Ki̇tab-i Fi̇râsetnâme Ve Kiyâfetnâme

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 3

!olume: 7 Issue: 3

"""#sosyalarastirmalar#com

Issn: $3%7&'()$

*+,&* -I./01T !1 0*R/S1T 2A+A,I4DA ,USTA0A 2*4 1!R145S6U4 8/9/ -*TA2&I 0*R/S1T4/,1 !1 -I./01T4/,1 S* A WORK OF MUSTAFA b. EVRENOS EVRENOS “HÂZÂ KİTÂB-I KİTÂB-I FİRÂSETNÂME KIYÂFETNÂME”IN KIYÂFETNÂME”IN THE CONTEXT OF KNOWLEDGE OF KIYÂFETNÂME- FİRÂSETNÂME

,eli;e <=;can T>R-D5A4 ?@ Arapça bir terim olarak “firâset”, insanın fizikî yapısı ve karakteri arasındaki ilikileri kon! alan bir ilim dalıdır" #ine Arapça k$keni “k” “v” “v” “f” mastarından t%reyen ve “iz s%rmek” anlamına anlamına &elmekle beraber, &$r%lebilir fiziki iaretlerin yardımıyla karakter ve a'lak $zelliklerine dair çıkarımlarda b!l!nmayı kon! edinen kıyafet ilmi &eçmiten &%n%m%ze (o)!da ve *atı+da pek çok esere kon! olan bir çalıma alanıdır" *ir edebi t%r olarak da %rk edebiyatında “kıyafetname” “firasetname” t%r%nde çok sayıda manz!m ve mens!r metin kaleme alınmıtır" !stafa .bn-i /vrenos+!n “0aza itab-ı irasetname irasetname ve ıyafetname” adını taıyan kitabı, b! t%rde yazılmı eserlerden biridir" ens!r olan ve pek fazla edebi de)er taımayan eserin $nemi k%lt%r%m%zde yeri olan “insan sarrafı olmak” kavramına (o)! ve *atı kaynaklarından toplanan bil&ilerle yor!m &etirmesidir" .nsanın iç y%z%n% a'lak ve se3iyesini do)r! olarak tanıma, tanıma, tanımlama iddiasında olan b! eser, k%lt%r tari'imiz açısından da $nemli bir kaynak olarak kab!l edilebilir" Anahtar -elimeler: ıyâfetnâme, firâsetnâme, !stafa b" / vrenos" Astract iraset as a term in Arabi3 lan&!a&e is a dis3ipline abo!t relations bet4een p'ysi3al str!3t!re and 3'ara3ter of '!man" iyafet dis3ipline 4'i3' is derived from “k””v””f“ templates and means 5to tra3e5 and also it is abo!t makin& an inferen3e re&ardin& 3'ara3ter and moral properties 4it' t'e 'elp of visible p'ysi3al si&ns, is a field of st!dy 4'i3' is s!b6e3t to many pie3es of art in east and 4est" any poeti3al and prosai3 tets in kiyafetname and firasetname type 4ere 4ritten as literate types in !rkis' literat!re" “0aza itab-ı irasetname ve ıyafetname” book of !stafa .bn-i /vrenos is one of t'e pie3es of art 4ritten in t'is type" 'e importan3e of t'is prosai3 type of 4ork 4'i3' does not 'ave too m!3' literate val!e is t'at it interprets info re3eived abo!t 3on3ept of bein& 6!d&e of 3'ara3ter, 4'i3' 'as a pla3e in o!r 3!lt!re, from eastern and 4estern so!r3es" 'is 4ork 4'i3' aims to re3o&nise and define lo4 do4n, morality and 3'ara3ter of '!mans, 3an also be ass!med as an important so!r3e in terms of o!r 3!lt!ral 'istory" -ey"orBs:ıyâfetnâme, irâsetnâme, !stafa b" /vrenos"

1?@

#rd" (oç" (r", ( r", /rz!r!m eknik niversitesi"

•

- 172 -

Titles you can't find anywhere else

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.











Bakır,2<<7=???;ıyâfet@ “ilm-i isr”, 'ayvan ve insanların el, ayak izlerini yor!mlama ve “kıyâfet-i beer” olarak tasnif edilir" *! t%rde yazılan eserlerin asıl kon!s! da kıyâfet-i beerdir" irâset, bir eyin iç y%z%n% sez&isel olarak kavrayabilme yetisi anlamıyla “ilm-i kıyâfe” den da'a kapsamlı ve k!atı3ıdır" asavv!f terimleri s$zl%)%nde “firâset”, sezme, yakîn kefetme, &aybı &$rme eklinde anlamlandırılmıtır" *ir d!r!m! karineden 'areketle bilmek tabii@ sez&isel olarak kavramak ise, il'am-ı .lâ'î yol!yla kazanılmı bil&idir, yani firâsettir" :Cl!da),2<<2=1?D; .nsanların dı &$r%n%%nden, boy-pos, kafa yapısı, ka, &$z, k!lak, b!r!n &ibi !z!vlarından@ el ayak, &$vde yapılarından 'areketle mizaçları 'akkında yor!mlar yapmak &%n%m%zde spek%latif bir bil&i &ibi &$r%nse de d$neminde, k$le -3ariye alımından, nesep tayinine, mem!r alımından, makam- mansıp tevdi edile3ek kiide arana3ak karakter $zelliklerinin belirlenmesine kadar pek çok k!llanım alanı olan pratik bir ilim olarak k!llanılmıtır" *! amaçla insan fizyonomisini ta'lil edebilen insanlara “kâyif”@ b! kon!da yazılmı eserlere &enel olarak “kıyâfetnâme” ve “firâsetnâme” denilmektedir" .nsanları fiziki yapılarına ve v%3!t kimyalarına &$re de)erlendirme anlayıını "E" F" y%zyılda yaayan kadim #!nan 'ekimi ve bil&ini Hippocrates+a dek &$t%rmek m%mk%nd%r"0ippo3rates, 'astalık tanılarını ve tedavilerini v%3!t kimyalarını ve fizik tiplerini esas alarak d%zenlemitir" ıyâfetnamelerde sıkça anılan Glaton da insanları fizik yapısıyla de)erlendirmi, “ derin ve ” sathî olmak %zere ikiye ayırmıtır" :Belebio&l!,1HDD=22>; adim 0elen bil&inlerinden Galien :Ialin!s; 0ippo3rates &ibi insanları v%3!t kimyasını ol!t!ran kan, bal&am, safra ve sevdâ !ns!rlarının den&esine &$re de)erlendirmektedir" Aristotalesde, (o)!+da firâset ilminin en $nemli âlimlerinden kab!l edilir" Aristotales, kiilik ve beden yapısı arasında bir iliki k!rarak kiilik tipolo6isi k!r&!lamıtır" *atı+da biyolo6ik psikolo6inin k!r!3!s! sayılan Aristotales+in k!ramı aynı zamanda, topl!mdaki s!çl!ların te'isini $n&$ren pratikler içerir" *!na &$re, belli fiziki $zelliklere sa'ip insanlar, belli s!çlara e)ilim &$stermektedir":($nmezer 2<<2, kriminolo6i"3om :12"1<"2<1J; adim filozofların fizyonomi kon!s!ndaki b! tarz çalımaları (o)! âlimlerini etkilemitir" *il'assa Aristo+n!n etkisi belir&indir" Aristo+ya atfedilen fizyonomi &$r%leri ve eserleri Arapça olarak yeniden kaleme alınmıtır"#!'anna b" *ıtrîk+ın Aristo+dan çevirdi)i s$ylenen “itâb%+sKiyâse fî edbîri+r-Liyâse”si adlı kitabı b! etkiyi taıyan eserlerdendir" Arapça yazılmı ilk $z&%n firâset t%r% eserin -ı Mâfiî+ye ait old!)! bilinmektedir" 1indî+nin “Lisâle fi+l-irâse”si, /bN *ekir Lâzî+nin, el-ansNrî adlı eseri de kıyâfetnâme t%r%n%n ilk $rneklerinden sayılır" .bn Kînâ+nın da b! t%rde bir risâlesinin varlı)ından ba'sedilmektedir" Ayrı3a, /bN Ke'l el-esî'î :irâsetnâme;, a'reddin er-Lâzî :itâb%+l-irâse; ve Mey'%rrabve ed-(ımakî, “itâb%+l-Odâb ve+s-Kiyâse fî .lmi+n-Pazarî ve+l-irâse; adlı eserleri b! t%r%n yine en $nemli eserleridir" Ayrı3a, Abd%lkerîm b" 0evâzin el-!eyrî+nin ve !'yiddin .bn%+lArabî+nin kitaplarında b! kon!ya yer veren ver en b$l%mler mev3!tt!r":en&i,2<<2=3" 2>, >1J; arsça yazılmı kıyafetnâmeler içinde âânî+nin elde b!l!nmayan bir eseri, (ervi Abd!rra'man îrek+in !'fet%+l-akir+i, /mîr-i ebîr 0emedânî+nin QaRîret%+l-%lNk adlı kitapları m%stakil kıyafet- firâset t%r% eserlerdir" 0%seyin Fâiz-i âifî+nin ARlâk-ı !'sinî+ adlı kitabında yine b! t%re ait bir b$l%m yer almaktadır" :en&i,2<<2=3" 2>, >1J; > 1J; %rk edebiyatında yazılmı ilk kıyâfetnâme $rne)i metin, *edr-i (ilâd+ın SS" !rad+a s!nd!)! “!radnâme” adlı eserinde bir b$l%m olarak kaleme alınmıtır" %rk edebiyatında t%r%n ilk m%stakil eseri, 1>" #%zyılda 0amdalla' 0amdî+nin 'amsesinde yer alan mesnevidir" /n tanınmı metin ise /rz!r!ml! .bra'im 0akkı+ya aittir" %rk edebiyatında yazılmı kıyâfetnâme t%r% eserlerin balı3alarını $yle sıralayabiliriz= irdevsî-i LNmî, :SS" *âyezid devri;, irâsetnâme .lyas ibni .sâ-yı Kar!'ânî, :$l" HT791>>H-1>T<;, ıyâfetnâme











