Στρατιωτική Ιστορία Τεύχος 16

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΟΠΛΙΤΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α Τ ΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΚΑ Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η 335 ΜΟΙΡΑ m ΔΙΩΞΕΩΣ ΣΤΗ Λ™ * ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ (1941-44) Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Η "Μ

ΙΧ Α Η Λ "

ΤΟ Κ ΥΚ Ν ΕΙΟ ΑΣΜ Α ΤΗ Σ ΑΥΤΟ Κ ΡΑ ΤΟ ΡΙΚ Η Σ ΓΕΡΜ ΑΝΙΑ Σ Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ Η ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΘΩΡΗΚΤΟΥ HMS "ROYAL OAK" ΣΤΟ SCAPA FLOW Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΒΟΡΩΦ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ (1799) Η ΗΤΤΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΟΑΥΣΤΡΙΑΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ — 6 Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΟΠΛΙΤΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ 14 ΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ ΝΑΪΤΕΣ, ΤΕΥΤΟΝΕΣ, ΙΩΑΝΝΙΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΩΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

20 ΤΟ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ 28 Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ 36 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ "ΜΙΧΑΗΛ" ΤΟ ΚΥΚΝΕΙΟ ΑΣΜΑ ΤΗΣ A ΥΤΟΚΡΑ ΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ

44 Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΑΡΔΕΝΝΩΝ (16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1944 - 28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1945)

54 Η ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΟΩΡΗΚΤΟΥ HMS "ROYAL OAK" ΣΤΟ SCAPA FLOW 64 Η 335 ΜΟΙΡΑ ΔΙΩΞΕΩΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ (1941-44) 71 Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΒΟΡΩΦ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ (1799) Η ΗΤΤΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΟΑΥΣΤΡΙΑΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ

η Φ γ

λ λ

ο

Α μ ερ ικα νικ ά ά ρ μ α τα μ άχη ς Μ -4 S h e rm a n π ρ ο ετο ιμ α ζ ό μ εν α γ ια επ ί& εσ η κ α τ ά τω ν Γερμ ανώ ν, σ τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς μ άχη ς τω ν Α ρδεννώ ν.

ΜΟΝΙΜΕΣ

ΣΤΗΛΕΣ

4 ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ 76 Μ ΟΝΤΕΛΙΣΜ ΟΣ 77 ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ 78 79 80 82

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Q U IZ ΓΝΩΣΕΩΝ

"ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ'1 Μηνιαίο περιοδικό · Κυκλοφορεί στις αρ χ ές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ Σ. ΜΠΛΑΒΕΡΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ, Αντισ τράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποσ τράτηγος ε.α. I ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποσ τράτηγος ε.α.. τ. Κα θηγητής Σ τρα τιω τικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποσ τράτηγος ε.α., Κ αθηγητής Στρα τιω τικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ Υ ποσ τράτηγος ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΔΑΡΗΣ / ΑΝΤΩ ΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ / ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ / ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ / ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΡΩΣΣΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΡΟΥΦΑΛΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΦΑΙΔΩΝ ΚΟΧΙΛΑΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ · ΕΠ ΙΜ ΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜ ΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ ΟΠΟΥΛΟΣ · ΓΡΑΜ Μ ΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 ΑΘ Η Ν Α / ΤΑΧΥΔΡΟ Μ ΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘ ΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985 / 38.11.386 · FAX: 38.11.386 · ΣΥΝΔ ΡΟ Μ ΕΣ ΕΣΩ ΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 11 ΤΕΥΧΗ): 8.800 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 15.000 ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟ Μ ΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ 10.000 ΔΡΧ. / ΚΥΠΡΟΣ 10.000 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 10.500 ΔΡΧ. · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ ,θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θ εμισ τοκλέους 49, Αθήνα · Ο ΙΚΟ ΝΟ Μ ΙΚΟ Σ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · FILMS: GRAFFITI · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-Ι. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΚΛ. ΚΟΥΚΙΑΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ

ΕI Λ Η Σ ΕI Σ ΕΤΗΣΙΟ Μ ΝΗΜ Ο ΣΥΝΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΣΤΗ Ν ΚΟΡΕΑ Παρουσία τη ς πολιτικής και τη ς σ τρατιω τικής ηγεσίας πραγματοπ οιήθηκε στον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας στον Πειραιά το ε­ τήσιο μνημόσυνο για το υ ς πεσόν τε ς σ τρατιω τικούς στον πόλεμο τη ς Κορέας (1950-1953). Οι στρα­ τιω τικοί αυτοί ανήκαν στη δύναμη το υ Ελληνικού Ε κσ τρατευτικού Σώματος, καθώς και στο θρυλικό 13ο Σμήνος Μ εταφ ορικώ ν Α ερ ο­ σκαφών τη ς Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (ΕΒΑ). Στη σ εμνή τ ε ­ λ ετή βασικός ομ ιλητής υπ ήρξε ο αιδεσ ιμώ τατος Ν ικόλαος Κουτσαντά κης, το ν οποίο παρουσίασε ο Σμήναρχος ε.α. Δ ημήτριος Μαστρογιάννης.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ 50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ Σ ΙΣ Στα πλαίσια των εορτασ τικώ ν εκδηλώσεω ν για τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυση τη ς Στρα­ τιω τικής Ιατρικής Σχολής (ΣΙΣ) Θεσ­ σαλονίκης, από τη ν οποία προήλθε η σημερινή Στρατιω τική Σχολή Αξιω ματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ), π ραγματοπ οιήθηκε στις 22 Ν οεμ­ βρίου 1997 στη μεγάλη αίθουσα τ ε ­ λετώ ν τη ς ΣΣΑΣ στη Θεσσαλονίκη ημερίδα με θέμα: “ Η ιστορία τη ς Στρατιω τικής Ιατρικής στην Ελλά­ δα -50 χρόνια από τη ν ίδρυση τη ς ΣΙΣ Θεσσαλονίκης''. Δ εκα τέσ σ ερις (14) εισ η γη τές ανέπ τυξαν ισάριθμα εξα ιρ ετικά ενδ ια φ έρ ο ντα θέμα τα , όπως: "Αρχαία και Βυζαντινή επο­ χ ή ” (Γ Γρηγοράς), "Π ερίοδος 18211833” (Γ Δημακόπουλος), “ Από τον Οθωνα στο Γουδί” (Λ. Βλαδίμηρος), “ Βαλκανικοί π όλεμοι” (Ν. Σχίζας), “ Από το 1914 στο 1925” (Γ Π εντόγαλος), “ ΣΙΣ Αθηνώ ν” (Μ. Γκιάλας), “ Από το 1935 στο 1947” (Π. Ζωγρά­ φος), “ Η επ αναλειτουργία τη ς ΣΙΣ το 1947” (Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος), “ Η ΣΣΑΣ το 1970” (I. Μούντσιος, μα θητής 6ης τάξης-Ι), “ Το Υγειονομικό στο Π ολεμικό Ν αυτι­ κό" (Π Αθανάσαινας), “ Το Υγειονο­ μικό στην Π ολεμική Αεροπορία" (Κ. Γκίλας), “ Η εξέ λ ιξη τη ς Κ τηνιατρι­ κής Υπηρεσίας” (Α. Καρδούλης), “ Η Φ αρμακευτική Υπηρεσία του στρα­ τε ύ μ α το ς ” (Β. Ν ικόλτσιος), “ Το Νο­ σ ηλευτικό Σώμα των Ενόπλων Δ υνάμεω ν” (Ε. Τσικνά). Στην εκ δ ή ­ λωση παρέστησαν οι θ ρ η σ κευ τι­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

κές, σ τρατιω τικές και π ολιτικές αρ­ χές τη ς Θεσσαλονίκης, ενώ τις ε ρ ­ γασίες τη ς “ ά ν ο ιξε” η χορωδία τη ς ΣΣΑΣ. Η 1η Αυγούστου 1947 θ εω ρ εί­ ται ως η γ ενέθ λια ημερομηνία τη ς Στρατιω τικής Ιατρικής Σχολής Θ εσ­ σαλονίκης. Την ημέρα εκ είν η οι πρώτοι 32 μ α θητές τη ς Σχολής πα­ ρουσιάστηκαν στις εγκατασ τάσ εις τη ς στο παλαιό κτίριο τη ς Γερμανι­ κής Σχολής. Η επιλογή το υ ς έγινε έπ ειτα από διαγωνισμό μετα ξύ των τελ ειο φ ο ίτω ν του Α ’ έτο υ ς τη ς Ια­ τρ ική ς Σχολής το υ Α ρισ το τελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίοι μ ετά τη ν είσοδό το υ ς στη Σχολή ονομάστηκαν δ ευ τε ρ ο ε τε ίς . Σ τις 17 Ν οεμβρίου 1947 εισήχθησαν στη Σχολή οι 68 πρώτοι πρωτο­ ετ ε ίς μα θ η τές. Στις 25 Μ αρτίου 1948 οι μ α θ η τές της ΣΙΣ παρήλασαν για πρώτη φορά στη σ τρατιω τι­ κή παρέλαση για τη ν εθ νική επ έ­ τειο. Το 1953 εισήλθαν στη ΣΙΣ οι πρώτοι μ α θ η τές του Κ τηνιατρικού τμή μα το ς, ενώ τη ν ίδια χρονιά οι μ α θ η τές τη ς Σχολής εμφ ανίστηκαν για πρώτη φορά με την καινούργια (μπλε) επίσημη στολή εξό δο υ, την οποία φορούν από τό τε. Στις 22 Δ ε­ κεμβρίου 1958 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια των νέω ν εγκα τα ­ στάσεων τη ς ΣΙΣ στο στρατόπ εδο “ Μ ακεδονομάχου Κώ ττα", εν τό ς το υ οποίου σ τεγάζεται και το 424 ΓΣΝ. Το 1962 εισήχθησαν και οι πρώτοι μ α θ η τές του Ο δοντιατρ ι­ κού και του Φ αρμακευτικού τμ ή μ α ­ τος, ενώ έγιναν δ εκ το ί για φοίτηση και οι πρώτοι αλλοδαποί μα θητές. Σημαντική στιγμή για τη Σχολή α π ετέλεσ ε χωρίς αμφιβολία η 6η Ιουνίου 1970. Τότε μετονομά σ τηκε σε Στρατιω τική Σχολή Αξιω ματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ) με Ιατρικό, Οδο­ ντιατρικό, Κτηνιατρικό και Φαρμα­ κευ τικό τμήμα, ενώ παράλληλα σ υγκροτήθηκαν και τα νέα τμ ή μ α ­ τα το υ Δικαστικού, του Σ τρ α το λο­ γικού και του Ο ικονομικού. Η λ ει­ τουργία τη ς ΣΣΑΣ με τη νέα αυτή μορφή άρχισε στις 5 Σεπ τεμβρίου 1970, με ταυ τό χρο νη διάκριση τη ς Δ ιευθύνσ εω ς Σπουδών σε δύο π τέ­ ρυγες, τη ν πτέρυγα Υγειονομικού και τη ν πτέρυγα των Λοιπών Σωμά­ των. Το 1970 επίσης π ρ οβλέφ θη κε και η φοίτηση μαθητώ ν για τη ν κά­ λυψη των αναγκών τη ς Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής. Η διάνοι­ ξη τη ς νέας Εγνατίας χώρισε το στρατόπ εδο "Μ ακεδονομάχου Κώ ττα” σε δύο μέρη και έτσ ι το τμήμα μ ε τις εγκατασ τάσ εις τη ς ΣΣΑΣ μετονομά σ τη κε σε σ τρατό­ πεδο “ Λοχαγού Ιατρού Φωκά” , ο ο­ ποίος είχε πέσει στο πεδίο τη ς τ ι­ μής στη Μικρά Ασία το 1921. Τα τμή μα τα Δικαστικό, Ο ικονομικό και Στρατολογικό λειτούργησ αν μέχρι

το 1989 και τα δύο τελ ευ τα ία επαναλειτούργησ αν από το 1993. Το 1989 εισ ήλθε στη ΣΣΑΣ η πρώτη μαθήτρια, η οποία κα τετά γη στο Ια­ τρικό τμήμα, ανοίγοντας έτσ ι μία νέα περίοδο στην ιστορία τη ς Σχο­ λής. Από τ ό τ ε εισέρχονται στη Σχο­ λή μα θήτρ ιες σε ετήσ ια βάση για να σ τελεχώ σουν μ ετά την αποφοί­ τησή το υ ς το υ ς τρ εις Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων και τη ς Ελληνι­ κής Αστυνομίας. Το 1996 αρχηγός τη ς ΣΣΑΣ ήτα ν για πρώτη φορά γυναίκα, η οποία μετά τη ν ορκω μο­ σία τη ς εν τά χ θ η κε στις τά ξεις του ΠΝ ως σημαιοφόρος ιατρός. Φ έτος επί συνόλου 800 περίπου μαθητώ ν τη ς Σχολής, όλων των ετώ ν και των τμημάτω ν, οι 150 περίπου είναι γυναίκες.

Μ Ε ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ 23 ΕΤΩΝ... Στις 7 Σεπ τεμβρίου 1997, κατά τη διάρκεια επίσημης τελ ετή ς , πραγματοποιήθηκαν σε ειδικά δια­ μορφω μένο χώρο του Αγρίνιου και έπ ειτα από πρωτοβουλία τη ς δη μο­ τική ς αρχής τη ς πόλης τα αποκα­ λυπτήρια τη ς π ροτομής του Αντι­ σμήναρχου (I) Βασίλη Παναγόπουλου, ο οποίος έπ εσ ε υπέρ Πατρίδ ος το ν Ιούλιο το υ 1974. Ο ήρωας Αντισμήναρχος (I) Παναγόπουλος ήτα ν ο κυ β ερ ν ή τη ς του μοιραίου μεταφ ορικού αεροσκά­ φ ους Noratlas τη ς 354 Μοίρας Τα­ κτικών Μ εταφ ορώ ν (354 ΜΤΜ), που σ υμ μετείχε σε δ ια τετα γ μ ένη απο­ στολή (“ Ν ίκη” ) μετα φ έρ ο ντα ς κα­ τα δ ρ ομ είς από τη ν Κρήτη στο α ε­ ροδρόμιο τη ς Λευκωσίας. Το α ερ ο ­ σκάφος α υτό εδ λή θη από φίλια α­ ντιαεροπορικά πυρά και συνετρίβη στην π ερίμ ετρο του αεροδρομίου τη ς κυπριακής πρωτεύουσας, ενώ βρισκόταν σ την τελ ική φάση της προσγείωσης, με απ οτέλεσ μα το θά να το όλων των επιβαινόντων α ε­ ροπόρων και καταδρομέω ν, εκ τό ς από έναν ο οποίος τραυματίσ τηκε πολύ σοβαρά αλλά τελικά σώθηκε. Το π εριοδικό μας εκφ ρ ά ζει τα θερ μ ά του συγχαρητήρια για τη ν α­ ξιέπαινη αυτή πρωτοβουλία του Δήμου Αγρίνιου και ελπίζουμε να απ οτελέσ ει την αφορμή για τη ν απο­ νομή των προβλεπόμενω ν τιμ η τι­ κών διακρίσεων και ηθικώ ν αμοι­ βών σε όσους τις δικαιούνται. Κα­ νένα ς δεν πρέπει να παραβλέπει το γεγονός ότι στην Κύπρο, το μοι­ ραίο καλοκαίρι το υ 1974, δεν έδ ρα ­ σαν μόνο μερικοί επ ίορκοι πραξι­ κοπ ηματίες αξιω ματικοί, αλλά και συνάδελφοί το υ ς οι οποίοι πολέμη­ σαν του ς Τούρκους εισβολείς, δια-

κρίθηκαν στον αγώνα το υ ς και λίγο έλ ειψ ε να νικήσουν, παρά το πλή­ θ ο ς τω ν α ντιξοο τήτω ν που α ν τιμ ε­ τώπισαν. Οι δ εύ τερ ο ι απ οτέλεσ αν τη ν πλειοψ ηφία και πολλοί από αυ τούς έμειναν για πάντα στη μαρ­ τυρική μεγαλόνησο, έχοντας προ­ σφ έρει τη ν ίδια το υ ς τη ζωή.

ΘΛΙΒΕΡΕΣ Δ ΙΑ Π ΙΣΤΩ ΣΕΙΣ Απειρη θλίψ η π ροξένησ ε σε ό­ σους Ελληνες το πληροφορήθηκαν ένα επίκαιρο ρεπορτάζ τη ς ε ­ φ ημερίδας “ Α υριανή” τη ς 29ης Ο κτωβρίου 1997, με τη ν ευκαιρία τη ς εθ νική ς επ ετείου τη ς 28ης Ο κτωβρίου 1940. Σύμφωνα μ ε το δημοσίευμα τη ς εφ ημερίδας, η σ υντριπτική πλειοψηφία των νέων ηλικίας 10-20 ετώ ν, δηλαδή των μα­ θητώ ν τω ν τελευ τα ίω ν τά ξεω ν του Δ ημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου, καθώς και των αποφοίτων το υ τελ ευ τα ίο υ (οι οποίοι ρωτήθηκαν από του ς δημοσιογράφους που πραγματοποίησαν το ρεπορ­ τάζ), δ εν γνώριζαν τι ακριβώς γιο ρ ­ τάζαμε τη ν ημέρα αυτή (28 Ο κτω­ βρίου 1940), ο ύ τε και το τι έγινε τό ­ τε. Δ εν είμασ τε σε θέσ η να γνω ρί­ ζου με πόσο επιστημονικά έγ ιν ε το σ υγκεκριμένο ρεπορτάζ. Α νεξάρτη­ τα όμως από αυτό, οι απαντήσεις τη ς συντριπτικής πλειοψ ηφίας των νέω ν που καταγράφηκαν είναι απογ ο η τε υ τικ έ ς και μας δημιουργούν τη ν απορία αν γίνετα ι ακόμα το μά­ θημα τη ς Ιστορίας στα ελληνικά σχολεία τη ς μέσης εκπαίδευσης, καθώς και αν τα παιδιά αυτά έχουν παρακολουθήσει π οτέ το υ ς τέτο ιο μάθημα. Σε κάθε περίπτωση το α­ π οτέλεσ μα είναι θ λιβ ερ ό και πρέ­ πει να προβληματίσει σοβαρά του ς αρμόδιους το υ Υπουργείου Εθνι­ κής Παιδείας και Θρησκευμάτω ν για το μέλλον. Δ εν μας ενδ ια φ έρ ει αν κάποιος επιχειρήσει να δικαιο­ λογήσ ει τα αδικαιολόγητα, υποστη­ ρίζοντας ότι ρω τήθηκαν μόνο μερι­ κοί νέοι, οι οποίοι δ εν αντιπροσω­ πεύουν το σύνολο τη ς ελληνικής νεολαίας. Για μας τέτο ια σημαντικά γεγονότα, στα οποία α ρ κ ετές δ εκά ­ δες χιλιάδες συμπατριωτών μας έ ­ δωσαν τη ζωή το υ ς ή έχασαν τη ν α­ κερα ιό τητά τους, δεν επ ιτρέπ εται ο ύ τε να λησμονούνται, ο ύ τε να κιν­ δυνεύουν να χαρακτηρισ θούν ως “γραφικά" μ ετά τη ν πάροδο μόλις 50 χρόνων (ή δύο περίπου γενεώ ν). Είναι γνωστό το αξίωμα ό τι “ λαός που δεν γνω ρίζει τη ν Ιστορία του κινδυ νεύει να εξα φ α νισ θ εί” . Οπως γνωστό είναι και το ό τι είμασ τε πραγματικά “ Εθνος α νά δελφ ο”

Ε Ι Δ Η

(μία αλήθεια που π α ρεξη γή θηκε και διακω μω δήθηκε τη ν εποχή που ελέχθη), με ό,τι αυτό μπορεί να ση­ μαίνει για το μέλλον όλων μας.

ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΥΣ Στις 14 Ν οεμβρίου 1997, με τη ν ευκαιρία τη ς συμπλήρωσης 14 ετώ ν από τη ν ανακήρυξη του τουρκοκυπ ριακού ψ ευδοκράτους στο κατεχόμενο βόρειο τμή μα τη ς Κύπρου (15 Ν οεμβρίου 1983), η Ενωση Κυπρίων Ελλάδος, ο σ ύλλο­ γος Ελλήνων Κυπρίων Επιστημό­ νων, ο σύλλογος Καρπασιτών Ελλά­ δος “ Ο Απόστολος Ανδρέας” και ο Π ανελλήνιος Σύνδεσ μος Εφέδρων Ενόπλων Δυνάμεων συνδιοργάνωσαν εκδήλωση καταδίκης του ψ ευδοκράτους. Κατά τη ν ίδια εκ ­ δήλωση απ ονεμήθηκαν τιμ η τικές διακρίσεις στους εφ έδ ρ ο υ ς οι ο­ ποίοι το π ροηγούμενο καλοκαίρι πραγματοποίησαν με φουσκωτά σκάφη το ν πλου μετα ξύ Ελλάδας και Κύπρου (αποστολή “ Κίμωνας ‘97"), στην πρώτη επ έτειο του θα ­ νάτου των νεομαρτύρω ν Ισαάκ Ισα­ άκ και Σολομώ ντα Σολωμού. Ο κα­ θη γ η τή ς το υ Π αντείου Πανεπιστη­ μίου Γιάγκος Ανδρεάδης α νέπ τυ ξε το θ έμ α “Αμυνα και Δ ημ οκρα τία ” , ενώ ο γνω στός δημοσιογράφος Π έ­ τρο ς Κασιμάτης παρουσίασε στοι­ χεία τη ς μεγάλης έρευνας που πραγματοποίησε για του ς επιζών τε ς αγνοούμενους τη ς Κυπριακής τραγωδίας. Παρουσιάστηκε επίσης το έργο “ Καλωσόρισμα στην Κερύνεια ", από το ν καρδιολόγο Νίκο Ιωάννου, και αποσπάσματα -σε πρώτη εκ τέλεσ η - από το μουσικό έργο του Γιάννη Δ ημητρά “ Αγία Κύ­ προς” . Η εκδήλωση πραγματοποιήθ η κ ε στην “ Κυπριακή Εστία", με ε ­ πίσημο χορηγό την Τράπεζα Κύ­ πρου και σ υντονιστή το ν Γιάννη Παπαϊωάννου.

ΤΡΕΙΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ Ο Ο κτώβριος του 1997 σημα­ δ εύ τη κ ε από την απώλεια τριών ανθρώπων που συμμετείχαν, ο κα­ θένα ς με το δικό το υ τρόπο, στην εκα τόμ βη το υ Β’ ΠΠ. Ο πρώτος ήτα ν ο 82χρονος Ιά­ πωνας Shoichi Yokoi, ένας πιστός στον α υτοκρά τορα Χιροχίτο λοχίας του πεζικού, ο οποίος π α ρέμεινε α­ πομονω μένος από το ν υπόλοιπο κόσμο στη ζούγκλα το υ Γκουάμ για

27 ολόκληρα χρόνια μ ετά από τη λήξη του πολέμου. Κατά τα χρόνια αυτά ο Yokoi χρησιμοποιούσε για φ αγητό και ένδυση ό,τι του παρεί­ χε η μητέρα-φύση, ενώ ως “ η μ ερ ο ­ λόγιο” χρησιμοποιούσε το υ ς κύ­ κλους το υ φ εγγαριού. Ο ταν τελικά το ν ανακάλυψαν (συμπτωματικά) και του ανήγγειλαν ό τι ο Β' ΠΠ είχε τελειώ σ ει πριν από 27 χρόνια, επ έ­ στρεψ ε στην Ιαπωνία με τιμ ές εθ ν ι­ κού ήρωα, αν και ένιω θ ε εξα ιρ ετικά ντροπιασμένος που είχε επιζήσει το υ πολέμου ενώ οι σ ύντροφ οί του είχαν πεθάνει. Τα αισθήματά του αυτά εξέφ ρ α ζε ότα ν β γήκε από το αεροπλάνο κρατώ ντας το τυ φ έκιό του και μία αυτοσχέδια πινακίδα που έγραφε: “ Ν τρέπομαι που επι­ στρέφω στην πατρίδα ζω ντανός” . Ο δ εύ τερ ο ς ήτα ν ο επίσης Ιά­ πωνας Nobuo Fujita, 85 ετώ ν, ένας φημισμένος και το λμ η ρ ό ς αεροπό­ ρος το υ Β ’ ΠΠ, ο οποίος αποτόλμησε τη γνωστή -μοναδική στο είδος τη ς- αεροπορική επιδρομή ενα­ ν τίον των δυτικώ ν ακτώ ν των ηπει­ ρωτικών ΗΠΑ στις αρχές του π ολέ­ μου. Ο Fujita, αξιω ματικός της Α ε­ ροπορίας το υ Α υτοκρατορικού Ν αυτικού, έφ θασ ε έξω από τις α­ κ τές τη ς Π ολιτεία ς το υ Ο ρεγκον επιβαίνοντας ενός υποβρύχιου, με το οποίο μετα φ ερ ό τα ν ένα υδρο­ πλάνο. Με το αεροσ κάφ ος αυτό πέτα ξε πάνω από τα πυκνά δάση του Ο ρεγκον και έρ ιξε μερ ικές εμπρη­ σ τικές βόμβες, χωρίς όμως τη ν α­ ν α μενόμενη επιτυχία - ά λλες δ εν εξερράγησ αν και άλλες, αν και εξερ ράγησαν, δ εν προκάλεσαν πυρκα­ γ ιές μεγά λης έκτασ ης γιατί έγιναν έγκαιρα α ντιλη π τές και κατασβέστηκαν ή δεν “ φούντω σαν” λόγω τη ς μεγά λης υγρασίας στα δάση τη ς δυ τική ς ακτή ς το χειμώνα του 1941. Η επιδρομή αυτή, που έγινε στα πλαίσια των ιαπωνικών ψυχο­ λογικών επιχειρήσεων παρά για ουσιαστικούς λόγους, δ εν απέδω­ σε τα αναμενόμενα. Π αρέμεινε ό­ μως μέχρι τις μ έρ ες μας ως ένα σύμβολο ανδρείας και θάρρους το υ Ιάπωνα μαχητή. Το 1962 ο Fujita επ έσ τρεψ ε στις ΗΠΑ και πιο σ υγκε­ κριμένα σ την πόλη Brookings του Ο ρεγκον, τη ν πλησιέστερη στο ση­ μείο που έρ ιξε τις β ό μ β ες του, με μία διαφ ορετική αποστολή. Μ ε τ έ ­ φ ερ ε το παλαιό οικογενειακό ξίφ ος των Σαμουράι, που έφ ερ ε στο υδροπλάνο του κατά τη ν τολμηρή επιδρομή το υ στις ηπ ειρω τικές ΗΠΑ, και το π ροσ έφ ερε στους κα­ τοίκου ς τη ς ειρηνικής κωμόπολης, απολογούμενος -με το ν τρόπο αυτό- για τη ν ενα ντίον “ το υ ς ” ε ­ νέργεια κατά τη διάρκεια το υ π ολέ­ μου. Ο τρ ίτο ς άνθρωπος που απεβίωσε ήτα ν ο 80χρονος Ρώσος πο-

Σ Ε Ι Σ

Μ ε τ ά την “ισ το ρ ικ ή " ■ επ ετεια κ ή το υ ς π τήση τη ς 14ης Ο κτω βρ ίου 1997, ο “ C huck” Yeager (α ρ ισ τερ ά ) και ο B ob H oover (δ εξιά ) α λληλο σ υγχαίρ ο ν τα ι σ την π ίστα της α ερο π ορ ικής βάσης Edwards.

λ εμ ικό ς φωτογράφος Yevgeny Khaldei, ο οποίος έγ ιν ε διάσημος σε ολόκληρο τον κόσμο για μία σειρά από εντυπωσιακές φ ω τογραφίες από τη δράση το υ Κόκκινου Στρα­ το ύ κατά το μεγάλο “ Πατριωτικό Π όλεμο" ενα ντίον των Γερμανών, κατά τη διάρκεια του Β' ΠΠ -ιδιαί­ τερ α γΓ αυτήν που απεικόνιζε την ύψωση τη ς σ οβιετικής σημαίας στο κατεσ τραμμένο κτίριο το υ Ράϊχσταγκ και συμβόλιζε το τέλ ο ς τη ς μά­ χης του Βερολίνου και τη ς ναζιστικής Γερμανίας το Μάϊο του 1945. Ο Khaldei άρχισε τη σταδιοδρομία το υ το 1935, ως δημοσιογράφος το υ επίσημου π ρακτορείου ειδήσ ε­ ων τη ς Σ ο βιετικής Ενωσης (TASS), αλλά το 1940 απολύθηκε, στα πλαί­ σια τη ς αντισ ημιτικής εκσ τρ α τεία ς που είχε εξαπολύσει ο Σ οβιετικός δικτά τορ α ς Ιωσήφ Στάλιν. Μ ετά τη ν απόλυσή το υ και μέχρι τη σ υνταξιοδότησ ή του εργαζόταν για λογαριασμό διαφόρων σοβιετικώ ν περιοδικώ ν και εφημερίδων.

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΤΗΣΗ Στις 14 Ο κτωβρίου 1997, με τη ν ευκαιρία τη ς συμπλήρωσης 50 ετώ ν από τη ν πρώτη υπ ερηχητική πτήση από το ν -τό τε ΣμηναγόCharles “ Chuck” Yeager (USAF) και το π ειραματικό αεροσ κάφ ος XS-1 (βλέπε “ ΣΙ” , τ. 6, Ιανουάριος 1997), π ραγματοπ οιήθηκε μία ιστορική πτήση που συνέδεσ ε το παρελθόν μ ε το παρόν. Την ημ έρ α εκείνη στην αεροπορική βάση Edwards τη ς Καλιφόρνια ο Ταξίαρχος ε.α. Yeager (USAF), π ετώ ντα ς με ένα σύγχρονο διθέσιο -εκπ αιδευτικόαεροσκάφος F-15D Eagle, έσπασε για μία ακόμα φορά το “ φράγμα το υ ήχου” . Στην πτήση το υ τον σ υνόδευε ο β ετερ ά νος δοκιμαστής πιλότος Bob Hoover, ο οποίος πετούσ ε με ένα F-16D Fighting Falcon.

Ας σ ημειω θεί ότι κατά τη ν ιστορική προ π εντη κο ν τα ετία ς πτήση το ν Σμηναγό Yeager συνόδευαν ο τό τε Υποσμηναγός Hoover, και ο Dick Frost από π λευράς τη ς εταιρίας Bell, π ετώ ντα ς με μαχητικά FP-80. Ο Yeager κατά τη διάρκεια τη ς πο­ λ υ ετο ύ ς σταδιοδρομίας το υ στην Αμερικανική Αεροπορία, αλλά και μ ετά τη ν αποστράτευσή το υ μέχρι πρόσφατα, συνολικά για 55 χρόνια, π έτα ξε με δ εκά δ ες τύπ ους μαχητι­ κών και πειραματικώ ν αεροσκα­ φών. Μ ετά τη ν πτήση του με το F15D αποφάσισε οριστικά να “ κρ ε­ μάσει το α λεξίπ τω τό το υ ” - κατά τη ν προσφιλή αεροπορική έκφ ρ α ­ ση· και να απολαύσει ήσυχα τη σύ­ ντα ξή του.

200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΛΕΞΙΠΤΩ ΤΙΣΜ Ο Υ Στις 22 Ο κτωβρίου 1797, στο πάρκο Monceau του Παρισιού και ε ­ νώπιον ενός πολυάριθμου και πε­ ρίεργου πλήθους, ο Andre-Jacques Gamerin, αφού έφ θασ ε σε ύψος 700 m μ ε τη βοήθεια ενός αεροσ τάτου, π ήδηξε στο κενό και προσγειώ θηκε με επιτυχία, πραγ­ ματοποιώντας έτσ ι το πρώτο επι­ τυ χ ές άλμα αλεξιπ τώ του στην ιστο­ ρία. Στα πλαίσια των εορτασ τικώ ν εκδηλώσεω ν για τη συμπλήρωση 200 ετώ ν από το σημαντικό αυτό γεγονός, η Εθνική Α ερολέσ χη τη ς Γαλλίας και η Ενωση Στρατιω τικού Α λεξιπ τω τισ μού τη ς χώρας αυτής πραγματοποίησαν το ν Οκτώβριο του 1997 μία εξα ιρ ετικά ενδ ια φ έ­ ρουσα έκθεσ η αλεξιπτωτισμού, σ την οποία παρουσιάστηκε η ιστο­ ρική εξέ λ ιξη το υ αλεξιπ τώ του κατά τη διάρκεια των περασμένων 200 ε ­ τών, τόσ ο ως μέσου άθλησης, όσο και ως σ τρατιω τικού μέσου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Γ. Μ ΑΡΚΑΝΤΩ ΝΑΤΟ Σ Φ ιλ ό λ ο γ ο ς -Ισ τ ο ρ ικ ό ς

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΟΠΛΙΤΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Α ν α χ ώ ρ η σ η Α θ η ν α ίο υ ο π λ ίτ η . Φ έ ρ ε ι α τ τ ικ ό κ ρ ά ν ο ς , α σ π ίδ α , δ ό ρ υ κ α ι ξ ίφ ο ς Α π ό ε ρ υ θ ρ ό μ ο ρ φ ο κ ρ α τ ή ρ α τ ο υ 5 ο υ π .Χ. α ιώ ν α (Μ ό ν α χ ο , Α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ό Μ ο υ σ ε ίο ).

01 ΜΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΔΙΕΞΑΓΟΝΤΑΝ ΓΙΑ ΑΙΩΝΕΣ ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΟ ΣΙΔΗΡΟΦΡΑΚΤΟΥΣ ΠΕΖΟΥΣ ΠΟΥ ΜΑΧΟΝΤΑΝ ΣΕ ΠΕΔΙΑΔΕΣ, 0 ΕΝΑΣ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ, ΣΕ ΠΥΚΝΟΥΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥΣ, ΤΙΣ ΦΑΛΑΓΓΕΣ. ΠΩΣ ΠΡΟΕΚΥΨΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΙΔΙΟΤΥΠΟ ΕΙΔΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΕ ΜΙΑ ΟΡΕΙΝΗ ΧΩΡΑ ΟΠΩΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ 01 ΟΠΛΙΤΕΣ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΙΣΤΑΖΑΝ ΝΑ ΠΟΛΕΜΟΥΝ ΦΟΡΩΝΤΑΣ ΒΑΡΙΕΣ ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΥΤΟ ΗΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ; ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Σ ά μ ιο ς ο π λ ίτη ς τω ν α ρ χ ώ ν τ ο υ 5 ο υ α ιώ ν α π .Χ. ( “ Ο ι Α ρ χ α ίο ι Ε λ λ η ν ε ς ”, ε κ δ . E u ro b o o k s -Ξ λ ε ύ θ ε ρ η Σ κ έ ψ ις ).

ι πρώ τες γραπ τές αναφορές σε μάχες ανάμεσα σε Ελληνες π ολεμισ τές απαντώνται στην Ιλιάδα, όπου διαβάζουμε για τις σ υγκλονισ τικές μονομαχίες ανάμεσα σε ήρω ες έξω από τα τείχ η τη ς Τροίας. Οι π εριγραφές α υ τές αφ ορούν κυρίως μ εμ ο ­ νω μένους π ολεμισ τές που καταφ θάνουν στο π εδίο τη ς μάχης με άρμα και κατεβαίνουν από α υτό για να αντιμετω πίσουν έ ­ νας προς έναν κάποιον επίσης μεμονω μένο αντίπαλο. Οι ήρω­ ες π ροσ τατεύονται από βαριές ορειχάλκινες πανοπλίες και κρατούν μ εγά λες ασπίδες. Δ εν μάχονται εκ του συστάδην, αλλά εξαπ ολύουν δόρατα και π έτρ ες ο ένας ενα ντίο ν το υ άλ­ λου και αν αποτύχουν, τ ό τ ε μόνο χρησιμοποιούν αγχέμαχα ό­ πλα. Αυτή η μορφή μάχης ανάμεσα σε δύο μονομάχους είναι

λεμ ο ι βάδιζαν στη μάχη σε τα κ τικο ύ ς μαζικούς σχηματι­ σμούς. Ε μπ λέκονταν με το ν αντίπαλο κατά ομά δ ες που είχαν ως επ ικεφαλής το υ ς διάφ ορους επιφανείς ήρω ες, τω ν οποίων τη δράση μας π εριγράφει με δ ρα μ α τικές λ επ το μ έρ ειες ο Ομη­ ρος. Οι π ολεμ ισ τές από τη ν ίδια πόλη ή φυλή πολεμούσαν ο έ ­ νας κοντά στον άλλο και η πεζομαχία δ ιεξα γό τα ν κυρίως με τη χρήση το υ δόρατος. Υπήρχαν βέβαια και οι το ξό τε ς που έ ­ σπερναν το ν τρ όμ ο με τα θανατηφ όρα βέλη τους, όμως σ’ έ ­ ναν κόσμο ηρώων οι αρισ τοκρά τες π ολεμισ τές θεω ρούσαν ότι μπορούσαν να κερδίσουν τη δ όξα και τη ν καταξίωση μόνο π ολεμώ ντας από κοντά, με το δόρυ και τη σωματική ρώμη. Ετσι δ εν π ρο ξενεί εντύπωση ό τι σε κάποιο σημείο τη ς Ιλιάδας

7

Μ ο ν α δ ικ ή α ν α π α ρ ά σ τα σ η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς ο π λ ιτώ ν σ ε σ χ η μ α τισ μ ό φ ά λ α γ γ α ς , π άνω σε κ ο ρ ιν θ ια κ ή υ δ ρ ία τω ν μ έσ ω ν τ ο υ 7ου π.Χ. α ιώ ν α (Ρ ώ μ η , α ν ά κ τ ο ρ ο Κ ίζι).

σίγουρα προϊόν τη ς επιθυμίας του ποιητή να π ροβάλει το υς σ υγκεκριμένους ήρω ες, αφού η Ιλιάδα ως ποιητικό κείμενο ενδ ια φ έρ ετα ι να εξά ρ ει τη ν τό λμ η και τη ν π ολεμική ικανότη­ τα τω ν πρωταγωνιστών. Εξάλλου ο Ομηρος, πριν φθάσ ει στην περιγραφή μιας μο­ νομαχίας, ανα φ έρετα ι συχνά σε σ φοδρές συγκρούσεις που διεξά γο ντα ν μαζικά ανάμεσα στους ανώ νυμους π ολεμισ τές και στις βαριές απώ λειες που π ρο ξενο ύντο και στις δύο αντιμαχόμενες π αρατάξεις. Είναι δύσκολο να κα τα λήξει κάποιος με ακρίβεια στη μορφή τη ς ομηρικής μάχης, α φ ’ ενός για τί η διάκριση στοιχείω ν ισ τορικότητας μέσα σ' ένα π οιητικό κ είμ ε­ νο δεν είναι εύκολη και α φ 'ετέρ ο υ γιατί οι ομηρικές περιγρα­ φ ές π ερικλείουν αναμφίβολα διάφορα χαρακτηριστικά μάχης π ροερχόμενα τόσο από τα χρόνια το υ Τρωικού πολέμου (περί­ που 1180 π.Χ.), όσο και από τη ν εποχή το υ σιδήρου και βέβαια τα χρόνια το υ ίδιου το υ Ομήρου (μέσα 8ου αιώνα π.Χ.). Πά­ ντως, παρά τη ν έλλειψ η λεπ το μερ ο ύς περιγραφής το υ τρ ό ­ που π αράταξης των σ τρατευμάτω ν, είναι σαφές ό τι οι εμπό-

(Λ, 384-390) το τό ξο χαρακτηρίζετα ι ως όπλο τω ν αδυνάτω ν και των δειλών.

Η ΓΕΩΜ ΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (1100-800 π.Χ.) Η πληροφόρησή μας σχετικά με το ν τρόπο διεξαγω γής το υ πολέμου κατά τη ν πρώιμη αυτή περίοδο είναι ελλιπής, εξαιτίας τη ς απουσίας γραπτών πηγών, αλλά και τη ς ανεπάρ­ κειας διαφω τιστικών αρχαιολογικών ευρημάτων. Τα πιο συνή­ θη δ είγματα οπλισμού που έχουν έ ρ θ ει στο φως από τη ν αρ­ χαιολογική σκαπάνη είναι αιχμές που ανήκαν σε βαριά δόρα­ τα. Υπάρχουν επίσης α ρ κ ετές απ εικονίσεις που αναδεικνύουν τη σημασία του ξίφ ους, ενώ πινακίδες που βρ έθ ηκα ν σ την Πύλο και τη ν Κνωσό - σε Γραμμική Β - μνη μο νεύ ου ν τη ν ύπαρξη μεγάλου αριθμού αρμάτων. Η παρουσία τω ν αρμάτω ν είναι κά­ πως π ροβληματική, για τί το έδα φ ος στην Ελλάδα δ εν προσ φερόταν για αρματομαχίες και τη ν εφαρμογή τακτικώ ν μά­ χης με άρματα, όπως αυτά χρησιμοποιήθηκαν από μεσανατο-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

β ■

\ικ ο ύ ς λαούς. π.χ. το υ ς Αιγυπ τίους και το υ ς Χ ιττίτες. Π ιθανότατα τα άρματα αυτά δ ια τη ­ ρούντο στα παλάτια τω ν ηγεμόνω ν και χ ρ η ­ σιμοποιούντο μόνο για μ ετα φ ο ρ ές ή οδη­ γούσαν στη μάχη δ ιο ικη τές τμημάτω ν και ε ­ π ίλεκτο υς π ολεμιστές, κατά το ομηρικό πρότυπο. Το πιο ενδ ια φ έρ ο ν στοιχείο είναι ότι σύμφωνα με τα έθιμα τα φ ή ς τη ς περιόδου αυτής, οι π ολεμισ τές θ ά βο ντα ν μαζί με το ν οπλισμό το υ ς και σε τέ το ιο υ ς τά φ ου ς έχουν β ρ εθ εί κυρίως αιχμές και βέλη. Μ ετα ξύ 900 και 700 π.Χ. ένας μέσος π ολεμιστής θ α β ό ­ τα ν μαζί με δύο ή τρία ακόντια. Παραστάσεις πάνω σε αγγεία τη ς ύσ τερης γεω μ ετρ ική ς ε ­ ποχής, απεικονίζουν μάχες στις οποίες οι ε ­ μπ λεκόμενοι εξαπ ολύουν ο ένας εναντίον του άλλου ακόντια. Το γεγονός α υτό δ είχνει ότι οι αντίπαλοι προσπαθούσαν ακόμα, ό­ πως και στις ο μη ρικές π εριγραφές, να πλήξο υν ο ένας το ν άλλο από κάποια απόσταση και δ εν βασίζονταν στα όπλα για μάχη σώμα με σώμα. Η διεξαγω γή τη ς μάχης επ ικεντρω ­ νόταν και τό τ ε στην εμπλοκή πεζικών τμ η ­ μάτων, τα οποία ή τα ν σε κάποιο βαθμό ορ­ γανωμένα σε τα κτικο ύ ς σχηματισμούς. Δ εν είχαν όμως ακόμα φ τάσει να παραταχθούν σε μορφή οπλιτικής φάλαγγας και στήριζαν τη ν α π οτελεσ μα τικότητά το υ ς κυρίως στη δράση κάποιων καλά οπλισμένων και εμπ ει­ ροπόλεμω ν ευγενώ ν πολεμιστών. Τα συμπεράσματα αυτά σχετίζονται, α­ ναμφίβολα, με τις κοινω νικές και π ολιτικές σ υνθήκες που επικρατούσαν στον ελλαδικό χώρο κατά τη ν περίοδο εκείνη. Τα αρχαιολο­ γικά ευρήματα δείχνουν ό τι μ ετά τη ν παρακ­ μή του μυκηναϊκού πολιτισμού οι κάτοικοι τη ς Ελλάδας ζούσαν σε μικρούς διεσπαρμέ­ νους γεω ργικούς οικισμούς, με μικρή επαφή μ ετα ξύ το υ ς και σ χεδόν απ οκομμένους από το ν έξω κόσμο. Η οικονομία βασιζόταν στη μικρή, αυτόνομη, γεω ργική και κτηνοτροφ ική παραγωγή και βέβαια, υπό α υ τές τις σ υνθήκες, το δυναμικό τη ς κοινωνίας που μπορούσε να ασχοληθεί με θ έμ α τα πολέμου και στρατιω τικής οργάνωσης ήταν περιορι­ σμένο. Ετσι η στρατιω τική δύναμη αυτών τω ν κοινωνιών απαρτιζόταν από μια μάζα φτωχά οπλισμένων ανδρών, κυρίως γεωρ-

γών, που δ εν δ ιέθ ετα ν εκπαίδευση και ε ­ παρκή π ροσ τα τευτικό εξοπλισμό και βέβαια ενα π έθ ετα ν τις ελπ ίδες το υ ς στους καλά ο ­ πλισμένους ευ γ εν είς που σ τέκοντα ν στην πρώτη γραμμή και έκαναν επ ίδειξη τη ς πο­ λεμ ικής ικανότητα ς και τη ς ανδρείας τους. Α υτοί οι ευ γ εν είς ή τα ν σ την ουσία επαγγελμ α τίες π ολεμισ τές, μια και ο π όλεμος ήταν σχεδόν η μοναδική το υ ς ασχολία. Σκοπός το υ ς ή τα ν να π ροσ τατεύουν τις μάζες στη μάχη και βέβαια να δια τηρούν το κύρος και το ν π λούτο το υ ς μέσα από τις π ολεμικές το υ ς διακρίσεις. Η έλλειψ η επαρκούς προ­ σ τα τευτικού εξοπλισμού για το υ ς άνδρες, αλλά και η ανάγκη να δια τηρ είτα ι μια στοι­ χειώ δης τά ξη και συνοχή στο σ τράτευμα, ε ­ π έβαλλαν τη διεξαγω γή των συγκρούσεων σε ανοικτό χώρο, όπου θα μπορούσε να υπάρχει κάποιος έλεγχ ο ς τω ν ανδρών και κάποια πειθαρχία. Ετσι είναι εύλογη και η χρήση τηλέμαχω ν όπλων, που μπορούσαν να δώσουν ικανοποιητικά απ οτελέσ ματα υπό α υ τές τις σ υνθήκες. Η εποχή εκείν η βέβαια δ εν ήτα ν σ τατι­ κή, καθώς σημειώ νονταν π ροοδευτικά πολ­ λ ές κοινω νικοπολιτικές αλλαγές, αλλά και τεχ νο λ ο γ ικές εξελ ίξε ις . Σ ημα ντικότα τη ή ­ ταν η υιοθέτησ η τη ς χρήσης του σιδήρου ως κυρίου υλικού για τη ν κατασκευή όπλων και εργαλείων. Η ε ξέλ ιξη αυτή πρέπει να σ χετί­ ζετα ι με κάποια αδυναμία που π αρατηρήθηκε στην π ρομήθεια κασσίτερου και χαλκού για τη ν κατασκευή ορείχαλκου (μπρούτζου). Οπως και να έχει το πράγμα, μόνο μ ετά το 1000 π.Χ. σημειώ νεται καθολική υιοθέτησ η τη ς χρήσης το υ σιδήρου, ο οποίος βέβαια π λεονεκτούσ ε ιδιαίτερα απέναντι στον ο ρ εί­ χαλκο, καθώς ή τα ν σ κληρ ότερ ος και μπο­ ρούσε να λ εια ν θ εί καλύτερα.

Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΩΝ Ο ΠΛΙΤΩ Ν Οι π ροαναφ ερθείσ ες αλλαγές που δρομολογήθηκαν στο τέλ ο ς τη ς γεω μ ετρ ική ς ε ­ ποχής, εξελ ίχ θ η κα ν ραγδαία κατά τα μέσα το υ 8ου π.Χ. αιώνα. Οι αρχαιολογικές έ ­ ρ ευ νες έχουν δ ε ίξε ι ό τι αυτή τη ν εποχή π ραγματοπ οιήθηκε στην Ελλάδα μια σειρά

Το “ ό π λ ο ν ”, η μ ε γ ά λ η σ τ ρ ο γ γ υ λ ή α σ π ίδ α τω ν οπ λιτώ ν. Σ τ η φ ω τ ο γ ρ α φ ία α κ ο ν ίζ ε τ α ι μ ια σ π α ρ τια τ ικ ή α σ π ίδ α , λ ά φ υ ρ ο τω ν Α θ η ν α ίω ν μ ε τ ά τ η ν ίκ η τ ο υ ς σ τη ν Π ύ λ ο . Σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό υ π ά ρ χ ε ι η ε π ιγ ρ α φ ή " Α θ η ν α ίο ι α π ό Λ α κ ε δ α ιμ ο ν ίω ν ε κ Π ύ λ ο ” (Α θ ή ν α , Μ ο υ σ ε ίο Α γ ο ρ ά ς ).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Λ ε π τ ο μ έ ρ ε ια α π ό κ ρ α τ ή ρ α τ ο υ 5 ο υ α ιώ να π .Χ. Ο ο π λ ίτ η ς φ έ ρ ε ι λ ε υ κ ή α σ π ίδ α μ ε π α ρ ά σ τα σ η ε ν ό ς υ δ ρ ό β ιο υ φ ιδ ιο ύ , κ ά τ ι π ου δ ε ίχ ν ε ι ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια Α ρ γ ε ίο . Το έ μ β λ η μ α ή η π α ρ ά σ τα σ η π άνω σ τ ο “ό π λ ο ν " μ α ρ τ υ ρ ο ύ σ ε τη ν π ρ ο έ λ ε υ σ η τ ο υ π ο λ ε μ ισ τ ή ( “ Ο ι Α ρ χ α ίο ι Ε λ λ η ν ε ς ”, ε κ δ . E u ro b o o k s Ε λ ε ύ θ ε ρ η Σ κ έ ψ ις ).

από σπουδαίες π ολιτικές και κοινω νικές μ ε­ τα β ολές. Η μεγάλη ανάπτυξη τη ς κα λλιέρ ­ γειας δημητριακώ ν, που συνδυάσ τηκε με μια πληθυσμιακή έκρηξη, και η αναβίωση του εμπορίου, που οδήγησ ε σ την εισαγωγή νέω ν πολιτισμικών στοιχείω ν (αλλά και τ ε ­ χνικών), ή τα ν οι σ ημ α ντικότερ ες αλλαγές στο οικονομικό επίπεδο. Ιδιαίτερα ο αποικισμός, τόσο τη ς δυτικής, όσο και τη ς α νατο­ λικής λεκ ά νη ς τη ς Μ εσογείου, έ φ ε ρ ε το υς Ε λληνες σε επαφή με νέο υ ς π ληθυσμούς και πολιτισμούς και δημιούργησ ε νέα σύνο­ ρα του ελληνικού κόσμου, τα οποία έπρεπε να δ ια τηρ ηθ ού ν με ν έες μ εθ ό δ ο υ ς και νοο­ τροπία. Ο δυναμισμός τη ς εποχής φαίνεται και στα καινούργια κοινω νικοπολιτικά δ εδ ο ­ μένα που επικράτησαν. Η μοναρχία καταργήθ η κ ε οριστικά και τα ηνία τη ς εξουσ ία ς πέρασαν στα χέρια τη ς αριστοκρατίας, που β έ ­ βαια δ ιέ θ ε τε πάντα μεγάλη δύναμη. Κο­ ρυφαία εξέλ ιξη υπήρξε το γεγονός ό τι η κοι­ νωνία οργανώ θηκε με βάση ένα νέο είδος κοινότητας: τη ν π όλη-κράτος. Επρόκειτο για μια κοινότητα στην οποία σ υγκεντρώ θ η ­ καν ετερ ό κ λ η τα πληθυσμιακά στοιχεία και ή τα ν χτισ μ ένη συνήθω ς κοντά σε κάποιο ο ­ χυρό σημείο. Αυτή ε ξελ ίχ θ η κ ε σε θρη-

το υ ς αστραγάλους, τα χέρια και το υ ς μη­ ρούς. Αυτά όμως τα εξα ρ τή μ α τα δυσχέραιναν πολύ τη ν κίνηση το υ οπλίτη και σταδια­ κά εγκαταλείφθηκαν. Το σ ημα ντικότερ ο στοιχείο το υ οπλι­ σμού ήτα ν η ασπίδα, που επίσης ε ξελ ίχ θ η κ ε γύρω στο 700 π.Χ. Είχε σχήμα κυκλικό και διά μ ετρο 1-1,5 m. Καλυπτόταν από στρώμα­ τα δ έρ μα το ς και χαλκού, αν και αργότερα έ ­ τε ιν ε να είναι ολόκληρη χάλκινη. Το πιο ε ν ­ διαφ έρον σημείο είναι ο τρόπ ος με το ν ο­ ποίο τη ν κρατούσαν οι οπλίτες. Καθώς η α­ σπίδα ή τα ν κυρτή, το αρισ τερό χέρι π ερνού­ σε μέσα από έναν ιμάντα, το ν πόρπακα, που στήριζε το βραχίονα στο ύψος του αγκώνα, ενώ το χέρι κρατούσ ε μια δερ μά τινη λαβή, τη ν αντιλαβή, από τη ν οποία ο π ολεμιστής διατηρούσε τη ν ασπίδα σ ταθερή. Με αυτό το ν τρόπο ο άνδρας κρατούσε τη ν ασπίδα γερά, χωρίς να νιώ θει ιδιαίτερα το βάρος τη ς. Το πρόβλημα όμως ή τα ν ό τι έτσ ι προ­ σ τά τευ ε μόνο το αρισ τερό μέρος το υ σώμα­ τό ς του, αφ ήνοντας ακάλυπτο το δεξιό. Το στοιχείο αυτό, όπως θα δούμε, σ χετίζεται ά­ μεσα με τη ν ανάπτυξη τη ς φάλαγγας. Το κύριο επ ιθετικό όπλο το υ οπλίτη ή τα ν το δό­ ρυ, που είχε μήκος 2-3 m και έ φ ερ ε στην ά­ κρη σ ιδερένια λόγχη. Στο πίσω μέρ ος υπήρ­ χε αιχμή για να σ τηρίζετα ι το όπλο στο έδ α ­ φος. Αυτή χρησ ίμευε και ως δ ευ τερ εύ ου σ α λόγχη σε περίπτωση θραύσης του δόρατος, κάτι που συνέβαινε συχνά. Ο οπλίτης έ φ ερ ε και ένα κοντό ξίφ ος, χρήσιμο σε πολύ κλει­ σ τές εμπ λοκές. Α υτός περίπου ήτα ν με λίγα λόγια ο ο­ πλισμός το υ οπλίτη, η χρήση του οποίου, με α ρ κ ετές βέβαια παραλλαγές, γ εν ικ εύ τη κ ε σε ό λες τις ελλ η ν ικές πόλεις. Είναι σημαντι­ κό να έχουμε υπόψη μας ό τι όλος αυτός ο ο ­ πλισμός ήτα ν πολύ ακριβός και έτσ ι ο αριθ­ μός τω ν ανδρών που μπορούσαν να παρατά­ ξο υν οι διάφ ορες πόλεις στο πεδίο τη ς μά­ χης π εριοριζόταν - κάθε π ολεμιστής ήταν υπεύθυνος για τη ν π ρομήθεια του οπλισμού του.

Π Ω Σ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΦΑΛΑΓΓΑ Σ τ ο μ α ρ μ ά ρ ιν ο α υ τ ό ά γ α λ μ α (π ου π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό τ ο α έ τ ω μ α τ ο υ ν α ο ύ τ η ς Α φ α ία ς σ τη ν Α ίγ ιν α ) φ α ίν ε τ α ι κ α θ α ρ ά ο τρ ό π ο ς λ α β ή ς τ ο υ “ ό π λ ο υ ” μ ε τ ο α ρ ισ τ ε ρ ό χ έ ρ ι (Γ λ υ π τ ο θ ή κ η τ ο υ Μ ο ν ά χ ο υ ).

σ κευτικό, π ολιτικό και εμπορικό κέν τρ ο μιας ευ ρ ύ τερ η ς π εριφ έρειας, όπου εξα κο ­ λουθούσ αν βέβαια να υπάρχουν αγροτικοί οικισμοί, εξα ρ τη μ έν ο ι όμως από τη ν πόλη. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο αλλαγών ανα­ δ ύ θ η κε ένα νέο είδ ος μάχης, το οποίο βασι­ ζόταν σε ένα σύνολο βαριά οπλισμένων πο­ λεμιστώ ν π αρατεταγμένω ν σε σχηματισμό φάλαγγας. Η φάλαγγα μπορεί να ορισ τεί ως ένα σώμα βαρέος πεζικού οργανωμένου σε κλεισ τό ορθογώ νιο σχηματισμό, με ευρύ μ έ­ τωπο και α ρ κ ετές σ ειρές ανδρών σε βάθος. Ο όρος φάλαγγα απαντάται στον Ομηρο, ό­ μως η σ τενή στρατιω τική χρήση το υ όρου δ εν κα θιερ ώ θηκε ευρέω ς πριν από τη ν επο­ χή τη ς μακεδονικής ηγεμονίας. Ο βαριά ο­ πλισμένος πεζικάριος ονομάσ τηκε οπλίτης

από το όπλον, τη μεγάλη ασπίδα που έφ ερ ε. Ο οπλισμός το υ π εριλάμβανε μ εταλλικό κράνος, το οποίο τελειο π ο ιή θ η κε γύρω στο 700 π.Χ. και θεω ρ είτα ι σημαντικό τεχ νο λο γι­ κό επ ίτευγμα, καθώς κατασκευαζόταν από μονό φύλλο χαλκού. Το κράνος αυτό προ­ σ τά τευ ε σχεδόν απόλυτα το ν πολεμιστή, ό ­ μως περιόριζε τη ν όραση και τη ν ακοή - αρ­ γ ό τερ α κατασκευάσ τηκαν άλλοι τύποι που δ εν δημιουργούσαν αυτό το πρόβλημα. Ο κορμός το υ σώματος καλυπτόταν από δύο φύλλα χαλκού, ένα για το εμπ ρός μέρος και ένα για τη ν πλάτη. Α ργότερα, στις αρχές του 5ου αιώνα, χρησιμοποιήθηκαν ελα φ ρ ό τερ ο ι και πιο ά νετοι τύποι θώρακα. Γύρω στο 675 εμφ ανίσ τηκαν και οι π ερικνημίδες. Υπήρχαν επίσης π ροσ τατευτικά επικαλύμματα για

Το είδ ος πολέμου που βασιζόταν στη φάλαγγα τω ν οπλιτών ή ρ θ ε να α ντικατα σ τή­ σει το ν προϋπάρχοντα τρόπο αγώνα και να δώσει τέλ ο ς στην κυριαρχία τω ν ευγενώ ν και τω ν αριστοκρατώ ν στο πεδίο τη ς μάχης. Η επικράτηση το υ νέου αυτού τρόπου π ολέ­ μου, που βασιζόταν στη βίαιη εμπλοκή βαριά οπλισμένων πεζικών τμημάτω ν, έχει ερμην ευ θ εί κατά καιρούς ποικιλοτρόπως και έχει γίνει απόπειρα να δοθ ού ν διάφ ορες ε ξη γ ή ­ σεις. Η πρώτη και π αλαιότερη ερμηνεία είναι πως το νέο είδ ος μάχης ήτα ν κυρίως απ οτέ­ λεσμα μιας τεχ νο λογικής ε ξέλ ιξη ς και σ υγκεκριμένα τη ς ασπίδας με το νέο τρόπο λαβής που περιγράψαμε πιο πάνω. Μ ε τις π αλαιότερες ασπίδες με μονή λαβή ο π ολε­ μιστής μπορούσε να καλύψει κάθε μέρος του σώματός του κα τευ θ ύ νο ντα ς τη ν ασπί­ δα προς τη διεύθυνσ η τη ς απειλής. Αυτό βέΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Σ η μ ε ρ ιν ή ά π ο ψ η τ η ς κ ο ιλ ά δ α ς τ η ς Μ α ν τ ιν ε ία ς . Ε κ ε ί δ ιε ξ ή χ & η τ ο 4 1 8 π .Χ . μ ια α π ό τ ις μ εγ α λ ύ τερ ες ο π λ ιτ ικ έ ς μ ά χ ε ς τω ν α ρ χ α ίω ν ελ λ η ν ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν (Ισ τ ο ρ ία τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Ε 9 ν ο υ ς , Ε κ δ ο τ ικ ή Α 9 η ν ώ ν ).

■JQ ™

6αια π ρ ο ϋπ έθ ετε τη ν ύπαρξη α ρ κετού χώ­ ρου γύρω του για να μπορεί να ελιχθεί, ενώ υπήρχε και το μ ειο νέκτη μ α ό τι το κράτημα τη ς ασπίδας δ εν ή τα ν πολύ σ ταθερό και το βάρος τη ς γινόταν γρήγορα κουραστικό. Με τη νέα διπλή λαβή ο οπλίτης δ εν είχε αυτά τα μ ειονεκτή μα τα , έμ ε ν ε όμως ακάλυπτος στο δ εξιό μέρ ος του σώματος. Ο πυκνός σχηματισμός φάλαγγας ή ρ θ ε να αντισ ταθμί­ σει α υτό το πρόβλημα, καθώς ο άνδρας προ­ σ τα τευό τα ν π λέον από το υ ς συμπολεμιστές το υ που βρίσκονταν δ εξιά του. Εξάλλου η φάλαγγα λειτο υρ γού σ ε μαζικά και η αποτελεσ μ α τικό τη τά τη ς οφ ειλό τα ν στη συνολική δύναμη τω ν π ρο τετα μένω ν δοράτων, αλλά και στην ωστική δύναμη που ασκούσαν όλοι οι π ολεμισ τές σαν ένας, καθώς παρέμεναν ο ένας δίπλα στον άλλο σε πυκνό σχηματισμό. Σύμφωνα με άλλη ερμηνεία, η φάλαγγα π ροήλθε ύστερα από μακρά περίοδο πειρα­ ματισμού. Οι αρισ τοκράτες, που είχαν ως κύρια απασχόληση το ν π όλεμο και κατείχαν τα μέσα και τις τεχ ν ικ ές , τελειοπ οίησαν τα α ντικείμ ενα το υ οπλισμού που περιγράψαμε νω ρίτερα και η υιοθέτησ ή το υ ς οδήγησε στο σχηματισμό τη ς φάλαγγας, που αξιοποιούσε καλύτερα τα π λεονεκτή μα τα το υ οπλισμού αυτού και εξο υ δ ετέρ ω ν ε τα μ ειο νεκτή μ α τά του. Οι τα κ τικ ές μάχης με τη σειρά το υ ς δια­ μορφώ θηκαν ανάλογα. Είναι λογικό οι καινο­ το μ ίες α υ τές να π ροήλθαν από το τμ ήμ α τη ς κοινωνίας που δ ιέ θ ε τε ήδη στρατιω τική πα­ ράδοση και εμπειρία και τα αρχαιολογικά ευρ ήμ α τα συνηγορούν α ρ κετά σ' αυτή τη ν άποψη. Η ασπίδα όμως π αραμένει ένα πρό­ βλημα. Σίγουρα δ εν εξυπ ηρ ετού σ ε μεμονω ­ μένους π ολεμισ τές όπως ήταν οι ευγενείς, που επιθυμούσαν να μάχονται ελ εύ θ ερ α ώ­ στε να μπορούν να διακρίνονται και να επι­ τυγχάνουν ανδραγαθίες στο π εδίο τη ς μά­ χης. Σ' αυτά έρ χ ετα ι να π ροσ τεθεί και το κράνος, το οποίο λόγω τη ς π εριορισ μένης ο­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

ρ α τό τη τα ς που παρείχε π ροσφ ερόταν για χρήση κυρίως μέσα σε φάλαγγα και όχι για α ν εξά ρ τη το υ ς και ελ εύ θ ερ α κινούμενους π ολεμιστές. Η άποψη, λοιπόν, ό τι η φάλαγγα αναπτύ­ χ θ η κ ε και τελειο π ο ιή θ η κε από τα ανώ τερα κοινωνικά στρώ ματα φ αίνεται π ροβληματι­ κή, αν μάλιστα αναλογιστούμε ό τι ο νέος τρόπ ος μάχης περιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις δ υ ν α τό τη τες ανά δειξης τω ν ευγενώ ν στα π ολεμικά πεδία. Μ ένει να αναζητήσ ουμε ποιοί ή τα ν εκείνοι που κατά κύριο λόγο φ ο­ ρούσαν το βαρύ οπλισμό του οπλίτη και βά­ διζαν εναντίον το υ εχθρού ο ένας δίπλα στον άλλο σε πυκνό σχηματισμό μάχης.

Π Ο ΙΟ Ι ΗΤΑΝ Ο Ι ΟΠΛΙΤΕΣ Αναμφίβολα η υιοθέτησ η τη ς φάλαγγας απαιτούσε τη σ υμμετοχή όλων όσων μπο­ ρούσαν να υπηρετήσ ουν ως οπλίτες, αφού η ισχύς τη ς φάλαγγας εξα ρ τά το άμεσα από τη μαζικότητά τη ς. Ετσι πέρα από το υ ς αριστο­ κρ ά τες ήτα ν φυσικό να σ υμμετέχουν όλοι ό­ σοι είχαν τη ν οικονομική δ υνα τό τητα να α­ π οκτήσουν το σ χετικό οπλισμό. Αν αναλογισ τούμε το υψηλό κόσ τος το υ οπλισμού, δια­ πιστώνουμε, ό τι με εξαίρεση τη Σπάρτη, οι μισοί σχεδόν άνδρ ες απ οκλείονταν από τη σ υμμετοχή στη φάλαγγα. Για πρώτη φορά ό ­ μως εισ έρχονταν στις πρώ τες γρα μ μές μά­ χης, δίπλα στους πλούσιους αρισ τοκράτες που ως τό τε μονοπωλούσαν τις π ολεμικές δάφνες, όλοι οι κτημ α τίες, γεω ργοί και άλλοι επ ιτη δ ευ μ α τιές που είχαν μέσο εισόδημα και ήταν σε θέσ η να ανταπ οκριθούν στα οι­ κονομικά βάρη και να πολεμήσουν ως οπλί­ τες . Η φάλαγγα ή τα ν ο άριστος σχηματισμός και για τη ν προστασία τω ν καλλιεργειώ ν και τω ν κτημάτω ν από διάφ ορες επιδρομές, που ή τα ν τό τ ε ο κυ ρ ιό τερ ο ς κίνδυνος για τις πόλεις, σε μια εποχή ραγδαίας αύξησης του

πληθυσμού. Υπό α υ τές τις σ υνθ ήκες λοιπόν, ο κύ­ ριος κορμός τη ς οπλιτικής φάλαγγας απαρ­ τιζό τα ν από α υτούς ακριβώς το υ ς μικρούς κτημ α τίες, που ή τα ν π ολίτες στις ν έε ς πόλεις-κρά τη και είχαν κάθε λόγο να επι­ θ υ μ ο ύ ν να π ροστατεύσ ουν τις περιουσίες το υ ς και τις σ οδειές τους, ε κ θ έ το ν τα ς το υς εα υ το ύ ς το υ ς σε όσο το δυνατό μικρότερο κίνδυνο. Η σ υμμετοχή το υ ς στη φάλαγγα ή ­ τα ν ο πιο απ οτελεσ ματικός και ασφαλής τρόπος, για να προφυλάσσονται οι ίδιοι και οι αγροί το υ ς από κάθε λογής επιδρομέα. Α υτοί οι ελ ε ύ θ ερ ο ι άνθρωποι που είχαν ξεπηδήσει μέσα από τις συνεχείς κοινω νικές και οικονομικές μ ετα β ο λ ές τω ν σκοτεινώ ν γεω μετρικώ ν χρόνων, ήτα ν α ν εξά ρ τη το ι ι­ δ ιο κ τή τες γης που σ υμμετείχα ν ως οπλίτες στη φάλαγγα για να διατηρήσ ουν το ν τρόπο ζωής που οι ίδιοι είχαν δημιουργήσ ει στις π όλεις-κράτη. Σε α υτό το πλαίσιο μπορεί να ε ξη γ η θ ε ί και το για π ολλούς “ π αράδοξο” ό τι οι Ελλη­ νες, αν και σε ορεινή χώρα, επ έλεγα ν να πο­ λεμ ο ύ ν στις π εδιάδες. Οι κα λλιέρ γειες βρί­ σκονταν στα λίγα πεδινά τμ ή μ α τα τη ς ελ λ η ­ νικής γης και οι σ υγκρούσεις γίνονταν ως επί το πλείστον για τη διεκδίκησ η αυτώ ν α­ κριβώς τω ν εύφ ορω ν περιοχών. Οι περισσό­ τερ ες , εξάλλου, συγκρούσεις ανάμεσα στις γ ειτο ν ικ ές π όλεις-κράτη, ο φ είλο ντα ν σε συνοριακές διαφ ορές και σε α μφ ισ βητούμε­ νες π εδιάδες ανάμεσα στις πόλεις - τις οποί­ ες κά θ ε πλευρά διεκδικούσ ε για το ν εα υτό τη ς. Ετσι η μεσαία αγροτική τά ξη τω ν π όλε­ ων μαχόταν ανοικτά στις π εδιάδες για τη διεκδίκηση αυτώ ν ακριβώς τω ν πολύτιμων και περιορισμένων, εξα ιτία ς τη ς μορφ ολο­ γίας το υ ελληνικού εδάφ ους, περιοχών. Εί­ ναι χαρακτηρισ τικό ό τι ακόμα και αυτή η μορφή τη ς φάλαγγας με το πλατύ μέτωπο στην πρώτη γραμμή όριζε, συμβολικά έστω,

τη συνοριακή γραμμή τη ς πόλης ή το εύρος τη ς δ ιεκδ ικο ύ μ ενη ς περιοχής.

Π Ο Λ ΙΤΗ Σ-Ο Π Λ ΙΤΗ Σ Το γεγονό ς ό τι η λ έξη π ολίτης είναι “ α­ π οτέλεσ μα ” αναγραμματισμού τη ς λ έξη ς ο ­ π λίτης ίσως είναι τυχαίο, η ουσιαστική όμως σχέση ανάμεσα σ’ α υ τές τις δύο έννο ιες όχι μόνο δ εν είναι τυχαία, αλλά, α ντίθ ετα , είναι πολύ ισχυρή. Είδαμε ό τι αυτοί οι μεσαίοι γεω ργοί-πολίτες τω ν πόλεω ν-κρατώ ν σ υμμε­ τείχαν στη φάλαγγα, εφόσον είχαν τη ν οικο­ νομική δ υνατότητα. Καθώς υπήρχε ο οικο­ νομικός περιορισμός, ε τίθ ε το και ο περιορι­ σμός για το ποιός μπορούσε να αποκτήσει τη ν ιδιότητα το υ οπλίτη και ποιός όχι. Οι ά­ κληροι και οι πολύ φτωχοί μπορούσαν να υπηρετήσ ουν μόνο ως ψιλοί σε ελαφ ρά άτα­ κτα τμ ήμ α τα υποστήριξης, που απ οδείχθη­ καν αργότερα πολύ χρήσιμα στον ορεινό α­ γώνα και στον ά τα κτο π όλεμο, ή τα ν όμως ά­ χρηστα στις σ κληρές μάχες που έδιναν οι σι­ δ ηρ όφ ρ α κτες φ ά λαγγες στις π εδιάδες. Α υτοί οι άνθρωποι, επομένω ς, δ εν ήταν ευπ ρόσ δεκτοι στις τά ξεις των οπλιτών και γι' αυτό κατέληγαν κωπηλάτες στα πλοία ή χρησ ιμοπ οιούντο στις πρώ τες αψιμαχίες, πριν από τη ν πραγματική μάχη ανάμεσα στους οπλίτες. Επιπλέον οι τε λ ευ τα ίο ι υπο­ τιμούσαν το υ ς ακροβολισ τές, το υ ς ψιλούς και όλους το υ ς παρόμοιους μα χητές δ ευ τερ εύ ο υ σ α ς σημασίας, δ ιότι θ εω ­ ρούσαν ό τι αυτοί μπορούσαν να σκοτώ σουν ύπουλα από μακριά, χωρίς να εμπλακούν σε μια σώμα με σώμα αλη­ θινή μάχη. Ομως ο “ σνομπισμός” αυτός τω ν οπλιτών ή τα ν πραγματικά ιδιαί­ τερ ο ς. Α ντίθετα με μ ετα γ εν έσ τε­ ρ ες ιπποτικές ή μιλιταρισ τικές κοι­ νωνίες, οι παλαιοί ευ γ εν είς-ειδ ή μ ο ­ νές το υ πολέμου και οι πάσης φύσεως “ ειδ ικο ί” δ εν ή τα ν πια ο ύ τε αυτοί αρεσ τοί - ακόμα και το αξίωμα του στρατηγού είχε σχεδόν πάψει να υφίσταται. Οσοι ξεχώριζαν ως στρατιω τικοί η γ έ τες πολεμούσαν και αυτοί στις ανώ­ νυ μ ες τά ξεις τη ς φάλαγγας και οι επ ίλεκτοι ιππείς, που σε ά λλες κοινω νίες ξεχώριζαν κοινωνικά ως ιππότες, ή τα ν μικρής σημα­ σίας για τις ανάγκες τη ς φάλαγγας. Ετσι θα λέγα μ ε ό τι στην οπλιτική φάλαγγα έπαψε να υπάρχει θέσ η για τα ακραία κοινωνικά στρώ­ ματα, αφού το ν πρώτο λόγο σ' αυτήν είχαν οι μέσοι π ολίτες τω ν πόλεων-κρατών. Κατ’ αυτό το ν τρόπο η ιδιότητα του στρατιώτη ή τα ν άρρηκτα σ υνδ εδ εμ ένη με αυτή του.π ολίτη, αφού κάθε π ολίτης που ε ί­ χε δική του γη και πολιτικά δικαιώματα ήταν ε ξ ορισμού και οπλίτης. Η σύνδεση ανάμεσα στις έννοιες το υ πολίτη και το υ στρατιώτηοπλίτη έφ τασ ε στο αποκορύφωμά τη ς στη Σπάρτη, όπου όλοι οι ά νδρ ες που είχαν πολι­ τικά δικαιώματα ήτα ν σ τρα τιώ τες και το α­ ντίστροφο. Η ύπαρξη των ειλώ τω ν και των λοιπών υποδούλων έδινε τη δυνα τό τητα στους Σπ αρτιάτες να ασχολούνται αποκλει­ στικά με το ν πόλεμο, όμως η αδυναμία κά­

ποιου να ανταπ οκριθεί στις υποχρεώσεις το υ ως στρατιώ της του αφαιρούσε αυτόμα­ τα και τη ν ιδιότητα του πολίτη. Αυτή η αλληλεξάρτησ η ανάμεσα στις δύο ιδ ιό τη τες επικράτησε και στις άλλες ε λ ­ λη νικές πόλεις ακόμα και σε μ ετα γενέσ τερ η εποχή, όπως στην Α θήνα του 5ου αιώνα. Οι Αθηναίοι π ολίτες είχαν σ τρα τιω τικές υπο­ χρεώ σεις ανάλογα με τις οικονομικές το υς δ υ ν α τό τη τες. Ετσι οι πιο ευκα τά σ τα τοι (πεντακοσ ιομέδιμνοι) είχαν τη ν υποχρέωση τη ς τριηραρχίας, δηλαδή τη ς επάνδρωσης και τη ς διακυβέρνησ ης μιας τριήρους. Στο ιππι­ κό υπηρετούσαν όσοι μπορούσαν να σ υντη­ ρούν άλογο (ιππείς), ενώ στη φάλαγγα σ υμ μετείχε η τρ ίτη από οικονομική άποψη τά ξη, οι ζευ γ ίτες. Η κατώ τερη τά ξη, οι θ ή ­ τες , π εριοριζόταν σ την επάνδρωση το υ ελα ­ φρού ιππικού. Ανάλογη κατάσταση ίσχυσε μέχρι κάποια εποχή και στη ρωμαϊκή κοινω­ νία. Μια ακόμα απ όδειξη τη ς ταύτισ ης πολί­ τη και οπλίτη είναι το γεγονό ς ό τι σε όλες τις ελλ η ν ικές π όλεις απαγορευόταν, εκτό ς από εξα ιρ ε τικ έ ς περιπτώσεις, η στράτευση τω ν δούλων, μια και αυτοί δ εν είχαν πολιτικά δικαιώματα.

Π ή λ ιν ο π ιν ά κ ιο τ ο υ 7ου π .Χ. α ιώ ν α π ου α ν α π α ρ ισ τά τ η μ ο ν ο μ α χ ία α ν ά μ ε σ α σ το ν Μ ε ν έ λ α ο κ α ι τ ο ν Ε κ το ρ α , ο ι ο π ο ίο ι δ ιε κ δ ικ ο ίιν το σ ώ μ α τ ο υ ν ε κ ρ ο ύ Ε ύ φ ο ρ β ο υ .

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Α ξίζει στη συνέχεια να δού με αν υπήρχε κάποια οργάνωση τη ς φάλαγγας, όσον αφ ο­ ρά τη ν εκπαίδευση τω ν οπλιτών και τη ν πι­ θανή χρήση κάποιων τακτικώ ν ή μεθόδω ν στο π εδίο τη ς μάχης. Αναφορικά με τη ν ε κ ­ παίδευση των μαχητών, η αλήθεια είναι ότι μόνο οι Σπ αρτιάτες εκπ α ιδεύονταν επίπονα

και αδιάκοπα, αφού στην ιδιόμορφη κλειστή κοινωνία το υ ς η π ολεμική εξάσκηση ή τα ν η μοναδική απασχόληση τω ν πολιτών. Στις υπόλοιπες πόλεις αν εξα ιρέσ ο υ με κάποιες θ εσ μ ικές υποχρεώσεις, όπως ο όρκος το υ ε ­ φήβου που σ ηματοδοτούσ ε τη ν ενηλικίωση του πολίτη και σ υνοδευότα ν από τη ν παρα­ λαβή τη ς πανοπλίας από το νέο οπλίτη, δεν υπήρχε ουσιαστική ή υπήρχε ελάχιστη ε κ ­ παίδευση. Αυτή η έλλειψ η οποιοσδήποτε προετοιμασίας εξη γ είτα ι προφανώς από τη ν απ λότητα τω ν τακτικώ ν που εφ αρμόζονταν στη μάχη, οι οποίες δ εν απαιτούσαν ιδια ίτε­ ρα εκπ α ιδευμένους σ τρα τιώ τες για να εκ τε λεστούν. Σ την Αθήνα, για τη ν οποία έχουμε τη ν καλύτερη πληροφόρηση, δεν παρεχόταν επίσημα κάποια εκπαίδευση στους οπλίτες, αν και στα τέλη το υ 5ου αιώνα π.Χ. υπήρχαν στην Αθήνα (και αλλού) κάποιοι επαγγελματίες που παρέδιδαν μαθήματα ένα ντι αμοι­ βής. Πιθανώς αυτό σ υνδεόταν με τη βαρύ­ τη τα που δινόταν στην α θ λητική εξάσκηση, αλλά και στο κυνήγι, στο χορό και τη ν πάλη. Αλλω στε το γυμναστήριο ήτα ν το κέντρ ο τη ς ζωής στην πόλη για το υ ς νέο υς και υπήρχε μεγάλη επιθυμία, αλλά και ανάγκη, όχι μόνο να είναι κάποιος καλός α θλητής, αλλά να γνω ρίζει και να μάχεται. Οσον αφορά τις τα κ τικές, ίσως η πόλη παρείχε κάποια στοιχειώδη εκπαίδευση για το βάδισμα και το υ ς διάφ ορους σχηματι­ σμούς και ελιγμούς, ε ξειδ ικ ευ μ έ ν ες όμως τα κ τικ ές μάχης, με τη σημερινή έννοια του όρου, δ εν υπήρχαν. Η έννοια τη ς τα κ τική ς ήτα ν μέχρι τα χρόνια του Πελοποννησιακού Π ολέμου ε ν τ ε ­ λώς μονοδιάστατη. Ε ξα ντλείτο συνήθω ς στην επιλογή το υ πλά­ το υ ς και του βάθους τη ς φάλαγ­ γας, στην απόφαση για το πώς θα κινηθ ού ν τα τμ ήμ α τα τη ς παράτα­ ξη ς και κυρίως τα άκρα, στην τοπ ο­ θ έτη σ η τω ν τμημάτω ν μέσα στην παράταξη, συχνά με πολιτικά ή φ υ λετικά κριτήρια, και βέβαια στην ε ­ πιλογή το υ πεδίου μάχης. Οι μάχες α­ νάμεσα σε οπλίτες, αυτή τη ν πρώιμη ε ­ ποχή που εξετά ζο υ μ ε, ή τα ν απλές τόσο σε σχεδίασμά, όσο και σε εκτέλεσ η. Δ εν υπήρχαν ενισχύσεις, ειδ ικές μονάδες, σύν­ θ ε το ι ελιγμοί και ν υ κ τερ ινές επιχειρήσεις, γ ι’ α υτό άλλωστε, όπως π ροαναφέραμε, οι ά­ κληροι, που μπορούσαν να υπηρετήσουν σε ελαφ ρά και δ ευ τερ εύ ο ν τα τμήματα, δ εν ή ­ ταν ευπ ρόσδεκτοι. Μόνο μ ετά τα χρόνια του Πελοποννησιακού Π ολέμου και βέβαια κατά τη ν εποχή τω ν Μ ακεδόνω ν τα πράγματα ε ­ ξελίχθ ηκα ν και μάλιστα εντυπωσιακά, όμως τ ό τ ε είχαν αλλά ξει π λέον τα π ολεμικά ήθη και η φιλοσοφία του πολέμου. Ο,τι ειπώ θηκε για τη ν τα κτική ισχύει π ε­ ρίπου και για τη “ σ τρα τηγική ” που ακο­ λουθούσαν οι οπ λίτες κατά τη ν εποχή τη ς εμφάνισης τη ς φάλαγγας. Αυτή αφορούσε κυρίως τη συγκέντρω ση τω ν μάχιμων πολι­ τών, τη ν επιλογή τη ς α κο λου θη τέα ς π ορεί­ ας και του χρόνου τη ς επίθεσης και πιθανώς τη ν οργάνωση επιδρομών στις αγροικίες και τη ν ύπαιθρο του αντιπάλου. Οι αμυνόμενοι, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

σε περίπτωση που αποφάσιζαν να πολεαήσουν - για τί αυτό δ εν ή τα ν πάντα β έ ­ βαιο - σ υγκεντρώ νονταν και βάδιζαν μ έ­ χρι να συναντήσουν το ν εισ βολέα σε κά­ ποιο ανοικτό πεδίο. Στη μάχη οι αντιμαχόμενοι επεδίω καν περισσότερο να α­ πωθήσουν το ν αντίπαλο παρά να το ν ε ­ ξοντώσουν. Σύγχρονα εφιαλτικά φαινόμενα όπως η πλήρης καταστροφή τη ς υπαίθρου, οι φόνοι, οι βιασμοί και η μόνιμη κατοχή τω ν εδαφώ ν τω ν η ττη μ ένων, σπάνια π αρατηρούντο μ ετά από μάχες στην αρχαϊκή και πρώιμη κλασική περίοδο. Αυτά τα συμπτώματα σημειώ­ θηκα ν κυρίως κατά τα τελ ε υ τα ία χρόνια το υ Πελοποννησιακού Π ολέμου (431 404 π.Χ.), όταν η μάχη είχε πάψει να αποτε λ ε ί μονοπώλιο τω ν αγροτών, τα π ολε­ μικά ήθη των ερασιτεχνώ ν οπλιτών εί­ χαν εξα φ α νισ τεί και τα ένσ τικτα είχαν “ απ οκτηνω θεί” ύστερα από 27 χρόνια ο ­ λοκληρω τικού π ολέμου. Αλλω στε οι α­ ντίπ αλες π λευρ ές (η Αθήνα και η Σπάρτη), αν και ήτα ν διαμετρικά α ν τίθ ε τε ς κοινωνίες, είχαν κάτι κοινό σε εκείνο το ν π όλεμο. Δ εν δίσταζαν να καταπατήσουν εύκολα όλους το υ ς κανόνες μάχης που είχαν καθιερω θεί από το υ ς γεω ργούς-οπ λίτες τα π ροηγούμε­ να χρόνια, αφού καμία από τις δύο πόλεις δ εν είχε άμεση εξάρτησ η από τη γεωργία. Οι Α θηναίοι ήταν κυρίως ναυτικοί και προσπο­ ρίζονταν κέρδη από το υ ς υ π ο τελείς τους, ενώ οι Σπ αρτιάτες ή τα ν επ α γγελμα τίες πο­ λ εμ ισ τές και άφηναν τη ν καλλιέργεια τη ς γης σ τους π ερίοικους και σ τους είλω τες.

ΣΤΗ ΜΑΧΗ

Ί2 ™

Πώς δ ιεξα γό τα ν όμως πραγματικά μια μάχη ανάμεσα σε οπλίτες; Πολλά βιβλία έΧ°υν γραφ εί κατά καιρούς για το ν οπλισμό, τις τα κ τικ ές και τις όποιες σ τρα τηγικές ε ­ φαρμόσ τηκαν στις μάχες τη ς αρχαιότητας, ελάχιστη όμως έρευνα έχει γίνει σχετικά με το πώς ενεργούσ αν πραγματικά οι π ολεμι­ σ τές τη ν κρίσιμη ώρα, δηλαδή τις αγωνιώ­ δ εις εκ είν ες σ τιγμές τη ς επαφής και τη ς σύ­ γκρουσης με το ν εχθρό. Στον Η ρόδοτο διαβάζουμε, μέσα από τα λόγια το υ Μ αρδόνιου (7.9), ό τι “ όταν οι Ε λληνες αποφασίζουν να πολεμήσουν, επι­ λέγουν τη ν πιο επίπεδη περιοχή και ε κ εί λύ­ νουν τις διαφ ορές το υς. Οι ν ικ η τές φ εύγουν με βαριές απώλειες, ενώ οι η ττη μ έν ο ι έχουν κυριο λεκτικά ε ξο ν τω θ ε ί” . Η θέση αυτή ευ σ τα θ εί κατά το ήμισυ, αφού οι απώλειες σε καμία περίπτωση δ εν ήτα ν τόσο μεγάλες. Για παράδειγμα στο Δήλιο, όπου οι Αθηναίοι υπέστησαν μεγάλη ήττα, οι Βοιωτοί έχασαν το 7% τη ς δύναμής το υ ς και οι Αθηναίοι το 14%. Αλλω στε οι αριθμοί τω ν οπλιτών που έ ­ παιρναν μέρ ος δ εν ή τα ν πολύ μεγάλοι. Στη μάχη τη ς Ν εμέας, μια από τις μ εγα λύ τερ ες μάχες οπλιτών που έγιναν π οτέ, η συνολική δύναμη και των δύο πλευρώ ν δ εν ξεπ ερνούσε τις 50.000. Οι αριθμοί αυτοί είναι σχεδόν α μ ελ η τέο ι συγκριτικά με τις απώ λειες π.χ. τω ν Ρωμαίων, οι οποίοι στις Κάνες και στην Τρασιμένη έχασαν περίπου το 60% τω ν αν-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Χ ά λ κ ιν ο ς δ ια κ ο σ μ η μ έ ν ο ς θ ώ ρ α κ α ς ο π λ ίτη α π ό τη ν Ο λ υ μ π ία . Α ν ά γ ε τ α ι σ τ ο 6 7 0 -6 6 0 π.Χ. (Μ ο υ σ ε ίο Ο λ υ μ π ία ς ).

δρών τους. Οι μάχες διεξά γο ντα ν συνήθω ς το καλο­ καίρι και πριν από τη σύγκρουση σχηματίζο­ ντα ν οι φ ά λαγγες με βάθος οκτώ ή περισσό­ τερ ο υ ς άνδρες. Το μεγαλύτερο, πάντως, βά­ θ ο ς που έχει καταγραφ εί είναι 50 άνδρες, από το υ ς Θ ηβαίους στη μάχη στα Λ εύκτρα (Ξενοφ. Ελληνικά 2,4). Οι π ολεμισ τές με τη ν ίδια προέλευση π ολεμούσαν μαζί, αν και στη Σπάρτη οι ενω μ οτίες, που ή τα ν ομάδες 40 ανδρών, ήδη από τα χρόνια του Ξενοφώ ντα μάλλον δ εν επανδρώ νονταν με κριτήριο τη ν προέλευση αλλά τη ν ηλικία (οι νεώ τερο ι βρί­ σκονταν μπροστά). Πριν από τη μάχη οι επ ικεφαλής έκαναν θ υσ ίες και συχνά απ ευθύνονταν στους άν­ δ ρ ες το υς για να το υ ς εμψυχώσουν. Το σύν­ θ ημα για τη ν εκκίνηση δινόταν συχνά με σάλπιγγα και οι άνδρ ες βάδιζαν ψάλλοντας, ίσως το ν παιάνα, με τα δόρατα να κοιτούν α­ κόμα ψηλά. Με εξαίρεσ η το υς Σπαρτιάτες, οι οπ λίτες βάδιζαν γρήγορα και με ένα δ εύ ­ τε ρ ο σήμα π ροέτεινα ν τα δόρατα στο ύψος το υ σ τήθους. Ο ταν πλησίαζαν κοντά στις γραμμές το υ εχθ ρο ύ επιτάχυναν σε τροχά­ δην και έτρ εχ α ν π λέον κανονικά λίγα μέτρα πριν έρ θ ο υ ν σε επαφή, όταν πια βρίσκονταν μέσα στην ακτίνα δράσης τω ν εχθρικώ ν α­ κοντίων. Αν ο εχθ ρ ό ς δ ιέ θ ε τε το ξό τες , ό­ πως έγινε στις περιπτώσεις που οι Ελληνες αντιμετώ πιζαν το υ ς Πέρσες (π.χ. στο Μαραθώνα), η φά­

λαγγα έπρεπε να εκινείτο από τη ν αρχή πιο γρήγορα, για να β ρ εθ εί γρήγορα έξω από το ν το μ έα δράσης των θανα­ τηφ όρω ν βελών. Πάντως στις μάχες α­ νάμεσα σε Ε λληνες οπ λίτες οι π ολεμι­ σ τές, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Θ ουκυδίδης, Ξενοφών, Π λούταρχος κλπ.), βάδιζαν στην αρχή και έπ ειτα επι­ τάχυναν. Μόνο οι Σπ αρτιάτες βάδιζαν σε όλη τη ν απόσταση, για να διατηρούν τη ν παράταξή το υς σε συνοχή. Μ άλι­ στα στη μάχη τη ς Ν εμέας λ έγ ετα ι (Ξε­ νοφ. Ελληνικά 4,2) ό τι σταμάτησαν 180 μ έτρ α πριν από το ν εχθρό, προφανώς για να τακτοπ οιήσ ουν τις γραμμές τους. Τα δ ευ τερ ό λ επ τα τη ς επαφής των πρώτων γραμμώ ν ήτα ν τα πιο κρίσιμα και αγωνιώδη. Σε κάποιες περιπτώσεις η μάχη κρινόταν πριν καλά-καλά αρχί­ σει, καθώς α υτοί που δ έχοντα ν τη ν επί­ θεσ η πανικοβάλλονταν και τρ έπ οντα ν σε φυγή πριν σ υγκρουστούν με το ν εχθρό. Κάτι τέ το ιο συνέβη στην πρώτη μάχη τη ς Μ αντινείας το 418 π.Χ., καθώς κάποιοι από το υς α μυνόμενους δ εν ά ν τεξα ν στη θ έα των Σπαρτιατών που έρχονταν ενα ντίο ν το υ ς και διαλύθηκαν (Θουκ. 5,72). Οι οπ λίτες τη ς πρώτης γραμμής έπρεπε πραγματικά να έ ­ χουν “χαλύβδινο" νευρικό σύστημα για να μπορούν να σ ταθούν ψύχραιμα στη θέσ η τους, καθώς τα εχθρικά δόρατα έρχονταν καταπάνω το υ ς με ταχύτητα . Μ ερικές φ ο ­ ρ ές η μια άκρη τη ς φάλαγγας μπορεί να μη δεχόταν κατά μέτωπο επίθεση. Ο Θ ουκυδί­ δης (5,71) π αρατηρεί ότι ό λες οι φάλαγγες είχαν τη ν τάση να πυκνώνουν δεξιά, μια και οι άνδρ ες αναζητούσαν προστασία για το δ εξιό ακάλυπτο μέρ ος το υ σώματός το υς στην ασπίδα του συμπολεμιστή το υ ς που π ολεμούσ ε δ εξιά τους. Τί γινόταν όμως μ ετά τη ν εμπλοκή; Αρχικά φα ίνεται ό τι οι οπ λίτες μάχονταν με το δόρυ περασμένο κάτω από το χέρ ι και στη συνέχεια άλλαζαν και το κρατούσαν από πάνω. Αν το δόρυ έσπαγε, ερχόταν η σειρά του ξίφ ους. Αυτό που έχει σημασία είναι ό τι η ισχύς τη ς φάλαγγας εξα ρ τά το κυρίως από

Η Μ α κ ε δ ο ν ικ ή φ ά λ α γ γ α τ ο υ 4 ο υ π .Χ. α ιώ ν α μ ε τ ο υ ς σ α ρ ισ ο φ ό ρ ο υ ς π ο λ ε μ ισ τ έ ς α π ε τ έ λ ε σ ε ε ξ έ λ ιξ η τ η ς φ ά λ α γ γ α ς τω ν ο π λ ιτώ ν , π ο υ ε μ φ α ν ίσ τ η κ ε ή δ η σ τ α π ρ ώ ιμ α α ρ χ α ϊκ ά χ ρ ό ν ια .

τη συνοχή τη ς. Δ εν ή τα ν τόσο σημαντική η σωματική ρώμη του κάθε πολεμιστή, όσο η ι­ κα νότητά το υ να παραμένει ψύχραιμα σε σχηματισμό δίπλα στους συμπολεμιστές του. Σύμφωνα με τη σπαρτιατική άποψη, αυτοί που βρίσκονταν ε κ τό ς γραμμής θα μπορούσαν πιο εύκολα να υποχωρήσουν υπό πίεση και, όπως έ λ ε γ ε ο Σπαρτιάτης σ τρατηγός Βρασίδας (Θουκ. 4,126), “η ανε­ ξά ρ τη τη δράση πάντα θα μπορούσε να δώ­ σει μια καλή δικαιολογία στον άνδρα για να σώσει το τομάρι το υ ” , Είναι χαρακτηριστική η ρήση του Η ρόδοτου (7, 104), ό τι οι Σπαρ­ τιά τε ς π ολεμώ ντας κατά μόνας δ εν ήτα ν κα­ λύ τερ ο ι από κανέναν, ό τα ν όμως π ολεμού­ σαν σε φάλαγγα κανείς δ εν ή τα ν καλύτερός τους. Η συνοχή τη ς φάλαγγας είχε μεγάλη σημασία για τί οι οπ λίτες ω θούσαν με τις α­ σπίδες το υς το ν εχθ ρό και τελικ ά αυτή η ώ­ θηση (ωθισμός) απ οτελούσε βασικό στοι­ χείο τη ς μάχης ανάμεσα σε οπλίτες. Με

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στη μάχη ανάμεσα σε οπ λίτες σημαντικό ρόλο διεδραμά τιζε η ικανότητα τω ν μονά­ δων να παραμένουν π ειθα ρ χημ ένες και να εκ τελ ο ύ ν με επιτυχία κάποιους ελιγμο ύς που μπορούσαν να φ έρ ου ν τη νίκη. Σ ’ α υτό το σημείο οι Σπ αρτιάτες είχαν π λεονέκτημα, καθώς ή τα ν σε θέσ η να εφαρμόζουν τα κ τι­ κές που για άλλα σ τρα τεύ μα τα θ εω ρο ύντο υπερβολικά πολύπλοκες. Οπως όμως είδα με νωρίτερα, σε α υτό το είδος μάχης οι τα κτι-

Δ ια φ ο ρ ε τ ικ ο ί τύ π ο ι χ ά λ κ ιν ο υ κ ρ ά ν ο υ ς . Α ρ ισ τ ε ρ ά τ ο τυ π ικ ό κ ο ρ ιν θ ια κ ό κ ρ ά ν ο ς π ου π ρ ο σ έ φ ε ρ ε τη μ έ γ ισ τ η δ υ ν α τή π ρ ο σ τα σ ία .

