Case Study (Documentary)
Araling Panlipunan (Araling Asyano)
Group 6 Angele, Mac Fersan H. Agayani, Agayani, Adrielle H. !stadilla, Step"anie #yle P. Damay, Patricia Anne S. C"ing, %ry&en 'osep" M. *alencia, +ouise 'ules G.
Maelle S. $eyra A.P !ACH!
P+P$AS Ang Pilip-nas, ilal/ sa opisyal na ata0agan na epulia ng Pilip-nas (ngles1 epulic o2 t"e P"ilippines, 3iang #astila1 ep4lica de Filip-nas), ay isang apuluang ansa sa imog5silangang Asya na matatagpuan sa anurang a"agi ng #aragatang Pas-pio. to ay inuuo ng ,78 mga pulo na "ina"ati sa tatlong ump9l ng mga pulo na1 +u&on, #aisayaan at Mindanao. Ang aisera nito ay ang Maynila at ang pinaamataong lungsod ay ang +ungsod :ue&on; pa0ang a"agi ng #ala"ang Maynila. Matatagpuan sa pagitan ng 776< =8> at 7?6< @=> S. long"itud, at =< =8> =8 > at ?7< 78> H. latitud ang Pilipinas. Pinapaliutan ito ng Dagat Pilipinas sa silangan, ng Dagat +u&9n sa anluran, at ng Dagat ng Celees sa timog. Matatagpuan ang ansang ndonesia sa atimugang a"agi ng ansa "aang matatagpuan ang ansang Malaysia sa timog5anluran. Sa silangan matatagpuan ang ansang Palau at sa "ilaga matatagpuan ang ansang ai0an Malaing amag o pagaago sa 0ia at inaugalian ng Pilipinas ang naidulot ng pagsaop ng mga ansang !spanya (mula 76 7 6 "anggang 7BB) at !stados nidos (mula 7BB "anggang 7=6). Ang pananampalatayang #atolio o #atolisismo ang pinaamalaing amag na naia"agi ng mga #astila sa augaliang Pilipino. anyag anyag ang %ansang Pilipinas sa mga alaal al aal at yaring pang5lu0as at sa anyang mga EF3 o Eerseas Filipino Filip ino 3orers 3orers (mga Pilipinong Manggaga0a sa ayong5Dagat). #asaluuyang naararanas ng pag5unlad ang ansa sa mga remittances na ipinapadala pau0i ng mga EF3. sa sa mga pinaaumuunlad na a"agi ang tenolo"iyang pangaalaman sa eonomiya ng Pilipinas. Marami ring mga dayu"an ang namumu"unan sa ansa da"il sa mataas na palitan ng dolyar at piso. #asaluuyan ding umaangat ang a"agi a"agi ng pagsisili na dulot ng mga call centers na naglipana sa ansa. #ati0alian sa pama"alaan, pagasira ng apaligiran, asura, a0alan ng "anapu"ay, lais na ilang ng tao at etra5udicial illings o pagpatay sa mga taong umaatios o umaalaan sa pama"alaan ang mga panguna"ing suliranin ng Pilipinas. $agdudulot din ng suliranin sa ansa ang mga pangat na Moro slamic +ieration Front (M+F) sa atimugang Mindanao at %agong Huong %ayan. % ayan.
P+P$AS Ang Pilip-nas, ilal/ sa opisyal na ata0agan na epulia ng Pilip-nas (ngles1 epulic o2 t"e P"ilippines, 3iang #astila1 ep4lica de Filip-nas), ay isang apuluang ansa sa imog5silangang Asya na matatagpuan sa anurang a"agi ng #aragatang Pas-pio. to ay inuuo ng ,78 mga pulo na "ina"ati sa tatlong ump9l ng mga pulo na1 +u&on, #aisayaan at Mindanao. Ang aisera nito ay ang Maynila at ang pinaamataong lungsod ay ang +ungsod :ue&on; pa0ang a"agi ng #ala"ang Maynila. Matatagpuan sa pagitan ng 776< =8> at 7?6< @=> S. long"itud, at =< =8> =8 > at ?7< 78> H. latitud ang Pilipinas. Pinapaliutan ito ng Dagat Pilipinas sa silangan, ng Dagat +u&9n sa anluran, at ng Dagat ng Celees sa timog. Matatagpuan ang ansang ndonesia sa atimugang a"agi ng ansa "aang matatagpuan ang ansang Malaysia sa timog5anluran. Sa silangan matatagpuan ang ansang Palau at sa "ilaga matatagpuan ang ansang ai0an Malaing amag o pagaago sa 0ia at inaugalian ng Pilipinas ang naidulot ng pagsaop ng mga ansang !spanya (mula 76 7 6 "anggang 7BB) at !stados nidos (mula 7BB "anggang 7=6). Ang pananampalatayang #atolio o #atolisismo ang pinaamalaing amag na naia"agi ng mga #astila sa augaliang Pilipino. anyag anyag ang %ansang Pilipinas sa mga alaal al aal at yaring pang5lu0as at sa anyang mga EF3 o Eerseas Filipino Filip ino 3orers 3orers (mga Pilipinong Manggaga0a sa ayong5Dagat). #asaluuyang naararanas ng pag5unlad ang ansa sa mga remittances na ipinapadala pau0i ng mga EF3. sa sa mga pinaaumuunlad na a"agi ang tenolo"iyang pangaalaman sa eonomiya ng Pilipinas. Marami ring mga dayu"an ang namumu"unan sa ansa da"il sa mataas na palitan ng dolyar at piso. #asaluuyan ding umaangat ang a"agi a"agi ng pagsisili na dulot ng mga call centers na naglipana sa ansa. #ati0alian sa pama"alaan, pagasira ng apaligiran, asura, a0alan ng "anapu"ay, lais na ilang ng tao at etra5udicial illings o pagpatay sa mga taong umaatios o umaalaan sa pama"alaan ang mga panguna"ing suliranin ng Pilipinas. $agdudulot din ng suliranin sa ansa ang mga pangat na Moro slamic +ieration Front (M+F) sa atimugang Mindanao at %agong Huong %ayan. % ayan.
KASAYSAYAN
Sinaunang Pana"on Ayon sa mga naitalang lai ng tao sa ansa, maaaring dinayo na ng mga tao ang Pilipinas, ilang liong taon na ang naalipas. uma0id uma0id sa mga sinaunang tulay na lupa ang mga $egrito o ta, ta, na siyang tinatayang auna5una"ang mga nanira"an sa Pilipinas. Sa alaunan, dumayo sila sa aguatan ng mga pulo. Sa asaluuyan nang sumapit ang iala0ang liong taon, nanira"an din sa Pilipinas ang ia pang mga mandarayu"an mula sa tang0ay ng Malay, apuluan ng ndonesia, mga m ga taga ndotsina at ai0an. %ago dumating ang mga mananaop $anira"an sa ansa noong ia0along dantaon ang mga mangangalaal na sino. sino. Ang paglaganap ng mga ansang (a"ariang) %udismo sa a"agi ng Asya ang nagpasimuno ng alaalan sa pagitan ng mga ansa sa ndonesia, ndia, Hapon, at imog5Silangang Asya. Sualit, "umina ang mga a"arian sa imog5Silangang Asya da"il sa ma"igpit na alitan at "indi pagaasundo. Samantala, ang paglaganap ng slam sa pamamaraan ng panangalaal at proselitismo, tulad ng #ristiyanismo, ang nagdal/ sa mga mangangalaal at tagaalat ng pananampalataya sa aa"agian; ang mga Arae ay dumating sa Mindanao noong ia57= na dantaon. Sa pagdating pag dating ng mga unang !uropeo, sa pangunguna ni Fernando Magallanes (Ferdinand Magellan) noong 7?7, mayroon nang mga raa" "anggang sa "ilaga ng Maynila, na naging mga arugtungang5sangay ng mga a"arian ng imog5silangang Asya. Sualit, pa0ang mga nagsasarili ang mga pulo ng Pilipinas noon. Pana"on ng mga #astila Sinaop at inangin ng mga #astila ang mga pulo noong ia576 na dantaon at pinangalanan itong Islas FilipinasI na isinunod ay Haring Felipe . #aagad na ipinailala at ipinalaganap ang #atolisismo sa pamamagitan ng mga tagaalat ng pananampalataya, at pati na rin ang mga %atas ng ndias (+a0s o2 t"e ndies) at ia pang alituntuning pampatupad. Matigas na pagsu0ay ang itinugon ng mga pangat atutuo sa aunduan pati na rin ng mga mapanlaang Muslim na nagpapatuloy "anggang sa ngayon. #ai5 ailang mga "imagsian at ara"asan ang lumaganap sa mga ayayin sa auuan ng tatlong dantaong pananaop, unga na rin ng pagsasamantala at aulangan ng pagaago. Pinama"alaan mula sa $uea !spaJa (%agong !spanya sa ngayon ay Me"io) ang agong nasasaupan at nagsimula ang alaalan sa Galeon ng Maynila sa pagitan ng Acapulco at Maynila noong ia57B dantaon. tinatag ng punong panlala0igan 'osK %asco y *argas *argas noong 7B7 ang Sociedad !con9mica de los Amigos del Pa-s (!conomic Society o2 Friends o2 t"e Country, ISama"ang Pang5alaalan ng mga #aiigan ng %ayanI) at gina0ang "i0alay ang ansa mula sa $uea !spaJa.
