Француската буржоаска револуција
Француската буржоаска револуција настанала поради се пог олемите противречности кои се јавувале помеѓу застареното соц ијално и политичко уредување во Феудална Франција од една ст рана и развитокот на производните сили заедно со порастот на економските потреби во земјата. Во втората половина на 18 - ти век Франција била аграрна земја. Најголемиот дел од нејзините жители ( 22 милиони од вкупно 25 милиони жители колку што бр оела Франција во 18 - ти век ) се занимавале со земјоделство и живееле по селата. Но во споредба со другите земји на контине нтот таа била понапредна бидејќи имала развиена трговија и ин дустрија. Мошне била развиена металурската индустрија а не за аостанува ни манифактурнотопроизводство кое вработувало над десетина илјади луѓе. Франција одржавала редовни трговски врск и со: Шпанија, Португалија, Соединетите Американски Држави, Т урција и нејзините вазални држави во Африка, Милано, Џенова, Тоскана, Хамбург, а соработувала и со своите колонии во запад на Индија. По извоз на роба како на пример: вино, мебел, ткаен ини и други предмети Франција се наоѓа на второ место веднаш зад Велика Вританија . Во втората половина 18 - ти векВелика В ританија ја одзема од Франција, Канада, и ја потиснува од Индиј а благодарение на политички систем и напредна техника. Англис ко -Француското ривалство што владеело во 18 - ти век завршув а со победа на Велика Вританија. Во тоа време Велика Вританиј а води војна со американските колонии кои се борат за независн ост и нив ги подржува Франција. Иако Велика Вританија е пораз ена, Франција не добива ништо што би и ја подобрило положбат а и би ја наполнило државната каса која се повеќе и повеќе се празни, напротив во Франција државниот долг се зголемува до 4,5 милијарди од кои 2 милијарди биле потрошени во војната за независност на американските колонии. Освен што биле потроше ни големи пари од касата за помош на американските
1
колонии во борбата со Велика Вританија, касата се празнела и
поради раскошниот живот на дворецот во Версеј - во близината на главниот град Париз, на кој освен кралот Лиј 16 и кралицата , живееле и околу 4000 фамилии во дворецот и околу него и ти
е трошеле 1/4 од касата и тоа во име на дворските служби и д руго. Во втората половина на 18 - тиот век населението на Феуд ална Франција сеуште се делело на три сталежи, додека во ист о време Англија ја преживувала индустриската револуција. Во пр виот сталеж во Француското општество било свештенството, во вториот благородниците, и во третиот сталеж буржоазијата, села нството, малобројните работници и другите градски слоеви. Поде лбата на Француското население на сталежи била извршена спр ема правата што тие ги имале во државата , нивните привилеги и и се разбира поседувањето и управувањето со земјата. Кралот , свештенството , благородниците управувале со државата. Само благородниците и високото свештенство можеле да ги завземаат високите државни служби во власта , во црковните служби и во војската. Во тоа време владетел на Франција е кралот Луј 16-ти , кој доаѓа на власт 1774 г. после смртта на кралот Луј 15-ти. Н овиот крал кој дошол на васт немал ни 20 години, човек со мал и способности, прос, со среден ум и многу слаба волја, а подоц на и се покажало неговото лицемерство. Кралот немал никаков и нтерес за државните работи и тој повеќе се интересирал за лов и браварски работи. Кралот водел свој дневник и запишувал што му се случувало за време на ловот, а во деновите кога не лове л запишувал дека ништо не му се случувало. Тоа истото го запи шал и на денот кога била заземена Вастилија и за време на др угите денови од француската револуција кога не одел на лов ил и немал среќа во него.Неговата жена Марија Антоанета, ќерка н а Австриската царица Марија Тереза, била многу попаметна од својот маж, убава , лекомислена. За неа животот се состоел во минување од една забава во друга и трошење пари за лично за доволство и луксуз. Поради тоа народот ја мразел и ја нарекол Тоспоѓа Дефицит" . Парите кои биле потрошени за раскошниот ж ивот од страна на кралот и првите два сталежа биле добиени п реку собирање на даноци од третиот сталеж кој сочинувал 96% од францускиот народ.Третиот сталеж бил целосно обесправен и не учествувал во државната служба. Вогатата, образована франц уска буржоазија била нај напредниот дел од третиот сталеж во политички поглед. Ванкарите, трговците, кои се занимавале со п рекуморска трговија, сопствениците на бродови незаостанувале зад благородниците по своето богатство, образование и ра скошноста. Во текот на 17 и 18-тиот век буржоазијата се повеќе ја чувствувала својата понижувачка положба во државата. Таа иа ко била богата немала никакви права, како и целиот трет сталеж . Законите не ги штителе правата и поседите на богатаите граѓа
2
ни од третиот сталеж од напади и грабежи. Во текотна целиот 18-ти век благородниците се повеќе пропаѓале и буржоазијата ст анувала се побогата и таа со својата работа допринела за сјајот и моќта на Франција. Да би ја скратила власта на благородницит е и свештенството, буржоазијата ја издала лозинката за еднакво ст, слобода и братство. Целиот трет сталеж -работници, ситната буржоазија, селаните, со воодушевување ја поздравиле лозинкат а на крупнат буржоазија. Тогаш се чинело дека буржоазијата им а исти интереси и цели како и народната маса. Во борбата прот ив апсолутната монархија и феудалниот остаток третиот сталеж истапил во збиени редови под водство на буржоазијата. Во град овите главната маса на граѓаните ја сочинувале: занаетчии, рабо тници, ситни трговци и луѓе кои тешко излегувале на ктај со свој ата заработувачка. Долгогодишното владеење на Луј15 ја довело земјата до работ на пропаста. Државната каса била скоро празн а, а државниот долг земал големи размери. Вило потребно на в реме да се превземат мерки за смирување на јавното мислење кое било вознемирено поради Моновиот парламент. Првите чеко ри што ги превземал Луј 16 побудиле голема надеж кај народот. Тој го вратил во Париз вишиот судски орган - парламент - и го принудил Мона да даде оставка. На негово место го назначил М орена кој бил отпуштен порано поради госпоѓата Помпадур. Мор ена бил за умерени реформи. Тоа од една страна ја умирило дв орската партија, а од друга страна побудило надеж кај буржоазиј ата. Морена го повикал во министерството Тирго и му дал функ ција на генерален контролор (министер за финансии, внатрешни работи и трговија). Тирго бил многу паметен , практичен со бога то образование и се одликувал со една ретка особина за разлик а од другите државни пратеници во предреволуционерна Франциј а: бил до крајност поштен и не тежнеел за лично богатење. Как о генерален министер тој сакал во ред да ги доведе финансиите , па за таа работа имал изработено свој финансиски програм: " ни позајмување, ни нови даноци, ни банкротство " . Тој за кратко време успеал да го намали државниот долг. Во 1774 година тој објавил едикт за слободна трговија со жито кое во пред револуц ионерна Франција било многу скапо. Лошите патишта и внатрешните царини доведувале до тоа да це ната на житото во една покраина била многу висока а во друга ниска. Уште од средниот век се задржала поделбата на покраин и , од кои секоја живеела свој живот, имала своја мера за тежи на, своја монета и свои прописи и права. Една покраина од друг а била одделена со царински граници и тоа било пречка за сло
3
бодн промет на робата. Превозот на робата од едно место на д руго можело да се изврши само со плаќање на голем број цари нски такси на сопствениците на земјата низ која е извршен прев озот на робата. Во тоа време било утврдено дека превозот на р обата од Кина во Франција било поевтино отколку пренесувањет о од една област во друга во самата земја. Разделеноста меѓу покраините била толку голема така што пред револуцијата се зб орувала Вретонци, Марсељци а никој себе не се нарекувал фран цузин, а многу од покраините и не ја признавале централната вл аст.Од времето на Колбер државата ја зела трговијата со жито. Вило забрането извоз на пченица од една покраина во друга а правото на трговија со жито било дадено на неколку житарски к омпании и градови. Мешањето на државата во трговијата со жит о не допринела за негово поевтинување, туку довело до поголем и злоупотреби и самоволие кај полициските чиновници и на цели от тој систем Тирго му објавил војна. Но против законот за слоб одно продавање на пченицата се кренале сите оние кои заработ увале од неа: дворјаните, монополистите, оние кои земале мито при продавањето на правата за трговија со жито и полицијата.В о 1775/76 г. Тирго спровел нови реформи:тој во целата земја ја укинал царината за брашно, им го одзел правото на трговците д а наплачаат данок на солта, ја укинал обвреската на селаните к ои биле должни да ги одржуваат патиштата и мостовите во испр авна состојба, т.е. ја заменил со данок кој бил обавезен за сите, па и за кралот. Сето ова допринело да се зголеми бројот на нег овите непријатели. Црквата исто така станала против Тирго, бид ејќи била лишена од некои нејзини финасиски повластици и прив илегии. Во пролетта 1776 година свештениците и благородницит е успеале со мака да го наведат Тирго да поднесе оставка. По неговото заминување биле укинати сите негови реформи. Во есе нта 1776 година кралот го повикал Некер - протестант, женевски банкар и човек кој потекнувал од третиот сталеж. Тој бил неодл учен човек и немал своја програма за изведување на нови рефо рми со кои би се избегнал темелен пресврт. Тој склучил неколку поволни кредити со кои се поправила положбата на владата со што дворот бил в оодушевен од него на кратко. За разлика од Тирго тој не го спр ечувал кралскиот двор да ја празни кралската каса. Некар извел само една озбилнареформа: тој го укинал кметското право на кр алот, и успеал да го укине молчењето за време на сослушување
