Konsep Dasar Penyakit Kanker Paru Menurut Model Pie

KONSEP DASAR PENYAKIT KANKER PARU MENURUT MODEL PIE (CAUSAL PIE) EPIDEMIOLOGI

A. Konse Konsep p Umum Umum Peny Penyak! ak! Kanke" Kanke" Pa"u

#) De$ De$n ns s Peny Penyak ak!! Kanke Kanke"" Pa"u Pa"u Kanke" Kan ke" pa" pa"u u me" me"upa upakan kan a%n a%no"m o"ma&! a&!as as 'a" 'a" se&  se& yan yan  men mena& a&am am p"o p"o&$ &$e"as e"as 'a&am pa"u (Un'e"*oo'+ Pa!o&o+ ,---).

,) E! E!o&o o&o  Peny Penyak ak!! Kanke Kanke"" Pa"u Pa"u Da" %e%e"apa kepus!akaan !e&a '&apo"kan %a*a e!o&o kanke" pa"u sana!  %e"u%unan 'enan me"okok. Te Te"'apa! "'apa! u%unan an!a"a "a!a/"a!a 0um&a "okok  yan yan  ' 'sap sap pe" a" a" 'en 'enan an !n !n ny nyaa ns ns'e 'en n kan kanke" ke" pa" pa"u. u. 1e& 1e&aka akana nan+ n+ 'a" 'a" &apo"an %e%e"apa pene&!an mena!akan %a*a pe"okok pas$ pun akan %e"sko !e"ken !e" kenaa kan kanke" ke" pa" pa"u. u. Dp Dpe"k e"k"ak "akan an ,23 kan kanke" ke" pa" pa"u u 'a" 'a" %uk %ukan an pe" pe"oko okok k a'a a'a&a &a  %e"asa& 'a" pe"okok pas$ (Amn+ ,--4). E$ek "okok %ukan sa0a menak%a!kan kanke" pa"u+ !ap 'apa! 0ua menm%u&kan kanke" pa'a o"an &an sepe"! mu&u!+ &a"n &a" n 'an eso esopa paus us.. Dp Dpe"k e"k"ak "akan an !e"' !e"'apa apa!! me! me!a%o a%o&! &! 'a& 'a&am am asap "ok "okok ok yan yan   %e"s$a! ka"snoen !e"a'ap o"an !u%u. Menu"u! Amn (,--4)+ e!o&o &an 'a" kanke" pa"u yan pe"na '&apo"kan a'a&a 5 a. Yan Yan  %e %e" "u% u%un una an n 'e 'en nan an 6a! ka ka"s "sno noe en n sep sepe"! e"! as as%e %es!o s!os+ s+ "a "a' 'as as o on n pa pa'a 'a  peke"0a !am%an u"anum+ "a'on+ a"sen+ k"omum+ nke&+ po&sk&k '"oka"%on+ 7n& k&o"'a.  %. Gene!k+ 'mana !e"0a' mu!as 'a" %e%e"apa en yan %e"pe"an 'a&am kanke"   pa"u ya!u p"o!o on8oen+ !umo" !umo" supp"esso" ene+ ene en8o'n en6yme. 8. D De! e! yan an  "e "en' n'a a ko kons nsum ums s %e %e!a !aka ka"o "o!e !ene ne++ se se&e &en num um 'a 'an n 7 7!a !am mn n A pe pe"n "na a '&apo"kan menye%a%kan !nnya "sko kanke" pa"u.

9) Tan an'a 'a 'an 'an Ge0a&a Ge0a&a Penya Penyak! k! Kanke Kanke"" Pa"u Menu"u! Amn (,--4)+ e0a&a/e0a&a kanke" pa"u 'apa! %e"s$a !5 a. Lo Loka ka&& ( !umo !umo"" !um%u !um%u  se!e se!emp mpa! a! )5 •

1a!uk %a"u a!au %a!uk &e% e%a! pa'a %a!uk k"ons

•

:emop!ss

•

Men (*ee6n+ s!"'o") ka"ena a'a o%s!"uks sa&u"an napas

•

Ka'an !e"'apa! ka7!as sepe"! a%ses pa"u

•

A!e&ek!ass

 %. In7as Loka&  Nye" 'a'a

•

•

Dspnea ka"ena e$us p&eu"a

•

In7as ke pe"ka"'um

•

Sn'"om 7ena 8a7a supe"o" 

•

Sn'"om :o"ne" ($a8a& an'"oss+ p!oss+ moss)

•

Sua"a se"ak+ ka"ena penekanan pa'a ne"7us &a"ynea& "e8u""en!

•

Sn'"om Pan8oas!+ ka"ena n7as pa'a p&eksus %"aka&s 'an sa"a$ smpa!s se"7ka&s

8. Ge0a&a Penyak! Me!as!ass •

Pa'a o!ak+ !u&an+ a!+ a'"ena&

•

Lm$a'enopa! se"7ka& 'an sup"ak&a7ku&a (se"n menye"!a me!as!ass)

'. Sn'"om Pa"aneop&as!k 5 !e"'apa! pa'a #-3 kanke" pa"u+ 'enan e0a&a5 •

Ss!emk 5 penu"unan %e"a! %a'an+ ano"eksa+ 'emam

•

:ema!o&o 5 &euko s!oss+ anema+ pe"koau&as

•

:pe"!"o$ os!eoa"!"opa!

