Sevg�l� Ahşap Dostları,
Tar�h� b�na ve eserler�m�z geçm�ş�m�zden �zler aşırlar. Onlar ken külürünün ve ar�h�n�n asl� unsurları, ken�n haızasıdırlar. İsanbul Büyükşeh�r Beled�yes� olarak şehr�m�z�n şehr�m�z�n ar�h� ve külürel m�rasını korumaya ve yaşamaya büyük önem ver�yoruz. UDEB’�n çalışmaları bu hususa verd�ğ�m�z önem�n açık göserges�d�r.
1. Baskı: Şuba 2009 2.Baskı: Haziran 2009 Baskı ve Cil Özgün Ose Tic. Ld. Şi. Yeşilce Mah. Mah. Ayekin Sok. No:21 Oosanayi Oosanayi 4.Leven/İsanbul 0212 280 00 09
Bu kiap İ.B.B. UDEB Müdürlüğü’nün 2008 yılı içinde yürümüş olduğu, “ Ahşap Eğiim Aölyesi ” çalışmaları kapsamında hazırlanmışır. anmışır. Bu kiabın üm hakları İ.B.B. UDEB’ e aitir. aynak göserilmeksizin kısmen veya amamen alını yapılamaz. Hiçbir yönemle kopya edilemez, çoğalılamaz ve yayınlanamaz. 2009, İSTAN İSTANBUL BUL
Üç büyük �mparaorluğun külürel b�r�k�m�ne sah�p olan bu ken, 1950’l� yıllarda başlayan göç harekeler�yle harekeler�yle kensel ve oplumsal yapıda hızlı değ�ş�mler yaşamışır. Bu süreçe ne yazık k� ar�h� ve külürel değerlere karşı b�l�nçs�z ve duyarsız yaklaşılmışır. Anısal ve s�v�l m�mar� örnekler�m�z olan b�r çok yapı sadece b�rer “konu” olarak değerlend�r�lm�ş, n�el�ks�z şek�llerde am�r ed�lm�ş, yıkılmış, değ�ş�r�lm�ş veya ahr�p ed�lm�ş�r. İsanbul’un kensel m�mar� m�rasının öneml� b�r kısmını oluşuran ahşap yapılar yavaş yavaş yok olurken, bu yapılara haya veren veren ahşap usaları da b�rer b�rer b�rer azalmaya başlamışır. başlamışır. İsanbulBüyükşeh�r Beled�yes�olarakken�m�z�nar�h�dokusunucanlandırmak ve ayağa kaldırmak üzere büüncül b�r yaklaşımla hazırlanan projeler� hayaa geç�r�yoruz. Bu projeler �ş�n�n erbabı uzmanlar araından yürüülmeked�r. Bu alandak� çalışmaların daha ver�ml� b�r şek�lde yürüüleb�lmes� �ç�n ye�şm�ş �nsan gücüne duyulan �h�yacı karşılamak gayes�yle UDEB Müdürlüğümüz bünyes�nde Ahşap Eğ��m Aölyes� oluşurduk. Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde nde çeş�l� ün�vers�eler�m�z�n kakısı, ecrübel� m�marlarımızın deney�mler�n� paylaşması ve ahşaba yıllarını verm�ş usalarımızın deseğ� �le meslek l�sel� veya meslek yüksek okullu gençler eğ��m görmeke ve ser��ka almakadırlar. Gençler�m�z eğ��m almanın yanısıra başa Süleyman�ye ve Zeyrek olmak üzere ar�h� yarımadada akd�r ed�len örnek onarım uygulamaları gerçekleş�rmeked� gerçekleş�rmeked�rler. rler.
Toplumumuzda yerleşmeye başlayan koruma duyarlılığı �le b�rl�ke, aölyeler�m�zde ye�şen ahşap usaları, ahşap s�v�l m�mar� m�rasımızın yapım ekn�kler� geleneğ�ne uygun olarak onarım ve resorasyon konusunda �h�yaç duyulan ye�şm�ş �nsan gücünü oluşuracaklar oluşuracaklar.. UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nce yürüülen çalışmaları, ekn�kler� ve örneklemeler� �çeren bu k�abın ahşap m�mar�m�zle �lg�l� büün k�ş� ve kurumların çalışmalarında örnek b�r rehber olacakır. �abın yararlı olmasını emenn� ed�yor, hazırlanmasında emeğ� geçenlere eşekkür ed�yorum.
ad�r TOPBAŞ İsanbul Büyükşeh�r Beled�yes� Başkanı
Ahşap ültürümüzün İz�nde, İz�nde,
İsanbul, Dünya ülür M�rası ve 2010 Avrupa ülür Başken�. oruma amaçlı �mar planlarından elde ed�len ver�lere göre İsanbul’da 15.000 c�varında esc�ll� s�v�l m�marlık örneğ� mevcu olup ve bu rakamın rakamın öneml� b�r kısmı ahşap b�nadan oluşmakadır. oluşmakadır. Süleyman�ye, Zeyrek, Yed�kule, Ayvansaray, Sulanahme, Üsküdar, Eyüp, Boğaz�ç� ön görünümü bölgeler�, Adalar ve Anadolu Yakası köy yerleş�mler� ahşap b�na sayısının zeng�n olduğu bölgeler olup; UDEB son yapığı çalışmada Anadolu yakasında 752, Avrupa yakasında da 150 ahşap ev�n anı �şler�n� hazırlayarak oruma urulları’na esc�l öner�s�nde bulunmuşur. bulunmuşur. UDEB’�n Süleyman�ye ve Zeyrek’e kurduğu Ahşap Eğ��m Aölyeler�’nde , meslek l�seler�n�n ahşap bölümü öğrenc�ler�, resoraörler ve özel sekördek� zanaakarlar eor�k ve pra�k dersler olmak üzere eğ��m alıyorlar. Bugüne kadar eğ��m çalışmalarımızda 188 kurs�yer�m�z ser��ka almaya hak kazandı. Ayrıca 2008 yılında Süleyman�ye ve Zeyrek’d Zeyrek’dek� ek� 23 ade esc�ll� ahşap yapının resoras resorasyonu yonu aölyeler�m�zdek� �malala gerçekleş�r�ld�. Çalışmalar UNESCO’nun İsanbul Çalışma aporu’nda gen�ş b�r şek�lde yer aldı ve akd�r ed�ld�. S�zlere sunduğumuz bu çalışmayla hem resoras resorasyonu yonu yapılan evler örneğ�nde, ahşap yapı ekn�ğ� ve müdahale yönemler� konusunda güncel b�l�g�lend�rme, hem de ahşap eğ��m� konusunda görselleş�r�lm�ş b�lg�ler� paylaşma arzusunda olduk. Taş ve meal eğ��m aölyem�z�nde �z�ksel mekanı kurulmuş olup, kurs�yer ve müreda üzer�nde çalışmalar devam emeked�r. �abımız ve çalışmalarımızla �lg�l� görüş ve eleş�r�ler�n�zle b�zlere desek olacağınızı umuyor, saygılar sunuyorum.
M. Ş�mşek DENİZ İ.B.B oruma, Uygulama Ve Dene�m Müdürü 4
Sevg�l� Ahşap Ustaları ve Ahşap Severler Severler,,
İBB UDEB müdürlüğümüz araından başlaılan ahşap evler onarım programı ve ahşap eğ��m aölyes� �le b�rl�ke devam et�r�len ahşap usaları ye�ş�rme programlarıyla bu sahadak� ye�şm�ş �nsan gücünün sağlanması ayrıca bu usalarımızın geleneksel yapım ekn�ğ�n� öğrenmeler� ve uyg ulamaları amaçlanmakadır. Ahşap g�b� bazı ürler� sınırlı ömürlü malzemelerden yapılmış külür m�raslarının özgün asarım, deay ve aşıyıcı s�semler�n�n oan�kl�ğ� ve özgün kısımları en çok oranda korunarak yen�lenmeler� koruma pra�kler� �ç�nde yer almakadır. B�l�nd�ğ� üzere ahşap yapılar ve yapım ekn�kler� üzer�nde arklı b�rçok kaynak bulunmakadır. Bu çalışmada İsanbul ve yakın çevres�nde sıklıkla kullanılan bulunmakadır. ahşap yapım ekn�ğ�, deayları ve bu yapılarda görülen ahşap bozulmaları, koruma ve yen�leme öner�ler� �le �lg�l� emel b�r el k�abının hazırlanması amaçlanmışır. B�r çeş� derleme k�abı olan k�abımızda b�r yapı malzemes� olarak ahşabın genel yapısı, yapıda kullanılan ahşap çeş�ler�, ahşap yapım ekn�k ve deayları �le ahşap yapıların korunma problemler�ne �l�şk�n pra�k b�lg�ler ver�lmeked�r. ver�lmeked�r. �abımızda yer alan deay deay ç�z�mler�n�n b�r kısmı kısmı UDEB UDEB proje b�r�m�nden b�r kısmı �se arklı kaynaklardan reerans göser�lerek göser�lerek alınmış ve mümkün olduğunca ooğraflarla göser�lm�ş�r göser�lm�ş�r.. Ayrıca UDEB Ahşap Aölyes�’nde nde yapılan uygulamalara da yer ver�lm�ş�r. ver�lm�ş�r. �abın sonunda yer yer alan kaynakça �le bu konuda aydalı başvuru k�apları göser�lmeye çalışılmışır. Y�ne k�ap sonunda yer alan küçük sözlük �le �l e ahşap yapılarla �lg�l� �lg� l� emel bazı kavramlara a� erm�noloj�ye yer ver�lm �ş�r. Çalışmamızın bu konuda çalışanlara aydalı olması ve külür m�rasımızın b�rer ar�h� belges� olan yapıların oan�kl�kler�yle korunması d�leğ�yle. Pro. Dr. Ahme ESEN
6
GİİŞ Dünyanın b�rçok yer�nde yapı malzemes� kullanım erc�h�nde; malzemen�n kolay elde ed�leb�lmes�, sağlamlığı ve ucuz olması g�b� ekenler öne çıkmakadır. Aynı nedenlerle ülkem�zdek� arklı coğra� bölgelerde de arklı yapı malzemeler�n�n kullanımı ve buna �l�şk�n yapım geleneğ� gel�şm�ş�r gel�şm�ş�r.. araden�z bölges�nde ahşap, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da aş; yer yer de kerp�ç, İç Anadolu’da y�ne kerp�ç ve aş, Ege Bölges�’nde aş ve ahşabı y�ne Marmara ve Trakya çevres�nde �se aş, ahşap ve ahşap �ç� dolgulu yapım ekn�kler�n�n gel�ş�ğ� görülmeked�r görülmeked�r.. �abımızda özel olarak olarak ele aldığımız aldığımız yapılar ahşap aşıyıcı s�semde �nşa ed�lm�ş�r. Taşıyıcı d�kmeler arasının doldurulduğu az sayıda dolgulu duvar ekn�ğ�yle çoğunlukla da bağdad� adını verd�ğ�m�z ahşap aşıyıcı üzer�ne �çer�de çıa çakılarak sıva yapılan, dışarıda �se ahşap kaplamayla oluşurulmuş zeng�n b�r m�mar� yer alır. Deprem bölges�nde yer alan İsanbul ar�h boyunca çeş�l� depremlerde depremlerde zarar görmüşür. Deprem�n Deprem�n olası can ve mal kayıplarına karşı b�r çeş� korunma olarak ahşap yapım ekn�ğ� 1500’lü yıllardan günümüze kadar gel�şerek gelm�ş�r. Ahşap yapım ekn�ğ�n�n gel�ş�m�ne bağlı olarak 3, 4 kalı konular, büyük konaklar, köşkler, kasırlar, yalılar, çeş�l� kamu yapılar ı ve hata saraylar �nşa ed�lm�ş�r. Yapım ekn�ğ� prens�p olarak aynı kalmakla b�rl�ke kullanıcı arklılıkları, Yapım sem arklılıkları, madd� �mkânların değ�ş�k olması ayrıca yapının yapım devr�ne göre moda moda olan değ�ş�k m�mar� üsluplara a� ormların kullanılması dolayısıyla oraya çok zeng�n uygulama örnekler� çıkmışır. Yangınlar, Yangınlar, koruma b�l�nc� eks�kl�ğ� ve ahşabın yaşayan malzeme olmasının unuulmasından kaynaklanan eks�kl�kler ve yanlış deay çözümler� sebeb�yle ahşap yapıların öneml� b�r kısmı yok olmuşur. 8
9
İÇİNDEİLER
Bu sebeple İsanbul’da günümüze ulaşan ahşap ev örnekler�n�n büyük çoğunlukla 19. yüzyıl eser� olduğu görülür. Esk�den ber� ahşap yapılar �ç�n problem olan yangınlardan ayrı olarak; son 50 yıldır �mar aal�yeler�, aal�yeler�, b�l�nçs�zl�k g�b� ekenlerle çok sayıda ahşap yapı y��r�lm�ş�r. Son zamanlarda gel�şmeye başlayan oplumsal duyarlılık dolayısıyla ahşap yapıların korunması konusunda somu adımlar aılmaya başlanılmışır. Ahşap usası adaylarına yönel�k hazırlanan bu k�apa emel ahşap yapı elemanları daha çok İsanbul özel� d�kkae alınarak ç�z�m ve res�mlerle anlaılmaya çalışılmışır.
10
GİRİŞ ...........................................................................................................................................................................9 Bölüm.1 1. Orman Va Varlığımızdan rlığımızdan Ahşap Malzemeye 1.1. Ülkem�zdek� Orman Varlığı...................................................................................................................17 1.2. Endüsr�yel Ahşap Üre�m�m�z.............................................................................................................18 1.3. Ahşap Malzemen�n Tanımı....................................................................................................................20 1.4. Yapı Malzemes� Olarak Ahşap..............................................................................................................21 1.4.1. Ahşap-Su İl�şk�s�.........................................................................................................................................23 1.4.2. Ahşabı urumada uube Oranları.........................................................................................26 1.4.3. Ahşabın uru Tuulması.............................................................................................. .......................28 1.4.4. Ahşabın orunması.................................................................................................................................29 1.5. Yaprak Çeş�d�ne Göre Ağaç Odunları............................................................................................30 1.5.1. İğne Yapraklı Ağaç Odunları.............................................................................................................31 Çamlar..........................................................................................................................................................31 Lad�n..............................................................................................................................................................32 Sed�r................................................................................................................................................................33 Göknarlar....................................................................................................................................................34 Ardıçlar.........................................................................................................................................................35 1.5.2. Gen�ş Yapraklı Ağaç Odunları..........................................................................................................35 Meşeler.........................................................................................................................................................36 esane.........................................................................................................................................................37 ızılağaçlar.................................................................................................................................................38 Huşlar............................................................................................................................................................39 Ş�mş�r.............................................................................................................................................................40 ayın..............................................................................................................................................................41 Ihlamur.........................................................................................................................................................42 Cev�z..............................................................................................................................................................43 �raz...............................................................................................................................................................44 Akçaağaçlar...............................................................................................................................................45
D�şbudaklar..............................................................................................................................................46 Gürgenler....................................................................................................................................................47
c)Xesob�um uov�llosum.......................... ............................ ............................ .................. 134 c)Xesob�um d)Lycus L�near�s................................ ........................... ............................ ........................ ............ 135 3.1.3.4. Den�z Canlıları.....................................................................................................................................136
Bölüm.2 2. Ahşap Yapı Elemanları
2.1. Geleneksel M�mar�m�zde ullanılan Ahşap Yapı Elemanları........................................51 2.1.1. Taşıyıcı S�sem Elemanları.................................................................................................................51 2.1.2. Cephe Elemanları.....................................................................................................................................70 2.1.3. İç Mekan Elemanları...............................................................................................................................85 2.1.4 .Çaı Elemanları...........................................................................................................................................94 2.2. Geleneksel Ahşap El Aleler�..............................................................................................................103 Bölüm.3 3. Ahşap Restorasyonu ve onservasyonu 3.1. Ahşaba Zarar Veren Fakörler.............................................................................................................129 3.1.1. F�z�ksel Bozulmalar...............................................................................................................................129 3.1.2. �myasal Bozulma.................................................................................................................................130 3.1.3. B�yoloj�k Bozulma..................................................................................................................................130 3.1.3.1. Baker�ler...................................................................................................................................................130 3.1.3.2. Manarlar..................................................................................................................................................130 a) Çürüklük Yap Yapan an Manarlar Manarlar......................... ......................... ............................ ............................ ...............131 - Beyaz Çürüklük....................... ............................ ............................ ............................ .................131 - Yumuşak Çürüklük........................ ............................ ............................ ............................ ........131 b)enk Değ�ş�m� Yap Yapan an Manarlar Manarlar........................ ........................ ............................ ............................ ....132 - ü Manarları................................... ............................ ............................ ........................... .........132 - Leke Manarları.................................... ........................... ............................ ............................ .....132 - Ardaklanma....................................................................................................................................132 3.1.3.3. Böcekler................................................................................................................................................133 a)Anob�um Puncaum.......................................... ............................ ............................ ............133 b)Hylorupes Bajulus................................ ............................ ............................ ......................... 134
3.2. Ahşap Malzemen�n orunması.......................................................................................................137 3.2.1. Bünyesel oruma...................................................................................................................................137 3.2.2. �myasal oruma..................................................................................................................................138 3.2.2.1. Basınç Uygulanmayan Yönemler.........................................................................................138 a) Fırça ve Püskürme Yönemler�....................................... ............................ ......................138 b) Uzun ve ısa Sürel� Baırma Yönemler�...................................... ............................ ..139 c) Sıcak-Soğuk Sıcak-Soğuk Açık Tank Yönem�..................................... Yönem�..................................... ............................ ....................140 3.2.2.2. Basınç Uygulanan Yönemler.....................................................................................................141 a) Dolu Hücre Yö Yönem�................................... nem�................................... ............................ ............................ ......................141 b) Boş Hücre Yönem�..................................... ............................ ............................ .......................141 c) Ç� Vakum Yönem�...................................... ............................ ............................ ....................141 3:2.2.3. Fum�gasyon...........................................................................................................................................142 a) Alçak aynama Nokasına Sah�p Fum�ganlar............................ Fum�ganlar............................ ...........................142 b) Yüksek Yüksek aynama Nokasına Sah�p Fum�ganlar................................................ Fum�ganlar................................................ ...142 3.2.3. Yangın Gec�k�r�c�ler...........................................................................................................................144 a) Sürme ve Püskürma Yönem�.............................................................................................144 b) Basınç Yönem�...................................... Yönem�...................................... ............................ ............................ ............................ ....144 3.3. Ahşap Malzemen�n esorasyonu ................................................................................................145 3.3.1. Boya Sökme..................................... ............................ ........................... ............................ ...................145 3.3.1.1. Mekan�k Yönem...............................................................................................................................145 3.3.1.2. Isı Yönem�....................................... ............................ ............................ ........................... ..................145 3.3.1.3. �myasal Yönem......................................... ............................ ............................ ............................ 145 3.3.1.4. umlama...............................................................................................................................................145 3.3.2. Ekleme ve Parça Değ�ş�rme...........................................................................................................148 3.4. Ahşap onservasyonu............................................................................................................................155 3.4.1. Sağlamlaşırma ........................................................................................................................................155
Bölüm.4 4.İBB UDEB
Tarafından Gerçekleşt�r�len Ahşap Onarımına Örnek Sokak Çalışmaları Çalışmaları.................................................................157
4.1. Ahşap Evler�n Bakım ve Onarım Çalışmalarında D�kka Ed�lecek Hususlar..160 Zeyrek 2176 Ada-12 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................162 Zeyrek 2417 Ada-10 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................171 Zeyrek, Parmaklık Sokak....................... ............................ ........................... ............................ ............182 Zeyrek 1007 Ada-73 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................184 Zeyrek 2418 Ada-22 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................186 Zeyrek 2415 Ada-23 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması Uygulaması ................... ..........................188 Zeyrek 2430 Ada-12 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................190 Zeyrek 2415 Ada-11 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................192 Zeyrek 2417 Ada-10 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ........................ .....................194 Süleyman�ye, Ayrancı Sokak...................... ............................ ............................ ............................ .....196 Süleyman�ye 496 Ada-11 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ......................... ..........198 Süleyman�ye 503 Ada-8 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ............................ ..........200 Süleyman�ye 496 Ada-1 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ............................ ..........202 Süleyman�ye 504 Ada-5 Parsel Bakım-Onarım Uygulaması ............................ ..........204
BÖLÜM.1
Bölüm.5 5. İBB UDEB Ahşap Eğ�t�m Atölyes� Etk�n�l�kler�.............................................209 5.1. B�r Uygulama Örneğ� Olarak apı Onarımı..........................................................................214 Bölüm.6 6. Ahşap Yapılarla İlg�l� oruma İlkeler� ve Evrensel B�ld�rgeler ICOMOS İlkeler�...............................................................................................................................................225 ICOMOS M�ras Tüzüğü...............................................................................................................................230 Bölüm.7 7. Sözlük .................................................................................................................................................................235 .................................................................................................................................................................235 K YNAÇA ......................................................................................................................................................239 ......................................................................................................................................................239
OMAN VALIĞ VALIĞ IMIZD IMIZDAN AN AHŞAPP MALZEMEYE AHŞA
1.1. ÜLEMİZDEİ ÜLEMİZDEİ OMAN VALIĞ VALIĞ I Ahşap sekörünün ülkem�zde bugünkü yapısını görmek �ç�n öncel�kle ahşap malzemen�n elde ed�lmes� sürec�nde orman varlığımız ve bu varlıkan elde ed�len endüsr�yel omruk m�karları hakkında b�lg�lend�rmeler yapmaka ayda var. Bu sebeple ahşap usalarına, ahşap yapı ve yapı elemanlarının onarımı, resorasyonu konusunda emel b�lg�ler�n ver�leceğ�, örnek çalışmaların özeleneceğ� bu k�abımıza, 2007 yılı sonu ��bar� �le ülkem�z ahşap malzeme üre�m� ve �halaı hakkında öze b�lg�ler vererek başlayacağız. Ülkem�z opraklarının 21.189.000 21.189.000 hekarı ormanlık alandır. Bu alanın %40’lık bölümü yapraklı ağaçlardan, %60’lık bölümü de �ğne yapraklı ağaçlardan oluşmakadır. Orman varlığımızın 6.4 m�lyon hekarlık bölümünü meşe, 5.4 m�lyon hekarlık bölümünü kızılçam, 4.2 m� lyon hekarlık bölümünü karaçam, 1.7 m�lyon hekarlık bölümünü kayın, 1.2 m�lyon hekarlık bölümünü sarıçam, 0.6 m�lyon hekarlık bölümünü göknar, 0.5 m�lyon hekarlık bölümünü ardıç, 0.4 m�lyon hekarlık bölümünü sed�r, 0.3 m�lyon hekarlık bölümünü de lad�n ormanlarıı oluşurmakadır. 100 b�n hekardan dahaküçük alan kaplayan alanlarda ormanlar da kavak, ıhlamur, okal�pus, serv�, akasya, sığla yer almaka bunun dışında daha daha küçük alanlarda veya müner� olarak ormanlarımızda yayılış gösere göserenn porsuk, Halep çamı, douglas göknarı, andız, akçaağaç, karaağaç, kayacık, çınar, söğü, huş, üvez, yaban� k�raz g�b� ağaç ürler�m�z de nad�r olarak bulunmakadır. Genel olarak ormanlık alanlarımızın %40’nı gen�ş yapraklı (meşe, kayın, kızılağaç, gürgen g�b� ağaç ürler�) ormanlar, %60’ını �ğne yapraklı (kızılçam, karaçam, sarıçam, göknar, göknar, lad�n, sed�r g�b� ağaç ürler�) ormanlar kaplamaka �se de odun hacm� olarak %32 gen�ş yapraklı ağaç serve�, %68 �ğne yapraklı ağaç serve� esp� ed�lm�ş�r .
