1. Kerajaan Elektronik

ZALINAH BINTI AHMAD [email protected]

Tel: 604-9284220

ROZITA BINTI ABDUL MUTALIB MUTALIB [email protected]

Tel: 604-9284231

MUSLIMIN BIN WALLANG [email protected]

Tel: 604-9284246

FAZILAH BINTI BI NTI MOHD OTHMAN W E I V E R T N E M E G A N A M T C I R O T C E S C I L B U P

2

[email protected]

Tel: 604-9284233 Fakulti Pengurusan Awam dan Undang-Undang Universiti Utara Malaysia 06010 Sintok, Kedah Fax : 604 -9284205

KERAJAAN ELEKTRONIK: KE ARAH AR AH PENY PEN YAMPAIAN PERKHIDMAT PER KHIDMATAN AN AWAM BERKESAN ABSTRAK Masyarakat kini mendambakan satu perkhidmatan yang bukan saja efisyen dan efektif tetapi juga mudah, cepat dan pintar. Misalnya, segala urusan harian seperti memperbaharui lesen, pendaftaran hak milik, pembayaran cukai tanah, cukai pendapatan dan sebagainya dapat diselesaikan melalui hujung jari dengan hanya melibatkan sebuah komputer tanpa melakukan sebarang pembaziran masa dan tenaga. Dengan kata lain, masyarakat hari ini menghendaki agar kerajaan dapat memberikan perkhidmatan terbaik melalui penggunaan sumber, masa, dan tenaga yang minimum. Semua ini boleh direalisasikan melalui satu mekanisme yang semakin popular sekarang iaitu, kerajaan elektronik. Justeru itu, kertas kerja ini akan melihat secara mendalam mengenai peranan dan juga kepentingan kerajaan elektronik dalam memperbaiki mutu perkhidmatan awam. Secara ringkasnya, penyampaian perkhidmatan awam melalui kerajaan elektronik melibatkan proses permintaan (demand ( demand ) dan penawaran (supply ( supply ). ) . Proses penawaran penawaran dalam melaksanakan Kerajaan Elektronik menghendaki agar agensi kerajaan/ pelaksana menyediakan beberapa aplikasi sebagai elemen penting dalam memberikan perkhidmatan yang bersifat lebih mudah, cepat dan boleh dipercayai (reliable). reliable). Sehubungan itu, beberapa agensi kerajaan di negara-negara maju telah memperkenalkan portal kerajaan yang bertujuan untuk mendekatkan hubungan antara kerajaan dan rakyat melalui pengenalan website, pembayaran cukai melalui mesin kiosk, pertanyaan saman melalui Khidmat Pesanan Ringkas (SMS) dan seterusnya menerima sebarang komen serta maklumbalas dari masyarakat melalui e-mel. Penyediaan aplikasiaplikasi ini hendaklah bersifat mesra pengguna (user ( user friendly ), ), di mana semua pihak boleh menggunakannya tanpa mengira status dan latarbelakang pendidikan. Namun begitu, wujud halangan-halangan di pihak kerajaan sendiri dalam memanfaat sepenuhnya faedah yang terdapat dalam kerajaan elektronik. ‘Keywords’ : Kerajaan elektronik; penyampaian perkhidmatan perkhidmatan awam; ICT; halangan penawaran

1.

PENGENALAN

Masyarakat kini yang semakin terdedah kepada arus globalisasi menuntut agar kerajaan mampu dan sentiasa bersedia menawarkan perkhidmatan yang lebih baik kepada mereka. Oleh itu, kerajaan perlu berusaha ke arah tersebut dengan memperkenalkan kaedah-kaedah baru atau sekurang-kurangnya menambahbaik mekanisme sedia ada dalam memberikan perkhidmatan yang terbaik melalui pemantapan sistem penyampaian perkhidmatan. Ini kerana segala tindakan dan keputusan kerajaan sering mendapat perhatian pihak rakyat. Rakyat mahu masalahmasalah yang menghalang kepada pencapaian matlamat negara sebagai sebuah negara maju dapat ditangani oleh pihak kerajaan secara efektif. Kepentingan sistem penyampaian dasar yang berkesan telah menarik perhatian kerajaan dan merupakan salah satu strategi utama dalam merangsang pembangunan ekonomi negara. Kita sedia maklum bahawa Wawasan 2020 yang dilancarkan dalam tahun 1991 akan menerajui kegemilangan Malaysia sebagai negara maju. Pembinaan sebuah negara maju akan menjadikan teknologi maklumat (ICT) sebagai salah satu nadi pembangunannya. Justeru, pelancaran projek mega seperti Koridor Raya Multimedia (MSC) pada tahun 1996 telah dijadikan batu loncatan bagi merealisasikan impian melahirkan sebuah negara dan masyarakat yang bermaklumat. Antara intipati utama pelancaran MSC ini ialah pembangunan Kerajaan Elektronik. Ia dijangka akan dapat memperbaiki operasi dalaman kerajaan dan penawaran perkhidmatan kepada rakyat. Sehubungan dengan itu, artikel ini akan membincangkan konsep kerajaan elektronik dan bagaimana kerajaan elektronik dapat dimanfaat sepenuhnya bagi menghasilkan penyampaian perkhidmatan awam yang berkesan. Perbincangan mengenai aspek halangan penawaran di pihak kerajaan juga akan dikupas selain daripada menyentuh sedikit aspek halangan permintaan di pihak orang awam dan sektor swasta.

2.

KERAJAAN ELEKTRONIK

Pada peringkat awalnya, segala penyimpanan maklumat dan rekod kerajaan adalah dalam bentuk hardcopy dan disimpan di kabinet atau rak simpanan. Ini memastikan bahawa aspek keselamatan ke atas rekod dan maklumat kerajaan terjamin. Pada masa ini, kerajaan berhadapan dengan perubahan yang pesat ekoran daripada pengaruh globalisasi yang mengakibatkan penyaluran maklumat yang bebas melalui internet. Amalan yang baik dari negara luar mendesak kerajaan untuk melakukan sesuatu ke atas penyampaian perkhidmatan yang diberikan kepada rakyat. Justeru itu, kerajaan telah