$aguas ang paiipagalaalan ng ansa sa daigdig noong ia57 dantaon. Ang pag5angat ng mga masigasig at maaayang urgis, inuuo ng mga naapag aral na mga atutuong Pilipino, mga #astila at creole na ipinangana sa Pilipinas, mga mestisong !spanyol at sino, silang mga ilustrado ang nagpa"i0atig ng pagtatapos ng pananaop ng #astila sa apuluan. $ali0anagan sa #ilusang Propaganda na nagsi0alat sa a0alang5 atarungan ng pama"alaang olonyal, sama5samang sila sumiga0 para sa alayaan. dinaip, nilitis, inigyang5sala, "inatulan ng amatayan at inaril si 'osK i&al, ang pinaasiat na propagandista, noong 7B6 sa %agumayan (+uneta ngayon) da"il sa mga ga0aing umano ng pagpapaagsa ng pama"alaan. $aglaon at pumuto ang Himagsiang Pilipino na pinanguna"an ng #atipunan, isang li"im pang"imagsiang lipunan na itinatag ni AndrKs %oni2acio at napamunuan din ni !milio Aguinaldo. Halos tagumpay na napatalsi ng "imagsian ang mga #astila noong 7BB. Pana"on ng mga Ameriano $oong taong ding iyon, magada0it ang !spanya at !stados nidos sa Digmaang #astila5Ameriano. $atalo ang !spanya at ipinasiya nilang ipasa ang anilang mga nasasaupang Pilipinas, Guam, #ua, at Puerto ico sa !stados nidos. %inayaran naman ng !stados nidos ang !spanya ng ?7 milyong dolyar para sa mga ito, gayong naapag5pa"ayag na ng alayaan ang Pilipinas. Ang pagtanggi ng Pilipino sa paniagong pananaop, ngayon ng Ameriano, ang nagtula sa Digmaang Pilipino5Ameriano na natapos umano noong 787 ngunit nagpatuloy "anggang 77@. Ang planong pagalooan ng alayaan ang ansa ay naudlot nang magsimula ang ala0ang Digmaang Pandaigdig. Sinaop ng mperyong Hapon ang ansa at itinatag ang ala0ang epulia ng Pilipinas. Maraming mga 0ar crime na gina0a ang mga Hapones sa pana"on ng anilang pananaop. Ang mga gerilya ay nagpatuloy sa anilang pang5 "a"aras sa mga Hapones. %umali sa ansa ang mga ameriano noong Eture 7==. uluyang natalo ang mga Hapones noong 7=. Halos isang milyong Pilipino ang namatay sa digmaan. $aging isa sa mga 2ounding memers ng $agaaisang mga %ansa ang Pilipinas. $oong Hulyo =, 7=6 ipinagaloo ng Ameria ang alayaan ng Pilipinas. Pana"on ng atlong epulia $ili"a ni Carlos P. Garcia ang polisiyang Pilipino Muna na itinuloy ni Diosdado Macapagal. Sa panunungulan ni Macapagal inilipat ang ara0 ng alayaan mula sa Hulyo = papuntang Hunyo 7? "aang pinaigting naman ang paga0i sa Saa".
Pana"on ng e"imeng Marcos $analo si Ferdinand Marcos sa pampangulu"ang elesyon ng 76. Marami ang itinayong imprastratura sa panunungulan niya pero siya ay inausa"an ng orapsyon. Sa mga "uling taon niya sa p0esto, siya ay nagdelara ng %atas Militar. Sa pana"ong ito lumala ang mga paglaag sa arapatang pantao. $oong Agosto ?7, 7B@, pinatay si $inoy ALuinosa Manila nternational Airport ($inoy ALuino nternational Airport ngayon). uma0ag si Marcos ng snap election. prinolama si Marcos ilang nanalo pero marami ang nanini0ala na may nangyaring dayaan na naging san"i ng nang People Po0er eolution na nagpaagsa sa ditaduryang Ferdinand Marcos. prinolama si Cory ALuino ilang agong pangulo ng ansa. Pana"on ng alimang epulia (7B6 5 asaluuyan) Sa pagaali ng demorasya at reporma sa pama"alaan, "inarap ng administrasyong Cory ALuino ang prolema sa malaing utang, orapsyon, mga udeta, mga sauna at mga omunista. malis ang mga ameriano sa Clar Air %ase at Suic %ay noong $oyemre taong 77.
WIKA
Ang 0iang Filipino ang pamansang 0ia at isa sa mga opisyal na 0ia ng Pilipinasang ngles ang isa paayon sa Saligang %atas ng 7B. sa itong 0iang A0stronesyo at ang de 2acto (Isa atoto"ananI) na pamantayang ersiyon ng 0iang agalog, agaman de ure (Isa prinsipyoI) itong ia rito. $oong ?88, ang 0iang Filipino ay ang unang 0ia ng ?B milyon na tao, o ma"igit umulang isangatlo ng populasyon ng Pilipinas. = milyon naman ang nagsasaing iala0ang 0ia nila ang 0iang Filipino. Ang 0iang Filipino ay isa sa mga 7B na 0ia ng Pilipinas na nasa !t"nologue. Ayon sa #omisyon sa 3iang Filipino, ang 0iang Filipino ay Iang atutuong 0ia, pasalita at pasulat, sa #ala"ang Maynila, ang Pamansang Punong e"iyon, at sa ia pang sentrong uran sa aripelago, na ginagamit ilang 0ia ng omuniasyon ng mga etniong grupo.IAng gustong maamit ng 0iang Filipino ay ang pagiging pluricentric language, o ang 0iang may ia>t iang ersiyon depende sa lugar na ung saan ito>y ginagamit. May mga Ilumilita0 na iang uri ng Filipino na "indi sumusunod sa arani0ang alarila ng agalogI sa Daao at Ceu, na umuuo sa tatlong pinaamalaing metropolitanong lugar sa Pilipinas asama ng #ala"ang Maynila. REHIYON/LALAWIGAN
Ang Pilipinas ay na"a"ati sa mga pangat ng pama"alaang pangpoo (local goernment units o +G). Ang mga lala0igan ang panguna"ing na pangat. Hanggang ?88?, mayroong na lala0igan sa ansa. Ang mga ito ay na"a"ati pa sa mga lungsod (lungsod) at ayan , na inuuo ng mga arangay. Ang arangay ang pinaamaliit na pangat pangpoo ng pama"alaan. Ang la"at ng mga lala0igan ay nalulupon sa 7B mga re"iyon
para sa adaliang pamumuno. #arami"an sa mga sangay ng pama"alaan ay nagtatayo ng tanggapan sa mga a"agi para magsili sa mga lala0igang sala0 nito. Sualit, ang mga a"agi sa Pilipinas ay 0alang uod na pama"alaang pangpoo, malian sa Muslim Mindanao at Cordillera, na autonomous. umungo sa mga lat"ala ng mga re"iyon at mga lala0igan para maita ang mas malaing lara0an ng mga inalalagyan ng mga a"agi at lala0igan. MGA %AHAG +u&on locos (e"iyon ) +ama ng Cagayan (e"iyon ) Gitnang +u&on (e"iyon ) CA+A%ANE$ (e"iyon *5A) O MMAEPA (e"iyon *5%) O ang0ay ng %iol (e"iyon *) Cordillera Administratie egion (CA) $ational Capital egion ($C) (#ala"ang Maynila) *isayas #anlurang *isayas (e"iyon *) e"iy9n ng Pul ng $egros ($) Gitnang *isayas (e"iyon *) Silangang *isayas (e"iyon *) Mindanao ang0ay ng Namoanga (e"iyon Q) Hilagang Mindanao (e"iyon Q) e"iyon ng Daao (e"iyon Q) SECCS#SAG!$ (e"iyon Q) O Caraga (e"iyon Q) A0tonomong e"iyon sa Muslim Mindanao (AMM) Ang mga pangalan ay nasa malalaing titi sapagat ang mga ito ay aronym na naglalaman ng mga pangalan ng sinasaupang lala0igan atRo lungsod.
