ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ
KΩ∆IKOΣ 094587
Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14
ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b ETOΣ 32ο u AP. ΦYΛ. 128 u OKTΩBPIOΣ - NOEMBPIOΣ - ∆EKEMBPIOΣ 2015 TAX. ∆/NΣH: AΠOΛΛΩNIAΣ 21 u 45332 IΩANNINA u e-mail:
[email protected] u www.dolo.gr
Σκεφτείτε αισιόδοξα για την νέα χρονιά
Ο εορτασµός του Αγ. Νικολάου στο ∆ολό
Τελευταία µέρα του χρόνου και οι σκέψεις µας για την νέα χρονιά αλλά και για εκείνη που φεύγει είναι πολλές. Νοσταλγία και περιέργεια, λύπη και χαρά, ελπίδα και αγωνία τόσα αντιφατικά συναισθήµατα διαδέχονται το ένα το άλλο περιµένοντας το νέο έτος. Κάθε αρχή µας δίνει ελπίδα πως κάτι θα αλλάξει, κάτι καινούργιο θα συµβεί. Κάνουµε όνειρα και θέτουµε τους στόχους µας. Η έλλειψη του χρόνου και οι απαιτήσεις της καθηµερινότητας µας κάνουν να ξεχνάµε να ελπίζουµε και να χαµογελάµε. Πάνω λοιπόν στην αλλαγή είναι η ευκαιρία όλων να σταµατήσουν για λίγο το χρόνο και να σκεφτούν πραγµατικά τι θέλουν να τους φέρει η νέα χρονιά. Αγάπη, περισσότερα χαµόγελα, ευτυχία, υγεία, ευχηθείτε δυνατά µαζί µε τα αγαπηµένα σας πρόσωπα, αφήνοντας τις αρνητικές σκέψεις από το µυαλό σας και υποδεχτείτε το νέο έτος µε αισιοδοξία.
K O Y B E N TO Y ΛE Σ
Tου ∆HM. ΠOTΣH
ΠΟΙΟΝ ΝΑ ΠΡΩΤΟΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΩ;
τον χωριανό µας Κώστα Κολέφα για το κείµενό του «Από τα παιδικά µου χρόνια στο ∆ολό» Κώστα, να µας θυµάσαι κάπουκάπου, έζησες αρκετά χρόνια στο χωριό. Επίσης ευχαριστούµε πολύ, την Βασιλική Σπύρου Καρακίτσου, την Ελένη Παπακώστα και την ∆έσποινα Πορίκη, για την «Κουβέντα της µε τον Λευτέρη Ζωίδη» και την παρακαλούµε να συνεχίσει τις «κουβέντες» και µε άλλους χωριανούς που βρίσκονται στα Γιάννενα, για την ιστορία του χωριού µας. Και άφησα τελευταίον τον κ. Βασίλη ∆ηµητρίου Γκερµότση, ο οποίος µας κατέπληξε µε τα πλούσια σε περιεχόµενο κείµενά του: «Σχολικές αναµνήσεις περασµένων χρόνων» και ιδιαίτερα «Ο ∆ΑΣΚΑΛΟΣ Ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ» µε τον τρόπο της γραφής του. Τον ευχαριστούµε πολύ, και ιδιαίτερα εγώ προσωπικά
Και πάλι η εφηµερίδα µας τα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» στο τεύχος των µηνών Ιουλίου-Σεπτεµβρίου του 2015 πλούσια µε 12 γεµάτες σελίδες µε υπέροχη ύλη, και από πολλά άτοµα που µας έγραψαν και µε 18 τεµάχια φωτογραφιών. Τι να πρωτοδιαβάσεις και τι να θαυµάσεις; Τα υπέροχα κείµενα του Γιώργου Μποντίνη µαζί µε το φωτογραφικό υλικό του. Τον συγχαίρω, έγινε ένας εξπέρ φωτογράφος. Επίσης φωτογράφος (ερασιτέχνης) έγινε και ο φίλος µου ο αγαπητός Γιώργος Κωσταράς, µπράβο του. Ο πάντα ακούραστος, πρόεδρός µας Γιάννης Μποντίνης, µε το γράψιµό του καλύπτει 3-4 ολόκληρες σελίδες και σε κάθε έκδοση της εφηµερίδος µας µε τον τίτλο «Σκέψεις-Σχόλια» µας έχει καταπλήξει. Εύγε του. Τώρα ευχαριστούµε πολύ
πως καθιερώθηκε να γίνεται κάθε χρόνο, στις 6 ∆ε-
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
Όκεµβρίου, γιορτή του Αγίου Νικολάου, στη µνήµη του οποί-
ου είναι αφιερωµένη η εκκλησία του χωριού µας, µέσα σε µια ζεστή εκκλησιαστική ατµόσφαιρα χοροστατούντος του παπα-Βασίλη, τελέστηκε η θεία λειτουργία και ακολούθησε αρτοκλασία. Αισθητά ήταν τα σηµάδια της πρόσφατης ιεροσυλίας του ναού και ιδιαίτερα η απουσία των εικόνων και της * Συνέχεια στη 2η σελίδα πολύτιµης υφασµάτινης εικόνας
H εφηµερίδα µας τα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ», και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ιωαννίνων εύχονται στους όπου γης πατριώτες ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ για τις Άγιες µέρες των Χριστουγέννων και η Νέα Χρονιά να φέρει καλύτερες µέρες γεµάτες υγεία και αγάπη. Επίσης ό,τι καλύτερο για το όµορφο χωριό µας.
Άγιος Xριστόφορος
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
K O Y B E N T O Y ΛE Σ * Συνέχεια από την 1η σελίδα
και τον παρακαλώ να συνεχίσει να γράφει κάτι στα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» (εάν το θέλει) γιατί έχουµε ανάγκη από τέτοιες καλές... πένες, πάντα για την ιστορία του χωριού µας. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΕΛΛΟΝ Αυτή η υπέροχη εφηµερίδα της κυρίας Ελένη ΓκογκόνηΑµπαζή που έκλεισε (81 χρόνια προσφοράς στην ενιαία Ήπειρο) στο τεύχος των µηνών ΙουλίουΣεπ/ρίου του 2015, δεν ξέχασε να γράψει και λίγα λόγια για µας, τους ∆ολιώτες για τις εκδηλώσεις που κάναµε τον Αύγουστο στο χωριό τα εξής: «Τα καθιερωµένα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» πραγµατοποίησαν εφέτος µε µεγάλη επιτυχία και µε την παρουσία πλήθους χωριανών και αποδήµων. Οι εκδηλώσεις στο ∆ολό Ιωαννίνων ξεκίνησαν στις 14 Αυγούστου, µε κινηµατογραφική βραδιά, συνεχίστηκαν στις 15/8 µε «10 βράδια στο ∆ολό» και κορυφώθηκαν την ∆ευτέρα 17/8 µε το ετήσιο αντάµωµα, µε τρικούβερτο παραδοσιακό γλέντι». Αξιότιµη κυρία Γκογκώνη, σαν µέλος του Συλλόγου ∆ολιωτών Ιωαννίνων, έρχοµαι να σας ευχαριστήσω πολύ για τα καλά σας λόγια, ευχόµενα νάχετε πάντα υγεία και το Ηπειρωτικόν Μέλλον να τα εκατοστήσει. ΠΑΛΗ ΓΙΑ (αλλαγή) ΖΩΗΣ Σε µια εφηµερίδα των Αθηνών διάβασα στην πρώτη της σελίδα ένα κείµενο µε τον εξής τίτλο: «Πάλη για (αλλαγή) ζωής» του κ. Βασίλη Σπυρόπουλου. Παραθέτω το κείµενό του γιατί µου έκανε εντύπωση και λέει: «Ήλθαν, λέει, στη χώρα µας κάποιοι δηµοσιογράφοι από το εξωτερικό, για να διαπιστώσουν ιδίοις όµασι, πώς τα βγάζουν πέρα οι Έλληνες στα χρόνια της κρίσης. Άκουσαν και είδαν πολλά οι ξένοι δηµοσιογράφοι. Πιο πολύ όµως τους
έκανε εντύπωση µια λέξη, ένα ρήµα, συγκεκριµένα, το οποίο δεν µπορούσαν να καταλάβουν τι σηµαίνει «παλεύω». Τους απαντούσαν οι Έλληνες ότι «το παλεύω», τι να κάνω πώς αλλιώς να αντιµετωπίσω όσα µου συµβαίνουν; Θέλει µαστοριά αυτό το ρήµα να το κάνεις πράξη και µάλιστα καθηµερινή. Αυτή τη µαστοριά δεν την βρίσκεις στα ξένα, την βρίσκεις µόνο εδώ στο χώµα το Ελληνικό. Αντανακλάται παντού, σε όλες τις εκφάνσεις της καθηµερινής ζωής, στον ίδιον τον πολιτισµό µας. Είναι όπως η λέξη «φιλότιµο» άλλη µια βαριά λέξη, που µόνον στη δική µας γλώσσα και κουλτούρα συναντάται! Και πιο κάτω συνεχίζει και γράφει: Θέλει πολύ αίµα να καταφέρει κανείς πράξη αυτό το παλεύω. Γιατί; Μα, γιατί κουβαλά όλη την εµπειρία και το βίωµα ενός ολόκληρου λαού. Και τη µαστοριά εκεί την βρίσκεις. Και πιο κάτω: Αυτό σηµαίνει «παλεύω». Όπως πάλεψαν πριν από εµάς, σήµερα, οι παλιότεροι. Βλέπετε, πηγαίνει από γενιά σε γενιά, από τον µεγαλύτερο στον µικρότερο, είναι µέσα στο αίµα µας και µας καθορίζει, ατοµικά και συλλογικά. Και συνεχίζει: Άντε, τώρα, να εξηγήσεις στον ξένο πώς τα βγάζεις πέρα, µε 400 ευρώ µισθό ή σύνταξη και τα έξοδα να τρέχουν. «Πρέπει να το παλέψεις, φίλε µου όσο µπορείς, για να µείνεις όρθιος µέσα στον όλεθρο». Αυτό δεν έκαναν πάντοτε οι Έλληνες»; Νάσαι καλά αγαπητέ κύριε Βασίλη Σπυρόπουλε και πάντα να µας γράφεις τέτοια ωραία κείµενα, µας χρειάζονται πολύ σήµερα και µας δίνουν κουράγιο και δύναµη στην ζωή µας. Σου εύχοµαι χρόνια πολλά για την γιορτή σου και το Νέο Έτος να σου χαρίσει υγεία και χαρά. Επίσης στους χωριανούς µου όπου γης τους εύχοµαι Χρόνια Πολλά µε υγεία, χαρά και οικογενειακή γαλήνη.
