaat başladıktan sonra alandan uzaklaşacağından dolayı yapımdan etkilenmeyeceklerdir. Faaliyet alanında koruma altına alınmış türlere rastlanırsa, zarar verilmeyecek; yöredeki av hayvanlar ının korunması için Çevre ve Orman Bakanlığınca yayımlanan 2009-2010 yılı Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararlar ına mutlaka uyulacaktır. Ayr ıca 20.02.1984 tarih ve 18313 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Avrupa’nın Yaban Hayatını ve Yaşama Ortamlar ını Koruma Sözleşmesi hükümlerinden “Türlerin Korunması” ile ilgili Maddelere uyulacakt ır. Faaliyet alanı kuşlar açısından, çalılık, ağaçlık ve nehir, dere kenar ı (sulak alan habitatı) gibi ortamlara adapte olmuş geniş dağılımlı türlerden oluşmaktadır. Faaliyetin kuş türleri açısından; projenin faaliyetleri kapsamında patlatma vs. olmamasından ötürü olumsuz bir etki yaratmas ı beklenmemektedir. Faaliyet alanı memeli hayvanlar için de; özellikle ıslak çayırlık, çalılık, a ğaçlık, taşlık ve etraftaki arazilere adapte olmuş küçük memeli hayvan türlerinin, varl ığı söz konusudur. Proje sahası vadi habitatına ve topografik yapısına uygun türleri içermektedir. Sonuç olarak; arazinin hazırlanması ve işletme aşamasındaki faaliyetler, türler üzerinde rahatsızlık faktörü yaratacak, popülâsyonlar bundan olumsuz etkilenecek olsalar da, türlerin ortadan kalkması gibi bir tehlike unsuru söz konusu olmayacaktır.


56

BÖLÜM 3 PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ



3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJENİN ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ) Türkiye’ye ya ğan yağış miktar ı yurt genelinde ortalama 642.6 mm veya 501 milyar m ’tür. Bu yağıştan akışa geçen elektrik enerjisi üretilebilecek kısmının ekonomik olarak değerlendirilmesi ile y ılda üretilebilecek elektrik enerjisi miktar ı 127 381 GWh’dır. H ızlı bir şekilde sanayileşen ve buna bağlı olarak enerji ihtiyacı da hızlı artan ülkemizde bu hidroelektrik enerji potansiyelinin olabildiğince kullanılması gerekmektedir. 3

Sahip olduğu hidroelektrik enerji potansiyeli yönünden zengin sayılabilecek bir durumda olan ülkemizde şimdiye kadar bu potansiyelden yeterince yararlanıldığı söylenemez. Bugün için ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik enerji kaynaklar ının ancak % 33.8’i hizmete alınmış durumdadır. Gelecek yıllarda hidroelektrik enerji kaynaklar ının olabildiğince fazla hizmete alınması ülkemiz için yararl ı olacaktır. Ülkemizde teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli olarak belirlenmi ş bulunan 129 933 GWh’lık enerji, 2006 yılı başı itibariyle 136 adedi işletmede, 40 adedi inşaat halinde diğerleri kati proje, planlama, öninceleme aşamalar ında incelenmiş olan 716 projenin yıllık ortalama üretim miktarlar ının toplamıdır. Su kaynaklar ının geliştirilmesi ile görevli olan DS İ ve EİE’nin yapmış olduklar ı yeni hidroelektrik enerji üretimine yönelik öninceleme çalışmalar ının yanı sıra, özel sektör taraf ından geliştirilen yeni projelerle hidroelektrik enerji potansiyeline yeni eklemeler olmaktadır. Hidroelektrik santrallerin üretimi, ya ğış miktar ına bağlı olduğundan her yılki yağış miktar ına göre değişiklik göstermektedirler. Türkiye’nin, elektrik üretimi ve tüketimi yönünden gelişmiş ülkelerle kar şılaştır ıldığında oldukça alt sıralarda olduğu görülmektedir. Bu nedenle ülkemizin gelişmiş ülkeler düzeyine çıkabilmesi için bütün olanaklar ını kullanarak enerji üretimini artırmak için her türlü çabayı göstermesi gerekmektedir. Bu amaçla ekonomik yapılırlığı olan büyük küçük tüm hidroelektrik kaynaklar ını kullanmalıdır. Bu rapor ile olabildiğince ayr ıntılı olarak incelenmiş ve ekonomik olarak yapılabilirliği belirlenmiş olan Cinali Regülatörü ve HES projesinin devreye girmesi ile yerli ve yenilenebilir bir kaynak olan hidrolik potansiyelimizin bir parças ı daha elektrik enerjisi üretimine ve ülke ekonomisine kazandır ılmış olacaktır.


57

SONUÇLAR



SONUÇLAR Trabzon İli, Maçka İlçesi, Kalyan Deresi üzerinde kurulacak olan Cinali Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali ile Doğu Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin gelişen ekonomisi ve artan nüfusuna kar şılık cevap verecek elektrik enerjisi ihtiyac ının bir kısmı kar şılanacaktır. Proje alanında Doğu Karadeniz Bölgesi iklim özellikleri hüküm sürer. Denize yak ın ve paralel şekilde uzanan ve büyük yükseltiler oluşturan Doğu Karadeniz Dağlar ı bölge ikliminin özelliklerini belirler. Cinali Regülatörü ve HES Projesi inşaatı 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır. Projenin inşaat süresi tamamlandıktan sonra ömrü 50 yıldır. Sucul ekosistemin ya şamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyulan su yukar ıda da belirtildiği gibi; yıllık ortalamanın min. %10’u oranında olacaktır.

İnşaat ve İşletme dönemlerinde yukar ıdaki paragrafta belirtilen can suyu debi miktarlar ı dere yatağına bırakılacak en az su miktar ıdır ve dere yatağına sürekli olarak verilecektir. Bırakılacak debi miktarlar ı çalışmanın hiçbir aşamasında bu değerlerin altına inmeyecektir. Su ortamında bulunan canlılara olabilecek etkiler konusunda ‘1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’ hükümlerine uyulacaktır. Mansaba bırakılacak can suyu miktar ının otomatik ölçümü için Devlet Su İşleri taraf ından belirlenecek mevkie on-line debi ölçer (AGİ) cihazı DAMLAPINAR ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. taraf ından kurularak günü birlik akım kayıtlar ı tutulacak ve işletme aşamasında ilgililerce istenecek süreler zarf ında DSİ 22. Bölge Müdürlüğü ile Trabzon İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne modem bağlantılı veri aktar ımı sağlanacaktır.