•

 Neu"o&ok 5 'emen!a+ a!aksa+ !"emo"+ neu"opa! pe"$e" 

•

 Neu"omopa!

•

En'ok"n 5 sek"es %e"&e%an o"mone pa"a!"o' (pe"ka&sema)

•

De"ma!o&ok 5 e"!ema mu&!$o"m+ ype"ke"a!oss+ 0a" !a%u

•

Rena& 5 syn'"ome o$ napp"op"a!e an!'u"e!8 o"mone (SIAD:)

e. Asm!oma!k 'enan ke&anan "a'o&os

•

Se"n !e"'apa! pa'a pe"okok 'enan PPOK; COPD yan !e"'e!eks se8a"a "a'o&os

•

Ke&anan %e"upa no'u& so&!e" 

<) Pa!oeness Penyak! Kanke" Pa"u Te"0a'nya kanke" pa"u ''asa" 'a" !amp&nya en sup"eso" !umo" 'a&am enom (onkoen). A'anya

nsa!o"

menu%a en

sup"eso" !umo"

'enan 8a"a

men&ankan ('e&es) a!au penyspan (nse"s) se%aan susunan pasanan  %asanya+ !amp&nya en e"%1# 'an a!au e"%1, %e"pe"an 'a&am an! apop!oss (mekansme se& un!uk ma! se8a"a a&ama+p"o"amme' 8e&& 'ea!). Pe"u%aan !amp&an en n menye%a%kan se& sasa"an+ ya!u se& pa"u %e"u%a men0a' se& kanke"  'enan s$a! pe"!um%uan o!onom (Amn+ ,--4). Rokok se&an se%aa nsa!o"+ 0ua me"upakan p"omo!e" 'an p"o"eso"+ 'an "okok  'ke!au sana! %e"ka!an 'enan !e"0a'nya kanke" pa"u. Denan 'emkan kanke"  me"upakan penyak! ene!k yan pa'a pe"mu&aan !e"%a!as pa'a

se& sasa"an

kemu'an men0a' a"es$ pa'a 0a"nan sek!a"nya %akan menena o"an &an (Amn+ ,--4)

2) Komp&kas Pa'a Pen'e"!a Knake" Pa"u 1e"%aa komp&kas 'apa! !e"0a' pa'a kanke" pa"u ' an!a"anya a'a&a se%aa  %e"ku!5 •

Reseks 1e'a 'apa! menak%a!kan aa& napas

•

Te"ap "a'as 'apa! menak%a!kan penu"unan $uns 0an!un pa"u

•

Kemo!e"ap kom%nas "a'as 'apa! menye%a%kan pneumon!s

•

Kemo!e"ap menye%a%kan !okss!as pa"u 'an &eukema

1. Konsep Penyak! Kanke" Pa"u 1e"'asa"kan Causa& Pe Ep'emo&o #. ="ekuens Kanke" Pa"u. Pa'a a*a& A%a' ke/,-+ kanke" pa"u men0a' masa&a &o%a&. Kanke" pa"u me"upakan kanke" yan pa&n se"n ' 'una. Saa! n+ #+, 0u!a o"an menna& ka"ena kanke" pa"u/pa"u se!ap !aun 'an ke0a'an &o%a& kanke" pa"u/pa"u semakn mennka! (:ansen+ ,-->). ?:O ?o"&' Repo"! ,--- me&apo"kan+ PMR kanke"   pa"u pa'a !aun #@@@ ' 'una ,+#3. Menu"u! ?:O+ Cause Spe8$8 Dea! Ra!e (CSDR) kanke" !"akea+ %"onkus+ 'an pa"u ' 'una #9+, pe" #--.--- pen'u'uk  'enan PMR ,+93 (?:O+ ,--<). ?o"&' :ea&! O"ansa!on (?:O) !aun ,-- me&apo"kan %a*a ns'ens penyak! kanke" ' 'una men8apa #, 0u!a pen'u'uk  'enan PMR #9 3. D nea"a ma0u sepe"! Ame"ka Se"ka! 'an In"s+ kema!an ak%a! kanke" men'u'uk pe"nka! ke'ua se!e&a penyak! ka"'o7asku&e". Sa&a sa!u penyak! kanke" yan menye%a%kan kema!an !e"!n ' 'una a'a&a kanke"   pa"u. P"e7a&ens kanke" pa"u ' Ba*a Tena !aun ,--4 se%esa" -+-#3. Pa'a !aun ,-- mena&am penu"unan men0a' -+--<3+ 'an pa'a !aun ,--> men0a' -+--23. P"e7a&ens !e"!n a'a&a ' Ka%upa!en Ku'us se%esa" -+-,43 (Dnp"o7 Ba!en+ ,-->).A!man!o (#@@,) menya!akan kanke" pa"u me"upakan penyak! 'enan keanasan !e"!n 'an!a"a 0ens kanke" &annya ' Ba*a Tmu" 'enan anka Case =a!a&!y Ra!e (C=R) se%esa" ,<+#3. Pa'a Taun #@@> ' RS Kanke" Da"mas+ kanke" pa"u menem/pa! u"u!an ke'ua !e"%anyak se!e&a kanke" payu'a"a+ ya!u se%anyak 2 kasus (Nasa"+ ,---). :as& su"7e penyak! !'ak menu&a" o&e D"ek!o"a! Ben'e"a& PPM  PL ' 2 "uma sak! p"opns ' In'onesa (Ba*a 1a"a!+ Ba*a Tena+ Ba*a Tmu"+ Lampun+ 'an Suma!e"a Se&a!an) pa'a !aun ,--<+ menun0ukkan anka kesak!an 'se%a%kan o&e kanke" pa"u se%esa" 9-3. (Depkes RI+ ,--<). ,. Ds!"%us Kanke" Pa"u. 1e"'asa"kan o"an+!empa! 'an *ak!u ke0a'an kanke" pa"u/pa"u ya!u Pa'a !aun #@@> Can8e" S!a!s!8s me&apo"kan %a*a ' Ame"ka '!emukan <2.--- kasus  %a"u kanke" pa"u/pa"u. . Da!a yan '%ua! ?:O menun0ukan %a*a kanke" pa"u a'a&a 0ens penyak! keanasan yan men0a' penye%a% kema!an u!ama pa'a ke&ompok kema!an ak%a! keanasan+ %ukan anya pa'a &ak &ak !e!ap 0ua pa'a