2
Ο εορτασµός του Αγ. Νικολάου στο ∆ολό * Συνέχεια από την 1η σελίδα
του επιταφίου, η οποία όπως αναφέρεται στην κορνίζα που ήταν
τοποθετηµένη: «Ο Επιτάφιος ούτος Εδωρήθη παρά του εν Οδησσώ µεγατίµου Ευεργέτου κ. Γρηγ. Μαρασλή κατά Φεβρουάριον του 1902 τη επιµελεία Παύλου Βέτζου. Η δε κορνίζα (θήκη) εγένετο τη συνδροµή των εν Κων/πόλει συµπολιτών (∆ολιωτών) Εγκαινιασθείσα δε τη Αγία και Μεγάλη Παρασκευή 12 Απριλίου 1902 Εφηµερεύοντος του εκ Σωπικής Παππά Νικολάου» Ας ελπίσουµε να µην επαναληφθεί άλλη ιεροσυλία, αφού ήδη θωρακίστηκε µε σύστηµα συναγερµού η εκκλησία. Ο πολύ καλός καιρός και ο λαµπερός ήλιος προσήλκυσε πολλούς να καθίσουν στην αυλή του καφενείου, όπου εκτός του εσωτερικού του καφενείου είχαν στρωθεί τραπέζια. Προσφέρθηκε το παραδοσιακό λουκούµι, εκλεκτά εδέσµατα και γλυκά φτιαγµένα από τις ∆ολιώτισσες, καφές από τον εορτάζοντα Νικόλα Κούρο, και νόστιµη φασολάδα µε γλυκό κρασί προσφορά του Φόρη Κωσταρά. Ήταν µια καλή ευκαιρία για συνάντηση των ∆ολιωτών, µέσα στη ζεστή και φιλική ατµόσφαιρα που δηµιουργήθηκε, ανταλλάσοντας σκέψεις και απόψεις για το όµορφο χωριό µας. Γ.Μ.
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Λεηλάτησαν την κεντρική εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο ∆ολό
3
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ∆ΗΜ. ΠΟΤΣΗ ς πάρουµε αγαπητοί µου χωριανοί και φίλοι του χωριού µας
Ατον Καινούριο Χρόνο απ’ την πρώτη µέρα της γεννήσεώς
Το απόγευµα της Παρασκευής 6-11-2015 έγινε αντιληπτή από χωριανό µας η διάρρηξη του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου του ∆ολού. Οι δράστες προκειµένου να µπουν στην εκκλησία, έκοψαν µε σιδηροπρίονο τα κάγκελα του παραθύρου που βρίσκεται στο πίσω µέρος της εκκλησίας και παραβιάζοντας το παράθυρο εισήλθαν στο εσωτερικό του ναού. Μεταξύ των κειµηλίων που εκλάπησαν, περιλαµβάνονται η παλιά εικόνα του προστάτη του ∆ολού Αγίου Χριστοφόρου στο προσκυνητάρι, η πολύτιµη υφασµάτινη εικόνα του επιταφίου, άλλες παλιές εικόνες, σταυροί κ.α. Τη σχετική προανάκριση ενεργεί το Αστυνοµικό Τµήµα ∆ελβινακίου Ιωαννίνων. Για την ιστορία να αναφέρουµε ότι η κεντρική εκκλησία του ∆ολού, ο Άγιος Νικόλαος, κτίστηκε το 1812. Η διαρρύθµιση στα παράθυρά της το έτος 1870 και το καµπαναριό το 1833 από τον αρχιµάστορα Πασχάλη Ζούνη (Πωγωνιανή). Το χοροστάσι έξω από την εκκλησία έγινε από τις εισπράξεις της θεατρικής παράστασης “Βοσκοπούλα” που παίχτηκε στο ∆ολό την 10η Απριλίου 1910 µε ηθοποιούς ∆ολιώτες (µόνο άνδρες και τη “Βοσκοπούλα” ενσάρκωσε ο Βασίλης Μιντζιλώνης), σηµειώνοντας µεγάλη επιτυχία. Η διάρρηξη της εκκλησίας του ∆ολού έρχεται λίγες µέρες µετά το χτύπηµα στην εκκλησία του Αγίου ∆ηµητρίου στον Κακόλακο και λίγους µήνες µετά τις κλοπές στις εκκλησίες της Μερόπης και του Παλαιόπυργου. Να σηµειωθεί ότι στις 13 ∆εκεµβρίου η εκκλησία του Κακόλακου λεηλατήθηκε για δεύτερη φορά, οι ιερόσυλοι «χτύπησαν» ξανά παραβιάζοντας την πόρτα του Ιερού. Όπως διαπιστώθηκε, οι δράστες αυτή τη φορά είχαν αφαιρέσει από το τέµπλο οκτώ εικόνες-ελαιογραφίες σε ξύλο. Η διάρρηξη εκκλησιών και εξωκλησιών και η αφαίρεση εικόνων µεγάλης αρχαιολογικής αξίας και οι αρχαιοκαπηλίες που σηµειώνονται στην περιοχή είναι θέµα που απασχολεί και προβληµατίζει ευρύτερα και ευνοείται από την ελλιπή φύλαξη των χωριών της παραµεθορίου περιοχής. Θα πρέπει να δοθεί άµεση λύση στο πρόβληµα ίσως και µε την επαναλειτουργία των υπηρεσιών συνοριακής φύλαξης και των στρατιωτικών φυλακίων στην παραµεθόριο περιοχή. Γ.Μ.
του, και να πούµε λίγα πράγµατα, γι’ αυτόν. Τον γιορτάζουµε λοιπόν πανηγυρικά µε πάρα πολλές ευχές και καλά λόγια, αφού διώξαµε κακήν-κακώς τον περασµένο χρόνο, σαν υπαίτιο για όλες τις αναποδιές και τις κακοτυχίες που συνέβηκαν σε όλους µας, ξεχνώντας πολύ εύκολα τις καλές µέρες και στιγµές που περάσαµε ή και τα ευχάριστα γεγονότα, σαν άτοµα, σαν χωριανοί, ή ακόµη και σαν σύνολο. Αρχίζουµε λοιπόν απ’ την Πρωτοχρονιά και δίνουµε σ’ όλους ευχές για να περάσουµε µε όλες τις µορφές της ευτυχίας, της υγείας και τελειώνουµε στην εκπλήρωση κάθε πόθου και επιθυµίας µας, νοµίζοντας ότι όλα αυτά είναι στο χέρι µας θα πραγµατοποιηθούν τούτη την καινούρια χρονιά. Τα θέµατα αυτά αγαπητοί µου τα κανονίζει κάποιος ΑΛΛΟΣ που κανένας από µας δεν τον σκέφτεται. Θα µου πείτε ότι εµείς έτσι τα βρήκαµε και έτσι πρέπει να τα κρατήσουµε και να τα κάνουµε. Σύµφωνοι µεν αλλά... Ο χρόνος είναι ένας τροχός και άλλοτε γυρνά γρήγορα και άλλοτε αργά. ∆ηλαδή στις χαρούµενες και ευτυχισµένες µέρες γυρνά γρήγορα και στις ώρες της αναµονής, της στενοχώριας, του πόνου και της αγωνίας σου φαίνονται οι στιγµές αιώνες. ∆υστυχώς δεν είναι έτσι. Ο χρόνος µένει σταθερός πάντα και πολύ ψυχρός στην πορεία του, αδιάφορος και ατάραχος στις δικές µας επιθυµίες, γυρίζοντας πάντα σαν µια µεγάλη µυλόπετρα αλέθοντας κάθε λεπτό και ώρα ένα κοµµάτι απ’ τη ζωή µας. - Αλήθεια, είναι ο Χρόνος που περνά ή εµείς; Αφήνω αυτό στον καθένα µας ν’ απαντήσει µόνος του και να αναλογιστεί µερικά πράγµατα. Πάντως ο χρόνος σαν µια µπουλντόζα σαρώνει τα πάντα. Την χαρά, το γέλιο, τη λύπη, την ευτυχία, τη δόξα, τα πλούτη και την ατίµωση, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, όλα και όλους τους ισοπεδώνει, κάνοντάς µας πρώτα αναµνήσεις, µετά κοντινή ή µακρινή θύµηση και τέλος ιστορία. Τελειώνοντας θα ήθελα επάνω σ’ αυτό το άψυχο χαρτί να σας ευχηθώ κάτι σ’ όλους σας, για τις µέρες των Χριστουγέννων και του Νέου Έτους που έρχεται, αλλά αντί για ευχές, θα σας γράψω ένα ωραιότατο ποίηµα του Στέλιου Σπεράντζα, που τα λέει όλα.
Αγάπη Σαν φάτνη είν’ η καρδιά µου ταπεινή στης Βηθλεέµ το στάβλο χάµου. Ω αγάπη, που σε ψάλλουν οι ουρανοί, έλα να γεννηθείς µες στην καρδιά µου. Έλα, να νιώσω πάλι τη χαρά, το δυνατό παλµό της πίστης, και κάτω απ’ των αγγέλων τα φτερά να πω κι εγώ το «∆όξα εν υψίστοις». Να ιδώ το δύσκολο και το άφωτο στρατί, να το φωτίση ξάφνου τα’ άστρο. Να βρω και να ντυθώ την αρετή, να στυλωθώ σαν άπαρτο ένα κάστρο. Ω αγάπη που προσκύνησαν βοσκοί, µες στην καρδιά µου ξαναγύρνα. Λατρείας προσφορά ευλαβική σου φέρνω για λιβάνι και για σµύρνα.