4
то. За да го намали трошокот за издржување на кралскиот двор, укинал неколку дворски функции и ги намалил чиновничките мес та, а поради тоа наскоро стекнал голем број на непријатели. Нек ер ја открил тајната на кралскиот двор бидејќи до тогаш не се з наело на што се трошат државните пари. Луѓето од дворот тоа не му го простиле и затоа издејствувале негова оставка во 1781 година. После неговата оставка за главен комтролор бил постав ен Колони, кој увидел дека единствен спас за излез од кризата е повторно да се уведат Тирговите реформи - неговиот план за спасување на монархијата се состоел во тоа што би се завел е динствен порез на земјата, би го намалиле данокот на сиромаш ните, би се вовела слободна трговија, би се зајакнала месната с амоуправа и друго. Во февруари 1787 година во Версај се соста нала елитата: принцови по раѓање, околу 144 претставници на в исокото благородништво, а меѓу нив пет - шест луѓе од третиот сталеж. Колони ин ја претставил положбата во која се наоѓала м онархијата и го изложил својот план за излегување од кризата. Според Колони и привилегираните би морале да плаќаат данок па заради тоа настанало несогласување меѓу владата и привили гираните кои одбивале да плаќаат данок и да и помагаат на мо нархијата да се излезе од кризата. Колони потоа бил принуден да даде оставка. Високото благородништво му го наметнале на Луј 16 тулскиот архиепискот Ломенија де Вриени да го заземе м естото на Колони, иако бил голем колониев противник. Откако В риони се запознал со финансиската состојба во земјата, бил при нуден да го обнови предлогот на Колони и да побара од благор одниците да плаќаат данок. Кон крајот на 1787 година владата г и потрошила скоро сите средства и касата била скоро празна, а министерот Вриони морал да објави дека настанал финансиски с лом. Во тоа време почнал да се зголемува бројот на селаните к ои ги напуштале селата и доаѓале во градовите, каде ја зголему вале војската на невработени. Во многу места се јавиле немири поради глад и немаштија. Поради таквата тешка состојба во Фра нција, кралот го повикува повторно Некер на местото на Вриони кој поднел оставка. Друг начин за добивање на пари и спасувањ е на монархијата немало освен да се свика Народното Собрани е. Во почетокот на 1788 година Некер во име на кралот објавил дека Народното Собрание ќе се одржи на 4 мај 1789 година кое не било свикано од 1614 година за да се најде излез од кризат а и да се надминат финансиските тешкотии.
Ппиљтпкпт тљкпт м ппАљаптп ип
П&ОПЅ1Х/111Л /п тп Решението за свикување на народно собрани ја раздвижил о цела Франција. Во почетокот на 1789 година насекаде се одрж увале собири и се избирале пратеници. Множинството од избран ите представници од третиот сталеж билеод редовите на третио т сталеж, бидејќи селаните и работниците плаќале одреден мини мум на данок па поради тоа не можеле да бидат избрани за пр атеници. Значи пратеници се избирале само од редовите на бур жоазијата, дури имало и благородници - противници на апсолути змот, како што бил случајот со грофот Мирабо. Со излагањето н а кралот на третиот сталеж му било дадено право да избере 600 пратеници кои би го застапувале на народното собрание. Во излагањето било премолчен начинот на кој ќе биде извршено гл асањето, бидејќи кралот и другите два сталежа сакале да биде г ласање по сталежи, додека пак буржоазијата која го застапувала целиот трет сталеж барала гласањето да се изврши по глава. Своите интереси буржуазијата ги исполнувала како општо н ационални, а во текот на изборите таа се нашкла и како нејзин водач. Вистината на спротивниот интерес буржуазијата ги покажа ла во текот на изборите, на тој начин што во упатствата во прв ред биле ставени потребите на буржуазијата, а во друг ред потр ебите на селаните и нижите градски слоеви. Во сите упатства т ретиот сталеж барал да се воспостави устав, да се укинат прав ата и привилегиите кои биле дадени на благородниците и да се ослободат затворениците од Вастилија. По извршените избори Н ародното собрание ја започнало својата работа на 5 мај 1789 го д во Версај. Владата свесно направила се, да би го истакнала с воето понижување на третиот сталеж. За пратениците од I и II с талеж била приредена забава а тие пред кралот биле облечени во одела извезени со злато и сребро, а пратениците од III стале ж биле облечени во скромни црни одела. На денот на отварање то на цобранито на Државните сталежи нив не ги пуштиле да в лезат на главната врата во двораната како благородниците, туку на задната , мала врата. Заседавањето било отворено за говор на кралот, кој објаснил дека Државните сталежи се повикани за да и помогнат на владата да најдат нови даночни извори.После
6
Луј XVI збор земал Некер, кој истакнал дека финансиската состо јба на монархијата е задоволителна и дека владата ќе изврши н екои корекции во управувањето со финансиите.Пратениците се н ашле во недоумица после говорот на кралот и неговиот министе р. "Кога е се толку добро, зошто сме повикани?" За она што бил о главно и што ја вознемирувало земјата , т.е. за начинот на гл асањето во собранието на државните сталежи ни Луј XVI , ни Н екер ништо не рекле. Само чуварот на печатот соопштил дека к ралот сака да се гласа по сталежи со што и се завршила прват а седница. Делегатите на III сталеж, кои се сметале дека го пре тставуваат жмнозинството на народот во Франција, им предолож иле на делегатите од другите два сталежа да се присоединат ко н нив и да основаат Народно собрание.Иако биле одбиени од д ругите два сталежи претставниците на III сталеж на 17 јуни 1789 год се прогласиле за Народно собрание а наскоро кон нив се п риклучиле и преставниците на пониското свештенство. Пратеници те од III сталеж зборувале: " Ние доаѓаме како претставници на 96 % од народот , независно од тоа дали овластените ќе сакаат да соработуваат со нас или не" Тие на 17 јуни одлучиле: 1. Секој прилив на данокот ќе преста не тој ден од оваа или онаа причина, ако Народното с обрание биде приморано да се растури. 2. За државниот долг на нацијата тие ќе гарантираат. 3. Веднаш мора да се образува одбор за снабдување Повеќето пратеници од III сталеж биле: банкари, трговци, мануфактуристи. Сите тие ги застапувале интересите на француската буржуазија и биле уверени монархисти. Никој од нив не сакал револуција, а сите го барале патот и начинот како да го решат спорот со кра лот кој го одложувал решавањето на прашањето за начинот на г ласажето. Париз и целата земја со големо внимание го следеле настанот во Версај. Високото свештенство и благородниците про тестирајќи против создавањето на Народното собраниесе обрати ле до кралот и поради тоа Лиј XVI закажал свечена седница на 23 јуни 1789 год. Кралот дошол опкрижен со својата гарда наде вајќи се дека така ќе ги заплаши непокорените пратеници. Говор от што Луј XVI го одржал пред сите пратеници бил заканувачки и го обвнил III сталеж дека ништо не работи/ Во говорот посебн о истакнал дека мора да постојат 3 сталежи како и порано одно сно благородниците биле должни да даваат на кралот своја крв, свештениците да се молат, а III сталеж да плаќа данок и да раб оти. Кралот исто така истакнал дека одлуките кои се донесени н а 17 јуни од III сталеж се ставаат надвор од важење. Тој закану