Pesîmî :*âlizâde m!âsırı;, ıyâfet%+l irâse Pi)deli Fisâlî, :1<H>; Fesîlet%+l-.rfân Uokman bin 0%seyin, :1<1<91T<1;, ıyâfet%+l-.nsâniyye fî Memâl-i Vsmaniyye Emer ânî /fendi, :$l" 1-11HJ9 1791D7D;, enn-i ıyâfet :#erdelen,1HDD=>>-T<; %stakil eserlerden baka, ansiklopedik ma'iyetteki kitaplarda da insanı de)erlendirme sanatı $zel bir yer t!tar" *! kaynaklardan biri ef+%z-Q%nNn+d!r" âtip Belebi+nin eserinde, b! kon!da tafsilatlı bil&iler yer almaktadır" :3" SS s 1?TT-1?T7; âtip Belebi, “ıyâfet-i *eer” olarak adlandırdı)ı sanatın asıl k!llanım alanının pey&amber soy!n!n kor!nması ama3ına y$nelik old!)!n! ifade etmektedir" Ansiklopedik eserlerden biri olan “evz!at%+l-ClNm” da, ak$prizâde, firâset ilminden do)an di)er ilimleri $yle sıralar= .lm%+l-kef veya ilm%+l-esârîr :el, ayak ve y%z 'atlarına bakıp '!y!n! ve a'siyetini anlamak;, ilm%+l-i'tilâ3 :or&anlarda &$r%len seyirme, çarpıntı vb" d!r!mlardan ileride meydana &ele3ek olaylara dair son!ç çıkarmak;,.lm%+-âmât ve+l-'ayalân :insandaki ben, benek izlere &$re karakterini yor!mlamak;, ilm%+l-ektâf :keçi ve koy!n!n k%rek kemi)ine bakarak &ele3e)e dair son!çlara varmak, sava vs" felaketlerin ol!p olmaya3a)ını kestirmek;, ilm%+l-irâfe :'al-i 'azırdaki olaylardan 'areketle &ele3ekteki olaylar 'akkında akıl y%r%tmek;, ilm%+l- i'tidâ bi+l-berâri ve+l-akfâr :ç$llerde y$n tayin etmek;, ilm% istinbâti+l-maâdin :madenlerin yerlerini belirlemek;, ilm%+r-riyâfe :topra)ı in3eleyerek, nemine, yetitirdi)i bitkilere ve orada barınan 3anlılara bakarak yeraltı s!larını s!larını b!lmak;, ilm+% n%zNli+l&ays :ya)m!r!n ya)ıp ya)maya3a)ını ta'min etmek;, ilm% kıyâfeti+l-eser :iz s%rmek;, ilm% kıyâfeti+l-beer :insanların or&anlarına ve b!nlar arasındaki ilikiler yol!yla insanların r!' yapılarını te'is etmektir":Baldak,2<<>=12T-127@ Cl!da), 1HHT= 3"? sf"11T; Mustafa bin Evrenos’un “Kitab-ı Firâset Firâset ve Kıyâfet !dlı Eseri aynaklarda 'akkında çok fazla bil&i b!l!namayan !stafa bin /vrenos, bir !ç beyi 'anedânı olarak Vr'an *ey ve bil'assa K!ltan !rad d$neminde b%y%k baarılara imza atan /vrenoso)!lları ailesine mens!p olabilir" Fardar #eni3esi ve L!meli illerinde yaayan b! akın3ı beyleri, tari' kaynaklarında, savalarda &$sterdikleri yararlılıklar ve bıraktıkları mimari eserlerle ba'is kon!s! edilmitir" 2 0ânedan ismini taıyan !stafa *ey, kendini eserinin baında klasik tevaz! 3%mleleri olan “fakîr%+l- 'akîr !stafa bin /vrenos “ ifadeleriyle takdim etmektedir" ezkirelerde b! isimde bir firâset- kıyâfet m%ellifine rastlayamadık" /sasen tek n%s'ası tesbit edilebilen b! eserin, K!ltan SS" Kelim+e s!n!lm! olmakla beraber çok fazla tanınmadı)ı s$ylenebilir" endi satırlarından izleyebildi)imiz kadarıyla !stafa bin /vrenos, iyi bir ta'sil &$rm%t%r" /serini Arapça ve arsça kaynaklardan yararlanarak kaleme ala3ak kadar b! dillere vâkıftır" An3ak m%ellif, kendini yalnız3a “el-'â3” olarak takdim etmekte, baka eserlerinin varlı)ından ise ba'setmemektedir" !stafa bin /vrenos adına kayıtlı tek yazma n%s'a, %rkiye #azmaları veri tabanınında Bankırı .l 0alk k%t%p'anesi k%t%p'anesi D 0k ?21 n!marayla kaydedilmi T> varaklık mens!r bir eserdir" >D" varaktan itibaren, “Iefâyî” ma'laslı bir aire ait old!)! &$r%len manz!m bir kıyâfetnâme metni da'a mev3!tt!r" mev3!tt!r" itap, 'arekesiz nesi' 'atla kaleme alınmıtır" alınmıtır" Kerlev'alar ve s$z baları kırmızı m%rekkeple yazılmıtır" itapta altı adet de el resmi mev3!tt!r" /vrenos, kitabını, Arapça ve arsça kaynaklardan ter3%me yol!yla ol!t!r!lm! m!'tasar bir eser olarak tanıtmaktadır" /serin sade3e ter3%me olmadı)ı m%ellifin 2

/vrenoslar 'akkında yapılan çok sayıda çalımada &eni bir 'ânedan olan ailenin y%zyıllar içinde yaptı)ı iler ve yetitirdi)i a'siyetler ele alınmakla beraber, !stafa isimli bir ferdinden ba'sedildi)ini tespit











anlatımlarından anlaılmaktadır" %ellif, isimlerini zikretmedi)i Arapça ve arsça firâsetnâmeleri k!llanarak kendi te+lif metnini k!rm!t!r" “0WzW itWb-ı irWset ve Ḳ ıyWfetnWme” ıyWfetnWme” serlev'asıyla balayan eserde, besmele ve kısa bir Arapça d!anın ardından air kendini takdim edip K!ltan Kelim+e 'itap eden bir &iriz&â' yapar" *! kısımda $n3elikle “firâset”in kavramsal tanımı yer almaktadır"" /vrenos+!n ifadesiyle firâset, insanın zâ'irinden 'areketle bâtınını &$rmektir" “İmdi insānuñ ma rifeti rifeti şeklinden ve şemālinden ḥā ṣıl ola, aña ilm-i ilm-i ḳ ıyāfet ıyāfet ve firāset dirler. ḳ -ı Bilgil ki firāsetnāme a ḫlā ḳ -ı ẓ āhiri āhiri ile a ḥvāl-i bā ṭ ṭıníye ı níye istidlāl itmekden ibāretdr. ibāretdr. !ger su"āl itseler kim, a ḫlā ḳ -ı ẓ āhiri āhiri a ḥvāl-i bā ṭ ṭıníye ı níye ni#e delíl olur, #evāb virr$ ki, nefs ya mi$ā#dur ya ḳ -ı mi$ā# nefsñ āletidr.%&vr.'( ʻ ʻ

