ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ
KΩ∆IKOΣ 094587
Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14
ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b ETOΣ 32ο u AP. ΦYΛ. 127 u IOYΛΙΟΣ - AYΓOYΣTOΣ - ΣEΠTEMBPIOΣ 2015 TAX. ∆/NΣH: AΠOΛΛΩNIAΣ 21 u 45332 IΩANNINA u e-mail:
[email protected] u www.dolo.gr
ΟΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ
∆ΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ 2015 ια πολύ όµορφη βραδιά την Κυριακή το βράδυ στις 17 Αυγούστου 2015 στο πανέµορφο χωριό µας το ∆ολό. Πιο συγκεκριµένα, οι ∆ολιώτες διοργάνωσαν, όπως κάθε χρόνο, το ετήσιο «∆ΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ», που θεωρείται η πιο σηµαντική εκδήλωση της χρονιάς. Ένα αντάµωµα που βοηθά στην διατήρηση της παράδοσης αλλά και στην σύσφιξη των σχέσεων µεταξύ των ∆ολιωτών. Το πολιτιστικό αυτό γεγονός είναι αφιερωµένο στην παράδοση και τον πολιτισµό µας, στις ρίζες που µας κρατούν δεµένους µε τον τόπο µας. Αντάµωσαν χωριανοί και φίλοι του ∆ολού. Βρέθηκαν εκεί για να ξαναθυµηθούν τα παλιά, αντάµωσαν µε φίλους και γνωστούς, ξανάφεραν στη µνήµη τους τα παιδικά τους χρόνια. Η εκδήλωση είναι φορτωµέ-
νη µε βιώµατα µιας άλλης εποχής. Φίλοι και συγγενείς συναντήθηκαν µετά από καιρό και πάρα πολλά χρόνια. Άνθρωποι που έφυγαν µικροί από το χωριό, ξαναγύρισαν στα πάτρια χώµατά τους, εκεί που έκαναν τα πρώτα τους βήµατα και συνάντησαν αγαπηµένα τους πρόσωπα. Οι στιγµές ήταν µοναδικές. Η χαρά και η συγκίνηση περίσσευε. Με δεδοµένο τις δύσκολες συγκυρίες που περνά η πατρίδα µας, η εξακολούθηση αναβίωσης της παράδοσης και πολιτιστικής κληρονοµιάς αποτελεί βασική προτεραιότητα πόσο µάλλον όταν σ’ αυτήν την προσπάθεια βγαίνουνε µπροστά τα παιδιά µας το µέλλον αυτού του τόπου. Η νεολαία µας, όπως πάντα, είχε την φροντίδα του τραπεζιού, καθώς και το σερβίρισµα του νοστιµότατου (κατά κοινή οµο-
K O Y B E N TO Y ΛE Σ
Tου ∆HM. ΠOTΣH
χοντας συχνά τηλεφωνιεπικοινωνία µε δυο χωριανούς µου που ζουν στην Αθήνα τον Κώστα Κολέφα και Χριστόφορο Τσάµη δεν γνώριζαν, µου είπαν ότι τα παλιά χρόνια στο χωριό µας το ∆ολό είχαν πολλά πανηγύρια το χρόνο. Τους υποσχέθηκα ότι θα τα δηµοσιεύσω, διότι τα έχω ξαναγράψει στα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» τον µήνα ∆εκέµβριο του 1984 αρ. φύλλου 4. Εκτός του πανηγυριού του Μαΐου (κοινού πανηγυριού) υπήρχαν και άλλα ξεχωριστά πανηγύρια της κάθε οικογενείας «φάρας» που άρχιζαν στις 8
του Ταξιάρχη Νοεµβρίου, των Ταξιαρχών Μιχαήλ-Γαβριήλ και τελείνωναν στις 12 ∆εκεµβρίου του Αγίου Σπυρίδωνος. Γιόρταζαν δε µε την σειρά των εορτών οι εξής οικογένεις του χωριού µας: Στις 8 Νοεµβρίου οι Μουσταίοι και οι Θυµιονατσαίοι. Στις 21 Νοεµβρίου της Παναγίας, οι Σουλαµαίοι, οι Χαϊλαίοι και οι Καστεραίοι (Κωσταχρήστου) οι προπαπούδες µου. Στις 6 ∆εκεµβρίου του Αγίου Νικολάου, που και το όνοµα φέρει η κεντρική εκκλησία µας,
Μπραγµατοποιήθηκε
Έκή
* Συνέχεια στην 3η σελίδα
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
10 Χρόνια “ΟΒΙΡΑ”
Το θεατρικό δρώµενο “Η γυναίκα στην ΟΒΙΡΑ” Η θεατρική οµάδα της νεολαίας του ∆ολού συµπλήρωσε 10 χρόνια προσφοράς στα πολιτιστικά δρώµενα των εκδηλώσεων του καλοκαιριού στο ∆ολό, παρουσιάζοντας ένα πάρα πολύ πλούσιο και συνάµα αξιόλογο έργο. Το φετινό πολιτιστικό δρώµενο που παρουσίασε το Σάββατο στις 15 Αυγούστου 2015, είχε θέµα “Η γυναίκα στην Οβίρα”, µε σκηνοθετική επιµέλεια (όπως πάντα) από τον ηθοποιό Βασίλη Παπαλαζάρου και τη συµµετοχή της θεατρικής οµάδας
“Οβίρα”. Η παρουσίαση έγινε από τη δηµοσιογράφο Αγνή Βραβορίτη και επιµέλεια Βασίλη Χρήστου. Παρουσιάστηκαν τρεις ενότητες µε αφορµή αντίστοιχες θεατρικές παραστάσεις, που είχαν παρουσιαστεί τα προηγούµενα χρόνια από τη θεατρική οµάδα. Όπως ανέφερε ο σκηνοθέτης της παράστασης: «η πρώτη ενότητα εµπνευσµένη από τον “Πωγω-
* Συνέχεια στην 3η σελίδα
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
K OY B E N T O Y Λ E Σ * Συνέχεια από την 1η σελίδα
οι περισσότερες οικογένειες. Οι υπόλοιπες του Αγίου Σπυρίδωνος 12 ∆εκεµβρίου, όπου και ετελείωναν. Γιόρταζαν µε ολονύχτιους χορούς, µε κλαρίνα και ντέφια όλοι οι χωριανοί, πάντα στο τεράστιο και υπέροχο, το παλιό ∆ηµοτικό µας Σχολείο, µε µπόλικο ρακί και κρασί (απ’ το δικό τους) αλλά και µε φαγητά πάντοτε σαρακοστιανά, που καθένας µε την οικογένειά του έφτιαχνε για τα άτοµα τα δικά του ή τους καλεσµένους τους και τάφερναν στο Σχολείο όπου γινότανε και το γλέντι µέχρι τα ξηµερώµατα. Τα φαγητά ήτανε όπως µπριάµι µε ρύζι, µπριάµι µε κρεµύδια, κοµµένα στρόγγυλα και λεγότανε «σφονδυλάτο» που ήτανε νοστιµότατο. Επίσης βακαλάο τηγανητό, µε σκορδαλιά, µε πολλά χέλια «ζαµπόχελα» που ήτανε το κάτι άλλο, για να τραβάν αρκετό ρακί και κρασί για το καλύτερο ...κέφι. Αυτά για την ενηµέρωση των αγαπητών χωριανών µου. «ΠΑΦΥΛΑ» ΕΧΕΙΣ ΣΤΟ... ΣΤΟΜΑ ΚΩΣΤΑ ΜΟΥ; Παραµονές µέρες του Αγίου Χριστοφόρου, για το πανηγύρι µας και το χωριό βρίσκεται απ’ το πρωί σε οργασµό, καθαρίσµατα, ασπρίσµατα, µαγειρέµατα και σφάξιµο των αρνιών, σχεδόν σ’ όλα τα σπίτια. Κάθε σπίτι είχε το δικό του αρνί ταµένο να φαγωθεί στο πανηγύρι. Τα εντόσθια για τον καβουρµά. Το κεφάλι για σούπα και το υπόλοιπο στη γάστρα για το ψητό όπου θάτρωγαν οι µουσαφιραίοι του σπιτιού. Το χωριό τότε προ του πολέµου ήτανε γεµάτο από κόσµο. Εδώ κάνω µία παρένθεση: ∆εν θυµάµαι ηµεροµηνία, όπου µαζί µε τον σχωρεµένο ∆ηµήτρη Σακελλάριο είχαµε µετρήσει τις κατοικίες στο χωριό και τον πληθυσµό του και ήτανε κάτοικοι άνω των 400 και οικίες 86!
Ένα πρωινό η γειτόνισσά µας Μαρούσιο Μπάκουλη, ζούσε χρόνια µόνη της, φωνάζει τον πατέρα µου: –Κώστα-Κώστα, σε παρακαλώ έρχεσαι να µου σφάξεις το αρνί µου για το πανηγύρι µας; – Θάρθω Θιάκο Μαρούσιο, αφού βγάλω πρώτα τα πρόβατα µέχρι του Γαλανού, για να πάρουν τον ανήφορο για του Μπολονίκου για να φάνε. – Σε ευχαριστώ Κώστα µου, θα φτιάξω και τραχανά για να φάµε. Έτσι και έγινε. Ο πατέρας µου γύρισε, έφαξε και έγδαρε το µανάρι, έβγαλε τα εντόσθια σ’ ένα ταψί, τα καθάρισε, τάπλυνε, κρέµασε και σκέπασε µε µια άσπρη σακούλα το κρέας στο υπόγειο, να µην πάνε οι µύγες και ανέβηκε επάνω στο σπίτι της θειάκο Μαρούσιος, αφού έπλυνε γρήγορα-γρήγορα τα χέρια του βγάζοντας νερό απ’ την στέρνα της και της είπε: – Έτοιµα όλα, το αρνί το σκέπασα και το κρέµασα στο υπόγειο και εδώ σου έχω τα εντόσθια καθαρά και πλυµένα. – Σ’ ευχαριστώ πολύ Κώστα µου, ο Άγιος να σ’ έχει πάντα καλά, κάτσε λίγο να κατεβάσω τον τραχανά απ’ τη φωτιά. Και ο πατέρα της απαντάει: Φέρε µου το σαγάνι, το βαθύ και µια κόρα ψωµί και τα φτιάχνω εγώ, θέλω να πάω στα πρόβατα µην τα φάει ο λύκος. Εσύ σιάξε τα εντόσθια... Σε λίγα λεπτά ο πατέρας µου ήταν έτοιµος. Γυρίζοντας τα µάτια της ο θειάκο, βλέπει τον πατέρα µου να φοράει το παλτό του και απορηµένη του λέει: – Καλά µωρέ Κώστα µου, πότε έφαγες, δε σ’ έκαψε ο τραχανάς, «πάφυλα» έχεις στο στόµα; ∆ηλαδή από ντενεκέ είναι το στόµα σου; Και γελώντας ο πατέρας µου, έφυγε για το κοπάδι του, τρέχοντας... Εύχοµαι σ’ όλους τους χωριανούς µου και τους συνδροµητάς της εφηµερίδος µας καλό χειµώνα, µε υγεία, χαρά και υποµονή, θάρθει και πάλι το καλοκαίρι.
