11. Sınıf İnkılap Tarihi Akıllı Defter

Bu defter, siz öğretmenlerimize özel olarak boşlukları doldurulmuş bir şekilde basılmıştır. Mavi renkli, italik yazılar, öğrencilerinize yazdırabilmeniz amacı ile öğrenci defterinde boş bırakılmıştır.

Bu ürünün bütün hakları ÇÖZÜM DERGİSİ YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ.ne aittir. Tamamının ya da bir kısmının ürünü yayımlayan şirketin önceden izni olmaksızın fotokopi ya da elektronik, mekanik herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.

Çözüm Yayınları Grafik Birimi

Çözüm Yayınları Dizgi Birimi

2015, Ankara

Yorum Matbaacılık (0312) 395 21 12

Değerli Öğretmenim,

FATİH Projesi ile ülkemizdeki hemen hemen tüm okullarımıza "akıllı tahtalar" yerleştirildi ve siz değerli öğretmenlerimizin kullanımına sunuldu. Akıllı tahtalar doğru bir şekilde kullanıldığında öğrenme süreçlerini hızlandıran, öğrenme düzeyini artıran etkili bir eğitim aracıdır. Akıllı tahtaların etkili bir şekilde kullanılabilmesi için seçilecek içerik büyük önem taşımaktadır. Çözüm Yayınları, akıllı tahta ile ders işleme sistemini Türkiye'de ilk uygulayan kuruluştur. Bünyesinde barındırdığı tüm dershanelerde bu sistem günümüze kadar başarı ile kullanılmıştır. Bu teknolojiyi kullanmanın getirdiği tecrübe ile hem öğrenci hem de öğretmeni aktif bir şekilde derste tutacak, öğrenme becerilerini maksimum düzeye çıkaracak içerikleri üretmek, Çözüm Yayınlarının kültüründe yer alan önemli bir birikimdir. Şu an kullandığınız bu eser, bu birikim ve tecrübenin bir ürünüdür. Uygulamalar sonucunda her yıl geliştirilerek bugünkü hâlini almıştır. Bu ürünün tamamlayıcısı olan "Akıllı Tahta Programı"mız ile öğretmenlerimiz tahtada dersini anlatırken öğrencilerimiz basılı bir materyal olan akıllı defterlerinden dersi takip edecek ve sizin tahtaya yazdığınız bilgileri defterlerine not edeceklerdir. Yeni bir yaklaşımda bulunarak Öğretmenler İçin Özel Akıllı Defter hazırladık. Öğretmenlerimiz için hazırladığımız bu defterde, öğrencilerimizde bulunan Akıllı Defterlerdeki not almak için bırakılan boşluklar dolduruldu. Öğrenci defterinde olmayan ancak öğretmen defterinde yer alan kısımlar farklı bir renk ile belirtilmiştir.

2) İŞGALCİ DEVLETLERİN VE İSTANBUL HÜKÜMETİ’NİN KIŞKIRTMALARI İLE ÇIKAN İSYANLAR

Mavi renkli italik yazılar öğrenci defterinde yer almamaktadır. Öğretmenlerimiz bu bilgileri öğrencilerine yazdıracaktır.

 En yaygın olan isyan grubudur.  Din sömürücülüğü yapılarak Anadolu insanı isyana teşvik edilmiştir.

a. Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları –

İngilizlerin Boğazlar ve çevresinde hakimiyetlerini kaybetmemek için halkın dini duygularını istismar ederek çıkardığı ayaklanmalardır.

–

Ali Fuat Paşa liderliğindeki milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.

Öğretmenlerimiz için özel hazırlanan bu akıllı defter sayesinde, akıllı tahta olmadan da öğretmenlerimiz ders işleyebilir. Derslerden önce, anlatacakları konuları gözden geçirebilir. Ders anlatımı sırasında kullanacakları ek materyallerin notlarını defterlerine alabilirler. Birlikte başarmak dileğiyle… Çözüm Yayınları

1. BÖLÜM: 1981’den 1919’a Mustafa Kemal..........................................5 2. BÖLÜM: Milli Mücadelenin Hazırlık Dönemi........................................7 3. BÖLÜM: Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler............................................. 82 4. BÖLÜM: Türk İnkılabı..................................................................... 90 5. BÖLÜM: Atatürkçülük ve Atatürk İlkeleri........................................ 103 6. BÖLÜM: Atatürk Dönemi Dış Politika............................................. 111 7. BÖLÜM: Atatürk’ün Ölümü........................................................... 118

1. BÖLÜM

1881’den 1919’a Mustafa Kemal

1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL 1) Mustafa Kemal’in Çocukluk Dönemi Mustafa Kemal Atatürk 1881’de Selanik’te doğdu Annesi Zübeyde Hanım, babası Ali Rıza Efendidir.

1910’da Picardie Manevralarına katılmak üzere Fransa’ya gitti.

Mustafa Kemal’in ailesi İskan Siyaseti ile bölgeye yerleştirilmiş Türk boylarına mensuptur.

♦ 1911 – 1912 Trablusgarp Savaşı’na

Dedesi Hafız Ahmet Efendi’dir. Babası Ali Rıza Efendi Mustafa Kemal’in doğduğu sırada

katılan gönüllü subaylardan biri olmuştur.

gümrük muhafaza memurluğu yapmaktadır. Daha sonra ise ticaretle uğraşmaya devam etmiş 1893 yılında ise vefat etmiştir. Annesi Zübeyde Hanım ise Selanik yöresinde ticaretle uğraşan Sofuoğlu Feyzullah Efen-

(Derne-Tobruk) Gazeteci Şerif Bey adıyla gizlice Mısır üze-

dinin kızıydı. Geleneklere bağlı olarak yetiştirilmesinin yanı sıra okuma - yazma bilen ve

rinden Trablusgarp’a geçiş yapmıştır. Bu-

eğitime önem veren bir kadındı.

radaki başarısıyla binbaşılığa terfi etmiştir.

Zübeyde Hanım’da 1923 yılında hayatını kaybetmiştir.

2) Mustafa Kemal’in Öğrenim Hayatı Mustafa Kemal eğitim hayatında sırasıyla şu okullarda eğitim görmüştür.

♦ 1912 – 1913 Balkan Savaşları esnasında Edirne’nin geri alınmasında görev üslenmiştir. ♦ 1913’te Sofya Ateşemiliterliğine atanmıştır.

4

Şemsi Efendi İlkokulu

♦ 1914’te rütbesi yarbaylığa yükselmiştir.

4

Mülkiye Rüştiyesi (Sivil Ortaokul)

♦ 1915’te I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale

4

Selanik Askeri Rüştiyesi

Cephesin’de 19. Tümen ve Anafartalar

4

Manastır Askeri İdadisi

Grup Komutanlığı’na atanmıştır. Bu cephe-

4

İstanbul Harp Okulu

deki başarısıyla rütbesi albaylığa terfi etti-

3) Mustafa Kemal’in Fikir Hayatının Oluşumu ve Gelişimi Mustafa Kemal’in fikir hayatının olgunlaşmasında yaşadığı şehirlerin ve Osmanlı Devleti’nin o dönemdeki durumunun önemli bir etkisi olmuştur. Mustafa Kemal’in fikri gelişiminde doğduğu eğitim gördüğü ve görevde bulunduğu Selanik, Manastır, Şam, İstanbul gibi şehirler önemli bir etkiye sahiptir.

4) Mustafa Kemal’in Askeri Görevleri

rilmiştir. ♦ 1916’da Diyarbakır merkezli 16. Kolorduya tayin edildi. Burada rütbesi tuğgeneralliğe yükseltildi. 7 – 8 Ağustos 1916’da Ruslardan Muş ve Bitlis’in geri alınmasını sağlamıştır. ♦ 1917’de Suriye – Filistin Cephesi’nde

♦

1905’te merkezi Şam’da bulunan 5. Ordu’ya atandı. Burada Vatan ve

Hürriyet Cemiyetini kurdu.

♦

1907’de Selanik’teki 3. Ordu’ya tayin oldu.

♦

31 Mart Vakasını bastırmak için kurulan Hareket Ordusu’nda Kurmay

Yüzbaşı olarak görev yaptı.

görev

almıştır.

Bu

cephe’de

7.

Ordu

Komutanlığı’na ve Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’na atanmıştır. İngiliz ordularını Halep’te durdurma başarısını göstermiştir. ♦ 1919’da 9. Ordu Müfettişliği’ne tayin edilmiştir. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Milli Mücadele’yi başlatmıştır.

11. Sınıf / nkılap Tarihi / Akıllı Defter

5

1. BÖLÜM

6


Fiziğin Doğası

Milli Mücadelenin Hazırlık Dönemi

2. BÖLÜM

XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ İNKILAP KAVRAMI İnkılap, Devlet eliyle toplum düzenini ve yapısını daha iyi hale getirmek için siyasi, askeri, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlardaki yapılan köklü değişikliklerdir.

İNKILABIN SAFHALARI 1) Fikri Hazırlık Safhası: Halkın isteklerine cevap vermeyen yönetimlerde düşünürlerin ve aydınların yenilik fikirlerini topluma aşılamaya çalıştıkları dönemdir.

2) İhtilal Safhası: 

Bu safhada halk ayaklanması devreye girer.



Halk gücüyle mevcut düzen zor kullanılarak ortadan kaldırılır.

3) Yeni düzenin kurulma safhası: 

Yıkılan düzenin yerine yeni ve çağdaş bir düzen inşa edilir.



Yeni kurulan bu düzen çağdaş ve ilerici ilkelere göre oluşturulur.

Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika’daki son toprağını aşağıdaki devletlerden hangisine bırakmıştır? A) Fransa

B) İtalya

D) İngiltere

E) Portekiz

C) İspanya Sömürge arayışında olan italya’ya bırakmıştır.


7

2. BÖLÜM


TÜRK İNKILABININ ÖZELLİKLERİ – Toplumun ihityaçlarından doğmuştur. – Milli egemenlik ve bağımsızlık mücadelesi aynı anda yapılmıştır. – Akla ve bilime dayandığı için laik özellik taşır. – Evrenseldir. – Batı tarzı kurumlar örnek alınmıştır. – Hazırlık safhası yoktur. – Hazırlayanlar ve uygulayanlar aynı kişilerdir.

TÜRK İNKILABINA YOL AÇAN NEDENLER  Fransız İhtilali’nin ortaya çıkardığı; milliyetçilik, demokrasi, milli egemenlik gibi kavramların etkisi  Osmanlı Devleti’nin yapısal bozulmalar yaşaması  Avrupalı devletlerin Osmanlı’yı sömürgeleştirme çabaları  Osmanlı Devleti’nin dağılma sürecine girmiş olması  Sanayi İnkılabı’yla fabrikalaşma süreci yaşayan Avrupalı devletlerin ham madde ve pazar arayışı.  Osmanlı Devleti’nin zengin ham madde kaynaklarına sahip olması ve kalabalık nüfusundan dolayı uygun bir pazar olması

A) Uzak Nedenler: 1) Fransız İhtilali Hürriyet, eşitlik, adalet, milli egemenlik, milli bağımsızlık kavramları öne çıkarılmıştır.

2) Sanayi İnkılabı 1750 sonrası İngiltere’de başlayan Sanayi İnkılabıyla ortaya çıkan ham madde ve pazar arayışı sömürgeciliğe hız kazandırmıştı.

B) Yakın Nedenler: 1) Islahat Hareketleri

a- Tanzimat Fermanı

b- Islahat Fermanı

c- I. Meşrutiyet

d- II. Meşrutiyet

8


2. BÖLÜM


2) Osmanlı’yı Kurtarma Teşebbüsleri (Fikir Akımları) 

II. Meşrutiyet döneminde Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak amacıyla birçok fikir akımı ortaya çıkmıştır.



Bu akımlar dönemin şartlarına göre önem kazanmış veya kaybetmiştir.

Fikir Akımları (Osmanlı’yı kurtarma teşebbüsleri) 1) Osmanlıcılık Genç Osmanlılar bu görüşün savunucularıdır. (Namık Kemal, Mithat Paşa, Ali Suavi ve Şinasi) dil, din, ırk ayrımı yapmaksızın herkesi eşit duruma getirme ve bir Osmanlı toplumu oluşturma fikridir.

2) Adem-i Merkeziyetçilik (Federalcilik) Bu fikri Prens Sabahattin savunmuştur. Eyaletlere daha geniş yetkiler verilmesi gerektiğini savunur. 3) İslâmcılık Dil, ırk ayrımı yapılmaksızın tüm müslümanların Halife’nin sancağı etrafın-

da toplanmasını savunan fikir akımıdır. II. Abdülhamit döneminde Osmanlı

Devleti’nin resmi politikası olmuştur. 4) Türkçülük

Ziya Gökalp’in öncülüğünde devletin dili, dini, soyu ve ülküsü bir olan topluma dayanarak ayakta kalabileceğini savunan fikir akımıdır. 5) Turancılık Türkçülük akımının bir üst mertebesidiri. Bütün Türk Dünyası’nın tek bayrak altında toplanmasını savunan fikirdir.

6) Batıcılık Batı’nın bilim, teknik ve askeri alandaki üstünlüğünden yararlanmayı; ayrıca batı kültürünün model alınması gerektiğini savunan fikir akımıdır. En ünlü sa-

vunucular Abdullah Cevdet ve Celal Nuri’dir.


9

2. BÖLÜM


TRABLUSGARP SAVAŞI (1911 - 1912)

Nedenleri: 1.

Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın sömürgecilik yarışına katılmak istemesi

2.

Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması

3.

Osmanlı’nın bölgeyi savunacak yeterli gücünün olmaması

4. İtalya’nın Habeşistan yenilgisinin izlerini silmek istemesi

Savaşın Gelişimi ve 1912 Uşi Antlaşması: 

İtalya, büyük devletlerin onayını aldıktan sonra Osmanlı Devleti’ne bir ültimatom vererek Trablusgarb’ı istemiş



Ültimatomun süresi dolmadan Trablusgarp’a asker çıkarmıştır.



Osmanlı Devleti Trablusgarp’a ne karadan ne de denizden yardım gönderememiştir.



Bölgeye Mustafa Kemal, Enver Bey gibi gönüllü subaylar gönderilmiştir.



Mustafa Kemal Derne, Tobruk ve Bingazi’de İtalyanları geri püskürtmüştür.



İtalyanlar Osmanlı’yı barışa zorlamak için Rodos adasını ve 12 adayı işgal etmiştir.

10



2. BÖLÜM 

Aynı dönemde Balkan Savaşlarının da başlamasıyla Osmanlı barış istemek zorunda kalmıştır.

Mustafa Kemal, Trablusgarp’ta silah arkadaşlarıyla

Uşi Antlaşması (1912) – Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakıldı.

♠

Böylece Kuzey Afrika’daki son toprak da kaybedilmiştir.

– Onikiada geçici olarak İtalya’ya bırakıldı.

♠

Bu durumda Balkan Savaşlarının başlaması ve Yunan tehlikesi etkili olmuştur.

– Trablusgarp’ta yaşayan Müslümanlar Halifelik makamına bağlı kalacaklardır.

♠

Bu madde ile bölge halkı ile kültürel bağları devam ettirmek amaçlanmıştır.

–

İtalya, kapitülasyonların kaldırılması konusunda Osmanlı Devleti’ne yardımcı olacaktır.

– Bölgenin, Duyun-u Umumiye İdaresi’ne olan borçlarını İtalya ödeyecektir.

Aşağıdakilerden hangisi Trablusgarp Savaşı ile ilgili doğru bir bilgi değildir? A) İtalya ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşmiştir. B) İtalya, Avrupa ülkelerinin desteği ile savaşı başlatmıştır. C) Osmanlı Devleti, karadan ve denizden Trablusgarp’ı etkili bir şekilde savunmuştur. D) Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması teşvik edici özelliktir. E) İtalya’nın gelişen sanayisi için hammadde ve pazar arayışı savaşın çıkmasının ekono mik nedenidir.

Osmanlı Devleti’nin donanması bu dönemde

zayıf

olduğu

için

maalesef

Trablusgarp’ı denizden savunma imkanı olmamıştır. Mısır’ın da İngiliz işgalinde olması karadan asker gönderilmesini engellemiştir.


11


2. BÖLÜM

BALKAN SAVAŞLARI (1912 - 1913)

I. BALKAN SAVAŞI Katılan Devletler : Osmanlı X

Karadağ

Sırbistan

Yunanistan

Bulgaristan

l. Balkan Savaşı’nın Nedenleri  Rusya’nın Balkanlarda izlediği Panslavizm politikası  Milliyetçilik akımının etkisi  Balkan Devletlerinin Osmanlı’dan toprak alma isteği

12


2. BÖLÜM


 Osmanlı’nın Trablusgarp Savaşı’nda olması  Yapılan savaşlarda Osmanlı tüm cephelerde yenilmiştir.

Osmanlı Devleti’nin savaşta başarısız olmasının nedenleri:

G

Savaştan önce orduda terhislerin yapılmış olması

G

Ordunun siyasete bulaşmış olması (particilik)

G

Ordunun teçhizat eksikliği

G

Osmanlı’nın dört cephede aynı anda savaşması

G

Ordunun iyi idare edilememesi



Savaşta Bulgaristan’ın sınırlarını çok fazla genişletmesi üzerine Batılı devletler araya girmiş ve Londra Antlaşmasını imzalatmışlardır.

LONDRA ANTLAŞMASI (30 Mayıs 1913) 

Bu antlaşmaya göre;



Arnavutluk ve Ege Adalarının geleceği büyük Avrupalı devletlerce belirlenecek



Selanik, Makedonya, Girit Yunanistan’a



Kavala, Dedeağaç ve tüm Trakya Bulgaristan’a verilecek.

l. Balkan Savaşı’nın Sonuçları ● Osmanlı Devleti Balkanlardaki topraklarını kaybetmiştir. ● Osmanlı Devleti Midye – Enez hattına çekilmiştir. ● Bu savaştan en karlı çıkan Bulgarlar olmuştur. ● Bab–ı Ali baskınıyla İttihat ve Terakki Osmanlı yönetimini ele geçirmiştir. ● Savaş sırasında Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir.

Arnavutluk, Osmanlı’dan ayrılan son Balkan Devleti’dir.


13


2. BÖLÜM

Arnavutluk

İttihat Terakki Cemiyeti Bab–ı Ali Baskını ile Osmanlı Hükümeti’ni ele geçirmiştir.

II. BALKAN SAVAŞI Katılan Devletler : Bulgaristan X Yunanistan

Sırbistan

Karadağ

Romanya

+ Osmanlı

a) Savaşın Nedenleri I. Balkan Savaşı sonucunda Bulgaristan’ın fazla toprak elde etmesi üzerine diğer Balkan uluslarının bu duruma itiraz etmesi.

b) Savaşın Sonuçları Bulgaristan’ın yenilgisiyle sonuçlanmış ve bazı antlaşmalar imzalanmıştır.

14



2. BÖLÜM

II. BALKAN SAVAŞI SONUNDA İMZALANAN ANTLAŞMALAR: 1. BÜKREŞ ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1913) 

Bu antlaşma Bulgaristan ile diğer Balkan Devletleri arasında imzalanmıştır.



Antlaşmayla Bulgaristan I. Balkan Savaşı’nda aldığı toprakları geri vermiştir.



Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kopmuştur.

2. İSTANBUL ANTLAŞMASI (29 Eylül 1913)  Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında imzalanmıştır. Buna göre;  Meriç Nehri sınır kabul edilmiş,  Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı’ya geri verilmiş,  Bulgaristan’da kalan Türklerin kültürel hakları korunmuştur.  Ayrıca Bulgaristan’da kalan Türkler isterlerse dört yıl içinde Osmanlı Devleti’ne göç edebilecektir.

Balkan Göçleri

3. ATİNA ANTLAŞMASI (14 Kasım 1913) ●

Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre;

● Yanya, Selanik ve Girit Yunanistan’a bırakıldı. ● Yunanistan’da kalan Türklerin haklarının güvence altına alınmasına karar

verildi.


15

2. BÖLÜM


4. İSTANBUL ANTLAŞMASI (13 MART 1914) ♠ Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında imzalanmıştır. Buna göre;

♠

Sırbistan’la Osmanlı arasında sınır kalmadığından sadece bölgede kalan

Türk ve müslümanların hakları korunmaya çalışılmıştır.

Sırbistan

Mustafa Kemal’in ismini duyurduğu ilk gelişme aşağıdakilerden hangisidir? A) Trablusgarp Savaşı B) Balkan Savaşı C) Bab-ı Ali Baskını

31 Mart İsyanı’nın bastırılmasında görev üslenmiştir. İsyanı bastıran Hareket

D) 31 Mart Olayı

Ordusu’nda

E) Çanakkale Savaşı

Şevket Paşa’nın kolağalığını yaparak is-

16


Mustafa

Kemal,

mini duyurmaya başlamıştır.

Mahmut


2. BÖLÜM

Balkanlarda Panslavizm politikası izleyerek Balkan uluslarını kışkırtan devlet aşağı dakilerden hangisidir? A) İsveç

B) Norveç

D) Fransa

E) Rusya

C) İngiltere

Milliyetçi

fikir

akımlarını

kullanarak

Osmanlı’ya karşı Balkan uluslarını en fazla kışkırtan devlet Rusya’dır.