вачки изјави дека, ако пратениците не ги прифатат неговите пре длози, тој ќе смета дека е единствен претставник на земјатам н а нацијата, и сам ќе ги реши сите прашања. Цитат: " Јас Ви нар едувам, господа, веднаш да се разотидетем а утре рано секој ст алеж посебно да се состане во одредени палати поради продол жување на работата " Го завршил својот говор Луј XVI. Меѓу пратениците од III сталеж се јавила вознемиреност ."Н а народот не му е наредува" му одговориле на маршалот на дв орот кој сакал да ги потсети на наредбите на кралот. Грофот М ирабо извикал: "Одете и кажете му на својот господар дека ние сме тука по волја на народот и дека од тука можат да не изгон ат само со помош на бајонети, а нему му се придружил и свешт еникот Сиејес : "Ние сме и денес она што бевме вчера, па да п оминеме на советување" Војниците кои беа дошле со бајонети н е се осмелиле да го направат тоа бидејќи на вратата се бае на редиле благородници , офицери кои му се придружиле на III ста леж, после говорот на Луј XVI. Така првиот обид да се растури народното собрание завршил со неуспех. После седницата во пр исуство на кралот, многу пратеници од редот на благородниците и свештениците поминал е на страната на III сталеж. Луј XVI билпринуден да дозволи зае дничка седница на сите 3 сталежи. Наскоро на 19јуни 1789 год Народното собрание се прогласило за уставотворно. И после сет о ова кралот не признавал дека ја изгубил играта. Владата почн ала да собира војска околу Париз, т е во логорите се разместил а војска од 20000 луѓе, повеќето од Швајцарија и Германија, која од народните маси била дочекана со големи протести. Веќе на 13 јули во Париз била формирана Национална гарда од 48 илја ди присутни. Следниот ден таа со насобраното граѓанство го на паднале магазинот за оружје па заплениле 28 илјади пушки и не колку топови. Париските бирачи го образувале Уставниот комитет . Комитетот се обратил до командантот на Вастилија да го пред адат оружјето и да ги тргнат топовите кои биле разместени по к улите на тврдините, но командантот ја пречекал делегацијата со пукање. Тогаш народните маси тргнале кон Вастилија и почнале да ја заземаат , а воедно и гардата се придружила на народот. На крајт од денот ,после тешка борба Вастилија се предала. На родот не само што ја зазел Вастилија туку целосно ја разрушил , тула по тула и на тоа место изградиле ибав плоштад. 14 Јули станал празник на францускиот народ а и прв ден на Француска та револуција. Па поради сите настани кралот бил принуден да
8
го признае новоформираното собрание. На веста за заземањето на Вастилија низ Франција завладеала радост и веселба. Тоа до принело во сите населени места старата феудална власт ведна ш да биде заменета со новоформираните органи на власта сост авени главно од редовите на III сталеж од буржуазијата. Во мно гу градови биле основани национални гарди, а затворениците би ле масовно ослободувани од затворите. Во селата селаните ги р ушеле замоците на феудалците, го разграбувале нивниот имот и откажувале понатаму да работат ангарија, т.е. да ги исполнуваат феудалните обврски.Во почетокот на револуцијата биле ангажира ни сите слоеви на III сталеж, со кои непосредно раководела кру пната буржуазија. Таа управуваласо сите нови градски органи на власта и со народната гарда. На 4 август 1789 годн е одржана значајна седница на Уставотворното собрание на која благородн иците-пратеници се откажале од своите феудални пр ава кои всушност револуцијата им ги укинала. Влагородниците с е откажале од исклучителното право на лов, феудалните даноци што ги собирале; Свештениците се откажале од своите исклучит елни права. Внатрешната царина и строгите прописи за индустри скотопроизводство биле укинати. Таа ноќ е прогласена слободна та трговија со пченица, укинат е данокот на сол, финансиските и даночните овластувања кои ги имале благородниците о свештенс твото. Таа ноќ Собранието ја усвоило одлуката зза национализир ање на црковната земја и за еднаквост на сите граѓани пред За конот. Во таа смисла на 4 август 1789 год Уставотворното собра ние прогласило дека феудалниот систем во Франција се укинува, но сепак селаните се задолжиле да ја откупат земјата од поране шните сопственици и се усвоила декларација за правата на чове кот и граѓанинот, а според неа: " луѓето се раѓаат слободни и е днакви според своите права." Значи декларацијата ја гарантира слободата, сопственоста и безбедноста. Приватната сопственост се прогласила за света и неприкосновена, а според декларацијат а луѓето не се делеле според потеклото, туку според имотната с опственост. Напоредо со ова се укинале даночните привилегии, се извршила национализација на црковниот имот. Но таа деклар ација имала историскиограничен карактер: таа го најавила почето кот на новата епоха-Капитализмот и замена на феудалната експ лоатација со капиталистичка. Се додека крупната буржуазија не ј а зацврстила власта, рефолуционерното движење во Франција н е престанало. Во таа смисла, народните маси не се здоволиле с амо со декларацијата, па барале кралот да го признае Уставотв орното собрание, а тој морал да се согласи и да с е врати во
Париз.Затоа Уставотворното собрание побарало да донесе устав а се донел во 1791 год . Со тој Устав е укината поделбата на н аселението по сталежи, па граѓаните во Франција се поделени н а 2 категории и тоа на активни и пасивни. Активни граѓани биле сите оние кои имале над 25 години , имале недвижен имот, не работеле како наемни работници кои плаќале данок, кој бил едн аков на тродневната заработувачка и тие граѓани ги добивале с ите граѓански права. Поголемиот дел од францускиот народ бил составен од редот на пасивни граѓани , кои и сега останале без своите права за кои се бореле и нивната состојба остана иста како и пред револуцијата. Таквиот Устав не ги исполнил барањата и очекува њата на народот. Со тоа повторно била создадена политичка не еднаквост меѓу населението во Франција, бидејќи според зборови те на Сиејес новиот устав на пасивните граѓани им доделил уло га на " машини" а на активните им да право на акционери за го леми друштвени претпријатија. Со новиот Устав Франција се про гласила за Уставна монатхија на чело со крал и била поделена на 83 департмани, а на чело на секој билпоставен директориум. Според новиот Устав парламентот се укинува, судии можеле да бидат сите активни граѓани, евреите и протестнтите се изедначу ваат со правата на католиците, но сепак Уставот го задржал роп ството во своите колонии. Кралот Луј XVI кој бил крал по " божј ата милост" сега останал крал по " милоста на французите". Не му му било допуштено да става вето на собраниските одлуки и решенија. Собранието му допѕуштило на кралот сам да именува министри, да назначува команданти на војската, да објавува војн а, да склучува мир во согласност со законодавното собрание ( в исок законодавен орган) којспрема Уставот треба да се бира на декои две години. Министрите биле должни на секое барање на Законодавното собрание да даде слика на своето работење и за финансиската состојба во која се наоѓала земјата. Новите закони наишле на отпор скоро во сите градови и села, бидејќи и старит е чиновници не сакале да ги напуштат своите места, свештениц ите се противеле на национализацијата на црковната земја, парл аментот не сакал да се растури и да му отстапи место на судов ите што се образувале, а исто и кралот по разни изговори одби вал да го потврди Уставот. Но сепак буржуазијата дошла на вла ст, ги отстранила народните маси од функциите важни за решав ање на политичките прашања и го заборавила народот и негова та помош и победа која толку многу и помогнала да ги остварат
10
своите замислени цели. Во текот на револуцијата во која III стал еж бил политички единствен, се распаднал на самостални класи која постепено се одвојувала од народот, на селанствотом на ра ботниците кои го сочинувале најголемиот дел од граѓанството, П олитиката на Уставотворното собрание ја издвоила крупната бур жуазија од народните маси, па така тие сватиле дека нивните ин тереси остро се изделуваат од интересите на буржуазијата. Набргу по заземањето на Вастилија буржуазијата ја образувала својата буржуаска милиција , народна гарда и со нивна помош го одзела оружјето од работн иците и ситната буржуазија. Во Народната гарда стапуваласамо буржуаската младина, која морала сама да си купува скапа униф орма. Во 1790 год Народната гарда во многу места пукала на н ародот, а нарочно била против селаните кои одбивале да плаќа ат данок и да ги исполнат своите феудални обврски, па затоа с еланите изгубиле вера во Уставотворното собрание и свртеле гр б и сами ја продолжиле натамошната борба. Меѓу париските раб отници во индустријата почнале да се развиваат штрајковски дви жења како резултат на нивната ниска заработувачка од една стр ана и високите цени на храната од друга. Кога работниците не престанале да штрајкуваат , газдидте на фабриките се обратиле до Народното собрание жалејќи се од работниците дека примену ваат насилни ерки за да извојуваат повисоки плати. Собранието на 14 јуни 1791год донесе закон со кој се забрануваат штрајкови те и сите видови на работничките организации и одредувала стр оги казни за организаторите и за оние кои учествувале во нив. Од 1790 год револуцијата се соочила со озбилни тешкотии кои ј а заостриле класната борба во Франција. Уставотворното собран ие го прифатило долгот на предреволуционерната монархија, а п очнала да дава плата на свештенството како надоместок на одз емената земја. Новото државно уредување ги зголемило државни те расходи. За да ги покрие своите расходи собранието издалок нижни пари во износ од 4 милијарди ливри во колку што билимо тот на национализираниот црковен имот кој бил изложен на прод ажба. Со тоа се мислелодека книжните пари ќе имаат истата вр едност како и монетите, нометалните пари бргу исчезнале од уп отреба. Влагородниците емигранти со себе го земале златото. А ботниците својата заработувачка за примале во книжни пари со кои ништо не можеле да купат ако не се согласат еден дел од парите да го дадат за размена, па така книжните пари станувал е поевтини од металните. Виле створени две монети-валути со 2 различни курса на пазарот и на берзата. Во тоа време се намал