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
H επικοινωνία µας δεύτερος τρόπος επικοικαι επαφής των ∆ολιωτών, που εφαρµόζει ο σύλλογος εκτός της εφηµερίδας είναι η ιστοσελίδα του (www. dolo.gr). Μέχρι σήµερα έχουν συµπληρωθεί 430.000 επισκέψεις. Έτσι όσοι δεν παίρνουν την εφηµερίδα ή βιάζονται να την διαβάσουν πιο νωρίς αυτό το πετυχαίνουν µέσω της ιστοσελίδας. Επίσης µπορούν να ενηµερωθούν για ό,τι συµβαίνει στο χωριό και τη γύρω περιοχή, καθώς επίσης και φωτορεπορτάζ για όλες τις εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνται στο ∆ολό. Η ιστοσελίδα µας συµβάλλει στην ανάδειξη και διατήρηση της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς και αποτελεί σηµείο συνάντησης των απανταχού χωριανών και των πολυπληθών φίλων του ∆ολού. Η χρήση της τεχνολογίας είναι ένας σηµαντικός τρόπος επικοινωνίας για όσους έχουν πρόσβαση σε αυτή. Ο σκοπός του συλλόγου παραµένει πάντοτε σταθερός δηλ. η επικοινωνία και επαφή όλων των ∆ολιωτών αποδήµων και µη, µε κέντρο ενδιαφέροντος φυσικά το ∆ολό. Και για την επιτυχία του σκοπού αυτού επιστρατεύονται όλα τα µέσα. Και µιας και µιλάµε για τους τρόπους επικοινωνίας και επαφής όλων των συµπατριωτών θα αναφερθούµε και στην κυκλοφορία της εφηµερίδας µας, που αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους του συλλόγου και καλύπτει ένα µεγάλο µέρος της δραστη-
Ονωνίας
ριότητάς του. Όσο και καλή διάθεση να υπάρχει για τον εµπλουτισµό και την επικαιρότητα της ύλης του κάθε φύλλου, όλα αυτά προσκρούουν στην αδυναµία κάλυψης των εξόδων έκδοσης. Η εφηµερίδα µας εκδίδεται µε δαπάνες του Συλλόγου µας και δεν έχει άλλους πόρους. Κανείς δεν αµφιβάλλει για τις δύσκολες οικονοµικές συνθήκες, που όλοι βιώνουµε σήµερα. ∆ιαπιστώνουµε όµως ότι, οι µισοί περίπου των παραληπτών της εφηµερίδας ανταποκρίνονται, «ρίχνοντας λάδι στο λυχνάρι». Παράκληση να συνεισφέρουν όλοι για να µη βρεθούµε στη δυσάρεστη θέση να διακόψουµε την αποστολή της εφηµερίδας. Απευθυνόµαστε και σε όσους δεν επιθυµούν την αποστολή της εφηµερίδας, να µας το γνωστοποιήσουν. Eπίσης παρακαλούµε να µας ενηµερώσουν όσοι, για οποιονδήποτε λόγο δεν παραλαµβάνουν την εφηµερίδα. Όποιος όµως επιθυµεί να προσφέρει οποιοδήποτε χρηµατικό ποσό για οικονοµική ενίσχυση, µπορεί να το καταθέτει στον παρακάτω λογαριασµό που τηρεί ο Σύλλογος στην Τράπεζα Πειραιώς IBAN: GR 1 4 0 1 7 2 4 0 7 0 0 0 5 4 0 7 0 2 5 7 25400, ή στον ταµία του Συλλόγου Μποντίνη Γεώργιο Απολλωνίας 21 ΤΚ 45332 Ιωάννινα. (Παρακαλούµε στην κατάθεση να αναγράφεται το ονοµατεπώνυµο του καταθέτη).
ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Από το Χρήστο Φωτόπουλο λάβαµε παλιές φωτογραφίες και τον ευχαριστούµε πολύ. Επίσης µέσω αυτού λάβαµε φωτογραφίες σε φωτοτυπία από τη Βασιλεία Κωσταπαππά-Κωσταρά από Αµερική αλλά δυστυχώς δεν είναι δυνατόν να δηµοσιευτούν διότι δεν είναι καθαρές. Αγαπητή Βασιλεία, στείλε µας τις πρωτότυπες να τις αντιγράψουµε και θα τις επιστρέψουµε πάλι, ώστε να γίνει σωστή δουλειά. Πάντως σ’ ευχαριστούµε για τα καλά σου λόγια. Γνωρίζουµε τον πόνο και την αγάπη σου για το ∆ολό.
– Eπίσης λάβαµε χριστουγεννιάτικες ευχές από τον Παύλο Mπέτζιο και Xριστόφορο Pάπτη και τους ευχαριστούµε πολύ.
4
Συνέντευξη µε τον Β. Παπαλαζάρου Βασίλης
Παπαλαζάρου
Ουπήρξε αριστούχος τελει-
όφοιτος της ∆ραµατικής Σχολής, έκανε σπουδές σε µονωδία, κλασικό τραγούδι, σύγχρονο χορό, ήταν επίσης µαθητής του Θεόδωρου Αγγελόπουλου σε κινηµατογραφικές σπουδές. – Γιατί επέλεξες την ηθοποιία; – Συνέβη πολύ απλά, συνήθως στα πράγµατα που αγαπάς σε οδηγεί το ένστικτο. Έτσι ξεκίνησα να κάνω θεάτρο από αγάπη και ανησυχία. – Απολαµβάνεις περισσότερο να παίζεις στον κινηµατογράφο ή στο θεάτρο και γιατί; – Μου αρέσει πολύ ο κινηµατογράφος, έχω κάνει πράγµατα που είµαι υπερήφανος γι’ αυτά. Το θέατρο όµως έχει την γοητεία της άµεσης επικοινωνίας και µια ακαταµάχητη έλξη προς τον κίνδυνο που µε γοητεύει και δεν το επιλέγω λιγότερο ή περισσότερο αλλά είναι η φυσική ροπή µου. – Πώς είναι να είσαι ηθοποιός στην Ελλάδα της κρίσης; – ∆ύσκολα, όπως γενικά να είσαι καλλιτέχνης στην Ελλάδα. Από την άλλη όµως αποτελεί πηγή έρευνας και έµπνευσης. Η τέχνη έχει στόχο να συµπορεύεται µε την κοινωνική εξέλιξη, αλλιώς παύει να είναι ανθρωποκεντρική και λειτουργική. – Τα τελευταία χρόνια στο ∆ολό σκηνοθετείς τις παραστάσεις, οι οποίες είναι κάθε χρόνο και καλύτερες, από πού εµπνέεσαι; Τι σου δίνει κίνητρο; Θα έχει µέλλον αυτή η υπόθεση; Όλοι είναι ενθουσιασµένοι, τόσο το κοινό όσο και αυτοί που συµµετέχουν σ’ αυτές; – Το υλικό είναι αυτό που κάθε φορά και οι συνθήκες που διαµορφώνουν τα πράγµατα. Είµαι τυχερός που οι ∆ολιώτες µ’ εµπιστεύονται και είναι τόσο απλόχερα γενναιόδωροι. Τόσα χρόνια αγαπιόµαστε και σεβόµαστε ο ένας τον άλλο. Είµαστε οµάδα. Λοιπόν για να είµαστε ειλικρινείς οι ∆ολιώτες αξίζουν ένα τεράστιο µπράβο και ευχαριστώ. Εγώ δεν διεκδικώ τίποτα, δικό τους κατόρθωµα είναι. Είναι οµάδα και θα τους ζήλευαν πολλοί. Εγώ χαίροµαι την απλοχεριά τους, όπως ο Λάκης κι η Ορέλια. – Τι θυσιάζεις για να πετύχεις την καριέρα σου; – Έκανα και κάνω θυσίες, όπως ο καθένας στη δουλειά του. Εδώ και χρόνια δεν κάνω πράγµατα που δεν µου αρέσουν κι αυτό
µε κάνει χαρούµενο, δεν κάνω εκπτώσεις, αγαπάω πολύ τη δουλειά µου και µου απασχολεί µεγάλο χώρο και χρόνο στη ζωή µου, αλλά δεν είναι ο µόνος, όλες οι δουλειές απαιτούν αφιέρωση και εσύ το ξέρεις καλά από τους παππούδες σου, όλοι κάνουµε θυσίες, δεν κάνω κάτι ιδιαίτερα. – Ποια ήταν η φιλοσοφία του Αγγελόπουλου για τον κινηµατογράφο; – Αυτό που µε έκανε ν’ αγαπήσω τον Αγγελόπουλο ήταν η αγάπη του για την Ήπειρο. Ο Αγγελόπουλος είχε το ταλέντο να δηµιουργεί εικόνες όχι µόνο µέσα από τις ταινίες του αλλά και µέσα από τον τρόπο που µιλούσε, το να τον γνωρίζεις αποτελεί µια εµπειρία. Το να µεταφέρω τον λόγο του φαίνεται κοινότυπο και θα αποτελούσε έλλειψη σεβασµού. ∆έσποινα Πορίκη
«∆OΛIΩTIKA» Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Iωαννίνων
Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Tηλ. 26510 44558 E-mail:
[email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου
Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Γεώργιος Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩ∆IKOΣ 4587 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Xάρης Παπακώστας ∆ηµήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος Οι συνδροµές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη ∆/νση: Mποντίνη Iωάννη Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Ιωάννινα Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Kοινωνικά ΓAMOI – Στα Γιάννενα παντρεύτηκε στις 17 Νοεµβρίου 2015, ο ∆ηµήτρης Αντωνίου, γιος της Βάσως και του Γιάννη Αντωνίου και εγγόνι της Λίτσας και Ηρακλή Βραβορίτη, µε την εκλεκτή της καρδιάς του Κατερίνα Βασιλείου. Ευχόµαστε να ζήσουν ευτυχισµένοι ΘANATOI – Απεβίωσε στην Αθήνα, ο Παναγιώτης Κόκκοτας, σύζυγος της Λίτσας Σπυρ. Παγούνη. – Απεβίωσε στην Αθήνα την 1η ∆εκεµβρίου 2015, ο Χριστόφορος Μούστος. H νεκρώσιµη ακολουθία έγινε στον ιερό ναό Αγίας Ζώνης στην Αθήνα και αναπαύθηκε στο νεκροταφείο Αγίας Τριάδας Τρίπολης. – Απεβίωσε στα Γιάννενα, ο Ιωάννης Γιάννου του Σπυρίδωνα και της Λευκοθέας και αναπαύθηκε στο νεκροταφείο της Περιβλέπτου στα Γιάννενα. – Απεβίωσε στα Γιάννενα στις 5 Νοεµβρίου 2015, η Αθηνά Σταύρου Μπότσικου και αναπαύθηκε στο νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου Κοπάνων στα Γιάννενα Tα θερµά µας συλλυπητήρια στους οικείους τους. MNHMOΣYNA – Στα Γιάννενα στις 13/12/ 2015, έγινε το 40ήµερο µνηµόσυνο της Αθηνάς Μπότσικου. – Στα Γιάννενα στις 17/10/ 2015, έγινε το 40ήµερο µνηµόσυνο της Αγλαΐας Μέξη. – Το Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2016 θα τελεστεί το 40ήµερο µνηµόσυνο του Χριστόφορου Μούστου στην εκκλησία της Αγίας Ζώνης στην Αθήνα. – Έγινε το 40ήµερο µνηµόσυνο της Zωής Zωίδη (σύζυγο του Nίκου Zωίδη). Αιωνία η µνήµη τους.