2
ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Ο ΚΩΤΣΙΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ... ΡΑΚΙ δώ και πάρα πολλά χρόνια
Εστο χωριό µου το ∆ολό, στη
γειτονιά µου, ζούσε ένα ζευγάρι γερόντων, ο µπάρµπα Κώστα Παππάς και η γυναίκα του Αγγέλω. Εκείνα τα χρόνια, ο άντρας συνήθως έπαιρνε για ... επίθετο το όνοµα της γυναίκας του! Το γιατί δεν µπόρεσα να το µάθω. Έτσι ο Κώστα Παππάς έγινε ο Κωτσιαγγέλης, για µια ζωή. Όπως ο Παντελόπης, ο Κώστας της Χαρίκλως κ.τ.λ. Το ζευγάρι ήτανε φτωχό, όπως και οι περισσότερες οικογένειες στα χωριά µας κι εγώ τον µπάρµπαΚώστα τον θυµάµαι, τον γνώρισα σε µεγάλη ηλικία, σαν γείτονα, σαν καντηλανάφτη στην εκκλησία και σαν πάρα πολύ καλό κυνηγό στους λαγούς. Έλεγαν τότε ότι το χωριό έχει πολλούς κυνηγούς, όµως σαν τον Κωτσιαγγέλη και τον Τέλη Ζωΐδη τον (∆άσκαλο) όταν γυρίσουν το ντουφέκι το σακούλι θα γεµίσει. Εδώ κάνω µία παρένθεση. Το σπίτι του µπάρµπα-Κώστα ήτανε κάτω απ’ τα Χαϊλάτικα, όπου µετά τον θάνατο του ζευγαριού αγοράστηκε από την µακαρίτισσα Μαρία Βασ. Κωσταπαπά και το δώρησε στην κόρη της Μαγδαληνή και στα εγγόνια της. Η περιουσία του ζευγαριού ήτανε λίγα πρόβατα, πολλές κότες, ένα γαϊδουράκι, ένα κυνηγόσκυλο ή «Μπαλίκο» ένα κηπάκι δίπλα απ’ το σπίτι και ο µισθός του καντηλανάφτη και απ’ ό,τι γνωρίζω το ζευγάρι ήτανε άκληρο. Μια µέρα η Mαλλεγγέλω ανακάλυψε ότι απ’ τις δυο µικρές ντραµιζάνες που είχε βάλει το ρακί, για περέτιο του σπιτιού και την γιορτή του Κώστα η µία ήτανε ... άδεια! Άρχισε ένας καυγάς στο αντρόγυνο και περνώντας ένας χωριανός µπήκε στο σπίτι και τους σταµάτησε να µην γίνουν ...«σουργούνι» σ’ όλο το χωριό. Η διαπίστωση ήτανε, ότι ο µπάρµπα Κώστας έπινε κάθε µέρα, φεύγοντας τα πρωινά η Αγγέλω στα σπίτια του χωριού να πιει καφέ και να κοιτάξει τα φλυτζάνια για τη... µοίρα
του κάθε ανθρώπου, ήτανε µεγάλη καφετζού! Την άλλη µέρα πρωί-πρωί, µόλις έφυγε ο Κώστας για το καφενείο η Αγγέλω πήρε την γεµάτη ντραµιτζάνα µε το ρακί, κατέβηκε στο κατώι την έκρυψε µέσα στο αµπάρι, στον πάτο και έριξε επάνω στην ντραµιτζάνα µερικά σακιά αδειανά. Έτσι ο
Tου ∆HM. ΠOTΣH µπάρµπα-Κώστας έµεινε χωρίς ρακί για πολλές µέρες και άρχιζε και το κρύο του φθινοπώρου. Άρχισε να ψάχνει κάθε µέρα, όταν βέβαια έφευγε η Αγγέλω και ω του θαύµατος! η ρακί... βρέθηκε! Έβαλε ένα σκαµνί, άνοιξε το καπάκι απ’ το αµπάρι και γύρισε το σώµα του µέσα να πάρει την ντραµιζάνα, αλλά γύρισε το σκαµνί και ο Κώστας βρέθηκε σφηνωµένος µέσα στο αµπάρι µε τα πόδια επάνω και άρχισε να φωνάζει: – Αγγέλω... Αγγέλω πού είσαι; Απάντηση καµία. Μετά θυµήθηκε την γειτόνισσά του την Παρασκευή Στράτου και άρχισε να φωνάζει: – Τσεβή... Τσεβή, έλα θέλω βοήθεια, έπεσα... Εδώ αρχίζει το δράµα, όπως µου τόχε πει ο µακαρίτης ο Γιώργο Ντόντης. Η Παρασκευή πήγε, αλλά δεν µπόρεσε να τον σηκώσει, ο Κώστας φώναζε και έσκουζε απ’ την κούραση, η Παρασκευή ζητούσε βοήθεια απ’ τους χωριανούς να την βοηθήσουν να τον βγάλουν. Πέρασαν αρκετά λεπτά της ώρας και να που ήρθε ο µακαρίτης Λάµπρος Στεργιόπουλος, γείτονας του Κώστα, τον τράβηξαν και τον έβγαλαν ζωντανό, αλλά µε πολλά γρατσουνίσµατα στα χέρια, στα γόνατα και µε καρούµπαλο στη µπάλα! Το τι άκουσε για δεύτερη φορά απ’ την Αγγέλω δεν λέγεται, αλλά, όταν ήρθε, αφού τον ... µούντζωσε πολλές φορές άρχισε να τον καθαρίζει και να τον περιποιείται.
Επιτυχόντες στην 3βάθµια εκπαίδευση – Ο Βασίλης ∆άκας του Ευαγγέλου πέτυχε στο Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων. – Η Χαρά Παγούνη του Βασιλείου πέτυχε στη σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. – Ο Νίκος Παγούνης του Βασιλείου πέτυχε στο τµήµα Μηχανικών Τοπογραφίας του ΤΕΙ Αθηνών. – Ο Παναγιώτης Ζωγράφος του Ευαγγέλου πέτυχε 1ος στο Μαθηµατικό Τµήµα του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων. – Η ∆έσποινα Κουκούµπα κόρη της Μαρίας Παγούνη και του Κώστα Κουκούµπα, πέρασε στο τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολόγων Υπολογιστών του Πολυτεχνείου Πατρών. Η εφηµερίδα µας εκφράζει τα θερµά της συγχαρητήρια
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
∆ΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ 2015 λογία) παραδοσιακού φαγητού (κρέας µε πιλάφι), συνεπικουρούµενη από τους µεγαλύτερους στην προετοιµασία των λοιπών εδεσµάτων (σαλάτες, ορεκτικά κλπ). Σηµαντικές εξ άλλου ήταν οι προσφορές (όπως κάθε χρόνο)
δοχεία σε Σάµο, Χαλκιδική, Κέρκυρα, Σύβοτα Θεσπρωτίας και Αγρίνιο. Ευχαριστούµε τον κ. Χριστινίδη για την προσφορά του. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε ο Αντιδήµαρχος Πωγωνίου Στέλιος Κουκουλάρης, ο παπά Φάνης, καθώς επίσης ο πατέρας Αντώνιος µαζί µε τα παιδιά της “Κιβωτού του Κόσµου“, που
σε κτηνοτροφικά προϊόντα (κρέας, τυρί), των χωριανών µας Φόρη Κωσταρά και Πάνου Κούρου, τους οποίους και ευχαριστούµε. Πριν αρχίσει το γλέντι, χαιρετισµούς απεύθυναν ο Πρόεδρος της Αδελφότητας Αθηνών Φοίβος Κουβαράς και ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Ιωαννίνων Γιάννης Μποντίνης. Ακολούθησε η κλήρωση των τυχερών που κερδίσανε τις προσφορές που χορήγησε ο ∆ηµήτρης Χριστινίδης, γαµπρός της Θάλειας Καρβούνη και αφορούσαν για 10 τυχερούς από δύο διανυκτερεύσεις σε 2κλινο δωµάτιο µε πρωινό σε 10 ξενο-
φιλοξενούνται στην Πωγωνιανή και τα οποία συµµετείχαν ενεργά στο χορό. Ακολούθησε χορός µέχρι τις 7 η ώρα το πρωί, µε το εξαίρετο συγκρότηµα του Κώστα Βέρδη. Να σηµειώσουµε, κατά γενική οµολογία ντόπιων και ξένων, το φετινό γλέντι ήταν το πιο πετυχηµένο από κάθε άλλη φορά. Εξάλλου το µαρτυρούν και τα σχετικά βίντεο που προβάλλονται στην ιστοσελίδα µας (www.dolo.gr), καθώς επίσης και πλούσιο φωτογραφικό υλικό στο http://dolo-gr.blogspot.gr. Και του χρόνου! Γιώργος Μποντίνης
* Συνέχεια από την 1η σελίδα
3
“Η γυναίκα στην ΟΒΙΡΑ” * Συνέχεια από την 1η σελίδα νήσιο Γάµο” (καλοκαίρι 2009) παρουσιάζει τη γυναίκα, όπως συνέβαινε τότε, η οποία δεν ξέρει ποιον θα συναντήσει, ποιόν θα παντρευτεί, που έβγαινε από την εφηβεία στην ενηλικίωση, χωρίς να γνωρίζει τον µελλοντικό της σύντροφο. Όλα αυτά τα βίωνε µε υποµονή και καρτερικό-
τητα. Στη δεύτερη ενότητα που προέρχεται από την θεατρική παράσταση “Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας” (καλοκαίρι 2010), εµφανίζεται η γυναίκα η Ηπερώτισσα, η γυναίκα στην Ευρώπη, η γυναίκα στην Ανατολή, η γυναίκα του έρωτα, αλλά και η γυναίκα που ακόµα και σήµερα ψάχνει τη θέση της σ’αυτό τον κόσµο και παλεύει µε το αντρικό στοιχείο, βλέπει µητριαρχία – πατριαρχία και είναι σε ένα µεταίχµιο. Τέλος, στην τρίτη ενότητα, εµπνευσµένη από την παράσταση “Του µισεµού την ώρα” (καλοκαίρι 2011) παρουσιάζεται η µητέρα Ήπειρος µε θέµα την ξενιτιά, γένους θηλυκού και τότε και τώρα έφευγε ο άντρας µε τη
βαλίτσα στην ξενιτιά, πράγµα που βιώνουµε ίσως και σήµερα. Η γυναίκα Ηπειρώτισσα είναι ένα δείγµα γυναίκας που έχει περάσει πολλά, συνειδητοποιηµένη, µε στωικότητα στα πράγµατα, αλλά και πολύ σκληρή, για να µπορέσει να ανταπεξέλθει σε όλα αυτά. Αφορµή από αυτές τις παραστάσεις έχουµε ένα καινούργιο project που είναι η γυναί-
κα, η γυναίκα στην οβίρα, η γυναίκα γενικότερα». Στα βίντεο που προβάλλονται στην ιστοσελίδα µας (www.dolo. gr), µπορείτε να δείτε την παρουσίαση της παράστασης από την Αγνή Βραβορίτη και τον Βασίλη Παπαλαζάρου και το θεατρικό δρώµενο “Η γυναίκα στην ΟΒΙΡΑ”. Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές αφού όλη η προετοιµασία της παράστασης και οι πρόβες έγιναν σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα, αυτό των διακοπών στο χωριό. Περισσότερες φωτογραφίες µπορείτε να δείτε στο http:// dologr.blogspot.gr/ Γιώργος Μποντίνης
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
Κουβεντιάζοντας µε τον Λευτέρη Ζωίδη Ο Λευτέρης Ζωίδης του Αναστασίου και της Χαρίκλειας το γένος Μανιώτη γεννήθηκε στο ∆ολό το 1930 (τα αδέρφια του ο Παντελής Ζωίδης γεννήθηκε το 1924 και είναι συνταξιούχος, δάσκαλος κι ο Σταύρος γεννήθηκε το 1927 ο οποίος στην αστική εργαζότανε συγκοινωνία στην Αθήνα). Εκείνη την περίοδο στο χωριό (1930) έµεναν περίπου 300 άτοµα. Οι κάτοικοι είχαν 510 ζώα για να καλύπτουν τις ανάγκες των οικογενειών τους. Τότε δεν υπήρχαν κτηνοτρόφοι µε µεγάλα κοπάδια και πολλοί ήταν ταξιδεµένοι. Από το 1936 φοιτεί στο ∆ηµοτικό Σχολείο του χωριού µε δάσκαλο τον συγχωριανό µας Σ. Παγούνη. Το 1940 όταν ξέσπασε ο πόλεµος το σχολείο λειτουργούσε κανονικά. Οι Ιταλοί και αργότερα οι Γερµανοί δεν ενόχλησαν κανέναν στο χωριό. Όσο ήταν σ’ εξέλιξη ο ανταρτοπόλεµος οι κάτοικοι µε παρότρυνση της αστυνοµίας εγκαταλείπουν το χωριό. Έτσι το 1948 ο Λευτέρης και η οικογένεια µεταφέρονται µε φορτηγά του στρατού στα Γιάννενα. Στα Γιάννενα µένουν µέχρι το 1950. Λίγο αργότερα πήγε στην Αθήνα για δουλειά και το 1953 υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία. Τις χρονιές 1949-50 δεν υπήρχε κανείς στο ∆ολό καθώς επίσης και στα γειτονικά χωριά Πωγωνιανή, ∆ρυµάδες και Σταυροσκιάδι. Τη δεκαετία του 50 οι ∆ολιώτες επιστρέφουν στο χωριό τους, κύριο µέληµά τους η αποκατάσταση των σπιτιών τους µε την συνδροµή του ελληνικού κράτους. Το 1965 ήρθε το ηλεκτρικό και το 73 το νερό. Το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου παλιότερα γινότανε µε διαφορετική µορφή, το κάθε σπίτι έκανε τραπέζι µε πολλούς καλεσµένους. Το 1968 ο Γ. Ζέρβας διοργάνωσε για πρώτη φορά το φεστιβάλ του χωριού κάτι πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή. ∆έσποινα Πορίκη
« ∆OΛ I Ω T I K A »
4
Το ετήσιο Συνέδριο της Οµοσπονδίας Αδελφοτήτων και Ενώσεων Πωγωνίου Στο ∆ελβινάκι την Κυριακή 9 Αυγούστου 2015, πραγµατοποιήθηκε το ετήσιο Συνέδριο της Οµοσπονδίας Αδελφοτήτων και Ενώσεων Πωγωνίου, µε θέµα «Ο Πωγωνίσιος Πολιτισµός µοχλός ανάπτυξης του τόπου µας», αν και τοπικές αρχές και διοργανωτές, αναφέρθηκαν και σε άλλους «µοχλούς», που µπορούν να βγάλουν την Ήπειρο από την αφάνεια. Ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριµάνης, χαρακτήρισε την κρίση ως ευκαιρία για να ξαναφτιαχτεί η Ήπειρος και πρότεινε τη δηµιουργία αγοράς αγροτικών προϊόντων, ακολουθώντας το γερµανικό µοντέλο για να µπορέσει ο πρωτογενής τοµέας να αναπτυχθεί και µε τη σειρά τους οι αγρότες να αναδείξουν την παραγωγή τους. Τη σπουδαιότητα του συνεδρίου αυτού, τόσο για την περιοχή όσο και γενικά για την Ηπειρωτική κοινωνία, που πραγµατοποιήθηκε σε µια περίοδο πολυδιάστατης κρίσης για την ελληνική κοινωνία, τόνισε ο ∆ήµαρχος Κώστας Καψάλης, προτείνοντας την καταγραφή και αξιοποίηση όλων των προσώπων που κατάγονται από το Πωγώνι και κατάφεραν να διαπρέψουν. Το µήνυµα το ∆ελβινάκι να παραµείνει ζωντανό και να µην ερηµώσει, µετέφεραν τόσο οι διοργανωτές, όσο και ο Μητροπολίτης ∆ρυϊνουπόλεως Πωγωνιανής και Κονίτσης κ.κ. Ανδρέας, στο σύντο-
µο χαιρετισµό τους. «Ζωή» στην ακριτική αυτή περιοχή, συνεχίζει να δίνει η «Κιβωτός του Κόσµου», η οποία επεκτείνει τις δραστηριότητες της, σύµφωνα µε τον πατέρα Αντώνιο. Από τους εισηγητές, ο Βασίλειος Μάνος, Αντιπρόεδρος της Οµοσπονδίας, επεσήµανε την σηµασία της παράδοσης στην ολοκληρωµένη ανάπτυξη του Πωγωνίου, η οποία θα µπορέσει να αξιοποιήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τους φυσικούς πόρους της περιοχής µας. Η Νατάσσα Μπέγκα Πρόεδρος της Ε.Λ.Ε.Π.Α.Π. ενηµέρωσε για τις δραστηριότητες της Ε.Λ.Ε.Π.Α.Π. Τις εισηγήσεις ολοκλήρωσε ο Λάκης Παπαϊωάννου, καθηγητής και Πρόεδρος της ∆ΕΑΠ, χειµαρρώδης και απολαυστικός όπως πάντα, αναφέρθηκε στη πολιτιστική κληρονοµιά του Πωγωνίου που χάνεται στα βάθη των χρόνων. Το Πωγώνι πρόσθεσε, διέθετε πάντοτε όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που θα µπορούσαν να οδηγήσουν τον τόπο σε οικονοµική ανάπτυξη. Επισήµανε ότι ο δυναµισµός της λαϊκής παράδοσης, ο µεγαλύτερος χωρίς υπερβολή είναι εντός του Πωγωνίου. Καταλήγοντας ότι θα πρέπει να συγκεντρωθεί και να διαφυλαχτεί όλο το αρχειακό υλικό
Aναδροµές
που αναφέρεται στο Πωγώνι. Παράλληλα έγινε απονοµή βραβείων στη Νατάσσα Μπέγκα και Κώστα Κωστούλα για την συνεισφορά τους στην κοινωνική και πολιτιστική τους προσφορά. Το συµπέρασµα που προέκυψε από το Συνέδριο ήταν η διαπίστωση ότι, η Ήπειρος, ως η πιο φτωχή περιφέρεια όχι µόνο της Ελλάδας αλλά της Ευρώπης ολόκληρης, για να βγει από την δεινή οικονοµική κατάσταση στην οποία βυθίζεται όλο και πιο πολύ καθώς η κρίση συνεχίζεται, πρέπει να επιστρατεύσει τα δυο συγκριτικά πλεονεκτήµατά της, τη γεωργία και την κτηνοτροφία, πλεονεκτήµατα που άλλες περιοχές δεν διαθέτουν: τον πρωτογενή τοµέα, για να οδηγήσουν την Ήπειρο στο δρόµο της ανάπτυξης. Γ.Μ.