ν το μόνο με το ν πόλεμο, ήτα ν συχνά α ντά­ ξιες, καθώς αυτό που είχε τη μ εγαλύτερη σημασία δ εν ήτα ν τόσο η πολεμική εκπαί­ δευση, όσο το ψυχικό σ θένος, η τό λμ η και η συναίσθηση του κά θ ε άνδρα ό τι έπρεπε να μείνει με κά θ ε θυσία στη γραμμή, δίπλα στους σ υμπολεμισ τές του.

Ε Π ΙΛ Ο ΓΟ Σ Η φάλαγγα τω ν οπλιτών κυριάρχησε στο πεδίο τη ς μάχης για αιώνες και μ ετά το ν Πελοποννησιακό Π όλεμο τελειο π ο ιή θ η κε, για να φ τάσει σε πολύ εξελ ιγ μ έ ν η μορφή κατά τα μακεδονικά και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η ι­ σχύς τη ς σε πεδινό αγώνα ή τα ν συντριπτική και η α νω τερ ότητά τη ς απ οδείχθηκε π ολλές φ ο ρ ές απέναντι σε κά θε άλλο είδ ος πεζικού που π αρέταξαν απ έναντι τη ς οι Πέρσες και άλλοι ανατολικοί λαοί. Αυτό όμως που αξίζει να σ υγκροτήσ ουμε είναι ότι, στα αρχαϊκά τουλάχιστον χρόνια, υπήρχε ή θο ς και ίσως και κάποιος ρομαντισμός. Οι οπ λίτες δ εν ή ­ τα ν παρά απλοί, ε λ εύ θ ερ ο ι άνθρωποι, κυρίως κα λ λ ιερ γη τές και μικρο κτη μα τίες, που αναμετρούσαν επί ίσοις όροις τις δυνά­ μεις το υ ς και δ εν είχαν σκοπό να εξο ν τώ ­ σουν το ν αντίπαλο, παρά μόνο να δ ια τηρ ή ­ σουν τα κεκτη μ έν α το υ ς και το ν τρόπο ζωής το υς. Οπως έχει ειπ ω θεί χαρακτηριστικά, κατά παράφραση τω ν λέξεω ν του von Klausewitz, τη ν πρώιμη εκείνη εποχή “ ο πό­ λ εμ ο ς ήταν η συνέχιση του συμποσίου με άλλα μέσα’’.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

αυτό το ν τρόπ ο η ασπίδα μ ετα τρ επ ό τα ν σε επ ιθ ετικό όπλο, μια και απ οτελεσ ματική και αποφασιστική απώθηση το υ εχθ ρο ύ ήταν πι­ θανό να το ν έτρ επ ε σε φυγή και να οδηγού­ σε στη νίκη. Η μάχη τελείω ν ε ό τα ν η μια πλευρά προ­ ξενούσ ε σ ημαντικές απώλειες στην άλλη, διασπούσε τη ν παράταξη και τη ν ανάγκαζε σε υποχώρηση. Σπάνια συλλαμβάνονταν αιχ­ μάλωτοι, μια και οι τρ α υ μ α τίες ή τα ν συνή­ θως σε θέσ η να διαφύγουν. Οταν όμως υπήρχαν αιχμάλωτοι, συνήθω ς αφ ήνονταν ελ εύ θ ερ ο ι μ ετά το ν πόλεμο, σε μ ερ ικές δε περιπτώσεις πωλούντο ως δούλοι, ή, αν ή ­ τα ν στρατηγοί, εκ τελ ο ύ ν το (π.χ. οι Αθηναίοι στρατηγοί στη Σικελία).

κές ή τα ν μάλλον δ ευ τερ εύ ο υ σ α ς ση­ μασίας. Εξάλλου, τη ν ώρα τη ς σύ­ γκρουσης, οι δ ιο ικη τές βρίσκονταν συνήθω ς στην καρδιά τη ς μάχης και εί­ ναι αμφίβολο το κατά πόσο θα μπο­ ρούσαν να διοικήσουν υπό τέτο ια π ίε­ ση ή να κα τευ θ ύ νο υ ν το υ ς άνδρ ες τους. Γιαυτό ο πιο σ ημαντικός παράγο­ ντα ς επιτυχίας ήτα ν α υ τός για το ν οποίο ο Ναπολέων είπε ό τι ζυγίζει τα τρία τέτα ρ τα τη ς νίκης: το ηθικό. Είδαμε ό τι ορισ μένες μάχες κρίνονταν αμέσως, καθώς η μια πλευρά τρ επ ότα ν γρή­ γορα σε φυγή, αδυνατώ ντας να σ υγκρουσ τεί με το ν αντίπαλο. Εδώ βρίσκε­ ται σε μεγάλο βαθμό η εξήγησ η τη ς επι­ τυχίας τω ν Σπαρτιατών. Ο Πλούταρχος λ έει πως οι Λ ακεδαιμόνιοι ήτα ν ακα ταμάχητοι ως προς το ν τρόπο με το ν οποίο εισ έρχονταν στη μάχη και, χάρη στη φήμη τους, τρ ο μ ο ­ κρατούσαν το υ ς αντιπάλους, που δ εν πί­ σ τευαν ό τι μπορούσαν να αντιμετω πίσουν με επιτυχία το υ ς Σπ αρτιάτες. Δ ιέθ ετα ν υψη­ λό η θικό και μεγάλη αυτοπεποίθηση και ε ύ ­ κολα μπορούμε να α ντιλη φ θ ο ύ μ ε το ν τρ όμο που κατελάμβανε το υ ς περισσότερους Ε λληνες όταν αντίκρυζαν τη σπαρτιατική φάλαγγα να βαδίζει εναντίον το υ ς - με το χα­ ρακτηρισ τικό Λ στις ασπίδες να γυαλίζει στον ήλιο. Ομως και οι επιδόσεις τω ν Α θη ­ ναίων και άλλων Ελλήνων, που δ εν ασχολού-

(1) V.D. H anson: HOPLITES, THE CLASSICAL GREEK BATTLE EXPERIENCE, Routledge, Λονδίνο, 1991. (2) lf.D. Hanson: THE WESTERN WAY OF WAR: INFANTRY BATTLE IN CLASSICAL GREECE, O xford U niversity Press, 1989. (3) J. Rich & G. Shipley: WAR AND SOCIETY IN THE GREEK WORLD, Routledge, Λονδίνο, 1986. (4) M . Sage: WARFARE IN ANCIENT GREECE, R outledge, Λονδίνο, 1996. (5) D. Kagan: THE OUTBREAK OF THE PELOPONNESIAN WAR, C ornell U niversity Press, 1967. (6) Y. Garian: WARFARE IN THE ANCIENT WORLD, C hatto and Windus, Λονδίνο, 1975. (7) A. M . Snodgrass: AR M S AND A R M O UR O F THE GREEKS, O xford U niversity Press, 1967. (8) S. Hornblower: THUCYDIDES, Duckworth, Λονδίνο, 1987. (9) J. Salmon: POLITICAL HOPLITES, JHS 97(1977). (10) Ο μήρου: ΙΛ ΙΑ Δ Α , Ε κδόσεις Ζαχαρόπουλου. (11) Θ ουκυδίδου: ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΟΥ Π ΕΛ Ο Π Ο Ν Ν Η ΣΙΑ Κ Ο Υ Π Ο ΛΕΜ Ο Υ, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλου. (12) Η ρ οδότου: ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ Ι, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλου. (13) Π λουτάρχου: ΗΘΙΚΑ, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλου. (14) Ξενοψ ώ ντος: ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλου.

13

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ΑΘ ΗΝΑ Γ. ΚΑΤΣΑΡΟΥ Φ ιλ ό λ ο γ ο ς -Ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ό ς

1. Ιπ π ό τη ς 1 2 25-60 2. Ιπ π ό τη ς 1 2 5 0-13 0 0 3. Ιπ π ό τη ς Ο σ π ιτ α λ ιέ ρ ο ς 12 4 8-59 (ε ικ . G. E m b le to n )

ΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΗΡΞΕ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ, ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (1099 μ.Χ.), Μ ΙΚΡΩ Ν Ο Μ Α Δ Ω Ν ΑΝΔΡΩΝ, ΑΡΙΣΤΑ Ε ΚΠΑΙΔΕΥΜ ΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ, 01 ΟΠΟΙΟΙ ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ. ΕΙΧΑΝ ΤΑΞΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ Δ Ρ Ο Μ Ω Ν ΤΩΝ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΔΙΑΡΚΗ ΠΟΛΕΜΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ. ΔΡΟΥΣΑΝ

α ιπποτικά τά γ μ α τα υ π ήρξαν οι σ π ο υ δ α ιό τερ ο ι εκπρόσω ποι τη ς σ τα υ ρ ο φ ο ρ ική ς ιδ εο λο γία ς. Μ άχοντα ν το υ ς Μ ο υσ ου λμά νο υς σ την ΠΕΡΙΠΟΥ ΣΑ Ν ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ίδια το υ ς τη γη. Οι α δ ε λ φ ό τη τε ς α υ τέ ς σ υνδύαζαν τη ν α σ κητική ζωή τω ν Χρισ τιανώ ν μοναχώ ν με τα ιδανικά τη ς χ ρ ισ τια νική ς ιππο­ σύνης. Εδιναν το υ ς ό ρ κο υ ς τω ν Β εν εδ ικ τίν ω ν ή Α υγουσ τίνω ν μοναχώ ν (ένδ εια , ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΣΤΟΥΣ ΤΑΡΑΓΜΕΝΟΥΣ α γ ν ό τη τα , υπακοή), π ρ ο σ εύχο ντα ν για τη νίκη το υ Χ ρισ τού και επ ιπ λέον ο ρ κί­ ζο ντα ν να β ο η θ ο ύ ν το υ ς α δ ύ ν α το υ ς και να π ο λ εμ ο ύ ν το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς τη ς π ίσ της ΔΡΟΜ Ο ΥΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ ΤΟΥ το υ ς . Σε όπ οιον επ ιθ υ μ ο ύ σ ε να γ ίν ει δ ε κ τ ό ς στα τά γ μ α τα α υτά, α π α γο ρ ευ ότα ν να φ έ ρ ε ι τα εμ β λ ή μ α τα τη ς ο ικ ο γ εν εία ς το υ στα ρούχα και το ν οπλισμό του. 11ου, ΤΟΥ 12ου ΚΑΙ ΤΟΥ 13ου Κ ά θ ε τά γ μ α υ ιο θ ε το ύ σ ε ένα σ υ γ κεκρ ιμ ένο τύ π ο ε ν δ ύ μ α το ς, ώ σ τε οι ιπ π ότες που α νήκα ν σε α υ τό να δ ια κρ ίνο ντα ι σαφώς. Τα μ εγ α λ ύ τερ α και σ η μ α ν τικ ό τερ α τά γ μ α τα ή τα ν τω ν Ναϊτών, τω ν ΙωαννιΑΙΩΝΑ. ΗΤΑΝ ΜΕΛΗ ΤΗΣ τώ ν και τω ν Τευτόνων.

Τ

ΕΝΑ “Α ΣΥ Μ Β Α ΤΟ " Α κ ο ύ γ ετα ι α ρ κ ε τά π αράξενο, άνθρω π οι τα γ μ έν ο ι σ την υπηρεσία το υ Χ ρι­ σ τού και τω ν όσων ε κ ε ίν ο ς δ ίδ α ξε να ζο υ ν και να δ ρ ο υ ν ως σ τρ α τιω τικο ί και να α π ο δ εικν ύ ο ν τα ι μάλισ τα δ ειν ο ί π ο λ εμ ισ τές στα πεδία τω ν μαχών, γ εν ό μ ε ν ο ι η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑΣ ΠΟΥ ΟΡΓΑΝΩΘΗΚΑΝ ΣΤΑ ΛΕΓΟΜΕΝΑ ΙΠΠΟΤΙΚΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΤΑΓΜΑΤΑ.

ΝΑΪΤΕΣ-ΤΕ ΥΤΟΝ ΕΣ-ΙΟ ΑΝ ΝΙΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΟΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ π λέον υπολογίσιμη απειλή για το υ ς Μ ο υσ ου λμά νο υς μιας π ερ ιο χής. Οι Ν α ϊτες ή τα ν οι π ρώ τοι που εφ ά ρ μ ο ­ σαν τη ν ν έα ιδεολο γία . Το παλαιό τά γ μ α έπ ρεπ ε να π ρο σ α ρ μο σ τεί στα νέα δ ε δ ο μ έ ­ να χω ρίς να σ τα μ α τή σ ει να επ ιδιώ κει τη ν υλοποίηση τω ν αρχικώ ν το υ ιδεωδών. Ετσι και σ το Τάγμα το υ Αγίου Ιω άννη έχ ο υ μ ε δ ύο αρ χές, τη ν ιπποτική και τη μονασ τική. Ο χ ρ ό ν ο ς έ δ ε ιξ ε το α σ ύμβα το μ ετα ξύ το υ ς και έ φ ε ρ ε μια λ ειτο υ ρ γ ικ ή δ ια φ ο ρ ο ­ ποίηση που ε ξέ φ ρ α ζ ε κο ινω νικές δ ια κρί­ σ εις μέσα σ το ίδιο το τά γμ α . Η φ ρ ο ντίδ α για το υ ς α σ θ εν είς π α ρ έμ εν ε η σ τα θ ερ ή υποχρέω σή το υ ς . Σ τη ν κ α θ η μ ε ρ ιν ό τη τά το υ ς όμω ς, οι σ τρ α τιω τικο ί σκοποί έγινα ν

ο κυρίαρχος π α ρά γοντα ς σε ε ξέ λ ιξη . Η ν έα ιδ εο λο γία “ σ υ γ χ ώ νευ ε” το ν ιππ οτισ μό και το μοναχισ μό σε ένα ν κώ δικα για μια κο ιν ό τη τα π ολεμ ισ τώ ν μοναχών, το ν έο φ α ινό μ ενο σ τη ν ιστορία. Η χρισ τιανική παράδοση α ν τ ε τ ίθ ε τ ο σ το υ ς π ο λ έμ ο υ ς και τις α ιμα τοχυ σ ίες, όμω ς κά π οιες φ ο ρ ές υποχω ρούσε σ την ανθρώ π ινη φύση και τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Μ ε τις Σ τα υ ρ ο φ ο ­ ρ ίες αρχίζουν να γ ίν ο ν τα ι η θ ικ ά α π ο δ ε­ κ τ έ ς οι τ ά ξ ε ις τω ν πολεμιστώ ν. Α υτό κ α τ έ ­ σ τησ ε τη ν ιδέα εν ό ς σ τρ α τιω τικο ύ τά γ μ α ­ το ς νόμ ιμη και εφ ικ τή . Η εκκλη σ ία ν ο μ ιμ ο ­ π οίησε τα όπλα, αφ ού α υ τό εξυ π η ρ ετο ύ σ ε το υ ς σ κοπούς τη ς . Μ οναχισ μός και ιπποτισμός έγινα ν σ υμπ ληρω ματικά μ ετα ξύ

Ιω α ν ν ίτ η ς π ρ ο σ ε υ χ ό μ ε ν ο ς . Σ τ ο β ά θ ο ς η π ό λ η τ η ς Ρ ό δ ο υ (τ ο ιχ ο γ ρ α φ ία τ ο υ P in tu ric c h io , σ το π ε ρ α κ κ λ ή σ ι τ ο υ Μ η τ ρ ο π ο λ ιτ ικ ο ύ ν α ο ύ τ ο υ Α γ ίο υ Ιω ά ν ν η σ τ η Σ ιέ ν ν α ).

το υ ς . Δ ια βά ζου με σ τον κανόνα το υ Ναού: “ Α υ τό ς ο ν έο ς τύ π ο ς θ ρ η σ κ εία ς έ γ ιν ε ώ­ σ τε η ιπποσύνη να γ ίν ε ι α π ο δ εκ τή στη θ ρ η σ κ εία και έτσ ι η θ ρη σ κεία , θ ω ρ α κισ μ έ­ νη από τη ν ιπποσύνη, να μπ ορεί να προχω­ ρ ήσ ει και να σ κοτώ σ ει κ ά θ ε εχ θ ρ ό χω ρίς ε ν ο χ ή ” . Ενας μ α κρ ύς κα τά λο γο ς από παπι­ κ ές β ο ύ λ ε ς ε π ε ξ έ τ ε ιν ε τα π ρονόμια τω ν ταγμάτω ν. Σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα τα τά γ μ α τα υ π η ρ ετού σ α ν τη ν παποσύνη, η ο ­ ποία αναγνώ ριζε τις δ υ ν α τό τη τ ε ς ενό ς δ ιε θ ν ο ύ ς π ειθ α ρ χ η μ έν ο υ κ ιν ή μ α το ς για τη ν ασ φ άλεια και τη δ ύνα μη τη ς Λ α τιν ική ς Α νατολής.

Η ΠΡΟ ΣΦ Ο ΡΑ ΤΩ Ν ΙΠ Π Ο Τ Ω Ν Σ Τ Η Ν Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Η Α Ρ Χ ΙΤΕ Κ ΤΟ Ν ΙΚ Η Οι μονα χοί-ιπ π ότες α να γκά σ τη κα ν να επ ινοήσ ουν ν έ ε ς λύσ εις σ την α ρ χ ιτε κ το ν ι­ κή τω ν φ ρ ουρ ίω ν που κα τα σ κεύ α ζα ν ή να π ροσ αρμόσ ουν σε α υ τέ ς όσα κα τελά μ β α ναν. Και το ύ το δ ιό τι έπ ρ επ ε να κρ α το ύ ν τα φ ρ ο ύρ ια λίγοι ά ν δ ρ ες και να α ν τέχ ο υ ν σε μ α κρ ο χ ρ ό ν ιες π ολιο ρ κίες. Ετσι μ π ορού­ σαν να α κιν η το π ο ιο ύ ν στα λιμάνια μ εγ ά ­ λ ε ς σ τρ α τιές και να επ ιφ έρ ο υ ν σ τον α ν τί­ παλο τέ το ια ζημιά, που να καθισ τά τη ν πο­ λιο ρ κία πολύ δαπανηρή, άρα μη π ρακτική. Β ρήκα ν τα κάσ τρα σε θ έσ εις -κ λ ε ιδ ιά από το υ ς Β υ ζα ντινο ύ ς και το υ ς Μ ο υσ ου λμά ­ νους, όπως και άλλα π α λα ιό τερ α από το υ ς Ρω μαίους. Οι σ τα υ ρ ο φ ό ρ ο ι α κ ο λ ο υ θ ο ύ ­ σαν το “ σ τυ λ ” τη ς Δ υ τικ ή ς Ευρώπης. Ομω ς τα φ ρ ο ύρ ιά το υ ς μ οιά ζο υν περισσό­ τ ε ρ ο μ ε σ τρ α τώ νες παρά με τα οχυρά-σπίτια τω ν ευ γ εν ώ ν τη ς Δ υ τικ ή ς Ευρώπης. Ο ΤΕ. Λ ώ ρενς α να φ έρ ει, π ερ ιγ ρ ά φ ο ντά ς τα, ό τι ή τα ν μά λλον φ υ λα κή παρά κα τα φ ύ γιο για το υ ς υπ ερασ π ισ τές το υ ς . Π ρώ τος ν εω ­ τερ ισ μ ό ς το υ ς υ π ήρξαν οι π ύργοι στις π λ ευ ρ ές , κα τά μ ή κο ς τείχ ο υ ς , και δ ε ύ τ ε ­ ρ ος το δ ε ύ τε ρ ο τε ίχ ο ς (μέσ α σ το πρώ το και π α ράλληλα με αυτό), χω ρισ μένο από το π ρώ το με τά φ ρ ο . Αν οι π ο λ ιο ρ κ η τές π ερνούσ αν από το π ρώ το, έπ ρ επ ε να επανα λά βο υν τα π άντα από τη ν αρχή για να π ερ ά σ ουν το δ ε ύ τε ρ ο . Μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ ές σ υ να ντά μ ε ένα κάσ τρο μέσ α σε ένα άλλο, ά λ λ ο τε και ένα τρ ίτ ο πιο μέσα. Τα εσ ω τερ ι­ κά ή τα ν υ ψ η λό τερ α . Ετσι οι ά ν δ ρ ες που

"Jß

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

υπ οστήριζαν τα ε ξω τερ ικ ά τε ίχ η κ α λ ύ π το ­ ν τα ν από ά λλο υ ς σ τις πιο πίσω (και υψ ηλό­ τ ε ρ ε ς από τη δική το υ ς ) θ έσ εις . Χω ρίς τα κάσ τρα τα τά γ μ α τα δ ε ν θ α είχα ν μ π ορέσ ει π ο τέ να υπ ερασ πισ τούν τη γη το υ ς , δ ιό τι δ εν δ ιέ θ ε τα ν , όπως είπ αμε, π ολλού ς άνδ ρ ες.

Ν Α ΙΤΕ Σ Το Τάγμα τω ν Ν αϊτώ ν ιδ ρ ύ θ η κ ε σ την Π αλαισ τίνη το 1119 από το ν Hughes de Payens, σ ύμφω να με τα π ρότυπ α το υ δ υ τι­ κού μοναχισ μού επί Β α λδο υίνου Β ’, βασι­ λιά τη ς Ιερουσ αλήμ. Α υ τό ς ή τα ν που το 1118 το υ ς παραχώ ρησε κα τά λυμ α κο ντά σ το ναό το υ Σ ο λομώ ντα. Α ρχικό ς σκοπός το υ ς ή τα ν η π ροστασία τω ν ιερώ ν π ρο­ σ κυ νη μά τω ν και τω ν π ροσκυνητώ ν. Α υτοί οι “ πτω χοί ιπ π ότες το υ Χ ρ ισ το ύ ” , όπως απ οκαλούσ αν το υ ς ε α υ το ύ ς το υ ς , ζούσαν σ ύμφω να με το υ ς κα νό νες τω ν Κ ισ τερκια-

Σ τη ν ουσία είχαν μ ετα τρ α π εί σε χ ρ η μ α τι­ σ τές, δ α νείζο ν τα ς υπ έρο γκα ποσά σε δ ιά ­ φ ο ρ ο υ ς ε υ γ ε ν ε ίς τη ς Ευρώ πης και εισ π ρ ά ττο ν τα ς με α υ τό ν το ν τρ όπ ο μ εγ ά ­ λ ο υ ς τό κ ο υ ς . Ανάμεσα σ το υ ς ά ρ χ ο ν τες που είχαν δ α νεισ τεί χ ρ ή μ α τα ή τα ν και ο βασιλιάς τη ς Γαλλίας, ο οπ οίος όμω ς, με τη σ τή ρ ιξη το υ πάπα, άρχισε να ο ργα νώ νει τη ν κα τα σ τρ ο ­ φή το υ ς . Σ το ς τέ λ ο ς , ο λό κλ η ρ ο το Τάγμα φ υ λ α κίσ τη κ ε, υπέστη τρ ο μ ε ρ ο ύ ς βασανισ μούς και οι π ερ ιο σ ό τερ ο ι ιπ π ότες π έθαναν. Ο μ έγα ς μ ά γισ τρ ος Ν τε Μ ό λλε, μ ετά από φυλάκισ η σ ύ ρ θ η κε σ την πυρά. Π εθ α ίν ο ν τα ς κα τα ρ ά σ τη κε το βασιλιά για 16 γ ε ­ ν ιέ ς και κά λεσ ε το ν ίδιο και το ν πάπα ενώ ­ πιον το υ θ ρ ό νο υ τη ς Δ ικα ιο σ ύ νης σε 12 μ ή νες. Π ράγμα τι, π έθ α να ν και οι δύο τη ν ί­ δια χρ ο νιά (1307). Το 1312 ο πάπας Κ λήμης δ ιέλυσ ε τις οργανώ σ εις το υ ς από ό λ ε ς τις χώ ρες, η δ ε π εριουσ ία το υ ς π ερ ιή λ θ ε σ το υ ς Ιω α ννίτες.

Τ ε ύ το ν ε ς ιπ π ό τε ς

Ε μ β λ ή μ α τ α Ιπ π ο τικ ό (σ χ ε δ ια σ μ έ ν α α π ό τ ο ν H e lm u t N ic k e l ά ρ θ ρ ο τ ο υ γ ια τ α ιπ π ο τικ ό τ ά γ μ α τ α σ τ ο D ic tio n a r y o f th e M id d le A g e s ).

■jß

νών μοναχών. Του Τάγματος η γ ε ίτο ο μέγα ς μάγισ τρος, ο οπ οίος απ ολάμβανε μεγάλω ν εξουσιώ ν. Ομω ς ως μόνον α νώ τερ ο οι Ν α ϊτες αναγνώ ριζαν το ν πάπα και α υ τό ενο χ λο ύ σ ε πολύ το υ ς βασ ιλείς τη ς Ιε ­ ρουσαλήμ, δ ιό τι έτσ ι είχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ εί ένα “ κ ρ ά το ς ε ν κ ρ ά τε ι” . Οι Ν α ϊτες π ο λ ε­ μούσαν μ εν το υ ς Μ ο υσ ου λμά νο υς, αλλά δ ε ν α κο λο υ θ ο ύ σ α ν α π α ρα ίτητα το βασιλιά όπου και ό π ο τε ε κ ε ίν ο ς ή θ ε λ ε . Καθώ ς τα σ υ μ φ έρ ο ν τα το υ Τ άγματος ε τ ίθ ε ν τ ο πάνω από ο ,τιδ ή π ο τε άλλο, το τά γ μ α γρήγορα ά νθισ ε μέσα στη λ α τιν ικ ή χρισ τιανοσ ύνη, αφ ού κά θ ε νέα εγκα τά σ τα σ η σ ήμαινε και ν έ ε ς δ ω ρ εές. Ο βασιλιάς τη ς Γαλλίας Λ ο υ δ ο β ίκ ο ς Ζ', για π αράδειγμα, το υ ς έδ ω ­ σε γη έξω από το Παρίσι, οι βασ ιλείς τη ς Α γγλίας επίσης γη, ενώ ο πάπας το δικαίω ­ μα να έχο υ ν τις δ ικ ές το υ ς εξο υ σ ίες . Οι Ν α ϊτες, δ εχ ό μ εν ο ι μ εγ ά λ ες π ροσ φ ο­ ρ ές, α ν έπ τυ ξα ν έ ν το ν η ο ικονομ ική δ ρ α ­ σ τη ρ ιό τη τα , γ εν ό μ ε ν ο ι μια από τις π λο υ σ ιό τερ ες οργανώ σ εις, όχι μόνο σ την Ανατολή, αλλά και σε όλη τη ν Ευρώπη. Α υ τό είχ ε ως α π ο τέλ εσ μ α να απ ομα­ κ ρ υ ν θ ο ύ ν με το π έρασμα το υ χρό νου από το υ ς α ρ χικού ς σ κοπούς το υ Τάγματος. Υ π ήρξε “ α π οχρ ω μ α τισ μό ς” το υ θ ρ η ­ σ κευ τικ ο ύ χ α ρ α κτή ρ α το υ και κυ κ λ ο φ ό ρ η ­ σαν φ ή μ ες για μ υ σ τικισ τικές τ ε λ ε τ έ ς .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

βασ ιλείου. Από το 1209-1239 α ν έλ α β ε ως μ έγας μ ά γισ τρ ος ο Hermann de Zalza, ο οποίος δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε σ χέσ εις με το ν βασιλιά τη ς Ο υγγα ρίας, Α νδρέα το ν Α ’. Το 1225 σ υνερ ­ γ ά σ τη κ ε με το ν Κ ορράδο τη ς Μ αζοβίας ε ­ να ν τίο ν τη ς Πρωσίας. Από το 1226-1255 δ ιεξή χ θ η σ α ν α λ λ επ ά λ λ η λ ες μά χες για τη ν κυριαρχία σ την Πρωσία. Το 1237 ο de Zalza π ροσ άρτησ ε το Τάγμα τω ν Α δελφ ώ ν το υ Ξ ίφ ους με εν το λ ή το υ πάπα, καθώ ς και τα εδ ά φ η το υ ς . Σ τη σ υνέχεια ο ι-Τ εύ το νες επιδ ό θ η κ α ν σ τον επ οικισ μό και το ν εκγ ερ μ α νισ μό τω ν ε κ ε ί π εριοχώ ν και δ η μ ιο ύ ρ γ η ­ σαν ένα εύπ ορ ο κρ ά το ς 20 επαρχιώ ν με έ ­ δρα το Μ α ρ ίενμπ ουργκ. Η ταν π λέο ν μια ι­ σχυρή δ ύνα μη στη Β όρ εια Ευρώπη. Το 1346 π ροσ άρτησ αν τη ν Ε σ θονία και το 1386 τη Λ ιθουα νία. Σ τις 15 Ιουλίου 1410 υπ έστησ αν φ ο β ερ ή κα τα σ τρ ο φ ή από το υ ς Σ λά βους, το υ ς οπ οίους χρησ ιμοπ οιούσ αν επί σ ειρά ετώ ν ως σ τόχο υς το ξο β ο λ ία ς και εικ ο ν ικά θ η ρ ά μ α τα κυ νηγιού . Γρήγορα παρ α τη ρ ή θ η κ ε εξα σ θ ένη σ η τη ς π ειθαρχίας και τω ν η θώ ν και το 1466 οι Τ εύ το ν ες η ττή θ η κ α ν ορισ τικά από τη ν Π ολω νία και τη ν Πρωσική Ενωση. Το 1511 ο μ έγα ς μάγισ τρ ο ς ασ π άσ τηκε το ν Π ρ ο τεσ τα ντισ μ ό . Το 1525 η Πρωσία έ γ ιν ε δ ο υ κά το υπό τη ν Πο­ λωνία. Από το 1530 οι Τ εύ το ν ες α ρ κο ύ ν το σε φ ιλα νθ ρ ω π ικές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τε ς υπό το ν Deutschmeister. Υ π ήρξαν ιδ ρ υ τές τη ς Χ α νσ εα τική ς ένω σης. Το 1809 ο Ναπολέω ν Β οναπ ά ρτης το υ ς διέλυσ ε. Σ ή μ ερ α το Τάγμα έχ ε ι ως έδ ρ α τη Β ιέν ­ νη. Το 1981 είχ ε 86 μ έλη, από τα οποία τα 62 ή τα ν κλ η ρ ικο ί σε 45 μ ονές.

ΙΩ Α Ν Ν ΙΤ Ε Σ Μ Ο Ν Α Χ Ο Ι ΤΕΥΤΟ ΝΕΣ Υ π ήρξε το τρ ίτ ο κα τά σ ειρά τά γμα . Ιδ ρ ύ θ η κ ε το 1190 -κα τά τη ν Γ' Σ τα υ ρ ο φ ο ­ ρία - μ ε έδ ρ α τη ν Ακρα, από Γερμανούς σ τα υ ρ ο φ ό ρ ο υ ς α ρ ισ το κ ρ ά τες και α κο ­ λ ο υ θ ο ύ σ ε τις βασ ικές α ρ χές και το υ ς κα­ νονισ μούς που είχα ν εδραιώ σ ει τα δύο π ρ ο η γο ύ μ ενα τά γ μ α τα . Οι Τ εύ το ν ες δ ιεδρα μά τισ α ν λ ιγ ό τερ ο σ η μ α ντικό ρόλο από το υ ς Ν α ϊτες και το υ ς Ιω α ννίτες, οι οποίοι ή τα ν δ ιε θ ν ή αλλά κα τά βάση γα λλικά τά γ ­ ματα. Α ρ γ ό τερ α κα τέλ α β α ν τη ν Πρωσία, ό ­ που δ ημ ιο ύρ γησ α ν ιδ ια ίτερ ο κρ ά το ς. Το 1198 μ ετα τρ έ π ο ν τα ι σε ιπποτικό θ ρ η σ κ ευ τικ ό τά γμα . Το 1199 ο πάπας Ιννοκ έ ν τιο ς Γ' επ ικυ ρώ νει το Τάγμα, που ε ­ ξυ π η ρ ετο ύ σ ε σ το ν ο σ ο κο μ είο Saint-Mary σ τη ν Α κρα Γερμα νούς σ τα υ ρ ο φ ό ρ ο υ ς. Α ν τίθ ε τα με τα άλλα τά γμ α τα , οι Τ εύ το ν ες σπάνια έπ αιρναν δ ω ρ εές. Ο ,τι είχα ν το α­ γόραζαν. Τα έσ ο δά το υ ς π ρ ο έρ χο ν τα ν από Γερμα νούς π ρ ο σ κ υ ν η τές και από ένα π ε­ ριο ρισ μένο τμ ή μ α τη ς Ευρώπης. Παρά το ό τι π ήγαν σ τη ν Πρωσία, δ εν εγ κ α τέλ ε ιψ α ν π ο τέ το υ ς Α γίους Τόπους. Λ άμβαναν μ έ ­ ρος σε όλα τα σ ημ α ντικά σ τρ α τιω τικά και π ολιτικά γεγ ο ν ό τα , αλλά π ο τέ δ ε ν δ ιεδρ α μάτισαν σ η μ α ντικό ρόλο σ την ιστορία το υ

Α υτό το ιπποτικό τά γ μ α ιδ ρ ύ θ η κ ε στα Ιερ οσ ό λυ μα το 1070, για τη ν εξυ π η ρ έτη σ η τω ν π ρ ο σ κυνητώ ν και τω ν ασθενών. Εκεί εν το π ίζο υ μ ε τα πρώ τα ίχνη ε ν ό ς χ ρισ τια νι­ κού φ ιλανθρω π ικού ιδ ρ ύ μ α το ς, Α μα λφ ιτάνοι έμπ ορ οι π αίρνουν άδεια, από το ν φ α τιμίδη χαλίφ η τη ς Α ιγύπ του, να κτίσ ο υν κο­ ν τά σ το ναό τη ς Ανάστασης τη ν εκκλη σ ία τη ς Sainte Marie Latine και ένα ν ξενώ να για τη φ ιλ ο ξεν ία και τη ν π ερ ίθ α λψ η τω ν Χ ρι­ στιανώ ν π ρ ο σ κυνητώ ν τω ν Αγίων Τόπων. Το Τάγμα ή τα ν α φ ιερ ω μ έν ο σ τον Αγιο Ιω­ άννη το ν Βαπ τιστή, από όπου π ήρ ε και το όνομά το υ . Κ ατά τη ν είσ οδο τω ν σ τα υ ρ ο ­ φόρω ν στα Ιερ οσ ό λυ μα (1099), τα μ έλη το υ Τ άγματος ή τα ν κυρίω ς Β εν εδ ικ τίν ο ι μοναχοί. Ο δ ιε υ θ υ ν τή ς το υ Τάγματος, Gerard de Martignes ή Gerard Tenque, επί­ σης μοναχός τα γ μ έν ο ς στη φ ρ ο ντίδ α τω ν φτω χώ ν και τω ν ασ θενώ ν, αποφάσισε (μ ε ­ τά από σ υνεννοή σ εις και μια γεν ν α ία επι­ χορήγησ η το υ πρώ του Λ α τίνου βασιλιά τη ς Ιερ ου σ α λή μ Γ ο δ εφ ρ είδ ο υ τη ς Μ π ουγιόν - το π α ρά δ ειγμα το υ οποίου α­ κο λού θη σ α ν και οι διάδοχοί το υ ως κ υ β ε ρ ­ ν ή τ ε ς το υ βασ ιλείου), τη ν αναδιοργάνω ση το υ Τ άγματος και τη ν α ντικα τά σ τα σ η τω ν Β εν εδ ικτίν ω ν μοναχών με άλλα μ έλη . Η π ροσ ω π ικότητα το υ Gerard είνα ι τυ λ ιγ μ έ -

νη σ το θ ρ ύ λο . Δ ε ν γνω ρ ίζο υ μ ε ο ύ τε τη ν π ατρίδα το υ , ο ύ τε τη γ εν ιά το υ , ο ύ τε τη ν π αιδεία το υ . Ο λα τα μ έχ ρ ι τώ ρα γνω σ τά ι­ σ τορ ικά σ τοιχεία σ υγκλίνου ν σ την π ιθανό­ τ η τα ό τι α υ τό ς ίδρυσ ε το Τάγμα τω ν Ιωαννιτών. Ο ξενώ να ς τω ν Α μα λφ ιτά νω ν δ ε ν ε ί­ ναι παρά ένα π ρ ο δρ ομ ικό ίδρυμα. Το α να νεω μένο τά γ μ α ο νο μ ά σ τη κε Ο σ π ιταλιέροι ή Ο σπιτάλιοι (ξεν ο δ ό χο ι) το υ Αγίου Ιω άννη και λ ειτο υ ρ γ ο ύ σ ε μ ε 6άση

το κ α τα σ τα τικό το οποίο ε γ κ ρ ίθ η κ ε και ε ­ π ικυ ρ ώ θ η κε το 1113 από το ν πάπα Πασχάλη Β ’. Η αρχική μ ορ φ ή π ρ ο ο δ ευ τικά ε ξ ε λ ί­ χ θ η κ ε με βάση τα π ρότυπ α τω ν άλλω ν ιππ οτικώ ν ταγμάτω ν. Ο δ ιά δ οχο ς το υ Gerard στη διοίκηση το υ τά γ μ α το ς , ο Raymond de Puy, οργάνωσε σ τρ α τιω τικό σώμα σ ύμφω ­ να με τις δ υ τικο ευ ρ ω π α ϊκές αρ χές, για τη ν προστασία τω ν π ρ ο σ κυνητώ ν σ το υ ς δ ρ ό ­ μ ου ς τη ς Π αλα ισ τίνης. Ηδη από το 1137 οι

Ιω α ννίτες είχα ν αρχίσ ει τη σ τρα τιω τική το υ ς καριέρα, π ρώ τοι και από το υ ς Ν α ϊτες. Ω ς το 1160 είχαν κ α τα λ ά β ει 7-8 κάστρα, ε ­ κ τό ς από τα 12 που ήδη κατείχαν. Το 1180 κ α τέλ α β α ν α κό μ α 25 και 29 το 1244 - πολύ π ερ ισ σ ότερ α από όσα είχ ε ο ίδιος ο βασι­ λιά ς. Τα π ερ ισ σ ότερ α φ ρ ο ύρ ια που κ α τελάμβαναν ή τα ν βασιλικά. Οι ε υ γ ε ν ε ίς που δ υ σ κ ο λ εύ ο ν τα ν να τα δ ια τη ρ ή σ ο υ ν το υ ς τα παραχω ρούσαν και μ ο ιρ ά ζο ν τα ν τη ν ευ θ ύ ν η . Σ ε περίπτω ση κινδύνου δ ε, το υ ς τα πουλούσαν. Μ αζί με τα κάσ τρα παραχωρ ο ύ ν το και ο λό κλ η ρ ο ι οικισ μοί ή και πό­ λ εις . Οι ιπ π ότες όμω ς δ εν φ έ ρ ο ν τα ν π ο τέ σαν α υ θ έ ν τ ε ς . Π ο τέ δ εν ενσ ω μα τώ θ ηκα ν σ την κρ α τική οργάνωση και οι σ χέσ εις το υ ς μ ε το σ τέμ μ α και το υ ς ν τό π ιο υ ς ά ρ ­ χ ο ν τε ς ή τα ν δ ια κ ρ ιτικές. Το ν ο σ ο κο μ είο το υ Τάγματος π ερ ιέθ α λπ ε 2.000 α σ θ εν είς κ ά θ ε μ έρ α το υ χ ρ ό ­ νου και έ δ ιν ε τε ρ ά σ τιε ς π ο σ ό τη τες τρ ο φ ί­ μων και ειδώ ν ρουχισ μού, κ ερ δ ίζο ν τα ς το θαυμ α σ μ ό τω ν π ροσ κυνητώ ν, καθώ ς δ εν υπήρχε τίπ ο τα π αρόμοιο σ τις π α τρ ίδ ες το υ ς . Οι Ιω α ννίτες ιπ π ότες π ρ ο σ έφ ερ α ν επί­ σης τις υπ η ρ εσ ίες το υ ς για τη ν υπεράσπι­ ση τη ς λ α τιν ικ ή ς η γ εμ ο ν ία ς τη ς Ιερ ουσ α ­ λήμ. Από το 1130 ως τη ν πτώση το υ βασι­ λ είο υ δ ε ν υ π ή ρ ξε σ ύρραξη σ την οποία να μην είχαν π άρει μ έρ ο ς. Η γ εν ν α ιό τη τά το υ ς ή τα ν π αροιμιώ δης. Ε π ιπ ρόσ θετα και σε σύγκριση με ά λ λ ο υ ς π ο λ εμ ισ τές, ή τα ν υπ άκουοι κ α ιπ ειθ α ρ χ η μ έν ο ι, σ τοιχεία που δ ε ν σ υ να ντώ ντο σε φ εο υ δ α ρ χ ικά σ τρα ­ τεύ μ α τα , Ε ξα σ κ ο ύ ντο κα θ η μ ερ ιν ά και γνώ ριζαν όλα τα δ υ ν α τά και τα α δ ύνα τα σ ημ εία τω ν Μ ουσουλμάνω ν. Φ ορούσαν μ α ύρ ου ς μ α ν δ ύ ες (μαύρα ή τα ν και τα ρ ο ύ ­ χα τω ν Β εν εδ ικ τίν ω ν και τω ν μοναχών το υ Αγίου Α υγουσ τίνου), με λ ε υ κ ό σ ταυρό σ τον α ρ ισ τερ ό ώμο. Α υ τό α π οφ ασ ίσ τηκε μ ετα ξύ 1120 και 1160. Δ ε ν σ η μ ειώ ν ετα ι κα­ ν έν α ς τ έ τ ο ιο ς σ τα υ ρ ό ς μ έχ ρ ι το 12ο αιώ­ να, αλλά το 1224 η σ φ ραγίδα το υ μ εγά λου μαγίσ τρου φ έ ρ ε ι ένα ν απλό λ α τιν ικ ό σ ταυρό. Σ τη μάχη οι Ιω α ννίτες φ ο ρ ού σ α ν κό κκινο πανω φόρι, μ ε λ ευ κ ό σ τα υρό ε ­ μπρός και πίσω. Το 1259 δ ό θ η κ ε ά δ εια σε ό λα τα σ τρα τιω τικά μ έλ η το υ Τάγμα τος να φ ο ρ ο ύ ν π ανω φόρια και άλλα σ τρα τιω τικά δ ια κρ ιτικά κό κκινο υ χ ρ ώ μ α το ς με λ ευ κ ό σ ταυρό. Οι ασ π ίδες το υ ς και η σημαία τη ς μάχης ή τα ν κό κκινα με λ ευ κ ό σ ταυρό, ο ο ­ π οίος γρή γορ α έλ α β ε ιδ ια ίτερ ο σχήμα με οκτώ γω νίες σ τις κ ερ α ίες - π ρ ό κειτα ι για το γνω σ τό σ ταυρό τη ς Μ άλτας. Τα Τάγμα α π έκ τη σ ε από δ ω ρ εές τ ε ρ ά ­ στια κ τη μ α τικ ή περιουσία, α κόμα και ο λό ­ κ λ η ρ ες επ α ρ χίες στη Δύση και Ανατολή. Π ολλοί π ροέβησ α ν σε γ εν ν α ίες δ ω ρ εές μόνο και μόνο για να μ ν η μ ο ν εύ ο ν τα ι από το υ ς Ο σ π ιτα λιέρους. Ο Β α λδο υίνος Α ’, για π αράδειγμα, μ ετά από μια νίκη επί τω ν Αι­ γυπ τίω ν δώ ρισε σ το υ ς Ο σ π ιτα λιέρο υς το ένα δ έκ α το τη ς λ εία ς το υ , ενώ π ολλοί ε κ ­ κλησ ιασ τικοί το υ ς έδ ινα ν ποσοστό επί τω ν εισ ο δ η μ ά τω ν το υ ς . Τα φ έο υ δ α τω ν Ιωαννιτώ ν σ την Ευρώπη έφ τα ν α ν τις 19.000. Ο αΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Ίβ ■■

ρ ιθ μ ό ς είναι δύσ κο λο να ε π α λ η θ ευ θ εί, α λ­ λά φ α νερ ώ νει τη ν εντύπ ω σ η που π ρ ο ξε ­ νούσ ε σ του ς σ υγχρό νου ς το υ ς α υ τό ς ο π λο ύτος. Οι ιπ π ότες το υ Αγίου Ιω άννη, μαζί με τ ο υ ς Ν α ϊτες, έγινα ν από τη ν αρχή το υ 12ου αιώνα οι σ π ο υ δ α ιό τερ ο ι εκπρόσω ποι τη ς σ τα υ ρ ο φ ο ρ ική ς ιδ εο λ ο γία ς και μάχο­ ν τα ν με το ξίφ ο ς τη ν αντίπ αλη μ ου σ ο υλμ α νική μέσα στα σπλάχνα τη ς, τη ν Ανατολή. Ετσι ε ξη γ ε ίτα ι και ο ζή λο ς τη ς φ εο υ δ α ρ χ ικ ή ς Ευρώ πης να το υ ς ενισ χύσει ο ικονομ ικά και η θ ικά . Αγω νίζονταν για το δ υ τικ ό επ εκ τα τισ μ ό και τη ν εδραίω ση τω ν δ υτικώ ν κτή σ εω ν σ τη ν Ανατολή και α ρ γ ό τερ α α μ ύ ν ο ν τα ν για να α π οφ ύγει η Δύση τη ν εξο υ θ έν ω σ ή τη ς από το υ ς Μ ο υσ ου λμά νο υς. Α π έκτησ α ν σ τρ α τιω τικά ερ είσ μ α τα στη Συρία, τη ν Π αλαισ τίνη, τη ν Ιερουσ αλήμ, τη ν Καισάρεια, τη ν Κ απ ερνα­ ούμ, τη ν Ιεριχώ, τη ν Ασκαλών, το Μ αργάτ, το Κ ρακ και αλλού. Π α ρ ε ν θ ετικ ά α ν α φ έρ ο υ μ ε ό τι τα δ ύο α υ τά τά γ μ α τα , κυρίω ς στη Συρία και τη ν Π αλαισ τίνη, Β ρίσ κονταν σε μ εγά λη α ν τι­ π αράθεσ η. Οι δ ια μ ά χες το υ ς κά π οτε ο δ η ­ γούσ αν και σε αιματοχυσ ία. Α νταγω νίζο­ ν τα ν α κόμα και στα π εδ ία τω ν μαχών, όπου η δ ό ξα ή τα ν π ρώ της π ρ ο τερ α ιό τη τα ς , πά­ νω α κόμα και από α υ τή τη σ τρα τιω τική τα ­ κτική. Οι α τέ λ ε ιω τε ς δ ια μ ά χες το υ ς ο δ ή ­ γησ αν σε αποδυνάμωση το Βασ ίλειο τη ς Ιερουσ αλήμ. Π αρόλα α υ τά οι Ευρωπαίοι δ ε ν κατάφ ερ α ν να κ ρ α τη θ ο ύ ν στη Μ έση Ανατολή π ερ ισ σ ότερ ο από δύο αιώ νες. Μ προστά σ τη ν α να νεω μ ένη αραβική δύναμη, έχα ­ σαν το ένα μ ετά το άλλο τα φ ρ ο ύρ ιά το υ ς . Οι ιπ π ότες μ ετε ίχ α ν σ την άμυνα και πιστοί σ την απ οσ τολή το υ ς υποχώ ρησαν τε λ ευ τα ίο ι. Μ ετά τη ν ο ρισ τική πτώση τη ς Ιερ ουσ αλήμ σ τις δ υ ν ά μ εις το υ μ εγά λου πο­ λ έμ α ρ χο υ το υ Ισλάμ (Σαλαντίν, 1187) και τη ς Ασκαλώ ν το 1274, θ α α κ ο λ ο υ θ ή σ ει η ά­ λωση το υ π ερ ίφ η μ ο υ Κρακ τω ν Ιπποτών το 1271 και το υ Μ α ρ γά τ το 1281. Τ ελευ τα ίο φ ρ ο ύρ ιο τω ν Φ ράγκω ν θ α α π ο μ είν ει η Α κρα τη ς Π αλα ισ τίνης, που θ α π έσ ει το 1291 σ τα χέρ ια τω ν Μ α μ ελο ύ κω ν τη ς Αιγύπ του (μ ε π αράλληλη απ οτυχία και τη ς Η' Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία ς 1290-1291). Οι ιπ π ότες το υ Αγίου Ιω άννη απ οτραβ ή χ τη κ α ν σ την Κύπρο (1291), σ την π ερ ιο ­ χή τη ς Λ εμ εσ ο ύ . Ε κεί δ ε ν α ισ θά νοντα ν ά­ ν ετα . Η τα ν υ π ο τελ ε ίς σ τον Φ ράγκο βασι­ λιά το υ νησ ιού και δ ε ν μπορούσ αν να δ ρά ­ σουν ε λ ε ύ θ ε ρ α . Η ευκα ιρ ία για μια νέα έ ­ δρα π αρουσ ιάσ τηκε το 1 30 6.0 μ έγα ς μάγισ τρος, Foulques de Villaret, ή λ θ ε σε δ ια π ρ α γμ α τεύ σ εις με το ν Vignolo de Vignoli που δ ια τη ρ ο ύ σ ε τιμ ά ρια στα Δ ω δεκάνησ α. Η σ υμφω νία π ρ ο έβ λ επ ε, μ ετά τη ν κα τά λ η ­ ψη τ η ς Ρόδου, ο μ εν Β ινιόλι να κρ α τή σ ει το 1/3, οι δ ε ιπ π ότες τα 2/3 τη ς Ρόδου, τη Λ έρ ο και τα 2/3 τ η ς Κω. Η εγκα τά σ τα σ η έγ ιν ε μ ετά από π ολύχρ ονη επ ιχείρησ η και π ολιορκία τη ς Ρόδου (1306-1309), το 1309. Σ τη Ρόδο οι Ιω α ννίτες οργα νώ θ ηκα ν με ά ρ τιο τρ όπ ο και α π έκρουσ αν π ολλές

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Γ εν ικ ή ά π ο ψ η τ η ς Ρ ό δ ο υ τ ο 1480 (απ ό χ ε ιρ ό γ ρ α φ ο το υ 15ου α ιώ ν α ).

π ο λιο ρ κίες. Π ο λεμ ο ύ σ α ν κυρίω ς το υ ς Τ ο ύρ κο υς π ειρ α τές και για αιώ νες α π οτέλεσ α ν τη ν “ α σ τυ νο μ ία ” τη ς Μ εσ ο γείου . Το 1480 ο α ρ χη γό ς το υ Τάγματος, Π έτρ ο ς , απ έκρ ο υ σ ε με επ ιτυ χία τη ν π ολιορκία το υ Ο θω μανού σ ου λτά νου Μ ω ά μ εθ Β ’ το υ “ Π ο ρ θ η τή ” και α ν α κ η ρ ύ χ θ η κ ε από το ν πά­ πα Ε υγένιο Δ ' κα ρ δινά λιος. Υπό το ν Philippe Villiers de Γ Isle Adam, το 1521, ο κα­ γ κελ ά ρ ιο ς Andreas d ’Araral π ρόδω σ ε το Τάγμα το υ από ζή λεια και τά χ θ η κ ε στο π λευ ρ ό τω ν Τούρκων. Ο σ ο υ λτά νο ς Σ ο υ λ εϊμάν Β' ο “ Ν ο μ ο θ έ τη ς ” (ή Μ εγα λοπ ρ επ ής) ε π ιτέ θ η κ ε με σ τόλο 400 πλοίων και δ ύ να ­ μη 140.000 ανδρώ ν έ ν α ν τι 600 ιπποτών και 4.500 στρατιω τώ ν. Μ ετά από ηρω ική α ν τί­ σταση, οι επ ιζή σ α ν τες δ ιέφ υ γ α ν το βράδυ τη ς Π ρω το χρ ονιά ς το υ 1523 μ ετέβ η σ α ν στη Μ εσσ ήνη τη ς Σ ικελία ς. Τελικά ε γ κ α τα ­ σ τά θ η κα ν στη Μ άλτα, που το υ ς παραχωρ ή θ η κ ε από το ν βασιλιά Κ άρολο Ε ’ (1530) με το ν όρο ό τι το Τάγμα θ α έδ ιν ε κά θ ε χρόνο, ως φ ό ρ ο, ένα λ ε υ κ ό γ ερ ά κ ι σ τον αντιβασ ιλιά τη ς Σ ικελία ς.

ΑΛΛΑ ΙΠ Π Ο Τ ΙΚ Α ΤΑΓΜΑΤΑ Ε κτό ς από τα τρ ία μ εγά λα τά γμ α τα , υπήρχαν και άλλα εθ ν ικ ά σ τρα τιω τικά τά γ ­

ματα σε χώ ρες που α ντιμ ετώ π ιζα ν μ α κρ ο ­ χ ρ ό ν ιε ς δ ια μ ά χ ες με μη Χ ρισ τιανούς γ ε ί­ το ν ε ς , όπως η Ισπανία και η Π ορ τογα λία με το υ ς Μ α υ ρ ιτα νο ύ ς και η Ο υγγα ρία με το υ ς Ο θω μανούς. Το π ρώ το από τα ισπανικά τά γ μ α τα ι­ δ ρ ύ θ η κ ε το 1156 από το υ ς α δ ελ φ ο ύ ς Barrientos, σ το σ υνοριακό φ ρ ο ύρ ιο San Julian del Pereiro. To 1218 οι ιπ π ότες πήραν εδ ά φ η σ τη ν Α λ κα ν τά ρ α κ ο ν τά σ το Το λέδο και από τ ό τ ε ο νο μά σ τη κα ν Ιπ π ότες τη ς Α λκα ντά ρ α . Δ ε ύ τε ρ ο τά γ μ α ιδ ρ ύ θ η κ ε το 1158 από το ν η γ ο ύ μ εν ο Ramon και το ν ιπ­ π ότη Diego Velasquez. Α υ το ί ο νο μά σ τη κα ν ιπ π ότες τη ς Calatrava, από το ό νομα τη ς π ερ ιο χ ή ς που κατείχαν. Το 1546 τα μέλη μπορούσ αν να π α ν τρ εύ ο ν τα ι και έτσ ι έγιναν κοσ μικό τά γμ α . Ε μβλημά το υ ς ή τα ν έ ­ νας σ τα υ ρ ό ς με “ σ τυ λ ιζα ρ ισ μ έν ο υ ς” κρ ί­ νους, π ράσινους για τη ν Α λκα ντά ρ α , κό κ­ κινους για τη ν Καλατράβα. Το τρ ίτο ισπανι­ κό τά γ μ α ή τα ν το υ Santiago de Compostela, που ιδ ρ ύ θ η κ ε το 1175. Ε μβ λημ ά το υ ή τα ν ένα ς κό κκ ιν ο ς σ τα υ ρό ς μ ε “ σ τυλιζαρισ μέν ο υ ς ” κρ ίνους, που κ α τέλ η γ ε σε σπαθί στο κάτω μ έρ ο ς. Το Τάγμα τω ν ιπποτών το υ Avis ιδ ρ ύ θ η ­ κε το 11 62 σ την Π ορτογαλία. Α υ το ί έφ ε ρ α ν πράσινο σ τα υρό όπως το Τάγμα τη ς Αλκα-

ντάρα. Το Π ο ρ το γα λικό Τάγμα το υ Χρισ τού ,δ ρ ύ θ η κ ε το 1318 από το ν βασιλιά Dinis, για να δ ια δ εχ θ εί το υ ς Ν α ϊτες που είχαν δ ια λ υ θ εί. Ε μβ λημ ά το υ ή τα ν ένα ς λ ευ κ ό ς σ τα υ ρό ς πάνω σε κό κκινο σ ταυρό (λ ευ κ ό ς εγ γ εγ ρ α μ μ έν ο ς). Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Σ ιγισ μ ού νδ ος, ως βα­ σιλιάς τη ς Ο υγγα ρίας, δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε το Τάγμα το υ Δ ράκου, για ιπ π ότες που ο ρ κί­ ζο ν τα ν να π ο λεμ ή σ ο υ ν ε ν α ν τίο ν τω ν Τ ούρ­ κων. Οι δ ο ύ κ ες τη ς Α υσ τρ ίας είχαν τα Τάγ­ ματα το υ Α ετο ύ και το υ Αγίου Γεω ργίου, ε ­ να ν τίο ν τω ν α ιρ ετικώ ν Ο υσσιτώ ν στη Β οη­ μία. Τα τά γ μ α τα α υ τά δ ε ν ή τα ν μοναστικά, το Τάγμα το υ Δ ρ ά κου μάλισ τα έ γ ιν ε και κλη ρο νο μικό. Κάποια μ ικ ρ ό τερ α τά γ μ α τα απ ορροφ ήθ η κ α ν από τα μ εγ α λ ύ τερ α . Μ ε τά τη ν πτώ ­ ση τη ς Ιερ ου σ α λή μ σ το ν Σ α λα ντίν, το 1187, οι ιπ π ότες το υ Π αναγίου Τάφου ενώ ­ θ η κ α ν με το υ ς Ο σ π ιτα λιέρο υς και το Α δ ελ φ ά το το υ Ξ ίφ ους τη ς Livonia (που ι­ δ ρ ύ θ η κ ε το 1202) με το υ ς Τ εύ το ν ες το 1237. Μ ετά τη ν ορισ τική πτώση τω ν Αγίων Τόπων σ το υ ς Μ α μ ελ ο ύ κ ο υ ς (1291), ο δ ρ ό ­ μος για το υ ς π ρ ο σ κ υ ν η τές ή τα ν α ν ο ικ τό ς με ειδ ική σ υνθ ήκη . Ο βασιλιάς τη ς Κύ­ πρου, ως τιτο υ λ ά ρ ιο ς η γ εμ ό ν α ς τ η ς Ιε ­ ρουσαλήμ, α π έν ειμ ε σε όσ ους π ρ α γ μ α το ­ ποιούσαν π ρο σ κύνημ α σ το υ ς Α γίους Τό­ π ους ειδ ική κονκάρδα. Α υ τό το υ ς έδ ιν ε το δικαίω μα να φ ο ρ ο ύ ν το σ τα υρό τη ς Ιε ­ ρουσαλήμ, το υ ά λ λ ο τε Τ άγματος το υ Πα­ ναγίου Τάφου. Επειδή το τα ξίδ ι ή τα ν επι­ κίνδυ νο κατά τη δ ιά ρ κεια τω ν Μ έσω ν Χ ρό ­ νων, τέ τ ο ια εμ β λ ή μ α τα τη ς ιπποσύνης πι­ σ τοπ οιούσ αν ένα σ ημ α ντικό εγ χ είρ η μ α και έγινα ν σ ύμ βο λα κύ ρο υ ς, χω ρίς υπ οχρέω ­ ση τω ν π ρο σ κυνητώ ν να έχ ο υ ν δώσει Το ο χ υ ρ ό Κ ρ α κ τω ν Ιπ π ο τώ ν σ τ ο ν 13ο α ιώ να :

το υ ς μ ο να σ τικο ύ ς ό ρ κο υ ς. Ο ένα ς μ ετά το ν άλλο οι μ ονά ρ χες τη ς Ευρώπης α κο λο ύ θ η σ α ν το π αράδειγμα το υ βασιλιά τη ς Κύπρου και ίδρυσαν τα δι­ κά το υ ς κοσ μικά τά γ μ α τα ιπποτών. Το να α­ ν ή κ ε ι κάπ οιος σε α υ τά ή τα ν σ ύμβολο τ ι­ μής και σ υ ν έδ ε ε το υ ς ιπ π ότες μ ε το ν κύ ­ ριό το υ ς με ευγνω μ οσ ύ νη . Ενα από τα π ρώ τα ή τα ν το α γ γ λικό Τάγμα το υ Γκάρτε ρ , που ιδ ρ ύ θ η κ ε το 1348 από το βασιλιά Ε δουάρδο Γ , με π ρότυπ ο το υ ς μ υ θ ικ ο ύ ς ιπ π ότες τη ς Σ τρ ο γ γ υ λ ή ς Τραπέζης - α υ το ί ή τα ν το πρώ το κοσ μικό τά γμ α , όπως οι ιπ­ π ό τε ς το υ Ιερ ού Δ ισ κοπ ό τηρ ου θ εω ρ ο ύ ­ ντα ι το πρώ το θ ρ η σ κ ευ τικ ό τά γμ α . Α λλα τά γ μ α τα ή τα ν το Τάγμα τη ς Annunciata (1360) που ιδ ρ ύ θ η κ ε από το υ ς δ ο ύ κ ες τη ς Σ αβοΐας, το Τάγμα το υ Χ ρυσ όμαλλου Δ έ ­ ρ α το ς (1430) που ιδ ρ ύ θ η κ ε από το υ ς δ ο ύ ­ κ ε ς τη ς Β ο υ ρ γο υ νδ ία ς και το Τάγμα τω ν Αγίων το υ Λ ά νκα σ τερ. Για να γ ίν ε τα ι η διά­ κριση τω ν κοσ μικώ ν τα γ μ ά τω ν από τα θ ρ η ­ σ κευ τικά , τα π ρώ τα δ ε ν είχαν σ τα υρούς. Η σ υμπ εριφ ορ ά τω ν κοσ μικώ ν τα γ μ ά ­ τω ν ή τα ν ιπποτική. Π ρ ο σ τά τευ α ν το υ ς α­ δ ύ ν α το υ ς και τις γ υ ν α ίκες , αλλά κάποια ε ί­ χαν και σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο υ ς σ τόχους. Για πα­ ρ ά δειγμ α , το Τάγμα το υ Αγίου Αντω νίου τη ς Β ο υ ρ γο υ νδ ία ς είχ ε ως σκοπό τη δια­ τή ρ η σ η νοσ ο κομ είω ν για λεπ ρ ο ύς. Σ ή μ ερ α δ ρ ο υ ν μόνο τα σ η μ α ν τικ ό τερ α τά γ μ α τα , ως π ρ α γ μ α τικ ές ετα ιρ ίες .

Β ΙΒ ΛΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ Το άρθρο β α σ ίζ ετα ι σ ε ερ γ α σ ία που εκ π ο ν ή θ η κ ε το 1996-1997 σ το π λαίσ ιο των μ ετα π τυ χ ια κ ώ ν σ εμ ινα ρ ίω ν το υ Π α ιδ α γ ω γ ικ ο ύ Τ μ ή μ α το ς Δ .Ε . το υ Π α ν επ ισ τη μ ίο υ Α θηνώ ν

(Τομ έας Α νθρω π ισ τικώ ν Σπ ουδώ ν), σ το μ ά θ η μ α “Ισ το ρ ικ ή έρ ευ ν α και εκ π α ίδ ε υ σ η ” (διδάσ κω ν: δρ Α λ έξ η ς Γ.Κ. Σ α β β ίδ η ς ). (1) D om inique B ouhou rs: PIER R E D ’ A UB U S S O N , Μ Ε ΓΑ Λ Ο Σ Μ Α Γ ΙΣ Τ Ρ Ο Σ ΤΗ Σ Ρ Ο Δ Ο Υ , εκ δ . Τροχαλία, Α θή ν α , 1996. (2) Μ . B a rb e r (ed ito r): THE M ILITARY ORDERS: FIG H TIN G FO R THE FAITH A N D C AR IN G FO R THE SICK, Variorum , A ldersho t, 1994. (3) E rnie B ra d fo rd : THE S W O R D A N D THE SCIM ITAR, London, 1974. (4) A lan Forey: THE M ILITARY O RDERS: F R O M THE TW ELFTH TO THE EARLY FO U R TEEN TH CENTURIES, B u ffa lo , N .Y., U n iv e rs ity o f Toronto Press, 1992. (5) R ene G rousset: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑ ΥΡ Ο Φ Ο ΡΙΩ Ν , Α θ ή ν α , x.x. (6) Ιω άννης Δελένδας: Ο Ι ΙΠ Π Ο ΤΑ Ι ΤΗ Σ Ρ Ο Δ Ο Υ , Α θ ή ν α , 1947. (7) Ιω άννης Κ α λ ο κ ύ ρ η ς : Ο 3ος Μ Α Γ ΙΣ Τ Ρ Ο Σ ΤΩ Ν ΙΠ Π Ο Τ Ω Ν , εκ δ . Μ α ρ κ έλ λ ο ς , Α θ ή ν α , 1991. (8) Η λ ία ς Κ ά λ λ ια ς: Ο Ι ΙΠ Π Ο Τ Ε Σ ΤΗ Σ Ρ Ο Δ Ο Υ , Ε κ δ ο τικ ή Α θηνώ ν, 1991. (9) H e le n N icholson: TEM PLARS, H O SPITALLERS & TEUTONIC KNIGHTS, IM AG ES O F THE M ILITARY ORDERS, 1128-1291, Leicester-U .P ., 1993. (10) Χ ρ ισ τό φ ο ρ ο ς Ν ο μ ικ ό ς : Ο Ι ΣΤΑ ΥΡΟ Φ Ο ΡΙΕΣ, εκ δ . Δ η μ ιο υ ρ γ ία , Α θ ή ν α , 1990. (11) Χ ρ ισ τό δ ο υ λ ο ς Π α π α χ ρ ισ το δ ο ύ λ ο υ : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗ Σ Ρ Ο Δ Ο Υ Α Π Ο ΤΟΥΣ Π Ρ Ο ΪΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Ο Υ Σ Χ Ρ Ο Ν Ο Υ Σ Ε Ω Σ ΤΗΝ Ε Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Σ Η ΤΗ Σ Δ Ω Δ Ε Κ Α Ν Η Σ Ο Υ , Α θή ν α 1972, β ’ έκ δ . 1994. (12) J o shua P raw er: THE W O RLD O F THE CRUSADERS, London, Jerusalem , W eidenfeld a n d N icolson, 1973. (13) J o shua P raw er: THE LATIN K IN G D O M O F JER U SA LEM , London, 1972. (14) Α λ έξη ς Σ α β β ίδ η ς : Η Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η Ρ Ο Δ Ο Σ Κ Α Ι Ο Ι Μ Ο Υ Σ Ο Υ Λ Μ Α Ν Ο Ι, Εκδ. Τροχαλία, Α θή ν α , 1995 (2η έκδ .). (15) Η . Sire-.THE K N IG H TS O F MALTA, N ew H aven-London, 1994. (16) Ζ α χ α ρ ία ς Τσιρπανλής: Η Ρ Ο Δ Ο Σ KA I O l Ν Ο Τ ΙΕ Σ Σ Π Ο Ρ Α Δ Ε Σ ΣΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΤΩΝ ΙΩ Α Ν Ν ΙΤ Ω Ν ΙΠ Π Ο Τ Ω Ν , 14ος-16ος α ι., Ρ ό δ ο ς, 1991. (17) A rm e i d e Vism e: LES CHEVALIERS DE MALTE, Paris, 1972. (18) Terence W ise: THE WARS O F THE CRUSADERS, London, 1978. (19) Π ά π υ ρ ο ς-Λ α ρ ο ύ ς-Μ π ρ ιτά ν ικ α , α ν τίσ το ιχ α λ ή μ μ α τα . (20) Ισ το ρ ία Ε ικ ο νο γρ α φ η μ έν η , Π άπ υρ ος Π ρ ες . (21) D ic tio n a ry o f th e M id d le Ages, J o s e p h R. S tra y e r-e d ito r in chief, vol.3, N e w York, 1983. (22) Lexikon den M itte la lte rs , M ünchen 1990, “H o s p ita lle rn ” . (23) The O x fo rd D ic tio n a ry o f B yzantium , A le x a n d e r K a zh d a n -e d ito r in chief, “H o s p ita lle rs ”, vol. 2, N e w York, 1991. (24) Z. Τσ ιρπ ανλής: Φ ΙΛ ΙΚ Ε Σ Σ Χ Ε Σ Ε ΙΣ ΤΩΝ ΙΠ Π Ο Τ Ω Ν ΤΗΣ Ρ Ο Δ Ο Υ Μ Ε ΤΟΥΣ ΤΟ ΥΡΚΟ ΥΣ ΚΑΤΑ ΤΟ Ν 15ο αι., B y za n tin is c h e Forschungen, 3 (1968) 191-209. (25) Ζ . Τσ ιρπ ανλής: Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗ Σ Ρ Ο Δ Ο Υ ΣΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΤΩ Ν ΙΠ Π Ο ΤΩ Ν , Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η , 1970. (26) Ζ . Τσιρπανλής: Μ Ο Ρ Φ Ε Σ Δ ΙΟ ΙΚ Η Τ ΙΚ Η Σ Α Υ Τ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ ΣΤΑ Δ Ω Δ Ε Κ Α Ν Η Σ Α Ε Π Ι ΙΠ Π Ο ΤΟ Κ Ρ Α ΤΙΑ Σ, Δω δώ νη, 1987, 9-65.

19

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ ΣΤΟΥΡΑΣ Υ π ο σ τ ρ ά τ η γ ο ς ε .α .

ΑΠΟ ΤΟ ΔΕ Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ ΤΟΥ 1950 ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ 1954 10.500 ΠΕΡΙΠΟΥ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΠΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΞΗΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΔΟΚΙΜ ΑΣΤΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΡΕΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. 01 ΕΛΛΗΝΕΣ

Α π ο ν ο μ ή μ ε τ α λ λ ίο υ σ τ η ν π ο λ ε μ ικ ή σ η μ α ία τ ο υ Τ ά γ μ α το ς Ε Κ Σ Ε .

ΤΟ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟ ΣΩΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ ΜΑΧΗΤΕΣ ΕΦΕΡΑΝ ΕΠΙΤΥΧΩΣ ΣΕ ΠΕΡΑΣ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥΣ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ

20

ΥΠΕΡΤΕΡΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ

M

m

*

Ü

ΑΝΤΙΞΟΕΣ ΚΑΙΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ. ΜΕΡΙΚΟΙ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ Ε Μ Ε ΙΝΑ Ν Θ ΑΜ Μ ΕΝΟ Ι ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΡΙΝΗΣ ΚΟΡΕΑΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΙΖΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΠΟΥ ΡΥΘΜΙΖΟΥΝ ΤΗΝ

ο Ν ο έ μ β ρ ιο τ ο υ 1950 έ ν α ε λ λ η ν ικ ό τά γ μ α δ ύ ν α μ η ς 1.000 π ερ ίπ ο υ α ν ­ δ ρ ώ ν ε π ιβ ιβ α ζ ό τα ν σ το ν Π ειρ α ιά σ το α μ ε ρ ικ α ν ικ ό ο π λ ιτα γ ω γ ό “ Σ τρ α ­ τ η γ ό ς Χ α ν ” . Π ρ ο ο ρ ισ μ ό ς το υ ή τ α ν η μ α κ ρ υ ν ή Κ ο ρ έα , όπ ου η Ε λ λά δ α α ν τα π ο κ ρ ιν ό μ ε ν η σ τη ν π ρ ό σ κ λ η σ η -έκ κ λ η σ η τ ο υ Ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ Η ν ω μ έ­ νω ν Ε θ νώ ν - σ υ μ μ ε τ ε ίχ ε σ τη δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ίσ α , υπό α μ ε ρ ικ α ν ικ ή δ ιο ίκη σ η , σ υ μ μ α χ ικ ή σ τρ α τιω τικ ή δ ύ ν α μ η . Μ ε τ ά απ ό έ ν α θ α λά σ σ ιο τ α ξ ίδ ι 25 η μ ε ρ ώ ν μ έ ­ σω Σ ο υ έ ζ, Ιν δ ικ ο ύ ω κ ε α ν ο ύ , Κ ε ϋ λ ά ν η ς , Σ τε ν ο ύ Σ ιγ κ α π ο ύ ρ η ς κα ι Σ ιν ικ ή ς θ ά λ α σ ­ σας, τ ο Ε κ σ τρ α τε υ τικ ό Σ ώ μα Ε λ λ ά δ α ς (Ε ΚΣΕ) έ φ θ α σ ε σ το Π ο υ σ ά ν τ η ς Ν ό τια ς Κ ο ρ έ α ς και απ ό ε κ ε ί σ τα δ ια κ ά , μ ε τ ά τ ο ν α π α ρ α ίτη το χ ρ ό ν ο π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς , π ροω θ ή θ η κ ε σ τη ν π ερ ιο χ ή τ ο υ μ ετώ π ο υ . Π ερ ισ σ ό τερ α σ το ιχ ε ία γ ια τ ις π ρ ώ τε ς επ ι­ χ ε ιρ ή σ ε ις το υ ΕΚΣΕ δ η μ ο σ ιε ύ θ η κ α ν σ ε σ χ ε τικ ό ά ρ θ ρ ο σ το τ ε ύ χ ο ς 5. Δ ιο ικ η τικ ά

Τ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΤΩΝ Α ΓΩ ΝΩ Ν ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟ ΥΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚ Α ΙΩ Μ Α ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ.

Α ν α φ ο ρ ά τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς σ τ η ν Κ ο ρ έ α .

υ π ή χ θ η σ το 7ο Α μ ε ρ ικ α ν ικ ό Σ ύ ν τα γ μ α Ιππ ικού τ η ς 1ης Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς Μ ε ρ α ρ ­ χ ία ς Ιππ ικού. Μ έ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ το υ 1951 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα σ υ μ μ ε τ ε ίχ ε σε ε π ιχ ειρ ή σ εις τω ν σ υ μ μ α χ ικώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν κ α τά τ ο ν ά ξο ν α Τ σ ο υ ν τζιο ύ -Ικ τσ ό ν -Κ ο υ άν-Ν ι. Μ ε τά από σ ειρ ά επ ιτυ χ ώ ν π ρ ο ­ σ π α θ ειώ ν, π ερ ί τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ μ η ν ό ς α να ­ π τ ύ χ θ η κ ε σ τη ν π ερ ιο χ ή Τσον Ν το γ κ , ω ς ε φ ε δ ρ ε ία τ ο υ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς κα ι τ α υ τ ό ­ χ ρ ο ν α γ ια α να γνώ ρ ισ η και έ λ ε γ χ ο τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς μ ε π α ρ α τη ρ η τή ρ ια κα ι π ερ ιπ ό ­ λους. Κ α τά τ ις π ρ ώ τε ς η μ έ ρ ε ς το υ Μ α ρ τί­ ου (1951) τ ο Τάγμα έ λ α β ε μ έ ρ ο ς σ τη μ ε ­ γ ά λ η ς κ λ ίμ α κ α ς ε π ιθ ε τ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια τ η ς 8 η ς Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς , η ο π ο ία απ ο σ κο π ο ύ σ ε σ τη ν α π ώ θησ η το υ ε χ θ ρ ο ύ π έρ α ν τ ο υ 38ου π α ρ α λ λ ή λ ο υ . Α π ο σ το λή τ ο υ Τ ά γ μ α το ς ή τ α ν η κ α τά λ η ψ η τω ν υ ψ ω μ ά τω ν 443 κα ι 326. Η ε ν έ ρ γ ε ια το υ Τ ά γ μ α το ς , π λ α ισ ιο ύ μ ε ν ο υ απ ό β ρ ε τ α ν ι­ κά κα ι α μ ε ρ ικ α ν ικ ά τ μ ή μ α τ α ε κ α τ έ ρ ω ­ θ ε ν , μ ε τ ά απ ό π ρ ο σ ε κ τικ ή σ χ εδ ία σ η και μ ε τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και ό λ ­ μω ν ε κ δ η λ ώ θ η κ ε σ τις 08.00 τ η ς 7 η ς Μ α ρ τίο υ . Η κ α τά α ν ο ρ θ ό δ ο ξ ο τρ ό π ο μ ε ­ τω π ική ε π ίθ ε σ ή τ ο υ ε ίχ ε ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ν ε ν τ ό ς μ ικ ρ ο ύ χ ρ ό ν ο υ κ α τά λ η ψ η , μ ε τ η λ ό γ χ η , το υ υψ. 326 και τ η ν τα χ ε ία σ τα θ ερ ο π ο ίη σ η επ ί τ ο ύ τ ο υ , μ ε σ υ ν έ ­ π εια τ η ν α π ό κ ρ ο υ σ η τρ ιώ ν δ ια δ ο χ ικ ώ ν ε χ θ ρ ικ ώ ν α ν τε π ιθ έ σ εω ν . Η ε λ λ η ν ικ ή ε ­ π ιτυ χ ία π ρ ο σ έ φ ε ρ ε τ η ν π ρ ώ τη ν ίκ η τ η ς η μ έ ρ α ς σ το ν τ ο μ έ α τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς . Τ η ν

Α σ κ η σ η υ γ ε ιο ν ο μ ικ ο ύ το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς .

ε π ο μ έ ν η ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ ε η κ α τά λ η ψ η τ ο υ σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α τ ο ς υψ. 443. Επί τω ν υ ψ ω μ ά τω ν κ α τ α μ ε τ ρ ή θ η κ α ν 40 Κ ιν έζο ι ν ε κ ρ ο ί κα ι σ υ ν ε λ ή φ θ η σ α ν 18 α ιχ μ ά λ ω ­ το ι, ενώ οι α π ώ λ ε ιε ς το υ Τ ά γ μ α το ς ή τα ν 3 ν ε κ ρ ο ί κα ι 3 τρ α υ μ α τ ίε ς . Ε κ τ ο τ ε το Τάγμα, ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό μ ε ν ο τ η ν επ ιτυ χ ία

το υ , κ α τό π ιν δ ια τ α γ ή ς τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς π ρ ο ω θ ή θ η κ ε σ τα θ ε ρ ά μ έ χ ρ ι τ ις 14 Μ α ρ ­ τίο υ σ τη ν π ερ ιο χ ή ν ο τ ιο δ υ τ ικ ά τ η ς κ α ­ μ π ή ς τ ο υ π ο τα μ ο ύ Χ α γ κ το ό ν Γκαν. Τ η ν η μ έ ρ α ε κ ε ίν η α ν α κ α τ ε λ ή φ θ η γ ια δ ε ύ τ ε ­ ρη φ ο ρ ά από τα σ υ μ μ α χ ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α ­ τα η Σ ε ο ύ λ . ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

■■

Σ τις 17 Μ α ρ τίο υ τ ο Τάγμα σ η μ ειώ ν ει ν έ α επ ιτυ χ ία , ό τα ν μ ε τ ά απ ό δ ια δ ο χ ικ έ ς π ρ ο σ π ά θ ε ιες τω ν λ ό χ ω ν τ ο υ κα ι α π ο ­ κ ρ ο ύ σ ε ις σ φ ο δ ρ ώ ν ε χ θ ρ ικ ώ ν α ν τ ε π ιθ έ ­ σ εω ν κ α τ α λ α μ β ά ν ε τα ι τ ο σ υ γ κ ρ ό τη μ α τω ν υ ψ ω μ ά τω ν 325 (ν ό τιο ) - υψ. 655, υψ. 325 (β ό ρ ειο ), α φ ο ύ π ρ ο η γ ή θ η κ ε η δ ιά ­ βασ η τ ο υ π ο τα μ ο ύ μ ε ύ ψ ο ς ν ε ρ ο ύ π ου έ φ θ α ν ε μ έ χ ρ ι τ ο υ ς ώ μ ο υ ς τω ν ανδρώ ν. Για τη μ ά χη α υ τή α ξίζ ε ι να π α ρ α τ ε θ ε ί α υ το ύ σ ιο τ ο σ υ μ μ α χ ικ ό α ν α κ ο ιν ω θ έν , σ το ο π ο ίο α π ε ικ ο ν ίζ ε τα ι η γ ε ν ν α ιό τ η τ α κα ι η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ τ ά γ μ α τ ο ς : “ Το ε λ λ η ν ικ ό τμ ή μ α , π ρ ω το π ό ρ ο μ ε τ α ξ ύ τω ν ε ν ε ρ γ ο ύ ν τ ω ν σ υ μ μ α χ ικώ ν σ τρ α ­ τ ε υ μ ά τ ω ν σ το ν κ ε ν τ ρ ικ ό τ ο μ έ α το υ μ ε ­ τώ π ο υ , ω ς α ιχ μ ή ε μ β ό λ ο υ ε π ιθ ε τ ικ ή ς μά ζα ς, κ ε ρ δ ίζ ε ι α π ο φ α σ ισ τική ν ίκ η και α ν ο ίγ ει τ ο δ ρ ό μ ο σ τα σ υ μ μ α χ ικ ά σ τρ α ­ τ ε ύ μ α τ α π ρ ο ς Χ ο κ τσ ό ν -Τ σ ο υ ν γ κ τσ ό ν , σ π ο υ δ α ιό τα το κ ό μ β ο τ η ς Ν ό τια ς Κ ο ρ έα ς . .. ” . Μ έ χ ρ ι τ ις 27 Μ α ρ τίο υ τ ο Τάγμα π α ρ έμ ε ιν ε σ τη ν π ερ ιο χ ή Κ υ ά μ -Ν ι π ρ ο ς ο λ ο ­ κλή ρω σ η τ η ς α ν α δ ιο ρ γ ά ν ω σ ή ς τ ο υ λόγω ά φ ιξ η ς το υ 1ου τ μ ή μ α τ ο ς α ν τικ α τα σ τά ­ σ εω ν απ ό τ η ν Ε λλά δα . Από 27 Μ α ρ τίο υ , α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τ η ν 1η Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή Μ ε ­ ρ α ρ χ ία Ιππ ικού, π ρ ο ω θ ε ίτο σ υ ν εχ ώ ς κ α ­ τ ά χ ρ ο ν ικ ά δ ια σ τή μ α τα , α ν τα π ο κ ρ ιν ό μ ε νο θ ε τ ικ ά σ τις α ν α τ ε θ ε ίσ ε ς α π ο σ το λ έ ς . Π ερ ί τ α μ έσ α Α π ρ ιλ ίο υ σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ ε σ ε π ερ ιο χ ή 32 km α ν α το λ ικ ά τ η ς Σ ε ο ύ λ , ό π ο υ μ έ χ ρ ι τ ις 23 Α π ρ ιλίο υ α σ χ ο λ ή θ η κ ε μ ε τη β ελ τίω σ η τ η ς μ α χ η τικ ή ς το υ ικ α ν ό τη τα ς κα ι α ν α γ κ α ίε ς α ν α γ ν ω ρ ίσ εις μ ε βάσ η α ν α τ ε θ ε ίσ ε ς α π ο σ το λ έ ς . Σ το μ ε τ α ξ ύ τ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α τω ν Η νω μ έν ω ν Ε θ ν ώ ν σ τα θ ερ ο π ο ίη σ α ν τη γ ρ α μ μ ή το υ μ ετώ π ο υ κ α τά μ ή κ ο ς το υ 38ου π α ρ α λ λ ή λ ο υ , ενώ ό λ ε ς ο ι β ο ρ ε ιο κ ο ρ ε α τ ικ έ ς και κ ιν ε ζ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις π ου είχ α ν ε μ π λ α κ ε ί α ν α το λ ικ ά το υ π ο τα μ ο ύ Ιμ τζ ίν α π ο σ ύ ρ ­ θ η κ α ν από τ ο έ δ α φ ο ς τ η ς Ν ό τια ς Κ ο ρ έ ­ ας. Η π ρο τ ο υ μ ετώ π ο υ ό μ ω ς α ν τίσ τα σ η ή τα ν ισ χυρή, γ ε γ ο ν ό ς π ου έ δ ε ιχ ν ε ό τ ι ο α ν τίπ α λ ο ς δ ε ν ε ίχ ε τ η ν π ρ ό θ εσ η να σ υ μ π τ υ χ θ ε ί π α ρ α π έρ α . Α ν τ ίθ ε τ α μ ά λ ι­ σ τα, π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς π ερ ί μ εγ ά λ ω ν ε χ θ ρ ι­ κώ ν σ υ γ κ ε ν τρ ώ σ ε ω ν ε φ ε δ ρ ε ιώ ν σ ε π ε ­ ρ ιο χ έ ς τω ν μ ε τό π ισ θ ε ν , α λ λ ά κα ι ε γ γ ύ ς τ ο υ μ ετώ π ο υ , δ η μ ιο ύ ρ γ η σ α ν τ η ν ε ν τ ύ ­ πωση σ τη ν 8η Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή Σ τρ α τιά ό τι οι Κ ιν ε ζ ο κ ο μ μ ο υ ν ισ τέ ς π ρ ο ε το ιμ ά ζ ο ­ ν τ α ν γ ια ε π ιθ ε τ ικ ή σ τάσ η και ό χ ι γ ια α­ μ υ ν τικ ή . Η α ν α μ ε ν ό μ ε ν η κ ιν εζ ικ ή ε π ίθ ε σ η σε ό λ ο τ ο μ έτω π ο τ η ς 8 η ς Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς ε κ δ η λ ώ θ η κ ε τ η ν ύ χ τα 22/23 Α π ρ ιλίο υ 1951. Ο α γώ να ς γ ια τα σ υ μ μ α χ ι­ κά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α σ τη ν π ερ ιο χ ή τ ο υ π ο ­ τα μ ο ύ Ιμ τζίν ή τ α ν δ υ σ μ ε ν ή ς . Το Ε λ λ η ν ι­ κό Τάγμα ΕΚΣΕ (Ε Τ /Ε Κ ΣΕ ) μα ζί μ ε τ ο 7ο Α μ ε ρ ικ α ν ικ ό Σ ύ ν τα γ μ α Ιππικού (Αμ.Σ.Ιπ.), ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ο σ ε κ α τά σ τα σ η ε ­ τ ο ιμ ό τ η τ α ς , ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε α μ υ ν τικ ά σ τη ν π ερ ιο χ ή Ο υ ϊζο υ μ π ο ύ , γ ια να δ ι­ ε υ κ ο λ ύ ν ε ι τ η ν από τ ο π ρω ί τ η ς 2 7 η ς Α π ριλίο υ σ ύ μ π τυ ξη τω ν σ υ μ μ α χ ικ ώ ν μο-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Η μ ά χ η τ ο υ υ ψ ώ μ α τ ο ς Σ κ ο τ ς (σχ. Δ ΙΣ /Γ Ε Σ ).

νάδων. Το Ε Τ/Ε Κ ΣΕ τ ο ίδιο β ρ ά δ υ , δ ε χ ό ­ μ εν ο ισ χυρή π ίεσ η, μ ε τ α κ ιν ή θ η κ ε σ ε τ ο ­ π ο θ εσ ία π ερ ί τη Σ ε ο ύ λ και τ η ν ε π ο μ έ ν η σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ ε κ ο ν τά σ τις π ρ ώ ην ιαπω ­ ν ικ έ ς σ τρ α τιω τικ έ ς φ υ λ α κ έ ς τ η ς π ό λ η ς . Από τ ις 29/4 μ έ χ ρ ι τ ις 4/5 τ ο Ε Τ/ΕΚΣΕ ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε α μ υ ν τικ ά επ ί τ η ς β ο ρ ε ι­ ο δ υ τ ικ ή ς π α ρ υ φ ή ς τ η ς Σ ε ο ύ λ , γ ια α π ό ­ φ ρ α ξη τ η ς α ρ τη ρ ία ς Κ α ε ζ ό γ κ -Σ ε ο ύ λ , α ­ σ χ ο λ ο ύ μ ε ν ο μ ε ο ργά νω σ η ε δ ά φ ο υ ς και α π ο σ το λή π ερ ιπ ό λ ω ν π εζικο ύ -α ρ μ ά τω ν . Από τ ις 3/5, λ ό γ ω κ ά μ ψ η ς τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς ε π ίθ ε σ η ς , δ ια τ ά χ θ η κ ε η π ρ ο έλ α σ η τ η ς 1 ης Α μ. Τ α ξια ρ χ ία ς Ιπ π ικού (Α μ.ΤΙπ .), σ το ν ά ξο ν α Σ ε ο ύ λ -Ο υ ϊζ ο υ μ π ο ύ . Σ το ΕΤ/ΕΚΣΕ δ ό θ η κ ε η α π ο σ το λή π ρ ο σ τα ­ σ ίας τ ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς και ο έ λ ε γ χ ο ς τω ν ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν ο δ ώ ν μ ε π ερ ιπ ό λ ο υ ς . Οι π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς π ου σ υ ν έλ ε ξ ε τ ο τά γ μ α ή τα ν ιδ ια ίτε ρ α σ η μ α ν τι­ κ έ ς . Ο ι ε π ιθ ε τ ικ έ ς α ν α γ ν ω ρ ίσ εις το υ έφ θ α σ α ν σ ε β ά θ ο ς μ έ χ ρ ι τ ο χω ρ ιό Σ ιγ κ ό γ κ Νι, όπ ου κα ι σ υ ν ελ ή φ θ η σ α ν 11 ο π λί­ τ ε ς το υ εχθ ρ ο ύ . Η δ ρ α σ τη ρ ιό τ η τα τ ο υ α ν τιπ ά λ ο υ δ ε ν

ή τα ν σ η μ α ν τικ ή , γ ε γ ο ν ό ς π ου ο δ η γ ο ύ σ ε σ το σ υ μ π έρ α σ μ α ό τ ι κ ά τι π ρ ο ε το ιμ α ζ ό ­ ταν. Α π ό τ ις 13 Μ α ϊο υ ο ε χ θ ρ ό ς , π ου μ έ ­ χ ρ ι τ ό τ ε π ε ρ ιο ρ ιζ ό τα ν σ ε ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς εν έ δ ρ ε ς ο μ ά δ α ς έ ω ς δ ιμ ο ιρ ία ς κα ι σπανίω ς λό χ ο υ , ε ν έ τ ε ι ν ε τ ις δ ρ α σ τη ρ ιό τ η ­ τ ε ς το υ . Λ ίγο μ ε τ ά τα μ ε σ ά ν υ χ τα τ η ς 15/16 Μ α ϊο υ , κ α τα ιγ ισ τικ ά π υ ρ ά π υ ρ ο β ο ­ λ ικ ο ύ κα ι ό λ μ ω ν ε κ τ ο ξ ε ύ θ η κ α ν κ α τά τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν θ έσ εω ν ΒΑ το υ Ο υ ϊζο υ μ π ο ύ , κα θ ώ ς και επ ί το υ λοιπ ού σ υ μ μ α χ ικ ο ύ μ ετώ π ο υ . Η π λ έ ο ν α π ο φ α σ ι­ σ τική κ ο μ μ ο υ ν ισ τικ ή επ ίθ εσ η , γ ν ω σ τή ω ς “ Ε π ίθ εσ η το υ Μ α ϊο υ 1951” , ά ρ χ ιζε. Σ τ ις 16/5 τ ο ΕΤ/Ε Κ ΣΕ , κ α τά τ η δ ιά ρ ­ κ ε ια ε π ιθ ε τ ικ ή ς α ν α γ νώ ρ ισ η ς, σ υ ν επ λ ά ­ κη μ ε τ ο ν α ν τίπ α λ ο και σ υ ν έ λ α β ε 36 α ιχ ­ μ α λ ώ το υ ς (έ ξ ι α ξιω μ α τικ ο ί) κα ι σ η μ α ν τι­ κή π ο σ ό τη τα π ο λ ε μ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ , ενώ επί το υ π εδ ίο υ τ η ς μ ά χ η ς κ α τ α μ ε τ ρ ή θ η κ α ν 62 Κ ιν έ ζο ι ν ε κ ρ ο ί (τ ρ ε ις α ξιω μ α τικ ο ί). Ν έα ε π ιθ ε τ ικ ή α να γνώ ρ ισ η τ ο υ ΕΤ (δ ύ ­ ν α μ η ς λ ό χ ο υ ), τ η ν ε π ο μ έ ν η 17/5, ε ίχ ε ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α τ η λ ε π τ ο μ ε ρ ή επ ισ ήμ α νσ η τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν επ ί τ η ς γ ρ α μ μ ή ς

τω ν υ ψ ω μ ά τω ν 468-213-361. Το μ ε σ η μ έ ­ ρι τ η ς ίδια ς η μ έ ρ α ς οι Ε λ λ η ν ε ς μ ε τα σ τά θ μ ε υ σ α ν ν ό τια τ ο υ Ο υ ϊζο υ μ π ο ύ , παρ α μ έ ν ο ν τα ς ε κ ε ί μ έ χ ρ ι τ ις 19 Μ α ϊο υ . Σ τη σ υ ν έχ ε ια μ ε τ α κ ιν ή θ η κ α ν ω ς ε φ ε δ ρ ε ία τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς σ τη β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ή πα­ ρ υ φ ή τ η ς Σ ε ο ύ λ , μ έ χ ρ ι τ ις 22/5. Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α Α π ρ ιλ ίο υ -Μ α ϊο υ 1951, μ ε τ ά απ ό τ ο λ μ η ρ έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν το υ Ο Η Ε κα ι τ η ς Ν ό τια ς Κ ο­ ρ έα ς , ο ι κ ο μ μ ο υ ν ισ τ έ ς υ π έσ τη σ α ν α π ο ­ φ α σ ισ τική ή τ τ α και α π ώ λεσ α ν τη θ έ λ η ­ σή τ ο υ ς π ρ ο ς α ν τίσ τα σ η . Σ τ ις 20/5 μία ε ­ π ιθ ε τ ικ ή π ερ ίπ ο λ ο ς το υ ΕΤ/ΕΚΣΕ, τ ο ο ­ π οίο ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε σ τα π λαίσ ια ε π ιθ ε τ ικ ή ς ε ν έ ρ γ ε ια ς τ η ς 1 ης Α μ .Μ . Ιπ., σ υ ν επ λ ά κη

μ ά λω το ι. Από τ ις α ρ χ έ ς Ιο υ ν ίο υ τ ο υ 1951 ο ε ­ χ θ ρ ό ς ά ρ χισ ε να π ρ ο β ά λ λ ε ι ο λ ο έ ν α και ισ χ υ ρ ό τε ρ η α ν τίδ ρ α σ η σ τη ν π ρ ο ς Β ο ρ ­ ρά π ρ ο ώ θ η σ η τ η ς 8 η ς Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς . Π αρά τ α ύ τ α μ έ χ ρ ι τ ις 15 Ιο υ ν ί­ ου ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι κ α τ έ λ α β α ν ό λ ο υ ς τ ο υ ς τ α χ θ έ ν τ ε ς Α Ν ΣΚ . Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α α υ τό δ ο κ ιμ ά σ τη κ ε ιδ ια ίτε ρ α τ ο Ε λ λ η ν ι­ κό Τάγμα, π ου α π ο τε λ ο ύ σ ε έ ν α τ μ ή μ α τ η ς 8 η ς Α μ. Σ τρ α τιά ς . Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α α υ τό ο ι α π ο σ το λ έ ς τ ο υ ή τα ν : ε π ιθ ε τ ικ έ ς α ν α γ ν ω ρ ίσ εις 2-4/6 μ ε σ ύ λ λ η ψ η 4 α ιχ μ α ­ λ ώ τω ν και κ υ ρ ίε υ σ η π ο λ ε μ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ , κ α τά λ η ψ η υ ψ ώ μ α το ς 165 μ ε τ ά από επ ι­ θ ε τ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια σ τις 5/6, α π ό κ ρ ο υ σ η

0 Β α σ ιλ ιά ς Π α ύ λ ο ς Α ’ π α ρ α σ η μ ο φ ο ρ ε ί έ ν α μ α χ η τ ή τ η ς Κ ο ρ έ α ς .