İşletme sahası içerisinde bulunan balık türlerinin geçişine uygun ortam oluşturulacak ve bu türlerin geçişine uygun balık geçitleri (Devlet Su İşleri’nce uygun görülen özelliklte) yapılacaktır. Yapılacak olan balık geçitlerinin regülatörlerdeki kesin yerleri Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün uygun göreceği yerlerde Kati proje aşamasında uygulamaya geçecektir. İnşaat aşamasında oluşacak ses basınç seviyesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin Ek VIII, Tablo 5’de di ğer kaynaklar için verilen 70 dBA sınır değerini ilk 45 metre mesafede sağlamaktadır. Tesisin inşaatı aşamasında, 07.03.2008 tarih ve 26.809 sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinin belirlemiş olduğu sınır değerlere uyulacaktır. Gürültü seviyesinin daha da yükselmesine engel olmak için, iş makinelerinin bakımlar ı düzenli olarak yapılacak, iş makineleri ile çal ışan personele İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü'nde belirtilen her türlü koruyucu teçhizat sağlanacaktır. 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli ği” Ek VII’de belirtildi ği üzere Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri, tesis alanı kategorisi de göz önüne alındığında; Lgündüz= 65 dBA, ve Lgece ise 55 dBA’dir.


58



Kaynaktan yaklaşık 50 metre mesafede gürültü düzeyi 55 dBA’nın altına inmektedir. Tesise en yakın yerleşim yeri nehir yata ğı boyunca uzanan ve kesintisiz devam eden çeşitli köyler ve onlar ın mahalleleridir. Tesisin tüm yap ılar ının en yakın yerleşim yeri yaklaşık 80 metre olup buradaki gürültü düzeyi yönetmelik sınır değerlerinin altındadır. Proje alanında iş kazası, su taşkını, deprem, yangın, vb. gibi herhangi bir acil durumun meydana gelmesi halinde olayı ilk fark eden kişi tesis içindeki alarmla di ğer birimleri uyaracaktır. Acil Müdahale Ekibi taraf ından öncelikle ilgili kurumlara (hastane, itfaiye, polis vb.) haber verilecek ve yardım ekiplerinin olay yerine gelmesi sa ğlanacaktır. Tesiste görevlendirilen ekipler taraf ından riski engellemek için tesis içerisinde bulunan elektrik tesisat sistemleri devre d ışı bırakılacaktır. Elektriksel nedenli yang ınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynaklar ı derhal izole edilecektir. Projenin tüm aşamalar ında insan sağlığına yönelik muhtemel tüm risklerin önlenmesi amacıyla yönetmeliklerce belirlenmiş tüm sağlık ve güvenlik kurallar ına uyulacak; faaliyetin her aşamasında, 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”nde yer alan yükümlülük ve tedbirler uygulanacaktır.


59



2872 Sayılı Çevre Kanunu ve İlgili Yönetmelikler; o

2872 Çevre Kanunu (11/8/1983 tarih ve 18132 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir). (26/4/2006 tarihinde yapılan değişiklikler işlenmiştir).

o

4857 Sayılı Is Kanunu ve İlgili Yönetmelikleri

o

5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Katı Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği (14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

İsçi Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği (09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Çevresel Etki De ğerlendirmesi Yönetmeliği (17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği (23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Yağlar ın Kontrolü Yönetmeliği (30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve İsçi Güvenliği Hakkında Yönetmelik (15.05.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeli ği (31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir ve 13.02.2008 tarih 26786.sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değişiklikleri içerir.) Tehlikeli Atıklar ın Kontrolü Yönetmeliği (14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Toprak Kirlili ğinin Kontrolü Yönetmeliği (31.05.2005 tarih ve 28831 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli ği (07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Ambalaj Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği (24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklar ının Kontrolü Yönetmeliği (18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Sulak Alanlar ın Korunması Yönetmeliği ( 17.05.2008 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

Proje kapsamında, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkar ılan tüm mevzuat hükümlerine uyulacaktır.


60

NOTLAR VE KAYNAKLAR

NOTLAR ve KAYNAKLAR www.deprem.gov.tr www.mta.gov.tr http://gis2.cevreorman.gov.tr/mp/ - Doğa Koruma ve Milli Parklar- Co ğrafi Verileri. http://wwweski.tubitak.gov.tr/- TUBİVES Veri Taban ı. http://www.iucnredlist.org/- IUCN Veri Tabanı (2008-2009). Akalın, Ş., 1952, Büyük Bitkiler Kılavuzu, Ankara. Baran, İ. 2005, Türkiye Amfibileri ve Sürüngenleri. Sürüng enleri. Tübitak Popüler Bilim Kitaplar ı, Ankara. Baran, İ., Atatür, M.K. 1998, Türkiye Herpetofaunası (Kurbağa ve Sürüngenler). T.C. Çevre Bakanlığı Yayını. Ankara. Baytop, T., 1997, Türkçe Bitki Adlar ı Sözlüğü, Ankara. Bekişoğlu, Ş., Şafak, N., Aksu, S., Altındağ, N., 1987, Balık Geçitleri, Ankara. BERN, 1984, Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlar ını Koruma Sözleşmesi. Davis, P.H., 1965-1988, Flora of Turkey And The East Aegean Islands, Vol.1-10, Edinburg. Demirsoy, 1997, Türkiye Amfibileri (Monografi), METEKSAN Yay ınlar ı, Ankara. Demirsoy, 1998, Türkiye Memelileri (Monografi), METEKSAN Yay ınlar ı, Ankara. Demirsoy, 2001, Türkiye Kuşlar ı (Monografi), METEKSAN Yayınlar ı, Ankara. Demirsoy, 2006, Türkiye Sürüngenleri (Monografi), (Monog rafi), METEKSAN Yayınlar ı, Ankara. DPT ve TÜBİTAK, 1996, Türkiye Omurgalılar Tür Listesi. Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Ad ıgüzel, N., 2000, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayın , Ankara. Ketenoğlu, O., Kurt L., Yiğit N., Çolak E. ve ark., 2002, Çevresel Etki Değerlendirme – ÇED,Ankara. Kiziroğlu, İ., 1993, The Birds of Türkiye. (Species List in Red Data Book). TTKD. Sar ıbaş, M., 2006, Bitki Adlar ı Sözlüğü Ağaçlar-Otlar-Çalılar, Ankara. Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G. 2000, Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Svensson, L. Et all. ‘Collins Bird Guide’. Trabzon Valiliği İl Çevre Ve orman Müdürlüğü Trabzon 2006 Yılı İl Çevre Durum Raporu.2006 Cinali Regülatörü ve HES Projesi Fizibilite Raporu, Yarar, M., Magnın, G., 2004, ‘Türkiye’nin Önemli Kuş Alanlar ı Kitabı’. Yiğit, N., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, A.,2006, Rodents of Türkiye ‘Türkiye Kemiricileri’. Yiğit, N., Saygılı F., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, 2008, ‘Ornitoloji’ Kuş Bilimi.