«∆OΛIΩTIKA» Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Iωαννίνων
Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Tηλ. 26510 44558 E-mail:
[email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου
Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Γεώργιος Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩ∆IKOΣ 4587 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Xάρης Παπακώστας ∆ηµήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος
Αύγουστος 2002. «Άνοιγµα» λειτουργία στον Άγιο Γεώργιο. Οι παλιοί ∆ολιώτες τακτικά «άνοιγαν» λειτουργούσαν τα ξωκλήσια. Σήµερα εκτός από τον Άγιο Χριστόφορο και Αι-Λια, κι αυτά µόνο την ηµέρα της γιορτής τους, δυστυχώς σε κανένα άλλο ξωκλήσι δε γίνεται λειτουργία. Κρίση λοιπόν της παράδοσης και στη θρησκευτική ζωή όπως αυτή διατηρούνταν στο χωριό.
Οι συνδροµές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη ∆/νση: Mποντίνη Iωάννη Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32 Ιωάννινα Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
AYTOI ΠOY EΦYΓAN
Kοινωνικά ΓAMOI – Στις 25 Αυγούστου 2015 στο ∆ολό, έγινε ο γάµος του Άγγελου Κούρου και της Γεωργίας Κονταξή, καθώς επίσης και η βάπτιση του γιού τους Σπυρίδωνα. – Στις 26 Σεπτεµβρίου 2015 έγινε στην Αθήνα ο γάµος της Αγγελικής Φούκη του Θεοφάνη και του Bασιλείου Πούλου. Ευχόµαστε να ζήσουν ευτυχισµένοι ΓENNHΣEIΣ – O Θωµάς Yφαντής (γιος του Nικου και της Mαίρης) και η σύζυγός του Kατερίνα Aντωνίου απέκτησαν κοριτσάκι. Στους ευτυχισµένους γονείς και παππούδες ευχόµαστε να τους ζήσει. BAΠTIΣEIΣ - Στις 25 Ιουλίου 2015, στο ∆ολό, ο Άγγελος Κούρος και η Γεωργία Κονταξή, βάπτισαν τον γιο τους και του χάρισαν το όνοµα του παππού Σπυρίδων. Στους ευτυχισµένους γονείς και παππούδες ευχόµαστε να τους ζήσει. ΘANATOI – Απεβίωσε στα Γιάννενα στις 9 Σεπτεµβρίου, η Αγλαΐα Μέξη και αναπαύθηκε στο νεκροταφείο της εκκλησίας Περιβλέπτου στα Γιάννενα. – Απεβίωσε στην Αθήνα η Ζωή Ζωΐδη (σύζυγος του Νικολάου Ζωΐδη) και αναπαύθηκε στην Αθήνα. – Απεβίωσε στην Αθήνα στις 25 Αυγούστου 2015, ο Αθανάσιος Κολέφας όπου και αναπαύθηκε. Ας είναι αιωνία η µνήµη τους Από την Αδελφότητα Αθηνών Η Αδελφότητα ∆ολού “ο Αγιος Χριστόφορος”, εκφράζει τα συλλυπητήριά της στους οικείους και στον Νικόλαο Ζωίδη, για τον πρόωρο χαµό της αγαπηµένης του συζύγου Ζωής Ζωϊδη. Αντί Στεφάνου προσφέρει το ποσό των 100 ευρώ στην Εκκλησία του Χωριού µας.
ΠΡOΣΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ – Λεοντοπούλου Βασιλική 50 – Μούστου ∆ηµοκρατία 50 50 – Zωίδης Γ. Nικόλαος – Παπαδηµητρίου Ευγενία στη µνήµη Αθανασίου Παπαδηµητρίου 50 – Μαργαρίτη Ευτυχία στη 50 µνήµη Γιώργου Ντόντη Στη µνήµη Αγλαΐας Μέξη πρόσφεραν οι οικογένειες: – Ελένης Μέξη-Παπακώστα 100 – Κώστα Μέξη 100
5
Αγλαΐα (Λίτσα) Μέξη Οικείος και γνώριµος ο πένθιµος ήχος της καµπάνας του χωριού µας, που ανήγγειλε ένα ακόµη δυσάρεστο µήνυµα. Πέθανε η Αγλαία (Λίτσα) Μέξη. Οικεία και γνώριµα τα πρόσωπα των συγγενών, των φίλων, των συγχωριανών που κατέκλυσαν την εκκλησία της Περιβλέπτου στα Γιάννενα. Οικειοποιείται έτσι ο πόνος, παρά το προχωρηµένο της ηλικίας της θανούσης. Η εκλιπούσα υπήρξε µία από τις ξεχωριστές γυναίκες της εποχής της, µία ίσως από τις τελευταίες εν ζωή ∆ολιώτισσες. Κόρη της µεγάλης οικογένειας του Σωκράτη και Ευδοκιάς Καρακώστα, παντρεύτηκε στο ∆ολό τον Χάρη Μέξη. Σαν σύζυγος και µητέρα δηµιούργησε µια ζηλευτή οικογένεια
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ – Μούστος Χριστόφορος & Χριστίνα 50 – Γιάνναρου Αντιγόνη 20 – Λιόλιου – Μπαλωµένου Νώρα 50 – Οικογ. Πότση Γεωργίου, Ηλία & Χρυσούλας (εις µνήµη συζύγου, µητέρας, παππούδων, γιαγιάδων) 300 – Κολέφας Κων/νος 20 – Μούστου ∆ηµοκρατία 20 – Παπαλαζάρου Κων/νος 20 – Τσεµπέρης Παύλος 20 – Λεοντόπουλου Βασιλική 20 – Κουβαράς Ιωάννης 20 – Οικονοµίδης Λεωνίδας 15 – Κουβαράς Φοίβος 35 – Μαργιόλης Κων/νος 30 – Κατσιλέρης Γεώργιος 30 – Ζωΐδης Νικόλαος 50 – Γιάνναρου Όλγα 30 – Κωσταράς γεώργιος 30 – Φωτόπουλος Ευάγγελος 20 – Κωσταράς Βασίλειος 50 – Γκερµότσης Βασίλειος 100 – Κιτσώνας Μάνος 50 – Μπάσιος Τάκης 50 – Ζωΐδης Κων/νος 20 – Παγούνη Πίτσα 50 – Φούκης Αχιλλέας 20 – Γιάνναρου – Παπανδρέου ∆έσποινα 30 – Μέξη-Παπακώστα Ελένη 50 – Παπαϊωάννου Παναγ. 20 – Ζωΐδης Χρήστος (Τάκης) 50 – Bαλεράς Aθανάσιος Kρίτων 50
που αν και οι συνθήκες ήταν δύσκολες, όµως πάντα ενωµένοι και αγαπηµένοι µε τον σύντροφό της τα προσπέρασαν όλα. Έχουν να λένε όλοι για την αµοιβαία αγάπη που τους διέκρινε. Είχε την τύχη να έχει έναν αξιολάτρευτο σύζυγο, καταξιωµένο στη Γιαννιώτικη κοινωνία, λάτρη του ∆ολού, που πάντα, µαζί µε άλλους χωριανούς, φρόντιζε για τα προβλήµατά του. Πλάι του ανάθρεψε και µόρφωσε δυο υπέροχα παιδιά που ευτύχησε να τα δει δηµιουργηµένα και καταξιωµένα κοινωνικά. Τον Κώστα και την Ελένη. Αξιώθηκε ακόµη να καµαρώσει και τρία αξιολάτρευτα εγγόνια. Μεγάλη επίσης αγάπη και εκτίµηση έτρεφαν στο πρόσωπό της ο αξέχαστος και αξιαγάπητος σε όλους µας γαµπρός της Αριστοµένης (Μένιος) Παπακώστας, που τόσο πρόωρα έφυγε από κοντά µας, και η νύφη της Λιλή. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, µέσα σε πελάγη οικογενειακής ευτυχίας, απόλαυσε τη ζωή της µέχρι τα βαθιά της γεράµατα. Πώς να ξεχάσουµε το χαµόγελό της, τη ζωντάνια της, και αυτό που την έκανε να ξεχωρίζει την
ευγένειά της που πλησίαζε τον καθένα µας µε οικειότητα και ζεστασιά. Γι’ αυτό τα µεγαλύτερα εύσηµα που παίρνει µαζί της, είναι η αγάπη και η εκτίµηση του κόσµου. Αυτό έδειξε και η προσέλευσή του στην εξόδειο ακολουθία. Καλό σου ταξίδι, Αγαπητή µας Λίτσα, και µη ξεχάσεις εκεί που θα βρίσκεσαι να χαιρετίσεις και τις δικές µας µάνες και όλους τους συγχωριανούς που έφυγαν πριν από σένα. Εµείς όσο ζούµε θα σας θυµόµαστε όλους. Αιωνία σου η µνήµη.