RELIHIYON
Ang Pilipinas ay isang ansang seular na may saligang atas na nag"i"i0alay sa sima"an at estado. Sualit, ma"igit sa B8 ng populasyon ay #ristiyano1 arami"an ay mga #atolio samantalang may 78 ng mga Pilipino ay asapi ng iang denominasyong #ristiyano, gaya ng glesia ni Cristo, ang mga aani sa glesia ng Dios o Dating Daan, ang glesia Filipina ndependiente, Ang $agaisang glesia ni Cristo sa Pilipinas ,Saadista,%orn Again Groups at ang Mga Sasi ni 'e"oa". Sa aila ng mga reli"iyong ito, "indi dapat ma0ala ang ating pananalig sa Panginoong Diyos.T@U %unga ng implu0ensiya ng ulturang #astila, ang Pilipinas ay isa sa dala0ang ansa sa Asya na may pinaamaraming #atolio, na sinundan ng Silangang imor, isang dating olonya ng Portugal. Ayon sa $ational Commission on Muslim Filipinos ($CMF) noong ?87?, tinatayang nasa 77 ng mga Pilipino ay nainin0ala sa slamT@6U,arami"an ay mga Sunni. Sa atunayan arami"an sa mga taga timog Pilipinas ay mga Muslim. POPULASYON
%inuuo man ng maraming mga isla, ang ansang Pilipinas ay napailang sa Iop ?8I na mga ansang may pinaamalaing populasyon sa uong mundo. Ang Commission on Population (PEPCEM) ay isang a"ensiya sa Pilipinas na nangangasi0a sa pagpapatupad ng mga pataaran at programa na may inalaman sa populasyon at pagpapaunlad sa u"ay ng mga tao dito sa Pilipinas. ?876 Ayon sa PEPCEM, ang auuang ilang ng populasyon ng Pilipinas noong !nero 7@, ?876 ay "umigit5umulang 78?,=6,=B@. $apailang ang Pilipinas na Ia5laintatlong %ansa na May Pinaamalaing Populasyon sa %uong MundoI. ?87 Ayon sa PEPCEM ang auuang ilang ng populasyon ng Pilipinas noong !nero 7, ?87 ay "umigit umulang 788,@8,@8 (788. million). ?87= Ayon sa PEPCEM ang auuang ilang ng populasyon ng Pilipinas noong Hulyo @8, ?87= ay "umigit umulang 788,87B, (788.7B million). ?87@ Ayon naman sa pagtaya ng Central ntelligence Agency (CA) ng !stados nidos, ang populasyon ng Pilipinas ay "umigit5umulang 78,?8,6== (year ?87@ estimate).
$anatiling panglaindala0ang (7?t") ansa na may pinaamalaing populasyon sa uong mundo ang Pilipinas ayon sa CA. ?87? $oong ?87?, ang ilang ng populasyon ng Pilipinas ay umaot sa 78@,,88? atao ayon sa Central ntelligence Agency (CA). Mga Panguna"ing !tnio na %umuuo sa Pilipinas Ang populasyon ng Pilipinas ay panguna"ing inuuo ng sampung (78) etnio1 agalog 3aray
Ceuano
locano
#apampangan
%isayHiligaynon o longgo
%iolano
Moros
PERA
Ang piso ng Pilipinas (ngles1 P"ilippine peso; simolo1 ₱; odigo1 PHP) ay ang opisyal na pananalapi ng Pilipinas. $agmula sa salitang #astila na peso ang piso na nanganga"ulugang ItimangI. $a"a"ati ito sa 788 sentimos. Ang IPHPI ay ang odigo nito sa SEV=?7. Ang Pilipinas ay isa mga ansang naging #olonya ng !spanya na gumagamit ng piso -lang anilang pananalapi, atulad ng Me"io, Colomia at Argentina. $oong Eture ?88, ang suplay ng piso ng Pilipinas ay umaot ng 6.? ilyong piso ("alos SD W77. ilyon). %ago pa ang 76, nang ang Pilipinas ay olonya pa ng !stados nidos, ang 0iang ginagamit sa perang papel at arya ay nasa ngles; ayX YpesoZ ang ginamit noon. $gayon na Filipino na ang gamit sa mga perang papel at arya, nagging YpisoZ na ang pangalan ng salapi ng Pilipinas. Ang piso ay adalasang sinusulat sa simolong Y₱Z. Ang iang paraan ay1 YPHPZ, YP"PZ, YP"pZ o aya[y simpling YPZ. Ang ₱ ay naidagdag sa pamantayang nicode sa ersiyong @.? at itinala sa \?8%7. Ang simolo maipalalaas sa mga sulat5tala (ngles1 0ord processor) sa pamamagitan ng pagpindot ng Y?8%7Z at pindutin ang Alt at Q nang saay. Ang simolong ito ay natatangi sa Pilipinas da"il ang mga ansang gumagamit ng piso tulad ng Me"io at ang mga ia pang d/ting saop ng !spanya sa Ameriang +atin ay gumagamit ng YWZ. Ang mga perang papel at arya ng Pilipinas ay nililimag at ginaga0a sa %ango Sentral ng Pilipinas sa +ungsod ng :ue&on.
KASUOTAN
Ang damit, pananamit, gaya, panggaya, na ilala rin ilang asuutan(asuotan), mga i"isan o mga pami"is (ngles1clot"ing;#astila1indumentaria) , ay mga agay na pantaip sa ata0an ng tao. May mga pananamit na nauuol para sa tiya na a"agi ng ata0an ng tao. Ang punungata0an ay matatapan ng isang amiseta, ang mga isig ng manggas, ang mga inti ng mga pantalon, maong, o palda, ang mga amay ng mga gu0antes, ang mga paa ng mga medyas at ng mga sapatos, mga sandalyas, mga ota, at ang ulo ng mga sumrero. ]ari ang mga asuotan sa maraming mga materyal, atulad ng mga telang ga0a sa ula, lana, polyester, at atad. Sa mga poo na malalamig ang lima, nagsusuot ang mga tao ng maiigat at maaapal na mga panggina0. Halos la"at ng mga tao ay nagsusuot ng mga damit. $agiigay ng protesiyon ang mga asuotan sa ata0an ng tao mula sa init ng ara0 at matataas na mga temperatura sa mga ansang tropial. sinasanggalang din ng mga damit ang ata0an ng tao mula sa napaalalamig na mga temperatura. $apupruteta"an din ng mga damit ang tao mula sa mga ulisap. sinusuot din ang mga pami"is ilang mga palamuti o deorasyon, atulad ng sa larangan ng moda. $agsusuot ang mga taong mula sa sari5 saring mga ultura ng ia>t iang mga damit, at may magaaiang mga panini0ala at ga0i "inggil sa uri ng mga damit na nararapat isuot. Para sa maraming mga tao, isang sagisag ng antas sa lipunan ang mga damit. $aglalara0an ang damit ng anyong panlipunan ng tao. Madalas na isang uri ang pananamit ng pagpapadama ng sarili. Sa asaluuyan, naging mas masulong na ang da"ilan ng pananamit, "indi na ito asta pananggalang lamang para sa iauuti ng ata0an.
PRODUKTO
Ang nasa lara0an ay Saging na
Saa.to ay maaaring lutuin ago ainin.Ginaga0a itong anana Lue,minatamis na saging at ia pa.Mas mataa ito aysa sa saging na latundan.
Ang nasa lara0an ay $iyog.Ang
$iyog ay isa sa mga produto ng Pilipinas.Dito rin nagmula ang I*irgin Coconut EilI.Ang puno nito ay sinasaing Iree o2 +i2eI da"il mauu"ay a gamit ang punong ito.