mengambil langkah yang pro-aktif dengan mengetengahkan aplikasi kerajaan elektronik dalam sistem pentadbiran negara. Kewujudan Putrajaya sebagai pusat pentadbiran yang baru dan canggih serta kewujudan Cyberjaya sebagai sebuah bandar pintar dikatakan menjadi pelengkap kepada projek Multimedia Super Corridor (MSC) yang telah dilancarkan oleh kerajaan Malaysia. Apabila kerajaan melancarkan projek MSC, secara tersiratnya negara didedahkan dengan penggunaan teknologi maklumat dan multimedia dalam kebanyakan urusan khususnya melalui kerajaan elektronik. Salah satu aplikasi penting dalam projek MSC ini adalah kerajaan elektronik, di mana Unit Pemodenan Tadbiran dan Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU) telah dipertanggungjawabkan untuk mengetuainya. Konsep Kerajaan Elektronik berobjektifkan ketelusan dan keselesaan di samping peningkatan hubungan antara kerajaan-rakyat melalui bentuk interaksi yang lebih mudah, cepat dan berkesan. Ini seterusnya akan membaikpulih aliran maklumat demi meningkatkan kualiti pembangunan, penyelarasan dan pelaksanaan polisi-polisi kerajaan. Semua ini diharap dapat direalisasikan melalui dua objektif utama kerajaan elektronik iaitu pendefinisian semula hubungan antara kerajaan-rakyat serta entiti perniagaan. Perhubungan ini akan membolehkan rakyat mendapat akses yang lebih meluas, selesa dan berkualiti pada harga yang lebih memuaskan terhadap perkhidmatan kerajaan. Begitu juga kepada sektor swasta di mana perlaksanaan kerajaan elektronik dilihat dapat meningkatkan perhubungan dan kepekaan terhadap sesuatu prosedur atau polisi di samping memudahkan lagi sesuatu proses permohonan dan kelulusan. Objektif yang kedua ialah sebagai pemangkin kepada pembangunan MSC melalui kerjasama yang lebih baik di antara sektor awam dan swasta. Ini bermakna, kerajaan perlu mengkaji dan meneliti semua aspek sama ada dari segi penawaran perkhidmatan secara elektronik mahupun dari segi permintaan terhadap bentuk penyampaian perkhidmatan tersebut, iaitu kesediaan rakyat sendiri dalam memastikan kejayaan aspirasi ini. Antara aplikasi-aplikasi utama kerajaan elektronik yang dibangunkan oleh kerajaan di Malaysia ialah:a. e-Services seperti pelesenan dan perkara-perkara yang berkaitan dengan perkhidmatan dan kegunaan kenderaan, maklumat Talian Kementerian Kesihatan dan pembayaran bil utiliti. b. e-Perolehan (e-Procurement ) yang merupakan pembelian secara elektronik oleh kerajaan untuk mempercepatkan masa dan menjimatkan kos pembelian.

J A N U A R Y J U N E 2 0 0 8 V O L . 2 N O . 1

3

W E I V E R T N E M E G A N A M T C I R O T C E S C I L B U P

4

c. Projek ini adalah projek pelaksanaan sistem pengurusan dokumen di agensi kerajaan yang dinamakan Generic Office Environment-Electronic Government Document Management System (GOE-EGDMS). Sistem GOE-EGDMS membolehkan proses kerja dalaman agensi kerajaan menjadi lebih cekap dan berkesan. Urusan-urusan berkenaan akan dikendalikan secara elektronik, beroperasi tanpa kertas dan berlandaskan komunikasi pantas. d. Sistem Informasi Pengurusan Sumber Manusia (HRMIS) yang dibangunkan untuk menguruskan aspek sumber manusia di kalangan penjawat awam dengan lebih cekap dan mudah. e. Sistem Pemantauan Projek iaitu mekanisme yang membantu perlaksanaan projek-projek kerajaan dengan menyediakan pelantar penukaran idea dan mendemonstrasikan model amalan terbaik. Selain itu, terdapat juga beberapa aplikasi lain seperti e-SPKB (Sistem Perancangan dan Kawalan Bajet), e-Khidmat (ujian teori berkomputer untuk lesen memandu), e-Syariah (operasi mahkamah syariah secara online yang melibatkan 31 mahkamah) dan penggunaan ICT untuk meningkatkan kecekapan pentadbiran tanah. Kerajaan elektronik ini diharap dapat meningkatkan operasi kerajaan di samping menambahbaik penyampaian perkhidmatan kepada rakyat dari segi keselesaan, kualiti interaksi dengan masyarakat serta membaiki arah aliran dan proses maklumat. Ini dapat dilaksanakan melalui takrifan semula hubungan antara rakyat dengan kerajaan dan sesama agensi kerajaan kerana kebolehcapaian (accessibility) adalah lebih baik dan meluas di samping meningkatkan ketelusan. Bagi memantapkan lagi pelaksanaan kerajaan elektronik, kerajaan juga telah melancarkan beberapa agensi dalam membantu dan menyeragamkan perlaksanaan kerajaan elektronik di seluruh negara. Antara agensi-agensi terbabit adalah Multimedia Development Corporation (MDC), Majlis Teknologi Kebangsaan (NITC) dan juga MIMOS Berhad yang bertanggungjawab dalam melakukan program-program penyelidikan dan pembangunan (R&D) teknologi maklumat dan multimedia negara. Contohnya, sebagai pemulaan, kerajaan melalui NITC telah melaksanakan projek Subang Jaya Malaysia 2005, yang mana menekankan tentang projek menaiktaraf kemampuan pencapaian internet, perkhidmatan e-Bisnes tempatan dan juga pembinaan portal kerajaan. Secara umumnya, boleh dikatakan tidak ada satu definisi yang mutlak mengenai kerajaan elektronik. Ramai sarjana yang berpendapat bahawa kerajaan elektronik adalah satu usaha kerajaan bagi menggantikan segala bentuk operasi yang berbentuk tradisional kepada bentuk moden. Operasi bentuk moden ini ditunjangi oleh

teknologi maklumat dan multimedia yang sememangnya menekankan pendekatan yang lebih cekap dan efisyen (Muhammad Rais Abdul Karim dan Nazariah Mohd Khalid, 2003). Kerajaan elektronik ini juga merupakan komitmen dan inisiatif pemerintah untuk meningkatkan perhubungan dengan rakyat serta sektor swasta melalui penyampaian perkhidmatan, maklumat dan pengetahuan yang lebih meluas, efisyen serta menjimatkan dengan menggunakan aplikasi ICT. West (2000), Ke dan Wei (2004) ser ta Tan dan Subramaniam (2005) (dalam Edhy, R., Dinesh, M., dan Kailash, J., 2007) menyatakan bahawa kerajaan elektronik bukan sahaja membantu proses penyampaian perkhidmatan yang lebih cepat, ekonomik, dan boleh dipercayai kepada rakyat dan sektor swasta tetapi boleh membantu kerajaan dalam pembuatan keputusan dengan lebih cekap dan tepat. Ini dapat ditunjukkan melalui proses e-Undi yang dijalankan di Nimi-City di Jepun (Mohd. Shafiq dan Zulkapli, 2007), e-Filing yang diamalkan di Malaysia (www.e.hasil.org.my) dan juga iHUBS yang dilaksanakan di Australia (www.melbourne.v ic.gov.au). Pada masa yang sama, kerajaan elektronik juga dilihat berpotensi membentuk semula sektor awam dan mengubah perhubungan di antara rakyat, sektor perniagaan dan pemerintah melalui komunikasi terbuka, penglibatan dan dialog terbuka dalam penggubalan polisi dan peraturan dalam negara. Selain daripada itu, kerajaan elektronik juga dikatakan mampu mentransformasikan cara kerajaan distrukturkan dengan menghapuskan hirarki-hirarki tertentu dalam agensi kerajaan. Pelaksanaan kerajaan elektronik juga dilaksanakan dan dikemaskinikan di kalangan negara-negara maju. Antaranya, laman web rasmi kerajaan Korea Selatan (www.egov.go.kr) yang antara lain menekankan penubuhan projek Government for Citizen (G4C ) sebagai salah satu projek teras dalam pelaksanaan kerajaan elektronik. Dalam konteks ini, orang awam tidak perlu lagi meminta maklumat yang diperlukan daripada pelbagai agensi terbabit malah maklumat tersebut akan dikongsi bersama dan ini memudahkan lagi urusan orang awam dengan kerajaan. Bagi meluaskan penyebaran maklumat di kalangan rakyat, kerajaan Norway telah memperkenalkan web portal kerajaan (www.norway.com) yang mana rakyat boleh mendapatkan maklumat walaupun tanpa talian internet. Dengan hanya mendial nombor yang diberikan, segala informasi yang diperlukan akan disalurkan terus kepada pengguna tanpa sebarang caj (www.norway.no/). Antara negara maju lain yang memiliki portal kerajaan ialah DirectUK di UK (www.direct.gov.uk), Australia Portal (www.australia.gov.au), Singapura eCitizen Portal (www.ecitizen.gov.sg) dan juga Canada Portal (www.canada.gc.ca).