μ ε ε χ θ ρ ικ ή δ ύ ν α μ η σ τη ν π ερ ιο χ ή Ο υ ϊζο υ μ π ο ύ , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α να φ ο ν ε υ θ ο ύ ν 10 Κ ινέζο ι. Σ τις 26/5 τ ο Ε.Τ. (μ α ­ ζί μ ε ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο 7ο Αμ.Σ.Ιπ.), κ ιν ο ύ μ ε ­ νο μ έσ α απ ό τρ α χ ύ έ δ α φ ο ς γ ια να ε γ κ α ­ τ α σ τ α θ ε ί α μ υ ν τικ ά σ ε ν έ α το π ο θ ε σ ία , μ ε τ ά τ η ν α ν α τρ ο π ή ε λ α φ ρ ώ ν ε χ θ ρ ικ ώ ν α ν τισ τά σ εω ν κ α τ έ λ α β ε τ ο ν π λ έ ο ν σ η μ α ­ ν τ ικ ό α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό σ κοπ ό (υψ. 675) και σ υ νά μ α τ ο υ ψ η λ ό τε ρ ο ύψ ω μα σ τη ζώ νη ε ν ε ρ γ ε ία ς τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς . Τ η ν ε π ο μ έ ν η έ φ θ α σ ε σ το ν π ο τα μ ό Ιμ τζίν , α ρ κ ε τ ά νω ­ ρ ίτ ε ρ α απ ό τ ο ν κ α θ ο ρ ισ θ έ ν τ α χ ρ ό ν ο . Ε κ ε ί π α ρ έ μ ε ιν ε μ έ χ ρ ι τ ις 28/5 δ ρ ώ ν τα ς μ ε π ερ ιπ ό λ ο υ ς κα ι σ τις 29/5, μ ε τ ά τ η ν α ­ ν τικ α τά σ τα σ η το υ α μ ε ρ ικ α ν ικ ο ύ σ υ ν τά γ μ α το ς απ ό τ η ν 29η Β ρ ε τα ν ικ ή Τα­ ξια ρ χ ία , σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ ε σ το Ν α μ Μ υ ό ν , όπ ου και π α ρ έ μ ε ιν ε μ έ χ ρ ι τ η ν 1η Ιο υ ν ί­ ο υ 1951. Τ η ν π ε ρ ίο δ ο Μ α ϊο υ 1951 σι α π ώ λ ε ιε ς τ ο υ Ε Τ/Ε ΚΣΕ ή τα ν 4 ν ε κ ρ ο ί (1 α ξ κ ό ς ) και 7 σ τρ α τιώ τε ς τρ α υ μ α τ ίε ς , ενώ ο ι έ ν α ν τι τ η ς ζώ ν η ς τ ο ύ τ ο υ ε χ θ ρ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς ή ­ τα ν 143 ν ε κ ρ ο ί, 2 τ ρ α υ μ α τ ίε ς και 47 α ιχ ­

δ ύ ο ν υ κ τε ρ ιν ώ ν (μ ε δ ια φ ο ρ ά δ ύ ο ω ρώ ν) ε χ θ ρ ικ ώ ν ε π ιθ έ σ ε ω ν δ ύ ν α μ η ς λόχ ο υ μ ε 10 ν ε κ ρ ο ύ ς ε κ μ έ ρ ο υ ς το υ α ν τιπ ά λ ο υ τη ν ύ χ τ α 5/6 Ιο υ ν ίο υ , μ ε τ ά απ ό ε π ιθ ε τ ικ ή π ρ ο σ π ά θ εια σ τις 7/6, π αρά τ η ν α ν τίδ ρ α ­ ση το υ 567 κ ιν ε ζ ικ ο ύ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς κα ι μ έσ ω σ φ ο δ ρ ο ύ β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ τ ο υ ε ­ χ θ ρ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κ α τά λ η ψ η τω ν υ ψ ω μ ά τω ν ε γ γ ύ ς τ ο υ Σ ίρ ιο υ Ν το γ κ και σ τη σ υ ν έ χ ε ια π ρ ο ώ θ η σ η και σ τ α θ ε ρ ο ­ π οίησ η το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς τ η ν 8 κα ι 9 Ιο υ ν ίο υ π έ ρ ιξ το υ σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α το ς τ ο υ υ ψ ώ μ α το ς 218. Ε κ τ ο τ ε κα ι μ έ χ ρ ι τ ις 17/6 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α σ χ ο λ ή θ η κ ε μ ε τ η ν ο ρ γά νω σ η τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς , τη δ ια τ ή ­ ρησ η τ η ς α μ υ ν τ ικ ή ς το π ο θ ε σ ία ς κα ι τ η ν π α ρ ε ν ό χ λ η σ η το υ ε χ θ ρ ο ύ μ ε κ α τα δ ρ ο μ ικ έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς και δρά σ η π εριπ όλω ν. Από τα μ έσ α Ιο υ ν ίο υ 1951, σ ύμ φ ω να μ ε ό λ ε ς τ ις ε ν δ ε ίξ ε ις , ο ι Κ ινέζο ι, α ν α ­ π τύ σ σ ο ν τα ς π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η δ ρ α σ τη ρ ιό ­ τ η τ α , ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ α σ χ έδ ιά τ ο υ ς γ ια π α ρ α π έρ α π ρ ο έλ α σ η κα ι μ ε τ ο ν ό γ κ ο τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ ς κ α τ έ λ α β α ν δ εσ π ό ­ ζ ο υ σ ε ς τ ο π ο θ ε σ ίε ς , π ρ ο ε το ιμ α ζ ό μ ε ν ο ι

γ ια α μ υ ν τ ικ ό αγώ να. Σ τις 24/6 τ ο ΕΚΣΕ ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε Β.Α. τ ο υ Αν Γκολ, ω ς δ ύ ν α μ η π ρ ο φ υ λ α ­ κώ ν τ ο υ 7ου Α μ. Σ.Ιπ., μ ε φ υ σ ικ ή σ υ ν έ ­ π εια τ η ν έ ν τ ο ν η π ερ ιπ ο λ ια κ ή δ ρ α σ τη ­ ρ ιό τη τα . Σ τις 28/6 σ υ μ μ ε τ ε ίχ ε σ ε ε π ιθ ε ­ τικ ή ε ν έ ρ γ ε ια τ α κ τ ικ ο ύ σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α το ς (α π ο τε λ ο ύ μ ε ν ο υ από μ ο ν ά δ ε ς π εζικ ο ύ , π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , α ρ μ ά τω ν , μ η χ α ν ικ ο ύ κλπ.), τ ο ο π ο ίο δ ιε ίσ δ υ σ ε σ ε β ά θ ο ς 4 π ε ­ ρίπ ου χ λ μ ., μ έσ α σ τη ν ο ρ ε ιν ή τ ο π ο θ ε ­ σία. Ο μ ω ς π ερ ί τ ις 12.45 δ έ χ θ η κ ε κ α τα ι­ γ ισ τικ ά π υρ ά απ ό ε χ θ ρ ικ ή δ ύ ν α μ η ο ρ ε ι­ ν ή ς σ ύ ν θ ε σ η ς κα ι μ ε τ ά από σ χ ετικ ή δ ια ­ τα γ ή σ υ μ π τ ύ χ θ η κ ε υπό τ η ν κά λυ ψ η τω ν α ρ μά τω ν. Σ τις 30/6 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, α­ φ ο ύ α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε σ τη ν α π ο σ το λή τω ν π ρ ο φ υ λ α κ ώ ν , μ ε τ α σ τ ά θ μ ε υ σ ε σε π ερ ιο χ ή τ η ς π ό λ η ς Τ σ ορ βόν, όπ ου και π α ρ έ μ ε ιν ε μ έ χ ρ ι τ ις 15 Ιο υ λ ίο υ 1951. Α πό τ ις 15/7 η 1η Α μ. Μ. Ιπ. τ έ θ η κ ε σ ε ε φ ε δ ρ ε ία κα ι τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα σ υ γ κ ε ­ ν τ ρ ώ θ η κ ε ν ό τια τ η ς π ό λ η ς Γ ιο κ τσ ό ν , α ­ σ χ ο λ ο ύ μ ε ν ο μ ε σ υ μ π λ η ρ ω μ α τικ ή ο ρ γ ά ­ νωση τ η ς υπό τ ο σ υ ν θ η μ α τικ ό “ Γρ α μ μή Κ ά ν σ α ς ” α μ υ ν τ ικ ή ς το π ο θ ε σ ία ς κ ο ν τά σ το ν π ο τα μ ό Ιμ τζίν , π αρά τ ο ν 38ο π α­ ρά λληλο. Σ τις 6/8 μια ε χ θ ρ ικ ή δ ιμ ο ιρ ία υ π έσ τη ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ή κ α τα σ τρ ο φ ή από ε λ λ η ν ι­ κό τ μ ή μ α π ου ή τ α ν ε γ κ α τ ε σ τ η μ έ ν ο σ το ύψ ω μα 343. Το τ μ ή μ α α υ τό τ η ν ε π ο μ έ ν η α ν α γ κ ά σ τη κ ε να σ υ μ π τυ χ θ ε ί, μ ε τ ά από ν έ α ε χ θ ρ ικ ή ε π ίθ ε σ η υ π έ ρ τε ρ ω ν δ υ ν ά ­ μεω ν. Σ τις 8/8 ε λ λ η ν ικ ή δ ιμ ο ιρ ία , μ ε τά από σ υ μ π λο κή σ ώ μα π ρ ο ς σώμα, α ν ά ­ γ κ α σ ε ε χ θ ρ ικ ή π ερ ίπ ο λ ο α ν ά λ ο γ η ς δ ύ ­ ν α μ η ς να τρ α π ε ί σ ε φ υ γ ή , ε γ κ α τα λ ε ίπ ο ν τ α ς τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς τη ς . Ο ι κ α τ α ρ ρ α κ τ ώ δ ε ις β ρ ο χ έ ς κα ι οι β λ ά β ε ς π ου π ρ ο κ λ ή θ η κ α ν σ τις σ υ γ κο ιν ω ν ιε ς -ε π ικ ο ιν ω ν ιε ς , α ν ε σ τε ιλ α ν τη σ υ νέχ ισ η τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν κ α τά τ ο ε ­ π ό μ ε ν ο τρ ιή μ ε ρ ο . Ο ε φ ο δ ια σ μ ό ς τω ν τμ η μ ά τω ν τω ν Η νω μ έν ω ν Ε θ νώ ν κα ι το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς γ ιν ό τα ν μ ε ε λ ικ ό ­ π τερ α . Σ τ ις 18 Α υ γ ο ύ σ το υ , δ ύ ο κ ιν ε ζ ικ έ ς δ ι­ μ ο ιρ ίε ς π ου ε π ιτ έ θ η κ α ν α ιφ ν ιδ ια σ τικ ά κ α τά το υ υ ψ ώ μ α το ς 339 α ιφ ν ιδ ιά σ τη κ α ν απ ό τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς υ π ερ α σ π ισ τές κα ι α ­ ν α γ κ ά σ τη κ α ν να α π ο σ υ ρ θ ο ύ ν μ ε α τα ξία . Σ τις 22/8, μ ε τ ά από δ ια δ ο χ ικ έ ς μ ε τα σ τ α θ μ ε ύ σ ε ις , τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα ΕΚΣΕ ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε ν ο τ ιο δ υ τ ικ ά τ ο υ Τοκμ ο ύ ν-Ν ι. Τ η ν π ερ ίο δ ο ε κ ε ίν η κ α τα ρ γ ή θ η κ ε τ ο Σ τ ρ α τ η γ ε ίο τ ο υ ΕΚΣΕ, ο δ ε δ ιο ι­ κ η τ ή ς α υ το ύ π α ρ έδ ω σ ε τα κ α θ ή κ ο ν τά τ ο υ σ το ν Ε λ λη ν α σ ύ ν δ εσ μ ο τ ο υ Α νω τάτ ο υ Σ τ ρ α τ η γ ε ίο υ τω ν Η νω μ έν ω ν Εθνώ ν. Σ τ ις 27/8 η ε λ λ η ν ικ ή δ ιμ ο ιρ ία το υ υ ψ ώ μ α το ς 343 α π ο κ ρ ο ύ ε ι δ ύ ο δ ια δ ο χ ι­ κ έ ς ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ε χ θ ρ ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις και ν έ α π ρ ο σ π ά θ εια τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ σ τις 30/8, μ ε σ υ ν ο λ ικ έ ς ε χ θ ρ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς 41 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς (1 α ξκ ό ς ) και 25 τρ α υ μ α τ ίε ς . Σ τις 7/9 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα ε γ κ α θ ίσ τα τα ι α­ μ υ ν τικ ά 4 χ λ μ . α ν α το λ ικ ά τ η ς Γ ιο κ τσ ό ν , α σ χ ο λ ο ύ μ ε ν ο επ ί 1 5 ν θ ή μ ε ρ ο μ ε εκπ α ί-

23

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

24 ^

δ ευ σ η . Σ τις 24 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ε γ κ α θ ίσ τ α ­ τ α ι α μ υ ν τικ ά και π ά λι 12 χ λ μ . β ό ρ ε ια τ η ς Γ ιο κ τσ ό ν και μ έ χ ρ ι τ ις 30/9 σ υ ν εχ ίζ ε ι τ η ν ο ργά νω σ η το υ ε δ ά φ ο υ ς μ ε π α ρ ά λ λ η λ η έ ν τ ο ν η π ερ ιπ ο λ ια κ ή δ ρ ά σ η κα ι α υ ξ η μ έ ­ ν η ν υ κ τ ε ρ ιν ή επ α γ ρ ύ π ν η σ η π ρ ο ς α π ο ­ φ υ γ ή α ιφ ν ιδ ια σ μ ο ύ . Ο τα ν ά ρ χ ιζε τ ο κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 1951 ο ε χ θ ρ ό ς , μη δ ια θ έ τ ο ν τ α ς ε φ ε δ ρ ε ίε ς , α­ π ο σ ύ ρ θ η κ ε β ο ρ ε ιό τ ε ρ α π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να α π ο φ ύ γ ε ι τα π υρ ά τ ο υ σ υ μ μ α χ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Α ν τ ίθ ε τ α ο ι σ ύμ μ α χ ο ι, δ ε ­ σ μ ε υ ό μ ε ν ο ι απ ό π ο λ ιτ ικ έ ς ο δ η γ ίε ς το υ ΟΗΕ, δ ε ν υ λο π ο ίη σ α ν τ η ν ιδ έα π ερ ί γ ε ­ ν ικ ή ς ε π ίθ ε σ η ς και π ρ ο έλ α σ η ς π ρ ο ς Β ο ρ ρ ά κα ι α π ο σ κο π ο ύ σ α ν σ τη ν τή ρ η σ η σ υ ν εχ ο ύ ς ε π α φ ή ς μ ε τ ο ν α ν τίπ α λ ο και σ τη δ ια ρ κ ή φ θ ο ρ ά τ ο υ μ ε ε κ τ έ λ ε σ η επ ι­ θ ε τ ικ ώ ν ε ν ε ρ γ ε ιώ ν σ τη μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς ζώ ­ νη . Ε τσ ι σ τις α ρ χ έ ς Ο κ τω β ρ ίο υ 1951 οι γ ρ α μ μ έ ς τω ν δ ύ ο α ν τιμ α χ ο μ έ ν ω ν είχ α ν π λη σ ιά σ ει και ο ι κ ο μ μ ο υ ν ισ τ έ ς π ρ ο ώ θ η ­ σαν π ο λ λ έ ς δ υ ν ά μ ε ις και α ρ κ ε τ ά μ έσ α υ π ο σ τή ρ ιξη ς , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α τη δ ιε ξ α ­ γ ω γ ή , μ έ χ ρ ι το υ τ έ λ ο υ ς τω ν ε χ θ ρ ο π ρ α ­ ξιώ ν, ισ χυρώ ν σ υ γ κ ρ ο ύ σ εω ν κ α τά τ η φ ά ­ ση τ η ς ε ν ε ρ γ ο ύ ά μ υ ν α ς . Σ ύ μ φ ω ν α λ ο ι­ π ό ν μ ε τ η ν ό λ η ιδ έ α δ ιε ξα γ ω γ ή ς τω ν ε ­ π ιχ ειρ ή σ εω ν , σ τις α ρ χ έ ς Ο κ τω β ρ ίο υ 1951 ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Ο Η Ε ε ξα π ο λ ύ ο υ ν σ ειρ ά ε π ιθ έ σ ε ω ν σ ε ό λ ο τ ο μ έτω π ο , μ ε σ κο π ό τ η ν κ α τά λ η ψ η ε δ α φ ώ ν ζ ω τικ ή ς σ ημ α σ ία ς π ριν ε π ιτ ε υ χ θ ε ί σ υ μ φ ω ν ία επ ί το υ κ α θ ο ρ ισ μ ο ύ τ η ς δ ια χ ω ρ ισ τικ ή ς γ ρ α μ μ ή ς . Σ το δ υ τικ ό τ μ ή μ α το υ κ ε ν τ ρ ι­ κο ύ τ ο μ έ α , ό π ο υ ή τ α ν και τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, σ χ ε δ ιά σ τη κ ε απ ό τη σ υ μ μ α χ ική δ ιο ίκ η σ η η υπό τ ο ν κω δ ικ ό “ Ε π ιχείρ ησ η Κ ο μ μ ά ν τ ο ς ” μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε ν έ ρ γ ε ια από τ η ν έ ν α ρ ξη τω ν σ υ ν ο μ ιλ ιώ ν π ερ ί ανα κω χ ή ς , μ ε σ κοπ ό τ η ν κ α τά λ η ψ η τ η ς ε ν δ ιά μ έσ η ς το π ο θ ε σ ία ς “ Jam estow n” , π ου ε ­ ξα σ φ ά λ ιζε τ ις ε π ικ ο ιν ω ν ίε ς τ η ς κ ο ιλ ά ­ δ α ς Γ ιο υ τσ ό ν-Τ σ ο ρ β ό ν κα ι τη χ ρ η σ ιμ ο ­ π οίησ η τ η ς σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ή ς γ ρ α μ μ ή ς Σ εο ύ λ-Τ σ ο ρ β ό ν-Κ α β ά . Σ τις 3/10 η 1η Α μ.Μ .Ιπ . (σ το α ’ κ λ ιμ ά ­ κιο α ν ή κ ε τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα) θ α ε π ε τ ί­ θ ε τ ο β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά τ η ς α ν α το λ ικ ή ς ό ­ χ θ η ς τ ο υ π ο τα μ ο ύ Ιμτζίν. Α π έ ν α ν τι δ ύ ο κ ιν ε ζ ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς κα ι μία ω ς ε φ ε ­ δ ρ ε ία κ α τε ίχ α ν το π ο θ ε σ ία ε π ιμ ε λ ώ ς ο ρ ­ γ α ν ω μ έ ν η και ε ν ισ χ υ μ έ ν η απ ό α λ λ η λ ο ϋ π ο σ τη ρ ιζ ό μ εν α μ ε π υ ρ ά π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι ό λ μ ω ν σ κέπ α σ τρ α και ο ρ ύ γ μ α τα . Ο λ ε ς ο ι κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις π ρ ο σ έ γ γ ισ η ς ε ­ λ έ γ χ ο ν τ α ν και ε ίχ α ν τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί κω λ ύ ­ μ α τα , διπ λά ν α ρ κ ο π έδ ια κα ι σ υ ρ μ α το ­ π λ έ γ μ α τα . Σ τις 2/10, σ ε σ ύ σ κεψ η π α ρο υσ ία τω ν δ ιο ικ η τώ ν ό λ ω ν τω ν κ λ ιμ α κ ίω ν απ ό λόχο κα ι άνω και α ρ μ ο δ ίω ν ε π ιτε λ ώ ν , κ α θ ο ρ ί­ σ τη κ α ν ό λ ε ς σ χ εδ ό ν οι λ ε π τ ο μ έ ρ ε ιε ς . Σ το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα δ ό θ η κ ε η α π ο σ το λή τ η ς κ α τά λ η ψ η ς τω ν υ ψ ω μ ά τω ν 313/334 κα ι τ η ς ε δ ρ α ίω σ η ς επ ί τ ο υ 334. Το έ δ α φ ο ς τ ο υ σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α τ ο ς τω ν υ ψ ω μ ά τω ν Σ κ ο τ ς (313) και Ν εμ π (334) π ρ ο σ φ ε ρ ό τα ν ά ρ ισ τα γ ια τη δ ιε ξα γ ω γ ή

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Α φ ιξ η τ μ ή μ α τ ο ς α ν τ ικ α τ α σ τ ά σ ε ω ν σ ε λ ιμ ά ν ι τ η ς Κ ο ρ έ α ς .

α μ υ ν τικ ο ύ αγώ να. Τα π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ ά τ ο υ τα είχ α ν ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ε ί π λή ρ ω ς οι Κ ιν έζο ι μ ε τη σ υ μ π λ η ρ ω μ α τικ ή ο ρ γ ά ν ω ­ ση. Η κ α τά λ η ψ η τ ο υ υ ψ ώ μ α το ς Σ κ ο τς θ α ε ξα σ φ ά λ ιζ ε σ το υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς τ ο ν α­ π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό έ λ ε γ χ ο τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς ε ­ μ π ρ ό ς κα ι τ η ν ε λ ε ύ θ ε ρ η έ ξ ο δ ο π ρ ο ς τ η ν α ν ο ικ τή κ ο ιλ ά δ α Γιοκόχ-Τσον. Σ τις 3 Ο κ τω β ρ ίο υ τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγ­ μα, μ ε τα α μ ε ρ ικ α ν ικ ά 2ο και 3ο Τ ά γμ α τα το υ 7 ου Α μ. Σ. Ιπ. δ ε ξ ιά κα ι α ρ ισ τε ρ ά α ­ ν τίσ το ιχ α , δ ιή λ θ ε τ η γ ρ α μ μ ή ε ξ ό ρ μ η ­ σ ης. Η ε χ θ ρ ικ ή α ν τίδ ρ α σ η ή τ α ν ά μ εσ η και σ φ ο δ ρ ή . Σ τις 08.45 ο 1 ος Λ ό χ ο ς , π α­ ρ ά τα κ α τα ιγ ισ τικ ά ε χ θ ρ ικ ά π υρ ά π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ κα ι ό λ μ ω ν κα ι τη ρ ίψ η χ ε ιρ ο ­ β ο μ β ίδ ω ν , εισ χ ώ ρ η σ ε σ τη ν ε χ θ ρ ικ ή τ ο ­ π ο θ εσ ία κα ι δ ιε ξ ή γ α γ ε α γώ να σώ μα π ρ ο ς σώμα, χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς χ ε ιρ ο β ο μ ­ β ίδ ε ς , φ λ ο γ ο β ό λ α κα ι τ η ν ξιφ ο λ ό γ χ η για τ η ν ε κ κ α θ ά ρ ισ η τω ν χα ρα κω μά τω ν. Το ρ υ θ μ ό τω ν Ε λ λή ν ω ν ό μ ω ς δ ε ν τ ο ν α κ ο ­ λ ο ύ θ η σ α ν ο ι ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ο ι Α μ ε ρ ικ α ν ο ί, μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ν α ν α γ κ α ­ σ τική π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η σ ύ μ π τυ ξη τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Λ ό χ ο υ -λόγω ε χ θ ρ ικ ώ ν α ν τ ε ­ π ιθ έσ ε ω ν σ τα α κ ά λ υ π τα π λ έ ο ν π λ ευ ρ ά . Κ ο ν τά σ τις ε χ θ ρ ικ έ ς θ έ σ ε ις , γ ια τ η δ ια ­ τή ρ η σ η τ η ς φ υ σ ιο γ ν ω μ ία ς τ η ς μ ά χη ς, π α ρ έ μ ε ιν ε μία Δ ιμ ο ιρ ία . Το π ρω ϊ τ η ς ε ­ π ο μ έ ν η ς , 4/10, ε λ λ η ν ικ ή π ερ ίπ ο λ ο ς μάχ η ς -δ ύ ν α μ η ς Δ ιμ ο ιρ ία ς - ε ν ε ρ γ ώ ν τ α ς π α­ ρ α π λ α ν η τικ ά έ φ θ α σ ε 100 μ έ τρ α απ ό τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ , ο ο π ο ίο ς α φ ο ύ ε ξ α π α τ ή θ η κ ε α ν τ ε π ιτ έ θ η κ ε όπω ς κα ι τ η ν π ρ ο η γ ο υ μ έ ν η . Α π ο τέ λ ε σ μ α τ ο ύ τ ο υ ή ­ τα ν η δ ιε υ κ ό λ υ ν σ η το υ α μ ε ρ ικ α ν ικ ο ύ τ μ ή μ α τ ο ς π ου ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε δ ε ξ ιά και η α­ π ο κά λυ ψ η τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς δ ιά τ α ξη ς . Α κ ο ­ λ ο ύ θ η σ ε β ο μ β α ρ δ ισ μ ό ς τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν μ ε β ό μ β ε ς να π ά λμ κα ι κ α τ α ­

σ τρ ο φ ή τω ν π ο λ υ β ο λ ε ίω ν και τω ν κ α τα ­ φ υ γ ίω ν μ ε ΠΑΟ κα ι β α ρ ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ό . Η κ α τά λ η ψ η τ ο υ υ ψ ώ μ α το ς Σ κ ο τ ς ο λ ο κ λ η ­ ρ ώ θ η κ ε τ η ν ε π ο μ έ ν η 5/10 π ερ ί τ ις 14.00, από τ ο 2ο Λ ό χ ο το υ Τ ά γ μ α το ς . Επί το υ υ ψ ώ μ α το ς κ α τ α μ ε τ ρ ή θ η κ α ν 150 Κ ιν έζο ι ν ε κ ρ ο ί, ενώ σ υ ν ε λ ή φ θ η σ α ν 12 α ιχ μ ά λ ω ­ τ ο ι και κ υ ρ ιε ύ θ η κ ε π ο λ ύ τιμ ο π ο λ ε μ ικ ό υ λικό . Ο ι α π ώ λ ε ιε ς τω ν Ε λ λή ν ω ν ή τ α ν 28 ν ε κ ρ ο ί (3 α ξκ ο ί) και 87 τ ρ α υ μ α τ ίε ς (2 α ξκοί). Τ η ν ίδια π ερ ίπ ο υ ώ ρα α ν ή λ θ ε σ το ύ ψ ω μα 418 τ ο 2ο Α μ. Τ π ου ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε δ ε ξιά , εν ώ σ το α ρ ισ τε ρ ό δ ε ν σ η μ ε ιώ θ η ­ κ ε κα μ ία π ρ ό ο δ ο ς . Η δ ρ ά σ η το υ Ε λ λ η ν ι­ κο ύ Τ ά γ μ α το ς τ ιμ ή θ η κ ε μ ε “ Ε ύ φ η μ η Μ ν ε ία ” απ ό τ ο ν π ρ ό ε δ ρ ο τω ν ΗΠΑ. Σ τις 6/10 ο 1 ος Λ ό χ ο ς τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς , ε ν ε ρ γ ώ ν τ α ς υ π ο β ο η θ η τικ ά και κ α λ ύ π το ν τα ς τ ο π λ ε υ ρ ό α μ ε ρ ικ α ν ι­ κο ύ τ μ ή μ α τ ο ς , α ν έ τ ρ ε ψ ε ε χ θ ρ ικ ή δ ύ ν α ­ μη δ ιμ ο ιρ ία ς κα ι α φ ο ύ α π έκ ρ ο υ σ ε α ν τ ε ­ π ίθ εσ η κ ιν ε ζ ικ ο ύ λ ό χ ο υ ε δ ρ α ιώ θ η κ ε επ ί το υ σ κο π ο ύ το υ . Π ερ ί τ ις 14.00 τ η ς ίδια ς η μ έ ρ α ς ο ι 2 ο ς και 3 ο ς Λ ό χ ο ι τ ο υ Τά γμα ­ τ ο ς εισ χ ώ ρ η σ α ν σ τα ε χ θ ρ ικ ά χ α ρ α κ ώ μ α ­ τα , π α ρ έ μ ε ιν α ν γ ύ ρ ω απ ό τ ο ν Α Ν ΣΚ π ρ ο ς α π ο φ υ γ ή α π ω λειώ ν, κα ι τ η ν ε π ο ­ μ έ ν η (8/10) π ερ ί τ ις 16.45, ο λ ο κ λ ή ρ ω σ α ν τ η ν κ α τά λ η ψ η τ ο υ υψ. 275. Σ τ ις 11/10 ε λ λ η ν ικ ό ς λ ό χ ο ς ε γ κ α τ α ­ σ τ ά θ η κ ε σ το από τ η ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η κατ α λ η φ θ έ ν (απ ό Α μ ε ρ ικ α ν ο ύ ς ) ύψ. 300 κα ι τ η ν ύ χ τ α 11/12 Ο κ τω β ρ ίο υ τ ο Ε λ λ η ν ι­ κό Τάγμα δ ιε υ κ ό λ υ ν ε μ ε τ α π υρ ά το υ τη σ ω τη ρ ία μ έ ρ ο υ ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς δ ιλ ο χ ία ς η οπ ο ία δ έ χ θ η κ ε ισ χυρή κ ιν εζ ικ ή ε π ίθ ε ­ ση. Α πό τ η δ ιλ ο χ ία α υ τή δ ια σ ώ θ η κ α ν μ ό ­ νο 48 ά το μ α . Σ τ η ν π ερ ιο χ ή τω ν υ ψ ω μ ά τω ν Σ κ ο τς (331-300-287) τ ο Ε Τ/Ε Κ ΣΕ π α ρ έ μ ε ιν ε μ έ ­ χ ρ ι τ ις 31/10/1951, α ν α π τύ σ σ ο ν τα ς έ ν τ ο -

ν η π ερ ιπ ο λ ια κ ή δ ρ α σ τη ρ ιό τ η τα με τ α υ τ ό χ ρ ο ν η ο ρ γά νω σ η τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς . Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α 9-26 Ο κ τω β ρ ίο υ ο ι α ­ π ώ λ ε ιε ς τω ν Ε λ λή ν ω ν α ν ή λ θ α ν σ ε 5 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς κα ι 9 τρ α υ μ α τ ίε ς , ενώ κ α τ α μ ε τ ρ ή θ η κ α ν 182 ν ε κ ρ ο ί το υ α ν τιπ ά λ ο υ . Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α 3-26 Ο κ τω β ρ ίο υ το μ έτω π ο σ τα θ ε ρ ο π ο ιή θ η κ ε . Ο α ν τίπ α λ ο ς γ ε ν ικ ά κ α τό ρ θ ω σ ε να δ ια τ η ρ ή σ ε ι τ ις θ έ ­ σ εις το υ , ενώ ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι π έ τυ χ α ν να φ ρ ά ξο υ ν τ ις π ιθ α ν ές κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις επιθ έ σ ε ώ ν το υ . Ιδ ια ίτε ρ α σ η μ α ν τικ ή ή τα ν η δρά σ η τω ν Ε λλή νω ν, γ ε γ ο ν ό ς π ου α ύ ξ η ­ σ ε τ η ν ε κ τίμ η σ η τ η ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς η γ ε ­ σίας γ ια τη μ α χ η τ ικ ό τ η τ α κα ι τ η ν αγω νισ τ ικ ό τ η τ ά τ ο υ ς . Σ τη 1/11 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α ν τ ικ α τ έ σ τ η σ ε τ ο υ ς Β έ λ γ ο υ ς ν ο ­ τιο δ υ τ ικ ά τ η ς Τ σ ορ βόν, όπ ο υ και π α ρ έμ ε ιν ε μ έ χ ρ ι τ ις 13/11, π α ρ ε ν ο χ λ ο ύ μ ε ν ο κ α θ η μ ε ρ ιν ά από ε χ θ ρ ικ ά π υ ρ ά π υ ρ ο β ο ­ λ ικ ο ύ κα ι π ερ ιπ ό λ ο υ ς . Σ τις 14/11 μ ε τα σ τά θ μ ε υ σ ε ν ο τ ιό τ ε ρ α α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τ η ν 1η Α μ. Μ. Ιπ., η ο π ο ία α π ο σ ύ ρ θ η κ ε από τ ο μ έτω π ο και τ έ θ η κ ε ω ς ε φ ε δ ρ ε ία το υ 1ου Α μ. Σ. Σ. Από τ ις 26-12-51 έω ς κα ι τ ις 18-1-52 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα τ έ θ η ­ κ ε υπό τη δ ιο ίκ η σ η το υ 65 Α μ. Σ. Π. και ε ­ γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε α μ υ ν τικ ά α ν α το λ ικ ά το υ π ο τα μ ο ύ Ιμ τζίν , έ ν α ν τ ι τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς τ ο ­ π ο θ εσ ία ς τω ν υ ψ ω μ ά τω ν Μ ικ ρ ό κα ι Μ ε ­ γ ά λ ο Ν όρ υ, μ ε τ ο θ ε ρ μ ό μ ε τ ρ ο κ ά τω από τ ο υ ς -2 0 ° C. Α π ό ε κ ε ί α π έ σ τε λ λ ε π ερ ι­ π ό λ ο υ ς σ ε β ά θ ο ς , γ ια σ υ λ λ ο γ ή π λ η ρ ο ­ φοριώ ν. Θ υ μ ίζ ο υ μ ε ό τ ι από τ ο ν Ιο ύ ν ιο το υ 1951 ε ίχ α ν α ρ χ ίσ ει σ υ ν ο μ ιλ ίε ς π ερ ί α ν α κ ω χ ή ς , ό μ ω ς η σ υ ν ή θ η ς δ ρ α σ τη ρ ιό ­ τ η τ α (π ερ ίπ ο λο ι, π υρά, ο ρ γά νω σ η ε δ ά ­ φ ο υ ς ) και απ ό τ ις δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς δ ε ν π α­ ρ ο υ σ ία ζε κα μ μ ία ύ φ εσ η . Σ τις 18 Ια ν ο υ α ρ ίο υ 1952 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, υπό τ ο 15ο Α μ. Σ. Π., α ν τ ικ α τ έ ­ σ τη σ ε τ ο υ ς Β έλ γ ο υ ς δ υ τ ικ ά τ ο υ π ο τα ­ μ ο ύ Ιμτζίν. Σ τη θ έσ η α υ τή ο Σ τρ α τ η γ ό ς Β α ν Φ λη τ, Δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 8 η ς Α μ ε ρ ικ α ν ι­ κ ή ς Σ τρ α τιά ς , ε π έδ ω σ ε τ η ν Ε ύ φ η μ ο Μ ν ε ία " τ ο υ π ρ ο έδ ρ ο υ τω ν Η Π Α γ ια τ ις ε ­ π ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ το ύ ψ ω μα Σ κ ο τς . Τη ν ύ χ τα τ η ς 27/28 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α ν α π τ ύ χ θ η κ ε σ ε π ρώ τη γ ρ α μ μ ή σ τις ό χ θ ε ς τ ο υ π ο τα μ ο ύ Ιμ τζίν , μ ε α π ο σ το λή τ η δ ια τή ρ η σ η τ η ς α κ ε ρ α ιό ­ τ η τ α ς τ η ς το π ο θ ε σ ία ς . Κ α θ ώ ς ό μ ω ς ο χ ρ ό ν ο ς π ερ ν ο ύ σ ε , ο ε χ θ ρ ό ς π α ρ ο υ σ ία ζε α σ υ ν ή θ η π ερ ιπ ο λ ια κ ή δ ρ α σ τη ρ ιό τ η τα , α λ λ ά και α υ ξ η μ έ ν η εκπ ο μ π ή π υρ ώ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι ό λ μ ω ν - ε ν δ ε ίξ ε ις π ροπ α ρ α σ κ ευ ώ ν π ρ ο ς ε κ δ ή λ ω σ η ε π ίθ ε σ η ς . Π ρ ά γ μ α τι, σ τις 17 Μ α ρ τίο υ ο λ ό κ λ η ρ η η το π ο θ ε σ ία τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς β α λ λ ό τ α ν απ ό τ ις 10.00 απ ό ε χ θ ρ ικ ά π υρ ά και π ερ ί τ η δ ύσ η το υ η λ ίο υ ισ χυρή ε χ θ ρ ικ ή δ ύ ν α μ η ε ν ισ χ υ μ έ ν ο υ τά γ μ α τ ο ς κ ιν ή θ η κ ε κ α τά τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν θ έσ εω ν. Το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, χω ρ ίς να α ιφ ν ιδ ια σ θ εί, σ υ ν έ π τυ ξε τα π ρ ο ω θ η μ έ ν α τ μ ή μ α ­ τ ά το υ , α ν α π τ ύ χ θ η κ ε β ά σ ει σ χ εδ ίο υ σ τις ε κ τω ν π ρ ο τέ ρ ω ν ο ρ γ α ν ω μ έ ν ε ς θ έ σ ε ις κα ι ό χ ι μ ό ν ο α π έκ ρ ο υ σ ε επ ιτυ χ ώ ς τ ις α λ ­ λ ε π ά λ λ η λ ε ς ε φ ό δ ο υ ς τω ν Κ ινέζω ν, α λλά

τ ο υ ς α ν ά γ κ α σ ε να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ο υ ν τ η ν π ρ ο σ π ά θ εια και να τρ α π ο ύ ν σ ε φ υ γ ή , α ­ φ ή ν ο ν τα ς 65 ν ε κ ρ ο ύ ς και π ά σ η ς φ ύ σ εω ς υ λικό . Οι Ε λ λ η ν ε ς είχ α ν 5 ν ε κ ρ ο ύ ς και 7 τ ρ α υ μ α τ ίε ς ο π λ ίτε ς . Τη ν ύ χ τ α τ η ς 19/20 Μ α ϊο υ τ ο Ε λ λ η ν ι­ κό Τάγμα α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε απ ό Α μ ε ρ ι­ κ α ν ο ύ ς και ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε σ ε τ ο π ο θ ε ­ σία “ ά μ ε σ η ς ε τ ο ιμ ό τ η τ α ς " , ν ο τιο δ υ τικ ά τ ο υ π ο τα μ ο ύ Ιμτζίν. Ε κ ε ί σ τις 24/3 απον ε μ ή θ η κ ε σ τη σ ημ α ία τ ο υ Τ ά γ μ α το ς “ Ε ύ φ η μ ο ς Μ ν ε ία ” τ ο υ π ρ ο έδ ρ ο υ τ η ς Ν ό τια ς Κ ο ρ έ α ς . Σ τις 19/4 τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε απ ό Β ρ ε τα ν ικ ή δ ύ ν α μ η κα ι μ ε τ α κ ίν ή θ η κ ε δ υ τικ ά τ ο υ Γ ιο ν τσ ό ν ω ς ε φ ε δ ρ ε ία , μ ε α π ο σ το λή τη δ υ ν α τ ό τ η τ α επ ά ν δ ρ ω σ η ς τ η ς τ ο π ο θ ε ­ σ ίας α ν ά σ χεσ η ς τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς κα ι α ­ ν τε π ιθ έ σ ε ω ν σ το ν τ ο μ έ α το υ Σ υ ν τά γ μ α ­ τ ο ς . Σ τις 26/4, α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τ η ν 3η Αμ. Μ. Π. π ου α π ο σ ύ ρ θ η κ ε σ ε π ερ ιο χ ή 65 km β ό ρ ε ια τ η ς Σ ε ο ύ λ , ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε σε ν έ α το π ο θ ε σ ία και α σ χ ο λ ή θ η κ ε μ ε α ν α ­ σ υ γ κ ρ ό τη σ η , ε κ π α ίδ ευ σ η και ε κ τ έ λ ε σ η

π ο θ εσ ιώ ν “ W yo m ing ” κα ι “ K an sas” . Σ το μ ε τ α ξ ύ ο ε χ θ ρ ό ς δ ε ν έπ α ψ ε να π α ρ ε ν σ χ λ εί τα Ε λ λ η ν ικ ά Τ μ ή μ α τα . Α πό τ ις α ρ χ έ ς Α υ γ ο ύ σ το υ 1952, απ οσ κοπ ώ ν τ α ς σ τη β ελ τίω σ η τω ν θ έ σ ε ώ ν το υ , επ εδ ίω κ ε τ η ν κ α τά λ η ψ η ε δ α φ ώ ν τω ν π ρ ο φ υ λ α κ ώ ν τω ν σ υμμάχω ν. Σ το ν τ ο μ έ α τ η ς 3 η ς Αμ. Μ. ε π ε χ ε ίρ η σ ε να δ ιασ π άσ ει τ η ν π ρ ο κ ε χ ω ρ η μ έ ν η φ ίλ ια α μ υ ν τικ ή τ ο ­ π ο θ εσ ία . Τη ν ύ χ τ α τ η ς 6/7 Α υ γ ο ύ σ το υ , μ ε τ ά από ε π ισ τα μ έ ν η α να γνώ ρ ισ η , λ ε ­ π το μ ε ρ ή σ χεδ ία σ η και α π ό λ υ το σ υ ν το ν ι­ σμό, ο 3 ο ς Ε λ λ η ν ικ ό ς Λ ό χ ο ς κ α τ έ λ α β ε μ ε α ιφ ν ιδ ια σ τικ ή ε π ιδ ρ ο μ ή τ ο ύψ. 167. Ο ι β ρ ο χ έ ς το υ Α υ γ ο ύ σ το υ π ρ ο κ ά λ εσ α ν ζ η μ ιέ ς σ τα α μ υ ν τικ ά έρ γ α , μ ε α π ο τ έ λ ε ­ σμα τ η ν α μ φ ίπ λ ε υ ρ η έ ν τα σ η τω ν ε ρ γ α ­ σιώ ν γ ια τ η ν α π ο κ α τά σ τα σ ή το υ ς . Σ τις 6/9 ε χ θ ρ ικ ή π ερ ίπ ο λ ο ς 40 α ν δ ρ ώ ν σ υ ν ε ­ π λά κη μ ε ε λ λ η ν ικ ή κα ι ε ίχ ε 11 ν ε κ ρ ο ύ ς και α ν ε ξ α κ ρ ίβ ω το α ρ ιθ μ ό τρ α υ μ α τιώ ν. Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α 9-11 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α ν α π τ ύ χ θ η κ ε σ τη γ ρ α μ μ ή α ν ά σ χεσ η ς τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς , μ ε

Το μ ν η μ ε ίο τω ν π εσ ό ν τω ν Ε λλ ή ν ω ν μ α χ η τώ ν σ τη ν Κ ο ρ έ α , κ ο ν τά σ τη Σ ε ο ύ λ .

ασ κήσ εω ν. Σ τις 23/5 ε λ λ η ν ικ ό ς λ ό χ ο ς εν ίσ χ υ σ ε τ η ν α μ ε ρ ικ α ν ικ ή φ ρ ο υ ρ ά σ το ν η σ ί Κ όζυ Ν το , ό π ο υ κ ρ α τ ο ύ ν τ ο 6.000 α ιχ μ ά λ ω το ι. Σ τη ν έ α το π ο θ ε σ ία ο α ρ χ η ­ γ ό ς ΓΕ Σ π α ρ α σ η μ ο φ ό ρ η σ ε τ η ν π ο λ ε μ ι­ κή σ ημ α ία το υ Τ ά γ μ α το ς μ ε τ ο ν Π ο λ ε μ ι­ κό Σ τα υ ρ ό Α ’ Τ ά ξεω ς κα ι α π έ ν ε ιμ ε σ το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς κα ι τ ο υ ς ο π λ ίτε ς τ ο Μ ε ­ τ ά λ λ ιο τ η ς Α ρ χ ιεπ ισ κ ο π ή ς Α θηνώ ν. Σ τις 26/7 οι Ε λ λ η ν ε ς α ν τικ α τέ σ τη σ α ν τ ο Β ελ γ ικ ό τά γ μ α , μ ε α μ υ ν τικ ή α π ο σ το ­ λή επ ί τ η ς π ρ ώ τη ς γ ρ α μ μ ή ς κα ι υ π ο χ ρ ε ­ ώ σ εις τ η ν κ α θ η μ ε ρ ιν ή α π ο σ το λή π ε ρ ι­ π όλω ν, τ η δ ιε ν έ ρ γ ε ια ε π ιθ ε τικ ώ ν ε γ χ ε ι­ ρ η μ ά τω ν μ ε γ έ θ ο υ ς λό χ ο υ , κ α θ ώ ς κα ι τ η ν α ν ά λ η ψ η ε π ιβ ρ α δ υ ν τικ ώ ν ε ν ε ρ γ ε ι­ ώ ν κα ι τ η ν κ α τά λ η ψ η θ έ σ ε ω ν επ ί τω ν τ ο ­

α π ο σ το λή τ η ν ά μ υ ν α κα ι τη δ υ ν α τ ό τ η τ α ε π έ μ β α σ η ς επ ί ο λ ο κ λ ή ρ ο υ το υ μ ετώ π ο υ τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς . Τη ν ύ χ τ α τ η ς 18/19 Σ ε ­ π τε μ β ρ ίο υ ο ι κ ο μ μ ο υ ν ισ τέ ς , ε φ α ρ μ ό ζ ο ­ ν τ α ς τέ χ ν α σ μ α “ Δ ο ύ ρ ε ιο υ Ιπ π ου” , κ α τ έ ­ λ α β α ν τ ο ύ ψ ω μα Κ έλ λ υ . Σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α , ε π ίλ ε κ τ ο ι κα ι α π ο φ α σ ισ μ έν ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ α ν α μ ίχ θ η κ α ν μ ε τ ο υ ς μ ε τα β α ίν ο ν τ ε ς σ το ύψ. Κ έλ λ υ Ν ο τ ιο κ ο ρ ε ά τ ε ς γ ια ο ρ γά νω σ η το υ ε δ ά φ ο υ ς , μη γ ε ν ό μ ε ν ο ι α ν τιλ η π το ί, κ ρ ύ φ τη κα ν μ έσ α σ τα ο ρ ύ γ μ α τα κα ι κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε ­ χ θ ρ ικ ή ς ε π ίθ ε σ η ς π ρ ο σ έ β α λ α ν τ ο υ ς α­ μ υ ν ό μ ε ν ο υ ς από τ α ν ώ τα . Α π ο τέ λ ε σ μ α ή τ α ν η ε ξό ν τω σ η ο λ ό κ λ η ρ ο υ τ ο υ σ υ μ μ α ­ χ ικ ο ύ τ μ ή μ α τ ο ς , ε κ τ ό ς ε ν ό ς α ξιω μ α τι­ κο ύ και 4 οπλιτώ ν. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

26 "■

Σ τ ις 28 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, έ χ ο ν τα ς α ν α λ ά β ε ι απ ό τ ις 26 το υ μ η ν ό ς τ ο ν τ ο μ έ α το υ 1ου Τ ά γ μ α το ς το υ 65ου Α μ ε ρ ικ α ν ικ ο ύ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς Π εζ ι­ κο ύ , ε ν ή ρ γ η σ ε μ ε σ κοπ ό τ η ν κ α τά λ η ψ η το υ υ ψ ώ μ α το ς Μ ε γ ά λ ο Ν όρ υ. Ε ίχε π ρ ο η γ η θ ε ί λ ε π τ ο μ ε ρ ή ς α να γνώ ρ ισ η και α νά λυσ η το υ ε δ ά φ ο υ ς , κ α θ ώ ς και η μίω ρη π ρ ο π α ρ α σ κ ευ ή π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Το ύ ­ ψ ω μα κ α τ ε λ ή φ θ η σ τις 05.30 και απ οκ ρ ο ύ σ τη κ α ν ό λ ε ς ο ι κ ιν ε ζ ικ έ ς α ν τ ε π ιθ έ ­ σ εις. Π ερ ί τ ις 09.45 ό μ ω ς δ ύ ο β ό μ β ε ς τ η ς φ ίλ ια ς α ε ρ ο π ο ρ ία ς έ π εσ α ν απ ό λ ά ­ θ ο ς σ τις θ έ σ ε ις τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν τ μ η μ ά ­ τω ν , α ν α γ κ ά ζ ο ν τα ς τ α π ρ ο ω θ η μ έ ν α τ μ ή ­ μ α τα να σ υ μ π τυ χ θ ο ύ ν σ τις υ π ώ ρ ε ιες τ ο υ υ ψ ώ μ α το ς . Τη ν ύ χ τα τ η ς 28/29 Σ ε ­ π τε μ β ρ ίο υ , μ ε τ ά από ν έ α ε π ιθ ε τ ικ ή π ρ ο ­ σ π ά θ εια , ο 1 ος Λ ό χ ο ς τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς α ν έ β η κ ε σ το ύψ ω μα, ό μ ω ς λ ί­ γ ο α ρ γ ό τε ρ α α π ο σ ύ ρ θ η κ ε , λόγω σ υ γ κ έ ­ ν τρ ω σ η ς ισ χυρώ ν ε χ θ ρ ικ ώ ν π υρ ώ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι όλμω ν. Ο ι α π ώ λ ε ιε ς τ ο υ Τ ά γ μ α το ς α ν ή λ θ α ν σ ε 16 ν ε κ ρ ο ύ ς (2 α ξιω μ α τικ ο ί) κα ι 27 τ ρ α υ μ α τ ίε ς (τ ρ ε ις α ­ ξιω μ α τικ ο ί), ενώ ο α ν τίπ α λ ο ς ε ίχ ε 67 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς , 15 α ιχ μ α λ ώ το υ ς κα ι ά γ ν ω σ το α ­ ρ ιθ μ ό τρ α υ μ α τιώ ν . Τη ν ύ χ τα τ η ς 30 Σ ε ­ π τε μ β ρ ίο υ τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα μ ε τ α κ ιν ή θ η κ ε 10 km ν ο τ ιο δ υ τ ικ ά τ η ς Γ ιο υ τσ ό ν, μ ε α π ο σ το λή , μα ζί μ ε τ ο 15ο Αμ. Σ. Π., να τ ε θ ε ί ω ς ε φ ε δ ρ ε ία τ ο υ ΙΧ ου Αμ. Σ.Σ. μ ε ε τ ο ιμ ό τ η τ α κ α τά λ η ψ η ς τ η ς το π ο θ ε σ ία ς “ W yom ing” κα ι ε π έ μ β α σ η ς επ ί ο λ ο κ λ ή ­ ρ ου τ ο υ μ ετώ π ο υ τ ο υ ΣΣ. Σ τη ν π ερ ιο χ ή α υ τή , σ τις 28 Ο κ τω β ρ ίο υ 1952, ο α ρ χ η ­ γ ό ς Σ τρ α το ύ τ η ς Κ ο ρ έ α ς π α ρ α σ η μ ο φ ό ­ ρ η σ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ Τ ά γ μ α το ς . Τη ν ύ χ τα τ η ς 2 9 η ς Ο κ τω β ρ ίο υ τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α ν τ ικ α τ έ σ τ η σ ε τ ο 1ο Τ/65 Α μ.Σ.Π . τ η ς Τ σ ορ βό ν, σ τη ν τ ο π ο θ ε σία “ M issou ri” , μ ε α π ο σ το λή “ ά μ υ ν α διά τ η ς ο ρ γ α ν ώ σ εω ς σ η μ είω ν σ τη ρ ίγ μ α το ς , ε τ ο ιμ ό τ η τ α ε π ε μ β ά σ ε ω ς υ π έρ το υ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς κα ι δ υ ν α τ ό τ η τ α ε κ τ ε λ έ σ ε ω ς α ν τ ε π ιθ έ σ ε ω ν ” . Σ το Τάγμα δ ό θ η κ α ν υπ ό δ ιο ίκ η σ η μία δ ιμ ο ιρ ία ό λ μ ω ν τω ν 4,2 in κα ι έ ν α ς ο υ λ α μ ό ς α ρ μ ά τω ν , εν ώ ε κ α ­ τ έ ρ ω θ ε ν π λ α ισ ιώ θ η κ ε από α μ ε ρ ικ α ν ικ ά τμ ή μ α τα . Σ τη θ έ σ η α υ τή υ π ή ρ ξε έ ν τ ο ν η π ερ ιπ ο λ ια κ ή δ ρ α σ τη ρ ιό τ η τα τω ν Κ ιν έ ­ ζω ν, ο ι ο π ο ίο ι δ ιέ θ ε τ α ν μ εγ ά λ ο α ρ ιθ μ ό μαχητώ ν. Κ α θ ε μ ία απ ό τ ις δ ρ α σ τη ρ ιό τ η ­ τ ε ς (π ερ ίπ ο λ ο ς -ε ν έδ ρ α ) α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε έ ν α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τμ ή μ α , τ ο ο π ο ίο ε ν ε ρ ­ γ ο ύ σ ε ε υ ρ ε ίε ς κ υ κ λ ω τ ικ έ ς κ ιν ή σ ε ις επ ι­ δ ιώ κ ο ν τα ς τ ο ν ε γ κ λ ω β ισ μ ό το υ σ υ μ μ α ­ χ ικ ο ύ τ μ ή μ α τ ο ς . Ε ν α ν τι τ η ς τ α κ τ ικ ή ς α υ τή ς ο ι Ε λ λ η ­ ν ε ς α ν τέ δ ρ α σ α ν μ ε τ η ν π λαισίω ση τω ν ε ν ε δ ρ ώ ν -π ε ρ ιπ ό λ ω ν τ ο υ ς μ ε σ το ιχ εία υ π ο σ τή ρ ιξη ς απ ό τα π λ ε υ ρ ά και τα νώ ­ τα , μ ε σ υ ν έπ εια τ η ν α π ο τε λ ε σ μ α τ ικ ή α ­ π ό κρ ο υ σ η τω ν κ ιν ο ύ μ ε ν ω ν κ υ κ λ ω τικ ά κ ιν εζ ικ ώ ν τμ η μ ά τω ν . Α υ τ ό ό μ ω ς απ αι­ το ύ σ ε λ ε π τ ο μ ε ρ ε ίς α ν α γ νω ρ ίσ εις -π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ έ ς , δ ιά θ εσ η τμ η μ ά τω ν και σ υ ν εχ ή εγ ρ ή γ ο ρ σ η , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ν κ α τα π ό ν η σ η το υ π ρο σ ω π ικού σ τη μ έσ η

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

τ ο υ χ ειμ ώ ν α , μ ε τ ο θ ε ρ μ ό μ ε τ ρ ο να δ ε ί­ χ ν ε ι α ρ κ ε τ ά κ ά τω απ ό τ ο μ η δ έν . Α π ο τέ ­ λ ε σ μ α α υ τ ή ς τ η ς τ α κ τ ικ ή ς ή τ α ν ο ε ­ γ κ λ ω β ισ μ ό ς ε χ θ ρ ικ ο ύ λό χ ο υ , τη ν ύ χ τα τ η ς 12/13 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ , σ ε ο ρ γ α ν ω μ έν η απ ό τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς ε δ α φ ικ ή π τυ χ ή , τ α π λ ε υ ρ ά τ η ς ο π ο ία ς κ α τ έ χ ο ν τ α ν απ ό φ ι­ λ ίε ς δ υ ν ά μ ε ις , ενώ τ ο ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς ε ί ­ χ ε υ π ο ν ο μ ε υ θ ε ί μ ε π ρ ο π α ρ α σ κ ευ α σ μ ένα ε κ ρ η κ τ ικ ά γ εμ ίσ μ α τα . Ο α ν τίπ α λ ο ς α ιφ ν ιδ ιά σ θ η κ ε , σ υ μ π τύ χ θ η κε ε­ σ π ευ σ μ έν α κα ι ε γ κ α τ έ λ ε ιψ ε 23 ν ε κ ρ ο ύ ς , οπ λισ μ ό, χ ά ρ τ ε ς κα ι έ γ γ ρ α φ α . Κ α τά το δ ιά σ τη μ α 1/10-19/12 ο ι α π ώ λ ε ιε ς το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς ή τα ν 3 ν ε κ ρ ο ί, 14 τ ρ α υ μ α τ ίε ς κα ι έ ν α ς α γ ν ο ο ύ μ ε ν ο ς . Τη ν ύ χ τα τ η ς 19ης Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1952 τ ο Ε Τ/ΕΚΣΕ μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε μ α ζί μ ε τ ο 15ο Α μ. Σ.Π. β ό ρ ε ια τ η ς Γ ιο ν τσ ό ν , ω ς ε ­ φ ε δ ρ ε ία τ ο υ ΙΧ ου Α μ.Σ .Σ . Κ α τά τ ο υ ς π ρ ώ το υ ς μ ή ν ε ς το υ 1953, ε κ τ ό ς απ ό τη σ υ ν η θ ισ μ έ ν η π ερ ιπ ο λ ια κ ή δ ρ α σ τη ρ ιό ­ τη τα , σ η μ ε ιώ θ η κ α ν μ ε μ ο ν ω μ έ ν ε ς ε χ θ ρ ι­ κ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις χ ω ρ ίς επ ιτυ χ ία . Από τ ις 29 Ια ν ο υ α ρ ίο υ μ έ χ ρ ι τ ις 24 Α π ρ ιλίο υ 1953 τ ο Ε Τ/Ε Κ ΣΕ β ρ ισ κ ό τα ν α ­ ν ε π τ υ γ μ έ ν ο επ ί τ η ς γ ρ α μ μ ή ς “ M issou ri” . Σ τις 5/2, σ ε σ υ μ π λ ο κή ε λ λ η ν ικ ή ς π ερ ιπ ό ­ λ ο υ ο μ ά δ α ς μ ά χ η ς μ ε ε χ θ ρ ικ ή δ ιμ ο ιρ ία , φ ο ν ε ύ θ η κ α ν 37 Κ ιν έ ζο ι και τ ρ α υ μ α τ ί­ σ τη κ α ν έ ξι. Το α π ό γ ευ μ α τ η ς 12/3, μ ε τ ά απ ό ε μ π λ ο κ ή ε λ λ η ν ικ ή ς π ερ ιπ ό λ ο υ 18 α ν δ ρ ώ ν μ ε ε χ θ ρ ικ ό λόχο , τ ο τ ά γ μ α κ ιν η τ ο π ο ιή θ η κ ε έ γ κ α ιρ α -π αρά τ ο ν ισ χυ ρό β ο μ β α ρ δ ισ μ ό απ ό ε χ θ ρ ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι α ν τιμ ε τώ π ισ ε μ ε μ εγ ά λ η ε π ιτυ χ ία τ ο ν α ν τίπ α λ ο , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε 20 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι α ν ε ξ α κ ρ ίβ ω το α ρ ιθ μ ό τρ α υ μ α τιώ ν . Τη ν ύ χ τα τ η ς 3/4 Α π ρ ιλ ίο υ ε χ θ ρ ικ ό σ ύ ν τα γ μ α ε π ιτ έ θ η κ ε κ α τά τω ν θ έ σ ε ω ν το υ 2 ου Α μ .Τ και το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τά γμα ­ τ ο ς , μ ε κ ύ ρ ια π ρ ο σ π ά θ εια κ α τά τω ν Α μ ερ ικα νώ ν. Το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα π ερ ί τ ις 01.30 σ υ ν έ π τ υ ξ ε μ ε τ ά ξ η τα π ρ ο ω θ η μ έ ­ να τ μ ή μ α τ ά τ ο υ κα ι α φ ο ύ ε φ ά ρ μ ο σ ε τ ο σ χ έδ ιο π υ ρ ό ς το υ α ν ά γ κ α σ ε τ ο ν ε π ιτι­ θ έ μ ε ν ο α ν τίπ α λ ο να α π ο χ ω ρ ή σ ει π ερ ί τ ις 05.30 μ ε β α ρ ιέ ς α π ώ λ ειες , π ρ ιν φ θ ά σ ει σ τις π ρ ο κ ε χ ω ρ η μ έ ν ε ς ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ ­ σ εις. Σ τις 02.35 τ η ς 2 5 η ς Α π ρ ιλίο υ τ ο Τάγ­ μα α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε από Α μ ε ρ ικ α ν ο ύ ς κα ι ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε ν ό τια , σ τη ν π ερ ιο χ ή Β α ν γ κ ζ ε μ ά λ . Α πο 1/1 μ έ χ ρ ι 16/5 1953 οι σ υ ν ο λ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς το υ Τ ά γ μ α το ς ή τα ν 10 ν ε κ ρ ο ί (2 α ξιω μ α τικ ο ί) και 31 τ ρ α υ μ α ­ τ ί ε ς - ο ι 9 ε λ α φ ρ ά . Τη ν ύ χ τα τ η ς 17/5 τ ο ΕΚΣΕ ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε π άλι σ τη γ ρ α μ μ ή “ M issou ri” , π λα ισ ιω μ έν ο από α μ ε ρ ικ α ν ι­ κά τά γ μ α τα . Σ τη θ έ σ η α υ τή η έ ν τ ο ν η π ερ ιπ ο λ ια κή δ ρ ά σ η ισ χυ ρώ ν ε χ θ ρ ικ ώ ν δ υνά μεω ν το ανάγκασ ε π ολλές φ ο ρ ές να γ ε ν ικ ε ύ σ ε ι τ η ν ε μ π λ ο κ ή το υ . Τα ε λ λ η ­ ν ικ ά τμ ή μ α τα , ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ς τ η ν α ρ χή τ ο υ α ιφ ν ιδ ια σ μ ο ύ , α ν ά γ κ α ζα ν τ ο ν α ν τί­ π α λο σ ε ε σ π ε υ σ μ έ ν η α ν ά π τυ ξη κα ι μ ό ­ ν ο ν ό τα ν ε ξ α ν τ λ ο ύ ν τ ο τ α ό ρ ια α ν τίσ τα ­ σ ής τ ο υ ς ε ισ έ ρ χ ο ν τα ν σ τη ν ο ρ γ α ν ω μ έ ­ ν η το π ο θ ε σ ία τ ο υ Τ ά γ μ α το ς . Τ ό τε ο ε ­

χ θ ρ ό ς α ν τιμ ε τω π ίζ ο ν τα ς τ ο ν ό γ κ ο τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Τ ά γ μ α το ς υ φ ίσ τα το σ ο β α ρ έ ς α π ώ λ ε ιε ς και α ν α γ κ α ζό ­ τα ν σ ε π ρό ω ρ η σ ύ μ π τυ ξη χω ρ ίς α π ο τέ ­ λ εσ μ α . Α π ό 17/5 έω ς 17/6 ο α ν τίπ α λ ο ς ε ί­ χ ε 103 ν ε κ ρ ο ύ ς και ά γ ν ω σ το α ρ ιθ μ ό τρ α υ μ α τιώ ν , ενώ τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα ε ίχ ε 11 ν ε κ ρ ο ύ ς και 38 τ ρ α υ μ α τ ίε ς (4 α ξιω μ α ­ τικ ο ί). Ε ν ό ψ ε ι τ η ς υ π ο γ ρ α φ ή ς τ η ς α ν α κω ­ χ ή ς , ο ι Β ο ρ ε ιο κ ο ρ ε ά τ ε ς από τα τ έ λ η Ιο υ ν ίο υ ε π ε δ ίω ξα ν τ η διάσ π άση τ η ς α ­ μ υ ν τ ικ ή ς γ ρ α μ μ ή ς τω ν σ υμ μά χω ν, γ ια να κ α τα λ ά β ο υ ν ή να θ έ σ ο υ ν υπό τ α π υρά τ ο υ ς τ η ν Ιντσόν. Γι’α υ τό π ρ ο σ π ά θη σ α ν να κ α τα λ ά β ο υ ν τ ο ύψ. Χ ά ρ ρ υ , τ ο οπ οίο κ α τ ε ίχ ε τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα από τ ο πρωί τ η ς 16/6. Σ τις μ έ χ ρ ι τ ις 13 Ιο υ ν ίο υ ε χ θ ρ ι­ κ έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς γ ια τ η ν κ α τά λ η ψ η τ ο υ υψ. Χ ά ρ ρ υ τ ο 15ο Α μ. Σ.Π. ε ίχ ε χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή ­ σ ει ε ν α λ λ ά ξ κα ι τ α τρ ία τ ά γ μ α τ ά το υ , μ ε α π ώ λ ε ιε ς 250 ν ε κ ρ ο ύ ς και 400 τ ρ α υ μ α ­ τ ίε ς . Τη ν ύ χ τ α τ η ς 17/18 Ιο υ ν ίο υ , 36 ώ ­ ρ ε ς μ ε τ ά τ η ν ε γ κ α τά σ τα σ η τω ν Ε λ λ ή ­ νω ν, ά ρ χισ ε η μ ά χη γ ια τ η ν κ α τά λ η ψ η τ ο υ υψ. Χ ά ρ ρ υ . Το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, έ χ ο ­ ν τ α ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ε ι π ολύ επ ω φ ελ ώ ς το χ ρ ό ν ο γ ια α ν α γ ν ω ρ ίσ εις , ο ρ γά νω σ η ε δ ά ­ φ ο υ ς και κα τά σ τρ ω σ η ε μ π ε ρ ισ τα τ ω μ έ ­ ν ο υ σ χ εδ ίο υ ε ν ε ρ γ ε ία ς , ό χ ι μ ό ν ο ά ν τ ε ξ ε σ τις τ ρ ε ις α λ λ ε π ά λ λ η λ ε ς (σ υ ν τρ ιπ τικ ά υ π έ ρ τε ρ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν ) κ ιν ε ζ ικ έ ς ε π ιθ έ ­ σ εις, α λ λ ά κ α τ α δ ίω ξε τ ο ν ε χ θ ρ ό ε κ τ ό ς τω ν θ έ σ ε ω ν το υ . Σ τη μ ά χη α υ τή ο ι Ε λ λ η ­ ν ε ς σ τρ α τιώ τε ς ε ν ε π λ ά κ η σ α ν σώ μα με σ ώ μα μ ε τ ο υ ς Κ ιν έ ζο υ ς , ε π ιδ ε ικ ν ύ ο ν τα ς α π α ρ ά μ ιλλ η ψ υ χ ρ α ιμ ία , α υ το σ υ γ κ ρ ά τ η ­ ση, π ειθ α ρ χ ία κα ι γ ε ν ν α ιό τ η τ α . Ε κεί, σ τη ν α π ο κ λ η θ ε ίσ α “ Δ ια β ο λ ικ ή τ ο π ο θ ε ­ σ ία ” , τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα α ν τιμ ε τώ π ισ ε έ ν α ε ν ισ χ υ μ έ ν ο κ ιν ε ζ ικ ό σ ύ ν τα γ μ α . Σ ύ μ ­ φ ω να μ ε α μ ε ρ ικ α ν ικ ή έ κ θ ε σ η , απ ό τ ις 10 μ έ χ ρ ι τ ις 18 Ιο υ ν ίο υ σ τη ν το π ο θ ε σ ία α υ τή ε π ιτ έ θ η κ ε τ μ η μ α τ ικ ά η 74η Κ ιν ε ζι­ κή Μ ερ α ρ χ ία , μ ε τρ ία σ υ ν τά γ μ α τα τω ν τεσ σ ά ρ ω ν τα γ μ ά τω ν . Ο ε χ θ ρ ό ς ε ίχ ε 1.673 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 3.800 τ ρ α υ μ α τ ίε ς , ενώ ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι 102 ν ε κ ρ ο ύ ς , 533 τ ρ α υ μ α ­ τ ί ε ς κα ι 44 ε ξ α φ α ν ισ θ έ ν τ ε ς . Το Ε λ λ η ν ι­ κό Τάγμα ε ίχ ε 5 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 19 τ ρ α υ μ α ­ τ ίε ς . Κ α τα ν α λ ώ θ η κ α ν σ υ ν ο λ ικ ά 471.070 β λ ή μ α τα π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι όλμω ν. Ε κ εί π α ρ έ μ ε ιν ε τ ο Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα μ έ χ ρ ι τ ις 12 Ιο υ λ ίο υ , ε ν α λ λ ά σ σ ο ν τα ς ανά τ ρ ιή μ ε ­ ρο τ ο υ ς λ ό χ ο υ ς τ ο υ σ τις π ρ ο φ υ λ α κ έ ς το υ υψ. Χ ά ρ ρυ . Ο α ν τίπ α λ ο ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να ε π ιτύ ­ χ ε ι δ ια π ρ α γ μ α τε υ τικ ά π λ ε ο ν ε κ τή μ α τ α , μ ε τ έ φ ε ρ ε τ η ν κ ύ ρ ια π ρ ο σ π ά θ ειά το υ σ τη ν π ερ ιο χ ή Κ ο υ μ σ ό ν γ κ , ό π ο υ τη ν ύ ­ χ τα τ η ς 12/13 Ιο υ λ ίο υ ε π ε χ ε ίρ η σ ε να δ η ­ μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι ρ ή γ μ α β ά θ ο υ ς 6-8 km σ τη ζώ νη τ η ς Ν ο τιο -Κ ο ρ ε α τικ ή ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς “ Κ ά π ιτο λ ” . Ισ χυ ρ ό ε χ θ ρ ικ ό τ μ ή μ α π ου δ ιε ίσ δ υ σ ε σ ε β ά θ ο ς , α ν ά γ κ α σ ε τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς να α π ο σ ύ ρ ο υ ν ε σ π ευ σ μ έ ν α τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό γ ε ν ικ ή ς υ π ο σ τή ρ ιξη ς και τ μ ή μ α α υ το ύ τ η ς ά μ εσ η ς υ π ο σ τή ρ ιξη ς . Η ε χ θ ρ ικ ή α υ τή ε ν έ ρ γ ε ια έ γ ιν ε ό τα ν η

3η Α μ. Μ. α ν τικ α θ ίσ τα το απ ό τ η ν 2α. Το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, α φ ο ύ αν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε από Γά λλο υς, α ­ ν α π τ ύ χ θ η κ ε α μ υ ν τικ ά τ η ν ύ χ τα τ η ς 13/14 Ιο υ λ ίο υ σ τη ν π ερ ιο χ ή Σ ο υ γ κ ά μ -NL, π ρ ο ς α να χ α ίτισ η τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς δ ιείσ δ υ σ η ς. Τη ν ύ ­ χ τ α τ η ς 17ης Ιο υ λ ίο υ α λ λ ε π ά λ λ η ­ λ α κ ύ μ α τα ε χ θ ρ ικ ο ύ π εζικ ο ύ , δ ύ ­ ν α μ η ς δ ιλ ο χ ία ς , π ρ ο σ έβ α λ α ν τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις . Ο λ ε ς ο ι ε χ θ ρ ι­ κ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις α π ο κ ρ ο ύ σ τη κ α ν μ ε ε π ιτυ χ ία από τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς σε α γώ να χ α ρ α κ ω μ ά τω ν , σ υ ν ελ ή φ θ η σ α ν 17 Κ ιν έζο ι α ιχ μ ά λ ω το ι, ενώ α ν ε ξ α κ ρ ίβ ω το ς π α ρ έ μ ε ιν ε ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν ν ε κ ρ ώ ν και τω ν τρ α υ μ α τιώ ν . Σ τ ις 20 Ιο υ λ ίο υ 1953 τ ο Ε λ λ η ­ ν ικ ό Τάγμα α ν α π τ ύ χ θ η κ ε σ τη ν π ερ ιο χ ή Κ α β ιμ ό κ , ό τα ν κ α τ α β λ ή ­ θ η κ ε ιδ ια ίτε ρ η π ρ ο σ π ά θ εια γ ια τ η ν ά ρ ισ τα μ ε λ ε τ η μ έ ν η ο ρ γ ά ν ω ­ ση τ η ς το π ο θ ε σ ία ς το υ . Σ υ ν έ ­ π εια α υ τή ς ή τα ν η α π ο τε λ ε σ μ α ­ τ ικ ή α ν τιμ ε τώ π ισ η ε χ θ ρ ικ ή ς ε π ιθ ε τ ικ ή ς ε ν έ ρ γ ε ια ς τ η ς 2 5 η ς Ιο υ λ ίο υ . Σ τ η ν ε ν έ ρ γ ε ιά τ ο υ α υ τή ο ε χ θ ρ ό ς ε π ε χ ε ίρ η σ ε με δύναμη ε ν ισ χ υ μ έ ν ο υ σ υ ν τά γ μ α το ς , υ π ο σ τη ρ ιζ ό μ ε ν η από ισ χυρή μ ά ζα π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ . Το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα δ ια τή ρ η σ ε τ η ν α κ ε ρ α ιό τ η τ α τ η ς το π ο θ ε σ ία ς , α να ­ χ α ίτισ ε τ ο ν α ν τίπ α λ ο κα ι το υ ε π έ φ ε ρ ε σ ο β α ρ έ ς α π ώ λ ε ιε ς (150 ν ε κ ρ ο ί, 15 α ιχ­ μ ά λω το ι). Ο ι σ υ ν ο λ ικ έ ς ε λ λ η ν ικ έ ς απώ ­ λ ε ιε ς απ ό τ ις 17 έω ς τ ις 26 Ιο υ λ ίο υ 1953 ή τ α ν 15 ν ε κ ρ ο ί ο π λ ίτε ς και 35 τ ρ α υ μ α ­ τ ί ε ς (4 α ξιω μ α τικ ο ί και 31 ο π λ ίτες ). Η μ ά χη τ η ς Κ ο υ μ σ ό γ κ (12-27 Ιο υ λ ίο υ 1953) ή τ α ν η π λ έ ο ν ε κ τ ε τ α μ έ ν η ε π ιχ εί­ ρησ η π ου έ λ α β ε χώ ρα μ ε τ ά τ η ν α ν ο ιξιά ­ τ ικ η ε π ίθ ε σ η τω ν κ ιν εζ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ ο ν Α π ρ ίλιο και τ ο Μ ά ϊο το υ 1951. Ε νή ρ γ η σ α ν έ ξ ι κ ιν ε ζ ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς , υ π ο σ τη ρ ιζ ό μ ε ν ε ς απ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό και τ ε θ ω ρ α ­ κισ μ έν α , μ ε σ κοπ ό τ η διάσ π αση το υ μ ε ­ τώ π ο υ μ ε τ α ξ ύ α μ ερ ικ α ν ικ ώ ν κα ι ν ο τ ιο ­ κ ο ρ ε α τικ ώ ν δ υ νά μ εω ν. Σ τη ν ε ν έ ρ γ ε ια α υ τή ε β λ ή θ η σ α ν 370.000 β λ ή μ α τα π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ απ ό π λ ε υ ρ ά ς Κ ινέζω ν και 2.800.000 απ ό π λ ε υ ρ ά ς σ υμμάχω ν. Την π ερ ίο δ ο ε κ ε ίν η η δ ύ ν α μ η τ ο υ Ε λ λ η ν ι­ κο ύ Τ ά γμ α το ς/Ε Κ Σ Ε υ π ε ρ έ β α ιν ε τ ο υ ς 1.000 α ξιω μ α τικ ο ύ ς κα ι ο π λ ίτες . Σ τις 27 Ιο υ λ ίο υ 1953, σ τις 10.15, υ π εγ ρ ά φ η σ το Μ ο υ ν σ ά ν τ η ς Β ό ρ ε ια ς Κ ο ρ έ ­ α ς η α να κω χ ή , η ο π ο ία α ν α κ ο ιν ώ θ η κ ε σ το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα μ ε τ ο σ ήμα: “ Α νακω ­ χ ή υ π εγ ρ ά φ η σ ή μ ερ ο ν . Σ το π ” . Σ τις ο δ η ­ γ ίε ς π ου α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν ο ρ ιζ ό τα ν ως χ ρ ό ν ο ς κα τά π α υ σ η ς το υ π υ ρ ό ς η 21.45 τ η ς 2 7 η ς Ιο υ λ ίο υ και ω ς χ ρ ό ν ο ς ε κ κ έ ν ω ­ σ ης τ η ς το π ο θ ε σ ία ς η 21.45 τ η ς 3 0ή ς Ιο υ λ ίο υ 1953. Το Ε λ λ η ν ικ ό Τάγμα, μ έσ α από ό λ ε ς τ ις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ τις ο π ο ίε ς έ λ α β ε μ έ ­ ρ ο ς, ε π ιβ λ ή θ η κ ε α π ό λ υ τα σ τη σ υ ν ε ίδ η ­ ση τω ν σ υμ μά χω ν, α π ο σ π ώ ντα ς τ η ν ε ­ κ τίμ η σ η ό λ ω ν τω ν π ρ ο ϊσ τα μ έν ω ν κλ ιμ α -

Σ τ ο ιχ ε ίο π ο λ υ β ό λ ο υ B ro w n in g Μ -1 9 1 9 Α 4 τω ν 0 ,3 0 in.

κιων. Μ ε τη μ ά χη τ η ς Κ ο υ μ σ ό ν γ κ έ λ η ξ α ν ο ι ε π ιχ ειρ ή σ εις . Το Τάγμα/Ε Κ Σ Ε ε γ κ α τ α ­ σ τ ά θ η κ ε σ ε κ α τα υ λ ισ μ ό σ ε ν έ α π ερ ιο χ ή , όπ ου ε π ιθ ε ω ρ ή θ η κ ε κ α τ ’ επ α ν ά λ η ψ η απ ό π ρ ο ϊσ τα μ έ ν ο υ ς τ η ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς δ ιο ίκ η σ η ς . Σ τ ις 29 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1953 έγ ιν α ν τ α ε γ κ α ίν ια τ ο υ ο ρ θ ό δ ο ξ ο υ να ού τ ο υ Α γίο υ Ν ικ ο λ ά ο υ σ τη Σ ε ο ύ λ , π ου α ν εγ έ ρ θ η κ ε μ ε σ υ ν εισ φ ο ρ ά σ ε χ ρ ή μ α και ερ γ α σ ία απ ό τ ο π ρο σ ω π ικό το υ Ε λ λ η ν ι­ κ ο ύ Τ ά γ μ α το ς. Από τ α μ έσ α Ια ν ο υ α ρ ίο υ 1954, μ ε τά απ ό π ρ ό τα σ η τ ο υ Ο Η Ε, τ ο ΕΚΣΕ α ν α π τύ ­ χ θ η κ ε σ ε Σ ύ ν τα γ μ α τω ν δ ύ ο τα γ μ ά τω ν , υ π α γ ό μ εν ο σ τη ν 3η Α μ. Μ ερ α ρ χ ία . Ε γ κ α ­ τ α σ τ ά θ η κ ε α ν α το λ ικ ά τ η ς π ό λ η ς Τσορ6 ό ν , ω ς ε φ ε δ ρ ε ία . Α πό τ ις 8 Μ α ϊο υ 1955 η δ ύ ν α μ η τ ο υ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς π ε ρ ιο ρ ίσ τη ­ κ ε και π ά λι σ ε Τάγμα ε ιδ ικ ή ς σ ύ ν θ εσ η ς , εν ώ απ ό τ ις 12 Ιο υ λ ίο υ π α ρ έ μ ε ιν ε σ τη μ α κ ρ ιν ή Κ ο ρ έ α μ ό ν ο έ ν α ς ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ς λ ό χ ο ς π εζικ ο ύ . Το Δ ε κ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1955, μ ε τ ά απ ό σ χ ετικ ή α π όφ α σ η τ ο υ ΓΕ Σ π ε ­ ρί δ ιά λ υ σ η ς το υ ΕΚΣΕ, α να χ ώ ρ η σ ε από τ η ν Κ ο ρ έ α ό λ η η δ ύ ν α μ η το υ λό χ ο υ , ε ­ κ τ ό ς ε ν ό ς μ ικ ρ ο ύ σ υ μ β ο λ ικ ο ύ τ μ ή μ α τ ο ς (1 α ξιω μ α τικ ό ς κα ι 9 ο π λ ίτες ). Ε τσ ι έ λ η ξ ε η σ υ μ μ ε τ ο χ ή τ η ς Ε λ λά ­ δ α ς σ το ν π ό λ ε μ ο μ ε τ α ξ ύ Β ό ρ ε ια ς και Ν ό τια ς Κ ο ρ έ α ς , σ το ν ο π ο ίο σ υ ν επ λ ά κ η ­ σ αν η Κ ίνα μ ε τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη τ η ς Σ ο ­ β ιε τ ικ ή ς Ε νω σ ης και οι Η ΠΑ μ ε τη σ υ μ μ ε το χ ή 15 ά λ λ ω ν χω ρ ώ ν τ ο υ ΟΗΕ. Γ εν ικ ά σ το ν π ό λ ε μ ο τ η ς Κ ο ρ έ α ς σ υ μ μ ε τε ίχ α ν απ ό π λ ε υ ρ ά ς Ε λ λ η ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ 669 α ξιω μ α τικ ο ί και 9.586 ο π λί­ τ ε ς . Οι σ υ ν ο λ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς (μ ά χ η ς και μη μ ά χ η ς ) ή τα ν : ν ε κ ρ ο ί 183 (15 α ξιω μ α τι­

κοί, 168 ο π λ ίτε ς ), τ ρ α υ μ α τ ίε ς 610 (33 α ξιω μ α τικ ο ί, 577 ο π λ ίτες ). Ω ς π ρ ο ς τ η σ υ ν ο λική δ ρ α σ τη ­ ρ ιό τ η τ α τ ο υ Ε Τ/Ε Κ ΣΕ θ α π ρ έ π ε ι να ε π ισ η μ α ν θ ο ύ ν τ α α κ ό λ ο υ θ α : - Τα ε λ λ η ν ικ ά τ μ ή μ α τ α ο υ δ έ ­ π ο τε α ιφ ν ιδ ιά σ τη κ α ν από τ ο ν α ­ ν τίπ α λ ο . Α ν τιμ ετώ π ισ α ν μ ε απαρ ά μ μ ιλ λ ο θ ά ρ ρ ο ς και α γ ω ν ισ τικ ό ­ τ η τ α ό λ ε ς τ ις α ν α τ ε θ ε ίσ ε ς α π ο ­ σ το λ έ ς , μ ε επ ιτυ χ ία , π αρά τ ις α ­ ν τ ίξ ο ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς . - Π ριν από κ ά θ ε ε ν έ ρ γ ε ια γ ίν ο ­ ν τ α ν λ ε π τ ο μ ε ρ ε ίς α ν α γ ν ω ρ ίσ εις α ν α λ ύ σ εις κα ι σ χ εδ ια σ μ ο ί, α κ ο ­ λ ο υ θ ο ύ σ ε δ ε π ολύ κ α τα το π ισ τικ ή ε ν η μ έ ρ ω σ η το υ π ροσ ω π ικού γ ια το έργο κα θ ενό ς. - Ε ίχε α ν α π τ υ χ θ ε ί σ ε ύ ψ ισ το β α θ μ ό η ψ υ χ ική επ α φ ή μ ε τ α ξ ύ α ­ ξιω μ α τικ ώ ν κα ι ο π λιτώ ν, σ η μ α ν τι­ κο ύ π α ρ ά γ ο ν τα γ ια τη δ ια τή ρ η σ η υ ψ η λο ύ η θ ικ ο ύ . - Γ ιν ό τα ν π λ ή ρ η ς ε κ μ ε τ ά λ ­ λ ευ σ η τω ν φ υ σ ικ ώ ν π λ ε ο ν ε κ τ η ­ μ ά τω ν το υ ε δ ά φ ο υ ς , μ ε π α ρ ά λ λ η λ η α ­ μ υ ν τικ ή ο ρ γά νω σ ή το υ κα ι ά ρ ισ τα σ χ ε­ δ ια σ μ έν α σ χ έδ ια π υ ρ ό ς. Ε π ιγ ρ α μ μ α τικ ά θ α π ρ έ π ε ι να τ ο ν ι­ σ τε ί ό τι σ τη ν Κ ο ρ έ α έ λ α μ ψ ε γ ια μια α κ ό ­ μη φ ο ρ ά η ε λ λ η ν ικ ή π α ρ ά δ οσ η , π ου θ έ ­ λ ε ι τ ο ν Ε λ λη ν α π ερ ή φ α ν ο σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς . Α υ τό ε π ιβ ε β α ιώ ν ε τα ι από τ ις η θ ι­ κ έ ς α μ ο ιβ έ ς π ου α π ο ν ε μ ή θ η κ α ν σ τη σ η­ μαία το υ Τ ά γ μ α το ς από μη ε λ λ η ν ικ ο ύ ς φ ο ρ ε ίς . Π ολύ α ρ γ ό τε ρ α σ τη ν το π ο θ ε σ ία Γιον τζ ο ύ Κ υ ο ύ ν Τ ζι Ν το κ ο ν τά σ τη Σ ε ο ύ λ (τ η ν π ερ ίφ η μ η κ ο ιλ ά δ α τω ν Η ρώ ω ν), η Ν ό τια Κ ο ρ έ α α ν ή γ ε ιρ ε μ ν η μ ε ίο γ ια τ ο υ ς π ε σ ό ν τε ς Ε λ λ η ν ε ς μ α χ η τέ ς , σ το ο π ο ίο α ν α γ ρ ά φ ετα ι: “ Ο ι γ ε ν ν α ίο ι α υ το ί σ τρ α ­ τ ιώ τ ε ς τ η ς Ε λ λά δ α ς ενσ ά ρ κω σ α ν τ ο ε ύ δ α ιμ ο ν τ ο ε λ ε ύ θ ε ρ ο ν , τ ο δ ’ ε λ ε ύ θ ε ρ ο ν τ ο εύψ υχον. Τιμή κα ι δ ό ξ α σ το υ ς π εσ ό ­ ν τ ε ς π ο λ ε μ ισ τ έ ς !” .

27

Ε Υ Χ Α Ρ ΙΣΤΙΕ Σ Ε υ χ α ρ ισ τ ο ύ μ ε τ ο Π ο λ ε μ ικ ό Μ ο υ σ ε ίο γ ια τ η ν π α ρ α χ ώ ρ η σ η τω ν φ ω το γ ρ α φ ιώ ν γ ια τη ν π λ η ρ έ σ τ ε ρ η π α ρ ο υ σ ία σ η τ ο υ ά ρ θ ρ ο υ α υ τ ο ύ .

Β ΙΒΛΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ ΤΟ Ε Κ ΣΤΡ Α ΤΕ Υ ΤΙΚ Ο Ν Σ Ω Μ Α Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ Ε ΙΣ Κ Ο Ρ Ε Α Ν (1 9 5 0 -1 9 55 ), έ κ δ ο σ η Δ ΙΣ /Γ Ε Σ .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Ν ΙΚ Ο Σ Ν ΙΚ Ο Λ Ο ΥΔΗ Σ Δ ιδ ά κ τ ω ρ Ισ τ ο ρ ία ς Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ τ ο υ Λ ο ν δ ίν ο υ (K in g ’s C o lle g e )

Ζ Χ Ε Δ /Α TpA M M Α Α Π Α Τ Ο Α ίΚ Η Σ

XAßTOV

P Q M V A /Α Γ

r7/S/>//lArtBA/fO/t ΓΑ£ W p/Q TEJM I rro/ ιε ΐΐ KA/ XOp/A HE

ΤΑ

EA/IU/Y/K4

TOnaWM/A

s n /\A X T O r p /f 0 /- /e ^ r A /v

KA !

m o

S jr

TAVTA

S o v /t r /tp Q r t

ΒΟ^ΛΓΑβΙΑ r,(M V Z IA Z C K t/A

Tktvrtyyfif*

(ITciYap-fOvpttrt

’/ ■ x n u a y e

flunks/ Tfid>Όvoo

(tf&iJHstev, Bq&svcx Qßovrev)

β tfooiuv^/ ■A ^ h i ■’o y

©

& J S

S

t*

\^/!hvqr^?ä-fhaeä _ ί SGjrtCvt/ufictvT) ö ‘cgm;iJ/duv0rs/jsOv

e xoMonw

£CPI41

y

ι /

π

I X

π Γ

ι γ l Ä

μ - i l

ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ (1885) Η ΡΑΓΔΑΙΑ ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΗΘΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ, ΕΙΧΕ ΩΣ ΑΜ ΕΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΟΠΟΥ 01 ΔΥΟ ΛΑΟΙ Σ Υ Μ Β ΙΩ Ν Α Ν ΕΙΡΗΝΙΚΑ ΕΠΙ ΑΙΩ ΝΕΣ. ΜΙΑ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΗΤΑΝ Η Β Ο ΡΕΙΑ ΘΡΑΚΗ (ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΥΛΙΑ), ΟΠΟΥ ΤΟ 1885 ΚΑΙ ΤΟ 1906 Β ΙΑ ΙΑ ΞΕΣΠΑΣΜ ΑΤΑ ΤΟΥ Β Ο ΥΛΓΑΡΙΚΟ Υ Ε Θ Ν ΙΚ ΙΣ Μ Ο Υ , Μ Ε ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Τ ΙΚ Ω Ν Μ Ε Θ Ο Δ Ω Ν Π Ο Υ Χ Ρ Η Σ ΙΜ Ο Π Ο ΙΗ Θ Η Κ Α Ν ΑΡΓΟ ΤΕ ΡΑ Κ Α Ι Α Π Ο ΤΗΝ Ο Θ Ω Μ Α Ν ΙΚ Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Κ Α Ι ΤΗΝ Ε Θ Ν IΚ Ο Σ Ο Σ ΙΑ Λ ΙΣ Τ ΙΚ Η Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΑ , Ε ΙΧ Α Ν Ω Σ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΗ Σ Χ Ε Δ Ο Ν Π Α Ν Τ Ε Λ Η Α Π Ο Μ Α Κ Ρ Υ Ν Σ Η ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Υ ΑΠΟ ΕΝΑ ΧΩΡΟ ΟΠΟΥ ΕΙΧΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

29

Π ίν α κ α ς π ο υ α π ε ικ ο ν ίζ ε ι τ η ν έν ω σ η τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς μ ε τ η ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μ υ λ ία μ ε το β ο υ λ γ α ρ ικ ό λ έ ο ν τ α .

μα τ η ς κ α τ ά τμ η σ η ς ή τ η ς δ ια τή ρ η σ η ς ι σ χ έσ εις το υ Ε λ λ η ν ισ μ ο ύ μ ε τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο κ ρ α το ρ ία ς ) σ τα τ ο υ ς β ό ρ ε ιο υ ς γ ε ίτ ο ν έ ς το υ έ χ ο υ ν π ερ ά σ ει απ ό π ο λ λ έ ς τ έ λ η τ ο υ 19ου και σ τις α ρ χ έ ς το υ 20ού δ ια κ υ μ ά ν σ ε ις . Κ α τά τ ο υ ς τ ε ­ αιώ να. Σ το π ρ ό β λ η μ α α υ τό ε μ π λ έ κ ο ­ λ ε υ τ α ίο υ ς δ ύ ο α ιώ ν ε ς ο ι δ ια κ νυ τμαάνν σκαι ε ις οι Μ ε γ ά λ ε ς Δ υ ν ά μ ε ις τ η ς ε π ο ­ χ ή ς , μτεη ςκ υ ρ ιό τ ε ρ ε ς τη Β ρ ε τα ν ία και τη α υ τ έ ς υ π ή ρ ξα ν ε ν τ ο ν ό τ ε ρ ε ς , λόγω ε θ ν ικ ή ς α φ ύ π ν ισ η ς τω ν β α λ κ α ν ικ ώ ν λ α ­ Ρωσία, ενώ σ τα π ερ ίπ λ ο κ α σ χ έδ ια γ ια ώ ν και τ η ς τ α υ τ ό χ ρ ο ν η ς ρ α γ δ α ία ς ε ξ α ­ τ η ν επ ίλυσ η το υ Α ν α το λ ικ ο ύ Ζ η τ ή μ α τ ο ς σ θ έ ν ισ η ς τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο ­ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν ω ς π ιό νια κα ι ο ι β α λ ­ κ α ν ικ ο ί λ α ο ί. Γι’α υ τό τ ο σ κοπ ό α ν α σ ύ ρ ­ ρ ία ς. Η κ α τά ρ ρ ευ σ η τ ο υ ά λ λ ο τ ε κ ρ α τα ιο ύ α υ το ύ κ ρ ά το υ ς ό ξ υ ν ε ε π ικ ίν δ υ ν α το θ η κ α ν από τ η λ ή θ η τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς Α ν α το λ ικ ό Ζ ή τη μ α (δ η λ α δ ή τ ο π ρ ό β λ η ­ ξε χ α σ μ έ ν ε ς ισ τ ο ρ ικ έ ς σ ε λ ίδ ε ς ο ι ο π ο ίε ς

Ο

Π α ρ α δ ο σ ια κ έ ς σ τ ο λ έ ς Ε λλ ή ν ω ν τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς (β α ρ κ ά ρ η τω ν π α ρ α λ ίω ν το υ Ε υ ξ ε ίν ο υ Π ό ν τ ο υ κ α ι χ ω ρ ικ ή ς ).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ε υ ν ο ο ύ σ α ν τη σ φ υ ρ η λ ά τη σ η τ η ς ε θ ν ι­ κ ή ς τ ο υ ς σ υ ν είδ η σ η ς , κ α τά τρ ό π ο ο ο ­ π ο ίο ς ο ρ ισ μ έ ν ε ς φ ο ρ έ ς δ ιε υ κ ό λ υ ν ε ε υ θ έ ω ς τ ις ε π ιδ ιώ ξε ις τρ ίτ ω ν χωρών. Α υ τό , δ η λ α δ ή , π ου σ υ ν έβ η σ το π ρ ό σ φ α ­ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν μ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία “ μ α κ ε δ ο ­ ν ικ ή ς ” σ υ ν είδ η σ η ς σ τις ε θ ν ικ ά α δ ια μ ό ρ ­ φ ω τ ε ς σ λ α β ικ έ ς μ ά ζ ε ς τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς τω ν Σ κο π ιώ ν κα ι τ ο ο π ο ίο ε ίχ ε ω ς σ κοπ ό τ η δ ιε υ κ ό λ υ ν σ η τω ν τιτο ϊκ ώ ν σ χ εδ ίω ν σ το ν ε υ ρ ύ τ ε ρ ο χώ ρ ο τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ία ς , έ χ ε ι έ ν α α ν ά λ ο γ ο ισ το ρ ικ ό π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο σ το 19ο αιώ να, μ ε τ η ν “ επ α ν α ν α κ ά λ υ ψ η ” το υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ έ θ ν ο υ ς από τη Ρωσία. Α ν τ ίθ ε τ α ό μ ω ς από ό ,τι σ υ μ β α ίν ει μ ε το α δ ύ ν α το κ ρ α τίδ ιο τω ν Σ κοπ ίω ν, η π ρ ο ­ σ π ά θ εια γ ια τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ κ ρ ά το υ ς τ ο 19ο αιώ να ο δ ή γ η σ ε σ ε ε υ ρ ύ ­ τ ε ρ η α σ τά θ ε ια σ τα Β α λ κά ν ια , π υ ρ ο δ ό ­ τ η σ ε σ ειρ ά π ο λ έμ ω ν , ενώ , ε ιδ ικ ό τ ε ρ α ό ­ σ ον α φ ο ρ ά τ ο ν Ε λ λη ν ισ μ ό , ε ίχ ε ω ς α π ο ­ τ έ λ ε σ μ α τη σ χ εδ ό ν π λή ρ η εκρ ίζω σ ή το υ απ ό τ ο χώ ρο τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς (τ η ς σ η μ ε ρ ιν ή ς ν ό τια ς Β ο υ λ γα ρ ία ς), σ το ν ο ­ π οίο η π α ρο υσ ία το υ μ α ρ τ υ ρ ε ίτ α ι α δ ιά ­ λ ε ιπ τα από τ η ν Α ρ χ α ιό τη τα .

