CHAPTER I OBSERVE FORENSIC DOCUMENT Tujua Tujuan n instru instruksi ksion onal al umum umum : mahasi mahasiswa swa mampu mampu mmah mmahami ami prs! prs!ara aratan tan a"ministrasi pnan#anan kasus $ornsi% Tujuan Instruksional khusus : a& Mahasiswa Mahasiswa mn# mn#tahu tahuii prs!arata prs!aratan n surat "ari "ari pn!i"ik pn!i"ik '& Maha Mahasis siswa wa mn# mn#ta tahu huii prs! prs!ara aratan tan pn! pn!ra raha han n 'aran 'aran# # 'ukti 'ukti m"is m"is maupun non m"is %& Mahasiswa Mahasiswa "apat "apat mm'u mm'uat at surat kmatian kmatian "& Maha Mahasis siswa wa "apa "apatt mm'u mm'uat at surat surat ktr ktran an#a #an n m"is m"is maupun maupun (isum (isum t rprtum )rs! )rs!ara aratan tan a"min a"minist istras rasii !an# !an# harus harus "ipn "ipnuhi uhi "alam "alam pna pnan#a n#ana nan n kasus kasus $ornsi% : 1. Surat Surat prminta prmintaan an pn!i"i pn!i"ik* k* "iln#k "iln#kapi api 'rita 'rita a%ara a%ara pn!i"i pn!i"ikan kan "an 'aran# 'ukti 'rla'l& 2. Surat prsrujuan "ari kluar#a 'rupa : prstujuan "ilakukan otopsi atau stuju han!a pmriksaan luar 3. Surat pn!rahan 'aran# 'ukti m"is "an non m"is 4. Surat kmatian 5. Visum t rprtum Pert Pertan anya yaan an-p -per erta tany nyaa aan n mini minima mall prin prinsi sip p pada pada Obse Observ rve e fore forens nsic ic documents: 1. )rs!aratan a"ministrasi apa saja !an# harus "ipnuhi "alam pnan#anan jna+ah $ornsik,& 2. -apan surat kmatian "i'uat "an siapa !an# 'rhak mm'uat surat kmatian ,& 3. Visum t rprtum tr"iri apa saja ,&
1
ALORIT!A O"#ER$E %OREIC 'OC(!E&T Surat ktran#an "oktr
Catatan m"ik
Surat ktran#an m"ik .'rkaitan "n#an rahasia m"is/
1suransi* 1suransi* ktran# ktran#an an shat* shat* ktran#an sakit* surat klahiran* klahiran* surat kmatian
khn"ak un"an#0 un"an#
Visum t Rprrum
)ross pra"ilan
2
C)apter * PE!ERI+#AA& ,E&AAH %OREI+ TU2U1N Stlah mn!lsaikan stas "i Ba#ian -"oktran Fornsik* mahasiswa "iharapkan mampu: - Mlakukan pmriksaan trha"ap jna+ah $ornsik - Mnmukan "an mnilai pru'ahan0pru'ahan postmortm - Mnmukan klainan pa"a jna+ah !an# 'rkaitan "n#an kmatian - Mn#analisa hasil pmriksaan jna+ah $ornsik - Mnntukan pmriksaan pnunjan# !an# "i'utuhkan - Mn!usun hasil pmriksaan "alan suatu Visum t Rprtum
OTOP#I %OREI+ Pemeri.saan Luar/ )laksanaan otopsi "i"ahului "n#an pmriksaan luar jna+ah& )mriksaan ini "ilakukan mulai "ari ujun# ram'ut kpala sampai ujun# kuku kaki stliti mun#kin& )riksa i"ntitas jna+ah* mmastikan kamanan pn#lolaan jna+ah .a"a3ti"akn!a la'l/* mmriksa 'n"a0'n"a "i skitar jna+ah .'aik !an# mnutupi* mlkat ataupun !an# "iknakan kor'an/* mnilai ka"aan umum jna+ah .utuh atau tr%rai0'rai/* mmriksa