ʻ

ʻ

!stafa b" /vrenos, kitabın “sebeb-i te+lif”i sayılabile3ek b! &iri kısmında, eserini takdim etti)i K!ltan SS" Kelim+ e firâset ilminde bir %stâd olan Aristotales+in yetitirdi)i b%y%k kom!tan .skender+i ve adalet timsali PNirevân+ı $rnek &$sterir" irâsetli olmak bir '%k%mdarın en b%y%k sila'ıdır, zira, askeri ve idarî kadros!n! ol!t!r!rken do)r! ter3i' yapması b!na ba)lıdır" K!ltan, ilm-i firâset sayesinde karısındaki insanın içy%z%n% kavrayıp anlaya3ak, devlet adamlarını old!)! kadar me3lisine kab!l ede3e)i m%sa'ibleri de b!na &$re seçe3ektir" .te, daima Aristo ile istiare eden *%y%k .skender+in sırrı b!d!r" ? .kin3i '!s!s, devletin bekâsı, saltanatın $mr% meselesidir" *! da s!ltanın devleti adaletle y$netmesine ba)lıdır" Adaletin kâim old!)! yerde saltanat bâki ol!r" Adaletin tesisi insanlara ve topl!l!klara 'akkettikleri, layık old!kları de)eri vermektir" irâset sa'ibi bir s!ltan, 'erkesin &erçek de)erini takdir ede3e)i &ibi topl!m! ifsad eden a'laksız ve erlileri de te'is edebile3ektir" PNirevân+ın sırrı da b!d!r" J /vrenos, ilm-i kıyâfetin bir s!ltana sa)laya3a)ı pratik faydaları s!narak açtı)ı ba'si, ilm-i kıyâfet ve ilm-i firâsetin naklî ve aklî delillerini açıklayarak s%rd%r%r" (elil olark &$sterdi)i kaynaklar $n3elikle !r+an âyetleridir" /serde Arapça verilen !r+an ayetleri mealen s$yledir= ,en onları y.lerinden tanırdın/ !ndolsun0 sen onları0 +onu1)a tar.larından da tanırdın/ :!'ammed=?<; 2nların secde eseri olan ala)etleri y.lerindedir :eti'=2H; ,en onları y.lerinden tanırdın/ :*akara=27?; ,u3lular si)alarından tanınır da0 per3e)lerinden ve aya+larından ya+alanırlar :La'mân=J1; 0adis rivâyetlerinden $rnekler s!nar= “M )inin firâsetinden +or+un/ Muha++a+ +i o0 !llah ın nuruyla ba+ar/ /vrenos, firâset ilminin &eçerlili)i için aklî deliller s!nar" *!na &$re, insanların içlerinde iyileri de k$t%leri de vardır" .nsan iyilerle k$t%leri birbirinden ayıra3ak donanımda olmazsa çok zarar &$r%r" *ir 'ayvan sa'ibi olmak için bile “esbnâme”ler, bâznâmeler” dikkate alınıyor, 'ayvanların bazı ekil $zelliklerinden onların davranıları iyi ya da k$t% ol!ları 'akkında bir karara varılabiliyorsa b! insan için de &eçerli olmalıdır" $t%lerin errinden kor!nmak iyileri dost kazanmak için firâsetli olmak &erekir" !stafa b /vrenos+a &$re kıyâfet ilmi, evlilik kararından nesep tayinine, siyâsetten k$le ti3aretine kadar 'ayatın 'er alanını k!atmı olmakla beraber er+i '%k%m vermede k!llanılmamalıdır" ‟

? !risto’ya

‟

)al edilen ve $uhannâ $uhannâ b/ 4ıtrî+ tarafından !rap3a’ya !rap3a’ya terc)e edilen Kitâb’s-,iyâse Kitâb’s-,iyâse fî tedbîri’r-riyâse 5,ırr’l-esrâr6 5,ırr’l-esrâr6 adlı apo+rif eser *slâ) toplu)unda+i bu tr firâset anlayı1ını #eni1 7l3de et+ile)i1tir/ "ivayete #7re !risto bu eserde 7(rencisi *s+ender’e 7(tler ver)i10 ona sava1ta han#i tarafın #alip #elece(ini veya )a(l8p olaca(ını 7nceden tah)in et)enin ve b7ylece dnyaya hâ+i) ol)anın yollarını ve sava1 te+ni(ini 7(ret)i1tir/ 4undan dolayı )sl)an h+)darlar bu tr eserlere il#i











ıyâfet ilmi, miza3ı tarif edebilir@ an3ak, sosyal çevre, terbiye ve irade &ibi fakt$rlerin varlı)ı dikkate alınarak b! spek%latif bil&i kesin '%k%m olarak kab!l edilmemeli, insanın sNreti on!n kaderi &ibi &$r%lmemelidir" %ellif, b!rada Glaton+dan bir anekdot aktarmaktadır" *!na &$re Glaton, kendi resmini $)ren3ileri vasıtasıyla 0int âlimlerine &$nderir ve onlardan yor!m ister" E)ren3iler akılları karımı olarak d$nerler, ç%nk% b%y%k filozof!n fizyonomisinden ol!ms!z çıkarımlar elde edilmitir" Glaton, 0int âlimlerini &%venilir b!lmayan $)ren3ilerine, 'akkındaki ol!ms!z tespitlerin do)r!l!)!n! ifade ederek onlara, terbiye ve nefse 'akimiyet diye $nemli bir fakt$r%n varlı)ını 'atırlatır" Glaton yaratılıtan &elen bazı k$t% e)ilimlerini irade e)itimiyle yenmitir" 9ite+i) Efl:ṭ un un ḥa+í ) +end ṣ;retin< taṣví rini 1:+irdlerine virp Hind ḥa+=)lerine #7nderdi/ Hind ḥa+=)leri ol taṣví ri evṣ:f-ı ẕ e))iye e))iye ile tavṣí f itdiler/ >:+irdler Efl:ṭ un’a un’a #elp ḫaber virdiler +i) Hind ḥa+=)lerin< il)-i il)-i fir:setde aṣl: st:dları yo? i)i1 sen< naḳ 1u
ʻ

“ Fel:i+e ybeddilullahi seyyi:tihi) ḥasene e#er tebd=l-i a ḫl:ḳ ))+in de#l)i1 iseydi enbiy:nu< ve evliy:nu< da veti veti ve bi ati ati +:sid ve f:sid olurdı/ 4el+i Ḳ ur’an ur’an tebdí l-i aḫl:ḳ i3n i3n ten.í l oldı/5vr AA6 ʻ

ʻ

erbiyenin a'lâk ve karakter e)itimindeki rol%n% Glaton %zerinden anlatan m%ellif, 'er miza3ın terbiyeye m%sait olmadı)ını da Kadi+den bir beyt vererek açıklar" /serin &iri ma'iyetindeki b! b$l%m%nde yazar aynı zamanda b$l%mler ve fasıllar 'akkında bil&i verir" itap, m%ellifinin deyiiyle iki risaledir" *!nlardan ilki, batan aya)a t%m or&anların &$r%n%%yle mizaçlar arasında ba)lantılar k!ran ilm-i kıyâfet kısmıdır" 0er bir or&an bir fasılda anlatılır" En3elik baın &$r%n%m%ndedir" *a, b%y%kl%)%- k%ç%kl%)% ve ekli y$n%nden de)erlendirildikten sonra ka, &$z, kirpik, b!r!n, a)ız, çene, alın, diler, k!laklar, saç ve 3ilt &ibi t%m !z!vlar bir bir yor!mlanır" *!nlar kıyâfetnâmelerde sıkça karılaılan &enel açıklamalardır ve old!kça spek%latif olan b! tarz yor!mlar, daima itidalin &%zel a'lâkla ilikilendirilmesiyle son b!l!r" itabın ikin3i risalesi olan ele dair fasıllar 'ariç t!t!l!rsa, en çok fasıl ayrılan !z!v batır" *ala il&ili b$l%mlerden sonra insan bedeninin 'er or&anı, 'er kısmı yine fasıllar 'alinde anlatılarak, 'an&i &$r%n%m%n 'an&i tarz insana ma's!s old!)! bildirilir" (ı &$r%n%%n 'ari3inde, v%3!t kimyası da mizaç mizaç %zerinde etkili &$r%l%r" " b" /vrenos, 0ipokrat+ın teorisi olan ve 8alien tarafından &elitirilen, beden karıımlarının insan karakterini etkileye3e)i &$r%%n%.mâm-ı a'r-i Lâzi ve !'yiddîn-i ʻArabî+den alarak aktarır" *!na &$re bedendeki karıımlar9 'ıltlarda den&esizlik ol!rsa b! miza3ı etkiler" .nsan, baskın olan 'ılta &$re ateli, atak ya da sakin, d!r&!n &ibi karakter $zellikleri &$sterirler" Bn+) ḥadd-i i tid:lden tid:lden tec:v. ide0saḳ =) =) olur/ Ṣ :ḥib-i fir:sete bil)e+ v:cibdr +i her ren#i ve ḫıltı ve her )i.:cı +i ne ḥ:letdedr ve her ?ıd:yı ve 1e+li ve her cinsi er+e+den ve di1iden ve her ren#i ve her :deti :deti +i0 ne ḫılṭ ı )uḳ te@=dr/ te@=dr/ Her +i)se +i bu c)leyi @ab ṭ  ḥıf@ ide0 il)-i il)-i fir:setde ):hir ola/ 4u ẕ i+r i+r itd#i). )cerreb:tdur/Her )es’eleyi edillesiyle bilrler0 te):) ḥ: ẕ ıḳ olurlar/ olurlar/ *):)-ı Faḫr-i ":.i ve Mu ḥyidd=n-i !rab= re ḥ)etullah ve daḫi bunlardan ?ayri +i)esneler tecrbe ile bilp +it:bda Cebt it)i1lerdr +i0 bu ris:lede ẕ i+r i+r olan +it:blarda )est;rdur 5vr/AD6/ ʻ

ʻ

ʻ

ʻ

.kin3i risale olan el ba'si, bir m!kaddime, altı fasıl ve altı tasvir olarak tasnif edilmitir" *ir “kef-nâme” $rne)i olan b!b$l%mde el 'atlarının analizi yapılmıtır" 0atların ve zaviyelerin@