Zωή Nικολάου Zωΐδη Στα τέλη του Σεπτέµβρη, έφυγε από κοντά µας, εντελώς ξαφνικά και απρόσµενα η Ζωή Ζωίδη. ∆εν πέρασε πολύς καιρός από την τελευταία µας συνάντηση στο χωριό, στο αγαπηµένο της ∆ολό, που τακτικά επισκεπτόταν και αγαπούσε πολύ. Παρέα µε τον λατρευτό της Νίκο, που τόσο κι αυτός την αγαπούσε και την πρόσεχε, ανταµώναµε κάθε καλοκαίρι. Χαιρόταν να κάνει παρέα µε όλους τους χωριανούς, που πάντα ρωτούσε και ενδιαφερόταν για όλους. Ο απροσδόκητος θάνατός της που µας έχει συγκλονίσει, µας λιγοστεύει όλους µας, γιατί χάσαµε την καλή µας φίλη µε την υπέροχη καρδιά και την απέραντη καλοσύνη. Με την απλότητα του χαρακτήρα της που τη διέκρινε, αλλά και την µοναδική συµπεριφορά της, κατάφερε να κερδίσει την αγάπη και την εκτίµηση όλων. Αν ήθελα να πω µε δυο λέξεις
ποια ήταν η Ζωή, θα έλεγα πως ήταν µια Κυρία, µια περήφανη Κυρία. Ήταν τυχερή που είχε στο δυστυχώς σύντοµο ταξίδι της, το Νίκο, αυτόν τον θαυµάσιο και δυνατό άνθρωπο µε τον οποίο πορευόταν στη ζωή. Ο πόνος του, όπως και ο πόνος όλων όσων είχαν την τύχη να σε γνωρίσουµε, είναι πολύ µεγάλος, γιατί έφυγες νωρίς και τόσο ξαφνικά. Είµαστε όλοι συγκλονισµένοι. Η απουσία σου θα µας λείψει πολύ. Αξιωθήκαµε να σε γνωρίσουµε και να εισπράξουµε αυτό που ήσουν, µια ανεξάντλητη πηγή αγάπης. Πέρασες στην αιωνιότητα έτσι ήσυχα και ταπεινά όπως έζησες. Ας είναι ευλογηµένο και ελαφρύ το χώµα που σε αγκαλιάζει. Σε αποχαιρετούµε και εκφράζουµε την εκτίµησή µας στο πρόσωπό σου. Αιωνία σου η µνήµη αγαπηµένη µας Ζωή. Ι.Μ.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις - Σχόλια ΤΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ Το αντάµωµα που διοργανώσαµε και πάλι εφέτος στις 17 του Αυγούστου, ξεπέρασε κάθε προσδοκία και κάθε προηγούµενο. Στέφτηκε για µια ακόµη φορά κατά κοινή οµολογία, από µεγάλη επιτυχία. Αντάµωµα µε θύµησες, αναµνήσεις από τα περασµένα, πρόσωπα αγαπηµένα που πλέον λείπουν από το τραπέζι µας, φίλοι που ξενιτεύτηκαν αναζητώντας καλύτερη τύχη µακριά µας. Ανάµικτα συναισθήµατα αλλά γρήγορα ο ήχος του κλαρίνου σε επαναφέρει στην πραγµατικότητα και σε παρασύρει στην καστανιά για Πωγωνήσιο. Ο Σύλλογος αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει θερµά όλους όσους συνέβαλαν στην επιτυχία της εκδήλωσης είτε µε οικονοµική ενίσχυση είτε µε προσωπική εργασία, όπως τις γυναίκες που φρόντισαν στην προετοιµασία των φαγητών, τους νέους µας για την καθαριότητα των χώρων, το στρώσιµο των τραπεζών, το σερβίρισµα. Τον Χριστόφορο και τον Πάνο για τα κρέατα και τα τυριά τους, και τέλος όλους τους ∆ολιώτες για τη συµµετοχή τους στην εκδήλωση. Εύχοµαι αυτή η θαυµαστή σύνδεση µεταξύ µας, να µείνει αρραγής και να είναι διαρκής δηµιουργία για το καλό όλων µας. Και του χρόνου καλές αντάµωσες . Ο ΜΥΛΟΣ ΣΤΟ ΞΥΛΟΓΕΦΥΡΟ Αφορµή για να ασχοληθώ µε αυτό το θέµα µου έδωσε ο Χριστόφορος Κωσταράς. Συζητώντας για το χωριό και τα προβλήµατά του, όπως συχνά κάνουµε όταν ανταµώνουµε, µεταξύ των άλλων µου ανέφερε την κακή κατάσταση της στέγης του µύλου στο ‘Ξυλογιόφυρο’. Πράγµατι µε την επί τόπου επίσκεψή µου διαπίστωσα κι εγώ το µέγεθος του προβλήµατος. Όντως η στέγη βρίσκεται σε προχωρηµένη κατάρρευση και σίγουρα ο επερχόµενος χειµώνας θα φέρει το µοιραίο. Ο µύλος στο ‘Ξυλογιόφυρο’, µαζί µε το διπλανό γεφύρι της Νονούλως, αποτελούν αναπόσπαστα µνηµεία της κληρονοµιάς µας. Έχουν γράψει ιστορία, έχουν προσφέρει µε την λειτουργία τους, έχουν εκθρέψει γενιές και γενιές για πολλά συνεχόµενα χρόνια και έχουν αξιοθαύµαστη αρχιτεκτονική. Η διατήρησή τους αποτελεί υποχρέωση τόσο του κράτους, όσο και των τοπικών κοινωνιών. Σηµειώνω ότι ο Παντελής Τσέβης, σαν πρόεδρος της ∆ιευρυµένης Κοινότητας Πωγωνιανής, ενδιαφέρθηκε, τα φρόντισε, τα αναπαλαίωσε, έκανε και καλντερίµι στο µονοπάτι για καλύτερη πρόσβαση και γι’ αυτό σήµερα παραµένουν όρθια. Οφείλοµε να το αναγνωρίσουµε, όπως και για τόσα άλλα µεγάλα έργα που έκανε κατά τη διάρ-
6
AΠO TON A∆OΛO-∆OΛIΩTH
κεια της θητείας του και µε την ευκαιρία αυτή να τον ευχαριστήσουµε κιόλας θερµά. Επειδή όµως γνωρίζουµε τη λειτουργία των υπηρεσιών σε τέτοια ζητήµατα και επειδή εάν επαναπαυτούµε στις υποσχέσεις τους για συνδροµή, ιδιαίτερα αυτήν την εποχή, θα είναι πολύ αργά, γι’αυτό αποφασίσαµε, σαν εκκλησιαστική επιτροπή, µια και ο µύλος ανήκει στην εκκλησία, να αναλάβουµε εµείς τα έξοδα επισκευής του. Οι εργασίες µάλιστα θα αρχίσουν σύντοµα για να προλάβουµε τις επερχόµενες καιρικές συνθήκες.
Ο Τάκης και ο Σπύρος έζησαν τα παιδικά τους χρόνια στο χωριό, και πάντα το ∆ολό το νιώθουν για χωριό τους. Απόδειξη: Τον Αύγουστο που ο Σπύρος (σήµερα κάτοικος Γερµανίας) πάντρευε τον γιό του, έκανε το γαµήλιο τραπέζι στο κέντρο του Χριστόφορου. Τους επισκεφτήκαµε µε τον Γιώργο Κωσταρά για να τους ευχηθούµε και η συγκίνηση και η χαρά που νιώσαµε όλοι µας ήταν απερίγραπτη. Εκεί συναντήσαµε και τα αδέρφια Μεντή, Φούκη, και η συζήτησή µας περισσότερο περιστρέφονταν γύρω από το χωριό και για κείνα τα δύσκολα χρόνια που περάσαµε. Για όλους είχαν να πουν και µια καλή κουβέντα. Ξεχωρίζω όµως τα καλά λόγια για το δάσκαλό τους Κώστα Κουκουλάρη, την εκτίµηση και το σεβασµό που τρέφουν στο πρόσωπό του, και την ευγνωµοσύνη τους για τη φροντίδα και την αγάπη που τους περιέβαλε σαν µαθητές του σχολείου. Αγαπηµένα και ξεχωριστά πρόσωπα, πάντα καλοδεχούµενα.
ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ Οι νερόµυλοι είναι µια από τις αρχαιότερες µηχανές που χρησιµοποίησε ο άνθρωπος πριν χιλιάδες χρόνια. Τα παλιότερα χρόνια σε κάθε ποτάµι υπήρχε οπωσδήποτε τουλάχιστον ένας νερόµυλος. Στο ποτάµι µας υπήρχαν δύο νερόµυλοι. Ο ένας στο ‘Ξυλογιόφυρο’, ιδιοκτησίας της εκκλησίας του χωριού που το νοίκιαζε κάποιος µυλωνάς και ο δεύτερος, ιδιόκτητος, της οικογένειας Ζωίδη – Μυλωνά, στο Νότιο τµήµα της χαράδρας, κάτω από τα Παρακάτωνα. Σήµερα οι νερόµυλοι αποτελούν µνηµεία µιας άλλης εποχής αφού τα σηµερινά δεδοµένα του τρόπου ζωής και διατροφής άλλαξαν µε το ξέσπασµα της βιοµηχανικής επανάστασης. (Στο επόµενο θα ασχοληθώ µε τους µυλωνάδες και παρακαλώ όποιος γνωρίζει ονόµατα και ηµεροµηνίες µυλωνάδων που εργάστηκαν στους µύλους µας, ας µου τα στείλει). ΤΟ ∆ΟΛΟ ΜΑΣ Με αφορµή τις συχνές επισκέψεις πολλών παιδιών που έζησαν άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο στο χωριό µας, και µε το τελευταίο παράδειγµα του Παναγιώτη Παπαϊωάννου, που είχα τη χαρά να ανταµώσουµε µάλιστα στις εκλογές, ένα άλλο γεγονός που συνέβη το καλοκαίρι επιβεβαιώνει αυτό που στο προηγούµενο τεύχος έγραψα πως «η πατρίδα µας είναι η παιδική µας ηλικία». Πρόκειται για τους αδερφούς Μπάσιου.
Χριστόφορος Κωσταράς, Τάκης και Σπύρος Μπάσιος, Μπάµπης Φούκης ΣΤΟ ΞΩΚΛΗΣI ΤΟΥ ΑΗ-ΛΙΑ ¨Κρυµµένο¨ από τα µάτια του κόσµου, µέσα σε πυκνή βλάστηση, το ξωκλήσι του Αη-Λια είναι µοναδικής οµορφιάς και µόνιµο χαρακτηριστικό των ορεινών τοπίων της περιοχής µας. Αποµακρυσµένο και γαλήνιο περιµένει καρτερικά κάποιον επισκέπτη ή την ηµέρα της γιορτής του για να φορέσει τα καλά του και να καλοδεχτεί τους προσκυνητές. Και ήταν κι εφέτος αρκετοί ∆ολιώτες και λίγοι Γκουβεριώτες που ήρθαν να προσκυνήσουν και να γιορτάσουν τον Άγιο. Και όπως δείχνει και η φωτογραφία το…γιόρτασαν για τα καλά. Ο Χριστόφορος, πάντα τέτοια µέρα, κάνει το κουµάντο του. Πλούσιο και χορταστικό κουµάντο σε µια πανέµορφη και φανταστική τοποθεσία, ποιος δε θα ήθελε να πάρει µέρος! Αξίζει τις ηµέρες των διακοπών σας στο χωριό να επισκεφτείτε το µικρό µας ξωκλήσι. Αξίζει τον κόπο να κάνεις τη διαδροµή το πρωί χωρίς πολύ ήλιο, να γνωρίσεις την περιοχή έξω από το χωριό, να απολαύσεις
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις
-
7
Σχόλια
αίθουσα ώστε να γίνει µια πλήρης αίθουσα διδασκαλίας, όπως ήταν παλιά σε λειτουργία. Έτσι το καλοκαίρι θα µπορούν να την επισκέπτονται τα παιδιά να επιλέγουν βιβλία από την βιβλιοθήκη, να συζητούν µεταξύ τους. Πολύ καλή η ιδέα της Μαρίας και προπαντός πραγµατοποιήσιµη. ∆ε µένει παρά το καλοκαίρι να το συζητήσουµε και να το πράξουµε. τη φύση, τον δροσερό αέρα, το δάσος του Αη-Λια, µε τα αιωνόβια δέντρα, να µαζέψεις φρέσκια αρωµατική ρίγανη. Ας γίνει µια τέτοια ηµερήσια εκδροµή για να γνωρίσουν και οι νεότεροι τις τοποθεσίες και τις οµορφιές µακριά από το χωριό, που µένουν κρυφές στα µάτια του επισκέπτη, που συνήθως προτιµά να επισκέπτεται µόνο τοποθεσίες και αξιοθέατα που γνωρίζει ο περισσότερος κόσµος. ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΒΑΦΤΙΣΙΑ Χαρούµενος και ευτυχισµένος έδειχνε ο Άγγελος Κούρος στις 25 του Ιούλη που τον συναντήσαµε στο χωριό, γιατί πραγµατοποίησε το όνειρό του. Το είχε τάµα να κάνει το γάµο του στο αγαπηµένο του ∆ολό και το πραγµατοποίησε. Μάλιστα και διπλό µυστήριο την ίδια µέρα. Γάµος και βάφτιση συγχρόνως. ∆ιπλή χαρά για τους γονείς και τους συγγενείς, µεγαλύτερη του παππού Σπύρου που χάρισαν το όνοµά του στο εγγονάκι του. Πληµµύρισε η εκκλησία και η αυλή του καφενείου από συγγενείς, συµπεθέρους, φίλους και χωριανούς. Ακολούθησε πλούσιο τραπέζι και γλέντι µε δηµοτική µουσική στην οποία έλαβε µέρος και ο δικός µας ανερχόµενος Βασίλης ∆άκας. Ενώνουµε κι εµείς τις ευχές µας στον Άγγελο και στην Γεωργία για χαρούµενη κι ευτυχισµένη ζωή και να χαίρονται και τον Σπυράκο τους. Πολλές ευχές και στους παππούδες και γιαγιάδες. Περιµένουµε και το δεύτερο για να συνεχίσουµε το γλέντι από εκεί που ..το αφήσαµε. Να είστε πάντα καλά. ΜΙΑ ΠΡΌΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΕΙΣΤΌ ΣΧΟΛΕΙΌ Ένα από τα ωραιότερα κτήρια του χωριού µας αποτελεί αναµφίβολα το ∆ηµοτικό σχολειό µας. ∆υστυχώς εδώ και αρκετά χρόνια µένει σε απραξία. Κατά καιρούς επεχείρησαν να το αξιοποιήσουν χωρίς αποτέλεσµα. Η Μαρία Καλαγκιά όµως µας έκανε µια ενδιαφέρουσα πρόταση η οποία δεν στοιχίζει χρήµατα παρά µόνο λίγη προσωπική εργασία. Στο σχολειό σήµερα υπάρχουν αρκετά έπιπλα (θρανία), σκεύη, εποπτικά µέσα, χάρτες, βιβλία και βιβλιοθήκη µε τα οποία µπορούµε να στολίσουµε την µεγάλη
ΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Από προσωπική εµπειρία και πιστεύοντας πως θα δώσουµε λύση σε πολλούς στο θέµα της πληρωµής των λογαριασµών του νερού, σας πληροφορώ τα παρακάτω. Αρκετοί χωριανοί έχουν ανεξόφλητους λογαριασµούς πολλών ετών, γιατί ο δήµος δεν έχει τη δυνατότητα ενηµέρωσης µε αποτέλεσµα να χρεώνονται οι καταναλωτές µε προσαυξήσεις (0,20 λεπτά το µήνα). Η ενηµέρωση και η εξόφληση των λογαριασµών γίνεται στο Κ.Ε.Π. Πωγωνιανής, ή στο ∆ήµο Πωγωνίου (Καλπάκι). Πρόσφατα που επισκέφτηκα το Κ.Ε.Π. στην Πωγωνιανή (την δική µας Αγνή Φωτοπούλου) για να πληρώσω λογαριασµούς, τότε διαπίστωσα κι εγώ το πρόβληµα. Στη συζήτηση µε την Αγνή για τον τρόπο ενηµέρωσή σας καταλήξαµε ότι, όσοι επιθυµείτε να πληροφορηθείτε σχετικά , να επικοινωνείτε µε την Αγνή και αυτή θα σας κατατοπίζει για τον λογαριασµό και τον τρόπο πληρωµής του. Το τηλέφωνο επικοινωνίας της Αγνής είναι 26570 31410 (ώρες γραφείου). Και η διεύθυνση. Αγνή Φωτοπούλου Κ.Ε.Π. Πωγωνιανής 44002 Πωγωνιανή (Ευχαριστούµε την Αγνή για την βοήθειά της. Όπως πάντα χαµογελαστή και πρόθυµη, βρίσκει τον τρόπο να σε εξυπηρετήσει). Η ΗΜΈΡΑ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΏΝ Η ηµέρα των εκλογών µας έφερε ξανά σύντοµα στο χωριό. Άλλο που δε θέλαµε κι εµείς. Καλοκαιρινή µέρα, µε ανοιχτό το καφενείο, ανταµώσαµε µε αρκετούς ψηφοφόρους, µάλιστα µε µερικούς είχαµε καιρό να ειδωθούµε, όπως τον Λευτέρη Μεντή από την Αθήνα µε την οικογένειά του (ίσως να ήρθαν και άλλοι, αλλά προσωπικά δεν τους είδα) καλαµπουρίσαµε, µαζέψαµε σταφύλια, σύκα, µπόλικα καρύδια (φορτωµένες φέτος οι καρυδιές), φάγαµε σούρβα, όλα ήταν χαρά θεού. Μερικοί προµηθεύτηκαν και καυσόξυλα για τον χειµώνα. Φυσικά νόµιµα και µε ειδική άδεια από το δασαρχείο όπως τελευταία απαιτείται . Αυτό το µέτρο είναι πολύ καλό γιατί προστατεύεται το δάσος από την παράνοµη και αλόγιστη υλοτοµία.