ΣYΓXAPHTHPIA – Στον αγαπηµένο µας ανηψιό ∆ηµήτρη Γιάννη Αντωνίου, που παντρεύτηκε την αγαπηµένη του Κατερίνα Βασιλείου, του ευχόµαστε ολόψυχα να ζήσουν ευτυχισµένοι και γρήγορα µε απογόνους. Στους δε ευτυχείς παππού και γιαγιά και στου Ηρακλή να χαρούν. Οικογένεια ∆ΗΜ. ΠΟΤΣΗ
AYTOI ΠOY EΦYΓAN
Χριστόφορος Γ. Μούστος
∆ΙΟΡΘΩΣΗ ΣΦΑΛΜΑΤΩΝ Ή ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΩΝ Στο προηγούµενο φύλλο της εφηµερίδας και στη στήλη «Κοινωνικά» αναφέρθηκαν λάθη και παραλείψεις, τα οποία διορθώνουµε και συµπληρώνουµε: ΓENNHΣEIΣ – Ο Θωµάς Υφαντής (γιος του Νίκου και της Μαίρης) και η Κατερίνα Αντωνίου, απέκτησαν κοριτσάκι. Στους ευτυχισµένους γονείς, παππούδες και γιαγιάδες ευχόµαστε να τους ζήσει ΓAMOI - Στην Αθήνα έγινε ο γάµος της Αγγελικής Φούκη του Θεοφάνη και της Μαρί µε τον Βασίλειο Πούλο. Ευχόµαστε να ζήσουν ευτυχισµένοι ΕΠΙΤΥΧΌΝΤΕΣ ΣΤΗΝ 3ΒΆΘΜΙΑ ΕΚΠΑΊ∆ΕΥΣΗ – Ο Νίκος Παγούνης του Βασιλείου πέτυχε στο τµήµα Μηχανικών Τοπογραφίας του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η εφηµερίδα µας εκφράζει τα θερµά της συγχαρητήρια Ζητούµε λοιπόν συγνώµη για τα λάθη µας ή τις παραλείψεις, οι οποίες είναι φυσικό να γίνονται σε ένα έντυπο, που καλύπτει ευρύ φάσµα τοπικής ειδησεογραφίας και γράφεται από µη επαγγελµατίες. – Παράκληση να µας ενηµερώνετε για τέτοια γεγονότα ώστε να αποφεύγουµε τα λάθη ή παραλείψεις.
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ – Βαλεράς Κρίτων – Παπαϊωάννου Λόλα – Κούρος Γεώργιος
5
50 20 20
Eυχαριστούµε θερµά και ευχόµαστε να υπάρξουν µιµητές τους.
Έφυγε την 1-12-2015 ένα εκλεκτό µέλος του χωριού µας, ο Χριστόφορος Γ. Μούστος, επίτιµος Γενικός ∆ιευθυντής του Υπουργείου ∆ηµοσίων Έργων, γεννηµένος στο ∆ολό στις 14-2-1017. Τελειώνοντας το ∆ηµοτικό Σχολείο εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στην Αθήνα όπου συνέχισε τις σπουδές του µε ζήλο ως αριστούχος µαθητής πάντα. Εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων, στη Μαθηµατική Σχολή και στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο όπου περάτωσε τις σπουδές του ως Πολιτικός Μηχανικός. Είχε µια λαµπρή σταδιοδροµία και εξέλιξη στο Υπουργείο ∆ηµοσίων Έργων, όπου χάρη στις γνώσεις του, στην εµπειρία, την εργατικότητα και το άριστο ήθος του χαρακτήρα του έφτασε µέχρι τη θέση του Γενικού ∆ιευθυντού του Υπουργείου. Μετεκπαιδεύτηκε για 3 χρόνια από το1955 ως το 1958 στο Πανεπιστήµιο Κολούµπια της Νέας Υόρκης και ειδικεύτηκε στην κατασκευή δρόµων, γεφυρών, αεροδροµίων κ.λ.π. Υπηρέτησε στα Γιάννενα, το 1945, στη Νοµαρχία Ιωαννίνων, σε µια δύσκολη εποχή, µε κατεστραµµένο οδικό δίκτυο (γεφύρια και δρόµοι) και έδειξε αξιόλογο έργο. Επίσης υπηρέτησε στην Καστοριά, στη Λειβαδιά, στη Λαµία, στην Τρίπολη, στην Αλεξανδρούπολη και στην Αθήνα. Εάν η απώλεια είναι συνάρτηση της προσφοράς, τότε το κενό που αφήνει ο θάνατος του Χριστόφορου είναι µεγάλο. Και είναι πράγµατι καθώς ήταν πάντοτε παρών. Παρών σε όλα τα γεγονότα του χωριού, παρών στις δύσκολες κυρίως στιγµές. Συµµετείχε ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις και ενίσχυε κάθε χωριανικό έργο. Κανείς δεν µπορεί να αρνηθεί την ειλικρινή του διάθεση προσφοράς και βοήθειας προς όλους. Σε όλη την επαγγελµατική του σταδιοδροµία και παρ’ όλες τις µεγάλες του υποχρεώσεις σε αυτήν, το µέληµά του και η µεγάλη του φροντίδα ήταν πάντα το αγαπηµένο του ∆ολό.
Ειδικότερα από την θέση του Γενικού ∆ιευθυντή στο Υπουργείο ∆ηµοσίων έργων, προσέφερε µεγάλη υπηρεσία όχι µόνο στο χωριό µας, αλλά γενικότερα σε όλο τον Νοµό . Για το χωριό µας αναφέροµε τον σηµερινό προσεγµένο ασφαλτοστρωµένο δρόµο Πωγωνιανή∆ολό, (ένα δικό του έργο). Είχε όραµα, ξεκάθαρες απόψεις, αγωνιστική διάθεση και σχέδια για το χωριό, όπως η σύνδεσή του µε ασφαλτόδροµο µέσω Φαραγγιού (Γκουβέρι), και πολλά άλλα που δυστυχώς δεν ευτύχησαν. Είχε την τύχη να έχει για σύντροφό του την αξιολάτρευτη και ικανότατη Χριστίνα η οποία διακρίθηκε και αγαπήθηκε στη µικρή κοινωνία και όχι µόνο , του χωριού µας. Αγαπητή Χριστίνα, εκ µέρους όλων των ∆ολιωτών, εκφράζουµε µέσα από την καρδιά µας , τα πιο ειλικρινή µας συλλυπητήρια . Στον αγαπητό µας Χριστόφορο ευχόµαστε να είναι ελαφρύ το χώµα που τον σκεπάζει. Το ∆ολό θα τον θυµάται πάντα µε αγάπη. Αιωνία του η µνήµη. EYXAPIΣTHPIA Ευχαριστώ θερµά την Αδελφότητα ∆ολού Αθηνών και όλους τους εδώ συµπατριώτες και φίλους, που µε την προσωπική τους παρουσία κατά την εξόδιο ακολουθία του Χριστόφορου τον ετίµησαν. Σας ευχαριστώ πολύ Χριστίνα Μούστου
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις - Σχόλια
Μία ακόµη χρονιά µας αποχαιρετά και εύχοµαι σε όλο τον κόσµο µια χαρούµενη, δηµιουργική, γεµάτη όνειρα, µηνύµατα, προκλήσεις νέα χρονιά και το Νέο Έτος να φέρει όµορφες & ξεχωριστές στιγµές! ΣΟΚ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΒΕΒΗΛΩΣΗ Μεγάλο πρόβληµα η αρχαιοκαπηλία και η ιεροσυλία τον τελευταίο καιρό στην περιοχή µας. ∆ίνει και ..παίρνει... µε πολύ κόσµο να είναι αγανακτισµένος αλλά και φοβισµένος µε αυτά που συµβαίνουν γύρω του. Πριν καλά-καλά στεγνώσει το µελάνι και κοπάσουν οι αντιδράσεις για τη βεβήλωση των ιερών εικόνων της εκκλησίας του Κακολάκκου, άγνωστοι δράστες, ιερόσυλοι, επανέλαβαν το φρικιαστικό τους έργο και στη δική µας εκκλησία. ∆υστυχώς µας έπιασαν απροετοίµαστους αν και τις προηγούµενες µέρες σχεδιάζαµε να «οχυρώσουµε» την εκκλησία µε αντικλεπτικά συστήµατα. Βεβήλωσαν την εκκλησία µας αφαιρώντας ό,τι πιο πολύτιµο και µονάκριβο τη στόλιζε. Πολύτιµα αφιερώµατα και τάµατα χωριανών της ξενιτιάς, και όχι µόνο, συλλόγων και αδελφοτήτων. Η στεναχώρια µας πολύ µεγάλη. Οι κάτοικοι ξεχειλίζουν από οργή. Ήταν οι πρώτοι που αντίκρισαν την εικόνα της καταστροφής. Οι ίδιοι ανέλαβαν το… στενάχωρο έργο της περαιτέρω αποκατάστασης και καθαριότητας της εκκλησίας. Σφοδρή καταδίκη και από τον Πολιτιστικό σύλλογο. Προφανώς τα είχαν βάλει στο µάτι και το οργάνωσαν σωστά. Ντροπή τους. Η Βυζαντινή πολιτιστική κληρονοµιά πρέπει να τύχει ιδιαίτερης φροντίδας και
6
AΠO TON A∆OΛO-∆OΛIΩTH
προστασίας από όλους µας και ιδιαίτερα από πλευράς της πολιτείας και της εκκλησίας αλλά και από τους ίδιους τους κατοίκους, για την αντιµετώπιση της αρχαιοκαπηλίας και των κλοπών ιερών σκευών και παλαιών εικόνων. Μετά από αυτά, η εκκλησιαστική επιτροπή σε συνεργασία µε τους µόνιµους κατοίκους, αποφάσισε να περιφρουρήσει, έστω και αργά, την εκκλησία, τοποθετώντας συναγερµό. Ας ελπίσουµε πως µε αυτό τον τρόπο θα εµποδίσουµε τους αδίστακτους κακοποιούς. ••• Τα τελευταία χρόνια ένα βασικό χαρακτηριστικό του καιρού είναι η µείωση των βροχοπτώσεων και η αποδυνάµωση του φθινοπώρου, ο δε χειµώνας τραβάει όλο και πιο πίσω κάθε χρόνο µε αποτέλεσµα τέλος ∆εκέµβρη και να έχουµε καλοκαιρία, χωρίς βροχές, και µε πολλά παράπονα από τους κτηνοτρόφους µας γιατί η ανοµβρία βλάπτει τη βλάστηση της γης. Είναι το γνωστό Ελ Νίνιο, το ισχυρότερο των τελευταίων 15 ετών µε τις σοβαρές ξηρασίες και πληµµύρες που εκδηλώνονται σε ολόκληρη τον πλανήτη. Οι µήνες που έχουν πληγεί από αυτές τις αλλαγές είναι ο Νοέµβρης και ∆εκέµβρης. Ας ελπίσουµε πως ο επερχόµενος χειµώνας θα είναι πιο ήπιος, αν και τα µεροµήνια, όπως µερικοί διατείνονται πως τα γνωρίζουν, ισχυρίζονται το αντίθετο. Υποµονή, ο χρόνος θα το δείξει.