“*)di bil#il +i) )uḳ addi)e addi)e el< aḳ s:)ın s:)ın ve el ḫaṭ larınu< larınu< edillelerin bildirr/ Evvel+i b:b0 el< ni1:nların ve del:letlerin del:letlerin bildirir/ *+inci b:b0 ci): ḫaṭ ların ların ve del:letlerin bildirr +i) nefs-i ṭ ab= ab= ye ye )te alli alliḳ dr/ dr/ 3nc b:b0 7)r 7)r ḫaṭṭ ınu< ınu< del:letlerin bidrr +i) nefs-i ḥayv:niyye )te alli alliḳ dr/ dr/ 7rdnci b:b0 ba1 ḫaṭṭ ınu< ınu< del:letleri bildirr/ Ḳ uvv:-yı uvv:-yı nefs:n=ye )te alli alliḳ dr/ dr/ 4e1inci b:b :de)< ṭ :li :li ini ini bildirr ve elde olan ḫaṭ lardan lardan yıldu.ın bildirr/ !ltıncı b:b0 c.’iy:t del:letlerin bildrr ve nice sırlar bilinr +i0 ehl ḳ atında atında )e1h;rdur/ 5vr/ D6 ʻ

ʻ ʻ

ʻ

ʻ

ʻ

ʻ

ʻ

itabın tipik kıyâfetnâme t%r%ndeki ilk b$l%m%ne nazaran, b! b$l%m, biraz da fâlnâme t%r%ne yakınlık &$sterir" B%nk% el %zerindeki 'atlar ve zâviyelerin bir kısmı sa'ibinin karakter $zellikleri 'akkında iaretler olarak &$sterilirken, b%y%k bir kısmı da sa'ibinin &eçmiine ve &ele3e)ine dair '%k%mler içerir" Garmak diplerinden çıkıp !zayan veya parma)ı bir y%z%k &ibi çevreleyen bazı 'atlar, sa'ibinin asıla3a)ı, s!da bo)!la3a)ı, ço3!k do)!r!rken $le3e)i veya mal b!la3a)ı, bir te'like atlata3a)ı, çok za'metler çekip sonra ra'at ede3e)i, ikbale erie3e)i ya da zillet içine d%e3e)i vs" &ibi kiinin kaderine iaret eden çeitli bil&ilerle yor!mlanır" %ellif, el çiz&ilerinin yor!mlanmasını ilm-i firâsetin en $nemli ve en &%çl% alanı olarak &$r%r" *ir kii 'akkında karar vermesi &ereken birinin, $zellikle de maiyetini seçen s!ltanın, sade3e el 'atlarını ok!tarak namzetin 'em karakterini, 'em akıbetini $)renmesi m%mk%nd%r" An3ak b!rada m%ellifin $zellikle dikkat çekti)i nokta, '%k%m çıkarırken kiinin ırkı, yaadı)ı yer &ibi kalıtsal $zelliklerini belirleye3ek fakt$rleri &$z $n%nde b!l!nd!rma zar!retidir" esela bir #a'!di+nin el çiz&ileri, s!ltan veya vezir ola3a)ına iaret etse bile b!na imkân yokt!r" /n fazla di)er #a'!di+ler arasında seçkin olabilir" Feya elinde !z!n $m%r çiz&isi &$r%len bir kii 0abeistan &ibi ortalama insan $mr%n%n kırk yıl old!)! bir beldede yetise, elindeki $m%r 'attı on!n da mesela, kırk yaına dek yaayabile3e)ini &$sterir" :bkz" vr" ?<; itap, m%ellifin bata s$yledi)i &ibi altı fasıl ve altı tasvir olan kefnâme b$l%m%n%n son!na kadar &elebilmitir" An3ak tam b!rada alııla&eldik “temmet” kısmı olmaksızın metin kesilir" .çinde Iefâyî ma'lasının &eçti)i ve çok $zet bil&ilerin b!l!nd!)! bir baka kıyâfetnâme manz!mesi balar" *! d!r!m, arada en az bir kop!k varak old!)!n! d%%nd%rmektedir"

)etin *+Ẕ+ İ+B- /İ0+1! 2! Ḳ3+/!4+)! Bismillahirrahmanirraḥím &vr.5(

ḳḳ a"ı- !l ḥamd limen yeste ḥı ḳḳ a"ı- ḥamd lihvviyetihi ve yestev#eb"e-ş-şkre lilhvviyete ḥṣ7 ṣ birisāletihi ammā ba6d. va" ṣṣṣṣalavāth 6alā )u ḥammed 6l- ma ḥṣ

Bilgil kim 1ulṭ ān ān 1elím i ṭ āleallah āleallah beḳ ā"im ā"im ḫa8retleri, i#rāyı şerífinde a ṣḥāb-ı g$ín gibi #ebhei6adāletde 47şirevān-ı 6ādil gibi, şe#ā6atde şe#ā6atde 0stem-i 9āl gibi, fikr-i firāsetde !b7 6:lí 1ínā gibi oldu;u e#ellden bu 6abd-i 8a6íf fa ḳ ír"lír"l- ḫaḳ ír ír el- ḥā# )uṣṭ afā afā bin !vrenos ra ḥmetullahi 6aleyhimā, es-1ul ṭ ān ān 1elím ṭ avvilallah avvilallah 6 ḳ ullarınuñ ullarınuñ ve 6ul7fe#ilerinñ ve ehl-i menā ṣıbınuñ belki re6āyānuñ a ḫlāḳ -ı -ı ẓāhirinden aḥvāl-i













ılı#dan ve ṣudan helāk olu> olmıyanı ve kend vilāyetinde ve @urbetde fevt olu> olmıyanı ve ṣāliḥ ve ḳ ılı#dan mtedeyyin ve mteşerri ʻ olu> ve fāsı ḳ ve ṣāliḥ olu> olmıyanı ey ḫuyla muttaṣıf olu> olmıyanı ḥāṣıl-ı kelām her kişinñ ṭ o@du@ı o@du@ı gnden ne gele#ekdr ne ṣıfatla muttaṣıfdur bil> şol kim ve$āretde ve san#a ḳ da da ve a@alı@a ve emānete ve diyānete mnā ṣib lāyıḳ olanları olanları her birini dere#eli dere#esine g re6āyātuñ daḫi aḥvāline g memleket emn  emānda olu> 6adālet sebebi ile re6āyā ḥu87rda olmaḳ Aebāt-ı Aebāt-ı sal ṭ anat anat myesser olma ḳ dur. dur. )a6l7mdur ki salṭ anat anat ẓulm ile ḳ ā"im ā"im olma$ 6adl ile ḳ ā"im ā"im olur. “tb-i 1eyr-i )l7k%da daḫi mesṭ 7rdur. 7rdur. 9írā şeh$āde “fe i ẕ ā ḥakemtm beyne"n-nās en te ḥakkm bi"l- 6adl % me#rāsına #āri olu> re6āyā ṭ āifesine āifesine 6adl ile &vr.C( ḥkm eyler ḥāşā :llah e6ālā"nuñ lu ṭ fuñdan fuñdan ve keremñden kim salṭ anat anat taḫtını ol aṣil kimesneye myesser id> muḳ arrar arrar itmiye ve da ḫi enbiyānuñ ve evliyānuñ ḥāşā keremlerden ki bu a ṣil kimesneye sal ṭ anat anat myesserligin #ānib-i Ḥaḳ "dan "dan temennā itmeyeler. 6:le"l- ḥuṣ7ṣ ki, vilāyet-i 07m ḫalḳ ınuñ ınuñ kebír ve ṣa@írD erkek ve dişiD fa ḳ ír ír ve @anísi ve 8ayi6 ve şerífi ḫuṣ7ṣā ki ṣābirinden muta8arrı6 ehl-i 6ilmi Ḥaḳ 1bḥane ve e6ālā dergāhına el g leyl  nehār 6adl ol du@ı i=n d6ā iderler. İmdi, bilgil kim 6ilm-i ḳ ıyāfet ıyāfet ve firāsetden bu risāle-yi mu ḫtaṣar id> bir muḳ addimeyi addimeyi bir bāb ḳ ılu> ılu> başdan aya@a varın#a her 6u8vuñ delāletine bir fa ṣıl ẕikr itdgimden ṣoñra elñ delāleti =o ḳ vāfir vāfir ve ev8aḥ oldu@ı e#ellden el i=n msta ḳ íl íl bir muḳ addime addime ve altı ta ṣavír id> şol ki g= ola añları ḫuṭ 7ṭ dan dan teṣāvir ẕikr itdm ki her ḫaṭṭ uñ uñ delāleti 1ul ṭ ān ān 1elím ḥa8retlerine āsān gele. İmdi, bilgil ki, mukaddime delíl-i 6a ḳ lí lí ile ve delíl-i na ḳ lí lí ile bu fennñ Ab7tı beyānındadur. İmdi, bilgil ki, insānuñ ev ṣāfın ve aḥvālin bilmek = nesne ile ḥāṣıl olur &vr.C &vr.C(( Birisi vaḥy-i 0abbāni ile olur nitekim enbiyādan ḥa8ret-i )7sā 6āleyhisselām ḥa8ret-i risālet->enāhi ṣallallah 6aleyhi ve"sellem ilhām-ı İlāhí ile bil> temennā iderdi ki anuñ mmetinden ola. 4itekim >ey@amber 6aleyhisselām buyurdu ḳ ad ad āteynā eAnā nebiyyen anhm kān7 min mmeti ve minhm% )7sā bin 6Gmrān ve 6Hsā kiE “Fe ḳ ḳan a n 6aleyhisselām ḥabíbullah vaḥy-i rabbani ile bil> ḫaber virdi kiE “İnní 0esulllahi ileykm mu ṣaddi ḳ lima beyne yedeyye min"et-evrāti ve mbeşşiren birras7lin ye"tí min ba d"ismihu d"ismihu :ḥmed%. 2e daḫi evliyādan 1elmān bin /āris ve Iveys-i Ḳaren ra8ıyallah 6anhmā, bu ikisinden @ayri kimse >ey@amber ḥa8retlerinñ mbārek ṣ7retin ẓāhir y$den gdrrler idi, keşf-i kerāmetle bil> aña mtāba6at itmişler idi. :mmā bun#ılayın ma6rifetler enbiyādan @ayriye myesser olma$. İkin#i, enbiyānuñ ev ṣāfın ve a ḥvālin bilmek 6ulviyyāt-ı ḫavāṣ-ı ma6rifetle myesser olur. 4itekim ḥakím Jāmest, Ḥa8ret-i 0isālet, ṣallallah 6aleyhi ve"sellem, ḳ amer amer devrinde şāh olub ve bur#-ı a ḳ reb reb ḳ ırānda ırānda māh ola#a@ın ve şeri ʻatin keyfiyyetin ve milletin bil> ḫalḳ a bildrdi.I#n#i, insānuñ evṣāfın ve aḥvālin bilmek ʻilm-ı ḳ ıyāfet ıyāfet sebebi ile&dr(. ʻ:bdullah ibn-i 1elām 0esulullah ḥa8retlerini bil> teşḫíṣ id> teşḫíṣ sebebi ile ʻ











