OSNOVNA TEORIJA MUZIKE Marko
Tajčević
MUZIKA je umetnost koja se služi tonovima kao sredstvom svog izraza. Ona dopire u našu svest pomoću čula sluha. Sve ono što razabiramo sluhom naziva se opštim imenom ZVUK. Zvuk nastaje treperenjem neke elastične čvrste materije (npr. žice, strune, metalne pločice i sl.) ili vazdušn vazdušnog og stuba u cevi, koji u stanju napetosti teži ka stanju mirovanja.
Mogu se razlikovati:
neodređeni
(neartikulisani) zvuci (šum, lupa, škripa, grmljavina i sl.).
određeni (artikulisani) zvuci
(zvono, svirala, ljudski glas (pevanje) i sl.) i
Zvučni talasi neodređenih zvukova su nepravilni, dok su talasi određenih zvukova pravilni odnosno periodični. Zvukovi određene visine primenjuju se u muzici i nazivaju se MUZIČKI TONOVI .
MUZIČKI TON je zvuk koji ima određenu: 1. visinu
2. jačinu 3. trajanje 4. boju
Svaki muzički ton ima svoje ime. Tonovi se imenuju pomoću sedam osnovnih imena koja u alfabetu glase:
c, d, e, f, g, a, h. do, re, mi, fa, sol, la, si.
Niz svih tonova redom, od najdubljeg do najvišeg, naziva se TONSKI SISTEM . U njemu se ponavljaju imena sedam osnovnih tonova nekoliko puta, ali svaki put u drugoj visini. Da bi se tačno odredila visina pojedinih tonova istog imena, tonski sistem je podeljen u grupe koje se zajedničkim imenom nazivaju OKTAVE . Svaka oktava ima svoje posebno ime prema položaju u tonskom sistemu. Tako razlikujemo subkontru (najdublju oktavu), kontru (duboku), veliku , malu , pr prvu vu (jedanput podvučenu petu oktavu oktavu . oktavu), drugu , treću , četvrtu , petu
Svaki ton se može zabeležiti. Znakovi kojima se beleže tonovi nazivaju se NOTE. Na noti se razlikuju:
Notna „glava”
Notni „vrat”
„Barjačić”
Note se beleže u linijski sistem koji se sastoji od pet jednako razmaknutih vodoravnih vodora vnih linija i četiri praznine između linija.
Svaki linijski sistem se spaja na početku uspravnom linijom koja se naziva spojnica . Linijski sistem se može proširiti dodavanjem pomoćnih crtica (pomoćnica) a beleže se ispod i iznad linijskog sistema.
Da bi se mogla odrediti imena notama u linijskom sistemu (prema azbuci ili solmizaciji), na početku svakog linijskog sistema se beleži znak koji se zove KLJUČ . U današnjoj muzičkoj praksi upotrebljava se najčešće: G-ključ (violinijski ključ) za beleženje visokih tonova i F-ključ (bas-ključ) za beleženje dubokih tonova. tonova.
Niz tonova koji slede redom muzičkog alfabeta do ponovnog LESTVICA ili SKALA. početnog imena, naziva se LESTVICA ili Lestvica koja počinje i završava tonom „c” zove se OSNOVNA LESTVICA OSNOVNA LESTVICA ili C-dur lestvica.
Rastojanje između bilo koja dva tona u lestvici ili melodiji uopšte, naziva se INTERVAL . Prema veličini, veličini, intervali se zovu: prima, sekunda, sekunda, terca, terca, kvarta, kvarta, kvinta, seksta, septima, oktava . Prima je interval između dva tona istog imena
Sekunda i terca su intervali između dva
susedna odnosno tri lestvična stupnja
Muzički tonovi u nekoj melodiji mogu biti različitog TRAJANJA. POLOŽAJEM note u linijskom sistemu određuju se i beleže različite visine tonova, a raznim oblicima nota definiše se i beleži TRAJANJE TRAJANJE tonova. tonova. Svaki oblik note predstavlja jednu notnu vrednost s obzirom na tonsko trajanje koje se njom beleži.
Grupe od dve ili više osmina, šesnaestina i ostalih manjih vrednosti mogu se spajati zajedničkom debljom crticom („rebro”) umesto barjačića.