Η Δ Η Μ ΙΟ Υ Ρ Γ ΙΑ ΤΗ Σ Β Ο Υ ΛΓΑ ΡΙΚ Η Σ Ε Θ Ν ΙΚ Η Σ Σ Υ Ν Ε ΙΔ Η Σ Η Σ

ßQ ■■

Η κ α τ ά κ τη σ η τω ν β ο υ λ γ α ρ ικ ώ ν χω ­ ρ ώ ν απ ό τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς τ ο 14ο α ιώ ­ να, ο δ ή γ η σ ε σ τη σ χ ε δ ό ν ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ή έ κ λ ε ιψ η τ ο υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ έ θ ν ο υ ς . Α ν τί­ θ ε τ α απ ό ό ,τ ι σ υ ν έ β η σ τις ε λ λ η ν ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς , ό π ο υ τ α ε π α ν α σ τα τικ ά κ ιν ή ­ μ α τα ή τ α ν σ υχνά , ο ι Β ο ύ λ γ α ρ ο ι δ έ χ θ η ­ κ α ν τ η ν ο θ ω μ α ν ικ ή κ υ ρ ια ρ χ ία π α θ η τικ ό τ ε ρ α . Σ το γ ε γ ο ν ό ς α υ τ ό σ υ ν έ β α λ α ν η ε γ κ α τά σ τα σ η μ ε γ ά λ ο υ α ρ ιθ μ ο ύ Τ ο ύ ρ ­ κω ν επ ο ίκ ω ν σ τη Β ο υ λ γ α ρ ία κα ι η κ α ­ τά ρ γ η σ η τ ο υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ π α τρ ια ρ χ ε ί­ ο υ τ ο 1394, π ρ ο ς ό φ ε λ ο ς τ ο υ Ο ικ ο υ μ ε ­ ν ικ ο ύ Π α τρ ια ρ χ ε ίο υ , σ το ο π ο ίο υπ ήχ θ η σ α ν ο ι β ο υ λ γ α ρ ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς . Ε ιδ ι­ κά η κ α τά ρ γ η σ η τ ο υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ π α­ τ ρ ια ρ χ ε ίο υ ε ίχ ε σ ο β α ρ ό τα τες σ υ ν έ π ε ιε ς γ ια τ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό λ α ό , κ α ­ θ ώ ς τ ο ν σ τ έ ρ η σ ε απ ό τ η φ υ σ ικ ή π ν ε υ μ α τ ικ ή τ ο υ η γ ε σ ία η ο π ο ία θ α σ υ ν τη ρ ο ύ σ ε τ ις ε θ ν ι κ έ ς τ ο υ π α ρ α δ ό ­ σ εις . Ε ίνα ι π.χ. χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό τ ο γ ε γ ο ­ ν ό ς ό τ ι σ τα β ο υ λ γ α ρ ικ ά δ η μ ο τ ικ ά τ ρ α ­ γ ο ύ δ ια δ ια σ ώ ζο ν τα ι ε λ ά χ ισ τα σ το ιχ ε ία απ ό τ η μ εσ α ιω ν ικ ή ισ το ρ ία τ η ς Β ο υ λ γ α ­ ρ ία ς . Ε ξίσ ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό ε ίν α ι κα ι τ ο ό τ ι μ έ χ ρ ι τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 19ου αιώ να τ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό έ θ ν ο ς ή τ α ν ά γ ν ω σ το σ τη Δ υ τικ ή Ε υρ ώ π η κα ι σ τη Ρωσία, μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ο ι Β ο ύ λ γ α ρ ο ι να σ υ γ χ έ ο ν τα ι μ ε το υ ς Ε λ λη ν ες, το υ ς Σ έρ β ο υ ς ή τ ο υ ς Β λά χους. Σ ύμφ ω να μ ε τα λ ε γ ά μ ε ­ ν α τ ο υ Ρώ σου ισ το ρ ικ ο ύ G oloubisky, “ τ ο 1830 κ α ν ε ίς α κ ό μ α απ ό τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς τ ω ν π ό λ ε ω ν τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς κα ι τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς δ ε ν θ εω ρ ο ύ σ ε τ ο ε α υ τό το υ Β ούλγα ρο,

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

ο ύ τ ε ή θ ε λ ε να μ ιλ ή σ ε ι β ο υ λ γ α ρ ικ ά . Α ν τ ίθ ε τ α μ ισ ο ύ σ α ν κ ά θ ε τ ι β ο υ λ γ α ρ ι­ κ ό ". Το σ χ ό λ ιο α υ τ ό α π ο δ ίδ ε ι γ λ α φ υ ρ ά τη ν ε θ ν ο λ ο γ ικ ή κ α τά σ τα σ η σ τη Β ο υ λ γ α ρ ία ε κ ε ί ν η ς τ η ς ε π ο χ ή ς , όπ ο υ τ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό σ το ιχ ε ίο ε ίχ ε π ε ρ ιο ρ ι­ σ τ ε ί σ τη ν ύ π α ιθ ρ ο κα ι κ υ ρ ίω ς σ τα βουνά. Π α ρ ό λ α α υ τά , τ ο 19ο α ιώ να β ρ ίσ κ ο ­ ν τ α ν ή δ η σ ε ε ξ έ λ ι ξ η π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ ια τ η ν ε θ ν ικ ή α φ ύ π ν ισ η τω ν Β ου λγά ρω ν. Π ρ ώ το ς ο Β ο ύ λ γ α ρ ο ς μ ο ν α χ ό ς Π α ϊσ ιος ε ξ έ δ ω σ ε γ ι ’ α υ τ ό τ ο σ κο π ό (τ ο 1762) έ ν α β ιβ λ ίο σ τη β ο υ λ γ α ρ ικ ή γλώ σ σ α, α λ ­ λά μ ε ε λ λ η ν ικ ο ύ ς χ α ρ α κ τ ή ρ ε ς ! Π α ρ ό ­ μ ο ια έ ρ γ α ό μ ω ς ε ίχ α ν π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η α ­ π ή χ η σ η , ε ν ώ π ε ρ ιε λ ά μ β α ν α ν κα ι χ ο ν ­ δ ρ ο ε ιδ ε ίς α ν α κ ρ ίβ ε ιε ς , όπ ω ς π.χ. τ η ν ά ­ π ο ψ η ό τ ι ο Β α σ ίλ ε ιο ς Β ο υ λ γ α ρ ο κ τό ν ο ς ή ο ι κ υ ρ ιό τ ε ρ ο ι α ρ χ α ίο ι Ε λ λ η ν ε ς φ ιλ ό ­ σ ο φ ο ι, σ υ γ γ ρ α φ ε ίς κα ι σ τ ρ α τ η γ ο ί ή τ α ν Β ο ύ λ γ α ρ ο ι! Η π ρ ο σ π ά θ ε ια τό ν ω σ η ς τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς ε θ ν ικ ή ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς α να λ ή φ θ η κ ε π ιο σ υ σ τη μ α τ ικ ά απ ό τ η Ρω­ σία τ ο 19ο α ιώ να. Κ α τά τ ο υ ς Ρωσοτ ο υ ρ κ ικ ο ύ ς π ο λ έ μ ο υ ς τ ο υ 1806-12 και 1828-29 σ το π λ ε υ ρ ό τ ο υ Ρ ω σ ικού Σ τ ρ α ­ τ ο ύ π ο λ έ μ η σ α ν κα ι μ ε ρ ικ ο ί Β ο ύ λ γ α ρ ο ι τ η ς δ ια σ π ο ρ ά ς. Τ α υ τό χ ρ ο ν α , κ α τά τ η ν

σ το ύ ν δ υ ν η τ ικ ά σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο ι σ ύ μ ­ μ α χ ο ι γ ια τ η Ρωσία α π ό τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς ή τ ο υ ς Σ έ ρ β ο υ ς . Ε τσ ι η Ρωσία ε ν ίσ χ υ σ ε τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ ια τ η ν ε θ ν ικ ή α φ ύ ­ π νισ η τω ν Β ο υ λ γά ρ ω ν , π.χ. μ έσ ω τ η ς ί­ δ ρ υ σ η ς κα ι τ η ς χ ρ η μ α τ ο δ ό τ η σ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ώ ν σ χολείω ν. Η εν ίσ χ υ σ η σ υ σ τ η μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο μ ε ­ τ ά τ η ν ε ξ α γ γ ε λ ία τ ο υ δ ό γ μ α τ ο ς το υ Π α νσ λ α β ισ μ ο ύ (μ ε τ ά τ α μ έσ α τ ο υ 19ου αιώ να), π ου π ρ έ σ β ε υ ε τ η χ ε ιρ α φ έ τ η σ η ό λ ω ν τω ν Σ λ ά β ω ν υπ ό τ η ν π ρ ο σ τα σ ία τ η ς Ρω σίας. Σ τα π λα ίσ ια τ ο υ π α νσ λα β ισ τικ ο ύ δ ό γ μ α τ ο ς ε π ιδ ιώ χ θ η κ ε , μ ε ρω ­ σ ική υ π ο κ ίν η σ η , ο δ ια χ ω ρ ισ μ ό ς τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς ε κ κ λ η σ ία ς απ ό τ ο Ο ι­ κ ο υ μ ε ν ικ ό Π α τρ ια ρ χ ε ίο π ου τ ε λ ο ύ σ ε υπ ό ε λ λ η ν ικ ή ε π ιρ ρ ο ή . Η χ ε ιρ α φ έ τ η σ η τ ε λ ικ ά ε π ιτ ε ύ χ θ η κ ε τ ο 1870, μ ε σ ο υ λ τα ν ικ ό φ ιρ μ ά ν ι π ου α ν α γ ν ώ ρ ιζ ε τη δ ικ α ιο δ ο σ ία τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς (“ ε ξ α ρ χ ι­ κ ή ς ’’) Ε κ κ λ η σ ία ς σ ε δ ε κ α τ ρ ε ίς ε π α ρ ­ χ ίε ς τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς . Η δ η μ ιο υ ρ γ ία ό ­ μ ω ς τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς Ε ξα ρ χ ία ς δ ε ν α­ ν α γ ν ω ρ ίσ τη κ ε απ ό τ ο Ο ικ ο υ μ ε ν ικ ό Π α ­ τ ρ ια ρ χ ε ίο κα ι η α υ τ ο κ έ φ α λ η β ο υ λ γ α ρ ι­ κή Ε κ κ λ η σ ία θ ε ω ρ ή θ η κ ε σ χ ισ μ α τικ ή .

Η π ερ ιο χ ή τ ο υ λ ό φ ο υ τω ν Σ χ ο ιν ο β α τώ ν (Τ ζ α μ π ά ζ Τ επ έ) σ τ η Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η . Ε δώ ή τ α ν σ υ γ κ ε ν τρ ω μ έ ν α ό λ α τ α ε λ λ η ν ικ ά σ χ ο λ ε ία , μ ε ε ν τ υ π ω σ ια κ ό τε ρ ο τ η Μ α ρ ά σ λ ε ιο σ χ ο λ ή (σ τη ν ά κ ρ η δ ε ξ ιά ), δ ω ρ ε ά τ ο υ Φ ιλ ιπ π ο υ π ο λ ίτη ε υ ε ρ γ έ τ η Γ ρ η γ ο ρ ίο υ Μ α ρ α σ λ ή .

π ρ ο έλ α σ ή τ ο υ ς μ έσ ω τω ν Β α λ κ α ν ίω ν , τ α ρω σ ικά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α δ ια π ίσ τω σ α ν μ ε έ κ π λ η ξ η τ η ν ύ π α ρ ξη ε ν ό ς “ ά γ ν ω ­ σ τ ο υ ” σ λ α β ικ ο ύ λ α ο ύ π ου μ ιλ ο ύ σ ε μια σ υ γ γ ε ν ή π ρ ο ς τ α ρω σ ικά γλώ σ σ α. Οι ε ν δ ε ί ξ ε ι ς π ίσ τη ς τω ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν π ρ ο ς τη Ρωσία, α λ λ ά κ υ ρ ίω ς η μ ε γ ά λ η γ ε ω ­ γ ρ α φ ικ ή σ η μ α σ ία τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς λό γω τ η ς ε γ γ ύ τ η τ ά ς τ η ς π ρ ο ς τ η ν Κ ω νσ τα ­ ν τιν ο ύ π ο λ η (π ρ ο α ιώ νιο ρ ω σ ικό σ τό χ ο , π ου ά ν ο ιγ ε τ ις π ύ λ ε ς τω ν “ θ ε ρ μ ώ ν θ α ­ λ α σ σ ώ ν ” σ το Ρ ω σικό Ν α υ τικ ό ), ε ίχ α ν ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α ο ι Β ο ύ λ γ α ρ ο ι να κ α τ α ­

Η ΙΔ Ρ Υ Σ Η ΤΟΥ ΒΟ Υ ΛΓΑ ΡΙΚ Ο Υ ΚΡΑΤΟΥΣ Α ίγα χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τε ρ α έ γ ιν ε δ υ ν α τή η ίδρ υσ η και το υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ κ ρ ά το υ ς , χά ρ η - και π ά λι - κυ ρ ίω ς σ τη ρω σ ική υπ ο ­ σ τή ρ ιξη . Το π ρ ώ το β ή μ α π ρ ο ς α υ τή τ η ν κ α τ ε ύ θ υ ν σ η έ γ ιν ε μ ε δ ύ ο δ ια δ ο χ ικ έ ς β ο υ λ γ α ρ ικ έ ς επ α ν α σ τά σ εις , τ ο Σ ε π τ έ μ ­ β ρ ιο το υ 1875 κα ι τ ο Μ ά ιο τ ο υ 1876. Οι ε ­ π α να σ τά σ εις α υ τ έ ς ή τα ν α ν ο ρ γ ά ν ω τε ς και κ α τε σ τά λ η σ α ν ε ύ κ ο λ α , ε ιδ ικ ά ό μ ω ς η δ ε ύ τ ε ρ η κ α τα π ν ίγ η κ ε σ το αίμα : 200

χω ριά λ ε η λ α τ ή θ η κ α ν , 80 π υ ρ π ο λ ή θ η κ α ν κα ι 30.000 ά το μ α σ φ α γιά σ τη κα ν. Σ ε έν α απ ό τ α κ έ ν τ ρ α τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς , σ το χω ­ ρ ιό Μ π α τά κ τ η ς Ρ οδ ό π η ς, φ ο ν ε ύ θ η κ α ν 5.000 από τ ο υ ς 7.000 κ α το ίκ ο υ ς . Οι τ ο υ ρ κ ικ έ ς ω μ ό τ η τ ε ς π ρ ο κ ά λ εσ α ν δ ιε θ ν ή κ α τα κ ρ α υ γ ή και σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τη δ υ σ επ ίλ υ τη γ ε ν ικ ό τ ε ρ η β α λ κ α ν ικ ή κρίσ η π ου σ ο β ο ύ σ ε απ ό τ ο 1875 ( ε ξ ε ­ γ έ ρ σ ε ις σ τη Β ο σ ν ία -Ε ρ ζεγ ο β ίν η , σ ε ρ β ο ­ το υ ρ κ ικ ό ς π ό λ ε μ ο ς το υ 1876, π α ρα π λα ­ ν η τ ικ έ ς σ υ ν τ α γ μ α τ ικ έ ς μ ε τα ρ ρ υ θ μ ίσ ε ις σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο ­ κ ρ α το ρ ία ς ), κ α τ έ λ η ξ α ν σ το Ρ ω σ ο το υ ρ κικό π ό λ ε μ ο το υ 1877-78. Ο π ό λ ε μ ο ς ε ξ ε ­ λ ίχ θ η κ ε σ ε σ υ ν τρ ιβ ή τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο κ ρ α το ρ ία ς και π ρ ο έλ α σ η το υ Ρωσι­ κο ύ Σ τρ α το ύ μ έ χ ρ ι τ ο ν Α γιο Σ τέ φ α ν ο , π ρ ο ά σ τιο τ η ς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η ς , ό ­ π ου κα ι υ τίο γ ρ ά φ η κ ε η ο μ ώ ν υ μ η Σ υ ν θ ή ­ κη ε ιρ ή ν η ς σ τις 3 Μ α ϊο υ 1878. Κ υ ρ ιό τ ε ρη σ υ ν έπ εια α υ τή ς τ η ς Σ υ ν θ ή κ η ς ή τα ν η δ η μ ιο υ ρ γ ία τ η ς Μ ε γ ά λ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς, μ ε έ κ τα σ η 160.000 τ ε τρ α γ ω ν ικ ώ ν χ ιλ ιο ­ μ έ τρ ω ν κα ι μ ε ό ρ ια π ου κά λ υ π τα ν ο λ ό ­ κ λ η ρ η τ η Μ α κ ε δ ο ν ία (ε κ τ ό ς από τ η Θ ε σ ­ σ α λ ο ν ίκη κα ι τη Χ α λ κ ιδ ικ ή ) και τη β ό ­ ρ εια Ο ρ ά κη . Η υ π ε ρ β ο λ ικ ή α ύ ξη σ η τ η ς ρ ω σ ικής

ε π ιρ ρ ο ή ς σ τα Β α λ κά ν ια , μ έ ­ σω τ η ς φ ιλ ικ ή ς π ρ ο ς τη Ρωσία Μ ε γ ά λ η ς Βουλγαρίας, πρσκάλεσε τ η ν α ν τίδ ρ α σ η άλλω ν Δ υνά­ μ εω ν , κυ ρ ίω ς τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς (που ε π ιδ ίω κ ε τ η δ ια τή ρ η σ η τ η ς α κ ε ρ α ιό ­ τη τα ς τη ς Οθωμανικής Αυτοκρατο­ ρ ία ς ω ς α ν τ ί­ β α ρ ο π ρ ο ς τη ρω σ ική επ έ­ κτα σ η σ τα Β α λ κά ν ια ) και τη ς Α υ σ τρ ο ουγγαρίας (που επ ίσ η ς ε ί­ χ ε β λ έ ψ ε ις ε ­ π έ κ τα σ η ς σ τα Βαλκάνια). Προκειμένου να δ ιε υ θ ε τ η ­ θούν τα συγκρουόμενα σ υ μ φ έ ρ ο ­ ν τ α τω ν Μ ε γ ά ­ λ ω ν Δ υ ν ά μ εω ν συγκλήθηκε σ υ ν έδ ρ ιο τω ν Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ ν ά μ εω ν σ το Β ερ ο λ ίν ο , τ ο ο π ο ίο μ ε τ ά από ε ρ γ α σ ίε ς ε ν ό ς μ ήνα (13 Ιο υ ν ίο υ έ ω ς 13 Ιο υ λ ίο υ 1878) κ α τ έ λ η ξ ε σ τη ν υ π ο γρ α φ ή τ η ς ο μ ώ ν υ μ η ς Σ υ ν θ ή ­ κ η ς π ου επ α να χ ά ρ α σ σ ε τ α β α λ κ α ν ικ ά σ ύνο ρα . Ω ς π ρ ο ς τ α β ο υ λ γ α ρ ικ ά ε δ ά φ η η Σ υ ν θ ή κ η κ α θ ό ρ ιζ ε ό τ ι α ν τί τ η ς Μ ε γ ά ­ λ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς θ α ιδ ρ ύ ο ν τα ν δ ύ ο η γ ε ­ μ ο ν ίε ς , υ π ο τ ε λ ε ίς σ το σ ο υ λ τά ν ο , η Β ο υ λ γα ρ ία και η Α ν α το λ ικ ή Ρω μυλία, μ ε π ρ ω τε ύ ο υ σ ε ς τ η Σ ό φ ια κα ι τη Φ ιλιππ ούπ ολη. Η ίδρ υσ η τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς η γ ε μ ο ­ ν ία ς (π ου ε κ τ ε ιν ό τ α ν μ ε τ α ξ ύ Α ίμ ο υ και Δ ο ύ ν α β η ), ικ α ν ο π ο ιο ύ σ ε κ α τα ρ χ ή ν τα ε ­ θ ν ικ ά δ ίκ α ια τω ν Β ουλγά ρω ν. Π α ρ ά λ λ η ­ λ α α π ο κ α θ ισ το ύ σ ε τ η ν ισ ο ρ ρο π ία μ ε τ α ­ ξύ τω ν σ υ γ κ ρ ο υ ό μ ε ν ω ν σ υ μ φ ε ρ ό ν τω ν Α υ σ τρ ο ο υ γ γ α ρ ία ς κα ι Ρω σίας σ τα Β α λ ­ κά νια , α λλά και μ ε τ α ξ ύ τω ν ίδιω ν τω ν β α λ κ α ν ικ ώ ν κρατώ ν. Μ ε τά δ η λ α δ ή και απ ό τ η ν π α ραχώ ρησ η τ η ς Θ εσ σ α λ ία ς σ τη ν Ε λλά δ α (1881, σ τα π λαίσ ια τ η ς Σ υ ν θ ή κ η ς το υ Β ερ ο λ ίν ο υ ), η Β ο υ λγα ρ ία κ ά λ υ π τε έ κ τα σ η 24.360 τε τρ α γ ω ν ικ ώ ν μιλιώ ν, η Ε λλά δ α 25.041 και η Σ ε ρ β ία 20.850. Α ν τίσ το ιχ α ο ι π λ η θ υ σ μ ο ί τω ν τρ ιώ ν χω ρώ ν ή τ α ν π ερ ίπ ο υ ισ ο δ ύ να μ ο ι: τ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς 1.998.982 κ ά το ικ ο ι, τ η ς Ε λ λ ά δ α ς 1.235.713 και τ η ς Σ ε ρ β ία ς 1.734.316.

Η ίδρ υσ η τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μυ λία ς (σ ω σ τό τερ α Ρ ο υ μ ελ ία ς , δ η λ α δ ή χ ώ ρ α ς τω ν Ρ ουμ, Χ ρ ισ τια ν ώ ν, λό γω τ η ς π λ ειο ψ η φ ία ς τω ν κ α το ίκ ω ν χ ρ ισ τια ν ικ ή ς κα ­ τα γ ω γ ή ς ), π α ρ ε ίχ ε ε ξ α ρ χ ή ς τ ις π ρ ο ϋ π ο ­ θ έ σ ε ις μ ε λ λ ο ν τικ ώ ν επ ιπ λοκώ ν. Η η γ ε ­ μ ο ν ία α υ τή ε ίχ ε έ κ τα σ η 35.000 τ ε τ ρ α γ ω ­ ν ικ ώ ν χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν κα ι π λ η θ υ σ μ ό 750.000 π ερ ίπ ο υ κ α το ίκ ω ν το υ ρ κ ικ ή ς , β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς και ε λ λ η ν ικ ή ς κ α τα γ ω γ ή ς. Ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς ε π ρ ό κ ε ιτ ο να είν α ι Χ ρ ι­ σ τια ν ό ς , ενώ σ το Σ ύ ν τα γ μ ά τ η ς (“ Ο ρ γ α ­ ν ικ ό ν ό μ ο ” ), π ου ε ίχ ε σ υ ν τα χ θ ε ί από Ε υ ρ ω π α ίο υ ς ν ο μ ο μ α θ ε ίς , π ρ ο β λ ε π ό τα ν ισ ο νο μ ία τω ν κ α το ίκ ω ν α σ χ έτω ς θ ρ η ­ σ κ ε ύ μ α το ς (ά ρ θ ρ ο 24), ισ ό τιμ η ε κ π ρ ο ­ σώπησή τ ο υ ς σ τη δ ιο ίκη σ η το υ κ ρ ά το υ ς (ά ρ θ ρ α 24 κα ι 25), ισ ο τιμ ία τω ν τρ ιώ ν γλω σ σ ώ ν (ά ρ θ ρ ο 34), ε λ ε υ θ ε ρ ία ε κ π α ίδ ε υ σ η ς (ά ρ θ ρ ο 33), σ εβ α σ μ ό ς τ η ς α τ ο μ ικ ή ς π ερ ιο υ σ ία ς (ά ρ θ ρ ο 36), σ εβ α ­ σ μ ό ς θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ώ ν ε λ ε υ θ ε ρ ιώ ν (ά ρ θ ρ ο 28) κα ι ά λ λ ε ς δ ια τ ά ξ ε ις δ η μ ο κ ρ α τικ ο ύ π ε ρ ιε χ ο μ έ ν ο υ ο ι ο π ο ίε ς σ ύ ν το μ α επ ρ ό κ ε ιτ ο να α π ο δ ε ιχ θ ο ύ ν κ ε ν έ ς π ε ρ ιε χ ο μ έ ­ ν ο υ μ ε β ο υ λ γ α ρ ικ ή υ π α ιτιό τη τα . Για τ ο υ ς Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς , δ η λ α δ ή , η ίδρ υσ η τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λία ς δ ε ν α π ο τε λ ο ύ σ ε π αρά π ρ ο σ ω ρ ινή υπ οχώ ρησ η από τ ο ό ρ α μ α τ η ς Μ ε γ ά λ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς και η ένω σ ή τ η ς μ ε τ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό κ ρ ά το ς ή ­ τ α ν κ α θ α ρ ά θ έ μ α χ ρ ό ν ο υ . Ο β ο υ λ γ α ρ ι­ κ ό ς ζ ή λ ο ς γ ια τ η ν ένω σ η τω ν δ ύ ο η γ ε μ ο ­ ν ιώ ν γ ίν ε τα ι, π ά ντω ς, πιο κ α τ α ν ο η τό ς ε ά ν λ η φ θ ε ί υπ όψ η ό τι σ τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυλία υ π ή ρ χ α ν χ ω ριά όπ ω ς τ ο Μ π α­ τά κ , π ου ε ίχ α ν π ρ ο σ φ έ ρ ε ι β α ρ ύ φ ό ρ ο α ί­ μ α το ς σ το ν α γώ να γ ια τ η β ο υ λ γ α ρ ικ ή α ­ ν ε ξα ρ τη σ ία . Α π ό τ η ν ά λ λ η π λ ε υ ρ ά τα β ο υ λ γ α ρ ικ ά σ χ έδ ια δ ιε υ κ ο λ ύ ν ο ν τ α ν από τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι η Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυλία ή τ α ν έ ν α τ ε χ ν η τ ό κ ρ α τίδ ιο , χ ω ρ ίς σ αφ ή γ εω γ ρ α φ ικ ά σ ύ ν ο ρ α π ρ ο ς δ υ σ μ ά ς και π ρ ο ς ν ό το . Το κ ρ α τίδ ιο α υ τό ε ίχ ε π ρ ο κύ ψ ει απ ό τ η ν α υ θ α ίρ ε τ η α π οκοπ ή ε ν ό ς μ έ ρ ο υ ς τ η ς Θ ρ ά κ η ς , εν ώ η σ χ ετικ ή π λειο ψ η φ ία τω ν Β ο υ λ γά ρ ω ν ω ς π ρ ο ς τ ις ά λ ­ λ ε ς π λ η θ υ σ μ ια κ έ ς ο μ ά δ ε ς δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ­ σε έ ν α μ ίγ μ α ε ξίσ ο υ ε κ ρ η κ τ ικ ό μ ε α υ τό τ η ς μ ε τ α τ ιτ ο ϊκ ή ς Β ο σ ν ία ς, τ η ς ο π ο ία ς ό ­ μω ς ο ι κ ά τ ο ικ ο ι ε ίχ α ν το υ λ ά χ ισ τ ο ν κ ο ιν ή γλώ σσα.

J"j ■■

Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Σ ΤΗΣ Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Σ Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ Σ Το ε λ λ η ν ικ ό σ το ιχ ε ίο τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς , π ου ε ίχ ε υ π ο σ τε ί μ είω σ η κ α τά τ ο υ ς π ρ ώ το υ ς α ιώ ν ε ς τ η ς τ ο υ ρ κ ικ ή ς κ α τ ά κ τη σ η ς , ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει ν α α ν α κ ά ­ μ π τε ι μ ε ε ν τ α τ ικ ο ύ ς ρ υ θ μ ο ύ ς απ ό τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 17ου αιώ να. Ε κ ε ίν η τ η ν π ε ­ ρ ίο δ ο , μ ε τ ά απ ό π ρ ό σ κ λ η σ η τω ν ο θ ω ­ μ α ν ικ ώ ν α ρ χώ ν, έσ π ευ σ α ν να ε π ο ικ ί­ σ ο υ ν τ η β ό ρ ε ια Θ ρ ά κ η Ε λ λ η ν ε ς α π ό τη ν ό τια Ε λ λ ά δ α (Η π ειρ ο , Θ εσ σ α λ ία , Ρ όδο κ.ά.). Ο ι Ε λ λ η ν ε ς τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς , ε ξ ά λ ­ λ ο υ , α ν τέ δ ρ α σ α ν ε ν ε ρ γ η τ ικ ά σ το ν τ ο υ ρ κ ικ ό ζυ γ ό , ό π ω ς α π ο δ ε ικ ν ύ ε ι η ύΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

π α ρ ξη ν ε ο μ α ρ τ ύ ρ ω ν κα ι κ λ έ φ τ ι­ Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς σ τη Β ιέ ν ν η . Αν κα ι κω ν τρ α γ ο υ δ ιώ ν σ τη Β ό ρ ε ια Θ ρ ά ­ δ ε ν ή ξ ε ρ ε κ α θ ό λ ο υ β ο υ λ γ α ρ ικ ά , ο κη . Τα ε λ λ η ν ικ ά σ χ ο λ εία ά ρ χ ισ α ν να Β ο γ ο ρ ίδ η ς δ ε ν δ ίσ τα σ ε να α ν τ α λ ­ ε ξα π λ ώ ν ο ν τα ι σ τη ν π ε ρ ιο χ ή απ ό λ ά ξ ε ι τ ο φ έ σ ι (σ ύ μ β ο λ ο τ η ς ο θ ω ­ τ ο 1595, ό τ α ν μ ε τ ά απ ό σ ύσ τα σ η μ α ν ικ ή ς π ρο έλευ σ η ς τη ς ε­ τ ο υ Π α τρ ιά ρ χ η Ιε ρ ε μ ία Β ’, π ου ε ίχ ε ξο υ σ ία ς τ ο υ ) μ ε τ ο κ α λ π ά κ ι (τ ο π α­ κ α τα γ ω γ ή απ ό τ η β ό ρ ε ια Θ ρ ά κ η ρ α δ ο σ ια κ ό β ο υ λ γ α ρ ικ ό κ ά λ υ μ μ α ΧΡΓΣΤΟΧ ΑΝΕΣΤΗ (Α γχία λο ), ο ι μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ε ς τ η ς π ε ­ τ η ς κ ε φ α λ ή ς ). Μ ε τ ά τ η ν ε γ κ α τ ά ­ ίΐ .^ΧΛ,χχτχτο 7ο JB&rS ρ ιο χ ή ς ά ρ χ ισ α ν ν α ιδ ρ ύ ο υ ν σ χο ­ σ τα σ ή τ ο υ σ χ η μ ά τισ ε κ υ β έ ρ ν η σ η λ ε ία σ τη ν Α γ χ ία λ ο (ή δ η απ ό τ ο 16ο α π ο κ λ ε ισ τικ ά απ ό Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς , αιώ να), σ τη Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η (από τ ο ε ν ώ κ α τ ά τ η ν π ρ ώ τη η μ έ ρ α τ η ς ε ­ 1692), σ τη Μ ε σ η μ β ρ ία (σ τις α ρ χ έ ς γ κ α τά σ τα σ ή ς τ ο υ σ τη Φ ιλιπ π ο ύπ οτ ο υ 19ου αιώ να), σ τη Σ ω ζό π ο λη λ η (18 Μ α ϊο υ 1879) τ ο σ ο υ λ τα ν ικ ό (από τ ο 1817) κα ι σ τη Σ τ ε ν ή μ α χο φ ιρ μ ά ν ι τ ο υ δ ιο ρ ισ μ ο ύ τ ο υ δ ια β ά ­ (λ ίγ ο π ρ ιν απ ό τ ο 1821). Σ η μ α ν τικ ή σ τη κ ε , π α ρ ά τυ π α , μόνο σ τα Π νο ή ζω ή ς ο το ν ά γω νιζόμ ενο ' Ε λληνιομ ό ό Το π ικό ς τύπ ο ς. Φ ω το γρ α φ ίες τώ ν Ε φ η μ ερ ίδω ν «Φ ιλιππούπολις» κα ί υ π ή ρ ξ ε κα ι η σ υ μ β ο λ ή τω ν Ε λ λ ή ­ β ο υ λ γ α ρ ικ ά κα ι σ τα τ ο υ ρ κ ικ ά και « Ε ιδ ή σ εις το ϋ Α ϊμ ο ν» μ ετά τώ ν Έ κ δ ο τω ν το υ ς I. Κ ου μ αρ ιανο ϋ ό χ ι σ τα ε λ λ η ν ικ ά . Η φ ιλ ο β ο υ λ γ α ρ ινω ν τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς σ τη δ ιε ­ κα ί Α. Σ κα ρ λά το υ . ξα γ ω γ ή τ η ς Ε π α νά σ τα σ η ς το υ κή τ ο υ π ο λ ιτικ ή σ υ ν ε χ ίσ τ η κ ε μ ε τ ο ν α π ο κ λ ε ισ μ ό τω ν Ε λ λ ή ν ω ν και 1821. Το τ έ τ α ρ τ ο κ α τά σ ειρ ά μ έ λ ο ς τ ω ν Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν απ ό τ η δ ιο ί­ τ η ς Φ ιλ ικ ή ς Ε τα ιρ ε ία ς μ ε τ ά τ ο υ ς ι­ κη σ η , απ ό τ ο δ ικ α σ τ ικ ό σ ώ μα και δ ρ υ τ έ ς τ η ς (Ν. Σ κ ο υ φ ά , Ε μμ. Ξ ά ν ­ θ ο , Α θ . Τσ α κά λω φ ), ή τ α ν ο έ μ π ο ­ απ ό τ ις α ν ώ τ ε ρ ε ς θ έ σ ε ις τ η ς χω ­ ρ ο ς Α ν τώ ν ιο ς Κ ο μ ιζ ό π ο υ λ ο ς από ρ ο φ υ λ α κ ή ς , μ ε τ η σ τρ α το λ ό γ η σ η τ η Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η , ε ν ώ μ ε τ α ξ ύ τω ν μ ό ν ο Β ο υ λ γ ά ρ ω ν σ τη ν ε θ ν ο φ υ λ α ­ μ ε λ ώ ν υ π ή ρ χ α ν Ε λ λ η ν ε ς απ ό δ ιά ­ κή, τ η ν υ π ο χ ρ έω σ η δ ιδ α σ κ α λ ία ς w iitm m iitiiii m i m u in iim u iiif ii ui tw m f« φ ο ρ ε ς β ο ρ ε ιο θ ρ α κ ικ έ ς π ό λ ε ις , μ ε τω ν β ο υ λ γ α ρ ικ ώ ν σ τα ε λ λ η ν ικ ά κ υ ρ ιό τ ε ρ η τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ια Κ ο υ μ π ά σ χ ο λ εία κ.ά. Σ το σ ύ ν ο λ ο τω ν 2.272 '« a 2 4 T » £ tta » y s - im » ρη. Ν έ ο ι τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς π ο λ έ μ η σ α ν δ ιο ικ η τικ ώ ν υ π α λ λ ή λ ω ν τ η ς η γ ε ­ *4 zm m a σ το ν Ιε ρ ό Λ ό χ ο τ ο υ Α λ έ ξ α ν δ ρ ο υ μ ο ν ία ς μ ό ν ο 92 ή τ α ν μ η Β ο ύ λ γ α ­ Υ ψ η λ ά ν τη , εν ώ κ α τ ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο ροι, α ν τ ί τω ν π ρ ο β λ ε π ο μ έ ν ω ν 675. 17-25 Α π ρ ιλ ίο υ 1821 ο ι Ε λ λ η ν ε ς κ ά ­ Σ τη Β ο υ λ ή ο ι Β ο ύ λ γ α ρ ο ι ε κ π ρ ο σ ω ­ τ ο ικ ο ι τ η ς Σ ω ζό π ο λ η ς , υπ ό τ η ν η ­ π ο ύ ν τ ο απ ό 40 β ο υ λ ε υ τ έ ς , ε ν ώ οι γ εσ ία τ ο υ μ η τρ ο π ο λ ίτη , σ ή κω σ α ν υ π ό λ ο ιπ ε ς ε θ ν ό τ η τ ε ς απ ό 16 (από τ η σ η μ α ία τ η ς επ α ν ά σ τα σ η ς ε ν α ­ τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς μ ό ν ο π έ ν τ ε ή τ α ν ν τ ίο ν τ ο υ σ ο υ λ τά ν ο υ . Το κ ίν η μ ά Ε λ λ η ν ε ς ). Ο ι δ ιο ικ η τ ικ έ ς α υ θ α ιρ ε ­ τ ο υ ς ό μ ω ς σ υ ν ε τ ρ ίβ η κα ι ο ι π ρ ό ­ σ ίε ς έ φ θ α σ α ν μ έ χ ρ ι τ η ν π λή ρ η π ε ­ κ ρ ιτ ο ι μ ε τ ο ν μ η τ ρ ο π ο λ ίτ η α π α γχο ρ ιθ ω ρ ιο π ο ίη σ η τω ν Ε λλήνω ν. Σ τ η ν Δ ύ ο ε λ λ η ν ικ έ ς ε φ η μ ε ρ ίδ ε ς τ η ς νίσ τη κα ν . επ α ρ χ ία Κ α β α κ λ ή (σ ημ. Topolovgrad) γ ια Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η ς , η “ Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ ις " (επ ά ν ω ) π α ρ ά δ ε ιγ μ α , ό π ο υ ζο ύ σ α ν 11.848 Ε λ λ η ­ Κ α τά τ ις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς δ ε κ α ε τ ί ε ς τ ο υ κ α ι ο ι " Ε ιδ ή σ ε ις τ ο υ Α ίμ ο υ " (κ ά τω ). Σ τ ις 19ου α ιώ να τ ο ε λ λ η ν ικ ό σ το ιχ ε ίο κ α τ ε ί­ έ ν θ ε τ ε ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς α π ε ικ ο ν ίζ ο ν τ α ι οι νες, υπήρχαν μόνο δύο Ε λλη νες χω ρο­ φ ύ λ α κ ε ς , ε ν ώ σ τη ν επ α ρ χ ία Α γ χ ιά λ ο υ χ ε τ η ν π ρ ω τ ο κ α θ ε δ ρ ία σ τη ν ο ικ ο ν ο μ ι­ ε κ δ ό τ ε ς τ ο υ ς , I. Κ ο υ μ α ρ ια ν ό ς κ α ι Α . κή κα ι π ν ε υ μ α τ ικ ή ζω ή τ η ς β ό ρ ε ια ς σ το υ ς 7.426 Ε λ λ η ν ε ς κ α τ ο ίκ ο υ ς α ν τ ι­ Σ κ α ρ λ ά τ ο ς α ν τίσ το ιχ α . Θ ρ ά κ η ς . Το β ο υ λ γ α ρ ικ ό σ το ιχ ε ίο , α ν κα ι σ το ιχ ο ύ σ α ν π έ ν τ ε Ε λ λ η ν ε ς χ ω ρ ο φ ύ λ α ­ ε ίχ ε π υ κ ν ώ σ ει τ η ν π α ρ ο υ σ ία τ ο υ σ τη ν κ ε ς , σ το υ ς 5.292 Τ ο ύ ρ κ ο υ ς ε π τ ά Τ ο ύ ρ ­ π ε ρ ιο χ ή μ ε τ ά τ ο Ρ ω σ ο το υ ρ κ ικ ό π ό λ ε μ ο κο ι χ ω ρ ο φ ύ λ α κ ε ς κα ι σ τ ο υ ς 3.321 β ο υ λ γ α ρ ικ ά χ ω ρ ιά μ ε π έ ν τ ε ή δ έ κ α σπί­ Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς 49 Β ο ύ λ γ α ρ ο ι χ ω ρ ο φ ύ λ α ­ το υ 1828-29, ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε ν α είν α ι ο ικ ο ν ο μ ικ ά κα ι π ν ε υ μ α τ ικ ά κ α θ υ σ τ ε ρ η ­ τ ια κα ι ε λ λ η ν ικ έ ς π ό λ ε ις τω ν 5.000 ή π ε ­ κ ε ς ! Η ε ν τ ε ιν ό μ ε ν η α ν θ ε λ λ η ν ικ ή σ τά σ η μ έν ο . Π α ρ ό λ α α υ τά , κ α θ ό λ η τ η δ ιά ρ ­ ρ ισ σ ό τε ρ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν κα το ίκω ν . Π α ρ ό ­ τω ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν έ φ θ α σ ε μ έ χ ρ ι τ ο υ σ η ­ μ ο ιε ς π ε ρ ιπ τώ σ ε ις δ ε ίχ ν ο υ ν κ α θ α ρ ά κ ε ια τ η ς 1 6 μ η ν η ς κ α τ ο χ ή ς τ η ς β ό ρ ε ια ς μ ε ίο υ ν α μ π ο ϋ κ ο τ ά ρ ο υ ν ε λ λ η ν ικ έ ς επ ι­ Θ ρ ά κ η ς απ ό τ α ρ ω σ ικά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α τ η ν π ρ ό θ ε σ η τ η ς Ρω σίας να ε π ιβ ά λ ε ι χ ε ιρ ή σ ε ις κα ι να α φ α ιρ ο ύ ν ε λ λ η ν ικ έ ς κ α τ ά τ ο ν π ό λ ε μ ο τ ο υ 1877-78 (σι Ρώσοι τ ο ν έ λ ε γ χ ό τ η ς σ τη ν π ε ρ ιο χ ή , γ ε γ ο ν ό ς ε κ κ λ η σ ίε ς απ ό τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς κ ο ιν ό τ η ­ τ ο ο π ο ίο φ ά ν η κ ε να ε π ιτ υ γ χ ά ν ε ι α κ ό μ α α π ο μ α κ ρ ύ ν θ η κ α ν απ ό τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ ο τ ε ς . Σ τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ια ε κ β ο υ λ γ α ρ ισ μ ο ύ Μ ά ιο τ ο υ 1879, ο π ό τ ε κα ι ιδ ρ ύ θ η κ ε ε π ί­ κα ι μ έσ ω τ η ς ίδ ρ υ σ η ς τω ν δ ύ ο μ ικ ρ ώ ν τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς π ρ ω το σ τα ­ σ η μ α η η γ ε μ ο ν ία τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ η γ ε μ ο ν ιώ ν τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς κα ι τ η ς Α να­ το ύ σ α ν π α ρ α κ ρ α τ ικ έ ς β ο υ λ γ α ρ ικ έ ς τ ο λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς σ τη θ έ σ η τ η ς Μ ε γ ά ­ “ γ υ μ ν α σ τ ικ έ ς ε τ α ι ρ ε ίε ς ” , ο ι ο π ο ίε ς μ υ λ ία ς ), ο ι ρ ω σ ικ ές α ρ χ έ ς ε υ ν ό η σ α ν σ κ α ν δ α λ ω δ ώ ς τ ο υ ς Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς σ ε β ά ­ λ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς . τ υ π ικ ά δ ια λ ύ θ η κ α ν τ ο 1880, σ τη ν π ρ α γ ­ ρ ο ς τω ν Ε λλήνω ν. Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ε ίν α ι μ α τ ικ ό τ η τ α ό μ ω ς σ υ ν έχ ισ α ν τ η δ ρ ά σ η τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ η ς επ α ρ χ ία ς Π ύ ρ γ ο υ τ ο υ ς κα ι α ρ γ ό τ ε ρ α . Ο ι “ ε τ α ι ρ ε ί ε ς ” Η ΚΡΑΤΙΚΗ Ο Ρ Γ Α Ν Ω ΣΗ ΤΗ Σ (B urgas), ο Ρώ σος δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς ο π ο ία υ τ έ ς χ ρ η μ α τ ο δ ο τ ο ύ ν τ ο ε ν μ έ ρ ε ι απ ό Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Σ Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ Σ α ς, α φ ο ύ κ ά λ ε σ ε τ ο υ ς εκ π ρ ο σ ώ π ο υ ς τ η Ρωσία. Η π ρ ο σ π ά θ ε ια γ ια τ η ν π λή ρ η ε π ιβ ο ­ τω ν δ ια φ ό ρ ω ν κ ο ιν ο τ ή τ ω ν να ε κ λ έ ξ ο υ ν Τα π α ρ ά π ο ν α τω ν Ε λ λ ή ν ω ν κ α τ ο ί­ δ ιο ικ η τ ικ ά κα ι δ ικ α σ τικ ά σ υ μ β ο ύ λ ια , λή τ ο υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ σ το ιχ ε ίο υ σ τη β ό ­ κω ν φ υ σ ικ ά δ ε ν ε ισ α κ ο ύ γ ο ν τα ν . Θ ε ρ ­ τ ο υ ς δ ή λ ω σ ε ό τ ι σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ις δ ια τ α ­ ρ ε ια Θ ρ ά κ η σ υ ν ε χ ίσ τ η κ ε κα ι μ ε τ ά τ η ν ί­ μ ό ς υ π ερ α σ π ισ τή ς τ ο υ ς α ν α δ ε ίχ θ η κ ε ο γ έ ς τ η ς κ υ β έ ρ ν η σ ή ς τ ο υ η χ ώ ρ α έ π ρ ε ­ δ ρ υ σ η τ η ς η γ ε μ ο ν ία ς τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ε λ λ η ν α ς π ρ ό ξ ε ν ο ς σ τη Φ ιλιπ π ο ύ π ο λη Ρ ω μ υ λ ία ς. Π ρ ώ το ς η γ ε μ ό ν α ς τ η ς δ ιο ρ ί­ (κ α τά τ η ν π ε ρ ίο δ ο 1874-81) Α θ α ν ά σ ιο ς π ε να θ ε ω ρ η θ ε ί ω ς Β ο υ λ γ α ρ ία κα ι ό τι γ ι ’ α υ τ ό τ ο λ ό γ ο σ ε κ ά θ ε σ υ μ β ο ύ λ ιο έ ­ σ τ η κ ε απ ό τ ο ν σ ο υ λ τά ν ο Α β δ ο ύ λ Χ α μ ίτ Μ α τά λ α ς , ό μ ω ς ο ι α ν α φ ο ρ έ ς τ ο υ π ρ ο ς π ρ ε π ε να υ π ά ρ χ ε ι α ν α λ ο γ ία τρ ιώ ν Β ’ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς κ α τ α γ ω γ ή ς Α λ έ ξ α ν ­ τ η ν Ε λ λ η ν ικ ή κ υ β έ ρ ν η σ η - γ ια τ ο υ ς κ ιν ­ Β ο υ λ γ ά ρ ω ν π ρ ο ς έ ν α ν Ε λ λ η ν α . Για τ ο υ ς δ ρ ο ς Β ο γ ο ρ ίδ η ς (“ Α λ έ κ ο Π α σ ά ς ” ), ά λ ­ δ ύ ν ο υ ς π ο υ δ ιέ τ ρ ε χ ε ο Ε λ λ η ν ισ μ ό ς τ η ς λ ο τ ε π ρ ε σ β ε υ τ ή ς τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς ίδ ιο υ ς λ ό γ ο υ ς ε ξ ο μ ο ίω σ ε α ρ ιθ μ η τ ικ ά π ε ρ ιο χ ή ς κα ι γ ια τ α μ έ τ ρ α π ου έ π ρ ε π ε

ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

:

TO V AXIBOV

ΕΙΚΟΣΙΠΕΝΤΑΕΤΗΡΙΓ

32

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

να λ η φ θ ο ύ ν γ ια τ η σ ω τη ρ ία τ ο υ - δ ε ν αξιο π ο ιή θ η κ α ν . Ο μ ω ς κα ι η α γ γ λ ικ ή Κ υ α ­ ν ή Β ίβ λ ο ς (Blue Book) π ου σ υ ν τ ά χ θ η κ ε τ ο 1880 κα ι σ τη ν ο π ο ία κ α τα χ ω ρ ή θ η κα ν, μ ε τ ά απ ό σ χ ε τικ ή ε ισ ή γ η σ η τω ν Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ ν ά μ ε ω ν ,α ν α φ ο ρ έ ς π ου απ ο δ ε ίκ ν υ α ν τ η ν π ο λ ιτικ ή ε κ β ο υ λ γ α ρ ισ μ ο ύ τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς, π έρ α σ ε α π α ρ α τ ή ρ η τη . Η κ α τά σ τα σ η δ ε ν ά λ λ α ξ ε μ έ χ ρ ι τη λ ή ξ η τ η ς θ η τ ε ί α ς τ ο υ Β ο γ ο ρ ίδ η , τ ο Μ ά ιο τ ο υ 1884. Ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ς α ν α γ κ ά ­ σ τ η κ ε να α π ο χ ω ρ ή σ ει μ ε τ ά απ ό 6 έ τ ο τ η ς Ρω σίας γ ια τ η ν ε π α ν ε κ λ ο γ ή το υ , καθώ ς θ εω ρ ή θ η κ ε ό τι δ εν ή τα ν α ρ κ ετά ρ ω σ ό φ ιλ ο ς . Ο α ν τ ικ α τ α σ τ ά τ η ς τ ο υ , Γα­ β ρ ιή λ Κ ρ έ σ τ ο β ιτ ς , π ρ ώ η ν γ ε ν ικ ό ς γ ρ α μ μ α τ έ α ς τ ο υ Β ο γ ο ρ ίδ η κα ι π α λα ιό τ ε ρ α α ν ώ τ α τ ο ς δ ικ α σ τ ικ ό ς σ τη ν Κ ω ν­ σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η , υ π ή ρ ξ ε π ερ ισ σ ό τ ε ρ ο

π ε ιθ ή ν ιο ς π ρ ο ς τη Ρωσία, μ ε α π ο τ έ λ ε ­ σ μα να π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ η ν α ν τίδ ρ α σ η τω ν φ α ν α τ ικ ό τ ε ρ ω ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν π ου επ ι­ θ υ μ ο ύ σ α ν τη ν όσο το δ υ ν α τό ν τα χ ύ τε ­ ρη ένω σ η Β ο υ λ γ α ρ ία ς -Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ μ υ λ ία ς . Κ α τά τ η σ ύ ν το μ η η γ ε μ ο ν ία τ ο υ Κ ρ έ ­ σ τ ο β ιτ ς σ υ ν έ β η τ ο χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ ε ­ ρ ο α ν θ ε λ λ η ν ικ ό ε π ε ισ ό δ ιο σ τη β ρ α χ ύ ­ βια ισ το ρ ία τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λία ς. Το β ρ ά δ υ τ η ς 2 2 α ς Α π ρ ιλ ίο υ 1885 τ α ε λ ­ λ η ν ικ ά σ π ίτια κα ι κ α τ α σ τ ή μ α τ α τ η ς Φιλ ιπ π ο ύ π ο λ η ς ά ρ χ ισ α ν να σ η μ α ιο σ το λ ί­ ζο ν τα ι, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να ε ο ρ τ α σ θ ε ί π α­ ν η γ υ ρ ικ ά απ ό τ η ν ε λ λ η ν ικ ή κ ο ιν ό τ η τ α η ο ν ο μ α σ τικ ή ε ο ρ τ ή τ ο υ Β α σ ιλιά τ η ς Ε λ λ ά δ α ς Γ εω ρ γ ίο υ Α '. Σ τ η ν ε ν έ ρ γ ε ια α υ τή ο ι Ε λ λ η ν ε ς τ η ς Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η ς ε ν θ α ρ ρ ύ ν θ η κ α ν απ ό τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς π ρ ο ξ ε ν ικ έ ς α ρ χ έ ς , κ α θ ώ ς κα ι απ ό τ ο

γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι α ν ά λ ο γ ο ς σ η μ α ιο σ το λ ι­ σ μ ό ς ε ίχ ε γ ίν ε ι λ ίγ ε ς η μ έ ρ ε ς ν ω ρ ίτε ρ α απ ό τ ο υ ς Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς , γ ια τ ο ν ε ο ρ τ α ­ σ μό τ η ς χ ιλ ιε τ η ρ ίδ α ς τω ν α π ο σ τό λ ω ν τ ω ν Σ λ ά β ω ν , Κ υ ρ ίλ λ ο υ κα ι Μ ε θ ο δ ίο υ . Ο ε λ λ η ν ικ ό ς σ η μ α ιο σ το λ ισ μ ό ς θ ε ω ρ ή θ η ­ κε από το υ ς Β ο υ λγά ρ ο υ ς ω ς π ρόκλησ η κα ι ο μ ά δ ε ς φ α ν α τ ικ ώ ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν ά ρ ­ χ ισ α ν τ ις β ρ α δ υ ν έ ς ώ ρ ε ς να δ ια τ ρ έ ­ χ ο υ ν τ η ν π ό λ η , ν α κ α τ ε β ά ζ ο υ ν κα ι να σ χ ίζο υ ν τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς σ η μ α ίε ς , να λ ε η ­ λ α τ ο ύ ν ε λ λ η ν ικ ά σ π ίτια κα ι κ α τ α σ τ ή μ α ­ τ α κα ι να τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ο ύ ν τ ο υ ς ε ν ο ίκ ο υ ς τ ο υ ς . Τα ε π ε ισ ό δ ια ε π α ν α λ ή φ θ η κ α ν τ η ν 23η Α π ρ ιλ ίο υ , π α ρ ά τ η ν έ κ δ ο σ η δ ια τ α ­ γ ή ς γ ια α π α γ ό ρ ε υ σ η σ υ γ κ ε ν τρ ώ σ ε ω ν κα ι δ ια δ η λ ώ σ εω ν . Σ ε ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ε ρ ι­ π τώ σ ε ις έ γ ιν α ν σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις μ ε τ α ξ ύ Ε λ λ ή ν ω ν κα ι Β ο υ λ γ ά ρ ω ν γ ια τ η ν κ α τ ο ­ χ ή ε λ λ η ν ικ ώ ν σ η μ α ιώ ν , η Χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή ό μ ω ς κα ι ο Σ τ ρ α τ ό ς π α ρ ε ν έ β α ιν α ν σ υ ν εχ ώ ς κα ι π ρ ο κ λ η τ ικ ά υ π έρ τω ν Β ο υ λ γά ρ ω ν , σ υ λ λ α μ β ά ν ο ν τα ς τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς ω ς π ρ ω τα ίτιο υ ς τω ν τα ρ α χώ ν. Α κ ό μ α κα ι η ε ν ε ρ γ η τ ικ ή π α ρ έμ β α σ η τω ν π ρ ο ξέ ν ω ν τ η ς Β ρ ε τ α ν ία ς κα ι τ η ς Ε λ λ ά δ α ς σ το ν η γ ε μ ό ν α , δ ε ν μ π ό ρ ε σ ε να σ τα μ α τή σ ε ι τ α επ ε ισ ό δ ια . Η π ρ ο σ β ο λ ή τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς σ η μ α ία ς π ρ ο κ ά λ ε σ ε α ίσ θ η σ η σ τη ν Ε λ λ ά δ α και ε ίχ ε ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ν κ ή ρ υ ξ η ε π ι­ σ τ ρ ά τ ε υ σ η ς απ ό τ η ν κ υ β έ ρ ν η σ η τ ο υ Θ ε ό δ ω ρ ο υ Δ ε λ η γ ιά ν ν η . Τ ελ ικ ά ό μ ω ς η μ ό ν η α π ο ζη μ ίω σ η π ο υ δ ό θ η κ ε σ τη ν Ε λ λά δ α , ή τ α ν η α π ό δ ο σ η τιμ ώ ν σ τη ν ε λ λ η ν ικ ή σ ημ α ία , μ ε τ ά απ ό μ α κ ρ έ ς δ ια ­ π ρ α γ μ α τ ε ύ σ ε ις .

ΤΟ Π Ρ Α Ξ ΙΚ Ο Π Η Μ Α ΤΗ Σ 18ης Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 1885

Κ α τά τ α α ν θ ε λ λ η ν ικ ά ε π ε ισ ό δ ια τ ο υ 1906 κ α τ α σ τρ ά ψ η κ ε , μ ε τ α ξ ύ ά λ λ ω ν , κ α ι η π ε ρ ίφ η μ η Μ α ρ ά σ λ ε ιο ς σ χ ο λ ή τ η ς Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η ς . Σ τ ις ε ικ ό ν ε ς β λ έ π ο υ μ ε τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή π ο υ υ π έ σ τη το θ α υ μ ά σ ιο κ τ ίρ ιο (επ ά ν ω ), κ α θ ώ ς κ α ι τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τω ν π ο λ ύ τιμ ω ν β ιβ λ ίω ν τ ο υ , υπ ό τα β λ έ μ μ α τ α Β ο υ λ γ ά ρ ω ν χ ω ρ ο φ υ λ ά κ ω ν (κ ά τω ).

Η ο υ σ ια σ τικ ά π ρ ο κ α θ ο ρ ισ μ έ ν η έ ν ω ­ ση τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μυ λία ς μ ε τ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό κ ρ ά το ς π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε μ ε έ ν α σ χ εδ ό ν α ν α ίμ α κ το π ρ α ξικ ό π η μ α σ τις 18 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1885 (ν έ ο υ η μ ε ρ ο ­ λ ο γ ίο υ ). Ο ι π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις γ ια τ η ν ε κ δ ή ­ λω σ ή το υ ε ίχ α ν τ ε θ ε ί π ολύ ν ω ρ ίτερ α . Η δη από τ η ν ά ν ο ιξη το υ 1880 η Β ο υ λ γα ­ ρία ε ίχ ε δ ια θ έ σ ε ι 800.000 φ ρ ά γ κ α σ ε επ ι­ τ ρ ο π έ ς π ρ ο β ο κ α τό ρ ω ν σ τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυλία. Π α ρ ά λ λ η λ α ε ίχ ε ιδ ρ υ θ ε ί σ τη Β ο υ λ γα ρ ία μ υ σ τικ ό κ ο μ ιτά το , μ ε σ κοπ ό τ η ν “ ένω σ η τω ν δ ύ ο Β ο υ λ γ α ρ ιώ ν ” . Π ρ ά ­ κ τ ο ρ ε ς α υ το ύ το υ κ ο μ ιτά το υ δ ιέ τ ρ ε χ α ν τ ο ν Α ύ γ ο υ σ το κα ι τ ο Σ ε π τέ μ β ρ ιο το υ 1885 ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν έ κ τα σ η τ η ς Α ν α το λ ι­ κ ή ς Ρ ω μυλίας, ο ρ γ α ν ώ ν ο ν τα ς μια ε κ τ ε ­ τ α μ έ ν η σ υνω μοσ ία. Σ τις 13 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ε κ δ η λ ώ θ η κ α ν ο ι π ρ ώ τε ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς π ου ε π ρ ό κ ε ιτ ο να ο δ η γ ή σ ο υ ν σ τη ν ε κ δ ή λ ω ­ ση τ ο υ π ρ α ξικ ο π ή μ α το ς . Σ το χω ρ ιό Παν α γ ιο ύ ρ ισ τε, έ ν α απ ό τ α κ έ ν τ ρ α τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς τ ο υ 1876, μ ε ρ ι­ κ ο ί ν ε α ρ ο ί ά ρ χισ α ν να δ ια δ η λ ώ ν ο υ ν υ π έρ τ η ς έν ω σ η ς μ ε τη Β ου λγα ρ ία . Αν κα ι σ υ ν ελ ή φ θ η σ α ν , α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ α ν από τ ο υ ς σ υ γ χ ω ρ ια ν ο ύ ς τ ο υ ς . Τ η ν ε π ο ­ μ έν η οι τα ρ α χ ές επ εκ τά θ η κ α ν σε ά λλα

33

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

βψ ■■

δ ύ ο χω ριά, 15 π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιό μ ε τ ρ α από 0/ Δ ΙΕ Θ Ν Ε ΙΣ Α Ν Τ ΙΔ Ρ Α Σ Ε ΙΣ τ η Φ ιλιπ π ούπ ολη. Η κ υ β έ ρ ν η σ η έ σ τ ε ιλ ε δ ύ ο α ν τιπ ρ ο σ ώ π ο υ ς γ ια να κ α τ ε υ ν ά ­ Το π ρ α ξικ ό π η μ α σ τ ρ ε φ ό τ α ν κ α τα ρ σ ο υ ν τ α π ν ε ύ μ α τα , ο έ ν α ς ό μ ω ς σ υ ν ελ ή - χ ή ν ε ν α ν τ ίο ν τ η ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς ε π ι­ φ θ η απ ό τ ο υ ς ε ξ ε γ ε ρ μ έ ν ο υ ς κα ι κ ρ α τή κ υ ρ ια ρ χ ία ς σ τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυ λία . Η θ η κ ε . Σ τις 15 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ η κ υ β έ ρ ν η σ η τ ο υ ρ κ ικ ή α ν τίδ ρ α σ η ό μ ω ς ά ρ γ η σ ε να α π ο φ ά σ ισ ε τη σ ύ λ λ η ψ η και τ η ν α π έλα σ η ε κ δ η λ ω θ ε ί, ε π ιτ ρ έ π ο ν τ α ς τ η ν π α γίω σ η τω ν π ρ ω τε ρ γ α τώ ν τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς . Σ υ ν ε - τ ο υ ν έ ο υ κ α θ ε σ τ ώ τ ο ς κα ι τη δ η μ ι­ λ ή φ θ η σ α ν δ ύ ο ά το μ α σ το Τ ατά ρ Π αζαρ- ο υ ρ γ ία τ ε τ ε λ ε σ μ έ ν ω ν γ εγ ο ν ό τω ν . Η τζίκ , α λ λ ά κ α τό ρ θ ω σ α ν να “ π ε ίσ ο υ ν ” δ ια κ ο π ή , β έ β α ια , τ η ς σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ή ς τ ο υ ς φ ύ λ α κ ε ς τ ο υ ς ό τ ι η ε ξ έ γ ε ρ σ η ε ίχ ε κα ι τ η ς τ η λ ε γ ρ α φ ικ ή ς ε π α φ ή ς , δ ικ α ιο ­ ή δ η ε π ε κ τ α θ ε ί. Π ρ ά γ μ α τι σ τις 16 Σ ε ­ λ ο γ ε ί ε ν μ έ ρ ε ι τ η ν τ ο υ ρ κ ικ ή κ α θ υ σ τ έ ­ π τε μ β ρ ίο υ η κ ε ν τ ρ ικ ή επ ιτρ ο π ή τω ν ρ ησ η. Π ρ έ π ε ι π ά ν τω ς να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι σ υ ν ω μ ο τώ ν ε ξ έ δ ω σ ε δ ια τ α γ έ ς , π ου π ρο- σ τη ν Α δ ρ ια ν ο ύ π ο λ η , κ ο ν τ ά σ τα σ ύ ν ο ρ α έ β λ ε π α ν τη σ υ γ κ ρ ό τη σ η ο μ ά δ ω ν σ ε δ ιά ­ τω ν δ ύ ο χω ρ ώ ν, ε ίχ ε τ η ν έ δ ρ α τ ο υ τ ο φ ο ρ α σ η μ εία κ ο ν τά σ τη Φ ιλιπ π ούπ ολη τ ο υ ρ κ ικ ό 2 ο Σ ώ μ α Σ τ ρ α τ ο ύ , σ το ο π ο ίο και τη σ ύ γ κλ ισ ή τ ο υ ς π ρ ο ς τ η ν π ρ ω τε ύ ­ ο α δ ύ ν α μ ο ς σ τ ρ α τ ό ς τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς ουσ α. Π ρ έπ ει να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τι από το Ρ ω μ υ λ ία ς (π ου δ ι έ θ ε τ ε μ ό ν ο τέ σ σ ε ρ α σ ύ ν ο λο τω ν δ ώ δ εκ α σ υ ν τα γ μ ά τω ν τ η ς ε ­ π υ ρ ο β ό λ α κα ι π ο λύ λ ίγ α π υ ρ ο μ α χ ικ ά ) ε ­ θ ν ο φ υ λ α κ ή ς τ α π έ ν τ ε ή τ α ν υπό τ ο ν λ ά χ ισ τη α ν τίδ ρ α σ η θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π λή ρ η έ λ ε γ χ ο τω ν σ υ ν ω μ ο τώ ν, εν ώ μ υ η - π ρ ο β ά λ ε ι. Ο β ε ζ ίρ η ς Σ α ϊν τ π α σ ά ς έ μ έ ν ο ι σ τη σ υνω μο σ ία ή τ α ν και ο ι α ξιω ­ σ π ευ σ ε να σ υ γ κ α λ έ σ ε ι τ ο υ π ο υ ρ γ ικ ό μ α τικ ο ί τω ν υπ ολοίπ ω ν, μ ε ε ξα ίρ ε σ η σ υ μ β ο ύ λ ιο σ τη ν Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η , α ­ τ ο υ ς δ ιο ικ η τ έ ς τ ο υ ς . μ έσ ω ς μ ό λ ις δ ια π ίσ τω σ ε ό τ ι η Ρωσία δ ε ν ε ίχ ε κ α μ ία α ν ά μ ιξη σ το π ρ α ξικ ό π η ­ Σ τις 17 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ο ι τ α ρ α χ έ ς επ εμα. Σ τ ο σ υ μ β ο ύ λ ιο α π ο φ α σ ίσ τη κ ε ο μ ό ­ κ τ ά θ η κ α ν π ερ ισ σ ό τερ ο , μ ε π ρ ό σ χ η μ α φ ω ν α η α π ο σ το λ ή 6.000 α ν δ ρ ώ ν απ ό τη τ η ν επ ιβ ο λ ή ν έω ν φόρω ν. Το ίδιο β ρ ά δ υ φ ρ ο υ ρ ά τ η ς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η ς κα ι η ε κ δ η λ ώ θ η κ ε τ ο π ρ α ξικ ό π η μ α , σ το ο π ο ίο κ α τά λ η ψ η τ η ς Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ η ς , σ ύ μ φ ω ­ τ ε λ ικ ά έ λ α β α ν μ έ ρ ο ς μ ό ν ο οι ο μ ά δ ε ς να μ ε τ η δ ικ α ιο δ ο σ ία π ου π α ρ ε ίχ ε σ το ν τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς τ η ς Φ ιλιπ π ο ύ π ο λη ς. Σ τις 2.00 μ ε τ ά τ α μ ε σ ά ν υ κ τα ο ι σ υ ν ω μ όΟτεθςω μ α ν ό σ ο υ λ τά ν ο τ ο ά ρ θ ρ ο 16 τ η ς Σ υ ν θ ή κ η ς τ ο υ Β ε ρ ο λ ίν ο υ . Η α π ό φ α σ η ε ισ ή λ θ α ν σ τη ν π ό λη π υ ρ ο β ο λ ώ ν τα ς υ π ο β λ ή θ η κ ε γ ια έ γ κ ρ ισ η σ το ν σ ο υ λ τ ά ­ σ το ν α έρ α . Σ τη σ υ ν έχ ε ια σ υ ν έλ α β α ν τ ο ν Γ ερ μ α ν ό α ρ χ η γ ό τ η ς Χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή ς και νο Α β δ ο ύ λ Χ α μ ίτ σ τις 23 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ , ε κ ε ίν ο ς ό μ ω ς , α ν τ ί ν α τ η ν π ρ ο σ υ π ο γ ρ ά ­ σ τις 5.00 τ ο πρω ί κα ι τ ο ν Κ ρ έ σ το β ιτς , σ το ν ο π ο ίο δ ή λ ω σ α ν ό τ ι ο λ α ό ς κ ή ­ ψ ει, π ρ ο τίμ η σ ε ν α α π ο π έ μ ψ ε ι τ ο ν Σ α ϊν τ ρ υσ σ ε τ η ν ένω σ η τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ π ασ ά μ ε τ ά απ ό δ ύ ο η μ έ ρ ε ς κα ι ν α μ η ν μ υ λ ία ς μ ε τη Β ο υ λγα ρ ία . Ο Κ ρ έ σ το β ιτς π ά ρ ε ι μ έ τ ρ α μ έ χ ρ ις ό τ ο υ ε ξ ο υ σ ιο δ ο τ η ­ π α ρ α δ ό θ η κ ε α μ α χ η τί, δ η λ ώ ν ο ν τα ς ό τι θ ε ί απ ό τ ις Μ ε γ ά λ ε ς Δ υ ν ά μ ε ις . Σ τ η ν α ­ ω ς Β ο ύ λ γ α ρ ο ς δ ε ν θ α π ρ ό β α λ λ ε α ν τί- π ό φ α σ η α υ τή ο Α β δ ο ύ λ Χ α μ ίτ ο δ η γ ή θ η κ ε μ ε τ ά απ ό π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς π ο υ α ν έ ­ σ τάσ η ο ύ τ ε θ α κ α λ ο ύ σ ε τ ο ν Τ ο υ ρ κ ικ ό φ ε ρ α ν ό τ ι κ ά π ο ιο ς σ η μ α ν τ ικ ό ς π α σ ά ς Σ τρ α τό . Τόσο ο ίδ ιο ς, ό σ ο κα ι ο α ρ χ η γ ό ς μ ε σ τ ρ α τ ιω τ ικ έ ς ε ξ ο υ σ ίε ς ή τ α ν δ υ σ α τ η ς Χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή ς , μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν σε έ ν α χω ριό κ ο ν τά σ τα σ ύ ν ο ρ α μ έσ α σ ε ά ­ ρ ε σ τ η μ έ ν ο ς μ ε τ ο θ ρ ό ν ο . Μ η θ έ λ ο ­ μ α ξα , σ τη ν οπ ο ία ε π έ β α ιν ε σ υ μ β ο λ ικ ά ν τ α ς , λ ο ιπ ό ν , να ρ ιψ ο κ ιν δ υ ν ε ύ σ ε ι τ ο κα ι μ ια γ υ ν α ίκ α π ου φ ο ρ ο ύ σ ε τη β ο υ λ γ α ­ θ ρ ό ν ο τ ο υ μ ε ιώ ν ο ν τ α ς τ η φ ρ ο υ ρ ά τ η ς ρ ική ε θ ν ικ ή ε ν δ υ μ α σ ία κ ρ α τώ ν τα ς ξ ί­ Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η ς , ο σ ο υ λ τά ν ο ς π ρ ο ­ φ ο ς . Α ρ γ ό τε ρ α α φ έ θ η κ α ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι να τ ίμ η σ ε να α π ε μ π ο λ ή σ ε ι τ α π λ ε ο ν ε κ τ ή ­ μ α τα π ου τ ο υ π α ρ ε ίχ α ν η ε τ ο ιμ ό τ η τ α δ ια σ χ ίσ ο υ ν τ α σ ύνορα . Το ε π ό μ ε ν ο πρω ί α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε η τ η ς φ ρ ο υ ρ ά ς τ η ς π ό λ η ς , η ε γ γ ύ τ η τ α μ ε κ υ β έ ρ ν η σ η κα ι κ η ρ ύ χ θ η κ ε η ένω σ η τω ν τ ο σ ιδ η ρ ό δ ρ ο μ ο τω ν σ υ ν ό ρ ω ν τ η ς Α να­ δ ύ ο Β ου λγα ρ ιώ ν, κ α θ ώ ς κα ι γ ε ν ικ ή επ ι­ τ ο λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς κα ι η δ ιά θ ε σ η - γ ια σ τρ ά τε υ σ η τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ η λ ικ ία ς 18- τ ι ς σ χ ε τ ικ έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς - κ ο ν δ υ λ ίο υ 40 ετώ ν. Ο σ τρ α τό ς τ η ς η γ ε μ ο ν ία ς σ τά λ ­ 300.000 α γ γ λ ικ ώ ν λ ιρ ώ ν π ο υ ε ίχ ε ε ξ α ­ θ η κ ε σ τα σ ύνο ρα , η τ η λ ε γ ρ α φ ικ ή ε π ικ ο ι­ σ φ α λ ίσ ει ο Σ α ϊν τ π α σ ά ς. Σ τ η ν τ ο υ ρ κ ικ ή νω νία μ ε τ η ν Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η δ ια κ ό ­ α δ ρ ά ν ε ια π ρ έ π ε ι να σ υ ν ε τ έ λ ε σ ε κα ι τ ο π η κε, εν ώ α ν α τιν ά χ θ η κ ε κα ι η σ ιδ η ρ ο ­ γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυ λία , ω ς δ ρ ο μ ικ ή γ έ φ υ ρ α το υ Ε β ρ ο υ μ ε τ α ξ ύ α υ τ ό ν ο μ η επ α ρ χ ία , ε ίχ ε π ά ψ ει ν α π ρ ο ­ Χ α ρ μ α ν λ ί και το υ ρ κ ικ ώ ν σ υνό ρω ν, η ο ­ σ φ έ ρ ε ι ο π ο ιο δ ή π ο τε π λεο ν έκ τη μ α π οία ε ίχ ε υ π ο ν ο μ ε υ θ ε ί τ ις π ρ ο η γ ο ύ μ ε ­ σ το ν σ ο υ λ τά ν ο . ν ε ς η μ έ ρ ε ς . Π α ρ ά λ λ η λ α α ν τιπ ρ ο σ ω π εία Ω ς π α ρ α β ία σ η τω ν ό ρ ω ν τ η ς Σ υ ν θ ή ­ Β ο υ λ γά ρ ω ν τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μυ λία ς κ η ς τ ο υ Β ε ρ ο λ ίν ο υ , η π ρ ο σ ά ρ τη σ η τ η ς σ τά λ θ η κ ε σ τη Β ο υ λ γα ρ ία γ ια να ζ η τή σ ε ι Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς α φ ο ρ ο ύ σ ε ά μ εσ α απ ό τ ο Γ ερ μ α ν ό βα σ ιλιά τ η ς , Α λ έ ξ α ν δ ρ ο κα ι τ ις Μ ε γ ά λ ε ς Δ υ ν ά μ ε ις . Ο ι δ ύ ο ό μ ω ς Β ά ττε ν μ π ε ρ γ κ , να έ λ θ ε ι σ τη Φ ιλιπ π ούκ υ ρ ίω ς ε ν δ ια φ ε ρ ό μ ε ν ε ς , η Β ρ ε τ α ν ία π ο λη κα ι να δ ε χ θ ε ί τ η ν ένω σ η μ έσ ω τ η ς κα ι η Ρωσία, α ν τ έ δ ρ α σ α ν χ λ ια ρ ά . Η α ν α κ ή ρ υ ξή ς τ ο υ σ ε η γ ε μ ό ν α και τ η ς π ρ ώ τη έ β λ ε π ε σ τη ν “ ένω σ η τω ν δ ύ ο Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μυ λία ς. Η ά φ ιξη το υ Α λ έ ­ Β ο υ λ γ α ρ ιώ ν ” τη ν απ όσ π ασ η τη ς ξα ν δ ρ ο υ έ γ ιν ε μ ε τ ά απ ό τ ρ ε ις η μ έ ρ ε ς . Β ο υ λ γ α ρ ία ς απ ό τ ο ά ρ μ α τ ο υ Π α ν σ λ α β ι­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

σ μ ο ύ κα ι τ η δ ιά ν ο ιξ η ν έ ω ν π ρ ο ο π τικ ώ ν γ ια τ η ν ε π έ κ τα σ η τ η ς δ ικ ή ς τ η ς επ ιρ ­ ρ ο ή ς σ τη Β ο υ λ γα ρ ία . Η ρ ω σ ική α ν τί­ δ ρ α σ η σ υ ν ίσ τ α το σ τη ν α π ο κ ή ρ υ ξ η το υ Α λ έ ξ α ν δ ρ ο υ Β ά τ τ ε ν μ π ε ρ γ κ (τ ο ν ο π ο ίο κ α τ ό ρ θ ω σ ε να ε κ θ ρ ο ν ίσ ε ι μ ε τ ά από δ ύ ο χ ρ ό ν ια ). Ο ι Ρώσοι ό μ ω ς δ ε ν θ έ λ η ­ σ αν να ε ν α ν τ ιω θ ο ύ ν σ το β ο υ λ γ α ρ ικ ό ε ­ θ ν ικ ό σ υ ν α ίσ θ η μ α . Ε τσ ι η δ ια δ ικα σ ία π ου α κ ο λ ο υ θ ή θ η κ ε γ ια τ η ν επ ίλυσ η τ η ς κ ρ ίσ η ς ή τ α ν η σ ύ γ κ λ η σ η , σ τη ν Κ ω ν­ σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η , δ ιά σ κ ε ψ η ς τω ν π ρ ε ­ σ β ε υ τώ ν τω ν Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ ν ά μ εω ν , σ τις 5 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1885. Σ ε α υ τ ή ν α π ο φ α σ ί­ σ τ η κ ε η ε π α ν α φ ο ρ ά σ το κ α θ ε σ τώ ς που ε π ικ ρ α τ ο ύ σ ε σ τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυλία π ρ ιν απ ό τ ο π ρ α ξικ ό π η μ α . Π ρ ο το ύ υ λ ο ­ π ο ιη θ ε ί η α π ό φ α σ η η Π ύ λ η θ α έ π ρ επ ε να σ τ ε ίλ ε ι μια α ν τιπ ρ ο σ ω π εία σ τη ν Α να­ τ ο λ ικ ή Ρ ω μυ λία , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α ερ ω τ η θ ο ύ ν ο ι κ ά τ ο ικ ο ι ε ά ν σ υ μ φ ω ν ο ύ ν με τ η λύσ η ! Η α π ά ν τη σ η τω ν τ ε λ ε υ τ α ίω ν ή ­ τ α ν φ υ σ ικ ά α ρ ν η τ ικ ή . Ο ι ε ρ γ α σ ίε ς τ η ς δ ιά σ κ ε ψ η ς σ υ ν ε χ ίσ τη κ α ν μ έ χ ρ ι τ ις 5 Α π ρ ιλ ίο υ 1886 κα ι τ ε λ ικ ά β ρ έ θ η κ ε μια σ υ μ β ιβ α σ τικ ή λ ύ σ η , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν ο ­ π ο ία ω ς η γ ε μ ό ν α ς τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ μ υ λ ία ς θ α α ν α γ ν ω ρ ιζ ό τα ν ο β α σ ιλ ιά ς τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς , α ν κα ι τυ π ικ ά ο ι δ ύ ο χ ώ ρ ε ς θ α τ ε λ ο ύ σ α ν υπ ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό κ α θ ε σ τώ ς . Ο υ σ ια σ τικ ά η μ ό ν η δ ια φ ο ρ ά π ου υ φ ίσ τ α το μ ε τ α ξ ύ τω ν δ ύ ο τ μ η μ ά ­ τω ν τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς ή τ α ν ό τι, ό π ο τ ε ο β α σ ιλ ιά ς τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς π ε ρ ν ο ύ σ ε τα π α λα ιά σ ύ ν ο ρ α π ρ ο ς τ η ν Α ν α το λ ικ ή Ρω­ μ υ λ ία ή ε π ισ κ ε π τό τα ν τ η ν Ο θ ω μ α ν ικ ή Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία α ν τ ικ α θ ισ τ ο ύ σ ε τ ο κα λπ ά κι μ ε τ ο φ έσ ι, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να δ η λ ώ ­ σ ει ό τ ι π α ρ έ μ ε ν ε υ π ο τ ε λ ή ς το υ σ ο υ λ τά ν ο υ . Η κ α τά σ τα σ η α υ τ ή δ ια τη ρ ή θ η κ ε μ έ χ ρ ι τ ο 1908, ο π ό τ ε η Β ο υ λ γ α ­ ρ ία έ γ ιν ε ε ν τ ε λ ώ ς α ν ε ξ ά ρ τ η τ η . Η α π ρ ο θ υ μ ία τω ν Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ ν ά μ ε ­ ω ν κα ι τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς να α ν τιδ ρ ά σ ο υ ν δ υ ν α μ ικ ά σ το π ρ α ξ ικ ό ­ π η μ α τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς, δ ε ν π έρ α σ ε α π α ρ α τ ή ρ η τη σ τις β α λ κ α ν ικ έ ς χ ώ ρ ε ς , τω ν ο π ο ίω ν τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α θ ί ­ γ ο ν τ α ν κα ίρ ια απ ό τ η ν α π ρ ό β λ ε π τη (ό σ ο κα ι α π ρ ό σ κ ο π τη ) α ύ ξη σ η τ η ς β ο υ λ γ α ρ ικ ή ς ε π ικ ρ ά τ ε ια ς . Η κ υ β έ ρ ν η ­ ση Δ ε λ η γ ιά ν ν η α π α ίτη σ ε ν α α π ο ζη μ ιω ­ θ ε ί η Ε λλά δα μ ε π αραχώ ρηση τη ς Κ ρ ή ­ τ η ς , σ τη ν ο π ο ία κ η ρ ύ χ θ η κ ε γ ια μ ια α κ ό ­ μα φ ο ρ ά η ένω σ η μ ε τ η ν Ε λ λά δ α . Η λ ύ ­ ση ό μ ω ς α υ τή έ θ ιγ ε ε υ θ έ ω ς τ α σ υ μ φ έ ­ ρ ο ν τ α τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο ­ ρ ία ς , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α να σ τα λ ε ί τ ο υ ρ κ ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς σ τα ε λ λ η ν ο τ ο υ ρ κ ι­ κά σ ύ ν ο ρ α . Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να α π ο ­ φ ε υ χ θ εί ο π ό λεμ ο ς οι Μ εγά λ ες Δ υνά ­ μ ε ις α ξίω σ α ν τ ο ν α φ ο π λ ισ μ ό τ η ς Ε λ λ ά ­ δ α ς κα ι ε π έ β α λ α ν ν α υ τ ικ ό α π ο κ λ ε ισ μ ό (Α π ρ ίλ ιο ς 1886). Π α ρ ό λ α α υ τά σ τις 19 κα ι 20 Μ α ϊο υ τ ο υ ίδ ιο υ έ τ ο υ ς έ γ ιν α ν σ ο ­ β α ρ ά μ ε θ ο ρ ια κ ά ε π ε ισ ό δ ια σ τη Θ ε σ σ α ­ λία . Τ ελ ικ ά ο π ό λ ε μ ο ς α π ο φ ε ύ χ θ η κ ε μ ε τ η ν π τώ σ η τ η ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς Δ ε λ η γ ιά ν ν η κα ι μ ε τ η ν ε λ λ η ν ικ ή α π ο σ τρ ά τε υ σ η .

Ν εϊγ ύ , ο π ό τε 48.000 α κ ό μ α Ε λ λ η ν ε ς τ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς ε γ κ α τα σ τά θ η κ α ν σ τη ν Ε λλά δα . Π αρά τ ις μ ε θ ο δ ικ έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς εκ β ο υ λ γ α ρ ισ μ ο ύ τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς , η β ο υ λ γ α ρ ικ ή π ρ ο σ π ά θ εια δ ε ν έ χ ε ι σ τεφ θ ε ί απ ό α π ό λ υ τη επ ιτυ χ ία . Α υ τό μ α ρ ­ τ υ ρ ο ύ ν δ ύ ο δ ε δ ο μ έ ν α : τ ο ό τ ι η π ρ α ξικ ο ­ π η μ α τικ ή π ρ ο σ ά ρ τη σ η τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μυ λία ς σ τη Β ο υ λ γα ρ ία δ ε ν έ χ ε ι α ν α ­ γ ν ω ρ ισ τε ί σ ε κα μ ία επ ίσ η μ η δ ιε θ ν ή π ρ ά ­ ξη μ έ χ ρ ι σ ή μ ερ α και τ ο ό τι, π αρά τ ο υ ς δ ιω γ μ ο ύ ς τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ σ το ιχ ε ίο υ , π α­ ρ α μ έ ν ο υ ν μ έ χ ρ ι σ ή μ ερ α σ τα β ο υ λ γ α ρ ικ ά π α ρ ά λια το υ Ε ύ ξ ε ιν ο υ Π ό ν το υ και σ τα β ο υ ν ά τ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς μ ε ρ ικ έ ς χ ιλ ιά δ ε ς ε λ λ η ν ό φ ω ν ω ν Σ α ρ α κα τσ ά ν ω ν, κ α θ ώ ς κα ι α π ο γό νω ν το υ ά λ λ ο τ ε α κ μ α ίο υ ε λ λ η ­ ν ικ ο ύ σ το ιχ ε ίο υ τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς. Η μ ά χ η τ η ς Σ λ ίβ ν ιτ σ α (1 8 -2 2 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1885).

Σ το μ ε τ α ξ ύ π ιο δ ρ α σ τή ρ ια ε ίχ ε κ ιν η ­ θ ε ί η Σ ε ρ β ία , ο η γ ε μ ό ν α ς τ η ς ο π ο ία ς, Μ ίλ ο ς Ο β ρ έ ν ο β ιτ ς , κ ή ρ υ ξ ε σ τις 14 Ν ο ­ ε μ β ρ ίο υ 1885 π ό λ ε μ ο ε ν α ν τ ίο ν τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς , μ ε τ ο π ρ ό σ χ η μ α τ η ς π ρ ο ά ­ σ π ισ ης τω ν σ ερ β ικ ώ ν σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν και τ η ς α π ο κ α τά σ τα σ η ς τ η ς β α λ κ α ν ικ ή ς ι­ σ ο ρ ρ ο π ία ς . Η σ έ ρ β ικ ή ε ισ β ο λ ή σ τη Β ο υ λ γ α ρ ία δ ιε υ κ ο λ ύ ν θ η κ ε απ ό τ ο γ ε ­ γ ο ν ό ς ό τ ι ο Β ο υ λ γ α ρ ικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς ε ίχ ε σ π εύ σ ει σ τα σ ύ ν ο ρ α μ ε τ η ν Ο θ ω μ α ν ικ ή Α υ τ ο κ ρ α το ρ ία . Δ ύ ο σ ε ρ β ικ έ ς φ ά λ α γ γ ε ς μ ε δ ύ ν α μ η 60.000 α ν δ ρ ώ ν κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κα ν π ρ ο ς τ ο Β ιδ ίν ι κα ι τ η Σ ό φ ια . Σ τη Β ο υ λ γ α ρ ία κα ι σ τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυ λία κ η ρ ύ χ θ η κ ε ε π ισ τρ ά τ ε υ σ η π ου σ υ μ π ερ ιέ λ α β ε κα ι τ ο ε λ λ η ν ικ ό σ το ιχ ε ίο τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς , α ν κα ι π ο λ λ ο ί Ε λ λ η ­ ν ε ς π ρ ο τίμ η σ α ν να λ ιπ ο τ α κ τ ή σ ο υ ν σ το ε ξ ω τ ε ρ ικ ό ή να κ α τ α φ ύ γ ο υ ν σ τα β ο υ ν ά . Η ε π ισ τρ ά τ ε υ σ η α π έδ ω σ ε 50.000 ά νδ ρ ε ς , ο ι ο π ο ίο ι κ ιν ή θ η κ α ν μ ε δ υ σ κ ο λ ία μ έσ ω τω ν β ο υ ν ώ ν , λ ό γ ω κα ι τ η ς έ λ λ ε ι ­ ψ η ς ε π α ρ κ ο ύ ς σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ο ύ δ ικ τ ύ ­ ο υ π ρ ο ς τ α σ έ ρ β ικ ά σ ύ ν ο ρ α . Ο Β ο υ λ γ α ­ ρ ικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς ή τ α ν α ν ο ρ γ ά ν ω το ς και χ ρ έ η δ ιο ικ η τ ώ ν σ υ ν τα γ μ ά τω ν ε κ τ ε λ ο ύ σ αν λ ο χ α γ ο ί, α φ ο ύ ο ι Ρώ σοι α ξιω μ α τικ ο ί π ου δ ιο ικ ο ύ σ α ν τ ο Β ο υ λ γ α ρ ικ ό Σ τ ρ α τ ό ε ίχ α ν α π ο σ υ ρ θ ε ί απ ό τ η Β ο υ λ γ α ρ ία , σ ε έ ν δ ε ιξ η α π α ρ έ σ κ ε ια ς τ ο υ τσ ά ρ ο υ γ ια τ ο π ρ α ξικ ό π η μ α τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ μ υ λ ία ς . Ο π α τρ ιω τικ ό ς ζή λ ο ς , ό μ ω ς , τω ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν α ν έ τ ρ ε ψ ε τ α π ρ ο γ ν ω ­ σ τικ ά κα ι κ α τά τ η ν τ ε τ ρ α ή μ ε ρ η μ ά χη τ η ς Σ λ ίβ ν ιτσ α (σ το ν ο δ ικ ό ά ξο ν α Νίσσ α ς -Σ ό φ ια ς ), μ ε τ α ξ ύ 18 κα ι 22 Ν ο ε μ β ρ ί­ ο υ , ο ι Β ο ύ λ γ α ρ ο ι ν ίκ η σ α ν , ε ν ώ σ τις 26 Ν ο ε μ β ρ ίο υ ε ισ έ β α λ α ν σ τη Σ ε ρ β ία . Μ ε τ ά απ ό ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις 15 η μ ε ρ ώ ν ο π ό ­ λ ε μ ο ς έ λ η ξ ε μ ε α υ σ τρ ια κ ή π α ρ έμ β α σ η κα ι η π ρ ε σ β ε υ τ ικ ή δ ιά σ κ ε ψ η α φ έ θ η κ ε να ο λ ο κ λ η ρ ώ σ ε ι α π ερ ίσ π α σ τη τ ο έ ρ γ ο τη ς .

Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ Ε Π ΙΛ Ο Γ Ο Σ Το π ρ α ξικ ό π η μ α τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ μ υ λ ία ς υ π ή ρ ξε τ ο π ρ ώ το β ή μ α γ ια τ η ν υ λο π ο ίη σ η τ η ς Μ ε γ ά λ η ς Β ο υ λ γα ρ ία ς. Η α π ρ ό σ κ ο π τη ε κ δ ή λ ω σ ή το υ ά ν ο ιξε τ ο δ ρ ό μ ο γ ια τ η ν π ρ ο σ β ο λ ή τω ν β ο υ λ γ α ρ ι­ κώ ν δ ιε κ δ ικ ή σ ε ω ν και σ τη Μ α κ εδ ο ν ία . Ο Μ α κ ε δ ο ν ικ ό ς Α γώ νας δ ιε ξ ή χ θ η β έβ α ια υπ ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς σ υ γ κ υ ρ ίε ς , π ου ε υ ν ο ­ ο ύ σ α ν τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π ρ ο σ π ά θ εια (κο ινά σ ύ ν ο ρ α Ε λ λ ά δ α ς -τ ο υ ρ κ ο κ ρ α τ ο ύ μ ε ν η ς Μ α κ ε δ ο ν ία ς , α δ ια μ ό ρ φ ω τη ε θ ν ικ ή σ υ ν είδ η σ η μ ε γ ά λ ο υ μ έ ρ ο υ ς τ ο υ σ λ α β ό ­ φ ω νο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ , δια σ π ά σ εις το υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ κ ο μ ιτ ά τ ο υ κ.ά.). Οι σ υ γ κ υ ρ ίε ς α υ τ έ ς δ ε ν υ π ή ρ χ α ν σ τη ν Α να­ τ ο λ ικ ή Ρ ω μυλία, ό π ο υ ο Ε λ λ η ν ισ μ ό ς (αν κα ι ο ικ ο ν ο μ ικ ά και π ν ε υ μ α τικ ά ισ χ υ ρ ό ­ τ ε ρ ο ς ), α π ο τε λ ο ύ σ ε μ ε ιο ψ η φ ία ω ς π ρ ο ς τ ο μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ ό κα ι τ ο β ο υ λ γ α ρ ικ ό σ το ιχ είο . Π α ρ ά λ λ η λ α χ ρ ε ιά σ τ η κ ε να α ­ ν τιμ ε τω π ίσ ε ι τ ις π ρ ώ τε ς α π ο φ α σ ισ τικ ές ε κ δ η λ ώ σ ε ις τ ο υ β ο υ λ γ α ρ ικ ο ύ ε θ ν ικ ι­ σ μο ύ, α λλά και τ η ν ε υ μ ε ν ή ο υ δ ε τ ε ρ ό τ η ­ τ α τω ν Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ ν ά μ εω ν σ ε σ χέσ η μ ε τ η ν π ρ ο σ ά ρ τη σ η τ η ς Α ν α το λ ικ ή ς Ρω­ μ υ λ ία ς. Δ ε ν π ρ έπ ει, ά λ λ ω σ τε, να π αραβ λ έ π ε τα ι ό τ ι κ α τά τ η ν ίδια π ερ ίο δ ο π ρω ­ τ α ρ χ ικ ό ς σ τό χ ο ς τ η ς ε π ίσ η μ η ς Ε λ λά δ α ς ή τ α ν η π ρ ο σ ά ρ τη σ η τ η ς Κ ρ ή τη ς . Ε τσ ι οι Ε λ λ η ν ε ς τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς α φ έ θ η κ α ν μ όνοι, ο υ σ ια σ τικ ά χ ω ρ ίς κα μ ία υ π ο σ τή ­ ρ ιξη . Τα α π ο τε λ έ σ μ α τ α ή τ α ν τρ α γ ικ ά , ό ­ πω ς φ ά ν η κ ε κ α τά τ ο υ ς α ν θ ε λ λ η ν ικ ο ύ ς δ ιω γ μ ο ύ ς σ τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μυλία το 1906, ο π ό τε οι Ε λ λ η ν ε ς τ η ς π ερ ιο χ ή ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν ω ς ε ξιλ α σ τή ρ ια θ ύ ­ μ α τα τω ν β ο υ λ γ α ρ ικ ώ ν α π ο τυ χ ιώ ν σ το Μ α κ ε δ ο ν ικ ό αγώ να. Το ξέσ π α σ μ α α υ τό κ ο ρ υ φ ώ θ η κ ε μ ε τ ο ο λ ο κ α ύ τω μ α τ η ς Α γ χιά λ ο υ (30 Ιο υ λ ίο υ ), π ου ο δ ή γ η σ ε σ τη ν ε ξ ο ρ ία 110.000 π ερ ίπ ο υ Ε λ λ η ν ε ς τ η ς β ό ρ ε ια ς Θ ρ ά κ η ς , οι ο π ο ίο ι π ρ ο σ τέ ­ θ η κ α ν σ το υ ς 100.000 τω ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ­ νω ν ετώ ν. Η ε κ δ ίω ξη τ ο υ Ε λ λ η ν ισ μ ο ύ απ ό α υ τή τ η ν ισ το ρ ικ ή κ ο ιτίδ α το υ ο λ ο ­ κ λ η ρ ώ θ η κ ε τ ο 1919 μ ε τη Σ υ ν θ ή κ η το υ

(1 ) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟ Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ , τ.1 4 , Α θ ή ν α , 1977. (2 ) Κ. Β α κ α λ ό π ο υ λ ο ς : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟ Υ Β Ο Ρ Ε ΙΟ Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Υ Θ Ρ Α Κ Η , Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η , 1993. (3 ) Του ιδ ίο υ : Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Σ Τ Η Σ Β Ο Ρ Ε ΙΑ Σ Θ Ρ Α Κ Η Σ Κ Α Ι ΤΟ Υ Θ Ρ Α Κ ΙΚ Ο Υ Ε Υ Ξ Ε ΙΝ Ο Υ Π Ο Ν Τ Ο Υ (Μ Ε Σ Α Α Π Ο ΤΟ Α Ρ Χ Ε ΙΟ Γ Κ ΙΟ Υ Μ Ο Υ Σ Γ Κ Ε Ρ Δ Α Ν Η ), Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η , 1995. (4 ) Α θ . Κ ό ρ μ α λ η ς : Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ . Η Α Λ Υ Τ Ρ Ω Τ Η Ο Ρ Φ ΙΚ Η Γ Η . Α θ ή ν α , 1990. (5 ) Ξ α ν θ . Κ ο τ ζ α γ ε ώ ρ γ η : Ο Ι Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ ΤΗ Σ Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Σ Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ Σ (Μ Ε Σ Α ΤΟ Υ 19ου Α Ρ Χ Ε Σ 2 0 ο ύ α ι.). Σ Ω Μ Α Τ Ε ΙΑ Κ Η Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Η Κ Α Ι Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΚ Ο Σ Β ΙΟ Σ , Β α λ κ α ν ικ ά Σ ύ μ μ ε ικ τ α , τ .5 /6 (1 9 9 3 -9 4 ), 17-33. (6 ) Της ιδ ία ς : TH E GR EEK C O M M U N IT Y O F B U R G A S : E D U C A TIO N A N D C ULTURE, E tu d e s B a lk a n iq u e s , 1994/1, σσ. 79-85. (7 ) Γ.Α. Μ έ γ α ς : Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Ρ Ο Υ Μ Ε Λ ΙΑ , Α θ ή ν α , 1945. (8 ) Ν . Μ ο σ χ ό π ο υ λ ο ς : Μ Ε Γ Α Λ Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ο Π Α ΙΔ Ε ΙΑ , τ. 7, σσ. 6 5 7 -6 5 8 (λ ή μ μ α “Β ο υ λ γ α ρ ία ”). (9 ) Ε. Μ π ε λ ιά : Ο Α Θ Α Ν Α Σ ΙΟ Σ Μ Α Τ Α Λ Α Σ Κ Α Ι Η Δ Ρ Α Σ Η ΤΟ Υ Σ Τ Η Ν Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ , Λ α κ ω ν ικ ο ί Σ π ο υ δ α ί, τ. 6 (1982), σσ. 4 33-455. (1 0 ) X. Ν ά λ τ σ α ς : Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ . Η Κ Α Τ Α Λ Η Ψ ΙΣ Α Υ Τ Η Σ Υ Π Ο ΤΩ Ν Β Ο Υ Λ ΓΑ Ρ Ω Ν Κ Α Ι Ο Ν Α Υ Τ ΙΚ Ο Σ Α Π Ο Κ Λ Ε ΙΣ Μ Ο Σ Τ Η Σ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ , 18 8 5-18 8 6 , Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η , 1963. (1 1 ) Μ . Ν υ σ τ α ζ ο π ο ύ λ ο υ -Π ε λ ε κ ίδ ο υ : Ο Ι Β Α Λ Κ Α Ν ΙΚ Ο Ι Λ Α Ο Ι. Α Π Ο Τ Η Ν Τ Ο Υ Ρ Κ ΙΚ Η Κ Α ΤΑ Κ ΤΗ ΣΗ Σ Τ Η Ν Ε Θ Ν ΙΚ Η Α Π Ο Κ Α ΤΑ ΣΤΑ ΣΗ (1 4 ο ς -1 9 ο ς α ι.), Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η , 1991. (1 2 ) Α . Π α π π α δ ά τη ς : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ -Α Γ Ω Ν Ε Σ Δ ΙΚ Α ΙΑ ΤΟ Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Υ Τ Η Σ Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Η Σ Ρ Ω Μ Υ Λ ΙΑ Σ , Α θ ή ν α , 1948. (1 3 ) V. C a illa rd : TH E B U L G A R IA N IM B R O G L IO , The F o rtn ig h tly R e v ie w , Δ ε κ έ μ β ρ ιο ς 1885. σσ. 840-851. (1 4 ) M . C h o u b lie r: LA Q U E S T IO N D ' O R IE N T D E P U IS LA TR A ITE D E B E R L IN , Π α ρ ίσ ι, 1899. (1 5 ) E. W h itak e r: TH E C O U P D ’ ETAT IN E A S T E R N R U M E L IA . Σ η μ ε ίω σ η : Α ν α λ υ τικ ή β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία σ χ ε τ ικ ά μ ε τη ν Α ν α το λ ικ ή Ρ ω μ υ λ ία μ π ο ρ ε ί να β ρ ε ι ο α ν α γ ν ώ σ τη ς σ τη ν ε ρ γ α σ ία τ ο υ Ν . Ν ικ ο λ ο ύ δ η , “ Ο λ η σ μ ο ν η μ έ ν ο ς Ε λ λ η ν ισ μ ό ς τ η ς β ο ρ ε ίο υ Θ ρ ά κ η ς /Α ν α το λ ικ ή ς Ρ ω μ υ λ ία ς . Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ικ ή ε π ισ κ ό π η σ η ”, Β υ ζ α ν τιν ο ί Μ ε λ έ τ α ι, τ .6, 2 83-370.