63

EKLER

EK 1. 1/25 000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA ÜZERİNE İŞARETLENMİŞ GENEL YERLEŞİM PLANI

EK 2. BÖLGENİN JEOLOJİSİ VE JEOLOJİK HARİTASI

GENEL JEOLOJI Proje alanı Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Doğu Pontidler içinde yer almaktadır. Proje alanını içine alan Değirmendere bölgesi ve yakın çevresinde Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı kaya birimleri yüzeylenir. Etkinli ğini Liyas'tan başlayarak Eosen sonlar ına kadar aralıklı olarak sürdüren magmatizma ile volkanik etkinliğin durakladığı veya hızının azaldığı dönemlerde egemen olan tortullaşma sonucunda bölgede volkanik, volkano-tortul ve intrüzif kayaçlar yayg ın hale gelmiştir. Magmatik kayaçlar ın egemen olduğu kuzey zonda kaya birimleri en altta Liyas yaşlı bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile killi kireçta şı, kumtaşı ve marndan oluşan kaya türleri ile başlar. MTA taraf ından yapılan bölgesel incelemelerde Hamurkesen formasyonu olarak adlandır ılan birimin üzerinde Üst Jura - Alt Kretase ya şlı ve kireçtaşı kaya türünün oluşturduğu Berdiga formasyonu yer alır. Bölgede Kretase dönemindeki iki evreli ve farkl ı özellikteki volkanizma etkinliğinin sonucunda bazik ve asidik olarak iki ayr ı volkano-tortul istif gelişmiştir. Bu istiflerden bölgesel çalışmalarda Çatak formasyonu ile Çağlayan formasyonu olarak adlandır ılan Üst Kretase yaşlı bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile kumta şı, silttaşı, çamurtaşı, marn, kiltaşından oluşan volkano-tortul istif bazik özellikli; Kızılkaya formasyonu ile Çayırbağ formasyonu olarak adlandır ılan Üst Kretase yaslı riyolit, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden oluşan volkano-tortul istif asidik özelliktedir. Bölgesel çalışmalarda Kaçkar granitoyidi I olarak adlandır ılan granitoyid sokulum Üst Jura-Alt Kretase döneminde oluşan hemen hemen tüm kayaçlar ı keser.

Stratigrafi Paleozoyik-Kuvaterner zaman aralığında gelişmiş kaya birimlerinin yüzeylendiği inceleme alanında, Liyas'tan başlayarak Eosen sonlar ına kadar periyotlar halinde gelişimini sürdüren magmatizmanın ürünlerini içeren volkano-tortul, volkanik ve intrüzif kayaçlar yaygındır. Magmatik faaliyetlerin durakladığı dönemlerde ise tortul istifler birikmiştir. Doğu Pontidlerin bu kesiminde Kuzey zon ve Güney zon olmak üzere farkl ı litostratigrafik özellikler gösteren istifler izlenir. Kuzey zonda alttan üste do ğru Paleozoyik yaşlı gnays, mikaşist, kloritşist vb. kayaçlardan olu şan metamorfikler (adlanmamış), Liyas yaşlı bazalt, andezit, konglomera, kumtaşı ve marn vb. kaya türlerinden oluşan Hamurkesen formasyonu, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşlar ından oluşan Berdiga formasyonu, Üst Kretase yaşlı bazalt, andezit, piroklastik, kumtaşı vb. kaya türlerinden oluşan Çatak formasyonu, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden olu şan Kızılkaya formasyonu, Kaçkar granitoyidi-I, bazalt, andezit, piroklastik, çamurta şı, kumtaşı, marn vb. kaya türlerinden oluşan Çağlayan formasyonu izlenir. Kuvaterner yaşlı oluşuklar bölgenin en genç birimleridir. Trobzon ilinin genelleştirilmiş stratigrafik kolon kesiti şekil1’ de, proje alanı ve çevresini gösterir 1/500.000 ölçekli jeoloji haritası şekil 2’ de verilmi ştir.

Hamurkesen Formasyonu İnceleme alanında en alt seviyede ve her iki zonda da gözlenen volkano-tortul istif, Ağar (1977) taraf ından Hamurkesen formasyonu olarak adlandır ılmıştır. GümüşhaneYağlıdere, Maçka-Hamsikoy, Maçka-Meryemana ve Dumanl ı Köyü (Santa) dolaylar ında yüzeylenen formasyonun genel uzanımı KD-GB doğrultuludur. Kalınlığı 500 m’nin üzerindedir. Hamurkesen formasyonu genellikle mor, yeşilimsi gri renkli bazalt, andezit, dasit, lav ve piroklastlar ından oluşur. Birim içinde yer yer killi kireçta şı, şeyl ve kumtaşı ara tabakalar ı bulunur. İntergranüler, mikrolitik, porfirik dokulu bazalt lavlar ı bol olivinlidir. Bazaltlarda albitleşme, serisitleşme ve kloritle şme yaygın olup seyrek olarak yastık yapılar ı görülür. MTA taraf ından yapılan çalışmalarda Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşlar ı (Berdiga formasyonu) taraf ından uyumlu olarak üstlenen formasyonun stratigrafik konumu ve bölgesel korelasyon sonuçlar ına dayanılarak Liyas yaşında olduğu kabul edilmiştir.

Berdiga Formasyonu İnceleme alanındaki volkanik, volkano-tortul istifler arasında yer alan neritik karbonatlar, Pelin (1977) taraf ından Berdiga Dağlar ı’nda (Alucra güneyi) Berdiga formasyonu olarak tanımlanmıştır Berdiga formasyon Gümüşhane-Yağlıdere, MaçkaHamsikoy, Maçka-Meryemana, Arsin-Çatak (Sincanmesahor) ve Dumanl ı köyü (Santa) dolaylar ında Hamurkesen formasyonu üzerinde yüzeylenir Kalınlığı 100-200 m arasında değişir. Birim her iki zonda da izlenir Genellikle gri renkli, orta tabakalanmalı, killi kireçta şı, çörtlü kireçta şı ve kumlu kireçtaşından oluşan Berdiga formasyonu kuzey zonda daha masif yapılı, Güney zonda plaketsi görünümlü ve pelajik karakterlidir. Doğu Pontidlerin Güney zonunda fliş, fasiyesinden oluşan Üst Kretase yaşlı Mescitli formasyonuna gecen kireçta şlar ı, Kuzey zonda yine Üst Kretase yaşlı volkanotortul bir istif (Çatak formasyonu) taraf ından uyumlu olarak örtülür. MTA taraf ından yapılan çalışmalarda Berdiga formasyonuna Senomaniyen yaşı verilmiştir.

Üst Jura-

Çatak Formasyonu Neritik kireçta şlar ı (Berdiga formasyonu) üzerine uyumlu olarak gelen bazik karakterli volkano-tortul istif Maçka güneyindeki Çatak Köyü civar ında tipik olarak gözlendiğinden Güven (1993) taraf ından Çatak formasyonu olarak adlandır ılmıştır. Birim başlıca bazalt, andezit lav ve piroklastlar ı ile kumtaşı, silttaşı. marn, şeyl ve kırmızı-bordo renkli killi kireçta şı tabaka veya seviyelerinin ardalanmasından oluşur. Birimin lav, tüf ve bre şlerden oluşan volkanik seviyeleri koyu gri yer yer siyah, ayr ıştığında

kahve renklidir. Lavlar genel olarak kır ıklı, çatlaklı ve boşluklu olup etkin şekilde ayr ışmış ve kloritleşmiştir. Breş ve aglomeralar içinde tortul kaya çak ıl ve bloklar ı bulunabilir. Kur şuni gri renkli kumtaşı, marn ve şeyller düzenli ince tabakalanmalıdır. Bazı kesimlerde kırmızı-bordo renkli mikritler ve rekristalize kireçta şlar ı yaygındır. Asidik karakterli lavlardan olu şan Kızılkaya formasyonu ile uyumlu olarak örtülen Çatak formasyonu tektonik hareketliliğe bağlı olarak parçalanan ve aktivite kazanan karbonat platformu üzerinde çökelmiştir. MTA taraf ından yapılan çalışmalarda Koniasiyen-Santoniyen yaşlar ı verilmiştir.