16
17
Tablo 1 :
2007 yılı orman varlığı ürlere göre ağaç serve� 2008 OGM
Ülkem�zdek� yıllık omruk aleb� yaklaşık 15.000.000 15.000.000 m³olup bu m�karın %58 ülkem�z devle ormanlarından, %24’ü özel sekörden, %18’� de �hala �le karşılanmakadır.. Aşağıdak� pasa gra�ğ�nde �halaını yapığımız ağaç ürler�n� karşılanmakadır ve �hala �ç�ndek� �ç�ndek� payları ver�lm�ş�r. ver�lm�ş�r. Üre�m�m�zde Üre�m�m�zde �lk sırada sırada olan çam, %73’l�k payı �le �hala da �lk sıradadır, çamın ardından geleneksel yapılarda özell�kle aşıyıcı eleman olarak öne çıkan meşe %6’lık b�r paya sah�p�r.
Tablo 3:
Ağaç ürler�ne göre �hala , 2007 OGM
1.2. ENDÜSTİYEL AHŞAP ÜETİMİMİZ 2007 yılı sonu ver�ler�ne göre ülkem�zde endüsr�yel odun üre�m�n�n ağaç ürler�ne göre dağılımına bakıldığında en çok karaçam, kızılçam ve sarıçam ağaçlarından elde ed�len omruklar göze çarpıyor. çarpıyor . İler�dek� bölümlerde k�myasal, mekan�k d�renç özell�kler� d�kkae alınarak yapıda kullanım yerler� hakkında b�lg�ler bulacağınız bu ahşap c�nsler� geleneksel konu m�mar�m�zde geçm�şe de en çok kullanılan malzemelerd�r. Tablo 2 :
Ağaç ürler�ne göre endüsr�yel odun üre�m� , 2007 OGM
18
Doğru kullanım yer�nde, doğru ahşap malzemen�n seç�lmes� �ç�n ahşabın anınması yan� anaom�k, �z�ksel ve mekan�k özell�kler�n�n b�l�nmes� gerekmeked�r.
19
1.3. AHŞAP MALZEMENİN TANIMI
1.4.. YAPI 1.4 YAPI MAL MALZEME ZEMESİ Sİ OLAR OLAR AHŞAP AHŞAP
Ahşap, Arapça’da da “haşep; yan� odundan mal olunan eşya” sözcüğünden gelerek gelerek sözlükler�m�zde yer�n� bulmuşur. Ahşap, canlı b�r yapının meydana ge�rd�ğ�, l�fl�, homojen ve an�zorop�k yapıya sah�p, organ�k esaslı b�r malzemed�r. Sözlüklerdek� bas� anımının dışında ahşap, yen�leneb�l�r ek yapı malzemes� olarak yüzyıllardır �nsanoğlunun barınma �h�yacında başvurduğu emel elemanlardandır. Ahşabın yen�leneb�l�r kaynaklar olan ormandan ormandan elde ed�lmes� sürec�nde erc�h erc�h ed�len yönemler yan� omrukan son hale gel�ş süres�nce gördüğü müdahaleler son kullanım yer� �sekler�n� ek�ler. Ahşabın kullanım yer�ne göre seç�lm es� ve kullanım yer� beklen�ler�ne göre �şlenmes� b�r mühend�sl�k dalının �ş�d�r. Geleneksel m�mar�m�z�n de vazgeç�lmez yapı elemanı olan ahşap, yüzyıllardır onu �şleyen ahşap usalarının hünerl� eller�nde en onks�yonel, en ese�k hal�n� almışır. Yapı Y apı malzemes� olarak ahşap dend�ğ�nde, b�r ahşap ev� oluşuran üm yapı elemanlarını anlıyoruz. Bunlar; d�kme, payanda, k�r�ş, c ephe kaplamaları, düşey b��rme çıaları, alın ahası, saçak alı kaplama elemanları, saçak alı s�lmes�, saçak alı uruşları, saçak alı süsleme elemanları, ka s�lmes�, eekl�k s�lmes�, çıkma, cumba alı süsleme deayları, konsol, el�böğüründe, payanda, pencere doğramaları, pencere pervazı, den�zl�k, den�zl�k alı s�lmes� ve süslemeler�, kaes, kepenk, kapı, kapı pervazı, bağdad� çıalar, avan kaplamaları, avan çıları, koluk alı s�lmeler�, uruşları, süpürgel�k, döşeme kaplama elemanları, eş�k, merd�ven basamakları, korkuluk, küpeşe, sed�r, dolap, dolap, yüklük, yüklük , çaı elemanları, merek, aşık, gerg�, çaı kaplama malzemeler� olarak sıralanab�l�r.
Ahşabın �nsanoğlunun kullandığı �lk �l k yapı malzemeler�nden b�r� olduğunu anımsarsak, ar�he b�rçok eser�n de ahşapla yapıldığını anlayab�l�r�z. Geçm�şe kullanılan b�rçok yapım ekn�ğ� bugün modern m�mar�de emel, hata vazgeç�lmez unsurlar olarak yer�n� almışve yen�l�klere yen�l�klere es�n es�n kaynağı kaynağı olmuşur. olmuşur. İlk ahşap çaı kuruluşunun Fr�gyalılar araından uygulandığı ve bugün hala aynı meodun geçerl� olması, ahşabın yapıda kullanım şekl�ne küçük b�r örnek�r. Ahşap malzemen�n Türkler�n yerleş�ğ� alanlarda azla bulunması sayes�nde bugün hala anlamaka güçlük çek�ğ�m�z ahşap karkas s�sem Anadolu’ A nadolu’nun nun ahşap usaları araından gel�ş�r�lm�ş�r. Çok esk� zamanlara g�meden Anadolu’da da Selçuklu dönem� yapılarına bakığımızda ahşabın Anadolu külüründe sadece s�v�l m�mar� örneklerde değ�l üm m�mar� çözümlerde kullanıldığını görüyoruz.1296yılında Eşreoğlu Süleyman Bey araından yapırılmış olan 48 ahşap d�rekle ayaka kalan Beyşeh�r Eşreoğlu Cam� ağaç d�rekl� cam�lere en güzel örnek�r. Beyşeh�r Eşreoğlu Cam��
Bugün hala �badee açık olan bu yapı ahşap malzemen�n üsünlükler�n� b�ze anlaan örneklerden sadece b�r� olarak yıllara yı llara meydan okumaya devam ed�yor. Avrupa’nın nın en büyük ahşap yapılarından kabul ed�len Büyükada’dak� dak� um Ye�mhanes� Y e�mhanes� ahşap karkas s�semle yapılmış yapılara güzel b�r örnek�r. 18981899 yılları arasında M�mar Alexandre Vallaury araından �nşa ed�len yapı çok az zamanı kaldığının s�nyaller�n� vererek yıllara d�renmeye devam ed�yor. İmparaorluklara yüzyıllarca başkenl�k yapmış, dünyanın �nc�s� olarak anılan 20
21
İsanbul, gerek boğazdak� yalıları gerekse Hal�ç’e bakan ahşap evler� ya da Süleyman�ye Cam�s�’ne komşu yan yana b�r d�z� sana eser� olan ahşap evler� �le ahşap usası adayları �ç�n b�rer açık hava müzes�d�r.
1.4.1. Ahşap - Su İl�şk�s� ve Ahşabın urutulması Yen� kes�lm�ş b�r ağaçan alınan ahşapa azla m�karda su vardır ve bu durum Yen� aze hal ya da yaş olarak anımlanır. anımlanır. Su, ahşap malzemen�n k�myasal yapısında bulunur, suyun yaklaşık %25-30 ahşabın yapısına bağlıdır. bağlıdır. Ahşap �çer�s�nde �çer�s�nde hücre boşluklarında bulunan suya serbes serbes su, hücre hücre �çer�s�nde bulunan suya �se bağlı su ya da h�grosko h�groskop�k p�k su den�r. Ahşap malzemen�n kuruulmasında önce serbes suyun sonra bağlı su ahşapan ayrılmalıdır. Serbes suyun ahşapan ayrılması çok kolayken bağlı su �ç�n durum b�raz daha zor ve arklıdır. Ahşap malzemen�n aze haldek� ruube m�karı, ağaç ürü, ağaç yaşı, ağaç gövde kısımları, ye�şme oramı ve kes�m mevs�m�ne göre değ�ş�kl�k göser�r göser�r.. Ahşabın yapıda kullanılmasında su �l�şk�s�n� açıklarken açıklarken emel kavram, ahşabın çalışmasıdır.. uru b�r ahşap malzeme ruubel� b�r orama bırakılırsa oramdan çalışmasıdır ruube alarak boyuları büyür ve hacm� arar. Ahşabın bu şek�lde boyularını ve hac�m�n� değ�ş�rmes� olayına çalışması den�r. Ahşabın l�flere paralel yan� boyuna, yıllık halkalara d�k yan� radyal ve yıllık halkalara eğe yönde; yan� üç arklı yönde arklı çalışması �ç ger�lmelere yol açarak çeş�l� kullanım yerler�nde boyularının değ�şmes�, çalama, eğ�lme, dönme ve kamburlaşma g�b� kusurların oluşmasına sebep olur.
Süleyman�ye Ayrancı Sokak’an onarım çalışmaları sonrası b�r görünüm
Ahşap yapı malzemes�n�n �z�ksel, mekan�k d�renç özell�kler�, �şleneb�l�rl�ğ�, anaom�k yapısı, su ve ahşap malzeme �l�şk�s�, ahşap yapılarda ruubee karşı alınacak önlemler, ahşabın doğru kuruulması, hang� ahşap malzemen�n hang� amaca h�zme edeceğ� g�b� hususların önceden b�l�nmes� ahşap usalarının daha uzun ömürlü yapılar oraya çıkarmasına çı karmasına olanak sağlayacakır. 22
Yıllık halka durumuna göre eğe ve radyal b�ç�lm�ş kereseler kereselerde de yıllık halkaya göre daralma yönler�( 1. boyuna, 2. radyal, 3. eğe) 23
Bu sebeple ahşap malzemen�n doğru kuruulması, ahşap usalarının ve usa adaylarının malzeme em�n� sırasında doğru kuruulmuş malzemeler yönelmeler� ardından aölyeler�ndek� �s�flemelere de d�kka emeler� gerekmeked�r.r. Geleneksel ahşap yapı malzemeler� doğal kuruma yönemler� gerekmeked� �le yüzyıllarca kuruulmuşur. Doğal kurumada, ahşap malzemen�n hava sıcaklığı, havanın yönü, yönü, hareke� ve bağıl bağıl neme müdahale ed�lemez. Bu sebeple kuruma amacıyla �s�flenen ahşap malzemen�n doğru �s�flenmes�, kerese �s�� alında �y� hava hareke� oluşurab�lmek �ç�n al araa 40 cm’den den az olmamak üzere 60 cm’ye kadar yüksekl�ke b�r boşluk sağlanmalıdır sağlanmalıdır.. İs� zem�n� oprak olmamalı, �s� allarında havanın havanın nem�n�n ahşaba ahşaba ulaşması ulaşması engellenmel�, asal ya da beon b�r zem�n oluşurulmalı, �s� �çer�s�nde hava hareke�n�n sağlanması �ç�n kereseler arasına çıalar yerleş�r�lmel�d�r. ullanılacak �s� çıaları ağaç ürü, kerese kalınlığı ve mevs�me göre arklı kalınlıkadır. Ser ahşap kereseler�n�n kuruulmasında kış aylarında kalın, örneğ�n; 25mm, yaz aylarında 15 mm yan� �nce çıalar kullanılmalıdır. Yumuşak Yumuşak ağaç kereseler�n�n (�ğne yapraklı ağaç ağaç odunları) kuruulmasında çıa kalınlığı kış aylarında 38mm, yaz aylarında 25 mm kalınlıka olmalıdır. Çıalar yüzeyle emas eden yerlerde kurumayı engellememek �ç�n çok gen�ş olmamalıdır. Çıa olarak kullanılacak en �y� malzemeler göknar ve çam odunlarıdır. Bazı �s� şek�ller� aşağıda ver�lm�ş�r.
Makasvar� �s�
Ahşap, boyuna yönde en az (%0.1-0.9) yıllık y ıllık halkalara eğe yönde en çok (%5-15) çalışır. Çalışmanın azalılması �ç�n ahşabın kullanım yer� �sekler� göz önüne alınarak doğru kuruulması gerekmeked�r. gerekmeked�r.
Bas� blok �s��
24
25
1.4.2. Ahşabı urutmada utubet Oranları ullllaanım Alanı
uu ubbe (Nem ) Oranı
zem�nde (yerden ısımalı)
% 6-10
zem�nde (da�m� (da�m� ısımalı)
% 9-12
�ç doğrama (da�m� ısımalı)
% 8-12
�ç doğrama (kes�n�l� ısımalı)
% 10-14
dış doğrama
% 13-19
dış doğrama
% 16-20
Oramın bağıl ruube değ�ş�kl�kler� ahşabın nem oranını ve boyusal hareke�n� ek�lese de özell�kle dış cephede kullanılan ahşap �ç�n asıl eken yağmur sularının ahşabın �ç�ne g�rmes�d�r. En öneml� yol da en�ne kes�lere a� yüzeylerd�r. Bunlar boyuna kes�lere a� yüzeyler�n yüzlerce kaı su emme kab�l�ye�ne sah�p�rler. Düşük geç�rgenl�ğe sah�p ürlerde, yaay kes�ten suyun g�rmes� yalnızca ha� ve yerel b�r ıslanmaya neden olurken; geç�rgenl�ğ� yüksek ağaçlarda (yumuşak ahşaplarda ahşaplarda)) nem dağılımı hızlı ve oldukça azla olmakadır. olaylıkla, %100’ün üzer�ndek� ruube sev�yeler�ne ulaşılab�l�r. Ahşap ne denl� d�kkal� b�r şek�lde kuruulursa kuruulsun, nem alması, çürümeye karşı koruma �şlem� uygulanmış b�le olsa, ahşabın özell�kler�nde boya uma kab�l�ye�n� de ek�leyecek değ�ş�kl�klere sebep olacakır. Bu nedenle özell�kle ahşabın, doğrudan suyla emas hal�nde olduğu dış cephelerde sıvı suyun geç�ş�ne karşı koyan ancak buhar hal�ndek� suyun dışarı doğru çıkışına �z�n veren m�kro gözenekl� boyalar kullanılmalıdır.
Tablo 4: Ahşap Malzemen�n ullanım Yer�ne Göre uruulması
Ahşabın nem �le boyu değ�ş�r�rken dönmes�, boyuna kes��nde l�fler�n düzgünlüğüne d�kka ed�lerek önleneb�l�r. Yapılan �ş �ç�n bu problem çok öneml� �se çeyrek kes�me başvurulab�l�r. Ahşabın ruube� (nem oranı) kısaca, kuruulmuş ağırlığının yüzdes� olarak �ade ed�l�r. Yan�, yarısı kuru ahşap l�� ve yarısı da nem olan b�r parça ahşabın nem oranı %100 dür. Bu sebeple, yeş�l keresen�n keresen�n nem �çer�ğ� %100 den çok daha azla olab�l�r. Yen� kes�lm�ş ağaç kururken, �çerd�ğ� nem�n, kuru ağırlığının %30 u m�karına düşmes�ne kadar asıl boyularını korur. L� doygunluk nokası olarak b�l�nen bu nokadan ��baren, kurudukça büzülür. Benzer şek�lde, kuru ahşapak� nem maks�mum %30 oranına kadar artığında ş�şer. Nem oranının, bu oranın üzer�ne çıkması daha azla genleşmeye sebep olmaz Ahşapa nem�n hareke�, seh�m (aşağı eğ�lme), burkulma ve çalama g�b� şek�l değ�ş�kl�kler�n� de beraber�nde ge�reb�l�r.
26
Çeyrek es�m
Normal es�m
Geleneksel ahşap yapım s�semler�nde ahşabın ahşabın h�zme ömrünün uzun olmasının sebeb�, çürüme r�sk� yüksek olan ya da ana srükür elemanı olarak kullanılacak ahşap malzemen�n seç�m�nde dayanıklı ürlerden elde ed�len ahşapların seç�lmes�d�r. Doğal dayanıklılık, ağacın kend� doğal yapısı sebeb� �le b�yoloj�k zararlılara, �kl�m koşullarına göserm�ş olduğu d�renç olarak anımlanab�l�r. 27
Ahşabın ölü kısmı olarak ab�r et�ğ�m�z öz odun kısmında b�r�ken k�myasal maddeler�n çeş�l�l�ğ� ve m�karı dayanıklılığın süres�n� bel�rler Dayanıklı ağaçlar; kesane, meşe, yalancı akasya, kara cev�z, porsuk, sed�r, serv�, ardıç olarak örneklen�rken ora derecede dayanıklı ağaçlar; lad�n, göknar, çam, ad� cev�z, k�raz, d�şbudak ve az dayanıklı ağaçlar, kavak, söğü, a kesanes�, kesanes�, akçaağaç, gürgen, kayın, kızılağaç, huş, ıhlamur olarak sıralanab�l�r. Bazı ağaç ürler�n�n doğal ömürler� aşağıda ver�l m�ş�r. Dayanıklılık süres� hesaplanırken, hesaplanırken, ahşap ürünün öz odununun oprakla doğrudan emas hal�nde �ken manar ek�s�ne karşı göserd�ğ� göserd�ğ� süre olarak hesaplanab�l�r. hesaplanab�l�r. Akçaağaç, ayın, avak; 5 yıldan az çam, göknar, lad�n; lad�n; 5-10 yıl, kesane, sed�r, meşe; 15-25 15-25 yıl dayanıklılık dayanıklılık süres�ne sah�p�r.
manarların gel�şmes� �ç�n �deal b�r oramın oluşmasına neden olur. Dış cephede kullanılan ahşaba macun uygulanması ve su buharı geç�r�ms�zl�ğ� yüksek boyaların kullanılması kullanıl ması bu nedenle sakıncalıdır. Dış cephede ahşabın üzer�ne macun sürülmemel� ve nees alan ahşap boyaları kullanılmalıdır.
1.4.3. Ahşabın uru Tutulması
1.4.4. Ahşabın orunması
Ahşabı ahr�p eden canlıların yaşayıp gel�şeb�lmes� �ç�n üç b�leşene �h�yaç vardır. Bunlar; oks�jen, ısı ve sudur. Bu nedenle ahşap kuru uulursa (nem oranı %20’n�n alında) çürüme bell� b�r ölçüde konrol alına alınab�l�r. Bu durumda b�le ahşapa a hşapa ahr�baların amamen önlenmes� �mkansızdır. Esk� Türk evler�nde saçakların gen�ş uulmasının b�r neden� ahşap cephey� yağmurun ek�s�nden korumakır. H�zme H�zme ömrü boyunca ahşap malzemey� kuru umak çok zordur. Dış mekanda ya da konsrüks�yon dış kaplamalarında doğrudan su �le emas eden yerlerde kullanılan ahşap malzemeler, �ç mekanda yanlış su es�saı, çaıdak� akmalar g�b� sebepler �le ıslanan ahşap malzeme kolayca çürüyeb�l�r. Bu sebeple ahşap yapı asarımlarında ahşabın su �le doğrudan emasının kes�lmes� gerekmeked�r. gerekmeked�r. Elbete k� esk� ahşap yapılara bakığımızda ahşap usalarının aldığı önlemler� d�kkal�ce �nceley�p modern ahşap yapım ekn�kler�yle b�rleş�rmeke ayda vardır. Ahşabın kuru uulması sağlansa b�le yaşayıp gel�şmes� �ç�n gerekl� gerekl� suyu uzun mesaelerden aşıyan aşıyan “kuru çürüklük” manarlarının, erm�ler�n ahr�p ed�c� aal�yeler�n� durduramayız. Ahşabı kuru umak �ç�n başvurulan yönemlerden b�r� de yüzey� su geç�rmeyen b�r abaka �le örmek yan� boyamakır. Ancak, ahşap çalışığından boya abakası kısa zamanda çalar ve çalaklardan g�ren su ahşap malzemey� ıslaır ve daha da köüsü, üzer�ndek� üzer�ndek� boya abakasından dolayı dolayı buharlaşıp çıkamayarak çıkamayarak
Yapı malzemes� olarak kullanılan ahşabın doğru seç�lmes�, doğru �şlenmes� Yapı ve doğru deaylandıran çalışmalar ahşabın kullanım ömrünü uzaacakır uzaacakır.. Ayrıca doğru boya seç�m�, macun kullanılmaması, kullanım yer� �sekler� göz önüne alınarak ahşap malzemen�n emprenye ed�lmes� (k�myasal maddeler�n arklı meodlarla ahşaba nüuz et�r�lmes� ve kullanım ömrünün uzaılması) gerekmeked�r.