ukuran jna+ah .tin##i 'a"an0'rat 'a"an/* mmriksa tan"a0 tan"a kmatian skun"r untuk mmprkirakan saat kmatian* "an mn%ari tan"a0tan"a kkrasan srta klainan0klainan !an# mun#kin 'rhu'un#an "n#an pristiwa kmatian kor'an& Pemeri.saan 'alam/ )a"a pmriksaan "alam prlu "iprhatikan pralatan "an kln#kapann!a& )a"a prinsipn!a "i Rumah Sakit trs"ia otopsi set0 trutama pa"a Rumah Sakit pn"i"ikan& Ttapi s%ara s"rhana "apat "i#unakan minor set "itam'ah $asilitas air !an# %ukup* 1er1a2i srta elevator untuk mrn'uka tulan# atap kpala& 3/ Pen1irisan +ulit/ )n#irisan kulit mrupakan hal prtama !an# "ilakukan pa"a pmriksaan "alam& 1"a ''rapa ma%am irisan kulit pa"a pmriksaan "alam* "imana masin#0masin# "ilakukan "n#an mman"an# s#i kosmtik& In"ikasi ma%am irisan "itntukan olh jnis klamin "an a#ama3kpr%a!aan kor'an3jna+ah& 3/3/ Irisan Lurus 4I5/ Dilakukan pa"a jna+ah pria pmluk a#ama Islam& Irisan "imulai stin##i kartila#o tiroi" .jakun /& )isau "itkan hin##a trasa mn#nai tulan# rawan tiroi" kmu"ian "itarik s%ara mantap lurus k 'awah mn#ikuti lina m"iana "an ktika sampai "kat um'ilikus .4 %m "i atas um'ilikus/ irisan "i'lokkan k kiri mm'ntuk stn#ah lin#karan mn#lilin#i um'ilikus "i s'lah kiri . "i s'lah kanan um'ilikus mlintas li#amntum trs hpatis pars um'ilikalis / kmu"ian k 'awah la#i lurus mn#ikuti lina m"iana sampai sim$isis pu'is&
3/*/ Irisan "erbentu. Huruf 676/ Dilakukan pa"a jna+ah pria pmluk a#ama non Islam& Irisan "imulai "ari prtn#ahan kla(ikula .'aik kanan maupun kiri/ mnuju k prossus si$oi"us .an#ulus strni3uluhati/ kmu"ian "ilanjutkan k 'awah mn#ikuti lina m"iana hin##a sim$isis pu'is sprti irisan I& Irisan Br'ntuk 5uru$ 6 76 Mo"i$ikasi Dilakukan pa"a jna+ah wanita& Irisan "imulai "ari stin##i akromion kanan maupun kiri karah 'awah mn#ikuti lina a8ilaris antrior& -mu"ian mm'lok k m"ial mlin#kari 'a#ian latral 'awah #lan"ula mamma hin##a k prossus si$oi"us& -mu"ian "ilanjutkan la#i k 'awah mn#ikuti lina m"iana sampai k sim$isis pu'is sprti irisan I& */ Pembu.aan Ron11a Tubu)/ */3/ Pembu.aan 'indin1 Abdomen/ )a"a irisan kulit !an# su"ah a"a* "i'uat lu'an# pa"a stin##i prossus si$oi"us sl'ar 9 jari sampai k pritonum& -mu"ian jari tlunjuk "an jari tn#ah tan#an kiri "imasukkan k "alam lu'an# trs'ut "an "itkuk hin##a posisi tn#a"ah& -mu"ian pisau "iiriskan "iantara k"ua jari mn#ikuti lina m"iana ssuai irisan kulit !an# su"ah a"a k arah 'awah "n#an k"ua jari trs'ut mn#irin#i hin##a mn%apai sim$isis pu'is& Fun#si k"ua jari trs'ut a"alah a#ar (is%ra "i 'lakan# "in"in# prut ti"ak triris& Slanjutn!a pa"a 'a#ian "alam "iii"in# prut .s"ikit "i 'awah um'ilikus / muskulus