ΠΑΡΑΜΟΝΉ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΏΝ ‘Τα παγκάκια του Φόρη Μάικα’, το συνηθισµένο καλοκαιρινό στέκι των ∆ολιωτών, µετά τον αποχαιρετισµό των παραθεριστών, τα επισκέπτονται µόνον οι λιγοστοί µόνιµοι κάτοικοι που φυσικά δεν είναι δυνατόν να τα γεµίσουν. Η σηµερινή όµως φωτογραφία, παραµονή εκλογών, δεν εκφράζει την πραγµατική εικόνα, γιατί αργότερα συγκεντρώθηκαν και άλλα άτοµα και µάλιστα γέµισε ο χώρος, αλλά εµάς µας πρόδωσε η µπαταρία της κάµερας και δεν µπορέσαµε να παρουσιάσουµε την πραγµατικότητα. Βέβαια η εικόνα του καλοκαιριού απέχει πολύ από την σηµερινή. Τότε και ο γύρω µαντρότοιχος δεν ήταν αρκετός για να µας χωρέσει όλους. Παραµένει όµως ο πρώτος τόπος συνάντησης της απογευµατινής βόλτας και ακολουθεί ο δεύτερος στο καφενείο.
Aπό αριστερά: Nικόλαος Kούρος, Παναγιώτης Παπαϊωάννου του Λευτέρη, Eυτυχία Mαργαρίτη, Άννα και Λευτέρης Zωίδης, πίσω ο Γιώργος Kωσταράς.
Μια και ο λόγος για το καφενείο, πληροφορήθηκα µε χαρά πως στο εξής θα ανοίγει κάθε Τετάρτη, Σάββατο και Κυριακή για να εξυπηρετεί και τους κυνηγούς, µια κι αυτές τις ηµέρες επιτρέπεται το κυνήγι. Μάλιστα έγινε και η αρχή. Φαντάζοµαι τώρα τα σουβλάκια του Λεονάρδου θα τα αντικαταστήσουν χοιρινές µπριζόλες, λαγοί και πουλιά. Αξίζει να το επισκεφθούµε κι εµείς τέτοιες µέρες για να δοκιµάσουµε σπάνιες γεύσεις κυνηγιού, που όπως ισχυρίζεται και ο Γιώργος Κωσταράς είναι το κάτι άλλο.. Είµαι σίγουρος πως θα µας καλοδεχθούν αρκεί να έχουµε την τύχη να φέρουν κάτι στο σακούλι ή στο αγροτικό, εάν πρόκειται για ‘χοντρό’ κυνήγι. Ας το επιχειρήσουµε χωρίς όµως να παραγνωρίζουµε και την γνωστή παροιµία πως «του ψαρά και του κυνηγού το πιάτο δέκα φορές ειν’ αδειανό και µια φορά γεµάτο». Πάντως σας ευχόµαστε, καλά κυνήγια και πολύ προσοχή γιατί κάθε χρόνο διαβάζουµε δυσάρεστα. Τελευταία πληροφορήθηκα πως το ερχόµενο Σάββατο (3Οκτωβρίου) η Άννα τους ετοιµάζει λαγό στιφάδο. Είναι ο λαγός που χτύπησαν την Τετάρτη και τώρα επιστρέφοντας το µεσηµέρι θα…φάνε καλά µε συµπλήρωµα σαλάτες, τυριά και ντόπιο κρασί. Τυχεροί, τους ζηλεύω πραγµατικά.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις ΓΙΑ ΤΑ «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» Ο ΛΟΓΟΣ Πολύ καλά λόγια και πολύ καλές κριτικές ακούσαµε τις ηµέρες του Αυγούστου στο χωριό για την εφηµερίδα µας «ΤΑ ∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» και σας ευχαριστούµε πολύ. Όπως πολλάκις έχουµε γράψει χρειαζόµαστε όµως και τη βοήθειά σας. Στείλτε µας σκέψεις και προτάσεις, ή όποιο θέµα θεωρείται ότι ωφελεί και ενδιαφέρει την τοπική κοινωνία µας. Ο πολιτιστικός σύλλογος είναι ανοικτός προς όλες και όλους εσάς και έτοιµος να δεχθεί ακόµη παράπονα, υποδείξεις, αδιαφορία από τις αρµόδιες αρχές, όµορφες ιδέες που να είναι στα µέτρα των δυνατοτήτων µας να τις υλοποιούµε από κοινού, κοινωνικά και τόσα άλλα. Εµείς από την πλευρά µας θα προσπαθήσουµε να συνεχίσουµε, έστω κι αν µείναµε ελάχιστοι. Η υποµονή µας και η ελπίδα πως θα ανοίξει ο δρόµος για συνεργασίες δεν έχει εξαντληθεί ακόµη. Κουράγιο µας δίνουν τα πρώτα καλοκαιρινά µηνύµατα που ήρθαν από τον αγαπητό Κώστα Κολέφα µε το πλούσιο υλικό που µας έστειλε και αναφέρεται σε βιώµατα από το ∆ολό, επίσης ένα πολύ ωραίο άρθρο του φίλου και συµµαθητή Βασίλη Γκερµότση για το δάσκαλό µας Παντελή, µια συνοµιλία της ∆έσποινας Πορίκη και για άλλη µια φορά φωτογραφίες από την Βασιλική Σπύρου Καρακίτσου, από την Ελένη Μέξη - Παπακώστα και από τον φωτογράφο του χωριού Γιώργο Κωσταρά. Τους ευχαριστούµε όλους θερµά. Με την ευκαιρία να ευχαριστήσουµε και όλους όσοι µέχρι σήµερα συνεχίζουν να µας βοηθούν και να κοσµούν την εφηµερίδα µας µε τα γραπτά τους. ••• Με την ευκαιρία της έναρξης της νέας σχολικής χρονιάς, επιτρέψτε µου µερικές µικρές, απλές αλλά χρήσιµες συµβουλές, για τους νέους ιδιαίτερα γονείς. Kατ’ αρχάς εύχοµαι στους µαθητές όλων των βαθµίδων ‘Καλή Χρονιά και καλή πρόοδο στα µαθήµατά τους’. Ιδιαίτερα στους γονείς των µικρών µαθητών του ∆ηµοτικού να έχουν υπόψη τους µερικές µικρές χρήσιµες συµβουλές που αφορούν την συνεργασία µαθητή και γονιού, έτσι όπως οι παιδαγωγοί µας συµβουλεύουν. 1. Οι εργασίες για το σπίτι Να µην κάνετε τις εργασίες του. Αντισταθείτε στον πειρασµό να ολοκληρώσετε ή να διορθώσετε την ορθογραφία του µόλις το παιδί πέσει για ύπνο, προκειµένου να µη «γίνει ρεζίλι» την επόµενη µέρα στην τάξη. Οι εργασίες που δίνοντα για το σπίτι έχουν στόχο να βοηθήσουν το παιδί να
-
8
Σχόλια
κατανοήσει καλύτερα όσα έµαθε µέσα στη µέρα και δεν χρειάζεται να είναι αλάνθαστες. Αν δυσκολεύεται να καταλάβει κάτι, βοηθήστε το, αλλά σε καµία περίπτωση µην αναλάβετε εσείς τις υποχρεώσεις του. Αν διαπιστώσετε ότι οι εργασίες τού φαίνονται συστηµατικά πάρα πολύ δύσκολες, ενηµερώστε το δάσκαλο ή τη δασκάλα του. 2. Να µην απαιτείτε να είναι πάντα «τέλειο». Τα παιδιά µαθαίνουν εξίσου από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους. ∆είξτε έµπρακτα στο παιδί σας ότι δεν σας απογοητεύει, όταν κάνει λάθη και εκµεταλλευτείτε τέτοιες ευκαιρίες, για να του διδάξετε τι µπορεί να µάθει µέσα από κάθε λάθος και ότι πρέπει να προσπαθεί περισσότερο, για να το διορθώσει. Ένα παιδί το οποίο δέχεται συνεχώς αρνητική κριτική για τα λάθη του, παραιτείται από τη διαδικασία της µάθησης και αποκτά χαµηλή αυτοεκτίµηση. Επίσης, δεν είναι ποτέ ευχαριστηµένο µε τον εαυτό του και αγχώνεται πολύ εύκολα µε καθετί που σχετίζεται µε τη µάθηση. 3. Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες. Όσο έξυπνο, ετοιµόλογο και ταλαντούχο κι αν σας φαίνεται το παιδί σας, πρέπει να παραδεχτείτε ότι οι πιθανότητες να µεγαλώνετε τον επόµενο Αϊνστάιν είναι µικρές. Μην εκνευρίζεστε, εάν δυσκολεύεται στη γεωµετρία και µην αντιµετωπίζετε µε καχυποψία τους εκπαιδευτικούς, εάν σας πουν ότι το παιδί σας είναι ένας µέτριος µαθητής. Είναι ωραίο να περιµένει κανείς το καλύτερο από το παιδί του, αλλά είναι ακόµα σπουδαιότερο να είναι ρεαλιστής και να µη συγκρίνει το παιδί του µε άλλα. Κάθε παιδί έχει τα δικά του ταλέντα και αυτά πρέπει να αναπτύξει, πάντα µε γνώµονα την αγάπη και την ενθάρρυνση και όχι την καταπίεση και τον εξαναγκασµό. 4. Να κλείσετε την τηλεόραση. ∆εν είναι ότι κάνει κακό στο παιδί, απλά ο χρόνος που περνάει µπροστά στην οθόνη είναι χαµένος χρόνος. Περιορίστε τον στις δύο το πολύ ώρες την ηµέρα και εκµεταλλευτείτε τις υπόλοιπες, για να παίξετε, να διαβάσετε βιβλία, να κάνετε βόλτες µαζί µε το παιδί. Προσέξτε ιδιαίτερα τι βλέπει στην τηλεόραση το βράδυ, γιατί έχει παρατηρηθεί ότι οι έντονες ή βίαιες σκηνές µπορούν να διαταράξουν τον ύπνο του και ένας µαθητής που δεν έχει κοιµηθεί καλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι δε θα αποδώσει καλά την επόµενη µέρα στην τάξη. 5. Να µην στερείτε τον ελεύθερο χρόνο του. Σίγουρα θέλετε το καλύτερο για το παιδί σας, όµως µε το να το γράψετε ταυτόχρονα