ил бројот на црковните епархии за да бидат во склад со бројот на департманите. Назначувањето на епископи и свештеници бил о по пат на избори а ги бирале активните граѓани во државата. Потврдувањето на членовите од страна на папата било укинато. При стапување на должност секое свештено лице било должно д а положи заклетва на верност на народот, законот и кралот, а з аклетвата на папата била укината. Граѓанската организација на с вештенството му овозможила создавање на народна црква, незав исна од Рим, но зависна од новата буржуаска држава. Добивајќи пари од државата католичкото свештенство морало да им служи на интересите на новата буржуаска Франција. Граѓанското уредув ање на срквата не го признавале многу од светениците кои биле против револуцијата од времето кога таа им ја одзела земјата и ги лишила од нивните права. Него не го признавал ни папата во Рим, бидејќи тоа било против нивните интереси. Во Уставотворн ото собрание од 300 праставници на свештенските редови само 100 имале дадено заклетва на државата. Во свештенството наст анал расцеп а поради него во цела земја избила религиозна бор ба. Свештениците кои немале положено заклетва образувале про тивреволуционерни сили чие влијание врз народот било опасно. За да го спречи овој немир собранието наредило сите свештени ци да дадат заклетва. Од тоа време црквата отворено и неповра тно поминала во таборот на противреволуционерите. Во сите зе мји револуцијата во Франција наишла на силен одзив. Напреднат а демократска интелегенција и работничките маси ја дочекале ре волуцијата со радост и воодушевување. Приврзаниците на избор ните реформи во Велика Вританија испратиле во 1789 год поздр авна адреса до Уставотворното собрание во Франција. Во 1790 г од англиските демократи основале здружение на симпатизерите на револуцијата. Во Швајцарија, германија, Италија, веста на Фр анцуската револуција довела до покрет на народните маси. Велг иската револуција се развила под големо влијание на Француска та револуција.: " Тика е како во Париз" - плакати со овој написсе јавувале по сите улици во Врисел. Феудалните соседни држави, Прусија и Австрија, каде главно престојувале француските емигр анти и кон кои се приклучиле Англија, Шпанија и Русија формир але антифранцуски сојуз. Тие биле против револуцијата и сакале да ја задушат бидејќи се плашеле да не се прошири и кај нив и затоа го подржувале кралот Луј XVI . Повотрно сакале Франција да стане феудална монархија. Во пролетта 1791 год почнале да се шират гласини дека кралотсе спрема за бегство. На 20 јуни 1791 год кралот со своето семејство побегнува од Париз, а сето
12
тоа народот го примил со голема возбуда бидејќи сега со сигурн ост се знаело дека војната е неизбежна и дека Луј XVI во Фран ција ќе донесе војска која ќе интервенира. Уставотворното собра ние се исплашило од народните маси кои почнале да се наоруж уваат и да се подготвуваат за војна, па го земале кралот во сво ја заштита. Собранието изјавило дека кралот е киднапиран проти в негова волја. На 23 јуни недалеку од границата близу до град от Варена кралот, кој бил облечен како лакеј бил препознат од народот. Во Варена била задржана кралската фанмилија, која по доцна била вратена во Париз во придружба на неколку илјади в ооружени селани, граани, војници, народна гарда. Кралот заедно со својата придружба пристигнал во Париз на 25 јуни. Под прити сок на народното незадоволство Собранието било принудено кра лот Луј XVI да го симне од власт, но сепак му пружила помош и заштита. Кога кралот во Собранието изјавил дека бил киднапи ран против своја вилја, пратениците му го вратиле положајот на главен извршител на власта. Откако го рехабилитирале кралот, Уставотворното собрание ја нападнало демократијата која на кра лот му ударила жиг на издајник и барале воведување на републ ика. Уставотворното собрание дало наредба да се растурат дем онстрантите. По наредба на Лафајет народната гарда отворила оган врз демонстрантите без никаква опомена , при што имало многу убиени.После тоа републиканските весници биле укинати, и било укинато правото на петиција и била апсена напредната д емократска интелигенција. Во септември 1791 год кралот се согл асил да го потпише Уставот, кој бил изработен од Уставотворнот о собрание. Луј XVI положил заклетва на верност на Уставотпре д многу воодушевени луѓе, кои сметале дека поминала опасност а од надворешното мешање во француските работи и дека крал от целосно е со нив. По целата земја биле приредувани свечено сти во чест на Уставот, Видејќи Луј XVI го потврдил Уставот, Ус тавотворното собрание објавиле дека работата на собранието е завршена па уште во август таа распишала избори за законодав ното собрание. Во 1791 год многу познат бил Јакобинскиот клуб образуван во 1789 год. група бретонски пратеници кои се состан увале поради разгледување на прашањата кои биле на дневен ред во Уставотворното собрание. Своите состаноци г и одржувале во поранешниот манастир Св. Јаков. Од каде и доа ѓа името на клубот, а уште го нарекувале и Друштво на пријате ли на уставот. Во почетокот составот на клубот бил разновиден. Негови членови биле либералните благородници Мирабо и Лафа јет, банкари и трговци -браќата Ламети, адвокатот Варнов и убе
дениот демократ Робеспјер. Управата во клубот била избирана н а секои 3 месеци, а избраниот кандидат бил должен да положи заклетва. А девизата на клубот била: " Живеј слободно или умри " Во 1789 год Робеспјер бил избран за пратеник на државните с талежи и уживал голема популарност во клубот, а во собранието станал водач на малата демократска група левичари. Робеспјер станалистакнат водач и на француската демократија. Тој бил про тив поделбата на активни и пасивни граѓани и станал во одбран а на црнците кога тие се побуниле во 1790 год во Западно инди ските колонии на Франција.Јакобинскиот клуб станал најважен це нтар на борбата за демократски преокрет во земјата и имал сво и ограноци низ цела Франција. По неуспешното бегство на крало т во 1791 год во клубот настанал расцеп. Групата од неговите ч ленови монархисти Лафает, Варнок, Ламети и други образувале посебен клуб на фејаните кои станал средиште на здружените с или на крупната буржоазија и тие им објавиле војна на оние кои сакале промена на уставот. Народното законодавно собрание по чнало со работа на 1 октомври 1791 година. Повеќето пратеници во него биле од редовите на револуционерната администрација председатели на општини , судии и администратори , а апсолутн ото мнозинство го сочинувале фејаните. Тие барале на Луј XVI да му се дадат големи права, и за промена во уставот во смисл а на јакнење на кралската власт. 136 од 745 пратеници себе се нарекувале јакобинци но набргу тие се поделиле. Поголемиот де л ја образувале партијата на жирохдимците, наречена според де партманот Жиронди , каде биле избрани водачите на партијата: Верњо, Гаде, Жансоне, Инар, Кондорсе и Врисо - пратеник од П арис и играл значајна улога во групата, која ја сочинувале: Инте легенцијата, адвокати , писатели и др. Како и умерените и тие м ислеле дека револуцијата е завршена. Жирондинците како претст авници на интересите на средната буржоазија се плашеле од на родните маси и од револуцијата. Тие биле противници на новите реформи кои биле во интерес на народот. Во есента 1791 годин а револуцијата наишла на нови тешкотии, т.с. се зголемила екон омската криза и класната борба, а таа година во Франција многу места биле зафатени со немири поради скапотијата. Книжните п ари и натаму биле во пад, а шпекулациите се зголемувале. Во многу места недостасувал лебот па народот барал да се поведе борба против шпекулантите и да се одредат утврдените цени на потребните продукти. И во селата, селаните се бунтувале бидејќ и морале да плаќаат данок и на оние земјопоседници кои пробег але преку граница или заклучувале завери против револуцијата.
