“VARAYTI NG WIKA”
Kahulugan ng VARAYTI • Pagkakaroon ng natatanging katangian na nauugnay sa partikular na uri ng katangiang sosyo-sitwasyunal
May allergy ako!
Galis lang „yan!
Kahulugan ng VARAYTI • Pagkakaiba-iba sa uri ng wika na ginagamit ng mga tao sa pormalidad, bigkas, tono, uri, anyo ng salita atbp. Halimbawa: K u n g g u r o s a Fi li p i n o a n g k a u s a p :
Ginoo, di ko po maunawaan/maintindihan. K u n g k a k l as e an g k a u s a p :
Ano ba ‘yan? Di ko gets!
Kahulugan ng VARAYTI • Porma/uri ng wika na ginagamit ng mga nagsasalita ng isang wika. Halimbawa: Karaniwang Filipino: Maghugas ka ng plato. Tagalog-Bulacan: Mag-urong ka ng pinggan.
1. DAYALEKTO – panrehiyon o heograpikal na varayti ng wika na may sariling ponolohiya, sintaksis at leksikon (vocabulary) • Ito ang yaong wikang kinamulatan o kinagisnan sa tahanan, komunidad at lalawigan. Halimbawa: Tagalog –Maynila- “ Aalis na ako.” Tagalog- Batangas- “ Payao na ako. “ Tagalog –Maynila- “ Bakit ba maraming tao.” Tagalog- Batangas- “ Bakit baga maraming tao. “
2. IDYOLEK – nakabatay sa partikular na paggamit ng isang tao ng kanyang wika na may kaugnayan sa personal na kakanyahan ng tagapagsalita. • Ito ay inihahantulad sa fingerprints ng isang tao na tanging kanya lamang. Halimbawa: Karaniwang idyolek ng mga estudyante sa mga paaralang pribado at eksklusibo sa Metro Manila: Taglish o Enggalog
• “It‟s not that na galit na galit ako. It‟s just that. Nakakasabaw. SOBRA.” • “Grabe. Solid talaga.” • “Hindi naman one-sided ako. Hindi ba dapat multiple murder sa halip na rebellion?” • “Kaya kung true yung 2012, ok na rin yun. Kawawa younger generations.”
• Pansinin kung paano nagkakaiba-iba ang idyolek ng mga sumusunod na brodkaster kahit pa silang lahat ay gumagamit ng isang wika, nabibilang sa isang larangan at naninirahan marahil lahat sa Metro Manila: • a). Mike Enriquez. b). Noli de Castro, c). Mon Tulfo, d). Rey Langit at e). Gus Abelgas. Gayahin ang paraan ng pagsasalita ng bawat isa. Iba-iba, hindi ba?
• Prominente rin ang idyolek ng mga sumusunod na personalidad kung kaya madalas silang gayahin ng mga impersonators: • a). Kris Aquino, b). Gloria Macapagal Arroyo, c). Mel Tiangco d). Anabelle Rama, e). Ruffa Mae Quinto ,f). Mirriam Defensor-Santiago , g). Manny Pacquio at h). Mommy Dionisia
3. REGISTER /REHISTRO – anyo ng wika batay sa uri at paksa ng talakayan o larangang pinag-uusapan, sa mga tagapakinig o kinakausap o kaya ay sa okasyon at sa iba pang mga salik o factor
Talakayan sa klase ng International Affairs Subject • Guro: Bakit kaya may foreign troops pa rin sa Iraq at Afghanistan ngayon? • Estudyante 1: Sir, kailangan ang foreign troops para i-secure ang democratic government sa Iraq. • Estudyante 2: Ang agenda talaga ng USA ay para makuha ang oil deposits ng Iraq. • Estudyante 3: Sir, kasi, hindi naging successful ang mediation at diplomatic actions ng USA noon
Talakayan sa klase sa Filipino • Guro: Bakit kailangan ang komunikasyon sa pang-araw-araw na buhay? • Estudyante 1: Kung wala pong komunikasyon, parang walang buhay ang mundo. • Estudyante 2: Kailangan po ng komunikasyon para magkaintindihan ang mga tao.
Klase sa Law School • Guro: Magbigay ng opinion tungkol sa Maguindanao Massacre at sa mga kasong isinampa sa mga suspect. • Estudyante 1: Sir, faulty ang filing ng rebellion case, dapat, multiple murder. • Estudyante 2: Mahina po ang kasong rebellion at maaaring tactics nila „yan para ma-subsume ng rebellion ang iba pang crimes. • Estudyante 3: Magkakaroon po ng whitewash. Nakikita po natin na ang DOJ ay walang gana sa pagsasampa ng kaso.
4. SOSYOLEK • Batay sa katayuan o status ng isang gumagamit ng wika sa lipunang kanyang ginagalawan – mahirap o mayaman; may pinag-aralan o walang pinag-aralan; kasarian; edad atbp. salik o factor • Grupo ng ibat-ibang uri o k l a s i f i c a s y o n ng mga mamamayan batay sa lipunan. *Wika ng mga dukha *Wika ng mga nasa mataas na antas ng lipunan • Napatunayan ng mga sosyolingguwista na malaki ang nagagawa ng katayuang panlipunan (social status)
• Sa mahirap, "sira ang ulo", sa mayaman "nervous breakdown" • Ang mayamang malikot ang kamay tawag ay “kleptomaniac", sa mahirap tawag dito ay " magnanakaw. • Kung mahirap ka at masakit ang ulo mo, ikaw ay " nalipasan ng gutom", kung mayaman ka naman at masakit ang ulo mo meron kang “migraine". • Kung mahirap ka ikaw ay “kuba", pag mayaman ka naman, meron kang "scoliosis". • Kung mahirap ka na maitim ikaw ay isang "negrita", pag mayamn ka na maitim ikaw naman ay "Morena". • Kung high society ka tawag sa iyo ay "slender", pag lo class ka naman tawag sa yo ay "payatot" • Ang anak ng mayaman ay "slow learner", ang anak naman ng mahirap ay "bobo"
• sorbetes o ice cream • serbesa o beer • de-bote o soft drinks • karsonsilyo o undies
5. JARGON- ito ay eklusibong salita o leksyon ng iba‟t ibang pangkat ng mga propesyonal. • Bawat propesyon o okupasyon ay may sariling terminong hindi bastang maunawaan ng mga hindi ganoon ang trabaho.
Ang mga sumusunod naman ay mga jargon sa disiplinang Accountancy at iba pang kaugnay na disiplina: • account, balance, net income, debit, revenue, asset, credit, gross income. cash flow • Sa disiplinang Medisina at Nursing naman ay gamitin ang mga sumusunod: • diagnosis, therapy, prognosis, symptom, emergency, patient check up, ward, x-ray
• Pansinin naman na ang mga sumusunod na terminolohiya ay may magkaibang kahulugan o rehistro sa larangang nasa boob ng panaklong : mouse (Computer, Zoology) stress (Language, Psychology) strike (Sports, Labor Law) hardware (Business, Computer) race (Sports, Sociology) nursery (Agriculture, Education) operation (Medicine, Military) note (Music, Banking) accent (Language, Interior Design) server (Computer, Restaurant Management)