 pe"empuan. Kanke" pa"u mas men0a' sa&a sa!u keanasan yan pa&n se"n+  %e"ksa" ,-3 'a" se&u"u kasus kanke" pa'a &ak/&ak 'en an "sko !e"kena # 'a" #9 o"an 'an #,3 'a" semua kasus kanke" pa'a pe"empuan 'enan "sko !e"kena # 'a" ,9 o"an. D In"s "a!a/"a!a <-.--- kasus %a"u '&apo"kan se!ap !aun. Pe"k"aan ns'ens kanke" pa"u pa 'a &ak/&ak !aun ,--2 ' Ame"ka Se"ka! a'a&a @,.9-2 'enan "a!a/"a!a @#.29 o"an menna& ka"ena kanke". Ame"8an Can8e" So8e!y menes!maskan kanke" pa"u ' Ame"ka Se"ka!  pa'a !aun ,-#- se%aa %e"ku! 5 •

Sek!a" ,,,.2,- kasus %a"u kanke" pa"u akan !e"'anosa (##4.2- o"an &ak/ &ak 'an #-2.- o"an pe"empuan).

•

Es!mas kema!an ka"ena kanke" pa "u sek!a" #2.9-- kasus (>4.,,- pa'a &ak/ &ak 'an #.->- pa'a pe"empuan)+ %e"ksa" ,>3 'a" semua kasus kema!an ka"ena kanke". Rsko !e"0a'nya kanke" pa"u sek!a" < ka& &e% %esa" pa'a &ak/&ak

'%an'nkan pe"empuan 'an "sko mennka! sesua 'enan usa5 ' E"opa ns'ens kanke" pa"u  'a" #--.--- &ak/&ak 'an 9 'a" #--.--- pe"empuan pa'a usa 92 !aun+ !e!ap pa'a pasen 2 !aun+ ns'ens <<- pa'a &ak/&ak 'an ,  pa'a pe"empuan.a"as ns'ens kanke" pa"u se8a"a eo"a$k yan &uas 0ua '&apo"kan 'an a& n !e"u!ama %e"u%unan 'enan ke%asaan me"okok yan  %e"7a"as ' se&u"u 'una. In'onesa men'u'uk pe"nka! < kanke" !e"%anyak. D RS Kanke" Dams Baka"!a Taun #@@> !umo" pa"u men'u'uk u"u!an ke/9 sesu'a kanke" payu'a"a 'an &ee" "am. Dan se%aan %esa" kanke" pa"u menena p"a (423) &$e !me "sk # 5 #9 'an pa"a *an!a # 5 ,-. Pa'a p"a &e% %esa"   p"e7a&ensnya 'se%a%kan $ak!o" me"okok yan &e% %anyak pa'a p"a. Inse'en  pun8ak kanke" pa"u !e"0a' an!a"a usa 22/42 !aun. 1e"'asa"kan 'a!a 'a" RSU D". =.L. To%n S%o&a pa'a !aun ,--> %a*a yan men'e"!a kanke" pa"u se%anyak 9 o"an 'an %e!u 0ua 'a!a yan ''apa! ' Ke&u"aan Aek Mans S%o&a pa'a !aun ,--@ %a*a yan men'e"!a kanke" pa"u se%anyak , o"an. Dan su"7e Depkes RI !aun #@>4 'an #@@, men'apa!kan pennka!an kema!an 0ua ak%a! penyak!  0an!un 'a" @+3 (pe"nka! ke!a) men0a' #+43 (pe"nka! pe"!ama) (G. San!u"+ ,--9).