28
Anadolu m�mar�s�nde ahşap yapılara bakığımızda ahşabın bol ve ucuz olduğu dönemlerde b�naların aşıyıcı elemanları gerekenden çok daha büyük kes�lerde seç�ld�ğ�n� görürüz. Ayrıca, yapıda kullanılacak olan ahşap malzeme doğrudan ormandan seç�l�rken d�r� odun oranı düşük, öz odun oranı yüksek olgun ağaçlar seç�l�rd�. Bugün, ahşap malzemen�n sınırlı ve pahalı pahalı olması az dayanıklı ürler�n ahşap mühend�sl�ğ�ndek� mühend�sl�ğ�ndek� gel�şmeler sayes�nde yapıda kullanılab�lmes�ne olanak anır.
Geleneksel ahşap yapım s�semler�ne bakığımızda gerek malzeme çeş�l�l�ğ� ve kal�es�, geleneksel koruma yönemler�n�n kullanılması gerekse ahşap usalarının yapı deaylarını çözmedek� becer�ler�n�n yapıların günümüze kadar ayaka kalmasında ek�l� olduğunu görüyoruz. Ahşap usaları ve usa adaylarına yapıda kullanılan ahşap ahşap malzemeler�n genel genel özell�kler� hakkında da b�lg� sah�b� olmaları gerek�r.
29
1.5.. YAPR 1.5 YAPR ÇEŞİDİ ÇEŞİDİNE NE GÖE GÖE AĞ AĞ AÇ ODUNLA ODUNLAII
1.5.1 İğne Yapraklı Ağaç Odunları -
Çamlar Ladin Sedir Göknarlar Ardıçlar
1.5.1. 1.5. 1. İĞ İĞ NE YAPR YAPR L LII AĞ AÇ ODU ODUNLA NLAI I ÇAMLA Ülkem�zde sarıçam, karaçam, kızılçam, ısık çamı, Halep çamı olarak 5 arklı ürü doğal olarak ye�ş�r. D�r� odun sarımsı kırmızı renke veya kırmızımsı beyaz renke, öz odun kırmızımsı kahvereng�d kahvereng�d�r. �r. Özgül ağırlığı bakımından ürler arasında arklılıklar vardır. En ağır kızılçam, en ha�� ısık çamıdır. Ha� ve ora derecede yumuşak b�r odunu vardır. vardır. Ora derecede eğ�lme ve şok mukaveme�ne sah�p�r. İy� kuruulur, çalamaya, dönüklüğe eğ�l�m� azdır, az çalışır. Her bakımdan bakımdan �y� �şlen�r. İy� yapışırılır. Ç�v�, v�da uma özell�ğ� yüksek�r. Manarlara ve böceklere karşı hassasır hassasır.. D�r� odun kolay, öz odun ora derece emprenye ed�lmeked�r. ed�lmeked�r.
1.5.2. Yapr Yapraklı aklı Ağaç Odunları -
Meşeler esane ızılağaç Huş Şimşir ayın Ihlamur Ceviz iraz Akçaağaç Dişbudak Gürgen
GENEL
GÖVDE
YAPR
AHŞAP
B�nalarda �ç kısımlarda, dış cephe kaplamalarında, kaplamalarında, çaı s�semler�nde, kapı ve pencere doğraması olarak kullanılır. kullanılır. esme ve soyma kaplama endüsr�s�nde, el d�reğ�, maden d�reğ� ve ravers yapımında kullanılmakadır. Çalışması az olduğu �ç�n model yapımında, kurşun kalem, oyuncak yapımında ve müz�k aleler� yapımında kullanılab�l�r. Modern m�mar�de ağırlıklı olarak srükürel amaçlar �ç�n abakalı kerese olarak kullanılmakadır. 30
31
SEDİ
LADİN Ülkem�zde Doğu Lad�n� doğal doğal olarak ye�ş�r. D�r� odunu ve öz odunu ayrı ayrı ayrı renklerde değ�ld�r. değ�ld�r. Saman sarısı reng�nde veya kırmızımsı kırmızımsı beyaz olan odunu, göknar odununa nazaran daha açık renke olup, seyrek reç�ne kanalları bulunur. Özell�kle boyuna kes�lerde parlak b�rodunu vardır. vardır. L�fler� düzgündür düzgündür ve kolay yarılır. Odunu yumuşak ve ora ağırlıkadır ağırlıkadır.. Elas�k�yee sah�p�r. İy� kuruulur, çalamaya, dönüklüğe dönüklüğe eğ�l�m� azdır. azdır. Her bakımdan �y� �şlen�r. Ser hava koşullarına karşı dayanıklıdır. dayanıklıdır. C�lalanması güçür. Manar ve böceklere böceklere karşı hassasır. hassasır. uru halde güç emprenye ed�l�r. ed�l�r. Ham yoğunluğu 0.43 g/cm3
GENEL GÖÜNÜM
GÖVDE
YAPR
AHŞAP
AHŞAP
GENEL GÖÜNÜM
GÖVDE
Yapı ve konsrüks�yon kereses Yapı kereses�� olarak, kapı ve pencere doğramalarında, merd�ven yapımında, maden d�reğ�, gem�, gem� d�reğ� d�reğ� yapımında, levha endüsr�s�nde, müz�k aleler� yapımında kullanılır.
Ülkem�zde Toros Toros Sed�r�, karan olarak adlandırılan ağaçan elde ed�len oldukça dayanıklı b�r ahşapır. D�r� odunu ha� kırmızımsı renke olup, oldukça gen�ş�r. Öz odun �se açık sarımsı �le kırmızımsı kahvereng�d�r. Boyuna kes�� oldukça parlakır. Odunu ha��r, ha��r, yoğunluğu 0.48 g/cm3’ür. Yumuşak Yumuşak olup, kolay �şlen�r ve yarılır. L�fler� düzgündür, düzgündür, Oldukça ser, ora ağırlıkadır. ağırlıkadır. Öz odunu hoş kokuludur. olay, çabuk kuruulur, reç�ne sızması neden� �le yüksek sıcaklıklarda kuruulması doğru değ�ld�r. Yapışırılması �y�d�r. Öz odunu dayanıklı, su alında kullanıldığında çok dayanıklı, d�r� odunu böceklere karşı hassasır. Çalamaya karşı eğ�l�m� azla olduğu �ç�n kuruulması güçür. enk verme ve c�lalanması güçür. Yapılarda �ç ve dış elemanlarda, kapı ve pencere doğramalarında, dış cephe Yapılarda kaplaması olarak kullanılab�l�r. Bahçe mob�lyaları yapımında kullanılmakadır. Ayrıca hem dayanıklı odunu hem de kokulu eksrak� maddeler� sebeb� �le çey�z sandığı yapımında kullanılmakadır kullanılmakadır..
32
33
GÖNALA
ADIÇLA
Ülkem�zde doğal olarak ye�şen Doğu araden�z Göknarı, Uludağ Göknarı, azdağı Göknarı ve Toros Göknarı’dır. Göknarlar da çamda olduğu g�b� koyu renkl� b�r öz odun mevcu olmayıp, reç�ne kanalları da bulunmamakadır. Odununun reng� beyaz, kırmızımsı beyaz renked�r. Donuk b�r oduna sah�p�r. Düzgün ve yeknesak l�flere sah�p olması sebeb� �le kolay yarılab�l�r. D�renc� ve şok d�renc� düşükür. düşükür. uruulması ve �şlenmes� oldukça kolaydır kolaydır.. İy� ç�v� umaz. Yapılarda �ç kısımlarda, mob�lya yapımında ara ve �ç bölmelerde, kağı ve ambalaj endüsr�s�nde kullanılmakadır.
GENEL GÖÜNÜM
YAPR
GÖVDE
YAPR
AHŞAP
Ülkem�zde bodur ardıcı, karan ardıcı, F�n�ke ardıcı, kokulu ardıç ve boyl u ardıç olmak üzere 5 ardıç ürü bul unur. Ardıçların d�r� odunun gen�ş ve sarımsı renke, öz odunu �se açık kahve renke veya kırmızımsı hata morumsu kahvereng�d�r. Ha� ve yumuşak olan ardıçlar çok güç yarılırlar ve aze halde aroma�k hoş b�r kokuya sah�p�rler. Özell�kle öz odunu manarlara karşı dayanıksızdır. Eğ�lme kab�l�ye� az, d�renç değerler� düşükür. Çalışması çok azdır. GENEL
34
AHŞAP
GÖVDE
Tel d�reğ�, ç� d�reğ�, kapı ve pencere doğramaları, hoş kokuları neden� �le çey�z sandığı yapımında, mob�lya, kurşun kalem ve oyuncak üre�m�nde kullanılmakadır.
35
1.5.2. GENİŞ 1.5.2. GENİŞ YA YAPR PR LI AĞ AÇ ODUN ODUNLAI LAI MEŞE Ülkem�zde beyaz meşeler, kırmızı meşeler ve da�ma yeş�l meşeler olarak üç arklı sını alında oplanab�l�rler. Beyaz meşeler, saplı meşe, sapsız meşe, üylü meşe, Macar meşes�, , Çoruh meşes�d�r. meşes�d�r. Beyaz meşeler�n d�r� odunları dar sarımsı beyaz renked�r. Öz odunu �se ye�şme yer�ne göre arklı olmakla beraber sarımsı kahvereng�d� kahvereng�d�r.r. Beyaz meşeler�n odunu ağır ser ve dayanıklıdır dayanıklıdır.. olay ve �y� yarılır. Eğ�lme ve l� doğrulusunda basınç d�renc� yüksek ora derecede elas�k�, yüksek şok d�renc�ne sah�p�r. İy� c�lalanır ve �y� yapışırılır. İy� v�da uar. uruulması güçür, çalışması çalışması azla olduğu �ç�n kuruulurken çalar. çalar.
Taşıyıcı ahşap malzeme olarak, pencere ve kapı yapımında, merd�ven, döşeme kaplamaları, duvar ve avan kaplamaları yapımında, ornacılıka, değerl� kerese kaplama levha yapımında, köprü yapımında, mob�lya endüsr�s�nde kullanılmakadır. Tabakalı Tabakalı kerese üre�m� de mevcutur. Öz odunundak� üller neden�yle sızdırmazlığı olan beyaz meşeler ıçı yapımında kullanı lırlar.
ESTANE Ülkem�zde doğal olarak ye�şen kesane özell�kle araden�z ahşap m�mar�s�nde öneml� b�r yere sah�p�r. D�r� odunu çok dar ve k�rl� sarımsı renked�r. renked�r. Öz odunu �se açık �le koyukahveren koyukahvereng� g� arasında değ�şmeked�r. değ�şmeked�r. Yoğunluğu yüksek değ�ld�r, azla ağır ve ser değ�l d�r.
AHŞAP
GENEL GÖÜNÜM
AHŞAP
GÖVDE
YAPR - OZALA
ırmızı meşeler, saplı meşe, palamu meşes� ve Lübnan meşes�d�r. D�r� odunları genell�kle gen�ş ve sarımsı kahvereng�nde,öz odunu �se kırmızımsı kahvereng�nd�r. Odunun beyaz meşelere göre daha ser, daha ağır ve daha az elas�k�r. Güç yarılır, d�renç özell�kler� daha düşükür. Manarlara karşı daha dayanıksızdır.. İy� emprenye ed�leb�l�r. Meşeler�n yoğunluğu, 0.65 g/cm3’ür. dayanıksızdır 36
GÖVDE
YAPR
Eğ�lme kab�l�ye� düşükür. Şok d�renc� ora dereceded�r. uruulması, �şlenmes� kolaydır. Ma, dekora� odunu var. Öz odunu dayanıklı, su alında kullanıldığında çok dayanıklı, d�r� odunu böceklere karşı hassasır. Çalamaya karşı eğ�l�m� azla olduğu �ç�n kuruulması güçür. Lekelemek, mumlamak, yağlamak, vern�klemek, boya g�b� üs yüzey �şlemler�nde sorun yokur. yokur. Pencere doğraması, kapı, zem�n kaplaması, panel ahşap, ç� d�rekler�, yapımında sıklıkla kullanılmakadır kullanıl makadır..
37
IZILAĞ IZ ILAĞ AÇLA AÇLA
HUŞLA
Ülkem�zde 4 ürü doğal olarak ye�şmeked�r. oyu renkl� öz odunu yokur. D�r� odun karaker�nded�r. Odununu açık renke olup, beyazdan soluk pembems� kahvereng�ne kadar değ�şen onlardadır. Yıllık halka sınırları az bel�rg�nd�r. Odununun en öneml� özell�ğ� kırmızımsı beyaz renke öz lekeler�n�n bulunmasıdır. Dekora� değ�ld�r.
Ad� Huş, Tüylü Huş ve ızılağaç yapraklı Huş ülkem�zde doğal olarak ye�ş�r. D�r� odunu sarımsı veya kırmızımsı beyaz renke olup, koyu renke b�r öz oduna sah�p değ�ld�r. Genell�kle öz lekeler�ne raslanır. Odunu ser ve ağır, mukaveme özell�kler� ve şok mukaveme� �y�d�r.
Yoğunluğu düşükür, ha� yumuşak kolay �şleneb�len, az çalışan b�r odunu Yoğunluğu vardır. D�renç D�renç özell�kler� yüksek değ�ld�r.
Mob�lyacılık, kaplamacılık özell�kle urlu görünüş dekora� amaçlar �ç�n çok erc�h ed�l�r. Tornacılık Tornacılık ve ale sapları yapımında kullanılmakadır.
Tornacılıka, oymacılıka ve mob�lya üre�m�nde kullanılmakadır.
GENEL GÖÜNÜM GENEL GÖÜNÜM
GÖVDE
GÖVDE
YAPR
YAPR
AHŞAP AHŞAP
38
39
ŞİMŞİ
K YIN
Bel�rg�n b�r öz odunu mevcu olmayıp açık �le koyu sarı renked�r. Odunun çok sıkı ve yeknesak yapıdadır. yapıdadır. L�fler� düzgün değ�l d�r, sert�r ve çok güç yarılır. Özgül ağırlığı 0.92-0.95 g/ cm3’ür. Tornacılıka, Tornacılıka, kakmacılıka kakmacılı ka ve dekorasyon elemanları üre�m�nde kullanılmakadır kullanılmakadır..
Ülkem�zde doğal olarak Doğu ayını ye�şmeked�r. D�r� odunu kırmızımsı beyaz renke olup, daha koyu renke b�r öz odunu vardır. Yoğunluğu yüksek yük sek olup ser ve ağır b�r odunun vardır. Şok d�renc� yüksek�r, çalışması azladır, kuruulması güçür. olay �şlen�r, �y� c�la kabul eder.
GÖVDE
AHŞAP
GENEL
YAPR
GENEL GÖÜNÜM
GÖVDE
esme, soyma kaplama üre�m�nde, konrplak üre�m�nde, parke, kerese ve bükme mob�lya üre�m�nde kullanılmakadır.Spor aleler�, ale sapları, ayakkabı ayakkabı kalıbı, ambalaj sandığı, çeş�l� ıçılar, �ş ve marangoz ezgahları yapımında kullanılmakadır.
AHŞAP
40
41
CEVİZ
IHLAMU
Ülkem�zde hemen hemen her bölgede ye�ş�r. Odunu en kal�el� olanlar uzey Anadolu’da ye�şmeked�r. Düzgün l�fl� olup, alelerle kolayca şek�llend�r�leb�lmeked�r. Fazla çalışmayan, çalışmayan, yoğunluğu 0.46-0.64 g/cm3 arasında değ�şen ser, ağır d�renç özell�kler� y üksek b�r ahşap malzemed�r. Şok d�renc� de yüksek�r. Yaşlı cev�z ağaçlarından elde ed�len malzemeler genell�kle kaplamacılıka çok değerl� olup, köke yakın kısımlarında bulunan urlar ur lar dekorasyon da erc�h ed�l�r. Ahşap süsleme sanalarında, sandık, kuu yapımında kullanılmakadır. kullanılmakadır.
YAPR
GÖVDE
ÇİÇE
YAPR
YAPR - MEYVE
AHŞAP
Ülkem�zde doğal olarak �k� ürü ye�şmeked�r ye�şmeked�r.. 20-30 m boy, 1 m’ye kadar çap yapab�l�r. oyu renke renke b�r öz öz odunu yokur. yokur. rems� beyaz ya da kahvereng�ms� kahvereng�ms� b�r odunu vardır. vardır. Yoğunluğu Yoğunluğu düşükür. düşükür. Düzgün l�fl� b�r odununu olması olması sebeb� �le el aleler� �le kolayca �şleneb�l�r, çalışması azla olmakla beraber kullanıldığı yerlerde şekl�n� pek değ�ş�rmez. değ�ş�rmez. Oymacılıka çok erc�h ed�len b�r ahşapır. ahşapır.
GENEL
GÖVDE
MEYVE
AHŞAP
42
43
İR Z
AÇAAĞ AÇLA
Oldukça ser, ora ağırlıka, oldukça dekora� dekora� odunu vardır. vardır. urumada dönüklüğe eğ�l�m göser�r göser�r.. Yapışırılması �y�d�r. olay �şlen�r. Pra�ke emprenye ed�lerek kullanımı sözkonusu değ�ld�r. Öz odunu ora derecede dayanıklıdır., öz odunu güç emprenye ed�l�r Yü Yüzey zey �şlemler�nde herhang� b�r sorun yokur. Yoğunluğu Y oğunluğu 0.61 g/cm3’ür. İnce marangozluk �şler�nde, kaplama levha yapımında, müz�k aleler�yapımında, buharlanarak bükme mob�lyayapımında, ornacılıka, oymacılıka kullanıl makadır makadır..
YAPR
GENEL
GÖVDE
YAPR
AHŞAP
GENEL
GÖVDE
AHŞAP
44
YAPR -MEYVE
Ülkem�zde alı ürü vardır. Ora ağırlıklı b�r ahşapır. Yüksek derecede mukaveme ve esnekl�k göser�r. Ser ve aşınmaya yüksek derecede mukav�md�r. Çalışması az, dayanıklılığı �y�d�r. Her bakımdan �y� �şlen�r. olay bükülür. Lekelemek, Lekelemek, yağlamak, vern�klemek, laka veya boya yapmak kolaydır. Yoğunluğu, Y oğunluğu, 0.59 g/cm3’ür. Ağırlıklı olarak mob�lya endüsr�s�nde kullanılır. Duvar ve avan kaplamalarında, merd�ven ve zem�n kaplaması üre�m�nde sıklıkla erc�h ed�l�r. 45
DİŞBUDALA
GÜGENLE
Ülkem�zde üç ür d�şbudak ağacı doğal olarak ye�şmeked�r. Odunu açık renked�r.. D�r� odunu gen�ş, beyaz ve açık sarımsı renked�r renked�r renked�r.. Öz odun reng� d�r� odun reng�ne yakındır. Yoğunluğu Yoğunluğu yüksek, yük sek, ağır, elas�k� ve şok d�renc� yük sek�r. Çalışması azdır. azdır. Ora ağırlıka b�r ahşapır. Lekelemek, mumlamak, yağlamak, vern�klemek, lake veya boya yapmak kolaydır. kolaydır. Yoğunluğu, 0.68 g/ cm3’ür. Mob�lya yapımında, duvar ve avan kaplamaları, merd�venler, döşemeler ve parkeler, spor salonları �ç�n özel ahşap, ale ve bahçe aleler�n ahşap kısımlarının yapımında kullanılmakadır. kullanılmakadır.
YAPR GENEL
AHŞAP
GÖVDE
YAPR
Ülkem�zde doğal olarak ye�şen �k� ürü vardır. vardır. Açık renke, yogun, ser ve ora derecede d�rençl� b�r ahşapır. Fazla çalışan b�r malzemed�r malzemed�r.. Her bakımdan �y� �şlen�r. Lekelemek, mumlamak, yağlamak, vern�klemek veya boya yapmak kolaydır kolaydır.. Saa yapımında kılı, kı lı, model konsrüks�yon, oomob�l endüsr�s�nde kullanılmakadır. Yoğunluğu, 0.50g/cm3’ür. GENEL
GÖVDE
MEYVE
AHŞAP 46
47
BÖLÜM.2
AHŞAPP YAPI AHŞA YAPI ELEMANLAI
48
2.1. GELENESEL MİMAİMİZDE ULLANILAN AHŞAP YAPI ELEMANLAI B�l�nd�ğ� üzere geleneksel konu m�mar�m�zde ahşap yaygın olarak kullanılmışır. onu yapılarının dışında çok sayıda saray yapısı da ahşap malzeme �le yapılmışır. Yapının emel kısmı har�c�nde amamının ahşap malzeme kullanılarak �nşa ed�ld�ğ� b�r yapım sürec�nden söz emekey�z. Yapıların Y apıların emeller� genelde moloz aş duvar duvar örgüsü veya uğla uğla duvar örgüsüyle �nşa ed�ld�ken sonra üzer�ne yerleş�r�len ahşap yasıklar ve d�kmelerle yapımı devam et�r�len b�r uygulama şekl�d�r. Çaılar 19. yüzyıla gel�nceye kadar amamıyla alaurka k�rem�le örülmüşür. 19. yüzyıldan ��baren mars�lya �p� k�rem�lerde kullanılmaya başlanılmışır. Y�ne aynı yüzyılda kullanımı yaygınlaşan b�r d�ğer uygulama �se yangın duvarlarının �nşasıdır �nşasıdır.. Yangınlar dolayısıyla �k� ahşap b�na arasına 1- 1,5 uğla duvar kalınlığında örülen; yangının d�ğer yapıya sıçramasını sıçramasını önleyen bu uygulama yasalarla zorunlu hale ge�r�lmeye çalışılmışır. Ahşap b�r yapıda yapı elemanları elemanları aşağıda bel�r�len şek�lde sıralanab�l�r. sıralanab�l�r.