Berdiga

formasyonuna

Türoniyen-

Kızılkaya Formasyonu Çatak formasyonunu üstleyen asidik karakterli lav ve piroklastlar Giiven (1993) taraf ından Kızılkaya formasyonu olarak adlandır ılmıştır. Birim kuzey zonda yer alır. Maçka ilçe merkezinin kuzeydo ğusunda Yomra-Kayabaşı ve Arsin-Harmanl ı Köyleri güneyinde yüzeylenen birim 150-200 m kalınlığındadır. Kızılkaya formasyonu, çoğunlukla riyodasitik-dasitik lav ve piroklastlardan olu şur. Çatak formasyonu üzerine uyumlu olarak gelen lavlar, genellikle sar ımsı ayr ışmalı gri renkleri ve prizmatik kolon yap ılan ile dikkati çekerler. Yersel çok iri kuvarsl ı, porfiritik dokulu ve akma (flüidal) yapılıdırlar. Yer yer düzgün tabakalanma gösteren tüf, aglomera ve breş seviyeleri formasyonun üst horizonlar ı içinde daha yaygındır. Yersel alterasyon zonlar ı kapsayan Kızılkaya formasyonu inceleme alanı ve tüm Doğu Karadeniz Bölgesi metalojenik provensi içinde yayg ın olarak bulunan volkanojen polimetalik masif sülfid yataklar ının oluşumunda rol oynayan önemli bir formasyondur. MTA taraf ından yapılan çalışmalarda Çatak formasyonu taraf ından uyumlu olarak örtülen dasitik lavlar ın Santoniyen yaşında olduğu kabul edilmiştir.

Çağlayan Formasyonu Asidik volkanitleri üstleyen ikinci evreli bazik karakterli volkanit, volkanoklastik ve çökel kaya ardalanmasının oluşturduğu volkano-tortul istif Güven (1993) taraf ından Çağlayan formasyonu olarak adlandır ılmıştır. Çağlayan Köyü civar ında tipik yüzeylemeleri bulunan formasyon, Maçka kuzeyinde Değirmendere vadisi boyunca, Arsin-Yomra güneyinde Kayabaşı ve Harmanlı Köyleri çevresinde ve Dağbaşı güneyinde yaygın olarak izlenir. Birimin kalınlığı 800 m kadardır. Formasyonun egemen kaya türünü oluşturan bazalt, andezit lav ve piroklastlar ının arasında kumtaşı, marn ve kırmızı-bordo renkli killi kireçta şı ara seviyeleri bulunur. Genellikle koyu renkli olan lavlar yersel sert, k ır ıklı ve çatlaklıdır. Boşluklar ikinci kalsit veya kloritle doldurulmuştur. Mikroskop altında porfirik dokulu olan lavlarda zonlu yapı gösteren plajiyoklas fenokristalleri ile plajiyoklas mikrolitleri, çok bol klorit ve opak minerallerin (FeO) oluşturduğu bir hamur dikkati çeker. Kloritle şme ve epidotlaşmamn yaygın olduğu lavlarda yer yer iyi geli şmiş yastık yapılar ı görülür. İyi tabakalanmalı tüf ve

breşler içinde lav parçalan yanında kırmızı kireçtaşı ve killi kireçta şlar ının parçalar ı da izlenir. Kumtaşlar ı çoğunlukla volkanik elemanlıdır. Formasyon aralı volkanizmanın etkin olduğu derin bir ortamda çökelmiştir. Çağlayan formasyonu, ikinci evreli riyolit-riyodasit lav ve piroklastlar ından oluşan Çayırbağ formasyonu taraf ından uyumlu olarak üstlenir Bu asidik karakterli lavlar ın bulunmadığı alanlarda ise birbirleri ile yanal geçişli Bakırköy veya Ağıllar formasyonunun çökelleri Çağlayan formasyonunun uyumlu örtüsüdür. MTA taraf ından yapılan çalışmalarda Çaglayan formasyonuna Maastrihtiyen yaşı verilmiştir.

Kampaniyen-

Kaçkar Granitoyidleri Doğu Karadeniz Bölgesinin doğu kesiminde yer alan Kaçkar Da ğlar ı, Do ğu Pontid kuzey zonu içindeki granitoyidlerin en yo ğun olduğu alandır. Bu yörede geniş ölçüde Üst Kretase yaşlı birimlerin ve daha sonraki yenilenmesi ile de Eosen ya şlı birimlerin içine sokulan intrüzif kayalar Güven (1993) taraf ından, intrüzyon yaşına bakılmaksızın Kaçkar granitoyidleri adi ile tanımlanmıştır. Kaçkar granitoyidleri Çoğulu (1970) 'nun Rize granitinin kar şılığıdır. Genellikle gri, yeşilimsi gri, yer yer pembemsi renkte, çok k ır ıklı çatlaklı olan granitoyidler taneli veya porfirik dokuludur. Mineral kompozisyonlar ı ve dokular ına göre, granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvars porfir, kuvarslı diyorit ve diyoritler ayırtlanabilir.

Kuvaterner Yamaç Molozu Temeli oluşturan kayanın ayr ışma ve aşınma ürünlerinin düzensiz bir şekilde yığışımı ile oluşmuştur. Çalışma alanında kalınlığı 1-20 m arasında değişmektedir.

Kuvaterner Alüvyon Havzayı oluşturan temel kayalar ın ayr ışma ve aşınma ürünlerinin akarsu taraf ından taşınıp, depolanması sonucu oluşmuştur. Taneler genellikle volkanik malzemelerden oluşmaktadır. Tane boyu kum boyutundan 3-4 metrelik blok boyutuna kadar değişir, ortalama tane boyu kaba çakıl mertebesindedir.

Magmatizme ve Metamorfizma Trabzon ilini kapsayan alanda Metamorfik kayaçlar bulunmamaktad ır. En yaşlı kayaçlar Jura döneminde oluştuğu için, daha sonra oluşan kayaçlarda da Metamorfizma etkisi görülmemektedir. Ancak granitoitik kayaçlar ın oluşumu sırasında meydana gelen sınırlı kontak metamorfizma olaylar ı yer yer izlenebilmektedir. Mağmatizma olaylar ı daha çok volkanik faaliyetler şeklinde izlenmektedir. Jura, Kretase ve Eosen dönemindeki denizaltı volkanizması şeklinde süren üç ayr ı fazda yoğun volkanik faaliyetler olmu ştur. Kratase ve eosen döneminde oluşan granitoitik intruzifler ise oluşan tüm kayaçlar içine sokulum yapmıştır.