35

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Π Α Ν ΤΕΛ Η Σ ΚΑΡΥΚΑΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ “ΜΙΧΑΗΛ” ΤΟ ΚΥΚΝΕΙΟ ΑΣΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΑΝΟΙΞΗ ΤΟΥ 1918. 0 ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΜ ΕΤΩ ΠΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΧΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΠΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΤΣΑΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ Μ Π Ο ΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ. ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ Α ’ ΠΠ 0 ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙ ΤΟΝ ΟΓΚΟ ΤΟΥ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΟΣ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΘΑΝΑΣΙΜ Ο ΠΛΗΓΜΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΩΝ ΗΠΑ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

0 Σ τ ρ α τ η γ ό ς Erich L udend orff, επ ιτελ ά ρ χ η ς το υ α ρ χ η γ ο ύ το υ Γενικού Ε π ιτελ είο υ και ο υ σ ια σ τικ ό ς δ ιο ικ η τή ς το υ Γερ μ α ν ικο ύ Σ τρ α το ύ από το 1916. Η επ ίθ ε σ η σ το S om m e ή τα ν δ ικ ή το υ έμ π ν ευ σ η και 9 α μ π ο ρ ο ύ σ ε να επ ιτύ χ ει, αν ο ίδ ιο ς δ εν υ π ο τιμ ο ύ σ ε σ τη ν κρ ίσ ιμ η σ τιγ μ ή τ ο υ ς α ντιπ ά λο υ ς το υ κ α ι έ ρ ιχ ν ε το σ ύνο λο τω ν ε φ εδ ρ ειώ ν το υ σ τη μ ά χ η .

ρίπου αεροσκάφη. Η Β ρετανική Ε κσ τρατευτική Δύναμη δεν βρισκόταν σε άριστη κατάσταση τη ν άνοιξη του 1918. Οι φ ο νικές μάχες στο Cambrai και στη Passchendaele είχαν επ ιφ έρει μεγά λες α­ πώλειες, σε τέ το ιο βαθμό ώστε οι μεραρχίες πεζικού ανασ υγκροτήθηκαν σε μεραρχίες των εννέα ταγμάτω ν, αντί τω ν 12 τη ς κανονι­ κής το υ ς σύνθεσης. Παρόλα αυτά το ηθικό των Βρετανώ ν ήτα ν υψηλό. Οι βρ ετα νικές δυνάμεις που έ μ ε λ λ ε να αντιμετω πίσουν το υ ς Γερμανούς ή τα ν σ υγκρ οτημ ένες στην 3η και στην 5η Στρατιά, υπό το υς Σ τρ α τη ­ γούς Byng και Gough αντίστοιχα. Η 3η Στρα-

Β ρ ε τ α ν ο ί π ε ζ ο ί κ α ι Γ ά λλ ο ι ιπ π ε ίς σ ε ο δ ό φ ρ α γ μ α σ τ η ν π ό λ η R oye.

ους τελευ τα ίο υ ς μήνες του 1917 επι­ κρατούσε ακινησία στο Δυτικό μέτω ­ πο καθώς όλοι οι αντίπαλοι ήτα ν εξα ­ ντλημένοι. Οι Β ρετανοί είχαν υποσ τεί μεγά λες απώλειες στο Cambrai και στην Passchendaele, ενώ οι Γάλλοι, υπό το ν Πεταίν, προσπαθούσαν ακόμα να ανασυγκροτήσουν τα σ τρα τεύματά τους, που είχαν στασιάσει μ ετά τη ν καταστροφική επίθεση στην οποία τα οδήγησε ο Στρατηγός Νιβέλ. Οι Γερμανοί, κατώ τεροι αριθμητικά, είχαν περιοριστεί σε π αθητικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια το υ έ ­ τους. Η κατάσταση όμως άλλαξε, καθώς η κα­ τάρρευση τη ς Ρωσίας επ έτρ εψ ε τη ν αποδέσμευση 38 γερμανικώ ν μεραρχιών, οι οποίες οδηγήθηκαν στη Δύση. Αυτή η ενί­ σχυση το υ Στρατού οδήγησε το ν Στρατηγό Erich Ludendorff, επιτελάρχη το υ Στρατάρχη Hindenburg και ουσιαστικού διοικητή το υ Γερ­ μανικού Στρατού, να σ κεφ θ εί τη ν π ιθανότη­ τα εκτό ξευ σ η ς μιας επίθεσης μεγάλης κλί­ μακας στο Δυτικό μέτωπο, με σκοπό τη συντριβή των Γαλλο-Βρετανών πριν τα αμερι­ κανικά πλήθη κατακλύσουν τη Γηραιά Ηπει­ ρο. Παρά τις διαφω νίες ανωτάτων αξιω ματι­ κών, ο Ludendorff κατόρθω σε να επιβάλει τη ν άποψή του ως προς το ν το μ έα επίθεσης, ο ο­ ποίος καθορίσ τηκε στο μήκους 80 χιλιομέ­ τρων μέτωπο μετα ξύ Malmaison και Arras, από το σημείο συνδέσμου τη ς Γαλλικής 6ης και τη ς Β ρετανικής 5ης Στρατιάς ως το ν το ­ μέα ευ θ ύ νη ς τη ς 3ης Β ρετανικής Στρατιάς. Οι Γερμανοί θεω ρούσαν το υ ς Βρετανούς σα­ φώς πιο ισχυρούς από το υ ς Γάλλους και υπο­ λόγιζαν ότι, αν κατόρθω ναν να διασπάσουν τη ν αμυντική το υς γραμμή στον ποταμό

Τ

Somme, θα υποχωρούσαν με κάθε τρόπο προς τη θάλασσα και το γαλλικό μέτωπο θα κα τέρ ρ εε. Ο Ludendorff σ υγκέντρω σε για τη ν επ ίθε­ ση επ ιβλητικές δυνάμεις: 74 μεραρχίες πεζι­ κού (από τις οποίες οι επτά ήταν επ ίλεκτες και 20 περίπου με άνδρ ες βετερά νου ς του Caporetto και το υ Cambrai) και 10.000 πυροβό­ λα και ολμοβόλα κάθε διαμετρήματος. Επί­ σης κάθε μεραρχία δ ιέ θ ε τε ένα τμήμα κλιμα­ κίου λόχου ή τά γμ α τος από το υ ς περίφημους stosstruppen. Οι γερ μα νικές δυνάμεις υπέστησαν συστηματική εκπαί­ δευση, κυρίως σε επίπεδο διμοι­ ρίας/λόχου, αλλά και σε επίπεδο σχη­ ματισμών. Το κυριό τερ ο στοιχείο, πά­ ντως, ήτα ν ό τι ο στρατός, ο οποίος σε μεγάλο ποσοστό α π οτελείτο από τις νικηφ όρες μεραρχίες του Ανατολι­ κού και το υ Ιταλικού μετώπου, είχε υψη­ λό ηθικό. Οι γερ μα νικές δυνάμεις που επ ρόκειτο να επ ιτεθ ο ύ ν σχημάτισαν τρ εις σ τρατιές. Η 17η Στρατιά, υπό το ν Στρατηγό von Below, περιελάμβανε τέσ ­ σερα σώματα στρατού με 17 μεραρχίες πεζικού, 2.234 πυροβόλα, 1.200 ολμοβό­ λα και 240 αεροσκάφη για υποστήριξη. Η 2η Στρατιά, του Σ τρατηγού Marwitz, απο­ τε λ ε ίτο από π έντε σώματα στρατού, με 20 μεραρχίες και 2.900 πυροβόλα και ολ­ μοβόλα, ενώ υποστηριζόταν δε από 230 αεροσκάφη. Η 18η Στρατιά, το υ Στρα­ τηγού Hutier, ήτα ν η ισχυρότερη και α­ π ο τελ είτο από π έντε σώματα στρατού με 27 μεραρχίες, 3.900 πυροβόλα και ολμοβόλα και εννέα άρματα μάχης. Η δύναμη αυτή υποστηριζόταν από 260 πε-

Σ κ ω τσ έζο ς υ π ο δ εκ α νέα ς τ ο υ π ε ρ ίφ η μ ο υ Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς G o rd o n H ig h la n d e r τη ς 51ης Μ ε ρ α ρ χ ία ς , η ο π ο ία π ο λ έ μ η σ ε η ρ ω ικ ά κ α τ ά τ ις π ρ ώ τ ε ς μ έ ρ ε ς τη ς ε π ίθ ε σ η ς .

ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

38

τιά δ ιέ θ ε τε τέοσ ερα σώματα στρατού με 14 μεραρχίες, 1.120 πυροβόλα και 98 άρματα μάχης και υποστηριζόταν από 260 αεροσκάφη. Η 5η Στρατιά δ ιέ θ ε τε επίσης τέσσερα σώματα στρατού, με 11 μεραρχίες πεζικού και τρ εις ιππικού, 119 άρματα μάχης και 1.790 πυροβόλα. Μ ε τη ν έναρξη τη ς μάχης η Στρατιά ενισχύθηκε από τρ εις ακόμα μεραρχίες πεζικού. Τη δύναμη αυτή υποστήριζαν 360 περίπου αεροσκάφη. Α ντίθετα με το υς Βρετανούς, οι Γάλλοι βρίσκονταν σε εξα ιρ ετικά δύ­ σκολη κατάσταση. Τόσο οι φ ρ ικτές απώ­ λ ειες από τη ν έναρξη το υ πολέμου, όσο και η ανταρσία που διήρκεσ ε τέσσ ερις σχεδόν μήνες, είχαν εξα ντλήσ ει το Γαλ­ λικό Στρατό και είχαν καταρρακώσει το ηθικό του. Ο ίδιος ο Petain δ εν είχε πλέ­ ον εμπιστοσύνη στις δ υ ν α τό τη τες τω ν αν­ δρών του, Η εξάντλησ η ήταν εμφ ανής. Η μο­ ναδική εφ εδρική γαλλική δύναμη, η Ομάδα Στρατιώ ν τη ς Εφεδρείας του Στρατηγού Fayolle, π εριελάμβανε δύο σ τρα τιές και δύο α νεξά ρ τητα σώματα στρατού, με π έντε μόλις μεραρχίες συνολικά! Καθ' όλη τη διάρκεια το υ Μαρτίου του 1918 οι Γερμανοί προέβησαν σε μια σειρά πα­ ραπλανητικών επιθέσεω ν και βομβαρδισμών στο βελγικό μέτωπο, στο Verdun και στη Λωραίνη. Τελικά στις 21 Μ αρτίου η μάχη άρχισε. Στις 04.40 τη ς 21ης Μαρτίου μια λευκή φ ω το­ βολίδα υψώθηκε στον ουρανό. Ηταν το σύν­ θημα για 10.000 γερμανικά πυροβόλα, να αρ­ χίσουν σ υγκεντρω τικό πυρ κατά των β ρ ετα ­ νικών θέσεων. Ξαφνικά η ησυχία διακόπηκε από φοβερά πυρά που έκαναν τη γη να σείεται, κομματιάζοντας άνδρες, όπλα και α­ μυντικές θέσ εις. Επί π έντε ώ ρες οι βρετανικές θ έσ εις δέχονταν άγριο βομβαρδισμό με εκρη κτικά και ασφυξιογόνα βλήματα, σε όλο το εύρ ος τη ς διάταξής τους, από τις προ­ φ υλακές του πεζικού ως τις θ έσ εις των πυροβόλων. Μέσα σε π έν τε ώ ρες 1.160.000 βλήματα δ ιαμετρήματος 76-305 mm κομμά­ τιαζαν τα πάντα. Στις εννέα το πρωϊ, υπό τη ν προστασία κυλιόμενου μπαράζ (φραγμού) πυροβολικού, τα πρώτα γερμανικά τμήματα εφ όδου (απ οτελούμενα από stosstruppen) άρ­ χισαν, φορώντας αντιασ φυξιογόνες προσω­ πίδες, τη ν επίθεσή το υ ς κατά των βρ ετα νι­ κών θέσεων. Α κολουθούντο από το πεζικό 32 μεραρχιών. Τα stosstruppen, υποστηριζόμενα από ειδικούς λόχους βαρέων όπλων με φλο­ γοβόλα, πυροβόλα τω ν 77 mm, ελαφρά πο­ λυβόλα και όλμους, διέρρηξαν τις βρ ετα νι­ κές γραμμές σε όλο σχεδόν το μήκος το υ μ ε­ τώπου. Μ έχρι τις 11.00 οι Βρετανοί είχαν χά­ σει 28.000 περίπου άνδρες, οι περισσότεροι τω ν οποίων δ εν είχαν προλάβει καν να πυρο­ βολήσουν. Στον το μ έα τη ς 3ης Β ρετανικής Στρατιάς οι Γερμανοί επ ιτέθηκα ν στο σημείο συνδέσμου των IV και VI Σωμάτων Στρατού, απ οδεκατίζοντας τη ν 59η Μεραρχία, η οποία έχασε το μισό πεζικό τη ς και τα 3/4 των πυρο­ βόλων τη ς. Η 16η Μ εραρχία ουσιαστικά έπαψε να υφίσταται, αφού είχε απωλέσει έ ξι τά γ ­ ματα πεζικού και το σύνολο τω ν πυροβόλων

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Β α ρ ύ γ ε ρ μ α ν ικ ό π υ ρ ο β ό λ ο τω ν 11 in β ά λ λ ε ι κ α τ ά ε χ θ ρ ικ ώ ν θ έ σ ε ω ν , κ α τ ά τ η ν π ρ ώ τη φ ά σ η τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς . Το π υ ρ ο β ό λ ο α υ τ ό έ β α λ λ ε β λ ή μ α β ά ρ ο υ ς 2 6 5 k g σ ε α π ό σ τα σ η 2 9 km .

Ο Σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς H a ig , α ρ χ ισ τ ρ ά τ η γ ο ς τω ν β ρ ε τ α ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ τη Γ α λ λ ία . Η μ ε γ α λ ύ τε ρ η σ υ μβ ο λή το υ σ τη μ ά χ η ή τα ν η π ρ ό τα σ ή τ ο υ γ ια α ν ά θ ε σ η τ η ς α ν ώ τ α τη ς η γ ε σ ία ς σ το ν Σ τ ρ α τ ά ρ χ η Fo ch .

της. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η βρετανική πρώ­ τη γραμμή είχε κα τα ληφ θεί σχεδόν στο σύ­ νολό της, ενώ και η κύρια γραμμή άμυνας εί­ χε διασπασθεί σε πολλά σημεία. Σ τον το μέα τη ς 5ης Β ρετανικής Στρατιάς το III τη ς Σώμα Στρατού είχε απομείνει με 10.000 άνδρες, οι οποίοι υποχωρούσαν υπό τη ν πίεση 10 γ ερ ­ μανικών μεραρχιών. Η 14η και η 18η Μ εραρ­ χία, που αποτελούσαν το III Σώμα, παραχω­ ρούσαν σ ταθερά έδαφ ος. Μόνο η επέμβαση τη ς 5ης Ταξιαρχίας Ιππέων -οι οποίοι είχαν α­ φιππεύσει· κατόρθω σε να σταθεροποιήσει κάπως τη ν κατάσταση. Βόρεια του III Σώμα­ τος, πάντως, το XVIII Σώμα κράτησε όλη σχε­ δόν τη ν ημέρα απέναντι σε 14 γερ μα νικές μεραρχίες. To III Σώμα, ύστερα από σχετική διαταγή, υποχώρησε 6-8 km από τις αρχικές

το υ θέσ εις. Στον το μ έα τη ς 3ης Στρατιάς, μια νυκτερ ινή αντεπίθεση 12 αρμάτων και 400 πεζών τη ς 19ης Μεραρχίας οδήγησε στην ανακατά­ ληψη του χωριού Doignirs, το οποίο εί­ χε χαθεί εκείνο το πρωϊ. Παρόλα αυτά η κατάσταση για το υ ς Β ρετανούς ή­ τα ν απελπιστική. Μέσα σε μια μόλις ημέρα οι Γερμανοί είχαν κερδίσει τ ό ­ σο έδαφ ος, όσο οι Σύμμαχοι είχαν κερδίσει ύστερα από τη διάρκειας 140 ημερώ ν μάχη το υ Somme το 1916, έχοντας προκαλέσει στους Β ρετα­ νούς τη ν απώλεια 39.000 ανδρών και 500 πυροβόλων. Σ το μετα ξύ, οι αντίπαλες αεροπο­ ρ ίες άρχισαν από το απόγευμα τη ς 21ης Μ αρτίου να διεκδικούν τη ν υπε­ ροχή πάνω από το πεδίο τη ς μάχης. Στις πρώ τες α υ τές αερομαχίες οι Βρετανοί έχασαν 16 αεροσκάφη, καταρρίπτοντας 14 ε ­ χθρικά. Η 22α Μ αρτίου α ν έτειλ ε με το υς Γερμα­ νούς να επ ιτίθεντα ι πάλι από τις 4 τα ξη μ ε ­ ρώματα κατά των βρετανικώ ν θέσεων. Μ έχρι τις 10 το πρωί η πίεση του εχθρού οδήγησε το ν διοικητή τη ς 5ης Β ρετανικής Στρατιάς, Στρατηγό Gough, να δια τάξει το υς σωματάρ­ χες το υ να οπισθοχωρήσουν, τηρώ ντας όμως τη ν επαφή μ ετα ξύ τους. Στον το μ έα το υ XIX Σώματος τη ς 5ης Στρατιάς οι Γερμανοί ε ξα ­ πέλυσαν σφοδρή επίθεση, κυρίως στον το ­ μέα τη ς 66ης Μεραρχίας. Μια αντεπίθεση που εκ τελ έσ τη κ ε από έ ξι άρματα και μονά­ δ ες ουσσάρων ανακούφισε προσωρινά το υς σ τρατιώ τες τη ς 66ης, οι οποίοι τελικ ά ανα­ γκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν και να φθάσουν πίσω από τη ν πρόσφατα εγκ α τεσ τη μ έ­ νη 50ή Μ εραρχία πεζικού. Στον το μ έα του VII Σώματος οι Γερμανοί εξαπέλυσαν π έντε σ υνεχόμενες επιθέσ εις κατά των υπολειμμάτω ν τη ς 16ης Ιρλανδικής Μεραρχίας, σε διάστημα εννέα ωρών, ανα­ γκάζοντας το υ ς σκληροτράχηλους Ιρλαν­ δούς να υποχωρήσουν υπερασπιζόμενοι βή­ μα προς βήμα το έδαφος. Ν οτιότερα, στο μέ­ τωπο του III Σώ ματος Στρατού, οι Γερμανοί κατόρθωσαν να διασχίσουν το σοβαρό κώ­ λυμα που αποτελούσε το πλάτους 30 μέτρω ν κανάλι Crozat, απειλώντας έτσι να διασπάσουν το σύνδεσμο μετα ξύ Βρετανώ ν και Γάλ­ λων. Σ τον το μ έα τη ς 3ης Β ρετανικής Στρα­ τιάς και ειδικά στο μέτωπο το υ V Σώματος Στρατού, όπου οι 17η και 47η Μ εραρχίες πε­ ζικού υπεράσπιζαν το θύλακα του Flesquires, οι Γερμανοί επ ιτέθηκα ν με δύο σώματα στρα­ τού. Η 17η Μεραρχία ήταν αυτή που δ έχ θ η κε κυρίως τη ν επίθεση ολόκληρου του Γερμανι­ κού 11ου Σώ ματος Στρατού, δύναμης τεσσά­ ρων μεραρχιών πεζικού. Παρά τη μεγάλη ε ­ χθρική υπεροχή, οι άνδρες τη ς 17ης έδ ειξα ν υποδειγματική διαγωγή αποκρούοντας κάθε απόπειρα διάσπασης του μετώπου. Στο δ εξιό άκρο του κέντρου το υ μ ετώ ­ που τη ς 3ης Στρατιάς, στον το μ έα το υ IV Σώ­ ματος Στρατού, οι Β ρετανοί κατόρθωσαν να κλείσουν το ρήγμα που είχε δημιουργηθεί στη διάταξή τους, ενεργώ ντας σφοδρή α ντε-

πίθεση με τμήμα τα τη ς 51ης Μ εραρχίας και 25 άρματα τη ς 4ης Ταξιαρχίας Αρμάτων. Και εκ εί όμως η επιτυχία ήταν πρόσκαιρη και οι Β ρετανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, α­ φήνοντας πίσω το υ ς 16 άρματα κατεσ τραμ­ μένα, 5.500 άνδρες και 50 πυροβόλα. Β ορ ειό τερα το VI Σώμα Στρατού, που απ οτελούσε το αριστερό άκρο το υ κέντρου τη ς 3ης Στρατιάς, κατόρθω σε αρχικά να συγκροτήσει το υ ς Γερμανούς, ρίχνοντας στη μάχη και τις τε λ ε υ τα ίες του εφ εδ ρ είες . Τελι­ κά όμως και αυτό αναγκάστηκε να υποχωρή­ σει, κυρίως λόγω τη ς αναδίπλωσης του IV Σώ­ ματος. Στο αριστερό άκρο τη ς Στρατιάς, στον το μ έα του XVII Σώματος Στρατού, οι Β ρετα ­ νοί κράτησαν τις θέσ εις το υ ς γύρω από το Arras. Η κατάσταση όμως γ ι’ αυτούς π αρέμε­ νε κρίσιμη, αφού οι Γερμανοί, ύστερα από τη ν οπισθοχώρηση τη ς 5ης Στρατιάς, απει­ λούσαν να “ κόψ ουν” το Β ρετανικό Στρατό στα δύο. Για το λόγο αυτό ο Β ρετανός αρχι­ στράτηγος δ ιέτα ξε το ν διοικητή τη ς 3ης

Στρατιάς να διατηρήσει επαφή (με κάθε θυσία) με τη ν 5η Στρατιά, ακόμα και αν αυτό σήμαινε τη ν εγκατάλειψ η εδάφ ους. Η 23η Μ αρτίου 1918 α ν έτειλ ε με ανάμι­ κτα συναισθήματα μ ετα ξύ τω ν αντιπάλων. Οι β ρ ετα νικές δυνάμεις εξακολούθησαν τη ν προς τα πίσω κίνησή τους, υπό τη ν πίεση των γερμανικώ ν προφυλακών. Στο γερμανικό στρατόπεδο η αισιοδοξία ήταν έκδηλη. Ο ί­ διος ο Kaiser δήλωσε ό τι οι Β ρετανοί είχαν νι­ κη θ εί οριστικά. Δυστυχώς για το υς Γερμα­ νούς, τη ν ίδια γνώμη με το ν Kaiser είχε και ο Ludendorff, ο οποίος δ ιέτα ξε τη ν καταδίωξη του σ υντετριμμένου εχθρού σε αποκλίνον τε ς .ά ξο νες προέλασης. Α ποτέλεσμα τη ς διαταγής αυτής ήτα ν οι γερ μα νικές σ τρατιές να πάψουν να ασκούν σ υντονισμένη δράση επί του αυτού α ντικειμενικού σκοπού. Καθεμία επιχειρούσε στο δικό τη ς μέτωπο, χωρίς ουσιαστικά να ενδ ια φ έρετα ι για το τι συμβαί­ νει στο μέτωπο των άλλων. Αντί δηλαδή οι Γερμανοί να συνεχίσουν τη ν προέλασή το υ ς με μια ισχυρή σφήνα, τη συνέχιζαν με τρ εις

Ο ι Γ έ ρ μ α ν ο ί ο υ λ ά ν ο ι π ρ ο ε λ α ύ ν ο υ ν , κ α τ α δ ιώ κ ο ν τ α ς τ ο υ ς υ π ο χ ω ρ ο ύ ν τ ε ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς .

ασ θενέσ τερες. Για μια ακόμα φορά, όπως έ ­ λεγε και ο Μ έγας Ναπολέων, οι Γερμανοί στρατηγοί “ έβλεπ αν πολλά πράγματα τα υ τό ­ χρονα". Την ίδια μέρα εισήλθαν ουσιαστικά στη μάχη και οι Γάλλοι, εξαπ ολύοντας α ντεπ ίθ ε­ ση κατά των Γερμανών στο δ εξιό άκρο τη ς 5ης Β ρετανικής Στρατιάς, στον το μ έα του καταπονημένου III Σώ ματος Στρατού. Ομως αποκρούστηκαν και -σαν να μην έφ τα νε αυτό- οι Γερμανοί α ντεπ ιτέθη κα ν και ανάγκα­ σαν το υς Συμμάχους να υποχωρήσουν. Το α­ πόγευμα η επέμβαση τη ς Γαλλικής 1ης Μ ε­ ραρχίας Θωρακοφόρων σταθεροποίησε προ­ σωρινά τη ν κατάσταση. Σ τον το μ έα το υ XVIII Σώματος οι Γερμα­ νοί κατόρθωσαν να καταλάβουν τη ν πόλη Ham και να διασχίσουν το ν ποταμό Somme. Κατά τη διάρκεια τη ς νύχτας διείσδυσαν σε βάθος 5 km από τις ό χθ ες του ποταμού, α­ πειλώντας να πλαγιοκοπήσουν τις γαλλικές δυνάμεις στον το μ έα του Tergnier. Υστερα από τη ν εξέλ ιξη αυτή οι Γάλλοι αναγκάστη­ καν να υποχωρήσουν και πάλι. Β ορειότερα, το XIX Σώμα τη ς 5ης Σ τρα­ τιά ς ενισ χύθηκε με τη ν 8η Μεραρχία Πεζι­ κού, η οποία μαζί με τις 50ή και 24η οργάνω­ σαν νέα γραμμή άμυνας, στη δυτική όχθη του Somme. Ε γχειρήματα τω ν Γερμανών να διασχίσουν το ν ποταμό αποκρούστηκαν. Η υποχώρηση το υ XIX Σώματος οδήγησε σε α­ ναδίπλωση και το VII Σώμα Στρατού, το οποίο αναγκάστηκε να εγκα τα λείψ ει και τη σημα­ ντική πόλη Peronne. Η υποχώρηση το υ VII Σώ­ ματος δημιούργησε κενό πλάτους 3 km στο βρετανικό μέτωπο, καθώς το V Σώμα βρισκό­ τα ν ακόμα στις παλιές του θέσ εις. Στους υπόλοιπους το μ είς οι Β ρετανοί διατήρησαν σε γ εν ικές γραμμές τις θ έσ εις τους, παραχω­ ρώντας λίγες μόνο εκα το ντά δ ες μ έτρα εδά ­ φους. Ε κτιμώ ντας τη σ οβαρότητα τη ς κατάστάσης ο Β ρετανός αρχιστράτηγος, Στρα­ τάρχης Haig, ζήτησ ε από το ν Γάλλο συνάδελ­ φό του Petain να συγκεντρώ σει στο απειλού­ μενο μέτωπο 20 μεραρχίες. Παράλληλα ο ί­ διος απέσυρε τρ εις επ ίλ εκτες αυστραλιανές μεραρχίες από το μέτωπο του Ypre και τις δ ιέθεσ ε στις μαχόμενες σ τρατιές του. Επί­ σης δ ιέτα ξε τη ν οργάνωση μιας νέας α μυντι­ κής γραμμής πίσω από το ν ποταμό Ancre. Στο άκρο δ εξιό τη ς 5ης Στρατιάς τη φύλαξη του μετώπου ανέλαβε το 5ο Γαλλικό Σώμα Σ τρα­ τού, αντικαθιστώ ντας το καταπονημένο III Β ρετανικό Σώμα, το οποίο διατάχθηκε να αναλάβει εφ εδρ ικό ρόλο. Το πρωί τη ς 24ης Μ αρτίου η 18η Γερμανι­ κή Στρατιά το υ Στρατηγού Hutier εξαπ έλυσε 13 μεραρχίες κατά του πρόσφατα ε γ κ α τε ­ σ τημένου 5ου Γαλλικού Σώματος και των υπολειμμάτω ν το υ III Βρετανικού (που δεν είχε προλάβει να αποσυρθεί), αναγκάζοντάς τα να αποσυρθούν ακόμα πιο πίσω. Η 9η Γαλ­ λική Μ εραρχία του Υποστρατήγου Gamelin (αρχιστρατήγου το υ Γαλλικού Στρατού κατά τη μάχη τη ς Γαλλίας το 1940), ξεπέρασε όλες τις ά λλες μονάδες στο βάθος υποχώρησης, αφού αποσύρθηκε 8 km πίσω από τις αρχικές τη ς θέσ εις.

39 ■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Στον το μ έα το υ βρετανικού XVIII Σώμα­ το ς οι Γερμανοί επ ιτέθη κα ν με επτά μεραρ­ χίες κατά τη ς 30ής και τη ς 36ης Μεραρχίας. Μια αντεπίθεση τη ς 6ης Ταξιαρχίας Ιππικού σταμάτησε προσωρινά τη γερμανική π ροέλα­ ση. Το αριστερό άκρο το υ XVIII Σώματος (20ή Μεραρχία) δ έχ θ η κε τη ν επίθεση 14 εχθ ρ ι­ κών ταγμάτω ν (από τα οποία τα έξι ήταν τά γ ­ ματα stosstruppen) και ύστερα από σκληρό α­ γώνα οπισθοχώρησε 3 km, σταματώ ντας μπροστά στην πόλη Nesle. Τελικά και στο υπόλοιπο του μετώπου το υ XVIII Σώ ματος οι Β ρετανοί υποχώρησαν, υπό τα σ υγκεντρω τι­ κά πλήγματα το υ πεζικού, το υ πυροβολικού και τη ς αεροπορίας των αντιπάλων. Στο μετα ξύ, οι Γερμανοί επ ιτέθηκαν και στο σημείο συνδέσμου των Βρετανικώ ν XVIII και XIX Σωμάτων, δημιουργώ ντας ρήγμα 2 περίπου km στο χωριό Pargny. Για τη ν α ν τιμ ε­ τώπιση αυτού του πλήγματος ο διοικητής τη ς 5ης Στρατιάς, Στρατηγός Gough, σχεδίασε να α ν τεπ ιτεθ εί το πρωί τη ς 25ης Μαρτίου με τέσ σ ερις β ρ ετα νικές τα ξια ρχίες και την 22η Γαλλική Μεραρχία. Το μεγάλο πρόβλημα για το υ ς Βρετανούς, πάντως, ήταν το ρήγμα που είχε δημιουρ γηθεί στο σημείο σ υνδέ­ σμου τη ς 3ης και τη ς 5ης Β ρετανικής Στρα­ τιάς. To VII Σώμα υποχώρησε κατά 9 km. Η ο­ πισθοφυλακή του, η Ν οτιοαφρικανική Τα­ ξιαρχία, κράτησε δύο γερ μα νικές μεραρχίες για επτά περίπου ώρες. Παράλληλα άρχισαν να φθάνουν στον απειλούμενο το μ έα ενισχύ­ σεις. Από τη Φλάνδρα έφ τασ ε η 35η Μ εραρ­ χία και μια ταξιαρχία τη ς 1ης Μ εραρχίας Ιππι­ κού. Μ ε τις δυνάμεις α υ τές ο Αντιστράτηγος Congreve, δ ιοικητής του VII Σώματος, οργά­ νωσε μια νέα γραμμή άμυνας. Την ίδια ώρα και τα IV και V Σώματα Στρατού αναδιπλώθη­ καν και οργάνωσαν μια νέα γραμμή άμυνας στην πόλη Bapaume. Οι Γερμανοί όμως δεν εννοούσαν να χάσουν το ν καιρό τους. Επιτέ­ θ ηκα ν πάλι, ανατρέπ οντας τα ελαφρά βρ ετα ­ νικά στοιχεία και επ εκτείνο ντα ς το ρήγμα μ ε ­ τα ξύ τη ς 3ης και τη ς 5ης Στρατιάς. Στον το μ έα τη ς 3ης Στρατιάς η εξέλ ιξη τη ς μάχης ήταν ευνοϊκότερη για το υς Β ρετα ­ νούς, παρά τη μικρή υποχώρηση των IV και VI Σωμάτων Στρατού. Στο μ ετα ξύ η 5η Β ρετανική Στρατιά του Στρατηγού Gough τέ θ η κ ε υπό το ν έλεγχο τη ς γαλλικής ομάδας στρατιών του στρατη­ γού Fayolle. Την ίδια ώρα ο Στρα-

χ χχ χ

MarcniennesJ

QUAST, H Ö RN E

xxxx

Denain

HELÖVV xxxxx XXX

RUPPREC1

xxx

iRwtcöurV'

Croisüies«

.Cambrai

Bulteeoutr

\ xxx\^ X X X iX R

Boss'gnoiWood'·“ ·

•B i'c q u w Μ *

^fia g njw

-Marcoiftf Havrlneouil

"c X ,™ *

* 1»

Bapaume".

■Vaäencourt /

Darnsncourt

•M aricourt St St Quentin

Moiiancourt^i^' 9

i Pemnne/

&mte* Eterpigny, ^ Raineeourt ♦ Frarnervllle 'Vauviiiers

ISt Chris!

lihons iShauines OtJmum

Cayßu?

Rosläfes

Bettencourt 1

• Rouvroy Maiiiy-Hainsval

• Le Ouesnoy

La Neuville

.Efches

GOUGH

Vemieuii ViileseivB' Erctwi

CanSgny

its MenCHeh

Gulscarc

.MonWidljL i Ayflncouit

Boukjgns la ßrasss

XXX

Tsrjnier

xxxx

Coudrenl

Qnviüarä*

Sarisiä,

Η δ ιά τ α ξ η τω ν α ν τιπ ά λ ω ν σ τ ις 21 Μ α ρ τ ίο υ .

τάρχης Petain, φ οβούμενος μεγάλης κλίμα­ κας γερμανική επίθεση στην Καμπανία, δ ιέ­ τα ξε τα σ τρα τεύματά του, σε περίπτωση που οι Γερμανοί συνεχίσουν τη ν επίθεσή το υς στον το μέα του κάτω Somme, να οπισθοχω­ ρήσουν καλύπτοντας το Παρίσι, ακόμα και αν α υτό το υς υποχρέωνε να αφήσουν ακάλυπτο το βρετανικό δεξιό. Αυτή η διαταγή το υ Γάλ­ λου αρχιστρατήγου εξόργισ ε, όπως ήταν φυσικό, το ν Στρατάρχη Haig, διοικητή των Βρετανών. Ο τελευ τα ίο ς μάλιστα έφ τασ ε στο σημείο να απειλήσει ότι σε περίπτωση που δεν ανελάμβανε τη ν ηγεσία των συμμα­ χικών δυνάμεων κάποι­ ος σ τρατηγός αποφα­ σισμένος να π ολεμή­ σει, θα οπισθοχω­ ρούσε προς τα λιμά­

νια τη ς Μ άγχης για να σώσει τις δυνάμεις του από τη βέβαιη καταστροφή. Ο Haig με ι­ διόχειρη επιστολή του ενημέρω σ ε για τις π ροθέσεις το υ το ν Γάλλο πρωθυπουργό Κλεμανσώ, ζητώ ντας του παράλληλα να αναθέ­ σει τη ν ανώτατη συμμαχική διοίκηση στον Στρατάρχη Foch. Η 25η Μ αρτίου 1918 ξεκίνησ ε με τους Συμμάχους να αντεπ ιτίθενται, στην προσπά­ θ εια το υς να κλείσουν το ρήγμα στο Pargny, στον το μ έα τη ς 5ης Στρατιάς. Πολύ σύντομα όμως οι συμμαχικές δυνάμεις υποσκελίστη­ καν σε αριθμό από έ ξι γερ μα νικές μεραρχίες και η αντεπίθεση όχι μόνο απέτυχε, αλλά σε λίγο οι Γερμανοί κατέλαβαν και τη ν πόλη Nesle. Το βρετανικό XVIII Σώμα Στρατού, το ο­ ποίο αριθμούσε πλέον μόλις 4.000 μάχιμους άνδρες, οπισθοχώρησε προσπαθώντας να σ υνδεθεί με το XIX Σώμα (αριστερά του) και

Γ ζ ρ μ α ν ικ ό ά ρ μ α μ ά χ η ς A 7 V . Σ τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η “ Μ ιχ α ή λ ” ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ α ν γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά ά ρ μ α τ α μ ά χ η ς . Το σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ε ίχ ε π λ ή ρ ω μ α 18 α ν δ ρ ώ ν κ α ι ο π λ ισ μ ό έν α π υ ρ ο β ό λ ο τω ν 5 7 m m κ α ι έ ξ ι π ο λ υ β ό λ α .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Βρετανικό ελαφρύ άρμα μάχης Whippet. Το άρμα αυτό είχε πλήρωμα τριών ανδρών και οπλισμό 3-4 πολυβόλα.

τους Γάλλους και τα υπολείμματα του III Σώ­ ματος (δεξιά του). Ενισχύσεις άρχισαν να φθάνουν και σε αυτό τον τομέα. Το βρετανι­ κό III Σώμα υπήχθη στην 3η Γαλλική Στρατιά, η οποία διέθετε πέντε μεραρχίες. Παράλλη­ λα έφτασαν στην περιοχή η 1η και η 35η βρε­ τανική Μεραρχία πεζικού. Οι Γερμανοί όμως διέθεσαν στην περιοχή οκτώ μεραρχίες και οι Σύμμαχοι, οι οποίοι αντιμετώπιζαν και ελ­ λείψεις σε πυρομαχικά, οπισθοχώρησαν πάλι εγκαταλείποντας την πόλη Noyon. Βορειότερα, το XIX Βρετανικό Σώμα Στρατού με 6.000 περίπου άνδρες προσπα­ θούσε να κρατήσει μέτωπο μήκους 20 km με τις δύο πτέρυγές του εκτεθειμένες, καθώς είχε χαθεί ο σύνδεσμος με τις φιλίες δυνά­ μεις, τόσο στο Βορρά, όσο και στο Νότο. Υστερα από σκληρή, σώμα με σώμα, μάχη οι Γερμανοί απώθησαν το XIX Σώμα και κατόρ­ θωσαν να διασχίσουν τον ποταμό Somme και στον κεντρικό τομέα. Στο βόρειο μέτωπο, στην 3η Στρατιά υπήχθη και το VII Σώμα, το οποίο απέκρουσε όλες τις γερμανικές επιθέσεις. Στο κέντρο όμως της Στρατιάς το V Σώμα αναγκάστηκε, υπό την πίεση ισχυρών δυνάμεων, να παρα­ χωρήσει έδαφος και να εγκατασταθεί α­ μυντικά στη γραμμή του ποταμού Ancre. Με τον ίδιο τρόπο οι Γερμανοί ανάγκασαν, ύστε­ ρα από πραγματικά λυσσώδη μάχη, σε υπο­ χώρηση και το IV Σώμα. Υστερα από την οπι­ σθοχώρηση του κέντρου ο στρατηγός Byng διέταξε και τα δύο σώματα που κρατούσαν τα άκρα να συμπτυχθούν. Την ίδια ώρα το IV Σώμα Στρατού ενισχύθηκε από μια νεοζηλανδική μεραρχία. Υστερα από τη νέα υποχώρηση των Βρε­ τανών οι Γερμανοί ετοιμάστηκαν να επιτε­ θούν στην αμυντική γραμμή του Ancre. Πα­ ράλληλα ο Lundendorff σχεδίασε μια νέα επί­ θεση μετά του Arras. Στην πλευρά των Συμμάχων, η διαμάχη μεταξύ της γαλλικής και της βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας συνεχίστηκε. Τελικά, ύστερα από πολεμικό συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε στην Compiegne, οι διοικητές των Συμμάχων, ε­ κτός του Petain, συμφώνησαν ότι οι συμμαχι­ κές στρατιές έπρεπε να μείνουν ενωμένες. Στο πεδίο της μάχης, ο διοικητής της 5ης Στρατιάς διέταξε την κατάληψη και τη βελ­ τίωση της γραμμής άμυνας της Amiens από ε­ φεδρικά στρατεύματα. Η γραμμή αυτή βρι­ σκόταν πολύ πίσω από την κατεχόμενη από τις δυνάμεις του (στις 26 Μαρτίου) γραμμή.

O l Γάλλοι, στο νότιο τομέα του μετώπου, προσπαθούσαν να συγκεντρώ­ σουν εσπευσμένα τις εφεδρείες τους. Μέχρι όμως να συγκεντρωθούν αυτές περιορίστη­ καν σε επιβραδυντικό αγώνα με μονάδες ιπ­ πικού και αρμάτων. Οι ελαφρές αυτές δυνά­ μεις μέχρι το μεσημέρι της 26ης Μαρτίου εί­ χαν αναδιπλωθεί, εγκαταλείποντας την πόλη Roye. To XVIII Σώμα της 5ης Βρετανικής Στρατιάς συνέχισε την οπισθοχώρησή του υπό την κάλυψη οπισθοφυλακών, ενώ το XIX Σώμα αναγκάστηκε να υποχωρήσει υπό την πίεση έξι εχθρικών μεραρχιών. Στον τομέα της 3ης Στρατιάς, ύστερα από κακή συνεννόηση του διοικητή της στρατιάς με τον διοικητή του VII Σώματος, το Σώμα άρχισε να οπισθοχωρεί. Σε λίγο η δια­ ταγή ακυρώθηκε και τα στρατεύματα προ­ σπάθησαν να επιστρέψουν στις προηγούμε­ νες θέσεις τους. Σύντομα έγινε αντιληπτό ότι ήταν πολύ αργά για να μπορέσει να πραγ­ ματοποιηθεί μια τέτοια κίνηση και εκδόθηκε νέα διαταγή υπο­ χώρησης. Αυτή η αλυσίδα των διαταγών, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσε μεγάλη αταξία στις μονάδες και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κενών στη διάταξη της 3ης Στρατιάς. Τα κενά αυτά τα εκμεταλλεύθηκαν οι Γερμανοί, προε-

λαύνοντας βαθιά μέσα στις βρετανι­ κές γραμμές. Ευτυχώς για τους Βρετα­ νούς, έφτασε στον τομέα η νεοζηλανδική μεραρχία, η οποία αντεπιτέθηκε με την υποστήριξη 12 αρμάτων και ανάγκα­ σε τους Γερμανούς να αναδιπλωθούν, φράσσοντας το ρήγμα. Στον τομέα του VI Σώματος, βορειότερα, οι Βρετανοί απέκρουσαν τις εχθρικές επιθέ­ σεις. Σημαντική ήταν η βοήθεια που προσέφερε στα μαχόμενα τμήματα η συμμαχική α­ εροπορία, η οποία προκάλεσε σοβαρότατες απώλειες στο γερμανικό πεζικό, με επιθέ­ σεις από χαμηλό ύψος. Το σημαντικότερο -για τους Συμμάχουςγεγονός της ημέρας ήταν αναμφισβήτητα η ανάθεση της γενικής διοίκησης του Δυτικού μετώπου στον Γάλλο Στρατάρχη Foch. Από την πλευρά του ο Ludendorff ήταν α­ πογοητευμένος από τις προόδους των στρα­ τιών κατά ενός “ κατανικημένου” , όπως πί­ στευε, εχθρού. Απευθύνθηκε στους διοικη­ τές στρατιών και με αυστηρό ύφος τους διέ­ ταξε να συνεχίσουν την επίθεση, θέτοντας

πολύ φιλόδοξους αντικειμενικούς σκοπούς. Η 2η (κεντρική) στρατιά, ιδιαίτερα, διατάχθηκε να καταλάβει θέσεις 20 km δυτικά της Amiens. Την ίδια όμως ώρα οι γερμανικές δυνάμεις έφθαναν στα όρια της εξάντλησης. Επί μία σχεδόν εβδομάδα οι Γερμανοί στρα­ τιώτες πολεμούσαν συνεχώς, α­ πομακρυνόμενοι καθημερινά από τις βάσεις εφοδιασμού τους και υφιστάμενοι σοβα­ ρές απώλειες, απέναντι σε έ­ ναν πείσμονα αντίπαλο που ο­ πισθοχωρούσε, πλησιάζοντας όμως όλο και περισσότερο στις δικές του βάσεις εφοδιασμού και στις εφεδρείες του. Οι Βρετανοί είχαν μεν αποδεκατιστεί, αλλά οι αντικαταστάτες έφθαναν στις ακτές της Γαλλίας με ρυθμό 10.000 ανδρών την η­ μέρα. Παρόλα αυτά οι Γερμανοί εξακολούθη­ σαν την προέλασή τους. Στο νότιο τμήμα του μετώπου οι γαλλικές δυνάμεις οπισθοχώρη­ σαν και άλλο, οργανώνοντας γραμμή άμυνας στον ποταμό Divette. Παρά την υποχώρησή τους δεν διασπάστηκαν, χάρη κυρίως στην ε­ ξαιρετική διαγωγή του 2ου Σώματος Ιππικού τους, το οποίο αμύνθηκε σύμφωνα με τη δια­ ταγή του Στρατάρχη Foch.

Τυφεκιοφόρος του 10ου Τάγματος της 38ης Ουαλικής Μεραρχίας, με πλήρη εξάρτυση μάχης.

Γ ερμανικός λόχος εφόδου (stosstruppen) ποζάρει στα ερείπια γαλλικού χωριού.

ντρωσε τις εφεδρείες του και οργάνωσε γραμμή άμυνας μπροστά από την Amiens. Η 31η Μαρτίου, Κυριακή του Πάσχα, ξη­ μέρωσε με αισιόδοξα για τους συμμάχους σημάδια. Στο γαλλικό τομέα του νοτίου με­ τώπου, για πρώτη φορά από την αρχή της μά­ χης, οι Σύμμαχοι απολάμβαναν αριθμητική υπεροχή (διέθεταν 14 μεραρχίες έναντι 12 γερμανικών), χάρη στις προσπάθειες του δι­ οικητή της ομάδας στρατιών, Στρατηγού Fayolle. Με τις δυνάμεις αυτές οι Γάλλοι απέκρουσαν τοπικές επιθέσεις και στη συνέχεια εκτέλεσαν αντεπιθέσεις μικρής κλίμακας. Υστερα από τις εξελίξεις αυτές ο Ludendorff αποφάσισε να ενισχύσει τη 2η και τη 18η Στρατιά του με έξι μεραρχίες, τις ο­ ποίες απέσυρε από άλλους τομείς. Με τις δυνάμεις αυτές πίστευε ότι θα μπορούσε να

Στο βρετανικό τομέα του νότιου μετώ­ που το XVIII Σώμα Στρατού (ό,τι είχε απομείνει από αυτό), καθώς και το XIX Σώμα, με ε­ νεργητική άμυνα κατόρθωσαν να επιβραδύ­

42

νουν τις κινήσεις του εχθρού, συλλαμβάνοντας μάλιστα και 800 αιχμαλώτους. Η 16η Με­ ραρχία, ύστερα από πέντε περίπου ώρες ε­ μπλοκής με τις γερμανικές δυνάμεις, είχε εκτός μάχης το 50% περίπου του εναπομείναντος προσωπικού της. Οι Γερμανοί, εκμε­ ταλλευόμενοι τα κενά στην αντίπαλη διάτα­ ξη, κατόρθωσαν υπό την καθοδήγηση του Αντιστρατήγου von Brauchitsch να βρεθούν στα νώτα σχεδόν του βρετανικού XIX Σώμα­ τος. Ο Στρατηγός Gough, διοικητής της 5ης Βρετανικής Στρατιάς, προσπάθησε ε­ σπευσμένα να σταματήσει τη γερμανική προ­ έλαση, καλώντας την 61η Μεραρχία να στη­ ρίξει το απειλούμενο πλευρό του. Πριν προ­ λάβει όμως να εκδόσει τη διαταγή αντικαταστάθηκε, με εντολή του αρχιστρατήγου, από τον Στρατηγό Rawlinson. Στον τομέα της 3ης Στρατιάς οι Γερμανοί δεν εξαπέλυσαν μεγάλης κλίμακας επιθέ­ σεις, αλλά με διεισδύσεις προσπάθησαν να κερδίσουν έδαφος, χωρίς να επιτύχουν σο­ βαρά αποτελέσματα. Σε αυτό συνετέλεσε και η μεγάλη βοήθεια της Βρετανικής Αερο­ πορίας στα μαχόμενα τμήματα. Η εξάντληση των επιτιθέμενων τμημά­ των ήταν πια εμφανής, γεγονός που ανάγκα­ σε τη γερμανική ηγεσία να ρίξει στη μάχη και τις τελευταίες εφεδρείες. Στις 28 Μαρτίου οι Γερμανοί επανέλαβαν τις επιθέσεις στο νό­ τιο (γαλλικό) τομέα του μετώπου. Για πρώτη φορά όμως οι Γάλλοι τους σταμάτησαν και σε ορισμένα σημεία τους ανάγκασαν να οπισθο­ χωρήσουν. Στο βρετανικό τομέα το XIX Σώμα οπισθοχώρησε, αφού η αντεπίθεση της 61ης Μεραρχίας δεν πέτυχε να εκδιώξει τους Γερ­ μανούς από το πλευρό του. Στον τομέα της 3ης Στρατιάς, ύστερα από την αποτυχία της προηγουμένης οι Γερμανοί επανέλαβαν τις επιθέσεις τους, ρίχνοντας στη μάχη 29 με­ ραρχίες. Σε όλο το μήκος του μετώπου της στρατιάς οι γερμανικές δυνάμεις αποκρού­ στηκαν. Υστερα από την εξέλιξη αυτή ο Ludendorff “ έπαιξε” και το τελευταίο του "χαρτί” , ρίχνοντας εννέα εφεδρικές μεραρ­ χίες κατά του τομέα του Arras, του ισχυρού

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Γερμανικό πεδινό πυροβολικό σε δράση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για πυροβολαρχία των 100 mm. βόρειου άκρου της 3ης Στρατιάς (επιχείρηση “ Αρης” ). Οι Γερμανοί πεζοί, ύστερα από πε­ ντάωρο σχεδόν βομβαρδισμό των εχθρικών θέσεων ξεχύθηκαν μπροστά, μόνο και μόνο για να καθηλωθούν από τα φονικά πυρά των αμυνομένων. Η απογοήτευση της γερμανικής ηγεσίας ήταν τέτοια, ώστε την ίδια μέρα διέ­ ταξε τη διακοπή της επίθεσης. Στις 29 Μαρτίου η Γερμανική 18η Στρατιά επιτέθηκε πάλι κατά των γαλλο-βρετανικών δυνάμεων, στο νότιο τομέα του μετώπου, αναγκάζοντάς τις να αναδιπλωθούν ελαφρά. Στο βρετανικό τομέα του νοτίου μετώπου, α­ ντίθετα, η γερμανική επίθεση εκφυλίστηκε σε μια σειρά άγριων συμπλοκών μεταξύ των ανδρών στα χαρακώματα. Την ίδια μέρα οι βασιλείς της Βρετανίας και της Γερμανίας επισκέφθηκαν το μέτωπο, όπου ενημερώθη­ καν από τους επιτελείς τους. Αναχωρώντας ήταν και οι δύο σίγουροι για τη νίκη! Στις 30 Μαρτίου οι Γερμανοί επανέλαβαν πάλι τις επιθέσεις τους κατά του γαλλικού τομέα του νοτίου μετώπου, χωρίς να επιτύ­ χουν κάτι σημαντικό, με εξαίρεση τον τομέα του Γαλλικού 36ου Σώματος Στρατού όπου δημιουργήθηκε ένας επικίνδυνος θύλακας. Σε όλο το νότιο μέτωπο οι Γερμανοί απο­ κρούστηκαν και οι αμυνόμενοι πραγματοποί­ ησαν σειρά αντεπιθέσεων με πεζικό και ιππι­ κό, απωθώντας τον αντίπαλο. Στο μεταξύ ο Στρατάρχης Foch συγκέ-

καταλάβει την AMIENS. Κατά τις πρώτες τρεις μέρες του Απριλίου σημειώθηκε περαι­ τέρω ενίσχυση των συμμάχων. Οι Γάλλοι εί­ χαν συγκεντρώσει 32 μεραρχίες και είχαν ι­ σχυροποιήσει το σημείο συνδέσμου με τη Βρετανική 5η Στρατιά. Οι άνδρες της τε­ λευταίας είχαν εκτελέσει επιτυχημένες α­ ντεπιθέσεις, οι οποίες απώθησαν τους Γερ­ μανούς. Στον τομέα της 3ης Βρετανικής Στρατιάς οι αντεπιθέσεις Αυστραλών και Νεοζηλανδών επίσης απώθησαν τους Γερμα­ νούς. Την 1η Απριλίου το Βασιλικό Αεροπορικό Σώμα (RFC) καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τη Βασιλική Αεροπορία (RAF). Στις 3 Απριλίου η ανώτατη στρατιωτική και πολιτι­ κή ηγεσία των Συμμάχων συναντήθηκε στην πόλη Beauvais για να λάβει αποφάσεις σχετι­ κά με την εξέλιξη της μάχης. Στη σύσκεψη αυτή ο Στρατάρχης Foch είπε στους παρισταμένους ότι ανέμενε γερμανική επίθεση κατά μήκος του Somme. Στη γερμανική πλευρά η αισιοδοξία είχε εξαφανιστεί. Ο Ludendorff, θεωρώντας ότι οι δυνάμεις του δεν ήταν αρκετές για να κατα­ λάβει την Amiens, έθεσε ως αντικειμενικό σκοπό τους την κατάληψη θέσεων κοντά στην πόλη, ώστε αυτή να βρίσκεται τουλάχι­ στον εντός του βεληνεκούς του μέσου/βα­ ρέος πυροβολικού. Αυτή τη φορά η κύρια ε­ πίθεση κατευθύνθηκε κατά των Γάλλων και

Χάρτης στον οποίο αποτυπώνονται τα εδαφικά κέρδη των Γερμανών στο Somme (21-3/5-41918) και στην Καμπανία (5/1918).

του βρετανικού XIX Σώματος Στρατού. Τα ξη­ μερώματα της 4ης Απριλίου, ύστερα από 75 λεπτά βομβαρδισμού από το πυροβολικό, τα γερμανικά επιθετικά τμήματα εφόρμησαν κατά των Γάλλων, οι οποίοι αρχικά παραχώ­ ρησαν έδαφος. Σταδιακά η γερμανική επίθε­ ση εκφυλίστηκε, υπό τα σφοδρά πυρά 1.000 περίπου πυροβόλων της 1ης Γαλλικής και της 5ης Βρετανικής Στρατιάς. Μέχρι το βρά­ δυ οι Γάλλοι, που ενισχύθηκαν από τρεις νέ­ ες μεραρχίες, σταμάτησαν οριστικά τους Γερμανούς και μάλιστα αντεπιτέθηκαν σε με­

ρικά σημεία, απωθώ­ ντας τους περισσότε­ ρο. Στο βρετανικό το­ μέα το ηρωικό XIX Σώ­ μα Στρατού, ενισχυμένο από αυστρα­ λιανά και μητροπολιτικά στρατεύματα, είχε οργανωθεί αμυντικά μπροστά από το χωριό Villers-Bretonneux. Εκεί η γερμανική επίθεση φάνηκε αρχικά να επι­ τυγχάνει, αφού διασπάστηκε η τοποθε­ σία και οι Γερμανοί έφτασαν 500 μέτρα από το χωριό. Η κατάστα­ ση ήταν εξαιρετικά κρίσιμη. Τη στιγμή ε­ κείνη όμως οι τε­ λευταίες εφεδρείες των συμμάχων, 1.000 περίπου άνδρες, αντεπιτέθηκαν με ορ­ μή, απωθώντας τους Γερμανούς δύο χιλιό­ μετρα ανατολικά του χωριού. Μέχρι το βρά­ δυ η βρετανική γραμμή είχε αποκατασταθεί στο σύνολό της. Στις 5 Απριλίου οι Γερμανοί εξαπέλυσαν τις τελευταίες τους επιθέσεις κατά των θ έ ­ σεων της 3ης και της 5ης Βρετανικής Στρα­ τιάς, χωρίς να επιτύχουν αποφασιστικά απο­ τελέσματα. Στο τέλος της ημέρας οι Hindenburg και Ludendorff αντιλήφθηκαν το μάταιο της προσπάθειας και διέταξαν τη δια­ κοπή της επίθεσης. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, στις 16 μέρες που διήρκεσε η επίθεση, οι Βρετανοί είχαν α-

πωλέσει 178.000 άνδρες (νεκροί, τραυματίες, αιχμάλωτοι, αγνοούμενοι), οι Γάλλοι 77.000 άνδρες και οι Γερμανοί 240.000 άνδρες. Οι Σύμμαχοι γρήγορα αντικατέστησαν τις απώλειές τους. Μέχρι τις 4 Απριλίου είχαν αποβι­ βαστεί στις γαλλικές ακτές 100.000 Βρετανοί στρατιώτες, ενώ αναμένονταν και αμερικανι­ κές δυνάμεις. Από άποψη υλικού, οι Βρετανοί είχαν χά­ σει 1.300 πυροβόλα. Μέχρι τις 6 Απριλίου ό­ μως είχαν λάβει 1.900 καινούργια. Στη Βρετα­ νία τα εργοστάσια λειτουργούσαν νυχθημε­ ρόν και οι ρυθμοί παραγωγής έφτασαν σε πρωτοφανή για την εποχή επίπεδα. Στον αέ­ ρα, η RAF σύντομα έφτασε να διαθέτει 1.300 αεροσκάφη. Οι Γερμανοί, πάντως, κατόρθωσαν να δη­ μιουργήσουν έναν τεράστιο θύλακα έκτα­ σης 2.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, προχω­ ρώντας σε βάθος 65 χιλιομέτρων από τις αρ­ χικές τους θέσεις -επιτυχία πρωτοφανής για τα δεδομένα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ομως το τίμημα ήταν βαρύ. Ο Γερμανικός Στρατός ήταν εξαντλημένος. Παρόλα αυτα, επιτέθηκε πάλι ύστερα από λίγους μήνες, φθάνοντας στο Μάρνη. Εκεί όμως τελείωσαν όλα. Δεν υπήρχαν πια εφεδρείες - είχαν στρατολογηθεί μέχρι και έφηβοι 16-17 ετών. Δεν υπήρχαν πρώτες ύλες, ούτε τρόφιμα και ο πληθυσμός λιμοκτονούσε. Ετσι σε λίγο, ό­ ταν οι Σύμμαχοι άρχισαν (το καλοκαίρι του 1918) την αντεπίθεσή τους, οι καταπονημέ­ νοι Γερμανοί στρατιώτες δεν άντεξαν και υποχώρησαν -όταν τελείωσε ο πόλεμος βρί­ σκονταν εντός του γαλλικού εδάφους.

43

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Martin Gilbert: FIRST WORLD WAR, Weiden feld and Nicolson, London, 1994. (2) Randal Gray: KAISERSCHLACHT 1918, Osprey, London, 1991. (3)K. Macksey-W. Woodhouse: ENCYCLOPEDIA O F MODERN WARFARE, Penguin, London, 1991. (4) I. Drury-G. Embleton: GERMAN STORMTROOPER 1914-1918, Osprey, London, 1995.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U TO PIA

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ ΓΕ ΔΕ Ω Ν Υποστράτηγος καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ

Ο Αντ/συνταγματάρχης C. W. Abrams επί ενός Μ -4

Sherman της επιλαρχίας του επιτίθεται προς τη Μπαστόν (πιν. του Don Stivers).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

mmm

|

AjdT mJ J

16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 194428 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1945 ΤΟ Π Ρ Ω Ι ΤΗΣ 16ης Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 1944 01 Α Μ Ε Ρ ΙΚ Α Ν Ο Ι ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ Π Ο Υ Β Ρ ΙΣΚ Ο Ν ΤΑ Ν ΣΤΟ Ν “Η Σ Υ Χ Ο ” ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ Α Ρ Δ Ε Ν Ν Ω Ν (ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΑ Σ Μ Ε ΤΟ Β Ε Λ ΓΙΟ ΚΑ Ι ΤΟ Λ Ο Υ Ξ Ε Μ Β Ο Υ Ρ ΓΟ ) Ε ΙΧ Α Ν Μ ΙΑ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗ ΕΚΠΛΗ ΞΗ . Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΚ Ε Σ Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ Π Ε Ζ ΙΚ Ο Υ Κ Α Ι ΤΕ Θ Ω Ρ Α Κ ΙΣΜ Ε Ν Ω Ν Ε Μ Φ Α Ν ΙΣΤ Η Κ Α Ν ΑΠ Ο ΤΟ Π Ο ΥΘ ΕΝ Α, Α ΙΦ Ν ΙΔ ΙΑ Ζ Ο Ν ΤΑ Σ Π Λ Η Ρ Ω Σ ΤΗ ΣΥ Μ Μ Α Χ ΙΚ Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η , Κ Α Ι Α Ν ΕΤΡΕΨ ΑΝ ΤΑ Α Σ Θ Ε Ν Η Α Μ Ε Ρ ΙΚ Α Ν ΙΚ Α ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΑΥΤΟΥ. Η ΣΥ Ν ΤΟ Μ Η , ΑΛΛΑ Α ΙΜ ΑΤΗ ΡΗ Μ ΑΧΗ ΠΟ Υ Ε Μ Ε ΙΝ Ε ΣΤ Η Ν ΙΣΤΟ ΡΙΑ Ω Σ “ Μ ΑΧΗ ΤΩ Ν Α Ρ Δ Ε Ν Ν Ω Ν ", ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ “ΧΑ ΡΤΙ" ΤΟΥΧΙΤΛΕΡ, ΕΙΧΕ Α Ρ Χ ΙΣΕ Ι.

ετά την απόβαση στη Νορμανδία ο Χίτλερ αντιμετώπιζε μια πολύ δύσκολη, αν όχι τραγική, κατάσταση στην Ευρώπη. Οι γερμανικες δυνάμεις είχαν εκδιωχθει απο τη Γαλλία, το Βέλγιο και - με εξαίρεση μερικών εστιών αντίστασης - από την Ολλανδία, έχοντας πληρώσει βαρύ τίμημα σε αίμα και υλικό. Ομως από το Σεπτέμβριο του 1944 και οι επιχειρήσεις των Συμμάχων επιβραδύνθηκαν. Η επίθεση του Αϊζενχάουερ που είχε ως α­ ντικειμενικό σκοπό την προπαρασκευή της τελικής επίθεσης κατά της γραμμής “ Ζίγκφριντ” , είχε αποτελματωθεί. Σε αυτό είχαν συντελέσει τρεις κυρίως λόγοι: η έλλειψη πολιτικής κατεύθυνσης για τη μελλοντική διεξαγωγή του πολέμου, η μεγάλη επιμήκυνση των γραμμών ανεφοδια­ σμού και οι χειρότερες φθινοπωρινές βροχές των τελευταίων ετών. Στην Ιταλία ο Στρατάρχης Κέσσελρινγκ είχε υποχρεωθεί να αποσυρθεί στη “ Γοτθική” γραμμή, αλλά κατόρθωσε να επιβραδύνει σημαντικά τον Αλεξάντερ, ο οποίος διέκοψε τις επιχειρήσεις περιμένοντας την άνοιξη για

45 ■■■

να τις συνεχίσει - έχοντας ακόμα πολύ μακριά την Αυστρία που ήταν ο τελικός αντικειμενικός σκοπός του. Στο Ανατολικό μέτωπο οι σοβιετικές δυνάμεις είχαν καταλάβει τη Φινλανδία, τις Βαλτικές χώρες, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Ομως οι Γερμανοί, παρά τις τρομακτικές τους απώλειες, είχαν κατορθώσει να α­ νακόψουν την πορεία των Σοβιετικών στην Ανατολική Πρωσία, το Βι-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

™·

στούλα και τη Βουδαπέστη. Η ανάπαυλα στο Δυτικό μέτωπο έδωσε στους Γερμανούς τη δυνατότητα να ανα­ διοργανωθούν, να ανασυνταχθούν και, πράγμα απίστευτο, να αντεπιτεθούν. Οι Γερ­ μανοί είχαν εφαρμόσει αυτό που είχε γρά­ ψει ο Κλαούζεβιτς: “ Οποιος βρίσκεται κάτω από μεγάλη πίεση, κρίνει το πιο επικίνδυνο τόλμημα σαν τη μεγαλύτερη σύνεση” . Στις 16 Σεπτεμβρίου 1944 Γερμανοί στρατηγοί συγκεντρώθηκαν στο στρατη­ γείο του Χίτλερ, τη “ Φωλιά του Λύκου” , στην Ανατολική Πρωσία. Οι στρατηγοί οδηγήθηκαν στον Χίτλερ αφοπλισμένοι και με συνοδεία ανδρών των SS, λόγω της προηγηθείσας απόπειρας κατά του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου του ίδιου χρόνου. Στην αίθουσα ε­ νημερώσεων ο Χίτλερ, που ήταν πολύ ευδιάθετος εκείνη την ημέρα, διέκοψε σε μια στιγμή τον αξιωματικό που πραγματο­ ποιούσε την ενημέρωση, πήρε το δείκτη στα χέρια του, έδειξε τις Αρδέννες στο χάρ­ τη και είπε: “ Σταματήστε! Αποφάσισα να αντεπιτεθώ εδώ! Από τις Αρδέννες, με τελικό αντικειμενικό σκοπό την Αμβέρσα” . Μετά από πέντε χρόνια πολέμου ο Χίτ­ λερ είχε χάσει την πνευματική διαύγεια που είχε στις αρχές και πολλές από τις ενέργειές του ήταν παράλογες, αν όχι προϊόντα μιας διαταραγμένης διάνοιας. Ομως διατη­ ρούσε κάποια στρατηγική ενόραση, η οποία στις 16 Σεπτεμβρίου τον οδήγησε στην κα­ τάστρωση ενός σχεδίου με σκοπό να αποφύγει την ήττα, αναγκάζοντας τους Συμμά­ χους να συμφωνήσουν για ειρήνη. Γιατί ό­ μως επέλεξε το Δυτικό μέτωπο; Ο Χίτλερ γνώριζε ότι μια αντεπίθεση στο Ανατολικό μέτωπο, κατά της συμπαγούς σοβιετικής μηχανής, θα είχε λίγες μόνο πιθανότητες κάποιας επιτυχίας. Οι Σοβιετικοί δεν είχαν αδύνατα στρατηγικά σημεία τα οποία θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί και το σύστη­ μα διοικητικής μέριμνάς τους στηριζόταν σε σιδηροδρόμους και όχι στην απόδοση πολλών λιμανιών από τα οποία πιο σημαντι­ κό ήταν η Αμβέρσα. Η ουσία του σχεδίου του Χίτλερ ήταν η συγκέντρωση δυνάμεων στη Δύση, για να διασπάσει έναν ασθενή αμερικανικό τομέα του συμμαχικού μετώπου και να ανακαταλάβει την Αμβέρσα. Με τον τρόπο αυτό θα επετύγχανε παράλληλα να απομονώσει το μεγαλύτερο τμήμα της 21ης Βρετανοκαναδικής Ομάδας Στρατιών. Ακόμα και αν οι βρετανοκαναδικές δυνάμεις απέφευγαν την κύκλωση, οι Σύμμαχοι θα βρίσκονταν πάλι στο σημείο από το οποίο είχαν ξεκινή­ σει στα τέλη Αυγούστου και η Γερμανία θα είχε κερδίσει χρόνο 3-4 μηνών για να αντι­ μετωπίσει τις σοβιετικές δυνάμεις στο Ανα­ τολικό μέτωπο. Στην καλύτερη περίπτωση η ήττα ενός μεγάλου μέρους της 12ης Ομά­ δας Στρατιών και η απώλεια της Αμβέρσας θα δημιουργούσε ρήξη στις σχέσεις Βρετα­ νών και Αμερικανών, η συμμαχία τους θα διεσπάτο και η Γερμανία θα είχε να αντιμε­ τωπίσει ένα μόνο μέτωπο την άνοιξη του 1945. Ο Χίτλερ επέλεξε ως στόχο τομέα που

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Ο Αντ/συνταγματάρχης των S S Οττο Σκορτσέ νυ.

κατείχαν οι Αμερικανοί γιατί τους θεωρούσε κατώτερους αντιπάλους από τους Βρετανούς. Η άποψη αυτή (που τη συμμερίζονταν και πολλοί Βρετανοί...) μπορεί να ήταν δικαιολογημένη για τους Αμερι­ κανούς στρατιώτες της περιόδου 1942-43, δεν ήταν όμως σωστή μετά από δύο χρόνια. Οι Αρδέννες είναι μια περιοχή με ελικοειδείς κοιλάδες και απότομες λοφοσειρές, οι οποίες τότε ήταν αραιοκατοικημένες, με πολλούς μικρούς οικισμούς και λίγες σημα­ ντικές πόλεις. Υπάρχουν πολλές εδαφικές εξάρσεις ύψους 400 έως 700 μέτρων, που διακόπτονται από πολλά μικρά και μεγάλα ποτάμια. Το έδαφος είναι δασωμένο και δυσχεραίνει την κίνηση και την παρατήρη­ ση. Τα δρομολόγια ήταν λίγα, ειδικά εκείνα που θα εξυπηρετούσαν κινήσεις μεγάλων τεθωρακισμένων μονάδων και κινήσεις ανε­ φοδιασμού. Από την περιοχή αυτή πέρασαν οι Γερμανοί το 1940 για να διασπάσουν τη γαλλική άμυνα και να κερδίσουν τη μάχη της Γαλλίας. Ο αρχηγός επιχειρήσεων της OKW, Στρατηγός Γιοντλ, δεν ενθουσιάστηκε από το σχέδιο του Χίτλερ, το οποίο θεώρησε ότι ήταν εκτός των δυνατοτήτων του Γερμανικού Στρατού. Πριν επεξεργαστεί τη βασική ιδέα ενεργείας του Χίτλερ και τη μετατρέ­ ψει σε σχέδιο, πρότεινε ένα δικό του σχέδιο που ονομάστηκε “ Μικρή Λύση” . Το σχέδιο αυτό προέβλεπε επίθεση με δύο στρατιές πάντσερ με αντικειμενικό σκοπό την κατά­ ληψη της Λιέγης, γύρω από την οποία υπήρ­ χαν αεροδρόμια και αποθήκες εφοδίων των Συμμάχων. Ο Χίτλερ αρνήθηκε να μελετήσει το λιγότερο φιλόδοξο σχέδιο του Γιοντλ και επέμεινε στην αρχική του ιδέα.

Εκτός από τον Γιοντλ και άλλοι στρατη­ γοί του Χίτλερ, όπως ο Μόντελ και ο Μαντόϋφελ (που είχαν πολεμήσει τους Συμμά­ χους και είχαν διαπιστώσει την ισχύ της αε­ ροπορίας εγγύς υποστήριξης που διέθε­ ταν), διατύπωσαν μεγάλες αμφιβολίες ως πως το αν ήταν δυνατό να επιτευχθούν οι ρυθμοί κίνησης που απαιτούντο για να ολο­ κληρωθούν οι ενδιάμεσοι και οι τελικοί α­ ντικειμενικοί σκοποί που είχαν οριστεί. Ακό­ μα και ο ευνοούμενος του Χίτλερ Στρατη­ γός των S S “ Ζεπ” Ντίτριχ, αμφέβαλε για τις πιθανότητες επιτυχίας της επιχείρησης. Οι στρατηγοί αυτοί κατόρθωσαν να πείσουν τον Γιοντλ να παρουσιάσει ακόμα μια φορά τη “ Μικρή Λύση” . Στις 2 Δεκεμβρίου έγινε μεγάλη επιτελι­ κή σύσκεψη στην Καγκελαρία, στο Βερολί­ νο. Ηδη ο Χίτλερ, που αρχικά είχε διατάξει την εκτόξευση της αντεπίθεσης στις 25 Νο­ εμβρίου, είχε εγκρίνει αναβολή της μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου. Οι στρατηγοί για μια α­ κόμα φορά προσπάθησαν να τον μεταπείσουν, αλλά μάταια. Ο Στρατηγός Μαντόυφελ κατόρθωσε να εγκριθούν ορισμέ­ νες τροποποιήσεις τακτικής φύσης, κυρίως στην ώρα εκτόξευσης της επίθεσης. Ο Χίτ­ λερ ήθελε να αρχίσει η επίθεση στις 11.00, ενώ η προπαρασκευή πυροβολικού στις 07.30. Ο Μαντόυφελ τόνισε ότι με τον τρό­ πο αυτό και οι Αμερικανοί θα είχαν χρόνο να αντιδράσουν, αλλά και ο χρόνος ημέρας (ε­ κεί νυχτώνει στις 16.00 το μήνα Δεκέμβριο) δεν θα επέτρεπε τη δημιουργία ρήγματος. Πρότεινε λοιπόν και έγινε δεκτό να εκτοξευθεί η επίθεση στις 05.30. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι το σχέδιο της αντεπίθεσης στις Αρδέννες, όσο παρα­ κινδυνευμένο και υπερβολικά φιλόδοξο και αν ήταν, ήταν ορθό ως προς την κεντρική ι­ δέα του. Ηταν κυριολεκτικά η τελευταία ευκαιρία επιβίωσης του Γ ’ Ράιχ. Πραγματικά το Γ ’ Ράιχ είχε φτάσει στα όρια της αντοχής του. Οι απώλειες μάχης το 1944 ήταν τερά­ στιες. Οι στρατηγικοί βομβαρδισμοί των Συμμάχων, μαζί με την απώλεια πηγών πρώ­ των υλών (ειδικά των πετρελαιοπηγών της Ρουμανίας), είχαν μειώσει την παραγωγή των εργοστασίων, παρά την ικανότητα ηγε­ σίας και επίλυσης προβλημάτων που είχε ο υπουργός Εξοπλισμών Αλμπερτ Σπέερ. Επι­ πλέον οι εχθροί της Γερμανίας είχαν φτάσει στα σύνορά της και δεν υπάρχαν πια κατεχόμενα εδάφη τα οποία μπορούσαν να εγκαταλειφθούν για κέρδος χρόνου. Τελικά το σχέδιο του Χίτλερ, όπως το ε­ πεξεργάστηκε ο Γιοντλ, προέβλεπε επίθεση στις 16 Δεκεμβρίου, με τρεις στρατιές σε ένα μέτωπο 96 χιλιομέτρων στις Αρδέννες. Μια δευτερεύουσα επίθεση θα γινόταν βό­ ρεια του Ααχεν στις 18 Δεκεμβρίου από μια ακόμα στρατιά, για να απασχολήσει τις αμε­ ρικανικές δυνάμεις. Στις αρχές Ιανουαρίου θα εκτοξευόταν επίθεση από μια ακόμα στρατιά στην Αλσατία (“ Επιχείρηση Βόρει­ ος Ανεμος” ). Στην προτεινόμενη επιχείρηση δόθηκε το συνθηματικό όνομα “ Φρουρά στο Ρήνο", που την έκανε να ακούγεται σαν αμυντική

VERVIERS

M onschau Andenne Elsenborn

NAM UR

M alm edy

B üllingen Route of KG Peiper 16-19 Oec

<^Stavelot W e rb o m o n t

M anderfeld

Losheim

D urbuy

S tadtkyll S ixth Pz •X X X x-

Fifth Pz

G randm enil

Vielsalm

H otton

Dinant

LX V l

D ocham ps

Celles

Baraque de Fraiture

M arche

Gouvy.

Laroche

Ciergnon O ij R ochefort

Beauratng

Prum

ν

I

O rth e u v ille /f'" X o A m b erloup

W ellin

Quren

Houffaüze

St. H ubert

Clervaux

N oville"0 JU L * / V III .

Dasburg

H o s in g e n |

Bastogne c j\ C o n s th u m LXXXV

Libram ont' Οι επιχειρήσεις στις 16-18 Δεκεμβρίου 1944. W estwall Μέτωπο 16/12/1944 Μέτωπο 19/12/1944

(ήταν και αυτό ένα μέρος του σχεδίου παραπλάνησης για το ο­ ποίο θα μιλήσουμε στη συνέχεια), ενώ ο Γιοντλ ονόμασε το τελικό σχέδιο “ Φθινοπωρι­ νή ομίχλη” . Το τελικό σχέδιο προέβλεπε: Επίθεση από ισχυρούς σχηματισμούς τεθωρακισμένων με αρχική υποστήριξη από πεζικό, για διάσπαση του συμμαχικού μετώ­ που μεταξύ Μοντσάου (32 km ΝΑ του Ααχεν) και Εχτερναχ (25 km ΒΑ του Τρίερ). Στη συνέχεια παράλληλη προέλαση, με 6άση τα άρματα μιας βόρειας φάλαγγας που θα εκινείτο μεταξύ Χουί και Λιέγης προς Αμβέρσα, όπου θα γινόταν και η κύρια προσπάθεια, και μιας νότιας φάλαγγας προς Βρυξέλλες, η οποία θα είχε και την ευθύνη της κάλυψης της φάλαγγας της κύ­ ριας προσπάθειας. Δευτερεύουσες ενέργειες βόρεια και νότια του μετώπου των Αρδεννών. Με την ε­ νέργεια στα βόρεια θα επιδιωκόταν η κατά­ ληψη της πόλης Μάαστριχτ επί του ποτα­ μού Μεύση, ενώ με την ενέργεια στα νότια θα επιδιωκόταν η διατήρηση του ρήγματος που θα εδημιουργείτο μεταξύ Μοζέλα και της βελγικής πόλης Ντυνάν επί του Μεύση, καθώς και η κάλυψη του αριστερού πλευρού της κύριας ενέργειας. Υποστήριξη της επίθεσης από δύο υπο­

Diekirch

JJeufchäteau

_x_xx_

IXXX

Ettelbrück, M artelange

LU X E M B O U R G

Echternach TRIfcl

βοηθητικές επιχειρήσεις που ήταν έ­ μπνευση του Χίτλερ. Η πρώτη ήταν μια αεραποβατική ενέργεια υπό τον Αντισυνταγματάρχη βαρώνο φον ντερ Χάυντε και η άλ­ λη μια καταδρομική ενέργεια αντιπερισπα­ σμού από τον διαβόητο Αντισυνταγματάρχη Οττο Σκορτσένυ. Η αεραποβατική ενέργεια είχε ως αποστολή την κατάληψη, από αλεξι­ πτωτιστές, της περιοχής Μπαράκ Μισέλ (το πιο ψηλό σημείο του Βελγίου) βόρεια του Μαλμεντύ και θα εξασφάλιζε τις οδικές δια­ σταυρώσεις για το 1ο ΤΘ Σώμα Στρατού, ε­ μποδίζοντας παράλληλα και την ενίσχυση των Αμερικανών από το Βορρά. Στις 8 Δ ε­ κεμβρίου δόθηκε στον Χάυντε το “ σύνταγ­ μά” του, 1.200 άνδρες από τους οποίους μό­ νο 200 ήταν βετεράνοι της μάχης της Κρή­ της, ενώ οι άλλοι δεν είχαν ούτε μια πολεμι­ κή πτώση. Ως προς την καταδρομική ενέρ­ γεια, ο Σκορτσένυ διατάχθηκε να σχηματί­ σει μια μονάδα από Γερμανούς που μιλούσαν αγγλικά και να διεξαγάγει ειδικές επιχειρήσεις στα μετόπισθεν του εχθρού. Αποστολή του ήταν να προηγηθεί της 6ης ΤΘ Στρατιάς, να καταλάβει τις γέφυρες του Μεύση και να πραγματοποιήσει δολιοφθο­ ρές και ψυχολογικές επιχειρήσεις, μεταδί­ δοντας ηττοπαθή μηνύματα πίσω από τις γραμμές των Αμερικανών. Στη διάθεσή του ο Σκορτσένυ είχε 3.000 άνδρες. Από αυτούς

μόνο 10 γνώριζαν άπταιστα αγγλικά, 150 γνώριζαν όσα αγγλικά είχαν μάθει στο σχολειο και οι υπολοιποι είχαν μάθει σκόρπιες λέξεις και φράσεις. Είναι γεγονός ότι οι αγ­ γλομαθείς εργάστηκαν αποδοτικά, προκαλώντας μεγάλη σύγχυση στους Αμερικα­ νούς. Οκτώ από αυτούς συνελήφθησαν και τέσσερις εκτελέστηκαν. Η επίθεση θα γινόταν σε δύο φάσεις: στην πρώτη φάση θα καταλαμβανόταν η γραμμή του ποταμού Μεύση και στη δεύτε­ ρη η Αμβέρσα. Οταν εκδηλώθηκε η γερμανική επίθε­ ση, οι Σύμμαχοι διέθεταν στο Δυτικό μέτω­ πο 63 μεραρχίες, από τις οποίες 17 ήταν τε­ θωρακισμένες. Από αυτές 40 ήταν αμερικα­ νικές, 15 βρετανοκαναδικές και οκτώ γαλλι­ κές. Οι δυνάμεις αυτές ήταν κατανεμημέ­ νες από Βορρά προς Νότο ως εξής: 21η Ομάδα Στρατιών (Στρατάρχης Μοντγκόμερυ) με 15 μεραρχίες από τις οποίες 5 τεθωρακισμένες. Ηταν ανεπτυγμένη από τις εκβολές του ποταμού Μεύση μέχρι 32 km από τη συμβολή του με τον παραπόταμό του Ρουρ (μικρός ποταμός κατά μήκος των συνόρων Γερμανίας-Βελγίου). 12η Ομάδα Στρατιών (Στρατηγός Μπράντλεϋ) με 31 μεραρχίες από τις οποίες οι ο­ κτώ τεθωρακισμένες. Ηταν ανεπτυγμένη από τη δυτική όχθη του Ρουρ μέχρι το Σά-

47 ■■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

48 ^

αρμπρουκεν, στη μέση της απόστασης της πόλης αυτής από τον ποταμό Ρήνο. Η Ομά­ δα Στρατιών (ΟΣ) του Μπράντλεϋ περιελάμ6ανε τις 9η, 1η και 3η Αμερικανικές Στρα­ τιές. Από αυτές η 1η Στρατιά (Στρατηγός Χότζες) είχε μέτωπο 185 χιλιομέτρων, τα δύο τρίτα του οποίου βρίσκονταν στον το­ μέα των Αρδεννών. Η φύλαξη του τομέα αυτού είχε ανατεθεί στο 8ο Σώμα Στρατού του Στρατηγού Μίντλετον. Το σώμα αυτό διέθετε τέσσερις μεραρχίες (από Βορρά προς Νότο τις 106η ΜΠ, 28η ΜΠ και 4η ΜΠ και ως εφεδρεία την 9η ΤΘ Μεραρχία). Η κύ­ ρια προσπάθεια της 12ης ΟΣ κατευθυνόταν προς το Ααχεν με την 1η Στρατιά (Στρατη­ γός Σίμπσον), η οποία είχε αναπτύξει επτά μεραρχίες σε ένα μέτωπο μόλις 30 χιλιομέ­ τρων, ενώ στα νότια των Αρδεννών η 3η Στρατιά (Στρατηγός Πάττον) κατείχε μέτω­ πο 160 χιλιομέτρων. 6η Ομάδα Στρατιών (Στρατηγός Ντέβερς) με 17 μεραρχίες από τις οποίες οι 4 τεθωρακισμένες. Ηταν ανεπτυγμένη στα νότια μέχρι το Στρασβούργο και στήριζε το δεξιό της στα ελβετικά σύνορα. Οπως φαίνεται, ενώ βόρεια των Αρδεν­ νών ήταν συγκεντρωμένες 32 συμμαχικές μεραρχίες και νότια αυτών άλλες 27, στον τομέα των Αρδεννών είχαν διατεθεί τέσσε­ ρις μόνο αμερικανικές μεραρχίες. Από αυτές η 4η και η 28η είχαν σταλεί στον το­ μέα των Αρδεννών για να αναδιοργανωθούν ύστερα από τις τρομακτικές απώλειες που υπέστησαν στις μάχες του δάσους Χόρτγκεν, ενώ η 9η και η 106η μόλις είχαν έρθει στην Ευρώπη από την Αμερική και είχαν σταλεί στον “ ήσυχο" τομέα των Αρδεννών για να αποκτήσουν κάποια πείρα πριν στα­ λούν σε άλλους, πιο “ ζωηρούς” τομείς. Το ευπαθές σημείο της γραμμής των Αμερικανών στον τομέα των Αρδεννών ήταν ο θύλακας του Λοσχάιμ, ανάμεσα στα 5ο και 8ο Αμερικανικά Σώματα Στρατού, που ήταν α­ ραιά επανδρωμένο από τμήματα του 14ου Αμερικανικού Συγκροτήματος Τεθωρακι­ σμένου Ιππικού. Οι Γερμανοί κατόρθωσαν να συγκεντρώ­ σουν στο Δυτικό μέτωπο 70 μεραρχίες, από τις οποίες 15 ήταν τεθωρακισμένες. Από αυτές μόνο οι οκτώ διέθεταν τα σύγχρονα άρματα Panther και Tiger. Παρά την αριθμη­ τική υπεροχή έναντι των συμμαχικών, οι με­ ραρχίες αυτές υστερούσαν ως προς την παρατασσόμενη δύναμη, αλλά και ως προς την ποιότητα του προσωπικού. Στον τομέα των Αρδεννών διατέθηκαν οι παρακάτω δυνάμεις, οργανωμένες στη Β' Ομάδα Στρα­ τιών (Στρατάρχης Μόντελ): Η 6η ΤΘ Στρατιά S S (Στρατηγός “ Ζεπ" Ντίτριχ) με τέσσερις μεραρχίες αρμάτων, την 1η (Leibstandarte), τη 2η (Das Reich), την 9η και τη 12η, μια μεραρχία αλεξιπτωτιστών και τέσσερις μεραρχίες πεζικού οργανωμέ­ νες σε τρία Σώματα Στρατού, τα I και II S S Panzer και το LXVII. Οι μεραρχίες πεζικού εί­ χαν ως αποστολή να διασπάσουν τις αμερι­ κανικές γραμμές μεταξύ Λοσχάιμ και Μοντσάου για λογαριασμό των 1ης και 12ης ΤΘ Μεραρχιών του 1 S S Panzer. Οταν γινόταν η

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

διάσπαση οι δύο μεραρχίες πάντσερ θα εκινούντο σε πέντε προκαθορισμένα δρομο­ λόγια, για να καταλάβουν πέντε γέφυρες στο Μεύση ποταμό. Τα τρία βόρεια δρομο­ λόγια είχαν ανατεθεί στη 12η, ενώ τα δύο νότια στην 1η. Η τελευταία, για να εκτελέσει την αποστολή της, οργάνωσε ένα ισχυρό τα­ κτικό συγκρότημα υπό την ηγεσία ενός βε­ τεράνου (αν και μόλις 29 χρόνων) Αντισυνταγματάρχη ο οποίος συνέδεε το όνομά του με τη μάχη αυτή, του Γιόκεν Πάιπερ. Το τακτικό συγκρότημα Πάιπερ περιελάμβανε τα περισσότερα άρματα της Μεραρχίας και μαζί με τα άλλα στοιχεία που είχε αριθμού­ σε 4.000 άνδρες, 117 άρματα, 24 πυροβόλα, 40 Α/Α πυροβόλα και 100 οχήματα μεταφο­ ράς προσωπικού. Οσον αφορά το II S S

την κακή γλώσσα του. Ελεγαν ότι θα μπο­ ρούσε να είναι μέτριος επιλοχίας, καλός λοχίας και εξαιρετικός δεκανέας! Παρά τις κριτικές αυτές οι στρατιώτες του τον αγα­ πούσαν, γιατί αντιπροσώπευε γι’ αυτούς ένα ριψοκίνδυνο αρχηγό, το θάρρος του ο­ ποίου δεν μπορούσε να αμφισβητήσει κανέ­ νας. Την εποχή εκείνη ήταν 52 χρόνων. Για να τον εξασφαλίσει περισσότερο ο Χίτλερ του έδωσε για επιτελάρχη τον ικανότατο Στρατηγό Φριτς Κρέμερ. Νότια της 6ης Στρατιάς Panzer των S S του Ντίτριχ βρισκόταν η 5η Στρατιά Panzer του Στρατηγού Χάσο φον Μαντόϋφελ. Ο τε­ λευταίος καταγόταν από αριστοκρατική πρωσική οικογένεια (η οποία είχε γεννήσει στρατηγούς από το 17ο αιώνα) και ήταν έ­

Προκεχωρημένο γερμανικό τμήμα, πιθανώς τμήμα της 1ης Μεραρχίας Panzer των SS, στις Αρδέννες μεταξύ 18 και 19 Δεκεμβρίου.

Panzer, αυτό με τις δύο ΤΘ μεραρχίες του, τη 2η και την 9η, θα ακολουθούσε σε δεύτε­ ρο κλιμάκιο και θα εκμεταλλευόταν την ό­ ποια επιτυχία του I SS. Το σχέδιο προέβλεπε διάσπαση της γραμμής μέσα σε 24 ώρες και άφιξη των πρώτων αρμάτων στο Μεύση την ίδια ημέρα - χρονικός περιορισμός τον ο­ ποίο οι πιο πολλοί διοικητές θεωρούσαν υπερβολικά αισιόδοξο. Στη συνέχεια τα τε­ θωρακισμένα θα προήλαυναν προς Βρυξέλ­ λες και μετά προς Αμβέρσα, με τελικό αντι­ κειμενικό σκοπό μια γραμμή από την Αμβέρσα και ανατολικά μέχρι το Μεύση, χονδρικά κατά μήκος του καναλιού του Αλβέρτου. Ο λόγος της επιλογής της 6ης Στρατιάς ως σχηματισμού κύρ ας προσπά­ θειας ήταν πολιτικός. Ο διοικητής της, Στρατηγός “ Ζεπ'' Ντίτριχ, ήταν “πρωτοπαλίκαρο” του Χίτλερ από την αρχή. Είχε τελει­ ώσει τον Α' ΠΠ ως υπαξιωματικός με ένα Σι­ δηρού Σταυρό, είχε γίνει αρχικά σωματοφύ­ λακας και μετά αρχηγός της σωματοφυλα­ κής του Χίτλερ, είχε μεγάλη θέση στο κόμ­ μα και έχαιρε της εμπιστοσύνης του Φύρερ. Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούσαν για έλ­ λειψη μόρφωσης, το “ μαύρο” χιούμορ και

μπειρος διοικητής τεθωρακισμένων. Είχε διακριθεί ιδιαίτερα ως διοικητής της Με­ ραρχίας “ Grossdeutschland” στο Ανατολικό μέτωπο. Η 5η Στρατιά περιελάμβανε, από Βορρά προς Νότο, το LXVI και το LVII Σώμα Στρατού και το XLVII Σώμα Στρατού Panzer. To LXVI είχε τις 18η και 62η Μεραρχίες Πεζι­ κού και το LVII την 116η Μεραρχία Panzer και την 560η Μεραρχία Πεζικού. To XLVII είχε την 2η Μεραρχία Panzer, τη Μεραρχία Panzer Lehr και την 26η Μεραρχία Πεζικού. Η 18η Μεραρχία είχε ως αποστολή να α­ πομονώσει και να καταστρέψει την 106η Αμερικανική Μεραρχία στον ορεινό όγκο Σνέε Αιφελ και να καταλάβει το σημαντικό οδικό κόμβο του Σαιν Βιτ. Η 62η θα κατελάμβανε τις γέφυρες του ποταμού Ουρ για να διευκολύνει την προέλαση της δεξιάς πτέρυγας της 116ης ΤΘ Μεραρχίας. Η Με­ ραρχία αυτή μαζί με την 560η Μεραρχία Πε­ ζικού θα διασπούσαν την τοποθεσία της 28ης Αμερικανικής Μεραρχίας και θα προή­ λαυναν προς το Μεύση, με στόχο να κατα­ λάβουν τα σημεία διάβασης του ποταμού περί το Ναμύρ. Η 2η Μεραρχία Panzer και η Μεραρχία Panzer Lehr θα προήλαυναν προς

arriving 22-23 Dec, screening Meuse River

VERVIERS

M onschau Andenne Eisenborn

N AM U R M alm ed y

!;

S toum ont ,p S tavelot )j ’ XXX X

P Trois Ponts W e rb o m o nt1 x x x Durbuy

arriving 23 Dec

Celles

G randm enil

Auw

Vielsalm

’D ocham p|.^

M arche

S tadtkyll

landerfeld

X V III

H otton

Oinant

X X

'Baraque d< Fraiture ,

Prum

Laroche

Ciergnon

Houffalize

O rtheuville^

Dasburg Ciervaux Hosingen<^^

A m b e rlou p 0

C onsthuim T| >_ °

B ltb u rg

; X X X «

X ==NfTxxx\1 Lib ra m o n t’ Οι επιχειρήσεις μεταξύ 19 και 23 Δεκεμβρίου 1944.