Kewujudan portal-portal kerajaan ini telah dilihat sebagai satu medium dalam mendekatkan rakyat dengan jurang digital di kalangan masyarakat (West, 2005). Malah, kebanyakan negara maju telah menekankan kewujudan portal ini sebagai sumber rujukan utama bagi rakyat mendapatkan maklumat-maklumat yang dikehendaki. Di Amerika Syarikat, kerajaan telah memperkenalkan FirstGov (www.firstgov.gov) sebagai portal rasmi kerajaan pusat dan negeri. Melalui portal ini, rakyat Amerika Syarikat boleh mendapatkan maklumat seperti permohonan pinjaman pendidikan pelajar, insurans dan sebagainya. Justeru itu, tidak hairanlah jika FirstGov telah menjadi rujukan utama penduduk Amerika Syarikat dengan rekod 6 juta pengunjung sebulan (Mehdi Sagheb, 2007). Malah, melalui kajian West (2005), didapati bahawa kewujudan portal-portal kerajaan ini sebenarnya akan meningkatkan lagi penyampaian pekhidmatan di kalangan sektor awam. Ini dapat dilihat melalui bilangan peratusan agensi awam yang memberikan perkhidmatan secara online. Melalui Jadual 1, didapati bahawa bilangan agensi awam yang tidak menawarkan sebarang pekhidmatan melalui online berkurangan dari 78% pada tahun 2000 kepada hanya 27% pada tahun 2005. Keadaan yang sama juga turut berlaku bagi agensi awam yang menawarkan hanya satu dan dua sahaja perkhidmatan secara online. Namun berbeza pula keadaannya apabila bilangan peratusan agensi awam yang menawarkan perkhidmatan tiga atau lebih secara online di mana meningkat kepada 54% pada tahun 2005 berbanding hanya 2% pada tahun 2000. Jadual 1: Peratusan Laman Web Kerajaan yang Menawarkan Perkhidmatan Online

Tiada perkhidmatan Hanya satu perkhidmatan Dua perkhidmatan Tiga atau lebih perkhidmatan

2000 78 % 16 % 3% 2%

2001 75 % 15 % 4% 6%

Tahun 2002 77% 12 % 4% 7%

2003 56 % 15 % 8% 21 %

2004 44 % 18 % 11 % 27 %

2005 27 % 11 % 8% 54 %


5

Sumber: West, D (2005). State and federal e-Government in the United States, boleh dilayari di http://www.insidepolitics.org

Menurut Margetts dan Dunleavy (2002), kerajaan elektronik adalah segala bentuk perkhidmatan yang ditawarkan oleh kerajaan di mana kemudahan elektronik menjadi perantara antara pemberi (sektor awam) dan penerima (rakyat) perkhidmatan. Pendapat ini turut diperset ujui oleh Caldow (2002), West (2005), Mehdi Sagheb, (2007), Reyes et. al (2007), yang melihat kerajaan elektronik sebagai perkhidmatan talian (online service) iaitu pelanggan boleh mendapatkan sebarang perkhidmatan yang disediakan oleh kerajaan secara online tanpa perlu membazirkan wang untuk membayar tempat letak kereta dan tidak perlu lagi beratur di kaunter-kaunter. Melalui teknologi seperti telefon bimbit, penyampaian perkhidmatan kerajaan tempatan dapat disampaikan dengan mudah dan lebih berkesan. Di Finland, melalui sistem PARKIT , pembayaran tempat letak kereta boleh dilakukan dengan hanya melalui telefon bimbit. Perkhidmatan ini juga turut diperluaskan lagi apabila pengguna boleh melanjutkan tempoh meletak kenderaan juga dengan menggunakan kemudahan telefon bimbit (http://e.finland.fi/netcomm/news/showarticle.asp?intNWSAID=7240). Kemudahan ini bukan sahaja akan menjimatkan masa dan wang pengguna kerana hanya perlu membayar kepada bilangan jam yang digunakan sahaja, tetapi turut membantu kerajaan dalam meningkatkan lagi mutu perkhidmatan yang ditawarkan. Justeru itu, pada masa hadapan, adalah tidak mustahil jika kerajaan elektronik akan menjadi seperti Auto Teller Machine (ATM) yang mana perkhidmatannya boleh diperolehi dan diakses di mana-mana sahaja tanpa keterbatasan masa dan tempat. Raslan (2002) berpendapat bahawa kerajaan elektronik adalah proses interaktif terkini dalam perhubungan antara pengguna dan agensi-agensi awam melalui kecanggihan teknologi seperti mel elektronik (e-mel ), kiosk dan internet. Seperti Caldow(2002), beliau juga turut berpendapat bahawa kemudahan-kemudahan teknologi ini akan membantu pengguna bukan sahaja untuk mendapatkan maklumat yang dikehendaki dari agensi terbabit tetapi turut membolehkan pengguna melakukan proses memuat turun (download) borang yang dikehendaki, mengisi dan menghantarnya dengan serta merta. Sebagai contoh, pelancaran laman web Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) yang juga dikenali sebagai ePBT merupakan kemudahan kepada orang awam untuk mendapatkan maklumat yang relevan daripada semua PBT di Malaysia (www.epbt.gov.my). Di Australia, semua kerajaan tempatan dikehendaki untuk mempertimbangkan penggunaan internet sebagai satu kaedah alternatif untuk menyampaikan perkhidmatan dalam usaha mengurangkan kos dan memperbaiki kualiti perkhidmatan yang diberikan kepada pelanggan. Australia juga merupakan salah satu negara yang memberi penekanan ke atas kerajaan elektronik (United Nations, 2002). Contohnya, Victorian Local Government Online Service Delivery Project (VGLOSD)

yang merupakan satu inisiatif yang dijalankan untuk memantapkan pelaksanaan kerajaan elektronik. Di Jepun pula, bagi menggalakkan penurunan kuasa yang lebih kepada kerajaan tempatan, kerajaan pusat telah memperkenalkan Local Government Wide Area Network (LGWAN) yang menghubungkan kesemua 2500 kerajaan tempatan di seluruh Jepun dengan kerajaan pusat. W E I V E R T N E M E G A N A M T C I R O T C E S C I L B U P

6

Dari sudut lain, terdapat sarjana yang melihat hubungan antara kerajaan dengan proses demokrasi sebagai tafsiran kepada kerajaan elektronik (Caldow: 2002, Mohd. Shafiq dan Zulkapli: 2007). Kerajaan New Zealand misalny a melihat kerajaan elektronik sebagai satu peluang yang bukan sahaja untuk memperbaiki mutu dan kualiti perkhidmatan awam, tetapi turut melihat lebih jauh lagi di mana kerajaan elektronik dikatakan mampu meluaskan lagi institusi demokrasi (www.nzgov.gov.com). Selain itu, kerajaan Switzerland telah melancarkan e-Voting bagi referendum kebangsaan yang mana pengundian secara online ini telah melibatkan seramai 2,723 orang di empat daerah di Geneva (The Star, 2004). Kerajaan Jepun juga tidak ketinggalan dalam memperluaskan lagi penggunaan e-Demokrasi di dalam sistem pentadbirannya. Peranan aplikasi ICT dalam memberi input dan maklumbalas terhadap dasar-dasar kerajaan telah memberikan maklumbalas yang positif. Melalui e-Forum Fujisawa City, rakyat bebas untuk memberikan pendapat, input dan komen kepada kerajaan khasnya dalam memperbaiki dasar-dasar pembangunan bandar dan pembangunan masyarakat. Terdapat empat indeks digunakan untuk mengukur pencapaian kerajaan elektronik dan petunjuk ICT bagi negara-negara yang terpilih pada tahun 2003. Indeks berkaitan ialah:a. b. c. d.