Menu"u! pene&!an ?'yas!u!+ 0um&a pen'e"!a kanke" pa"u ' RSUP :.A'am Ma&k Me'an pa'a !aun ,--- a'a 94 o"an (+-3)+ 2< o"an (#,+4,3) !aun ,--#+ >> o"an (#2+2,3) pa'a !aun ,--, (S" ?'yas!u!+ ,--<). Pene&!an yan '&akukan Me&n'a*a! menun0ukkan 0um&a pen'e"!a kanke" pa"u se%anyak 9> o"an pa'a !aun ,--< /,--> 'enan pe"n8an pa'a !aun ,--< se%anyak 49 o"an+ !aun ,--2 se%anyak >> o"an+ !aun ,--4 se%anyak 4> o"an+ !aun ,-- se%anyak - o"an+ 'an !aun ,--> se%anyak >@ o"an ( Me&n'a*a!+ ,-->) Menu"u! Depa"!emen Kesea!an me&a&u pusa! p"omos kesea!an menya!akan In'onesa me"upakan sa&a sa!u nea"a %e"kem%an yan mem&k ! nka! konsums "okok 'an p"o'uks "okok !e"!n. 1e"'asa"kan 'a!a 'a" ?:O+ p"e7a&ens me"okok ' ka&anan o"an 'e*asa mennka! ke 9#+23 pa'a !aun ,--# 'a" ,4+@ 3 pa'a !aun #@@2. Pa'a !aun ,--#+ 4,+,3 'a" p"a

'e*asa me"okok+

'%an'nkan 'enan 29+< 3 pa'a !aun #@@2. Ra!a  "a!a umu" mu&a me"okok  yan semu&a #>+> !aun pa'a !aun #@@2 menu"un ke #>+< !aun pa'a !aun ,--#. P"e7a&ens me"okok pa'a p"a mennka! 8epa! se"n 'enan %e"!am%anya umu"5 'a" -+3 (#-/ #< !aun)+ ke ,<+, 3 (#2/ #@ !aun)+ me&on0ak ke 4-+# 3 (,-  ,< !aun). Rema0a p"a umu" #2/#@ !aun mena&am pennka!an konsums se%esa"  423 an!a"a #@@2 'an ,--#  &e% !n 'a" ke&ompok &an manapun. (?:O+ ,--#). Dapa! '&a! %a*a !e"0a' pennka!an p"e7a&ens me"okok 'a&am 0anka *ak!u 2 !aun. 9. De!e"mnan Kanke" Pa"u. Tnnya anka me"okok pa'a masya"aka! In'onesa akan men0a'kan kanke" pa"u se%aa sa&a sa!u masa&a kesea!an ' In'onesa. Kanke" pa"u me"upakan sa&a sa!u 0ens penyak! pa"u yan meme"&ukan penananan 'an !n'akan yan 8epa! 'an !e"a"a. Peneakan 'anoss penyak! n mem%u!ukan ke!"amp&an 'an sa"ana yan !'ak se'e"ana 'an meme"&ukan pen'eka!an mu&!'sp&n ke'ok!e"an. Penemuan kanke" pa"u pa'a s!a'um 'n akan sana! mem%an!u pen'e"!a (PDPI+ ,--9). C. R*aya! pe"0a&anan penyak! A&ama #. Taap P"e Pa!oeness Pa'a !aap n pen'e"!a mas 'a&am keaa'an sea! namun pen'e"!a mempunya $ak!o" "esko yan 'apa! menye%a%kan kanke" Pa"u. =ak!o" "esko

!e"se%u! a'a&a me"okok+ %aaya n'us!"+ po&us u'a"a+ &nkunan yan !e"'apa!  %anyak pe"okok+ makanan 'an ke8en'e"unan $am&a&. Da" $ak!o"/$ak!o" n+ me"okok %e"pe"an pa&n pen!n pa'a kanke" pa"u (P"8e+ ,--4 ) ,. Taap Inku%as Pa'a $ase a*a& ke%anyakan kanke" pa"u !'ak menun0ukkan e0a&a/e0a&a k&ns (Su'oyo+ ,--@) 9. Taap Penyak! Dn Ge0a&a In!"apu&mone"  • a) 1a!uk   1a!uk a&a e0a&a umum ke&anan pa"u 'an 0ua me"upakan e0a&a a*a& kanke"   pa"u+ %e"%aa kepus!akaan menya!akan %a!uk me"upakan man$es!as yan se"n 'ke&ukan o&e pen'e"!a kanke" pa"u. Pa!oeness !e"0a'nya %a!uk pa'a kanke" pa"u 'a*a& 'enan %e"%aa "ansanan "esep!o" %a!uk yan !e"&e!ak ' 'a&am "ona !o"aks+ an!a"a &an !e"'apa! ' %"onkus. Resep!o" ' %"onkus u!ama &e%  %anyak'%an'nkan %"onkus ke8&. Bka a'a "ansanan ' %"onkus me&a&u se"a%u! a$e"en '!e"uskan ke me'u&a o%&ona!a me&a&u 8a%an ne"7us 7aus+ kemu'an me&a&u se"a%u! e$e"en menu0u ke e$ek!o" yan !e"'apa! ' 'a&am %"onkus. D 'ae"a e$ek!o" n&a mekansme %a!uk !e"0a'. 1e"samaan 'enan sk&us !u &o!s !e"!u!up !e"0a' kon!"aks o!o!/o!o! 'a'a+ a%'omen 'an "e&aksas. 'a$"ama+ kea'aan !u menye%a%kan !ekanan pos!$ ' 'a&am "ona 'a'a yan !%a/!%a '&epaskan pa'a saa! &o!s !e"%uka+ u'a"a ke&ua" mene!a"kan 0a"nan sa&u"an napas !e"masuk p!a sua"a+ sena menm%u&kan %a!uk.  %) 1a!uk Da"a Me"upakan ekspek!o"as spu!um yan %e"8ampu" 'a"a+ se&an 'se%a%kan o&e kanke" pa"u 0ua 'se%a%kan o&e penyak! pa"u &annya. 1a!uk 'a"a %asanya 'se%a%kan o&e "up!u" a"!e" a!au 7ena %"onka&. Ke&uan pen'e"!a %asanya me"asa !'ak enak 'an me"asa panas ' 'a'a. Su&! mem%e'akan 'enan %a!uk 'a"a yan 'se%a%kan o&e penyak! pa"u &annya+ !e!ap %asanya %a!uk 'a"a ka"ena kanke"   pa"u !e"0a' pen'e"!a %e"umu" &e% <- !aun. 8) Sesak Na$as Sesak napas 0ua me"upakan sua!u e0a&a pa"u+ n %sa 'se%a%kan o&e  %e%e"apa a# an!a"a &anF !umo" ' 'aam sa&u"an napas+ !umo" menekan sau"an napas+ ke'ua kea'aan n 'apa! menye%a%kan a!e&ek!ass 'an penu"unan $aa& pa"u