2.1.1. TAŞIYICI SİSTEM ELEMANLAI -
D�kme
-
�r�ş (aban-a (aban-avan-yasıkvan-yasık-bağ) bağ)
-
Payanda
-
Bağlanı Elemanları
Ahşap yapılarda kullanılan yapı malzemeler�n�n onks�yonlarına göre yapılan sıralamanın ardından ahşap karkas yapım ekn�ğ� emelden başlayarak şu şek�lde anlaılab�l�r; Genel olarak bodrum ka yapımı çok düşünülmem�ş�r. Araz� eğ�m�nden dolayı oraya çıkan zorunluluklar �le b�rl�ke 19. yüzyılda yaşam şek�ller�nde oraya çıkan değ�ş�mlere bağlı olarak İsanbul evler�nde yarı bodrum, kömürlük veya ard�ye d�yeb�leceğ�m�z mekânlar oraya çıkmışır. Bu
50
51
mekânlara g�r�ş genelde dışarıdan olmakla b�rl�ke bazı evlerde muak �ç�nden veya ev �çer�s�nde merd�ven alından da ulaşılmakadır ulaşılmakadır.. Bunlar dışında �nşa ed�len evlerde �se bodrum kaı yapılmadan yapı su basman d�yeb�leceğ�m�z b�r koa kadar yüksel�lm� ş üzer�ne ahşap karkas s�sem� kurulmuşur. Evler�n bundan sonrak� yapılanmaları b�rb�r�ne benzemeked�r benzemeked�r.. Temel duvarları üzer�ne aılan haıldan sonra üzer�ne genelde kare kes�l� meşe ağacından b�r al aban yerleş�r�lmeked�r yerleş�r�lmeked�r.. Al abanda kes� olarak 13x13 cm’den den başlayarak yapının yüksekl�ğ�ne ve üs yapının yüküne bağlı olarak daha da büyüülmüşür. Yazının devamında yer alan ç�z�mlerde de görüleceğ� üzere al aban üzer�ne yerleş�r�len köşe d�kmeler�, d�kmeler, ara d�kmeler �le payandalar pencere ve kapı boşlukları bırakılarak yerleş�r�l�r. D�kmeler arasına yer yer kuşak bağlanıları, zem�n ka döşemes�n� aşımak üzere üzere de d�kdörgen kes�l� d�k�ne kullanılan k�r�şler yerleş�r�l�r. �r�şler genelde 45- 55 cm açıklıka ve y�ne mekânlar arası gen�şl�klere bağlı olarak 6x18 veya 5x15 g�b� boyular kullanılarak yerleş�r�l�r. Pencere al ve üsler�ne, kapıların �se üsler�ne kuşaklar aılmakadır. Ahşap d�kmeler ka yüksekl�ğ�nce yerleş�r�l�r. Üs ka h�zasına gel�nce d�kmeler üzer�ne başlıklar konulur, ardından aban k�r�ş� olarak adlandırılan üs ka döşemes�n�n yükünü aşıyan k�r�şler yerleş�r�l�r. Üs ka döşemes� oluşurulurken ek abanlı ve ç� abanlı adını verd�ğ�m�z �k� arklı uygulama görülmeked�r. Bu uygulama yönemler� ç�z�mler yardımıyla anlaılmakadır.. Burada y�ne zem�n kata görülen uygulama ekrarlanarak anlaılmakadır ekrarlanarak ahşap k�r�şler yerleş�r�l�r. a h�zasında çıkma yapılmak �send�ğ�nde k�r�şler dışarı doğru uzaılarak bu gerçekleş�r�l�r. Eğer çıkma 30- 40 cm den azla �se altan payanda, el�böğründe adlarını ver�len desek elemanlarıyla akv�ye ed�l�r. Genel olarak �k� ve üç kalı olarak �nşa ed�len İsanbul evler�nde bu yapım s�sem� üs kalarda da devam et�r�lm�ş�r. B��ş�k n�zam veya ayrık n�zamda yapılmış olan evler�n amamında 30- 150 cm arası gen�şl�klerde saçaklar yapılmışır. Çaı Çaı aşıyıcısı bu saçak yapısına göre göre şek�llend�r�lm�ş�r.
Tek Tabanlı Ahşap Taşıyıcı S�sem� es�, Görünüş ve Perspek�� Eldem, S. H., Yapı, G 3-1’den Yen�den Ç�z�m
52
53
54
Ç� Tabanlı Ahşap Taşıyıcı S�sem�
Devamlı D�kmel� Ahşap Taşıyıcı S�sem�
Eldem, S. H., Yapı, G 3-1’den Yen�den Ç�z�m
Eldem, S. H., Yapı, G 3-1’den Yen�den Ç�z�m 55
56
Ç� Tabanlı Ahşap Taşıyıcı S�sem�
Tek Tabanlı Ahşap Ahşa p Taşıyı Taşıyıcı cı S�sem�
Eldem, S. H., Yapı, G 3-2’den Yen�den Ç�z�m
Eldem, S. H., Yapı, G 3-2’den Yen�den Ç�z�m
57
58
Devamlı D�kmel� Ahşap Taşıyıcı Taşıyıcı S�sem�
Tabanlı Ahşap Taşıyıcı S�sem�
Eldem, S. H., Yapı, G 3-3’den Yen�den Ç�z�m
Eldem, S. H., Yapı, G 3-3’den Yen�den Ç�z�m
59
onsol Ç� Tabanlı Ahşap Taşıyıc Taşıyıcılı ılı Yapı S�sem Deayı Eldem, S. H., Yapı, G 3-4’den Yen�den Ç�z�m 60
onsol Ç� Tabanlı Ahşap Taşıyı Taşıyıcılı cılı Yapı S�sem Deayı Eldem, S. H., Yapı, G 3-4den Yen�den Ç�z�m 61
onsol Ç� Tabanlı Ahşap Taşıyıc Taşıyıcılı ılı Yapı S�sem Deayı De ayı Eldem, S. H., Yapı, G 3-5’den Yen�den Ç�z�m 62
onsol Ç� Tabanlı Ahşap Taşıyı Taşıyıcılı cılı Yapı S�sem Deayı Eldem, S. H., Yapı, G 3-5’ den Yen�den Ç�z�m 63
Ahşap Taşıyıcıların Taşıyıcıların Yangın Yangın Duvarı İle B�rleş�m Deayı Eldem, S. H., Yapı, G 3-6 ’den Yen�den Ç�z�m 64
Ahşap Taşıyıcıların Taşıyıcıların Yangın Duvarı Duvarı İle B�rleş�m Deayı Eldem, S. H., Yapı, G 3-6’ den Yen�den Ç�z�m 65
Düz ek
Eğr� ek
Düz b�nd�rmel� ek
Yabancı Yab ancı zıvanalı b�rleş�rme
Eğr� burunlu düz b�nd�rme ek
ırlangıç kuyruğu göğüslü ek
Düz kene ek
ur ağzı ek
Takozlu kene ek
Lambal Lam balıı b�rleş b�rleş�rm �rmee
Eğ�kk lambalı Eğ� lambalı b�rle b�rleş� ş�rme rme
Eğr� burunlu kene ek
Düz zıvanalı ek
Düz zıvanalı ek
Lambalı pahlı b�rleş�rme
Pahlı eğr� burunlu b�rleş�rme
Takozlu düz ek
Ahşap B�rleş�m Deayları 66
67
Ahşap yapılarda aşıyıcı s�sem oluşurulurken veya yapının am�r ed�lmes� gerek�ğ�nde ahşap malzemen�n karaker� dolaysıyla eks�k kalan ve değ�ş�r�lmes� gereken kısımlar çeş�l� b�rleş�rme ekn�kler�yle b�r araya ge�r�lm�ş ve aşıyıcının sürekl�l�ğ� sağlanmışır. B�rleşme şek�ller� ç�z�mlerle göser�lmeked�r.
Ahşap yapıda parçalar ve yerler� Ç�z�m: UDEB Proje B�r�m�
68
69
2.1.2. CEPHE ELEMANLAI -
Cephe kaplama elemanları
-
Düşey b��rme çıaları
-
Alın ahası
-
Saçak alı kaplama elemanları
-
Saçak alı s�lmes�
-
Saçak alı uruşları
-
Saçak alı süsleme elemanları
-
Tığ ve damla, rum�l� kapalı orm
-
a s�lmes�, eekl�k s�lmes�,
-
Sarak (meyabend-s (meyabend-süslü üslü s�lme)
-
Çıkma/cumba alı süsleme elemanları
-
onsol/ el�böğründe/ payanda
-
Pencere doğramaları
-
Pencere pervazı (�ç-dış)
-
Den�zl�k
-
Den�zl�k alı s�lmes� ve süslemeler�
-
aes
-
epenk
-
apı
-
apı pervazı (�ç-dış)
70
Taşıyıcı s�sem� anlaılan şek�lde �nşa ed�len yapının amamlanab�lmes� �ç�n �çer�de ve dışarıda eks�k kalan kısımların da yapılması gerek�r. Ahşap yapılarda cephe c ephe elemanlarının �s�mler� yukarıda bel�r�ld�ğ� g�b� sıralanab�l�r sıralanab�l�r.. B�r ahşap evde yukarıda l�selenen malzemeler�n amamının kullanılması gerekmemeked�r. Ev�n sah�b�, gel�r düzey� ve bulunduğu sem g�b� b�rçok ekene bağlı olarak yapıda süsleme d�yeb�leceğ�m�z cephe elemanlarının b�r kısmı kullanılmamışır. Ahşap yapılarda cephede değ�ş�k adlar alında çıralı çamın kullanıldığı görülmeked�r. İsanbul çevres�nde ve bazı semlerde az görülen örneklerde ahşap yapıların �skeleler�n�n �ç� uğla kerp�ç, uğla �le doldurulmuş zaman zamanda sıvanmışır. Genel olarak �se aşıyıcı s�sem araları doldurulmak yer�ne dışarıdan ahşap ahşap kaplanmışır. Cephe kaplamalarında kullanılan ahşaplar 1,5-2,5 cm kalınlıklarında ve 2035 cm’e kadar yüksekl�klerde yük sekl�klerde kullanılmışır. Yapının Yapının köşeler�nde düşey b��m çıaları, saçak b��mler�nde alın ahaları ka h�zalarında ve saçak allarında s�lmeler kullanılmışır. Çıkma allarında el�böğründe, payanda g�b� desek elemanları �le saçak allarında hem desek elemanı hem de ese�k n�el�ğ� olan saçak alı uruşları ded�ğ�m�z elemanlar kullanılmışır. Bazı yerlerde saçak alında ve konsol alında desek olarak dem�r üruşların kullanıldığı da görülmeked�r. Daha önce de bahsed�ld�ğ� üzere su basman kouna kadar yüksel�len g�r�şlere mermer basamaklarla ulaşılmakadır. ulaşılmakadır. Evler�n g�r�ş kapıları değ�ş�k ağaç ürler�yle ablalı olarak göbekl�, baklavalı, oymalı çeş�l� şek�llerde �nşa ed�lm�ş�r. apılar genel olarak ç� kanalıdır. apı üsler�nde ışıklıklar yer almakadır. Bazı örneklerde ev�n g�r�ş kapısının �k� yanında veya kapının üs kısmı camlı dışarıdan dem�r korkuluklu olarak �mal ed�lm�ş�r. G�r�ş kapısını görecek şek�lde yapılan pencerelere ahşap kaesler yerleş�r�lm�ş�r. Aynı şek�lde evler�n sokaklara bakan cum balarında ve sokak h�zasında yer alan pencerelerde de mahrem�ye düşünülerek çeş�l� şek�llerde ahşap kaesler yerleş�r�lm�ş�r.
71
onak arzındak� bazı büyük yapılarda ahşap kepenkler�n kullanıldığı da görülmeked�r. Camın Camın abr�kasyonla ucuz ve gen�ş düz olarak �mal ed�lemed�ğ� zamanlarda evler�n pencereler�n�n ahşap kapaklarla kaplı olduğu ışığın �se epe penceres� adı ver�len yerden sağlandığı b�l�nmeked�r. Bu konuda İsanbul’da daha çok k�aplarda ve esk� ooğraflarda görüleb�lecek örnekler bulunmakadır.. bulunmakadır
Ahşap evlerde d�kdörgen ormlarda g�yo�n pencereler�n kullanıldğı görülmeked�r. Evler�n cephe gen�şl�kler�ne bağlı bağlı olarak pencere boyuları arklı arklıdır. Y�ne değ�ş�k m�mar� üsluplara bağlı olarak ahşap pencereler�n �ç�nde ve dışında arklı şek�llerde pervazların yapıldığı görülmeked�r. Pencere allarında yer alan ahşap den�zl�kler ç�nko �le kaplanarak yağmurdan korunmuşur.
(BİNİLİ)
Cephe aplama Deayları 72
Ahşap apıda Elemanlar 73
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Y er Alan Ev�n S�sem es�� Ç�z�m: UDEB Proje b�r�m�
74
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n S�sem es�� Ç�z�m: UDEB Proje b�r�m�
75
76
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n �razlı Mesc� Sokağı Sokağı Görünüşü
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n Ayşe adın Hamamı Sokağı Sokağı Görünüşü
�z�m: UDEB Proje b�r�m�
�z�m: UDEB Proje b�r�m� b�r�m�
77
78
Süleyman�ye ayser�l� Ahme Paşa Sokağı 569 ada 13 parselde yer alan ev�n g�r�ş kapısı dışarıdan görünüşü
Süleyman�ye ayser�l� Ahme Paşa Sokağı 569 ada 13 parselde yer alan ev�n g�r�ş kapısı �çer�den görünüşü
�z�m: UDEB proje b�r�m�
�z�m: UDEB proje b�r�m�
79
80
Süleyman�ye 503 Ada 8 Parselde Yer Alan Ev�n G�r�ş apısı
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n G�r�ş apısı
�z�m: UDEB proje b�r�m�
�z�m: UDEB proje b�r�m�
81
82
Süleyman�ye ayser�l� Ahme Paşa Sokağı 569 Ada 13 Parselde yer alan ev�n g�yo�n penceres�
Süleyman�ye ayser�l� Ahme Paşa Sokağı 569 Ada 13 Parselde yer alan ev�n g�yo�n penceres�
�z�m: UDEB proje b�r�m�
�z�m: UDEB proje b�r�m�
83
2.1.3. İÇ MEÂN ELEMANLAI -
Bağdad� çıalar
-
Tavan kaplama kaplamaları ları
-
Tavan çıalar çıaları/ ı/ pasalar/ vs.
-
oluk alı s�lmes�
-
oluk alı uruşları
-
oluk alı süsleme elemanları
-
olukluk s�lmes�
-
Süpürgel�k
-
Döşeme kaplama elemanları
-
Merd�ven basamakları
-
Dolap/ yüklük/ vs.
Geleneksel konuların planlamasında �h�yaçlar ve yapım zorunlulukları b�rarada değerlend�r�lm�ş�r. Merd�ven basamakları �le er�ş�len ev g�r�şler�nde ayakkkabı çıkarılan b�r mekan ve sonrasında sek� yer alır. G�r�ş holü olarak kullanılan mekan aş kaplama olduğu g�b� son yüzyılda karos�manla da kaplanmışıır. Günümüzde olduğu g�b� suyun şeh�r şebekes�yle ulaşmadığı dev�rlerde ıslak hac�mler ve muak genelde zem�n kata düşünülmüşür. Muağın bulunduğu kısımlarda sarnıç kuyu g�b� saklama ve su depolama amacıyla kullanılan hac�mlere Süleyman�ye çevres�nde sıkça raslanmakadır. 19. yy. sonu 20. yy. başında yapılan evlerde ıslak hac�mler�n üs kalara yerleş�r�ld�ğ� görülmeked�r. görülmeked�r. Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Eve A� Ahşap Payanda Payanda Ç�z�mler� Ç�z�m: UDEB proje b�r�m�
84
Ahşap aşıyıcısı �mal ed�len yapının �ç kısmına g�r�ld�ğ�nde g �r�ld�ğ�nde duvar bölmeler� daha önce d�kme, payanda ve kapı boşluklarıyla oluşurulduğu �ç�n duvar yüzeyler� bağdad� çıa adı ver�len çıalarla kaplanır çıalar bazı esk� örneklerde 85
görüleceğ� üzere keser keser yarmasıyla oluşurulduğu g�b� daha sonraları, 1 cm kalınlığında 2,5 cm gen�ş�l�ğ�nde yer yer 2 cm aralarla çakılırlar. çakı lırlar. Tavan Tavan kaplama ahaları, çıaları ve s�lmeler� yerler�ne çakılır. oluk alı s�lmes� den�len sıvalı yüzey�n ev eşyaları eşyaları araından zarar görmes�n� görmes�n� önlemeye önlemeye yardımcı s�lme yerden yerden 70-80 cm yüksekl�ke olacak şek�lde yerleş�r�l�r. Ahşap ev zem�nler� rabıa aha olarak adlandırılan yan yana döşeme ahalarıyla kaplanmışır. Tahalar serbes boy olmakla b�rl�ke 20 cm �le 35 cm arasında değ�şen ölçülerded�r. Çıralı çam dışında sed�r ağacından döşeme kaplaması örnekler�ne de raslanmakadır.. Zem�n kaplamasında kullanı lacak ahşabın ser ağaçan olması raslanmakadır erc�h ed�lmeked�r. ed�lmeked�r. ullanılan süpürgel�k deayına bağlı olarak �ç m ekân sıvası yapıldıkan sonra oda kapısı, pencere ve pervazları monajlarıyla �ç mekân uygulaması amamlanmış olur. Evler�n yapısına bağlı olarak oda �çler�nde eşyaları oradan kaldrmak üzere dolap- yüklük hac�mler� oluşurulmuşur. Dolap ve yüklükler�n süslü kapaklı ve açlı uygulamaları dışında kapaksız olanları da bulunmakadır. Esk� evler�n b�r kısmında odanın pencere yönünde yüksel�lerek oluşurulan ahşap sed�rler bulunmakadır bulunmakadır.. Sed�rler üzer�ne m�nder yerleş�r�lerek ourma mekanı elde ed�l�r. Baı arzındak� mob�lyaların kullanılmasıyla b�rl�ke sed�r yapımı da azalmışır. Oda kapıları önler�nde ahşap eş�kler yer almakadır. Ahşap evlerde kalar arasındak� dolaşım y�ne ahşap merd�venlerle merd�venlerle olmakadır. olmakadır. Duvar �çler�ne aşıyıcıları bağlanan merd�venler düz şek�llerde olab�ld�ğ� g�b� da�resel ve oval ormlarda da olmakadır. Merd�ven alın ve basamakları da ahşapla kaplanmakadır. Merd�ven korkuluk ve küpeşeler� �nce ahşaplardan olduğu g�b� da�resel ormda ornalı ağaçlardan da �mal ed�lmeked�r. orkuluklar basamak üzer�ne ve basamak dışında olmak üzere �k� şek�lde yerleş�r�ld�ğ� örneklere raslanmakadır raslanmakadır..
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Parselde Yer Yer Alan ev�n kes�� Ç�z�m: UDEB proje b�r�m�
86
87
88
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Eve A� Merd�ven Boşluğu es��
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Eve A� Merd�ven Deayı
�z�m: UDEB proje b�r�m�
�z�m: UDEB proje b�r�m�
89
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n İç Oda apıları Ç�z�m: UDEB proje b�r�m�
90
Ahsap Tavan Tavan S�lme es�ler�
91
92
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n 1.a Tavan Planı
Süleyman�ye 571 Ada 6 Parselde Yer Alan Ev�n 2.a Tavan Planı
�z�m: UDEB proje b�r�m�
�z�m: UDEB proje b�r�m�
93
2.1.4. ÇATI ELEMANLAI - Merek- aşık- göğüsl göğüslemeeme- kuşak- gerg� - Çaı kaplama ahaları Ahşap yapıların çaı aşıyıcıları daha önce bahset�ğ�m�z ahşap d�kme ve k�r�şler�n üzer�ne al araa ka döşeme k�r�ş� üzer�ne yerleş�r�lm�ş olan damlalık aşığı, ora ve mahya ksımında d�kmeler araından aşınan ara aşık ve mahya aşığı adı ver�len ana aşıyıcılar üzer�ne yerleş�r�lm�ş mereklerden oluşmakadır.. Çaının kullanım amacı ve �mkanlara bağlı olarak merek üzer�ne oluşmakadır kaplama ahaları çakılır ardından k�rem� döşemes� yapılır. B��ş�k n�zamda yapının yangın duvarları kenarlarında ve baca çevreler�nde ayrık n�zamda �se kırma çaıların gerekl� görülen yerler�nde ç�nko kaplandıkan sonra k�rem� örüsü yerleş�r�l�r. �rem�ler �le oplanan sular bazen serbes düşmeye bırakılırken bazı evlerde de özell�kle şeh�r �ç�nde kalanlarda ç�nko derelerde oplandıkan sonra y�ne ç�nko yağmur �n�şler�yle aşağıya �nd�r�l�r.