Osmanlı Devleti’nin I. Balkan Savaşı’nda yenilmesinde; I. büyük devletlerin Balkan devletlerini desteklemeleri,

– Rusya’nın ve diğer Avrupa devletlerinin

II. orduya siyasetin girmesi ve bu nedenle disiplinin bozulması, III. Osmanlı ordusunun savaş hazırlığını kısa sürede tamamlaması nedenlerinden hangileri etkili olmuştur?

– Osmanlı ordusunda siyaset yapılması, disiplinsizliğin hat safhada olması nedenleri

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

E) I ve III

Balkan uluslarına verdiği destek.

C) I ve II

savaşın kaybedilmesinde etkili olmuştur. – Osmanlı Devleti savaş hazırlığını tamamlayamamıştır.

Bulgaristan I. Balkan Savaşı’nın en karlı devleti iken bu savaşın sonucunda imzaII. Balkan Savaşı’nda yenilerek topraklarının bir kısmını kaybeden devlet aşağıdaki-

lanan Londra Antlaşması’ndaki payla-

lerden hangisidir?

şımın haksız olduğunu iddia eden diğer

A) Yunanistan

D) Arnavutluk

B) Hırvatistan

E) Bulgaristan

C) Sırbistan

Balkan ulusları Bulgarlara savaş ilan etmişitir. Bir çok cephede savaşmak durumunda kalan Bulgaristan çok fazla toprak kaybetmişlerdir.


17


2. BÖLÜM

Mustafa Kemal’in annesinin isteği ile gittiği ilk okulun aşağıdakilerden hangisinin ol duğu söylenebilir? A) Şemsi Efendi

B) Hafız Mehmet Efendi

Annesi, Mustafa Kemal’in dini bir eği-

C) Manastır Askeri

D) Kuleli Askeri

tim almasını istediği için oğlunu Ha-

E) Mektebi Harbiye

fız Mehmet Efendi mahalle mektebine göndermiştir.

Mustafa Kemal, Erkan-ı Harbiye Mektebi’ni bitirdikten sonra aşağıdaki rütbelerin han gisi ile göreve başlamıştır? A) Teğmen

B) Üstteğmen

C) Yüzbaşı

D) Kurmay Yüzbaşı

E) Askeri Ateşe

1905 yılında askeri eğitimini tamamlayan Mustafa Kemal orduya Kurmay Yüzbaşı olarak katılmıştır.

I. DÜNYA SAVAŞI (1914 – 1918)

18


2. BÖLÜM


SEBEPLER A) Görünen Sebep 

28 Haziran 1914’de Saraybosna’yı ziyaret eden Avusturya Macaristan’ın veliahtı Ferdinand’ın bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi.

B) Genel Sebepler 1) Ulusçuluk: Fransız İhtilali’nin yaymış olduğu milliyetçi fikir akımlarının özellikle çok uluslu devletlere verdiği zarar

2) Sömürgecilik: Sanayi İnkılabı’ndan kaynaklı olarak ham madde ve pazar rekabetinin sömürgeciliği tetiklemesi

3) Bloklaşma Avrupalı devletlerin rekabetlerinden ötürü üçlü İtilaf ve üçlü İttifak şeklinde bir araya gelmeleri

C) Özel Sebepler  Fransa ile Almanya arasındaki Alsas – Loren sorunu

Alsas Loren Bölgesi


19

2. BÖLÜM


 Balkanlarda Rusya ve Avusturya arasındaki nüfuz mücadelesi  İngiltere ve Fransa ile Rusya arasındaki Osmanlı’yı paylaşma rekabeti  İtalya’nın Akdeniz’de güçlenmek istemesi

SAVAŞIN BAŞLAMASI  Avusturya – Macaristan, Ferdinand’ın katillerinin korunduğu iddiasıyla Sırbistan’a savaş açtı.  Bunun üzerine Rusya Sırbistan’ın yanında yer aldı.  Fransa da Rusya’yı destekledi.  Almanya ise Fransa ve Rusya’ya savaş ilan etti.  İngiltere’nin de savaşa girmesiyle savaş tüm Avrupa’ya yayıldı.

OSMANLI DEVLETİ’NİN I. DÜNYA SAVAŞI’NA GİRİŞİ G I. Dünya Savaşı başladığı zaman Osmanlı Devleti tarafsızlığını ilan etmiştir; çünkü, Trablusgarb ve Balkan Savaşlarının yaraları henüz sarılamamıştır.

G İngiltere bu savaşta Osmanlı Devleti’nin tarafsız kalmasını istemektedir. Böylece Uzak Doğu’ya giden sömürge yolunu güvenlik altına alacak ve yeni cephelerin açılmasını engelleyecekti.

G İngilizler Osmanlı Devleti’nin tarafsız kalması halinde kapitülasyonları kaldırabileceklerini ileri sürdüler.

Almanya’nın Osmanlı’yı kendi yanında istemesinin nedenleri: G Yeni cepheler açılacak, İtilâf Devletlerinin güçleri bölünecek, G İngiltere ile sömürgeleri arasındaki bağlantı kesilecek, G İngiltere, Fransa ile Rusya arasındaki yardımlaşma kesilecek, G Halifenin nüfuzundan faydalanarak İngiliz sömürgelerindeki Müslümanları ayaklandırabilecekti.

Osmanlı’nın Almanya’nın Yanında Savaşa Girme Nedenleri: ♦ Siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi ♦ Kaybettiği toprakları geri alma düşüncesi ♦ Kapitülasyonlardan kurtulmak istemesi ♦ İttihat ve Terakki’nin Almanya’nın bu savaşı kazanacağını düşünmesi

20



2. BÖLÜM

I. Yeni cepheler açarak üzerinde yoğunlaşan Anlaşma Devletleri baskısını azaltmak, II. Halifeliğin gücünden yararlanarak Rusya, İngiltere, Fransa’daki Müslümanları kışkırtmak, III. Osmanlı Devleti’nin insan gücü ve hammadde kaynaklarından yararlanmak Yukarıda verilenlerden hangileri Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni kendi yanında savaşa sokma nedenleridir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

E) I, II ve III

C) I ve II

Osmanlı Devleti’nin Almanlar tarafından savaşa çekilmek istenmesinde; – Osmanlı Devleti’nin stratejik konumu, – Padişahın halife ünvanına sahip olması, – Osmanlı ordusu güçlü olmasada üç milyona yakın askeri nüfusa sahip olması, durumları etkili olmuştur.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER

G Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda Doğu’da Kafkasya, Güney’de Hicaz, Yemen, Mısır, Irak, Suriye, Filistin Cephelerinde; Batıda Galiçya, Makedonya ve Romanya Cephelerinde, ayrıca Çanakkale Cephesinde savaşmıştır.

I - TAARRUZ CEPHELERİ KAFKASYA CEPHESİ G Rusya’nın Kuzey Anadolu’yu işgale başlamasıyla bu cephede savaşlar başlamıştır. G Cephenin açılmasının amaçları:  Almanya’ya Kafkaslar yolunu açmak  Rusya hakimiyetindeki Türkler’i Ruslar’a karşı ayaklandırarak onlarla birleşmek.

G Enver Paşa Sarıkamış Harekatı’nı düzenlemiş fakat 90.000 askerimiz donarak ölmüştür.

G Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan, Rus işgaline girmiştir. G Rusya’da Çarlık rejimi yıkılınca yeni hükümet Brest Litowsk Antlaşması’nı imzalamış ve savaştan çekilmiştir.

G Daha sonra bu cepheye atanan Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis’i Ruslar’dan geri almıştır.


21

2. BÖLÜM


KANAL CEPHESİ G Süveyş Kanalını ele geçirerek İngiltere’nin sömürgeleri ile bağlantısını kesmek (Almanya)

G Eski bir Osmanlı toprağı olan Mısır’ı ele geçirmek amacıyla bu cephe açılmıştır. G Fakat;

Cephedeki İngiliz – Arap işbirliği ve Almanya’nın gerekli desteği vermemesi bu cephede Osmanlı’nın başarısız olmasına sebebiyet vermiştir.

Kanal Cephesi

II - SAVUNMA CEPHELERİ HİCAZ VE YEMEN CEPHESİ G Osmanlı birlikleri bu cephede kutsal yerleri kurtarmak için harekete geçmişlerdir. G Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in ihaneti ile karşılaşılmış, Şerif Hüseyin bölgede İngilizler ile birlikte hareket etmiştir.

G Osmanlı birlikleri cephede olumlu bir sonuç alamamışlardır.  Sonuçta kutsal topraklar Osmanlı hakimiyetinden çıkmıştır.

22


2. BÖLÜM


Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı’nın en önemli nedenidir? A) Devletler arasında hammadde ve pazar rekabetinin artması B) Devletler arasında bloklaşmaların başlaması C) Fransa’nın Almanya’ya kaptırdığı Alsas – Loren kömür havzasını geri almak istemesi D) Devletler arasında silahlanma yarışı E) Avusturya – Macaristan veliahtının Saraybosna’da bir Sırplı tarafından öldürülmesi

Sömürgeciliğin hammadde ve pazar re-

kabetine sebebiyet vermesi dünyayı bir savaşa sürüklemiştir.

IRAK CEPHESİ G Bu cephede İngilizlerin amacı bölgenin petrollerine sahip olmak ve Türk kuvvetlerinin İran’a girmesini ve Hindistan’ı tehdit etmesini önlemekti. Ayrıca İngilizler kuzeye çıkıp Ruslarla birleşmeyi amaçlamışlardır.

G Türk orduları Kut’ül Amare denilen yerde İngilizleri mağlup ettiyse de kalıcı bir başarı elde edilemedi.

G İngilizler Basra’dan yeni kuvvetlerle karaya çıkarak başarı kazandılar ve Bağdat’a kadar ilerlediler.

SURİYE VE FİLİSTİN CEPHESİ G Süveyş Kanalı harekatının devamı niteliğindedir. Kanal harekatında başarılı olan İngilizler kısa süre sonra saldırıya geçerek Suriye’ye kadar ilerlediler.

G Almanlarla yapılan ittifak antlaşması gereği Osmanlı ordularını Liman Von Sanders komuta ediyordu.

G Bölgede komuta görevini daha sonra Mustafa Kemal almıştır.


23


2. BÖLÜM ÇANAKKALE CEPHESİ

G Açılma Nedenleri ♦ Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakabilmek ♦ Dünya savaşını kısa sürede bitirebilmek ♦ Bolşevik isyanıyla karşı karşıya olan Rusya’ya yardım gönderebilmek ♦ İngiltere’nin sömürge yollarını güvence altına alabilmek

G Çanakkale Cephesi’nin Sonuçları ♦ Savaşın süresi uzadı ♦ Savaş geniş alanlara yayıldı. ♦ Bulgaristan Almanya’nın yanında savaşa girme kararı aldı. Böylelikle Osmanlı Devleti’nin Almanya ile kara bağlantısı gerçekleşmiştir. ♦ Rusya’nın savaştan çekilmesine sebebiyet vermiştir. ♦ Milli Mücadele’nin ruhu ve lideri bu cephede ortaya çıkmıştır. ♦ Mustafa Kemal’in tanınmasında etkili olmuştur. (Anafartalar, Arıburnu, Conkbayırı)

Mustafa Kemal Çanakkale’de

24



2. BÖLÜM

Çanakkale Şehitliği Abidesi

GALİÇYA, MAKEDONYA VE ROMANYA CEPHELERİ Osmanlı Devleti, bulunduğu İttifak blokuna destek verebilmek için sınırları dışında bu cephelere asker göndermiştir. Ancak cephelerde bir başarı elde edilememiş, birçok askeri de bu cephelerde esir düşmüştür.

GİZLİ ANTLAŞMALAR (Osmanlı’yı Paylaşma Tasarıları) H Gizli antlaşmalar İtilaf Devletleri tarafından Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla yapılmıştır. Amaçları ileride aralarında sorun çıkmasını engellemektir.

1. İstanbul Antlaşması:  İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.  Boğazlar ve çevresi Rusya’ya bırakılmıştır.

2. Londra Antlaşması  İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.  12 Ada İtalya’ya verilmiştir.


25


2. BÖLÜM 3. Sykes-Picot Antlaşması

İngiltere ile Fransa arasında imzalanmıştır. Osmanlı Devleti’nin Orta Doğu’daki toprakları pay edilmiştir. Irak ve Filistin İngiltere’ye, Suriye ve Lübnan Fransa’ya bırakılmıştır.

4. Petrograt Sözleşmesi İngiltere – Fransa-Rusya arasında İmzalanmıştır. Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Ruslara bırakılmıştır.

5. Saint-Jean de Maurienne Antlaşması  İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır.  İtalya’ya ek olarak Antalya, Konya ve çevresi ve İzmir verilmişitir.

6. Mac-Mahon Antlaşması  İngiltere’nin Mısır valisi Mac Mahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapılmışıtr.  İngiltere Arapların desteğine karşılık, Araplara bağımsızlık vaadetmiştir.

Durum : İtilaf Devletleri, I. Dünya Savaşı sürerken yaptıkları gizli anlaşmalarla Osmanlı

Devleti topraklarını kendi aralarında paylaştılar.

Sonuç

:

Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Osmanlı topraklarının büyük bölümü İtilaf Devletleri tarafından işgal edildi.

Buradaki durum – sonuç ilişkisinin oluşmasında; I. Batılıların Doğu Sorunu’nu kesin sonuca ulaştırmak isteği, II. Osmanlı Devleti’nin zengin hammadde kaynaklarına sahip olması, III. Osmanlı ordularının I. Dünya Savaşı boyunca İtilaf Devletleri’ne büyük zarar vermesi

B) Yalnız II

D) I ve II

E) II ve III

de kaynaklarına sahip olması I. Dünya

Savaşı’nda İtilaf Devletleri tarafından gizli antlaşmalarla pay edilmesine se-

yargılarından hangileri temel sebep kabul edilir? A) Yalnız I

Osmanlı Devleti’nin zengin hammad-

C) Yalnız III

bebiyet vermiştir. Ayrıca Osmanlı topraklarının savaş sonrası büyük oranda

işgali İtilaf Devletleri’nin Şark sorununu bitirmeyi planladıklarını gösterir

SAVAŞIN SONA ERMESİ  ABD tarafsızlığını ilan etmesine rağmen İtilaf Devletlerine savaş boyunca silah satmıştır.  Almanya’nın ABD’nin silah ve yolcu gemilerini batırması sonucu ABD Almanya’ya savaş ilan etmiştir.  Almanya’nın yenilmesiyle İttifak bloğu çökmüştür.

26



2. BÖLÜM WİLSON PRENSİPLERİ Amaç:

 Görünürdeki amaç sömürgeciliği sonlandırıp dünya barışını sağlamak,  Asıl amaç ise, İngiltere ve Fransa’nın güçlenmesini önlemektir.

Wilson

Maddeleri: ●

Galip devletler, mağlup devletlerden savaş tazminatı almayacak toprak talebinde bulunmayacak

● Uluslararası antlaşmalar gizli imzalanmayacak ● Her ulus kendi geleceğine kendisi karar verecek ● Savaş sonrası dünyada barışı koruyabilmek için uluslararası bir teşkilat kurulacak. (Cemiyet-i Akvam) ● Türklerin hakim olup azınlıkların çoğunlukta olduğu yerlerde onlar da kendi geleceklerine karar verebilecek. ● Boğazlar uluslararası ticarete açık hale getirilecek.

Wilson İlkelerinde “her millet çoğunlukta olduğu yerde bağımsız devletini kurabilecektir” hükmü yer almıştır. Mondros Ateşkesi’nin; I. İtilaf Devletleri güvenliklerin tehdid eden her yeri işgal edebilir. II. Osmanlı Devleti tutsak İtilaf Devletleri askerlerini serbest bırakacaktır. III. Haberleşme istasyonları İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacaktır. I., III. maddeler bağımsız devlet anlayışı-

hükümlerinden hangileri bu ilkeye ters düşer? A) Yalnız I

B) Yalnız III

D) I ve III

E) II ve III

C) I ve II

na ters maddelerdir. Dolayısıyla Osmanlı

Devleti’nin egemenlik haklarını zedele-

miştir.


27

2. BÖLÜM


I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI ●

Savaşı İtilaf Devletleri kazanmıştır.

●

Çok uluslu devletler yıkılmıştır. (Osmanlı Devleti, Avusturya – Macaristan)

●

Yeni devletler kurulmuştur. (Çekoslovakya, Polonya, Yugoslavya, Ukrayna, Türkiye gibi)

●

Yeni rejimler ortaya çıkmıştır. (İtalya’da faşizm, Almanya’da nazizm Rusya’da komünizm.)

●

Dünyada barışı temin edebilmek için Milletler Cemiyeti kurulmuştur.

●

Sömürgecilik yerine manda ve himaye anlayışı ortaya çıkmıştır.

●

İlk kez bu savaşta kimyasal silahlar, denizaltı ve tank kullanılmıştır.

●

Sivil savunma teşktilatları kurulmuştur.

I. Dünya Savaşı’nı Sona Erdiren Antlaşmalar 1. Almanya ile Versay Antlaşması: (28 Haziran 1919)  Alsas – Loren Fransa’ya verilecek  Alman topraklarının bir bölümünde Polonya Devleti kurulacak  Askeri ve ekonomik yaptırımlar uygulanacak

2. Avusturya ile Sen-Jermen Antlaşması: (10 Eylül 1919)  Macaristan bağımsız olacak  Çekoslovakya ve Yugoslavya kurulacak  Askeri ve ekonomik sınırlamalar uygulanacak

28


2. BÖLÜM


3. Bulgaristan ile Nöyyi Antlaşması: (27 Kasım 1919)  Batı Trakya Yunanistan’a verilecek  Askeri ve ekonomik sınırlamalar uygulanacak

4. Macaristan ile Triyanon Antlaşması: (04 Haziran 1920)

 Askeri ve mali denetim uygulanacak

5. Sevr Antlaşması: (10 Ağustos 1920)

 Osmanlı Devleti ile imzalanmıştır.  Uygulamaya girmemiştir.

Paris Barış Konferansı’nda daha önce İtalya’ya bırakılan Batı Anadolu toprakları İngilte re’nin isteği ile Yunanistan’a bırakılmıştır. Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Osmanlı Devleti’nin Batı Anadolu’yu işgallerden kurtarmasına B) İstanbul Hükümeti’nin başarısına C) İtalya ile İtilaf Devletleri’nin arasının açılmasına D) İtalya’nın Yunanistan’a yaklaşmasına E) Yunanistan’ın, İtalya’ya bazı imtiyazlar vermesine

Paris Barış Konferansı’nda İngiltere tamamıyla kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettiği için İtalya küstürülmüştür.


29

2. BÖLÜM


Mondros Ateşkes Antlaşması için aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir. B) Osmanlı Devleti Anadolu’nun işgalini kabullenmiştir. C) İngiltere, tek başına ateşkesi imzalayarak Fransa ve İtalya’ya üstünlük sağlamıştır. D) Osmanlı sınırları korunmuştur. E) Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığı sona ermiştir.

Mondros Ateşkesi’yle Osmanlı sınırları korunamamıştır. Tam tersi Osmanlı topraklarının işgaline uygun zemin hazırlanmıştır.

Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzaladıktan sonra, İtilaf Devletleri, Os manlı Devleti’nin başkenti İstanbul’u işgal ettiler. İstanbul Hükümeti ve padişah, bu işgale tepki gösterememişlerdir. Bu bilgiye göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İstanbul Hükümeti, işgali kabul etmiştir. B) Padişah, Osmanlı Devleti’nin yenildiğini kabul etmiştir. C) İstanbul Hükümeti, vatanın milli mücadele ile kurtarılabileceğine inanmaktadır. D) İngiltere, İstanbula asker çıkarmıştır. E) Osmanlı Devleti’nin egemenliği sarsılmıştır.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)  Osmanlı Devleti’nin Mondros Ateşkesi’nin imzalamasında; ● Cephelerde Çanakkale haricinde ağır mağlubiyetlerin alınması ● Bulgaristan’ın savaştan çekilmesiyle Almanya ile kara bağlantısının kalmaması ● Wilson Prensiplerine güvenilmesi

etkili olmuştur.

30


İstanbul Hükümeti işgal karşısında kayıtsız kalmıştır ve teslimiyetçi politika izlemiştir. Bu nedenle Milli Mücadele hareketi ortaya çıkmış, ancak İstanbul hükümeti Milli Mücadele hareketini desteklememiştir.

2. BÖLÜM


 Ateşkes Limni Adası’nın Mondros Limanın’da,  Osmanlı heyeti adına Rauf Orbay ile İtilaf Devletleri adına İngiliz Amiral Calthrope arasında imzalanmıştır.

Antlaşmanın önemli maddeleri şunlardır :

A) Egemenliği Kısıtlayan Hükümler: 1. Çanakkale ve İstanbul boğazları İtilaf Devletleri tarafından işgal edilebilecektir. Böylece; Osmanlı Devleti’nin başkenti işgal tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır.

2.

İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit edici durumlarda stratejik noktaları işgal edebileceklerdir. (7. madde)

Böylece, Osmanlı toprakları işgale açık hale gelmiştir. Bu madde antlaşma nın en ağır maddesidir.

3. Vilayet-i Sitte’de bir karışıklık çıkarsa itilaf devletleri buraları da işgal edebileceklerdir.

Bu madde, Ermeni Devleti kurmaya yöneliktir.