rktus a'"ominis "ipoton# horisontal t#ak lurus "n#an arah sra'ut otot . pmoton#an ini jan#an sampai mnm'us3mn#iris kulit prut /& )moton#an ini 'rtujuan untuk mmprluas m"an pan"an#an k "alam ron##a prut& )rhatikan* jika "i "alam ron##a prut a"a %airan harus lan#sun# "ipriksa . "iukur / tanpa mm'uka ron##a "a"a trl'ih "ahulu a#ar apa'ila "i "alam ron##a "a"a ju#a a"a %airan k"uan!a ti"ak tr%ampur shm##a pmriksaan ti"ak mnja"i ka%au& 1"an!a ;; ml %airan "alam ron##a prut "apat mn!'a'kan kmatian& )rhatikan ju#a k"u"ukan alat0alat ron##a prut srta ka"aan "ia$ra#ma& */*/ Pembu.aan 'indin1 'ada/ )rtama0tama "ilakukan pn!ian#an kulit "an otot "in"in# "a"a& Dimulai "ari arkus kostarum* "n#an %ara tan#an kiri mm#an# kulit "an tan#an kanan mm#an# pisau& -ulit "ip#an# s"mikian rupa shin##a posisi i'u jari "i 'a#ian "alam s"an#kan jari lainn!a "i 'a#ian luar kulit "a"a& -ulit kmu"ian "itarik "an "ipuntir "n#an kuat k arah luar shin##a pun##un# tan#an kiri mn!ntuh kulit "a"a& -mu"ian pisau "iiriskan "i s'lah "alam puntiran kulit "iantara otot "an tulan# "n#an posisi mirin# <= "ari 'i"an# "atar "a"a s"mikian rupa shin##a kulit "an otot 'srta ori#on!a trpoton# hin##a 'rsih "ari prlkatann!a "n#an tulan# i#a "an tulan# "a"a& )n!ian#an "ilakukan k arah kranial sampai kla(ikula "an jakun* "an k latral sampai lina aksilaris antrior& )rhatikan* a"akah hmatom . %atat ukuran "an lokasin!a /* patah tulan# . %atat lokasin!a / srta klainan lainn!a , -mu"ian tulan# "a"a . strnum / "ilpas "n#an %ara : )isau "ip#an# "n#an tan#an kanan* mata pisau "iltakkan pa"a rawan i#a k09 kira0kira 4 %m . 4 jari / "ari prsam'un#an rawan i#a "n#an tulan# i#a
"n#an kmirin#an >;= antara mata pisau "n#an 'i"an# "atar "a"a& Tlapak tan#an kiri mnkan pun##un# pisau k aiah 'lakan# . "orsal / "n#an kuat& -mu"ian tarik pisau "n#an %pat k arah 'awah latral . %au"o0latral/* maka trpoton#lah i#a0i#a trs'ut& ?akukan hal srupa pa"a sisi "a"a s'lahn!a& Stlah iru sian#i jarin#an pa"a sisi 'a#ian "alam strnum "n#an irisan !an# mpt "n#an strnum s"mikian rupa shin##a strnum lpas "an 'rsih "ari jarin#an "i 'lakan#n!a& Dn#an "mikian strnum tin##al mlkat pa"a i#a k04 "an kla(ikula kanan "an kiri& Strnum kmu"ian "ip#an# "n#an tan#an kiri* "ian#kat k "pan .