.% Bir āyetde da ḫi buyururE &2K( &2K(““1ímāhm fL vu#7hihim min eseri"s- su#7d %. %.' 2e āyāti lā velí illā ba ṣār .% bir āyetde daḫi buyururE “3u6ref bi simāhm %. %.K uru bi-n7ri"l-lāh%. 2e daḫi 2e daḫi >ey@amber ʻaleyhisselām buyururE “ 2e"l-m"min yen ẓ uru 7n % yaʻni ḳ ılı buyururE “lli aş@aru mel 7n ılı $iyāde ḳ ı$ıl ı$ıl olan melʻ7ndur. :mmā meyg7n ḳ ıl ıl ḳ ıllaruñ ıllaruñ eysidr. ʻ ʻ

İmām-ı Māfíʻ raḥmetullahi ʻaleyhden menḳ 7ldr, 7ldr, baʻ8ı seferlerde bir kimesnenñ evine ḳ onu onuḳ oldı. Nl kişinñ şekli ʻilm-i firāsetde yatlu idi, ammā İmām"a bu kişi ey ḳ onu onuḳ lu luḳ eyledi. İmām ḥa8retleri ol şa ḫṣuñ ṣ7retde ʻilm-i ḳ ıyāfetde ıyāfetde meẕm7m g síretin ḳ ıyāfetde ıyāfetde maḥm7d buldu@ı e#ellden temām melālet brndi. )eger ki ey teş ḫíṣ ideme$m ṣandı. On rıḥlet ider oldı. Nl kişi ki, ḫar# itmişdi birin iki ya$u> ḫar# ṭ aleb aleb id> İmām"a ṣundı fí"l-ḥāl imāmuñ ḥālini kendi a ṣḥābı teʻa##b ed> ṣordılar ki melālet vaḳ tinde tinde şādlıḳ , şādlıḳ vaḳ tinde tinde melālet neden geldiP Buyurdı ki ʻilm-i firāsetde &vr.Q( bu şaḫṣın şeklinden baña bir şbhe gelmiş idi. Onkm şbhem gitdi şād oldum, didi. Bunuñ gibi rivāyet selefden =oḳ dur. dur. Relíl-i ʻaḳ li li oldur ki, her ʻilmñ fa8íleti ve şerefi ol ʻilme iḥtiyā# ḳ adarın#aD adarın#aD imdi, bilgil ki ʻilm-i ḳ ıyāfete ıyāfete her kişi mu ḥtā#dur. 9írā maʻl7mdur ki ādemínñ me ʻāşı ve maṣlaḥatı ebnā-yı #ins ile mu ḫāliṭ ve ve muʻamele ḳ ılmayın#a ılmayın#a myesser olma$. 2e beglerñ da ḫi elbetde muṣāhibleri olmayın#a olma$. Ḥa8ret-i Ḳuṭ b"ul- : ḳṭ āb āb 1eyyidi ʻ:lí *emādāní raḥmetullah “9aḫiret"l- )l7k%da dimiş ki, g begñi şol kim i ḍlāle ḳ ābil ābil olu> ḫıyānet ve ḫabāAet ve fitne ve mekr ve ḥased ʻalāmetleri olan kimesneleri mu ṣāḥabetden redd id> ve şol ki emānet ve ṣadāḳ at at ʻalāmetleri olan kimesneleri muṣāḥibe maḳ b7l idin> eyyi yarama$ı far ḳ lí oldur ki vuḫ7şa ve ḳ id> ʻamel ideler. İkin#i delíl-i ʻaḳ lí ṭ uy7ra uy7ra begler i=n bā$-nāmeler ya$ılmışdur ki, ṭ o@anlaruñ o@anlaruñ ve şāhinlerñ ve sāir yırtı#ı ḳ uşlaruñ uşlaruñ ṣ7retlerinden şekillerinden eysi ve yarama$ı bilin> anlar ile ʻamel itmek m#errebdr ve mu ḳ arrardur. arrardur. 2e daḫi atlar i=n beglere esb-nāmeler ya$ılmışdur ki şu ṣıfatla muṭṭ aṣıf olan at eydr. :tuñ #emíʻ hnerleri beyān itmişlerdr, bu da ḫi m#errebdr. İmdi Ḥaḳḳ 1bḥane ve e ʻālā ḥayvānātuñ aʻ8āsında eysine ve telsine delālet ider ʻalāmetler ḫalḳ itmişdr. Ḫuṣ7ṣan insānuñ evṣāfı #emíʻ ḥayvānātuñ ve











olu> terbiyet ḳ ab7l ab7l itmiş ola ol a ṣil kimselerñ ṣ7retinden ḥaḳ íḳ atine atine istidlāl itmek muʻaẕir olur. 4itekim !flāṭ un un ḥakím kend ṣ7retinñ taṣvírini şākirdlerine vir> *ind ḥakímlerine g ḫaber virdiler kim *ind ḥakímlerinñ ʻilm-i firāsetde aṣlā stādları yo@ imiş senñ na ḳ şuñdan şuñdan nefsñe şunuñ gibi ev ṣāf ẕem ile s didi ki, ḥkemā-yı *ind ʻilm-i firāsetde māhirler ve ḫāẕıḳ lar lar imiş $irā her ṣıfatuñ dimişlerdr anuñla mevṣ7f idm, lākin ḥikmet ve riyā8et ile me ẕm7meyi maḥm7díye mbeddel itmiş idm. “ /elāike ybeddilullahi seyyiātihim ḥasene% eger tebdíl-i a ḫlāḳ mmkin deglmiş iseydi enbiyānuñ ve evliyānuñ da ʻveti ve bi ʻati kāsid ve fāsid olurdı. Belki Ḳur"an tebdíl-i aḫlāḳ i=n ten$íl oldı. :mmā ev ṣaf-ı meẕm7meyi aḫlāḳ -ı -ı maḥm7díye tebdíl id> terbiyet ve naṣíḥat ḳ abul abul idenler, merd anlardur ve ehil anlardur. 2e nā- ehil kimesne ne ḳ adar adar terbiyet oluna ḳ ab7l ab7l id> mrebbinñ terbiyeti ile mrebbi ola. Belki, terbiyet ḳ ab7l ab7l itmek ehl olana gra o>raḳ dur dur ki, Ḥaḳḳ 1b 1bḥāne ve e ʻālā bedende yaratmışdur.2e sebeb-i @āísi ḳ uvādan uvādan ḥāṣıl olan ef ʻāldr ve sebeb-i fāʻíli oldur ki, ḥadd-i iʻtidāl mev#7d olu> beden selím olma ḳ dur. dur. Onkm ḥadd-i iʻtidālden te#āv$ ide,saḳ ím ím olur. Ṣāḥib-i firāsete bilmek vā#ibdr ki her rengi ve ḫıltı ve her mi$ā#ı ki ne ḥāletdedr ve her @ıdāyı ve şekli ve her #insi erkekden ve dişiden ve her rengi ve her ʻādeti ki, ne ḫılṭ ı muḳ te8ídr. te8ídr. *er kimse ki bu #mleyi 8ab ṭ  ḥıf8 ide, ʻilm-i firāsetde māhir ola. Bu ẕikr itdgim$ m#errebātdur.*er mes"eleyi edillesiyle bilrler, temām ḥāẕıḳ olurlar. olurlar. İmām-ı /aḫr-i 0ā$i ve )u ḥyiddíni ʻ:rabí reḥmetullah ve da ḫi bunlardan @ayri kimesneler te#rbe ile bil> kitābda Aebt itmişlerdr ki, bu risālede ẕikr olan kitāblarda mest7rdur. Bunı ḥıf ẓ id> &vr.T?( &vr.T?( 8abt 8abt iden ʻilm-i firāsetde temām māhir olur ve ḥāẕıḳ olur olur ve :llah ʻalem bāb-ı insānuñ ẓāhiri ṣ7retinde ve şekli şemāyilinde ve #evāri ḥ ve aʻ8āsı maʻrifetindedr ki her ʻu8vuñ keyfiyyeti ne ṣ7rete delíldr.2e her ʻu8uv bir faṣıl ile beyān olmuşdur. /aṣıl ılEE Byk baş himmet-i ʻāliye delíldr.Nrta baş ʻaḳ ılsı$lı@a ılsı$lı@a delíldr. ḳ aḳ lı@a /aṣılE İri sa= bahādırlı@a delíldr, yumşa ḳ sa= yreksi$li;e ve ḳ or or ḳ lı@a delíldr. Ooḳ sa#