Büün çaı s�semler�nde merek açıklığı 2.5-3m’d�r. Ancak ekonom�k sebeplerle 2.5 m ’n�n dışına çıkmakan kaçınılmalıdır.
Ourma Çaı Bağlama S�s�em� Perspek�� es�ler� Eldem, S. H., Yapı, I4-1’den Yen�den Ç�z�m 94
Çeş�l� Açıklıklardak� Çaılarda Ourma S�sem� Çözümler� Çözümler� Eldem, S. H. , Yap Yapı,ı, I4-2’ den Yen�den Ç�z�m 95
Eks�k bağlamada makas ç�f gerg� ve aşık üst üste gelm�şt�r.. gelm�şt�r
96
Dör Yöne Eğ�ml� Çaıda Asma Çaı Bağlama S�sem�
Çaı İskele� Planı
Eldem, S.H. , Yapı, I6-1 den Yen�den den Ç�z�m
Eldem, S. H. , Yapı, I6-7’den Yen�den Ç�z�m
97
Alaurka �rem� İle Çaı Örüsü
Eldem, S. H., Yapı, J 2-4’den yen�den ç�z�m
Mars�lya T�p� �rem� İle Çaı Örüsü Eldem, S.H., Yapı, J 2-4 .’den Yen�den Ç�z�m
98
99
Tenekec�l�k Oluk Deeyı Eldem, S.H., Yapı, P5’den Yen�den Ç�z�m
Ç�nko Yağmur Olukları Eldem, S.H., Yapı, L 2-1.’den Yen�den Ç�z�m
100
101
2.2. GELENESEL AHŞAP EL ALETLEİ �abımızın bu bölümünde geleneksel ahşap yapı elemanlarının �malaı �ç�n kullanılan el aleler� anıılacakır. Günümüzde kullanılan çeş�l� mak�neler �le ahşap yapıda gerekl� b�rçok parça çok daha kolay üre�leb�lmeked�r. Geleneksel ahşap el aleler�yle �lg�l� ç�z�mler Al� Talabey araından hazırlanan k�apan alınmışır. Esk�den kullanılan el aleler�n�n amamı hakkında deaylı deaylı b�lg� �ç�n bahsed�len k�aba bakılab�l�r. bakılab�l�r.
Çeş�l� T�pe Balalar Ç�z�m: (Tala: (Tala: s.300- 30 1)
102
103
104
Sırasıyla P�yoşon, eser ve H�zar
Büyük ol Teseres�
�z�m: (Tala: (Tala: s.300- 30 1)
�z�m: (Tala: a: s.302- 303)
105
106
Çeş�l� T�pe Tesereler
Çeş�l� T�pe Tesereler
�z�m: (Tala: (Tala: s.302- 3 03)
�z�m: (Tala: (Tala: s.304- 305)
107
108
Çeş�l� T�pe Tesereler
Çeş�l� T�pe Tesereler
�z�m: (Tala: (Tala: s.304-305)
�z�m:(Tala: �z�m:(T ala: s.306- 307)
109
Çırak Adı Ver�len Ale Ve Gönyeler Ç�z�m: (Tala: (Tala: s.308-309)
Bozulan Tesere Tesere D�şler�n� Düzelmeke ul lanılan Ale Ç�z�m: (Tala: s.304-305)
Doğramacı Tezgahı Ç�z�m: (Tala: (Tala: s.308-309 )
110
111
Burgu Türler� Ç�z�m: (Tala: s. 310)
112
Çeş�l� T�pe Çek�çler Ç�z�m: (Tala: s.309)
113
114
Çeş�l� Makaplar
Çeş�l� Makaplar
�z�m: (T (Tala: ala: s.312-313)
�z�m: (Tala: s.312-313)
115
Tornav�da Çeş�ler� Ç�z�m: (Tala: s.314)
116
Doğramacı alem� - İskarpela Ç�z�m: (Tala: s.315)
117
118
Eğe, Törpü Çeş�ler�
Planya- ende Tü Türler� rler�
�z�m: (T (Tala: ala: s. 317)
�z�m: (Tala: s.318)
119
120
Planya ende Türler�
erpeenler
�z�m: (T (Tala: ala: s.319)
�z�m: (T (Tala: ala: s.322)
121
N�şankeşler-N�şangeç
Ahşapları Sıkışırmak İç�n ullanılan İşkenceler İşkenceler
(Ahşap malzeme üzer�nde s�lme �s�kameler�n� veya
�z�m: (T (Tala: ala: s.325 - 326)
kes�lecek lamba açılacak yönler� göseren aleler) aleler) Ç�z�m: (T (Tala: ala: s. 324)
122
123
Ahşapları Sıkışırmak İç�n ullanılan İşkenceler İşkenceler Ç�z�m: (T (Tala: ala: s.325 - 326)
124
Şek�l: Ölçme ve Ç�z�m Aleler� Ç�z�m: (T (Tala: ala: s. -327)
125
BÖLÜM.3
Günümüzde de kullanılan bazı el aleler� Ç�z�m: (Hasol : s.309)
126
AHŞAP MALZEMENİN EST ES TOR SY SYON ON ve O ONS NSE EV VASYO ASYONU NU
3.1. Ahşap Ah şap Malzemeye Zarar Ver Veren en Faktörler 3.1.1. F�z�ksel Bozulma Ahşap malzemen�n hücre duvarının amamen su �le doygun olduğu l� doygunluğu ruube dereces� oralama %30’dur. L� doygunluğu nokasının alındak� ruube değ�ş�kl�kler�nde, malzeme bünyes�ne su alıp-vererek üç yönde arklı gerçekleşen boyu değ�şmes�ne ahşabın çalışması olarak �ade ed�l�r. Ahşabın Ahşabın bulunduğu oramdak� oramdak� su m�karı ve yoğunluğu artıkça, çalışması ve su uma kapas�es� arar (Günay, (Günay, 2001).
Cephede �z�ksel bozulmalar
İkl�msel ek�lerle ahşapak� bozulma
Yağmur, kar, sıcaklık değ�ş�mler�, UV ışınları, rüzgâr g�b� �kl�msel ek�lere açık Yağmur, olan b�r ahşabın görünümü değ�ş�r, b�rleş�m yerler� açılır; yarılma, çalama, burulma g�b� bozulmalar meydana gel�r. gel�r. UV ışınlarının ışınlarının �lk ek�ler� malzemen�n malzemen�n reng�nde oraya çıkar. Işınların ek�s�yle malzeme, daha açık ya da daha koyu onlarda renk değ�ş�m�ne değ�ş�m�ne uğrar.
128
129
3.1.2. �myasal Bozulma
a) Çürüklük Yapan Mantarlar
�myasal maddeler�n, ahşabın hücre duvarına ulaşma oranı k�myasal bozulmanın boyuunu bel�rler. Genell�kle k�myasal maddeler ahşap malzemen�n reng�n� değ�ş�r�r. Uzun Uzun süre alkal� ek�s�ne mar uz kalan malzeme zayıflar, hem�selüloz ve l�gn�n er�r, l�flerde ayr ılma meydana gel�r.
- Esmer Çürüklük
Yangın Y angın da ısıya bağlı b�r k�myasal k�myasal bozulmadır. bozulmadır.
Bu ür manarlar hücre çeper�n�n selülozunu ahr�p et�kler� �ç�n, ger�ye kalan l�gn�n neden�yle ahşap kahvereng� b�r hâl alır. Boyuna ve en�ne yönde çalamalar meydana gel�r ve malzeme küp şekl�nde parçalar hâl�n� alır. Bu kısımlar parmakla ez�lerek u alanab�l�r.
3.1.3. B�yoloj�k Bozulma
- Beyaz Çürüklük
Ahşap malzemen�n bozulmasına neden olan b�yoloj�k akörler�; baker�ler, manarlar, böcekler, den�z canlıları, kuşlar ve memel�ler olarak saymak mümkündür. Ayrıca yosunlar, algler ve l�kenler de ahşap malzemeye zarar ver�r.
Bu ür manarlar hücre çeper�n�n l�gn�n�n� ahr�p et�kler� �ç�n, ger�ye kalan selüloz neden�yle ahşap beyaz b�r hal alır.
3.1.3.1. Bakter�ler
Bu çürüklük yüksek ruube koşullarında sıkça görülür. uubel� ahşap yumuşakır. uru �ken yüzey�nde esmer çürüklüğe ç ürüklüğe benzeyen ve l�flere d�k yönde gel�şen çalamalar görülür. Malzeme yüzey� kömürsü b�r hal alır (Örs ve esk�n 2001).
Baker�ler�n bozucu ek�s� daha çok dolaylı yoldan olur; malzemen�n su geç�r�ml�l�ğ�n� artırır, manarlara karşı mukaveme�n� düşürür. Bunun dışında malzemen�n hücre duvarında da b ozulmalara neden olur.
- Yumuşak Çürüklük
3.1.3.2. Mantarlar Manarlar, kloro�ller� olmadığı �ç�n madde üre�m� yapamaz ve d�ğer b�k�ler�n üret�ğ� malzemeler� üke�r. Gel�şmeler� �ç�n, bes�n maddes� (ahşap), oks�jen, sıcaklık ve ruubee �h�yaç göser�r. Manarlar m�n�mum %20 ruubete gel�ş�mler�n� sürdürür, ancak en �y� gel�ş�m� %35–50 ruube koşullarında göser�r. En �y� gel�ş�m� yapıkları sıcaklık dereces� manar ürler�ne göre değ�ş�r, aka genel olarak 19-30 ˚C ’d�r. d�r. Işık manarların gel�şmeler� �ç�n değ�l, üremeler� �ç�n gerekl�d�r (Günay, (Günay, 2001; Örs ve esk�n 2001). Ahşap malzemeye zarar veren manarlar; çürüklük yapan manarlar ve renk değ�ş�m� yapan manarlar olmak üzere �k�ye ayrılır. Çürüklük yapan manarlar hücre çeper�n� oluşuran b�leş�kler�, renk değ�ş�m� yapanlar �se hücre boşluğundak� prooplazmayı prooplazmayı üke�rler (Örs (Örs ve esk�n 2001).
130
Cumba alında manar zararı
�r�ş üzer�nde manar oluşumu
131
b) enk Değ�ş�m� Yapan Yapan Mantarlar Mantarlar
3.1.3.3. Böcekler
- ü Mantarı
Böcekler�n yaşam koşulları ürden üre değ�ş�kl�k göser�r. Bu nedenle gel�şmeler� �ç�n gerekl� koşullar da değ�şkend�r. Genel olarak bes�n (ahşap), ruube, sıcaklık ve oks�jene �h�yaç göser�r. Böcekler yaşamlarını yumuralarva-pupa-erg�n olmak üzere dör saf saf ada amamlar. amamlar.
Malzemen�n yüzey�nde renk değ�ş�m�ne neden olan bu manarlar, görününün bozulmasının yanı sıra, geç�rgenl�ğ� de artırır. ü neden�yle oluşan lekeler ırçalanarak g�der�leb�l�r.
- Leke Mantarı İy� havalandırılmadan kuruulan kereselerde görülen bu manarlar, malzemen�n d�renç özell�kler�nde azla öneml� kayıplar oluşurmazlar. Esas ��bar�yle malzemede ese�k sorunlar yaraırlar. enk değ�ş�m� kü g�b� yüzeyde kalmaz, �ç kısımlara yayılır (Günay, 2001).
Ahşap yapılarda yapı larda en azla ahr�baa neden olan böcek ürler�, ev eke böceğ� (Hylotrupes bajulus) ad� mob�lya böceğ� ( Anob�um punctatum), alacalı kem�r�c� böcek ( Xestob�um rufov�llosum rufov�llosum) ve parke böceğ� ( Lyctus l�near�s) şekl�nde sayılab�l�r. a) Anob�um punctatum: punctatum: Malzeme yüzey�nde 1-3 mm çaplı uçma del�kler�
ahr�baın bel�r�s�d�r. Malzeme �çer�s�nde 2 mm çapında da�re kes�l� galer�ler oluşurur (Çanakçıoğlu (Çanakçıoğlu ve Mol, 1998 ; Örs ve esk�n, 2001).
- Ardaklanma Yapraklı ağaçlarda görülen bu bozulma, omrukların keres Yapraklı keresee oluncaya kadar geçen sürede önce renk değ�ş�m�, ardından ardak manarları araından beyaz lekelere dönüşümü ve son olarak da beyaz çürüklüğün oluşumu şekl�nde bel�r�r. İlk renk değ�ş�m� manar neden�yle oluşmadığı �ç�n malzemen�n d�renc� üzer�nde ek�l� olmaz, ancak �lerleyen saf alarda sadece d�rençe d�rençe azalma meydana gel�r (Günay, 2001). Malzemede manar zararının bel�r�ler�; ruube ve ağır b�r çürüklük kokusu, malzemen�n yüzünde buruşma ve renk değ�ş�m�, b�rb�r�ne d�k çalaklar, çek�çle vurulduğunda ko ses çıkması, malzeme çevres�nde pas g�b� kırmızı oz görülmes�, malzemeye s�vr� uçlu b�r ale baırıldığında, ale�n kolayca g�r�p çıkması şekl�nde sayılab�l�r.
132
Anob�um punctatum uçma del�kler�
Anob�um punctatum erg�n�
133
b) Hylotrupes bajulus: Malzeme yüzey�nde oval uçma del�kler�, malzemen�n
d) Lyctus l�near�s: Malzeme yüzey�nde 1-2 mm da�resel uçma del�kler�
�ç kısmında oval kes�l� galer�ler oluşururlar (Örs ve esk�n, 2001).
ahr�baın bel�r�s�d�r. Larvaları malzemey� �nce un g�b� oz hâl�ne dönüşürür. Ahşap yüzey�nde dokunulmayan �nce b�r abaka har�c�nde üm malzeme kullanılmaz hâle gel�r (Çanak (Çanakçıoğlu çıoğlu ve Mol., 1998; Günay, 2001).
Hylotrupes bajulus bajulus uçma del�kler�
Hylotrupes bajulus erg�n� Lyctus l�near�s uçma del�kler�
Lyctus l�near�s erg�n�
c) Xestob�u Xestob�um m rufov�llosu rufov�llosum: m: Malzeme yüzey�nde 2,5-4 mm çaplı uçma
del�kler� ahr�baın bel�r�s�d�r. Malzeme �çer�s�nde da�re kes�l� galer�ler oluşurur (Çanakçıoğlu ve Mol., 1998).
Xestob�um rufov�llosum uçma del�kler�
134
Xestob�um rufov�llosum erg�n�
Ayrıca erm�ler de ahşap malzemede c�dd� ahr�baa neden olur. Ahşap malzemen�n dış yüzey� da�ma sağlam kaldığından, ahr�ba dışarıdan anlaşılmaz, ancak kısa sürede ark ed�lmeden, malzeme ağır ahr�baa uğrar.
erm� del�kler�
erm� erg�n� 135
Malzemede böcek zararının bel�r�ler�; ahşap yüzey�ndek� uçma del�kler�, böcek galer�ler�, malzeme çevres�ndek� ozlanma ve ölü böcek kalınıları, malzeme �ç�nden gelen ıkırılar ve çek�çle vurulunca boş b�r ses duyulması şekl�nde sayılab�l�r.
3.2. Ahşap Malzemen�n orunması Ahşap malzemen�n korunmasına da�r uygulamalar bozulmadan önce ve bozuldukan sonra olmak üzere �k� arklı şek�lde �nceleneb�l�r. �nceleneb�l�r.
3.2.1.Bünyesel oruma ullanım yer�ne uygun ahşap c�ns�n�n seç�lmes�, ahşabın çalışma yönler� d�kkae alınarak yapı deaylarının gel�ş�r�lmes� ve doğru kuruulmuş ahşabın kullanılması alınab�lecek başlıca bas� önlemlerd�r. ullanılacağı yer�n ruube�ne uygun kuruluka ahşabın elde ed�lmes� �ç�n, ağaç doğal ya da yapay yönemlerle kuruulur. Ahşap malzemen�n kuru uulması, gün ışığından, büyük ısı değ�ş�mler�nden, rüzgar, yangın vb. zararlı ek�lerden korunması �le mümkün olab�l�r. Ahşabın em�zlenmes�nde zararlı olab�lecek güçlü k�myasal maddeler�n kullanılmaması ve ahşap �le maden� aksamın ek�leş�m�ne karşı d�kkal� olunması da alınması gereken bas� önlemlerd�r (Günay, 2001). Ahşabın kuru uulması, aynı zamanda baker� ve manarlara karşı da en ek�n önlemd�r. Ahşabın ruube dereces� %20’n�n alında uularak manar zararı engellenm�ş olur. Cephe elemanlarının doğru asarım, uygulama ve bakımla kuru uulması, yapı �ç�ne su sızmasının ve su buharının �çerde yoğuşmasının engellenmes� önlemlerd�r. Islaklığı engelleyen doğru b�r asarım, ek başına çürümen�n engellenmes� �ç�n yeerl� değ�ld�r. Ahşabın d�renç kazanması �ç�n �laçlama yapılması gerek�r (Günay, (Günay, 2001). Böcekler�n ahşap yüzey�nde meydana ge�rd�kler� ge�rd�kler� uçma del�kler� ve galer�ler
Ahşap aşıyıcıda böcek ve manarın meydana ge�rd�ğ� ahr�ba
3.1.3.4. Den�z Canlıları Den�z �ç�nde bulunan köprü ve �skele g�b� ahşap yapı elemanları den�zde yaşayan bazı canlılar araından ahr�p ed�l�rler. Bunların en öneml�ler� oy ucu m�dyeler ve bazı �sakoz ürler�d�r. ürler�d�r.
,
136
137
3.2.2. �myasal oruma Bu amaçla ahşaba reç�ne ve d�ğer bazı maddeler emd�r�leb�leceğ� g�b�, çeş�l� k�myasal maddelerle muamele eme yönemler�nden de yararlanılır.
Ayrıca, böcek zararı görülen ahşap elemanlara uçma del�kler�nden k�myasal madden�n şırınga �le emd�r�lmes� de uygulanan yönemlerdend�r.
oruyucu k�myasal maddeler�n çeş�l� yönemlerle yönemlerle ahşap �çer�s�ne emd�r�lmes� �şlem�ne emprenye den�r. Emprenye maddeler� yağlı emprenye maddeler�, organ�k çözücülü emprenye maddeler� ve suda çözünen uzlar olmak üzere üç grupa oplanır oplanır.. Emprenye yönemler� �se basınç uyg ulanmayan yönemler, basınç uygulanan yönemler, bes� suyu çıkarma yönem�, d�üzyon yönem� ve yer�nde koruma yönem� olmak üzere beş ana grup alında oplanab�l�r (Örs ve esk�n, 2001). Bu yönemlerden en çok uygulanan �k� ana yönem grubu üzer�nde durulacakır.
3.2.2.1. Basınç Uygulanmayan Yöntemler Yöntemler a)Fırça ve püskürtme yöntemler� Yer�nden çıkarılamayacak ahşap elemanların emprenyes�nde ırça �le sürme Yer�nden ya da püskürme yönemler� erc�h ed�l�r. Emprenye maddes� em�z ve kuru hâldek� malzeme yüzey�ne b�r kaç ka uygulanır. Bu maksala çoğunlukla organ�k çözücüler kullanılır. oruma süres� kısa olup uzun sürel� koruma �ç�n �şlemler per�yod�k olarak ekrarlanmalıdır.
Enjeks�yon yönem� �le k�myasal madden�n uygulanması Yen�cam� Y en�cam� Hünkar asrı esorasyonu esorasyonu
b) Uzun Uzun ve kısa sürel� batırma yöntemler� yöntemler� Ahşap malzemen�n b�r emprenye emprenye maddes�nebell� sürelerde sürelerde baırılmasını �çeren bu yönemle, ırça �le sürme ve püskürme yönemler�nden yönemler�nden daha �y� b�r nüuz eme der�nl�ğ� sağlanab�l�r. sağlanab�l�r. Çünkü büün yüzeyler, emprenye maddes�n� maddes�n� kolay b�r şek�lde absorbe eder. Baırma süres�, hedeflenen nüuz eme der�nl�ğ�ne göre kısa ve uzun sürel� olarak uygulanab�l�r.
Fırça �le sürme yönem�yle emprenye uygulaması. Yen�cam� Y en�cam� Hünkar asrı esorasyonu esorasyonu 138
139
c) Sıcak – soğuk açık tank yöntem� yöntem� Hava kurusu hâldek� ahşap malzeme önce sıcak emprenye maddes� �ç�ne baırılarak hücre hücre �ç�ndek�hava ısınarak dışarı aılır. aılır. Daha Daha sonra soğuk emprenye emprenye maddes� �ç�ne baırıldığında vakum ek�s� oluşarak emprenye maddes�n� malzeme �çer�s�ne çeker. Uygulama, �k� arklı kazan �le yapıldığı g�b� aynı kazanda ısıma ve soğumaya bırakma şekl�nde ya da sıcak emprenye maddes� kazandan pompa �le başka yere alınıp yer�ne soğuk emprenye maddes� doldurularak sağlanab�l�r sağlanab�l�r..