14
Емигрантите биле вознемирени поради тоа што Луј XVI го призн ал уставот. Тие батале од австриискиот цар и прускиот крал да побрзаат со интервенцијата против Франција. Луј XVI и Марија А нтоанета настојувале во 1791 г. да се свика конгрес на Европски те влади поради вооруженото мешање на Француските работи. Т ака во таборот на против револуционерните се образувале 2 пар тии: Партија на принцовите и Партија на Луј XVI . Кон крајот на 1791 г. законодавното собрание не го симнувало од дневен ред прашањето за воена опасност. Кон крајот на Октомври таа одлу чила да му го одземе на војводата од Прованса правото на пре стол ако не се врати во Франција до 1 Јануар 1792 г. Во Ноемв ри собранието усвоило 2 декрета: еден за емигрантите а со вто риот им било укажано на оние свештеници кои не положиле зак летва дека ќе им биде одземена платата. Жирондинците во војн ата гледале средства кои можело да им помогне да ги одрчат з аедно со државните маси и да ги предомислат од барањата за спроведување на понатамошни реформи. Луј XVI се надевал дек а Француските војски ќе претрпат пораз во војната со буржоазија та и дека после тоа тој со помош на туѓа војска ќе може да се пресмета со револуционерите и пак да стане крал по " милост б ожја " . Војната ја посакувале и офицерите и жирондинците а кр алот дворот и генералите сите од свои различни интереси. Во з имата 1791/92 г. прашањето за војна било главно прашање во п олитичкиот живот во Франција. Додека жирондинците докажувале дека војната е неизбежна, јакобинците биле против да се стапо веднаш во војна и се залагале за мир: " на кого му е потребна војна" - прашал Робеспјер во јакобинскиот клуб на 12-12-1791 г. Војна емигрантите и имгрантите и интегрираните во дворот. Во фебруари 1792г. Луј XVI ја прифаќа остафката на министрите ко и биле фејани и кои мислеле дека е неопходно да се договорат со Австрија. За нови министри биле поставени од редот на жиро ндинците па Ролан станал министер за внатрешни работи а Дим урје за надворешни. Во мар 1792 г. умрел австрискиор цар леоп олд 2 а неговиот наследник Франц зел отворен непријателски ст ав против револуцијата во Франција. Кралот и жирондинците одл училе да и објават војна на Австрија. Луј XVI се појавил во соб ранието и со рамнодушност предложил да се објави војна на "кр алот на Чешка и Унгарија", а против овој предлог гласале 10 пр атеници .На 20-04-1792 г. Франција ја кренала својата војска про тив Австрија, а војската по својот состав била многу шаренолика . Робеспјер немал поверение во генералите, туку само во народ от. Неговото сомнение се оправдало уште во почетокот на војна
та бидејќи уште во првиот судир француската коњица била разб иена и го напуштила боиштето. Народот се сомневал во предавс твото на кралот, Марија Антоанета и дворот, бидејќи таа ги пред авала воените тајни и однапред го известувала непријателот за префрлањето на француската војска. Пафајет тајно водел прегов ори со Австрија, тој предлагалда премине на страната на Австри ја и заедно со австриската војска да го нападнат Париз, да гора стури законодавното собрание ида ги затвори јакобинците. Жиро ндинците со своите порази го губеле своето поверение кај народ от. Тие наместо да ги заземат на одговорност генералите преда вници, ја заострилеборбата против јекобинцитеи издале наредба за апсење на Мара кој го повикувал народот да не им верува н а жирондинцитеи на кралот, а потоа се нафрлиле и на Робеспје р. После сите овие неуспеси кралот Луј XVI ги распуштил минис трите жирондинци а наместо нив воминистрството ги повикал фе јаните. Сега жирондинците сакале или не морале да се обратан на народот за помоши закажале демонстрација за 20-06, а јакоб инците одбиле да учествуваат во нив. Овие демонстрации покаж але дека народот повеќе не им веруна на жирондинците, па нив ни водач сега биле јакобинците. На 06 јуни 1792 г. , Прусија која била во сојуз со Австрија ги започнала воените операции против Франција, па наскоро австриската војска ја преминала границата па војната се водела на францусска територија. На 11-јули закон одавното собрани објавило дека татковината е во опасност,па за почнале да се пријавуваат млади доброволци за нејзино спасува ње. Во тие бурни денови министрите фејанци поднеле оставка а со тоа им дале надеж на жирондинците дека ќе дојдат на власт па затоа овие почнале тајно да преговараат со Луј XVI , но запо чнале и повторно да ги напаѓаат јакобинците. Во тоа време сите верувале дека кралот се спрема за бегство а револуцијата висел а на конец. Во тие опасни денови Робеспјер и Мара се ставиле на чело на народот. Откако образувале таен директориум тие се припремале за востание. Народот бил свесен дека за извојување победа и спасуваењ на Франција било потребно да се уништи м онархијата, да сеослободи земјата од шпионите и да се проглас и за република.на 09 август претставници на 48 париски секции ј а образувале париската комуна. Ноќта помеѓу 09 и 10 август поч нало да се ѕвони за узбуна а утрото на 10 август народот тргна л кон дворот под водство на комуната. На кралот му останале в ерни само швајцарската стража и дворјаните а народната гарда се приклучила кон народот. Настанала жестока и крвава борба. После неколку часа дворот бил заземен. Кралот заедно со своет
16
о семејство побегнал во законодавното собрание и побарал пом ош од него. И додека собранието му дало помош на крало и му дале еден од дворците комуната дала наредба кралот да се уап си па кралоти Марија Антоанета биле затворени во затворот Те мпл. На 10 август 1792 францускиот народ ја отфрлил монархија та која го угнетувала неколку векови, а нејзиниот пад овозможил спасување на револуцијата и независноста на Франција. Така на родните маси се вмешале по трет пат и ја спасиле буржоаската револуција во Франција . Повеќето од членовите што ја сочинув але комуната биле јакобинци, т.е. "ситни " скоро непознати луѓе:з анаетчии, трговци обична интелегенција. Париската комуна од 1792 г. која се продтирала само на продторо на Париз влегла в о историјата како установа која ги решавала најтешките прашањ а на организацијата на народната одбрана на Франција и нејзин ото демократско уредување. Таа успеала за кратко време да соб ере војска од 30 000 луѓе кои биле спремни да ја бранат татков ината. Црковните ѕвона и бронзените китови по нејзина наредба се пратопени во топови, а секоја куќа и секоја работилница биле претворени во работилници за оружје, а сите жени плетеле и ш иеле за доброволците. По наредба на комуната околу Париз се подигнале тврдини. А за да се ублажи недостатокот од леб и не говата цена да не се покачува на пекарите му било издадено на редба да не го продаваат лебот поскапо од утврдената цена. По сле револуцијата од 10 август 1792 г. во Франција се образувал е две влади:Париска комуна која произлегла од револуцијата и б ила тесно повзана со народните маси и законодавното собрание. Народните маси немале доверба ни во законодавното собрание ни во извршниот комитет. Под притисок на комуната, собранието било приморано да ја ук ине разликата меѓу активните и пасивните граѓани, а со тоа нар одните маси за прв пат добиле пристап во политичката власт. Под дејство на комуната , законодавното собрание било принуд ено да го намали бројот на феудалните обврски во селата. Ком уната го натерала собранието да издаде закон по кој имотот на емигрантите ќе се подели на помали делови кои сиромашните с елани ќе можат да ги платат на рати ( 15-08-1792 ). Но собрани ето одбило да прогласи република и кралот да го предаде на с уд. Наскоро законодавното собрание стапило во борба против П ариската Комуна. Тие ја прогласилекомуната за незаконита орга низација која пречела во работата на собранието. Против комун ата биле: крупната буржоазија, земјопоседниците од цела Франц ија, сите оние кои се бореле против демократијата и републикат
а. Оваа борба први ја започнале жирондинците. Набргу биле обј авени документи со кој било докажано предавството на Луј XVI и неговата врска со емигрантите, и со тоа обвиненијата од наро дот биле потврдени. Законодавното Собрание се повеќе го разг ледувале судењето на кралот, а адвокатите се труделе да му ја намалат висината на казната. Состојбата на фронтот станувала се потешка. Заедничките сили на Австрија и Прусија напредувал е се повеќе накај Париз, а комуната го организирала народот за одбрана. Противреволуционерите ништо не превземале за одбра на на Париз, па дури и посакувале да биде завземен, бидејќи с е плашеле од победата на комуната која ќе доведе до јакнење на власта на јакобинците и продолжување на револуцијата. Про тивреволуционерите кои се наоѓале по затворите се заканувале дека по доаѓањето на Пруската војска во Париз, тие ќе го запа лат градот од сите страни, народот ќе гладува а револуционери те ќе бидат казнети. Затоа револуционерите одлучиле да ги нап аднат затворите и да ги убијат сите противреволуционери и пот оа да појдат на фронт. Затоа на 2 септември е основан суд за судење на уапсените. По заземањето на Верден, Пруската војск а била само 100 милји оддалечена од Париз. Цела Европа веру вала дека Париз ќе падне до 10 септември. Но и покрај силнит е удари од непријателот , Француската војска успеала да ја изв ојува и првата победа над непријателот на 20 септември 1792 г . на денот на победата на французите над Валмија. Набргу пра тениците на конвентор се поделиле на 3 партии: Планина, Жиронда и Рамница или Варуштина. Во партијата на Планината влегле и партијата на Ро беспјер , Мара , Демулие, Дантон . Но најмногубројни биле прат ениците на Варуштина. Во почетокот таа ја поддржала партијата на жирондинците а потоа кога тие се истерани од конвентот мно гу нивни претставници поминале на страната на јакобинците. На првата своја седница конвентот го прогласил паѓањето на монар хијата. Денот на прогласувањето на републиката Конвентот го пр огласил за ден на новата ера и сите управни акти кои биле изд адени од почетокот на септември 1792 г. носеле ознака: " 4 годи ни слобода, 1-на година република ". Прогласот на републиката г и воодушевил Француските војски. Француската република изврш ила свој триумфален поход од Октомври -Ноември 1792 г. После влегувањето на Французите во Велгија на 14 Октомври, Лондон завзема отворено непријателски став и станал центар на сите за вери против Француската Република. Видејќи 100 000 луѓе биле в о редовите на војската, се пореметил целокупниот економски жи