Indeks Kerajaan Elektronik Indeks Ukuran Web Indeks Telekomunikasi Indeks Modal Manusia

Jadual 2 menunjukkan laporan Pertubuhan Bangsabangsa Bersatu (PBB) berhubung pencapaian kerajaan elektronik berdasarkan petunjuk ICT (Jadual 2) di kalangan 173 negara-negara membangun pada tahun 2003. Infrastruktur ICT berperanan penting dalam kemajuan kerajaan elektronik sesebuah negara. Malahan, ia boleh dianggap lebih daripada sekadar isu berhubung jaringan, aplikasi dan secara langsung atau tidak mempengaruhi sistem informasi. Berdasarkan laporan tersebut, Malaysia berada di tangga ke-43 berbanding Singapura di tempat ke-12, diikuti Korea (ke-13) dan Jepun (ke-18). Kedudukan Malaysia boleh dikatakan agak baik berbanding negaranegara jiran yang lain seperti Thailand (ke-56) dan Indonesia (ke-70). Di Indonesia, umpamanya, penggunaan talian tetap bagi telefon (The Public Switched Telephone Network ) merupakan komponen utama pembangunan infrastruktur ICT. Ini kerana ianya lebih murah dan mudah didapati untuk kegunaan internet. Syarikat telekomunikasi terbesar di Indonesia, TELKOM, dalam laporan tahunannya pada 2004 menunjukkan terdapat 7.8 juta talian tetap didaftarkan di Indonesia, manakala 30,000 daripadanya yang mendapat akses komunikasi adalah dari sekitar 72 kawasan pedalaman. Memandangkan geografi Indonesia berbentuk Archipelago, di mana banyak kawasannya dipisahkan oleh laut dan gunung serta hutan rimba, maka akses dan perkhidmatan talian telefon memang agak sukar untuk diwujudkan. Justeru itu, tidak hairanlah jika laporan tersebut menyenaraikan Indonesia di tangga ke-70. Menurut Laporan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB), Indeks Ukuran Web merujuk kepada indeks kuantitatif yang mengukur keupayaan sesebuah kerajaan menggunakan kerajaan elektronik sebagai medium untuk penyampaian maklumat, berinteraksi, berhubung dan membuat jaringan. Contohnya, bagi kerajaan yang telah mewujudkan sistem ’dalam-talian’, kesediaan kerajaan

Jadual 2: Pencapaian Kerajaan Elektronik dan Petunjuk ICT Negara

Singapura Korea Jepun Filipina Malaysia Thailand Indonesia

Indeks Kerajaan Elektronik 2003

Tahap 2003 Web

Indeks Ukuran

Indeks Telecom Manusia

Indeks Modal

0.746 0.744 0.693 0.574 0.524 0.446 0.422

12 13 18 33 43 56 70

0.703 0.607 0.524 0.747 0.480 0.380 0.432

0.666 0.675 0.626 0.064 0.292 0.117 0.045

0.87 0.95 0.93 0.91 0.80 0.84 0.79

Sumber: Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) dipetik dari (Edhy, R., Dinesh, M. & Kailash, J., 2007)

elektronik akan diukur mengikut skala yang dipanggil progressively sophisticated services. Filipina, walaupun berada di tangga ke-33, menunjukkan ukuran Web (0.747) yang lebih tinggi berbanding Singapura dan Korea. Indeks Telekomunikasi pula ialah indeks komposit purata daripada 6 petunjuk (Rujuk Jadual 2) yang berdasarkan petunjuk infrastruktur asas yang mempamerkan kapasiti infrastruktur ICT sesebuah negara. Sumber utama data yang diperolehi PBB datang daripada The U.N. International Telecommunication Union, The U.N. Statistics Division dan Bank Dunia. Daripada Jadual 2, boleh dilihat Singapura, Korea dan Jepun mempunyai indeks yang tinggi berbanding negara ASEAN lain yang jauh ketinggalan. Jadual 3: Enam Petunjuk Indeks Komunikasi Item Komputer Pengguna Internet Talian telefon Po pu la si ’d al am -t al ia n’ Telefon bimbit Televisyen

Jumlah Per 1000 orang Per 1000 orang Per 1000 orang Per 1000 or ang Per 1000 orang Per 1000 orang

Indeks Modal Manusia seterusnya, bersandar kepada The U.N Development ‘education index’ . Ianya adalah berpandukan nilai komposit bagi kadar nisbah literasi dewasa sebanyak 2/3 manakala 1/3 lagi bagi kombinasi kemasukan ketiga-tiga peringkat pendidikan ( primary, secondary and tertiary ). Kesemua negara ASEAN dalam Jadual 2 mempamerkan nilai yang hampir sama bagi indeks ini walaupun Korea mendahului dengan bacaan 0.95. Caldow (2002) telah menggariskan tujuh pegangan asas (milestones) bagi melahirkan sebuah kerajaan yang benar-benar melaksanakan aplikasi kerajaan elektronik. Tujuh pegangan asas tersebut ialah: 1. Integrasi atau penggabungan, 2. Pembangunan ekonomi, 3. e-Demokrasi, 4. e-Masyarakat, 5. Perhubungan antara agensi-agensi kerajaan, 6. Dasar persekitaran, dan 7. Penggunaan internet yang meluas. Menurut beliau lagi, setiap asas adalah saling bergantungan antara satu sama lain. Pegangan asas ini mampu untuk direalisasikan dan dalam perkara ini kerajaan haruslah memiliki beberapa elemen pengurusan yang jitu dan kukuh khususnya dari segi pengurusan sumber manusia yang efektif. Selain itu, wujudnya perkongsian yang erat antara agensiagensi awam dan kerajaan juga sepatutnya mempunyai strategi pelaburan dan kewangan yang terancang. Kegagalan untuk menguruskan elemen-elemen ini bukan

sahaja akan memberikan impak yang terhad kepada pelaksanaan kerajaan elektronik, tetapi turut menyumbang kepada kekaburan aplikasi kerajaan elektronik itu sendiri.

3.