Yapısal Jeoloji İnceleme alanı Pontitlerin doğu kesiminde yer al ır. Pontitlerin bu kesimi litostratigrafik özellikleri birbirinden farkl ı iki zona ayr ılır. Kuzeyde magmatik aktivitenin en yoğun şekilde etkilediği bölge Kuzey Zon, güneyde magmatizma etki alanı dışında kalan tortul havza çökellerinin yüzeylediği bölge ise Güney Zon olarak adlandır ılır. Proje sahası kuzey zon içerisinde yer alır.

Tektonik ve Paleoco ğrafya Trabzon İli, Doğu Pontid Tektonik Ünitesinin (KETİN-1966) kuzeydoğusunda yer alır. Bu tektonik ünite; batıda Kızılırmak vadisinden, doğuda Gürcistan sınır ına kadar yaklaşık 500km. uzunluğunda ve kuzeyde Karadeniz kıyısından, güneyde Kuzey Anadolu Fayına kadar yaklaşık 50-75km. genişliğinde metallojenik bir kuşak oluşturur. Geniş anlamda ise; Alpin dağ oluşuma bağlı olarak Jura-Pliyosen zaman aralığında gelişmiş adayayı dizisinin bir parças ıdır. Trabzon İlinin de içinde yer ald ığı “Pontidler” erken Alpin dönemine ait Austrik, orta Alpin dönemine ait Anadolu ve geç Alpin dönemine ait Attik tektonik fazlar ının etkisinde kalmıştır. Özellikle yöreyi etkileyen Attik faz ından sonra birimler kıvr ımlanarak su yüzeyine çıkmış ve a şınmaya uğramışlardır. Bu dönem sonucunda Kumtaşı - Kiltaşı - Konglomera, bazaltik aglomera çakıllı tortul seviyeler özellikle sahil kesimlerde (Akçaabat-Yomra) oluşmuştur. Bu dönem ve sonrasında yine karadaki yükselme hareketleri devam etmiş ve denizel taraçalar oluşmuştur. Bugün Trabzon güneyinde, Soğuksu mevkiinde en yüksek kotta (250m.) I. Seki seviyesi gelişmiştir. Bundan kuzeye doğru beş ayr ı seki seviyesi daha tespit edilmi ştir. Trabzon şehri genelde sekiler üzerine kurulmuştur. Trabzon ili ve yak ın çevresinde Mesozoik ve Senozoik dönemine ait toleyitik ve kalk-alkalen kayaçlar izlenir. Mesozoik dönemi Liyas ya şlı volkanitler ile başlar ve Üst Jura-Alt Kretase yaşlı sığ platform karbonatlar ıyla devam eder. Üst Kretase dönemi yo ğun bir volkanik aktivitenin görüldüğü dönemdir. Bu aktivite asit ve bazik nitelikli periyotlarla gelişimini sürdürmüştür. Üst Kretase sonlar ına doğru volkanik aktivite genellikle sona erer. Bu safha da genellikle Paleosen sonlar ına kadar kesintisiz devam eden türbiditik çökeller devam eder. Liyas'ta başlayarak Üst Kretase sonlar ına kadar periyotlar halinde gelişimine sürdüren volkanik faaliyet deniz altı volkanizması şeklinde olup, çökel ara katkılarla birlikte istiflenme gösterirler. Lavlarda genellikle yastık lav yapılar ı oluşmuştur. Paleosen sonlar ında orojenik faaliyetlerle birlikte büyük ölçüde granitoyid yerleşimi gelişmiştir (Kaçkar Granitoyidi -I). Eosen döneminde ise yeniden hareketlenen volkanizma etkin bir şekilde devam eder. Deniz altı ortamında yayılma nedeniyle Volkano-Tortul yapıda bir istif gelişmiştir. Granitoyid yerleşimleri Eosen döneminde de devam etmiştir (Kaçkar Granitoyidi-II).

Yapı Yerlerinin Jeolojisi

Su Alma Yapısı Yerinin Jeolojisi Su alma yapısının yapılacağı yerde ana kaya Çatak Formasyonu(Kç)’dur. Ana kaya üzerinde Yamaç molozu (Qym) ve Alüvyon(Qal) bulunmaktad ır. Zeminin mühendislik özellikleri proje ve uygulama a şamasında yapılacak jeoteknik çalışmalarla belirlenecektir. Yapı zeminin mühendislik özelliklerine bağlı olarak projelendirilecektir. Yapılan arazi gözlemlerine göre yapı yerinde stabilite sorunu beklenmemektedir. Geçirimlik sorunu olup, olmadığı yapılacak çalışmalar sonucunda belli olacaktır.

İletim Hattı Güzergâhı Jeolojisi:

Proje kapsamında 1470 metre uzunluğunda iletim tüneli bulunmaktadır. İletim tüneli Çatak Formasyonu (Kç) içerisinden geçecektir. Kaz ı sırasında problem olan bölgelerde uygun desteklenme sistemleri seçilerek problemler aşılacaktır.

İletim hattının 2410m’si kanaldan oluşmaktadır. Kanal güzergahının tamamı Çatak Formasyonu (Kç) üzerindedir. Yüzeysel gözlemlere göre iletim hattında stabilite yönünden sorun beklenmemektedir. Yükleme Havuzu Yerinin Jeolojisi: Yükleme havuzu Çatak formasyonu üzerinde yer alır. Yüzeysel gözlemlere göre Yükleme Havuzu Yerinde stabilite yönünden sorun beklenmemektedir.

Cebri Boru Yerinin Jeolojisi: Cebri borunun geçeceği zemin Çatak formasyonu üzerindedir. Taşıma ayaklar ının ayr ışma zonunun altındaki sağlam kayaya oturtulması gerekmektedir. Proje uygulama aşamasında ayr ışma zonunun kalınlığının jeofizik yöntemlerle belirlenerek uygun kazı derinliklerinin çıkar ılması gerekmektedir. Cebri boru güzergahında stabilite yönünden sorun beklenmemektedir.

Şekil1. Trabzon İlinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kolon Kesiti

PRPJE ALANI

Şekil2. Proje alanı ve çevresini gösteriri 1/500.000 ölçekli jeoloji haritas ı

Hidrojeoloji Yeraltı Suyu: Trabzon ili dahilinde yer alan Jeolojik birimler akifer özelli ği göstermezler. Bunun yanında derelerin mansab bölümlerindeki aluvyonlar içerisinde akifer özelli ği görülmektedir. Trabzon İlinde yeraltı suyu hemen hemen bütün önemli akarsular ın mansap kesimindeki alüvyon sahalarda meydana gelmektedir. İlin yer alt ı suyu toplam emniyetli rezervi 130 hm3/yıl’dır. İlde yeraltı suyu temin edilen bazı önemli akarsular ın akiferlerinde D.S.İ.’ce yapılan çalışma sonuçlar ı şu şekildedir.