18
вот во Франција и тоа довело до немштија и скапотија на најпот ребните работи. Прашањата за снабдување на потребните проду кти и прашањата околу војната биле најважните прашања во есе нта 1792 год, освен тоа народните маси барале да се образува суд за судење на кралот. Кон крајот на ноември се појавиле нов и докази за предавството на Луј XVI . Овие документи биле прон ајдени во тајниот орман во ѕидот на дворецот Тилерија. Од ови е документи се дознало дека кралот тајно осработувал со емигр антите. Кралот имал право да избере бранители. На сослушувањ ето тој не сакал да признае дека ги потпишал документите, а жи рондинците и овој пат се обиделе да го спасат кралот. Дури на 14 јануари после долгите и бурни расправии меѓу жирондинците и јакобинците Конвентот издал на гласање три прашања: 1. Дало кралот Луј XVI е виновен за завера против народната слбода и за атентат врз безбедноста на државата ? 2. Дали за пресудата со гласање ќе се изјасни целиот наро д ? 3. Каква казна заслужува кралот? По првата точка Конвентот едногласно се изјаснил дека кралот е виновен .Втората точка биле отфрлена со 423 гласа кои биле пр отив гласањето на целиот народ. Гласањето на третото праш ање траело непрекинато 37 часови. Вез одложување за смртна казна имало 387 гласови, а условна смртна казна предло жуле 334 гласа. На 21 јануари 1793 год. зимата била многу теш ка а скапотијата и шпекулацијата заземале се поголем замав, а конвентот не презел ништо во борба против гладот. Народот ми слел дека државата е должна да ја ограничи слободата на тргов ијата и да стави граница на шпекулациите со жито. Се поставув ало прашањето: " Кој ја сочинува нашата република ", " мал број капиталисти и огромен број сиромаси "- зборувале делегатите. Т ие барале да воведат максимални цени за сите неопходни произ води. Напоредно со барањето да се максимираат цените на голе мо одобрување се прифатило барањето од 10 август да се доне се аграрен закон. Симпатизерите на овој аграрен закон сметале дека владата е должна да ја подели целата земја во сите општи ни во Франција и да на секој сиромав му припадне попарче земј а и да никој нема повеќе земја отколку што може сам да ја обр аботува, без помош на наемни работници. Жирондинците биле з а " света и неприкосновена приватна своина" и не сакале да се донесе законот за максимум, а јакобинците Робеспјер и Мара ис то така биле против максимумот. Тие сметале дека задачата на револуцијата се состои во создавање на тајна политичка слобод
а и република. Во зимата 1793 год. настанала голема опасност народните маси да с е одделат од јакобинците. Во работничките предградиа на Париз и Лион , но и во други градови се јавиле нови луѓе кои почнале да зборуваат од името на народот. Жиро ндинците ги нарекле "бесни" и во Конвентот сите биле против н ив. Во зимата и пролетта 1793 год барањата на "бесните" се св едувале на следното: 1.Одредување на максимум на најпотребните работи и прои зводи; 2.Воведување на прогресивен данок; 3.Образување на народна управа за снабдување 4.Донесување на строг закон против сите оние кои вршат ш пекулација со животните намирници; Во април жирондинците поднеле свој предлог - устав во Ко нвентот, а јакобинците биле против бидејќи тие имале свој пред лог за устав. За да го принудат Конвентот да го прифати нивни от предлог - устав јакобинците морале да с е ослонат на народ ните маси и затоа го измениле својот став према макс имумот. Жирондинците да останат на власт се согласиле да се донесе законот за максимум и на 4 мај 1793 год Конвентот доне л одлука за воведување утврдени цени на зрнестата храна ( прв максимум) .Но во мај барањата на народните маси не се огранич иле само на максимумот. После предавството на Демулиев поло жбата на фронтот добила катастрофален тек за француската вој ска. Јакобинците поднеле проект за принуден заем од 1 милијар да кој требало да го платат богаташите, а кој би се употребил з а снабдување на војската со оружје и облека. Овој проект жирон динците не сакале да го прифатат и да го одобрат. Поради тоа избила борба во Конвентот, и секоја нова седница во него се пр етворила не во борба на живот, туку во борба на смрт меѓу жир ондинците и јакобинците. Во некои департмани жирондинците по чнале востание. Кон крајот на мај истата борба која избила во К онвентот ги зафатиле и секциите. Под водство на "бесните" ушт е во март е основан Комитет на востание, кој барал од Конвент от да се истераат 22 пратеници -жирондинци. Во мај тоа барање станало општо. Тогаш на чело на движењето против жирондинци те застанала Комуната. Утрото на 31 мај ѕвоната ѕвонеле за узб уна. Народот почнал да се собира пред Комуната, но денот пом инал мирно. Вечерта Робеспјер побарал да се предадат на судо т 22-та пратеници -жирондинци, да се уапси комисијата составен а од 12 члена,(таа била создадена од страната на жирондинците
20
во мај, која имала за задача да ја проверува работата на Комун ата). Конвентот се согласил да се укине само комисијата од 12 члена. Овој покрет од 31 мај не донел ништо ново. На 2 јуни во Париз се дознало дека жирондинците во Лион убиле околу 800 ј акобинци. После овој настан околу 100000 наоружани луѓе го опк олиле Конвентот. Конвентот билпринуден да исклучи 31 член од партијата на жирондинците. Револуцијата од 31 мај до 2 јуни 1793 год, ги тргнала од власт крупните трговско -индустриски бу ржуасци. Во пролетта таа буржуазија отишла во таборот на прот ивреволуционерите.
/пкпАиигкп млктптх/пп Јакобинската диктатура траела 14 месеци од 2 јуни 1793 го д до 27 јули 1794 год, кога дошло до противреволуционерен пре сврт во Франција и ги тргнал јакобинците од власт. Јакобинската диктатура е најважна етапа во историјата на Француската биржу аска револуција. Јакобинците го преставувале блокот на напредн ата револуционерна буржуазија, ситната буржуазија, широките на родни маси и селанството. Тие власта во земјата ја презеле во најтешките денови во Франција, и кога во земјата тогаш владеел а контрареволуцијата. Во Франција од запад навлегувале англиск ите војски а од север продирале војските на Прусија и Австрија. Франција се нашла во исклучително тешка состојба. Поради тоа јакобинците презеле решителни мерки за уништување на неприја телите на земјата и за консолидирање на тешката положба на н аселението. Во летото 1793 год од 83 департмана, 60 биле прот ив Конвентот, а законот за максимум сеуште не се применувал. И надворешната и внатрешната положба на Франција биле во м ногу тешка положба и така заплетени што револуцијата можеле да ја спасат само со исклучителни напори. Вило потребно бргу да се одлучува, да се најде храна за народот,да се организира љ победа на фронтот и да се направат безопасни шпионите кои ја преплавиле Франција. На 11 јуни 1793 год , 9 дена по доаѓањ ето на власт тие објавиле декрет за општинското земјиште. Овој декрет и законот кој едонесен на 17 јули 1793 год предизвикал цела револуција во земјишните односи во Франција, и за секога ш го уништил феудализмот на село. Во нивниот закон што јакоб инците го донеле во јуни 1793 год сето земјиште кое било одзе мено од општините за последните 200 години морало да се вра ти на с еланите. Делбата на земјиштето по новиот закон било в ршена по глава без обзир на пол и возраст, и сите без обзир н
а та дали се надничари , слуги, наемни работници кои живееле во таа општина имале право на свој дел од општинската земја. Но и покрај тоа што со овој закон се решило селското прашање, не се решиле проблемите од немањето и оскудицата на францу ското село. По доаѓањето на власт јакобинците го донесе и својот устав во 1793 год кој им гарантирал еднакцост на сите французи, приватн а сопственост, лична слобода, безбедност ,општо просветување, неограничена слобода на печатот, право на поднесување на пет иција и право на збор. По најновиот устав што бил донесен се признавала приватната сопственост како света и неприкосновена и оваа точка била остварена, бидејќи со тоа си ги штителе стек натите имоти, а од другите точки некои не заживеале. Но сепак Уставот од 1793 год бил многу повеќе демократски отколку Уста вот од 1791 год во кој не станувало збор за обврската на држав ата спрема народните маси. Јакобинскиот устав бил со пофалба прифатен од францускиот народ и тој бил свечено потврден на 20 август 1793 год. Уставот од 1793 год бил критикуван од 2 ст рани. Во тоа време остро ги осудувале и песните тие приметиле дека и овој устав не им дава на народот никаква гаранција за о стварување на с реќата која им била ветувана. Главниот недост аток на овој устав бил во тоа што тој не ја забранил слободнат а трговија и што не ја ставил под државна контрола. Во Париз, како и секаде во цела Франција, народот со мака доаѓал до леб и брашно, бидејќи шпекулантите го криеле. Како последица на т оа "бесните " сакале д а се промени уставот. Во тие тешки вре миња почнала активно да работи и внатрешната противреволуциј а, која образувала и своја војска. "Весните" барале да се промен и уставот а во исто време барале да се донесе строг закон про тив оние кои не го поштувале законот за максимум и барале ов ој да се прошири не само на зрнестата храна туку и на сите нај потребни работи. Овие ималеподршка од широките народни маси . На 23 август Конвентот го усвоил прочуениот декрет кој гласел : 1. "Од овој момент па до времето додека непријателите не бидат истерани од територијата на републиката, сите французи се во непрекината воена служба. Младите луѓе ќе одат на бојно то поле , жените ќе коваат оружје и ќе превезуваат храна, ќе ш ијат облека, шатори и ќе служат во болниците." Тој ден Конвент от објавил дека во војска ќе се земат 500 000 луѓе. За толкав б рој на војска било потребно и многу храна, па затоа Конвентот бил принуден да се послужи се реквизиција на летнината и да ј