SISTEM PENYAMPAIAN PERKHIDMATAN AWAM

Penekanan kepada aspek penyampaian perkhidmatan awam yang berkesan telah menarik perhatian pihak kerajaan Malaysia sejak tahun 2003 apabila Perdana Menteri pada ketika itu, Tun Dr. Mahathir Mohamad telah melancarkan strategi baru ke arah merangsang pertumbuhan ekonomi negara pada 21 Mei 2003 di Putrajaya. Salah satu strategi yang dirancangkan ialah strategi yang ke IV iaitu meningkatkan keberkesanan sistem penyampaian dasar kerajaan. Dalam hal ini, sistem penyampaian perkhidmatan yang cekap amat diperlukan bagi menjamin kelancaran dan keberkesanan pelaksanaan dasar dan strategi pembangunan negara. Strategi baru ini mencadangkan untuk mewujudkan Pusat Sehenti bagi aktiviti-aktiviti agensi awam bagi proses permohonan yang melibatkan banyak agensi awam contohnya, mewujudkan Pusat Sehenti di dua peringkat iaitu, peringkat Pihak Berkuasa Tempatan dan di peringkat Pentadbiran Kerajaan Negeri. Keberkesanan penyampaian perkhidmatan ini juga merupakan salah satu sasaran atau TEKAD 2008 yang terdapat dalam Pelan Integriti Nasional (PIN). Selain itu, dalam Rancangan Malaysia Ke-9 yang dibentangkan oleh Perdana Menteri juga turut menggariskan kepentingan sistem penyampaian perkhidmatan dalam usaha kerajaan untuk meningkatkan kecekapan dan keberkesanan perkhidmatan yang ditawarkan oleh kerajaan. Aspek ini dinyatakan dalam Teras Kelima iaitu mengukuhkan keupayaan institusi dan keupayaan pelaksanaan negara (INTAN, 2006). Antara lain, teras ini menggariskan tugas kerajaan untuk menyusun jentera pelaksanaan, pemantauan dan penilaian agar lebih berkesan dengan menggunakan pendekatan pembangunan modal insan kelas pertama. Kerajaan akan mengkaji semula untuk tujuan penambahbaikan dan meminda peraturan dan undang-undang yang sedia ada agar dapat memudahkan pembangunan dan mengurangkan halangan di pihak kerajaan dalam menyediakan perkhidmatan yang baik. Ini jelas menunjukkan aspek kecekapan amat dititikberatkan oleh kerajaan bagi memastikan kejayaan perancangan kerajaan mencapai matlamat dasar yang ditetapkan. Russell (2001) pula melihat sistem penyampaian perkhidmatan yang diamalkan di negara Afrika Selatan. Hasil kajian beliau menunjukkan, sebagai sebuah negara yang baru merdeka, pernyataan tentang perkhidmatan berkualiti terhadap masyarakat adalah penting. Mekanisme utama yang digunakan ialah sistem penyampaian. Dalam pernyataan sistem penyampaian


7


8

perkhidmatan negara Afrika Selatan tersebut, perkhidmatan yang ditekankan ialah seperti berikut:a. Masyarakat perlu dimaklumkan tentang tahap kualiti dan perkhidmatan yang diberikan oleh kerajaan b. Pihak kerajaan juga perlu menetapkan standard yang sesuai dalam menyampaikan perkhidmatan dan pengagihan barangan awam c. Pihak kerajaan juga perlu memberi kemudahan yang sepatutnya untuk masyarakat terutama dalam mendapatkan perkhidmatan dan barangan awam d. Layanan yang baik perlulah diberikan terhadap masyarakat e. Penyampaian maklumat tentang perkhidmatan awam adalah penting untuk disampaikan kepada masyarakat f. K e r aj a a n p e r lu l eb i h b e r si k a p t e l us d al a m menyampaikan perkhidmatan g. Kerajaan juga perlulah bersedia menerima sebarang kritikan dan seterusnya melakukan pembaikan terhadap perkhidmatan yang dikeluarkan h. M e ma s t ik a n p e r kh i d ma t a n a d a l ah b e r p a t ut a n dengan nilai cukai yang dikenakan. Berdasarkan kepada definisi kerajaan elektronik yang digariskan di atas, jelas menunjukkan aplikasi konsep kerajaan elektronik amat perlu diterapkan dalam sistem penyampaian perkhidmatan kerajaan supaya perkhidmatan yang disampaikan lebih cekap dan berkesan. Kerajaan elektronik dilihat sebagai satu usaha ke arah penyampaian perkhidmatan yang lebih baik kepada rakyat. Antara agensi kerajaan yang menyambut baik saranan ini ialah Majlis Bandaraya Ipoh (MBI) yang telah membuat perisytiharan Ipoh sebagai Bandaraya Maya pada tahun 2000. Pelbagai kemudahan dan transaksi secara elektronik telah diperkenalkan seperti kiosk , internet dan Interactive Voice Response (IVR) untuk melunaskan bayaran pelbagai bil. Dari segi permintaan, didapati bahawa sambutan daripada orang ramai terhadap penawaran perkhidmatan ini adalah menggalakkan apabila MBI berjaya mengumpul sebanyak RM667,998.63 pada tahun 2001, iaitu peningkatan lebih daripada 50% berbanding hanya kira-kira RM300,000.00 selepas pelancarannya pada Mac 2000. Begitu juga halnya dengan kerajaan negeri Sarawak yang telah memperkenalkan progaram Electronic Local Authorities (ELA) yang ditunjangi oleh 26 kerajaan tempatan dengan menyediakan perkhidmatan secara online. Melalui program ini, terdapat empat elemen yang dibangunkan iaitu e-Booking, e-Request, e-Billing dan juga e-Payment (Syahrul Nizam, 2007). Justeru dengan adanya kemudahan sebegini, rakyat akan mudah untuk berurusan dengan pihak kerajaan walaupun dibatasi dengan

kedudukan geografi yang pelbagai. Konsep kerajaan elektronik yang diperkenalkan juga dapat menjimatkan kerajaan dalam aspek kertas yang digunakan. Ini kerana pengenalan kepada konsep paperless telah menjadi agenda utama dalam urusan pentadbiran sama ada ketika berurusan sesama jabatan di kementerian lain atau pun ketika memberikan perkhidmatan kepada rakyat. Ini seiring dengan matlamat Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik (APEC) yang ingin melihat semua urusan perdagangan antarabangsa menjelang 2010 dapat dilaksanakan dengan menghadkan penggunaan kertas dan dokumen oleh negara membangun dan negara maju (Utusan Malaysia, 2003). Justeru itu, tidak hairanlah jika kebanyakan agensi kerajaan di negara ini lebih senang berurusan dengan menggunakan e-mel dan internet. Contohnya adalah pengisian borang cukai yang boleh diisi dan dihantar melalui internet (www.e.hasil.org.my) dan juga membuat permohonan kerja secara online (www.jtr.gov.my).

4.