σε δύο ξένες γλώσσες, κολυµβητήριο, πιάνο και ζωγραφική δε θα του προσφέρετε περισσότερα εφόδια για τη ζωή. Το µόνο που θα καταφέρετε είναι να έχετε ένα παιδί που τρέχει από τη µία δραστηριότητα στην άλλη µετά το σχολείο, µε αποτέλεσµα στο τέλος της µέρας να είναι κουρασµένο, εκνευρισµένο και αγχωµένο. Να θυµάστε ότι τα πρώτα χρόνια του σχολείου ο ελεύθερος χρόνος και το δηµιουργικό παιχνίδι είναι πιο πολύτιµα από οποιαδήποτε έξτρα γνώση. 6. Να έχετε εµπιστοσύνη στους δασκάλους του. Σίγουρα, δε θα εκτιµούσατε ιδιαίτερα ένα δάσκαλο που στην καθιερωµένη συνάντησή σας, για να συζητήσετε την πρόοδο του παιδιού σας, έπαιρνε την πρωτοβουλία να σας κάνει υποδείξεις για το πώς να «κάνετε τη δουλειά σας». Το ίδιο ακριβώς ισχύει και αντίστροφα. Κανένας δάσκαλος δεν περιµένει από εµάς να µάθει πώς να κάνει τη δική του δουλειά. Ευτυχώς, έχουν όλοι λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, πολλοί έχουν ιδιαίτερα σηµαντική εµπειρία και οι περισσότεροι αγαπούν τόσο τη δουλειά τους ώστε να µπορούν να την κάνουν µε συνέπεια, ευαισθησία και εξαιρετικά αποτελέσµατα Σας ευχόµαστε καλή σχολική χρονιά. ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ Θα ήθελα µέσα από την καρδιά µου να συγχαρώ όλες τις επιτυχούσες και όλους τους επιτυχόντες για την εισαγωγή τους στα Ανώτερα και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα της χώρας µας. Η ιδιαίτερα σηµαντική αυτή στιγµή της ζωής σας, αποτέλεσµα της επίπονης και συστηµατικής σας προσπάθειας, δικαιώνει αναµφίβολα τόσο εσάς και τις οικογένειες σας, όσο και τους εκπαιδευτικούς σας, οι οποίοι ακούραστα και µεθοδικά στάθηκαν δίπλα σας όλα αυτά τα χρόνια. Η ακαδηµαϊκή πορεία που απλώνεται πλέον µπροστά σας, θα είναι όχι µόνο γεµάτη προκλήσεις και καινούργιους στόχους αλλά θα αποτελέσει, είµαι βέβαιος, την αφετηρία ακόµα περισσότερων επιτυχιών και ακόµα µεγαλύτερης δηµιουργικότητας. Στους µαθητές που για διάφορους λόγους και παρά τις µεγάλες προσπάθειες που κατέβαλαν, δεν κατόρθωσαν να φτάσουν στο στόχο τους τη φετινή χρονιά, αξίζουν ασφαλώς τα ίδια θερµά συγχαρητήρια. Οι ίδιοι οφείλετε να µην το βάλετε ποτέ κάτω, αλλά να ανασυγκροτήσετε τις δυνάµεις σας, να θέσετε καινούργιους στόχους και να συνεχίσετε τη ζωή σας µε πίστη στις ικανότητες και την αξία σας. I.M.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
9
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ ΕΚ∆ΡΟΜΈΣ: Σχολικές εκδροµές, όπως γίνεται σήµερα, δεν πηγαίναµε. Πηγαίναµε µόνο περιπάτους έξω από το χωριό. Συνήθως απογευµατινές ώρες για να µη χάνουµε κύρια µαθήµατα. Αν θυµάµαι καλά πηγαίναµε 5-6 περιπάτους το χρόνο. Επισκεπτόµασταν τους γύρω λόφους, ξαπλώναµε στη δροσερή χλόη, παίζαµε, τραγουδούσαµε, χορεύαµε και µας συνόδευαν τα αρνάκια µε τα γλυκά τους βελάσµατα και τα πουλάκια µε τη µουσική τους. Με τη βοήθεια του δασκάλου ανακαλύπταµε τα µυστικά και τις οµορφιές της φύσης, παρακολουθούσαµε τις αγροτικές ασχολίες, το πανηγύρι της γης, και µαθαίναµε να σεβόµαστε τη γη. Όλη τότε η γύρω φύση ήταν στρωµένη µε πράσινο χαλί γιατί οι άνθρωποι τότε καλλιεργούσαν και έσπερναν όλα τα χωράφια ακόµα και τα δύσκολα µε πολύ κόπο και ιδρώτα. Κάθε πρωτοµαγιά πηγαίναµε ηµερήσια εκδροµή συνήθως στο ‘Ξυλογιόφυρο’ που υπήρχε νερό. Η µέρα αυτή ήταν ξεχωριστή και από µέρες κάναµε σχέδια πως θα οργανωθούµε καλύτερα. Παίρναµε µαζί µας σε πολύχρωµα σακουλάκια, ξηρά τροφή όπως ψωµί, τυρί, αβγά κτλ. Θυµάµαι µια χρονιά είχαµε πάει στο «Ξυλογιόφυρο», στην Για καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγνωστών µας παρακαλούµε τα εµβάσµατά σας µπορείτε να τα στέλνετε και
µέσω
της
Tράπεζας
Πειραιώς στο λογαριασµό: Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αριθ. Λογ.: 5407-025725-400 IBAN: GR 1401724070005407025725400 (ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆OΛOY ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ)
περιοχή του µύλου. Επισκεφτήκαµε το µύλο και ο µπάρµπα Γάκης (Γεώργιος Ζωίδης) ο µυλωνάς, µας έδειξε τα όργανά του µύλου και τον τρόπο λειτουργίας του. Για να µας φιλοξενήσει µάλιστα µας έφτιασε και σταχτοκουλούρα(1). Γέµιζε η καρδιά µας χαρά και ευτυχία. Κάτασπρα χαλιά από µαργαρίτες και κατακόκκινα από παπαρούνες φιλοξενούσαν ερπετά και έντοµα και όλο το µελισσολόι της περιφέρειας. Ένα δροσερό αεράκι ξεκινούσε από την Νερµέτσικα, άγγιζε τις κορυφές των δέντρων στο πέρασµά του, έκανε ένα γρήγορο παιχνίδι πάνω στα λουλούδια και µας ράντιζε τα πρόσωπα µε όλα τα αρώµατα της Φύσης. Κάναµε κουβέντα µε όλα τα δηµιουργήµατα του Θεού. Καλούσαµε τα πρόβατα κι έτρωγαν χόρτα από τα χέρια µας, παίζαµε µε τ’ αρνάκια, σφυρίζαµε στα κοτσύφια, µιλούσαµε µε την πασχαλίτσα που κρατούσαµε πάνω στο δάχτυλό µας, ξεφυλλίζαµε τις µαργαρίτες. Είναι µεγάλη ευτυχία να ζεις στιγµές κοντά στη φύση. Να νιώθεις ότι όλο αυτό το µεγαλείο είναι δικό σου. –––––––– 1. Ήταν άζυµο, πρόχειρο, λεπτό ψωµί που προλάβαινε κάτι βιαστικό ή αντιµετώπιζε την έλλειψη ψωµιού. Τη ζύµωναν µε καθαρό αλεύρι, χωρίς προζύµι και την σκέπαζαν µε στάχτη κάτω από τη θράκα και την έψηναν στο τζάκι (παραγώνι).
Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ Το ωρολόγιο πρόγραµµα περιελάµβανε και το µάθηµα ‘σχολικός κήπος’. Ο σχολικός κήπος είναι ο χώρος και η ευκαιρία για να µπολιασθούν οι µαθητές µε το χώµα, µε τη φύση µε τη φυτική δηµιουργία. Μέσω της σχολικής κηπουρικής, οι µαθητές έρχονται σε άµεση επαφή µε τη φύση και αναπτύσσουν βιωµατική σχέση µαζί της. Στη µικρή αυλή του σπιτιού του Μούστου φτιάξαµε έναν λαχανόκηπο µε λίγα από όλα τα γνωστά λαχανικά. Για µας ήταν κάτι το εύκολο και διασκεδαστικό γιατί όλοι µας είχαµε
Το καθάρισµα της αυλής γινόταν στα πλαίσια των πολιτιστικών εκδηλώσεων του σχολείου. Σχολικό έτος 1952-53.
Ο εκπρόσωπος των ξένων εκκλησιών µοιράζει εργαλεία για την καλλιέργεια του σχολικού κήπου. Σχολικό έτος 1953-54. µικρούς κήπους και γνωρίζαµε όλα τα φυτά. (Οι κήποι ήταν αναγκαστικά µικροί λόγο έλλειψης νερού και γι’ αυτό οι χωριανοί καλλιεργούσαν µόνο λίγα λαχανικά, σκόρδα και κρεµµύδια και αυτά βέβαια εξαρτώνταν από τις καιρικές συνθήκες. Τα κηπευτικά (µποστανικά) ντοµάτες, πιπεριές, αγγουράκια κ.λ.π. τα προµηθευόµασταν από τους παραγωγούς των χωριών του Κάτω Πωγωνίου µε τα πολλά νερά, (Ζάβροχο, Μαυρόπουλο Χρυσόδολη), που ερχόταν τις Κυριακές µε τα ζώα τους φορτωµένα και µας τα πουλούσαν. Πολλές φορές µάλιστα η
συναλλαγή γινόταν και µε είδος. Έπαιρνες ζαρζαβατικά και σαν αντάλλαγµα έδινες σιτάρι, κριθάρι κ.λ.π.) Αργότερα όταν κατά το σχολικό έτος 1952-53 µετακοµίσαµε στο νέο διδακτήριο, στο σηµερινό σχολείο, φτιάξαµε τον σχολικό κήπο στο δυτικό µέρος τη αυλής, στο σηµερινό τµήµα µεταξύ µουριάς, κυπαρισσιού και φλαµουριάς. Εκεί χρειάστηκε πολύ δουλειά γιατί το µέρος ήταν γεµάτο µπάζα από την ανέγερση του διδακτηρίου. Μάλιστα ο εκπρόσωπος των εκκλησιών που είχε έδρα στο χωριό, µας έφερε και ανάλογα εργαλεία (φτυάρια, τσου-
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
10
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ O ∆AΣKAΛOΣ O ΠANTEΛHΣ
γκράνες,κ.λ.π.)(1). Με πολύ προσπάθεια φτιάξαµε τον κήπο και µάλιστα τον περιφράξαµε µε σιδερένια κάγκελα για να τον προστατέψουµε από τα ζώα. Το µέρος όµως αυτό αργότερα αποδείχτηκε ακατάλληλο και ο σχολικός κήπος µεταφέρθηκε στην ‘Παλιόµουρσα’ το επονοµαζόµενο σήµερα ‘Σχολικό’. –––––––– 1. Ο εκπρόσωπος αυτός των ξένων εκκλησιών ήταν Ολλανδικής καταγωγής και ονοµάζονταν Τζων. Έµεινε µαζί µε τον διερµηνέα, Κώστα Παπαχρήστο στο σπίτι του Λατσούνα στο ‘Τσαΐρι’ (στο σπίτι µεταξύ Τσάµη και Λιόλιου) και προσέφερε κάθε είδους υπηρεσίες και συµβουλές στους χωριανούς, σε σχέση µε νέες καλλιέργειες, δεντροφυτεύσεις, διατήρηση καρπών, διατροφή πουλερικών κλπ. Μάλιστα διέθετε και αυτοκίνητο, µοναδικό και περιζήτητο στην περιοχή για κείνα τα χρόνια, που αποδείχτηκε πολύ χρήσιµο, ιδιαιτέρα σε επείγοντα περιστατικά. Ενδιαφέρονταν πολύ για τους χωριανούς και οι ίδιοι επίσης τον είχαν αγκαλιάσει, τον θεωρούσαν φίλο τους και προσπαθούσαν µε κάθε τρόπο να εκδηλώνουν την αγάπη τους. Τον προσκαλούσαν σε κάθε είδους εκδηλώσεις, του προσέφεραν ότι µπορούσαν, πίτες, φρούτα, ξύλα
Ο Τζων καβάλα στο γάιδαρο του Γιάννη Μποντίνη, που του είχε πάει ξύλα για το τζάκι. για το τζάκι και γενικά ήταν ένας ξεχωριστός χωριανός. Μάλιστα µετά από χρόνια επισκέφτηκε το χωριό χάρηκε πολύ,συγκινήθηκε που αντάµωσε µε χωριανούς, πολλούς από τους οποίους ανεγνώρισε κιόλας. Το ίδιο έκανε και ο Κώστας ο διερµηνέας, ο οποίος ζούσε στην Αυστραλία. Αντάµωσα και προσωπικά. Είχε κι αυτός τις καλύτερες εντυπώσεις και µάλιστα είχε γίνει και συνδροµητής της εφηµερίδας µας. (Συνέχεια στο επόµενο)
Aν έχετε περισσότερες πληροφορίες, διορθώσεις ή δικές σας σκέψεις, καθώς και φωτογραφίες, γράψτε µας στο: ioabodinis@gmail. com ή στη διεύθυνση της εφηµερίδας µας «∆OΛIΩTIKA», Aπολλωνίας 21 - 45332 IΩANNINA. I.M.