yan %e"ak" 'enan sesak napas. Se&an kea'aan ' a!as e$us p&eu"a 0ua menye%a%kan sesak napas pa'a kanke" pa"u.

') Nye" Da'a  Nye" 'a'a 'apa! '"asakan o&e pen'e"!a kanke" pa"u+ kea'aan n 'se%a%kan ke!e"&%a!an p&eu"a pa"e!a&+ !e"an!un &uas 'an &okas !umo" !e"se%u!+ nye" n '"asakan saa! nsp"as.

•

Ge0a&a In!"a!o"ask Eks!"apu&mone" 

a) E$us P&eu"a E$us p&eu"a akan mem%e"kan e0a&a yan %e"u%unan 'enan 0um&a 8a"an 'an p"o'uk!7!nya+ e0a&a pa&n se"n a'a&a sesak napas 'an nye" 'a'a. Akumu&as 8a"an ' "ona p&eu"a 'apa! !m%u& ak%a! n7as !umo" se8a"a &ansun ke 'a&am "ona p&eu"a+ ke&en0a" &m$e+ a!au sum%a!an pa'a ke&en0a"  &m$e sena menanu a&"an &m$e !e"se%u!. Bens 8a"an p&eu"a pa'a kanke"   pa"u %sa se"osa.

 %) Pneumo!o"aks Pneumo!o"aks 'apa! !e"0a' pa'a kanke" pa"u *a&aupun kea'aan n 0a"an !e"0a'. Ge0a&a ak%a! pneumo!o"aks 0ua !e"an!un pa'a 0um&a 'an o"an yan !e"'esak ka"ena akumu&as u'a"a 'a&am "ona p&eu"a. &n7as !umo" ke pa"enkm  pa"u ''ua penye%a% u!ama !e"0a'nya pneumo!o"aks. Da&am kepus!akaan &an 'nya!akan %a*a "up!u"nya %&e%H 0ua memean pe"anan !e"0a'nya  pneumo!o"aks

8) E$us pe"ka"a Me"upakan kea'aan yan se"n '!emukan ak%a! n7as !umo" ke 'a&am "ona pe"ka"'um+ a!au me!as!ass me&a&u ke&en0a" &m$e+ kea'aan n 'apa! menye%a%kan !ampona'e 0an!un 'enan %e"%aa !amp&an k&ns. O!o! 0an!un (moka"') 0a"an !e"n7as o&e !umo" pa"u+ *a&aupun a'a kepus!akaan yan me&apo"kan !e!ap 0um&a kasusnya se'k!. Un!uk men'e!eks ke&anan ' 0an!un '&akukan peme"ksaan ekoka"'o"a$.

') Ganuan Mene&an Dse%a%kan o&e ka"ena !e"&%a!nya eso$aus+ %asanya !e"0a' ak%a!  penekanan 'n'n eso$aus o&e !umo"+ a!au ka"ena pem%esa"an ke&en0a" &m$e me'as!num+ sena !e"0a' o%s!"uks eso$aus.

e) Sn'"om ena Ka7a Supe"o"  Penekanan a!au n7as !umo" ke pem%u&u 'a"a me'as!num 'apa! menm%u&kan anuan a&"an 'a"a+ kea'aan n menm%u&kan e0a&a e'ema ' muka+ eks!"em! a!as+ &ee" %enkak+ 7ena/7ena &enan 'an 'n'n 'a'a me&e%a"+ ka'an/ka'an menm%u&kan "asa sak! kepa&a 'an sesak napas.