YDried Mangoes is considered as t"e est nutritious and conenient snac around t"e 0orld. *ery conenient, t"at made Ceu City more popular ecause o2 distriuting t"e 2iniest dried mangoes around t"e gloe.$ot ust Ceu City, 'apan and taly are also selling 0ell. "e 2ood t"at made a mar in Sout"east Asia."e largest P"ilippine5ased dried mango producer is t"e Pro2ood nternational Corporation. "e 2ounder o2 Pro2ood 0as 'ustin y in 7B.As o2 today, Ceu "as a reputation 2or eing considered as t"e main source o2 dried mangoes "ere in t"e P"ilippines. Ceu5ased SPFC is engaged in t"e eport and domestic selling o2 organic 2ood lie dried mangoes.Z HANAP BUHAY
PA$G$GSDA Sa mga naatira naman sa taingdagat, pangingisda ang panguna"ing "anapu"ay. #atulad ng mga magsasaa, uong ara0 din silang nagiilad sa ara0 para maa"uli ng isda na siyang inienta sa palenge para sa atin.
PAGSASA#A Sila ang lagging nagtatanim ng palay para tayo[ magaigas at sila rin ay nagtatanim ng ia[t iang tanim. $aaalungot na ang mga "indi naapag5 aral ay sa uid na lang nagsasaa. Pero madami na din ang mga magsasaa na naaraos sa u"ay nang maapagtapos ng pag5aaral ang anilang mga ana at naapag"anau"ay ng maayos,
PAGHAHA% Ang "aing tela ay nauuo sa pamamagitan ng pag"ai ng ayo. Ginaga0a ito sa "aian at ga0a sa maraming "inai na sinulid na pa"iga o patayo.
%A PA$G HA$AP %HA]
PAGHAHA]PA$
PA$GA$GASE
KULTURA
Ang ultura ng Pilipinas o alinangan ng Pilipinas ay pinag"along implu0ensiya ng mga atutuong tradisyon at mga ultura ng mga unang mangangalaal at mananaop nito noon. Ang pananaop ng mga #astila sa Pilipinas, sa pamama"ala ng Me"io, na tumagal ng ma"igit @@@ taon, ay may malaing ontriusyon sa #ultura ng Pilipinas. Ang 3iang Pilipino, na mas adalasang ilala ilang agalog, ay maraming "iniram na salita galing #astila. #arami"an sa mga pinagdiri0ang na mga tradisyon ay maga"along #ristiyano, Pagano, at ia pang loal na seremonya. %ilang "alima0a, a0at taon, ang mga ayan sa uong ansa, ay nagsasaga0a ng malalaing Pista, nagpapaalala sa mga Santong Patron ng mga ayan, arangay, o ng mga distrito. Ang mga Pista ay adalasang may patimpala sa atutuong pagsaya0, at sa iang lugar ay mayroon pang saungan. Ang mga ganitong tradisyon ay ginaganap din sa mga ansang nasaop ng mga #astila. Sa atimugang a"agi ng ansa na arami"an ay mananalig slam ay nagdiri0ang din ng anilang mga tradisyon at naaga0ian. %ago pa man dumating ang mga unang mananaop, ang mga mangangalaal galing sa ndia, Malaysia, ndonesia, sina at Hapon ay may malaing ontriusyon din sa #ultura ng Pilipinas. Ang Hinduismo at %udismo ay may implu0ensiya sa mga atutuong panini0ala ng mga Pilipino ago dumating ang mga #astila at ang mga mangangalaal na Muslim. Ang 0iang agalog at ia pang 0ia sa Pilipinas ay maraming "iniram sa 0iang Sansrito. sang mauting "alima0a ang arma, na "anggang ngayon ay pinanini0alaan pa rin ng mga Pilipino. Marami sa mga pama"iin, "iniram na salita at pagain, tulad ng pansit, siopao at ia pa ay minana sa mga mangangalaal na nsti. Ang iig sai"in ng ultura ay ang paraan ng pamumu"ay ng mga tao nagpapaita ng augalian, tradisyon, mga sining, sistema ng eduasyon, musia at pama"alaan.
TRADISYON
to ang mga panini0ala o opinyon na naisalin mula sa mga magulang papunta sa mga ana nila. Ang mga Pilipino ay sadyang ma"ilig sumunod sa mga naaga0ian na at samga tradisyon. Sila din ay ma"ilig mani0ala sa mga pama"iin.
P]!SA
S!$A#+E
SM%AMG GA%
F+E!S D! MA]E
MAMA$H#A$
S$GAPE! Ang Singapore opisyal na tinutuoy na epulia ng Singapore ay isang pulo, estadong5lungsod, na matatagpuan sa imog5silangang Asya, sa timog ng estado ng 'o"or sa tang0ay ng Malaysia at "ilaga ng apuluang iau ng ndonesia. KASAYSAYAN
Ang pulo ay dating tinata0ag na emase at ininyagan ni Prinsipe Parames0ara sa pangalang Singapura, nanganga"ulugang Ylungsod (pura) ng leon (singa)Z noong ia576 siglo. $oong 7B7, napunta sa ontrol ni "omas Stam2ord a22les ang lungsod para "adlangan ang dominasyong pangalaalan (commercial) ng mga Elandes sa re"iyon. $oong 7B?6, ang mga olonya ng istretso ay inuuo ng Singapore, Malaa at Penang. $oong ala0ang Digmaang Pandaigdig naman, mula 7 Perero 7=?, napasailalim ang pulo sa mperyong Hapon,
Pagatapos ng digmaan, napiling primer ministro si +ee #uan ]e0. Ang anyang partido na People>s Action Party ay nagmunga"i para sa integrasyon nito sa pederasyon ng Malaysia, at napailang ito sa Malaysia "anggang Setyemre ng taong 76@. aong 76=, pina"ayag ang agustu"an nitong "umi0alay da"il sa mga pagaaia at noong Agosto 76 pinrolama ang asarinlan ng epulia ng Singapur. WIKA
3#A$G MA+A] Ang 0iang Malay (Malay1 a"asa Melayu) ay isang 0iang A0stronesyong sinasalita sa Malaysia, %runei, timog "ailand, timog Pilipinas, Singapore, at ndonesia (sa gitnang5silangang Sumatra, #apuluang iau, at mga ayaying a"agi ng %orneo). Episyal itong 0ia sa Malaysia, %runei, at Singapore. May dala0a itong opisyal na estandard1 ang Malasyo at ndones. Ang opisyal na pamantayan ng Malay, sang5ayon sa pinagasunduan ng ndonesia, Malaysia, at %runei, ay ang anyong sinasalita sa #apuluang iau ng ndonesia, sa may timog lamang ng Singapore. 3#A$G AM+ Ang 0iang amil ay isang 0iang sinasalita sa estado ng amil $adu ng ndiya. Ginagamit din ang 0iang ito sa Sri +ana, Singgapur at Malaysia. #ailang ito sa mag5ana ng 0iang Draidyano. sa itong 0iang lasio, at isa sa pinaamatandang 0iang pampanitian sa mundo. Ang pinaamatandang testong natagpuan na nasa 0iang amil ay ang ol^ppiyam. sa ang amil sa pinaamatandang nauu"ay o umiiral pang 0ia sa mundo. MA$DA$ A !$G+SH ay adalasan ring ginagamatin sa Singapore. RELIHIYON
Singapore esidente reli"iyon ng Singapore magsanay isang uong "anay ng mga reli"iyon, depende sa anilang mga acground o indiid0al na mga pagpipilian. Ang C"inese populasyon sa Singapore ay may mauting ilang ng mga %udd"ists, mga #ristiyano, at #atolio. Ang Malay populasyong ay naararami Muslim, "aang ang mga ndians sa Singapore ay "igit sa la"at Hindus. Mayroon ding isang ilang ng mga 2ree5t"inersRat"eists sa Singapore at ang ansa ay "indi palaganapin sa anumang opisyal na reli"iyon. Gayunpaman, ang ansa ang ginaga0a ng panindigan ang mga "alaga at etial na pamantayan ng Con2ucianism.