(ntral/ sam'il "i#o!an#0#o!an#* maka akan tampak artikulasio manu'rio0 %ostalis I "an manu'rio0%la(i%ularis& -mu"ian strnum "ilpaskan "ari artikulasio0artikulasio trs'ut "n#an %ara: )isau "ip#an# "n#an tan#an kanan* tmplkan mata pisau pa"a artikulasio manu'rio0%ostalis I "n#an posisi tan#kai pisau masuk k ron##a "a"a . tan#kai pisau "ip#an# "n#an tan#an kanan /& ?alu iris "an "oron# k arah %ranio0latral . mn#ikuti ln#kun# artikulasio manu'rio0%ostalis I/* maka trlpaslah i#a k04& -mu"ian truskan irisan "an "oron#an k arah %ranio0m"ial .mn#ikuti ln#kun# artikulasio manu'rio0%la(i%ularis / sam'il strnum trus "i#o!an#kan* maka trlpaslah kla(ikula& ?akukan hal srupa pa"a* sisi "a"a s'lahn!a& Maka tr'ukalah "in"in# "a"a& )rhatikan* ka"aan sisi "alam strnum apakah a"a hmatom* rtak tulan#* 'a#aimana #am'aran ka"aan artri mammaria intma , Ba#aimana ka"aan or#an0or#an ron##a "a"a insitu* 'rapa 'a#ian jantun# !an# ti"ak trturup paru0paru , 1"akah %airan "alam ron##a "a"a* 'ila a"a 'rapa !an# trukur , 1"akah prlkatan antara paru0paru "n#an "in"in# "alam "a"a* 'ila a"a mu"ah atau sukar "ilpas , Dn#an mlihat 'rapa 'a#ian jantun# !an# ti"ak trtutup paru maka "apat "inilai ka"aan patolo#in!a* misaln!a pa"a paru0paru !an# kolaps maka 'a#ian jantun# !an# ti"ak trtutup paru tampak l'ar karna paru0paru mn#%il& )a"a pn!akit jantun# hiprtropi maka 'a#ian jantun# !an# ti"ak trtutup paru ju#a tampak l'ar& )a"a jna+ah orok !an# 'lum prnah 'rnapas& sluruh 'a#ian jantun# ti"ak trtutup paru& Bila "itmukan pr"arahan "alam ron##a "a"a maka harus s#ra "iukur jumlahn!a* srta "i%ari sum'r pr"arahann!a misaln!a aki'at prlukaan paru* prlukaan pa"a jantun# atau aorta& 1"an!a ;; ml0<;; ml %airan "alam ron##a "a"a "apat 'raki'at $atal& III/ Pen1eluaran dan Pemeri.saan Isi Ron11a Tubu) III/3/ Pen1eluaran Isi Ron11a 'ada/ )a"a "asarn!a pn#luaran or#an "apat "ilakukan "n#an > %ara* !aitu pr0or#an .satu "mi satu/* pr0sistm .misaln!a sistm traktus "i#sti(us "ulu* "an strusn!a/ "an in toto .skali#us 'rsama0sama/& )a"a kasus in$antisi" pn#luaran or#an0or#an ron##a "a"a "ilakukan s%ara in toto* "imana trakha "an so$a#us "iikat "i "ua tmpat* lalu "ipoton# "iantara k"ua ikatan kmu"ian pn#luaran "ilakukan skali#us "n#an pn#an#katan jantun# "an thimus srta lam'un# "an usus& Pen1an1.atan 2antun1/ )n#am'ilan pr0or#an "imulai "ari jantun#& )rhatikan 'a#ian jantun# !an# ti"ak trtutup paru& -mu"ian jpit prikar"ium pa"a 'a#ian tn#ahn!a "n#an pinst !an# 'rsih* kmu"ian "i kau"al jpitan "i'uat lu'an# !an# "itruskan k 'awah mm'ntuk huru$ 676 tr'alik .irisan ini "i'uat jan#an trlalu rn"ah a#ar %airan prikar"ium ti"ak tumpah /& )rhatikan& %airan prikar"ium& Normaln!a 'rwarna kunin# jrnih "n#an (olum antara 4; ml09;ml& Stlah %airan prikar"ium "iam'il*