22
а ограничи слободата на трговијата. На 4 септември Париз дозн ал дека пристаништето Тулон , се предало на англичаните, а ројалиститеи пребеганите жирондинци насекаде ги враќале војниците за да се предадат. Т ие извештаи ги кренале на нозе сите Парижани. Работниците од предградието Сент - Антоан се наоружале и дошле во комуната да и ја понудата " својата снага , своето време и својот живот". Ебертовците го повикале народот да ја обноват револуцијата од 31 мај- 2 јуни , да го растера Конвентот и да распише нови избо ри на основа на новиот устав. Овој напад на Конвентот бил отф рлен. На 5 септември голем број на делегации на париски секци и барале од Конвентот, да на сите терори на противреволуционе рите се одговори со револуционерен терор. Конвентот на 29 сеп тември го потврдил законот за општ максимум со што се овозмо жило евтино снабдување на населението со храна. Извесна реор ганизација се извршила и во војската. Високите офицерски места се исполнувале со млади , способни и доверливи кадри. Вила п рогласена општа воена состојба и мобилизација на сите граѓани во земјата. После револуцијата од 31 мај - 2 јуни извршниот сов ет постепено го губел своето значење што го имал, а после и п рестанал да постои. Целосно работата по прашањето на надвор ешната и внатрешната политика ја превзел комитетот на Јавниот спас и Јавната безбедност. Овие два комитета ја оствариле јако бинската диктатура и образувале влада која била верна пред ко митетот. Комитетот го сочинувале 12 членови кои ги бирал Конв ентот. Комитетот за јавниот спас отпочнал со работа во април 1793 год а во јуни дошол на чело Робеспјер. Комитетот ги објав увал сите дипломатски работи, ги поставувал и ги сменувал врхо вните команданти на војската, ги разработувал воените планови и на него му биле потчинети сите чиновници и сите установи ко и биле обавезни да му полагаат рачун за својата работа. Тие и мале право да ги лишат од слобода сите оние кои не ги почиту вале правата и одредбите на Конвентот. Врховната команда на француската војска преминала на Комитетот на Јавниот спас кој ја земал во свои раце речиси целата власт која пред него била поделена на различни министерства. Комитетот за јавна безбедн ост ималправо да издава налози за апсење и да ги отповикува осомничените и обвинетите и само тој имал право да издава на редби на полицијата. Вата комитети решавале на заедничките со станоци за прашањето околу политичките апсења и се до в рем ето кога меѓу нив избиле несогласувања, тие биле страв и трепе т на непријателите на републиката. Во август и септември, кога
републиката се наоѓала во многу тешка состојба, народните мас и побарале да се воведе револуционерен терор. Овој терор бил мерка за самоодбрана, заштита од непријателот, кој од сите стр ани ја напаѓал јакобинската република, и заштита од контрарево луционерите кои се наоѓале во самата земја. Орган од овој теро р била и револуционерната војска, која била образувана во најте шките денови на глад, во септември 1793 год а нејзина должнос т била да пронаоѓа храна, но имала право да врши претрес и д а ги апси сите оние кои ја криеле храната. Во пролетта 1794 го д кога прашањето за снабдување било помалку актуелно, револу ционерната воска престанала да постои. Виле образувани и први те револуционерни комитети, во мај 1793 год.кога комитетот за Ј авниот спас, наредил секоја општина да избере комитет од 12 ч лена, кои имале за задача да ги пратат странците и сомнителни те лица, ги чувале патиштата и пазеле на границата. Со помош на јакобинските клубови и здруженија, во цела Франција на Конв ентот му поаѓало од рака неговите наредби да се извршуваат то чно и навреме. Ни Луј XVI ни жирондинците не испеале да ство рат таква совршена централна власт како јакобинската. Во авгус т и септември 1793 год кои биле најтешките месеци на јакобинск ата република, Конвентот целата своја работа јапосветил на едн а задача - организирање на победата. На Конвентот му пружиле помош и научниците во Франција. Тие останале заедно со народ от и сето знаење го вложиле околу организираната победа. Најв ажно било да се снабдат со пушки 500 000 луѓе и да се д аде муниција, но тоа било отежнато бидејќи во земјата немало ни ба кар ни железо, а сето тоа Франција пред револуцијата го набаву вала од другите земји. Влокадата го приморала омитетот за Јав ен спас, потребните суровини да ги најде во Франција и да орга низира свое војно производство. Така со помош на научниците и организираниот француски народ тие успеале да произведат сво и пушки, топови, чизми за војската и пред сите земји почнале д а се служат со оптички телефон. Таа прераснала во воено - инд устриско развиена земја и била способна да се одбрани. Само з а една година Франција успеала да и покаже на цела Европа за што е способна нејзината нација ако некој посегне по нејзината независност. Комитетот за Јавен спас ја преуредил војската, извршил чистење на офицерските редови и ги отстранил генералите -благородници , а на нивно место поставиле нови луѓе од редовите на пониски те старешински редови. Вонапарта бил поручник од 1789 год а бил унапреден во чин генерал во 1793 год кога бил на само 24
24
години. После чистењето во офицерските редови, меѓу војниците и офицерите завладеало полно поверение. Генералите живееле исто како и војниците, спиеле во шатори и биле за пример на в ојниците. За кражба и злоупотреба на војската Комитетот за спа с казнувал со смрт. Во исто време комитетот обезбедил скромна помош на семејствата на оние кои биле во војска , водел сметк а за позадината од фронтот и водел сметка да населението не е гладно. Затоа по втор пат бил воведен максимумот, но и тоа не било доволно па Конвентот и сега побарал помош од науката . Така сега се зафатиле со обрабнотка на напуштената земја и биле воведени нови култури во земјоделието: зелка, компир, мор ков, репа, а го развиле и сточарството. Комитетот за јавен спас формирал комисии за снабдување со семиња на сите комуни а во 1794 год била распишана и награда за оние кои први ќе обе збедат зеленчук и ќе го снабдуваат пазарот, па така уште во пр олетта се осеќало дека ќе има доволно храна за цела година. К он крајот на 1793 год војската постигнала важни успеси на фрон тот на на 19 декември 1793 год артилерискиот капетан Наполео н Вонапарта, ги истерал англичаните од пристаништето Тулон. К рајот на 1793 год границите на Франција биле исчистени а војна та била префрлена на непријателснка територија. Зимата 1794 г од била уште потешка од претходната. Поради летните суши пр опаднало целото земјоделски производство, а во ноември имало мразеви кои не се памтеле во последните 100 години. Во голем ите градови, особено во Париз немало основни продукти за жив от, немало дрва за огрев, ниту вода бидејќи водоводните цевки биле испукани, а имало само леб благодарение на утврдените ц ени.Поради овие тешкотии се појавиле несогласувања во самата револуционерна демократија и се поенергично се појавувало соц ијалното прашање. Во париските секции во кои преовладувале б есните имало големо влијание. После воведувањето на општиот максимум, тие не престанале со напаѓањето на Кнвентот тврд ејќи и понатаму дека треба да с е започне нова револуција за остварување на еднакви права. Јакобинскиот клуб објавил војна на бесните. Робеспјер го обвинил Жак Ру за кражба поради што бил уапсен и предаден на револуционерниот суд. Овој знаел как ва казна го очекува и затоа се самоубил. Во есента 1793 год ор ганизацијата на бесните била уништена но нивниот пораз не го спречил народот да и понатаму да бара да се решат социјалнит е прашања. Ебер и неговите членови ебертовци, и Париската Ко муна ги продолжиле барањата на бесните и пак ги собрале наро дните маси. Многу од ебертовците имало во Комитетот за Јавен