POPULASYON
Sa asaluuyan, Singapore populasyon ay naatayo sa a"agyang "igit sa ,888,888 mga tao, sa ngles ilang panguna"ing 0ia ng pagtuturo, at isang ina dila para sa a0at panguna"ing la"i. sa sa mga agay na malina0 na Singaporean mapapansin mo sa aming isla ay isang collage ng mga ultura. Pagtatagpo ilang isang lipunan at naninira"an sa pagaatugma, mayroong apat na panguna"ing arera 5 lalo na ang mga C"inese (arami"an), Malay, ndian at taong "ating Asayano at !uropyano. Ang a0at omunidad na nag5aalo ng ia>t iang panana0 ng u"ay sa Singapore sa mga tuntunin ng ultura, reli"iyon, pagain at 0ia.
PERA
Ang Singapore dollar o dolyar (sign1 W; code1 SGD) ay ang opisyal na pera ng Singapore. to ay normal dinaglat na may dollar sign ang W, o %ilang a"alili, S W upang mailala ito mula sa ia pang dollar5denominated mga pera. to ay na"a"ati sa 788 cents. Ang pera Aut"ority ng Singapore at ang +upon ng %runei Pera at pera pa rin panatili"in ang maasaysayang ec"angeaility ng anilang dala0ang mga pera, ang Singaporean dollar at ang %runei dollar, ayon sa pagaaanggit. Ang dollar ay tinanggap ilang Iaugalian malamotI sa %runei ayon sa #asunduan ng Pera nterc"angeaility. Gayundin, ang %runei dollar ay arani0ang tinatanggap sa Singapore
KASUOTAN
radisyunal na damit ng Singapore ay maaaring pinaama"usay na inilara0an ilang ang tradisyonal attires ng mga tao na ailang sa ia>t iang mga arera at ultura. Ang tradisyonal na asuutan ng mga ntsi aaai"an ay ang c"eongsam. Ang tradisyunal na damit ng Malay aaai"an sa Singapore ay au urung5Ang magpaa0ala tunia ay pagod sa iaa0 ng ma"aang palda. Ang ndian populasyon sa Singapore sa mga espesyal na oasyon ay na"anap upang magsuot saris, na ung saan ay isang popular na tradisyunal na damit.
Ekonomiya
Ang Singapore ay nagtataglay ng isang eonomiyang pamili"an na malaya at masagana at may open enironment malaya sa ati0alian. Matatag ang anyang pananalapi at ang GDP nito ay ang pinaamataas sa mundo. $aadepende ang eonomiya sa pag5eport, partiular ang sa setor ng eletronio at industriya. $oong ?887, ang recession sa uong mundo pati ang pagagsa ng setor ng telono"iya ay naaapeto sa eonomiya ng ansa (ang GDP nito ay umaa ng ?). Ang epidemya ng SAS na nagsimula noong ?88@ ay naapagpaigat din dito.Maliit lang ang ansang ito at limitado ang yamang lias.Sualit ang mga lider ay napaa"usay na nag tuon ng anilang pansin sa alaalan at masiglang naiipag ugnayan sa mga ansang mauunlad,%umuo ng pataarang apaipainaangan isinaalang5alang ang apainaangan ng ansa na pinag tuonan ng pansin ng pama"alaan. KULTURA
#arami"an sa mga Singaporeans ay ipinagdiri0ang nila ang mga maor 2estials na nauugnay sa ani5anilang reli"iyon. Ang mga ia>t5iang reli"iyon ay isang diretang salamin ng pagaaia5ia ng naatira doon.
CH$!S! $!3 ]!A
H$G] GHES F!S*A+
HA A]A AD+F
S$GAPE! AS F!S*A+
PAMUMUHAY
% Ayon sa pinaa"uling datos ng Singapore, sa taong ?878, umaot sa 7=. ang paglai ng au"ayan ng ansa na lumi"a ng record "ig" nitong =8 taong naalipas. $apag5alamang ang mataas na paglai ng au"ayan ng Singapore ay unga ng paglago ng industriya. #AAMHA$G HA$AP%HA] SA S$GAPE! A] A$G PAG#A#AEE$ $G %A[ %A$G $!GES]E
THAILAND Ang #a"arian ng "ailand ay isang ansa sa imog5silangang Asya, napapaligiran ng +aos at Camodia sa silangan, ang Golpo ng "ailand at Malaysia sa timog, at Dagat Andaman at Myanmar sa anluran. $ailala ang "ailand ilang Siam, na naging opisyal na pangalan "anggang 77 Mayo 7=. $anganga"ulugang IalayaanI ang salitang "ai ( ไทย) sa 0iang 0iang "ai. Pangalan din ito ng mga grupong etniong "ai 5 na nagdudulot sa ilang naatira dito, partiular ang mga alai"ang minoryang nsti, na patuloy na ta0agin ang ansa ilang Siam.
KASAYSAYAN
Da"il sa "eograpial na loasyon, ang ultura ng mga "ai ay lais na naimplu0ensiya"an ng sina at ng ndia. Sualit, marami ring mga aaiang ulturang umusong sa "ailand simula noong nagsimula ang ultura ng %aan C"iang. Ang unang estadong "ai na nauo ay nagsimula sa isang #a"ariang %ud"ista ng Su"ot"ai noong 7?@B, asunod ng pag"ina at pagagsa ng !mperyong #"mer noong ia57@ 5 "anggang ia57 siglo. sang siglo ang lumipas, ang apangyari"an ng Suot"ai ay nataunan ng mas malaing a"arian ng mga Ayutt"aya, na nauo noong alagitnaan ng ia57= na siglo, matapos masaop ang Angor noong 7=@7, "alos la"at ng orte at mga augaliang Hindu ay dinala sa Ayutt"aya, at ang mga augalian at mga rit0al ay inu"a ng ultura ng mga Siam. Pagatapos ng pagagsa ng Ayutt"aya noong 76, Ang "onuri ay naging aisera ng "ailand sa sandaling pana"on sa ilalim ni Dailang Haring asin, "anggang magaroon ng udeta noong 7B?. Ang apangyari"ang !uropeo ay nagsimulang dumating noong ia576 na siglo. #a"it na malaas ang mga !uropeo, ang "ailand ay nag5iisang ansa na "indi nasaop sa imog Silangang Asya. Ang dala0ang panguna"ing da"ilan nito ay da"il ang "ailand ay may matagal na pagpapasa ng mga ma"u"usay na pinuno noong 7B88 na naayang gamitin ang tensiyon sa pagitan ng Pranses at mga %riton. $oong 7@?, isang mapayapang "imagsian ang nagresulta sa isang agong monariyang onstitusyunal. $oong digmaan, ang "ailand ay aampi ng Hapon. $gunit pagatapos ng digmaan, naging aampi naman ito ng !stados nidos. Ang "ailand ay nagaroon ng 0alang atiyaang pama"alaan, aya>t dumaan ito sa mga sunod sunod na udeta, ngunit natuloy din ito sa demorasya noong 7B8. $oong 7, ang "ailanday tinamaan ng risis pinansiyal ng Asya aya ang a"t ay naga"alaga ng 6 a"t a0at isang dolyar ! umpara sa ? na a"t noong ago pa tumama sa ansa ang risis. ng %uod"ismo sa "ailand. Ang pinuno ng pama"alaan ay ang Punong ministro, na pinipili ng "ari mula sa mga asapi ng maaang apulay aunting diretang apangyari"an
ayon sa onstitusyon; sualit, ilang "aungan ng parliyamento, na adalasang pinuno ng partido ng mayoryaPlitia at Pama"alaan Ang Hari ay mri, siya ay simolo ng pamansang pagaailanlan at ang napiling naapagtanggol. #adalasang tinatalaga ng Punong Ministro ang gainete. Ang parliyamento ay tinata0ag na Pamasang #apulungan (รฐสภา, rat"asap"a) at ang anyang amara1 na inuuo ng #apulungan ng mga #inata0an (สภาผ แทนราษฎร, sap"a p"ut"aen ratsadon) na may 88 p0esto at ang Senado (วฒสภา, 0ut"isap"a) na may ?88 p0esto. Ang mga asapi ng pare"ong #apulungan ay ini"a"alal sa pamamagitan ng pouplar na oto"an. Ang sistema ng "udiatura (ศาล, saan) ay may tatlong antas, ang pinaamataas ay ang #ataastaasang Huuman (ศาลฎกา, sandia).
Ationg asapi ang "ailand ng AS!A$.