Ettelbriick·

,K |te trfc h ä te a u XXX

W estwall Μέτωπο 19/12/1944 Μέτωπο 23/12/1944

το Μεύση και θα κατελάμβαναν τις γέφυρες βόρεια του Ναμύρ. Η 26η είχε ως αποστολή να καταλάβει το σημαντικό οδικό κόμβο της Μπαστόν. Αφού επιτύγχανε τους αντικειμε­ νικούς της σκοπούς η 5η Στρατιά θα κά­ λυπτε το νότιο και το ανατολικό πλευρό της 6ης που θα εκινείτο προς Αμβέρσα. Νότια των δύο προηγούμενων στρατιών υπήρχε η 7η Στρατιά υπό τον Στρατηγό Μπραντενμπέργκερ, η οποία αποτελείτο από δύο σώματα στρατού με μια μεραρχία αλεξιπτωτιστών και τρεις μεραρχίες πεζι­ κού. Η Στρατιά θα προστάτευε το νότιο πλευρό της 5ης καθώς αυτή θα περνούσε το Μεύση και θα κρατούσε τη γραμμή από Εχτερναχ μέχρι Γκιβέτ. Επειδή οι δυνάμεις της ήταν λίγες για το μέτωπο των 100 χιλιο­ μέτρων που θα κρατούσε, η Στρατιά διέθε­ τε και το στρατηγείο ενός τρίτου σώματος, το οποίο θα επανδρωνόταν από μεραρχίες που θα έφταναν για ενίσχυση. Συνολικά οι αρχικές δυνάμεις των Γερ­ μανών που ενεπλάκησαν στις Αρδέννες ή­ ταν σχεδόν 410.000 άνδρες, 1.400 άρματα και πυροβόλα εφόδου, 2.600 πυροβόλα και εκτοξευτές πυραύλων και 1.000 αεροπλάνα. Αν και οι δυνάμεις αυτές υπερτερούσαν των αμερικανικών δυνάμεων που ήταν ανε­ πτυγμένες στις Αρδέννες, δεν μπορούσαν

M artelange E cütem acff“

LUXEMBOURG

TRIER a r riv in g

να συγκριθούν με τη δύναμη που μπορού­ σαν να συγκεντρώσουν εκεί οι Αμερικανοί. Οι Γερμανοί κατόρθωσαν με αξιοθαύμα­ στο πραγματικά τρόπο να αποκρύψουν το σχέδιο από φίλους και εχθρούς. Εφάρμο­ σαν ένα σχέδιο παραπλάνησης, βάση του ο­ ποίου ήταν η πραγματική ανησυχία των Γερ­ μανών για συμμαχική επίθεση προς το Ρήνο - μεταξύ Κολωνίας και Βόννης. Για το σκοπό αυτό συγκέντρωσαν μια μεγάλη δύναμη α­ ντεπίθεσης ΝΔ της Κολωνίας, ενώ μια δευτερεύουσα δύναμη συγκεντρώθηκε στο γερμανικό τμήμα των Αρδεννών. Η συγκέ­ ντρωση ΝΔ της Κολωνίας έγινε ανοιχτά: οι κινήσεις γίνονταν ημέρα, επισκευάστηκαν δρόμοι, εκκενώθηκαν χωριά, οι ραδιοεπικοι­ νωνίες παρουσίασαν αυξημένη κίνηση και “γεννήθηκε” μια ανύπαρκτη στρατιά με 10 μεραρχίες, για την παρουσία της οποίας λειτούργησαν εικονικά ασύρματοι και κατα­ σκευάστηκαν δρόμοι. Στην περιοχή των γερμανικών Αρδεννών, αντίθετα, οι προε­ τοιμασίες έγιναν με τη μεγαλύτερη μυστι­ κότητα: η κυκλοφορία γινόταν μόνο νύχτα και ο θόρυβος των αρμάτων καλυπτόταν από αεροπλάνα που πετούσαν χαμηλά. Είχε επιβληθεί σιγή ασυρμάτου (εκτός από τις μονάδες του μετώπου), είχαν απαγορευθεί τελείως οι αναγνωρίσεις πυροβολικού, ενώ

τα τραίνα εκινούντο προς τα εκεί μόνο νύχτα και έμεναν όλη την ημέρα σε σήραγγες. Οι υφιστάμενες διοικήσεις πληροφορήθηκαν τις αποστολές τους την τελευταία στιγ­ μή. Η κίνηση της δύναμης που βρισκόταν ΝΔ της Κολωνίας για να συνενωθεί με τη δύναμη των Αρδεννών, είχε προβλεφθεί να γίνει την τελευταία στιγμή. Το σενάριο αυτό ήταν απόλυτα εναρμονισμένο με τα συμμα­ χικά σχέδια και τις εκτιμήσεις. Το όνομα, άλ­ λωστε, της επιχείρησης, "Φρουρά στο Ρήνο” , επιβεβαίωνε την αμυντική στάση των Γερμανών. Πέτυχαν τα μέτρα αυτά το σκοπό τους; Αν ληφθεί υπόψη ότι οι Αμερικανοί αιφνιδιάστηκαν πλήρως, τότε το σχέδιο παρα­ πλάνησης των Γερμανών βαθμολογείται με άριστα. Ομως μέρος του “ βαθμού” ανήκει και στα αμερικανικά γραφεία πληροφοριών! Μετά τον πόλεμο γράφτηκε μια ολόκληρη φιλολογία από μέρους των Αμερικανών για τον αιφνιδιασμό που υπέστησαν στις Αρδέννες και έγινε παραδεκτό ότι οι ενδεί­ ξεις που υπήρχαν ήταν τέτοιες, που έπρεπε να τους συνεγείρουν ότι επίκειται μεγάλη ε­ πίθεση των Γερμανών στις Αρδέννες. Κατά πρώτο λόγο, οι Γερμανοί δεν μπό­ ρεσαν να κρατήσουν μυστική την ύπαρξη της 6ης ΤΘ Στρατιάς, όπως φαίνεται από τα

^9

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

50

δελτία πληροφοριών των Συμμάχων, τα οποία πολλές εβδομάδες πριν από την επί­ θεση έδιναν ιδιαίτερη σημασία στη Στρατιά αυτή και στο δυναμικό της. Επίσης ο κίν­ δυνος των Αρδεννών ήταν γνωστός στους Συμμάχους και τους είχε απασχολήσει πολύ, αλλά δεν είχε εκτιμηθεί σωστά. Οι Γερμανοί, όπως και οι Αμερικανοί, χρησιμοποιούσαν το μέτωπο των Αρδεννών (λόγω της ηρε­ μίας του) για μονάδες νεοσυγκροτούμενες και καταπονημένες από τον πόλεμο. Στους Συμμάχους ήταν γνωστό ότι η δύναμη των Γερμανών στις Αρδέννες είχε αυξηθεί - από τρεις σε έξι μεραρχίες -πριν από την επίθε­ ση. Τόσο ο Αϊζενχάουερ, όσο και ο Μπράντλεϋ, θεωρούσαν τις Αρδέννες επικίνδυνη περιοχή, αλλά όχι τόσο επικίνδυνη και κρί­ σιμη όσο την Αλσατία. Ο λόγος που τους ώ­ θησε να πιστεύουν στη σπουδαιότητα της Αλσατίας ήταν δικαιολογημένος: εύκολα φανταζόταν κάποιος τι επίδραση θα είχε επί των Γάλλων, αλλά και επί των Αμερικανών, μια εισβολή των Γερμανών στο γαλλικό έδα­ φος και ανακατάληψη της πόλης Μετς. Το ότι οι Γερμανοί θα χρησιμοποιούσαν στην α­ πελπισία τους τις τελευταίες στρατηγικές τους εφεδρείες για ένα ριψοκίνδυνο εγχεί­ ρημα, είχε εκτιμηθεί σωστά από τους Συμμάχους πολύ πριν από την 16η Δ εκεμ­ βρίου που άρχισε η γερμανική αντεπίθεση. Ο διοικητής της 3ης Στρατιάς, Στρατηγός Πάττον, είχε μάλιστα καταστρώσει σχέδια για την αντιμετώπιση γερμανικής αντεπίθε­ σης, τόσο στην Αλσατία, όσο και στις Αρδέννες. Πέρα από αυτές τις εκτιμήσεις, μια ολό­ κληρη σειρά περιστατικών παρείχε ενδεί­ ξεις για επικείμενη επίθεση. Ας δούμε μερι­ κά: Στις 20 Νοεμβρίου οι Γάλλοι αιχμαλώτισαν ένα Γερμανό στρατηγό στο μέτωπο της 7ης Στρατιάς, ο οποίος τους είπε ότι η 6η ΤΘ Στρατιά θα χρησιμοποιείτο για μεγάλης κλίμακας αντεπίθεση στο Δυτικό μέτωπο. Στις αρχές Δεκεμβρίου κυριεύθηκε ένα έγγραφο που έλεγε ότι ο φύρερ είχε διατά­ ξει την οργάνωση ειδικής μονάδας για να χρησιμοποιηθεί στο Δυτικό μέτωπο. Η μο­ νάδα αυτή θα συγκροτείτο από Γερμανούς που γνώριζαν την αμερικανική διάλεκτο και θα χρησιμοποιούσε αμερικανικό κυριευμέ­ νο υλικό. Στην ίδια αναφορά τονιζόταν ότι ο Οττο Σκορτσένυ είχε ήδη οργανώσει σχο­ λείο για τη μονάδα αυτή. Στις 14 και 15 Δεκεμβρίου το VIII Αμερι­ κανικό Σώμα Στρατού υπέβαλε έκθεση μιας Γερμανίδας, που χαρακτήριζε ως αξιόπιστη, σύμφωνα με την οποία είχε σημειωθεί αξιό­ λογη κίνηση υλικού γεφυροσκευής πίσω από τις γερμανικές γραμμές στην περιοχή της πόλης Μπίτμπουργκ, απέναντι από το Αμερικανικό Σώμα Στρατού. Από ανακρίσεις αιχμαλώτων άρχισε να διαφαίνεται η αλλαγή ορίων των μονάδων προς Ν και Α (ειδικά της 15ης Στρατιάς και της 5ης ΤΘ Στρατιάς). Ο επιτελής πληροφοριών της 1ης Αμε­ ρικανικής Στρατιάς, Συνταγματάρχης Ντί-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Από αριστερά προς τα δεξιά: Υποστράτηγος Μ. Εντυ, διοικητής του 12ου Αμερικανικού ΣΣ, ο Αντιστράτηγος Τ. Πάττον, διοικητής της 3ης Αμερικανικής Στρατιάς, και ο Υποστράτηγος X. Μακ Μπράϊντ, διοικητής της 80ης ΜΠ. ξον, σε δελτίο πληροφοριών της 20ής Νοεμ­ βρίου ήταν αισιόδοξος. Το συμπέρασμά του ήταν ότι ο εχθρός είχε ήδη χάσει τη δυνατό­ τητα για συντριπτική επίθεση και ότι το στρατηγικό του σχέδιο βασιζόταν σε αντε­ πίθεση. Στις 8 Δεκεμβρίου χαρακτήρισε ως σοβαρές τις συγκεντρώσεις του εχθρού στις Αρδέννες και πρότεινε το βομβαρδι­ σμό τους από την αεροπορία. Ο διοικητής της 1ης Στρατιάς, Στρατηγός Χότζες, ζήτη­ σε να γίνουν οι προσβολές αυτές, αλλά τα ανώτερα κλιμάκια της Αεροπορίας θεώρη­ σαν τους στόχους αυτούς ως “ ακατάλλη­ λους” . Ο Ντίξον στην εκτίμηση πληροφο­ ριών της 10ης Δεκεμβρίου άλλαξε τόνους. Εγραψε ότι η στρατηγική του εχθρού για την άμυνα του Ράιχ βασιζόταν στην εξά­ ντληση της επιθετικής ικανότητας των Αμε­ ρικανών και στην εκτόξευση - στη συνέχεια - μεγάλης κλίμακας αντεπίθεσης με ΤΘ δυνάμεις, μεταξύ ποταμού Ρουρ και Ερφτ, με υποστήριξη όλων των μέσων. Θεωρούσε δε ότι το πιθανό σημείο στο οποίο οι Γερμα­ νοί θα εφάρμοζαν την κύρια προσπάθεια της αντεπίθεσής τους βρισκόταν μεταξύ Ρούρμοντ και Σλάιντεν, δηλαδή βόρεια του τομέα του 8ου Αμερικανικού Σώματος Στρατού. Αυτή η εκτίμηση του Ντίξον συγκίνησε μερικούς, αλλά όχι για πολύ. Λίγο πριν ξε­ σπάσει η θύελλα ο Ντίξον, στις 16 Δ εκεμ­ βρίου, αναλύοντας πρόσφατες πληροφο­ ρίες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, αν και ο εχθρός χρησιμοποιούσε για προπαγανδι­ στικούς λόγους τα περί επίθεσης, ήταν πι­ θανό να εκτοξεύσει μια περιορισμένης κλί­ μακας επίθεση για να εξυψώσει το ηθικό του γερμανικού λαού λόγω των επικείμενων εορτών των Χριστουγέννων. Τόνιζε επίσης ότι πολλοί αιχμάλωτοι είχαν αναφέρει ότι η “περιορισμένη” επίθεση θα εκτοξευόταν μεταξύ 17 και 25 Δεκεμβρίου, ενώ άλλοι μι­ λούσαν για σχέδιο ανακατάληψης του Ααχεν, για να προσφερθεί σαν “χριστουγεν­ νιάτικο δώρο” στον Χίτλερ. Την ώρα που οι παραπάνω πληροφορίες κοινοποιούντο οι Γερμανοί είχαν εκτοξεύσει την αντεπίθεσή τους, επιτυγχάνοντας πλήρη τακτικό αιφνι­

διασμό. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης είχαν και οι τακτικές μονάδες, οι διοικητές των οποίων, παρά το γεγονός ότι είχαν εκτεταμένο μέ­ τωπο, δεν είχαν αντιληφθεί ότι επιβαλλόταν η χρησιμοποίηση επιθετικών περιπολιών για τη σύλληψη αιχμαλώτων, που είναι η πιο σίγουρη πηγή συλλογής τακτικών πληροφο­ ριών. Το πρόβλημα διοικητικής μέριμνας (ΔΜ) των Γερμανών ήταν τεράστιο και παρά το γεγονός ότι το έργο που επιτέλεσαν χαρα­ κτηρίζεται ως ένα φανταστικό επίτευγμα οργάνωσης στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (Λίντελ Χαρτ, “ Ιστορία Β ’ Παγκοσμίου Πολέ­ μου” ), δεν έλυσε το τεράστιο πρόβλημα ΔΜ του σχεδίου. Για να γίνει αντιληπτό το μέγε­ θος του έργου, αρκεί να αναφερθεί ότι καύ­ σιμα και πυρομαχικά έπρεπε να μεταφερ­ θούν πέρα από το Ρήνο, να περάσουν τον ποταμό από εκτεθειμένες γέφυρες και να εκφορτωθούν με άκρα σιγή σε αποθήκες στην περιοχή του Αϊφελ. Επρεπε επίσης να μεταφερθούν δυνάμεις στα μετόπισθεν, για να αναδιοργανωθούν και να εκπαι­ δευτούν κατάλληλα και μετά να επιστρέ­ φουν στη θέση τους. Κατά την περίοδο 9 Σεπτεμβρίου -15 Δεκεμβρίου, 1.500 τραίνα μεταφοράς προσωπικού και 500 τραίνα με­ ταφοράς υλικού κινήθηκαν προς την περιο­ χή συγκέντρωσης, μεταφέροντας 15.000 τόννους πυρομαχικών, 4,5 εκατομμύρια γα­ λόνια καυσίμων και 145.000 τόννους εφο­ δίων. Ολα αυτά έγιναν με αεροπορική υπε­ ροχή των Συμμάχων. Η μη συγκέντρωση πυρομαχικών μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου, που είχε οριστεί ως ημέρα επίθεσης, είχε ως α­ ποτέλεσμα την αναβολή της μέχρι τις 16 Δεκεμβρίου. Τις νύχτες της 12ης και της 13ης Δ εκεμ­ βρίου ο Χίτλερ κάλεσε τους διοικητές σω­ μάτων στρατού και μεραρχιών και τους ενη­ μέρωσε για το σχέδιό του. Σε μια έκρηξή του τόνισε: “ Η μάχη αυτή θα καθορίσει αν θα ζήσει ή θα πεθάνει η Γερμανία. Οι στρα­ τιώτες σας πρέπει να πολεμήσουν σκληρά και ανελέητα. Δεν πρέπει να υπάρξει οί­ κτος. Κάθε αντίσταση πρέπει να τσακιστεί

μέσα σε ένα κύμα τρόμου! 0 εχθρός θα νι­ κηθεί τώρα ή ποτέ. Ετσι θα ζήσει η Γερμα­ νία! Εμπρός για το Μεύση και πέρα από αυτόν!” . Τα τμήματα θα ενημερώνονταν για τις αποστολές τους μόλις τη νύχτα πριν από την επίθεση. Η επιχείρηση άρχισε (ή μάλλον δεν... άρ­ χισε) πολύ δυσοίωνα για τον Χίτλερ. Η ρίψη των αλεξιπτωτιστών έπρεπε να αρχίσει στις 03.00, αλλά ο Χάυντε διεπίστωσε ότι τα αυτοκίνητα που θα μετέφεραν τους αλεξι­ πτωτιστές στα αεροδρόμια δεν είχαν βενζί­ νη. Αρχισε να τηλεφωνεί σε όποιο στρατη­ γείο θυμόταν και κατόρθωσε να εξασφαλί­ σει μια ποσότητα βενζίνης, που δεν έφτανε όμως για όλα τα αυτοκίνητά του. Τελικά διατάχθηκε να αναβάλει την επιχείρησή του για 24 ώρες. Στις 04.00 της 17ης Δεκεμβρίου ο Χάυντε κατόρθωσε να βρεθεί στον αέρα. Ο Ντίτριχ τον ενημέρωσε ότι οι επιχειρή-

Οι μονάδες πεζικού των Γερμανών είχαν μεταβεί στους καθορισμένους χώρους από τις 04.00 της 1βης Δεκεμβρίου. Με την αυγή η 6η Στρατιά Panzer S S επιτέθηκε με δύο φάλαγγες προς Μαλμεντύ και Σταβελώ, στο μέτωπο της 106ης Αμερικανικής Μεραρχίας Πεζικού. Η 5η Γερμανική Στρατιά Panzer επι­ τέθηκε προς Μπαστόν, στο μέτωπο της 28ης Αμερικανικής Μεραρχίας Πεζικού. Νο­ τιότερα, η 7η Στρατιά εξαπέλυσε επίθεση για να απασχολήσει δυνάμεις των Αμερικα­ νών στο μέτωπο της 4ης Αμερικανικής Με­ ραρχίας Πεζικού. Μέχρι το βράδυ της ίδιας ημέρας οι Γερμανοί είχαν ανοίξει δύο ρήγ­ ματα, το ένα στο ύψος Μαλμεντύ-Σταβελώ και το άλλο προς Μπαστόν, αλλά απείχαν πολύ από τους αντικειμενικούς σκοπούς που είχαν ορίσει για την πρώτη ημέρα. Στο βόρειο άκρο, περί το Μοντσάου, οι Αμερικα­ νοί είχαν κατορθώσει να κρατήσουν τις θ έ ­

Οι Γερμανοί επιτίθενται στις Αρδέννες.

σεις δεν πήγαιναν και τόσο καλά, ειδικά από άποψη χρονικών επιδιώξεων, και τον διέτα­ ξε να επιβραδύνει απλά τις ενισχύσεις που έστελναν οι Αμερικανοί προς Βορρά αν δεν μπορούσε να τις σταματήσει. Ο Χάυντε, πα­ ρά το γεγονός ότι το ένα χέρι του ήταν σπα­ σμένο, πήδηξε πρώτος. Φτάνοντας στο έδα­ φος έχασε τις αισθήσεις του. Οταν συνήλθε κινήθηκε προς τα καθορισμένα σημεία συγκέντρωσης. Το πρωί κατόρθωσε να συγκεντρώσει 35 από τους 870 άνδρες του και μέχρι το απόγευμα περί τους 150. Είχε έ­ ναν όλμο, αλλά κανέναν ασύρματο. Οσα από τα αεροπλάνα δεν καταρρίφθηκαν, παρα­ σύρθηκαν από τους θυελλώδεις ανέμους και σκόρπισαν τους αλεξιπτωτιστές από τη Βόννη μέχρι την Ολλανδία - όπου μια ομάδα έπεσε πίσω από τις γραμμές των Αμερικα­ νών. Το κωμικοτραγικό της υπόθεσης ήταν ότι η παταγώδης αυτή αποτυχία ήταν η αι­ τία της... επιτυχίας της επιχείρησης: μέσα στη γενική σύγχυση οι Αμερικανοί πίστεψαν ότι έγινε μαζική ρίψη Γερμανών αλεξιπτωτι­ στών πίσω από τις γραμμές τους και για πολλές ημέρες μετά έδειξαν μεγάλη νευρι­ κότητα, επιφυλακτικότητα και καχυποψία.

σεις τους, ενώ μια αμερικανική ΤΘ μεραρ­ χία έσπευσε για ενίσχυση του Σαιν Βιτ, το ο­ ποίο κρατήθηκε επί τρεις ημέρες. Στο κέ­ ντρο τμήματα δύο αμερικανικών ΤΘ μεραρχιών κατόρθωσαν να κρατήσουν τη Μπαστόν. Ετσι, με τη συμπλήρωση 48 ωρών οι Γερμανοί είχαν πετύχει διείσδυση μέχρι βάθος 25 χιλιομέτρων, αλλά δεν είχαν κα­ τορθώσει να καταλάβουν κανέναν από τους δύο συγκοινωνιακούς κόμβους (το Σαιν Βιτ και τη Μπαστόν), πολύ περισσότερο δε να φτάσουν στο Μεύση, όπως προέβλεπε το άκρως φιλόδοξο σχέδιο του Χίτλερ. Μόνο στις 20 Δεκεμβρίου καταλήφθηκε το Σαιν Βιτ, αλλά η διατήρηση της Μπαστόν επέ­ τρεψε στους Αμερικανούς να ελέγχουν ένα συγκοινωνιακό κόμβο, από τον οποίο μπο­ ρούσαν να ενεργήσουν προς κάθε κατεύ­ θυνση για να απειλήσουν τις γραμμές συγκοινωνιών των Γερμανών μέσα στο θ ύ ­ λακα που είχε σχηματιστεί. Η Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση (ΑΣΔ) πληροφορήθηκε την έναρξη της γερμανι­ κής επίθεσης το απόγευμα, όταν ένας επι­ τελής του Αϊζενχάουερ εισήλθε στην αί­ θουσα που συσκεπτόταν με τον Μπράντλεϋ

και τον πληροφόρησε ότι στις 5 το πρωί οι Γερμανοί είχαν επιτεθεί σε πέντε διαφορε­ τικά σημεία στον τομέα της 1ης Αμερικανι­ κής Στρατιάς. Οι πρώτες αναφορές, που δεν άργησαν να φτάσουν, παρουσίασαν μια απίστευτη εικόνα σύγχυσης: χωριά που αρ­ χικά είχαν δεχθεί την πρώτη ορμή της επί­ θεσης βρίσκονταν ακόμα στα χέρια των Αμερικανών, ενώ άλλα, πολλά χιλιόμετρα πί­ σω, είχαν πέσει στα χέρια των Γερμανών. Αρματα εκινούντο ανενόχλητα κατά εκατο­ ντάδες προς τα δυτικά, δολιοφθορείς με α­ μερικανικές στολές σκορπούσαν τον τρόμο και τη σύγχυση κινούμενοι μπροστά από τις γερμανικές φάλαγγες και αλεξιπτωτιστές συλλαμβάνονταν στα πιο απίθανα μέρη. Ενα στοιχείο μόνο ήταν σαφές: ότι η Βέρμαχτ είχε εξαπολύσει μια αντεπίθεση τερά­ στιας κλίμακας. Μέχρι το βράδυ οι επιτε­ λείς πληροφοριών είχαν ήδη αναγνωρίσει και “ καρφιτσώσει" στους χάρτες κατάστα­ σης δέκα μεραρχίες πεζικού, πέντε μεραρ­ χίες πάντσερ και μια μεραρχία αλεξιπτωτι­ στών. Η ΑΣΔ έθεσε αμέσως σε εφαρμογή μέ­ τρα για την αντιμετώπιση της γερμανικής ε­ πίθεσης. Αποφασίστηκε η ενίσχυση των δυνάμεων που αμύνονταν στη Μπαστόν με τη μόνη εφεδρεία που μπορούσε να διατε­ θεί εκείνη τη στιγμή, το XVIII Αερομεταφερόμενο Αμερικανικό ΣΣ (82η και 101η Μ ε­ ραρχίες). Η ΑΣΔ είχε εκτιμήσει πολύ ορθά τη σημασία της Μπαστόν. Οι δύο μεραρχίες μεταφέρθηκαν οδικά στη ζώνη επιχειρήσε­ ων και η 101η ενίσχυσε τη φρουρά της Μπα­ στόν, ενώ η 82η κατευθύνθηκε προς Σταβε­ λώ. Για την επιβράδυνση της γερμανικής προέλασης στο κέντρο διατέθηκε από μια ΤΘ μεραρχία από το Β και το Ν τμήμα του μετώπου, οι οποίες κατευθύνθηκαν αντί­ στοιχα προς Σαιν Βιτ και Μπαστόν. Ακόμα καθορίστηκε το όριο μέχρι το οποίο θα επιτρεπόταν η διείσδυση του εχθρού, έτσι ώ­ στε να καλύπτει τις πόλεις Λουξεμβούργο και Σεντάν, τη γραμμή του Μεύση και τη

ßj

Λιέγη. Η κατάσταση στο βόρειο πλευρό του ρήγματος θεωρήθηκε πιο σοβαρή, επειδή εκεί βρίσκονταν οι στρατηγικοί αντικειμενι­ κοί σκοποί των Γερμανών (Αμβέρσα και Βρυξέλλες). Στο Νότο η κατάσταση ήταν πιο ευνοϊκή, επειδή η πίεση που ασκούσαν οι Γερμανοί ήταν μικρότερη, αλλά και επει­ δή η 3η Αμερικανική Στρατιά (του Πάττον) ήταν ήδη έτοιμη για επίθεση προς το Ρήνο και δεν είχε παρά να αλλάξει μέτωπο και να κινηθεί προς Β, στο πλευρό του θύλακα που είχαν σχηματίσει οι Γερμανοί. Αυτό απο­ φασίστηκε να γίνει στις 19 Δεκεμβρίου. Στο μεταξύ οι Γερμανοί, λόγω της απο­ τυχίας προχώρησης της βης Στρατιάς Panzer των S S τους στην περιοχή Μαλμε­ ντύ, αποφάσισαν να μεταφέρουν την κύρια προσπάθεια στον τομέα της 5ης Στρατιάς Panzer του Μαντόυφελ. Ετσι οι υπόλοιπες ε­ φεδρείες τους ενεπλάκησαν στο ρήγμα που είχε δημιουργηθεί βόρεια της Μπαστόν, σε ένα μάταιο αγώνα στις Αρδέννες, χωρίς α­ ξιόλογο αντικειμενικό σκοπό.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

52 ™

Η μεγαλύτερη διείσδυση των Γερμανών σημειώθηκε στις 23 Δεκεμβρίου. Στον το­ μέα της 5ης Στρατιάς μια εμπροσθοφυλακή δύναμης συντάγματος έφτασε σε απόστα­ ση 6-7 km από το Μεύση ποταμό, στο ύψος του Ντυνάν, όπου σταμάτησε από έλλειψη καυσίμων και την επόμενη ημέρα αναγκά­ στηκε να καταστρέψει τα οχήματά της και να επιστρέψει πεζή. Στον τομέα της 6ης Στρατιάς Panzer SS , το Συγκρότημα Πάιπερ έφτασε σε απόσταση 40 km από το Μεύση νοτιοανατολικά της Λιέγης και είχε την ίδια τύχη. Για τους Γερμανούς η ανάγκη κατάλη­ ψης της Μπαστόν κατέστη επιτακτική. Ηδη από τις 17 Δεκεμβρίου ο διοικητής του προπορευόμενου ΣΣ της 5ης Στρατιάς, Στρατη­ γός φον Λούκβιτς, είχε ζητήσει να καταλά­ βει τη Μπαστόν, αλλά η πρότασή του απορρίφθηκε. Οταν μετά από δύο ημέρες αποφασίστηκε η οριστική κατάληψή της, η φρουρά της Μπαστόν είχε ενισχυθεί και κράτησε την πόλη ως το τέλος. Στις 19 Δεκεμβρίου η ΑΣΔ υπήγαγε την 1η και την 9η Αμερικανική Στρατιά στην 21η Ομάδα Στρατιών του Μοντγκόμερυ, η οποία επωμίστηκε την ευθύνη της διοίκησης ό­ λων των συμμαχικών δυνάμεων βόρεια του ρήγματος και της συγκρότησης ισχυρής ε­ φεδρείας η οποία θα διενεργούσε αντεπί­ θεση από το Βορρά κατά των Γερμανών. Τε­ λικά ο Μοντγκόμερυ ενέπλεξε μια μόνο βρετανική ταξιαρχία στις Αρδέννες, αλλά ε­ ξασφάλισε το αριστερό πλευρό των Αμερι­ κανών και τους επέτρεψε να χρησιμοποιή­ σουν όλες τις δυνάμεις τους για να αντιμε­ τωπίσουν τη γερμανική προέλαση. Ομως, ε­ πειδή καθυστέρησε πολύ ο σχηματισμός της εφεδρείας που θα ανελάμβανε την από Βορρά αντεπίθεση, το βάρος της αντεπίθεσης κατά των Γερμανών έπεσε στην 3η Αμερικανική Στρατιά του Πάττον. Η απόφαση της ΑΣΔ της 19ης Δεκεμβρί­ ου, για όσο το δυνατό γρηγορότερη αντεπί­ θεση από το Νότο, βρήκε τον Πάττον στο Βερντέν, στο συμμαχικό στρατηγείο, όπου είχε πάει από τη Νανσύ, έδρα του δικού του στρατηγείου. Φεύγοντας από τη Στρατιά ο Πάττον είχε δώσει εντολή στους επιτελείς του να σχεδιάσουν τρεις πιθανούς τρόπους ενεργείας της 3ης Στρατιάς, Γι’ αυτό εξέπληξε τους επιτελείς της ΑΣΔ όταν τους εί­ πε ότι μπορεί να αναλάβει δράση σε 48 ώ­ ρες. Πραγματικά έτσι έγινε. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό επίτευγμα αν σκεφθεί κά­ ποιος ότι η 3η Στρατιά, που ανέλαβε υπό δι­ οίκηση και το 8ο Αμερικανικό ΣΣ το οποίο είχε την ευθύνη άμυνας της Μπαστόν, έπρεπε να αλλάξει διάταξη και να βρεθεί με δύο μέτωπα (ένα προς Α και ένα προς Β), να μετακινήσει πολλές μονάδες σε αποστά­ σεις 80-200 km και να δημιουργήσει νέο και τεράστιο δίκτυο ΔΜ και επικοινωνιών. Για την αντεπίθεση ο Πάττον διέθετε ε­ κτός από το 8ο ΣΣ στο αριστερό, το 3ο ΣΣ στο κέντρο και το 12ο ΣΣ στο δεξιό. Το 3ο ε­ κτόξευσε επίθεση κάτω από δυσμενέστα­ τες καιρικές συνθήκες, για διάσπαση του κλοιού γύρω από τη Μπαστόν, αλλά οι Γερ­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Αμερικανοί στρατιώτες, αιχμάλωτοι των SS.

μανοί αντέδρασαν και ο αγώνας άρχισε να χρονίζει. Στις 23 Δεκεμβρίου ο καιρός βελ­ τιώθηκε και επέτρεψε στη συμμαχική αερο­ πορία να πραγματοποιήσει 1200 εξόδους και στις 24 Δεκεμβρίου 2.800, ανατρέποντας την ισορροπία υπέρ των Συμμάχων, ε­ πειδή οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να εκτελέσουν τις αναγκαίες κινήσεις τη νύχτα. Στις 24 Δεκεμβρίου μονάδες του 3ου Αμερικανι­ κού ΣΣ έφτασαν σε απόσταση 10-12 km από τη Μπαστόν και στις 26 Δεκεμβρίου άνοιξαν ένα διάδρομο πλάτους 300 m και συνδέθη­ καν με την πόλη. Οι Γερμανοί προσπάθησαν - μάταια - στις 27 Δεκεμβρίου να εξαλεί­ ψουν το διάδρομο αυτό και έτσι, μετά τη συνένωση της 3ης Στρατιάς με τη φρουρά της Μπαστόν, ο γερμανικός θύλακας περιο­ ρίστηκε μεταξύ Σταβελώ προς Β και Μπα­ στόν προς Ν, με την αιχμή του λίγα μόνο χι­ λιόμετρα από το Μεύση. Το μεγάλο πρόβλη­ μα των Γερμανών ήταν ότι επειδή το πλάτος του θύλακα ήταν μόνο 40 km, οι οδοί ανεφο­ διασμού τους βρίσκονταν υπό τα αμερικανι­ κά πυρά πυροβολικού από Β και Ν. Κατά το διάστημα 28 Δεκεμβρίου 1944 8 Ιανουαρίου 1945 έγινε σφοδρός αγώνας περί τη Μπαστόν. Οι Γερμανοί είχαν ως αντι­

Οι Αμερικανοί αντεπιτί&ενται διερχόμενοι δίπλα από ένα κατεστραμμένο King Tiger.

κειμενικό σκοπό την κατάληψη της πόλης και οι Αμερικανοί τη διατήρησή της και την προώθηση προς Βορρά για αποκοπή των ο­ δών υποχώρησης των Γερμανών. Στις μάχες αυτές έλαβαν μέρος 11 γερμανικές μεραρ­ χίες στο μέτωπο του 3ου ΣΣ και άλλες επτά στους τομείς των 8ου και 12ου ΣΣ. Κατά την ίδια περίοδο η 3η Στρατιά ενισχύθηκε από μια ΤΘ μεραρχία, μια μεραρχία πεζικού και μια αερομεταφερόμενη μεραρχία. Το “ ημε­ ρολόγιο” της περιόδου είναι πολύ πλούσιο: - 28 Δεκεμβρίου: Ισχυρή γερμανική επί­ θεση κατά της Μπαστόν. -29 Δεκεμβρίου: Τα 3ο και 8ο ΣΣ αναγκά­ ζονται να εγκαταλείψουν ζωτικές θέσεις. - 30-31 Δεκεμβρίου: Προσωρινή βελτίω­ ση του καιρού και επέμβαση της συμμαχι­ κής αεροπορίας με αποτέλεσμα μικρά εδα­ φικά κέρδη. Προσβολή στόχων από τη Luftwaffe. - 1 Ιανουαρίου 1945: “ Πρωτοχρονιάτικο δώρο” του Πάττον στους Γερμανούς! Τα με­ σάνυχτα τα πυροβόλα της 3ης Στρατιάς εκτελούν βολές διάρκειας 20 λεπτών ενα­ ντίον στόχων. Οι Γερμανοί σιωπούν, αλλά το πρωί ανταποδίδουν το “ δώρο” με βομβαρ­ δισμό συμμαχικών αεροδρομίων από τη

Luftwaffe. - 2-6 Ιανουαρίου: Βραδεία προχώρηση των Αμερικανών προς Β και ΒΑ. - 7 Ιανουαρίου: Υφεση αντεπιθέσεων των Γερμανών και ένδειξη υποχώρησής τους προς Α. - Τα 8ο και 3ο ΣΣ επιτίθενται προς Χουφαλίζ και Σαιν Βιτ. Μετά από τις επιχειρήσεις αυτές ο Χίτ­ λερ, έχοντας πλέον βεβαιωθεί ότι η επίθε­ ση είχε αποτύχει, διέταξε υποχώρηση. Κατά την υποχώρηση οι Γερμανοί διεξήγαγαν σκληρούς επιβραδυντικούς αγώνες και οι Σύμμαχοι προήλασαν με βραδύτητα και

θεση των Αμερικανών στρατιωτών, που “ έ­ σαρμογή στις συνθήκες που επικρατούσαν. κλεισαν πολλά στόματα” . Η αρχή του αιφνιδιασμού ως προς το χρόνο, • Η βελτίωση του καιρού μετά την 23η το χώρο και τα μέσα, τηρήθηκε με τον καλύ­ Δεκεμβρίου, που επέτρεψε την επέμβαση τερο τρόπο. Ο τακτικός και στρατηγικός της Αμερικανικής Αεροπορίας. Δεν θα ήταν αιφνιδιασμός των Συμμάχων υπήρξε πλή­ υπερβολή αν χαρακτηριζόταν η ημερομηνία ρης. Οι αρχές οικονομίας δυνάμεων και αυτή ως η αποφασιστική καμπή της μάχης συγκέντρωσης εφαρμόστηκαν κατά μαθη­ των Αρδεννών. ματικό τρόπο. Ομως αυτή η τελευταία προ­ • Η ταχύτατη ενέργεια της 3ης Αμερι­ σπάθεια των Γερμανών απέτυχε τελικά και κανικής Στρατιάς, που αρχικά κλόνισε την υπάρχουν πολλοί λόγοι γΓ αυτό: προς Δυσμάς προχώρηση των Γερμανών και • Η εγκατάλειψη της αρχής της εμμο­ τελικά τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν το νής στο σκοπό (διαχωρισμός 21ης από 12 Ομάδα Στρατιών και κατάληψη Αμβέρσας) και η μεταφορά της κύριας προσπάθειας σε

θύλακα. Μπορούσε όμως να πετύχει το σκοπό της η γερμανική αντεπίθεση των Αρδεννών; Πολύ μελάνι έχει χυθεί σε χιλιάδες σελίδες αναλύσεων, εκτιμήσεων και σχολίων σχετι­ κά με το θέμα αυτό. Η απάντηση φαίνεται ότι είναι απλή: Παρά την εκπληκτικά επαγ­ γελματική και αποφασιστική απόδοση των Γερμανών, αυτοί δεν διέθεταν τα απαραίτη­ τα μέσα για να φέρουν σε αίσιο πέρας την ι­ δέα του Χίτλερ, εκτός αν κατέρρεαν οι Σύμ­ μαχοι. Και οι Σύμμαχοι ήταν πολύ ισχυροί και ικανοί μαχητές για να καταρρεύσουν. Θα ήταν άδικο να κλείσει αυτή η σύντο­ μη περιγραφή της Μάχης των Αρδεννών χω­ ρίς να συγκριθούν οι μεγάλοι πρωταγωνι­ στές της: οι απλοί στρατιώτες των μάχιμων μονάδων. Οι γνώμες είναι ομόφωνες, ότι Γερμανοί και Αμερικανοί στρατιώτες είχαν την ίδια θαυμάσια απόδοση σε ό,τι αφορού­ σε την αφοσίωση στο καθήκον, το θάρρος, την αντοχή στις κακουχίες και την αφοσίω­ ση στην πατρίδα και τις εθνικές παραδό­ σεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ πολλές απώλειες. Στις 28 Ιανουαρίου οι Γερ­ μανοί βρίσκονταν πάλι στο σημείο από όπου είχαν ξεκινήσει τη φιλόδοξη αντεπίθεση. Η επίσημη ιστορία του Αμερικανικού Στρατού δίνει τις ακόλουθες απώλειες των αμερικανικών δυνάμεων κατά το διάστημα από τις 16 Δεκεμβρίου έως τις 2 Ιανουαρίου: Σύνολο απωλειών μάχης 41.315, από τους οποίους 4.138 νεκροί, 20.231 τραυμα­ τίες και 16.946 αγνοούμενοι. Αλλες πηγές α­ νεβάζουν τις απώλειες από τις 16 Δεκεμβρί­ ου έως τις 28 Ιανουαρίου σε 77.000 άνδρες (8.000 νεκρούς, 48.000 τραυματίες και 21.000 συλληφθέντες και εξαφανισθέντες). Οι ίδιες πηγές ανεβάζουν τις απώλειες των Γερμανών σε 200.000 νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους, αν και η επίσημη ιστορία δεν αναφέρει το σύνολό τους. Μεγάλες ή­ ταν και οι απώλειες υλικού και από τις δύο πλευρές, με τη διαφορά ότι οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να τις αναπληρώσουν, ενώ οι Αμερικανοί σε λίγες εβδομάδες είχαν πε­ ρισσότερα άρματα και αεροπλάνα από όσα είχαν κατά την έναρξη της επιχείρησης. Παρά την υπερβολικά αισιόδοξη επιλο­ γή αντικειμενικών σκοπών, που, άλλωστε, ή­ ταν υποχρεωτική λόγω των απαιτήσεων του Χίτλερ, το σχέδιο επιχειρήσεων ήταν θαυμάσιο ως προς τη σύλληψη και την προ­

τομέα που δεν οδηγούσε σε κανέναν από τους παραπάνω στρατηγικούς και αντικει­ μενικούς σκοπούς. • Η λανθασμένη από την αρχή εκτίμη­ ση της σημασίας του κόμβου συγκοινωνιών της Μπαστόν, αν και ο πιο υπεύθυνος Γερ­ μανός διοικητής είχε προτείνει από πολύ νωρίς την κατάληψή της, όταν υπήρχαν πολλές πιθανότητες επιτυχίας μιας τέτοιας προσπάθειας. • Η επιμονή των Γερμανών, μετά τη φα­ νερή αποτυχία της επίθεσης, να περιορί­ σουν τις δυνάμεις τους σε έναν καταδικα­ σμένο θύλακα, επιμένοντας να τον διατη­ ρούν παρά τη φθορά που υφίσταντο. Θα έ­ πρεπε να αποσυρθούν έγκαιρα στη “ Γραμ­ μή Ζίγκφριντ” , όπου τα αμυντικά έργα ευνο­ ούσαν τον αγώνα δυνάμεων οι οποίες υστερούσαν αριθμητικά έναντι του αντιπά­ λου. • Η υλική υπεροχή των Συμμάχων σε πάσης φύσεως υλικά και μέσα, που τους έ­ δινε την ικανότητα να αντιδρούν γρήγορα και ισχυρά και να ανατρέπουν τα αποτελέ­ σματα του αιφνιδιασμού. • Η έλλειψη καυσίμων, που επέφερε τη γρήγορη μείωση της μαχητικής ικανότητας των γερμανικών ΤΘ μονάδων. • Η μέχρι αυτοθυσίας αγωνιστική διά­

(1) Trevor Ν. Dupuy: HITLER’S LAST GAMBLE, εκδόσεις Harper Collins, Νέα Υόρκη, 1994. (2) Hugh Μ. Cole: THE ARDENNES: BATTLE OF THE BULGE, έκδοση της Διεύθυνσης Στρατιωτικής Ιστορίας του Αμερικανικού Στρατού, Ουάσιγκτον, 1965. (3) Milton Shuman: DEFEAT IN THE WEST, εκδόσεις Coronet, Λονδίνο, 1973. (4) Λίντελ Χαρτ: Η ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ, εκδόσεις Σ. Τζηρίτα, 1959. (5) George Patton jr.: WAR AS I KNEW IT, εκδόσεις Bantam Books, Νέα Υόρκη, 1980. (6) Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΕΛΓΙΟΥ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, άρθρο του H.W. Baldwin στο περιοδικό “ USA Combat Forces Journal” (μετάφραση Ανχη Αν. Μπάλλα) στη “Στρατιωτική Επιθεώρηση”, Μάιος 1955. (7) Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΑΡΔΕΝΝΑΣ, άρθρο του Ανχη Μ. Ξένου στη “Στρατιωτική Επιθεώρηση ”, Οκτώβριος 1955. (8) Η ΔΡΑΣΗ ΕΝΟΣ ΤΑΚΤΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΑΡΔΕΝΝΩΝ, άρθρο του Σχη Δ. Γεδεών στη “Στρατιωτική Επιθεώρηση", Ιούλιος 1988.

53

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Ν ΙΚ Ο Σ Σ . ΔΙΑ Β Α ΤΗ Σ

Λ ΙΓ Ο Μ ΕΤΑ ΤΑ Μ Ε Σ Α Ν Υ Χ Τ Α ΤΗ Σ 1 4 η ς Ο Κ Τ Ω Β Ρ ΙΟ Υ 1939, Μ Ε Σ Α Σ Τ Ο Κ Α Λ Υ Τ Ε Ρ Α Π Ρ Ο Σ Τ Α Τ Ε Υ Μ Ε Ν Ο Α Γ Κ Υ Ρ Ο Β Ο Λ ΙΟ ΤΟΥ Β Ρ ΕΤΑ Ν ΙΚΟ Υ Β Α Σ ΙΛ ΙΚ Ο Υ ΝΑΥΤΙΚΟΥ, ΤΟ Θ Ω ΡΗΚΤΟ “ ROYAL O A K " ΣΥ ΓΚ ΛΟ Ν ΙΖΟ ΤΑΝ Α Π Ο ΤΕ ΣΣΕ ΡΙΣ ΕΚ ΡΗ Ξ ΕΙΣ. ΣΕ Λ'ΙΓΟΤΕΡΟ Α Π Ο Δ Ε Κ Α Π Ε Ν Τ Ε ΛΕΠΤΑ Ο ΓΙΓΑΝΤΑΣ ΤΩ Ν 31.000 t ΧΑΝΟ ΤΑΝ ΚΑΤΩ ΑΠ Ο ΤΑ Π Α Γ Ω Μ Ε Ν Α ΝΕΡΑ ΤΗΣ Β Ο Ρ Ε ΙΑ Σ Σ Κ Ω Τ ΙΑ Σ , Μ Α Ζ Ι Μ Ε 833 Α Ν Δ Ρ Ε Σ -Μ Ε Λ Η ΤΟΥ Π Λ Η Ρ Ω Μ Α ΤΟ Σ ΤΟΥ. ΤΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ U-47 Κ Α Ι Ο Κ Υ Β Ε Ρ Ν Η ΤΗ Σ ΤΟΥ, Υ Π Ο Π ΛΟ ΙΑ ΡΧΟ Σ GUNTHER PRIEN, Ε ΙΧ Α Ν Φ ΕΡΕΙ ΣΕ ΠΕΡΑΣ ΤΗΝ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Η ΤΟ ΥΣ. Η Β Υ Θ ΙΣ Η TO Y “ ROYAL O A K " Ε Μ Ε ΙΝ Ε Σ Τ Η Ν ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Ω Σ Π Ρ ΑΞ Η Α Π Α Ρ Α Μ ΙΛ Λ Η Σ ΓΕΝ Ν ΑΙΟ ΤΗ ΤΑΣ Κ Α Ι ΝΑΥΤΟΣΥΝΗΣ, ΣΥ ΓΚ Ε Ν Τ Ρ Ω Ν Ε Ι Δ Ε Α Κ Ο Μ Α ΤΟ Ε Ν Δ ΙΑ Φ Ε Ρ Ο Ν ΤΩ Ν Μ Ε Λ Ε Τ Η Τ Ω Ν , ΑΦΟΥ Π Ο Λ Λ Ε Σ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ Π Α ΡΑΜ ΕΝ Ο Υ Ν Α Ν Ε Ξ ΙΧ Ν ΙΑ ΣΤ Ε Σ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Η ΒΥΘΙΣΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΘΩΡΗΚΤΟΥ “ROYAL O AK” ΣΤΟ SCAPA FLOW

ο άκουσμα και μόνο του ονόματος του αγγλικού αγκυροβολίου, ζωντά­ νευε σε όλους τους άνδρες του Γερμανικού Ναυτικού έντονα συναισθή­ ματα. To Scapa Flow, μια μεγάλου Βάθους υδάτινη έκταση 80 τετραγωνικων χιλιομέτρων (σχεδόν πλήρως προστατευμενη απο νησιά και νησίδες mm του συμπλέγματος Orkney, βορείως της Σκωτίας), ήταν ο καλύτερος φυσικός ν σταθμος της Βρετανίας, σε μια από τις στρατηγικότερες θέσεις του Ατλαντικού. Από το ορμητήριό του αυτό το Βασιλικό Ναυτικό ήταν σε πλεονεκτική θέση και μπορούσε να αναχαιτίσει οποιαδήποτε προσπάθεια εξόδου των Γερμανών από τη Βόρεια Θά­ λασσα, προστατεύοντας τις ζωτικές για τη Βρετανία γραμμές θαλάσσιας επικοινω­ νίας με τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Αλλά και στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο,από το Scapa Flow επιχειρούσε ο Μέγας Στόλος προς συνάντηση του γερμανικού Στόλου της Ανοι­ χτής Θαλάσσης (με αποκορύφωμα τη ναυμαχία της Γιουτλάνδης). Στα νερά του κείτονταν και τα κουφάρια των γερμανικών πολεμικών που παραδόθηκαν και αυτοβυθίστηκαν το 1919. Το τελευταίο αυτό γεγονός, η παράδοση και η ατίμωση του γερμανι­ κού στόλου, έμεινε βαθιά χαραγμένο στο μυαλό του κάθε Γερμανού και προσέδιδε στο μέρος αυτό και συναισθηματική σημασία. Είκοσι χρόνια μετά το Scapa Flow παρέμενε ο ακρογωνιαίος λίθος της Βρετανικής κυριαρχίας στις Βόρειες θάλασσες. Ως ο Βασικός ναύσταθμος του Μητροπολιτικού Στόλου, θεωρείτο αδιαπέραστος. Τα γύρω νησιά και νησίδες ήταν γεμάτα παρατηρη­ τήρια και κατάφορτα με πυροβόλα όλων των διαμετρημάτων. Οι θαλάσσιες προσβά­ σεις ήταν ως επί το πλείστον ναρκοθετημένες στα ανοιχτά και επιτηρούντο από πε­ ριπολικά σκάφη, ενώ οι πορθμοί προστατεύονταν από ανθυποβρυχιακά δίχτυα, συρματόσχοινα και μεγάλο αριθμό βυθισμένων πλοίων-κωλυμάτων (blockships). Α κό­ μα και σε περίπτωση που κάποιο υποβρύχιο πετύχαινε να εισέλθει, οι πιθανότητες διαφυγής του ήταν απειροελάχιστες.

Τ

Το πλήρωμα του U-47 παρακολουθεί τους πίδακες αψρού και τις εκρήξεις που προκάλεοαν οι τορπίλλες του. Σε αυτή την καλλιτεχνική απεικόνιση ο ζωγράφος ακολουθεί την περιγραφή του Prien και τοποτεθεί το “ Repulse” ακριβώς πίσω από το “ Royal Oak” (διακρίνονται οι ιστοί και η πρύμνη του). Το σκάφος στην αριστερή άκρη της εικόνας είναι καθαρά φανταστικό.

55

ΧΙΤΛΕΡ KAI DONITZ Με την έναρξη του πολέμου, το Σεπτέμβριο του 1939, ο Πλοίαρχος Karl Donitz (δι­ οικητής των γερμανικών υποβρυχίων) περιήλθε σε πολύ δύσκολη θέση. Ο Χίτλερ κα­ ταλάβαινε πολύ λίγο τα ναυτικά θέματα και είχε επικεντρώσει την προσοχή του στην

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

56

κατασκευή των περήφανων θωρηκτών “ Bismarck” και “ Tirpitz” , τα οποία και έβλε­ πε σαν σύμβολα της ισχύος του καθεστώ­ τος. Πίστευε δε ότι στο απίθανο ενδεχό­ μενο σύρραξης με τη Βρετανία, τα σκάφη επιφανείας θα επιτύγχαναν να αποκόψουν τις θαλάσσιες οδούς που θα κρατούσαν στον πόλεμο το “ μισητό νησί” . Παρά την αδιαφορία του Χίτλερ ο Donitz (Ντένιτς) εί­ χε καταστρώσει σειρά σχεδίων, βάσει των οποίων τα υποβρύχια ήταν το μέσο με το οποίο θα νικούσε η Γερμανία στη μάχη του Ατλαντικού, αφού για εκείνον ο πόλεμος με τη Βρετανία ήταν αναπόφευκτος. Για το σκοπό αυτό ο Donitz είχε υπολογίσει ότι η Γερμανία χρειαζόταν 300 υποβρύχια στην αρχή του πολέμου. Αντ’ αυτών όμως είχε στη διάθεσή του 57, από τα οποία μό­ νο τα μισά ήταν κατάλληλα για επιχειρή­ σεις ανοικτής θάλασσας. Αντιμετώπιζε λοιπόν ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα, που γινόταν ακόμα δυσκολότερο από το γεγο­ νός ότι ο Χίτλερ είχε απαγορεύσει τη διε­ ξαγωγή απεριόριστου υποβρυχιακού αγώ­ να (βύθιση κάθε βρετανικού σκάφους χω­ ρίς προειδοποίηση), επιβάλλοντας στα υποβρύχια να δρουν βάσει των “ Κανονισμών Εμπλοκής” . Αυτό σήμαινε ότι τα επιδρομικά σκάφη (επιφανείας ή μη) θα έπρε­ πε να προσβάλλουν εμπορικά πλοία τα ο­ ποία είχαν αποδεδειγμένα απευθείας σχέ­ ση με τον ένοπλο αγώνα του εχθρού και α­ κόμα και τότε να τα σταματούν προς έλεγ­ χο των εγγράφων τους και να τα βυθίζουν ή να τα αιχμαλωτίζουν αφού εξασφαλί­ σουν την ασφάλεια των πληρωμάτων τους! Ο Χίτλερ ουδόλως ενδιαφερόταν για την ανθρωπιστική πλευρά του θέματος. Κύριος στόχος του ήταν η αποφυγή επι­ πλοκών με τα ουδέτερα κράτη και προπά­ ντων με τις ΗΠΑ. Εξάλλου, ακόμα και μετά την έναρξη του πολέμου με τη Βρετανία, συνέχιζε να τρέφει ελπίδες για ένα γρήγο­ ρο συμβιβασμό, γεγονός που θα του επέ­ τρεπε την απερίσπαστη εφαρμογή του με­ γάλου του σχεδίου κατά της Σοβιετικής Ενωσης.

ΤΟ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ ΤΟΥ SS “ΑΤΗΕΝΙΑ ” Ο τορπιλλισμός του υπερωκεάνιου S S “ Athenia” από το U-30 την πρώτη κιόλας μέρα του πολέμου, περιέπλεξε ακόμα πιο πολύ τα πράγματα καθώς ανάμεσα στους 118 νεκρούς υπήρχαν και 22 Αμερικανοί

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Ο πλάτους 400 μέτρων πορθμός Kirk.

Τα ισχυρά ρεύματα της παλίρροιας είναι εμφανή.

πολίτες. Οι Αμερικανοί όπως ήταν φυσικό, θορυβήθηκα ν και δημιουργήθηκε διπλω­ ματικό επεισόδιο. Ο Χίτλερ εξαγριώθηκε και ζήτησε εξηγήσεις από τον Donitz. Με το φόβο της εισόδου των ΗΠΑ στον πόλε­ μο, ο Χίτλερ αρνήθηκε τα πάντα. Κάθε α­ ναφορά για τη βύθιση του S S “ Athenia” διαγράφηκε από το ημερολόγιο του U-30, ενώ ο κυβερνήτης του, Πλωτάρχης FritzJulius-Lemp, και το πλήρωμα έδωσαν όρκο σιωπής. Κάτω από την πίεση αυτών των γ ε­ γονότων, ο Πλοίαρχος Donitz άρχισε να με­ λετά τρόπους με τους οποίους το γεγονός με το S S “ Athenia” θα ξεχνιόταν και το ό ­ πλο των υποβρυχίων θα κέρδιζε τη θέση που του άξιζε στην εκτίμηση του Χίτλερ αλλά και των συμπατριωτών του.

Η “ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Ρ ” ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ Η ιδέα μιας επιδρομής στην καρδιά του Βασιλικού Ναυτικού, στον όρμο Scapa Flow, δεν ήταν καινούργια. Στις 23 Νοεμ­ βρίου 1914 το U-18 του Πλοιάρχου Heinrich von Henning πέρασε τον πορθμό Hoxa, αλ­ λά βρήκε το αγκυροβόλιο άδειο. Κατά την επιστροφή του έγινε αντιληπτό από περι­ πολικά σκάφη, τα οποία το εμβόλισαν δύο φορές και ανάγκασαν το πλήρωμα να εγκαταλείψει το σκάφος. Η δεύτερη από­ πειρα έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1918, από το UB-116 του Πλωτάρχη Hans-Joachim Emsmann. Αυτή τη φορά όμως η άμυνα του Hoxa ήταν προετοιμασμένη. Τα υδρόφωνα που είχαν ποντιστεί σήμαναν συναγερμό και ο σταθμός ελέγχου στο νησί Flotta ανα­ τίναξε το υποβρύχιο την ώρα που αυτό διερχόταν από ελεγχόμενο ναρκοπέδιο.

Παρά την κακή αυτή εμπειρία, ο Donitz ή ­ ταν πεπεισμένος ότι με την κατάλληλη προετοιμασία και, προπάντων, τον κατάλ­ ληλο κυβερνήτη, η παραβίαση του Scapa Flow από υποβρύχιο ήταν δυνατή. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1939 ένα αναγνωριστικό He 111 της μοίρας αναγνώρισης του Γενικού Αρχηγείου Αεροπορίας επιβεβαίωσε την άποψη του Donitz. Πράγματι, τα ανθυπο­ βρυχιακά κωλύματα του όρμου δεν είχαν συμπληρωθεί. Αμέσως ένα υποβρύχιο στάλθηκε στην περιοχή για να αναγνωρί­ σει τις οδούς προσέγγισης και να κατα­ γράψει τη συμπεριφορά των υδάτων (υπό­ γεια ρεύματα και αλλαγές στάθμης). Ενα δεύτερο αεροσκάφος έδωσε ακριβείς πληροφορίες για τα εμπόδια των διαφό­ ρων εισόδων και τα πλοία που ναυλοχούσαν στον όρμο. Τα στοιχεία ήταν αδιά­ ψευστα: ο Μητροπολιτικός Στόλος ήταν ε ­ κεί!

ΤΑ ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΠΟΡΘΜΟΥ KIRK Από τη μελέτη των αεροφωτογραφιών προέκυψε ότι μόνο ένας από τους επτά πορθμούς του Scapa Flow έδινε πιθανότη­ τες διάβασης σε έναν επίδοξο επιδρομέα: ο πορθμός Kirk. Στον πορθμό αυτό υπήρ­ χαν τρία βυθισμένα πλοία (blockhips) σε μάλλον ακανόνιστη διάταξη, πράγμα που θα επέτρεπε σε ένα υποβρύχιο να ελιχθεί ανάμεσά τους και να περάσει στον όρμο. Εντοπίστηκαν δύο πιθανά περάσματα: το πρώτο, πλάτους 130 m, ήταν μεταξύ του νοτιότερου πλοίου και της ξηράς, ενώ το δεύτερο, με το ίδιο περίπου πλάτος, ήταν μεταξύ του μεσαίου και του βορειότερου πλοίου, το οποίο βρισκόταν πολύ ανατολικότερα από την ευθεία που σχημάτιζαν τα άλλα δύο. Οι φωτογραφίες που είχε στα χέρια του ο Donitz έδειχναν (κατά σειρά από Βορρά προς Νότο) τα πλοία “ Numidian” , “ Seriano” και “ Thames” , όχι όμως και το “ Minieh” , το οποίο ήταν το νοτιότερο αλλά βρισκόταν ολόκληρο κάτω από την επιφά­ νεια (οι ιστοί και η καπνοδόχος του είχαν αφαιρεθεί). Επίσης οι Βρετανοί, γνωρίζο­ ντας την αδυναμία των κωλυμάτων του πορθμού Kirk, τα είχαν ενισχύσει και με άλλα μέσα (τα οποία επίσης δεν φαίνονταν στις φωτογραφίες), ως ακολούθως: α) Ενα τεντωμένο σχοινί πάχους 30 cm, καθώς και δύο χαλαρά συρματόσχοινα πάχους 15 και

To U-47 στο Wilhelmshaven. Μερικές μέρες μετά ανεχώρησε για το Κίελο, για τις απαιτούμενες εργασίες συντήρησης. Στις 14 Νοεμβρίου θα ξεκινούσε πάλι για τον Ατλαντικό.

M ainland

Σχηματική αναπαράσταση της διαδρομής εισόδου και εξόδου του U-47 από τον πορθμό Kirk. Είναι πολύ πιθανό το U-47 να πέρασε πολύ κοντά ή ακόμα και επάνω από το τελείως βυθισμένο "Minieh” .

Ο ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΘΕΣΗ

18 cm κάτω από την επιφάνεια, δεμένα με­ ταξύ των “ Seriano" και “ Thames” . 6) Ενα συρματόσχοινο πάχους 18 cm, δεμένο σε μια άγκυρα βάρους 7,5 t που κατέληγε στην πρύμνη του “ Thames", γ) Ενα συρμα­ τόσχοινο πάχους 15 cm, δεμένο στην πρύ­ μνη του “ Seriano" και στερεωμένο στο “ Thames” , δ) Μια άγκυρα 7,51στερεωμένη στην ξηρά και δεμένη με συρματόσχοινο στο “ Seriano” . Ο Donitz είχε πλέον όλα τα στοιχεία στη διάθεσή του. Το μόνο που έ­ λειπε ήταν ο άνθρωπος που θα έφερνε σε πέρας την παράτολμη “ Ειδική Επιχείρηση Ρ ” , όπως ονομάστηκε.

Στην πραγματικότητα ο Donitz δεν προβληματίστηκε ιδιαίτερα με την επιλογή του κυβερνήτη που θα αναλάμ­ βανε την αποστολή. Γι’ αυτόν ο Υποπλοίαρχος Gunther Prien ήταν ο καλύτε­ ρος κυβερνήτης υποβρυχί­ ου εκείνη τη στιγμή. Η πρώ­ τη του έξοδος στον Ατλαντι­ κό ήταν αρκετά επιτυχής και διέθετε τον κατάλληλο συνδυασμό θάρρους, ναυτοσύνης, σύνεσης και ε­ μπειρίας που απαιτείτο. Λίγες εβδομάδες μετά τη θριαμβευτική του άφιξη ο Prien δ έχθ η κε μια πρόσκληση από τον Donitz, για μια σύσκεψη στο βοηθητικό σκάφος στο οποίο διατηρούσε το γραφείο του, στο Κίελο. Ηταν Κυριακή 1 Οκτωβρίου 1939 ό ­ ταν επάνω σε ένα τραπέζι συμβουλίων ο Prien είδε για πρώτη φορά το χάρτη του όρμου του Scapa Flow. Αμέσως του εξηγήθηκε ο σκοπός της αποστολής, η σύνθεση των αμυντικών διατάξεων του στόχου και οι πιθανοί τρόποι εισόδου και εξόδου από τον όρμο. Ο Donitz έδωσε στον Prien το φά­ κελο της αποστολής και διωρία δύο η μ ε­

ρών για να τον μελετήσει και να απαντήσει αν μπορούσε να αναλάβει την αποστολή. Δεν παρέλειψε να του υπενθυμίσει ότι πι­ θανή αρνητική του απάντηση δεν θα είχε κανένα αντίκτυπο στη σταδιοδρομία του. Ο Prien δεν περίμενε να εκπνεύσει η διωρία. Στις δύο το μεσημέρι της επομέ­ νης εμφανίστηκε πάλι στην καμπίνα του Donitz. Ο διάλογος που επακολούθησε ή­ ταν λακωνικός: “ Λοιπόν, ναι ή όχι;” . “ Ναι κύριε πλοίαρχε” . Εξι μέρες αργότερα το LI47 γλιστρούσε από το κανάλι του Κιέλου με προορισμό το Scapa Flow! Για τα επόμε­ να πέντε εικοσιτετράωρα το U-47 ταξίδευε σε ανάδυση μόνο τη νύχτα, ενώ παρέμενε στο βυθό κατά τη διάρκεια της μέρας, τη­ ρώντας απόλυτη σιγή ασυρμάτου.

57

Η ΑΝΑΜΟΝΗ Στις 13 Οκτωβρίου, το U-47 καταδύθη­ κε σιωπηλά, στις 04.37. Δ εν θα αναδυόταν πριν από τις 19.00. Ηταν ήδη μερικά μόνο μιλιά μακριά από την είσοδο του πορθμού Kirk. Τα σαράντα περίπου μέλη του πληρώ­ ματος θα έπρεπε να περιμένουν για άλλες δεκαπέντε ώρες, αφού η προσέγγιση του πορθμού είχε μελετηθεί έτσι ώστε να συμπέσει με την ώρα που τα νερά της πε­ ριοχής θα βρίσκονταν στο ψηλότερο ση­ μείο λόγω της παλίρροιας, οπότε και τα ρεύματα δεν θα επηρέαζαν τον πλου του υποβρυχίου. Η αναμονή αυτή ήταν εξαιρε­ τικά επίπονη, τόσο ψυχολογικά, όσο και σωματικά. Ο Prien, για να επιτευχθεί κάποια οικο­ νομία στο απόθεμα του υποβρυχίου σε ο ­ ξυγόνο και ηλεκτρική ισχύ, διέταξε να σβηστούν όλα τα φώτα και οι βοηθητικές ηλεκτρικές συσκευές, εκτός των απολύτως απαραίτητων. Επίσης, όλο το προσωπι­ κό που δεν είχε υπηρεσία κλήθηκε να ανα­ παυθεί στα καταλύματά του. Δ εν ήταν ό­ μως εύκολο για κάποιον να κοιμηθεί. Το

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το U-47 καθελκύστηκε στις 17 Δ ε κε μ ­ βρίου 1938 στο ναυπηγείο G erm a n ia w erft AG του Κίελου (αρ. κατασκευαστή 582). Η κλάση V IIB αριθμούσε 24 σκάφη. Ηταν η τελευταία εξέλιξη του “ Τύπου V II” και είχε και άλλα “ διάσημα” μέλη, όπως τα U-99 και U-48 του Υποπλοιάρχου O tto K re tsc m h e r και το U-100 του Υποπλοιάρχου Jo a c h im S c h e p k e . Ο Prien είχε κάθε λόγο να είναι περήφανος για το σκάφος του. To U-47 ή­ ταν το καλύτερο επιθετικό υποβρύχιο α­ νοικτής θάλασσας του καιρού του. Ηταν γρήγορο και ευέλικτο, διέθετε μεγάλη ι­ σχύ πυρός και μπορούσε να καταδυθεί γρήγορα σε μεγάλα βάθη (μερικές φορές και άνω των 250 μέτρων). Μετά την απο­ στολή στο S c a p a Flo w το U-47 και ο κυβερνήτης του συνέχισαν τον πόλεμο στον Ατλαντικό. Στις 7 Μαρτίου 1941, κατά τη διάρκεια της δέκατης περιπολίας του, το U-47 εξαφανίστηκε κάπου στη Βόρεια Θάλασσα. Ο Πλωτάρχης Prien και το πλή­ ρωμά του είχαν μέχρι τότε στο ενεργητικό τους 237 ημέρες περιπολιών και τη βύθιση 31 πλοίων συνολικού εκτοπίσματος 194.0001. Στην τελευταία του αποστολή το

U-47 αναχαίτισε τη νηοπομπή ΟΒ-290, βυθίζοντας τρία πλοία και προξενώντας βλάβες σε ένα τέταρτο. Μέχρι πρόσφατα η βύθισή του αποδιδόταν στο αντιτορπιλλικό του Βασιλικού Ναυτικού HMS “ W o lv e rin e ", τα τελευταία στοιχεία όμως αποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη επίθεση έγινε κατά του U-A. Ακόμα και σήμερα τα ακριβή αίτια της απώλειας του U-47 δ εν εί­ ναι γνωστά. Το πιθανότερο είναι να βυθί­ στηκε από τις ίδιες τις τορπίλλες του ή από τις βρετανικές κορβέτες H M S “ C a m e llia ” και H M S “ A rb u tu s ” . Σ ε μια από τις πολλές συμπτώσεις του πολέμου, τα άλλα δύο διάσημα αδελφό σκάφη του U-47 χάθηκαν μόλις εννέα μέ­ ρες μετά! Στις 17 Μαρτίου 1941 βρετανικά αντιτορπιλλικά αιφνιδίασαν και βύθισαν το U-100, από το οποίο 38 μέλη του πληρώμα­ τος χάθηκαν (μαζί με τον κυβερνήτη, Υπο­ πλοίαρχο Jo a c h im Sc h e p k e ). Με διαφορά 25 λεπτών το U-99 έπεφτε θύμα των ίδιων κυνηγών. Ο Υποπλοίαρχος Otto K re tsc h m e r έσωσε 41 από τους 44 άνδρες του και πέρασε το υπόλοιπο του πολέμου στην αιχμαλωσία.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΛΑΣΗΣ TYP VIIB Εκτόπισμα (κατάδυση/ανάδυση) 753/857t Μήκος (συνολικό/κελύφους) 66,5/48,8 m Πλάτος (συνολικό/κελύφους) 6,2/4,7 m Υψος 9,5 m Πετρελαιοκινητήρες 2x1.600 hp Ηλεκτροκινητήρες 2x375 hp Καύσιμα 1081 Τορπιλλοβλητικοί σωλήνες 5 των 533 mm (4 εμπρός/1 πίσω) Αναχορηγία 7 τορπίλλες Πυροβόλα 1x88 mm C35 εμπρός, 1x20 mm C30 πίσω Νάρκες (αντί τορπιλλών) 26 τύπου ΤΜΑ ή 39 τύπου ΤΜΒ Ταχύτητα (κατάδυση/ανάδυση) 17,7/8,0 kts Ακτίνα δράσης (σε ανάδυση) 14.000 km με ταχύτητα 10 kts Ακτίνα δράσης (σε κατάδυση) 150 km με τα­ χύτητα 4 kts Βάθος κατάδυσης 200 m περίπου Χρόνος κατάδυσης 30 δευτερόλεπτα

To U-47, το γερμανικό υποβρύχιο που βύθισε το HMS “ Royal Oak” .

58 σύστημα θέρμανσης είχε σταματήσει από ώρα και το εσωτερικό του σκάφους γινό­ ταν όλο και πιο κρύο και υγρό. Βέβαια όλα αυτά δεν ήταν αρκετά για να δικαιολογή­ σουν την ανησυχία και την έλλειψη ύπνου στο έμπειρο πλήρωμα του U-47. Ο λόγος που το πλήρωμα δεν κοιμόταν ήταν ότι μό­ λις πριν από λίγο ο “ Γέρος” τους ανακοί­ νωσε το στόχο της αποστολής τους: θα ει­ σέρχονταν στο Scapa Flow! Με σταθερή φωνή τους διαβεβαίωσε πως η άποψη του Γενικού Επιτελείου ήταν πως είχαν πολλές πιθανότητες για να εισέλθουν, αρκετά λιγότερες όμως για να διαφύγουν! Ως επι­ πρόσθετο στοιχείο τους δόθηκε το ότι η επιχείρηση ήταν εξαιρετικά εξαρτημένη από το χρόνο. Αν το U-47 δεν επιτύγχανε το στόχο του μέσα σε 40-45 λεπτά, θα πα­ γιδευόταν μέσα στον όρμο από την πλημ­ μυρίδα. Τα λόγια του Prien αντήχησαν μέ­ σα στη σιγή: “ Ομως εγώ είμαι αποφασισμέ­ νος να μπω και να κάνουμε αυτό που πρέ­ πει. Και είμαι ακόμα πιο πολύ αποφασισμέ­ νος να μας βγάλω όλους έξω σώους και πί­ σω στην πατρίδα” . Ομως ούτε ο ίδιος μπορούσε να κοιμηθεί. Είχε απομνημονεύσει ολόκληρο το χάρτη του Scapa Flow

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

και τον έφερνε συνεχώς στο μυαλό του: η είσοδος, τα ανθυποβρυχιακά εμπόδια, τα αγκυροβόλια του εχθρικού στόλου, η διαφυγή. Σκεπτόμενος είχε εκτελέσει την αποστολή εκατοντάδες φορές. Τώρα ήταν η ώρα της αλήθειας.

Η ΔΡΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ Επιτέλους, η ατέλειωτη αναμονή στο βυθό της Βόρειας Θάλασσας είχε τελειώ­ σει. Στις 16.00 το γεύμα ήταν έτοιμο. Οι άνδρες κατέβηκαν από τα “ κρεβάτια” τους για να απολαύσουν το φαγητό, που μπορεί να ήταν και το τελευταίο τους! Επρόκειτο για γιορτινό τραπέζι, με ό,τι κα­ λύτερο είχε να προσφέρει το Γερμανικό Ναυτικό σε καιρό περιπολίας: σούπα, μπριζόλες παστού χοιρινού, πατάτες, πρά­ σινο λάχανο και ζωμός κρέατος. Στο τέλος υπήρχε μια κούπα δυνατού γλυκού καφέ, με συνοδεία αστείων και πειραγμάτων με­ ταξύ των ναυτών. Μετά το “ λουκούλλειο” γεύμα τους οι άνδρες καθάρισαν όλο το σκάφος, ανέσυραν τα καλύμματα του δα­ πέδου όπου φυλάσσονταν οι εφεδρικές τορπίλλες και με τον ειδικό γερανό τις το­

ποθέτησαν στις θέσεις ταχείας αναχορηγίας, δίπλα στους σωλήνες No 1 και No 2. Οι εκρηκτικές ύλες για αυτοβύθιση και οι χρονοδιακόπτες τους αποσυσκευάστηκαν, ώστε να είναι έτοιμοι σε περίπτωση που παραστεί ανάγκη εγκατάλειψης του σκάφους. Ο κωδικοποιητής του ασυρμά­ του αποσυναρμολογήθηκε και τα βιβλία μηνυμάτων, μαζί με άλλα διαβαθμισμένα έγγραφα, τοποθετήθηκαν κάτω από εκρ η­ κτική γόμωση. Ο μηχανισμός εξόδου ανά­ γκης ελέγχθηκε και οι σάκκοι επιβίωσης γέμισαν με τσιγάρα και σοκολάτες. Τέλος, τα διακριτικά του 7ου Στολίσκου Υπο­ βρυχίων αφαιρέθηκαν από τα καπέλα τους και καταστράφηκαν. Ενώ γίνονταν όλα αυτά, τα αστεία έδιναν και έπαιρναν μεταξύ του πληρώματος. Ο Prien έγραφε στο ημερολόγιό του: “ Το ηθικό του πληρώ­ ματος είναι υψηλό” . Στις 19.15, αρκετά με­ τά το λυκόφως, το U-47 άρχισε την ανά­ δυσή του. Ο Prien ανέβηκε γρήγορα στη γέφυρα και αυτό που αντίκρυσε δεν του ά­ ρεσε καθόλου. Αυτό δεν ήταν το απόλυτο σκοτάδι που περίμενε! Παρότι το φεγγάρι ήταν πολύ νέο, υπήρχε πολύ φως και μαζί μ’ αυτό όλος ο βόρειος ορίζοντας ήταν κα­

Το θωρηκτό HMS “ Royal Oak" σε ειρηνικές εποχές, στα ανοικτά του Weymouth στην Αγγλία. Ναυπηγημένο το 1917, τη στιγμή της βύθισής του ήταν η αρχηγίδα της 2ης Μοίρας Μάχης του Μητροπολιτικού Στόλου.

τάφωτος από το Βόρειο Σέλας! Για μια στιγμή ο Prien σκέφτηκε να αναβάλει την επίθεση για εικοσιτέσσερις ώρες, αλλά τε­ λικά αποφάσισε να προχωρήσει.

U-47 ΕΝΑΝΤΙΟΝ SCAPA FLOW Το σκάφος έπλεε με βορειοδυτική κα­ τεύθυνση μαζί με τα ρεύματα της παλίρ­ ροιας, η δύναμη των οποίων ήταν εξαιρετι­ κά μεγάλη, όπως και ο κίνδυνος να κτυπήσουν τα λεπτά τοιχώματα του υποβρυχίου σε κάποιο από τα βυθισμένα πλοία. Ο Prien, πάντα στη γέφυρα, εκφωνούσε τις μοίρες του πηδαλίου με τα κυάλια “ καρ­ φωμένα” στα μάτια του. Ακόμα και η προ­ σέγγιση στον πορθμό Kirk αποδείχθηκε δύσκολη και επικίνδυνη. Λίγο μετά τις 23.00 και ενώ το U-47 πλησίαζε στο Rose Ness, ο Prien εντόπισε μια μεγάλη σκιά στον ορίζοντα: ένα συσκοτισμένο εμπορι­ κό. Αναγκάστηκε να καταδυθεί και να περι­ μένει μέχρι που το πλοίο χάθηκε στο σκο­ τάδι. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα ο Prien ρύθ­ μισε την πορεία στις 270°, με βάση έναν από τους φάρους του κόλπου, φέρνοντας το U-47 σε λάθος πορθμό! Ο Prien δεν πί­ στευε στα μάτια του, τίποτα δεν έμοιαζε με αυτά που ήξερε και είχε μελετήσει. Αντί για τρία πλοία-κωλύματα μπροστά του υπήρχε ένα, καθώς και ένα μόνο πέρασμα. Οι αεροφωτογραφίες που είχε δει δεν εί­ χαν καμία σχέση με το θέαμα που είχε μπροστά του! Η φωνή του πλοηγού του έ­ σπασε την ησυχία. Είχαν κάνει λάθος. Μπροστά τους ήταν ο πορθμός Skerry. Αμέσως το U-47 άλλαξε πορεία στις 30°, έ­ χοντας χάσει αρκετό πολύτιμο χρόνο. Επι­ τέλους, μετά από λίγα λεπτά εμφανίστηκε μπροστά τους ο πορθμός Kirk και ξαφνικά

τα πάντα έμοιαζαν να εξελίσσονται πολύ γρήγορα. Το βόρειο πέρασμα έδειχνε πιο πλατύ από το νότιο και ο Prien κατευθύνθ η κε εκεί: πηδάλιο “ όλο αριστερά” , θέση των ηλεκτροκινητήρω ν σε λειτουργία. Μ έ­ νοντας κοντά στην απάνεμη όχθη, το υπο­ βρύχιο γλίστρησε προσπερνώντας το κουφάρι ενός δικάταρτου ιστιοφόρου με περιθώριο 40 μέτρων περίπου. Αμέσως με­ τά, ευθεία μπροστά και καθώς το κανάλι στένευε, εμφανίστηκαν οι σιλουέτες των άλλων δύο βυθισμένων πλοίων, χωρίς κα­ τάρτια, μόνο με τις γέφυρές τους πάνω απ’ το νερό. Η πορεία άλλαξε πάλι στις 2 70° και καθώς το U-47 περνούσε δίπλα από την πλώρη του δεύτερου πλοίου ο Prien είδε ένα συρματόσχοινο μέσα στο σκοτάδι. Κατάλαβε αμέσως για τι επρόκειτο, αλλά για μερικές στιγμές δεν μπορού­ σε να κάνει τίποτα. Το αργά κινούμενο LI47 πέρασε πάνω από το συρματόσχοινο και άρχισε να γλιστρά επικίνδυνα προς την ξη­ ρά. Μετά από λίγο το υποβρύχιο είχε την

πρώτη του επαφή με το λασπώδη βυθό του Scapa Flow. Στο σημείο αυτό η προσάραξη θα ήταν σίγουρη αν ο Prien δεν είχε την πρόνοια να μην αδειάσει τελείως τις δεξαμενές έρματος του σκάφους του ό­ ταν αναδύθηκε. Εδωσε την εντολή για ά­ μεση κένωση των δεξαμενών και το U-47 ξεκόλλησε από το βυθό. Το συρματόσχοι­ νο, “ νικημένο” από τον ελιγμό του Prien, έξυσε τα ύφαλα του σκάφους με ανατριχιαστικό θόρυβο. To U-47 εξακολουθούσε να βρίσκεται εκτός ελέγχου για μερικά δευτερόλεπτα ακόμα. Οι πετρελαιοκινητήρες όμως είχαν τεθεί πάλι σε λει­ τουργία και σταδιακά ο Prien ανέκτησε την πορεία του.

ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΟΡΜΟ Εχοντας προσπεράσει όλα τα εμπόδια, το κανάλι άνοιγε μπροστά στην πλώρη του υποβρυχίου αποκαλύπτοντας μια αχανή υδάτινη έκταση. “ Προς νότο δεν υπάρχει τίποτα” έγραφε στο ημερολόγιό του ο Prien. Προχωρώντας βόρεια κοντά στην α­ κτή, ανακάλυψε με φρίκη ότι ο Βρετανικός Στόλος δεν ήταν στη θέση του! Οι αερο­ φωτογραφίες του ναυστάθμου έδειχναν καθαρά τα μεγάλα σκάφη του Μητροπολιτικού Στόλου: θωρηκτά, καταδρομικά, α­ κόμα και αεροπλανοφόρα. Αντί αυτών όμως το μονο που υπήρχε ηταν μαύρο σκο-

59 η

Χάρτης της περιοχής του Scapa Flow, στον οποίο φαίνονται οι θέσεις των παράκτιων πυροβολείων (μαύρα τρίγωνα) και των πλοίων HMS “ Royal Oak" και HMS “ Pegasus”, τα ξημερώματα της 14ης Οκτωβρίου 1939. Η διακεκομμένη γραμμή αναπαριστά την πορεία εισόδου του U-47.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

τάδι. To U-47 είχε ήδη διανύσει μια απόστα­ ση 3,5 μιλίων μέσα στον όρμο χωρίς να ε­ ντοπίσει το παραμικρό εχθρικό σκάφος και η αγωνία κορυφωνόταν. Διαγράφοντας μια μεγάλη κυκλική πορεία κα τευθύνθηκε πάλι βόρεια, με την ελάχιστη δυνατή ταχύ­ τητα για ένα μίλι περίπου. Πάνω από μισή ώρα είχε ήδη περάσει μέσα στο Scapa Flow και ο Prien δεν είχε εντοπίσει ούτε μια λάντζα! Πράγματι, ο Μητροπολιτικός Στόλος είχε αναχωρήσει από το Scapa Flow στις 13 Οκτωβρίου. Το τελευταίο σκάφος που α­ πέπλευσε ήταν το καταδρομικό μάχης HMS “ Repulse” , στις 17.00. Η υπηρεσία πληροφοριών του γερμανικού ναυαρχείου έμαθε για την εκκένωση του όρμου, δεν μπορούσε όμως να ειδοποιήσει τον Prien λόγω της τηρούμενης σιγής ασυρμάτου. Κάποια στιγμή η απελπισία έδωσε τη θέση της στην απρόσμενη χαρά! Στην α­ πώτερη βορειοανατολική άκρη του όρμου ο Prien εντόπισε μέσα από τα νυκτερινά κυάλια του μια αμυδρή σκιά στο νερό. Πλησιάζοντας, η σκιά μεγάλωνε συνεχώς και έπαιρνε σχήμα. Ξαφνικά, κόντρα στο φωτισμένο ουρανό η σιλουέτα ήταν πια ξε­ κάθαρη: η υπερκατασκευή,ο ιστός με την τριποδική βάση και οι τεράστιοι πύργοι των πυροβόλων ενός θωρηκτού. “ Ε κ ε ί” , είπε στον ύπαρχό του, “για ρίξε μια ματιά. Υπάρχει και άλλο ένα πιο πίσω” . Δυτικότε­ ρα, στο ένα μίλι περίπου, υπήρχε και άλλο ένα πλοίο. Ομως φαινόταν μόνο η πλώρη του πίσω από τον όγκο του θωρηκτού. Ο Prien πίστεψε ότι ήταν και τα δύο θωρηκτά, Στην πραγματικότητα μόνο το πρώτο ήταν θωρηκτό, το HMS “ Royal Oak” . Το άλ­ λο ήταν το παλαιό υδροπλανοφόρο HMS

60

ΑΦΕΣΗ ΤΟΡΠΙΛΛΩΝ To U-47 πλησίασε και άλλο με τις μηχα­ νές σε θέση “ κράτει” . Ο αξιωματικός τορπιλλών είχε ήδη υπολογίσει τη βολή του με τρεις τορπίλλες. Η πρώτη είχε στόχο το πιο απομακρυσμένο σκάφος. Ηταν δύσκο­

λη βολή, αφού η απόσταση ήταν πάνω από τρία μίλια. Οι άλλες δύο τορπίλλες στό­ χευαν το δεξιό πλευρό του θωρηκτού και από τέτοια απόσταση φαινόταν αδύνατο να αστοχήσουν. Στις 00.58 ακριβώς, με διαφορά δύο δευτερολέπτων μεταξύ τους, οι τορπίλλες ξεκινούσαν την “ κούρσα” τους μέσα στα

Σκηνή από το επίσημο δείπνο που παρέθεσε ο Χίτλερ προς τιμήν του πληρώματος του U-47. Αριστερά ο Prien με τον νεοαποκτηθέντα Σταυρό των Ιπποτών στο λαιμό του, δεξιά ο δίοπος Ernst Schmidt με τον Σιδηρού Σταυρό Β ’ Τάξης.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

παγωμένα νερά του όρμου. Μετά από τρία περίπου λεπτά ακούστηκε μια έκρηξη. Ο Prien πίστεψε πως κτύπησε το απομα­ κρυσμένο πλοίο, στην πραγματικότητα ό­ μως η τορπίλλη κτύπησε στην αλυσίδα της άγκυρας του “ Royal Oak” , ανοίγοντας μια τεράστια τρύπα στο κάτω μέρος της πλώ­ ρης του θωρηκτού. Παρόλα αυτά οι Β ρ ε ­ τανοί δεν θορυβήθηκαν. Οι περισσότεροι ναύτες δ εν πίστεψαν ότι ήταν κάτι σοβα­ ρό. Δ εν κτύπησε κανένας συναγερμός και μόνο σ' αυτούς που κοιμόνταν κοντά στην πλώρη η έκρηξη φάνηκε ιδιαίτερα βίαιη. Επίσης τα φώτα και τα μεγάφωνα του σκά­ φους λειτουργούσαν κανονικά. Οταν ό­ μως ο αρχιμηχανικός του πλοίου βρήκε τους σωλήνες εξαερισμού να βγάζουν αέ­ ρα με μεγάλη πίεση από τα κάτω διαμερί­ σματα της πλώρης, κατάλαβε ότι το πλοίο είχε κτυπηθεί και έπαιρνε νερά. Ακόμα και αυτό το γεγονός δεν εντυπώσιασε τους Βρετανούς. Τα διαμερίσματα της πλώρης ήταν μικρά και στεγανά και μπορούσαν να πλημμυρίσουν χωρίς να επηρεάσουν την ευστάθεια του πλοίου. Πράγματι, το “ Royal Oak” στεκόταν στον όρμο του Scapa Flow το ίδιο αγέρωχο όπως και πριν. χωρίς καμία ένδειξη κλίσης. Ο κυβερνή­ της William Gordon Benn ξύπνησε από την

έκρηξη και εμφανίστηκε μετά από λίγο στη γέφυρα μαζί με άλλους αξιωματικούς. Ούτε τότε όμως δεν δόθηκαν εντολές για λήψη θέσεων μάχης. Το πλήρωμα του "Royal O ak” θα ήταν τελείως απροετοίμα­ στο γι’ αυτό που θα επακολουθούσε. Στη γέφυρα του U-47 επικρατούσε με­ γάλη απογοήτευση. Δύο από τις τορπίλλες φαίνεται ότι αστόχησαν, ενώ η τρίτη, αν και εξερράγη, δεν φάνηκε να είχε κάποιο αποτέλεσμα. Ο Prien, βλέποντας ότι και οι δύο στόχοι φαίνονταν άθικτοι, ανέστρεψε και έριξε την πίσω τορπίλλη του κατά του ‘Royal Oak". Και αυτή όμως δεν είχε καλύ­ τερη τύχη. Συγχυσμένος, αλλά και γεμά­ τος πείσμα, ο Prien αποσύρθηκε, ενώ δύο ακόμα τορπίλλες φορτώνονταν στους πρόσθιους σωλήνες για άλλη μια τριπλή βολή. To U-47 προσέγγισε πάλι, αυτή τη

GUNTHER PRIEN Στα 31 του χρόνια ο G u nth er Prien ήταν πια εμπειροπόλεμος. Το πλήρωμά του τον αποκαλούσε χαϊδευτικά “ Ο Γέρος” , αν και τα χαρακτηριστικά του προσώπου του έ ­ κρυβαν την πραγματική του ηλικία. Γεννήθηκε το 1908 στο λιμάνι της Βαλτικής Lü b eck. Οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν 10 χρόνων και μεγάλωσε με τη μητέρα του στη Λειψία. Το βρώμικο και φτωχικό περιβάλλον της πόλης τον ώθησε στη θάλασσα από τα 16 χρ ό ­ νια του. Ξεκινώντας από απλός ναύτης σε μια σκούνα, έγινε αξιωματικός του εμπορικού ναυτικού και στα 24 χρόνια του απέκτησε το δίπλωμα του πλοιάρχου. Το 1933 κατατά­ χ θ η κ ε στο Γερμανικό Ναυτικό και εκπαιδεύτηκε στη σχολή υποβρυχίων του Κίελου. Η καριέρα του ξεκίνησε το 1935. Υπηρέτησε στο U-26 ως ύπαρχος με το βαθμό του αν­ θυποπλοιάρχου και έλαβε μέρος σε περιπολίες κατά τη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλί­ ου. Παρέλαβε το U-47 από το ναυπηγείο και το διοικούσε ήδη πάνω από ένα χρόνο όταν ανέλαβε την αποστολή για το S c a p a Flow . Ο G u nth er Prien βρισκόταν ήδη στη θάλασ­ σα με το U-47 όταν κη ρύ χθ η κε ο πόλεμος. Η πρώτη περιπολία του διήρκεσε 27 μέρες (19 Αυγούστου -14 Σεπτεμβρίου 1939) και κατά τη διάρκειά της βύθισε τρία πλοία συνο­ λικού εκτοπίσματος 8.2701. Για την επιτυχία του αυτή τιμήθηκε με τον Σιδηρού Σταυρό Β ’ Τάξης.

και κινήθηκαν προς τα κατώτερα διαμερί­ σματα, χάνοντας ουσιαστικά κάθε ελπίδα σωτηρίας. Αλλοι δεν βρήκαν ποτέ τις σκά­ λες που οδηγούσαν στο κατάστρωμα και περιπλανιόνταν στο σκοτάδι μέχρι το τέ­ λος. Ακόμα και αυτοί που βρήκαν τις σκά­ λες, δεν μπόρεσαν να ανοίξουν τις θωρα­ κισμένες θύρες που λειτουργούσαν ηλε­ κτρικά, μια και το πλοίο δεν είχε ρεύμα. Στο αποκορύφωμα της φρίκης δύο ναύτες κόπηκαν στα δύο, από μια θύρα η οποία έ­ κλεισε επάνω τους υποχωρώντας από το ί­ διο της το βάρος, καθώς η κλίση του πλοί­

Κατά τη διάρκεια μ/ας επιθεώρησης στο Wilhelmshaven, ο Χίτλερ συνομιλεί με τον Αρχιναύαρχο Raeder (αριστερά) και τον Πλοίαρχο Donitz.

φορά σε ακόμα μικρότερη απόσταση. Για δεύτερη φορά τρεις τορπίλλες έφευγαν γρήγορα η μια μετά την άλλη. Δυόμισυ τόννοι εκρηκτικών με ταχύτητα 35 kts θα σφράγιζαν σε λίγο τη μοίρα του ανυποψία­ στου γίγαντα,

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜ ΕΣ TOY HMS “ROYAL OAK” Για τους Βρετανούς επάνω στο “ Royal Oak” δεν υπήρχε πια καμία αμφιβολία για το τι συνέβαινε. Στις 01.31, μισή ώρα σχε­ δόν μετά την πρώτη ήρθε μια δεύτερη έ ­ κρηξη στο μέσο του πλοίου, στο ύψος του Β πύργου. Ενας τεράστιος πίδακας αφρού υψώθηκε μέχρι το παρατηρητήριο ατην κορυφή του ιστού. Αμέσως μετά μια τρίτη έκρηξη, εντονότερη από τις προηγούμε­ νες, συγκλόνιζε το “ Royal Oak” , ακο­ λουθούμενη από ένα τεράστιο και πυκνό σύννεφο μαύρου καπνού. Μοιραία λαβω­ μένο, με μια τρύπα πολλών μέτρων στο δ ε ­ ξιό του μηχανοστάσιο, το “ Royal Oak” άρ­ χισε να γέρνει σταθερά προς τα δεξιά. Κα­

θώς η κλίση άρχιζε να γίνεται αισθητή, α­ κόμα μια έκρηξη, κάτω από το καρέ των πεζοναυτών αυτή τη φορά, έδωσε την ε­ ντύπωση σε πολλούς ότι το καράβι εκτινά­ χθηκε από τη θάλασσα. Η τελευταία αυτή έκρηξη έθεσε τα φώτα εκτός λειτουργίας, βυθίζοντας τα κάτω διαμερίσματα στο σκοτάδι. Τα μεγάφωνα του πλοίου επίσης δεν λειτουργούσαν και έτσι κανένας δεν μπόρεσε να δώσει σήμα για την εγκατάλει­ ψη του σκάφους. Η δύναμη της τελευταί­ ας έκρηξης δημιούργησε μια τεράστια τρύπα στο θωρακισμένο κατάστρωμα. Ολη η δεξιά πλευρά του πλοίου φαινόταν να καταρρέει. Καθώς η κλίση μεγάλωνε, πολ­ λοί άνδρες έχασαν τη ζωή τους γλιστρώ­ ντας στην τρύπα και πέφτοντας μέσα στις φωτιές των πυριτιδαποθηκών που κατέκαιαν τα πάντα. Οι περισσότεροι από τους 1.200 άν­ δρες του πληρώματος βρίσκονταν στα καταλύματά τους όταν το πλοίο κτυπήθηκε. Το μεγαλύτερο μέρος από αυτούς παγι­ δεύτηκε στο εσωτερικό. Μερικοί νόμιζαν πως πρόκειται για αεροπορική επιδρομή

ου ολοένα μεγάλωνε. Δέκα λεπτά αφότου η τελευταία τορπί­ λη έπληξε το “ Royal Oak” , η κλίση του σκά­ φους είχε φθάσει τις 45°. Το θωρακισμένο παρατηρητήριο του κυρίου ιστίου άρχισε να μετακινείται από τη θέση του και οι πύργοι έστρεψαν προς τα δεξιά από το βά­ ρος των πυροβόλων τους. Τα φινιστρίνια της δεξιάς πλευράς, καλυμμένα μόνο με τα ξύλινα παραπετάσματα της συσκότι­ σης, βρίσκονταν ήδη κάτω από την επιφά­ νεια, επιτρέποντας την εισροή τεράστιων ποσοτήτων νερού με καταρρακτώδεις ρυθμούς. Τα φινιστρίνια της αριστερής πλευράς έδειχναν προς τον ουρανό και από εκεί διέφυγαν οι τελευταίοι επιζήσαντες, άλλοι σκαρφαλώνοντας στα πλευρά και φθάνοντας στο κατάστρωμα και άλλοι γλιστρώντας προς το νερό.