/aṣıl ılEE Oatıḳ ḳ aş aş lfete delíldr, a=ı ḳ ḳ aş aş kşādli;e delíldr. aş7ñ burundan yanı in#e olma ḳ ḫuṣ7mete delíldr ve hem fitneye delíldr. 2e ḳ aşuñ aşuñ burundan yanı al=a ḳ olu> olu> ve ḳ ula ulaḳ dan dan yanı yksek olmaḳ eblehli;e ve kibre ve lāfa delíldr. İn#e ḳ aş aş kşādli;e ve şādmānlı@a delíldr. İn#elikde, yo@unluḳ da da ve u$unluḳ da da ve ḳ ıṣalıḳ da da orta ḳ aş aş iʻtidāle delíldr. /aṣıl ılEE Ḳab8da ve bas ṭ da da iken byk g<$ kāhilli;e ve kndlge delíldr. 2e k=k g<$ ye;ni#eklige delíldr. Nrta g<$ seg-r7 ḥlu@a delíldr. Ṭomali= g<$ ḥayāsı$lı@a ve #āhillige delíldr. 2e g<$ tí$ tí$ ḥareket itmek mekre ve ḥíle ve ḫıyānete ve a@ırlı@a delíldr. 2e gi= ḥareket itmek endíşeye ve fikre delíldr. 2e gi# gi= ḥareket itmek ve a=u> yumma ḳ fehmsi$li;e fehmsi$li;e &vr.T( &vr.T( ve ve eblehlige delíldr. í$de ve gi=de iʻtidāl ile ḥareket etmek, iʻtidāl-i ʻaḳ la la ve fehme delíldr. Ouḳ urda urda g<$ mekre ve ḥasede ve ḫıyānete delíldr. 2e ḳ atı atı ḳ ara ara g<$ sevdāya delíldr ve yarama$ g<ñll;e delíldr. 2e gerestli;e delíldr. )urabba ʻ =eşm olma ḳ kāhilli;e ve ʻavretlere māíl olma@a delíldr. Ḳı$ıl g<$ @uṣṣaya ve şerírli;e ve bahādırlı@a ve =o ḳ #imā #imāʻ itme;e delíldr. W u> g<$i k=k olsa, ḳ atı atı ḥamāḳ ate ate delíldr. 2e bebegi alt7n gibi ṣaru olmaḳ feşānlı@a feşānlı@a delíldr ve ḳ an an dír7$e gibi veya g olu> ve ba ʻ8ı insāniyyeti olma@a delíldr. =k g<$ ṭ omali# omali# olsa #āhilli;e delíldr ve şehvet->erestli;e delíldr. =k g<$ kir>igin ṭ oḳ undurı#ı undurı#ı olsa ḫalḳ ı aldama@a yarama$ ṣıfata delíldr. Byk g<$ ditregen olsa yarama$lı@a delíldr. 










/aṣıl ılEE Ḳalın ṭ uṭ aḳ aḥmaḳ lı@a lı@a ve ṭ abi abiʻat yo@unlu@ına delíldr. 3uf ḳ fehme ve la ṭ íf íf ṭ ab abʻa ḳ a ṭ uṭ aḳ fehme ḳ ṭ atlulı@a delíldr. Ḳı$ıl ṭ uda udaḳ ṭ atlulı@a ve eylige delíldr. /aṣıl ılEE Gşaḳ dişi ki arası a=ı ḳ ola, niyyet 8a ʻaflı@a delíldr. İri ve u$un diş şirrete ve fitneye delíldr. Nrta diş ger=ek s orta boylu olsa $eyrekli;e ve le ṭ āfet-i āfet-i ʻaḳ la la delíldr. Nrta boylu olu> k mekre ve ḥíleye meş@7l olu> ṣoñra yarama$ ḫuylara tevbe id> ḳ a sa ḳ al mteşerriʻ ve mtedeyyin olma@a delíldr. Regirmi sa ḳ al al ve hem ḳ ara ara ola, eylige delíldr. 3uf ḳ al fehm ve leṭ āfet-i āfet-i ṭ ab abʻa delíldr. Oo ḳ saḳ al al ṭ abi abiʻat yo@unlu@una ve ḫuşunete delíldr, u$un sa ḳ al al ḳ ıllet-i ıllet-i ʻaḳ la la delíldr. /aṣıl ılEE !tli y$ kāhillige delíldr ve #āhillige delíldr. !tli yaña ḳ ṭ abí abíʻat yo@unlu@ına&vr.TS( yo@unlu@ına &vr.TS( delíldr. aḳ @ın @ın y$llk @a8aba delíldr.Gtanur y$llk ḥayāya delíldr. !tsi$ y$ fehme delíldr ve ḳ atı atı degirmi y$ #ehle delíldr. 9iyāde u$un y$ ḥayāsı$lıga delíldr. Ḳatı byk y$ kāhillige delíldr. 9iyāde k=k y$ ḫorlu@a ve yeyni#eklige delíldr ve dellige delíldr. Nrta y$ insāniyyete delíldr. :=uḳ y$ y$ ey ḫulḳ a delíldr. !kşi y$ yarama$ ḫulḳ a delíldr. /aṣıl ılEE Byk ḳ ula ulaḳ #ehle ve kāhillige ve bahādırlı@a ve u$un ʻ












/aṣıl ılEE !ger ḳ ol ol ve baldır u$un olsa ʻaṭ āya āya ve kibre ve man ṣıb sevgisine delíldr. !ger ḳ oluñ oluñ aşa@ısı yuḳ arısına arısına muvāfıḳ olu> olu> in#e olsa, $iyāde ḳ ābiliyete ābiliyete ve ma ʻrifete ve seḫāvete delíldr. !ger ḳ oluñ oluñ aşagısı in#e ve bā$7sı yo@un olsa ḳ uvvete uvvete delíldr ve #ehl-i mrekkeblige delíldr. 2e eger aşa@ısı yuḳ arısı arısı yo@un ḳ ābillige ābillige ve yrekli olma@a delíldr. 2e u$un barma ḳ tí$ tí$ fehme ve se ḫāvete delíldr. 2e eger ṭ o@rı o@rı olsa u$un olu> etsi$ olsa ya ʻni u$un ḳ ay ayḳ ı olsa &vr.55( &vr.55( olma$ olma$ yire el uru> lāf urma@a delíldr. 2e ednā yire el uru> lāf urma@a delíldr. 2e ednā yire =o ḳ s<$ s<$ eylemesine delíldr. 2e eger ṭ o@rı o@rı olu> etl olsa ḥamāḳ ate ate delíldr. 2e eger etsi$ vasat"l- ḥāl olsa $ekāvete ve se ḫāvete ve ḳ uvvete uvvete delíldr. !ger ktk olu> etl olsa in#elikde ve yo@unlu ḳ da da berāber olsa ba ʻ8ı seḫāvete ve insāniyyete ve ḥalím ḳ ḳ ıṣṣa olu> u=ları in#erek olsa ba ʻ8ı seḫāvete delíldr. 2e dırna ḳ yuf ḳ a olmasına delíldr. 2e eger barma ḳ ḳ yuf ḳ olsa seb7lige mā"il olsa leffāf olu> ba ʻ8ı kemāl ve ḥasede delíldr. 2e eger aya ḳ ıṣa olu> barmaḳ u$un u$un olsa ḥıssete delíldr. 2e eger ḳ ıṣa olu> u$un olma ḳ da da barmaḳ ayaya ayaya ve aya barma@a mnāsib olsa fikre ve firāsete ve ḥilme ḳ alb alb teraḥḥmne delíldr. 2e eger barma ḳ u$un ve ḳ ıṣa olduḳ da da u#ı kendden yo@un olsa $iyāde ḥır ṣa ve ḥamāḳ ate ate delālet ider. 2e ba ʻ8ı insāniyyete delíldr. 2e eger aya ve barma ḳ yumşaḳ ʻaḳ la la delíldr. 2e eger mdevver olsa ʻilme ve ḥilme ve ṣabırsı$ olu> ḥadinden aşurı te#āv$ eylemesine delíldr. 2e eger aya ve barma ḳ seb7lige seb7lige māíl olsa ʻadle ve inṣafa ve seḫāvete delíldr. 2e eger barmaḳ ḫurde olu> u$un &vr.5?( &vr.5?( egri ola baʻ8ı kemālāta delíldr, lāfla ve ʻabeA yirde se ḫāvetle delíldr. :ḳ dırna dırnaḳ ḳ al alḳ ıra ıraḳ olsa olsa mbārekdr. ʻ:yblu dırnaḳ yamandur. yamandur. !lñ ve barma ḳ laruñ laruñ ve ayanuñ bāḳ í aḥvālin aşa@ıda ḫuṭ 7ṭ ın ın ẕikr id> ve ta ṣvír itdgim$ yirde ẕikr ider$ inşāallah te ʻālā. /aṣıl ılEE !ger ẕikr in#e u$un olu> egri olsa tera ḥḥm ḳ ılı#ı ılı#ı olub ḥıḳ d u ḥased olmayu> ehl-i va ḳ ār ār olmasına delíldr. !ger in#e ṭ o@rı o@rı olsa ḳ ıllet-i ıllet-i #emāʻate ve leṭ āfete āfete ʻaḳ la la delíldr. 2e eger yo@un ve u$un olsa #imā ʻvaḳ tinde tinde @āyet le ẕẕeti olu> ḥamāḳ ate ate ve #ehle delíldr. 2e eger ḳ ıṣṣa olu> yo@un ola, şehvete şehvet->erestlige ve @aflete ve lāf uru> kendnñ ʻaybına muṭṭ ali aliʻ olmayu> her şeyde ʻinād itmege delíldr.2e eger ḳ ıṣṣa olu> in#e olsa @ayet $ekí ve ehl-i in ṣāf olmasına delíldr. 2e ʻinād olmayu> @ayrñ teşníʻinden ḳ a=masına a=masına ve $iyāde #mmā ʻ olmasına delíldr.