WIKA
Ang 3iang "ai, o para sa mga dalu0ia ay 3iang Siam, o Gitnang "ai, ay ang pamansa at opisyal na 0ia ng "ailand at ang atutuong 0ia ng mga "ai, ang pinaamalaing pangat etnio ng "ailand. Ang 0iang Malay (Malay1 a"asa Melayu) ay isang 0iang A0stronesyong sinasalita sa Malaysia, %runei, timog "ailand, timog Pilipinas, Singapore, at ndonesia (sa gitnang5silangang Sumatra, #apuluang iau, at mga ayaying a"agi ng %orneo). Episyal itong 0ia sa Malaysia, %runei, at Singapore. May dala0a itong opisyal na estandard1 ang Malasyo at ndones. Ang opisyal na pamantayan ng Malay, sang5ayon sa pinagasunduan ng ndonesia, Malaysia, at %runei, ay ang anyong sinasalita sa #apuluang iau ng ndonesia, sa may timog lamang ng Singapore.
REHIYON/LALAWIGAN
Gitnang "ailand Ang "ong, P"ra $a"on Si Ayutt"aya, C"ai $at, #anc"anauri, +op %uri, $a"on $ayo, $a"on Pat"om $ont"auri, Pat"um "ani, P"etc"auri, Prac"uap #"iri #"an, atc"auri, Samut Praan, Samut Sa"on, Samut Song"ram, Sarauri, Sing %uri, Sup"an %uri,
Silangang "ailand C"ac"oengsao, C"ant"auri, C"onuri, Prac"inuri, ayong, Sa #aeo, rat,
Hilagang "ailand C"iang Mai, C"iang ai, #amp"aeng P"et, +ampang, +amp"un, Mae Hong Son, $a"on Sa0an, $an, P"ayao, P"etc"aun, P"ic"it, P"itsanulo, P"rae, Suot"ai, a, t"ai "ani, ttaradit,
Hilagang Silangang "ailand Allan C"aroen, %ueng an, %uri am, #alasin, #"on #aen, +oei, Ma"a Sara"am, Muda"an, $a"on P"anom, $a"on atc"asima, $ong %ua +amp"u, $ong #"ai, oi !t, Saon $a"on, Si Sa #et, Surin, on atc"at"ani, don "ani, ]asot"on,
imog "ailand C"umpon, #iraai, $ay"on Si "ammarate, $a&at"i0at, Pattangi, P"anga $ganga, P"aty t"alung, P"unet, anenong, Satunii, Song o "lua, Suret anai, iranag, ]olo,
RELIHIYON
%DSME Ang %udismo o %ud"ismo (Sansrit1 %udd"a D"arma, nanganga"ulugang1 IAng Daan ng $ali0anaganI) ay isang reli"iyon o pilosopiya na naatuon sa mga aral ni %udd"a _^yamuni (Sidd"^rt"a Gautama), na mara"il namu"ay noong ia5 siglo %C!.
$aatuon ang %udismo sa mga aral ni Sidd"art"a Gautama o ang I%udaI, na isang dailang mangangaral na nau"ay noong 6@ %C! "anggang =B@ %C! sa "ilagang a"agi ng ndiya. Ang %udd"a ay nanganga"ulugang Iang isang nali0anaganI sa Sansrit at P^li. Ang %udd"a ay namu"ay at nagturo sa silanganing a"agi ng suontinenteng ndiyano sa pagitan ng ia56 "anggang ia5= siglo %C!. Siya ay iniilala ng mga %udista na isang nali0anagan na naga"agi ng anyang mga aatiran upang tumulong sa mga may amalayang nilalang na 0aasan ang pagdurusa (du"a) sa pamamagitan ng pagtatanggal na amangmangan (aidy^) sa pamamamagitan ng pag5una0a at pagita sa naasalalay na pinagmulan (prat`tyasamutp^da) at pag5aalis ng pagnanasa (taṇ"^), at aya ay maaamit ang pinaamataas na aligaya"an na nir^a.
#S]A$SME Ang #ristiyanismo ay isang reli"iyong monoteista (nanini0ala sa iisang diyos l/mang) na naaatay sa 4"ay at pinanini0alaang mga aturuan ni Hesus na pinani0alaan ng mga #ristiyano na isang tagapagligtas at mesiyas ng Hudaismo. to ay ang pinaamalaing reli"iyon sa asaluuyan sa uong daidig na may "igit umulang sa ?.7 ilyong t/ong asapi nito. Ang #ristiyanismo sa simulang asaysayan nito noong mga maagang siglo nito ay "indi isang nagaaisang ilusan ngunit inuuo ng mga pangat na may mga magaatunggaling panana0 na gumagamit ng mga ia>t iang asulatan. Ang anon ng %agong ipan (na tinatanggap ng marami ngunit "indi la"at ng #ristiyano sa ngayon) na nauo lamang noong ia5= siglo C! ang anon na pinagpasya"an ng isang pangat ng #ristiyano. Sa aragdagan, ang mga asunduan sa teolo"iya ay nauo l/mang sa mga nang Pitong #onsilyo na nagsimula lamang noong ia5= siglo C! ung saan ang pangat na nanalo sa mga "alalang ito ang naging ortodosiya. Ang mga onse"ong ito ay sinimulan ni !mperador Constantino upang maaot ang isang pagaaisa ng mga magaatunggaling setang #ristiyano sa anyang mperyong omano. Sa mga onse"ong ito na inondena ng nanalong ortodosiya ang anilang mga atunggaling setang #ristiyano na natalo sa mga "alalang ito ilang mga eretio. Ang ortodosiya ang gina0ang opisyal na reli"iyon ng mperyo omano ni !mperador "eodosius at anyang sinupil ang iang mga setang #ristiyano gayundin ang mga reli"iyong pagano na atunggali ng ortodosiyang ito. #alaunan, ang ortodosiya ay nagaa"a5a"agi sa ia>t iang mga pangat da"il sa mga "indi mapagasunduang dotrina. Ang mga pagaaa"a5a"aging ito ay nagpapatuloy pa rin "anggang sa asaluuyang pana"on da"il sa mga ia>t iang magaatunggaling interpretasyon tungol sa tunay na aliasan at mga aturuan ni Hesus. Ang mga arami"an sa mga setang ito ay nag5aangin na sila ang isang totoong sima"ang #ristiyano at ang iang mga setang #ristiyano ay "indi totoo.
POPULASYON
Ang ansang "ailand ay may populasyon na 67. million atao, ang 78 million dito ay naatira sa apitolyo lunsod ng %ano. PERA
Ang ta0ag sa pera ng ansang "ailand ay %AH.
KASUOTAN
"ai Damit 5 tradisyon at augalian. "ailand, pati na rin ang ating ansa ay matagal na pinaninira"an sa pamamagitan ng ia>t5iang trio at mamamayan, ang a0at isa ay may sarili nitong tradisyon, augalian, panini0ala, at, siyempre, ang anilang sariling estilo ng pananamit. Ang anumang pangat 0ia, ung "ai o +un, gamitin ang dala0ang panguna"ing uri ng mga damit 5 isang maligaya at casual. Sa "uli ay gumagamit ng isang "indi arani0ang uminasyon ng mga maong at mainis na sil, na ung saan ay mainam para sa mga naturang isang mainit na lima. Ang uminasyon ng ulay ng mali0anag, a"it Panana"i disarte ay ginaga0ang madali upang mailala ang mga tradisyonal na mga damit "ai.
PRODUKTO
Ang
amoteng5a"oy o asaa (ngles1 cassaa, tuer,) ay isang uri ng "alamang5ugat na nagsisiling panguna"ing pagain sa Pilipinas, atulad ng sa Mindanao. Ma"arina ang ugat na ito na nagagamit sa pagga0a ng mga tinapay at mamon.
Ang Saging (Musa paradisiaca +inn) ay isang uri ng prutas na masasaing pinaailala sa Pilipinas at matatagpuan sa uong ansa. sa ito sa mga paorito ng mga Pilipino. Ang Pilipinas din ang pang5 lima sa pinaamalaing naglulu0as ng saging sa uong mundo. to ay tinata0ag na tuol ng mga loano, turdan ng mga isaya, +atunda ng mga %iolano at Pangasinense, at SaLuin a +atondan ng mga #apampangan. %A PA$G PED#E
MA$GA$!S!
P$]A
$GS!$
HANAPBUHAY
PAGSASA#A Ang pagsasaa ay isang uri ng ga0aing panlupa. to ay tumutuoy sa ga0aing pagtatanim at pag5aani ng mga "alamang maaaring ainin, ailang na dito sualit "inde limitado, ang palay, mais, gulay atp.