3.2.2.2. Basınç Uygulanan Yöntemler Yöntemler a) Dolu hücre yöntem� yöntem� Hücre çeper�ndek� boşluklarda bulunan havanın boşalılarak, yer�ne emprenye maddes�n�n doldurulması prens�b�ne dayanan dolu hücre yönem�nde emprenye maddes� absorps�yonu absorps�yonu yüksek olduğundan kullanım alanı çürüme r�sk� yüksek olan yerlerd�r.
b) Boş hücre hücre yöntem� Yönem�n prens�b�, hücre boşluklarını dolduran emprenye maddes�n�n Yönem�n dışarı aılarak aılarak lümenler�n boşalılması, böylece hücre çeperler�n�n emprenye ed�lmes�d�r.
c) Ç�f vakum yöntem� Ahşap malzeme kazana yerleş�r�ld�ken sonra ağaç ürüne göre değ�şen b�r ön vakum uygulanarak hücre çeper�ndek� hava çıkarılır. Vak Vakum um alında kazana emprenye maddes� doldurulur. Vakum durdurularak ağaç ürüne göre değ�şen sürede basınç ek�s�nde yeerl� m�karda çözel� absorps�yonu sağlanır. Amoser basıncı alında çözel� çözel� kazandan dışarı alınır. alınır. Son vakum uygulaması �le azla çözel� malzemeden çıkarı larak yüzeyler�n�n kuru kalması sağlanır sağlanır.. Ahşap malzemen�n emprenye emprenye maddes�ne baırılması sure�yle; sure�yle; emprenye ed�lmes�
140
Emprenye ed�lecek malzemen�n kur ve manar ahr�baı görmem�ş olması, eğer daha önce kullanılmış b�r ahşapsa, yüzey�n�n c�lalı, boyalı vb. olmaması gerek�r. Ahşap malzemen�n emprenyes�nden önce üm b�çme, delme, rendeleme, geçme, pro�l ve zımpara �şler� amamlanmış olmalı; daha sonrak� kaçınılmaz �şlemlerle açığa çıkan yüzeyler ırçayla �laçlanmalıdır.
141
3.2.2.3. Füm�gasyon Ahşap elemanların zararlılara karşı mücadeles�nde kullanılan yönemlerden b�r�s� de um�gasyondur um�gasyondur.. Gaz hâl�ndek� öldürücü ek�ye sah�p k�myasal maddelere üm�gan, um�gan kullanılarak yapılan arındırma �şlem�ne �se üm�gasyon den�r.
esorasyon çalışmalarında yapı amam�yle çadır �ç�ne alınıp gaz uygulaması yapılab�leceğ� g�b�, yer�nden söküleb�len elemanların b�r yerde depolanarak um�gasyona ab� uulması da söz konusudur. Burada d�kka ed�lecek husus, um�gasyona ab� uulacak maeryal�n hava almayacak şek�lde örülmes�d�r.
Füm�gasyonun normal sıcaklıka uygulandığı düşünüldüğünde (20-25 °C) üm�ganların bu sıcaklık alında veya üsündek� davranışlarına göre 2 ana grup alında oplaması mümkündür (Selçuk, 2004). 1. Alçak kaynama nokasına sah�p üm�ganlar Meh�l bromür ve h�drojen s�yanür g�b� alçak kaynama nokasına sah�p üm�ganlar normal koşullar alında da�ma buhar hâl�nde bulunacaklarından s�l�nd�rler veya kuular �çer�s�nde basınç alında uulurlar. Bu basınç kalkığında üm�gan hemen buharlaşır buharlaşır.. 2. Yüksek kaynama nokasına sah�p üm�ganlar Normal koşullar alında kaı kaı veya sıvı hâlde bulunan yüksek kaynama nokasına sah�p üm�ganların buharlaşmaları zayı ; nüuzları yavaş ve azdır. Böyle üm�ganlar uygulama esnasında operaörler �ç�n daha az ehl�ke arzederler. r�sal hâlde bulunan d�ğer k�myasal maddeler de naal�n, parad�klorobenzen, parad�klorobenzen, BHC (L�ndane) ve kükürtür. Bu son �k� madde geçm�şe yanıcılar �laves� �le üm�gan olarak azla m�karda kullanılmışlardır. Ancak zayı ek�l�d�rler. Füm�ganların en öneml� özell�ğ� olan d�üzyon neden�yle, uygulandıkları alandak� çalak ve g�r�n�lere güç g�ren veya h�ç g�rmeyen �nsek�s�ler yer�ne kullanılırlar. Füm�ganların d�üzyon kab�l�ye�ne ek� eden en öneml� öneml� b�r akör de sıcaklıkır. Füm�ganlar sıcak oramlarda soğuk oramlara göre daha hızlı dağılırlar, bundan dolayı kullanılma m�karları veya ek�l� dozları sıcaklık �le değ�ş�kl�k göser�r göser�r..
142
B�r alanda �s�flenen ahşap kapıların um�gasyonu. Süleyman�ye Cam�s� esorasyonu
Füm�gasyon son derece d�kka �seyen b�r �şlemd�r ve ser��kalı elemanlar (�lg�l� Bakanlıkça �lg�l� kılınan) araından yapılmalıdır. Ayrıca uygularken d�kkal� olunmaması hâl�nde öldürücü ek�ye sah�p olan bu um�ganların kullanımı sırasında gaz maskes� akılması zorunludur. Maskeler, yüze �y� ourmalı, ağız, burun ve gözler� �y�ce örmel� ve maske �çer�s�ne hava g�rmemel�d�r (Selçuk,2004).
143
3.2.3. Yangın Gec�kt�r�c�ler
3.33 AHŞAP 3. AHŞAP ES ESTO TORR SY SYON ONU U
Ahşap malzemen�n yanmaya karşı korunması sürme, püskürme ve basınç yönemler� �le sağlanır.
Ahşap yapılarda resoras resorasyon, yon, yapıda ahr�p olan malzeme oranında çeş�l�l�k göser�r.. Prens�p, özgün deaylara ve malzemeye bağlı kalmakır. göser�r
a) Sürme veya püskürtme yöntem�
3.3.1. Boya Sökme
öpük oluşuranlar ve köpük oluşurmayanlar olmak üzere � k� grupa oplanır oplanır.. öpük oluşuran koruyucular; yüksek sıcaklık ek�s�nde önce yumuşayan, sonra uuşmayan gazlar çıkaran bu koruyucular, yüzeyde köpük abakası oluşurur. öpük oluşurmayan koruyucular; yüksek sıcaklık ek�s�nde ek�s�n de ya yanmayan maddelere dönüşür, dönüşür, ya da yanma sırasında erg�yerek koruyucu b�r abaka (s�l�kalar, boralar) boralar) oluşururlar (Örs ve esk�n, 2001).
Dış cephe boyasının kabarma ve soyulma g�b� nedenlerle yen�lenmes� veya ek parça eklenmes� durumlarında önce esk� boyanın sökülmes� gerek�r. Boya sökerken seç�lecek yönem; ahşabı ahr�p emeyen, boyayı ka ka çıkararak özgün boyayı koruyan ve sağlığa zararlı olmayan yönem olmalıdır. Boya sökme �şlem� üç şek�lde yapılab�l�r:
b) Basınç yöntem� yöntem� Dolu hücre yönem� esaslarına uyularak ve çoğunlukla suda çözünen uzlar kullanılarak uygulanır. Yanmayı gec�k�r�c� emprenye maddeler�; suda çözünen uzlar ve köpük yapan organ�k organ�k b�leş�kler olarak �k� grupa oplanırlar. Suda çözünen uzların başlıcaları amonyum süla ve alüm�nyum süla olup, ya karbond�oks�, amonyak, sül�r�k as� gazları ya da ahşap malzeme yüzey�n� ören osa, bora, asea er�y�kler� oluşurarak ek�ler�n� göser�rler göser�rler.. öpük yapan organ�k b�leş�kler�n en öneml�s�, borakslı d�amonyum osa ve ormaldeh� emüls�yonu karışımları olup, malzeme yü yüzey�nde zey�nde ısı ek�s� �le köpük şekl�nde kömür kabarcıkları oluşurarak çok yüksek ısı �zolasyonu sağlarlar. Tanen ve reç�ne �çeren meşe, kesane, akasya, melez, serv�, çam, ardıç öz odunları doğal olarak manar ve böceklere dayanıklıdır.
3.3.1.1. Mekan�k yöntem Bu yönemde, spaula veya boya kazıyıcı kullanılır. Spaula kabaran boyanın alına sokularak boya soyulur. Boya a bakası a bakası konrollü olarak kazınır ve al abakaya zarar ver�lmemeye çalışılır. azıma �şlem�n�n ardından zımparalama zımparalama �şlem� başlar. Zımparalarken çalışma yönü l�flere paralel olmalıdır.
3.3.1.2. Isı yöntem� Isı uygulayarak boyayı yumuşatıkan yumuşatıkan sonra kazıyarak ve ardından zımparalayarak boya söküleb�l�r. Bu amaçla sıcak hava abancası kullanılab�l�r. Sıcak hava abancası yüzeye çok yakın uularak uularak boya yumuşaılır, sonra kazınır ve zımparalanır. zımparalanır.
3.3.1.3. �myasal yöntem �myasal sökücüler sürülerek boya yumuşaılır. Ardından boya kazınır ve zımparalanır. Bazen Bazen ısı yönem� �le b�rl�ke k�myasal yönemler de kullanılab�l�r. Bu yönemde, me�len klorür, �sopro-panol, ks�lol, oluol, meanol g�b� organ�k çözücüler kullanılab�l�r (Güna (Günay, y, 2001).
3.3.1.4. umlama Çok d�kkale yapılması gereken b�r yönem olup, d�kka ed�lmed�ğ� akd�rde malzemey� deorme eder. Pr�müs lambası, alev lambası g�b� ahşap üzer�nde alev oluşuran yönemler�n kullanımı yangın r�sk�n�n yüksek olması neden�yle sakıncalıdır. 144
145
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde nde mekan�k yönem ve ısı yönem� �le boya sökümü
146
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde nde k�myasal yönem �le boya sökümü
147
3.3.2. Ekleme ve Parça Değ�şt�rme Ahşap yapı elemanlarının çürüyen kısımları kes�l�p, kes�l�p, yer�ne aynı ür ve kes�tek� kes�tek� ahşap eleman eklen�r. Bu eklemeler ahşap elemanın ümüyle yen�lenmes� olab�leceğ� g�b�, çürüyen kısmının kes�l�p kes�l�p yen� b�r ahşap parçanın �lâves� şekl�nde de yapılab�l�r. Eklemelerde parçaların b�rb�r�ne çok �y� alışırılması gerek�r. Boy b�rleş�rmes� �ç�n en bas� yönem parçaların 45 derece açıyla b�rleş�r�lmes�d�r. Yapıda kullanılacak yere göre b�rleş�m deayları çeş�l�l�k göser�r. Tümlenecek kısımlar özgün deaya uygun olarak pro�l bıçaklarıyla yen�den üre�l�r. üre�l�r. Bıçaklar, eldek� eldek� özgün malzemen�n malzemen�n kalıbı çıkarılarak hazırlanır hazırlanır (Günay, 2001).
Ahşap ekler, ukal �le ahşap kavelalar yardımıyla b�rleş�r�l�r. Tukallamada d�kka ed�lecek husus, b�rleşecek ahşap yüzeyler�n ozdan, k�rden ve yağdan arındırılmış, düzgün ve b�rb�r�ne uyum hâl�nde olmasıdır. Yapışırılacak her �k� parçaya da ukal sürülm el� ve yapışırma l�fler doğrulusunda yapılmalıdır. Yapışma Y apışma �şlem�n�n am anlamıyla başarılı olması �ç�n presleme yapılmalıdır (Günay, 2001).
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde Çürüyen ahşap kısımlarda parça değ�ş�m� UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde Çürüyen kısımların yen� ahşap malzeme �le değ�ş�r�lmes� 148
149
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde özgün deayın kalıbının çıkarılması
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde Aölyes�’nde pro�l ve pro�le uygun hazırlanan bıçak
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde ahşap kapıda ümleme çalışmaları
150
151
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde ahşap elemanların yen�den üre�lmes�
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde nde özgün ve ona uygun üre�len payandalar
152
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes�’nde özgün ahşap elemanların bozuk kısımlarının kes�lerek, yen� ahşapla ekleme yapılması
153
3.4. AHŞAP ONSEVASYONU 3.4.1. Sağlamlaştırm Sağlamlaştırmaa Bozulan ahşap elemanlarda, özell�kle süslemel� ahşaplarda �ç kısmı çürüyen ancak dış kısmı sağlam olan, parça yen�lemes� uygun görül meyen durumlarda sağlamlaşırma uygulamasına g�d�l�r. Sağlamlaşırma daldırma, ırça �le sürme ve enjeks�yon yönemler�yle yönemler�yle yapılab�l�r. es�m: Enjeks�yon yönem� �le sağlamlaşırma. Yen�cam� Hünkar asrı Yen�cam� esorasyonu
Hollanda’da da gel�ş�r�len Bea s�semde, ahşabın çel�kle sağlamlaşırılması yer�ne k�myasal maddelerle sağlamlaşırılması söz konusudur. Bu s�semde ahşap yapı elemanı askıya alındıkan sonra çürü yen çürü yen uç çıkarılır. Ahşap k�r�ş�n üsünden 20° l�k b�r açı alında 28 mm çapında del�kler del�n�r. 20 mm çapındak� pol�eser akv�ye çubukları del�klere yerleş�r�l�r. Del�kler epoks� reç�nes�yle doldurulur. Bu harç, çıkarılmış olan ç ürümüş parçanın yer�n� alır, akv�ye çubukları sağlam ahşaba bağlar (Günay, 2001). Böcekler neden�yle oluşan uçuş del�kler� ve galer�ler, bıçkı kalası ozu ve pol�v�n�l asea emüls�yonu karışımı �le doldurulab�l�r. Ancak en �y� yönem ahşap kıymıklar �le del�kler�n doldurulmasıdır. Onarımın amamlanmasının ardından boyanacak yerlere önce asar aılır. Asar kurudukan sonra zımparalanır zımparalanır ve boya uygulanır.
Sağlamlaşıma �ç�n doğal ve sene�k reç�neler kullanlır. Sıvı hâle ge�r�lm�ş balmumu, uçuşdel�kler�n�n ve galer�ler�n galer�ler�n �ç� dolana dolana kadar kadar akıılır. akıılır. Balmumunun Balmumunun �çer�s�ne ahşap malzemen�n reng�ne uygun renk kaılab�leceğ� g�b�, koruyucu maddeler�n kaılması da mümkündür. Son olarak del�klere balmumu ve ne yağı (ereben�n) (ereben�n) karışımı sürülerek em�z yüzey elde ed�l�r. Termoplas�k reç�neler �çer�s�nde en ek�l� sağlamlaşırıcılar Paralo�d B72 ve Buvar B98’d�r. B98’d�r. Paralo�d B72 �ç�n çözücü olarak aseon, oluen; Buvar B98 �ç�n meanol, eanol-oluen (ehanol-ol), (ehanol-ol), �zooron kullanılab�l�r.
154
155
BÖLÜM.4
İBB UDEB TAR FINDA FINDAN N GEÇ GEÇELEŞ ELEŞTİİLE TİİLEN N AHŞAP ONAIMINA ÖNE ÖNE SOKK ÇA SO ÇALI LIŞŞMAL MALA AII
156
UDEB TAR FIND FINDAN AN ONAIMI YAPI YAPILAN LAN AHŞAP AHŞAP EVLE EVLE UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes� eğ��mler� kapsamında UNESCO araından Dünya M�ras l�ses�nde yer alan Süleyman�ye ve Zeyrek’e yer alan evler�n onarımına onarımına özel özel önem ver�lmeked�r ver�lmeked�r.. Ayrıca UDEB’�n UDEB’�n kuruluş yönemel�ğ�nde yer alan yek�ler kapsamında mülk sah�pler�n�n bakım onarım �z�n alepler� değerlend�r�lmeke ve yasal olarak uygun görülenlere �z�n ver�lmeke �h�yaç hal�nde ekn�k desek ver�lmeye çalışılmakadır. Ahşap usası ye�ş�rme ser��ka programları kapsamında usa ye�ş�rme eğ��mler�n�n b�r parçası olarak Süleyman�ye ve Zeyrek’e çok sayıda yapının bakım onarımları UDEB bünyes�nde çalışan usalar ve eğ��m gören öğrenc�lerle b�rl�ke yapılmışır. Yapıların semler �ç�n öneml� nokalarda olması, bakım onarım kapsamında yapılab�lecek n�el�ke olması ve mal sah�pler�n�n kend�ler�n�n onarım yapacak gücünün olmaması g�b� ölçüler d�kkae alınmışır. Büün bu b�lg�lere bağlı olarak UDEB Müdürlüğümüz’e bakım onarım �zn� �ç�n başvuran konu sah�pler�nden uygun görülen yapıların b�r kısmı ahşap aölyes�nde eğ��m gören öğrenc�ler�n uygulama pra�ğ�n� yapab�lmeler� amacıyla ahşap evler onarım programı kapsamında onarılmışır. Çalışmamızın bu kısmında onarımları yapılan evlerden b�rkaçına a� uygulamalar �ş aşamalarına göre ooğraflar ve açıklayıcı nolarla s�z ahşap usası adaylarına anlaılacakır. Yapılan Yapılan onarım kapsamında ahşap kapı ve pencere onarımlarına a� uygulama örnekler�nde b�r kısmı çürüyen kapıların sadece çürüyen kısımlarının değ�ş�r�ld�ğ�, sağlam kalan kısımlarını �se korunduğuna da ayrıca d�kka çekmek �ser�z. Bunlar dışında özgün kapıları yok olmuş yapılara esk� ooğra ve belgelerden aydalanılarak yen�ler�n�n yapıldığı b�rkaç örnek de bulunmakadır.. bulunmakadır
158
159
4.1. AHŞAP EVLEİN BAIM VE ONAIM ÇALIŞMALAINDA ÇALIŞMALAI NDA DİK T EDİLE EDİLECE CE HUSUSLA:
- Çaı akarımı yapıldığı zaman mahya k�rem�ler� horasan harcıyla esp� ed�lmel�d�r.
Bunları kısaca şu şek�lde sıralayab�l�r�z
- Dere, sıva eeğ� eeğ� ve yağmur �n�ş borularında 14 nolu ç�nko kullanılmalıdır. kullanılmalıdır.
- Çalışmaların şehr�n dar sokaklı semler�nde olması sebeb�yle; onarım çalışması yapılacak cadde/sokaklarda, b�na çevres�nde, ra�k/yaya geç�ş�n� engellemeyecek ve güvenl�kler�n� sağlayacak edb�rler alınmalıdır.
- Boya aşamasında ahşap üzer�ne; ç�v� ve v�da yerler� har�ç kes�nl�kle macun uygulanmamalı, su bazlı (nees alan), alan), örücü, ahşap boyası kullanılmalıdır.
- Büün �nşaa �şler�nde olduğu g�b� çalışma sırasında sırasında çevre ve �şç� güvenl�ğ�yle �lg�l� edb�rler alınmalıdır.
Bakım onarımı kapsamında yapılan çalışmalar bu n�el�klere uygun olarak, konusunda uzman m�marların deseğ�yle yürüülmel�d�r.
- Çaı üs örüsüne müdahale ed�l�rken ed�l�rken mevs�me bağlı olarak yağış �ç�n edb�r alınmalıdır. - B�na çevres�nde çalışmalar sırasında sırasında çıkacak �nşaa arıklarını oplayıp uygun aık döküm yerler�ne ulaşırılmalıdır. - Uygulama sırasında evlerde �kâme eden şahıslar yaşamlarını evler�nde devam et�rd�ğ� �ç�n yapılacak çalışmaların ev sak�nler�n�n yaşamlarını sürdürmeler�ne olanak verecek şek�lde yapılmasına özen göser�lmel�d�r. - Yapıda uzmanlar araından esp� ed�len; sonradan eklenm�ş kısımlar, cephelerdek� uygun olmayan abelalar kaldırılmalı, özgün olmayan pencere ve kapılar özgün olanlara uygun olarak değ�ş�r�lmel�d�r. - Onarımlarda kullanılacak her ürlü ürlü ahşabın boyuları ve n�el�kler� yapıların özgün kalab�lm�ş olanlarıyla aynı olmalı, cephelerde ç�v� veya v�da başları gömülecek şek�lde çakılmalıdır. - Yapılarda kullanılacak ahşaplar kullanım yer� �sekler� göz önüne alınarak daldırma, ırça veya rulo �le emprenye �şlem�ne ab� uulmalıdır. - Onarımı gereken kapı ve pencereler; yapılardak� özgün özgün kapı ve pencereler esas alınarak onarılmalı, kullanılamayacak n�el�kek� kapı ve pencereler özgün hal� esas alınarak yen�lenmel�, kapı ve pencereler gerekl� hallerde sökülüp yer�nde onarılmalıdır. Bu sırada sırada geç�c� kapı veya pencere yapılmalıdır. apı ve pencerelerde özgün aksesuarların kullanımına d�kka ed�lmel�d�r.