Notni vrat beleži se naviše sa desne strane notne glave kod svih nota koje su ispod treće linije notnog sistema. Kod nota koje su iznad treće linije notnog sistema, vrat se beleži sa leve strane notne glave naniže:
Znakovi kojima se beleži privremeni prekid tonskog izvođenja zovu se PAUZE . Pauze se dele prema vremenskom trajanju isto kao i note:
Svaka notna vrednost može se povećati: tačkom , lukom (ligaturom) i (ligaturom) i koronom (fermatom) .
Za povećanje notne vrednosti upotrebljavaju se i dve tačke. U tom slučaju druga tačka ima vrednost polovine prve pr ve tačke:
U muzičkom izvođenju određeni tonovi su naglašeni dok drugi ostaju nenaglašeni. Tok izmene naglašenih i nenaglašenih tonova zove se MUZIČKI METAR , a nauka o metru zove se METRIKA .
Muzički metar može biti raznovrstan po broju svojih delova:
dvodelan, trodelan, četvorodelan itd. do uobičajeno - dvanaestodelnom. Metrički delovi mogu biti naglašeni i nenaglašeni. Tako T ako se razlikuju: razlikuju:
Naglašeni metrički deo – TEZA ( – ) Nenaglašeni metrički deo – ARZA (
)
U muzici se svaka određena grupa, odnosno otsek od jednog glavnog metričkog naglaska do drugog, zove TAKT . Takt je dakle, najmanji deo muzičke kompozicije, koji je metrički određen. Jedan takt delimo od drugog uspravnom crtom koju Jedan nazivamo „taktica ”. Na završetku većeg otseka kompozicije beleže se dve uspravne crte, dok se završetak kompozicije beleži sa dve crte - jednom tanjom i jednom debljom.
Vrsta takta obeležava se razlomkom Vrsta razlomkom u kome gornji gor nji broj (brojilac) označava broj taktovnih delova (npr. 2 ili 3 itd.) a donji broj (imenilac) označava koja notna vrednost služi kao taktov deo (npr. 4, 2, 8 itd.).
Prema tome, dvočetvrtinski takt se obeležava:
tročetvrtinski takt se obeležava:
Svaka notna vrednost može biti upotrebljena kao deo takta, odnosno kao vremenska jedinica trajanja i brojanja.
Međutim, jedan deo takta se može razdeliti na više nota ili pauza manjih vrednosti, npr:
Nizanjem tonova ili uopšte zvukova različitih trajanja nastaje RITAM. RITAM je, RITAM je, dakle, tok zvukova ili tonova različitog vremenskog trajanja. trajanja.
Kao što je ritam uslovljen razlikom u trajanju tonova, tako je MELODIJA uslovljena razlikom u VISINI tonova.
Dok ritam može da postoji i nezavisno od melodije, tj. tj. Može da se ispolji na tonovima iste visine (npr. na timpanima, bubnjevima, udaraljkama i sl.), melodija se ispoljava samo u tonovima različitih visina.
DINAMIKA predstavlja odnos prema njihovoj jačini.
muzičkih tonova
U dinamici postoje dve osnovne razlike:
”) Tiho („ piano ” i beleži se sa „ p ”)
Jako J ako („forte” i obeležava se sa „f ”)
Za obeležavanje raznih ostalih stepena tonske jačine upotrebljavaa se postepeno upotrebljav poste peno od najmanjeg do najvećeg stepena jačine sledeće oznake: ppp – – pianissimo possibile; pp – – pianissimo; p – – piano; mp – – mezzopiano;
mf – mezzoforte; f – forte;
ff
fff fortissimo possibile.
fortissimo;
Metrički i ritmički tok tonova u muzičkoj kompoziciji dobija svoj stvarni i konačni oblik u okviru TEMPA. Tempo je brzina kojom slede vremenske jedinice brojanja, odnosno delovi takta, jedan za drugim. To je dakle brzina kojom izvodimo neku kompoziciju ili pojedine njene delove.
Razlikuju se tri osnovna tempa i to: lagani, umereni i brzi tempo. Fraziranje predstavlja razgovetno deljenje (raščlanjivanje) većih celina u izvođenju kompozicije na manje otseke (fraze, motive itd.)
Apsolutno vremensko trajanje tonov tonovaa u okviru različitih vrsta tempa može se ustanoviti pomoću aparata koji se zove METRONOM . Mehanizam sata pokreće kazaljku koja glasno otkucava u određenim vremenskim razmacima notne vrednosti kao vremenske jedinice brojanja (ili delove takta) prema tabeli na aparatu. Razlike u brzini kreću se na metronomu od 40 do 208. Što su brojevi manji otkucavanje je laganije.
OSNOVNA TEORIJA MUZIKE