baʻ8ılarından daḫi #imāʻ ve @ıdā ve ʻ ve elñ i=inde olan ḫuṭ 7ṭ uñ uñ g=leri āsān olsun i=n ta ṣvírler ẕikr itdm. Ṣıfat ıfatEE İmdi elñ sāir ʻa8ādan delāleti $iyāde oldu@ınuñ ni#e sebebi vardur. Birisi budur ki ʻibādāt

ve ḥasenāt ve ḫayır ve #ehde me ʻāş alsun olma$. *er ʻu8uvla muḥtā#dur. 2e insānuñ ṣıfat-ı ḥamídeyi ve ṣıfat-ı ẕemmiyeyi bilmekde sāir ʻa8ādan buña i ḥtiyā#ı artuḳ dur. dur. Ḥatta g g ṣıfaṭ -ı -ı memd7ḥaya tebdíl itsn i=n. 2e birisi da ḫi budur ki, insān birbirinñ ellerin g yarama$ ṣıfatlu kişilerden i ḥtirār itsnler i=n elde ʻalāmetleri =oḳ eyledi. !lde olan ḫuṭ 7ṭ gẕāfın degldr ʻalāmetler i=n va8ʻı olunmuşdur. Ḥuṣ7ṣa ki biñ kişinñ elini bir araya #em ʻ eylesek birindeki ḫuṭ 7ṭ birine beñ$eme$. 9írā her kişi bir ṣıfatla muttaṣıfdur. Başına ne gelr ve ne gele#ekdr da ḫi mu@ayyerdr. 9írā Ḥaḳḳ 1b 1b ḥāne ve e ʻālā yedi kevkeb seyyāreyi bir insānuñ #em ʻ-i a ʻ8āsına m"eAAir ılmışdur. +dem ṭ o@du@ı o@du@ı vaḳ itit ol kevākib seyyārenñ a ḥvāli ne a ṣla bulunursa aña g ḳ an anḳ ı kevkebdr bilinmiye ol ādemñ aʻ8āsınuñ aḥvālinden seb ʻa seyyāreden ḳ an anḳ ısıdur ısıdur bilnr ve sāir &vr.5K( aḥvāli daḫi temām maʻl7m olur $írā ki seb ʻā seyyārenñ her birinñ kefde bir mev8u ʻa te ʻalluḳ ı vardur. Nl te ʻalluḳ sebebi ile anuñ kevkebi ma ʻl7mdur. Bu fennñ kitāblarında edillesi mes ṭ 7rdur. 7rdur. İmdi bilgil kim mu ḳ addime addime elñ aḳ sāmın sāmın ve el ḫaṭ larınuñ larınuñ edillelerin bildirr.











barma@uñ ṭ arafından arafından aña varur. Buna #imā ʻ ḫaṭṭ ı dirler ve #imā ʻ ḫaṭṭ ı “mim% “lām% ḫaṭṭ ınun ınun aralı@ına murabbaʻ dirler ve @adā ḫaṭṭ ınuñ ınuñ u$unlı@ına olan ṭ arafı arafı “ʻGṭ ārid% ārid% ḥkmndedr. Bu me ẕk7ra tek ṭ aṣvír budur. &vr.5S( 3ed-i &vr.5S( 3ed-i evvelE

İmdi bilgil ki, ḫaṭṭ maʻnídār ola ve kiminde da ḫi byk ola ve e#$ālar mu ṭṭ aṣıl ola ḫaṭṭ uñ uñ delāleti $iyāde ḳ aví aví olur ve bunlaruñ ʻaksi ola ḥkmde daḫi ʻaksi olur. 2e da ḫi anlaruñ ḥkmi ekAer ṣa@ elden bilnr.ʻ:vretlerñ ekAer ṣol elden bilinr. 4itekim er ṭ abi abiʻati ṣa@ yanuñ ṭ abi abiʻati gibi, ʻavretlerñ ṣol yanuñ ṭ abi abiʻati gibidr. 2e da ḫi bilgil kim ellerin ḥkmñ g










o@rı u$atsa eger g ḳ olın olın ṣala ṣala yrse işlerine be#idd ve şír merd olmasına delíldr. !ger bir kimsenn bir nesneye ya>ışdı@ı vaḳ tin tin eli ditreye, ḳ aḳ ıdu@ı ıdu@ı vaḳ tin tin te$#ek sākin olmasına delíldr. !ger bir kimse kend kend a ḳ rānı rānı kimesneler ile yimek yise yise yedgi vaḳ tin tin g<$de şu ṭ arafdan arafdan yiyeyin diye yiyegen ve ḥaríṣ olu> g<ñlnde yarama$lı@ı oldu@ına delíldr. 4ādir"l-*ind eydr, ḳ a=an a=an ellerin a=ıldu@ı va ḳ tin tin “ elif% ve “be% barma ḳ larınuñ larınuñ arasında aralı ḳ olmayu> ya>ışmış gibi olsa, aralı@ından aydınlı ḳ g etl olsa ve u#ı aru ḳ ve ve ets$ ola, ʻ eli ile bile s nefsinñ $a ḥmet oldu@ına delālet ider. :mma ḍarb-ı sākinle eylese bunuñ ʻaksidr. !ger barmaḳ ları ları ardına ḳ ay ayḳ ı olu> aralar fır#a ola dervíş olu> ādemlere muḫtā# olmasına delíldr. !ger ellerñ byklgi g ve hem ba ʻ8ı e#$āsı baʻ8ına muvāfıḳ olsa olsa ṭ abí abíʻatinñ ve ḫ7ylaruñ laṭ ífligñe ífligñe ve ḫoşlu@ına delíldr. ʻ:ksi daḫi bunuñ ʻaksi gibidr. !ger eller bedene g g barma@un ḳ ıṣa olur ise kāhlı@a ve @ayretsi$lige delíldr. !ger avu#ı ve barma ḳ ları ları u$un olu> birbirine mnāsib olı#aḳ ʻatler bilmekde $eyrek olu> ve ugrılu ḳ da da daḫi $eyrek olmasına delíldr. !ger ʻādeti











uñ u#ı “be% barma@a varsa $a ḥmetler =ek> dād bulma@a delíldr. !ger bu ḫaṭṭ uñ uñ u#ı yā bir buda@ı ḫaṭṭ uñ “be% ve “#im% barma@uñ aralı@ında tamām =ı ḳ sa sa &vr.?'( &vr.?'( ishālden ishālden veya ykli ʻavret ise ṭ o@urma o@urmaḳ dan dan helāk olı#a@una delíldr. Ḫuṣ7ṣā ki bu ḫaṭṭ byk ve ḳ ı$ıl ı$ıl ola. :mmā ḫaṭṭ -ı -ı “ sin% “kef% ba ʻ8ı kimselerde mev#7d, baʻ8ı kimselerde ma ʻd7m olmaḳ ādemn ādemn aḥvāli muḫtelif oldu@ı sebebdendr. !ger bu ḥaṭṭ ne ḳ adar adar byk ve rengi mu ʻtedil olu> muttaṣıl olsa, ol ḳ adar adar ba@ruñ ve mi ʻdenñ ḫoşlu@ı olu> ve ferah olma@a delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ uñ uñ rengi şafāḳ lu lu olmayu> ve e#$āları olmaya mi ʻdenñ yaḫud ba@ruñ 8aʻfına delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ mev8uʻında ẓāhir olmasa bal ḳ ı#ı ı#ı mi$ā#a delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ uñ uñ $erinde yaḫud yanında k=k no ḳṭ a#ı a#ıḳ lar lar buluna ṭ abi abiʻatñ ḳ ab8lı@ına ab8lı@ına ve a@rılara delíldr. !ger bu ḫaṭṭ ı ayānuñ miḳ dārın#a dārın#a bir @ayri ḫaṭṭ kese, kese, miʻdeden ḫāṣıl olur ḫasteliklere delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ ʻ
u$unlu@ı ve ḳ ıṣalı@ı ʻ