160
161
ZEYE, ZEY E, ÜÇÜ ÜÇÜ SOK SOK , 2176 2176 ADA, 12 12 PASEL PASEL BAIM – ONAIM UYGULAMASI: Uygulaması anlaılacak �lk yapımız Zeyrek’e 2176 Ada, 12 Parsel, üçük Sokak’a köşe’de de ve çevre çev re �ç�n öneml� b�r konumdadır. Muhemelen Muhemelen 20. yüzyıl y üzyıl başı veya 19. yüzyıl sonuna ar�hlenen yapıda yapıda geçen yüzyıllık zamanın ek�s�ne bağlı olarak bazı nokalarda çürüme ç ürüme ve bozulmalar olmuşur. Yapılan Yapılan bakım onarım �zn� başvurusunun ardından uzman personel araından yer�nde yapılan �ncelemelerden �ncelemelerden sonra sonra yapıya bakım bakım onarım �zn� ver�lerek ver�lerek Ahşap Eğ��m Aölyes� Eğ��m Programı Programı kapsamına alınmışır. alınmışır. Yapıda �lk yapılan �ncelemelerde ahşap dış cephe kaplamalarında, alın Yapıda ahalarında ve çıkma alı payandalarında çürümeler�n olduğu esp� ed�lm�ş�r. Taşıyıcı d�kme ve payandalarda olması muhemel çür ümeler�n esp�� bozulan cephe kaplamalarının sökümüyle oraya çıkarılacağı �ç�n herhang� b�r ahm�nde bulunulamıyor. İşe yapının çürüyen cephe kaplamalarının ve alın ahalarının sökümüyle başlanılmışır. Özell�kle su basman sev�yes�nde yasık görev� gören k�r�şler�n sağlam olup olmadığı konrol ed�lm�ş�r. D�kme ve payandalardan çürüme olanların bazısında askıya alındıkan sonra çürük kısımlar kes�l�p sağlam parçalar �lave ed�ld�. Çürümen�n olmadığı aka zayı kalan parçaların yanına �lave d�kme ve payandalar aıldı. aıldı . İk� cephes� olan bu köşe yapısının çürüyen ahşap cephe kaplamaları söküldüken sonra allarındak� ahşap aşıyıcılar konrol ed�ld�. Aynı şek�lde saçak alı ahları ve alın ahalarının çürüyenler� esp� ed�l�p sökülen parçaların şablonları alındı. Bu arada yapının öneml� kısımlarından olan üs örüsünde oluşan çürümeler ve deormasyonlar esp� ed�ld�. Çaı aşıyıcısı ve kaplamalarında çürüyen parçalar değ�ş�r�ld�. Gerekl� yerlere d�kme ve payanda akv�yeler� yapıldı. Arkasından çaı kaplama ahaları üzer�ne su yalıım levhası döşend� sonra çaı akarımı yapıldı. Çaının kırıldığı yerlerde ve baca d�pler�nde enekec�l�k �şler� yen�lend�. Yapının özgün hal�nde bulunan ç�nko oluk ve dereler aölyem�zde �mal ed�ld�. Bu arada yapının cephes�nde çıkma alında bulunan payandalarda deormasyon ve
162
çürüme bulunması sebeb�yle çıkma alları askıya alındıkan sonra payandalar söküldü ve aölyem�zde usalarımız ve eğ��m programımız kapsamındak� öğrenc�ler�m�z araından b�reb�r örnek üzer�nden özgün n�el�ğ�ne uygun olarak yen�den �mal ed�ld� ve yer�ne monajı yapıldı. Aynı şek�lde alın ahaları, saçak alı kaplamaları, pencere pervazları ve s�lmen�n çürüyen kısımları özgün örneklere göre yen�den �mal ed�ld�. Yapının ahşap g�r�ş kapısı n�el�ğ�n� koruduğu �ç�n meneşe ve pervaz am�r�nden am�r�nden sonra aynen korundu. Büün bu çalışmalar kapsamında yapılan öneml� �şlerden b�r anes� de mevcu ahşap malzemen�n zararlı böceklere ve manarlara karşı �laçlanmasıydı. Aynı şek�lde am�rde kullanılan ahşaplar emprenye ed�lerek kullanıldı. Yapılan onarım ve �laçlama çalışmalarından sonra ç�v� üzerler� macunlandıkan sonra ahşap yüzeyler su bazlı asar uygulaması yapıldı. Ardından yapının karaker�ne karaker�ne uygun seç�len renklerde nees alab�len su bazlı boya �le b oyası yapıldı. Ayrıca yapının su basman kounda kalan bodrum pencereler� çevres�nde bozulan sıvaların am�r� yapılarak, sokağın eğ�m� dolayısıyla dükkan olarak kullanılan bodrum kısmında özgün olmayan kısımlar kapaılıp sıvandı. Son olarak yapının yağmur olukları ve yağmur �n�ş boruları ç�nko malzemeden aölyede �mal ed�lerek monajı yapıldı.
163
YAPIYA AİT FOTOĞ FOTOĞ R FLA
Uygulama önces� yapının durumu
Çürük cephe elemanlarının onarımı Çürüyen kısımlar söküldüken sonra sonra görünümü 164
165
Cephe elemanlarının onarımı amamlandıkan sonra görünümü
G�r�ş yanları ve ahşap payandada parça değ�ş�m�
166
Bodrum kata n�el�ks�z penceren�n kaldırılması
Cephe elemanları onarımı sonrası asar asar boya uygulaması
167
Çıkma alında yer alan el�böğründen�n aölyede yen�den üre�lmes�
168
Onarım sonrası son ka boya uygulamaları
169
ZEYE, FENEL FENELİİ SOK , 2417 ADA, 10 PASEL BAIM ONAIM UYGULAMASI
Onarım sonrası görünüm
170
Zeyrek, Fenerl� Sokak’a yer alan b��ş�k n�zamda, dar parsele ourmuş olan 3 kalı ahşap yapıda yapılan bakım onarıma �l�şk�n uygulama örnek uygulamaların �k�nc�s� olarak anlaılacakır. Ahşap yapıların en öneml� problem� kullanıcıların yapılara gereken bakımı yapmayışıdır. Özell�kle yapının üs örüsünün onarılmaması ve per�yod�k bakımlarının yapılmaması yapıları dış ekenlere açık hale ge�rmeke ve yıpranma sürec�n� hızlandırmakadır. B�r d�ğer öneml� problem �se konu sah�pler�n�n b�r çok esk� eserlerde olduğu g�b� esk� esere yaklaşım açısından b�l�nçs�z olmaları ve bakım yaparken yapılara zarar vermeler� olarak sıralanab�l�r. Bahsed�len problemler bu yapımızda da mevcutu. ullanıcı özgün yapıda �çer� konumlanmış olan kapıyı g�r�ş bölümünde yer kazanmak �ç�n dışarı aşımış, gerekl� per�yod�k bakım, boya �şler� yapılmadığı �ç�n özell�kle doğrudan gelen suyun ek�s�yle ahşap �skele ve d�ğer parçalarda çürümeler başlamışır başlamışır.. Yan b�naya bakan üçüncü ka kaplama ahaları çürüdüğü �ç�n o bölge ve üsündek� çaı aşıyıcısında öneml� problemler oraya çıkmışır. onu sah�b� yer kazanmak maksadıyla arka bahçede yapıya b��ş�k ek oda �nşa em�ş�r. Büün bu problemler göze�lerek usalarımız ve eğ��me kaılan arkadaşlarımızla yapının ön ve arka cepheler�nde �skeleler kurularak çalışmalara başlanılmışır. Öncel�kl� olarak çürüyen cephe kaplamaları sökülmüş ve al kısımda ahşap aşıyıcılarda yer alan çürüme ve d�ğer srükür problemler� konrol ed�lm�ş�r. Sağlamlaşırılması gereken yerlerde d�kme ve payandalara akv�yeler yapılmış, çok probleml� olan ahşaplar kes�lerek aynı ahşap c�ns�nde eklemeler yapılmış veya sökülerek yerler�ne özgün boyularda parçalar yerleş�r�lm�ş�r. Bahsed�len g�r�ş kapısı çürüyen kısımlarının değ�ş�r�l�p aksesuarlarının em�zlenmes� �ç�n aölyeye göürülmüş, ardından duvardak� �zler�ne bakılarak özgün yer�ne aşınmışır. Taşıyıcılarda gerekl� akv�yeler yapıldıkan sonra cephe kaplamalarının bozulmuş olanları özgün boyularda kaplamalarla değ�ş�r�lm�ş�r. değ�ş�r�lm�ş�r. Yapının Yapının arka cephes�ne b�rleş�k yapılan oda yıkılmış aşıyıcı ve cephede gerekl� onarımlar yapılmışır. Aynı Aynı şek�lde g�yo�n penceler�n gerekl� gerekl� bölümler� onarılmış, �çer�de
171
ve dışarıda pervaz am�rler� yapılmışır. yapılmışır. Yapının Yapının yan cephes�nde gerekl� gerekl� aşıyıcı akv�yes�nden sonra kaplaması yapılmışır. Çaıda aşıyıcılar ve kaplama ahaları onarıldıkan sonra çaı k�rem�ler� akarılmış allarına su yalıım ş�leler� ser�lm�ş, alaurka k�rem�ler� döşenm�ş�r. Yan b�nalarla b�rleşen kısımlarda gerekl� ç�nko �şler� yapılarak sonradan eklenen plas�k yağmur �n�şler� sökülüp ç�nko oluk, dere �n�şler� �le değ�ş�r�lm�ş�r. Son olarak cephe kaplamalarının aşıyıcıya bağlandığı ç�v� ve v�da yerler� macunlanarak su bazlı asar boya �le asarlanmış, ardından su bazlı ahşap boya �le boyanmışır.
YAPIYA AİT FOTOĞ FOTOĞ R FLA
Yapının Y apının uygulama önces� görünümü
172
173
Cephe onarımı sonrası asar boya uygulaması
Ön ve arka cephede yapılan müdahaleler
174
Doğrama onarımı, pervaz monajı
175
Penceree den�zl�ğ�nde eks�k kısımların amamlanması Pencer
Yen� Y en� cephen�n uygulama önces� durumu
176
G�r�ş kapısının onarım önces� ve sonrası durumu
177
Uygulama sonrası ön cephedek� çıkmanın görünümü Uygulama sonrası ön ve arka cepheden görünümler
178
179
Uygulama sonrası ön cephe 180
Uygulama sonrası g�r�ş kapısı 181
ZEYE ZE YE, , PAM AMAL ALI I SO SOKK
Onarım Önces�
182
Onarım Sonrası
183
ZEYE, ZEY E, BIÇA BIÇAÇI ÇI ÇEŞME ÇEŞMESİ Sİ SOK SOK , 1007 ADA, 73 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
184
185
ZEYE, HAYDA CADDESİ 2418 ADA, 22 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
186
187
ZEYE, PAMALI SO. NO:5 2415 ADA 13 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
188
189
ZEYE, PAMALI SO. NO:2 2430 ADA 12 PASEL
Onarım Önces�
190
Onarım Sonrası
191
ZEYE, PAMALI SO. NO:9 2415 ADA 11 PASEL
Onarım Önces� 192
Onarım Sonrası 193
ZEYE, ZEY E, SİNAN SİNAN AĞ A MAHALLES MAHALLESİ, İ, FENEL FENELİİ SOK NO:16 NO:16 2417 ADA 10 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
194
195
SÜLE SÜ LEYM YMAN ANİY İYE, E, AYR NC NCII SO SOKK
Onarım Önces� 196
Onarım Sonrası 197
SÜLE SÜ LEYM YMAN ANİY İYE. E. AYR NC NCII SO SOKK 496 ADA 11 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
198
199
SÜLEYMAN SÜLE YMANİYE İYE,, MESLE MESLE SOK NO:25 NO:25 503 ADA 8 PASEL
Onarım Önces�
200
Onarım Sonrası
201
SÜLEYM SÜL EYMANİY ANİYE, E, NAMAH NAMAHEM EM SOK 496 ADA 1 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
202
203
SÜLEYMANİYE, SÜLEYM ANİYE, TAV AVANLI ANLI MASLA SOK 504 ADA 5 PASEL
Onarım Önces�
Onarım Sonrası
204
205
BÖLÜM.5
İBB UDEB UDEB AHŞAP AHŞAP EĞ EĞ İTİM ATÖL A TÖLYESİ YESİ ETİNLİLEİ ETİNLİLEİ
206
5. AHŞAP EĞ İTİM ATÖLYESİ ATÖLYESİ ETİNLİLEİ ETİNLİLEİ Ahşap Eğ��m Aölyes�, UDEB oruma Uygulama Dene�m Müdürlüğü’nün bünyes�nde s�v�l m�mar� ahşap yapı örnekler�n�n gelecek nes�llere akarılab�lmes� �ç�n aslına en uygun şek�lde resorasyon ve onarım çalışmalarının yapılmasında çalışacak ahşap usalarının ye�ş�r�lmes� amacıyla 2008 yılı başında kurulmuşur. Deney�ml� ahşap usası ye�ş�r�lmes� amacıyla, meslek l�seler�, meslek yüksek okulları ve �lg�l� ün�vers�eler�n m�marlık, ağaç �şler� ekn�kerl�ğ�, resorasyon bölümler�nden, öğrenc� ve mezunların oluşurduğu gruplara arklı süre ve �çer�klerde eğ��mler ver�lmeked�r. Yen� nes�l ahşap usası adaylarına ver�len bu eğ��mler�n dışında ahşap �şler� yaparak geç�m�n� sağlayan sağlayan kala ve çıraklara ahşap m�mar� ve resorasyon, onarım konularında doğru b�lg� ler�n ver�lmes�n� amaçlayan çeş�l� eğ��mler de düzenlenmeked�r. Ahşap malzemen�n anınması, geleneksel ahşap yapım s�semler�, ahşap dış cephe kaplamaları, uruşlar, el�böğründeler, s�lmeler vb. g�b� ahşap yapı elemanlarının üre�m�, ahşap koruma, ahşap onarımı, çaı onarımı, ahşap süsleme sanaları, ahşap �şleyen el aleler�n�n kullanılması, ahsap kapı, pencere doğraması onarımı, ahşap karkas s�semler ve onarımları, ahşap pro�ller�n yapılması, esk� eserdek� ahşap elemanların kopyalanarak yen�den üre�lmes� g�b� konularda uygulamalı ve eor�k eğ��mler alan kurs�yerler Zeyrek ve Süleyman�ye mahalleler�nde UDEB araından gerçekleş�r�len onarımlar sayes�nde sokak ve mahalle ölçeğ�ndek� ahşap yapı şan�yeler�nde de uygulama yapma şansına sah�p olmuşlardır olmuşlardır.. Eğ��mler�n eor�k çalışmaları İsanbul’dak� �lg�l� ün�vers�eler�m�zden akadem�syenler�n deseğ�, ahşap resorasyonu konusunda çalışan m�marların deney�mler�n� paylaşıkları sunumlarla sürerken, ahşap yapı malzemeler� ve ahşap �şleme sekörler�n�n ems�lc�ler� de kurs�yerlerle zaman zaman b�r araya ge�r�lmeked�r.
208
209
Yen�leneb�l�r ek yapı malzemes� Yen�leneb�l�r malzemes� olan ahşabın düzgün �şlenmes�, �şlenmes�, hünerl� hünerl� ellerde ellerde şek�llenmes�, yapı deaylarının doğru çözümlenmes�ne kakı sağlayacak ahşap usalarının ye�ş�r�lmes� özell�kle ahşap yapı soğunun her geçen gün azaldığı İsanbul’da da b�r zorunluluk hal�ne gelm�ş�r. Ahşap usası adayları �le y ürüülen çalışmaların kısa zamanda olumlu sonuçlar doğurması eğ��mler�n yer�nde ve doğru olduğunun da göserges�d�r. göserges�d�r.
UDEB Ahşap Eğ��m Aölyes� bünyes�ndek� çalışmalar, b�r eğ��m koord�naörü koord�na örü ve 25 ahşap usası, 2 boya usası ve 1 meal usası �le sürdürülmeke olup, aslına sadık kalınarak, koruma �lkeler� göz önünde uularak yürüülen onarımların başında kapı, pencere ve dış cephe, çaı onarımları gelmeked�r. gelmeked�r.
210
211
212
213
5.1. 5. 1. Bİ Bİ UYG UYGULAM ULAMA A ÖNE ÖNEĞĞ İ OLAR OLAR K PI ONA ONAIM IMII Süleyman�ye Tavanlı Tavanlı Maslak Sokak’a 504 Ada 4 Parsel’dek� ahşap ev�n onarımı sırasında kapısında da c�dd� b�r yıpranma olduğu görülerek onarılmasına karar ver�lm�ş�r.
Ardından kapı üzer�nde zamanla kamanlaşmış boya abakası abakası boya sökücüler veya ısı abancası yardımı �le sökülmeye başlanır başlanır.. Gen�ş alanlarda k�myasal maddeler yer�ne ısı abancası kullanması avs�ye ed�l�r. apı üzer�ndek� boyanın sökülmes� sırasında ahşap �şç�l�ğ�ne zarar ver�lmemel�d�r. Bu kapıda oyma �şç�l�ğ� �şç� l�ğ� olduğundan bu kısımlarda çok daha özenl� b�r şek�lde boya sökme yapılmışır.
Boya söküm �şlem� sırasında zaman zaman zaman el ırça �le çıkarılan boyalar ahşap ahşap üzer�nden uzaklaşırılarak dokunun bozulup bozulmadığı konrol ed�lmel�d�r. apı, onarım çalışmaları yürüülen yapıya zarar vermeden yer�nden çıkarılarak ahşap aölyes�ne ge�r�l�r. ge�r�l�r. İlk �ş olarak kapı, aölyedek� d�ğer ahşap malzemelere manar veya ahşap zararlılarının olumsuz olumsuz ek�ler�n� engellemek �ç�n k�myasal koruyucularla �laçlanır.
214
215
Meal aksamlar çıkarılarak em�zl�ğ� yapılır.
Boyanın amamı söküldükensonra bozulan ahşapparçaların amamlanmasına başlanır. Eks�k ahşap parçaların özgün hal�ne uygun uyg un olarak onarılması �ç�n mevcu durum üzer�nden oluşurulan bıçaklarla yen�den üre�l�r. Onarımda üm böcek del�kler� a hşap parçalarla kapaılır. Or�j�nal parçanın aynısını üremek �ç�n kalan or�j�nal örnek üzer�nden kalıp çıkarılır ve ardından uygun bıçak hazırlanır ve üre�l�r. apının al ablasındak� oyma mo��n�n b�r kısmı zaman �çer�s�nde sokak kapısında çürüme olduğundan kes�lm�ş, bu parça ablanın üsündek� örneğe bakılarak yen�den oyularak, al abla amamlanmışır. Ahşabın yapışırılmasında suya dayanıklı pol�ürean ahşap ukalı kullanılmışır. Seren�n ve al kayıın hasar hasar gören kısımları yen�den yen�den üre�lerek, al abla yer�ne yerleş�r�l�r. D�ğer kanata da eks�k seren ve kayılar amamlanır. Onarımın ardından eks�kler� amamlanan kapı meal aksamlarının da yer�ne mone ed�lmes�n�n ardından yapıdak� yer�ne akılır. akılır. 216
Sağlam Ahşap Elemanın alıbının Alınması ve Ardından Yen� Yen� Elemanın apıya Monajı 217
Eks�k ısımların Tamamlanması
218
Eks�k Parçalar Tamamlandıkan Tamamlandıkan Sonra apının Görünümü
219
Onarımı Tamamlanan apının Yapıya Monajı
apının Onarım Sonrası B�m�ş Hal�
Sonrası Asar Boya Uygulaması
220
221
BÖLÜM.6
AHŞAP YAPILALA AHŞAP YAPILALA İLGİLİ OUMA İLELEİ ve EVENSEL BİLDİGELE
222
ICOMOS AHŞAP TAİHİ YAPILAIN OUNMASI İÇİN İLELE 1999 Ek�m 1999’da Mex�co’da yapılan ICOMOS 12. Genel urulu’nda kabul ed�lm�ş�r. Bu belgen�n amacı ar�h� ahşap yapıların korunması ve onarımı �ç�n külürel önemler�ne saygı göseren emel ve evrensel �lke ve uyg ulamaları anımlamakır. Buradak� ar�h� ahşap yapı dey�m� kısmen veya ümü ahşapan yapılmış ve külürel anlamı olan veya ar�h� b�r bölgen�n parçası olan her ür b�na ve yapıyı kapsamakadır. Bu ür yapıların korunması amacıyla konulan �lkeler; • Her dönemden ahşap yapının dünyanın kültürel mirasının bir parçası olarak önem�n� akd�r emeke, emeke, ar�h� ahşap yapıların büy ük arklılıklar göserd�ğ�n� göserd� ğ�n� kabul emeke, • Ahşap yapıların yapımı için değişik tür ve nitelikte ağaçların kullanıldığını göz önünde umaka, • Kısmen veya tümü ahşap yapıların nem değişiklikleri, ışık, mantar ve böcek , aşınma, yangın ve d�ğer elakeler g�b� değ�ş�k çevresel çev resel ve �kl�msel koşulların ek�s�yle kolayca bozulup, çürüyeb�lecekler�n� hesaba kamaka, • Kolay zarar görebilmeleri, kötü kullanım , geleneksel tasarım ve yapım ekn�kler�n�n unuulması neden�yle ahşap yapıların g�t�kçe enderleş�kler�n� b�lerek, • Bu kültür mirası kaynaklarının yaşatılması ve onarımı için gerekli olan eylem ve �şlemler�n çeş�l�l�ğ�n� gözönünde umaka, • Venedik Tüzüğü, Burra Kart Kartası, ası, UNESCO ve ICOMOS’un konuyla �lg�l� kuramsal me�nler�n� d�kkae alanak ve bu genel �lkeler� ar�h� ahşap yapıların yaşaılması ve korunmasına uygulamaya çalışılması gereğ�n� ben�msemeked�r.. ben�msemeked�r 224
225
Bu �lkeler�n doğrulusunda aşağıdak� avs�yeler gel�ş�r�lm�ş�r:
İNCELEME, SAPTAMA VE BELGELEME 1. Vened�k Vened�k Tüzüğü’nün Tüzüğü’nün 16. Maddes� ve ICOMOS’un Anılar Anıların, ın, Yapı Yapı Gruplarının ve S�ler�n Belgelenmes� �le İlg�l� İlkeler� gereğ�, herhang� b�r müdahaleden önce yapının ve b�leşenler�n�n durumu �le ve uygulama sırasında kullanılan malzemeler d�kkale belgelenmel�d�r. belgelenmel�d�r. Yapıdan çıkarılan malzemelerle �lg�l� örnekler de dah�l olmak üzere, her ür belge ve geleneksel sanalar ve ekn�klerle �lg�l� b�lg�ler oplanmalı, asn� ed�lmel� ve gerek�ğ�nde ulaşılab�lecek şek�lde uygun b�r yerde saklanmalıdır. Belgeleme onarım �ç�n seç�len malzeme ve yönemlerle �lg�l� açıklamaları da �çermel�d�r. 2. Her müdahaleden müdahaleden önce ahşap ahşap yapının mevcu durumu, hasarların ve yapısal bozulmanın nedenler�n� araşıran ayrınılı b�r çalışma yapılmalı, eşh�s güven�l�r olmalıdır. Teşh�s kes�n ver�lere, �z�ksel �nceleme ve anal�ze dayandırılmalı, gerek�rse hasar vermeyen deney yönemler� kullanılmalı ve �z�ksel ölçümler yapılmalıdır. Bu gerekl� küçük müdahaleler� ve ac�l önlemler� engellememel�d�r.