σε µικρά “τραπεζώµατα τσιπουροκατάνυξης” µε µεζέδες, ψητά, τοπικό κρασί και φρέσκο τσίπουρο. Στο χωριό µας ευτυχώς ο Χριστόφορος κρατά ακόµη αυτή την «τελετή» καθότι διαθέτει µεγάλο αµπέλι που το φροντίζει µε αγάπη και πολύ µεράκι, συνδυάζοντας παραδοσιακούς τρόπους καλλιέργειας και σύγχρονες µεθόδους. Γι’ αυτό άλλωστε και τα αποτελέσµατα είναι άριστα. Άριστο κρασί σε γεύση και χρώµα, αλλά και γευστικό τσίπουρο. Το συστήνουµε ανεπιφύλακτα γιατί το δοκιµάσαµε πρόσφατα. ••• Τετάρτη µεσηµέρι, στα µέσα του Νοέµβρη, συναντήσαµε την παρέα των κυνηγών µας να το έχουν στρώσει για τα καλά στο καφενείο. Το φρέσκο τσίπουρο που συνοδεύονταν από εκλεκτούς µεζέδες της Μιρέλας, (µπατσαριά, άγριο χοιρινό τηγανιά, σαγανάκι, γαλοτύρι, σαλάτες) …. γίνεται ακόµη πιο γευστικό και γλυκόπιοτο όταν το απολαµβάνεις µε φίλους και καλή παρέα. Μια ευτυχής συγκυρία. Η ηλιόλουστη µέρα, σχεδόν καλοκαιρινή, η ευχάριστη παρέα, και το πλούσιο τραπέζι µας αποζηµίωσαν ευχάριστα. Μια εξαιρετική ευκαιρία που συνδυάστηκε µε τσίπουρο, φαγητό και προπαντός καλή παρέα. Φύγαµε αργά γεµάτοι µε πλούσια συναι-
ΑΝΘΗ-ΦΥΤΑ-ΧΡΩΜΑΤΑ-ΑΡΩΜΑΤΑ Ήρθε το φθινόπωρο. Η γη αλλάζει και φορά το πράσινο χρώµα της. Τα αποδηµητικά πουλιά φεύγουν και τα φυτά του Φθινοπώρου ανθίζουν. Ωριµάζουν οι καρποί. Γίνεται ο τρύγος, η µουσταλευριά, το πετµέζι. Στο χωριό γεύεσαι τις αλλαγές της φύσης, αρκεί να τις παρατηρείς. Άνθη, αρώµατα, χρώµατα, αρωµατοθεραπεία. Βλέπεις το µεγαλείο της φύσης και το µεγαλείο του Θεού. Την αρµονία και ισορροπία του σύµπαντος. Τα πάντα προγραµµατισµένα στην ώρα τους. Γιατί να µην έχει πρόγραµµα και ο άνθρωπος, για να δηµιουργεί και απολαµβάνει την καθηµερινότητά του; Γιατί δεν σέβεται, ευγνωµονεί, τη φύση και το Θεό, για όλα αυτά που απολαµβάνει; Γιατί να τον διακρίνει τόση αχαριστία; Τη µια ζωή του που διαχειρίζεται, θα πρέπει να τη γεύεται και να τη χαίρεται µε θετική ενέργεια, αισιοδοξία και χαµόγελο. ••• Νοέµβρης 2015. Τέτοια εποχή “παίρνουν φωτιά” τα Καζάνια τσίπουρου στην περιοχή µας. Αµπελουργοί και µικροπαραγωγοί βράζουν τα τσίπουρα-στέµφυλα στους τοπικούς αποστακτήρες τα (Καζάνια) µε “νυχτέρια”, όπου φίλοι και συγγενείς βρίσκονται
σθήµατα. Είναι αυτό που σας έλεγα. Καλοπερασάκηδες οι κυνηγοί µας. ••• Το τσίπουρο, σαν ποτό που προέρχεται από το σταφύλι, µας παραπέµπει διαχρονικά στις παραδοσιακές αξίες της Ελληνικής φύσης, στα πολύτιµα αγαθά της υπαίθρου µας, στο αυθεντικό και στο φιλόξενο του χαρακτήρα των ανθρώπων της. Από παλιά παραµένει το κατ’ εξοχήν κέρασµα της φιλοξενίας µας. Είναι το ποτό που µας χαλαρώνει, µας κάνει να συµµετέχουµε, να επικοινωνούµε µε την παρέα µας και µας ενώνει γύρω από ένα τραπέζι. ••• Στις µέρες µας, το τσίπουρο παρά τον
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις σκληρό ανταγωνισµό των ποτών από το εξωτερικό, παραµένει σταθερή αξία, εξαιτίας του φυσικού τρόπου παρασκευής του, που το απαλλάσσει από τις ανθυγιεινές προσµίξεις. Χάρη στην προσήλωση των Ηπειρωτών µας στην παράδοση του τόπου µας, αποτελεί σήµερα, απαραίτητο συνοδευτικό των ορεκτικών στο τραπέζι. ••• Το τσίπουρο γιατρικό Για χρόνια το τσίπουρο ήταν βασικό φάρµακο στην ελληνική οικογένεια της υπαίθρου. Ιδιαίτερα το «πρωτοράκι», (αυτό που βγαίνει πρώτο κατά την απόσταξη) που είχε µεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκοόλη, περίπου 25 γράδα, δηλαδή 67 αλκοολικούς βαθµούς - σκέτο οινόπνευµα. Οι γονείς µας το φύλαγαν πάντα στο ντουλάπι για αρρωστικό. Αντικαθιστούσε το οινόπνευµα. Αναφέρουµε µερικές περιπτώσεις χρησιµότητας και τον τρόπο χρήσης. – Σε πονόδοντο, κρατάµε µισή γουλιά τσίπουρο στο πονεµένο σηµείο για να µουδιάσει. – Σε µικροτραυµατισµούς και κοψίµατα, καθαρίζουµε το σηµείο µε τσίπουρο. – Σε πιασίµατα και γενικά µυϊκούς πόνους κάνουµε εντριβή στο πονεµένο σηµείο µε τσίπουρο. – Σε κρυώµατα, κάνουµε εντριβή στην πλάτη µε τσίπουρο. – Σε κοιλόπονο από κρύωµα πίνουµε λίγο τσίπουρο. – Σε δυσπεψία ένα ποτηράκι τσίπουρο. – Σε συνάχι εισπνοές ατµών ζεστού τσίπουρου. Βάζουµε σ’ένα βαµβάκι τσίπουρο και µε τη βοήθεια ενός µαντηλιού το στερεώνουµε στη µύτη ώστε κάθε εισπνοή να φιλτράρεται µέσα από το ποτισµένο µε τσίπουρο βαµβάκι. Υπάρχουν και πιο σύνθετες χρήσεις σε συνδυασµό µε άλλα γιατρικά. όπως κοµπρέσες µε πιπέρι και τσίπουρο στο στήθος για σοβαρότερα κρυολογήµατα. Να και µια «φοβερή» µέθοδος για να ηρεµήσουν τα µωρά που κλαίγαν και δεν κοιµόταν. Οι µητέρες έβαζαν στο στόµα τους τσίπουρο και φυσούσαν την ζεστή γεµάτη ατµούς αλκοόλης εκπνοή τους στο πρόσωπο των µωρών. Η αλκοόλη νάρκωνε τα παιδιά! ••• ΠΟΝΤΖΙ - Το πόντζι (τσίπουρο µε ζάχαρη, βρασµένο στη φωτιά), που δρούσε µε δύο τρόπους: µε την εισπνοή των πραγµατικά αποπνικτικών υδρατµών του και ως θερµαντικό µε την πόση. Για τις παγερές µέρες του χειµώνα αποτελούσε το πρώτο ποτό στο καφενείο και στο σπίτι. ••• Για την ιστορία να αναφέρω πως στο χωριό µας µέχρι το 1930 υπήρχαν αµπέλια στην περιοχή “Παλιόµουρσας” και “Αγίας
-
7
Σχόλια