4. Bütün haberleşme istasyonları İtilaf Devletlerine teslim edilecektir.

Osmanlı Devleti’nde örgütlenme çalışmalarını engellemeye yöneliktir.

5. Osmanlı Devleti, İttifak Devletleri ile tüm ilişkilerini kesecektir.

B) Askeri Hükümler:  Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için yeterli görülecek askerin fazlası terhis edilecek  Bütün savaş gemileri Osmanlı limanlarında tutuklu bulunacak.

Bu maddelerle Osmanlı Devleti’ni savunmasız bırakmak ve işgalleri kolay laştırmak amaçlanmıştır.

 Osmanlı Devleti’nde savaş esirleri serbest bırakılacak, İtilaf Devletleri elinde ki esirler bırakılmayacak.

C) Ekonomik Hükümler: ● İtilaf Devletleri liman ve tersanalerden faydalanabilecek ● Toros tünelleri, demir yolu ve deniz işletmeleri İtilaf Devletlerine bırakılacak ● Bütün yeraltı ve yerüstü kaynaklarına el konulacak.


31

2. BÖLÜM


Mondros Ateşkesi’ne Tepkiler: Osmanlı yönetiminin ateşkesi imzalaması ve akabinde mevcut işgaller karşısında tepkisiz kalmasıyla halkta milli bilinç oluşmaya başlamıştır. Bununla beraber halk direniş cemiyetleri ve Kuvayı Milliye birlikleri kurmaya başlamıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Uygulanışı:  İlk olarak İngilizler Musul’u işgal etmiştir.  Ayrıca İngilizler; Antep, Urfa, Maraş, Samsun, Merzifon ve Batum’u işgal etmişlerdir.  Fransızlar; Çukurova, Hatay ve daha sonra Antep, Maraş, Urfa’yı

 İtalyanlar; Konya, Antalya, Muğla ve Akşehir’i işgal etmiştir.  13 Kasım 1918’de bir İtilaf donanması İstanbul’u fiilen işgal etmiştir.

32



2. BÖLÜM

Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Musul, İskenderun, Samsun aşağıdaki dev letlerden hangisi tarafından işgal edilmiştir? A) İngiltere

B) Fransa

D) SSCB

E) Yunanistan

C) Rusya

Ateşkes sonrası İngiltere Osmanlı topraklarında en stratejik yerleri işgal etmiştir.

PARİS BARIŞ KONFERANSI ( 18 Ocak 1919) - Toplanma Nedenleri: Galip devletlerle mağlup devletlerin bir araya gelerek barış görüşmeleri yapıp sonucunda barış antlaşmalarını imzalayabilmek için bu konferans tertip edilmiştir.

- Katılan Devletler:  İngiltere, Fransa, ABD, Japonya, Yunanistan, İtalya gibi 32 devlet katılmıştır.

- Alınan Kararlar: ● Osmanlı haricinde diğer mağlup devletlerle barış antlaşmaları imzalanmıştır. ● Cemiyet-i Akvam’ın kurulması kararı alınmıştır. ● Sömürgecilik kavramı yerine manda ve himaye kabul edilmiştir. ● Savaş tazminatı yerine savaş onarım bedeli kabul edilmiştir. ● Osmanlı’nın paylaşımıyla ilgili olarak İzmir ve Çevresi Yunanlılara bırakılmıştır. ● Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti’nin kurulması kararı alınmıştır.


33

2. BÖLÜM


İZMİR’İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)  Yunanlılar İzmir’i Mondros’un 7. maddesine dayanarak işgal etmişlerdir.  Yunanlılar bu işgali,

G Bölgede Rum nüfusun çoğunlukta olduğunu, G Bölgedeki Hristiyanların Türkler tarafından katledileceğini, G İzmir’in Yunanistan’ın coğrafi ve kültürel devamı olduğunu ileri sürerek haklı çıkarmaya çalışmışlardır.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın aşağıdaki maddelerinden hangisinin Anadolu’nun işgaline zemin hazırladığı söylenemez? A) Osmanlı esirleri İtilaf Devletlerince tutuklanacak ve savaş suçlusu sayılacak. B) Anlaşma Devletleri güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik bölgeyi işgal edebileceklerdir. C) Doğudaki altı ilde bir karışıklık çıktığında Anlaşma Devletleri bu illeri işgal edebilecek lerdir. D) Bütün haberleşme istasyonları Anlaşma Devletlerinin denetimine verilecektir. E) Anlaşma Devletleri bütün cephane, top ve diğer silahlara el koyacaklardır.

AMİRAL BRİSTOL RAPORU İzmir’in işgali sonrası İzmir’de yaşanan olaylar üzerine ABD Yüksek Komiseri

Amiral Bristol öncülüğünde bir heyet bölgeye inceleme yapmak üzere İtilaf Devletleri tarafından gönderilmiştir. Buna göre: ● İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali haksızdır. ●

Burada katliama maruz kalan Rumlar değil; Türklerdir. Nüfus itibariyle de bölgedeki Türk nüfus Rum nüfustan fazladır.

●

34

İzmir, Yunanlılardan alınarak İtilaf Devletlerine bırakılmalıdır.


A seçeneğindeki madde uluslararası antlaşmalardaki ilkelere uyulmadığını göstermektedir. Diğer seçeneklerde işgale zemin hazırlayan maddeler belirtilmiştir.


2. BÖLÜM

Amiral Bristol Raporu Milli Mücadele’nin haklılığını onaylayan ilk uluslararası belgedir.

GENERAL HARBORD RAPORU

●

Doğu Anadolu’da Ermeni nüfus iddia edildiği gibi Türk ve müslüman nüfustan fazla değildir.

●

Ermeni iddiaları dayanaksızdır.

Raporun Önemi; Doğu Anadolu’da Ermeni iddiaları karşısında haklılığımızı ortaya koyan uluslararası belge niteliğindedir.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI’NDAN SONRA KURULAN CEMİYETLER CEMÝYETLER

Yararlý Cemiyetler

Zararlý Cemiyetler

Azýnlýklarýn Kurduðu Cemiyetler

Türklerin Kurduðu Cemiyetler

1. YARARLI CEMİYETLER Genel Özellikleri: ● Tam bağımsızlık amaçlanmıştır. ● Bölgesel hareket etmişlerdir. ● Milli bilincin oluşmasına katkıda bulunmuşlardır. ● Basın yoluyla işgallerin haksızlığını dünyaya duyurmaya çalışmışlardır. ● İşgaller karşısında Osmanlı yönetiminin kayıtsız kalmasıyla kurulmuşlardır. ● Sivas Kongresi’nde birleştirilmişlerdir.


35


2. BÖLÜM Bu cemiyetler;

A) Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti:  2 Aralık 1918’de Edirne’de kurulmuştur.  Cemiyet Osmanlı Devleti’nin parçalanması durumunda İngiltere veya Fransa’nın yardımıyla Trakya Cumhuriyeti adıyla bir devlet kurmayı planlamıştır.

B) Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti:

●

Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti’nin kurulmasını engelleyebilmek için kurulmuştur.

● Erzurum Kongresi’nin toplanmasında rol üslenmiştir. ● Le Pays, Hadisat ve Albayrak gazetelerini çıkarmıştır.

Doğu Anadolu’daki ulusal cemiyetler; I. Rum, II. Ermeni, III. Yahudi azınlıklardan hangilerine karşı mücadele yürütmüşlerdir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

E) II ve III

36


C) Yalnız III

Doğu Anadolu’da yararlı cemiyetler Ermeni çetelere karşı mücadele etmiştir.


2. BÖLÜM

C) İzmir Müdafaa-i Hukuk ve İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti:  İzmir’in Yunanlılara verilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur.  Cemiyet; Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerini düzenleyerek Batı Cephesi’nin kurulmasına destek sağlamıştır.

D) Kilikyalılar Cemiyeti: ● Çukurova bölgesinde başlayan Fransız ve Ermeni işgallerine karşı kurulmuşlardır. ● Pozantı Kongresi’ni toplamışlardır.

E) Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti:  Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur.  Erzurum Kongresi’nin toplanmasına destek vermiştir.

Trabzon Muhafaza–i Hukuk–ı Milliye Cemiyeti’ne mensup Bir Kuvayımilliye Grubu

F) Milli Kongre Cemiyeti: ● İstanbul’daki yazar ve aydınlar tarafından kurulmuştur. ● İşgallerin haksızlığını basın yoluyla dünyaya duyurmaya çalışmıştır. ● Tüm yurdun bağımsızlığı için mücadele etmişlerdir. ● “Kuvay-ı Milliye” tabirini ilk kez kullanmışlardır.


37

2. BÖLÜM


2. AZINLIKLARIN KURDUĞU ZARARLI CEMİYETLER Bu Cemiyetlerin Genel Özellikleri:

 İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.  Anadolu’da bağımsız devletler kurmak istemişlerdir.  İtilaf Devletleri’nin işgallerini kolaylaştırmışlardır.

Bu cemiyetler;

1. Rumların Kurduğu Cemiyetler: A) Mavri Mira Cemiyeti: Megola idea (Büyük Yunanistan) fikrini gerçekleştirebilmek için kurulmuştur.

B) Rum Pontus Cemiyeti: Karadeniz’de yeniden Trabzon Rum İmparatorluğu’nu kurabilmek için faaliyet göstermiştir.

C) Etnik-i Eterya Cemiyeti: Rumların kurduğu en eski cemiyettir. Yunanistan’ın bağımsızlığını kazanmasında rol üstlenmişlerdir. Mondros sonrası, Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırabilmek için Mavri Mira Cemiyetiyle ortak hareket etmişlerdir. -

Bunların yanı sıra Rumlar tarafından Yunan Kızılhacı, Kardos gibi cemiyetler de kurulmuştur.

D) Yunan Kızılhaç Cemiyeti:

2. Ermenilerin Kurduğu Cemiyetler: Taşnak-Hıncak: Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti kurmak amacıyla mücadele etmişlerdir.

3. Yahudilerin Kurduğu Cemiyetler: Alyans İsrailit ve Makabi : Anadolu’da bir idealleri yoktur. Filistin topraklarında bir İsrail Devleti kurabilmek için bir araya gelmişlerdir.

38


2. BÖLÜM


3. MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER  Kurtuluşu Mustafa Kemal’in Anadolu’da başlattığı mücadelede değil İstanbul Hükümeti’nin politikalarında görmüşlerdir.  Bazı cemiyetler manda fikrini benimsemişlerdir.  Genel olarak saltanatçı ve hilafetçi düşünceler ağır basmaktadır. 

Bağımsızlığa inançları zayıftır.

Bu cemiyetler; A) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti Padişah ve saltanata bağlı kalınarak kurtuluşun sağlanabileceğini düşünmülerdir.

B) İngiliz Muhipler Cemiyeti: Kurtuluşu İngiltere’nin manda ve himayesinde görmüştür.

C) Wilson Prensipleri Cemiyeti: Kurtuluşu ABD himayesine girerek düşünmüşlerdir.

D) Kürt Teali Cemiyeti: Doğu’da bir Kürt Devleti kurmayı amaçlamışlardır.

E) Teali-i İslam Cemiyeti: Kurtuluşun ancak halifeye bağlılıkla sağlanabileceğini savunmuşlardır.

F) Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti: ● İttihat ve Terakki karşısında en büyük muhalif hareketir. ● I. Dünya Savaşı sonucunda Damat Ferit liderliğinde İngiliz yanlısı bir politika izlemişlerdir.


39


2. BÖLÜM KUVAYIMİLLİYE :  Milli kuvvetler anlamına gelmektedir.

 Milli Mücadele döneminde düzenli ordu kuruluncaya kadar düşman işgaline karşı silahlı mücadele yürüten düzensiz birliklerdir.  Bu birlikler, terhis edilen subaylardan ve halktan oluşmuştur.

Kuvayımilliye

İlk silahlı direniş Hatay Dörtyol’da Fransızlara karşı gerçekleşmiştir.

KUVAYIMİLLİYE’NİN OLUŞMA NEDENLERİ:

 Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkması ve ordularının terhis edilmesi  Osmanlı hükümetinin halkın can ve mal güvenliğini koruyamaması  İtilaf Devletlerinin Anadolu’yu işgal etmeye başlamaları

40



2. BÖLÜM

I. Dünya Savaşı sonunda yurdun ve bağımsızlığın tehlikeye girmesi karşısında halkın kendi iç güdüsünden kaynaklanan Kuvayi Milliye oluşmuştur. Buna göre, Kuvayi Milliye’nin oluşmasında; I. ülkenin içinde bulunduğu koşullar, II. merkezi otoritenin güçlü olması, III. merkezin otoritenin bulunmaması durumlarından hangileri etkili olmuştur?

İşgaller karşısında Osmanlı yönetiminin

A) Yalnız II

B) Yalnız III

D) I ve III

E) I, II ve III

C) I ve II

kayıtsız kalmasıyla halk mecburen ken-

dini savunma ihtiyacı hissederek Kuvayı Milliye’yi kurmuştur.

KUVAYIMİLLİYE’NİN ÖZELLİKLERİ: ●

Bölgesel hareket etmişlerdir.

● İşgaller karşısında halkın silahlanması durumudur. ● Emir-komuta zinciri yoktur.

KUVAYIMİLLİYE’NİN FAYDALARI: ● Halkta milli bilinç uyandırmışlardır. ● Düşman ilerleyişini yavaşlatmaya çalışmışlardır. ● Azınlıkların faaliyetlerine karşı mücadele etmişlerdir. ● Düzenli ordunun kurulmasına zaman kazandırmışlardır.

KUVAYIMİLLİYE’NİN ZARARLARI: ● Askeri eğitim ve disiplinden yoksundur. ●

Emir komuta zincirine uymamışlardır.

● İhtiyaçlarını halktan zorla karşılamışlardı.

MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI Samsun ve çevresinde Rum çetelerin silahlanarak Türk köylerini basması kar-

şısında Türklerin silahlanarak Rum çetelerle mücadele etmesi bölgede asayişin

bozulmasına sebebiyet vermiştir. İngiltere’nin bu durumu bahane ederek bölgeyi

Mondros’un 7. maddesine dayanarak işgal edebileceğini beyan etmesiyle endişeye kapılan İstanbul yönetimi bölgede asayişi temin edebilmek için bir 9. Ordu

Müfettişliği meydana getirmiştir. Bu göreve de İstanbul’da birtakım arayışlar

içerisinde olan Mustafa Kemal getirilmiştir.


41


2. BÖLÜM

Bandırma Vapuru

Samsun Raporu G Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkması ile Kurtuluş Savaşı “Ya istiklâl ya ölüm” parolası ile başlamıştır. G Mustafa Kemal, bölgede yaptığı çalışmalar sonunda hazırladığı raporda özetle şunlara değinmiştir: G Samsun bölgesindeki Rumlar siyasi emellerinden vazgeçmelidirler. H Türklerin manda yönetimlerine tahammülleri yoktur. H İzmir haksız yere işgal edilmiştir.

HAVZA GENELGESİ (28 Mayıs 1919) 

Mustafa Kemal, Samsun’un İngiliz kontrolünde olmasından dolayı 25 Mayıs’ta Havza’ya geçmiş



Burada bir genelge yayınlamıştır.

Havza Genelgesi’nin İçeriği 1. İşgallerin mitinglerle protesto edilmesi, 2. Bu protestolar sırasında yerli Hristiyan ahaliye zarar verilmemesi, 3. Büyük devletlerin temsilcilerine protesto telgraflarının çekilmesi istenmiştir.

42



2. BÖLÜM Sonuçları : –

Havza Genelgesi sonrası başta İstanbul olmak üzere yurt genelinde protesto gösterileri düzenlenmiştir.

–

Milli bilinç oluşmaya başlamıştır. İşgalleri protesto maksatlı mitingler düzenlenmiştir.

Önemi: –

Kurtuluş Savaşı’nın ilk genelgesidir. İşgaller karşısında halk bilinçlendirilmeye çalışılmıştır.

–

Mustafa Kemal ilk kez kendisine verilen görevler dışına çıkmıştır.

AMASYA GENELGESİ (TAMİMİ) (22 Haziran 1919)  Mustafa Kemal, Havza Genelgesi’nden dolayı işgal devletlerinin tepkisini çekmiş,  İstanbul Hükümeti tarafından geri çağrılmıştır.  Fakat Mustafa Kemal Havza’dan Amasya’ya geçmiş ve çalışmalarına devam etmiştir.

Mustafa Kemal, Amasya’da hazırladığı genelgeyi silah arkadaşları olan Rauf Bey, Ali Fuat Paşa ve Refet Paşa’ya da imzalatmış ayrıca Mersinli Cemal Paşa ve Kazım Karabekir’in de onayını almıştır. Böylece Milli Mücadeleyi kişisel olmaktan çıkarmak istemiştir.

Amasya Genelgesi


43

2. BÖLÜM


Amasya Genelgesi’nin Esas Noktaları Şunlardır: 1) Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. - Milli Mücadele’nin gerekçesi belirtilmiştir.

2) İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. - İşgaller karşısında İstanbul Hükümeti’nin acziyeti belirtilmiştir. Böylelikle - Milli Mücadele’nin bir başka gerekçesi belirtilmiştir.

3) Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

- -

Milli Mücadele’nin yöntemi belirtilmiştir. İleride millet egemenliğine dayalı bir yönetim kurulacağının ilk işaretidir.

Amasya Genelgesi’nin en önemli maddesidir. “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.” ifadesidir. Artık millet kurtuluş kararını kendi verecektir. Millet egemen olacaktır.

4) Milletin durumunu göz önünde tutmak ve haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her türlü etkiden ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir. - Temsil Heyeti’nin kurulma fikri bu maddeyle ilk kez gündeme gelmiştir.

5) Anadolu’nun her yönden en güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır. - Cemiyetleri Sivas’a toplayarak Milli Mücadele’yle ilgili çok önemli kararların

alınması amaçlanmıştır.

44



2. BÖLÜM

6) Bunun için her ilden ve sancaktan halkın güvenini kazanmış üç temsilcinin seçilerek mümkün olan çabuklukla hemen yola çıkarılması gerekmektedir. -

Milli Mücadele’yi halka mal etmek amaçlanmıştır.

“Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.”

Amasya Genelgesi’nde alınan bu kararla; I. Devlet otoritesini gerçekleştirme, II. Ulusal iradeyi hakim kılma, – Ulusun kararı dediğimiz zaman ulusal

III. Vatanın kurtarılmasını sağlama

iradeden bahsetmiş oluruz.

amaçlarından hangilerine ulaşılmak istenmiştir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

E) I, II ve III

C) Yalnız III

– Ulusun bağımsızlığı ifadesiyle bir ba-

ğımsızlık mücadelesinin verileceği ifade edilmektedir.

Amasya Genelgesi’nde “Milletin durumunu ve davranışı göz önünde tutulması haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her türlü baskıdan ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gerekir.” Alınan bu kararla aşağıdakilerden hangisi yok sayılmıştır? A) İtilaf Devletleri

B) İstanbul Hükümeti

C) Direniş Cemiyetleri

D) Azınlıklar

E) Kuva–i Milliye

Bu maddeyle alternatif bir hükümet talebinin ifadesi İstanbul Hükümeti’nin yok sayıldığını gösterir.


45

2. BÖLÜM


7) Herhangi bir kötü durumla karşılaşılabileceği düşünülerek bu iş milli bir sır olarak tutulmalı ve delegeler gereken yerlere kimliklerini gizleyerek gelmelidirler.

Sivas Kongresi’nin milli bir kongre olmasından dolayı İngilizlerin bu kongrenin toplanmaması için çaba sarfedebileceği anlayışıyla bu madde belirtilmiştir.

8) Doğu illeri adına 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. O güne kadar diğer il delegeleri de Sivas’a ulaşabilirlerse, Erzurum Kongresi’nin delegeleri de Sivas’ta yapılacak genel kongreye katılmak üzere yola çıkacaklardır. H Askeri birlikler ve ulusal örgütler hiçbir biçimde dağıtılmayacak; silah, cephane ve diğer araçlar hiçbir şekilde elden çıkarılmayacaktır.

Genel Özellikleri : ● Kurtuluş Savaşı’nın amacı, gerekçesi ve yöntemi belirlenmiştir. ● İstanbul Hükümeti’ne karşı bir ihtilal niteliği taşır. ● Milli Mücadele sonrası cumhuriyete geçileceğine dair ilk işaret verilmiştir.

Sonuçları : ● Mustafa Kemal resmi görevinden baskılar sonucunda istifa etmek durumunda kalmıştır. ● Mustafa Kemal Sivas Kongresi’nin toplanması için çalışmalara başlamıştır.

Türk İnkılâbı’nın ihtilâl safhası aşağıdaki gelişmelerden hangisi ile başlar? A) Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı B) Havza Genelgesi

Amasya Genelgesi’nin maddelerinde İs-

tanbul Hükümeti’nin yok sayılması; ay-

C) Amasya Genelgesi

rıca halka dayanan bir bağımsızlık mü-

D) Erzurum Kongresi E) Sivas Kongresi

cadelesinin verilmesi sonucunda ulusal 1992 / ÖSS

egemenlikten bahsedilmesi ihtilal safha-

sının başlangıcı olarak nitelendirilmesine sebebiyet vermiştir.