$) Sua"a Se"ak  Ke"usakan ne"7us "eku"ens 'apa! menye%a%kan ke&umpuan p!a sua"a yan menye%a%kan sua"a se"ak+ ke&umpuan n 'apa! un&a!e"a& a!au %&a!e"a&+ 'apa! menena se%aan o!o!+ msa&nya o!o! a%'uk!o" (mem%uka &a"n)+ o!o! a''uk!o"  (menu!up &a"n) 'an o!o! !enso" yan meneankan p!a sua"a. Ke&umpuan  p!asua"a n 0ua menak%a!kan pen'e"!a !'ak 'apa! %e"%8a"a ke"as 'an menu8apkan ka&ma! yan pan0an+ pen'e"!a %e"en! se%en!a" un!uk nsp"as

) Ganuan Da$"ama Tumo" 'apa! menye%a%kan pa"ess a!au pa"a&ss 'a$"ama+ yan '!an'a 'enan e"akan pa"a'oks pe"napasan. Ne"7us $"enkus memean pe"anan pa'a ke&anan n+ sa"a$ n %e"a'a sepan0an an!e"o" ke'ua ss 'a" &a!e"a& me'as!num

n$e"o". Ke&umpuan

'a$"ama

n

'apa!

'&a!

'enan

menunakan $&uo"skop.

) Ke"usakan Ne*us aus Ke&anan n !e"0a' ka"ena pe"a'anan 'an penekanan pa'a ne"7us 7aus. Pen'e"!a mene&u nye" pa'a 'ae"a !e&na+ !empo"a& 'an muka.

) Tumo" Pan8oas! Tumo" n !e"'apa! ' su&kus supe"o" pa"u yan %e"kem%an ke pe"$e" apeks  pa"u. Tumo" n menekan p&eksus %"aka&s yan me&%a!kan ne"7us !o"aka&s I 'an ne"7us se"7ka&s III. 'enaan Pe"&uasan &oka& yan menm%u&kan !amp&an nye"  %au 'an %aan !anan yan 'pe"sa"a$ o&e ne"7us u&na"s+ 0ua menye%a%kan e"os a pe"!ama 'an ke'ua yan menye%a%kan %e"ku"annya e"ak !anan 'an  %au+ pen'e"!a n %e"0a&an 'enan sku yan 'sana o&e !anan ka"ena menaan sak!.

 0) Sn'"om :o"ne"  Sn'"om n !e"0a' %&a !umo" menekan a!au menena ne"7us smpa!kus se"7ka&s 'an 'apa! menye%a%kan ke"usakan se"a%u!/se"a%u! smpa!k . 'enan mun8u&an an'"oss pa'a ss yan sama (ps&a!e"a&)+ e0a&a &an p!oss pa&pe%"a supe"o"+ muka me"a+ kons!"ks pup&.

•

Ge0a&a Eks!"a!o"ask Me!as!a!k 

a) Susunan sa"a$ pusa! Me!as!ass ke o!ak %asanya menye%a%kan !ekanan n!"a k"ana& mennka! 'enan ke&uan sak! kepa&a+ pen&a!an ka%u"+ 'p&opa+ mua&+ pe"u%aan men!a&+ penu"unan kesa'a"an. Ge0a&a $oka& neu"o&ok sepe"! se6u"es 'an a$asa  0a"an '!emukan. Lokas me!as!ass !umo" pa"u %asanya pa'a &o%us $"on!a&s se"e%"um se'ankan pa'a se"e%e"um 0a"an. Tumo" pa"u 'apa! %e"me!as!ass ke me'u&a spna&s+ 0ka menekan a"!e" spna&s an!e"o" menye%a%kan me&!s !"ans7e"sa. Me!as!ass ep'u"a& menm%u&kan nye" punun+ $uns o!onom+ &annya senso" 'an a!aksa.

 %) Me!as!ass ke !u&an Tumo" pa"u se"n %e"me!as!ass ke !u&an+ an!a"a &an ke !u&an %e&akan+  pe&7s 'an $emu"+ se'ankan ke !u&an eks!"em! sepe"! &annya+ skapu&a 'an s!e"num 0a"an. Sen' 0ua me"upakan !empa! me!as!ass !umo" pa"u+ %asanya ke sen' sku 'an sen' paa. Pa'a peme"ksaan 8a"an sen' !e"&a! se&/se& "a'an 'an se& anas. Ke&uan umumnya nye" sen' 0ka 'e"akkan.

8) Me!as!ass ke epa"  Me!as!ass %asanya menm%u&kan pem%esa"an epa"+ nye" !ekan+ ka'an/ ka'an !e"a%a no'u&5 .Pa'a peme"ksaan &a%o"a!o"um !e"'apa! pennka!an en6m a&ka&/$os!a!ase+ !"ansamnase aspa"!a! amno !"ans7e"ase 'an a&ann amno !"ans7e"ase. &k!e"us '!emukan 0ka !e"0a' o%s!"uks %e". Bka !e"0a' ke"usakan epa" yan 'apa! menm%u&kan as!es

') Me!as!ass ke a'"ena& .