kmu"ian jantun# "iam'il "n#an %ara: Tanpa melu.ai 2antun1/ 2ari tlunjuk "an jari tn#ah tan#an kiri masuk "iantara ln#kun# aorta "an jantun# smntara i'u jari k apks jantun#& -mu"ian jantun# "ian#kat k arah kranio0(ntral "an pm'uluh0 pm'uluh "arah 'sar "ipoton# sjauh mun#kin& Maka lpaslah jantun#& 'en1an melu.ai 2antun1/ Empat jari tan#an kiri "iltakkan "i "orsal jantun#* s"an#kan i'u jari "i (ntral jantun#& 2antun# kmu"ian "iputar sarah jarum jam lalu (ntrikl kanan "ilu'an#i pa"a apksn!a srta lu'an#i ju#a atrium kanan& Ukuran lu'an# kira0kira 4 jari masuk& -mu"ian p#an#an "ilpas* lalu "i'alik* i'u jari tan#an kiri "i "orsal jantun# s"an#kan jari lainn!a "i (ntral jantun#& -mu"ian jantun# "iputar 'rlawanan arah jarum jam* lalu (ntrikl kiri "ilu'an#i "i apksn!a srta lu'an#i ju#a atrium kiri& ?alu p#an#an "ilpas& Slanjutn!a masukkan jari tlunjuk tan#an kiri pa"a lu'an# "i apks (ntrikl kiri "an i'u jari tan#an kiri pa"a lu'an# "i apks (ntrikl kanan& 2antun# "ian#kat k kranio0(ntral* kmu"ian pm'uluh0pm'uluh "arah 'sar "ipoton# sjauh mun#kin& Maka lpaslah jantun#& 2antun# "israhkan kpa"a asistn o'"uktor II untuk "itim'an#* "iukur* "an "ipriksa& Brat normal antara 9;; #r09<; #r "n#an ukuran normal skitar 49 %m 8 4; %m 8 > %m& )n#ukuran or#an "ilakukan "n#an mltakkan or#an "i tmpat !an# "atar& @arna mrah k%oklatan trtutup lmak kkunin#an& -onsistnsi kn!al* ka"an# a#ak lunak& S%ara makros a"an!a in$ark akan mm'rikan #am'aran 'aji mati 'rwarna ka'u0a'uan 'r'ntuk kru%ut "n#an 'asis "i luar "an pun%ak "i "alam otot jantun#& Aam'aran ini "apat "i'uktikan "n#an mlakukan pn#irisan s%ara 'rlapis0lapis "ari luar k "alam* kmu"ian "ilanjutkan "n#an pmriksaan s%ara mikroskopis& -mu"ian "ilakukan pmriksaan jantun# "ari s'lah "alam "n#an mm'uka jantun# . otopsi jantun# /& Caran!a Pembu.aan 2antun1 den1an men1i.uti ara) aliran dara)/ Muara (&%a(a suprior "an in$rior "i atrium kanan "i'uka* kmu"ian pisau panjan# "imasukkan lwat lu'an# muara trs'ut sjajar sptum intr(ntrikularis mnuju apks jantun#* lain iriskan k sampin#& Maka tr'ukalah atnum "an (ntrikl kanan& )rhatikan* ukuran lu'an# atrio0(ntrikularis kanan* (al(ula trikuspi"alis .li%in , t'al , kaku , /& Slanjum!a 'uka . iris / a&pulmonalis mlalui rauaran!a "i (ntrikl kanan& Stlah tr'uka* prhatikan* "in"in# a&pulmonalis& (al(ula smilunarisn!a apakah a"a pn'alan , -mu"ian "ilanjutkan mm'uka 'a#ian kiri jantun#& Mlalui muara (&pulmonalis pisau panjan# "imasukkan sjajar sptum intr(ntrikularis mnuju apks jantun#* lalu iriskan k sampin#& Maka tr'ukalah atrium "an (ntrikl kiri& )rhatikan* ukuran lu'an# atrio0(ntrikularis kiri* (al(ula mitralis . li%in , t'al , kaku , /& Slanjurn!a 'uka .iris / aorta mlalui muaran!a "i (ntrikl kiri& Stlah tr'uka* prhatikan* "in"in# aorta* (al(ula smilunarisn!a* a"akah pn'alan , #ecara sin1.at urutan pen1irisan cara ini