46



2. BÖLÜM

Amasya Genelgesi’nde “Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının sağlanması için hü kümet hiçbir şey yapmıyor, sorumluluğunun gereğini yerine getirmiyor” hükmü yer almıştır. Bu karar; I. Anayasada değişiklik yapılması gerektiği, II. Türk Milleti’nin İstanbul Hükümeti’ne güveninin sarsıldığı, III. İstanbul Hükümeti’nin işgallere tepki gösterdiği yargılarından hangilerini doğrular? A) Yalnız I

D) I ve II

Bu maddeyle hükümetin çok ağır bir şe-

B) Yalnız II

E) II ve III

C) Yalnız III

kilde eleştirildiği ve halkın hükümete bir güveninin kalmadığı görülmektedir.

ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz - 6 Ağustos 1919)

Toplanma Amacı : Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti, Karadeniz’de bir Pontus Rum Devleti kurulmasını engellemek için toplanmıştır. Toplanmasında Etkili Olanlar : Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti


47

2. BÖLÜM


Alınan Kararlar :

1) Ulusal sınırlar içerisinde vatan bir bütündür parçalanamaz.

2) Manda ve himaye kabul edilemez; ancak hiçbir karşılık beklemeden, bağımsızlığımıza saygılı her türlü dış yardım kabul edilecektir.

3) Her türlü yabancı işgal ve müdahalelere karşı Osmanlı Devleti’nin çözülmesi halinde millet topyekün direnişe geçecektir.

4) Hristiyan ahaliye siyasi hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez, egemenlik ve ayrıcalıklar tanınamaz.

5) İşgallere karşı İstanbul Hükümeti önlem almazsa milli bir hükümet kurulacak ve üyeleri yine milli bir meclis tarafından seçilecektir. Ancak bu meclis oluşturulana kadar görev yapmak üzere temsil heyeti tesis edilecektir.

6) Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığını korumak saltanat ve hilafetin devamını sağlamak için Kuva-i Milliye’yi etkin, millet iradesini egemen kılmak esastır.

7) Her millet kendi kaderini tayin eder, bu sebeple hükümetimizde milli iradeye bağlı olmak zorundadır. Mebusan Meclisi’nin toplanması ve alınacak kararların meclis denetimine girmesi şarttır.

48



2. BÖLÜM

I. İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. II. Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. III. Saltanat ve hilafet makamlarını korumak esastır. Yukarıda verilen kararlardan hangileri Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı başlatma kararı ile ters düşer? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

E) II ve III

C) Yalnız III

Kurtuluş Savaşı’ndaki maksat saltanat ve Hilafet’i kurtarmak değildir. Halk desteğini tam olarak alabilmek için Erzurum Kongresi’nde bu ifadeye yer verilmiştir. Zira dönem itibariyle hala Saltanat’a ve Hilafet’e bağlılık vardır.

Kurtuluş Savaşı’nda ilk kez “milli sınırlardan” söz edilmesi aşağıdaki gelişmelerden hangisinin sonunda gerçekleşmiştir? A) Amasya Genelgesi B) Erzurum Kongresi C) Sivas Kongresi D) Amasya Görüşmeleri E) Temsil Kurulu’nun oluşması

Milli sınırlardan ilk kez “Ulusal sınırlar içerisinde vatan bir bütündür, bölünemez” maddesiyle Erzurum Kongresi’nde bahsedilmiştir.

Kongrenin Önemi ve Sonuçları ● İlk kez milli sınırlardan bahsedilmiştir. ● Toplanış amacıyla bölgesel aldığı kararlar bakımından ulusal bir kongredir. ● Manda ve himaye ilk kez reddedilmiştir. ● Temsil Heyeti Mustafa Kemal başkanlığında bu kongrede oluşturulmuştur. ● Osmanlı Mebusan Meclisi’nin toplanması kararı ilk kez burada ifade edilmiştir. ● Ulus egemenliği anlayışı ilk kez açık bir şekilde dile getirilmiştir.


49


2. BÖLÜM

BALIKESİR KONGRESİ (26 Temmuz 1919) ALAŞEHİR KONGRESİ (16 Ağustos 1919) ● Bölgesel nitelikli toplanmışlardır. ● Batı Cephesi’nin oluşmasında Kuva–yı Milliye’nin teşkilatlanmasında etkili olmuşlardır. ● Saltanat ve hilafete bağlılıklarını bildirmişlerdir.

16 Ağustos 1919’da başlayan ve 25 Ağustosa kadar süren Alaşehir Kongresi’nde “Yunanlı ları yurttan kovabilmek için gerekirse diğer Anlaşma Devletleri ile görüşmelere oturabilecek tir. Ayrıca Ege Bölgesi’nin Yunanlılar tarafından değil de diğer Anlaşma Devletleri tarafından işgaline razı gelinebilir.” kararı alınmıştır. Alaşehir Kongresi’nde alınan bu kararlar aşağıdakilerden hangisine ters düşmektedir? A) Azınlık haklarına B) Saltanata C) Ulusal bağımsızlığa D) Mandacılık fikrine

Yukarıdaki ifadeye göre bağımsızlıktan

E) Wilson Prensiplerine

taviz verildiği görülmektedir.

SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919) Toplanma Amacı: Milli Mücadeleyi destekleyen cemiyet mensuplarını buraya toplayabilmek ve çok önemli kararlar alarak cemiyetleri bütünleştirebilmek, böylece Milli Mücadele’yi tek elden yönetmek

Sivas Kongresi

50



2. BÖLÜM

Elazığ Valisi Ali Galip İstanbul Hükümeti tarafından kongreyi basmakla görevlendirilmiş fakat başarılı olamamıştır.

Alınan Kararlar: 1) Erzurum Kongresi kararları aynen kabul edildi. 2) Manda ve himaye düşüncesi tartışıldı ve kesin olarak reddedildi. 3) Misak-ı Milli sınırları kesinlik kazandı. 4) Yeni bir devlet düşüncesi ülke adına kabul edildi. 5) Mebusan Meclisi’nin toplanması kararı alındı. (Bu karar ilk kez Erzurum’da alınmıştı.) 6) Yurttaki bütün yararlı dernekler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Derneği adı altında birleştirildi.

H

Böylece; Milli Mücadele tek çatıda birleştirildi.

7) Mustafa Kemal başkanlığında bir Temsil Kurulu oluşturuldu. Bu kurul kongre adına bütün ülkeyi temsil edecek ve millet adına siyasi ve idari kararlar alabilecektir.

Sivas Kongresi’nde delegeler vatanın kurtuluşundan başka hiçbir kişisel maksat izlemeye ceklerini ve mevcut siyasi partilerden hiçbirinin amaçlarına hizmet etmeyeceklerine dair ye min etmişlerdir. Bu durum; I. Milli mücadelenin hiçbir siyasi parti adına yürütülmeyeceği, II. Kongrenin, milleti kurtarma amacına yönelik yapıldığı, III. Ulus iradesine önem verildiği yargılarından hangilerinin göstergesidir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

E) I, II ve III

C) Yalnız III

Yukarıdaki ifadeye göre Milli Mücadele’de bir bütünlük içinde hareket edileceği beyan edilmiştir.


51


2. BÖLÜM

Kurtuluş Savaşı’nda bütün milli cemiyetlerin birleştirilerek milli bütünlüğün sağlan ması ve yapılacak mücadelelerin tek merkezden yönetilmesi aşağıdaki gelişmelerden hangisinin sonuçları içinde yer alır? A) Erzurum Kongresi B) Sivas Kongresi C) Amasya Görüşmeleri D) Temsil Kurulu’nun Ankara’ya gelmesi E) Misak–ı Milli kararlarının yayınlanması

Sonuçları:

Sivas Kongresi

AMASYA GÖRÜŞMELERİ (20-22 EKİM 1919) Alınan Kararlar: 1) İstanbul Hükümeti Temsil Kurulu kararlarını kabul edecektir. 2) Temsil Kurulu’nun izni olmadan işgalcilerle görüşme ve antlaşma yapılmayacaktır.

Bu maddenin amacı; İstanbul Hükümetini Anadoludaki harekete bağlı hale getirerek işgaller karşısında ortak kararlar alınmasını sağlamaktır.

52


Milli Cemiyetler Sivas Kongresi’nde birleştirilmiştir.


2. BÖLÜM

3) İstanbul Hükümeti ülkenin işgaline karşı koyacaktır. Türk yurdunun bütünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktır. 4) Mebusan Meclisi, Anadolu’nun güvenli bir yerinde derhal toplanacaktır. Milletvekili seçimi serbest ve müdahalesiz yapılacaktır. ●

Bu madde ile İstanbul Hükümeti üzerinde meclis aracılığıyla denetim kurmak amaçlanmıştır.

●

Meclisin Anadolu’da açılmasının istenmesinde, İstanbul’un işgal altında olması ve meclisin sağlıklı çalışamayacağı düşüncesi etkili olmuştur.

Amasya Görüşmeleri ile İstanbul Hükümeti ilişkilerini Milli Mücadele hareketinin isteklerine göre düzenlemeye çalışmıştır. Bu durum; l. İstanbul Hükümeti Milli Mücadele’nin gücünü kabul etmiştir. ll. İstanbul Hükümeti bütün yetkilerini Temsil Heyeti’ne bırakmıştır. lll. Milli Mücadele hareketinin İstanbul Hükümeti üzerindeki etkinliği artmıştır. yargılarından hangilerinin göstergesidir? A) Yalnız l

B) Yalnız ll

D) l ve lll

E) ll ve lll

C) l ve ll

İstanbul

Hükümeti

yetkilerini

Temsil

Heyetine bırakmamıştır. Ancak Temsil Heyeti’nin gücünü tanımıştır.

5) Salih Paşa alınan kararları İstanbul Hükümeti’ne kabul ettiremezse istifa edecektir.

Fakat Salih Paşa; İstanbul’a geri döndüğünde protokolde alınan kararları hükümetine onaylatamamıştır. Ancak Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da toplanması kararı alınmıştır.

Önemi: Amasya Görüşmesi ve sonucunda imzalanan Protokol, İstanbul Hükümeti’nin Temsil Heyeti’ni ve Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni resmen tanıması anlamına gelmektedir.


53

2. BÖLÜM


TEMSİL KURULUNUN ANKARA’YA GELİŞİ (27 ARALIK 1919)  Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da açılacak olmasından dolayı Temsil Kurulu Sivas’tan Ankara’ya gelmiştir.

Temsil Kurulu

Ankara’nın Merkez Seçilme Nedenleri: ● İstanbul’a ve Batı cephesine yakın olması ●

İstanbul’la telgraf hattının bulunması

●

Anadolu’da güvenli bir yerde bulunması

●

Ankara halkının Milli Mücadele’ye destek vermesi

SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ VE MİSAK - I MİLLİ’NİN İLANI (12 OCAK 1920) G İtilaf Devletleri, İstanbul’da kendi denetimlerinde toplanacak bir meclisin savaş kararı alamayacağını düşünerek Mebusan Meclisi’nin toplanmasına izin verdiler. G Mustafa Kemal’e göre meclis, İstanbul dışında bir yerde toplanmalıydı; çünkü 1) İstanbul, İtilaf Devletlerinin tehdidi altındaydı. 2) Zararlı derneklerin hepsinin merkezi İstanbul’du. 3) İstanbul’da milli irade doğrultusunda karar alınamazdı. 4) Meclis, vatanın kurtuluşu doğrultusunda kararlar alamaz ve kendini İtilaf Devletlerinden koruyamazdı.

Sonuç: G Anayasa gereği Meclisin başkentte toplanması gerektiğinden Meclis İstanbul’da toplanmıştır. G Mustafa Kemal, Mebusan Meclisi’ni kendi denetimine geçirmek için Müdafaa-i Hukukçu milletvekillerinden bazı isteklerde bulunmuştur. Bunlar; a) Mecliste Müdafaa-i Hukuk grubu kurulacak, b) Mustafa Kemal, meclis başkanı seçilecek.

54


2. BÖLÜM


c) Vatanın kurtuluşu yolunda herkesi bağlayıcı kararlar alınacak. G Fakat; İstanbul’a giden milletvekilleri saltanat makamının otoritesinden çekinerek Misak-ı Milli’nin ilanı dışındaki istekleri kabul ettirememişlerdir.

MİSAK-I MİLLİ KARARLARI: (28 OCAK 1920) 1) Mondros mütarekesi imzalandığı anda Türk askerlerinin koruduğu yerler bölünmez bir bütündür. 2) Batı Trakya ile sonradan topraklarımıza katılan Kars, Ardahan ve Batum’da gerekirse halk oyuna başvurulacaktır.

3) Müslüman Arapların oturduğu topraklarda halk kendi geleceğine kendisi karar vermelidir. 4) Ekonomik gelişmemizi engelleyici kapitülasyonlar mutlaka kaldırılmalıdır. ●

Kapitülasyonlar ilk kez reddedilmiştir.

5) Azınlıklara tanınan haklar ülke dışındaki Türklere de tanınmalıdır. G Amaç: Hakları karşılıklı güvenceye almaktır. 6) Güvenlik sağlanırsa Boğazlar bütün ticaret gemilerine açılabilir.

Önemi: ● Milli Mücadele’nin siyasi programı belirlenmiştir. ●

Türk milletinin kabul edebileceği barış şartları belirtilmiştir.

UYARI: Misak-ı Milli kararlarında ulusal egemenlik ilkesi ile ilgili bir karar yer almamıştır.


55

2. BÖLÜM


Misak–ı Milli kararlarının alınması aşağıdaki sonuçlardan hangisini ortaya çıkarmamıştır? A) Anadolu hareketinin haklı olduğu Mebusan Meclisi tarafından kabul edilmiştir. B) Ülkenin geleceği ile ilgili önemli kararlar alınmıştır. C) Türk milletinin kabul edilebileceği barış şartları belirtilmiştir. D) Temsilciler Kurulu’nun Ankara’ya gelmesi sağlanmıştır. E) Milli Mücadele’nin siyasi proğramı açıklanmıştır.

İSTANBUL’UN İŞGALİ (16 MART 1920)  İtilaf Devletleri Meclis-i Mebusana baskı yaparak Misak-ı Milli kararlarını geri almasını istemişlerdir.  Baskılara dayanamayan Ali Rıza Paşa hükmeti istifa etmiş yerine Salih Paşa hükümet kurmuştur.  Meclisin geri adım atmaması ve hükümetin direnmesi üzerine İtilaf Devletleri meclisi basmışlardır.  150 Türk aydın tutuklanarak Malta’ya sürgün edilmiştir.  Ayrıca İstanbul resmen işgal edilmiştir. İşgal esnasında İtilaf Devletleri; G Amaçlarının padişah ve halifeyi korumak olduğunu, G Anadolu’da isyanların çıkması halinde İstanbul’un da Türklerden alınacağını duyurmuşlardır.

İşgalin Sonuçları: ● Mustafa Kemal’in haklılığı ortaya çıkmıştır. ● İstanbul’la haberleşme kesilmiştir. ● Demiryolları tahrip edilmiştir. ● Anadolu’dan İstanbul’a gidecek vergilere el konulmuştur. ●

İtilaf Devletlerinin Mebusan Meclisi’ni dağıtmaları Milli İradeyi yok saydıklarını gösterir.

●

56

TBMM’nin açılmasına ortam hazırlamıştır.


Temsil Heyeti Misak-ı Milli kararları alınmadan evvel Ankara’ya gelmiştir.


2. BÖLÜM

İstanbul’un İşgali

TBMM’NİN AÇILIŞI (23 Nisan 1920)

H Son Osmanlı Mebusan Meclisinin toplanıp Misak-ı Milli kararlarını alması üzerine İtilaf Devletleri bu kararları kendileri için tehlikeli bulmuş, buna tepki olarak da İstanbul’u 16 Mart 1920’de resmen işgal etmiştir.

G İstanbul’un işgal edilmesi ve Mebusan Meclisi’nin dağıtılması ile, millet iradesini temsil edecek, milleti içinde bulunduğu durumdan kurtaracak bir teşkilata ve otoriteye ihtiyaç duyuldu.

İstanbul’un işgali TBMM’nin açılışına zemin hazırlayan bir gelişme olmuştur.


57

2. BÖLÜM


G Mustafa Kemal illere gönderdiği genelge ile yeni seçimlerin yapılmasını istedi (19 Mart 1920). Bu genelgede Ankara’da olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin, millet işlerini yürütmek ve denetlemek için toplanacağı ifade edilerek her sancaktan beş kişinin seçilmesi istendi.

G İstanbul Hükümeti’nin olumsuz tavırları seçimlerin bazı bölgelerde yapılmasını engellemiştir.

G İstanbul’un işgali ve Mebusan Meclisi’nin dağıtılmasıyla buradan kaçabilen milletvekilleri Ankara’ya geldiler. Ayrıca Malta adasındaki sürgünden dönen milletvekilleri de bu mecliste yer aldılar.

G 23 Nisan 1920’de TBMM törenle açıldı. Mustafa Kemal meclis tarafından başkan seçilerek hükümet kurmakla görevlendirildi, önce komisyon ve daha sonra da ilk hükümet oluşturuldu.

G İlk TBMM olarak bilinen bu meclis 1 Nisan 1923 yılına kadar görev yapmıştır. Mustafa Kemal, meclisin açılması ile birlikte bir önerge vermiş ve bu önerge milletvekilleri tarafından onaylanmıştır. Bu önergede, 1) Hükümet kurmak gereklidir. ● Temsil Heyeti’nin görevi son bulmuştur. ●

İstanbul Hükmeti yok sayılmıştır.

2) Geçici olduğu bildirilerek bir hükümet başkanı tanımak veya bir padişah vekili ortaya çıkarmak uygun değildir. ● Meclisin sürekli olacağı ve kararlarında bağımsız olacağı ifade edilmiştir.

58


2. BÖLÜM


3) Meclis’te toplanan milli iradeyi, doğrudan vatanın mukadderatına hakim kılmak esas ilkedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin üzerinde bir güç yoktur.

Saltanat’a karşı çıkılmış ve millet iradesi öne çıkarılmıştır.

4) Türkiye Büyük Millet Meclisi yasama ve yürütme yetkilerini kendisinde toplamıştır. Meclisten ayrılacak ve vekil edilecek heyet, hükümet işlerini görür. Meclis başkanı, bu heyetin de başkanıdır. (TBMM, yasama ve yürütme yetkilerini kendinde toplayarak güçler birliği ilkesini benimsemiştir.)

●

I. TBMM meclis hükümeti sistemini benimsemiştir.

●

Ayrıca güçler birliği ilkesi kabul edilmiştir.

●

Güçler birliğinin benimsenmesinde hızlı kararlar almak ve uygulamak amacı etkili olmuştur.

5) Padişah ve Halife baskıdan kurtulduğu zaman meclisin düzenleyeceği yasaya uygun esaslar içinde durumunu alır. ●

Halkı bölmemek ve halkın desteğini alabilmek için Padişah’ın kurtarılacağı ifade edilmiştir. Fakat Meclis’in Padişah’ın üstünde olduğu açık bir şekilde beyan edilmiştir.

İLK TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ ●

Yeni Türk Devleti’nin temellerini attığı için kurucu meclistir.

●

Azınlıklar bu mecliste bulunmadığı için ulusal bir kimliğe sahiptir.

●

Kurtuluş Savaşı’nı yöneten meclistir.

●

Saltanat’ı kaldırması inkılapçı bir meclis olduğunu göstermiştir. (Tek inkılabı)

●

Toplumun her kesiminden insan burada temsil edildiği için demokratik bir meclistir.

●

Güçler birliği ilkesini benimsemesi olağanüstü yetkilere sahip olduğunu gösterir.


59

2. BÖLÜM


İlk TBMM üyeleri dünya görüşü ve fikir bakımından çok farklı kişilerden meydana gelmesine rağmen önceliği aşağıdakilerden hangisine vermiştir? A) Ulusal egemenliği sağlamak B) Ulusal bağımsızlığı sağlamak C) Düzenli ordu kurmak D) Yeni bir ekenomik model uygulamak E) Askeri harcamaları azaltmak

1921 ANAYASASI (TEŞKİLAT-I ESASİYE) 20 OCAK 1921

Özellikleri: G Ulusal egemenlik anlayışı benimsenmiştir. G Güçler birliği ilkesini kabul etmiştir.

Yasama ve yürütme erkleri TBMM’ye verilmiştir.

G Meclis hükümeti sistemi benimsenmiştir. ( Hükümet üyelerini meclis seçer. TBMM başkanı hükümetin de başkanıdır.) G Tek meclis vardır. G Seçimler iki yılda bir yapılır. G Seçmen yaşı 18’dir. G Şer’i hükümler TBMM tarafından uygulanacaktır.

60


I. Meclis üyeleri tam bağımsızlık fikrinde birleşirler.


2. BÖLÜM

Son madde 1921 Anayasası’nın .....laik..... olmadığını göstermektedir.

G En önemli özelliği; Osmanlı Devleti yerine yeni bir Türk devletinin kuruluşunu hukuksal açıdan belirtmesidir.

1921 Anayasası’nın kabul edilmesiyle yeni Türk Devleti’nin kuruluşunda önemli bir adım atılmıştır.

İlk TBMM’nin kabul ettiği 1921 Anayasası için; I. Yeni Türk Devleti’nin kuruluşunun hukuki ve siyasi belgesidir. II. TBMM’nin “Kurucu Meclis” olduğunu gösterir. 1921 Anayasası olağanüstü bir anayasa

III. Kişi hak ve özgürlüklerine yer vermemiştir.

olduğu için kişi hak ve özgürlüklere yer

özelliklerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I

D) II ve III

B) Yalnız III

verememiştir.