Τριάδας” (στο τµήµα µεταξύ Mούρσας και Αγίας Τριάδας). Σε αυτό το µέρος , όπως πρόσφατα µου έλεγε ο Χριστόφορος Ράπτης, όλοι οι χωριανοί είχαν κι ένα µικρό κοµµάτι γης και καλλιεργούσαν αµπέλι. Μετά το 1930 µετέφεραν τα αµπέλια στη σηµερινή τους τοποθεσία στα “Αµπέλια”. Την βρήκαν σαν την πλέον κατάλληλη τοποθεσία λόγω του ότι είναι προσήλια, δέχεται δηλαδή όλες τις ευεργετικές επιδράσεις του ήλιου και του αέρα καθώς επίσης διαθέτει και κατάλληλο έδαφος. Το µόνο µειονέκτηµα είναι η απόσταση από το χωριό. Μεγάλη κούραση και ταλαιπωρία για τους καλλιεργητές. ΜΟΥΣΤΑΛΕΥΡΙΑ Το αµπέλι είναι στα αλήθεια ευλογηµένο. Σκεφτείτε πόσα προϊόντα παίρνουµε και φτιάχνουµε από αυτό. Σήµερα θα σας µιλήσω για την µουσταλευριά και το πετιµέζι. Η συνταγή είναι παλιά πανεύκολη και όχι χρονοβόρα. Βάζουµε τα σταφύλια σε δόσεις, σε ένα µεγάλο σουρωτήρι, που το έχουµε τοποθετήσει µέσα σε λεκάνη. Πιέζουµε τα σταφύλια µε τα χέρια µας ώστε οι ρόγες να λιώσουν και να πέσει από το σουρωτήρι µόνο ο χυµός. Κάνουν όλες οι ποικιλίες σταφυλιού αλλά καλύτερα είναι τα πιο ζουµερά και γλυκά σταφύλια. Μόνο που ο µούστος αυτός χρειάζεται µετά µια προκαταρτική διαδικασία απαραίτητη για να καθαρίσει. ∆ένουµε σε µια πάνινη πετσέτα στάχτη που τη βρίσκουµε σε κάποια ψησταριά, ( καλύτερη είναι η στάχτη από ξύλα) και την κρεµάµε µέσα στο µούστο από το χερούλι της κατσαρόλας ώστε να µην ακουµπάει στον πάτο. {µπορούµε αν δεν έχουµε στάχτη να βάλουµε µια φέτα µπαγιάτικο ψωµί} Βράζουµε τον µούστο ενώ ταυτόχρονα βγάζουµε διαρκώς τον αφρό µε µια τρυπητή κουτάλα. Όταν πάψει να σχηµατίζεται αφρός, σβήνουµε την κατσαρόλα βγάζουµε την πετσέτα µε τη στάχτη και αφήνουµε το µούστο µέχρι την επόµενη µέρα οπότε και φτιάχνουµε τη µουσταλευριά αφού περάσουµε πρώτα το µούστο από σουρωτήρι τσαγιού. ΥΛΙΚΑ: 5 φλιτζάνια µούστος, 1 φλιτζάνι αλεύρι για όλες τι χρήσεις, 1 φλιτζάνι καρυδόψιχα χοντροκοµµένη, µερικές µισές καρυδόψιχες για τελικό στόλισµα. ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ: Κρατάµε ένα φλιτζάνι µούστο µέσα στο οποίο ρίχνουµε το αλεύρι και το χτυπάµε µε ένα σύρµα για να µη σβολιάσει, όλο αυτό το ρίχνουµε στην κατσαρόλα που είναι ο υπόλοιπος µούστος και ανακατεύουµε. Ανάβουµε το µάτι και αφού βράσει για πέντε λεπτά ρίχνουµε την καρυδόψιχα και συνεχίζουµε το βράσιµο. Κάποια στιγµή το περιεχόµενο αρχίζει να πήζει και να απο-
κτάει µια κρυστάλλινη υφή. Τότε σερβίρουµε σε ρηχά πιάτα ή αλουµινένια ταψάκια, και προσθέτουµε τις µισές καρυδόψιχες. ΠΕΤΙΜΕΖΙ Πεκµέζι (πετιµέζι) ονοµάζεται το παχύρρευστο προϊόν από το µούστο των σταφυλιών µετά από βράσιµο, χωρίς προηγούµενη ζύµωση, Για να κάνουµε το πεκµέζι (πετιµέζι), παίρνουµε τον κοµµένο µούστο, αµέσως µόλις τον σουρώσουµε, και τον βάζουµε σε κατσαρόλα. Τον αφήνουµε να πάρει βράση και ξαφρίζουµε όποτε είναι αναγκαίο. Σιγοβράζουµε το µούστο για αρκετή ώρα, περίπου 1 ώρα και 30΄, ανάλογα µε την ποσότητα, µέχρι η υφή του να είναι σαν αραιό σιρόπι. Μπορούµε να το κάνουµε όσο πυκνό ή αραιό θέλουµε (αν το δέσουµε, δηλαδή το βράσουµε, πάρα πολύ, τότε µπορεί να ζαχαρώσει). Αφού το ετοιµάσουµε, το διατηρούµε σε αποστειρωµένα µπουκάλια εκτός ψυγείου για πολλούς µήνες. Είναι ιδανικό για γλυκά και για ιδιαίτερες παρασκευές στην κουζίνα. Συνηθέστερο γλυκό είναι τα µουστοκούλουρα. Παλαιότερα στα χωριά το έτρωγαν µε ψωµί τις ηµέρες των νηστειών. ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ: Αν πάρετε καλό µούστο, θα έχετε τέλειο πετιµέζι. Η αναλογία που χρειάζεστε εξαρτάται από το πόσο πετιµέζι θέλετε να φτιάξετε. Να θυµάστε ότι χρησιµοποιώντας 2,5 λίτρα µούστο θα πάρουµε περίπου 500-600 ml πετιµέζι. Η ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ Η Βασιλόπιτα αποτελεί το κατεξοχήν Πρωτοχρονιάτικο έθιµο µας. Είναι ένα έθιµο που το συναντάµε σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο µε αρκετές βέβαια παραλλαγές που έχουν να κάνουν κυρίως µε τη σύστασή της. Έτσι σε κάποια µέρη είναι κέικ ή τσουρέκι, σε άλλα αλµυρή ή γλυκιά πίτα µε φύλλα ενώ σε κάποια άλλα είναι ψωµί σαν το Χριστόψωµο. Σε όλες πάντως τις περιπτώσεις η Βασιλόπιτα είναι στρογγυλή και µέσα της κρύβει ένα φλουρί. Στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες κόβουν τη βασιλόπιτα αµέσως µετά την αλλαγή του χρόνου. Στο χωριό µας κόβεται στο µεσηµεριανό τραπέζι, ανήµερα του Αγίου Βασιλείου, την 1η Ιανουαρίου. Όποτε πάντως και αν κοπεί, ακολουθείται το ίδιο εθιµοτυπικό: Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές µε ένα µαχαίρι και µετά αρχίζει να κόβει τα κοµµάτια. Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού και ακολουθούν τα κοµµάτια των µελών της οικογένειας µε σειρά ηλικίας.
∆EKEMBPIOΣ 2015
Η βασιλόπιτα του χωριού µας ήταν η κοφτόπιτα. Πίτα µε κοφτό και τυριά. (είχαµε ασχοληθεί παλαιότερα µε τη συνταγή). Εκεί βάζαµε και το φλουρί. Σήµερα θα αναφερθούµε στον τρόπο παρασκευής του κοφτού. Ο κοφτός είναι είδος πλιγουριού. Για την Παρασκευή του χρησιµοποιούσαµε τα χειρόµπολα (χειρόµυλο). ΧΕΙΡΟΜΥΛΟΣ (Χειρόµπολα) Μικρός χειροκίνητος µύλος, που τον είχαν οι περισσότερες οικογένειες στα σπίτια τους. Αποτελούνταν από δύο στρογγυλές επίπεδες πέτρες, η µία πάνω στην άλλη. Η κάτω πέτρα είχε στη µέση ένα σίδερο
και στο από πάνω µέρος της είχε γρέζια. Η πάνω πέτρα είχε µία τρύπα στη µέση, από την οποία περνούσε το σίδερο της κάτω πέτρας, ενώ στην άκρης της είχε µια ξύλινη χειρολαβή την οποία κρατούσε η νοικοκυρά για να την φέρνει γύρω-γύρω και να αλέθει τα διάφορα όσπρια που χρειαζόταν. Η πάνω πέτρα είχε τα γρέζια στην κάτω της µεριά. Είναι φανερό πως οι ποσότητες που άλεθαν ήταν µικρές και απαιτείτο πολύς χρόνος και κόπος. Από την τρύπα που είχε η πάνω πέτρα, έριχναν λίγο-λίγο τον καρπό (σιτάρι) και συγχρόνως έφερναν γύρω-γύρω την πάνω πέτρα, έτσι που ο καρπός συνθλιβόταν και προχωρούσε προς τις άκρες των πετρών µέχρι που έπεφτε έξω απ’ αυτές τριµµένο, δηλαδή ο κοφτός. Κατά διαστήµατα και ανάλογα µε τη χρήση, τα γρέζια που υπήρχαν στις πέτρες λειαίνονταν και έπρεπε να γίνει το λεγόµενο χάραγµα. Το χάραγµα ήταν µια εργασία που γινόταν µε ένα µικρό µυτερό σφυράκι µε το οποίο χτυπούσαν τις πέτρες από τη µεριά που ήτανε τα γρέζια ώστε να ξαναδηµιουργηθούν και να µπορούν να τρίβουν καλύτερα. Σηµ.: Οι Πωγωνήσιες πίτες στην Ήπειρο είναι πολύ γνωστές. Γίνονται µε ντόπια υλικά, τυρί, χόρτα, µυρωδικά, κολοκύθι και µε κοφτό και ανάλογα µε τα υλικά που χρησιµοποιεί η νοικοκυρά παίρνει και την ονοµασία της.