Fol Deresi Akiferi: Trabzon ili Vakf ıkebir ilçesinin içinden denize dökülen Fol deresinin mansap bölümünde oluşmuş olan silt, kil, kum, çakıl ve küçük blok karmaşığından oluşan alüvyon yeraltı suyu işletmesine elverişli akifer özelliğindedir. İller Bankası taraf ından akifer alanda açılan 6 adet su sondaj kuyusunda kuyu verimleri; 15.0045.00 l/s arasındadır. Çar şıbaşı Deresi Akiferi :Çar şıbaşı ilçesinin doğusundan denize dökülen Çar şıbaşı deresinin mansap bölümünde silt, kil, kum, çakıl, küçük blok karma şığından oluşmuş alan alüvyon, yeraltı suyu işletmesine uygun akifer özelliğindedir. İller Bankası taraf ından açılan 5 adet su sondaj kuyusunda kuyu verimleri; 4.00-7.00 l/s olarak ölçülmüştür. Söğütlü Deresi Akiferi: Akçaabat ilçesinin doğusundan denize dökülen Söğütlü deresinin mansap bölümünde oluşmuş olan silt, kil, kum, çakıl ve küçük blok karmaşığından oluşan alüvyon yeraltı suyu işletmesine elverişli akifer özelli ğindedir. İller bankası taraf ından açılan 16 adet su sondaj kuyularda, kuyu verimleri; 10.00- 40.00 l/s arasındadır. Değirmendere Çayı Akiferi: Trabzon şehrinin doğusundan denize dökülen Değirmendere çayının mansap bölümünde oluşmuş siltli killi, kumlu, çak ıllı, küçük bloklu alüvyon yeraltı suyu işletmesine elverişli akifer özelli ğindedir. Değirmen dere çayının mansap akiferinde açılan su sondaj kuyular ından ortalama 400 l/s yeraltı suyu üretilerek Trabzon şehrinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı uzun yıllar kar şılanabilmiştir. Ancak yanlış kullanımlar nedeniyle akifer eski özelli ğini günümüzde kaybetmiştir. Yomra Deresi Akiferi: Yomra kasabasının içinden denize dökülen Yomra deresinin mansap bölümünde oluşmuş olan kil, silt, kum, çak ıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Su sondaj kuyusu çalışmalar ına göre kuyu verimleri; 9 – 11 l/s arasındadır. Yanbolu Çayı Akiferi: Arsin ilçesinin 1 km do ğusundan denize dökülen Yanbolu çayının mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çak ıl, blok karma şığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. İller bankası taraf ından açılan 8 adet su sondaj kuyular ında kuyu verimleri; 29 – 34 l/s arasındadır.

Karadere Çayı Akiferi: Araklı kasabasının doğusundan denize dökülen Karadere çayının mansap bölümünde oluşmuş olan kil, silt, kum, çak ıl, blok karma şığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Araklı kasabasının su ihtiyacını kar şılanmak için, İller bankası taraf ından açılan 6 adet su sondaj kuyusunda kuyu verimler; verimler; 15 – 51 l/s arasındadır. Manahoz Çayı Akiferi: Sürmene ilçesinin içinden denize dökülen Manahoz çayının mansabında oluşmuş olan kil, silt, kum, çak ıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Sürmene kasabasının su ihtiyacının kar şılamak için İller bankası taraf ından açılan 4 adet su sondaj kuyusunda, kuyu verimleri; 12.00 –18.00 l/s arasındadır. Solaklı Çayı Akiferi: Of ilçesinin batısından denize dökülen Solaklı çayının mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çak ıl, blok karma şığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Of kasabasının su ihtiyacını kar şılamak için İller bankası taraf ın dan açılan 4 adet 41 – 44 m derinliğindeki su sondaj kuyular ında kuyu verimleri; 45 – 50 l/s arasındadır. Baltacı Deresi Akiferi : Of ilçesi Kıyıcık beldesinin doğusundan denize dökülen Baltacı deresinin mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çak ıl, blok karmaşığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Kıyıcık beldesinin su ihtiyac ını kar şılamak için İller bankası taraf ından açılan su sondaj kuyular ında, kuyu verimleri; 22 – 26 l/s kadardır.

İyidere Çayı Akiferi : İyidere kasabasının batısından denize dökülen İyidere çayının mansap bölümünde oluşan kil, silt, kum, çak ıl, blok karma şığından oluşan alüvyon akifer özelliğindedir. Akifer alanda DSİ ve İler Bankası taraf ından açılan su sondaj kuyular ında kuyu verimleri; 33 – 45 l/s kadardır. Akarsular: Trabzon İli ve çevresi su kaynaklar ı bakımından oldukça zengindir. Trabzon ilinde debiler çok yüksek olmamakla birlikte, çok say ıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular vardır. Çok sayıdaki kaynaklar ve her mevsim görülen yağışlar bu dereleri beslemektedir. Trabzon ilinin akarsular ı doğudan batıya doğru aşağıda sıralanmıştır;

İyidere, Baltacı Deresi, Solaklı Deresi, İvyon, Kemerli, Sargana, Kestil ve Civa Dereleri, Sürmene (Manahoz) Deresi, Koha Deresi, Karadere, Yanbolu Deresi, Bodemiş, Falkoz, Arsin, Varvara, Kalafa ve Şana Dereleri, Değirmendere, Kuzgun (Tabakhane) ve Zağnos Dereleri (kentin içinde üstü kapalı kanallardan geçerler ve evsel atıklar ı da taşırlar), Kisarna ve Hacıbeşir Dereleri, Yıldızlı Deresi, Söğütlü Deresi, Üstürkiya, Haldanoz, İspandan, Akçakale, Vartan, İskefiye, Glida ve Kirazl ık Dereleri, Fol Deresi, Çamlık ve Akhisar Deresi. Trabzon ilinin başlıca akarsular ı; Değirmendere, Karadere, Solaklı Deresi ve Baltacı Deresi’dir. Yerüstü suyunu oluşturan bu akarsular ve diğer küçük akarsular ın il çıkışı toplam ortalama akımlar ı 3 486 hm³/yıl’dır.

Yüzüncü Yıl Regülatörü ve HES projesine esas te şkil eden su kayna ğı Kalyan Deresi’ dir. Denize ku ş uçuşu 40 km mesafede 2600 m yüksekli ğe kadar ulaşan dağlık bölgeden doğan çok sayıdaki derenin birleşimi ile oluşur. Kalyan Dere kuzey-batı doğrultusunda aktıktan sonra, Değirmen Dere ile birleşir ve Karadeniz’ e ula şır. Göller ve Göletler: Trabzon İlinde gölet ve rezervuar mevcut değildir. Doğal ve suni olarak oluşan göller ise; Uzungöl Çaykara İlçesi Uzungöl Bucağında; Buzlu Göl, Karagöl, Sar ıgöl, Aygır Gölü Balık ve Birömer Gölleri ise Çaykara İlçesi Demirkapı Köyü Kırklar Dağı kuzey eteklerinde bulunmaktadır. Sular ı temiz olup görsel amaçlı kullanılmaktadır.