C) I ve II

E) I, II ve III

Maclis’in

anayasa

düzenlemesi

kuru-

cu kimliğe sahip olduğunu ve yeni Türk

Devleti’nin temellerini attığını gösterir.

TBMM’YE KARŞI AYAKLANMALAR

G Bu isyanlar 1919’da başlayıp 1921’in sonlarını kadar devam etmiştir.


61

2. BÖLÜM


Ayaklanmaların Nedenleri 1. İstanbul Hükümeti’nin Anadolu’daki otoritesini kaybetmek istememesi. 2. İtilaf Devletlerinin Milli Mücadelenin padişah ve halifeye karşı yürütüldüğü yönündeki propagandaları. 3. İngilizlerin Boğazların her iki yakasında tampon bölgeler oluşturmak istemesi. 4. İstanbul Hükümeti’nin Milli Mücadele aleyhine fetva alarak bu mücadeleyi yürütenleri komünist olarak nitelemesi. Azınlıkların bağımsız devlet kurma isteği. 5. Bazı Kuvay–ı Milliye şeflerinin düzenli orduya katılmak istememesi.

TBMM’ye karşı çıkarılan isyanlar dört grupta toplanabilir : 1) İstanbul Hükümeti’nin çıkardığı isyanlar 2) İşgalci devletlerin kışkırtmaları ile çıkan isyanlar 3) Azınlıkların çıkardığı isyanlar 4) Kuvayımilliye birliklerinin çıkardığı isyanlar.

1) İSTANBUL HÜKÜMETİ’NİN ÇIKARDIĞI İSYANLAR  İstanbul Hükümeti halkı kışkırtmak için halkın dini duygularını istismar etmiştir.  Bu isyanlara İngilizler de destek vermiştir.

a. Anzavur Ayaklanması  İsyan; Manyas, Susurluk, Ulubat ve Gönen dolaylarında çıkmıştır.  İngilizler bu isyana destek vererek Boğazlar üzerindeki hakimiyetlerini sürdürmek istemişlerdir.  İsyanı Çerkez Ethem bastırmıştır.

62


2. BÖLÜM


b. Kuva-yı İnzibatiye İsyanı –

Damat Ferit’in isteğiyle oluşturulan Hilafet Ordusu’dur. İzmit ve çevresinde çıkarılan bir ayaklanmadır. İsyan Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır.

2) İŞGALCİ DEVLETLERİN VE İSTANBUL HÜKÜMETİ’NİN KIŞKIRTMALARI İLE ÇIKAN İSYANLAR  En yaygın olan isyan grubudur.  Din sömürücülüğü yapılarak Anadolu insanı isyana teşvik edilmiştir.

a. Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları –

İngilizlerin Boğazlar ve çevresinde hakimiyetlerini kaybetmemek için halkın dini duygularını istismar ederek çıkardığı ayaklanmalardır.

–

Ali Fuat Paşa liderliğindeki milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.

b. Yozgat Ayaklanması  TBMM’nin otoritesini tanımayan “Çapanoğulları” tarafından çıkarılmıştır.  İsyan Çerkez Ethem’in Kuva-yı Seyyare birliklerince bastırılmıştır.

c. Cemil Çeto İsyanı Batman ve çevresinde bir Kürt devleti kurmak için çıkarılan isyandır.

d. Milli Aşireti İsyanı  Urfa’yı Fransızlara karşı koruyan Milli Aşireti tarafından çıkarılmıştır.  Daha sonra Fransızlar tarafından kışkırtılarak TBMM’ye karşı ayaklanmışlardır.

e. Konya Ayaklanması Hilafet elden gidiyor diyerek halkın istismar edilmesi sonucunda çıkan ayaklanmadır. Refet Bele’ye bağlı birlikler tarafından bastırılmıştır.


63


2. BÖLÜM f. Afyon Ayaklanması

 “Çopur Musa” önderliğinde halkın dini duyguları kullanılarak çıkarılan bir isyandır.  İsyan Kuvayı Milliye tarafından bastırılmıştır.

3)

AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR

● Rum İsyanları: Karadeniz’de Pontusçuların çıkardığı isyanlardır. ●

Ermeni isyanları: Doğu Anadolu’da ve Güney Doğu Anadolu’da çıkan isyanlardır.

4)

KUVAYIMİLLİYE TARAFTARI OLUP SONRADAN AYAKLANANLAR

a. Demirci Mehmet Efe Ayaklanması  Düzenli orduya karşı çıkan bu isyan Refet Bey tarafından bastırılmıştır.

b. Çerkez Ethem Ayaklanması TBMM’ye karşı isyanların bastırılmasında büyük rol üstlenmiştir. Ancak Düzenli Ordu’ya dahil olmak istememesi TBMM’ye karşı isyan etmesine sebebiyet vermiştir. İsyan İsmet Paşa tarafından bastırılmıştır.

Çerkez Ethem

64



2. BÖLÜM

TBMM kendisine karşı çıkan isyanları bastırmak amacıyla 29 Nisan 1920’de Hiyaneti – Va taniye Kanun’u çıkarmıştır. Bu kanunu uygulamak üzere İstiklal Mahkemeleri açılmıştır. Bu çalışmalar TBMM’nin I. Yasama, II. Yargı, III. Yürütme

– Meclis bu kanunu çıkardığı için

güçlerinden hangilerini kullandığını kanıtlar?

yasama yetkisini kullanmıştır.

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

E) I ve III

C) I ve II

– İstiklal

Mahkemelerini

kurması

Meclis’in yargı yetkisini kullandığını gösterir.

Birinci TBMM’nin kurulmasıyla aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmemiştir? A) Ulusal birliğin gerçekleşmesi B) Düzenli bir ordunun kurulması C) Vatanın işgalden kurtarılması D) Ulusal iradenin hakim kılınması E) İstanbul Hükümeti’ne bağlılığın güçlenmesi

TBMM İstanbul Hükümeti’ne bağlılık bildirmemiştir.


65


2. BÖLÜM

TBMM’NİN AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI TEDBİRLER – Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır. – İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. – Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi öncülüğünde karşı fetva hazırlanmıştır. – Anadolu Ajansı kurulmuştur. – Düzenli Ordu’ya geçilmiştir. – Nasihat heyetleri kurulmuştur.

Ayaklanmaların Sonuçları:

– Milli Mücadele’nin uzamasına sebebiyet vermiştir. – İsyanları bastırdığı için TBMM’nin otoritesi artmıştır. – Yunan ilerleyişine neden olmuştur. – Boş yere kaynak ve insan harcanmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi ilk TBMM’nin yargı yetkisini kullandığını gösterir? A) İstiklal Marşı’nı kabul etmesi B) 1921 tarihli anayasayı kabul etmesi C) İstiklal Mahkemelerini kurması D) Rusya ile antlaşma imzalaması

İstiklal Mahkemelerini kurması Meclis’in yargı yetkisi kullandığını gösterir.

E) Askere alım işlemlerini başlatması

I. Hıyanet–i Vataniye Kanunu II. İstiklal Mahkemeleri III. Düzenli orduya geçilmesi Yukarıdakilerden hangileri, ilk TBMM’nin kendisine karşı yapılan ayaklanmalara karşı aldığı tedbirlerdir? A) Yalnız I

B) Yalnız III

D) II ve III

E) I, II ve III

66


C) I ve II

Yukarıdaki üç madde Meclis’in isyanlar karşısında aldığı tedbirlerdir.

2. BÖLÜM


SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920) G Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılmış ve İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin topraklarını paylaşma pazarlıklarına başlamışlardır. G Osmanlı Devleti toprakları üzerindeki pazarlıkların kısa sürede sonuçlandırılamaması barış süresini uzatmıştır. G İtilaf Devletleri 18 – 26 Nisan 1920’de İtalya’nın San Remo kentinde bir araya gelerek Osmanlı Devleti’nin paylaşılması konusunu görüşmüştür. G San Remo’da alınan kararları duyurmak için Osmanlı Devleti’nden Paris’e bir temsilcisini göndermesi istendi. Osmanlı Devleti, Tevfik Paşa başkanlığında bir heyeti Paris’e gönderdi. G Tevfik Paşa antlaşma şartlarının bağımsız bir devletin kabul edebileceği türden olmadığını İstanbul Hükümeti’ne bildirdi. Bu görüşü, onun görevinden uzaklaştırılmasına neden oldu. G Damat Ferit başkanlığındaki heyet Paris’e gitti. Sevr Antlaşması Osmanlı heyetine tebliğ edildi.

Damat Ferit Paşa

İstanbul Hükümeti İtilaf Devletleri’ne karşı teslimiyetçi bir tutum takınmış, halka güven duymadığını bir kez daha kanıtlamıştır.

G Vahdettin başkanlığında toplanan “Saltanat Şurası”, alınan kararları kabul etti.


67

2. BÖLÜM


Sevr Antlaşması’nın önemli maddeleri şunlardır : 1) İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalacak; fakat Osmanlı Devleti azınlıkların haklarını gözetmezse, İstanbul Türklerin elinden alınacaktır. 2) İstanbul ve Çanakkale Boğazları, harp zamanında bile bütün devletlerin gemilerine açık bulunacak ve Boğazlar bir Avrupa komisyonu tarafından kontrol edilecek, merkezi İstanbul’da bulunan bu komisyonun ayrı bütçesi, ayrı bayrağı olacaktı. 3) Anadolu’nun doğusunda Ermenistan, Güney doğusunda Kürdistan devletleri kurulacaktır. 4) İzmir ve civarı, Trakya’da Midye - Büyükçekmece Gölü çizgisinin Batı’sında kalan bütün topraklar Yunanistan’a verilecektir. 5) Adana, Malatya ve Sivas dolaylarını birleştiren bölgeler ile Suriye, Fransızlara verilecek. 6) Antalya ve Konya yöresi İtalyanlara verilecek. 7) Osmanlı Ordusu 50.000 kişilik kara gücü ile 13 küçük gemi ile sınırlandırılacak. Bu orduda ağır silahlar bulunmayacaktı. 8) Kapitülasyonlardan, bütün devletler yararlanacak. 9) Devletin bütün mali kaynakları, her şeyden önce İtilaf Devletleri’nin savaş tazminatlarına harcanacaktır.

68


2. BÖLÜM


SEVR ANTLAŞMASI’NIN ÖZELLİKLERİ VE TEPKİLER G Sevr Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını yok etmiştir. G Sevr Antlaşması Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son antlaşmadır. G Osmanlı Devleti Sevr Antlaşması’nı imzalamakla ulusal iradeye ters düşen bir tavır içine girmiştir. G Sevr Antlaşması TBMM ile Anadolu halkının direnme gücünü kamçılamıştır. G Sevr Antlaşması Osmanlı Devleti’nin fiilen yok olduğu gibi resmen de sona erdiğinin göstergesidir. G TBMM, Sevr Antlaşması’nı imzalayanları vatan haini ilan etmiştir.

İstanbul Hükümeti’nin Sevr Antlaşması’nı onaylaması halkın tepkisine neden olmuş ve bu durum Milli Mücadeleye katılımları arttırmıştır.


69


2. BÖLÜM

Sevr Antlaşması’nın hukuken geçersiz olmasında, I. Mebusan Meclisi’nin onayından geçmemiş olması II. Paris Konferansı’ndan sonraya bırakılması, III. İstanbul Hükümeti için Milli Mücadele hareketini tanıması,

Anayasa’ya göre uluslararası antlaşma-

durumlarından hangileri etkili olmuştur?

Sevr Antlaşması’nı hükümsüz kılmakta-

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

E) I ve III

lar Meclis tarafından onaylanır ifadesi

C) Yalnız III

DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI

Nedenleri:  Osmanlı ordularının Mondros’tan sonra terhis edilmesi  Kuvay-ı Milliye birliklerinin düşmana karşı kesin zafer kazanacak güçten yoksun olması  Kuvay-ı Milliye birliklerinin TBMM’nin otoritesini sarsıcı ve disiplinden yoksun eylemleri ve  Yunanlılara karşı Gediz Muharebelerinde başarısız olmaları etkili olmuştur. G Bu nedenlerden dolayı 8 Kasım 1920’de TBMM’de çıkan bir kanunla düzenli ordu kurulmuş. G Batı Cephesi komutanlığına (İsmet Bey atanmıştır.)

CEPHELER G Doğu Cephesi (Ermeniler) G Güney Cephesi (Fransızlar) G Güney Batı Cephesi (İtalyanlar) G Batı Cephesi (Yunanlılar)

70


dır. Zira Misak-ı Milli kararları sonra-

sında Meclis kapatıldığı için antlaşmayı onaylayacak makam ortada değildir.


2. BÖLÜM A. DOĞU CEPHESİ : TÜRK KAFKAS (DO⁄U) CEPHES‹ 1914 – 1918 Batum K A R A

Ahilkelek

Trabzon Rize

Tirebolu

Ahiska

D E N ‹ Z Artvin

Ardahan

Göle

Alucra Suflehri

Gümüflhane Bayburt

Refahiye Kemah

F›rat

Ç›ld›k

Alagöz D.

Zivin Azap

Hasankale Köprüköy Karaköse Erzurum Tutak Minifl

Akas N.

Aflkale Erzincan Karasu N.

Bu¤lan Bingöl Mufl

Murat N.

Erivan A¤r›

Patnos Malazgirt Ercifl

Nako Tebriz

Ahlat Van Gölü Van

Palu Lice

e

y kü’ Ba Gümrü

Koy

Bitlis 1914 Türk Rus Hududu 10 Ocak 1915’da Türk ve Rus Kuvvetlerinin Bulundu¤u Hat 1916 – 1917 K›fl›nda Ruslar 1916 – 1917 K›fl›nda Türkler 12 fiubat 1918 Türk ‹leri Harekat›

Diyarbak›r

Mondros Mütarekesi’nin 24. maddesi ve Paris Barış Konferansı’nda Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti’nin kurulacağı ifade edilmiştir. İngiliz desteğiyle hareket eden Ermeniler Kars, Iğdır ve Sarıkamış’ı işgal etmiştir. Erzurum’a ilerlemeyi planlarken Kazım Karabekir Paşa komutasındaki 15. Kolordu karşısında mağlup olarak Kars ve çevresinden çekilmek durumunda kalmıştır. Savaş sonunda Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.

P‹YADE A⁄IR MAK.TÜF. TOP SÜVAR‹

5000 20.000 50 150 28 50 300

P‹YADE TOP SÜVAR‹

15.000 40.000 56 144 900 1200

P‹YADE TOP SÜVAR‹

51.265 96.000 4727 130 162 345

P‹YADE SÜVAR‹ TOP

22.6.1920 Tarihine Kadar ‹zmir Cep.

13.9.1921 Tarihine Kadar Sakarya Cephe

28.9.1920 Tarihinde Do¤u Cephesi 5.7.1921’e Kadar ‹talyan ‹flgal Böl.

26.8.1922’de Büy. Taarruza Bafllanan Cep. Büyük Taarruzun ‹stikametleri

17.7.1921 Tarihine Kadar Garp Cep.

Güney Cephesi

40.000 88.000 4500 1200 177 300

ASKER TÜFEK HAF.MAK.TÜF. A⁄IR MAK.TÜF.

186.326 98.956 2025 839

195.000 105.000 3125 1002

TOP 325 352 KILIÇ 2585 1200 UÇAK 5 12


71

2. BÖLÜM


Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) – Aras Nehri ve Çıldır Gölü sınır kabul edilecek. – Kars, Kağızman, Sarıkamış, Iğdır Türklere verilecek – Ermeniler Sevr Antlaşması’ndaki haklarından vazgeçecek – Ermenistan Türkiye’ye karşı düşmanca faaliyette bulunmayacak.

Gümrü Antlaşması’nın önemi: – TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır. – TBMM’nin ilk kapattığı cephedir. –

Bu antlaşmayla Sevr’i ilk yok sayan devlet Ermeniler olmuştur.

–

Bu cepheden Batı Cephesi’ne silah ve cephane sevkedilmiştir.

Kazım Karabekir

B. GÜNEY CEPHESİ: –

Fransız ve Ermenilere karşı mücadele verilmiştir.

–

Tamamıyla Kuva-yı Milliye bilinciyle şehir savunmaları yapılarak işgallere son verilmiştir.

–

Bu şehir savunmalarında bazı isimler simgeleşmiştir.

–

Antep savunmasında Şahin Bey, Urfa savunmasında Ali Saip Bey, Maraş savunmasında Sütçü İmam bu isimlerdendir.

Bu mücadele sonucunda; a) Maraş 10 Şubat 1920’de b) Urfa 11 Nisan 1920’de c) Antep 8 Şubat 1921’de işgalden kurtuldu. 20 Ekim 1921’de Sakarya Zaferi sonrası Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşmasıyla bu cephe kapanmıştır.

İtalya, II. İnönü Savaşı’ndan sonra Anadolu’dan çekilmeye başladı. Sakarya Savaşı’ndan sonra Anadolu’yu tamamen boşalttı.

72



2. BÖLÜM

TBMM’nin siyasal varlığını tanıyan Fransa aşağıdaki antlaşmalardan hangisi ile Hatay ve İskenderun hariç güney illerimizden çekilmiştir? A) Kars

D) Moskova

B) İstanbul

C) Ankara

E) Gümrü

Fransızlarla

imzalanan

ve

Güney

Cephesi’nin kapanmasını sağlayan Ankara Antlaşması’dır.

C. BATI CEPHESİ: Paris Barış Konferansı’nda alınan karar neticesinde 15 Mayıs 1919’da Yunanlılar’ın İzmir’i işgal etmesiyle mücadele başlamıştır. İlk etapta Kuvayı Milliye ile mücadele edilmiştir. Albay İsmet Bey’in Batı Cephesi komutanlığına atanmasıyla Kuvayı Milliye kaldırılarak TBMM’nin oluşturduğu düzenli orduyla Yunanlılara karşı mücadele edilmiştir.

1. I. İNÖNÜ SAVAŞI (6-10 Ocak 1921) Çerkez Ethem’in isyanından faydalan Yunan Ordusu’nun Bursa – Uşak hattı üzerinden Ankara’ya ilerleyerek TBMM Hükümeti’ni ortadan kaldırmayı ve Sevr’i Türk milletine onaylatmayı düşünmesi üzerine gerçekleşen savaştır. Eskişehir’de İnönü mevzilerinde Yunanlılar Albay İsmet Bey komutasındaki düzenli ordu karşısında mağlup olarak geri çekilmişlerdir.

Sonuçları: – Düzenli ordunun ilk askeri zaferidir. I. Londra Konferansı toplandı. II. Moskova Antlaşması imzalandı. III. Teşkilat-ı Esasiye kabul edildi. IV. İstiklâl Marşı kabul edildi. V. Türk - Afgan Dostluk antlaşması imzalandı. VI. Çerkez Ethem İsyanı bastırıldı. VII. İsmet Paşa generalliğe terfi edildi.


73


2. BÖLÜM

I) Londra Konferansı (23 Şubat-12 Mart 1921) –

Batı Cephesi’nde I. İnönü’de kazanılan zafer sonrasında Yunan ordusuna zaman kazandırmak ve Sevr’i yumuşatarak kabul ettirmek amacıyla İtilaf Devletlerinin İstanbul Hükümeti ve TBMM Hükümeti’ni davet ederek topladıkları konferanstır.

–

İtilaf Devletlerinin bu politikasında ikilik çıkarma amacı vardır. Ancak İstanbul Hükümeti temsilcisi “Tevfik Paşa” nı sözü TBMM temsilcisi Bekir Sami Bey’e bırakması ile bu amaçlarına ulaşamamışlardır.

–

TBMM’nin konferanstan bir sonuç çıkmayacağını bildiği temsilci göndermesinde;

♠ TBMM’yi hukuken tanıtmak

♠ Misak-ı Milli’yi dünya kamuoyuna duyurmak ♠ Türklerin savaş yanlısı olmadığını göstermek amaçları etkili olmuştur.

♠

Konferansın önemi, İtilaf Devletleri TBMM’yi ilk kez resmen tanımışlardır.

Mustafa Kemal Paşa Londra Konferansı’ndan hiçbir sonuç alınamayacağını bildiği halde İtilaf Devletleri’nin konferansa katılma tekliflerini geri çevirmemiştir. Bu uygulamayla Mustafa Kemal; l. halktan maddi destek almak, – TBMM’nin siyası olarak tanınmasını

ll. TBMM’nin varlığını itilaf Devletleri’ne kabul ettirmek,

sağlamak

lll. Türklerin barıştan yana olduğunu göstermek –

amaçlarından hangilerine ulaşmak istemiştir? A) Yalnız lll

B) l ve ll

D) ll ve lll

E) l, ll ve lll

C) l ve lll

II) Moskova Antlaşması: (16 Mart 1921) Kurtuluş Savaşı’nda Sovyet Rusya’nın desteğini alabilmek için imzalanan antlaşmadır. Maddeleri: G İki taraftan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır. G Osmanlı Devleti’nin Rusya ile yaptığı antlaşmalar geçersiz sayılacaktır. G Sovyet Rusya, kapitülasyonların kaldırıldığını kabul edecektir. G Sovyet Rusya, Misak-ı Milli’yi tanıyacaktır. G Karşılıklı yardımlaşma sağlanacaktır. G Batum, Gürcistan’a verilecektir.