PA$G$GSADA Ang pangingisda ay ang pag"u"uli ng isda sa pamamagitan ng pamiming0it at pagiitag. Malian sa mga isda, maaari rin itong matuoy ang pag"uli sa ia>t5iang uri ng yamang5dagat tulad ng mga moluso, ta"ong, sugpo, pugita at palaa. Ang pangingisda ay isang ga0ain mula pa noong sinaunang pana"on
KULTURA
Ang pagati sa pamamagitan ng pag5ngiti ay isang ma"alagang simolo sa ultura ng mga "ai. Ang tradisyonal na damit ay tinata0ag na c"ut "ai na to ay maaari sa mga lalai, aae, at ata. Ang isual art ay ayon sa augalian lalo na ang %udd"ist. Ang mga lutuin ng "ai ay sagana sa mga aromationg sangap. Ang aang"angan ng "ai cuisine ay ilala. Ang "ai 2ood ay ilala sa pagalanse ng tatlo "anggang apat na panguna"ing lasa sa a0at ulam o ang pangala"atang pagain1 maasim, matamis, maalat, at mapait.
VIETNAM Ang *ietnam at %yetnam (*ietnamese1 Cbng "a Q "bi c" ng"fa *it $am), opisyal na tinata0ag na Sosyalistang epulia ng *ietnam (ngles1 Socialist epulic o2 *itnam) ay ang pinaasilangang ansa as ang0ay ng ndotsina sa imog5silangang Asya. to ay nag"a"anggan sa sina sa "ilaga, sa +aos sa "ilagang anluran, sa Camodia sa timog anluran, at sa Dagat imog sina sa silangan. Sa populasyon nitong nasa B6 milyon, ang *ietnam ay naging ia57@ pinaamataong ansa sa uong daigdig. Ang mga mamamayan ng *ietnam ay nagamit muli ng alayaan at tumi0alag sa sina noong AD @B pagatapos ng pagapanalo nila sa +aanan sa %hc" jng ier. Sunod5sunod na dinatiya ang umusong asaay ng pagpapala0a nito sa pampolitia at "eograpiyang aspeto "anggang nasaop ito ng mga Pranses noong ia57 daantaon. May mga pag5aalas laan sa mga Pranses na nagunga ng pagpapaalis o pagpapalayas sa mga ito(Pranses) sa ansa. %unga nito ay ang paga"ati ng ansa sa dala0a. Ang laanan na ito ay nagtagal "anggang *ietnam 3ar. $agtapos ito sa pagapanalo ng Hilagang *ietnamese noong 7. $aauod mula sa iang ansa ang *ietnam "aang ito umaangon mula sa matinding pagasira o pagasa0a da"il giyera. Ang eonomiya at politia ng *ietnam ay isinaayos upang maiisa muli sa mundo. $oong taong ?888, ang *ietnam ay nagtatag ng diplomationg relasyon sa "alos la"at ng ansa sa uong mundo. Ang paglago ng eonomiya ng *ietnam ay isa sa pinaamataas sa uong deada. tong pagilos na ito ay nagunga ng pagsali ng *ietnam sa 3orld rade Ergani&ation noong ?88. KASAYSAYAN
Ang asaysayan ng *ietnam ay isa sa pinaama"aang tuluy5tuloy na mga asaysayan sa mundo, na may arc"aeological mga natagpuan na nagpapaita ng tao paiipag5ayos ilang malayo liod ilang sa paligid ng ala"ating milyong taon na ang naaaraan at ultural na asaysayan ng "igit sa ?8,888 taon. Ancient *ietnam ay ta"anan sa ilan sa pinaamaagang ciili&ations ng mundo at lipunan 5. pagga0a ng mga ito ang isa sa mga unang tao sa mundo na ensayado agriultura. Ang ed ier lama nauo isang natural geograp"ic at pang5eonomiyang yunit, ounded sa "ilaga at anluran sa pamamagitan ng mga undo at ungles, upang ang silangan ng dagat at sa timog ng ed ier Delta. Ang ailangan upang magaroon ng isang solong apangyari"an upang mai0asan ang a"a ng ed ier, upang maipagtulungan sa pagga0a "aydrolio sistema, alaalan ec"ange, at upang laanan ang inaders, ang "umantong sa pagli"a ng unang *ietnamese estado sa ?B %C. Ang unang tunay maimplu0ensyang a"agi ng asaysayan sa *ietnam naganap sa loo ng ansong !dad, apag ang ultura ng Ana sumulong nang apansin5pansing ang siilisasyon. #aaia "eograpiya *ietnam ay gina0a ito ng isang ma"irap na ansa sa pag5atae, na ung saan ay ung ait sa ilalim ng *ietnam Hung *kng ay para sa aya ma"aa ang isang malayang at sel25contained na estado. Ang ns at :ins ailang sa mga pinaamaagang 2oreign aggressors ng *ietnam,
ngunit ang mga sinaunang *ietnamese pinamama"alaang upang maa0i ang ontrol ng ansa sa lalong madaling pana"on pagatapos ng inasions. WIKA
Ang 0iang %iyetnames (ing *it) ang pamansa at opisyal na 0ia ng %iyetnam. to ang inang50ia ng mga %iyetnames (%iyetnames1 ngki *it o ngki #in"), na umuuo ng B6 ng populasyon ng %iyetnam, at ng mga *ietnamese sa iayong5dagat, na ang arami"an ay mga %iyetnames5 Ameriano. to rin ang pangala0ang 0ia ng ilang mga minoriyang etnio ng %iyetnam. #arami"an sa talasalitaan nito ay nanggaling sa ntsi at ori"inal itong isinulat gamit ng sistemang pansulat ng ntsi. $gayon, ginagamit ang %iyetnames ang alpaetong +atin. REHIYON/LALAWIGAN
Ang %iyetnam ay na"a"ati sa na mga lala0igan (na ilala sa %iyetnames ilang tin", mula sa sinong 省 s"ng). Mayroon ding limang ayan na ontrolado ng pama"alaang sentral na atumas na antas ng mga lala0igan (t"qn" p" trc t"ubc trung kng) +A$ SA MGA +A+A3GA$ An Giang
Ca Mau
Dong "ap
%c #hn
Dien %ien
Hai Duong
RELIHIYON
Maiita sa mga ansang %udd"ist, partiular sa imog Silangang Asya, na "indi lamang personal na aligtasan ang ma"alaga undi pagpapauti sa ondisyon ng pangara05ara0 na pamumu"ay. sang atiayan ng pagiging atio ng mga udd"ist sa isyung pulitial at panlipunan ay ang tanyag na pagsunog sa sarili (sel25immolation) ng mong"eng %udd"ist na si "ic" :uang Duc noong 76@. sa mga li"am ni "ic" :uang Duc sa pamayanang %udd"ist gayundin sa pama"alaang #ristiyano ago naganap ang insidente, "iniling niya ng alisin ng re"imen ang mga restrisyong ipinata0 nito sa mga %udd"ist gaya ng pagaa0al sa pag0agay0ay ng anilang andila at ang pagpapaulong sa anila. Sinasaing nag nasaing insidente ay lalong nagpasid"i ng damdaming %udd"ist at nagigis sa mga nanini0ala sa reli"iyong ito. POPULASYON
Ayon sa estadistia na isinapulio amaala0a ng a0toridad ng *ietnam, "anggang unang ara0 ng Aril, ?87=, umaot sa 8.=@ milyon ang ilang ng populasyon sa uong ansa. Ang se proportion ng populasyon ay inaiilangan ng ==.6? milyong lalai at =.B milyong aae.
Samantala, tatlong lugar na lumampas sa @ milyong atao ay inaiilangan ng alunsuran ng Ho C"i Min", Hanoi at lala0igang "an" Hoa. PERA
Ang salapi ng *ietnam ay Dong (*$D). Ang mga dayu"ang salapi ay maaaring palitan sa mga ango, sa ec"ange ureau o sa tanggapan ng "otel Ang traeler c"eLues at mga credit card ay tinatanggap sa mga "otel at sa mga malalaing syudad. $gunit iminumunga"i naman na magaon a na rin ng sorang salapi. ilang mga salapi at arya ng ango1 ?88, 88, 7888, ?888, 888 *$ Dong Mga papel na salapi1 78.888, ?8.888, 8.888, 788.888, 88.888 *$ Dong.