bulunsa iki g<$i fāsid ola. !ger meẕk7r ḫaṭṭ ından ından bir ḳ ı$ıl ı$ıl ḫaṭṭ bitse bitse ve “he% barma@a varsa mu ḥāṭ aralı aralı bir işi olma@a delālet ider. !ger ʻ yara yara olmuş ola, u@rılu@ına ve ḳ aḳ @anlı@ına @anlı@ına delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ “@ayn% “@ayn% “elif% “yā% “te% ḫaṭṭ ına ına yaḳ ín ín varsa her nesnede eksikligine delālet ider. !ger “@ayn% “elif% “yā% “te% ḫaṭṭ ına ına başı $re ṭ ursa ursa yarama$ &vr.CU( naṣíbe delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ u$un olu> barmaḳ ları ları dibine yaḳ ín ín bitse ḳ uvvet uvvet ve ʻ










olsa nāḳ ıṣ olub bun#a kerre te#rbe olunmuşdur. !ger “elif% barma@uñ evvel fa ṣlında olan ḫaṭṭ , #imāʻ barma@ı y$k gibi =evresin kesse yaḫud ol ḫaṭṭ uñ uñ $erinde bu “he% nişān olursa a ṣıla#aḳ dur. dur. !ger meẕk7r şekiller temām olma ḳ dan dan a$ eksik olursa ya ḳ ín ín oldu@ına delíldr ya ʻni a ṣılma@a yaḳ ín ín ola, ḫalāṣ bula. !ger barma@uñ faṣlına yaḳ ín ín bun#ılayın &sin gibi( nişān varsa varsa anası ile ya ḳ ı$ ı$ ḳ arındaşı arındaşı ile $inā eyledgine delālet ider. !ger )şterí yerinde ḫā= bulursa $ina eyledgine delālet ider. !ger o “be% barma@uñ arasında ʻāre oldu@ına delālet ider, ḫuṣ7ṣā ki ḳ ı$ıl ı$ıl ola. Baṭ lamyus lamyus eydr, bu ḫaṭ “@ayn% “@ayn% “elif% “yā% “te% ḫaṭṭ ına ına varsa #emí ʻ ʻírlkde māl eksk ola. Bu ḫaṭṭ kere kere ḳ ıyās ıyās oluna. 2e da ḫi ʻilm-i firāset ile meşh7r delāletler bulmuşlardur ki iki kaşınuñ arasında ḳ ıllar ıllar bitse @ulam->ārelige ve ya ḫud ʻavretler ile $inā etdgine delālet ider. Ḥuṣ7ṣā ki &vr.C? &vr.C?(g










mālı ola. !ger meẕk7r ḫaṭṭ lar lar &vr.C'( “elif% barma@la “gayn% “elif% “yā% “te% ḫaṭṭ ınun ınun ortasında olsa orta yaşında iken malı ve rı$ ḳ ı olma@a delālet ider bunuñ ortasına ḳ ıyās ıyās oluna. !ger, Ḳamer ḥkm itdgi yirde aşa@ı şekilde mers7m olur nişānlarda birisi bulunsa kend ʻavretlerñ ḳ oyu> oyu> ḥaram ʻavretlere ker ḥle $inā id> ve yarama$ fikirler eyitme;e delālet ider. !ger ʻGtarid yerinde aşa@a şekilde mers7m olan nişānlardan birisi bulunsa a@ır ḫastalıḳ lara lara ve b ḫastalıḳ lara lara u@rama@a delālet ider. !ger Mems yirinde aşa@a şekilde mers7m olan nişanlardan birisi bulunsa tí$ ḳ aḳ @anlı@a @anlı@a delālet ider. *er nesnede kāmil oldu@ına delālet ider. Bu meẕk7rātlar ṭ aṣvíri budur. 3ed-i \āliA











itdgi ḫar#lara ve #eşimān >eşimān ola. !ger mAelleA mAelleA i=inde “mim% “mim% yanında bun#ılayın TC nişān olursa ala#a@ı ʻavretden mírāA dikmege delālet ider. !ger me ẕk7r yirde bun#ılayın nişān olsa ve ḳ ı$ıl ı$ıl olsa bir yıl tamām ḫaste ola ve ḫaṣte olmasına delālet ider. !ger, “sin% $āviye-i ḳ ā"ime ā"ime ẓāhir olu> ḳ ı$ıl ı$ıl ola, g<ñlñ ve ḥararet-i ʻa$í$enñ ve ḳ uvvānuñ uvvānuñ ḫoşlu@ına delālet ider. !ger me ẕk7r $āviye rāviye olsa ḥarāmí kişi oldu@ına delālet ider. !ger $āviye mnferi#e olsa bunuñ ʻaksidr. !ger bu $āviye olmasa emínligi ve insāniyyeti olmayu> mte@ayyir"l- ḥāl oldu@ına delālet ider. !ger $āviyede &işaret( bun#ılayın nişān ʻavretde bulunsa ḥamli erkek oldu@ına delālet ider. !ger me ẕk7r ḥādde ise fitnelige delíldr. !ger meẕk7r mnferiḥa ise aḥmaḳ olu> olu> ve insāniyyeti olmadu@ına delíldr. &vr.CS( &vr.CS( !ger !ger $āviye olmasa mi ʻdede ba@rı 8aífli@ına delíldr. !ger meẕk7r bun#ılayınT nişān olsa yatludur. !ger elñ murabba ʻında ḥā= gibi olursa ṣāliḥ ve mtedeyyin ve mteşerri ʻ kimse olu> dnyā terkin i ḫtiyār eyley> ve ḥu87r sr> ve şey ḫ gveyi kişi olu> ʻi$$etl olmasına delíldr. !ger me ẕk7r ḥā= egri olu> ve ḫoş nişānlamış olmasa tellk gele. !ger iki mAelleA olsa birinñ ḫaṭṭ ı birisinñ ola, ey olma@a delālet ider. !ger = olursa yatludur. !ger d “mim “elif% ḫaṭṭ ınuñ ınuñ ortasında vā ḳ iʻ ola byk dşmenleri oldu@ına delālet ider. !ger “#im% ve “he% aralı@ı muḳ abelesinde abelesinde seferler =ek> ve $a ḥmetler g










=evirse bo@ulma@a ya ḫud aṣılma@a delālet ider. !ger meẕk7r ḫaṭṭ tamām tamām me$b7ri barma@ı =evirse, ṣoñra da muḫāṭ araya araya u@rayu> byk belāya u@rayu> gene ḫalāṣ olma@a delālet ider. !ger barma@uñ evvelki faṣlı stineT' bun#ılayın bir nişān olsa $iyāde yarama$ yarama$ delíldr. !ger ṭ ırna ırnaḳ yanında yanında bun#ılayın TK nişān olsa aṣılma@a yaḫud bo@ulma@a delālet ider. !ger “elif% barma@uñ evvelki fa ṣlı stine bun#ılayın nişān olsa ḳ ı$ ı$ ḳ arındaşına arındaşına 8arar itmege delālet ider. !ger barma@uñ evvelki fa ṣlı stnde yıldu$ gibi olsa ifrā ṭ la la #imāʻ olmasına delālet ider. Bu me ẕk7rātuñ taṣvíri budurE 3ed-i 0ābiʻa













eylge delālet ider. !ger bu ḫaṭṭ egri egri ve yo@un olsa erlerde olsa # yā ḥarām ḳ ab7l ab7l id> #imāʻa $iyāde iştihāsı olmaga delālet ider. !ger me ẕk7r ḫaṭ lar lar ṭ o@rı o@rı olsa ʻi$$etle baḫta delālet ider. !ger “he% barma@uñ dibinde egri ḳ ı$ıl ı$ıl ḫaṭ lar lar olsa yalan#ı ve u@rı olma@a delālet ider. !ger egri ve ḳ ı$ıl ı$ıl ḫaṭ lar lar elñ murabbaʻında 9hre yerine geleler ammā barma@uñ dibine varmayalar ḳ ollarda ollarda ve ellerde yara olma@a delālet ider. !ger “he% barma@uñ dibine nı ṣf dā"ire olu> a, mertebenñ eylge d










adar libasları ola ve ya ḫud ḫalḳ dan dan ol ḳ adar adar fāídeler bula. !ger ṭ ırna ırnaḳ lar lar $erinde ufa#ıḳ ḳ ara ara ḳ ara ara ḳ adar noḳṭ alar alar &vr.K( &vr.K( olsa olsa ol ḳ adar adar dşmenleri ola bu me ẕk7rātuñ taṣvíri budurE 3ed-i Ḫams











a=ısından de;erlendirilirken gnm$de “el-falı% olarak dşnlen “kefnVme%ler bu tar$ eserlerin i=inde gelişmiş bir tr olarak gmakla kalmayı> gele#e;e dair tahminleri de i=ermesidir. Bu y

Ki̇tab-i Fi̇râsetnâme Ve Kiyâfetnâme

Recommend Documents