74


Barış ya

yanlısı

olduğunu

kanıtlayabilmek

için

dünyaLondra

Konfransı’na Mustafa Kemal temsilci göndermiştir.


2. BÖLÜM

l. Moskova Anlaşması’nın İmzalanması ll. 1921 Anayasasının hazırlanması lll. İstiklal Marşının Kabul edilmesi lV. Afganistan’la Dostluk Antlaşmasının imzalanması l. İnönü Muharebesi’nin yukarıda verilen sonuçlarından hangileri TBMM’nin yeni bir devlet kurma yolunda önemli adımlar attığının göstergesidir? A) l ve ll

B) l ve lll

D) l, ll ve lll

E) ll, lll ve lV

C) ll ve lll

Moskova Antlaşması ile Sovyet Rusya, Dostluk Antlaşması ile Afganistan TBMM’yi tanımıştır.

Moskova’ya giden TBMM heyeti burada bulunan Afganistan heyeti ile görüşüp 1 Mart 1921’de dostluk antlaşması yaptı. Karşılıklı yardımlaşma sağlandı. (Afganistan, TBMM Hükümeti’ni tanıyan ilk Müslüman devlettir.)

2. II. İNÖNÜ SAVAŞI ( 31 Mart-01 Nisan 1921) Nedenleri: a) I. İnönü Savaşı’nın intikamını almak b) Ankara’ya ulaşmak c) TBMM’ye Sevr’i kabul ettirmek Sonuçları: ●

Düzenli ordu bir kez daha Yunanların taarruzunu durdurmuştur.

●

TBMM’ye ve Düzenli Orduya duyulan güven artmıştır.

●

İtalyanlar Anadolu’dan çekilmeye başlamıştır.

●

İngiltere, Malta’da bulunan 40 Türk’ü serbest bırakmıştır.

●

Fransa TBMM’ye temsilci göndererek anlaşma yolu aramıştır.

●

Mustafa Kemal bu zafer sonrası İsmet Paşa’ya gönderdiği telgrafta, “Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz” demiştir.


75


2. BÖLÜM

İsmet İnönü

3. KÜTAHYA - ESKİŞEHİR SAVAŞLARI (10–24 Temmuz 1921) II. İnönü Savaşı sonunda Aslıhanlar ve Dumlupınar’da girişilen taarruzdaki başarısızlıktan cesaret alan Yunan ordusunun İngilizler’den büyük destek alarak Ankara’ya yönelmesi üzerine başlayan savaştır. Türk ordusu bu savaşta ilk kez mağlub olarak geri çekilmek durumunda kalmıştır. Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmesiyle Yunanlılar Kütahya, Afyon ve Eskişehir’i işgal etmiştir. Bu savaşın sonucunda Meclis’ten aldığı yetkiyle Başkomutan olan Mustafa Kemal Sakarya Savaşı öncesinde ordunun tüm ihtiyaçlarını karşılayabilmek için “Tekalif-i Milliye Emirlerini” yürürlüğe koymuştur.

Sakarya Savaşı öncesi Başkomutan seçilen Mustafa Kemal’in emri ile her evden birer kat çamaşır, çorap ve çarık istenmiş, tüccarların elindeki malların bedellerin %40’ı sonradan ödenmek şartıyla el konulmuştur. Bu kararla Kurtuluş Savaşı ile ilgili; I. Olağanüstü zor şartlar yaşandığı, II. Ordunun ekonomik olarak zor durumda olduğu, III. Ülkenin tüm gücünün seferber edildiği yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız II

B) Yalnız III

D) I ve III

E) I, II ve III

76


C) I ve II

Tekalif-i Milliye Emirleriyle topyekün bir seferberlik ilan edilmiştir.


2. BÖLÜM

4. SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos - 13 Eylül 1921)  Yunanlıların Sakarya Nehrinin doğusuna geçmeleri üzerine Mustafa Kemal orduya “Hattı Müdafaa yoktur. Sathı Müdafaa vardır ve o satıh bütün vatandır.” emrini vermiştir.  Bu yeni savunma taktiği karşısında duramayan Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kalmıştır.

Sakarya Savaşı Sakarya Savaşı’nın Sonuçları;  Türkler’in II. Viyana yenilgisinden beri Batı karşısında devam eden geri çekilişi durmuştur.  Yunan ordusu savunmaya geçmiştir.  Mustafa Kemal’e gazi ve mareşal ünvanları verilmiştir.  Fransızlarla Ankara; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan’la Kars Antlaşması imzalanmıştır.  İtalya işgal bölgelerinden kesin olarak çekilmiştir.  İngiltere ile esir değişimi, Ukrayna ile dostluk antlaşması yapılmıştır.

a) Ankara Antlaşması ve Önemi ● Fransa ve TBMM arasında savaş sona ermiştir. ● Hatay ve İskenderun’da özel bir yönetim kurulması şartıyla Fransa mandasındaki Suriye’ye bırakılacaktır. ● Süleymanşah’ın mezarının bulunduğu Caber Kalesi Türk toprağı sayılacaktır.

Böylelikle Ankara Antlaşması’yla Güney Cephesi kapanmıştır. Fransa TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur.


77

2. BÖLÜM


Aşağıdakilerden hangisi Sakarya Meydan Muharebesi’nin sonuçları arasında göste rilemez? A) Türk ordusu taarruz durumuna geçmiştir. B) İngilizlerle esir değişimi antlaşması yapılmıştır. C) Doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır. D) İtalyanlar Anadoluyu tamamen boşaltmıştır. E) Düzenli ordunun kazandığı ilk askeri başarıdır.

•

Londra Konferansı’nın toplanması

•

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın İmzalanması

•

Güney Cephesi’nin Kapanması

•

Tekallif–i Milliye Emirlerinin yayımlanması

Düzenli ordunun kazandığı ilk askeri

başarı I. İnönü Muharebesi’dir.

Yukarıda sonuçları verilen gelişmelerin aşağıdakilerden hangisi ile ilgisi yoktur? A) l. İnönü Muharebesi B) ll. İnönü Muharebesi C) Sakarya Meydan Muharebesi D) Büyük Taarruz E) Kütahya – Eskişehir Savaşları

b) Kars Antlaşması ve Önemi – Sovyet Rusya’nın denetimindeki Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) ile imzalanmıştır. Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğinde olan bir antlaşmadır. Bu antlaşmayla doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır.

78


Yukarıda II. İnönü Muharebesi’yle ilgili

bir gelişmeden bahsedilmemiştir.


2. BÖLÜM

5. BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKUMANDANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (26 Ağustos - 18 Eylül 1922)  Sakarya Savaşı’ndan sonra İtilaf Devletleri 22 Mart 1922’de Türk ve Yunan taraflarına ateşkes önerisinde bulunarak; H İki tarafın kuvvetleri arasında 10 km’lik askerden arındırılmış bir alan oluşturulmasını H Tarafların kuvvetlerini takviye etmemesini ve H İki tarafın ordularının İtilaf Devletlerince denetlenmesini önermişlerdir.

Sırtında yavrusuyla kağnısını çekerek cepheye silah taşıyan fedakar Türk Kadını

İngiltere’nin Büyük Taarruz sonrasında TBMM ile yeni bir savaşı göze alamaması ve Mudanya Ateşkes Antlaşması’nı imzalamasında; l. sömürgelerinden gerekli yardımı alamaması,

Fransızların Ankara Antlaşması’yla çe-

ll. diğer İtilaf güçlerinin İngiltere’yi yalnız bırakması,

kilmesi; akabinde Yunanlıların Büyük

lll. İngiliz kamuoyunun yeni bir savaşa sıcak bakmaması

Taaruz’dan mağlup olmasıyla İngilizler Anadolu’da yalnız kalmıştır. İngiliz

gelişmelerinden hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız l

B) l ve ll

D) ll ve lll

E) l, ll ve lll

C) l ve lll

Hükümeti savaşı göze aldıysa da kendi

kamu oyundan destek görememesi ve sömürgelerinden hiçbir yardım gelmemesi nedeniyle savaştan çekilme kararı

almak durumunda kalmıştır.


79


2. BÖLÜM Taarruz Başlıyor:

26 Ağustos’ta Afyon Kocatepe’den başlayan harekat 30 Ağustos’ta Yunan Ordusu’nun Dumlupınar’da aldığı ağır mağlubiyet sonucunda genişlemiştir. 1 Eylül’de Mustafa Kemal Paşa’nın “Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz İleri” emriyle Yunan ordusu Anadolu’dan atılmıştır. 9 Eylül’de Türk ordusu İzmir’i Yunanlılardan geri almıştır.

Yunanlıların Başkomutanlık Meydan Savaşı’nda Türklere yenilmesi üzerine; –

İngiltere’de Lloyd George Hükümeti istifa etti.

–

Yunanistan’da Başbakan, Dışişleri Bakanı, Milli Savunma Bakanı ile Eski Genelkur may Başkanı idam edildi.

Bu bilgiler; I. Yeni Türk devleti siyasi varlığını resmen kabul ettirmiştir. II. TBMM ile İtilaf Devletleri arasında savaş durumu sona ermiştir. III. Anadolu’nun paylaşım planları başarılı olamamıştır.

Başkomutanlık Meydan Muharebesi so-

yargılarından hangilerini doğrular?

nucundaki bu gelişmeler Türk Kurtuluş

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

E) I, II ve III

80


C) Yalnız III

Savaşı’nın bittiğini, paylaşım planlarının suya düştüğünü, yeni Türk Devleti’nin siyasi varlığını kabul ettirdiğini gösterir.

1. BÖLÜM

Fiziğin Doğası


81

3. BÖLÜM

Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler

MUDANYA MÜTAREKESİ (11 Ekim 1922)

Kurtuluş Savaşı sürecinde imzalanan Moskova Antlaşması ile Sovyet Rusya Sevr Antlaş ması’nı tanımadığını belirtmiştir. Buna göre Moskova Antlaşması’nın aşağıdaki maddelerinden hangisi verilen sonuca doğrudan ortam hazırlamıştır? A) İki devlet arasında ilişkiler geliştirilecektir. B) Osmanlı ile Çarlık Rusyası arasında imzalanan bütün anlaşmalar geçersiz sayılacaktır. C) Sovyet Rusya kapitülasyanları kaldırdığını kabul edecektir. D) Sovyet Rusya Misak-ı Milliyi tanıyacaktır. E) İki taraftan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğeride tanımayacaktır.

Mudanya Mütarekesi’nde alınan kararlar; 1) 14-15 Ekim tarihlerinden itibaren silahlı çatışmalar duracak. 2) Yunan ordusu 15 gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacak yerlerine İtilaf Devletlerinin yer leşmelerine izin verilecek. 3) İtilaf Devletleri, teslim aldıkları Trakya’yı en geç bir ay içinde TBMM kuvvetlerine teslim edecek. 4) TBMM, Doğu Trakya’da 8000 jandarma bulunduracak. 5) İstanbul ve Boğazlar TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacak, ancak İtilaf Devletlerinin askerleri kesin barış imzalanıncaya kadar İstanbul’da kalacak.

İstanbul ve Boğazlar’ın TBMM’ye teslim edilmesi İtilaf Devletleri’nin Osmanlı Devleti’ni yok saydıklarını göstermektedir.

Mudanya Mütarekesi’nin Önemi: ●

Batı cephesi kapanmıştır.

●

Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.

●

Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası tamamlanmış, diplomasi safhası başlamıştır.

●

İstanbul, Boğazlar çevresi ve Doğu Trakya savaşılmadan ele geçirilmiştir.

●

Lozon Antlaşması’nın imzalanmasına ortam hazırlamıştır.

82


TBMM’nin tanımadığı bir antlaşmayı Sovyet Rusya’da reddedecektir anlayışı “E” şıkkında görülmektedir.


3. BÖLÜM

l. Mudanya Ateşkes Antlaşması ll. Ankara Antlaşması lll. Moskova Antlaşması Yukarıda verilen antlaşmalardan hangilerinde Misak-ı Milli’den tavizler verilmiştir? A) Yalnız l

B) Yalnız ll

D) ll ve lll

C) l ve lll

E) l, ll ve lll

Moskova Antlaşması’nda Batum, An-

kara Antlaşması’nda Hatay sınırlarımız

dışında bırakıldığı için Misak-ı Milli’den taviz verildiği görülür.

SALTANAT’IN KALDIRILMASI (1 Kasım 1922) Nedenleri: ●

Lozan Antlaşması’na hem TBMM’nin hem İstanbul Hükümeti’nin çağrılması

●

Milli egemenliğe geçilmek istenmesi

●

Padişah ve İstanbul Hükümeti’nin Milli Mücadeleye karşı olumsuz faaliyetleri

Önemi ve Sonuçları –

Milli egemenlik anlayışı güçlenmiştir.

–

Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir.

–

Laiklik yolunda ilk adım atılmıştır.

–

İki başlı yönetim sona ermiştir.

–

Vahdettin İngiltere’ye sığınmış, Abdülmecid Efendi halife olarak atanmıştır.

Mustafa Kemal Paşa Lozan öncesi Türkiye’de yönetim alanında yaşanan iki başlılığa son vermiş ve Osmanlı Devleti’ni resmen sona erdirmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın bu sonuçları doğuran faaliyeti aşağıdakilerden hangisidir? A) Mustafa Kemal Paşa’nın Cumhurbaşkanı seçilmesi B) Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması C) Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması D) Saltanatın Kaldırılması E) İsmet Paşa’nın Lozan’a gönderilmesi

1 Kasım 1922’de Saltanat’ın kaldırıl-

ması Osmanlı Devleti’nin resmen bittiğini gösterir.


83


3. BÖLÜM

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (23-24 Temmuz 1923)

Konferansa katılan devletler : G İngiltere G Fransa G İtalya G Japonya; G Yunanistan; Trakya ve Ege Bölgesi için. G Romanya ve Yugoslavya; müttefikleri ile birlikte hareket etmek için. G TBMM G Sovyet Rusya: Boğazlar rejimini ilgilendiren konularda temsilci gönderdi.

Konferansın etkin isimleri İngiltere, Fransa ve İtalya’dır.

Türk Heyeti Lozan’da

Konferansta en fazla tartışılan konular : G Osmanlı borçları G Yabancı okullar ve G Kapitülasyonlar’dır.

84



3. BÖLÜM ●

Boğazlar

●

Savaş tazminatı

●

Musul sorunu

– Ermeni yurdu – Kapitülasyonların kaldırılması TBMM’nin Lozan’da bu iki konuda taviz verilmemesini istemesi, bu konferansta; I. Ulusun tam bağımsızlğı, II. Sosyal eşitliğin sağlanması, III. Ekonomik bağımsızlığın önündeki engellerin kaldırılması

– Misak-ı Milli’deki hedef tam bağımsız-

hangilerinin esas alındığını ortaya koymaktadır?

lık fikridir. Dolayısıyla TBMM, Lozan’da

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve IIl

C) Yalnız III

E) II ve III

her alandaki bağımsızlığımızı zedeleyebilecek Ermeni Meselesi ve kapitülasyonlar gündeme gelse de taviz verilmemesini istemektedir.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NIN MADDELERİ: 1. Kapitülasyonlar: –

Kesin olarak kaldırılmıştır.

–

Böylece ekonomik gelişme önündeki kısıtlayıcı engeller kalkmıştır.

2. Sınırlar:


85

3. BÖLÜM


- Suriye sınırı: –

Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması aynen kabul edilmiştir.

–

Hatay sınırlarımızın dışında bırakılmıştır.

- Irak sınırı: –

Antlaşma sonrası Türkiye ve İngiltere arasında ikili görüşmelere bırakılmıştır.

–

Lozan’da çözümlenemeyen tek konu Musul meselesi olmuştur.

- Batı sınırı: –

Meriç Nehri sınır olarak kabul edilmiştir.

- Doğu sınırı: –

Kasr-ı Şirin Antlaşması esas alınmıştır.

3. Azınlıklar: –

Türkiye’deki azınlıklar Türk vatandaşı sayılmıştır.

–

Böylece Avrupalı devletlerin iç işlere karışması engellenmiştir.

4. Savaş Tazminatı: –

Yunanistan’dan Karaağaç alınmıştır.

5. Osmanlı borçları: –

Osmanlı Devleti’nden ayrılan devletler arasında paylaştırılmıştır.

–

Duyun-u Umumiye İdaresi’nin kısıtlamaları kaldırılmıştır.

–

Türkiye kendine düşen payı taksitlerle ödemeyi kabul etmiştir.

6. Boğazlar: –

Boğazların başkanlığını bir Türk’ün yapacağı uluslararası bir komisyona bırakılmıştır.

–

Boğazlar ticaret gemilerine açık, savaş gemilerinin geçişine sınırlandırma getirilmiştir.

–

Boğazların her iki yakasına 20 kilometrelik bir hat belirlenerek silah ve asker yerleştirilmeyecektir.

–

86

Bu madde Türkiye’nin egemenlik haklarını zedelemiştir.


3. BÖLÜM


7. Patrikhane: –

Patrikhane İstanbul’da kalacak

–

Patrikhanenin siyasi yetkileri olmayacak

8. Yabancı Okullar: –

Türk kanunlarına uymaları kararlaştırıldı.

9. Nüfus Mübadelesi –

Yunanistan’la sorun olmuştur.

–

Batı Trakya’daki Türkler ve İstanbul’daki Rumlar hariç Yunanistan’daki Türklerin ve Anadolu’daki Rumların değiş – tokuş yapılmasına karar verilmiştir.

10. Ege Adaları Bozcaada, Gökçeada haricinde diğer Ege Adaları Yunanistan’a bırakılmıştır.

11. İstanbul’un Boşaltılması Antlaşmanın onaylanmasında altı hafta sonra İtilaf Devletleri askerleri İstanbul’u boşaltacaktır.

Lozan Antlaşmasının a) Sonuçları ●

Türk Kurtuluş Savaşı’nın siyasi safhası tamamlanmıştır.

●

Yeni Türk Devleti’nin kuruluşu dünya devletlerince tanınmıştır.

●

Misakımilli ilkeleri büyük ölçüde gerçekleştirilmiştir.

●

Günümüze kadar geçerliliğini sürdürmektedir.

●

I. Dünya Savaşı’nı bitiren son antlaşmadır.

●

Musul, Hatay, Boğazlar, Yabancı Okullar, Dış Borçlar, Nüfus Mübadelesi tekrar gündeme gelmiştir.


87


3. BÖLÜM b) Önemi

Yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığının tanındığı uluslararası belgedir. I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan barış antlaşmaları arasında günümüzde geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır.

Lozan Konferansı’nda TBMM Heyeti, tüm çabalarına rağmen Türk çoğunluğun yaşadığı Batı Trakyayı geri alamamıştır. Batı Trakya’nın alınamamasına; I. Türk nüfusun yeterli çoğunlukta olmaması, II. bölgenin Türkiye’ye uzaklığı, III. bölgenin Balkan Savaşları’nda askeri ve siyasi olarak kaybedilmesi hangileri gerekçe olarak gösterilebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

Batı Trakya I. Dünya Savaşı öncesinde Balkan Savaşları’nda kaybedilmiştir.

Lozan Konferansı’nda Türkiye’nin lehine ve aleyhine alınan bazı kararlar şunlardır: I. Ege Adaları ve Batı Trakya Yunanistan’a verilecek. II. Azınlıklar Türklerin yararlandığı bütün haklardan yararanacak. III. Kapitülasyonlar kalkacak. IV. Düyun-u Umumiye idaresi kalkacak. Bunlardan hangileri Türkiye’nin ekonomisini yabancıların denetimlerinden kurtarma ya yöneliktir? A) Yalnız l

B) I ve II

D) ll ve lV

88


E) lll ve lV

C) II ve Ill

Kapitülasyonların

ve

Düyun-u

Umumiye’nin kaldırılması Türkiye’nin ekonomide bağımsız bir politika izlemesine ortam hazırlamıştır.

1. BÖLÜM

Fiziğin Doğası


89

4. BÖLÜM

Türk Inkılabı

1. CUMHURİYET DÖNEMİ

II. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ G 23 Nisan 1920’de açılan TBMM’nin üyeleri, 2 Nisan 1923’e kadar görev yaptı. 1 Nisan 1923’te TBMM’nin yenilenme kararı alınmış ve II. Meclis, 11 Ağustos 1923’te göreve başlamıştır.

I. TBMM’nin yenilenmesinin sebeplerini şöyle sıralayabiliriz : 1. I. Meclisin, Milli Mücadele döneminde çok yıpranması. 2. I. Meclis içindeki saltanat yanlılarının saf dışı edilerek, yenilikçi kadroların meclise seçil mek istenmesi G Yeni meclis döneminde, Türk siyasal hayatı için önemli gelişmeler yaşanmıştır. H 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması onaylanmıştır. H 6 Ekim 1923’te İstanbul kurtarılmıştır. H 13 Ekim 1923’te Ankara başkent kabul edilmiştir. H Cumhuriyetin ilanı ve halifeliğin kaldırılması gibi büyük devrimler gerçekleştirilmiştir. G TBMM’nin ikinci dönemi, 1 Ekim 1927’ye kadar sürmüştür.

90


Türk Inkılabı

4. BÖLÜM 2. CUMHURİYETİN İLANI (29 Ekim 1923) Nedenleri: ●

Meclis Hükümeti sisteminin açtığı sorunlar.

●

Yeni kurulan Türk Devleti’nin yönetim şeklini ifade etmek.