HALANGAN PENAWAR AN

Penyampaian perkhidmatan awam yang berkesan dengan menggunakan sepenuhnya kerajaan elektronik sebagai satu mekanisme bukanlah merupakan satu aspek yang mudah untuk dijayakan. Halangan yang terpaksa dihadapi oleh kerajaan amatlah banyak dan sekiranya tidak diatasi dengan jayanya akan membantutkan usahausaha murni kerajaan. Justeru itu, perbincangan berikut lebih menjurus kepada halangan penawaran iaitu halangan yang dihadapi oleh pihak kerajaan dalam melaksanakan kerajaan elektronik. Memandangkan aplikasi kerajaan elektronik bergantung sepenuhnya kepada penggunaan teknologi seperti komputer, internet dan server , kebarangkalian untuk berlaku masalah pasti wujud. Malah menurut Zakareya dan Zahir (2005), teknologi itu sendiri tidak menjanjikan kejayaan kepada kerajaan elektronik. Namun, sebagai pihak yang bertanggungjawab dalam menawarkan perkhidmatan, kerajaan haruslah sentiasa memastikan bahawa sumber yang dimiliki mencukupi, prasarana (hardware dan software) yang lengkap, sokongan pihak pengurusan, staf yang memiliki kepakaran IT dan juga latihan IT yang efektif. Terdapat beberapa halangan dari pihak kerajaan yang boleh dikenal pasti. Halangan penawaran yang pertama ialah pengalaman dan sejarah yang dilalui oleh agensi awam berhubung dengan pembangunan ICT. Misalnya , proje k-projek berterask an ICT yang gagal dilaksanakan, tidak berfungsi seperti yang diharapkan, melibatkan kos yang besar dan terlebih bajet. Ini menyebabkan agensi-agensi awam berasa takut untuk

membuat pelaburan seterusnya dalam bidang yang sama. Menurut Yining, et al (2007), pelaksan aan kerajaan elektronik di negara membangun juga menghadapi masalah yang mana 20-25 peratus daripada projek kerajaan elektronik sama ada tidak dilaksanakan atau dibiarkan selepas dilaksanakan. Para penjawat awam juga takut jika dihubungkaitkan dengan kegagalan sesuatu projek kerana ia melibatkan masa depan kerjaya mereka. Tambahan pula sumbersumber dan peruntukan yang digunakan itu datang daripada rakyat dan rakyat pula pasti akan mempersoalkan akauntabiliti mereka. Halangan seterusnya dari segi nilai organisasi iaitu technology ephemeral mythdi mana projek-projek kerajaan elektronik dianggap akan membawa perubahan yang kecil sahaja (Margetts dan Dunleavy, 2002). Persepsi penjawat awam yang tidak yakin dan selesa dengan pemodenan yang cuba dilakukan sedikit sebanyak menyumbang kepada halangan di pihak kerajaan dalam menjayakan kerajaan elektronik. Oleh itu, mereka mungkin mengambil sikap tidak peduli dengan anggapan bahawa kebanyakan pelanggan tidak mempunyai kebolehcapaian (accessibility ) terhadap internet. Selain itu, aspek kesediaan dan keyakinan penjawat awam untuk menggunakan kemudahan teknologi yang moden dan canggih memungkinkan halangan kepada pihak kerajaan. Kajian yang dijalankan oleh Muslimin, Noor Faizzah dan Sakinah (2007) ke atas kakitangan Lembaga Hasil Dalam Negeri di Kedah dan Perlis mendapati bahawa kesediaan kalangan mereka untuk menggunakan ICT adalah lemah dan mereka hanya akan melakukan kerja seminimum yang mungkin apabila menggunakan komputer. Walau bagaimanapun, situasi ini berubah dengan kejayaan Lembaga Hasil Dalam Negeri memperkenalkan penggunaan sepenuhnya e-Filing untuk urusan taksiran cukai pendapatan. Permohonan pekerjaan secara talian bukan sahaja ditawarkan oleh pihak swasta, tetapi agensi kerajaan yang berkenaan juga telah melaksanakan dengan jayanya kaedah tersebut. Selain aspek kesediaan, aspek keyakinan juga turut dikaji dan hasil dapatan kajian menunjukkan bahawa keyakinan kakitangan awam dalam menggunakan ICT adalah masih rendah dan mereka tidak yakin dengan transaksi yang diwujudkan melalui internet. Ini ada kaitannya dengan aspek keengganan untuk melakukan perubahan (resistance to change) iaitu wujudnya golongan yang bersikap demikian yang mengakibatkan organisasi gagal memperkenalkan sebarang perubahan. Sikap technophobia, iaitu sifat risau dengan perubahan teknologi yang berlaku di persekitaran (Muhammad Rais dan Nazariah, 2003) di kalangan penjawat awam boleh

membantutkan usaha kerajaan untuk menyampaikan perkhidmatan dengan lebih berkesan secara elektronik. Halangan dari segi nilai-nilai organisasi, khususnya nilai-nilai yang dikaitkan dengan organisasi awam seperti formaliti, keseragaman dan hirarki juga turut menyumbang kepada ketidakberkesanan pembangunan kerajaan elektronik. Walaupun sekarang kita dikatakan berada di era Pengurusan Awam Baru (New Public Management ) namun, nilai-nilai yang dinyatakan di atas cenderung mewujudkan halangan yang juga disebut technology perverse, iaitu cuba mewujudkan peraturanperaturan terhadap peristiwa-peristiwa yang tidak dijangka (trying to regulate unusual occurrences). Dari segi formaliti, contohnya penggunaan e-mel dalam urusan harian, dikatakan tidak sesuai atau tidak formal berbanding surat atau telefon. Dari segi keseragaman (uniformity ) pula, adalah ditakuti apa yang dikomunikasikan tidak sampai secara seragam atau serentak kepada semua kerana medium internet terdiri dari pelbagai peringkat dan digunakan secara berbeza oleh lapisan masyarakat yang berbeza. Dalam perkara ini, kerajaan Malaysia telah mengeluarkan Pekeliling mengenai Langkahlangkah Penggunaan Mel Elektronik di agensi-agensi kerajaan untuk melaksanakan secara meluas penggunaan e-mel dalam urusan pentadbiran harian. Pekeliling ini bertujuan memastikan aspek formaliti ditekankan dan sekaligus dapat mengurangkan penggunaan kertas yang merupakan salah satu faedah yang terdapat dalam kerajaan elektronik iaitu mewujudkan paperlessgovernment . Selain itu, hirarki merupakan nilai dan budaya tradisi yang tidak dapat dipisahkan daripada agensi-agensi kerajaan. Hirarki yang banyak dan berlapis menyukarkan rakyat mendapat apa yang mereka kehendaki dalam masa yang singkat dan tepat. Ini merupakan salah satu sebab wujudnya one stop centre. Namun begitu, rakyat sebenarnya mahukan zero stop centre di mana mereka tidak perlu lagi mendapatkan khidmat nasihat di kaunter tetapi, sentiasa dilengkapi dengan faedah dan perkhidmatan terkini oleh agensi kerajaan yang bersesuaian. Malangnya, halangan budaya inter dan intra jabatan tidak memungkinkan zero stop centre ini dilaksana kan (Margetts, 1999). Menurut Yining, et al (2007), agensi kerajaan perlu mewujudkan kerjasama antara satu sama lain bagi memastikan kerajaan elektronik dilaksanakan dengan jayanya. Namun begitu, menurut beliau lagi, kerjasama dan batasan yang wujud antara jabatan amat sukar dicapai. Selain itu, perkongsian maklumat secara intranet dan mengaitkan perkongsian maklumat dengan agensi kerajaan yang lain akan memberi tekanan kepada hirarki di kalangan penjawat awam yang sudah wujud di peringkat kerajaan tempatan khususnya (Margetts dan Dunleavy, 2002).