Me!as!ass n menm%u&kan po$uns a'"ena&+ %asanya menena me'u&a 'an menm%u&kan e0a&a nye" a%'omen+ mua& 'an mun!a. Pa'a peme"ksaan &a%o"a!o"um !e"'apa! anuan e&ek!"o&!.

e) Me!as!ass ke as!"on!es!na& Me!as!ass umumnya me&a&u ke&en0a" &m$e a%'omen+ me!as!ass ke p"oksma& usus %esa" &e% se"n '%an'nkan ke "ek!um 'an ko&on smo'. Bka menena pank"eas menye%a%kan pank"ea!!s 'enan sea&a am%a"an k&ns.

$) Me!as!ass ke ku&! Sana! 0a"an '!emukan+ pe"na '&apo"kan menye"an ku&! kepa&a '!an'a mun8u&nya no'u&no'u& su%ku!an.

•

Sn'"om Pa"aneop&as!k  A'a&a sua!u sn'"om ak%a! p"o'uks %aan ak!$ %o&o o&e se&/se& !umo"+ su%s!ans n menm%u&kan e$ek *a&aupun &e!aknya 0au 'a" !umo". Su&! mene"ankan se8a"a pas! %aamana u%unan sek"es %aan ak!$ n 'enan e$ek  k&ns !e"se%u! (Tau$k+ ,--).

<. Taap Penyak! Lan0u!

Pa'a !aap &an0u! penyak! kanke" pa"u n a'a&a pasen mena&am ano"eksa+ &e&a yan %e"&e% 'an penu"unan %e"a! %a'an (P"8e+ ,--4 )

2. Taap Penyak! Ak" 

Denan a'anya

peno%a!an 'an

!e"ap/!e"ap

yan '&akukan

'apa!

mennka!an a"apan 'up %a pasennya. Namun %anyak pasen yan menna& ka"ena komp&kas 'an kanke" su'a %e"me!a!ass ke o"an &annya (Su'oyo+ ,--@)

D. R*aya! Pen8eaan Penyak!

#. Pen8eaan P"mo"'a& Pen8eaan p"mo'a& pa'a kanke" pa"u a'a&a 'enan men8ea aya 'up me"okok un!uk men8ea !m%u&nya pennka!an ke0a'an kanke" pa"u. Pen8eaan a!au penu"anan me"okok 'apa! 0ua '!empu me&a&u pene"apan ke%0aksanaan 'an "eu&as !en!an "okok. Un'an/un'an Repu%&k In'onesa Nomo" 94 !aun ,--@ !en!an Kesea!an pa'a pasa& ##< menye%u!kan %a*a se!ap o"an yan memp"o'uks a!au memasukkan "okok ke *&aya In'onesa *a0% men8an!umkan  pe"na!an kesea!an 'an pa'a pasa& ##2 menye%u!kan ka*asan !anpa "okok an!a"a &an $as&!as pe&ayanan kesea!an+ !empa! p"oses %e&a0a" mena0a"+ !empa! anak   %e"man+ !empa! %a'a+ anku!an umum+ !empa! ke"0a+ !empa! umum se"!a !empa! &an yan '!e!apkan. (Me&n'a*a!+ ,--@)

,. Pen8eaan P"me"  Pen8eaan p"me" un!uk penyak! kanke" pa"u a'a&a !'ak me"okok se0ak  usa mu'a. Apa%&a su'a me"okok en'ak&a see"a %e"en! me"okok+ men0au  pe"okok,, 'an %&a %eke"0a ' !empa! yan a'a po&us u'a"a sepe"! 'e%u se%aknya menunakan a&a! pe&n'un '" (maske"). (Su'oyo+ ,--@ )

9. Pen8eaan Sekun'e" 

a. Ea"&y Danoss

•

Anamness Anamness yan &enkap se"!a peme"ksaan $sk me"upakan kun8 un!uk  'anoss !epa!. 1a!uk 'se"!a 'aak yan %anyak 'an ka'an/ka'an %e"8ampu"  'a"a+ sesak na$as 'enan sua"a pe"na$asan nya"n (wheezing )+ nye" 'a'a+ &ema+ %e"a! %a'an menu"un+ 'an ano"eksa me"upakan kea'aan yan men'ukun.

•

Peme"ksaan =sk  Peme"ksaan n '&akukan un!uk menemukan ke&anan/ke&anan %e"upa  pe"u%aan %en!uk 'n'n !o"aks 'an !"akea+ pem%esa"an ke&en0a" e!a %enn 'an !an'a/!an'a o%s!"uks pa"sa&+ n$&!"a! 'an p&eu"!s 'enan 8a"an p&eu"a.

•

Ra'o&o Peme"ksaan "a'o&o a'a&a peme"ksaan yan pa&n u!ama 'pe"unakan un!uk men'anosa kanke" pa"u. Peme"ksaan n '&akukan un!uk menen!ukan keanasan !umo" 'enan me&a! uku"an !umo"+ ke&en0a" e!a %enn+ 'an me!as!ass ke o"an &an.

•

S!o&o S!o&o me"upakan me!o'e peme"ksaan kanke" pa"u yan mempunya n&a 'anos!k yan !n 'enan komp&kas yan "en'a.

•

1"onkoskop 1"onkoskop a'a&a !eknk yan pa&n umum 'unakan un!uk %ops kanke"   pa"u/pa"u yan '8u"a. 1"onkoskop n+ memunknkan 'ok!e" un!uk me&a! ke 'a&am sa&u"an u'a"a 'an menam%& sampe& 0a"nan.