Sonuçları: ●

Kabine sistemine geçildi.

●

Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı, İsmet İnönü Başbakan, Ali Fethi Okyar

●

Rejim sorunu çözüldü

Meclis Başkanı seçildi.

Cumhuriyetin İlanı

3. HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924) Nedenleri: ●

Cumhuriyet yönetiminde çift başlılığa sebebiyet vermesi.

●

İnkılapların önündeki en büyük engel olarak görülmesi

●

Son halife Abdülmecit Efendi’nin devlet başkanı gibi davranması.

Halifeliğin kaldırıldığı gün şu kararlar alındı : 1. “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” çıkarılarak eğitim ve öğretim birleştirildi. 2. Şer’iye Evkâf Vekâleti kaldırıldı. Yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu. 3. Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekaleti kaldırıldı. Bunun yerine Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmaybaşkanlığı kuruldu. 4. Osmanlı hanedan üyelerinin yurt dışına çıkarılması kararı alındı.


91

Türk Inkılabı

4. BÖLÜM Sonuçları: ●

Laik sisteme geçişte en önemli adım atıldı.

●

Milli egemenlik anlayışı güçlendi.

●

Ümmetçi anlayış, yerini ulusçu anlayışa bıraktı.

●

Şeyhülislamlık makamı kaldırıldı.

I. Osmanlı soyunun yurt dışına çıkması sağlanmıştır. II. Cumhuriyet rejimine geçiş kolaylaşmıştır. III. Lâik düzenin yerleşmesine ortam hazırlanmıştır. Bunlardan hangileri 3 Mart 1924 günü Halifeliğin kaldırılmasının sonuçları arasında gösterilemez? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

C) Yalnız III

E) II ve III

4. 1924 ANAYASASI (20 NİSAN 1924) ●

Prensipte güçler ayrılığı ugyulamada güçler birliği ilkesinden hareket etmiştir.

●

Milletvekilleri, cumhurbaşkanı, dört yılda bir seçilir.

●

Seçme ve seçilme erkeklere aittir.

●

Devletin şekli cumhuriyettir.

●

Başkenti Ankara, resmi dili Türkçe’dir.

Vatandaşlar kanun önünde eşittir.

1924 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler : H Laiklik ilkesine karşı hükümler kaldırıldı (1928). H Seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarıldı (1934). H Kadınlara seçme - seçilme hakkı verildi (1934). H Çiftçinin topraklandırılması ile ormanların devletleştirilmesine ait hükümler anayasaya alındı (1929). H Atatürk ilkeleri anayasaya girdi (1937).

92


Cumhuriyet

rejimine

geçiş

Halifeliğin

kaldırılmasından daha önce 29 Ekim

1923’tür.

Türk Inkılabı

4. BÖLÜM 5. DEMOKRASİYE GEÇİŞ DENEMELERİ

Atatürk döneminde çok partili hayata geçilmek istenmesinde; mecliste muhalefet gücü oluşturarak hükümeti denetlemek ve halkın temsil gücünü artırmak tekili olmuştur.

1924’te çıkarılan bir yasa ile ordu mensubu olanların siyasi partilere üye olmaları yasaklan mıştır. Bu yasanın çıkarılmasına; I. ordunun siyasete karıştırılmaması, II. herkesin seçmen olmasının sağlanması, III. siyasi çekişmelerden ordunun uzak tutulması yargılarından hangileri gerekçe gösterilebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) I ve III

Yukarıda ifade edilen yasadaki amaç; ordunun siyasetten ayrılmasıdır.

CUMHURİYET HALK FIRKASI (9 EYLÜL 1923) ●

Cumhuriyet tarihinin ilk siyasi partisidir.

●

Mustafa Kemal liderliğinde kurulmuştur.

●

İnkılapları gerçekleştiren partidir.

●

Tüzüğünde Atatürk’ün altı ilkesi vardır.

●

Ekonomide devletçiliği benimsemiştir.

TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI (17 KASIM 1924) ●

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk muhalefet partisidir.

●

Kazım Karabekir liderliğinde kurulmuştur.

●

Cumhuriyetçilik, liberalizm ve demokrasiyi savunmuşlardır.

●

Halkın dini inançlarına saygılı olduğunu belirtmiştir.

●

Cumhurbaşkanı’nın tarafsız bir kişi olması gerektiğini savunmuşlardır.

ŞEYH SAİT İSYANI (13 Şubat 1925) Cumhuriyet’e karşı ilk ayaklanmadır. Diyarbakır’ın Piran Köyü’nde başlayıp Er-

zurum, Elazığ, Muş Bitlis ve Bingöl’e kısa sürede yayılmıştır. Halifeliğin kaldırılmasına tepki gösteren Şeyh Sait ve müritleri ayaklanırken İngiltere de bu isyana destek vermiştir. İsyanı bastırmak için göreve getirilen İsmet Paşa, Takrir-i Sükun Kanunu’nu çıkarmıştır. İstiklal Mahkemelerini kurarak yakalanan Şeyh

Sait ve müritleri idam edilmiştir. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası bu isyanla

ilişkilendirilerek kapatılmıştır.


93

4. BÖLÜM

Türk Inkılabı

ATATÜRK’E SUİKAST GİRİŞİMİ (16 Haziran1926) İzmir’e düzenleyeceği gezi esnasında Mustafa Kemal’e karşı planlanan bir girişimdir. Planlayanlar ihbar edildikleri için suikast girişimi boşa çıkarılmıştır. İstiklâl Mahkemeleri son kez kurulmuştur.

SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 Ağustos 1930) ●

Ali Fethi Okyar liderliğinde kurulmuştur.

●

Cumhuriyet rejiminin demokratik olabilmesi için Mustafa Kemal’in isteği üzerine kurulmuştur.

●

Ekonomide farklı politikalar ortaya koyması, hükümeti denetlemesi fikriyle kurulmuştur. Ancak rejim aleyhtarları partiye üye olmaya başladığı için parti, kurucu lider tarafından 17 Kasım 1930’da kapatılmıştır.

MENEMEN OLAYI (24 Aralık 1930) ●

Cumhuriyet’e karşı ikinci ayaklanmadır.

●

Derviş Mehmet ve müritleri tarafından çıkarılmıştır.

●

Olaya müdahil olup isyanı bastırmak isteyen Asteğmen Kubilay isyancılar tarafından öldürülmüştür. Askeri birliklerin müdahalesiyle isyan bastırılmış sorumlular yakalanarak cezalandırılmışlardır. Bu olay üzerine rejimin yerleşmediği düşünülerek 1946’ya kadar tek partili sistemle devam edilmiştir.

Şeyh Said Ayaklanması’nın bastırılabilmesi için TBMM aşağıdaki önlemlerden hangi sini almıştır? A) Hıyanet–i Vataniye Kanunu çıkarıldı. B) Tevhid–i Tedrisat Kanunun kabul edildi. C) Takrir–i Sûkun Kanunu çıkarıldı. D) Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı. E) Kuvvetler birliği ilkesi benimsendi.

HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR Bu alanda yeniliği gerektiren nedenler : ●

Çağdaş laik bir hukuk sistemi meydana getirme isteği

●

Tek hukuklu bir yapıya geçilmek istenmesi

●

Kadın haklarının geliştirilmek istenmesi

H Hukuk alanındaki çalışmaların başında 1924 Anayasası’nın kabulü vardır. Türk Medeni Kanunu (17 Şubat 1926) ●

94

İsviçre’den alınmıştır.


İsyanın bastırılması için Başbakanlığa getirilen İsmet Paşa’nın çıkardığı bir kanundur. Bu kanunla rejim koruma altına alınmaya çalışılmıştır.

4. BÖLÜM

Türk Inkılabı

Bu kanunla : H Hukuk alanında Batı uygarlığına geçiş hızlanmıştır. H Hukuk birliği sağlanmış, bütün vatandaşlar eşit konuma getirilmiştir. H Avrupalı devletlerin azınlıkların haklarını öne sürerek içişlerimize karışmaları engellen miştir. H Kadına, mirasta ve tanıklıkta eşitlik sağlanmıştır. H Kadına boşanma hakkı verilmiştir. H Tek kadınla evlilik ve resmi nikah zorunlu hâle getirilmiştir. H Kadına dilediği işte çalışma hakkı tanınmıştır. Hukukta Diğer Yenilikler ●

İtalya’dan Ceza Kanunu

●

Almanya’dan Ceza Mahkemeleri ve Deniz Ticareti Kanunu

●

İsviçre’den İcra ve İflas Kanunu alınmıştır.

EĞİTİM ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR Bu alanda yeniliği gerektiren nedenler : ●

Eğitim öğretim kurumlarında birliği sağlamak

●

Eğitimde fırsat eşitliği sağlama fikri

●

Milli bilinç oluşturma

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) ● ● ●

Tüm okullar Milli Eğitimin çatısında birleştirilmiştir. Medreselerin kapatılması kararlaştırılmıştır.

Eğitimde ikiliğe son vererek eğitimin laikleşmesi ve çağdaşlaşması hususunda önemli bir adım atılmıştır.

●

İlköğretim parasız ve zorunlu olmuştur.

Maarif Kanunu (2 Mart 1926) ●

İlk ve ortaöğretimin esasları belirlenmiştir.

●

Çağdaş olmayan dersler müfredattan çıkarılmıştır.

●

Okul açma izni Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır.

Harf İnkılabı (1 Kasım 1928)


95

4. BÖLÜM

Türk Inkılabı

Nedenleri : ●

Arap alfabesinin Türkçe’nin ses düzenine uygun olmaması

●

Türk dilinin okunup yazılmasını kolaylaştırarak halkın okur – yazar oranını artırmak

Bu inkılapla; H Türk dilinin ve kültürünün bağımsızlaştırılması için büyük bir adım atılmıştır. H Harflerle dini inanışlar arasında bir ilişki olmadığı görüşü yerleştirilmiştir. H Okuma yazma kolaylığı sağlanmıştır. H Basılan kitap sayısında artış gerçekleşmiştir.

Cumhuriyet Dönemi’nde eğitim programlarının çağdaşlaştırılması amacıyla aşağıda kilerden hangisinin gerçekleştirildiği savunulamaz? A) Latin harflerinin kullanılması B) Yönetim şeklinin değiştirilmesi C) İstanbul Üniversitesi’nin açılması D) Medreselerin kapatılması E) Tevhid–i Tedrisat Kanunu’nun kabul edilmesi

Türk Tarih Kurumu’nun Kurulması (15 Nisan 1931) ●

Türklük şuuru oluşturmak

●

Türklerin dünya tarihine bıraktığı izleri anlatabilmek

●

Türklerin köklü bir tarihi geçmişe sahip olduğunu kanıtlayabilmek

●

Anadolu tarihini tüm yönleriyle araştırabilmek için Türk Tarih Kurumu kurulmuştur.

●

96

Ümmetçi ve hanedancı tarih anlayışından uluscu tarih anlayışına geçilmiştir.


Yönetim şeklinin değiştirilmesi siyasi alanda yapılan bir inkılaptır.

Türk Inkılabı

4. BÖLÜM Türk Dil Kurumu’nun Kurulması (12 Temmuz 1932)

TDK toplantısı

●

Türk dilini zenginleştirebilmek

●

Türk dilini sadeleştirebilmek

●

Türk dilini bilim dili haline getirebilmek için Türk Dil Kurumu kurulmuştur.

TOPLUMSAL ALANDA İNKILAPLAR Nedenleri: ●

Sosyal alanda laik ve çağdaş bir yapı meydana getirme isteği

●

Toplumda huzur ve barışı sağlama

●

Ayrıcalıkları ortadan kaldırma düşüncesi

Kılık Kıyafette Değişiklik (25 Kasım 1925) Batılaşma adı altında gerçekleştirilen bir inkılaptır. 1925’te M. Kemal’in Kastamonu’daki gezisi esnasında aldığı karar üzerine fes ve buna benzer başlıklar yasaklanmış; modern bir görünüm olması için şapka giyilmesi kanunu çıkarılmıştır. 1934 yılında çıkarılan Kılık Kıyafet Kanunu’yla dini liderler haricinde (Diyanet İşleri Başkanı, patrik gibi) dini kıyafetlerin toplumsal alanlarda giyilmesi yasaklanmıştır.

Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) ●

Bu kurumlarda halkın dini duygularının istismar edilmesi

●

Cumhuriyet ve İnkılaplara karşı çıkılması bu kurumların kapatılmasına sebebiyet vermiştir.

●

Böylece şeyh, mürit, türbedar, seyyit gibi ünvanlar yasaklanmıştır.

Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) ●

Ayrıcalık belirten ünvanlara son vermek

●

Sosyal alan ve resmi işlerde karışıklıklara son verebilmek için herkesin bir soyadı alması kanunu çıkarıldı.

Takvim Saat ve Ölçülerde Değişiklik Batıyla ekonomik ilişkilerimizi daha rahat gerçekleştirebilmek için yapılan inkılaplardır. Bunlar Miladi Takvim’e geçiş (1 Ocak 1926), uluslararası saatin kabulü (1925), Latin rakamların kabulü (1928) çağdaş ölçü birimlerine geçiş (1931), hafta sonu tatilinin Pazar’a alınması (1935).


97

Türk Inkılabı

4. BÖLÜM EKONOMİ ALANINDA İNKILAPLAR İzmir İktisat Kongresi 18 Şubat - 4 Mart 1923

İzmir İktisat Kongresi’nden bir görünüm

G Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından önce toplanmıştır. G Kongreye işçi, çiftçi, tüccar ve sanayici temsilcisi olmak üzere 1135 kişi katıldı. G Kongre delegeleri, “Misak-ı İktisadi”yi kabul etti.

Ekonomi andı anlamına gelen bu misakta şunlar belirtiliyordu: Türk ulusu, kan

dökerek sahip olduğu ulusal bağımsızlık ilkesinden hiçbir biçimde fedakârlık yapma yacaktır. Bu bağımsızlık ilkesi içinde ekonomik kalkınmamız sağlanacaktır. Siyasal ba ğımsızlık gibi, ekonomik bağımsızlık da esastır. G Misak-ı İktisadi’den sonra, işçi, çiftçi, tüccar ve sanayi temsilcileri, kendi açılarından alınması gerekli tedbirleri saydılar. Özetle şu tedbirlere başvurulması istendi : G Vergi sisteminde reform G Kredi kurumlarının düzenlenmesi G Ulaştırma sorununun çözümü G İşçilerin çalışma koşullarının düzeltilmesi G Topraksız çiftçiye toprak verilmesi G Tarımın ilkel yöntemlerden kurtarılması G Ticari spekülasyonlara engel olunması G Yeraltı zenginliklerinin saptanması ve işletilmesi G Gümrüklerin yerli sanayiciyi koruma olanağı vermesi G Ekonomi işlerini düzenleyecek yeni kanunların yapılması

98


Türk Inkılabı

4. BÖLÜM Tarım Alanında Gelişmeler

H Ürün üzerinden peşin olarak alınan ve giderek Türk köylüsü için ağır bir yük olmaya başlayan öşür (aşar) vergisi kaldırılmıştır. (17 Şubat 1925) H Köylüye ucuz kredi sağlamak için Ziraat Bankası’nın imkânları artırıldı. H Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu (1928-1929). H Numune fidanlık ve üretme çiftlikleri kuruldu. H Tarımı modernleştirmek ve geliştirmek amacıyla Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu. (1933) H Çay ve şeker pancarı gibi endüstriyel bitkilerin ekimi yaygınlaştırıldı. H 1929’da toprak reformu yapılmaya çalışıldı.

Ticaret Alanında Gelişmeler G Lozan Barış Antlaşması’yla kapitülasyonlar kaldırıldı. G İş sahiplerine kredi sağlamak için, ilk özel banka olan İş Bankası kuruldu (1924).

İş Bankası G 1 Temmuz 1926’da “Kabotaj Kanunu” çıkarıldı. (Vatandaşlarımıza limanlarımız arasında gemi işletme hakkı sağlandı.)


99

Türk Inkılabı

4. BÖLÜM

G 1930 yılında devletin para işlerini ve kısa süreli parasal siyasetini ayarlayacak Merkez Bankası kuruldu.

Sanayi Alanında Gelişmeler G Özel sektörü sanayi alanına çekmek ve özendirmek için “Teşvik-i Sanayi Kanunu” çıka rıldı (28 Mayıs 1927). H Fakat; Türk toplumunda yerli sermayenin pek olmaması ve dünyada 1929 itibariyle başlayan ekonomik kriz bu kanunun uygulanmamasına sebebiyet vermiştir. ●

Bu durum devletçilik ilkesinin benimsenmesine ortam hazırlamıştır.

Ulaştırma ve Bayındırlık Alanında Gelişmeler G 1939’a kadar demiryolu yapımına öncelik verildi. G Kabotaj Kanunu çıkarıldıktan sonra deniz taşımacılığı geliştirildi. G Okul, hastahane, kamu binaları, baraj ve köprüler yapıldı.

Sağlık Alanında Gelişmeler

G

Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı kuruldu.

G Sağlık Şurası kuruldu. G Hıfzısıhha Enstitüsü kuruldu. G Salgın hastalıklara karşı savaş başlatıldı. G Hastahane, dispanser vb. sağlık kuruluşları açıldı. G Sağlık uzmanı yetiştirmek için okullar açıldı. G Kızılay ve Çocuk Esirgeme Kurumu gibi sosyal kurumlar açıldı.

Kızılay

100


Türk Inkılabı

4. BÖLÜM

Atatürk döneminde aşağıdaki gelişmelerden hangisi diğerlerinden önce gerçekleş miştir? A) Cumhuriyetin ilanı B) Halifeliğin kaldırılması C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu D) Aşar vergisinin kaldırılması E) Soyadı Kanunu

Cumhuriyet’in ilanı diğer inkılaplardan öncedir.

I. Bağımsızlık II. Milliyetçilik III. Liberalizm Bunlardan hangilerinin Cumhuriyet’in ilk yıllarında görülen yabancı sermayenin en gellenmesi ile ilgili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

Milliyetçilik ilkesindeki en önemli amaçlardan biri tam bağımsızlık fikridir. Liberalizm ise serbest piyasa ekonomisini öngörür.

Cumhuriyet Dönemi’nde, harf, kıyafet, hukuk ve ekonomik alanlardaki yeniliklerle Türk top lumuna Batı’nın bazı değerleri yerleştirilmeye çalılışmış, bunun yanı sıra Türk kültürünü araştırmak için Dil ve Tarih kurumları kurulmuştur. Yukarıdaki çalışmalar ile Türk toplumu aşağıdaki özelliklerden hangilerini kazanmıştır? A) Bağımsız ve demokratik

C) Cumhuriyetçi ve gelişmiş

– Yukarıdaki paragrafta Batı’nın değerleri yerleştirilmeye çalışıldı ifadesi çağdaşlığı

D) Çağdaş ve milli

gösterir.

E) Milli ve laik

– Dil ve Tarih kurumları kurularak milli değerlere sahip çıkılacağı görülür.

B) Çağdaş ve laik


101

1. BÖLÜM

102


Fiziğin Doğası

5. BÖLÜM

Atatürkçülük ve Atatürk İlkeleri

ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ

 Türk milletini çağdaşlaştırmak için yapılan inkılaplar, kalkınma yolundaki gayretler “Ata türkçü düşünce sistemi”nin ürünüdür.  Türk milletinin tam bağımsızlığa, huzur ve refaha kavuşması, milli egemenlik anlayışı nın yerleştirilmesi, bilimin yol göstericiliğinde toplum yaşayışının belirlenmesi esasına dayalı gerçekçi düşüncelere “Atatürkçülük” denir.

Atatürkçülüğün Özellikleri G Türk milletinin ihtiyaçlarından ve tarihi gerçeklerinden doğmuştur. G Durağan bir sistem değildir. Bunu sağlayan temel ilke ise inkılapçılıktır. G Amacı Türk ulusunu muasır medeniyetler seviyesine ulaştırmaktır. G Türk milletinin çağdaşlaşma arzusunun sonucu evrensel değerler benimsenmiştir. G Atatürkçülük dışarıdan ithal edilen bir düşünce sistemi değildir. G Atatürk’ün altı temel ilkesi vardır. Bunlar; Cumhuriyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Milliyetçilik, Devletçilik ve İnkılapçılıktır.

Atatürkçü düşünce sisteminde milli güç unsurları şunlardır: G Siyasal güç G Ekonomik güç G Askeri güç

ATATÜRK İLKELERİ Atatürk İlkelerinin Ortak Özellikleri H Vatan ve millet sevgisini esas alır. H Milli dil ve tarih bilincine dayanır. H Milli bağımsızlık ve milli egemenlik temel prensiplerdir. H Amaç; Türkiye halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarmaktır. H Ordu, okul ve dinin politika dışında tutulması öngörülür. H Toplumsal barış ve eşitlik hedeflenmiştir.


103

5. BÖLÜM


Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülükle bağdaşmaz? A) Kalkınmada aklın ve bilimin rehberliğini temel alma B) Yönetimi ulus egemenliğine bağlı tutma C) Ekonomik kalkınmayı yabancı sermayeye dayandırma D) Ülkenin bağımsızlığını koruma E) Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma

Ekonomik kalkınmayı yabancı serma1997 / ÖSS

yeye dayandırma bağımsızlıktan taviz

vermek anlamına gelir. Dolayısıyla bu durum Atatürkçülükle bağdaşmaz.