a)Çakırgöl: Çakırgöl dağının kuzey eteklerindeki mescit yaylas ı üzerinde bulunmakta ve denizden 2533 m. yükseklikte yer almaktadır. Yanbolu deresi bu gölden beslenmektedir. b)Uzungöl: Haldizen dağlar ının kuzey eteklerinden çıkan bu göl Haldizen deresi üzerindedir. Denizden 1250 m. yüksekte olan bu göl yamaçlardan kayan kütlerlerin vadiyi kapatması sonucu oluşmuş bir kayaç gölüdür. Of’tan denize ulaşan Solaklı deresi bu gölden beslenmektedir. c)Sera Gölü: Trabzon’un batısındaki sera deresi üzerindedir. Bu göl de dağ yamacının kayması ile oluşmuş bir kayaç gölüdür. Sera deresi bu gölden beslenmektedir. d) Karagöl, Balık Gölü, Sar ıgöl, Buzlu Göl, Birömer Gölü, Aygır Gölü ve Kazıklı Gölleri: Bu göllerin dışında Trabzon’un yüksek kesimlerinde buzul gölleri bulunmaktadır. Kar sular ı ile beslenen bu göller genellikle dairesel veya oval şekilli olup 50-250 m. çaplıdır. Bu göllerden yörede 20 adet bulunmaktadır. Deniz: Karadeniz, Karadeniz, Avrupa ve Asya k ıtalar ının birbirine yaklaştığı bölgede 400 550 ve 460 320 kuzey enlemleriyle, 270 270 ve 410 420 doğu boylamlar ı arasında yer alır Dünyanın en büyük kapalı iç denizidir. Karadenizin yüzey alanı 423.000 km2’ dir. maksimum ve ortalama derinlikleri sırasıyla, 2200 ve 1240 m2 dir (3,4) Kuzey-Batı Karadeniz hariç sığ bölgeler dardır. Derinliği 200 m’yi geçmeyen bölgeler toplam alan ın %27’sini oluşturur ve daha çok kuzeybatı Karadeniz de bulunur. Karadeniz’in hacmi 537.000 m3’ tür. Doğu-batı yönünde en uç noktalar arasındaki 1149 km ve kuzey-güney yönünde maksimum genişliği 611 km’dir. Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale boğazlar ı vasıtasıyla Akdeniz’e Kerch Bo ğazı yoluyla da Azak Denizine bağlantılıdır. Su dengesinin unsurlar ın, nehirler yağmurlar ve

boğazlar vasıtasıyla giren su ile, buharla şma ve yine boğazlar vasıtasıyla çıkan suyun toplamı oluşur. Nehirler yoluyla yıllık tatlı su girişi 400 km3 ‘’tür. Bunun en önemli kısmını Tuna Nehri oluşturmaktadır. Tuna’dan boşalan suyun hacmi 203km3 civar ındadır. Ayr ıca Dinyester ve Bug nehirlerinden 54.7 km3’lük bir su boşalımı olur. Anadolu kıyılar ından Karadeniz’e en fazla su boşalımı, Sakarya, Kızılırmak ve Yeşilırmak’tan olup, her biri yaklaşık olarak yıllık6 km3’lük hacme sahiptir. Karadeniz’ de yağışlar batıdan doğuya doğru artar. Yar ı kurak bir iklimde bulunan Karadeniz’ de buharlaşma yağış miktar ından fazladır. Kuzeye doğru rutubetli bölgedeki hareketlerden kaynaklanan akım ve tatlı su iç akımına sonuç olarak yüzey deniz sular ının seyrelmesine sebep olur . Yoğunluğun sebep olduğu su akımlar ından meydana gelen giriş çıkış ise şöyledir. Düşük tuzluluktaki Azak denizi sular ı (%o10) üstten Karadeniz’e daha tuzlu Karadeniz sular ı (%o17-18) ise alt akıntı olarak Kerch boğazı yoluyla Azak denizine girer. Diğer taraftan, yüksek tuzluluğa sahip Akdeniz sular ı dip akıntısı olarak İstanbul boğazından Karadeniz’e girer (200 km3/yıl) Karadeniz sular ı da yüzey akıntısı olarak Marmara’ya girer (348 km3\yıl Marmara’dan gelen tuzlu sulya, Karadeniz’in 200 m’ nin üzerindeki üst tabakası içinde tuzluluk tabakalaşmasına neden olur. Karadeniz’de yüzey akıntılar ı nehirlerden Kerch boğazından daha sonra koriolis kuvvetiyle sağa do ğru saptır ılır. Azak denizinden gelen su ile genelleştirilir. Ak ıntılar ın yön ve hızı rüzgar ve sahillerin etkisi altındadır. Karadeniz’in en batı kesimi, diğer kesimlere göre karakteristik olarak daha düşük yüzey tuzluluğuna sahiptir. Karadeniz’in kuzey batı kesiminde tuzluluk daha düşük olup, %o 13-15 oranındadır. İstanbul Boğazı ve Anadolu kıyılar ında tuzluluk %o 17.25-17.50 civar ındadır. Bu değerler, Anadolu’nun kuzey kıyılar ı boyunca, Karadeniz’e birçok nehrin su boşaltmasıyla uyumlu bir de ğişim arz eder. Karadeniz’in merkez kısmında tuzluluk %o 18.5’e kadar çıkar. Havzanın doğu bölümünün merkezinde ise tuzluluk daha düşüktür. Tuzluluk ve sıcaklıktaki yıllık değişimler, genelde 150 m’ye kadar olan üst tabakada görülür. Yüzey ve dip sular ı arasındaki tuzluluk farkı %o 4-5’e kadar çıkar. Karadeniz havzasında derinlik arttıkça oksijen azalmakta, buna kar şılık hidrojen sülfür (H2S) gazı miktar ı artarak, litrede 7 cm3’e kadar çıkmaktadır. O2 kalitesi hızla düşer ve bunun altında tamamen kaybolur. Karadeniz’de sıcaklık dağılımının temel özelliği derinliğe bağlı olarak hızlı düşmesidir. Ortalama sıcaklık; verimli olan ve yüzey tabakasında 15.4. 0C’den 50- 75m. arasında bulunan termoklin tabakasının ortasında 7.0 oC’ye düşer. 50 ve 200 m derinlikler arasındaki tuzluluğun değişimi daha derin sulardaki sıcaklık birikmesini önler. Ortadaki soğuk tabakada (termoklin) sıcaklık değişimi, genellikle 64 ile 70 oC arasındadır. Karadeniz’in doğudaki orta bölümlerinde, yaz sezonunun sonunda sıcaklık 7.5-8.0C arasında 500 m’de 8.6-8.0 oC ve 2000m’nin altında 9.0-9.1 oC’dir. Sıcaklığın 750-1500m’ler arasındaki derinliklerde homojen olmasının nedeni, derin sular ın yüksekorandaki dinamik etkisinin bir sonucu olarak açıklanabilir.