61

ΔΙΑΣΩ ΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΖΩΝΤΩΝ Οι μόνες ελπίδες των ναυαγών για σω­ τηρία (εκτός των συντριμμιών που επέ­ πλεαν) εναπόκειντο στα δύο σκάφη που ή­ ταν δεμένα στην αριστερή πλευρά του “ Royal Oak” , ένα περιπολικό λιλιπούτειων διαστάσεων και ένα επίτακτο αλιευτικό με το όνομα “ Daisy II” . Και τα δύο σκάφη έμει­ ναν δεμένα στο “ Royal Oak” για όσο χρόνο αυτό ήταν δυνατό, παραλαμβάνοντας τους επιζώντες με πλήρη τάξη, σε φάλαγ­ γα κατ’ άνδρα! Περί τις 01.40 η κλίση του θωρηκτού απειλούσε να ανατρέψει το Daisy II, το οποίο αναγκάστηκε να απαγκι­ στρωθεί. Από εκείνη τη στιγμή κάθε έν­ νοια τάξης χάθηκε και επικράτησε πανι-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

^2 ■ι

κός. Κάθε άνδρας προσπαθούσε να σώσει τη ζωή του όπως μπορούσε. Εντελώς από­ τομα, στις 01.42 περίπου, το “ Royal Oak” ανατράπηκε και άρχισε να χάνεται κάτω από τα μαύρα νερά. 0 κυβερνήτης, Πλοίαρχος William Gordon Benn, και ο ύπαρχός του, Πλοίαρχος R.F. Nichols, εγκατέλειψαν έ­ γκαιρα το πλοίο τους, όχι όμως και ο Υπο­ ναύαρχος Henry Blagrove, ο οποίος εθεάθη για τελευταία φορά στην πρυμναία γέ­ φυρα. Πάνω από 800 άνδρες παγιδεύτηκαν στο εσωτερικό του “ Royal Oak". Οι τε­ λευταίοι επιζώντες στέκονταν σαστισμέ­ νοι στην καρίνα του πλοίου και τελικά βρέ­ θηκαν και αυτοί στο νερό, αφού το τερά­ στιο σκαρί άρχισε να γλιστρά γοργά προς τον υγρό τάφο του. Κανένας ναυαγός δεν θα μπορούσε να επιζήσει για πολύ μέσα στα παγωμένα νερά (9 ° 0) του Scapa Flow. Τα περισσότερα σωστικά μέσα του πλοίου (μικρές και μεσαίες σχεδίες) είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια τρικυμίας στο προηγούμενο ταξίδι. Αυτός ήταν και ο λό­ γος που το “ Royal Oak” δεν ακολούθησε τον υπόλοιπο στόλο στις 13 Οκτωβρίου. Σφραγίζοντας τη μοίρα πολλών ναυαγών, το θωρακισμένο παρατηρητήριο στην κο­ ρυφή του ιστού τελικά κατέρρευσε, πέ­ φτοντας επάνω στη μοναδική μεγάλη σω­ στική λέμβο του σκάφους. Το δράμα των ναυαγών όμως έδειχνε να μην έχει τέλος. Το υπερφορτωμένο πε­ ριπολικό τελικά υπέκυψε και ανετράπη υπό το βάρος των επιβαινόντων, ανεβάζο­ ντας και άλλο τον αριθμό των απωλειών. To “ Daisy II” συνέχιζε να περισυλλέγει ναυ­ αγούς, αλλά αυτοί ήταν εκατοντάδες! Πολλοί ήταν καλυμμένοι με το πετρέλαιο που διέρρευσε από τις δεξαμενές του θωρηκτού και μέσα στη νύχτα ήταν πρακτικά αόρατοι. Αλλοι είχαν υποστεί τόσο βαριά εγκαύματα που ήταν αδύνατο να ανα­ συρθούν από το νερό χωρίς να τραυματι­ στούν ακόμα περισσότερο. Περίπου πενή­ ντα ναύτες προσπάθησαν να κολυμπή­ σουν μέχρι τα βράχια του Mainland, μια α­ πόσταση 800 μέτρων. Οι τριάντα υπέ­ κυψαν από το κρύο και τα τραύματά τους και πνίγηκαν. Τρεις από αυτούς, αφού έ­ φθασαν στην ακτή, είχαν τη δύναμη να περπατήσουν τρία χιλιόμετρα, μέχρι το χωριό Scapa, και να σημάνουν συναγερμό. Ενας μοναχικός κολυμβητής έφθασε στο HMS “ Pegasus” μετά από τρεις ώρες μέσα στο νερό. To “ Daisy II” είχε μόλις προσεγ­ γίσει στο υδροπλανοφόρο και αποβίβαζε τους 386 επιζώντες που είχε περισυλλέξει. Οταν ο ήλιος ανέτειλε στο Scapa Flow, ή­ ταν προφανές ότι δεν υπήρχε άλλος επι­ ζών από την κόλαση του “ Royal Oak” . Μαζί με το πλοίο είχαν χαθεί 24 αξιωματικοί και 809 υπαξιωματικοί και ναύτες. Το Βρετανικό Ναυαρχείο, με σκοπό να αποφευχθεί η επανάληψη του τραγικού αυτού συμβάντος, ξεκίνησε με πυρετώδεις ρυθμούς να αυξάνει τα μέτρα παθητι­ κής και ενεργητικής άμυνας του όρμου. Για το λόγο αυτό το Scapa Flow θα παρέμε­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ολοι οι μελετητές της βύθισης του “ R o y a l O a k ” συμφωνούν πως σε μερικά ερωτή­ ματα δεν δ ό θ η κ ε ποτέ ικανοποιητική απάντηση, παρά τη λεπτομερή διερεύνηση που πραγματοποίησε το Βρετανικό Ναυαρχείο πριν και μετά το τέλος του πολέμου. Φυσικά πρόσωπο-κλειδί στην υπόθεση ήταν ο G u nth er Prien, ο οποίος όμως δεν άφησε κανένα στοιχείο πίσω του. • Είναι γνωστό ότι το “ R o y a l O a k ” εκτελούσε χρέη αρχηγίδας της 2ης Μοίρας Μά­ χης, διοικητής της οποίας ήταν ο Υποναύαρχος B la g ro ve. Ετσι δικαιολογείται μερικώς η παρουσία του στο σκάφος. Το γεγονός όμως ότι ο υποναύαρχος δεν ανεχώρησε μαζί με τα υπόλοιπα πλοία της Μοίρας αλλά παρέμεινε στο S c a p a Flow , μάλλον δεν θα εξη­ γηθεί ποτέ. • Ενα αξιοπερίεργο γεγονός είναι η αργοπορία του H M S “ P e g a s u s ” στο να αντιληφθεί την κατάσταση και να σπεύσει προς βοήθεια του λαβωμένου θω ρηκτού. Οι άκατοι που τελικά απέστειλε, έφθασαν πολύ αργά και περισυνέλεξαν μικρό αριθμό ναυαγών. • Η ταχύτητα με την οποία βυθίστηκε το “ R o y a l O a k ” , εξακολουθεί να προκαλεί σύγχυση στους μελετητές. Το σκάφος διέθ ετε ειδική γάστρα για προστασία από πλήγ­ ματα τορπιλλών και οι γερμανικές τορπίλλες της εποχής δ εν φημίζονταν για την αποτελεσματικότητά τους - χαρακτηριστικό που υποβαθμίζεται και από την όχι άριστη γωνία προσβολής τους. Ακόμα και μετά την ανακάλυψη των υπολειμμάτων τορπιλλών, οι Β ρ ε ­ τανοί εξέταζαν και την περίπτωση δολιοφθοράς από πράκτορες των Γερμανών. • Στην επίσημη έκθεσή του ο Prien αναφέρει το γεγονός της συνάντησής του με κάποιο όχημα, το οποίο υποστηρίζει ότι συνέβη την ώρα που περνούσε τον πορθμό Kirk. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται αδύνατο να έχει συμβεί, αφού στο σημείο που υποδει­ κνύει δεν υπάρχει δρόμος και, πάντως, κανένα αυτοκίνητο δ εν έφθασε στο χωριό S c a p a εκείνη τη νύχτα. • Ο Prien, στις αιτιολογήσεις του για την αναχώρησή του από τον όρμο, δεν αναφέ­ ρει τον πειστικότερο ίσως λόγο για τον οποίο θα έπρεπε να διακόψει την επίθεση και να κατευθυνθεί προς την έξοδο. Το φαινόμενο της παλίρροιας βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη και τα ρεύματα απειλούσαν από στιγμή σε στιγμή να παγιδεύσουν το U-47 μέσα στο S c a p a Flow. • Ο Prien διαπράττει επανειλημμένα σφάλματα και πέφτει σε αντιφάσεις όταν αναφέρεται στις σ υνθ ή κες πλεύσης. Τα ρεύματα εκείνο το πρωί δεν ήταν “ κόντρα” αλλά “ μ ε ” το σκάφος του. Είναι όμως πιθανό η ένταση των διασταυρούμενων ρευμάτων στο στενό κανάλι να του έδινε άλλη εντύπωση. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η διαφυγή του ήταν εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη.

νε κλειστό για τα πλοία του Στόλου επί έξι μήνες.

Η ΦΥΓΗ TOY U-47 Φυσικά ο Gunther Prien και το U-47 δ εν βρίσκονταν στην περιοχή για να γίνουν μάρτυρες όλων αυτών. Οι εκρήξεις από τις τέσσερις τορπίλλες είχαν ακουστεί καθαρά και όλο το πλήρωμα ένιω θε ανα­ κούφιση και υπερηφάνεια για τον τρόπο με τον οποίο έφ ερε σε πέρας την απο­ στολή του. Αν και το U-47 διέθ ετε άλλες πέντε τορπίλλες, ο κυ βερ νή τη ς του απο­ φάσισε να απεμπλακεί και να κα­ τ ε υ θ υ ν θ ε ί προς την έξοδο το σ υντομό­ τερο δυνατό. Στο ημερολόγιό του έγρα­ ψε ότι υπήρχαν σαφείς ενδείξεις ότι οι Βρετανοί βρίσκονταν ήδη στα ίχνη του και ότι το στοιχείο του αιφνιδιασμού είχε χαθεί. “ Ο όρμος σφύζει από δραστηριό­ τητα", γράφει, “ βλέπω φώτα αντιτορπιλλικών και φωτεινά σήματα από παντού. Στην ακτή, δ ύο χιλιόμετρα μακριά, α­ κούω οχήματα να κινούνται με μεγάλη ταχύτητα. Ολοι οι σωλήνες είναι κενοί, α­ ποφασίζω να αποσυρθώ διότι: α) τα περι­ σκόπια του σκάφους δ εν μου επιτρέπουν νυκτερινή επίθεση σε κατάδυση, β) σε μια φωτεινή νύχτα με ήρ εμη θάλασσα δ εν μπορώ να ελιχθώ χωρίς η παρουσία μου να γίνει αντιληπτή, γ) υποθέτω ότι έ-

γινα αντιληπτός από το όχημα που στα­ μάτησε απέναντι μου, έκανε μεταβολή και κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε με ταχύτητα προς το χωριό Scapa, δ) δ εν μπορώ να συνεχίσω την πορεία μου προς Βορρά, γιατί εκεί παραμονεύουν τα εχθρικά αντιτορπιλλικά που, αν και τώρα εκτός ορατότητας, είχα προηγουμένως αμυδρά αναγνωρί­ σει” . Στην πραγματικότητα δ εν υπήρχαν βρετανικά αντιτορπιλλικά και δ εν έγινε καμία προσπάθεια καταδίωξης του υπο­ βρυχίου. Το μήνυμα για τη βύθιση του “ Royal O ak” έφ θασε στο Ναύαρχο Sir Wilfrid French, ναυτικό διοικητή των ν ή ­ σων Orkney και Shetland, μιάμισυ ώρα με­ τά το γεγονός. Αυτή ήταν η πρώτη επίση­ μη ένδειξη ότι είχε εκδηλω θεί εχθρική ε­ νέργεια στο Scap a Flow. Αν βρίσκονταν και άλλα πλοία στον όρμο, ο Prien θα μπο­ ρούσε να συνεχίσει την επιδρομή του και να σπείρει την καταστροφή ανενόχλη­ τος. To U-47 ξεπρόβαλε πάλι στον πορθμό Kirk, αυτή τη φορά όμως για να διαφύγει. Με τις μηχανές “ πρόσω αργά” τα λεπτά κυλούσαν βασανιστικά, χωρίς να φαίνε­ ται έστω και η αμυδρότερη κίνηση προς τα εμπρός! Ο Prien δ εν τολμούσε να αυξήσει τις στροφ ές στις μηχανές του και δικαιώθηκε πάλι. Ξαφνικά το U-47 άρ­ χισε μια φαινομενικά ανεξέλεγκτη

23 Οκτωβρίου 1939. Λίγο πριν από την είσοδό του στο λιμάνι του Κιέλου, το U-47 παραπλέει το καταδρομικό “ Emden". Τον πυργίσκο του κοσμεί ο “ Ταύρος του Scapa Flow” , φιλοτεχνημένος από τον ύπαρχο και μελλοντικό άσσο των υποβρυχίων, Ανθυποπλοίαρχο Engelbert Endrass.

“ κούρσ α” παρασυρόμενο από τα ισχυρά ρεύματα. “ Μ ε απίστευτη ταχύτητα προ­ σπερνώ το νοτιότερο βυθισμένο πλοίο με μηδενικά περιθώρια. 0 πηδαλιούχος κάνει θαύματα. Πρόσω ημιταχώς και οι δύο και μετά πρόσω ολοταχώς” . Στις 02.13 παραλίγο το ταξίδι του U-47 να τε ­ λείωνε άδοξα επάνω σε έναν κυματο­ θραύστη, τον οποίο ο Prien απέφυγε, πά­ λι με “ μηδενικά περιθώρια” . Σ χ εδ ό ν δύο ώρες αφότου εισχώρησε στο Scap a Flow, ο Prien και το σχεδόν άθικτο U-47 του βρίσκονταν στην ασφάλεια της Βόρειας Θάλασσας. Το ταξίδι της επιστροφής ή­ ταν ήσυχο, χωρίς άλλα συμβάντα.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΕΙ Στο μεταξύ, ο μηχανισμός προπαγάν­ δας του Γκέμπελς αναμετέδιδε σε όλη τη Γερμανία, με τις κατάλληλες επαυξήσεις, το ανακοινωθέν του Βρετανικού Ναυαρ­ χείου το οποίο (μέσω του B B C ) επιβεβαίω­ νε τη βύθιση του HMS “ Royal Oak” . Μέσω αυτών των εκπομπών έμαθε και ο ίδιος ο Prien την έκταση της επιτυχίας του, συνε­ πώς δεν ήταν τελείως απροετοίμαστος για την υποδοχή που του επιφύλασσαν οι συμπατριώτες του όταν εμφανίστηκε στην είσοδο του Wilhelmshaven το πρωί της 17ης Οκτωβρίου. Φιλαρμονικές παιά­ νιζαν στην προκυμαία, πληρώματα όλων των πλοίων του λιμανιού - σε παράταξη ε­ πάνω στα καταστρώματα - απέδιδαν τιμές και ένα πολύχρωμο πλήθος ναυτών και πο­ λιτών ζητωκραύγαζε τους νέους ήρωές του. Φυσικά όλη η ηγεσία του Γερμανικού Ναυτικού βρισκόταν εκεί: ο διοικητής και θιασώτης της αποστολής τους, “ άρτι προαχθείς” Αρχιπλοίαρχος Karl Donitz, ο διοι­ κητής του Δυτικού Ναυτικού Τομέα Ναύ­ αρχος Alfred Saalwachter, καθώς και ο ίδιος ο αρχηγός του Ναυτικού, Αρχιναύαρχος Erich Raeder. Ο Donitz ανέβηκε στο U-47 και

SCAPA FLOW ■Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

αφού χαιρέτησε δια χειραψίας όλο το πλή­ ρωμα του απένειμε τον Σιδηρού Σταυρό Β' Τάξης ενώ στον Prien απένειμε τον Σιδη­ ρού Σταυρό Α ’ Τάξης. Μετά τη σχετική κα­ τανάλωση οινοπνεύματος, όλο το πλήρω­ μα πέταξε το απόγευμα για το Βερολίνο, για μια συνάντηση με τον Φύρερ. Την επό­ μενη ημέρα ο Χίτλερ απένειμε ιδιοχείρως στον ηρωικό κυβερνήτη το Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού. Ο Prien α­ ποθεώθηκε στα έντυπα της εποχής και έγινε εθνικός ήρωας, κάτι αντίστοιχο με τον Νέλσονα για τους Βρετανούς. Ο υπεύ­ θυνος Τύπου του Χίτλερ, Δρ Otto Dietrich, τον παρουσίασε σε επίσημη συνέντευξη Τύπου. Ενας από τους παρευρισκόμενους Αμερικανούς ρεπόρτερ έγραψε: “ Ο Prien είναι εμφανίσιμος, υπερόπτης, φανατικός ναζί και προφανώς πολύ ικανός". Στη συνέντευξη αυτή ο Prien ανέφερε πως ή­ ταν σίγουρος για την ύπαρξη δεύτερου θωρηκτού, το οποίο επίσης τορπίλλισε. Προχώρησε όμως παραπέρα, λέγοντας πως το πλοίο αυτό ήταν το καταδρομικό μάχης HMS “ Repulse” . Η επιλογή του συγκεκριμένου πλοίου δεν ήταν τυχαία. Στον Ατλαντικό εκείνη τη στιγμή δρούσαν δύο από τα περίφημα “ θωρηκτά τσέπης” των Γερμανών, σπέρνοντας τον τρόμο. Η, έστω και προσωρινή, θέση εκτός μάχης ε­ νός από τα λίγα πλοία που διέθεταν την ταχύτητα και την ισχύ για να καταδιώξουν τα “ Graf Sp e e ” και “ Deutschland” , προσέθε­ τε στη σημασία της επιτυχίας του Prien. Η Γερμανία πέτυχε μια μεγάλη νίκη στον ψυχολογικό πόλεμο εναντίον της Βρετανίας, το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι η προσοχή του Χίτλερ στράφηκε για πρώτη φορά προς το όπλο των υπο­ βρυχίων. Με τις ελπίδες για εκεχειρία να έ­ χουν εξανεμιστεί, άρχισε το θαλάσσιο α­ ποκλεισμό της Βρετανίας με απεριόριστο υποβρυχιακό πόλεμο, όπως είχε προβλέψει ο Donitz.

Την επόμενη μέρα ομάδες δυτών του Ναυτικού καταδύθηκαν στον τόπο του ναυαγίου για να διαπιστωθούν τα αίτια της καταστροφής. Το θέαμα ήταν φρικιαστικό. Πτώματα ναυτών βρίσκονταν σφηνωμένα σε διάφορα σημεία του πλοίου, ενώ και ο γύρω βυθός ήταν γεμάτος σώματα. Οι βα­ τραχάνθρωποι επέστρεψαν αναφέροντας πως, όντως, το πλοίο είχε πληγεί κάτω από την ίσαλο. Υπήρχαν μεγάλες τρύπες στο θώρακα του πλοίου, με χαρακτηριστικά διάτρησης από έξω προς τα μέσα. Επίσης περισυνελέγησαν υπολείμματα τορπιλλών. Πιθανότητα για περαιτέρω έρευνες ή ανέλκυση του σκάφους δεν υπήρχε, αφού όλη η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως ομαδι­ κός στρατιωτικός τάφος. Στις 21 Οκτωβρί­ ου κατέφθασαν στον πορθμό Kirk νέα πλοία-κωλύματα. Ακριβώς στη θέση εξό­ δου του Prien τοπ οθετήθηκε το “ Lake Neufchatel” , ενώ τα “ Busk” , “ Tabarka” , “ Redstone” και “ Gambhira" απέκλεισαν τε­ λείως όλα τα περάσματα. Περισσότερα πλοία τοποθετήθηκαν στους άλλους πορ­ θμούς, σε σημεία που υπήρχαν κενά. Οι Βρετανοί από το καλοκαίρι του 1941 άρχι­ σαν μια γιγαντιαία επιχείρηση πλήρους α­ ποκλεισμού των πορθμών, με μια σειρά μόνιμων φραγμάτων από βράχους και σκυρόδεμα (τα “ Churchill barriers” ). Ο ναύσταθμος δ έχθ η κε πάλι τα πλοία του στόλου έξι μήνες μετά το μοιραίο συμβάν. Αναρτημένη στο σκοτεινό κουφά­ ρι του “ Royal O ak” , η πολεμική σημαία του Βρετανικού Ναυτικού “ κυματίζει” ακόμα και σήμερα μέσα σε γκριζωπά νερά του Scapa Flow.

fiß

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Bagnasco E.: SUBMARINES OF WORLD WAR TWO, Arms and Armour Press, London, 1977. (2) Botting D.: THE U-BOATS, Time-Life Books, Amsterdam, 1979. (3) Breyer S. & Koop G.: DIE DEUTSCHE KRIEGSMARINE 1935-1945, Band 3, PodzunPallas Verlag, Friedberg, 1994. (4) Chesneau R.: CONWAY’S ALL THE WORLD’S FIGHTING SHIPS 1922-1946, Conway Maritime Press, London, 1980. (5) Howarth D.: THE DREADNOUGHTS, Time-Life Books, Amsterdam, 1979. (6) Humble R.: NAVAL WARFARE ■AN ILLUSTRATED HISTORY, Orbis Publishing, London, 1983. (7) Schenk P. Dr.: SCAPA FLOW AND THE U-47, After the Battle No 72, Battle of Britain Prints, London, 1991.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ϊ'τϊΛβί!

Αναμνηστική φωτογραφία Ελλήνων πιλότων της 335 ΜΔ εμπρός και πάνω σε ένα Spitfire, με μια ιδιαιτερότητα: όλοι οι εικονιζόμενοι επέζησαν του πολέμου και... συνταξιοδοτή&ηκαν κανονικά (φωτ. από το βιβλίο “ Πετώντας σε ξένους ουρανούς”).

Ελληνες πιλότοι της 335 ΜΔ σε αεροδρόμιο της ερήμου, μπροστά από ένα Hurricane.

Πιλότοι της 335 ΜΔ στην απελευθερωμένη Ελλάδα, μπροστά από ένα Spitfire.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Λ Ε Ω Ν ΙΔ Α Σ Σ . Μ Π Λ Α Β Ε Ρ Η Σ

Η 335 Μ Ο ΙΡΑ ΔΙΩΞΕΩΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟ ΛΗ (,94,-44, ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΟΚΤΑΜΗΝΟ ΣΚΛΗΡΩΝ ΚΑΙ ΑΙΜΑΤΗΡΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΑ ΚΑΚΟΤΡΑΧΑΛΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ, ΣΤΑ ΟΧΥΡΑ ΤΗΣ “ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΞΑ" ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΟΝΗΣΟ ΚΡΗΤΗ (19401941), Ο ΑΝ ΙΣΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΗΣ ΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ (ΑΡΧΙΚΑ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ (ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ) ΕΙΧΕ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ. Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ, ΟΜΩΣ, ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ -ΥΠΟ ΤΡΙΠΛΗ ΚΑΤΟΧΗ -ΕΛΛΑΔΑΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ, “ΣΙΓΟΚΑΙΓΕ" ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΩΝ ΑΡΧΙΣΕ 0 ΤΙΤΑΝΙΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ, 01 ΟΠΟΙΕΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΕΘΕΣΑΝ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1941-1944. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ 335 ΜΟΙΡΑΣ ΔΙΩΞΕΩΣ (335 ΜΔ) ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΤΟΥ 1941 ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ, ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΑΥΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ (ΤΟΤΕ ΕΒΑ), ΟΠΩΣ ΟΑ ΔΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ.

κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πο­ λέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, βρήκε τις ισχνές τότε δυνάμεις της Ελληνικής Βασιλικής Αεροιορίας (ΕΒΑ) έτοιμες να συμβάλουν στην τ.τάνια προσπάθεια του Λαού μας στα χιονι­ σμένα βουνά της Ηπείρου. Γενικά ο αγώνας των ελληνικών δυνάμεων εναντίον των ιτα*..κών ήταν άνισος. Στον τομέα της αεροπο:.ας όμως η ανισότητα αυτή ήταν ακόμα με•αλύτερη, όχι μόνο λόγω της αριθμητικής .ιερο χή ς των ιταλικών αεροπορικών δυνά­ μεων, αλλά και λόγω - κυρίως - της ποιοτι<ής τους υπεροχής. Απέναντι στην ιταλική αεροπορική δύναμη η χώρα μας είχε να α■τιπαραθέσει μόνο μερικές δεκάδες μαχη~.κών αεροσκαφών διαφόρων τύπων και ό.αφορετικής προέλευσης. Δεν ήταν λίγοι :<είνοι που πίστευαν (όχι αεροπόροι) ότι ο αγώνας της Ε ΒΑ θα ήταν περισσότερο για *ην τιμή των όπλων, παρά θα συνεισέφερε ουσιαστικά στη διεξαγωγή του αγώνα στο Γϋνολό του. Οι ίδιοι άνθρωποι πίστευαν στο μάταιο του αγώνα έναντι του Αξονα Γερμα. ας. Ιταλίας και Ιαπωνίας. Σε όλες τις περι­ ζώσεις οι υποστηρικτές αυτής της άποψης ίιαψεύσθηκαν οικτρά από τον Ελληνα μαι.ητή στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα. κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καταρρεύσει η αντίληψη για το αήττητο του Αξονα και να εδραιωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο η απαρά­ μιλλη αξία του Ελληνα στρατιώτη. Σύμφωνα με τα ισχύοντα σχέδια επιχει­

Η

ρήσεων (IB, ΙΒα, ΙΒβ) στις 27 Οκτωβρίου μενη από επτά αεροσκάφη Breguet B R .19, στη δύναμη του Α ’ Σώματος Στρατού. 1940 η Ε Β Α είχε οργανωθεί σε τρεις μεγά­ - Η 2η Μοίρα Παρατηρήσεως, αποτελούλες διοικήσεις: την Ανωτέραν Διοίκησιν Αε­ μενη από 14 αεροσκάφη BR.19, στη δύναμη ροπορίας Στρατού (ΑΔΑΣ), την Ανωτέραν του Β ’ Σώματος Στρατού. Διοίκησιν Αεροπορίας Ναυτικού (ΑΔΑΝ) και - Δύο Σμήνη (3/1 και 3/2) αεροσκαφών αυτή του Υπουργείου Αεροπορίας. στρατιωτικής συνεργασίας Henschel HsΗ ΑΔΑΣ ήταν ένα όργανο στη διάθεση 126Α1, που ανήκαν στη δύναμη της 3ης Μοί­ του εκάστοτε Αρχιστρατήγου και αποτερας Παρατηρήσεως για τις ανάγκες του λούσε τμήμα του Γενικού Στρατηγείου. Σε Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας αυτήν υπάγονταν: (ΤΣΔΜ). • Η Αεροπορία Στρατιωτικής Συνεργα­ - Το 1ο Σμήνος της 4ης Μοίρας (4/1 Σμή­ σίας. Σε αυτήν ανήκαν: νος Παρατηρήσεως), με αναγνωριστικά αε- Η 1η Μοίρα Παρατηρήσεως, αποτελούΕλληνες πιλότοι με πλήρη εξάρτυση, σε μια αναμνηστική φωτογραφία στην έρημο μετά την εκτέλεση της αποστολής τους.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

66 *■

ροσκάφη Potez-25 Toe, στη δύναμη του Δ ’ Σώ­ ματος Στρατού. - Το Ανεξάρτητο Σμήνος Παρατηρήσεως, με αεροσκάφη BR.19, για τις ανάγκες της VIII (8ης) Μεραρχίας στην Ηπειρο. - Το 2ο Σμήνος (4/2) αναγνωριστικών αε­ ροσκαφών Potez-25 της 4ης Μοίρας Παρατη­ ρήσεως στη διάθεση της Ομάδας Μεραρ­ χιών. • Η Αεροπορία Βομβαρδισμού. Σε αυτήν ανήκαν: Η 31η Μοίρα Βομβαρδισμού, με αε­ ροσκάφη ελαφρού βομβαρδισμού Potez-633. - Η 32 Μοίρα Βομβαρδισμού, με αεροσκά­ φη ελαφρού βομβαρδισμού Blenheim Mk. IV, Η 33η Μοίρα Βομβαρδισμού, με αερο­ σκάφη ελαφρού βομβαρδισμού Fairey Battle Β.1. Οι τρεις προαναφερθείσες Μοίρες εντά­ χθηκαν σε ενιαία διοίκηση (Διοίκησις Αερο­ πορίας Βομ6αρδισμού/ΔΑΒ), η οποία υπαγό­ ταν στην ΑΔΑΣ. • Η Αεροπορία Διώξεως, στην οποία α­ νήκαν οι 21η, 22η και 23η Μοίρες Διώξεως, ε­ φοδιασμένες με καταδιωκτικά αεροσκάφη PZL P.24F/G. Μετά την κήρυξη του πολέμου οι Μοίρες αυτές τέθηκαν υπό ενιαία διοίκη­ ση, τη Διοίκηση Αεροπορίας Διώξεως (ΔΑΔ), που υπαγόταν επίσης στην ΑΔΑΣ. Η ΑΔΑΝ υπαγόταν απευθείας στον Αρχη­ γό Στόλου και στη δύναμή της ανήκαν οι 11η, 12η και 13η Μοίρες Ναυτικής Συνεργασίας, εφοδιασμένες με αεροσκάφη Fairey INF Mk.l/lll/IIM, Dornier Do-22 kg και Avro Anson Mk.1 αντίστοιχα. Επίσης στη δύναμή της ανή­ κε και η αεροπορική βάση του Ναυτικού στο Φάληρο. Στο Υπουργείο Αεροπορίας υπάγονταν οι ακόλουθες μονάδες της ΕΒΑ: οι αεροπορι­ κές βάσεις Τατοϊου και Θριασίου πεδίου, οι σχολές γενικής εκπαιδεύσεως ειδικοτήτων, το Εκπαιδευτικό Κέντρο Ιπταμένων, το Αεροπορικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως, η Σχολή Αε­ ροπορίας (που αποτέλεσε τον πρόδρομο της σημερινής Σχολής Ικάρων), το Κρατικό Εργο­ στάσιο Αεροπλάνων (ΚΕΑ), οι Γενικές Αποθή­ κες Υλικού Αεροπορίας, καθώς και η 24η Μοίρα Διώξεως, η οποία αμέσως μετά την έ­ ναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων αποσπά­ στηκε από τη δύναμη του Υπουργείου Αερο­ πορίας και τέθηκε υπό τις διαταγές της ΑΔΑΣ. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 η αε­ ροπορική δύναμη της ΑΔΑΣ περιελάμβανε 113 αεροσκάφη διαφόρων τύπων, από τα ο­ ποία τα καταδιωκτικά ανέρχονταν μόνο σε 38, τα βομβαρδιστικά σε 27 και τα αεροσκά­ φη στρατιωτικής συνεργασίας σε 48. Από το σύνολο των 113 αεροσκαφών μόνο τα 86 ή­ ταν ετοιμοπόλεμα και από αυτά μόνο τα 31 ή­ ταν καταδιωκτικά. Με αυτά τα 86 αεροσκάφη η Αεροπορία μας όχι μόνο απέκρουσε τα ιτα­ λικά βομβαρδιστικά (στις περισσότερες των περιπτώσεων) ή τα υποχρέωσε να βομβαρδί­ ζουν από πολύ μεγάλο ύψος με πενιχρά απο­ τελέσματα, αλλά απέκτησε στο πεδίο της μά­ χης σε σύντομο χρονικό διάστημα αυτό που σήμερα οι ειδικοί ονομάζουν “ πλήρη αερο­ πορική υπεροχή” . Κατά τους πρώτους μήνες του 1941, εν όψει της πιθανολογούμενης

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Επιθεώρηση σμηνιτών από τον διοικητή της 335 Μοίρας. από το Γενικό Στρατηγείο γερμανικής επίθεσης προς υποβοήθηση των ιταλικών δυνάμεων που παρέπαιαν στο μέτωπο της Αλβανίας, έφθασαν από τη Μέση Ανατολή μερικές ακόμα Μοίρες βρετανικών μαχητι­ κών αεροσκαφών, οι οποίες πολέμησαν ηρω­ ικά - αλλά μάταια - εναντίον των υπέρτερων γερμανικών αεροπορικών δυνάμεων. Μετά τη συνθηκολόγηση των νικηφόρων ελληνικών δυνάμεων του αλβανικού μετώ­ που (έπειτα από τη γερμανική επίθεση ενα­ ντίον της χώρας μας, μέσω Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας, τον Απρίλιο του 1941) και τη μάχη της Κρήτης, από το σύνολο των αερο­ σκαφών της Ε ΒΑ μόνο πέντε Avro Anson της 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας κατάφεραν να διαφύγουν από την κατεχόμενη Ελλά­ δα στην Αίγυπτο. Τα αεροσκάφη αυτά, οι ι­ πτάμενοι και τεχνικοί που βρέθηκαν στην Αί­ γυπτο, Ελληνες από διάφορα μέρη του κό­ σμου (οι οποίοι έσπευδαν να καταταγούν ε­ θελοντικά στην ΕΒΑ ) και κυρίως οι ολιγάριθ­ μοι πιλότοι οι οποίοι εκπαιδεύονταν σύμφωνα με τα βρετανικά πρότυπα στο Ιράκ (για να πετάξουν με τα βρετανικά αεροσκά­ φη που είχαν αγοραστεί αλλά δεν έφθασαν ποτέ στη χώρα μας λόγω των αυξημένων βρετανικών αναγκών στα διάφορα μέτωπα ε­ πιχειρήσεων), αποτέλεσαν τον αρχικό “ πυρήνα” της ελληνικής αεροπορικής πα­ ρουσίας στη Μέση Ανατολή και τρανή από­ δειξη της επιθυμίας των Ελλήνων αεροπό­ ρων για τη συνέχιση του αγώνα μέχρι την τε­ λική νίκη.

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ 335 ΜΔ Οι εξελίξεις στο θέατρο των επιχειρήσε­ ων της Μέσης Ανατολής, που απαιτούσαν την αξιοποίηση κάθε διαθέσιμου πολεμιστή και μέσου, η αποδεδειγμένη ανδρεία των Ελλήνων μαχητών του Στρατού, του Ναυτι­ κού και της Αεροπορίας, αλλά και το αναμφι­ σβήτητο γεγονός ότι οι μονάδες που σχημα­ τίζονταν από πολεμιστές κατεχομένων ευρωπαϊκών χωρών (Πολωνία, Τσεχοσλοβα­ κία, Ολλανδία, Γαλλία κ.ά.) και συνέχιζαν τον αγώνα τους στο πλευρό των Βρετανών ήταν

από τις πιο αξιόλογες και φανατικές, ώθησαν τους Βρετανούς να προχωρήσουν στη δημι­ ουργία ελληνικών αεροπορικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, υπό τις διαταγές και τον επιχειρησιακό τους έλεγχο. Αυτή την αναδη­ μιουργία ή - για να είμαστε περισσότερο α­ κριβείς - τη δημιουργία, πάνω σε σύγχρονες επαγγελματικές βάσεις και σύμφωνα με τις υψηλές απαιτήσεις της φημισμένης βρετανι­ κής Royal Air Force (RAF), της νέας ΕΒΑ, περι­ γράφει με εξαιρετικά γλαφυρό τρόπο στα βι­ βλία του ο Υποπτέραρχος (I) ε.α. Ηλίας Καρταλαμάκης. 0 κατά πολλούς θεωρούμενος ως αποκλειστικός υπεύθυνος για τη διάσωση της ιστορίας της Αεροπορίας μας (με το πλή­ θος των αυθεντικών στοιχείων που κατάφερε να διασώσει στην πολύτιμη τετραλογία του), αναφέρει στο τέταρτο βιβλίο του (που φέρει τον τίτλο “ Πετώντας σε ξένους ουρα­ νούς” και καλύπτει την αποδημία της Ελληνι­ κής Αεροπορίας στη Μέση Ανατολή και αργό­ τερα στην Ιταλία, μέχρι την επάνοδό της στην απελευθερωμένη Ελλάδα τον Οκτώ­ βριο του 1944), εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τη συγκρότηση της 335 Ελληνι­ κής Βασιλικής Μοίρας Διώξεως (335 ΕΒΜ Δ ) ή απλά 335 ΜΔ, όντας ένας από τους πρώτους πιλότους της: “ ...Σε χρόνο ρεκόρ σχηματί­ στηκε η πρώτη Μοίρα Καταδιωκτικών, με ένα “ μωσαϊκό” από χειριστές και μηχανικούς, ποικίλης προέλευσης. Βάση συγκρότησης της πρώτης αυτής Μοίρας αποτέλεσαν οι δέ­ κα πιλότοι πούχαν τελειώσει την μετεκπαί­ δευσή τους στο Ιράκ και είχαν απόλυτη ομοι­ ογένεια σύμφωνα με την ισχύουσα πολεμική εκπαίδευση της RAF. Οι υπόλοιποι που συμπλήρωναν τη δύναμη της Μοίρας ήταν 2 Διώκτες, 2 Βομβαρδιστές, 3 της Ναυτικής Συνεργασίας και οι υπόλοιποι της Στρατιωτι­ κής Συνεργασίας. Ομως αυτή η πανσπερμία προέλευσης των πιλότων, που εμπιστεύτη­ καν το μέλλον τους στα χέρια του Επισμηναγού Βαρβαρέσου, πριν συμπληρωθεί μήνας είχαν απόλυτα αφομοιωθεί σ’ ένα συμπαγές σύνολο και δεμένοι μεταξύ τους με τη δύνα­ μη της προσήλωσης στον κοινό ιερό σκοπό, που ήταν η συνέχιση του αγώνα κατά των κατακτητών που τους είχαν υποχρεώσει σε εκ-

πατρισμό” . Η επίσημη συγκρότηση της 335 ΜΔ έγινε την 1η Νοεμβρίου 1941, όπως φαίνεται και από το κείμενο δύο επίσημων εγγράφων (ε­ νός τηλεγραφήματος/ αναφοράς και μιας διαταγής του Ελληνικού Υπουργείου Αερο­ πορίας). Ομως η απόφαση των Βρετανών για τη συγκρότηση δύο ελληνικών Μοιρών Διώξεως είχε ληφθεί από τις 20 Αυγούστου 1941, δηλαδή τρεις μόλις μήνες μετά τη μάχη της Κρήτης. Το γεγονός αυτό φανερώνει, αφενός τη μεγάλη εκτίμησή τους προς τις ικανότη­ τες των Ελλήνων αεροπόρων και αφετέρου τις επείγουσες ανάγκες των επιχειρήσεων στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής. Στην πραγ­ ματικότητα η γενέθλιος ημερομηνία συγκρό­ τησης της 335 Μοίρας ήταν η 7 Οκτωβρίου 1941 (Διαταγή αρ. 296 της Αεροπορικής Διοί­ κησης Μέσης Ανατολής). Για ιστορικούς λόγους παραθέτουμε από το προαναφερθέν βιβλίο του Υποπτεράρχου (I) ε.α. Ηλία Καρταλαμάκη το περιεχόμενο των δύο εξαιρετικά σημαντικών εγγράφων για τη 335 ΜΔ. Το πρώτο, με αριθμό πρωτοκόλλου 1500/1-11-1941, απευθύνεται από τον τότε υπουργό Αεροπορίας Νικολαϊδη, που έδρευε στο Κάιρο, στον πρόεδρο της εξόριστης Ελληνικής κυβέρνησης, που έδρευε στο Λονδίνο. Με αυτό τον πληροφορούσε ότι: “ ...1) Στρατηγείον RAF Μέσης Ανατολής εισηγήθη από 20 Αυγούστου εις Αγγλικόν Υπουργείον Αεροπορίας, σχηματισμόν δύο Ελληνικών Μοιρών Διώξεως Αγγλικής συνθέσεως (Σημ. στη διάρκεια του Β'ΠΠ κάθε βρε­ τανική μοίρα διώξεως διέθετε 16 μαχητικά α­ εροσκάφη στη δύναμή της). 2) Το Αγγλικόν Υπ. Αεροπορίας επέστησε προσοχήν δι' εξασφάλισιν παρ’ ημών αναγκαιούσης εφεδρείας ιπταμένων προς πλήρωσιν των εκάστοτε κενών και ενέκρινε σχη­ ματισμόν της πρώτης Μοίρας Διώξεως. ΣΤΟΠ. Διά την δευτέραν Μοίραν επεφυλάχθη να αποφασίση και εγκρίνη βραδύτερον. 3) Πολεμική σύνθεση Μοίρας είναι γνω­ στή εις Αγγλικόν Υπουργείον Αεροπορίας. ΣΤΟΠ. Τύπος αεροπλάνων πρώτης Μοίρας Διώξεως ΧΑΡΡΙΚΑΙΗΝ. 4) Μέχρι σήμερον έχουσι παραδοθή δέ­ κα αεροπλάνα. ΣΤΟΠ. Παράδοσις υλικού ε­ δάφους δεν ήρχισεν ακόμα. ΣΤΟΠ. Μοίρα με-

Σπ ς 20 Νοεμβρίου 1944,

στην απελευθερωμένη Αθήνα, οι διοικητές των τριών ελληνικών Μοιρών (13ης Μ ΕΒ Επισμηναγός Π. Παπαναστασίου, 335 ΜΔ Επισμηναγός Γ. Δούκας, 336 ΜΔ Επισμηναγός Κ. Χόνδρος) προσέρχονται στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη για να καταθέσουν ένα απλό δάφνινο στεφάνι στη μνήμη των συναδέλφων τους που χάθηκαν για πάντα (φωτ. από το βιβλίο “ Πετώντας σε ξένους ουρανούς"). τακινηθείσα εκ Γάζας ασχολείται με προπαίδευσιν επιχειρήσεων απάντων των χειριστών. 5) Προσωπικόν εδάφους δια δευτέραν Μοίραν αναμένεται να είναι έτοιμον μετά δίμηνον(...). 6) Καταρτισμός προσωπικού ιπταμένου και εδάφους δια πλήρη Μοίραν Μέσου Βομ­ βαρδισμού τύπου Μ ΠΛΕΝΕΙΜ θα απαιτήση τουλάχιστον δεκάμηνον. 7) Ανομοιομορφία εκπαιδεύσεως προσω­ πικού μας εξ Ελλάδος, ιπταμένου και μη(...(ε­ πιβάλλουν συμμόρφωσιν προς εκάστοτε υποδείξεις αρμοδίων της RAF. Αποβλέπομεν εις κάτωθι γενικήν οργάνωσιν. α. Συγκρότησιν εν καιρώ της δευτέρας

Μοίρας Διώξεως (...). β. Την διατήρησιν της υπάρχουσας 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας, αντικαθιστώντες εν καιρώ το πτητικόν υλικόν δια νεωτέρου τοιούτου. γ. Την προετοιμασίαν προσωπικού δια μίαν πλήρη Μοίρα Βομβαρδισμού δια τον Οκτώβριον του 1942. δ. Διατήρησιν του εν ΧΕΛΟΥΑΝ Συνεργεί­ ου Επισκευών. 8) Εν Ροδεσία μέχρι τούδε εκτελείται ανά ομάδας 10-16 η μετεκπαίδευσις των ημιτελώς εκπαιδευομένων χειριστών μας. ΣΤΟΠ. Μέχρι μέσων Ιανουαρίου θα έχη περατωθεί η εκπαίδευσις 50 χειριστών. ΣΤΟΠ” . Το δεύτερο επίση­ μο έγγραφο του Καθημερινή σκηνή από την έρημο. Υπουργείου Αεροπο­ Η έπαρση της ελληνικής σημαίας ενώπιον ρίας της εξόριστης όλης της Μοίρας, σε κάποιο Ελληνικής κυβέρνη­ προκεχωρημένο αεροδρόμιο (φωτ. από το σης, είναι η ίδια η δια­ βιβλίο “ Πετώντας σε ξένους ουρανούς”). ταγή του υπουργού για τη συγκρότηση της 335 ΜΔ/Β, η οποία φέρει α­ ριθμό πρωτοκόλλου 1544/1-11-1941 και ανα­ φέρει τα εξής: “ 1.- Δια της υπ’ α­ ριθμόν 296 Δ/γής Αερο­ πορίας Μέσης Ανατο­ λής, συνεκροτήθη η πρώτη Βασιλική Ελλη­ νική Μοίρα Διώξεως.

2.- Αύτη έλαβε αριθμόν 335. 3.- Η ούτω πως συγκροτηθείσα 335 Β.Ε. Μοίρα Διώξεως είναι ανεξάρτητος διοικητικώς και οικονομικώς. 4.- Υπάγεται εις το Αρχηγείον Παλαιστί­ νης και Υπεριορδανίας, ως και εις τον στρα­ τοπεδάρχην ΑΚΙΡ, ως ακριβώς και αι λοιπαί Ελληνικοί Μονάδες, αίτινες υπάγονται εις τας αντιστοίχους Αγγλικάς Αρχάς. 5.- Δια πάντα τα ζητήματα οικονομικής φύσεως, θα απευθύνεται απ_ ευθείας εις ΥΑ. (Δ/νσιν Επιμελητείας) παρά του οποίου επί του παρόντος θα εξυπηρετούνται εις τις Ταμειακές λεπτομέρειες. Ο Υπουργός Νικολαϊδης” . Τα δύο αυτά κείμενα, έτσι όπως διασώθη­ καν, μας δίνουν την ευκαιρία για μερικές πα­ ρατηρήσεις. Μια πρώτη παρατήρηση αφορά τον τρόπο "ονομασίας” (ή αρίθμησης) της νεοσυγκροτηθείσας Μοίρας, που διαφέρει ριζικά απο τα μέχρι τοτε ισχυοντα στην ΕΒΑ. Η νέα Μοίρα έλαβε έναν “ απρόσωπο” αριθ­ μό, που ήταν ο αύξων αριθμός σειράς των Μοιρών της RAF. Με τον τρόπο αυτό εγκαι­ νιάστηκε ένας άλλος δρόμος για την ΕΒΑ (και την ΠΑ στη συνέχεια) και όλες οι μεταγε­ νέστερες πολεμικές μοίρες “ ονομάζονταν” με έναν αριθμό μεγαλύτερο του 335. Η παρά­ δοση αυτή “ έσπασε” 35 περίπου χρόνια αρ­ γότερα, το 1975, με τη συγκρότηση της 334 Μοίρας Παντός Καιρού (334 ΜΠΚ), η οποία ε­ φοδιάστηκε με τα νεοαποκτηθέντα από τη Γαλλία μαχητικά αεροσκάφη Mirage F.1CG. Για λόγους παράδοσης, στην οποία οι Βρετα­ νοί τρέφουν ιδιαίτερη αδυναμία, η 13η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας (η οποία έφθασε στη Μέση Ανατολή με ελάχιστα δικά της αερο­ σκάφη), διατήρησε την “ ονομασία” της καθ’ όλη τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσε­ ων στη Μέση Ανατολή και την Ιταλία, μέχρι την απελευθέρωση της χώρας μας, άσχετα με το αν στο μεταξύ είχε αλλάξει τύπο αερο­ σκάφους και αποστολή. Μολονότι η ιστορική αυτή Μοίρα διατήρησε την ονομασία και τις παραδόσεις στα σκληρά χρόνια του πολέ­ μου, μετά την απελευθέρωση της χώρας η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία του

67 *■■

Υπουργείου Αεροπορίας αποφάσισαν τη διά-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

™

λυσή της και την ουσιαστική επανασυγκρότησή της με άλλη αρίθμηση, σύμφωνα με τα πρότυπα που ίσχυαν τότε. Μια δεύτερη πα­ ρατήρηση αφορά το ότι οι Βρετανοί ουσια­ στικά πειραματίστηκαν με τη συγκρότηση της 335, ως προς το αν θα μπορούσαν οι Ελληνες αεροπόροι να προσαρμοστούν γρή­ γορα στις απαιτήσεις και τις προδιαγραφές που είχε θεσπίσει η ίδια η RAF για τα δικά της πληρώματα αέρος και εδάφους. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, αποφασίστηκε σε πρώ­ τη φάση η ένταξη της νέας Μοίρας στο σχε­ τικά ήσυχο και μακριά από το πραγματικό μέ­ τωπο των επιχειρήσεων Αρχηγείο της Παλαι­ στίνης και της Υπεριορδανίας. Εκεί, χωρίς το πρόσθετο άγχος των πολεμικών επιχειρήσε­ ων, δόθηκε στην 335 Μοίρα ένα εύλογο, αλλά και σχετικά σύντομο λόγω των αναγκών του πολέμου, χρονικό διάστημα για την εξοικείω­ ση του προσωπικού με τον καινούργιο τύπο αεροσκάφους (Hawker Hurricane Mk.l), καθώς και για την επιχειρησιακή εκπαίδευση των χειριστών. Πολύ σύντομα η 335 Μοίρα μεταφέρθηκε στο μέτωπο των επιχειρήσεων και συμμετείχε κανονικά σε αυτές, πάντα υπό αγγλικό επιχειρησιακό έλεγχο και ενταγμένη σε πτέρυγα μάχης της RAF. Αν το βρε­ τανικό “πείραμα” της συγκρότησης της πρώ­ της αμιγούς ελληνικής μοίρας αποτύγχανε, το μεν ιπτάμενο προσωπικό της θα “ απορροφάτο” από άλλες βρετανικές ή κοινοπολιτειακές πολεμικές μοίρες (κάτι εξαιρετικά σύνηθες ως τότε, ιδίως κατά την πρώτη κρίσιμη περίοδο του πολέμου ως και την περίφημη μάχη της Αγγλίας), το δε τεχνικό προσωπικό και το προσωπικό εδάφους θα μετατασσό­ ταν στο Στρατό Ξηράς. Με λίγα λόγια, υπήρ­ χε εξαιρετικά μεγάλος κίνδυνος η Ελληνική Αεροπορία να έπαυε να υφίσταται και (το κυριότερο) να μη συμμετάσχει στη συμμαχική πολεμική προσπάθεια μαζί με τον Ελληνικό Στρατό και το Πολεμικό Ναυτικό (τότε Βα­ σιλικό Ναυτικό) με σκοπό την τελική νίκη και την απελευθέρωση της Πατρίδας. Αυτή η α­ πουσία θα είχε τεράστιο αντίκτυπο ως προς το κύρος και την ισότιμη παρουσία του Οπλου έναντι του ΕΣ και του ΒΝ στην απε­ λευθερωμένη Ελλάδα. Αυτή η τραγικά δυσά­ ρεστη κατάσταση αποφεύχθηκε μόνο χάρη στις άοκνες προσπάθειες και στις αιματηρές θυσίες των πρωτοπόρων της 335 Μοίρας Διώξεως. Το γεγονός ότι οι Βρετανοί είχαν αποφα­ σίσει από την πρώτη στιγμή η πρώτη ελληνι­ κή Μοίρα Διώξεως να είναι “ βρετανικής σύν­ θεσης” , είναι ίσως ενδεικτικό της εμπιστο­ σύνης που έτρεφαν προς τους Ελληνες μαχητές-αεροπόρους, με τους οποίους άλλω­ στε είχαν συμπολεμήσει στα πεδία των μα­ χών της δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου. Πρώτος διοικητής της 335 Μ Δ , όπως έχει ήδη σημειωθεί, ήταν ο Επισμηναγός (I) Ξενο­ φών Βαρβαρέσσος, ένας εξαιρετικός πιλό­ τος και ιδανικός ηγήτωρ, ο οποίος πέτυχε σε χρόνο-ρεκόρ να καταστήσει τη Μοίρα του πλήρως επιχειρησιακή. Ας δούμε όμως το γλαφυρό τρόπο με τον οποίο σκιαγραφεί τον διοικητή του στην 335 Μοίρα ο Πτέραρχος

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Στο σημερινό έμβλημα της 335 Μοίρας απεικονίζεται η κεφαλή μιας τίγρης (αρχείο Λ. Μπλαβέρη).

ρης, Δ. Σπυρίδωνος και οι Σμηνίες I. Γεωργιάδης, Κ. Αλεξόπουλος, Κ. Δήμου και Δ. Γκίζας, αρχιμηχανικός της Μοίρας ο Υποσμηναγός Ν. Δαλαρέττος, αξιωματικοί πληροφοριών, ε­ φοδιασμού και υγειονομικού οι Υποσμηναγοί I. Κατσαρός και Οικονόμου και ο Ανθυποσμηναγός γιατρός Γ Ντάσιος αντίστοιχα. Εντός του Οκτωβρίου στη δύναμη της Μοίρας ε­ ντάχθηκαν και οι: Υποσμηναγός Π. Λακέας, ως υπασπιστής, και Σμηναγός Γ Χριστόπουλος, ως επικεφαλής μηχανικός. Επίσης τοποθετήθηκαν και τέσσερις Βρετανοί αξιω­ ματικοί της RAF, από τους οποίους δύο ήταν εκπαιδευτές ιπταμένων (ο Σμηναγός H.W. Harrison και ο Ανθυποσμηναγός Μ.Ε. Leng), έ­ νας σύνδεσμος της Μοίρας με τη RAF (ο Ανθυποσμηναγός G.S. Harrison) και ένας σύν­ δεσμος εφοδιασμού (ο Υποσμηναγός W. Galloway). Το προσωπικό της Μοίρας συμπλη­ ρωνόταν από άλλους 251 υπαξιωματικούς και σμηνίτες διαφόρων ειδικοτήτων.

ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ 335 Μ Δ

Από τον Απρίλιο του 1992 η 335 M B επιχειρεί με τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη Α-7Ε που αποκτή&ηκαν από τις ΗΠΑ (αρχείο Λ. Μπλαβέρη).

Καρταλαμάκης. “Το μεγάλο μυστικό αυτής της επιτυχίας ήταν η προσωπικότητα του Δι­ οικητή της Μοίρας Ξ. Βαρβαρέσσου, που α­ κολουθώντας τα βήματα των δύο μεγάλων (αλλά και ανεπανάληπτων πρωτοπόρων), του θείου του “ αερόλυκου” Δ. Καμπέρου και του “ ατρόμητου” Αρ. Μωραϊτίνη (“ Ινα άρχη της στρατιωτικής δυνάμεως, δέον να μη επαρκήται εις το να εκδίδει διαταγάς, αλλά να δίδει και το παράδειγμα εκτελέσεως” ), κατάφερε μέσα σε ελάχιστο χρόνο να δημιουργήσει ένα τόσο ομοιογενές σύνολο, που η συνοχή του θα μείνει “παράδειγμα” προς μίμηση στην ιστορία της Αεροπορίας". Για την ιστορία πρέπει να αναφέρουμε τα ονόματα των πρώτων αξιωματικών και υπαξιωματικών πιλότων της 335 ΜΔ, κατά τη στιγμή της συγκρότησής της στις 7 Οκτωβρί­ ου 1941. Εκτός από τον διοικητή της Επισμηναγό (I) Ξ. Βαρβαρέσσο, ήταν οι ακόλουθοι: Διοικητές των δύο Σμηνών Μάχης (Α' και Β ’) οι Υποσμηναγοί (I) Κ. Παναγόπουλος και Δ. Θεοδοσιάδης αντίστοιχα, χειριστές-αξιωματικοί ο Υποσμηναγός Π. Οικονομόπουλος και οι Ανθυποσμηναγοί Ε. Καραμολέγκος, Φ. Πλαστήρας, Η. Καρταλαμάκης, Π. Διδασκά­ λου, Γ Καρούσος, I. Παπακώστας και Α. Μουλόπουλος, χειριστές-υπαξιωματικοί οι Αρχισμηνίες Γ Παπαϊωάννου, Ε. Ξύδης, Σκλή-

Πολύ γρήγορα, στις 26 Νοεμβρίου 1941, η 335 ΜΔ ενισχύθηκε με άλλα εννέα κατα­ διωκτικά Hurricane. Τα αεροσκάφη αυτά ήταν διαθέσιμα στο αεροδρόμιο του Αμμάν της Ιορδανίας και παραλήφθηκαν από το προσω­ πικό της 335 ΜΔ στις 28 του ίδιου μήνα. Κατά την πτήση της επιστροφής τους από το Αμμάν συνάντησαν εξαιρετικά αντίξοες και­ ρικές συνθήκες, γεγονός που είχε ως αποτέ­ λεσμα την πτώση του αεροσκάφους του Ανθυποσμηναγού Θ. Οεοφανόπουλου και τον τραγικό χαμό του μέσα στις φλόγες. Αυτός ήταν και ο πρώτος ηρωικός νεκρός της 335 ΜΔ σε αεροπορικό συμβάν. Λίγες η­ μέρες νωρίτερα, στις 10 Νοεμβρίου, είχε προηγηθεί ο θάνατος του Σμηνία Κ. Δήμου, ο οποίος είχε χάσει τη ζωή του σε αυτοκινητιστικό ατύχημα στην έρημο. Αλλοι πέντε πιλό­ τοι επέστρεψαν με τα αεροσκάφη τους στο αεροδρόμιο του Αμμάν. Ενας από αυτούς α­ ναγκάστηκε να πραγματοποιήσει αναγκαστι­ κή προσγείωση - ο ίδιος δεν έπαθε τίποτα, αλλά το αεροσκάφος του υπέστη σημαντικές ζημιές. Τρεις μόνο πιλότοι κατάφεραν να προσγειώσουν τα αεροσκάφη τους στο αε­ ροδρόμιο του προορισμού τους, που δεν ή­ ταν άλλο από αυτό στο Aqir. Στις 7 Δεκεμβρίου 1941 η 335 ΜΔ μεταστάθμευσε στο αεροδρόμιο Saint Jean d' Acre. Στις 10 Δεκεμβρίου ο Ανθυποσμηναγός Φ. Πλαστήρας έχασε τη ζωή του μπροστά στα μάτια όλης της Μοίρας (που παρακολουθού­ σε τις απογειώσεις των πιλότων), όταν προ­ σπάθησε να απογειωθεί με το αεροσκάφος του κάτω από άσχημες καιρικές συνθήκες, κατά τη διάρκεια νυκτερινής εκπαίδευσης. Το αεροσκάφος του “ καρφώθηκε” σε παρα­ κείμενο λόφο και ο θάνατός του υπήρξε ακα­ ριαίος. Το δεύτερο αυτό συμβάν προκάλεσε αίσθηση στο προσωπικό της Μοίρας και κλό­ νισε προς στιγμή το ηθικό του. Αυτό το αντελήφθη αμέσως ο διοικητής της, ο οποίος “πήδηξε” χωρίς κανένα δισταγμό στη θέση του πιλότου του δεύτερου αεροσκάφους

Ο πρώτος διοικητής της 335 ΜΔ, Επισμηναγός Ξ. Βαρβαρέσσος (δεύτερος από αριστερά), με πιλοτους της 335 ΜΔ. Πρώτος από αριστερά είναι ο Σμηναγός Α. Μουλόπουλος, ο οποίος κατά τη διάρκεια του πολέμου σώθηκε δύο φορές πηδώντας με αλεξίπτωτο από το κτυπημένο αεροπλάνο του, για να βρει τελικά τραγικό θάνατο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, όταν η Ντακότα που κυβερνούσε προσβλήθηκε από φίλιο ΑΙΑ πυρ και έπεσε στο Γράμμο.Τρίτος από αριστερά είναι ο Σμηναγός Μ. Νομικός και τέταρτος ο Επισμηνίας Δ. Σουφρίλας, ένας από τους κορυφαίους Ελληνες πιλότους (φωτ. από το βιβλίο “ Πετώντας σε ξένους ουρανούς").

(που θα απογειωνόταν αμέσως μετά από αυτό του άτυχου Πλαστήρα) και απογειώθη­ κε μέσα στην καταιγίδα. Η πτήση υπήρξε ε­ ξαιρετικά επικίνδυνη και παρ’ ολίγο να αποβεί μοιραία και για τον Βαρ6αρέσσο, ο οποί­ ος πραγματοποίησε μια πολύ δύσκολη προ­ σγείωση σε βρεγμένο διάδρομο. Το ηθικό της Μοίρας αποκαταστάθηκε αμέσως χάρη στην παράτολμη, αλλά επιβεβλημένη από τις περιστάσεις, ενέργειά του. Στις 18 Ιανουαρίου 1942 η 335 ΜΔ μεταστάθμευσε από το Ισραήλ στην Αίγυπτο, αρ­ χικά στο αεροδρόμιο του Helwan, στη συνέ­ χεια στο Aboukir και ακολούθως στο προωθη­ μένο αεροδρόμιο της ερήμου LG.20 (Landing Ground. 20), καθώς ήταν πλέον σε πλήρη επι­ χειρησιακή ετοιμότητα και της ανατέθηκε η αεροπορική κάλυψη των συμμαχικών νηοπο­ μπών που έπλεαν στη Μεσόγειο. Η 16η Απριλίου 1942 υπήρξε μια σημαντι­ κή ημερομηνία στην ιστορία της 335 ΜΔ. Τότε πραγματοποίησε και την πρώτη της πο­ λεμική αποστολή, συνοδεύοντας μια συμμα­ χική νηοπομπή. Στις 22 Μαϊου 1942 η 335 ΜΔ είχε έναν ακόμα νεκρό πιλότο, τον Επισμηνία

Κ. Αλεξόπουλο, του οποίου το αεροσκάφος έπεσε στη θάλασσα από μηχανική βλάβη. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς η Μοίρα είχε ήδη εφοδιαστεί με τα πιο σύγχρονα Hurricane lie και στις 6 Σεπτεμβρίου 1942 ο Επισμηναγός Βαρβαρέσσος παρέδωσε τη διοίκηση στον επίσης Επισμηναγό, παλαίμαχο του Επους του 1940-41 και πρώην διοικητή της 21ης Μοίρας Διώξεως της ΕΒΑ, Ιωάννη Κέλλα. Στις 20 Σεπτεμβρίου η 335 ΜΔ εφοδιά­ στηκε από τους Βρετανούς με 21 νέα Hurricane lib, που παραλήφθηκαν σε δύο “ ο­ μάδες” -των 10 και 11 αεροσκαφών αντίστοι­ χα. Βαδίζοντας προς την καθοριστικής ση­ μασίας μάχη του Ελ Αλαμέιν, την 335 ΜΔ α­ πασχολούσε σοβαρά ένα άλλο πρόβλημα. Υπήρχε διαμάχη και ανταγωνισμός στις σχέ­ σεις του διοικητή της, Επισμηναγού Κέλλα, και του ουσιαστικά υποδιοικητή της, Σμηνα­ γού Χόνδρου, ο οποίος ήταν επικεφαλής του Α’ Σμήνους. Οι ρίζες αυτής της διαμάχης βρί­ σκονταν στο γεγονός ότι ο μεν Κέλλας προ­ ερχόταν από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, ο δε Χόνδρος από την πρώτη σειρά αε-

Αναμνηστική φωτογραφία του πρώτου διοικητή της 335 ΜΔ, Επισμηναγού Βαρβαρέσσου (αριστερά), με τον Επισμηναγό Κέλλα, ο οποίος τον διαδέχθηκε στη διοίκηση της Μοίρας, μαζί με τον διοικητή της 7ης Νοτιοαφρικανικής Πτέρυγας Αντισμήναρχο Loftus, μπροστά από ένα Hurricane της Μοίρας (φωτ, από το βιβλίο “ Πετώντας σε ξένους ουρανούς”).

ροπόρων της Σχολής Αεροπορίας - από την οποία προήλθε η σημερινή Σχολή Ικάρων. Οσο αστεία και αν φαίνεται σήμερα η αιτία αυτή, τότε ήταν πολύ σημαντική και ταλάνισε αρκετά το Σώμα των Αεροπόρων σχετικά με το ποιάς προέλευσης θα έπρεπε να είναι η ηγεσία των αεροπορικών μονάδων. Στις 28 Οκτωβρίου 1942, έπειτα από πρό­ ταση του Κέλλα προς τη βρετανική διοίκηση (που έγινε αποδεκτή), αποφασίστηκε η προ­ σβολή, από τα αεροσκάφη της 335 ΜΔ, του αρχηγείου του 20ού Ιταλικού Σώματος Στρα­ τού με την ευκαιρία της δεύτερης επετείου του “ Ο ΧΙ” . Το βράδυ της προηγούμενης, 27 Οκτωβρίου, ο διοικητής της 335 ΜΔ ανακοί­ νωσε στο προσωπικό της Μοίρας την απο­ στολή και το στόχο της επομένης και ακο­ λούθησαν θυελλώδεις εκδηλώσεις πανη­ γυρισμού. Μοναδική παραφωνία αποτέλεσε ο Σμηναγός Χόνδρος, ο οποίος είπε ενώπιον όλων ότι “ η αποστολή σαν σύλληψη και σαν εκτέλεση είναι μια βλακεία” . Ο Επισμηναγός Κέλλας δεν άνοιξε διάλογο με τον Σμηναγό Χόνδρο, αλλά συζήτησε με τους πιλότους του τις λεπτομέρειες της αποστολής. Σε αυτή συμμετείχε όλο το Β ’ Σμήνος της Μοί­ ρας, που απογειώθηκε στις 06.55 της 28ης Οκτωβρίου 1942, με επικεφαλής τον ίδιο τον Κέλλα. Μαζί του ήταν άλλοι 11 πιλότοι. Η πα­ ράτολμη επιδρομή είχε εντυπωσιακά αποτε­ λέσματα και μέσω του BBC έγινε γνωστή στα πέρατα του κόσμου, αποτελώντας ένα πρώ­ της τάξης όπλο στη “ φαρέτρα” των επιχειρή­ σεων ψυχολογικού πολέμου των εμπολέμων. Τρία ελληνικά αεροσκάφη υπέστησαν ζημιές από το Α/Α πυρ, όμως κανένας πιλότος δεν απωλέσθηκε. Για το δυσάρεστο συμβάν της δημόσιας κριτικής από τον Χόνδρο, ο Κέλ­ λας συνέταξε αναφορά την οποία προώθησε στους ανωτέρους του. Επειτα από λίγο καιρό (16 Δεκεμβρίου 1942) ο Κέλλας μετατέθηκε, προφανώς δυσμενως, στη Ferry Command της RAF, δηλαδή στη Διοίκηση που μετέφερε τα μαχητικά αεροσκάφη από τα μετόπισθεν στα προωθημένα αεροδρόμια. Ο Χόνδρος προσήχθη ενώπιον του Αεροδικείου, δικάστηκε, καταδικάστηκε και καθαιρέθηκε, για να αποκατασταθεί λίγο πριν από την επάνοδο των ελληνικών δυνάμεων στην απελευθερωμένη Πατρίδα, τον Οκτώβριο του 1944. Στις 29 Οκτωβρίου 1942 απογειώθηκαν άλλα 11 αεροσκάφη της 335 ΜΔ με επικεφα­ λής τον Σμηναγό Χόνδρο, πραγματοποιώ­ ντας αποστολή “ επιθετικής περιπολίας” , κα­ λύπτοντας τη δράση της 274 Μοίρας της RAF. Κατά τη διάρκεια της αποστολής αυτής ο Ανθυποσμηναγός Αναγνωστόπουλος πραγ­ ματοποίησε την - σύμφωνα με τον Πτέραρχο Καρταλαμάκη - πρώτη ελληνική κατάρριψη στη Μέση Ανατολή, ενός γερμανικού κατα­ διωκτικού αεροσκάφους τύπου Me-109. Μετά τη μετάθεση του Κέλλα τη διοίκηση της 335 ΜΔ ανέλαβε προσωρινά ο παλαιός της διοικητής, Επισμηναγός Βαρβα­ ρέσσος, ο οποίος και την παρέδωσε στις 22 Ιανουαρίου 1943 στον Σμηναγό Πάγκαλο (Σημ. πατέρα του σημερινού υπουργού Εξω­ τερικών). Κατά το διάστημα 2-5 Φεβρουάριου η Μοίρα μεταστάθμευσε στο LG.08 στη Μάρ-

69 ■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

JQ

σα Ματρούχ, από όπου στις 12 του ίδιου μή­ να αναχώρησε ο Σμηναγός Σπυρίδων Διαμαντόπουλος για να αναλάβει τη διοίκηση της νεοσυγκροτηθείσας δεύτερης ελληνικής Μοίρας Διώξεως, της 336. Γενέθλια ημερομη­ νία της 336 ΕΒΜ Δ είναι η 25η Φεβρουάριου 1943. Μαζί με τον Σμηναγό Διαμαντόπουλο μετατέθηκαν και αρκετοί άλλοι πιλότοι κα τεχνικοί της 335 ΜΔ, για να αποτελέσουν τον πρώτο πυρήνα της “ αδελφής” 336 ΜΔ. Η 23η Ιουλίου 1943 αποτέλεσε έναν ακό­ μα σημαντικό σταθμό στη δράση της 335 ΜΔ στη Μέση Ανατολή. Τότε η Μοίρα, μαζί με την 336 ΜΔ και τις 74,451, 127 και 238 Μοίρες της RAF, συμμετείχε με οκτώ αεροσκάφη της στην επιχείρηση “ Θέτις” (“ Operation Thetis”), δηλαδή στην προσβολή γερμανικών στόχων στην κατεχόμενη Κρήτη. Δύο από τα αερο­ σκάφη δεν επέστρεψαν στη βάση τους. Οι ε­ πιχειρήσεις εναντίον στόχων στην Κρήτη επαναλήφθηκαν το Νοέμβριο του 1943, για να σταματήσουν οριστικά στις 17 του ίδιου μή­ να. Την ημέρα εκείνη δύο ζεύγη αεροσκα­ φών Hurricane lib της 335 ΜΔ πραγματοποίη­ σαν τις τελευταίες τους αποστολές στα πλαίσια της επιχείρησης “ Sociable” . Την πρωτοχρονιά του 1944 οι Υποσμηναγοί Μιχαηλίδης και Γεωργακόπουλος πραγ­ ματοποίησαν τις τελευταίες πτήσεις της 335 ΜΔ με τα αεροσκάφη Hurricane lib. Την επο­ μένη η Μοίρα εφοδιάστηκε με τα πρώτα Spitfire V. Η παραλαβή των αεροσκαφών αυτών ολοκληρώθηκε στο αεροδρόμιο της Benina. Από εκεί η 335 ΜΔ μεταστάθμευσε στο αεροδρόμιο της Tocra και στη συνέχεια στο αεροδρόμιο του Bersis. Ολο αυτό το διά­ στημα εξακολούθησε να πραγματοποιεί απο­ στολές συνοδείας των συμμαχικών νηοπομπών στη Μεσόγειο. Από το αεροδρό­ μιο του Bersis η 335 ΜΔ έφυγε οριστικά το Σεπτέμβριο του 1944, μετασταθμεύοντας σε διάφορα αεροδρόμια της Λιβύης (Savoia, Marble Arch, Castel Benito, Luka), της Μάλτας και της Ιταλίας. Από την Κατάνη της Σικελίας μεταστάθμευσε - στις 16 Σεπτεμβρίου 1944 στο αεροδρόμιο της Nuova στην ηπειρωτική Ιταλία, από όπου πραγματοποιούσε συνεχείς πολεμικές αποστολές πάνω από τη Γιουγκο­ σλαβία, την Αλβανία και την Ελλάδα. Κατά το διάστημα αυτό η 335 Μοίρα είχε ενταχθεί ε­ πιχειρησιακά στη δύναμη της βρετανικής Αε­ ροπορικής Διοίκησης των Βαλκανίων (Balkan Air Force), προσβάλλοντας επίγειους στό­ χους, καθώς και τις υποχωρούσες από το μέ­ τωπο της Βαλκανικής γερμανικές δυνάμεις. Στις 8 Οκτωβρίου 1944 έφθασε η μεγάλη στιγμή, που όλοι στην 335 Μοίρα περίμεναν με αγωνία όλα αυτά τα χρόνια. Τρία μαχητικά αεροσκάφη Spitfire Vb, με πιλότους τον Σμη­ ναγό Βολανάκη και τους Υποσμηναγούς Μητράκη και Μαργαρίτη, προσγειώθηκαν στο α­ εροδρόμιο του Αράξου προερχόμενα από το ιταλικό αεροδρόμιο του Biferno, αποτελώντας τους προπομπούς της Μοίρας. Στις 12 Οκτωβρίου 1944 απελευθερώθηκε η Αθήνα και ένα περίπου μήνα αργότερα, στις 14 Νο­ εμβρίου, έφθασαν μέσα σε πανηγυρική α­ τμόσφαιρα και προσγειώθηκαν στο αερο­ δρόμιο του Χασανίου (το σημερινό Ελληνικό)

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Σχηματισμός τριών Spitfire της 335 ΜΔ.

και οι τρεις πολεμικές Μοίρες της ΕΒΑ: η 335 ΜΔ, η 336 ΜΔ και η 13η Μοίρα Ελαφρού Βομ­ βαρδισμού. Στις 20 Νοεμβρίου 1944 το προ­ σωπικό των τριών Μοιρών, με επικεφαλής τους διοικητές τους, μετέβη και κατέθεσε ένα απλό δάφνινο στεφάνι στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Μια μακριά “ νύχτα” , που διήρκεσε τριάμισυ περίπου χρόνια, είχε τελειώσει οριστικά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η 335 Μοίρα παρέμεινε για σύντομο χρο­ νικό διάστημα στο αεροδρόμιο του Χασανίου και στη συνέχεια, μαζί με τις υπόλοιπες ελλη­ νικές Μοίρες, “ αποδεσμεύθηκε” από τους Βρετανούς και παραδόθηκε στο επίσημο ελ­ ληνικό κράτος. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του Β ’ΠΠ η Μοίρα πραγματοποί­ ησε συνολικά 5.555 εξόδους/αποστολές, οι ο­ ποίες αντιστοιχούν σε 8.500 ώρες πτήσης, καθώς και άλλες 12.000 περίπου εκπαιδευτι­ κές ώρες πτήσης. Συνολικά 18 πιλότοι της Μοίρας προσέφεραν τη ζωή τους στο συμμα­ χικό αγώνα για την απελευθέρωση της κατεχόμενης Ελλάδας. Τα αποτελέσματα των πο­ λεμικών επιχειρήσεων στις οποίες συμμετεί­ χε η 335 Μοίρα θεωρούνται άκρως ικανοποι­ ητικά, πολλές φορές δε απέσπασε τα εγκω­ μιαστικά σχόλια και το θαυμασμό των συμμά­ χων. Τον Αύγουστο του 1945 η 335 Μοίρα με­ ταστάθμευσε στο αεροδρόμιο του ΣΕ Δ Ε Σ και τον Ιούνιο του 1947 εντάχθηκε επιχειρη­ σιακά στη δύναμη της Αεροπορικής Βάσης ΣΕΔΕΣ, συμμετέχοντας στις επιχειρήσεις του εμφυλίου πολέμου (1946-1949) στο πλευρό των Εθνικών Δυνάμεων. Κατά το διά­ στημα 1947-1949 η Μοίρα εφοδιάστηκε με α­ εροσκάφη Spitfire IX και XVI. Μετά το οριστι­ κό τέλος του εμφυλίου πολέμου μεταστάθ­ μευσε στην Αεροπορική Βάση Ελευσίνας και τον Οκτώβριο του 1953, πρώτη από όλες τις ελληνικές μοίρες, αντικατέστησε τα ελικοφόρα αεροσκάφη της με αεριωθούμενα τύ­ που T/RT-33A αρχικά (για την εκπαίδευση του προσωπικού) και στη συνέχεια με F-84G. Ταυτόχρονα άλλαξε ρόλο και μετονομάστηκε από 335 ΜΔ σε 335 Μοίρα Διώξεως/Βομβαρδισμού (335 ΜΔ/Β). Η Μοίρα παρέμεινε στην Ελευσίνα μέχρι το Σεπτέμβριο του 1954, ο­ πότε και μεταστάθμευσε στην 111 Πτέρυγα Μάχης (111 ΠΜ). Στη μονάδα αυτή παρέμεινε μέχρι το Σεπτέμβριο του 1957. Στη συνέχεια εντάχθηκε στη δύναμη της 110 ΠΜ στη Λάρι­

σα, μέχρι το Μάιο του 1960. Ηδη από το φθι­ νόπωρο του 1957 η Μοίρα είχε παραλάβει αε­ ροσκάφη F-84F. Από το Μάιο του 1960 η 335 ΜΔ/Β είχε μετασταθμεύσει στην 114 ΠΜ στην Τανάγρα,, αναλαμβάνοντας από το Νο­ έμβριο της ίδιας χρονιάς ένα νέο ρόλο στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, αυτόν της (πυρηνικής) κρούσης. Ταυτόχρονα μετονομάστηκε σε 335 Μοίρα Κρούσης (335 ΜΚ) και αποτέλεσε την πρώτη ελληνική μοίρα με τέτοια αποστολή, αλλά και την πρώτη της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Το Μάϊο του 1965, με την παραλαβή των σύγχρονων για την εποχή μαχητικών αεροσκαφών F-104G Starfighter, συγκροτήθηκε ουσιαστικά μια νέα 335 ΜΔ/Β. Η ως τότε 335 Μ Κ με τα F-84F μεταστάθ­ μευσε στην 115 ΠΜ στη Σούδα και μετονομά­ στηκε σε 340 ΜΔ/Β. Από το Μάιο του 1965 ως τις 31 Μαίου 1992 η 335 ΜΔ/Β πετούσε συνε­ χώς με τα F/TF-104G, προσφέροντας ανεκτί­ μητες υπηρεσίες στην Πολεμική Αεροπορία. Στις 30 Ιουνίου 1977 η Μοίρα μεταστάθμευσε για άλλη μια φορά από την 114 ΠΜ (στην ο­ ποία επιχειρούσε για περισσότερα από 17 χρόνια, έχοντας συμπληρώσει περισσότερες από 80.000 ώρες πτήσης), στην 116 ΠΜ στον Αραξο. Λίγο πριν από το τέλος της επιχειρη­ σιακής ζωής των F-104G (31/5/1992), η 335 ΜΔ/Β άρχισε να εξοπλίζεται (3/4/1992) με τα καινούργια της αεροσκάφη, τα A-7E/TA-7C Corsair II, μεταπίπτοντας σε ρόλο βομβαρδι­ σμού και μετονομαζόμενη σε 335 MB.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Ηλία Καρταλαμάκη: ΠΕΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΞΕΝΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ (1941-1944), Αθήνα, 1993. (2) Christopher Shores, Brian Cull, Nicola Maiizia: AIR WAR FOR YUGOSLAVIA, GREECE AND CRETE 1940-1941, εκδόσεις Grub Street, Λονδίνο, 1987. (3) 1941-1991: 50 ΧΡΟΝΙΑ ΔΡΑΣΗ 335 ΜΟΙΡΑ, επετειακή έκδοση της 335 ΜΔ/Β (4) Ενωση Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και Πανελλήνιος Σύνδεσμος Βετεράνων Αεροπόρων: 50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΠΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ 1944-1994, Αθήνα, Οκτώβριος 1994. (5) ΓΕΣ/ΔΙΣ: Η ΠΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΝ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΣ, έκδοση 1969 (ανατύπωση 1983). (6) Γ. Κανδυλάκη, Η. Κορομπίλη, Η. Νταλούμη, Μ. Τσώνου: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΑΠΟ ΤΟ 1912 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ, έκδοση IPMS Ελλάδος. (7)Λεωνίδα Μπλαβέρη: 116ΠΜ. ΑΠΟ “ ΑΣΤΡΟΜΑΧΗΤΕΣ” "ΚΟΥΡΣΑΡΟΙ", περιοδικό “Σύγχρονη Αεροπορία και Ναυτικό”, τ. 2, Ιανουάριος 1994. (8) Ηλία Νταλούμη: HURRICANE. ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΑ ΤΟ ΛΕΓΑΜΕ “ΛΑΙΛΑΠΑ” (1ο/12ο μέρος), περιοδικό “ Πτήση και Διάστημα”, τ. 141/142, Δεκέμβριος 1996/Ιανουάριος 1997. (9) Αλέξανδρου Θεολόγου: ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΤΑΞΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ, περιοδικό “ ΠΤΗΣΗ και ΔΙΑΣΤΗΜΑ”, τ. 140, Νοέμβριος 1996. (10) Ενημερωτικό υλικό από την 335 ΜΔ/Β (335 MB). (11) Προσωπικό αρχείο.

Κ Ο ΣΜ Α Σ ΠΑ ΠΑ ΒΛΑ ΣΟ ΠΟ ΥΛΟ Σ Δρ Ιστορίας Πανεπιστημίου Aberdeen

Luke

'

Maggiore

April 1793

Pizzighettone Lomello Valenza

Alessandm ^g Marengo

Stradell;

Mantua

'Piacenza Vognera «Tortm

June 1739

Modena

Rivalta Acqui

Χ ά ρτης της εκσ τρα τείας του Σουβόρωφ στη Β. Ιταλία, Πορεία Σουβόρωφ Πορεία Γάλλων

Savona

Γαλλικές θ έσ ε ις Ν ίκες Ρώσων

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΒΟΡΩΦ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ (1799) ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΟΥΒΟΡΩΦ ΥΠΗΡΞΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ. ΚΑΤΑ ΚΟΙΝΗ ΠΑΡΑΔΟΧΗ, ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΛΑΜΠΡΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ ΗΓΕΤΕΣ. 01 ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΟΜΩΣ ΤΟΥ ΕΙΧΑΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΑΡΚΕΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΕ ΤΗ ΣΕΙΡΑ ΤΟΥΣ ΦΡΟΝΤΙΖΑΝ ΝΑ ΤΟΝ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΑΥΛΗ. ΠΑΡΟΛΑ ΑΥΤΑ Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΟΥΒΟΡΩΦ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕ ΣΑΝ ΑΝΤΙΒΑΡΟ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Β', ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΩΣ Ο ΠΑΥΛΟΣ Α ’, ΤΟΥ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΗΚΑΝ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΕ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ. Ο Ρ Ω ΣΟ Σ

Η ΗΤΤΑ ΤΟΝ ΓΑΛΛΟΝ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΟ-ΑΥΣΤΡΙΑΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ Στρατηγός Αλέξανδρος Σουβόρωφ θεωρείτο ήδη ένας από τους θρύλους του Ρω­ σικού Στρατού από την εποχή του πρώτου (επί Αικατερίνης Β ’) ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774), όταν κατά τις επιχειρήσεις από το Μάρτιο του 1773 ως τον Ιούνιο του 1774 συνέβαλε αποφασιστικά στην τελική ρωσική νίκη. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ακολουθούσε έναν απλό τρόπο διαβίωσης. Περιφρονούσε την πολυτελή ζωή στη ρωσική αυλή. Αυτή η στάση προκαλούσε τους Ρώσους αριστο­ κράτες, που τον κατηγορούσαν ως εκκεντρικό και τον φθονούσαν ακόμη περισσότερο όταν μάθαιναν για τις επιτυχίες του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που διαφωνούσε ανοικτά ακόμη και με τους μονάρχες τους οποίους υπηρέτησε, κάτι που του στοίχιζε πολύ ακριβά στη στρατιω­ τική του εξέλιξη. Αυτή ήταν η αντιμετώπιση που είχε ο στρατηγός από το τσαρικό καθεστώς. Ακόμα όμως και μετά από έναν αιώνα, στο σοβιετικό καθεστώς, στις ταινίες του εγχώριου κι­ νηματογράφου εμφανιζόταν ως ένας αιμοσταγής άνθρωπος και πολέμιος του ρωσικού λαού. Η αλήθεια βρίσκεται αρκετά μακριά από τις παραπάνω εκτιμήσεις. Ο Σουβόρωφ λατρεύτηκε όσο κανένας άλλος από τους στρατιώτες του και ο ίδιος έδωσε πάντα επιτυχείς εξετάσεις σε όποιο θέατρο πολέμου χρειάστηκε να υπηρετήσει: Πολωνία, Φινλανδία, Παραδουνάβιες ηγε­ μονίες, Ελβετία. Δέκα χρόνια μετά την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης (1789), οι Γάλλοι είχαν καταφέρει

Ο

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

71

72 ™

να απωθήσουν τους Αυστριακούς από τις κτή­ σεις τους στη βόρεια Ιταλία, ενώ και οι Κάτω Χώρες είχαν περάσει υπό τον έλεγχό τους. Το 1799 ο Ναπολέων βρισκόταν στην Αίγυπτο, έ­ χοντας αποκοπεί με τα στρατεύματά του εξαιτίας της παρουσίας του Βρετανού Ναυάρ­ χου Νέλσωνα στην περιοχή. Αυτή η χρονική στιγμή κρίθηκε κατάλληλη από τους Αυστρια­ κούς για την ανακατάληψη των εδαφών τους στη Βόρεια Ιταλία. Σε αυτή την απόφαση βρή­ καν συμμάχους τους Ρώσους, που έβλεπαν τα συμφέροντά τους στη Μεσόγειο να δέχονται πλήγμα από τη γαλλική παρουσία. Ο Σουβόρωφ επισκέφθηκε το διάδοχο του γαλλικού θρόνου Λουδοβίκο ΙΗ’, που του ευχήθηκε κά­ θε επιτυχία. Η κατάσταση έμοιαζε να έχει πά­ ρει μορφή σύγχρονης σταυροφορίας. Ο ίδιος ο στρατηγός είχε πεισθεί για την αναγκαιότητα της εκστρατείας και ανησυχού­ σε για τις καθυστερήσεις που υπήρχαν στην προετοιμασία εξαιτίας του κακού καιρού. Η α­ κτινοβολία της προσωπικότητάς του ήταν τό­ σο έντονη, ώστε οι στρατιώτες τον ικέτευαν να βρίσκεται και να βαδίζει μαζί τους. Ο Σουβόρωφ έφτασε στη Βιέννη στα μέσα Μαρ­ τίου 1799. Οι κάτοικοι της πόλης τον υποδέ­ χθηκαν με μεγάλες τιμές και τον ζητωκραύγα­ ζαν σαν σωτήρα της αυτοκρατορίας. Παρά το δημόσιο αίσθημα υπέρ του Σουβόρωφ, οι αρι­ στοκρατικοί κύκλοι της Βιέννης δεν εν­ θουσιάστηκαν τόσο πολύ. Ο αρχιδούκας Κά­ ρολος ήθελε τον αδελφό του Ιωσήφ να οδη­ γήσει το στρατό στην Ιταλία, χωρίς ο τε­ λευταίος να έχει δει ποτέ μάχη ή να έχει λάβει ποτέ μέρος σε εκστρατεία. Ετσι, λοιπόν, ο Σουβόρωφ αποτελούσε λύση -αποτέλεσμα συμβιβασμού. Ωστόσο επικρατούσε κάποιος σκεπτικισμός, διότι είχε νικήσει επανειλημμέ­ να τους Τούρκους, αλλά δεν είχε δείξει τις ικανότητές του εναντίον ενός στρατού όπως ο Γαλλικός. Γι’ αυτό το λόγο το Αυστριακό Ανώτατο Συμβούλιο Πολέμου (Hofkriegsrath) ζήτη­ σε να μάθει τα σχέδιά του. Οι Γάλλοι διατηρούσαν στα σύνορά τους δύναμη που υπερέβαινε τις 200.000 άνδρες. Το ένα έβδομο της δύναμης αυτής βρισκόταν στην Ελβετία και το μισό της στην Ιταλία. Από τους τελευταίους 62.000 άνδρες βρίσκονταν στην περιοχή της Λομβαρδίας, που οι Αυστριακοί ήθελαν να καταλάβουν. Σε αυτή την περιοχή οι Αυστριακοί διέθεταν σαφή α­ ριθμητική υπεροχή, με 80.000 άνδρες υπό τις διαταγές του Kray κοντά στη Βερόνα και 50.000 άνδρες που κάλυπταν τη δεξιά πλευρά του στρατού υπό τις διαταγές του Bellegarde. Οταν ο Σουβόρωφ ρωτήθηκε για τα σχέδιά του, παρέδωσε στους Αυστριακούς ένα λευκό φύλλο χαρτιού. Ηταν γεγονός πως ο στρατη­ γός σκόπευε να καταστρέψει το Γαλλικό Στρα­ τό στην Ιταλία, αλλά δεν πίστευε πως έπρεπε να δεσμευτεί σε ένα λεπτομερές σχέδιο δρά­ σης που του ζητούσαν επίμονα οι Αυστριακοί. Γνώριζε πως αυτή η στάση θα δυσαρεστούσε πολλούς, αλλά προτιμούσε να μη μιλά πολύ. Αλλωστε πίστευε πως οι λεπτομέρειες εξαρτώνται από τις καταστάσεις που μπορούν να δημιουργηθούν ανά πάσα στιγμή και από την κρίση, την ικανότητα και τη γενναιότητα αυτών που διοικούν. Αυτό ήταν ένα επαναστα-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Χάρτης της μάχης στο Νόβι. Με τα μαύρα βέλη σημειώνονται οι κινήσεις των Ρώσων.

τικό δόγμα σε μια περίο­ δο που η ελευθερία δράσης ήταν πολύ πε­ ριορισμένη και πρακτι­ κά δεν υπήρχε χώρος για ατομική πρωτο­ βουλία. Ο Σουβόρωφ πί­ στευε πως ο αρχηγός έ­ πρεπε να εμπιστεύεται αυτούς που διοικεί. Στις 28 Μαρτίου ο Ρώσος στρατηγός έφτα­ σε τα ρωσικά στρατεύ­ ματα που βάδιζαν αργά προς την Ιταλία. Τον βα­ σάνιζαν πολλά ερωτή­ ματα. Τίνος το μέρος θα έπαιρναν οι Ιταλοί ό­ ταν θα άρχιζαν οι μάχες; Πολλοί από αυτούς είχαν καλοσωρίσει τους Γάλλους τρία χρόνια πριν και φοβόταν μήπως αναπόφευκτα θα πο­ λεμούσε και εναντίον ιταλικών δυνάμεων. Ενα άλλο στοιχείο που τον προβλημάτιζε έντονα ήταν η ηλικία του (70 ετών) και φοβόταν ότι δεν θα μπορέσει να τα καταφέρει. Οι Γάλλοι διέθεταν ικανούς, τολμηρούς και νέους σε η­ λικία στρατηγούς, ενωμένους με ένα κοινό πνεύμα εθνικισμού και ελπίδας για ένα νέο κόσμο, οι οποίοι είχαν κορεστεί από νίκες. Από την άλλη πλευρά ο Σουβόρωφ, μετά από δεκαετίες γεμάτες εμπειρίες και εκστρατεί­ ες, είχε αναπτύξει τη δική του φιλοσοφία περί πολέμου. Τα βασικά στοιχεία για την επιτυχία μιας εκστρατείας ήταν γι’ αυτόν η σωστή και γρήγορη εκτίμηση της κατάστασης, η αποφα­ σιστικότητα και πάνω από όλα η ταχύτητα με την οποία εκτελούνται οι διαταγές. Οταν έφτασε στη Βερόνα ο Σουβόρωφ έ­ νιωσε τη συμπάθεια του κόσμου, που έτρεφε αισθήματα μίσους για τους Γάλλους. Αν και στην αρχή οι Γάλλοι καλοσωρίστηκαν ως ε­ λευθερωτές, στη συνέχεια οι κατασχέσεις τροφίμων τους κατέστησαν ιδιαίτερα μιση­ τούς. Ο Σουβόρωφ, με μια προκήρυξή του, ζη­ τούσε από τους Ιταλούς να πάρουν τα όπλα ε­ ναντίον των Γάλλων. Αυτή η ενέργεια βρήκε μικρή απήχηση. Η αυτοπεποίθηση του Σουβό­ ρωφ ενισχύθηκε από την είδηση ότι ο Αυστριακός στρατηγός Kray είχε εμποδίσει μια γαλλική επίθεση και ότι ο εχθρός υποχω­ ρούσε κατά μήκος του ποταμού Ολιο. Ετσι α­ ποφάσισε να εκπαιδεύσει τους Αυστριακούς σύμφωνα με τις δικές του τακτικές. Για τον Σουβόρωφ δεν ήταν αρκετό οι ανώτατοι αξιω­ ματικοί να έχουν πληροφορηθεί και κατανοή­ σει το σχέδιο της μάχης. Επρεπε να γνωρί­ ζουν το σχέδιο και οι κατώτεροι αξιωματικοί, ώστε να οδηγούν τους άνδρες τους πάντα σύμφωνα με αυτό. Ο Ρώσος στρατηγός έδωσε λεπτομερείς οδηγίες για τον τρόπο με τον ο­ ποίο το πεζικό έπρεπε να επιτίθεται. Χίλια πε­ ρίπου μέτρα πριν από τις εχθρικές δυνάμεις οι στρατιώτες έπρεπε να σχηματίζουν δύο

γραμμές και να προχωρούν με το συνήθη αρ­ γό βηματισμό μέχρι τα 250-280 μέτρα (αυτό ή­ ταν το βεληνεκές των άριστων γαλλικών μουσκέτων). Ο ρυθμός του βήματος έπρεπε να διατηρηθεί μέχρι τα 100 περίπου μέτρα. Επειτα οι στρατιώτες θα άρχιζαν να επιταχύ­ νουν και θα έπρεπε να επιτίθενται τρέχοντας, έχοντας τις λόγχες στραμμένες στον εχθρό. Η δεύτερη γραμμή θα ακολουθούσε την πρώ­ τη, για να την ενισχύσει αν χρειαζόταν. Με την άφιξη των ρωσικών δυνάμεων ο Σουβόρωφ προχώρησε αμέσως στη συγκρό­ τηση εμπροσθοφυλακής, που αποτελείτο από δύο συντάγματα πεζικού και δύο συντάγματα Κοζάκων υπό τις διαταγές του Bagration. Αυτή η δύναμη βάδισε -χωρίς να τραβά την προσο­ χή- κατά μήκος του ποταμού Ολιο. Ο Σουβό­ ρωφ άφησε στον Kray δύναμη 20.000 ανδρών για να πολιορκήσει το φρούριο της Μάντοβα, που κρατούσαν οι Γάλλοι πίσω από τις συμμα­ χικές γραμμές. Παράλληλα ο Klenau διατάχθηκε να προχωρήσει νότια, κατά μήκος του πο­ ταμού Πάδου, για να επιτηρεί τη Φερράρα και τη Μόντενα, αλλά και για να ερευνήσει για τις εχθρικές δυνάμεις του Γάλλου Στρατηγού Macdonald, που βρίσκονταν στη νότια Ιταλία και προφανώς θα επιχειρούσαν να βοηθή­ σουν τον Στρατηγό Scherer. Οι Ρώσοι βάδισαν δυτικά μέσα από τους πρόποδες των Αλπεων, φοβούμενοι πιθανή επίθεση των Γάλλων από την Ελβετία. Ο Bellegarde, του οποίου αποστο­ λή ήταν να παρενοχλεί τον Γάλλο Στρατηγό Lecoubre και να προστατεύει τη δεξιά πλευρά του Σουβόρωφ, υποστήριζε πως το χιόνι είχε καταστήσει οποιαδήποτε προσπάθεια επίθε­ σης από τους Γάλλους που στάθμευαν στην Ελβετία αδύνατη. Από την άλλη πλευρά όμως ο Σουβόρωφ δεν ήθελε να διακινδυνεύσει και να δει τους Γάλλους να ξεπροβάλλουν από τα υψώματα, βρίσκοντας χώρο για ελιγμούς στην πεδιάδα. Καθώς οι σύμμαχοι κινούντο δυτικά, ο Chastler ζήτησε την άδεια από τον Σουβόρωφ να στείλει μια δύναμη για αναγνώριση. Ο Ρώ­ σος στρατηγός αρνήθηκε γιατί πίστευε πως κάτι τέτοιο θα προειδοποιούσε τους Γάλλους.