İZLEME VE BAIM 3. Tar�h� Tar�h� ahşap yapıların ve külürel anlamlarının korunması �ç�n sürekl� �zleme ve bakım ek�nl�ğ�n� kapsayan kapsayan uarlı b�r sraej� sraej� �zlenmes� gerekl�d�r. gerekl�d�r.
MÜDAHALELE 4. oruma ve yaşamanın emel amacı külür varlığının ar�h� özgünlüğünü ve büünlüğünü korumakır. Her müdahale uygun araşırma ve değerlend�rmelere dayandırılmalıdır. Sorunlar mevcu koşul ve gereks�n�mlere göre, yapının ese�k ve ar�h� değerler�ne, ar�h� yapının veya s��n �z�ksel büünlüğüne saygı gösere gösererek rek çözümlenmel�d�r çözümlenmel�d�r..
226
5. Öner�len müdahaleler erc�han, a) Geleneksel yönemler� �zlemel�, b) Tekn�k Tekn�k olarak mümkünse, ger� ger� dönüşümlü olmalı veya, c) Geleceke yapılacak koruma çalışmalarını engellememel� ve d) Yapının bünyes�nde barındırdığı �zlere ulaşılmasını engellememel�d�r engellememel�d�r.. 6. İdeal olan, ahşap b�r ar�h� yapının dokusuna olab�ld�ğ�nce az müdahale ed�lmes�d�r. Bazen m�n�mum müdahale müdahale ahşap yapıların ümüyle veya kısmen sökülüp ekrar b�rleş�r�lmes�n� gerek�reb�l�r gerek�reb�l�r.. 7. Müdahalelerde ar�h� yapı b�r büün olarak ele alınmalı, aşıyıcı ögeler, dolgu panoları, dış kaplama, çaı, kapı ve pencereler dah�l olmak üzere üm malzeme eş� �lg� görmel�d�r. Temel �lke mevcu malzemey� olab�ld�ğ�nce yer�nde umakır. oruma sıva, boya, kaplama, duvar kağıdı g�b� b��rme ayrınılarını da kapsamalıdır. kapsamalıdır. Eğer sıva vb. yüzeyler�n yen�lenmes� gerek�rse, gerek�rse, olab�ld�ğ�nce özgün malzemelere, yapım ekn�kler�ne ve yüzey dokularına sadık kalınmalıdır. 8. esorasyonun amacı ar�h� yapıyı, onun aşıyıcılığını korumak ve Vened�k Tüzüğü’nün 9.- 13. 13. Maddeler�nde bel�r�ld�ğ� g�b�, mevcu ar�h� ver�ler�n sağladığı sınırlar �ç�nde kalarak yapının özgün asarımını, ar�h� büünlüğ ünün okunab�l�rl�ğ�n� artırarak külürel değerler�n� açığa çıkarmakır. Sökülen ögeler ve ar�h� yapının d�ğer b�leşenler� kaaloglanmalı ve �p�k örnekler belgelemen�n b�r parçası olarak saklanmalıdır. saklanmalıdır.
227
ONAIM VE YENİLEME
ÇAĞ DAŞ MALZEME VE TENOLOJİLE TENOLOJİLE
9. Tar�h� Tar�h� b�r yapının onarımında yen� ahşap, ar�h� ve ese�k değerlere saygı çerçeves�nde kalınarak ve harap ve çürümüş kısımları değ�ş�rmek, ya da resorasyonun resoras yonun gerekler�n� karşılamak amacıyla kullanılab�l�r. Yen� öge veya parçalar aynı ür ağaçan ve eğer uygunsa, yen�lenecek Yen� parçalardak�nden daha �y� kal�ede ahşapan yapılmalıdır. Yen� ahşabın nem m�karı ve d�ğer �z�ksel özell�kler� mevcu yapıyla uyumlu olmalıdır.
13. Epoks� reç�neler g�b� çağdaş malzemeler ve çel�kle srükürel desekleme g�b� yen� müdahale ekn�kler�, ekn�kler�, ancak malzemeler�n ve yapım ekn�kler�n�n dayanımları ve srükürel davranışları yeerl� b�r süre denenerek kanılandıkan sonra, çok d�kkale seç�lmel� ve kullanılmalıdır. Isıma, yangın uyarı ve önleme s�semler� g�b� es�sa yapının veya s��n ar�h� ve ese�k önem� göze�lerek yerleş�r�lmel�d�r.
İşç�l�k ve yapım eknoloj�s� kullanılan ale ve mak�neler mümkün olduğunca �lk yapımdak�ne uymalıdır. Ç�v�ler ve �k�nc�l malzemeler, durum uygunsa, özgünler�n benzer� olmalıdır.
14. �myasal koruyucuların kullanımı d�kkale denelenmel� ve �zlenmel�, mulak yarar beklend�ğ�, kamu ve çevresel güvenl�ğ�n ek�lenmed�ğ� ve uzun vadede başarı olasılığının olasılığının öneml� olduğu durumlarda kullanılmalıdır. kullanılmalıdır.
Srükürel gereks�n�mler açısından açısından aykırı b�r durum yoksa, b�r ögen�n kısmen yen�lenmes� gerek�ğ�nde, mevcu ve yen� kısımlar, geleneksel ahşap geçme ekn�ğ� kullanılarak bağlanmalıdır bağlanmalıdır..
EĞ İTİM VE ÖĞ ET ETİM İM
10. Yen� ögeler�n veya parçaların esk�lerden ayır ed�leb�l�r olması kabul ed�lmel�d�r. aldırılan ögeler�n doğal bozulma ve deormasyonlarının kopya ed�lmes� �senmez. Uygun geleneksel veya veya �y� denenm�ş çağdaş yönemler kullanılarak esk� ve yen� kısımların renk uyumu sağlanab�l�r sağlanab�l�r.. Bu �şlem�n ahşap ögen�n yüzey�ne zarar vermeyecek veya onu b ozmayacağınd ozmayacağından an em�n olunmalıdır. 11. Daha sonra d�ğerler�nden ayır ed�leb�lmeler� �ç�n, yen� kısım veya ögeler�n üsler�ne yakarak, kazıyarak veya başka yönemlerle �şare konulmalıdır.
15.Tar�h� Tar�h� ahşapyapıların külürel önem�ne �l�şk�n değerler�n eğ��m programları aracılığıyla canlandırılması sürdürüleb�l�r koruma ve gel�ş�m pol��kasının emel koşuludur. Tar�h� Tar�h� ahşap yapıların korunması onarımı ve bakımı � le �lg�l� eğ��m programlarının oluşurulması ve gel�ş�r�lmes� eşv�k ed�lmeked�r. Bu ür eğ��mler sürdürüleb�l�r üre�m ve üke�m�n gereks�n�mler�yle büünleşen kapsamlı b�r sraej�ye dayandırılmalı ve yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde programlar �çermel�d�r. Programlar konuyla �lg�l� üm meslek ve �şkollarına, özell�kle m�mar, konservaör konservaör,, mühend�s, zanaakâr ve alan yöne�c�ler�ne h�ap emel�d�r. emel�d�r.
TAİHİ OMAN ALANLAI Çev�r�: Z. Ahunbay Ahunbay,, Ocak 2004
12. Ahşap yapıların korunması ve onarımı �ç�n gerekl� uygun ağaçların sağlanab�lmes� �ç�n yedek orman alanları oluşurulması, mevcu orman ve koruların korunması deseklenmel�d�r deseklenmel�d�r.. Tar�h� yapı ve s�ler�n korunmasından sorumlu kuruluşlar, onarım �ç�n uygun ahşapların bulundurulduğu depoların oluşurulmasını deseklemel�d�r. 228
229
ICOMOS ICO MOS GELE GELENES NESEL EL MİMA MİMAİİ MİR MİR S TÜZÜĞ TÜZÜĞ Ü 1999
Genel İlkeler
GİİŞ Büün halkların gözünde geleneksel m�mar� özel b�r yere sah�p�r ve haklı b�r gurur kaynağıdır. Toplumun özell�kler�n� yansıan ve çek�c� b�r ürün olarak kabul ed�l�r. C�dd� görünmez ama düzenl�d�r. Faydacı olmasının yanı sıra, �lg� çek�c� ve güzeld�r. Hem çağdaş yaşamın �lg� odağı hem de oplumun geçm�ş�n�n b�r belges�d�r. İnsan eser� ve zamanının ürünüdür. İnsanın dünya üzer�ndek� varlığının nüves�n� oluşuran bu geleneksel armon�ler� yaşamak �ç�n çaba gösermemek �nsanlık m�rasına yakışmayan b�r davranış olurdu. B�r oplumun külürünün emel anlaımı olan s�v�l m�marlık, b�r yandan o külürün bölges�yle �l�şk�s�n� göser�rken, d�ğer yandan dünyanın külürel çeş�l�l�ğ�n� yansıması bakımından öneml�d�r. Geleneksel yapım oplumların barınmak �ç�n kullandıkları doğal ve geleneksel yönemd�r. Bu sosyal ve çevresel kısılamalara bağlı olarak değ�şen ve sürekl� yönemd�r. uyarlananb�rsüreç�r.Günümüzdünyasındayöreselyapıgelenekler�ekonom�k, külürel ve m�mar� b�rörnekleşme �le ehd� ed�lmeked�r. Globalleşmeye nasıl karşı durulacağı oplumların yanı sıra, hükümeler�n, plancıların, m�marların, korumacıların ve çeş�l� d�s�pl�nler�n uzmanlarından oluşan gurupların emel sorunudur.
•
Geleneksel yapılar,
•
Toplumca paylaşılan bir yapı geleneği,
•
Çevreye uygun yöresel veya bölgesel bir kimlik,
•
Üslup, biçim ve görünüş tutarlılığı, veya geleneksel yapı türlerine bağlılık,
•
Anonim olarak aktarılan geleneksel tasarım ve yapı ustalığı,
•
İşlevsel, sosyal ve çevresel kısıtlamalara etkin olarak cevap verebilme,
•
Geleneksel yapım sistemlerinin ve zenaatlarının etkin uygulaması,
g�b� ayır ed�c� özell�kler�yle anınırlar anınırlar.. •
Geleneksel mimarinin takdir edilmesi ve başarıyla korunması oplumun buna kaılımı, deseğ�, sürekl� bakımı ve kullanımına bağlıdır.. bağlıdır
•
Hükümetler ve yetkili kuruluşlar bütün toplumların yaşayan gelenekler�n� sürdürme ve bunları mevcu yasal, yöne�msel ve madd� olanaklarla koruyarak gelecek kuşaklara akarma haklarını anımalıdır.
ülürün b�rörnekleşmes� ve üm dünyadak� sosyo-ekonom�k değ�ş�m neden�yle erk, �ç denge ve büünleşme g�b� c�dd� sorunlarla karşı karşıya kalan geleneksel yapılar çok zor durumdadırlar. Buna bağlı olarak, geleneksel m�mar� m�rasımızın bakımı ve korunması �ç�n Vened�k Tüzüğü’ne ek olarak �lkeler bel�rlenmes�ne gerek vardır vardır.. 230
231
BÖLÜM.7
SÖZLÜ
232
233
Aşık: Çaılarda merekler veya örüyü aşıyan yaay ağaçlardan her b�r�. Avadanlık Avada nlık : Dülger, Neccar, Marangoz ve urşuncu… g�b� �nşaa �şç�ler�n�n kullandıkları aleler�n akımı, S�lme, pro�l
Basmalık: Merd�ven basamağı yapılan ahşap veya aş. B�n�=B�nü: apı, pencere, dolap kapakları kapandığında kalan aralığı örmek amacıyla kanaların kenarına çakılan ve Osmanlı dönem�nde çoğunlukla bezemel� olan çıa.
Budak: Ağaç gövdes� �çer�s�ne gömülmüş b�r dalın d�p kısmıdır. Budaklar oluşum şek�ller�ne göre yaşayan (kaynamış) ve ölü (düşen) budaklar olmak üzere �k� �pe görülür.
Çıkrıkçıyan: Ağacın eğr�sel y üzeyl� olarak �şlenmes�nde kullanılan “çıkrık” adlı küçük, döner doğramacı çarkıyla aha rabzan, pencere parmaklığı, op, mob�lya opları… vb. orna �ş� üreen sanakarlar grubu. Çıkrıka yapılan üre�me “çekme �ş” den�r.
Çıta: es�ler� 3x5 cm veya daha küçük kare veya d�kdörgen kes�l� ahşap malzemed�r.
D�rek: are kes�l� veya yuvarlak köşel� ve pahalı b�r kerese normudur. 14/14 cm’den cm’den 24/24 cm’ye kadara değ�şen boyularda olab�l�r. Dış mekanlarda gölgeleme, çaı elemanlarında aşıyıcı olarak kullanılab�l�r.
Dülgeran: Ahşap yapılarda �skele �skele kurulması, merd�ven, döşeme, döşeme, avan, çıa yapımı g�b� kaba ağaç ve aha �şler�n� �şler�n� yapan �şç�ler grubu. D�l�m�ze Farsça’d Farsça’dan an geçen er�m. Arapça neccâran er�m�yle anılır.
Ed�rnekâr�: T Taha aha üzer�ne boya ve alın yaldız �le yapılan laklı ve laksız nakışlar. 14. yüzyıldan 19. yüzyıl oralarına kadar bu arzda bezenm�ş avanlar, 234
235
ahşap duvar kaplamaları, kapılar, dolap kapakları �le saa, sandık, çekmece, ra ve çeş�l� küçük eşyalar üre�lm�ş�r. üre�lm�ş�r.
El�böğründe: Esk� Ahşap evlerde çıkmaların alına aralıklı olarak konulan eğr�sel ahşap göğüslemelerden her b�r�. İsanbul ve çevres�de yaygın olarak kullanılmışır.
ullab=Güllap: İk� uzun dem�r parçanın orasından b�rb�r�ne geçerek kıvrılması, eklem nokasından sonra da yan yana gelerek ç� kalı kes� oluşurması şekl�nde yapılan ve uçlara doğru s�vr�len, dem�rc�ler�n yapığı b�r ür meneşe. Geleneksel Türk evler�n�n kapı, pencere ve dolaplarında kapağın kasaya uturulması �le açılıp kapanmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
ündekâr�: ürsü ve m�nber ablaları yahu öneml� kapı, pencere, dolap Furuş: Saçakların, çıkmaların alına yal nızca süsleme amacıyla konulan küçük desek ya da oymalı süsler.
Erre=Bıçkı: eresel�k omruk ve aha b�ç�lmes�nde karşılıklı �k� k�ş� araından kullanılan, �k� saplı büy ük esere.
kapakları… g�b� elemanların yapımında kullanılan, küçük ahşap ablalar ve pro�ll� çıaların- geomer�k bezeme oluşuracak şek�lde- geçmel� olarak b�rb�r�ne b�rleş�r�lmes� ekn�ğ�; ekn�ğ�; bu ekn�kle üre�len yapı elemanı.
Lata: Boyuları küçük d�kdörgen kes�l�, kalınlık 2.5-5 cm, gen�şl�k 30/50 ve 40/50 cm arasındadır. Yapılarda Yapılarda çaılarda ve genel amaçlar �ç�n kullanılır.
adron (D�lme): are kes�l�, boyuları 4/4 �le 12/12 cm arasında değ�şen b�r ahşap normudur. Dış mekan yapı konsrüks�yonlarında beon kalıbı, pergola aşıyıcı d�rekler�, a hşap duvar �nşaalarında d�kme, döşemeler�n alında yasık, çaı makaslarında d�kme olarak kullanılab�l�r.
Mertek: Ahşap çaılarda mahyadan oluklara kadar uzanıp kaplamdan gelen
alas: D�kdörgen kes�l�, kalınlığı 4-10 cm, gen�şl�ğ� 8-30 cm olan ahşapır..
Öz: Normal gel�şme göseren ağaçların gövde en�ne kes��n�n orasında bulunmaka ve �lk yıllarda ağacın kökler� �le aldığı suyu, yapraklara �leme görev�n� üslenmeked�r. üslenmeked�r. Öz, b�r süre sonra ölür. Örneğ�n; meşe, kayın, huş ve kızılağaça 10 yıl kadar canlı kaldıkları esp� ed�lm�ş�r.
apak Tahtası: Tomrukların, kare ve dörgen kes�l� olarak b�ç�lmes�nden sonra, b�r yüzü düz, d�ğer yüzü kav�sl� olan kısımdır. Tomruğun Tomruğun kalınlığına göre değ�ş�k ölçülerde olab�l�r
�r�ş: es�� d�kdörgen ve boyuları arasında b/h oranı 1/2-5/7 arasında değ�şen muhel� ölçülerde ve dar kenarı h�çb�r zaman 7 cm küçük olmayan ahşapır. P�yasada P�yasada 8/12 cm ve 16/22 cm boyularında bulunab�l�rler. ullanış yer� kadronlarla aynıdır. aynıdır.
onsol: B�r çıkmayı altan desekleyen S şekl�ndek� �k� ers kıvrımlı desek. Yalnızca b�r yanındak� mesne araından Yalnızca araından aşınan, d�ğer d�ğer kısımları boşluka olan yaay yapı öğes�, onsol k�r�ş, konsol döşeme.
236
yükler� aşıyan ve aşıklara �leen, çoğunlukla 3-5x10-12 cm boyularında b�ç�lm�ş ağaç; çaı mereğ�.
Pah: Eğ�k olarak kes�lm�ş kenar. Payanda: Düşey b�r aşıyıcıyı, örneğ�n b�r duvarı güçlend�rmek �ç�n eğ�k olarak vurulan desek olarak anımlanır.
Pedavra: �rem�ler�n alına konulan ahalar. öknar, kesane g�b� suya dayanıklı ağaçlardan yapılan ve yakın zamanlara kadar uzeybaı Anadolu’da da kullanılagelen, yaklaşık 20 cm en�nde ve 2 cm kalınlığında çaı kaplama ahası; bu ahalarla yapılan dam örü s�sem�, harama.
237
eaks�yon odunu: eğr� ağaçlarda ağacın devr�lmemes�, dallarda da mevcu dal eğ�m�n�n muhaaza ed�lmes� sonucu oraya ç ıkar. İğne yapraklı ağaçlarda basınç odunu yapraklı ağaçlarda ağaçlarda çekme odunu adını alır. eaks�yon odunu odunu oluşu sebeb� �le odunun anaom�k ve k�myasal yapısındak� arklılıklar d�renç değerler�n�n de değ�şmes�ne sebep olur. Yapıda özell�kle aşıyıcı eleman olarak kullanılan ahşap malzemede reaks�yon odunu erc�h ed�lmez.
Sarak=Meyabend: Yapı yüzeyler�nde boydan boya g�den yaay, enl�, az
K YNAÇA: AHUNBAY,, Z. 2007. Tar�h� AHUNBAY Tar�h� Çevre oruma ve esorasyon, esorasyon, YEM Yayıcılık. Yayıcılık. BOZUT, A.Y, EDİN, N. 2000. Odun Anaom�s�, İsanbul Ün�vers�es� ekörlüğü Yayıncılık, Orman Faküles� Yayıncılık. Yayıncılık. EİÇ, M. 2002. Yapı F�z�ğ� ve Malzemes�, L�eraür Yayıncılık Yayıncılık
çıkınılı süslü ya da düz kuşak,
Tahta: D�kdörgen kes�l�, kalınlığı 1.5- 3 cm arasında ve gen�şl�ğ� 8-30 cm olab�len ahşap malzemed�r. onsrüks�yonlarda ahaların omrukan nasıl elde ed�ld�ğ�ne d�kka emek gerek�r. Yıllık halkalara zı olarak çıkarılan gen�ş ahalara dönme yapab�leceğ�nden d�rençler� zayı olmakadır olmakadır.. Bu sebeple yarıçap yönünde kes�len gen�şl�ğ� gen�şl�ğ� az olan ahaların daha daha kullanışlıdır.
Tırabzan: Merd�ven orkuluğu.
ÇANAÇIOĞ LU Hasan, MOL Torul, Torul, Orman Enomoloj�s�, İÜ Orman Faküles� Yayınları GÜNAY, . 2007. Ahşap Yapılar Sorun ve Çözüm Yolları, B�rsen Yayıncılık. HASOL, D., Ans�kloped�k M�marlık Sözlüğü, Yem Yayın, Yayın, 9. Baskı, Ocak, 2005, İsanbul. ÖS Yalçın, ESİN Hakan, Ağaç Malzeme B�lg�s�, Alas Yayın, 2001 SELÇU Hayret�n , Müzelerde Böcek Ve ü onrolü, Ege Basım, 2004. SÖNMEZ, N., “Osmanlı Dönem� Yapı ve Malzeme Ter�mler� Sözlüğü, Yem Yayın, 1997, İsanbul. Yayın, TAYLA, H. 2007. Geleneksel Türk M�mar�s�nde Yapı S�sem ve Elemanları I, TAÇ Vakı Yayıncılık. TAYLA, H. 2007. Geleneksel Türk M�mar�s�nde Yapı S�sem ve Elemanları II, TAÇ Vakı Yayıncılık. TALAT, A. TALAT A . 2008. Doğramacılık, Marangoz ve S�l�c�l�k, Arus Basım, İsanbul Şehr� ülür Tar�h� Araşırmaları Merkez� Bünyes�nde hazırlanmışır.
238
239