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΛΑΛΟΝ Υ∆ΩΡ Με την µυρωδιά των αιώνων της βελανιδιάς τη σκιά την πρωινή οµίχλη Με το πορτοκαλί του καρβουνιάρη την πύρινη µελωδία του κοκκινολαίµη τις ερωτικές κραυγές των κουναβιών Με τον Οδυσσέα της Ιλιάδας Με την ανέγγιχτη παρθένα το πανούργο ένστικτο Με τις εκρηκτικές πλαγιές των ερεικώνων των σφενταµιών των ηµερόδεντρων των κότινων των µαυρόγραβων Με την πολύχρωµη αγορά της ΑντίςΑµπέµπα τον ουρανό της αβύσσου τον Ηράκλειτο το µέλλον των ζωγραφισµένων σπηλαίων των ερειπιώνων Με τον ∆ιοσκουρίδη Το κρασί του ένυλου ∆ιόνυσου αντιύλη για τον θάνατο µε το βαθύ δάσος της τροµακτικής αυτογνωσίας τον µακρύ δρόµο της τραγουδιστής σκέψης. Με το λαµπερό σκοτάδι της ∆ύσης Λάλον ύδωρ ΡΕΟΝ ΜΥΣΤΙΚΟΝ Α-ΣΥΜΠΙΕΣΤΟΝ Παναγιώτης Παπαϊωάννου
8
Όλοι µας κάποτε υπήρξαµε παιδιά Όλοι µας κάποτε υπήρξαµε παιδιά Μικρά αθώα παιδιά Με αψεγάδιαστα αστεία προσωπάκια Κι ατίθασα τσουλούφια πάνω στο µέτωπο Με µαργαριταρένια δοντάκια Που ξεπρόβαλλαν µες απ’ το αστραφτερό χαµόγελο Και δυο ζωηρά παιχνιδιάρικα µατάκια Που κοιτούσαν κατάµατα κι αφοπλιστικά Μετά από θορυβώδεις σκανταλιές Και χαριτωµένες αδέξιες σκηνές… Όλοι µας κάποτε υπήρξαµε παιδιά Ανέµελα ευκολόπιστα απονήρευτα Μικρά αθώα παιδιά Σε καιρούς όχι και τόσο αθώους… Ωστόσο µεγαλώσαµε Κι έπαψε ο κόσµος να µας προσέχει Και πια προσέξαµε εµείς τον κόσµο Που περιέργως έγινε οξύς και τραχύς Και πολύπλοκος και πολύπλευρα πιο σκούρος Σαν να χάθηκαν όλες οι αποχρώσεις του ροζ Και δεν περίσσευε καµία τρυφεράδα Ανοιξιάτικης αγνότητας για µας Μα ούτε και καµία αγκαλιά να µας χωρέσει Παρά µόνο Έπρεπε αδιάκοπα να προχωράµε και να προχωράµε Κάτω απ’ τις άχαρες αψίδες χαραγµένες µε διλλήµατα… Μας πήρε καιρό Να ζυγιάζουµε σωστά το κάθε «ναι» και το κάθε «όχι» Σµιλεύοντας τα «θέλω» και υποκύπτοντας στα «πρέπει» Για κάθε καίριο «µετά» Κι αλλάξαµε Σ’ έναν κόσµο που δύσκολα αλλάζει… Ελένη Καλαγκιά
Στην αυλή του καφενείου µερικά χρόνια πριν Από αριστερά: ∆άκας Ευάγγελος, Φωτόπουλος Φώτης, Ντόντης Γιώργος, Κωσταράς Γιώργος, τα µικρά Ηλίας Πότσης και ..., Φωτόπουλος Μήτσος µε το µπουζούκι, δίπλα Κωσταράς Κώστας (Κωστίκας) πίσω µε τα γυαλιά, από τότε ήταν µόδα, Θανόπουλος Φόρης και Τζόβας Τάκης, δίπλα άγνωστοι. (Από το αρχείο Φωτόπουλου Χρήστου)
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
9
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΡΟΣ ΕΒ∆ΟΜΟ Εξετάσεις και διαγωνισµούς στα δικά µας τα χρόνια, είχαµε από τη Πέµπτη τάξη του ∆ηµοτικού και µέχρι το τέλος του εξατάξιου Γυµνασίου και τον Φλεβάρη και τον Ιούνη. Οι διαγωνισµοί µας ήθελαν διαβασµένους στα κεφάλαια που είχαµε διδαχθεί το πρώτο εξάµηνο, αλλά τον Ιούνιο, µας εξέταζαν εφ’ όλης της ύλης και αυτό ήταν βάρος ασήκωτο και µαρτύριο σαδιστικό. Γυµναστικές επιδείξεις Την τελευταία Κυριακή πριν το τέλος του σχολικού έτους, γινόταν οι Γυµναστικές Επιδείξεις. Η διοργάνωση αυτή οριοθετούσε και το τέλος της σχολικής περιόδου και τις περιµέναµε πώς και πώς. Η εκδήλωση γινόταν στην αυλή του σχολείου. Σύµφωνα µε το πρόγραµµα γινόταν πρώτα ασκήσεις του σώµατος, των χεριών και των ποδιών, επικύψεις, διαστάσεις, ανατάσεις κτλ. µε ακρίβεια και συγχρονισµό από τους µαθητές και τις µαθήτριες. Τα παραγγέλµατα έδινε ο δάσκαλος µε σαφήνεια και ακρίβεια επαγγελµατία γυµναστή. Ακολουθούσαν άλµατα, απλούν και τριπλούν σε πρόχειρο σκάµµα που ανοιγόταν στην δυτική πλευρά της αυλής. Η εκδήλωση έκλεινε µε διάφορα παιχνίδια ανταγωνισµού. Οι θεατές κάθονταν σε καρέΓια καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγνωστών µας παρακαλούµε τα εµβάσµατά σας µπορείτε να τα στέλνετε και
µέσω
της
Tράπεζας
Πειραιώς στο λογαριασµό: Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αριθ. Λογ.: IBAN: GR 1401724070005407025725400 (ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆OΛOY ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ)
κλες που έφερναν οι µαθητές από τα σπίτια τους πριν την εκδήλωση. Εξωσχολικές δραστηριότητες του δασκάλου …να «εκτείνηται και εις εξωσχολικάς απασχολήσεις συντελούσας εις την προαγωγήν της κοινότητας εντός της οποίας ζώσιν» . Αυτή ήταν η εγκύκλιος – οδηγία του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, για τη διαµόρφωση εξωσχολικής δραστηριότητας των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης (σχολ. έτος 1954-55). που έπρεπε να εφαρµόσουν. Και πράγµατι, ο δάσκαλός µας, την εφήρµοσε µε το παραπάνω. Θα αναφέρω ορισµένες δραστηριότητες που θυµάµαι. 1. Μαθήµατα αναλφαβητισµού Παλιά, η σχολική εκπαίδευση στη χώρα µας δεν ήταν υποχρεωτική, κι έτσι πάρα πολλά παιδιά, κυρίως από την επαρχία αλλά και τις πόλεις, δεν έµαθαν να διαβάζουν και να γράφουν µε αποτέλεσµα να µένουν έξω από τις εξελίξεις της εποχής τους. Όπως ακριβώς και σήµερα µένει έξω από τις εξελίξεις αυτός που δεν µπορεί να παρακολουθήσει την τεχνολογική πρόοδο της εποχής µας. Πρέπει να ληφθεί ακόµη υπ’ όψιν ότι στη χώρα µας κατά τη δεκαετία του 1940 - 1950 τα σχολεία δεν λειτουργούσαν κανονικά µε αποτέλεσµα να εµποδίζεται η µόρφωση των παιδιών. Οι λόγοι ήταν πολλοί, όπως η εµπόλεµη κατάσταση, οι συχνές µετακινήσεις κοινωνικών οµάδων που ασχολούνταν µε την κτηνοτροφία, η νοοτροπία της επαρχίας επηρεασµένη από προκαταλήψεις, η διασπορά του πληθυσµού σε µικρούς αγροτικούς πληθυσµούς, κάποτε πολύ αποµακρυσµένους από το κέντρο. κ.λ.π. Έτσι πολλοί νέοι ενηλικιώθη-
καν χωρίς να έχουν αποφοιτήσει από το ∆ηµοτικό Σχολείο και ακόµη χειρότερο να είναι αναλφάβητοι, χωρίς δηλαδή να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Το γεγονός ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν στο χωριό µας τέτοιοι νέοι, προβληµάτισαν το δάσκαλό µας (Παντελή) και αποφάσισε να τους βοηθήσει. Για το σκοπό αυτό δηµιούργησε βραδινό τµήµα προκειµένου να τους µάθει ανάγνωση και γραφή. Και το πέτυχε µετά από πολύ υποµονή και προσπάθεια. Με την συµπεριφορά του αυτή (εθελοντική και εκτός των καθηκόντων του) ο δάσκαλος, προσπάθησε να βελτιώσει τις ανθρώπινες συµπεριφορές, την επικοινωνία µεταξύ των κατοίκων και να προσθέσει στο χωριό επί πλέον µορφωτική αξία.. Προσωπικά το θεωρώ µεγάλη προσφορά. Από τότε, όµως, πολλά άλλαξαν. Οι οικονοµικές συνθήκες της χώρας µας βελτιώθηκαν και η σχολική εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική (αρχικά για το δηµοτικό και στη συνέχεια για το γυµνάσιο) για όλους. Φυσικό λοιπόν, είναι η µουντζούρα που σχεδίαζαν, αντί υπογραφής, να ανήκει πλέον στο παρελθόν και οι περισσότεροι να ξέρουν να βάζουµε φαρδιά πλατιά την υπογραφή τους, αλλά και να διαβάζουν και να γράφουµε κιόλας. 2. ∆εντροφυτεύσεις Όλοι µας κατανοούµε την τεράστια αξία και την προσφορά των οπωροφόρων δέντρων και πόσο πολύτιµα είναι για τη ζωή µας. Στο χωριό µας δυστυχώς από παλιά παρατηρείται έλλειψη τέτοιων δέντρων. ∆εν γνωρίζω ακριβώς το λόγο, υποψιάζοµαι όµως πως προσπάθειες θα έγιναν από παλιά, γιατί τέτοιοι καρποί ήταν απαραίτητοι για τους κατοίκους, αλλά ίσως δεν ευδοκίµησαν, εκτός βέβαια
από καρυδιές, αµυγδαλές και συκές που υπήρχαν αρκετές. Μια καινούρια προσπάθεια ξεκίνησε και ο δάσκαλός µας εκείνη την εποχή, για να πειραµατιστεί αλλά και να κεντρίσει το ενδιαφέρον των χωριανών προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε συνεργασία µε τοπικό γεωπόνο έγινε εκστρατεία ενηµέρωσης χωριανών και µαθητών, για την χρησιµότητα των οπωροφόρων δέντρων και µάλιστα προσφέρθηκαν δενδρύλλια µηλιάς τα οποία φυτεύτηκαν στα χωράφια του κάµπου. Το αποτέλεσµα ήταν πετυχηµένο, τα περισσότερα ρίζωσαν, άρχισαν να αναπτύσσονται, αλλά τα ζώα των κτηνοτρόφων της περιοχής, που τους ήταν εµπόδιο στη βοσκή τους, τα κατέστρεψαν. 3. Εµβολιασµοί δέντρων. Μία ακόµη προσπάθεια από το δάσκαλό µας ξεκίνησε µε τον εµβολιασµό των δέντρων. Μας έδειχνε πως µπορούµε ένα άγριο δέντρο, που δεν µας δίνει καρπό, να το κάνοµε καρποφόρο. Στο χωριό µας υπήρχαν και υπάρχουν ακόµη πολλές γκορτσιές (αγριοαχλαδιές) που εµβολιάσαµε χωρίς όµως ενθαρρυντικά αποτελέσµατα. ∆υστυχώς κι αυτή η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε από κανέναν φορέα ή ιδιώτη. Ποτέ όµως δεν είναι αργά. Σήµερα µάλιστα που έχουµε και χωριανούς επιστήµονες γεωπόνους είναι ευκαιρία να το επιχειρήσουν. 4. Μελισσοκοµία Ο δάσκαλος έψαχνε µε κάθε τρόπο να βρει συµπληρωµατικές ασχολίες για τους κατοίκους, εκτός της γεωργίας και κτηνοτροφίας που κυρίως ασχολούνταν, ώστε παράλληλα να συµπληρώνουν και το εισόδηµά τους. Μια τέτοια ενασχόληση ήταν η µελισσοκοµία. Ο κλάδος της µελισσοκοµίας για τους κατοίκους και ιδιαίτερα για µας τα παιδιά, ήταν σχεδόν άγνωστος. Απόδειξη πως οι
∆EKEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ENAΣ ΓAMOΣ ΣTO ∆OΛO
Οι αλαγγίτες αλιότερα τα Χριστού-
Πγεννα, ήταν γιορτή για
τους µεγάλους, τους ενήλικες. Τα παιδιά παρακολουθούσαν, χωρίς να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Στη ∆ύση, βέβαια, η κατάσταση ήταν διαφορετική. Από πολύ νωρίς, 4ος αιώνας µ.Χ., εστίασαν στην παιδική περίοδο της ζωής του Χριστού, καθιστώντας τα Χριστούγεννα παιδική γιορτή. Η γέννηση του Χριστού, οι µάγοι, οι ύµνοι και όλα τα υπόλοιπα διαµόρφωναν µια ατµόσφαιρα που ευνοούσαν το χαρακτηρισµό των Χριστουγέννων ως γιορτή για τα παιδιά. Την παραµονή, εξάλλου, των Χριστουγέννων γίνονται προετοιµασίες που προσιδιάζουν στην προσµονή του νεογέννητου. Έπειτα, και ό,τι άλλο γίνεται την παραµονή, ιδίως, τα
φαγητά, σχετίζεται µε την αντιµετώπιση της Παναγίας ως λεχώνας, που χρειάζεται εκτός των άλλων και µπόλικη τροφή, ώστε να αναλάβει δυνάµεις, όπως είναι το Χριστόψωµο, οι κολιαντίνες (τα µικρά ψωµάκια που προσφέρουν στα παιδιά που λένε τα κάλαντα). Στο Πωγώνι, όπως και σε άλλα µέρη της Ηπείρου, εξάλλου, η συσχέτιση των γεννήσεων Θείου Βρέφους και θνητών συνεχίζεται και µε τις αλαγγίτες (ή λαλαγγίτες) που προσφέρουν στη λεχώνα, αλλά και που αποτελεί βασικό γλύκισµα για τα Χριστούγεννα, υπογραµµίζοντας την αντιµετώπιση της Παναγίας ως µιας αδύναµης λεχώνας. Σε πολλά µέρη ονοµάζονται και σπάργανα του Χρηστού.