∆ασκάλες από το Πωγώνι (1928) (Aπό το αρχείο Bασιλικής Kαρακίτσου)
Τα δύο αυτά αφηγήµατα του πανάξιου προέδρου του πολιτιστικού συλλόγου ∆ΟΛΟΥ Γιάννη Μποντίνη και Παύλου Μπετζιου λαµβάνουν χώρα την ίδια χρονική περίοδο και συγκεκριµένα τη δεκαετία του 1950 και απευθύνονται κυρίως στους µάρτυρες εκείνης της εποχής. Τα γεγονότα των δύο αυτών αφηγηµάτων ήταν αδύνατο να µην προκαλέσουν στους µάρτυρες αυτούς συναισθηµατισµούς, να µην αισθανθούν την ίδια συγκινησιακή φόρτιση και να µην πληµµυρίσουν οι ψυχές τους από γλυκειές αναµνήσεις. Τι σου είναι και αυτές οι αναµνήσεις. Αν κατορθώσουν να αγγίξουν τη καρδιά σου σε συνοδεύουν µέχρι το τέλος της ζωής σου. Πόσο δίκιο έχει η εξαίρετη δηµοσιογράφος Franca Magnani µε τη φράση: «Όποιος θυµάται ευχάριστα, ζει δυο φορές». Όλα αυτά ώπλισαν και το δικό µου χέρι µε ένα στυλό και παρόλο που σε τέτοιες περιπτώσεις λιγοστεύουν τα λόγια και περισσεύουν οι αναµνήσεις, θέλω να αναφερθώ κι εγώ στα πέτρινα αλλά γεµάτα ανθρωπιά εκείνα χρόνια. Θέλω να αναφερθώ κι εγώ µε λίγα λόγια στη ζωή µου στο ∆ολό και κυρίως στον ήρωα του αφηγήµατος του Παύλου Μπέτζιου δηλ. στον δάσκαλο τον Παντελή. (Χρησιµοποιώ και εγώ τον χαρακτηρισµό του Παύλου του Μπέτζιου ο ∆άσκαλος ο Παντελής όχι από έλλειψη σεβασµού προς το πρόσωπο του κυρίου Ζωίδη αλλά επειδή ήταν και παραµένει ο δικός µας άνθρωπος). Αναφέρω συνειδητά τη φράση µε λίγα λόγια, διότι όσες σελίδες και αν γράψει κανείς για τον δάσκαλο τον Παντελή θα είναι λίγες. Με την ευκαιρία αυτή θεωρώ αδήριτη την ανάγκη να εκφράσω και δηµόσια τις άπειρες ευχαριστίες αλλά και την απέραντη ευγνωµοσύνη µου για τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε στην επαγγελµατική µου πορεία αλλά και στη ζωή µου γενικά. Και τούτο για τον εξής λόγο. Τη χρονική περίοδο των δύο αφηγηµάτων είχα την τύχη να ζω και εγώ στο ∆ολό, ένα γραφι-
κότατο χωριό, το οποίο παρ’ όλο που δεν κατάγοµαι από αυτό το αγάπησα σαν το δικό µου. Αν πράγµατι για έναν άνθρωπο ιδιαιτέρα πατρίδα του είναι ο τόπος που πέρασε τα παιδικά του χρόνια, τότε εγώ έχω το προνόµιο να έχω δυο τέτοιες πατρίδες. Το Κεφαλόβρυσο στο οποίο γεννή-
Tου Bασ. ∆ηµ. Γκερµότση θηκα και το λατρεύω αλλά και το ∆ολό, το οποίο υπεραγαπώ, διότι εκεί έζησα ένα κοµµάτι των παιδικών µου χρόνων και πέρασα τα κρισιµότερα χρόνια της βασικής µου εκπαίδευσης. ∆ύο είναι τα γεγονότα που µε έφεραν στο ∆ολό. Πρώτον: Η οικονοµική κρίση της εποχής εκείνης, η οποία έπληξε πρωτίστως τον πρωτογενή τοµέα δηλ. την Γεωργία και την Κτηνοτροφία Η κρίση αυτή ανάγκασε πολλούς κατοίκους να εγκαταλείψουν τα ακριτικά µας χωριά και να ζητάνε µια καλύτερη ζωή ή στα αστικά κέντρα της Πατρίδας µας (εσωτερική µετανάστευση) ή να µεταναστεύουν στο εξωτερικό πράγµα σύνηθες για τον τόπο µας. Αποτέλεσµα αυτού του γεγονότος ήταν πολλά σχολεία να κλείνουν, επειδή ο αριθµός των µαθητών δεν ήταν αρκετός για τη λειτουργία τους. ∆εύτερον: Η οικογένειά µου (βλαχόφωνοι Έλληνες κτηνοτρόφοι) ζητούσε τότε βοσκότοπο για τα αιγοπρόβατα της. Η προθυµία των αδελφών µου να βόσκουν και τα κοινοτικά ζωντανά αλλά και τα τρία παιδιά της οικογενείας σε σχολική ηλικία ήταν τα δύο στοιχεία που συνέβαλαν καθοριστικά στη µετοίκησή µας στο ∆ολό. Για µένα είχε τούτο σαν αποτέλεσµα ότι την επόµενη χρονιά θα άλλαζα και πάλι σχολείο, το τρίτο µετά το Κεφαλόβρυσο και την Πωγωνιανή, που θα επισκεπτόµουν σαν µαθητής του δηµοτικού σχολείου. Το ∆ολό ήταν για µένα άγνωστο. ∆ικαιολογηµένα ήταν ως εκ τούτου τα ερωτήµατα που αυτο-
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
µάτως γεννήθηκαν µέσα µου µόλις µου έγινε γνωστή η εξέλιξη αυτή. Ερωτήµατα που είχαν να κάνουν τόσο µε το ∆ολό και τους ∆ολιώτες αλλά και µε το καινούριο µου σχολείο. Πώς θα µας δεχόταν οι κάτοικοι του ∆ολού; Θα µας θεωρούσαν συστατικό στοιχείο της ∆ολιώτικης κοινωνίας ή θα ήµασταν µόνο οι “Βλάχοι” και θα ζούσαµε παράλληλα µε αυτούς; Φοβόµουν πάρα πολύ την περιθωριοποίηση. Πώς θα µε δεχόταν οι συµµαθητές µου και ο ∆άσκαλος στο σχολείο; Οι απαντήσεις που έλαβα σε όλα µου τα ερωτήµατα, µόλις εγκαταστηθήκαµε στο ∆ολό, ήταν όλες γεµάτες ευχάριστες εκπλήξεις. Όπως π.χ. οι συνεχείς επισκέψεις πολλών ∆ολιωτών –ιδίως γυναικών– και η προθυµία τους να µας βοηθήσουν σε ό,τι είχαµε ανάγκη. Μικρός τότε δεν ήξερα αλλά και ούτε είχα ακούσει για τη φιλοξενία για την οποία φηµίζεται το ∆ολό. Η πρώτη γνωριµία µε τα παιδιά του ∆ολού έγινε όταν κάποια µέρα, θέλοντας να γνωρίσω το χωριό, γύριζα τα “σοκάκια” άκουσα φωνές παιδιών να παίζουν ποδόσφαιρο. ∆ειλά-δειλά έφθασα στο χωράφι από το οποίο ερχόταν οι φωνές. Μόλις µε είδαν τα παιδιά σταµάτησαν το παιγνίδι, ήλθαν κοντά µου, µε ρώτησαν πως µε λένε και µου πρότειναν να παίξω µαζί τους. Από τη στιγµή αυτή δεν αισθανόµουν ξένος αλλά ήµουν ένας από ανάµεσα τους. Στην αλυσίδα των ευχάριστων εκπλήξεων προσετέθη ένας ακόµη κρίκος, που έµελλε να είναι ο σηµαντικότερος της ζωής µου. Ήταν η πρώτη µέρα στο σχολείο και το πρώτο τετ α τετ µε τον ∆άσκαλο τον Παντελή. Ένας άνθρωπος ψηλός, ωραίος όσο και επιβλητικός. Αφού µας καλωσόρισε µας σύστησε στους υπόλοιπους µαθητές λέγοντάς µας ότι τόσο ο ίδιος όσο και οι συµµαθητές µας θα µας βοηθήσουν να αισθανόµαστε ευχάριστα στο καινούριο µας σχολείο. Τα λόγια του αυτά µου ενέπνευσαν σιγουριά και ασφάλεια. ∆εν χρειάστηκε δε να περάσει πολύς καιρός µέχρι να διαπιστώσω ότι οι αρετές και γνώσεις του σαν εκπαιδευτικός ήταν ανάλογες µε το ύψος του. Ο Παντελής δεν θεωρούσε το
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ “δασκαλίκι” µόνο επάγγελµα αλλά αυτό το οποίο κατά φύση είναι, δηλ. λειτούργηµα. Υπερασπιζόταν τον τίτλο του εκπαιδευτικού αλλά και τις αξίες του µε ιδανικό τρόπο. Η διάθεση του να προσφέρει στους µαθητάς του ήταν αστείρευτη. ∆εν λειτουργούσε µόνο διαγνωστικά και προληπτικά αλλά πάνω απ’ όλα συµβουλευτικά. Με αυτές τις αρχές βοηθούσε τους µαθητές του να ενσωµατωθούν στον κοινωνικό ιστό της χώρας µας. Το ενδιαφέρον που έδειχνε για τα ενδιαφέροντα των µαθητών του ήταν τεράστιο. Ήξερε πολύ καλά ότι καµία εκπαίδευση δεν είναι δυνατή χωρίς την άµεση επικοινωνία µεταξύ διδασκάλου και διδασκοµένου. Η αγωγή των µαθητών του αλλά και των νέων ανθρώπων ακόµη και σε εξωσχολική ηλικία ήταν η µεγάλη του ευαισθησία. Η µόρφωση των µαθητών του είχε συµβουλευτικό και όχι εξουσιαστικό χαρακτήρα. Ποτέ δεν χρησιµοποίησε ούτε την τιµωρία αλλά ούτε και την πίεση για να µας πειθαρχήσει. Την περιβόητη βέργα δεν την είχε για τις παλάµες µας αλλά για να δείχνει στον πίνακα τις ασκήσεις της γραµµατικής και της αριθµητικής. Ήξερε πολύ καλά ότι η σχέση µεταξύ δασκάλου και µαθητή είναι ένας κεντρικός ορισµός της παιδαγωγικής. Πρόκειται για µια σχέση δύο ατόµων που πλάθουν µια παιδαγωγική διαδικασία. Στη διδασκαλία του η µάθηση και η γνώση είχε την ίδια αξία µε τη διαµόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα των µαθητών. Με την υποµονή του, την επιµονή του, τη γενική του µόρφωση και το χαρακτήρα του δεν µας άφηνε καµία αµφιβολία για την σπουδαιότητα αυτών που µας δίδασκε. Ακόµη και τώρα θυµάµαι ταλόγια του: “∆εν θέλω” µας έλεγε “να διαβάζετε ούτε για µένα, ούτε για το σχολείο αλλά για το µέλλον σας”. Σοφέ µου δάσκαλε, η φράση σου αυτή δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τη ρήση του µεγάλου ρωµαίου φιλοσόφου Seneca Non scholae sed vitae discimus.