9


10

Halangan seterusnya ialah kurangnya usaha daripada organisasi kerajaan untuk melakukan sebarang inovasi, sama ada dalam organisasi itu sendiri ataupun antara organisasi awam. Persaingan sihat ke arah mewujudkan inovasi dalam urusan seharian mungkin tidak wujud antara organisasi-organisasi kerajaan. Ini sekaligus membantutkan usaha memajukan kerajaan elektronik kecuali inovasi ini ditetapkan oleh kerajaan pusat. Ini ditambah dengan kos teknologi yang terlibat dan kurangnya pengalaman pihak yang terlibat. Contoh, kurangnya pengalaman Councils di daerah Victoria, Australia, telah memberi kesan kepada usaha untuk meningkatkan penyampaian perkhidmatan secara elektronik (electronic service delivery atau ESD). Ini kerana penekanan yang diberikan kepada laman web lebih fokus kepada aspek pemberitahuan dan maklumat ya ng hendak disampaikan kepada komuniti berbanding kepada aspek pembayaran secara talian (aktiviti e-Commerce) yang sepatutnya diberi perhatian oleh pihak Councils (Shackleton, Fisher,dan Dawson, 2006). Kos transaksi yang perlu ditanggung akibat perubahan tersebut sama ada kos nyata mahupun tidak nyata juga perlu diberi perhatian oleh kerajaan. Misalnya, kos untuk melaksanakan teknologi baru seperti komputer, kos untuk mendapatkan maklumat yang diperlukan dan juga kos dari segi masa untuk mempelajarinya. Jadi, kerajaan perlu juga melihat kepada insentif negatif yang mungkin wujud akibat pelaksanaan kerajaan elektronik. Kesinambungan daripada kurangnya penekanan kepada aktiviti e-Commerce , ada kaitannya dengan halangan berikutnya, iaitu aspek keselamatan. Isu keselamatan transaksi-transaksi kerajaan yang boleh dianggap sulit merupakan aspek yang perlu diberi perhatian oleh pihak kerajaan. Keselamatan bermaksud perlindungan dokumen dan data yang disimpan bertujuan untuk merekod, mentadbir dan memantau tindakan-tindakan dan dasar-dasar agensi kerajaan (Smith dan Jamieson, 2006). Kepercayaan orang ramai akan menurun apabila berlaku penipuan atau kesalahan maklumat dalam penggunaan medium elektronik, walaupun dari aspek yang lain ia lebih cepat dan mudah. Orang awam melihat masalah keselamatan merupakan satu aspek yang menyeluruh dan perlu diberi perhatian khusus oleh kerajaan. Sekiranya masalah keselamatan berlaku di salah satu agensi kerajaan, ianya sekaligus menggambarkan bahawa semua agensi kerajaan adalah gagal dalam memastikan aspek keselamatan ini terjamin. Menurut kajian yang dijalankan oleh Norris dan Moon (2005), isu keselamatan dikatakan merupakan halangan ketiga terbesar dalam pelaksanaan penggunaan ICT selain daripada kekurangan teknologi dan staf, dan kekurangan sumber kewangan.

Oleh itu, aspek keselamatan ini merupakan perkara penting yang perlu ditekankan dalam pelaksanaan kerajaan elektronik. Beberapa tindakan diambil untuk memastikan keselamatan maklumat (information security ) diuruskan dengan sebaik mungkin. Aspek keselamatan maklumat ini bertujuan untuk menjamin tiga perkara utama, iaitu kerahsiaan (confidentiality ) , integriti dan ketersediaan (availabilit y). Contohnya, Australia and New Zealand (AS/NZS ISO/IEC 17799:2001 Information Technology – Code of Practice yang mengandungi 12 bahagian utama yang berkait rapat dengan isu-isu keselamatan maklumat. Pemakaian standard ini semakin penting dalam usaha membentuk tanda aras dan kepastian (assurance) kepada organisasi dan pelanggan dalam menjalankan transaksi dalam talian.

5.

HAL ANGAN P ERMINTAAN

Tidak dinafikan juga bahawa halangan untuk melaksanakan kerajaan elektronik bukan sahaja datang dari dalam agensi-agensi kerajaan, tetapi juga dari pengguna dan masyarakat sendiri. Antaranya, adalah masalah yang berkaitan dengan kemampuan dan kebolehcapaian terhadap inovasi teknologi itu. Ini bermakna halangan utama yang dapat dilihat adalah masalah pengecualian sosial (social exclusion) yang disebabkan oleh kebolehcapaian yang tidak sama rata terhadap internet. Masalah pengecualian sosial merupakan halangan yang penting yang perlu diatasi oleh kerajaan (Choudrie, Weerakkody dan Jones, 2005). Walaupun era sekarang menyaksikan kemunculan kafe siber yang pesat dan penggunaan internet yang semakin meluas di kalangan masyarakat khususnya generasi muda, namun masih wujud jurang digital (digital divide) di kalangan kelompok-kelompok sosial. Jurang digital merujuk kepada “gap between individuals, households, businesses and geographic areas at different socio-economic levels with regard both to their opportunities to access ICTs and their use of the internet for a variety of wide activities” (OECD, 2001). Namun demikian, definisi jurang digital juga mencakupi perbezaan antara negara kaya dan miskin. Satu kajian yang dijalankan di Amerika Syarikat pada tahun 2001 menunjukkan bahawa jurang digital wujud di kalangan kelompok sosial yang kaya dengan miskin, komuniti kulit putih berbanding kulit hitam dan di antara rakyat yang berpendidikan tinggi dan kurang berpendidikan (Margetts & Dunleavy, 2002). Di Malaysia, jurang digital boleh berlaku antara generasi muda dan tua, antara golongan yang berpendidikan dan kurang berpendidikan serta masyarakat bandar dan desa. Sekiranya faedahfaedah yang diterima oleh pengguna hasil dari perkhidmatan-perkhidmatan yang ditawarkan secara

elektronik tidak jelas dan tidak penting kepada mereka, maka kemungkinan kerajaan elektronik gagal adalah tinggi. Masalah pengecualian sosial (social exclusion) ini perlu diatasi oleh kerajaan pusat dengan memberikan peruntukan kepada kerajaan negeri dan kerajaan tempatan untuk melaksanakannya. Peranan kerajaan tempatan adalah penting kerana mereka boleh menyampaikan maklumat dan membantu mengatasi masalah kebolehcapaian dengan lebih baik. Selain itu, kerajaan juga boleh mendapatkan tajaan pihak swasta untuk membantu menyediakan medium elektronik tersebut seperti kafe internet tanpa mengambilkira tempat atau kawasan. Telekom Malaysia misalnya, boleh memastikan setiap organisasi yang melanggan talian telefon diberi alamat e-mel. Halangan-halangan yang wujud sama ada yang datang dari dalam kerajaan sendiri (penawaran) mahupun dari rakyat (permintaan) perlu ditangani sebaik mungkin jika kerajaan mahu melaksanakan konsep kerajaan elektronik tersebut secara konsisten. Antara cara yang boleh digunakan untuk mengatasi beberapa halangan yang timbul adalah dengan menghebahkan dan memastikan faedah-faedahnya diketahui dan difahami oleh rakyat. Misalnya, waktu berurusan tidak tertakluk kepada hari dan masa bekerja sahaja (seperti penggunaan automatic teller machine di bank-bank), memberikan rebet atau potongan tertentu kepada pembayaran secara online dan sebagainya. Selain itu, penglibatan awam juga penting dalam menjayakan pelaksanaan kerajaan elektronik. Komunikasi dua hala perlu wujud antara kerajaan dan rakyat. Pada masa yang sama, rakyat perlulah aktif dalam perkara ini. Orang awam bukan hanya sekadar penerima dan pengguna tetapi mereka perlu memahami konsep kerajaan elektronik. Mereka perlu mempunyai sikap positif terhadap konsep kerajaan elektronik menjangkaui sikap teknologi canggih yang disediakan. Penglibatan masyarakat ialah hak dan tanggungjawab yang bukan sahaja melibatkan persoalan-persoalan teknikal, tetapi penglibatan dalam proses pembuatan keputusan.