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ περισσότεροι δεν γνωρίζαµε τη γεύση του µελιού. Ανέκδοτο η έκπληξη κάποιου που δοκίµασε µέλι και αναφώνησε. «Είναι γλυκό το µέλι µωρ’ µάνα». Κι εδώ πάλι ο δάσκαλος ανέλαβε να µας ενηµερώσει για τη χρησιµότητα της µέλισσας και τον τρόπο εκτροφής της, επισκεπτόµενοι µάλιστα και κυψέλες µελισσών. 5. Εκτροφή πουλερικών Για να λειτουργήσει στοιχειωδώς ένα σχολείο, χρειάζεται ασφαλώς και κάποια χρήµατα. Σήµερα το κράτος, γι’ αυτόν τον σκοπό, το επιχορηγεί, ανάλογα µάλιστα µε την οργανικότητά του. Αυτό δεν συνέβαινε τότε και αναγκάζονταν ο δάσκαλος να βρει τρόπους εξοικονόµησης πόρων. Ένας και ο πιο βασικός, ήταν τα εµβάσµατα των αδελ-
φοτήτων, Αµερικής Αθηνών και Ιωαννίνων, επίσης και τα έσοδα από το τραπέζι των Τριών Ιεραρχών, (θα ασχοληθούµε σε ειδικό κεφάλαιο γι’αυτό). Εκτός όµως από αυτά ήταν και τα έσοδα από την εκτροφή πουλερικών. Η οργάνωση των ξένων εκκλησιών θέλοντας να παρακινήσουν τους κατοίκους για να γνωρίσουν την εκτροφή καινούριων φυλών πουλερικών , δώρισαν στο σχολείο αρκετές κότες, µιας παραγωγικής φυλής. Καθηµερινά τις επισκεπτόµασταν τις φροντίζαµε µε τροφή και νερό. ∆εν κράτησε όµως πολύ χρόνο αυτή η δουλειά γιατί τα αποτελέσµατα δεν ήταν τα αναµενόµενα. ∆υστυχώς κι εδώ κανένα κέρδος δεν προέκυψε. (Συνέχεια στο επόµενο φύλλο)
Σηµείωση: Aν έχετε περισσότερες πληροφορίες, διορθώσεις ή δικές σας σκέψεις, καθώς και φωτογραφίες, γράψτε µας στο: ioabodinis@gmail. com ή στη διεύθυνση της εφηµερίδας µας «∆OΛIΩTIKA», Aπολλωνίας 21 - 45332 IΩANNINA. I.M.
10
Μα η δική µου µνήµη έχει σφηνωθεί σε εκείνη την εποχή Παραµονή Χριστουγέννων στη διαδικασία της παρασκευής της αλαγγίτας (η σηµερινή νηστήσιµη κρέπα). Τοποθετούσαν στο τζάκι την πυροστιά, τραβούσανε µε τη µασιά αναµµένα κάρβουνα από κάτω της ενώ η πλάκα (ή λαµαρίνα) που είχανε από πριν βάλει πάνω από την πυροστιά ζεσταινόταν. Στην πλάκα, αφού καιγόταν πρώτα καλά, ρίχνανε µε κουτάλα τον χυλό (αλεύρι, αλάτι και νερό) και το απλώνανε µε το αδράχτι ή το καλαµίδι, για να γίνει σαν φύλλο. Το φύλλο αυτό σαν ψηνόταν από τη µία µεριά, το γύριζαν και ψηνόταν κι’ από την άλλη. Ύστερα στρώνανε σ’ ένα χαλκωµατένιο ταψί τα φύλλα (8 µε 10) το ένα πάνω στ’ άλλο µε χονδροκοµένα καρύδια ανάµεσά τους και τα περιχύνανε µε σιρόπι και µέλι, για να γίνουν αφράτα και νόστιµα. Σκέτη αµβροσία κοµµένη σε ίσια κοµµάτια για όλους, ζεστούτσικη, αλλά κι αν περίσσευε για την επόµενη µέρα, δεν µας χαλούσε καθόλου και κρύα, µια χαρά ήταν. Σήµερα που κάποια έθιµα έχουν παραµεριστεί, η προσφυγή σε µερικά απ` αυτά, ενδεχοµένως τα πιο λειτουργικά, µπορεί να δηµιουργήσει προϋποθέσεις, ώστε η κατακερµατισµένη οικογένεια της εποχής µας να ενισχύσει τους δεσµούς της. Συχνά, η ουσιαστική τρυφερότητα στην οικογένεια, στις σχέσεις µε τα παιδιά, σκεπάζεται από τα ακριβά δώρα. Τα Χριστούγεννα, όµως, µπορούν να δώσουν διαφορετικό περιεχόµενο. Η γέννηση του Χριστού και η παροµοίωσή του µε παιδί, ενδεχοµένως, µπορεί να βοηθήσουν, ώστε το παιδί να αποκτήσει ουσιαστικό ενδιαφέρον και φροντίδα. Γ.Μ.
– Το Σάββατο 25 Ιουλίου 2015, στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου ∆ολού, ο Άγγελος Κούρος και η Γεωργία Κονταξή, έχοντας κοντά τους αγαπηµένους συγγενείς και φίλους, τέλεσαν τον γάµο τους και βάφτισαν τον µικρό τους γιο. Από την προηγούµενη µέρα συγγενείς και φίλοι, προσήλθαν στο χωριό και µε µεγάλη επιτυχία κατάφεραν να οργανώσουν έναν υπέροχο και παραδοσιακό, κατά το δυνατό, γάµο. Ο λιτός και όµορφος στολισµός που µε περισσή αγάπη είχε ετοιµάσει η Ορέλια Χρήστου στον προαύλιο χώρο του καφενείου, τα νόστιµα παραδοσιακά εδέσµατα, το γλυκόηχο λάληµα από το κλαρίνο του νεαρού Βασίλη Ντάκα και η ευχάριστη διάθεση όλων, αποτέλεσαν το µυστικό της επιτυχίας. Και... ο γάµος αρχίζει... παραδοσιακά... µε τον γαµπρό και τους συγγενείς του υπό τον ήχο του κλαρίνου τραγουδώντας και χορεύοντας, πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη από το σπίτι της. Όπου, στην προκειµένη περίπτωση, το ρόλο του πατρικού, εξετέλεσε ο ξενώνας του Χριστόφορου Κωσταρά. Λίγο µετά, η ευχή του πατέρα παραδίδοντας τη νύφη, η στέψη, η οποία έγινε µε τις ευλογίες του Παπα-Φάνη και του Παπα-Βασίλη. Ακολουθεί η βάφτιση του µικρού και το όνοµα αυτού «Σπυρίδων». Ακούγονται ευχές απ’ όλους για «Βίον Ανθόσπαρτον» και «ευτυχισµένο». Ευχές για τον µικρό τους «Να τον καµαρώσουν όπως επιθυµούν». Και σειρά έχει το γλέντι. Όλοι χορεύουν-γλεντούνξεφαντώνουν. Καταθέτουν την ευτυχία της ψυχής τους µέσα από τις φιγούρες και τα τσαλίµια τους. Στην κοινή ζωή που ξεκίνησαν ευχόµαστε: - να ποτίζουν αστέρια - να ζεσταίνουν νίκες - να κλειδώνουν αυτοκρατορίες τον έρωτα να µη λησµονήσουν - να ζουν ευτυχίες. (στίχοι από το ποίηµα «Έρωτας» του Α. Κούρου) B.Γ.