Ο ρόλος του Παντελή ήταν πολυδιάστατος. Το λειτούργηµα του δεν τελείωνε µε τη λήξη της καθηµερινής διδασκαλίας αλλά συνεχιζόταν και µετά το κλείσιµο της πόρτας του σχολείου. Εκτός από το επάγγελµα του εκτελούσε και χρέη κοινωνικού λειτουργού. Αισθανόταν την ευθύνη να βαραίνει τους ώµους του. Έµενε όµως πάντα όρθιος. Ήταν πάντα δίπλα στους κατοίκους του ∆ολού µε έναν συνδιασµό λόγων και πράξεων. Ήξερε πολύ καλά, ότι ο δάσκαλος, ο παπάς και ο γραµµατικός ήταν αυτοί στους οποίους στηριζόταν τα ακριτικά µας χωριά. Αξέχαστες θα µείνουν οι σχολικές γιορτές σε εθνικές και θρησκευτικές επετείους µε τα ποιήµατα και τις θεατρικές παραστάσεις, που είχαν λάβει χαρακτήρα πολιτιστικών εκδηλώσεων, σπάνιες στα ακριτικά µας χωριά. Θυµάµαι το πάθος του για δηµιουργία φυτεύοντας δέντρα και άλλες δραστηριότητες. Θα τελειώσω αυτές τις σκέψεις µε κάτι προσωπικό. Εγώ τον Παντελή είχα την τύχη να τον έχω δάσκαλο σ’ ένα κοµβικό σηµείο της ζωής µου. Ευρισκόµουν στις τελευταίες τάξεις του δηµοτικού σχολείου και έπρεπε να αποφασίσω τι θα κάνω µετά την αποφοίτηση µου από αυτό. ∆ύο ήταν οι δυνατότητες που παρουσιαζόταν, ή να γίνω τσοµπάνος ακολουθώντας τα βήµατα των συγγενών µου ή να πραγµατοποιήσω το όνειρό µου και να πάω στο Γυµνάσιο. H δυνατότητα αυτή γινόταν όλο και δυσκολότερη. Ο πατέρας µου –θύµα του εµφυλίου πολέµου– ευρίσκετο όµηρος στην Πολωνία. Ο µεγάλος µου αδελφός που είχε αναλάβει το κουµάντο και την ευθύνη της οικογενείας υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία κάπου στα βόρεια σύνορα της Πατρίδας µας. Σε αυτή τη δύσκολη στιγµή µοναδικό µου στήριγµα στην επίτευξη του στόχου µου ήταν ο δάσκαλός µου, ο Παντελής. ∆εν άφηνε καµία ευκαιρία ανεκµετάλλευτη να τονίζει στους δικούς µου τη δική µου αλλά και τη δική του επιθυµία να συνεχί-
11 σω “τα γράµµατα”. Παραθέτω µια συνοµιλία µεταξύ της αείµνηστης µητέρας µου και του Παντελή, που έχει σηµαδέψει τη ζωή µου. Ήταν Κυριακή. Μετά την εκκλησία παίζαµε µε τα παιδιά και όταν πήγα στο σπίτι µε περίµενε η µάνα µε το φαγητό και µου είπε τα εξής “Φάε, µου λέει, γρήγορα διότι εµείς οι δύο πρέπει να µιλήσουµε για κάτι πολύ σοβαρό”. Εξεπλάγην µε αυτή της τη φράση και γεµάτος περιέργεια την άφησα να συνεχίσει. “Σήµερα, συνεχίζει, µετά το φαγητό µε βρήκε ο κύργιος” ο δάσκαλος, τη διακόπτω. “Κύργιο θα τον λες” µου λέει διότι αυτός είναι πραγµατικός κύργιος”. Αγράµµατη η άµοιρη δεν ήξερε τη διαφορά µεταξύ του κυρίου και του δασκάλου. Τι σου είπε; τη ρωτάω. “Κυρά Σοφία µου είπε” τον Βασίλη να τον στείλετε στο Γυµνάσιο, και γεµάτη ικανοποίηση προσέθεσε. «Αυτός που είναι µεγάλος άνθρωπος είπε σε µένα κυρία». Εσύ τι του απάντησες της λέω. «Είπα ναι» µου απαντάει. Και τι είναι αυτό για το οποίο είπες ναι την ξαναρωτάω. «∆εν ξέρω τι ακριβώς είναι αλλά για να το λέει ο κύργιος πρέπει να είναι καλό» µου απαντάει. Φίλε αναγνώστη τα συµπεράσµατα από αυτή τη στιχοµυθία δικά σου. Eγώ θέλω να ευχαριστήσω τον δάσκαλο τον Παντελή, διότι µιλώντας µε τη µάνα µου και αποκαλώντας την κυρία την έκανε να νιώσει ότι είναι και αυτή κάτι. Θέλω δάσκαλέ µου να ευχαριστήσω τόσο τη µάνα µου όσο και σένα µε τα λόγια του Mεγάλου Aλεξάνδρου προς τον δάσκαλό του τον Aριστοτέλη. Θέλω δάσκαλέ να ευχαριστήσω τη µάνα µου στη οποία χρωστάω το ζην αλλά και σένα που χρωστάω το ευ ζην. Σίγουρα αξιοσέβαστε δάσκαλέ µου σε στενοχώρησα πολλές φορές όταν ήµουν µαθητής σου. Eγώ τουλάχιστον αυτή έχω τη γνώµη, γι’ αυτό θέλω δηµόσια να σου ζητήσω συγγνώµη. Σε ευχαριστώ για όλα. O Ύψιστος να σου χαρίζει υγεία. Mε όλη µου την εκτίµηση, το σεβασµό και την αναγνώριση. Bασίλειος ∆ηµ. Γκερµότσης
ΣEΠTEMBPIOΣ 2015
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΘΥΜΑΜΑΙ
ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙ∆ΙΚΑ ΜΟΥ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ∆ΟΛΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΛΕΦΑ Όλα τα παιδικά µου χρόνια τα πέρασα στο ∆ολό, πριν και κατά την διάρκεια της Κατοχής, την απελευθέρωση και τον ξεριζωµό. Τα «κατορθώµατα» της προσχολικής µου ηλικίας τα γνωρίζετε όλοι οι µεγαλύτεροι άµεσα και οι νεώτεροι από τις διηγήσεις στην πλατεία του χωριού. Το ξεκίνηµα του πολέµου µε βρήκε στον ύπνο (κυριολεκτικά) το πρωινό µιας µουντής, βροχερής ηµέρας του Οκτώβρη ακούγοντας τους ήχους των παράκτιων κανονιών των Ιταλών από την γειτονική Αλβανία. Από την πρώτη ηµέρα (28 Οκτωβρίου) άρχισαν οι εχθροπραξίες στα σύνορά µας (φυλάκιο Skipi, Κακαβιά που τα φύλαγαν οι στρατευµένοι από τα χωριά µας (Τάγµα ∆ελβινακίου). Ύστερα από κανα-δύο ηµέρες άρχισε να κατηφορίζει ο στρατός µας από τη Στύπαντζη, ενώ έβρεχε καταρρακτωδώς. Οι γονείς µας και άλλοι χωριανοί βγήκανε στην εξώπορτα και προσέφεραν στους στρατιώτες ψωµί-τυρί, νερό κ.τ.λ. Πήγαιναν προς το εικόνισµα και από τα παρακάτωνα για τη Μεγάλη Ράχη, όπως έλεγαν οι µεγαλύτεροι προς το µέτωπο της Μπούνας. Ήταν µέρες σκληρών µαχών µε τους Ιταλούς. Ταυτόχρονα τις µέρε ςαυτές έγινε η επιστράτευση. Φύγαν οι άντρες στο Στρατό και µαζί και ο πατέρας µου. Στο σπίτι του Μήτση Μούσιου εγκαταστάθηκε ένα τάγµα δικό µας. Εκεί έφερναν τους Ιταλούς αιχµαλώτους και όταν τους ανέκριναν εµείς σκαρφαλώναµε από τα παράθυρα και βλέπαµε το τρέµουλο των Ιταλών. Εγώ επίσης όταν ήταν το συσσίτιο για τους στρατιώτες πήγαινα στην ουρά και µου έδιναν και εµένα (θυµάµαι πόσο νόστιµη µου φαινόταν η φασουλάδα από το καζάνι) και ας είχε αρπάξει από τη φωτιά το καζά-
νι. Οι Ιταλοί είχαν γεµίσει τη Μπούνα (πολύς στρατός) και από τις Κορύτες (πάνω από τις Ποντικάτες) τους σφυροκοπούσε το πυροβολικό µας (τα κανόνια του Κωστάκη) µε µεγάλη ακρίβεια έως και το συσσίτιο. Ο δάσκαλός µας Σπύρος Παγούνης είχε επιστρατευτείκαι δεν κάναµε σχολειό. Άρχισαν να έρχονται στο χωριό ∆ολιώτικες οικογένειες από Αθήνα που ήταν ταξιδεµένοι λόγω του επερχόµενου λοιµού του 41, όπως οι οικογένειες Παναγιώτη Λιόλιου, Γιάννη Νάστου, ∆ηµήτρη Κιντζώρη, Παναγιώτη Παπαϊωάννου και πολλοί ταξιδεµένοι που δεν είχαν στρατολογηθεί. Με αυτά τα λίγα παραπάνω βρισκόµαστε στην κατοχή χωρίς πόρους επιβίωσης µε τα λίγα τοπικά προϊόντα (γαλακτοκοµικά κλπ) και άρχισε η µάχη πώς να βγάλουµε το χειµώνα και το δεύτερο χειµώνα κλπ. Οι γυναίκες ζαλωµένες πήγαιναν να πουλήσουν ότι µπακυρικά, ασηµικά κλπ, για λίγα κιλά καλαµπόκι. Τελικά τα καταφέραµε όλο το χωριό και µε αλληλοβοήθεια δεν πεινάσαµε και δεν είχαµε κανένα θάνατο από πείνα. Πριν την έναρξη του πολέµου προηγήθηκε η επίταξη ζώων για την τροφοδοσία του Στρατού και αλόγων για το πυροβολικό. Για την επίβλεψη των χωριών µας από τα κατοχικά στρατεύµατα υπήρχε φυλάκιο στη Σωπική και κάθε λίγο πλάκωναν οι Ιταλοί έφιπποι. Όταν έρχονταν στο χωριό τα κοπανούσαν στο καφενείο και εµείς τα παιδιά παίρναµε τα άλογα να τα ποτίσουµε στη µούρσα, κάνοντας καλπασµό. Στη συνέχεια θα περιγράψω (όσο θυµάµαι) ορισµένα περιστατικά από την παιδική µου ηλικία. (Συνέχεια στο επόµενο)
12
Οµαδική βάπτιση 17 παιδιών από την “Κιβωτό του Κόσµου” στην Πωγωνιανή ∆εν έχει χαθεί η ανθρωπιά στις µέρες µας ! Μια ξεχωριστή και χαρµόσυνη ηµέρα ήταν η Κυριακή 16 Αυγούστου 2015 για την Πωγωνιανή ,καθώς µέσα σε συγκινητική ατµόσφαιρα, τελέστηκε οµαδική βάπτιση 17 παιδιών από την “Κιβωτό του Κόσµου”, στο γραφικό εξωκλήσι της Θεοτόκου.
Πολύς ήταν ο κόσµος που έδωσε το παρόν, τόσο κάτοικοι από το χωριό, τα γύρω χωριά όσο και επισκέπτες από τα Γιάννενα! Για 17 παιδάκια, που πρόσφατα βρέθηκαν στην ζεστή και ασφαλή αγκαλιά της Κιβωτού του Κόσµου, πέρα από την εξασφάλιση των υλικών τους αναγκών, οι άνθρωποι της Κιβωτού φρόντισαν και για την πνευµατική τους αποκατάσταση, εντάσσοντάς τα µέσω του µυστηρίου της βάπτισης στον Χριστιανικό κόσµο, ώστε να µπορούν να συµµετάσχουν στη ζωή της εκκλησίας µας, όπως δήλωσε η ψυχή της Κιβωτού, Πάτερ Αντώνιος, χαρακτηρίζοντας παράλληλα πολύ σηµαντική την ηµέρα αυτή. Αξίζει να σηµειωθεί πως ο πληθυσµός της “Κιβωτού του Κόσµου” στην Πωγωνιανή έχει σχεδόν διπλασιαστεί αφού πλέον φροντίζει 57 παιδάκια ενώ πέρυσι ο αριθµός ήταν αρκετά µικρότερος. Πολύ σηµαντικό χαρακτηρίστηκε από τον Πάτερ Αντώνιο το γεγονός, ότι έγινε εφικτό να ανοίξει ∆ηµοτικό και µάλιστα ολοήµερο Σχολείο µε την ενίσχυση από την Κιβωτό του Κόσµου να είναι τεράστια και συνεχή. Του πρωτόγνωρου µυστηρίου, χοροστάτησε ο Πάτερ- Αντώνιος, που βάπτισε τα αγόρια , βοηθούµενος από τον παπα-Φάνη (εφηµέριο της Πωγωνιανής), που βάπτισε τα κορίτσια. Νονοί των παιδιών ανέλαβαν όχι µόνο κάτοικοι της Πωγωνιανής, αλλά και από διάφορα µέρη του Νοµού Ιωαννίνων. Μετά το πέρας της οµαδικής βάπτισης ,ακολούθησε γλέντι µε πρωταγωνιστές φυσικά τα παιδιά και τα χαµόγελά τους! Γ.Μ.
Στον Ηρακλή Ιωαννίνων η Κέλυ ∆ερµιτζάκη «Ο Ηρακλής Ιωαννίνων ανακοινώνει τη 3η µεταγραφή µετά των ∆αλακλή και Τσαβδάρη. Πρόκειται για την επιστροφή της 23χρονης Κέλυς ∆ερµιτζάκη βασικό στέλεχος της οµάδας βόλεϋτου Ηρακλή Ιωαννίνων που την αγωνιστική περίοδο 2006-07 κατέκτησε το ασηµένιο µετάλλιο στο πανελλήνιο πρωτάθληµα πανκορασίδων. Η ∆ερµιτζάκη αγωνίζεται ως λίµπερο και ακραία και αναµένεται να στηρίζει την υποδοχή της οµάδαςκαι να δώσει λύσεις στις ακραίες. Τα τελευταία χρόνια αγωνιζόταν µε την Γ.Ε. Μεσολογγίου καθότι είναι φοιτήτρια στο Αγρίνιο. Ευελπιστούµε η επιστροφή της να στεφτεί µε επιτυχίες τόσο για την ίδια όσο και για την οµάδα. Αν και έπαιζε αλλού πάντα την θεωρούσαµε µέλος της οικογένειας του Ηρακλή». Στην Kέλυ (κόρη του Γιάννη και της Aγνής Φωτοπούλου), ευχόµαστε πάντα επιτυχίες.