6.

KESIMPULAN

Kerajaan elektronik bertujuan untuk meningkatkan kecekapan dan keberkesanan aktiviti-aktiviti kerajaan ke tahap yang maksimum dari segi liputan kepada semua rakyat. Kerajaan elektronik ini dilihat mampu meningkatkan sistem penyampaian perkhidmatan seperti yang digariskan oleh kerajaan dalam usaha membangunkan ekonomi negara. Aplikasi kerajaan

elektronik ini dapat menjimatkan kos seperti masa, dan tenaga selain daripada kos penggunaan kertas apabila konsep paperless government diaplikasikan sepenuhnya. Kerajaan seharusnya sentiasa berusaha untuk mengatasi halangan-halangan yang dihadapi khususnya, dari pihak kerajaan sendiri seperti sikap penjawat awam, nilai agensi awam dan sebagainya. Penggunaan sepenuhnya kerajaan elektronik ini dapat memberi kepuasan kepada semua pihak khususnya, rakyat dan ini sekaligus dapat meningkatkan kepercayaan dan sokongan rakyat kepada usaha-usaha kerajaan untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah negara maju pada tahun 2020.

BIBLIOGRAFI 1. Caldow, Janet. 2002. “Seven e-Government Leadership Milestone.” Diambil dari www.1.ibm.com /industries/govt/ieg/library/papers. 2. Yining Chen et al (2007). “Electronic Government Implementation: A comparison Between Developed and Developing Countries. International Journal of Electronic Government Research. Volume 3, Issue 2. 3. Choudrie, Jyoti, Weerakkody, Vishanth dan Jones, Stephen. (2005). “Realising e-Government in the UK: Rural and Urban Challenges. Journal of Enterprise Information Management. 18, 5/ 6. ms 568-585. 4. Criado, J. Ignacio dan Ramilo, M Carmen. 2003. “e-Government in Practice: An Analysis of Web Site Orientation to the Citizens in Spanish Municipalities.” The International Journal of Public Sector Management. Vol 16, No 3. ms191 – 218. 5. Edhy Rahardjo, Dinesh Mirchandani dan Kailash Joshi. (2007). “e-Government Functionality and Website Features: A Case Study of Indonesia.” Jour nal of Global Information Technology Management. 10 (1), ms 31-50. 6. Feng Li. 2003. “Implementing e-Government Strategy in Scotland: Current Situation and Emerging Issues.” Journal of Electronic Commerce in Organisation. 1(2), ms 44-65. 7. Heeks, Richard. 2002. “Information Systems and Developing Countries: Failure, Success, and Local Improvisati ons.” The Informati on Socie ty. 18, ms 101112. 8. INTAN (2006). Pentadbiran dan Pengurusan Awam Malaysia. Kuala Lumpur: Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).


11


12

9. Ismail Hashim. 1998. “Penglibatan Awam dalam Kerajaan Elektronik.” Utusan Pengguna, Julai 1998, JIL 22 BIL 7, ms 12.

22. Shahrul Nizam Junaini. 2007. Success of e-Government Initiative in Sarawak. Public Sector ICT Management Review, October 2006 – March 2007 vol.1

10. Norris, Donald, F dan Moon, Jae. 2005. “Advancing e-Government at the Grassro ots: Tortoise or Hare? Public Administration Review. Jan/February, ms 64-75.

23. Smith, Stephen dan Jamieson, Rodger. 2006. “Determining Key Factors in e-Government Information System Security.” Information Systems Management. Vol 23, 2: 23-32.

11. Margetts, H. 1999. Information Technology in Government: Britain and America. London: Routledge. 12. Margetts, H dan Dunleavy, P. 2002. “Cultural Bar riers to e-Government.” Laporan kepada House of Commons. Pejabat Audit Negara, United Kingdom. 13. Mohd. Shafiq Abdullah dan Zulkapli Mohammed. 2007. e-Demokrasi dan e-Kerajaan: Analisis Konsep dan Pelaksanaan di Peringkat Kerajaan Tempatan di Negara Jepun. Public Sector ICT Management Review, Oktober 2006 – Mac 2007 vol.1 14. Muhammad Rais Abdul Karim dan Nazariah Mohd Khalid. 2003. e-Government in Malaysia. Subang Jaya: Pelanduk Publications (M) Sdn Bhd. 15. Muslimin Wallang, Noor Faizzah Dollah dan Sakinah Muslim. (2007). Tahap Kese daran K akitang an Lembaga Hasil Dalam Negeri (LHDN) di Negeri Kedah dan Perlis Terhadap Penggunaan Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ICT). Universiti Utara Malaysia (tidak diterbitkan) 16. OECD. 2001. “Understanding the Digital Divide.” Diambil daripada www.oecd.org/dataoecd.

24. Strategi Baru ke Arah Merangsang Pertumbuhan Ekonomi Negara. 2003. Putrajaya. 25. United Nations. 2002. Benchmarking e-Government: A Global Perspective: Assessing the Progress of the UN Member States. United Nations Division for Public Economics and Public Administrtaion, New York, NY. 26. West, D. 2005. State and Federal e-Government in the United States: Diambil daripada http:// www.insidepolitics.org 27. Zakareya Ebrahim dan Zahir Irani. 2005. e-Government Adoption: Architecture and Barriers. Business Process Management Journal, Vol.11 No.5, pp 589-61 28. “Warga Ipoh diserasikan dengan Aplikasi Kerajaan Elektronik.” Diambil daripada http://berita. perak.gov.my/Feb02/febkhas01.htm 29. http://opensource.mampu.gov.my 30. www.tns-global.com/gostudy2003 31. www.mampu.gov.my

17. Pekeliling Kemajuan Pentadbiran Awam Bil 1, Tahun 2003. Garis Panduan Mengenai Tatacara Penggunaan Internet dan Mel Elektronik di AgensiAgensi Kerajaan.

32. www.egov.go.kr

18. Raslan Sharif. November 12, 2002. “ Malaysians Think e-Government is Safe.” The Star Online.

35. www.epbt.gov.my

19. Reyes Gonzalez, Jose Gasco dan Juan Llopis. 2007. e-Government Success: Some Principles from Spanish Case Study. Industrial Management & Data Systems, Vol 10, No. 6 pp845-861 20. Russel, E.W dan Bvuma, D.G. 2001. ‘ Alternative Service Delivery and Public Service Transformation in South Africa. International Journal of Public Sector Management. Vol 14, pp. 241-265 21. Shackleton, Peter, Fisher, Julie dan Dawson, Linda. 2006. e-Government Services in the Local Government Context: An Australian Case Study. Business Process Management Journal. Vol 12, 1: 88 – 100.

33. www.nzgov.com 34. www.kpkt.gov.my

36. www.sj2005.net.my

1. Kerajaan Elektronik

Recommend Documents