TEMEL İLKELER 1. CUMHURİYETÇİLİK Cumhuriyet, egemenliğin halka ait olduğu yönetim şeklidir. Demokrasi, meclis, seçme - seçilme, milli egemenlik milli irade cumhuriyetçiliği çağrıştıran ifadelerdir.

2. HALKÇILIK Cumhuriyetçiliğin ve Milliyetçiliğin devamıdır. Toplumda her alanda eşitliği savunan, devletin halk yararına hareket etmesini ifade eden ilkedir.

3. MİLLİYETÇİLİK (Ulusçuluk) Atatürk milliyetçiliği toplumda ırkçılığı öne çıkarmayan, bağımsızlıktan taviz vermeyen, milli değerlerimize sahip çıkan ilkedir.

4. LAİKLİK Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır. Akılcı, bilimsel, çağdaşlık, hukuk vicdan, ibadet hürriyeti laiklikle ilgili kavramlardır.

104



5. BÖLÜM 5. DEVLETÇİLİK

Devletin, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmada gerçekleştirdiği yatırımlardır.

6. İNKILAPÇILIK “Hedef muasır medeniyetler seviyesini yakalamak hatta üstüne çıkmaktır.” ifadesinden hareketle sürekli olarak ileriyi ve yeniliği kovalama düşüncesine sahip ilkedir.

ÖRNEK SORULAR

Yeni Türk Devleti’nde; I. Devlet hayatında kişisel otorite ve keyf iliğin önlenmesi II. Toplumun çıkarlarının gözetilmesi III. Devletin her çeşit dini inanç, ayin ve kuruluşlar karşısında tarafsız kalması gelişmeleri cumhuriyetçilik, halkçılık ve laiklik ilkeleriyle ilişki bakımından aşağıdaki lerden hangisinde doğru olarak gruplanmıştır? Cumhuriyetçilik

Halkçılık

Laiklik

A)

I

II

III

B)

III

II

I

C)

I

III

II

D)

II

I

III

E)

III

I

II

– Kişisel otoriteye son vermek Cumhuriyetçilik. – Toplumun çıkarlarını gözetmek demek halk yararına hareket eden Halkçılık – Devletin her inanca tarafsız kalması Laiklik ilkesini ifade eder.

Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen bazı uygulamalar şunlardır; I. Milletin kendisini yönetecek hükümeti seçmesi II. Her şeyde aklın ve bilimin önder edinilmesi III. Ülkedeki sosyal grupların kanun önünde kesin eşitliğinin sağlanması Bu uygulamaların Atatürk ilkeleriyle ilişkisi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I

II

III

A)

İnkılapçılık

Cumhuriyetçilik

Devletçilik

B)

Laiklik

İnkılapçılık

Halkçılık

C)

Cumhuriyetçilik

Laiklik

Halkçılık

D)

Devletçilik

Cumhuriyetçilik

Milliyetçilik

E)

Milliyetçilik

Halkçılık

İnkılapçılık

– Milletin kendi yöneticisini seçmesi Cumhuriyetçilik – Devlet yönetiminde akıl ve bilim öne çıkarılması Laiklik – Kanun önünde herkesin eşit olması Halkçılık ilkesini ifade eder.


105


5. BÖLÜM

Birmilletin milli benliğinin bilincine varması, ülke bütünlüğünün sağlanması ve yük seltilmesi düşüncesi Atatürk ilkelerinden; I. Halkçılık, II. Milliyetçilik, III. Devletçilik hangileri ile en iyi tanımlanır? A) Yalnız l

B) Yalnız ll

D) l ve ll

C) Yalnız lll

Milli benlik, ülke bütünlüğü ve onun yükseltilmesi Milliyetçilik ilkesini tanımlar.

E) ll ve lll

1925 – 1930 yılları arasında TBMM’de sadece Cumhuriyet Halk Fırkası’nın milletvekil lerinin olması; I. Laiklik II. Cumhuriyetçilik III. Devletçilik ilkelerinden hangilerinin uygulanmasını zorlaştırmıştır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

E) II ve III

C) Yalnız III

Tek partili sistemle yola devam edilmek zorunda kalınması halkın temsil gücünü azalttığı için Cumhuriyetçilik ilkesinin uygulanmasını zorlaştırmıştır.

106



5. BÖLÜM

Türk Dil Kurumu 1932 yılında kurulduğu zaman amaç olarak “Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini ortaya çıkarmak” olmuştur. Bu bilgi Atatürk ilkelerinden öncelikli olarak; I. Milliyetçilik, II. Cumhuriyetçilik, III. Laiklik hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız l

B) Yalnız ll

D) l ve ll

C) Yalnız lll

Türk diline sahip çıkmak, onu zenginleştirmeye çalışmak Milliyetçilik ilke-

E) ll ve lll

siyle ilgilidir.

BÜTÜNLEYİCİ İLKELER Milli Egemenlik Halk egemenliği anlayışıdır. Cumhuriyetçiliğin bir başka ifadesidir.

Atatürk’ün bütünleyici ilkelerinden biri de “çağdaşlaşma ve batılılaşma”dır. Bu ilke aşağıdaki ilkelerden hangisini bütünler? A) Devletçilik

B) Halkçılık

D) İnkılapçılık

C) Cumhuriyetçilik

E) Milliyetçilik

Çağdaşlaşma ve batılılaşma İnkılapçılığın bir başka ifadesidir.

Milli Bağımsızlık Uluslararası alanda bağımsız yaşamak, bağımsızlığımızı korumak anlayışıdır. Milliyetçiliğin bir başka ifadesidir.


107


5. BÖLÜM

Anayasamıza göre, “Türkiye Devleti yalnız TBMM tarafından temsil olunur.” Bu hüküm Atatürk ilkelerinden; I. Laiklik II. Milliyetçilik III. Devletçilik hangileri ile doğrudan ilgilidir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

Türkiye ve Büyük Millet ifadesi Milli-

yetçiliği tanımlar.

Milli Birlik ve Beraberlik Ortak idealler doğrultusunda milletin hareket edebilmesidir. Milliyetçilik ve Halkçılığı ifade eder.

Yurtta Barış, Dünyada Barış Yurt içinde huzur ve güven içinde yaşamayı amaçlarken uluslararası alanda da barış ve güvenliğe katkıda bulunmayı ifade eder.

Bilimsellik ve Akılcılık Devlet dini esaslara göre değil akıl ve bilim öne çıkarılarak yönetilir anlayışıdır. Laikliğin ifadesidir.

Çağdaşlık ve Batılılaşma İnkılapçılığı tamamlayan ilkedir.

108


5. BÖLÜM


İnsan ve İnsanlık Sevgisi Yapılan inkılaplar topum yararına insan öne çıkarılarak gerçekleştirilmiştir.

Yeni Türk Devleti’nin Lozan Görüşmeleri’nde ve daha sonra uluslararası sorunların çözümünde barışçı siyaset izlemesi aşağıdaki Atütürk ilkelerinden hangisine uygun dur? A) Milli egemenlik B) Milli bağımsızlık C) Milli birlik ve beraberlik D) Yurtta barış, dünyada barış

Atatürk’ün dış politikadaki prensiple-

E) Çağdaşlaşma ve batılılaşma

rinden biri “Yurtta sulh cihanda sulh” anlayışıdır.

Aşağıdaki ilke ve açıklamalardan hangisi yanlış verilmiştir?

İlke

Açıklama

A) Cumhuriyetçilik

Halkın kendi kendini yönetmesi

B) Milliyetçilik

Milli birlik ve beraberlik

C) Halkçılık

Belli bir grup ya da zümrenin devlet hizmetinden yararlanması

D) Devletçilik

Ekonomik kalkınmada izlenecek yol

E) Laiklik

Devlet düzeni ve hukuk kurallarının dini görüşlerden uzak tutulması

Halkçılığın

karşısındaki

açıklamada

devlet yönetiminde oligarşik bir yapılanmadan bahsedilmektedir. Bu ifade Halkçılık ilkesine aykırıdır. Zira Halkçılık, eşitlik esası üzerine inşaa edilmiştir.


109

1. BÖLÜM

110


Fiziğin Doğası

6. BÖLÜM

Atatürk Dönemi Dış Politika

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASININ TEMEL İLKELERİ: ●

Bağımsızlıktan taviz verilmez.

●

Akılcı ve gerçekçidir.

●

Misak-ı Milli sınırlarına bağlıdır.

●

Yayılmacı bir anlayış yoktur.

●

Uluslararası hukuka bağlılık vardır.

NÜFUS MÜBADELESİ (Değiş - Tokuş) Lozon’da esasında çözüme kavuşmuş bir meseledir. Ancak antlaşma sonrası

Yunanistan’ın uzlaşmaz tavrı meselenin çözümünün uzamasına sabebiyet vermiştir.

1930’da Yunan Başbakanı Venizelos’un Türkiye’yi ziyaret etmesi ilişkilerin yumuşamasına sebebiyet vermiştir. Böylelikle İstanbul Rumları ve Batı Trakya

Türkleri haricinde Anadolu’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler değiş - tokuş edilmiştir.

YABANCI OKULLAR SORUNU 1925 – 1926 eğitim öğretim sürecinde Milli Eğitimin yabancı okullarla ilgili birtakım düzenlemelere gitmesine Fransa ve Papalık okullarımıza müdahale edemezsiniz diyerek karşı çıkmıştır. Ancak Lozan’daki bu meseleyle ilgili maddeyi hatırlatarak Türkiye iç işlerine müdahale ettirmeden sorunu çözmüş ve yabancı okullar Türkiye’nin yaptığı düzenlemelere uymak zorunda kalmışlardır. Yani iç sorun sayılmış, dış müdahale reddedilmiştir.

IRAK SINIRI VE MUSUL SORUNU G İngiltere, petrol bulunan Musul ve Kerkük bölgelerini Türkiye’ye bırakmak istememiş, G Bu bölgelerin kendisine verilmemesi durumunda Türkiye’ye bir askeri harekat yapaca ğını bildirmiştir. G Tam da bu dönemlerde Şeyh Sait isyanının çıkması ve Türkiye’nin bu isyanla uğraşma sı nedeniyle, Türkiye antlaşma yapmaya razı olmuştur. G 5 Haziran 1926’da İngiltere ile Ankara Antlaşması imzalandı. Buna göre; G Musul toprakları Irak sınırı içinde kaldı. G Musul topraklarında çıkan petrole konan verginin % 10’u yirmi beş yıllık süreyle Türk Hükümeti’ne verilecekti. Böylece Misak-ı Milli’den taviz verilmiştir.


111


6. BÖLÜM

MİLLETLER CEMİYETİ’NE GİRİŞ (1932) ●

Türkiye’nin bölgesinde gerekliliği ve izlediği barışçıl politikalar 1932 yılında İspanya’nın daveti ve Yunanistan’ın desteğiyle Milletler Cemiyetine üye olmasına ortam hazırlamıştır.

●

Türkiye’nin bu siyaseti “Yurta sulh, dünyada sulh” ilkesi doğrultusundadır.

BALKAN ANTANTI (9 Şubat 1934) ●

Türkiye – Yunanistan – Yugoslavya – Romanya arasında imzalanmıştır.

●

Almanya ve İtalya’nın Avrupa’da II. Dünya Savaşı öncesinde izledikleri saldırgan politikalar bu antantın oluşmasında etkili olmuştur.

●

Türkiye bu antantta yer alarak batı sınırını güvence altına almaya çalışmıştır.

● II. Dünya Savaşı’nın başlaması Balkan Antantı’nın dağılmasına neden olmuştur. ●

Bulgaristan, sınır problemleri nedeniyle Balkan Antantı’na katılmamıştır.

1933 yılında Almanya’da Nazi Partisi başa geçince Türkiye’nin önderliğinde Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya ortak antlaşmalar imzalamıştır. Balkan ülkelerinin bu girişimdeki amacı; I. bölgenin güvenliğini sağlamak, II. Almanya’nın yayılmacı tutumunu engellemek, III. bölge ülkelerinden toprak talebinde bulunmak Almanya’nın saldırgan politikaları kar-

yargılarından hangileridir? A) Yalnız I

112

B) Yalnız III

D) II ve III


E) I, II ve III

C) I ve II

şısında Balkan ülkeleri bir araya gelerek bölgenin güvenliğini sağlamayı planlamışlardır.

6. BÖLÜM


MONTRÖ (MONTREUX) BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (20 Temmuz 1936) ●

İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi

●

Almanya’nın Versay’ın şartlarını yok sayarak silahlanmaya başlaması ve Ren Bölgesine asker yerleştirmesi boğazlar ve çevresinin güvenliğini gündeme getirmiştir.

●

Türkiye Milletler Cemiyeti’ne bu meseleyi taşıyarak haklılığını ispatlamıştır. İmzalanan bu sözleşmeyle Lozan’da kurulması kararı alınan Boğazlar Komisyonu kaldırılmış; Boğazların yönetimi Türkiye’ye bırakılmıştır.

●

Böylece Boğazlarda tam egemenlik sağlanmıştır.

–

1926 Ankara Antlaşması ile Musul İngiltere’ye bırakldı.

–

1936 Montrö Antlaşması ile boğazların yönetimi Türkiye’ye bırakıldı.

Bu iki gelişmeye dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Lozan’dan kalan sorunların çözülmesi sağlanmıştır. B) Misak–ı Milli’ye uygundur. C) Yeni Türk Devleti’nin toprakları genişlemiştir. D) Türkiye’nin dış politikadaki başarılarını örneklendirir. E) Türkiye, eski imparatorluk sınırlarına ulaşmaya çalışmaktadır.

Her iki madde Lozan’dan arta kalan sorunların lehte ya da alehte çözüme kavuştuğunu gösterir.

20 Temmuz 1936’da İsviçre’nin Montrö şehrinde Boğazlar Sözleşmesi yenilendi. Buna göre: H Boğazlar Komisyonu kaldırılarak yetkileri bütünüyle Türkiye’ye verildi. H Savaş gemilerinin Boğazlardan geçişine sınırlamalar getirildi. H Ticaret gemilerinin Boğazlardan her iki istikamette serbestçe geçebilmesi kabul edildi.


113


6. BÖLÜM

H Türkiye savaşa girerse ve savaş tehlikesi ile karşı karşıya kalırsa Boğazları istediği gibi açıp kapayabilecekti. H Karadeniz’de kıyısı olmayan devletlerin savaş gemileri zaman ve ağırlık bakımından sınırlandırıldı. Boğazlardan geçecek savaş gemileri için Türk Devleti’nden izin alınacak tı. H Türkiye Boğazların güvenliğini sağlaması ile Doğu Akdeniz’de daha da güçlenmiş ve uluslar arasında Türk Hükümeti’nin önemi artmıştır.

SADABAT PAKTI (8 Temmuz 1937)

Atatürk ve İran Şahı

Sadabat Paktı G Bu pakt; Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanmıştır. G Bu paktla, Habeşistan’a saldıran ve Doğu’ya yayılmaya çalışan İtalya’ya karşı bir ortak savunma hattı oluşturulmak istenmiştir. H Devletler birbirlerine saldırmayacaklarına ve H Milletler Cemiyeti’ne bağlı kalacaklarını dair garanti vermişlerdir.

114



6. BÖLÜM

Türkiye; –

1934 yılında Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya ile birlikte Balkan Antantı’nı kurdu.

–

1937 yılında ise İran ve Afganistan ile Sadabat Paktı’nı kurdu.

Türkiye’nin bu girişimleri; I. dünya barışını sağlamaya, II. komşuları ile işbirliğinin artmasına, III. bölgede barış ve işbirliğine önem vermesine yargılarından hangilerini doğrular? A) Yalnız II

B) Yalnız III

D) I ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

“Yurtta sulh cihanda sulh” anlayışı

Atatürk döneminde dış politikada yukarıdaki örneklerden açık bir şekilde anlaşılmaktadır.

HATAY SORUNU G Lozan Antlaşması ile Hatay ve İskenderun Türkiye sınırları dışında bırakılmıştır. G II. Dünya Savaşının işaretleri belirmeye başlayınca Fransa, Suriye üzerindeki manda yönetimini kaldırarak bölgeden çekilmiştir. G Bunun üzerine Suriye, Hatay ve İskenderun’u topraklarına kattığını ilan etmiştir. G Türkiye ise Milletler Cemiyeti’ne başvurarak bu durumun düzeltilmesini istemiştir. G Milletler Cemiyeti gözetiminde yapılan halkoylaması sonucu “Bağımsız Hatay Cumhu riyeti” kurulmuştur. G 30 Haziran 1939’da Hatay meclisi aldığı bir kararla Türkiye’ye bağlandığını ilan etmiştir. Böylece Hatay sorunu Misak-ı Milli’ye uygun çözülmüştür.

Aşağıdakilerden hangisi Türk dış politikasının benimsediği temel ilkelerden değildir? A) Dünyadaki gelişmeleri yakından takip etmek B) Milli politikayı uygularken kamuoyunu dikkate almak C) Gerçekleştiremeyeceğimiz emeller peşinde koşmamak D) Barış içinde hukuka uygun şekilde sorunları çözmek E) Hakimiyet sahasını sürekli geliştirmek

Türk dış politikasında yayılmacı anlayış yoktur.


115


6. BÖLÜM

Atatürk; Hatay’ın Türkiye’ye katılması için yoğun çaba harcamış fakat bu durumu görmeden ölmüştür.

l. Hatay’ın Anavatana katılması ll. Montrö Boğazlar Sözleşmesi lll. 1926 Ankara Antlaşması lV. 1930 Etabli Antlaşması V. Sadabat Paktı Türkiye yukarıda verilen faaliyetlerinden hangisini Lozan’dan arta kalan sorunları çözmek için gerçekleştirmemiştir? A) l

B) ll

C) lll

D) lV

E) V

Sadabat Paktı II. Dünya Savaşı öncesi gelişmelerden kaynaklı meydana getirilmiştir.

1938 yılında kurulan Hatay Devleti’nin bazı özellikleri şunlardır: I. Meclisteki milletvekillerinin %60’ının Türklerden oluşması II. Resmi dilinin Türkçe olması III. Fransa’dan bağımsızlık kazanması Bunlardan hangileri “Hatay halkının çoğunluğunu Türkler oluşturur.” düşüncesini doğrular? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

E) I, II ve III

C) I ve II I., II. madde Hatay halkının çoğunlukta Türk olduğunu doğrular.

116


1. BÖLÜM

Fiziğin Doğası


117

Atatürk’ün Ölümü

7. BÖLÜM ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ

Atatürk’ün Son Günleri

Atatürk’ün Ölümü Atatürk ilk sağlık sorununu Trablusgarp savaşında yaşamış. 1925 ve 1927 tarihlerinde ise kalp rahatsızlığı geçirmiştir. Ancak onu ölüme götüren hastalık 1937 yılında tamamen anla şılan Siroz hastalığıdır. Hastalığının iyiden iyiye ilerlediği 1938 yılında doktorları dinlenmesi yönündeki tavsiyelerine uymayarak özellikle Hatay Meselesi için çok yoğun çaba harcaması ve yaptığı geziler onu iyice güçsüz bırakmış ve hastalığının ilerlemesine neden olmuştur. Ekim 1938 den itibaren hastalık iyice artmış 8. Kasım günü ise Atatürk komaya girmiştir. 10 Kasım 1938 Perşembe sabahı saat 09.05’te Dolmabahçe Sarayında vefat etmiştir.

Atatürk’ün Ölümünün Ülke İçindeki Yankıları Atatürk’ün ölümü tüm ülkede büyük bir üzüntü ve kederle karşılandı. İstan-

bul’daki ve Ankara’daki cenaze törenlerine halk yoğun bir ilgiyle katılarak atasına son görevini yapmaya çalıştı.

Mustafa Kemal Atatürk, mal varlığını l. Cumhuriyet Halk Partisi, ll. Türk Dil Kurumu, lll. Türk Tarih Kurumu kurumlardan hangilerine bırakmıştır? A) Yalnız l

118

Atatürk, kardeşi Makbule Hanım ve

B) Yalnız ll

D) lI ve lll


E) I, ll ve lll

C) l ve ll

manevi evlatları haricinde mal varlığını yukarıdaki kurumlara bağışlamıştır.

Atatürk’ün Ölümü

7. BÖLÜM Yabancı Ülkelerdeki Yankıları

Atatürk’ün ölümü yurt içinde olduğu gibi yurtdışında da geniş yankı bulmuştur. Yabancı ül kelerin bir çoğunda saygı duruşunda bulunularak, matem ilan ederek, cenaze törenine katı larak Türk milletinin yaşadığı acıyı paylaşmışlardır.

ANITKABİR 1944 yılnda inşaasına başlanmıştır. Mimarları Emin Halit Onat ve Ahmet Orhan Arda’dır. Yapımı 1953 yılında Demokrat Parti döneminde tamamlanabilmiştir.

Atatürk’ün naaşı Etnografya Müzesinden alınarak 1953 yılında ebedi istirahatgahı olan Anıtkabir’e nakledilmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşı aşağıdaki tarihlerin hangisinde Anıtkabir’e nakledilmiştir? A) 1952

B) 1953

D) 1955

E) 1956

C) 1954

1953

yılında

Mustafa

Kemal

Atatürk’ün naaşı Anıtkabir’e nakledil-

miştir.


119

1. BÖLÜM

120


Fiziğin Doğası

11. Sınıf İnkılap Tarihi Akıllı Defter

Recommend Documents