Karadeniz’in dip sular ındaki anaerobik bakteriler, sülfatlar hidrojen sülfüre indirger ve bikarbonat üretirler. Sülfatın (SO4-2) oranı okyanustan daha az, buna nazaran bikarbonat (HCO-3) içeriği daima yüksektir. Klorun oranı, nehir sular ının önemli oranda girmesi karbonat, içeriğinin zengin olması ve dip sular ının kar ışmasından dolayı okyanuslardan daha azdır. Karadeniz’in dip sular ının diğer bir özelliği yüksek miktarda HS- içermesidir. Bakteri faaliyeti sonucu, sülfatlar ın indirgenerek HS-, HCO3, CO2 ve H2S’in oluşması durumunda derin sularda bu miktar hemen hemen 0.01 g/kg civar ındadır. Diğer Okyanus ve denizlerle kar şılaştır ıldığında Karadeniz suyu, yüksek bir alkaliniteye sahiptir. Bu de ğer yüzeyde 3.33 mg/l., 100m’de 3.29 mg/l, 2000 m’de 4,20 mg/l olup, okyanuslarda 2.42 mg/l, Akdeniz’de 2.76 mg/l, Azak denizinde ise 2.27 mg/l’dir.

Depremsellik ve Doğal Afet Durumu: Proje alanı, Bayındırlık İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’na göre 4. derece deprem kuşağı içerisinde yer almaktadır. Deprem araştırma kayıtlar ına göre ; Trabzon İli’nde 1881-1986 yıllar ı arasında magnitüdü 4,2 - 6,3 arasında değişen 53 adet deprem izlenmiştir. Söz konusu depremlerin %56’sı M<5.0 ,%28 i 5.06.0 depremler oluşturur. Türkiye diri fay haritas ı (MTA,1992)’ na göre inceleme alanında proje yapılar ını etkileyecek diri fay yoktur. Proje sahası Bakanlar kurulunun 18.4.1996 tarih ve 96/8109 sayılı karar ı ile yürürlüğe girmiş bulunan ve T.C Bayındırlık Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü taraf ından yayınlanan deprem bölgeleri haritasına göre 4. dereceden deprem bölgesidir. Etkin Yer İvme Katsayısı (A0) 0,10 g arasındadır. Trabzon İli depremsellik haritası Şekil 3 de verilmi ştir.

PRPJE ALANI

Şekil3. Trabzon İli depremsellik haritas ı

Türkiyede değişik türdeki kitle hareketleri, Do ğu Karadeniz Bölgesi’nde sıkça görülmektedir. Bölgede her yıl çok sayıda kaya düşmesi, toprak, çamur akmalar ı ve heyelan meydana gelmektedir. Bu olaylar sonucu binalar, yollar, tar ım alanlar ı kullanılmaz hale gelmekte daha da önemlisi insanlar ölmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan kayaçlar, özellikle volkanikler yüzeyden itibaren yer yer 30m. derinliğe kadar değişik derecede ayr ışmaya uğramış ve pek çok yerde kile dönüşmüştür. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde değişik orijinli kayaçlarda meydana gelen 42’e yakın değişik türdeki kitle hareketi jeolojik ve jeoteknik aç ıdan incelenmiş ve bu hareketlerin nedenleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kitle hareketlerinin meydana gelmesinde, bölgenin morfolojisi, jeolojisi, iklim karakteristikleri ve bunlara ilave olarak kayaçlar ın ayr ışması, değişik amaçlı kazılar, bitki örtüsünün tahribi, yapay sarsıntılar başlıca nedenleri oluşturmuştur.

İncelenen 42’ye yakın heyelanda, heyelanlar ı meydana getiren nedenler incelendiğinde; suyun %42, kazılar ın %26, ayr ışmanın %26, bitki değişikliğinin %4 ve diğer nedenlerin ise %2 oranında etkili olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar göz önüne alındığında bölgede heyelanlar ın önlenmesinde, gerek heyelan gerekse potansiyel heyelan sahalar ında, yerüstü ve yeraltısuyu drenajı yapmak, bitki örtüsü tahribini önlemek ve kökü derine ulaşan bitkiler yetiştirmek , kazılarda ve yol çalışmalar ında emniyetli şev yüksekliği, şev açısı ilişkisini gerçekleştirmek, topuk kısımlar ında ağırlık yapılar ı inşa etmek gibi yollar ın bir veya bir kaçını birlikte uygulamak en ekonomik ve en etkili çözüm olarak görülmektedir. Trabzonda bilinen ilk sel ve heyelan olayı 5-8 Temmuz 1929 yılında Of,Çaykara ve Sürmene İlçelerinde meydana gelmiş ve 146 kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır. Daha sonraki 1939 ve 1959 yıllar ında da önemli sel ve heyelan olaylar ı yaşanarak yüzlerce kişiyi etkilemiştir. 1959 yılı Mayıs ayında Çaykara’da meydana gelen heyelan Şahinkaya, Ulu Camii ve Kabataş Köylerinin toprak alt ında kalarak yüzlerce dönüm arazinin coğrafik yapısının değişimine neden olmuştur. Aynı yıl meydana gelen selde, Değirmendere’nin denize vardığı alan Kalkınma Köyü ile Sülüklü Mezarlığı arası tamamen sular altında kalmıştır. 23 Haziran 1988’de Maçka’nın Çatak Köyü’nde meydana gelen heyelanda 64 kişi toprak altında kalarak yaşamını yitirmiştir. Trabzon ilinin en büyük gölü olan Sera Gölü’de 20.02.1950’de meydana gelen heyelan sonucu, dere yatağının önünün kapanması sonucu oluşan bir heyelan gölüdür. 2006 yılı içerisinde Akçaabat, Araklı, Çaykara, Dernekpazar ı, Düzköy, Hayrat, Maçka, Of ve Sürmene ilçelerinde heyelanlar meydana gelmiş olup can kaybı meydana gelmemiştir. 19-20 Haziran 1990 günleri çok yoğun yağışlar sonucu meydana gelen sel ve heyelanlar sonucu Trabzon Merkez, Maçka, Akçaabat, Düzköy, Tonya, Çar şıbaşı, Vakf ıkebir, Beşikdüzü ve Şalpazar ı merkez ve bağlı yerleşim birimlerinde 65 ki şi hayatını kaybetmiş, 1005 adet konut ve 82 işyeri yıkılmış veya oturulamayacak hale gelmiştir.

2005 yılında Trabzon İli Çaykara İlçesi Ulucami köyünde meydana gelen sel+heyelan olayında 3 kişi, Hayrat İlçesi Geçitli Köyünde sel afetinden 1 ki şi, Of İlçesi Keler Köyünde sel afetinden 4 kişi hayatını kaybetmiştir. 2006 yılı içerisinde Düzköy, Of ve Sürmene ilçelerinde su baskınlar ı meydana gelmiş olup can kaybı meydana gelmemiştir.

EK 3. SIZDIRMASIZ FOSSEPTİK PLANI

EK 4. MODELLEME SONUÇLARI

EK 5. PROJE ALANI VE ÇEVRESİNİ GÖSTERİR FOTOĞRAFLAR

EK 6. HAVZA BOY KESİTLERİ

EK 6. HAVZA BOY KESİTLERİ

EK 7. REGÜLATÖR PLANI

EK 8. TEK HAT ŞEMASI

PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ

Trabzon HES Projesi

Recommend Documents