KASUOTAN
PRODUKTO
Ang uling ay maitim na lata na inuuo ng "indi dalisay na aron na nauu"a sa pamamagitan ng pagtanggal ng tuig at iang madaling matuyong sangap na mula sa "ayop o "alaman. #adalasang ginaga0a ang uling sa pamamagitan ng maagal na pirolisis, pag5init ng a"oy, asual, utong uling o iang materyal na 0alang osi"eno. #a0angis ng atong aron ang inalaasang malamot, malutong, magaang, maitim, u"ag"ag na materyal at mayroon itong B "anggang ng elementong imial na aron asama ang natitirang mga madaling matuyong imial at ao.
Yoc oil, mineral oil, or natural oil, a dar ro0n or greenis" in2lammale liLuid, 0"ic", at certain points, eists in t"e upper strata o2 t"e eart", 2rom 0"ence it is pumped, or 2orced y pressure o2 t"e gas attending it. t consists o2 a comple miture o2 arious "ydrocarons, largely o2 t"e met"ane series, ut may ary muc" in appearance, composition, and properties. t is re2ined y distillation, and t"e products include erosene, en&ine, gasoline, para22in, etcZ HANAPBUHAY
PA$G$GSDA
PAGSASA#A
PAGPAPA$DA]
PA$GA$GAHE]
KULTURA
Ang ultura ng *ietnam, isang agriulturang siilisasyon atay sa paglilinang ng 0et rice, ay isa sa mga pinaaluma sa Silangang Asya; ang mga sinaunang ansong edad Dong Ana ultura ay itinuturing na isa sa mga pinaama"alagang progenitors Da"il sa "aa. 5matagalang C"inese implu0ensiya nito sa siilisasyon, sa usapin ng pulitia, goyerno at Con2ucian panlipunan at moral na etia, *ietnam ay itinuturing na a"agi ng !ast Asian gloo ultura.
EAST TIMOR O TIMOR-LESTE Ang Demorationg epulia ng imor5+este (igas Rc"im9r lKs"c"iR), o Silangang imor, ay isang ansa sa imog5Silangang Asya. %inuuo ito ng silangang "ati ng pulo ng imor, ng mga alapit na pulo ng Atauro at 'aco, at Eecusso5Ameno, isang enclae ng #anlurang imor sa anlurang a"agi ng isla, pinaliligiran ng #anlurang imor. . KASAYSAYAN
Saop noong ia576 dantaon ng Portugal ang Silangang imor, at tinata0ag ilang Portuges na imor "anggang sa matapos ang papanaop nito. $oong "uling a"agi ng 7, ini"ayag ng Silangang imor ang anilang alayaan, sualit sinaop ng aratig ansang ndonesia at ini"ayag ilang anilang ia5 ? lala0igan nang sumunod na taon. Ang Silangang imor ay "umi0alay noong 7 at naamit nito ang ganap na alayaan noong ?8 Mayo ?88?. $ang sumali ang Silangang imor sa nited $ations noong ?88?, napagdesisyunan nilang gamiting opisyal ang pangalan nitong Portuges na imor5+este, at "indi ang pangalan nito sa ngles na Y!ast imorZ. sa sa dala0ang ansa sa uong Asya ang Silangang imor na may naaa"i"igit na ilang ng #atolio, sunod sa Pilipinas.
WIKA
Ang 0iang etum ay ang 0iang pamansa ng Silangang imor. Ang Portugal, o sa opisyal na epuliang Portuges (ep4lica Portuguesa), ay isang ansa na matatagpuan sa timog5anlurang !uropa sa ang0ay ng eria. Ang Portugal ay ang pinaa5anluraning ansa sa !uropa, at natatai"an ng #aragatang Atlantio sa anluran at timog, at ng !spanya sa "ilaga at silangan. Ang Atlantiong mga apuluan ng A&ores at Madeira ay a"agi ng Portugal. REHILIYON
Ang salitang #atolio (ngles1 Cat"olic) ay galing sa Griyegong salita na vwxz{v|} (at"olios) na iig sai"in ay Sanliutan o aya niersal. Ang terminong ito>y madalas ginagamit para sa Sima"an #atolio omano na ganap na umunyon sa Eispo ng oma, na inuuo ng +atin ite at ?? pang iang #atoliong sima"an sa Silanganl; ito>y madalas na ginagamit sa arami"an ng mga ansa.
POPULASYON
Pagtataya ng Hulyo ?881 7,77,888Tailangan ng sanggunianU (ia57) #aapalan1 =Rm? (ia57@?) 766RsL mi
PERA
Ang dolyar ng !stados nidos, o dolyar Ameriano, ay ang opisyal na pananalapi ng !stados nidos. to rin ang pananalaping resera na ginagamit nang mala0a sa laas ng !stados nidos. Sa asaluuyan, nasa pagpipigil ng sistema ng Pagaango ng eserang Pederal ang pagpapalaas ng pananalapi. Ang simolo ng dolyar (W) ang arani0ang simolo para sa dolyar ng !stados nidos. SD ang odigo sa SE =?7 para sa Dolyar ng !stados nidos; tinutuoy din ng Pandaigdigang Pondong Pananalapi ito ilang SW.
KASUOTAN
PRODUKTO
Ang langis ay isang sustansiyang imial na nasa atayuang malapot na liido (ImalangisI) sa temperaturang pang5silid o mas mainit ng aunti, at pare"ong "idropoio (inmissile o "indi ma"alo sa tuig) at lipopilio (missile o na"a"alo sa iang mga langis, sa literal). #ailang sa pangala"atang a"ulugan na ito ang mga ompu0estong uri na may iang "indi augnay na mga imial na ayarian, atangian at gamit, ailang ang langis ng gulay, petroimiang mga langis, at paagu5agong mga ma"a"alagang langis. Hindi polar na sustansiya ang langis. Sa oloyal na gamit, maaaring tumuoy din ang ata0agang langis sa petrolyo.
$atural gas , na inuuo sa ala"an ng mitein at ia pang mga "ydrocarons , natural na nagaganap sa ilalim ng lupa (madalas na asama ng petrolyo ) at ginamit ilang 2uel. HANAPBUHAY
PAGSASA#A
PA$G$GSADA
KULTURA
Ang ultura ng !ast imor ay sumasalamin sa maraming ultural na implu0ensya, ailang Portuges, #atolio omano at Malay, sa atutuong ultura Austronesian ng imor. +egend ay nagsasai na ang isang "iganteng u0aya ay trans2ormed sa isla ng imor, o Crocodile sland, ilang madalas ito ay tinata0ag na. ulad ng ndonesia, ang ultura ng !ast imor ay maigat naiimplu0ensya"an ng Austronesian legend, agaman ang #atolio implu0ensiya ay mas malaas na, populasyon ng "igit sa la"at sa pagiging omano #atolio. sa pinaa siat na may5ada ay Qanana Gusmo, ang pinuno ng isang organisasyon na tinata0ag na >Fretilin>, at ngayon ang Prime Minister ng malayang !ast imor. Siya ay nagsulat ng dala0ang mga liro sa pana"on ng paiiaa para sa pagsasarili. Gayundin, siya ay isang maata at pintor, siya ay guma0a mga adana naglalara0an sa ultura, mga "alaga, at mga asanayan sa mga imorese. Ang !ast imor ay isang ansang #atolio
Sino ang mas "umu"uog, "eograpiya sa tao o tao sa "eograpiya~
Para sa amin (group 6) ang "eograpiya sa tao ay ang mas "umu"uog. %ait naman ito nasai~ Ang "eograpiya ay tumutuoy sa pag5aaral ng mga atangiang pisial ng daigdig, ang pinaguunang yaman at lima nito, at ang aspetong pisial ng populasyon nito o masasai nating ang "eograpiya ay tungol sa daigdig o mundo. $asai namin na mas "umu"uog ang "eograpiya aysa sa tao da"il ang "eograpiya ang iinaatayuan ng mga tao. Sa "eograpiya din umiu"a ng mga ia[t iang ailangan ang mga tao da"il ang ating mga lias na yaman ay ailing sa "eograpiya. $a implu0ensiya"an na rin n "eograpiya ang mga tao. Hanapu"ay, ang "eograpiya ay gumanap ilang malaing implu0ensiya sa pamumu"ay ng mga tao. a5ia ang pamumu"ay apag ang tao ay