•

1ops T"ans!o"aka& 1ops

asp"as

0a"um

a&us

!"ans!o"aka&

%anyak

'unakan

un!uk 

men'anoss !umo" pa'a pa"u !e"u!ama yan !e"&e!ak ' pe"$e". Penen!uan &e!ak  !umo" %e"!u0uan un!uk mem& !!k nse"s 0a"um ' 'n'n ku&! !o"aks yan  %e"'eka!an 'enan !umo".

•

To"akoskop To"akoskop a'a&a 8a"a &an un!uk men'apa!kan %aan una peme"ksaan s!opa!o&ok un!uk kanke" pa"u. To"akoskop a'a&a peme"ksaan 'enan a&a! !o"akoskop yan '!usukkan 'a" ku&! 'a'a ke 'a&am "ona 'a'a un!uk me&a! 'an menam%& se%aan 0a"nan pa"u yan !ampak. (Pa!!e& Nsan!+ ,--4).

 %. P"omp T"ea!men!

Peno%a!an un!uk kanke" pa"u/pa"u an!a"a &an5 •

Ope"as Bens ope"as un!uk kanke" pa"u/pa"u %e"ksa" 'a" "eseks semen!a& a!au %a0 (' mana se%aan ke8& 'a" pa"u/pa"u akan '&ankan) ke pneumone8!omy (pen&anan se&u"u pa"u/pa"u). Ope"as pa'a kanke" pa"u umumnya '&akukan  pa'a o"an 'enan NSCLC '%an'nkan 'enan SCLC.

•

Kemo!e"ap

Kemo!e"ap a'a&a peno%a!an kanke" pa"u/pa"u yan menunakan o%a! un!uk menen!kan pe"!um%uan se& kanke"+ %ak 'enan mem%unu se& a!au 'enan menen!kan pe"!um%uan se& kanke" !e"se%u!.

•

Te"ap "a'as Te"ap Ra'as+ 0ua 'se%u! "a'o!e"ap+ me&%a!kan penunaan ene" !n sna" un!uk mem%unu se&/se& kanke". Te"ap "a'as 'apa! 'unakan se%e&um ope"as un!uk mene8&kan !umo"+ a!au se!e&a ope"as un!uk menan8u"kan se&/ se& kanke" apapun yan !e!ap ' 'ae"a yan '"a*a!.

•

Po!o'ynam8 !e"apy Te"ap

Po!o'ynam8

(PDT)

a'a&a

0ens

peno%a!an

kanke"

yan

menunakan o%a!+ 'se%u! =OTOSENSITIER a!au po!osens!6n aen+ 'an 8aaya 0ens !e"!en!u. Te"ap Po!o'ynam8 un!uk kanke" pa"u/pa"u 'apa! 'unakan un!uk menu"an e0a&a penyak!. (Su'oyo+ ,--@)

<. Pencegahan Tes!e"  Pen8eaan !e"se" kanke" pa"u a'a&a 'enan

"ea%&!as+ %ak !u

"ea%&!as men!a& maupun "ea%&!as sosa& 'an $sk. Rea%&!as men!a& '&akukan  %a pen'e"!a kanke" pa"u yan mena&am 'ep"es men!a& ak%a! ku"an  pene"!annya !e"a'ap kanke" a!au sa&a pe"seps akan penyak! kanke" !e"se%u!. Rea%&!as men!a& 'apa! %e"upa !n'akan konse&n+ %m%nan men!a& 'a"  psy8o&o+ a& aama a!au !oko masya"aka!. Rea%&!as sosa& pen!n seka& a"!nya supaya pen'e"!a se!e&a pu&an 'a" "uma sak! 'apa! 'up kem%a& se8a"a no"ma& ' masya"aka!. (Me&n'a*a!+ ,--@)

E. KESIMPULAN

Da" as& !e&aa pus!aka 'an ka0an yan !e&a '&akukan+ maka 'apa! 'smpu&kan  %e%e"apa a& se%aa %e"ku! 5

#. Kanke" pa"u me"upakan a%no"ma&!as 'a" se&  se& yan mena&am p"o&$e"as 'a&am  pa"u (Un'e"*oo'+ Pa!o&o+ ,---). ,. Kanke" Pa"u me"upakan sa&a sa!u p"o%&em u!ama ep'emo&o kesea!an ''una. 9. Pen8eaan !e"a'ap Kanke" Pa"u se%aknya '&akukan se'n munkn+ yan !e"'" 'a" pen8eaan p"me"+ sekun'e" 'an !e"se"

DA=TAR PUSTAKA

Me&n'a*a!. ,--@. Karakteristik Penderita Kanker Paru Rawat Inap Di RSUP H. Adam  Malik Medan Tahun 2!"2#

uu"J S+ Gan ?T.#@@, 1e%e"apa Aspek De!eks Dn Ka"snoma Pa"u. Ce"mn Duna Ke'ok!e"an E'. Kusus N-.>-.

?o"&' :ea&! O"ansa!on+ ,--,. :ea&! e$$e8!s o$ smokn amon youn peop&e.