Γνώριζε πως οι δυνάμεις του ήταν περίπου ι­ σοδύναμες με αυτές του Scherer. Αν οι σύμμα­ χοι οδηγούντο για επίθεση σε ένα συγκεκρι­ μένο σημείο του μετώπου, θα έβρισκαν τις γαλλικές δυνάμεις συγκεντρωμένες και έτσι με μια αιφνιδιαστική επίθεση θα τις κατέ­ στρεφαν. Από την άλλη πλευρά, αν οι Γάλλοι είχαν τις δυνάμεις τους διασκορπισμένες, το έργο του Σουβόρωφ θα γινόταν ακόμη πιο εύ­ κολο και θα κατέστρεφε τις γαλλικές μονάδες τη μία μετά την άλλη. Στην πραγματικότητα ο Scherer είχε διασπάσει το στρατό του (30.000 άνδρες) σε ένα μέτωπο 110 km, από το Λέκκο ως την Κρεμόνα. Ο Σουβόρωφ βάδισε με βάση το σχέδιό του και διέταξε να γίνουν αντιπερι­ σπασμοί σε περιοχές γειτονικές της κύριας ε­ πιθετικής ενέργειας. Ο Στρατηγός Moreau, που διαδέχθηκε τον Scherer, έδωσε αμέσως διαταγή να συγκεντρωθούν τα στρατεύματά του για να αντιμετωπίσουν την αναπόφευκτη συμμαχική επίθεση, αλλά ήταν ήδη πολύ αργά. Ισως η αποτυχία του πρίγκηπα Ευγένιου της Σαβοΐας να περάσει τον ποταμό Αντα (το 1705) να είχε πείσει τον Scherer ότι η θέση του ήταν ισχυρή. Δεν έλαβε όμως υπόψη του ότι ο Ευγένιος δεν είχε το ανάλογο ανθρώπινο δυναμικό. Ο Σουβόρωφ δεν εμποδίστηκε από αυτό το ιστορικό προηγούμενο. Είχε ήδη συγκεντρώσει διπλάσια στρατεύματα από αυτά των Γάλλων στο βόρειο μέρος του ποτα­ μού. Παρά τις ετοιμασίες, το πέρασμα του πο­ ταμού συναντούσε τρομερές δυσκολίες. Προς τα βόρεια η στάθμη είχε ανέβει εξαιτίας των συνεχών βροχοπτώσεων, ενώ νότια το ποτάμι άνοιγε σε πλά­ τος και τα πιθανά περάσματα φρουρούντο από ισχυρές δυνάμεις. Παρόλα αυτά, τη νύ­ χτα της 15ης Απριλίου οι Ρώσοι κατασκεύασαν μια γέφυρα από βάρκες στην περιοχή Σαν Τζερβάζιο, από όπου και πέρασαν το επόμενο πρωί. Λίγο νο­ τιότερα η μεραρχία του Ott και ένα σύνταγμα Κοζάκων επιτέθηκαν στις γαλλικές δυνάμεις που μάχονταν υπό τις διαταγές του Gregnet. Η επίθεση ή­ ταν αιφνιδιαστική και οι Γάλλοι αναγκά­ στηκαν να υποχωρή­ σουν. Ο Moreau προ­ σπαθούσε μάταια να κερδίσει χρόνο κα­ θώς οι συμμαχικές δυνάμεις κατεδίωκαν τους Γάλλους. Ο Γάλ­ λος στρατηγός αιχμα­ λωτίστηκε από Αυστρια­ κούς ουσσάρους, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει. Μεγάλο μέρος της γαλλι-

Ρώσος ιππέας της τσαρικής φρουράς (σχ. Bryan Fosten).

Ο Στρατάρχης Αλέξανδρος Βασίλιεβιτς Σουβόρωφ, σε πορτραίτο που φιλοτεχνήθηκε τον Ιούλιο του 1799 στη Βιέννη.

κής δύναμης υπό τις διαταγές του Serrurier α­ ναγκάστηκε να παραδοθεί. Οι συμμαχικές α­ πώλειες ήταν περίπου 2.000 άνδρες, ενώ οι γαλλικές ανήλθαν σε 10.000 άνδρες (νεκροί και αιχμάλωτοι). Ο Moreau δεν μπόρεσε να α­ νασυγκροτήσει τα υπολείμματα του στρατού του μέχρι την άφιξή του στην Αλεσσάντρια, έ­ χοντας υποχωρήσει 110 km περίπου. Η ταχύ­ τητα της επίθεσης αιφνιδίασε ακόμη και τους Ρώσους, των οποίων μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις έφτασαν μετά το τέλος της μάχης. Ολη η Ευρώπη είχε μείνει έκπληκτη. Οι Αυστριακοί κατάφεραν να ανακαταλάβουν τη Λομβαρδία πέρα από κάθε προσδοκία. Ο δρό­ μος για το Μιλάνο ήταν πλέον ανοικτός. Χωρίς συγκεκριμένους κανόνες ή τακτικές, ο Σουβόρωφ πέτυχε μια περίτρανη νίκη χάρη στην τόλμη του. Οι Μιλανέζοι τον υποδέχθη­ καν θερμά, φωνάζοντας “ Ζήτω ο ελευθερω­ τής μας!” . Ο Σουβόρωφ δεν έφυγε αμέσως από το Μιλάνο, αλλά δεν έμεινε καθόλου α­ δρανής κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη. Οι Αυστριακοί ήταν υπεύθυνοι για τον εφοδιασμό του στρατού, αλλά ο Σουβό­ ρωφ δεν βασιζόταν σε αυτούς, καθώς η θέση του ήταν πολύπλοκη. Αν και οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν καταλάβει τη Λομβαρδία, υπήρχε ακόμη Γαλλικός Στρατός βόρεια (στις Αλπεις) και επίσης αρκετά οχυρά πίσω από τις αυστρορωσικές γραμμές. Παράλληλα ο Moreau αναδιοργάνωνε τις δυνάμεις του, ενώ φημολογείτο ότι ο Macdonald βάδιζε βόρεια (από τη Νάπολι) για να ενωθεί με τις υπόλοι­ πες γαλλικές δυνάμεις. Ο Σουβόρωφ άρχισε να συγκεντρώνει τις απαραίτητες δυνάμεις για να αντιμετωπίσει τις ενέργειες των Γάλλων. Ο κίνδυνος του Macdonald τον εμπόδιζε να βαδίσει προς το Τορίνο, κάτι που τόσο ανυπόμονα περίμενε να πραγματοποιήσει. Επίσης οι πληροφορίες που λάμβανε ήταν ανακριβείς και έφταναν συχνά καθυστερημένα, με αποτέλεσμα να προκαλούν σύγχυση, Ετσι λοιπόν διέταξε τον Bagration να καταλάβει τη Βογκέρα και την Τορτόνα, ενώ ο Rosenberg συγκέντρωσε τις δυνάμεις του στην Παβία. Μια αλυσίδα από

φρουρές με Κοζάκους τοποθετήθηκε κατά μήκος του ποταμού Πάδου. Ο Ott και ο Klenau περίμεναν τον Macdonald στη Μάντοβα. Ολα φαίνονταν να έχουν ετοιμαστεί με σύνεση, αλλά οι πληροφορίες πάνω στις οποίες στηρί­ χτηκε ο Σουβόρωφ ήταν ανακριβείς. Ο Macdonald διέθετε πολύ λιγότερες δυνάμεις από αυτές που υπέθετε ο Σουβόρωφ, δεν πέρασε τα Απέννινα όρη για έναν ακόμη μήνα και (το χειρότερο όλων) δεν είχε αντιληφθεί ότι ο Moreau είχε σταματήσει στην Αλεσσάντρια. Ο Rosenberg είχε διαταγές να βαδίσει προς το Λομέλλο και διασχίζοντας τον ποτα­ μό Πάδο να φθάσει στη Βαλέντσα -απειλώ­ ντας το Τορίνο. Οταν ο Σουβόρωφ αντιλήφθηκε ότι ο Moreau δεν είχε υποχωρήσει πέρα από την Αλεσσάντρια, διέταξε τον Rosenberg να ενω­ θεί μαζί του στην Τορτόνα. Ο Rosenberg έλαβε το μήνυμα εγκαίρως, αλλά ήδη τμήμα από το ιππικό του είχε περάσει τον ποταμό Πάδο. Οταν ο εχθρός εντοπίστηκε, οι Αυστριακοί παρότρυναν τον εξηντάχρονο Rosenberg να ε­ πιτεθεί και άφηναν να εννοηθεί ότι σε αντίθε­ τη περίπτωση θα τον κατηγορούσαν για δει­ λία. Η υπερηφάνεια του Rosenberg υπερίσχυσε της κρίσης του και έτσι προχώρησε με πολύ μικρότερες δυνάμεις εναντίον του Moreau, που είχε ετοιμάσει μια καλοστημένη παγίδα. Ο Σουβόρωφ, με νέα διαταγή, ζητού­ σε από τον Rosenberg να αποσυρθεί, κάτι που τελικά έγινε, αλλά αφού ο τελευταίος είχε υποστεί σοβαρές απώλειες στο ιππικό του. Ηταν ένα θλιβερό ξεκίνημα στις αρχές του Μαϊου. Ο Σουβόρωφ επέπληξε πολύ αυστηρά τον Rosenberg και όλους τους ανώτατους Αυστριακούς αξιωματικούς για την απόφασή τους να διεξάγουν μάχη με τόσο λίγες πιθανό­ τητες νίκης. Από στρατηγική άποψη δεν είχε χαθεί τί­ ποτα. Ο Σουβόρωφ υπολόγισε ότι εκείνη τη στιγμή ο Moreau δεν αποτελούσε απειλή, καθώς ο στρατός του θα υπέφερε από έλλειψη εφοδίων, ενώ παράλληλα ο Ott δεν θα τον ά­ φηνε να ενωθεί με τον Macdonald. Στις 5 Μαϊου ο Ρώσος άρχισε να οδηγεί το στρατό του προς το Τορίνο, αφήνοντας μια δύναμη για να πολιορκήσει την Τορτόνα. Το ηθικό του στρα­ τού ήταν υψηλό και μέσα σε εννέα μέρες -14 Μαϊου- η πόλη του Τορίνου καταλήφθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν με ζητωκραυγές και ανακούφι­ ση. Ο Σουβόρωφ προσπάθησε να εκμεταλλευθεί την κατάσταση και να σχηματίσει τον παλαιό στρατό του Πεδεμοντίου. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα τον βοηθούσε πολύ. Δεν θα χρειαζόταν να διαθέσει δυνάμεις για τον έ­ λεγχο της ευρύτερης περιοχής και για την κα­ τάληψη φρουρίων που κρατούσαν οι Γάλλοι. Η σκέψη του δεν υλοποιήθηκε για λόγους πολι­ τικής σκοπιμότητας, προερχόμενους κυρίως από την πλευρά των Αυστριακών. Ευτυχώς ο Σουβόρωφ μπόρεσε να ενωθεί με το στρατό του Bellegarde, που βάδισε εσπευσμένα από τις Αλπεις. Ο Ρώσος στρατηγός γνώριζε ότι οι Γάλλοι ήταν αδύναμοι, όπως και το ότι η δημο­ τικότητα της γαλλικής κυβέρνησης - Δι­ ευθυντήριο- βρισκόταν σε πτώση. Γνώριζε ε­ πίσης πως οι επιτυχίες του κλόνιζαν την αυτο-

J2 ■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

74 ™

πεποίθηση των Γάλλων και ότι οι πληθυσμοί που βρίσκονταν υπό γαλλική κατοχή ήταν έ­ τοιμοι να επαναστατήσουν. Αν και η κατάστα­ ση φαινόταν ιδανική, οι σύμμαχοι δεν το εκμεταλλεύθηκαν για να πετύχουν ένα καίριο πλήγμα επί των Γάλλων. Εκείνη τη στιγμή φάνηκε καθαρά η βασι­ κή διαφορά ως προς τα κίνητρα Αυστριακών και Ρώσων για τον πόλεμο. Ο Παύλος Α', γνή­ σιος υπερασπιστής της απολυταρχίας, ήθελε να συντρίψει την επανάσταση στην Ευρώπη και να επαναφέρει την παλαιά τάξη. Από την άλλη πλευρά οι Αυστριακοί ακολούθησαν την παραδοσιακή τους πολιτική, με σκοπό να κερ­ δίσουν περιοχές οι οποίες με τους φόρους που θα απέδιδαν θα κρατούσαν το αυτοκρατορικό ταμείο γεμάτο. Ο πρωταρχικός τους στόχος σε όλα τα μέτωπα ήταν να κρατήσουν τα εδάφη που τους ανήκαν. Ετσι λοιπόν άρχι­ σαν να ενδιαφέρονται για το πώς θα ξανακέρ­ διζαν τα χαμένα εδάφη τους στην Ολλανδία, το Ρήνο, τις Αλπεις και την Ιταλία, χωρίς να α­ ντιλαμβάνονται, σε αντίθεση με τον Σουβό­ ρωφ, ότι στον πόλεμο τα σύνορα μεταβάλλο­ νται συνεχώς. Ο Ρώσος στρατηγός δεν συμμε­ ριζόταν τις “ στενές” φιλοδοξίες των Αυστρια­ κών. Αντικειμενικός του σκοπός ήταν η συντριβή της γαλλικής κυβέρνησης και αυτών που συμβόλιζε. Γι’ αυτόν ο ποταμός Αντα ήταν κάτι όπως ο Ρουβίκωνας για τον Ιούλιο Καίσαρα. Δυστυχώς για τον Σουβόρωφ, οι Αυστριακοί πίστευαν πως γνώριζαν τα πά­ ντα περί του πολέμου. Οταν ο Moreau υποχώρησε πέρα από τα όρη της Γένοβας, ο Σουβόρωφ διέταξε τον Bellegarde να βαδίσει προς την Αλεσσάντρια για να αποκόψει τις δυνάμεις των Γάλλων από τη χώρα τους και από τις δυνάμεις του Macdonald. Ο Ρώσος επικέντρωσε την προσο­ χή του στην περιοχή των Κοττικών Αλπεων, στέλνοντας τον Vussakovich προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα οι αυστριακές δυνά­ μεις του Ott στη Μόντενα διατάχθηκαν να ε­ νωθούν με τον Kray στη Μάντοβα. Αυτές ήταν οι δυνάμεις που θα αντιμετώπιζαν τον Macdonald. Την ίδια στιγμή ο Σουβόρωφ δεν α­ γνόησε ό,τι συνέβαινε στη βορειοδυτική Ιτα­ λία. Υπήρχαν ψίθυροι ότι ενισχύσεις βάδιζαν για να υποστηρίξουν τον Moreau. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό, αλλά οι αναφορές, που κυριολεκτικά πλημμύριζαν το αρχηγείο, υπήρχαν πολλές φορές αντιφατικές. Ο Σουβόρωφ ήταν αρκετά προβληματισμένος. Κανένας δεν μπορούσε να πει με σιγουριά αν αυτές οι αναφορές ήταν αληθινές ή αποτέλε­ σμα της γαλλικής κατασκοπείας. Ωστόσο, δύο πράγματα ήταν ξεκάθαρα στο μυαλό του Σουβόρωφ. Το πρώτο σχετιζό­ ταν με τον έλεγχο της Ελβετίας, που θα έπρε­ πε να βρίσκεται στα χέρια των συμμάχων, και το δεύτερο ήταν ότι έπρεπε να νικήσει το στρατό του Macdonald πριν ενωθεί με τον Moreau. Ετσι λοιπόν η κατάληψη της Μάντοβας ήταν απαραίτητη. Παράλληλα ο Ρώσος στρατηγός ήθελε να ενισχύσει τον αρχιδούκα Κάρολο που βρισκόταν κοντά στη Ζυρίχη. Ο Σουβόρωφ πίστευε πως η Ελβετία λει­ τουργούσε ως το “ κλειδί” με το οποίο θα μπο­ ρούσε να ελέγξει τη Γερμανία, την Ιταλία και

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

τη Γαλλία. Οι αρχικές νίκες των Αυστριακών στο πέρασμα του St. Gotthard δεν είχαν την ί­ δια συνέχεια, εξαιτίας της ολιγωρίας του Αυστριακού στρατηγού Hadik, που δεν ακο­ λούθησε τις διαταγές του Σουβόρωφ για ένω­ ση της δύναμής του με τον Κάρολο. Αυτή δεν ήταν η μόνη φορά που οι διαταγές του Ρώσου στρατηγού δεν εκτελέστηκαν. Ενώ είχε διατά­ ξει τον Kray και τον Klenau να αφήσουν μέρος των δυνάμεών τους για την πολιορκία της Μά­ ντοβα και να ενωθούν με τον Ott για την αντι­ μετώπιση του Macdonald, το Ανώτατο Αυστρια­ κό Συμβούλιο Πολέμου τους ανακάλεσε να γυρίσουν στη Μάντοβα. Με αυτή την ενέρ­ γεια ανατρεπόταν ο σχεδιασμός των επιχειρή­ σεων. Ο Σουβόρωφ ζήτησε εξηγήσεις και έ­ φτασε στο σημείο να θέλει να αποχωρήσει από τη θέση του. Ο μισός στρατός του Σουβόρωφ βρέθηκε να πολιορκεί τη Μάντοβα. Από την άλλη πλευρά ο Macdonald πέρασε τα Απέννινα και νίκησε μια μικρή αυστριακή μονάδα στη Μό­ ντενα. Εκτός του Bellegarde που επιτηρούσε τον Moreau, όλες οι υπόλοιπες μονάδες συγκεντρώθηκαν στο Νότο. Ο Macdonald είχε καταφέρει μέσα σε μια εβδομάδα να διανύσει 240 km. Τις ίδιες επιδόσεις είχαν να επιδείξουν και οι Ρώσοι, που μπόρεσαν να ενισχύσουν εγκαίρως τους Αυστριακούς. Στις αρχές Ιουνίου ο Σουβόρωφ βρισκόταν μαζί με τους στρατιώτες του, προσπαθώντας να τους εμ­ ψυχώσει κάτω από τις ασυνήθιστες γι’ αυτούς καιρικές συνθήκες. Η ζέστη του καλοκαιριού ήταν δυσβάσταχτη για τους Ρώσους και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που λιποθυμούσαν από την εξάντληση. Παρά τις δυσκολίες, η άκαμπτη θέληση των Ρώσων ήταν αυτή που έσωσε τους Αυστριακούς στα αρχικά στάδια της μά­ χης στον ποταμό Τρέμπια. Ο Bagration με την εμπροσθοφυλακή του ενίσχυσε τον Ott, που δεχόταν την επίθεση των πολωνικών στρα­ τευμάτων του Dombrowski. Οι Πολωνοί πολε­ μούσαν με απίστευτη λύσσα εναντίον των Κο­ ζάκων. Ετρεφαν μίσος για το πρόσωπο του ίδι­ ου του Σουβόρωφ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στην Πολωνία είχε εξανε­ μίσει κάθε ελπίδα των Πολωνών για ανεξαρτη­ σία. Παράλληλα το συμμαχικό ιππικό προσέ­ βαλε τους Γάλλους από την αριστερή πλευρά. Οι Γάλλοι σχημάτισαν τετράγωνα και άρχισαν να υποχωρούν καλυπτόμενοι από τη μεραρχία του Salme, πολεμώντας κατά μήκος του ποτα­ μού Τιντόνε. Οι Ρώσοι τους απώθησαν 15 km περίπου, κοντά στον ποταμό Τρέμπια. Οι Γάλ­ λοι υποχώρησαν, αλλά δεν είχαν νικηθεί. Ο Σουβόρωφ σχεδίασε αμέσως τη διάταξη του στρατού για την επόμενη μέρα (7 Ιουνί­ ου). Δεξιά βρισκόταν ο Rosenberg με το αυστριακό ιππικό, αριστερά ο Melas και στο κέντρο ο Forster. Η συμμαχική επίθεση άρχισε από τη δεξιά πλευρά, όπου ο Bagration και οι Κοζάκοι κινούντο πολύ γρήγορα. Οι Γάλλοι χρειάστηκε να ενισχύσουν την αριστερή πλευρά τους, κάτι που έκανε και ο Rosenberg στο αντίπαλο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα οι Γάλλοι να υποχωρήσουν. Στο κέντρο οι Γάλλοι τα πήγαιναν πολύ καλύτερα, λόγω του ιππικού τους. Αργά το απόγευμα ο Melas μπόρεσε να τους ανακόψει, αλλά ο ήλιος έδυσε πάλι χωρίς

οι σύμμαχοι να μπορέσουν να εκμεταλ­ λευτούν τη νίκη τους. Ηταν ένα δύσκολο ξεκίνημα και για τους δύο στρατούς. Αν και ο Macdonald έχασε ση­ μαντικό έδαφος, είχε καταφέρει να συγκρο­ τήσει τους Ρώσους για μια ακόμα μέρα και πα­ ράλληλα είχε την ελπίδα ότι ο Moreau θα προ­ σπαθούσε να ενωθεί μαζί του. Ομως ο Moreau ενήργησε με καθυστέρηση. Αντί να ενωθεί με τον Macdonald, προσπάθησε να προκαλέσει τον Σουβόρωφ να κινηθεί εναντίον του και απέτυχε. Τα νεύρα ήταν τεντωμένα και στις δύο πλευρές. Το βράδυ της ίδιας μέρας οι Γάλλοι, με μια μικρή δύναμη αποτελούμενη από τρία τάγματα, πραγματοποίησαν αιφνιδιαστική ε­ πίθεση που προκάλεσε σύγχυση στο αυστρορωσικό στρατόπεδο. Σύντομα όμως η γαλλική δύναμη ανεκλήθη. Δεν υπήρχε λόγος και για τους δύο στρατούς να διακινδυνεύσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι άνδρες επέστρε­ ψαν στις σκηνές τους, αλλά ξεκουράστηκαν πολύ λίγο. Το πρωί της 8ης Ιουνίου ο Rosenberg έμει­ νε έκπληκτος όταν είδε πόσο εκτεθειμένοι ή­ ταν οι στρατιώτες του στις γραμμές του ε­ χθρού και διέταξε σύμπτυξη των δυνάμεών του. Ο Σουβόρωφ ανέβαλε την επίθεση που είχε προγραμματίσει για τις οκτώ το πρωί, χά­ νοντας πολύτιμο χρόνο. Ο Macdonald ήταν αυτός που άρχισε την επίθεση, προσπαθώ­ ντας απεγνωσμένα να ενωθεί με τον Moreau. Επαναλήφθηκε το σκηνικό της προηγούμε­ νης μέρας, μόνο που η μάχη αποδείχθηκε πιο αιματηρή. Ο Σουβόρωφ ζήτησε περισσότερη πίεση σε όλο το μήκος της συμμαχικής γραμ­ μής, περιμένοντας πιο έντονη προσπάθεια από τους Ρώσους και τον Rosenberg από τα δεξιά. Ο Rosenberg ζήτησε να υποχωρήσει, ενώ οι άνδρες του Bagration είχαν ήδη αρχίσει να υποχωρούν. Ο ίδιος ο Ρώσος στρατηγός εμ­ ψύχωσε και ανασυγκρότησε τους άνδρες του για αντεπίθεση. Η διστακτικότητα του Melas, που άργησε να ενισχύσει όπου χρειαζόταν, αύξησε τις δυσκολίες που είχε ο Σουβόρωφ για να σταθεροποιήσει την κατάσταση στο δε­ ξιό και στο κέντρο του στρατού. Η μάχη στα­ μάτησε αργά το απόγευμα, χωρίς ουσιαστικά να έχουν μεταβληθεί οι θέσεις των δύο αντι­ πάλων. Οι απώλειες και από τις δύο πλευρές ήταν τρομακτικές. Για πρώτη φορά στην καριέρα του Σουβόρωφ μια μάχη θα κρινόταν την τέταρτη μέρα. Για στρατιωτικούς και ψυχολογικούς λόγους αυτή η αναμέτρηση έ­ πρεπε να τελειώσει. Ο Σουβόρωφ είχε το πλε­ ονέκτημα να αντέχει κάθε φθορά λόγω της ποσοτικής υπεροχής των συμμαχικών δυνά­ μεων. Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο με τον Macdonald, που αποσύρθηκε. Στις 9 Ιουνίου οι Κοζάκοι ανέφεραν πως οι Γάλλοι είχαν εξαφανισθεί. Ο Σουβόρωφ έστρεψε την προσοχή του στον Moreau, που επίσης υποχώρησε, χω­ ρίς όμως να μπορεί να τον καταδιώξει εξαι­ τίας της εξάντλησης των στρατιωτών του. Ο Ρώσος έκρινε πως η στιγμή ήταν κατάλ­ ληλη για να αντιμετωπίσει τους Γάλλους που βρίσκονταν στη Γένοβα και στη συνέχεια να εισβάλει στη Γαλλία. Μετά την αιματηρή ανα­ μέτρηση στον ποταμό Τρέμπια ο Σουβόρωφ ζήτησε να ενισχυθεί από τους Αυστριακούς,

που για ακόμη μια φορά του αρνήθηκαν. Ενας μεγάλος στρατός (αποτελούμένος από 100.000 περίπου άνδρες) ήταν διασκορπισμέ­ νος σε όλη τη βόρεια Ιταλία, αντί να είναι ενω­ μένος ώστε να καταφέρει το τελειωτικό πλήγ­ μα στους Γάλλους. Ευτυχώς πολλοί από τους ανώτερους Αυστριακούς αξιωματικούς, όπως ο Kray και ο Melas, δεν ακολούθησαν τις δολο­ πλοκίες συμβουλίου της χώρας τους και τον βοήθησαν. Ο Σουβόρωφ συναντούσε μεγάλες δυσκολίες στην εκπόνηση ενός σχεδίου που θα μπορούσε να εφαρμόσει, χάρη στην πλήρη ασυνεννοησία με τους Αυστριακούς. Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν μεγάλες δυνάμεις στο Ρήνο και την Ελβετία, υπό την αρχηγία του αρχιδούκα Καρόλου, οι Αυστριακοί δεν επιχεί­ ρησαν εισβολή στη Γαλλία. Ετσι οι Γάλλοι είχαν τη δυνατότητα να στείλουν κάθε διαθέσιμη ε­ φεδρεία στην Ιταλία, εναντίον του Σουβόρωφ. Παράλληλα υπήρχε η ιδέα για μια εκστρα­ τεία στην Ολλανδία, από Ρώσους και Αγγλους στρατιώτες. Ο Σουβόρωφ διατύπωσε αμέσως τις αντιρρήσεις του, πιστεύοντας πως οι Αγγλοι δεν είχαν μεγάλη πολεμική παράδοση στην ξηρά και ότι σε κάθε περίπτωση μια τέ­ τοια προσπάθεια θα είχε περιφερειακό χαρα­ κτήρα. Ακόμα και αν η επιχείρηση επιτύγχανε, θα λειτουργούσε σαν ένας ασήμαντος αντιπε­ ρισπασμός. Ο Σουβόρωφ βρέθηκε πολύ κοντά στο να παραιτηθεί και έγραψε στον Παύλο Α' για να ζητήσει υποστήριξη. Ο τσάρος ζήτησε από τους Αυστριακούς να μην επεμβαίνουν στα σχέδια του Σουβόρωφ, αλλά οι πολιτικοί στη Βιέννη επέμεναν ότι έπρεπε να συνεχι­ στούν οι πολιορκίες, χάνοντας έτσι εβδομά­ δες για την κατάληψη της Μάντοβας, της Αλεσσάντριας και της Τορτόνας. Στις 111ουλίου, με την πτώση της Αλεσσάντριας, ο Σουβόρωφ ήταν ελεύθερος να κινη­ θεί εναντίον του Moreau. Είχε μάλιστα σκεφθεί και τρία πιθανά σενάρια περί ενεργειών του εχθρού: οι Γάλλοι είτε θα του επιτίθεντο, οπότε είχε αρκετό ιππικό για να τους αντιμε­ τωπίσει σε ανοικτό πεδίο, είτε θα εγκατέλειπαν τη Γένοβα και την ιταλική Ριβιέρα, οπότε θα τους ακολουθούσε για να τους προλάβει, είτε θα περίμεναν τον Σουβόρωφ να επιτεθεί πρώτος και σε αυτή την περίπτωση θα ανέμε­ ναν ενισχύσεις από τη Γαλλία. Μετά την πτώ­ ση της Μάντοβας, στις 18 Ιουλίου, ο Kray (μαζί με 20.000 άνδρες) ενώθηκε με τον Σουβόρωφ και κινήθηκαν μαζί για την κατάληψη της Γέ­ νοβας. Ενώ ο Ρώσος στρατηγός κατέστρωνε τα σχέδιά του, οι Γάλλοι ενισχύθηκαν με 10.000 άνδρες υπό τις διαταγές του Στρατη­ γού Joubert, που ανέλαβε τη διοίκηση όλου του στρατού στην Ιταλία. Αντικειμενικός σκοπός των Γάλλων ήταν να αναμετρήθούν με τον Σουβόρωφ πριν ο τε­ λευταίος προλάβει να ενωθεί με τον Kray, αλ­ λά δεν το πέτυχαν. Ο Joubert κατέλαβε την πό­ λη του Νόβι στις 2 Αυγούστου. Ο Σουβόρωφ προκάλεσε τους Γάλλους στο ανοικτό πεδίο του Νόβι, χωρίς να τα καταφέρει. Αλλωστε το Νόβι ήταν ιδανική αμυντική τοποθεσία. Οταν ο Kray ζήτησε (το πρωί της 4ης Αυγούστου) από τον Σουβόρωφ να επιτεθεί, ο τελευταίος δεν του αρνήθηκε, πιστεύοντας ότι εφόσον

Ο Σουβόρωφ σε μια αγγλική γελοιογραφία. Είναι πολύ χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο τον φαντάζονταν οι Βρετανοί (“ Times”, Μάιος 1799).

οι Γάλλοι δεν κατέβαιναν από τα υψώματα του Νόβι θα έπρεπε να νικηθούν στις θέσεις τους. Ο ίδιος ο Σουβόρωφ εμψύχωσε τους άν­ δρες του Kray και έδωσε γραπτές διαταγές για τη διεξαγωγή της επίθεσης από τα αυστριακά στρατεύματα. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο Joubert είχε συγκαλέσει συμβούλιο. Η απόφα­ ση που έπρεπε να ληφθεί ήταν αν θα υποχω­ ρούσε ή αν θα έμενε στις θέσεις του για να δώσει μάχη. Η αποφασιστικότητα είχε εγκαταλείψει το νεαρό Joubert. Από τη μία η ισχυρή θέση του Νόβι και από την άλλη το γεγονός ότι τα συμμαχικά στρατεύματα βρίσκονταν τόσο κοντά, τον ωθούσαν να μη μπορεί να α­ ποφασίσει υποχώρηση. Οι ώρες περνούσαν χωρίς να δίνεται καμία διαταγή. Μόλις ξημέρωσε το αυστριακό πυροβολι­ κό άνοιξε πυρ και αμέσως μετά ο Kray και ο Bellegarde επιτέθηκαν στην αριστερή πλευρά των Γάλλων. Ηταν πια πολύ αργά για υποχώρη­ ση. Οι Γάλλοι δεν είχαν προετοιμαστεί για μά­ χη και άρχισαν να υποχωρούν. Βλέποντας τον κίνδυνο ο Joubert έτρεξε αμέσως να εμψυχώ­ σει τους άνδρες του, αλλά ήταν από τους πρώτους που σκοτώθηκαν. Ο Moreau ανέλαβε αμέσως τη διοίκηση του στρατού και ενίσχυσε την αριστερή του πλευρά με μια τα­ ξιαρχία. Σταδιακά, μετά από παρατεινόμενο α­ γώνα, οι Αυστριακοί αναγκάστηκαν να υποχω­ ρήσουν. Ο Kray ανασύνταξε τις δυνάμεις του, ενώ ο Bellegarde με το ιππικό του προσπάθησε να παρασύρει τους Γάλλους στο Παστουράνο. Αν οι σύμμαχοι έκαμπταν τους Γάλλους σε αυτό το σημείο, θα μπορούσαν να κυκλώσουν ολόκληρο τον εχθρικό στρατό. Οι Γάλλοι αντι­ μετώπισαν αποφασιστικά τον Bellegarde, που αποχώρησε αφήνοντας τη δεξιά πλευρά του Kray ακάλυπτη. Οι Αυστριακοί δέχονταν τρο­

μερή πίεση και αναγκάστηκαν για δεύτερη φορά να υποχωρήσουν. Ο Kray ζήτησε ε­ σπευσμένα βοήθεια από τον Bagration και τον Σουβόρωφ, αλλά και οι δύο του αρνήθηκαν, αν και γνώριζαν τις δυσκολίες που αντιμετώ­ πιζε. Γύρω στις 09.00 ο Σουβόρωφ διέταξε τον Bagration να επιτεθεί στο κέντρο του γαλλι­ κού στρατεύματος. Οι Ρώσοι βάδισαν σε τέ­ λειους σχηματισμούς μέχρι τους λόφους, ό­ που συνάντησαν τις προφυλακές των Γάλλων. Οι Γάλλοι άρχισαν να υποχωρούν, αλλά σύντο­ μα έφθασαν ενισχύσεις από το Νόβι, με απο­ τέλεσμα η ορμή της ρωσικής επίθεσης να ανακοπεί. Ο Bagration διέταξε συνεχείς επιθέ­ σεις. Οι Ρώσοι είχαν αρκετές απώλειες, αλλά στο τέλος το πείσμα τους και η αγωνιστικότητά τους υπερίσχυσαν και οι Γάλλοι αποσύρθη­ καν στο Νόβι. Στη συνέχεια ο Bagration προ­ σπάθησε να καταλάβει την πόλη, αλλά κάθε προσπάθεια απέτυχε. Στις 11.00 έφθασε και η κύρια δύναμη των Ρώσων. Ο Σουβόρωφ διέτα­ ξε αμέσως επίθεση για να καταληφθεί το Νόβι, αλλά αυτή δεν έφερε αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή ο Kray βρισκόταν πάλι στην επίθε­ ση, χωρίς και αυτός να καταφέρει κάτι σημα­ ντικό. Ο Σουβόρωφ είχε αντιληφθεί γύρω στις 13.00 ότι οι Γάλλοι, για να καλύψου ν τις ανά­ γκες τους στην αριστερή πλευρά τους, είχαν απογυμνώσει τη δεξιά. Ο Ρώσος στρατηγός κάλεσε τον Melas να επιτεθεί. Με χαρακτηρι­ στική καθυστέρηση οι Αυστριακοί επιτέθηκαν στις 15.00. Οι Γάλλοι μπόρεσαν να ενισχύσουν (και αυτοί καθυστερημένα) τη δεξιά πλευρά τους. Παρά τις απώλειές τους, μπόρεσαν προ­ σωρινά να σταματήσουν τον Melas. Μετά τις 16.00 ο Σουβόρωφ διέταξε γενική επίθεση. Ο Kray επιτέθηκε από τα δεξιά για δέκατη φορά! Τελικά οι γαλλικές γραμμές άρχισαν να καταρ­ ρέουν. Οι Ρώσοι κυρίευσαν το Νόβι και πολλοί Γάλλοι παραδόθηκαν. Οι απώλειες των συμμάχων ήταν 6.000 περίπου άνδρες. Οι Γάλλοι έχα­ σαν 7.000 άνδρες. Η Ευρώπη έμεινε άφωνη με τις επιτυχίες του Σουβόρωφ, που μπόρεσε να εξαφανίσει κάθε εστία γαλλικής αντίστασης στη βόρεια Ιταλία μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Ο Ρώσος στρατηγός μπόρεσε να ξεπεράσει κά­ θε εμπόδιο λόγω της χαρισματικής του προ­ σωπικότητας. Ηταν όμως προφανές ότι η συνεργασία μεταξύ Αυστριακών και Ρώσων δεν ήταν αρμονική. Τα αποτελέσματα της α­ συνεννοησίας τους θα τα γεύονταν πολύ πι­ κρά λίγα χρόνια αργότερα, στο Αούστερλιτς.

Jß «™

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) C. Duffy: RUSSIA’S MILITARY WAY TO THE WEST, London, 1981. (2) A. Suvorov: THE ART OF VICTORY, London, 1949. (3) P. Dukes (ed.): RUSSIA AND EUROPE, London, 1991. (4) D. Thomson: EUROPE SINCE NAPOLEON, London, 1966.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Βασικό: Naples Yellow Σκίαση: γίνεται “ washing” (αραιωμέ­ νο λάδι με Umber

διαλυτικό)

με

Burnt

Φώτισμα: Βασικό + ελάχιστο λευκό

ΠΡΟΤΟΜΗ (ΜΠΟΥΣΤΟ) ΣΕ ΚΛΙΜΑΚΑ 1/10 ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ EL VIEJO DRAGON

Μάτια Βολβός ματιών: λευκό + ελάχιστο Grey ή Brown ή Blue ώστε να “ σπά­ σουμε" το λευκό Σκίαση: Burnt Sienna (κάτω βλέφα­ ρο), Burnt Umber (πάνω βλέφαρο) Φώτισμα: yellow Ochre + White

ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΕΓΚΑΙΝ ΙΑΖΟ ΥΜ Ε Μ ΙΑ ΣΤΗΛΗ Μ Ο Ν ΤΕΛΙΣΜ Ο Υ ΠΟΥ ΘΑ ΚΑΛΥΠΤΕΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΦΙΓΟΥΡΕΣ ΑΠΟ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΛΙΜ ΑΚΕΣ, ΤΟΣΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ, ΟΣΟ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ. ΘΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΦ ΟΡΩΝ ΙΣΤΟ ΡΙΚΩ Ν ΦΙΓΟΥΡΩΝ ΚΑΙ ΘΑ ΠΑΡΕΧΟΝΤΑΙ ΧΡΗ ΣΙΜ ΕΣ ΠΛΗΡΟΦ ΟΡΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΣΥΝΑΡΜ ΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑΨΙΜΟ ΤΟΥΣ.

Εσωτερικό περίγραμμα Ivory Black + Brown Ιριδα ματιών: Windsor Blue

White

ματιών:

+ ελάχιστο

Κόρη: Ivory Black

Χείλη Βασικό: Flesh + Crimson Alizarin

Περικεφαλαία Υπόστρωμα: Matt Dark Earth No 29 Βασικό: Extra Fine Gold Bellini + Burnt Sienna (ή πάστα χρυσού Διμελή) Σκίαση: Burnt Umber σε επιλεγμένα

Ενα πραγματικά εντυπωσιακό και πρωτότυπο μπούστο (προτομή)

λαία, μαζί με τις παραγναθίδες, ενώ υπάρχουν και δύο φτερά. Επίσης

των λαδιών. Παρασκευάζουμε το

σημεία Φώτισμα: καθαρό Gold με την τεχνι­ κή του στεγνού πινέλου

είναι αυτό του Μεγάλου Αλεξάν­

διατίθεται μια μεταλλική βάση που

βασικό μίγμα και με την προσθήκη

δρου, που κάνει την εμφάνισή του στη μοντελιστική αγορά φιγούρας

αποτελείται από δύο μέρη. Η ποιό­

του κατάλληλου χρώματος ετοιμά­

Για το μαύρο τμήμα της περικεφα­

τητα των κομματιών είναι εξαιρετι­

λαίας

από μια ισπανική εταιρία, την El

κή και το σκάλισμα υπέροχο, βασι­

ζουμε το χρώμα σκίασης και το χρώμα του φωτίσματος. Στη συνέ­

χρησιμοποιούμε

το

Gloss

Black No 21

Viejo Dragon. 0 Μέγας Αλέξανδρος

σμένο

μωσαϊκό που σώζεται

χεια περνούμε το βασικό μίγμα,

Χιτώνιο

γεννήθηκε στην Πέλλα το 356 π.Χ.

στην Πομπηία. Το καθάρισμα του

προσπαθώντας να αφήσουμε μόνο

Υπόστρωμα: Matt W W I Purple No 107

και πέθανε στη Βαβυλώνα το 323

μετάλλου από τις αντικολλητικές

ένα λεπτό στρώμα, χωρίς να φαίνο­

+ Matt White No 34

π.Χ. Ηταν γιός του Φιλίππου Β ’ και

ουσίες (συνήθως ταλκ) μπορεί να γίνει με μαλακή ορειχάλκινη βούρ­

νται πινελιές. Με τη βοήθεια ενός

Βασικό: Violet + Crimson

καθαρού πλακέ πινέλου απομακρύ-

Σκίαση: Crimson + ελάχιστο Winsdor

της Ολυμπιάδας, κόρης του βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου Νεο­

σε

τσα ή σκληρή οδοντόβουρτσα. Πι­

νουμε όσο το δυνατόν περισσότε­

Blue

ρο χρώμα μπορούμε, ώστε να μην

κότητα του Αλέξανδρου φάνηκε ι­

θανές γραμμές (“ ξέφτι” ) ή ατέλειες των καλουπιών καθαρίζονται αρχι­

έχουμε πινελιές και να υπάρχει ένα

Φώτισμα: Βασικό + λευκό Θώρακας

διαίτερα την άνοιξη του 335 π.Χ., ό­

κά με το κοπίδι (με απαλές κάθετες

ταν

τους ΤριΘαλλούς

κινήσεις πάνω στην επιφάνεια του

λεπτό στρώμα χρώματος. Μετά από 45 λεπτά περνάμε τις σκιές και τα

Υπόστρωμα: Matt White No 34 και για τα πράσινα Matt Beige Green No 90

φωτίσματα με τη βοήθεια ενός λε­ πτού πινέλου. Επειτα από λίγη ώρα

και για το πράσινο Windsor Blue +

πτόλεμου. Η χαρισματική προσωπι­

76

χίζουμε τη διαδικασία περάσματος

συνέτριψε

(στη σημερινή βόρεια Βουλγαρία),

μετάλλου), στη συνέχεια με τη λίμα

τρομοκράτησε τους Γέτες και ε­

και στο τέλος με βρεγμένο ντουκό-

δραίωσε τη μακεδονική επιρροή. Οι

χαρτο. Η απομάκρυνση των τριμμά­

επιχειρούμε το “ σβήσιμο" (blending)

Cadmium Yellow

μάχες του Γρανικού (τέλη Μαϊου

των ή διαφόρων άλλων προσμίξεων γίνεται με το “ πλύσιμο" της φιγού­

των τονικών διαφορών (σκιά-βασι-

Σκίαση: σε επιλεγμένα σημεία με

κό-φώτισμα), με τη βοήθεια ενός

Raw Umber

Γαυγάμηλα (Σεπτέμβριος 331 π.Χ.) και αλλού έδειξαν το σπάνιο στρα­

ρας,

οδοντό­

καθαρού στεγνού πινέλου, προσπα­

Φώτισμα: Βασικό + λευκό λάδι

βουρτσα, υγρό σαπούνι και νερό.

τιωτικό ταλέντο με το οποίο ήταν

Οταν θα έχει στεγνώσει καλά περ­

θώντας να μη χαθεί τελείως η τονική διαφορά που δίνει και το σωστό

Κορδόνια, περίγραμμα θώρακα, ιμάντας

προικισμένος ο Μέγας Αλέξαν­ δρος. Είκοσι χρόνων ανεβαίνει στο

νάμε στο επόμενο στάδιο, το αστάρωμα, χρησιμοποιώντας ένα αστάρι

αισθητικό αποτέλεσμα. Πρέπει να

Υπόστρωμα: Matt Scarlet No 60

σημειώσουμε ότι κατά τη διάρκεια

Βασικό: Cadmium Red

θρόνο, στα 22 του

του περάσματος των λαδιών δεν

Σκίαση: Deep Red

στην Ασία εναντίον της Περσίας,

αυτοκινήτου (χρώματος γκρι, μπεζ ή λευκού) σε μορφή σπρέυ. Ο ψεκα­

πρέπει να χρησιμοποιηθεί διαλυτι-

Φώτισμα: παραλείπεται

στα 24 του ενθρονίζεται ως νόμι­

σμός γίνεται από απόσταση 20-30 ε­

κό ή πινέλο που μόλις έχει ξεπλυθεί

Για την απεικόνιση του κεφαλι­

μος διάδοχος των Φαραώ, 25 χρό­

κατοστών,

συνεχώς το

με διαλυτικό, γιατί το αποτέλεσμα

ού της μέδουσας παραπέμπουμε

νων διαλύει την περσική αυτοκρα­

σπρέυ ώστε να μην εστιάζουμε τη

τορία, 27 χρόνων εισβάλλει στη Σογδιανή, 30 χρόνων εκστρατεύει

δέσμη στο ίδιο σημείο και "χτίσει" το χρώμα. Εάν επιθυμούμε μετά

θα είναι καταστροφικό. Αναλυτικό­ τερα λοιπόν έχουμε:

στην έγχρωμη εξωφύλλου,

στις Ινδίες, 32 χρόνων επιστρέφει

από αρκετή ώρα περνάμε και δεύ ­

στα Σούσα έπειτα από την εκπλη­

τερο χέρι.

334 π.Χ.), της Ισσού (333 π.Χ.), στα

εκστρατεύει

χρησιμοποιώντας

κινώντας

Πρόσωπο Υπόστρωμα: Matt Flesh No 61

Βασικό: Λευκό λάδι + ελάχιστο γκρι

φωτογραφία

του

Η κόλληση των επιμέρους κομ­ ματιών πρέπει να γίνει με εποξική

Βασικό μίγμα: Burnt Sienna (4 μέρη)

κόλλα δύο συστατικών (Bison) και

Την άλλη μέρα η προτομή είναι

+ Gold Ochre (5 μέρη) + ελάχιστο

σε περίπτωση που χρειαστεί στό­

ποχών και 33 χρόνων τον υποδέχο­

έτοιμη για βάψιμο. Τα χρώματα που

Cadmium Red (1 μέρος) και Cadmium

κος να χρησιμοποιηθεί μόνο εποξι­

νται στη Βαβυλώνα πρέσβεις από

προτείνουμε για το βάψιμο είναι

Yellow (1 μέρος) + Titanium White (10

κός στόκος (Miliput) δύο συστατι­

όλο τον κόσμο. Δυστυχώς ο πρόω­

σμάλτα Humbrol απλά ή Super (η και­

μέρη)

κών. Το τελικό αποτέλεσμα είναι

ρος θάνατός του δεν του επέτρεψε

νούργια σειρά Super Enamel που έ­

Σκίαση: Burnt Sienna ή Burnt Umber

πραγματικά εντυπωσιακό.

να ολοκληρώσει το όραμά του, που ήταν η δημιουργία ενός παγκόσμι­

χει πολύ μικρότερο κόκκο) και λά­

σε επιλεγμένα σημεία

δια ζωγραφικής Windsor & Newton,

Φώτισμα: Βασικό + λευκό. Το φώτι­

ου κράτους. Η προτομή αποτελείται από ε ­

εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά.

σμα γίνεται προσθέτοντας συνεχώς

Η διαδικασία που ακολουθούμε εί­

λευκό λάδι στο βασικό μίγμα, μέχρι

πτά μέρη, κατασκευασμένα από λευκό μέταλλο. Το κεφάλι προσφέ-

ναι η εξής: περνάμε το βασικό υπό­ στρωμα σμάλτου σε όλες τις επιφά­

το αποτέλεσμα να μας ικανοποιεί.

Ολη η σειρά της El Viejo Dragon διατίθεται από το κατάστη­ μα Modelling Center, Ομήρου 2, τηλ. 9323665. Τα προϊόντα στέλνονται με αντικαταβολή και στην επαρχία.

ρεται ξεχωριστά από την περικεφα­

νειες και έπειτα από 24-48 ώρες αρ­

Υπόστρωμα: Matt Linen No 74

κτικότερη εκστρατεία όλων των ε­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Μαλλιά, φρύδια

Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς

ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

0 ΣΟΥΗΔΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ IB ’ ( - ) 1 7 0 0 1725

0 ΣΟΥΗΔΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΟΤΕΡΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ ΤΟΥ ΓΟΥΣΤΑΥΟΥ ΑΔΟΛΦΟΥ σχηματισμό σφήνας, διασπώντας

ταν εξαιρετικά απλή. Το τάγμα

με ευκολία τους αντίπαλους γραμ­

προχωρούσε

μικούς

συντεταγμένο, σε πυκνή τάξη, χω­

σχηματισμούς.

Μετά

τη

ρίς να πυροβολεί. Οταν έφτανε σε απόσταση 20-30 μέτρων από τον αντίπαλο, οι τυφεκιοφόροι των

ξωνες, το ιππικό τους τους κατα­ δίωξε για εννέα συνεχείς ημέρες.

δύο πρώτων ζυγών πυροβολούσαν

Τη δέκατη ημέρα οι Σουηδοί πρόφτασαν τους εχθρούς τους και

κτελούσε έφ οδο με ταχύ βήμα. Η τακτική αυτή απέδιδε σχεδόν πά­

δύο συντάγματα ιππικού τους επι­

ντα, κυρίως εναντίον μέτρια εκ­ παιδευμένων και πειθαρχημένων

ξωνες.

πεζών, που

μπορούσαν να

κρατήσουν την ψυχραιμία τους α­

ξουδετερώθηκαν τελικά από το

πέναντι στο συμπαγές σουηδικό

ρωσικό χειμώνα, σε τέτοιο βαθμό

“ τείχος” το οποίο εφορμούσε ενα­

ώστε στην καταλυτική μάχη στην

ντίον τους. Φυσικά για να επιτύχει

Πολτάβα συμμετείχαν μόλις 12 ί­

αυτή η τακτική όφειλε και ο επιτι­

λες ιππικού εναντίον 70 ρωσικών ί­

θέμ ενο ς να έχει “ ατσάλινα” νεύ ­ ρα, αφού οι απώλειες που υφίστατο ήταν σίγουρα σοβαρές. Το πυροβολικό διακρινόταν σε

πυροβολικό θέσης συνοδείας

και σε

από τα οποία διαλύθηκαν. Συνολι­

πυροβολικό

κά υπήρχαν 70 περίπου συντάγμα­

Το πρώτο αποτελούσε το πεδινό πυροβολικό της εποχής, με πυρο­

πεζικού.

τάγματα.

βόλα 24, 12, 6 και 4 λιβρών. Το πυροβολικό συνοδείας πεζικού ή ­

Κάθε τάγμα είχε δύναμη τεσσά­

ταν οπλισμένο με ελαφρά πυρο­

ρων λόχων, με 150 άνδρες ανά λό­ χο. Από αυτούς οι 100 ήταν μουσκετοφόροι και οι 50 σαρισσο-

βόλα των 3 ή 4 λιβρών και διετίθε-

θένα, εκτός αυτού της φρουράς που

μοναδικοί ιππείς που έφεραν θω-

δεν

Οι περίφημοι αυτοί ιππείς ε­

τα πεζικού με δύο τάγματα το κα­

κληρονόμησε από τον προκάτοχό

και στη συνέχεια όλο το τάγμα ε-

τέθηκαν και διέλυσαν 10.000 Σά-

Το σουηδικό πεζικό, κατά τα

χή είχε δύναμη δύο ίλών, με συνο­ λική δύναμη 300 ανδρών. Ηταν οι

εχθρού

σε άγρια καταδίωξή του. Οταν, το 1704, οι Σουηδοί νίκησαν τους Σά-

πρότυπα της εποχής, ήταν οργα­ νωμένο σε συντάγματα, ορισμένα

Ο νεαρός Κάρολος IB', όταν ανέβηκε στο σουηδικό θρόνο,

του

διάσπαση του εχθ ρο ύ ακολουθού­

λών.

Σουηδός τυφεκιοφόρος και σαρισσοφόρος. Οι Σουηδοί διατήρησαν τη σάρισσα σε υπηρεσία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1720. Το σουηδικό πεζικό, αντίθετα με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, στηριζόταν στην έφοδο προς ανατροπή του αντιπάλου και όχι στην ισχύ πυράς. Η τακτική αυτή απέδιδε πάντα εναντίον όχι καλά εκπαιδευμένων αντιπάλων. Στην Πολτάβα όμως χρεωκόπησε λόγω της συντριπτικής αριθμητικής υπεροχής των Ρώσων.

κατά

διέθετε

τέσσερα

το για την προστασία του πεζικού (δύο όπλα ανά τάγμα). Ο Σουηδικός Στρατός ήταν

φόροι. Στη μάχη το τάγμα τασσόταν με τους σαρισσοφόρους στο κέ­

σχετικά

σε

μέγεθος,

τουλάχιστον σε σχέση

μικρός

με τον α­

ντρο, σε μια συμπαγή μάζα, τους

ντίπαλο

μουσκετοφόρους στις πλευρές των σαρισσοφόρων και τους γρε­

συγκροτείτο από τη Ρωσία, τη Δα­ νία, τη Σαξωνία-Πολωνία και αργό­

ναδιέρους στα άκρα. Αντίθετα με την κοινή πρακτική της εποχής, οι

πέτυχε μεγάλες νίκες, όπως στη

συνασπισμό

ο

οποίος

τερα την Πρωσία. Παρόλα αυτά

Σουηδοί γρεναδιέροι δεν αποσπώ-

Narva

ντο από τις μονάδες τους για να

60.000 Ρώσους) στη Riga και στο

(10.000

Σουηδοί

νίκησαν

Kletschow. Ακόμα και στην Πολτά­

του έναν άριστα οργανωμένο, ε κ ­

ράκιση (εμπρόσθια πλάκα μόνο,

σχηματίσουν ανεξάρτητα τάγματα

παιδευμένο και οπλισμένο στρα­

κάτω από το χιτώνιο) και ήταν ο­

γρεναδιέρων. Οι πεζοί ήταν οπλι­

βα οι Σουηδοί, με 18 συντάγματα

τό. Μ ε τις δυνάμεις αυτές ο Κάρο­

πλισμένοι με σπάθα και πιστόλες.

σμένοι:

πεζικού,

λος,

εύκολη

Το υπόλοιπο ιππικό ήταν συγκρο­

που

θεω ρήθηκε

7\

οι

μουσκετοφόροι

με

12 ίλες

ιππικού και 4

πυροβόλα, λίγο έλειψε να νική­

“ λεία'' από τους αρπακτικούς γεί­

τημένο σε συντάγματα των οκτώ ί­

μουσκέτο, ξιφολόγχη και ξίφος, οι γρεναδιέροι με μουσκέτο, ξιφο­

τονες, σχεδόν νίκησε στο Μέγα

λών, με 125 άνδρες ανά ίλη. Οι βα­

λόγχη, ξίφος και χειροβομβίδες

τε 58 τάγματα πεζικού, 70 ίλες ιπ­

Βόρειο πόλεμο.

ρείς δραγώνοι ήταν οπλισμένοι ό­

και οι σαρισσοφόροι με σάρισσα

Το ιππικό του αποτελείτο από 25 συντάγματα βαρέων δραγώ-

πως οι θωρακοφόροι, ενώ οι δραγώνοι έφεραν καραμπίνα.

και ξίφος.

πικού και 100 πυροβόλα. Τελικά το μικρό σουηδικό βα­

Το πεζικό παρατασσόταν σε

σίλειο, αφού πολέμησε επί 20 χ ρό ­

νων, 27 συντάγματα δραγώνων (το

Το σουηδικό ιππικό ήταν το

γραμμές βάθους τεσσάρων ζυγών

ένα της φρουράς) και το σύνταγ­

πρώτο ιππικό της Ευρώπης μετά

και, αντίθετα με τους πεζούς των

νια μόνο του εναντίον πολλών και ισχυρών αντιπάλων, κατέρρευσε,

μα επίλεκτων θωρακοφόρων της

το Μεσαίωνα που επέλαυνε με

άλλων

στηριζόταν

έχοντας απωλέσει και τον γενναίο

βασιλικής φρουράς, τους περίφη­

καλπασμό, με σκοπό να εξουδετε­

στα πυρά για να καταβάλει τον α­

βασιλιά του, που έζησε και πέθανε

μους Trabanktaren. Το σύνταγμα των θωρακοφόρων της φρουράς ι­

ρώσει τον αντίπαλο με την ορμή

ντίπαλο, αλλά στην ορμητικότητά

σαν στρατιώτης.

και το βάρος του. Επίσης οι Σουη­

του. Είχε καθιερώσει την τακτική

δρύ θ η κε το 1627. Εκείνη την επο­

δοί ιππείς επέλαυναν πάντα σε

του Ga-Pa (επάνω τους), η οποία ή­

κρατών,

δεν

σουν τον Μέγα Πέτρο, που δ ιέθ ε­

Π α ν τε λ ή ς Κ α ρ ύ κ α ς

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ τός, μετα απο επαφες με το αμε­ ρικανικό O S S .

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1 Δεκεμβρίου 1818

24 Δεκεμβρίου 1920

Ο

Κολοκοτρώ νης

Αρχίζει η επιχείρηση του Ελλ ηνι­

μυείται στη Φιλική Εταιρεία από τον οπλαρχηγό Χρήσ το Αναγνω-

γνωστή ως "Επ ιθετική Αναγνώρι­

σταρά.

σ η ” , με κύρια προσπάθεια από το

2 Δεκεμβρίου 1823

θυνση Προύσα-Δορύλαιο. Οι ελ ­ ληνικές δυνάμεις έφθασαν μέχρι

Θ εόδω ρος

κού

Γ Σ ε προσχέδιο διαγγέλματος του γνωστού “ Δόγματος Μ ο ν ρ ό ε” , ο

Στρατού

στη

Σώμα Στρατού

Μικρά Ασία,

στην

κα τεύ­

ομώνυμος π ρόεδρος των ΗΠ Α α­

τη γραμμή Αβγκίν-Κοβαλίτσα και την 1-1-1921 επέστρεψαν στη βά­

ναγνωρίζει την ύπαρξη ελληνι­

ση τους. Η ενέργεια αυτή διαφη­

κού κυρίαρχου κράτους και προ­

μίστηκε

τείνει την αποστολή π ρεσβευτή

από το Κεμαλικό καθεστώς.

ως

“ μεγάλη

επιτυχία”

των ΗΠΑ. Αν και το σημείο αυτό

25 Δεκεμβρίου 1822

διαγράφηκε από το κείμενο, δ εν παύει να αποτελεί τη ν πρώτη

Οι Τούρκοι, υπό τον Ο μ έρ Βρυώνη, εξαπολύουν σφοδρή επίθεση

ευνοϊκή αντιμετώπιση της Ελλά­ δας από μέρους μιας μεγάλης δύναμης.

κατά του Μ εσολογγίου, ελπίζο­ ντας να αιφνιδιάσουν τους Ε λ λ η ­

6 Δεκεμβρίου 1940

στουγέννων.

Ο Ελληνικός Στρατός, συνεχίζο­

του

ντας τη νικηφόρα πορεία του στη

την επίθεση με επιτυχία.

νες λόγω της εορτής των Χρ ι­ Οι

υπερασπιστές

Μ εσολογγίου

απ οκρούουν

Βό ρεια Ηπειρο, ελ ευθ ερώ νει με το Α ’ Σ Σ τους Αγίους Σαράντα, λι­

29 Δεκεμβρίου 1940

μάνι το οποίο οι Ιταλοί είχαν ονο­

Το

μάσει Πόρτο Εντα, προς τιμή της

ελληνικό

υποβρύχιο

Π Ρ Ω Τ Ε Υ Σ ” , με κυ β ερ νή τη τον

κόρης του Μουσολίνι.

Πλωτάρχη Χατζή κωνσταντή, τορπιλλίζει και βυθίζει έξω από τη

7 Δεκεμβρίου 1826

νή σο Σάσσωνα το ιταλικό φ ορτη­

Μεγάλη νίκη του Καραϊσκάκη επί

γό “ Σα ρδηνία ” και στη συνέχεια

των Τούρκων, στο Τουρκοχώ ρι

εμβολίζεται από ιταλικό τορπιλλοβόλο και βυθίζεται.

Λιβαδειάς. Οι Τούρκοι άφησαν στο πεδίο της μάχης πάνω από 100 νεκρο ύς

και πολλά

31 Δεκεμβρίου 1800

κτήνη

(ζώα) φορτωμένα με τρόφιμα.

78

Κατά τη διάρκεια επίσημης τ ελ ε­ τής υψώνεται στην Κ έρκυρα η

8 Δεκεμβρίου 1868 Το σώμα του Μανιάτη οπλαρχη­ γού

Δημητρίου

σημαία της ανεξάρτητης Πολιτεί­ ας των Επτανήσων.

Οι Ιάπωνες στρατηγοί αποβιβάζονται στις Φιλιππίνες.

Πετροπουλάκη,

31 Δεκεμβρίου 1822

που είχε μεταδεί στην Κρήτη ε ­ θ ελοντικά για να συνδράμει τους Κρητικούς στο σηκωμό του 1866, ηττάται σε μάχη με ισχυρές δυνάμεις Τούρκων υπό τον Μεχμέτ πασά στις Β ρ ύ σ ες Χανιών.

στην αρχαία Νινευί της Μ εσοπ ο­ ταμίας.

κοί μετά από λίγο τους παρέδω­ σαν στους Τούρκους, οι οποίοι

Μετά τη ν αποτυχία της επίθεσης

τους έκλεισαν στο φ ρούριο του

κεμ βρίο υ) οι δυνάμεις του Ο μέρ Βρυ ώ νη λύνουν την πολιορκία

κατά του Μ εσολογγίου (25 Δ ε ­

12 Δεκεμβρίου 1803

Βελιγραδιού, όπου και τους θ α ­

Ο καλόγερος Σαμουήλ μαζί με

νάτωσαν.

και συμπτύσσονται στην Ηπειρο για να μην αποκλειστούν στην Αι­ τωλοακαρνανία, αφήνοντας πίσω

πέντε Σουλιώ τες ανατινάζει τη

10 Δεκεμβρίου 1832

μονή στο Κο ύγκι και γίνεται ολο­

20 Δεκεμβρίου 1522

Ο σουλτάνος Μ αχμούτ αναγνω­

καύτωμα, παίρνοντας

Μετά από πολιορκία πέντε χ ρ ό ­

τους πολλά πυροβόλα, αποσκευ­

ρίζει την αυτονομία της Σάμου, η

νων

ές και εφόδια.

υποτε­

και α ρκετούς ά νδρες του ε ­ χθ ρ ο ύ , για να μην αιχμαλωτιστεί

λής στην Τουρκία και υπό την εγ ­

από τους Αλβανούς του Αλή πα­

λοπρεπούς, οι Β εν ετ ο ί παραδί­

31 Δεκεμβρίου 1944

γύηση των Μεγάλων Δυνάμεων,

σά.

δο υ ν με όρο υς τη Ρό δ ο στους Τούρκους.

συμμαχικών

οποία γίνεται Ηγεμονία

μαζί του

Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας.

από

τις

δυνάμεις

του

σουλτάνου Σουλεϊμά ν του Μ εγα­

15 Δεκεμβρίου 1944 10 Δεκεμβρίου 1941

Αμερικανικές

δυνάμεις

Ο

ανώτατος

21 Δεκεμβρίου 1828

ναυτών αποβιβάζονται στη νήσο

Κυκλοφ ορεί

Μιντόρο, μετά τη μεγάλη νίκη του Α μερικανικού Ναυτικού στον

υπέγραψε ο κυ β ερ νή τ η ς της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας,

επίθεσης

πίθεσή τους κατά Ο υέικ αποτυγχάνει.

κόλπο Λ έυ τ ε των Φιλιππινών.

19 Δεκεμβρίου 1797

με

διάταγμα,

που

ερ, εκδίδει σχέδιο σε γενικές γραμμές για τη συνέχιση της

Ιαπωνικές δυνάμεις αποβιβάζο-

νήσου

των στην

Ευρώπη, Στρατηγός Αϊζενχάουπεζο­

νται στις νήσους Λουζόν των Φ ι­ λιππινών και Γκουάμ. Η πρώτη ε ­ της

διοικητής δυνάμεω ν

στη

Γερμανία,

ενώ

διαρκεί ακόμα η μάχη των Α ρ δ ε ν ­

ο οργανισμός του Τακτικού Στρα­

νών. Βασική ιδέα του σχεδίου εί­

τού, στον οποίο μεταξύ άλλων

ναι “ η καταστροφή των εχθρικώ ν

καθορίζεται η λειτουργία Σχολής Ευελπίδων.

δυνάμεω ν δυτικά του Ρήνου και

της

12 Δεκεμβρίου 627

Ο Ρήγας Φεραίος και συνεργάτες

Κατά τη διάρκεια του πολέμου με τους Πέρσες ο αυτοκράτορας

του συλλαμβάνονται στην Τεργέ­ στη, ύστερα από προδοσία, από

22 Δεκεμβρίου 1944

νου με κύρια προσπάθεια βόρεια

του Βυζαντίου Ηράκλειος κατα­ τροπώνει τον περσικό στρατό

τις αυστριακές αρχές και φυλακί­

Σχηματίζεται στην Ινδοκίνα από

της Ρ ο υ ρ ” .

ζονται με την κατηγορία της επα­

τον Β ο Νγκουγιέν-γκιαπ ο Βιετ-

υπό τον βασιλιά Χοσ ρόη, κοντά

ναστατικής δράσης. Οι Αυστρια­

ναμικός Απ ελευθερω τικός Στρα ­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

βόρεια του Μοζέλα και η π ροε­ τοιμασία βίαιης διάβασης του Ρ ή ­

Δ η μ ή τ ρ η ς Γ εδ εώ ν

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

γης στο άρθρο του. Δηλαδή η δια­

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

ταγή ήταν να συλληφθεί ο Μακά­

Αγαπητοί Κύριοι,

ριος ζωντανός ή νεκρός και το σχέδιο προέβλεπε την πλήρη πε­

Υπενθυμίζουμε στους φίλους αναγνώστες ότι επιθυμία μας

Κατ' αρχήν θα ήθελα να σας

ρικύκλωση του προεδρικού και όχι

είναι η στήλη των επιστολών να αποτελέσει χώρο φιλοξενίας γόνι­

συγχαρώ για τις εκδόσεις σας, τό­

τη δημιουργία ενός “ πετάλου” ό­

μου διαλόγου, με σκοπό την πληρέστερη κατανόηση των ιστορι­

σο για το "Σύγχρονο Στρατό” , όσο και για τη "Στρατιωτική Ιστορία ",

πως δήλωσε ο Γκιζίκης. Είναι φα­ νερό ότι ο στόχος δεν ήταν μόνο η

κών γεγονότων και των συνεπειών τους, αλλά και τη διεξοδικότε-

τις οποίες παρακολουθώ ανελλι­ πώς από το πρώτο τους τεύχος.

εξόντωση του Μακαρίου αλλά η δυναμική ανατροπή του ιδίου και

Το άρθρο στο τεύχος 12 της

της συνταγματικής τάξης με ένα

στορική γνώση, δεν χαρακτηρίζονται από προκαταλήψεις και α­

πραξικόπημα που θα έδινε το πρό­

σκούν τεκμηριωμένη κριτική. Για καλύτερη αξιοποίηση του διατι­ θ έμ ενο υ χώρου, παρακαλούμε αυτές να μη υπερβαίνουν τις 500-

“ Στρατιωτικής

Ιστορίας"

για τη

στρατιωτική πλευρά του πραξικο­ πήματος στην Κύπρο ήταν εξαιρε­

σχημα

για

την

επέμβαση

της

Τουρκίας. Η δίοδος που έμεινε α­

ρη διερεύνηση διαφόρων -πολλές φορές άγνωστων ή ελάχιστα γνωστών- πτυχών τους. Μ ε χαρά θα δημοσιεύσουμε επιστολές οι οποίες χαρακτηρίζονται από σοβαρότητα, συνεισφέρουν στην ι­

600 λέξεις.

τικά ενδιαφέρον, αν και σύντομο, και δίνει την πραγματική εικόνα

νοικτή στη δυτική πλευρά οφειλό-

των γεγονότων. Μια μικρή παρατή­

φεδρικού του Χρίστου Τσαγγάρη

Είναι καιρός τα γεγονότα να

τον Ιανουάριο του 1976 για το ρό­

ρηση για τη φωτογραφία που δη­

μαθευτούν και η αλήθεια, όποια

λο της στο πραξικόπημα και δημο­

μοσιεύεται στη σελίδα 53 και πα­

και στην καθυστέρηση της άφιξης του τμήματος της 23 Ε.Μ.Α. που

και αν είναι, να λάμψει. Εχει παρα­

σιεύτηκε από τον Αντρο Παυλίδη

ρουσιάζει ένα Τ-34/85 και ένα BTR

είχε ως αποστολή την υποβοήθη­

τηρηθεί το φαινόμενο να λέει και

το 1983, στο δίτομο έργο του "Φά ­

έξω από τον αστυνομικό σταθμό ΛυκαΘηττού: Ο χώρος εκεί δ εν ο­

ση των άλλων τμημάτων που επι­

να υποστηρίζει ο καθένας ό,τι θ έ ­

κελος της Κύπρου" (τόμος 2, σελ.

χειρούσαν κατά του προεδρικού

754-759), Λευκωσία, Εκδόσεις Χρ,

νομάζεται Πλατεία Μεταξά. Αυτό ήταν τότε το όνομα της σημερι­

από την πλευρά αυτή. Το τμήμα αυτό, όταν ξεκίνησε από το στρα­

λει. Οι μεν οπαδοί του Μακαρίου μιλούν με αοριστολογίες και γενι-

νής Πλατείας Ελευθερίας. Οι δη­ λώσεις Γκιζίκη, αλλά και αρκετών

τόπεδό του στην Κοκκινοτριμιθιά, αποτελείτο από 4 Τ -34/85 και 3

εδώ στην Κύπρο, προκάλεσαν, ό­

BTR-152. Με την έναρξη της κίνη­

νταν τη μαύρη εκείνη μέρα και

πως ήταν φυσικό, τον τελευταίο

σης όμως το διοικητικό άρμα ακι-

παίρνοντας

καιρό

νητοποιήθηκε

Kalashnikov από στρατόπεδα και α­

ποικίλες

αντιδράσεις.

Ο

ταν στην κίνηση του τμήματος ε ­

λόγω

μηχανικής

κολογούν για τους “ πραξικοπημα­ τίες” , εντάσσοντας σ' αυτούς ό ­

Αντρέου.

Με εκτίμηση Δημήτρης Ολυμπίου, Λευκωσία

ποιους θέλουν. Εκείνοι που χαίρο­ τα

τσέχικα

και

τα

“ΣΙ." Ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια και τις πληροφορίες.

“ π ρόεδρος" του πραξικοπήματος

βλάβης και ο διοικητής του επιβι­

στυνομικούς σταθμούς περιόδευ­

Νίκος Σαμψών δήλωσε σε τηλεο­ πτική εκπομπή και μέσω της εφη­

βάστηκε σε άλλο άρμα για τη συνέχιση της πορείας του. Εξω

αν στην ύπαιθρο, κυρίως, και τρο­ μοκρατούσαν τον κόσμο, εμφανί­

Ζαχαρή Θωμά, Θεσσαλονίκη.

μερίδας που εκδίδει ότι ο Μακά­ ριος αφ έθηκε να διαφύγει και ότι

από τον Αγιο Δομέτιο το τμήμα σταμάτησε για να επιβιβαστεί στα

ζονται σήμερα σαν αντίθετοι με

σκελή επιστολή σας σχετικά με το

το πραξικόπημα και τη Χούντα

άρθρο

το πραξικόπημα ήταν ένα "παιγνί­

που το έκανε (τότε μιλούσαν για “ εθνικό κέντρ ο” και όποιον έκρινε

lwojima. Επ' αυτής έχουμε να ση­

δι” που παίχτηκε με τη συμμετοχή

BTR ένας λόχος πεζικού. Συνάντη­ σε δε τροχαία κίνηση και καθυστέ­

του. Αυτή την άποψη έχουν εκ-

ρησε ακόμα πιο πολύ όταν το τμή­

τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα τον

νοι στο θέμα για τελευταία φορά:

φράσει κατά καιρούς και αρκετοί

μα το οποίο προηγείτο (3 Τ-34/85

χαρακτήριζαν “ ανθέλληνα", οργα­

α) Εξ όσων είμαστε σε θέση να

από τους τότε υποστηρικτές του

και 1 BTR-152) και είχε ως αποστο­

γνωρίζουμε, το αεροπλανοφόρο

Γρίβα. Βέβαια δεν στηρίζουν αυτή

λή την κατάληψη του Μετοχιού

νώνοντας και διαδηλώσεις μαθη­ τών υπέρ του καθεστώτος). Προ­

την άποψη παρά σε αληθοφανή

σπαθούν να δικαιωθούν στη μ νή­

περιστατικά και κυρίως στο γεγο­

του Κύκκου, όπου ήταν οχυρω μέ­ νοι άντρες του εφεδρικού, κα­

μη όλων ημών που ήμαστε τότε

και χρησιμοποιήθηκε για πειράμα­ τα στις πυρηνικές δοκιμές των

νός ότι ενώ ο Μακάριος είχε προ­

θυστέρησε στην εκπλήρωση της

πολύ μικροί για να είμαστε αναμε-

Αμερικανών στην ατόλη Μπικίνι

ειδοποιηθεί για τη μέρα και την ώρα εκδηλώσεως του πραξικοπή­

αποστολής του και ο δρόμος δεν ήταν ανοιχτός για τη διέλευσή

μειγμένοι στο διχασμό και στο φα­ νατισμό που οδήγησε στην κατα­

(το 1946). Δ εν καταστράφηκε στη

ματος, δ εν έκανε τίποτα για να το

του. Για τους λόγους αυτούς έ­

στροφή, αλλά που ζούμε σήμερα

αποτρέψει. Επίσης στο ότι το ίδιο πρωί περνώντας μπροστά από τα

φτασε αργά στο προεδρικό και α­ φού δ εν συνάντησε αντίσταση και

με τις επιπτώσεις της. Αντί να γίνει μια σωστή επιστημονική ιστορική

lwojima. 6) Οταν κάποιος είναι αποφασι­

στρατόπεδα της Ε.Λ.ΔΥΚ. και της

δεν είχε επικοινωνία με τα άλλα

έρευνα

23 Ε.Μ.Α. επιστρέφοντας από το Τρόοδος, όπου πέρασε το Σαββα­

Ευχαριστούμε για τη νέα μακρο­ για

την

κατάληψη

της

μειώσουμε τα εξής, επανερχόμε­

U S S “ Saratoga" επέζησε του Β ΠΠ

μάχη

για

την

κατάληψη

της

σμένος να θυσιάσει τη ζωή του για

γεγονότα,

τον αυτοκράτορα και την πατρίδα

τμήματα τα άρματα εκτέλεσαν βο­

δυστυχώς χρησιμοποιούνται από τους κομματάρχες μας για προ­ σέλκυση ψήφων και βγαίνουν

του, θα βρει κάποιο τρόπο να περάσει και από το ισχυρότερο Α/Α

τοκύριακο, οι μονάδες αυτές τον

λές μόνο με τα πολυβόλα των 0,50 in και των 7,62 mm στα παράθυρα

άφησαν να περάσει ενώ θα μπο­

του κτιρίου. Επειδή δε το κτίριο ή ­

στην επιφάνεια όποτε πλησιάζουν

ποιες -ελάχιστες έστω- πιθανότη­

ρούσαν να τον είχαν συλλάβει ή ε­

ταν ήδη στις φλόγες, θεω ρήθηκε

εκλογές. Εχο υν γίνει πολλές προ­

τες.

ξοντώσει (από τη συνέντευξη του Ν. Σαμψών στον τηλεοπτικό σταθ­

ότι αυτό είχε καταληφθεί (σημ. 1).

σπάθειες και έχουν παρουσιαστεί

Το γεγονός ότι τοποθετήθηκαν

σημαντικές

μελέτες

γ) Ο χάρτης βρίσκεται στο άρθρο για καθαρά συμβουλευτικούς λό­

για

τα

ιστορικές

πύρ. Ακόμα και στατιστικά έχει κά-

μό “ Σίγμα” ). Οι ευθύνες βέβαια

δύο πυροβόλα Bofors 40 mm τα ο ­

από διάφορους συγγραφείς όπως

γους και όχι για “ να τραβήξει την

του Μακαρίου είναι τεράστιες, α­

ποία κτυπούσαν το κτίριο για να

τον

προσοχή του αναγνώστη",

φού δεν έλαβε τα απαραίτητα μέ­

υποστηρίξουν τα επιτιθέμενα τμή­

τρα για την αποτροπή ή την αντι­

ματα, καθώς και ο βομβαρδισμός

Αντρο Παυλίδη, τον Μακάριο Δρουσιώτη, τον Παναγιώτη Παπα-

νίας (banzai) ενός τακτικού στρα­

Σπύρο

Παπαγεωργίου,

τον

δ) Ακόμα και μία επίθεση αυτοκτο­

μετώπιση του πραξικοπήματος έ­

από τα Marmon Herrington και Τ-

δημήτρη

και άλλους. Η μελέτη

τού με πείρα και παράδοση αιώ­

γκαιρα, επαναπαυόμενος, όπως ο

34/85 που κινούντο μαζί με τα τμή­

αυτών των συγγραμμάτων, καθώς

νων, όπως ο Ιαπωνικός, γίνεται πά­

ίδιος δήλωσε, στο ότι η μέρα και

ματα που έκαναν την κύρια προ­ σπάθεια κατά του προεδρικού,

και των περισσότερων αυθεντι­

ντα με βάση κάποιο σχεδίασμά και

κών πηγών (έγγραφα, ημερήσιες

-φυσικά- όχι με αυτοσχεδιασμούς,

δείχνει ότι κάθε άλλο παρά ή θ ε ­

διαταγές, σχέδια κλπ.), θα μας φ έ­

ε) Στις υπόλοιπες τρεις πυκνο­

λαν να διαφύγει ο Μακάριος. Πολ­

ρει πιο κοντά στην αλήθεια.

γραμμένες σελίδες της επιστολής

ληφθούν τον κίνδυνο τουρκικής

λοί αυτόπτες μάρτυρες ακόμα έ ­ χουν μιλήσει για το φανατισμό και

Τα στοιχεία για τη δράση της 23 Ε.Μ.Α. προέρχονται από άκρως

σας δεν διαφωνείτε μαζί μας.

εισβολής και να μην προχωρήσουν στο εγχείρημά τους. Από εκεί και

το πάθος των επιτιθέμενων στο προεδρικό για να σκοτώσουν τον

απόρρητη έκθεση που ετοιμάστη­

πέρα όμως τα πράγματα είναι ό ­ πως τα έχει παρουσιάσει ο κ. Σέρ-

Μακάριο.

από το Δεκέμβριο του 1975 μέχρι

ώρα ήταν εργάσιμη (Δευτέρα, 8.15 το πρωί) και στο ότι περίμενε από τους ηγέτες της Χούντας να αντι-

7<

ΛΣΜ

κε από το 2ο γραφείο της μονάδας

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Β Ι Β Λ Ι Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΣ I. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ

να με τον συγγραφέα. Η απουσία

Ο ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ Π Ο ΛΕΜ Ο Σ ΤΟΥ 1897 ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ

αξιόλογων ιστορικών πηγών, κα­

Εκδόσεις “ Πορεία’' Μυτιλήνη, 1997 Σελίδες 220

θώς και η μη συστηματική κατα­ γραφή των ιστορικών γεγονότων

συγκεκριμένης επιχείρησης, που XULi

M t t n u r u ΤΗ Η 7 Λ Μ Μ Ι ι;u u n m v v n v H i a u i m m i- n r n i. t

i ™ » GUSTAVE SCHLUMBERGER

που συγκλόνισαν τη Λέσβο, είχαν ως αποτέλεσμα ο συγγραφέας να

του 1944. Οταν π ρω τοεκδόθηκε το βιβλίο, το 1984, ήταν το πρώτο

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΠΑΑΑΙ0Λ0Γ0Σ

που παρουσίαζε τη βρετανική ά­

Η ΑΛΩΣΙΣ ΤΗΣ K U ΝΣΤΑΝΤ1ΝΟΥΠΟΑΕ0Σ ΥΠΟ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΩΝ Tü 146S

ποψη - ο συγγραφέας υπήρξε ο πρώτος Βρετανός που ασχολήθη-

ΕΑΙ

ανατρέξει κυρίως στο τμήμα του

πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο

ΙΙΡΟΛΟΠΚΛ ΛΛΕ£ΙΙ£ Γ Χ Ϊ.ΛΒΒ1ΛΙΙΪ.

Αρχείου του Ρωσικού Υποπροξε­

κε με το θέμα. Μια από τις σημα­

νείου Μυτιλήνης εκείνης της πε­

ντικές γέφ υρες που έπρεπε να

ριόδου (1894-1902), που βρήκε ο ί­

καταληφθούν

διος

το 1991 σε μια ρεματιά του

αυτή της πόλης του Αρνεμ, η ο ­

ανέπαφες

ήταν

100

νησιού, καθώς και σε ένα μικρό

ποία έπειτα από την επική μάχη

χρόνια από τον ατυχή - για τη χώ­

τμήμα των Αρχείων του Γαλλικού

που διεξήχθη εκεί έγινε διάσημη.

ρα μας - ελληνοτουρκικό πόλεμο

Προξενικού Πρακτορείου Μυτιλή­

Το συγκεκριμένο σκέλος της επι­

του 1897. Με την ευκαιρία αυτή

νης (1909-1915). Ακόμα ερευνήθηκαν τα αρχεία του Υπουργείου

χείρησης στο Α ρνεμ αποτέλεσε

Φέτος

αρκετοί

συμπληρώθηκαν

συγγραφείς

-

ειδικοί

(στρατιωτικοί, ιστορικοί, δημοσιο­ γράφοι κλπ.) ασχολήθηκαν με το θέμα

δημοσιεύοντας

τις

εργα-

τη σημαντικότερη ήττα των συμμάχων το 1944, ενώ οι απώλειές τους, ιδιαίτερα των Βρετανών,

Εξωτερικών, καθώς και εφ ημερί­ δες της Αθήνας, της Σύρου, της Σμύρνης και της Κωνσταντινού­ πολης.

υπήρξαν εξαιρετικά υψηλές. Το η ­ έκδοσή του σημείο αναφοράς για

θικό των γερμανικών στρατευμά­ των αναπτερώθηκε, ενώ η Βρετα ­ νική 1η Α ερομεταφ ερόμενη Μ ε­

Πρόκειται για ένα πρωτότυπο

όλους τους ιστορικούς και ιδιαί­

και εξαιρετικά ενδιαφ έρον έργο

τερα τους βυζαντινολόγους. Απο-

που φωτίζει μια άγνωστη ως τώρα

τελεί δε ακόμα και σήμερα ένα

ραρχία καταστράφηκε σ χεδόν ο-

πτυχή του ελληνοτουρκικού πο­

μνημειώδες έργο, όχι μόνο για

λοσχερώς. Η θέσ η του Στρατάρχη

και μια

τους ειδικούς, αλλά και για τον α­

πτυχή της ιστορίας της μαγευτι­

λέμου

του

1897, αλλά

πλό πολίτη ο οποίος ενδιαφέρεται

Μ οντγκόμ ερ υ ήταν διαφορετική. Υποστήριξε την άποψη ότι η επι­

κής Μυτιλήνης. Η κεντρική διάθε­

για την ιστορία, ιδιαίτερα τη Βυζα­

χείρηση

σή του γίνεται από τις εκδόσεις “ Πορεία” (Αρίωνος 18, ΤΚ. 81100

ντινή. Στις σελίδες του περιγρά-

τυχής, γεγονός που είναι μόνο η

φεται με εξαιρετικά γλαφυρό τρό­

μισή αλήθεια. Αν μπορεί να ειπω­

Μυτιλήνη, τηλ. 0251-22422).

πο

τελευταίου

θ εί ότι υπάρχουν “ ένδοξες ήτ­

Βυζαντινού αυτοκράτορα, καθώς

τ ες ” , τότε η επιχείρηση “ Market

ο

αγώνας

του

υπήρξε κατά 9 0 %

επι­

και το παγκόσμιας σημασίας γεγο­ νός της άλωσης της Κωνσταντι­ νούπολης από τους Τούρκους, με εξαιρετικές λεπτομέρειες. Η ελληνική έκδοση που πα­

Gustave Schlumberger

σίες τους, είτε με μορφή άρθρων

Ό

σε περιοδικά και εφημερίδες, είτε με 6ι6λία. Μια εξαιρετικά ενδια­ φέρουσα πτυχή του ζητήματος εί­ ναι αυτή με την οποία ασχολήθηκε ο Στρατής Αναγνώστου, που α­ φορά τις επιπτώσεις και τον αντί­ κτυπο του ελληνοτουρκικού πο­ λέμου του 1897 στην τουρκοκρα ­ τούμ ενη πρώτο

- τότε-

μέρος

του

Λέσβο.

Στο

βιβλίου

πα­

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑ ΛΑΙΟ ΛΟ ΓΟ Σ ΚΑΙ Η Α Λ Ω ΣΙΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΤΩ 1453

ρουσιάζουμε έχει προλογιστεί από τον εξαίρετο συνεργάτη μας

TheDEVIL'S BIRTHDRY

Αλέξη ΓΚ . Σαββίδη. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τον εκδοτικό οίκο “ Δημιουργία” (Χαριλάου Τρικούπη 24, ΤΚ. 10679, Αθήνα, τηλ. 3629623).

Εκδόσεις Δημιουργία Αθήνα, 1996 (α’ έκδοση: 1914) Σελίδες 427

Geoffrey Powell

ρουσιάζεται το γενικότερο κοινω-

0 τελευταίος αυτοκράτορας

νικο-πολιτικό πλαίσιο στο οποίο

του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος ΙΑ'

ζούσαν και αναπτύσσονταν οι κά­ κατά το

Παλαιολόγος, είναι άρρηκτα σ υνδεδεμ ένο ς με το κοσμοϊστορι-

δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας ε ­

κής σημασίας γεγονός της άλω­ σης της Κωνσταντινούπολης το

ρευνά τις επιπτώσεις που είχε για την τουρκοκρατούμενη Λέσ βο το

1453. Μ ε αφορμή αυτό το γεγονός έχουν δημιουργηθεί ιστορίες, μύ­

κρητικό ζήτημα και το φιλοπολεμικό κλίμα το οποίο π ροηγήθηκε

θοι και παραδόσεις, που εξακο­

της

σύ­

Το συγκεκριμένο βιβλίο πρωτο-

συμβάντα του Β ’ΠΠ ήταν χωρίς

σεις της. Παραμένει πάντα πολύ

γκρουσης. Ερευνάται επίσης διε­

κυκλοφόρησε από τον συγγρα­

αμφιβολία η επιχείρηση “ Market

ενδιαφέρον,

ξοδικά το θέμα των Λέσβιων ε θ ε ­

φέα στο Παρίσι το 1914, στα γαλλι­

Garden” . Σε αυτήν οι αλεξιπτωτι­

ρευνά ένα γεγονός το οποίο, παρά τις προσδοκίες, κατέληξε σε βά­

τοικοι της

Μυτιλήνης

ελληνοτουρκικής

λο υθ ού ν να βιώνουν ως σήμερα.

THE DEVIL’S BIRTHDAY. THE BRIDGES TO ARNHEM 1944

Garden"

αναδείχθηκε

έντεχνα

από τη βρετανική προπαγάνδα σε μία τέτοια. Το βιβλίο του Geoffrey

Εκδόσεις Leo Cooper Λονδίνο, 1993 Σελίδες 276

Powell “ The Devil’s Birthday” πα­ ρουσιάζει με εξαιρετική ακρίβεια (στα 26 κεφάλαιά του) την προπαρασκευή της επιχείρησης, τη διε­

Ενα

από

τα

πιο

γνωστά

ξαγωγή της, αλλά και τις επιπτώ­ κυρίως

γιατί

διε­

λοντών και η πορεία που αυτοί α­

κά. Χαρακτηριστικό του ενδιαφ έ­

στές των συμμαχικών δυνάμεων

κολούθησαν “ από τη στιγμή που

ροντος που προκάλεσε ήταν το

πραγματοποίησαν πολεμικό άλμα

ρος των προελαυνόντων - σε όλα

έσπευδαν κατά κύματα να κατα-

ότι το 1915 είχε ήδη κυκλοφ ορή­

ταγούν

σει η τέταρτη έκδοσή του. Το 1914

πίσω από τις γερμανικές γραμμές, στην κατεχόμενη Ολλανδία, για

τα μέτωπα των επιχειρήσεων συμμάχων. Το έργο διατίθεται από

στον

Ελληνικό

Στρατό,

μέχρι τη στιγμή που επέστρεψαν στη Λ έσ βο μετά το τέλος του πο­

στην

να θ έσ ο υ ν υπό τον έλεγχό τους

το βιβλιοπωλείο “ Ε λ εύ θ ερ η Σκέ-

τρεις γέφυρες στρατηγικής σημα­

ψις" (Ιπποκράτους 112, Αθήνα).

λέμου και διώχθηκαν ποικιλοτρό-

Αθήνα, σε μετάφραση του Σπυρί­ δωνος Λάμπρου. Το έργο του

πως από τους Τ ο ύρκους” , σύμφω­

Schlumberger αποτέλεσε από την

αυτό περιγράφει την ιστορία της

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

πρωτοκυκλοφόρησε

και

σίας επί του

Ρήνου. Το βιβλίο

Λ εω ν ίδ α ς Σ . Μ π λ α β έ ρ η ς

Β Ι Β Λ Ι Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

Α Θ Α Ν Α Σ ΙΟ Σ

ΦΡΑΓΚΟΥ

ΚΑΙ Η I" Μ ΕΡΑΡΧΙΑ

ZH ΚΨΙΜΝΤ Π ΥΡΓΟ Υ Γ ΙΕ ΤΙΊΛ Η Ι

ΑΙΟΝΥΣΗ Γ. ΧΙΠΝΗ

ΟΔΥΣΣΕΙΑ Μ ία m n ix ij c n m 'ie ig o w io g t/m W . i p w f k τ φ Α μ (ξν.φ

ΤΩ Ν Θ ΕΣΣΑΛΩ Ν

Β

Υ

Ζ

Ά

Ν

Τ

Ι Ο

ΠΟΥ Ω Φ ΕΛ Η ΣΕ, ΠΟΥ Ε Β Λ Α Ψ Ε

ΤΟΙΜ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ; (ΙΧΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ)

Β' ΕΚΔΟΣΗ

Μανώλη Γ. Κασσώτη

Φράγκος Δ. Φράγκου

Ζίγκιρριντ Πύρρου Πετρίδης

Διονύση Γ. Χιώνη

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΦΡΑΓΚΟΥ ΚΑΙ Η Ιη ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΩΝ

ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΒΥΖΑΝΤΙΟ. ΠΟΥ ΩΦΕΛΗΣΕ, ΠΟΥ ΕΒΛΑΨΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜ Ο;

Εκδόσεις “ Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δω δεκάνησου” Νέα Υόρκη, 1995 Σελίδες 120, 3.000 δρχ. Παρουσίαση μιας εξαιρετικά ενδιαφέρουσας, αλλά άγνωστης, πτυχής της νεώ τερης ελληνικής ιστορίας, της μάχης της Τήλου.

Εκδόσεις Τροχαλία Αθήνα, Σεπτέμβριος 1997 Σελίδες 191,2.600 δρχ. Η ιστορία και η δράση της Ιης Μεραρχίας των Θεσσαλών στη

Αθήνα, 1994 Σελίδες 256, 5.000 δρχ. Παρουσίαση της άποψης ότι ο Οδυσσέας, κατά τις περιπλανή­ σεις του, εξήλθε από τη Μ ε σ ό ­ γειο και διέπ λευσε δ ύ ο φ ορές τον Ατλαντικό πριν επιστρέφει στην Ιθάκη.

Εκδόσεις Ελεύθερ η Σκέψ ις” (β' έκδοση) Αθήνα, 1995 Σελίδες 300, 3,000 δρχ. Δ ιερ εύ νη σ η της απόψης ότι

Μικρά Ασία, καθώς και του διοι­ κητή της, Υποστράτηγου Αθανά­

το Βυζάντιο και ο Ελληνισμός εί­ ναι έννοιες τα υτόσημες και αλ-

σιου Φράγκου.

ληλοσυμπληρούμενες.

Νίκος Κ

ουρης:

ΙΩ Α Ν . Δ. Π Α Σ Σ Α

‘ Η αληθινή

81

Προϊστορία

Άθφηι - {ιδ&οος

Αντιναυάρχου (ΛΣ) ε.α. Χρήστου Ε. Ντούνη

ΕΙΣ Μ ΝΗΜ ΗΝ Εκδόσεις “Α. Πιτσιλάς & Υιός O.E." Πειραιάς 1997 Σελίδες 492, 7.800 δρχ. Ενα

μνημειώ δες

έργο

για

τους Ελλ ηνες ναυτικούς και τα

Νίκου Κουρή

Διονύση Γ Χιώνη

Ιωάννη Πασσά

ΕΛΛΑΔΑ -ΤΟΥΡΚΙΑ. Ο ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΕΤΗΣ “ΠΟ ΛΕΜ Ο Σ”

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

Εκδόσεις “ Νέα Σύνορα” A. Α. Λιβάνη Αθήνα, 1997 Σελίδες 451, 4.500 δρχ.

ελληνικής ιδιοκτησίας πλοία που όλου

Σύμφωνα με τον συγγραφέα,

του κόσμου κατά τη διάρκεια του

μια εργασία με σκοπό να καταδεί-

χά θηκαν

στις

θάλασσες

Β ' ΠΠ (1939-1945).

TOO«Η

ξει τη φύση της τουρκικής απει­ λής και να συμβάλει στην ε ν η μ έ ­ ρωση των ενεργώ ν πολιτών.

Εκδόσεις “ Αμιλλα” Αθήνα, 1997 Σελίδες 331, 3.500 δρχ. Ενδ ια φ έρο ν βιβλίο που ανα-

Εκδόσεις “ Εγκυκλοπαίδεια του ηλίου” Αθήνα, 1945 (α' έκδοση) Σελίδες 364,5.500 δρχ. Σειρά απόψεων πάνω στην

φέρεται στη διαχρονικότητα της

ελληνική

ελληνικής

προϊστορία και ιστορία.

επιστήμης,

με

την

και

την

παγκόσμια

ευρεία έννοια του όρου.

Η διάθεση των βιβλίων των σελίδων αυτών γίνεται από το βιβλιοπω­ λείο "Ελεύθερη Σκέψις” , Ιπποκράτους 112, Αθήνα, Τ.Κ. 11472, τηλ. 3630697. 3614736 (στέλνονται και με αντικαταβολή).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