спас, а ебертовците Вушо и Венсан почнале да управуваат и со Министерството за војна. Врховниот командант на револуционерн ата војска исто бил ебертовец. Тие ги зазимале говорниците на ј акобинскиот клуб и станувале многу јаки. Тие имале непријателск и став , т.е. биле против католичката цркваи го ширеле атеизмо т. Конвентот не им пречел во оваа атеистичка пропаганда бидејќ и мислел дека со тоа се потпомага борбата против контрареволу цијата. На 5 октомври 1793 година Конвентот го укинал стариот христијански календар и вовел нова ера во пресметувањето на г одината. Недела повеќе немало, а празничен ден станал 10- от - декада .Но со агитацијата на ебертовците против христијанство то и празниците што ги укинале го засилиле нападот во Европа против Франција. Робеспјеровците се разидувале по своите социј ални сваќања со ебертовците. Тие сметале дека задачата на ре волуцијата се состои во извојување политичка слобода и создава ње на демократска Франција. Робеспјер сметал дека Конвентот , како законодавна установа не може да го препорачува атеизмот на францускиот народ. Во почетокот на декември републиката о днела големи победи. Внатрешната противреволуција била уништ ена и границите биле исчистени од непријателот. Се зацврстила положбата на Комитетот за јавен спас кој поминал во напад на ебертовците. Но се појавила друга група која го напаѓала комите тот којасе нарекувала Дантоновци: Дантан, Камил, Декуле, кои ко н крајот на 1793 г. постанале истакнати бранители на старата и нова буржоазиај кои многу се бореле снабдувајќи ја војската. От секогаш биле против максимумот и теророт , а се декларирале к ако поборници на тие мерки само за да не ја изгубат популарно ста кај народот. Туку каде што далтоновците биле на власт трго вците имале големи права и слобода и биле подржувани од нив. Во почетокот на 1794 г. несогласувањата по прашањета на бнат решната политика биле уште повеќе заострени , бидејќи се јавил нов проблем кој бил поврзан со водењето на надворешната пол итика. Извојуваните подеди го ставиле на дневен ред прашањет она понатамошните цели на војната и се појавила можност да с е преговара со државите на анти - Француската коалиција. Еберт овците сметале дека секое преговарање за мир е зло против ре волуцијата и предлагале да се продолжи борбата се додека не се укине феудализмот во цела Европа. Дантоновците сметале де ка победата што ја извојувала војската пружи можност да се отп очнат преговори за мир, а тоа мислење го делеле и комитетот з а јавен спас и Робеспјеровата група. Но имало разидување во н ивното мислење т.е. Робеспјер и Дантон не можеле да се догов
26
орат со која држава е најпогодно Франција да склучи мир. Данто н сметал дека треба да се потпише мир со Англија, додека Роб еспјер сметал дека е неопходно потребно да се потпише мир со Прусија. Во тие денови Конитетот за јавен спас морал да ја бра ни својата политика во нападот од Дантоновците и Ебертовците, т.е. тој почнал енергична борба против Ебертовците но и тие пр еминале во напад. Во тие денови на борба во Париз тешко се живеело. Градот се наоѓал во канџите на гладот и ужасот, а меѓ у народот настанале немири и убиства. Ебертовците го искорист иле овој момент и уште посилно ги нападнале нападнале Дантон овците и Комитетот на јавниот спас. Но овој ги тужел Ебертовци те дека организирале завера против републиката и издал наредб а да се уапсат Ебер и Венсен. Исто така ги обвинил дека закуп увале храна во земјата со намера да предизвикаат глад во Пари з и дека припремале завера против Републиката. Процесот прот ив Ебертовците траел 3 дена, а сите тие биле осудени на смрт, а на 24 март 1794 г. биле погубени. Со погубувањето на Еберто вците биле поразени најниските слоеви , пролетерски и полупрол етерски народни маси, кои пожртвувано се бореле да успее рево луцијата. Погубувањето на Ебертовците предизвикала отворена р адост на црквата и буржоазијата и сите оние кои помеѓу 1793/94 година биле непријатели на народот. По нивното погубување Да нтоновците се зацврстиле на власт и сметале дека целата земја е со нив.Тие и понатаму жестоко го напаѓале комитетот и однос ите помеѓу Дантон и Робеспјер се заострувале. Во февруари , Д антот се повлекол во својот приватен живот објаснувајќи дека е преморен. Но во ова сите се сомневале и сметале дека е тоа с амо " бура пред невреме " и тој прави нов план за напад на ко митетот за Јавен спас. На 30 март 1794 год на заедничката сед ница на двата комитета била донесена одлука за апсење на дан тоновците. Во биографијата на Дантон имало многу темни дамки кои укажувале дека тој одржувал врска со Мирабо и двајцата му давале услуга на Луј XVI Вез никаква расправа Конвентот донел декрет против дантоновците тужејќи ги дека учествувале во заве рата за повторно воспоставување на монархија и дека имале на мера да го уништат Народниот Конвент и Републиката. Нивното судење започнало на 2 април а процесот траел 3 дена но ниеде н од нив не признал дека е крив. Дантон не се бранел и за сет о време го напаѓал Комитетот за јавен спас и јавна безбедност. Четвртиот дрн поротниците одлучиле да ги казнат сите на и 5 а прил дантоновците билепогубени. Нивното погубување претставув ало привремен пораз на оние кругови од француската буржуазиј
а, кои уште од пролетта 1794 год сакале да ја отфрлат диктатур ата на ниските слоеви. После погубувањето на ебертовците и да нтоновците, Робеспјерови останале како единствена групација, ко ја во револуционерната влада застапувале интереси на народот и демократската задача на револуцијата. Широките народни маси чии интереси главно го заатапувале ебертовците го изгубиле сек ое влијание на одредување на политичкиот курс на комитетот за јавен спас и за нивните интереси престанало да се води грижа. Робеспјерови на одлучен начин ја измениле политиката на комит етот во однос на трговијата и индустријата. Во пролетта 1794 го д Робеспјеровата влада се ставила себе во улога да ја унапред и и развие повеќе индустријата и трговијата. Максимумот сеуште постоел, но не бил толку строг, бидејќи комитетот за Јавен спас, почнал многу либерално да постапува во случаите на прекршува ње на максимумот. На 8 ( мисидор) јуни Конвентот донел декрет за вршење попис на целото жито и сточната храна на новата ле тнина. Овој закон предизвикал големо незадоволство кај селанит е, бидејќи тие биле задолжени да даваат процент од својата лет нина без надокнада. Поради тоа тие престанале да и веруваат н а владата која прво им ветувала дека ќе ги штити нивните инте реси. Откако комитетот за Јавен спас од пролетта 1794 год прес танал да внимава на тоа како се спроведува максимумот при пр одавањето на робата, оттогаш строго почнал да ги гони работни ците, кога тие би се побуниле против законот за максимирање н а платите и би побарале нивно покачување. За образување на р аботнички здруженија и штрајк, декретот кој бил донесен од стра на на комитетот за јавен спас предвидувал судење пред револуц ионерниот суд. Поради тоа народните маси се повеќе почнале д а се оддалечуваат од политиката на Робеспјер. Во пролетта и л етото 1794 год јакобинската република имала многу непријатели, а заверата против неа и шпиунажата не престанувала. Робеспјер увидел дека непријателството спрема него се зголемубва не сам о во Конвентот туку и во комитетот за Јавен спас. Увидувајќи ги овие тешки моменти тој самиот го напишал законот за реорганиз ација на револуционерниот суд и со овој закон било укинато пре тходното сослушување на обвинетиот. Како непријатели на револ уцијата по новиот закон се сметале оние кои ширеле лажни вест и и оние кои сметале на продолжување на револуцијата и зацвр стување на републиката. Законот од 22 април ги казнувал сите непријатели на републиката со казна смрт. Откако бил донесен о вој закон теророт во Франција добил дотогаш невидени размери. За 46 дена револуционерниот суд осудил на смрт 1350 луѓе а с
28
амо 278 ослободил. Набргу по донесувањето на законот Робеспј ер престанал да учествува во работата на комитетот за јавен сп ас поради затегнатите односи меѓу него и другите членови на ко митетот. Кон крајот на мај била подготвена завера против него. Вуржуазијата почнала да агитира за итно слклучување на мир и за отстранување на револуционерната влада и укинување на рев олуционерниот терор. Прашањето за тоа дали е можно да се ук ине теророт или не, довело до жестока борба во самиот комитет за јавен спас и помеѓу двата комитета. Робеспјер мислел дека е премногу рано да се укине теророт и да се ликвидира народнат а влада. За да се отстрани Робеспјер од власта, крупната буржу азија, која се збогатила на с метка на револуцијата , почнала да агитира против него и да го клевети. На тој начин тие во јуни ја привлекле баруштината на своја страна. Како последица на сето ова се појавиле опозициони групи кои не се сложувале со полит иката на јакобинците. Така во Конвентот бил организиран превр ат и на 27 јули 1794 год Робеспјер бил затворен и однесен на г илотирање. Кога бил одведен на гилотирање Робеспјер со горчи на рекол : " Републиката пропадна.Настана царство на разбојници " То ј ден буржуазијата била свечено облечена како на празник и изл егла на улиците за да с е насладува на Робеспјеровото погубув ање. Реакцијата однела победа на револуцијата и дошол крајот, и власта во Франција повторно ја превзела крупната буржуазија, Отстранувањето на јакобинците од власта настанува тогаш кога револуцијата ги исполнила своите задачи.
Зипиљнчљтп ип С^ппиих/гкптп Вх/пиех/пгкп
Рљоппх/шл /п Вуржуаската револуција пред себе имала само една задача , да ги отстрани и уништи сите окови од претходното феудално уредување. Вршејќи ја таа работа секоја буржуаска револуција г о прави тоа што се бара од неа: таа го забрзува развојот и јакн ењето на капитализмот. Во летото 1794 год се отварал пат за р азвојот на капитализам во Франција. Такви биле објективните усл ови кои овозможиле неизбежен пад на диктатурата на јакобинцит е. Погобивајќи ги ебертовците и дантоновците, Робеспјеровци са
ми си ги проредиле редовите на револуционерите, а нивната гре шка само го забрзала падот на јакобинската диктатура. Француск ата буржуаска револуција траела 5 години од 1789 год до 1794 год. и направила пресврт во развојот на општествено- економски те односи во Франција. Во текот на тие години бил уништен ста риот изживеан феудален систем и е воспоставен капитализмот в о Франција. На таков начин феудализмот во текот на 16 век му се задале силни удари во цела Европа. До крајот на овој век бу ржуазијата победиле во повеќе европски земји.
СОПРЖИИЛ
1.
ПолоЈкбаШа на франција пред реколуцијаШа ....................................... 1
2. ПочеШокоШ, ШекоШ и победаШа на реколуцијаШа ................................ 6 3. ЈакобинскаШа дикШаШура ......... 23 4. ЗначењеШо
на францускаШа
Б ур ^коаска Реколуција ............... 32
кпригтенл Л итвдл Т^РЛ
ИСТОРИјЛ НА новиот век
30
- ТЛРЛС