adala) : muara (&%a(a atrium kanan(ntrikl kanana&pulmonalismuara (&pulmonalisatrium kiri (ntrikl kiriaorta& Pembu.aan 2antun1 tanpa men1i.uti ara) aliran dara)/ Mlalui lu'an#0lu'an# pa"a atrium "an (ntrikl masukkan #untin# panjan# 'rujun# tumpul "an sjajarkan "n#an sulkus lon#iru"inalis antrior* lalu lakukan #untin#an& Maka tr'ukalah atrium "an (ntrikl& ?akukan hal ini pa"a k"ua 'a#ian kiri "an kanan jantun#& )rhatikan& lu'an#0lu'an# "an (al(ula0(al(ula& Slanjutn!a "n#an #untin# !an# sama* 'uka a&pulmonalis "an "ilanjutkan "n#an pm'ukaan aorta& Maka tr'ukalah a&pulmonalis "an aorta& )rhatikan* ka"aan "in"in# (asa0(asa 'sar trs'ut srta ka"aan (al(ula smilunarisn!a&
Ukuran normal pnampan# lu'an# atrio0(ntnkulans kanan antara >0< %m* kin >0 %m* pnampan# a&pulmonalis >0 %m* pnampan# aorta 0 %m& )a"a otopsi jantun# ini pnksa a"an!a kkakuan m&papilans* srta ka"aan kor"a tn"inan!a& )n#ukuran t'al otot jantun# "ilakukan "n#an %ara mmoton# "n#an irisan t#ak lurus "in"in# otot jantun# pa"a tmpat !an# ''as "an on#o "an insrsio m&papilaris& Nonnal t'al (ntrikl kanan 00 mm& )a"a pan#kal aorta tr"apat muara a&koronaria* sian#i artna ini kmu"ian poton# spanjan# 4 %m "ari muara* lalu "i'uka "n#an #untin# !an# 'rujun# lan%ip& )riksa kmun#kinan a"an!a trom'us atau m'olus pa"a a&koronaria ini& )n#an#katan paru& Stlah jantun# "ian#kat* "ilanjutkan "n#an pn#an#katan paru0paru& )rikar"ium !an# trtin##al "isian#i sampai 'rsih "ari ron##a "a"a* shin##a tampak traka* 'i$urkasi traka* srta hilus pulmonalis kanan "an kiri& -mu"ian paru0paru "apat "ian#kat s%ara 'rsamaan kiri "an kanan& Caran!a: Traka "ipoton# 409 %m "i kranial 'i$urkasi traka& Maka trlpaslah paru0paru& Dapat ju#a "ilakukan pn#an#katan paru0 paru saru pr0satu& Caran!a: Tan#an kanan ."n#an tlapakn!a/ mnlusuri 'a#ian "orsal paru* kmu"ian jari tlunjuk "an jari tn#ah mn%ari "an mn#ait hilus paru "an "ian#kat k arah (ntral& )in"ahkan posisi ini k tan#an kiri "imana jari tlunjuk "an jari tn#ah tan#an kiri ju#a "iposisikan mn#ait hilus paru& -mu"ian tan#an kanan mmoton# hilus paru srta smua $iksasi !an# a"a "n#an pisau& Maka lpaslah paru& ?akukan hal srupa pa"a paru sisi s'lahn!a "n#an %ara !an# sama& ?alu priksa paru0paru* 'rat normal antara ><; #r0<; #r* "n#an ukuran rata0rata 9; %m 8 4< %m 8 < %m * warna mrah k%oklatan "n#an 'intik0 'intik hitam pi#mn kar'on* konsistnsi sprti spon& -alau tr"apat a'ss konsistnsi han!a lunak saja& )a"a ka"aan kon#sti* paru akan tra'a kn!al* "mikian ju#a pa"a pa"a ka"aan $i'rosis& )riksa ju#a apakah a"a prlkatan antar lo'us* kalau a"a mu"ah atau sukar "ilpas& )a"a paru !an# mn#alami ra"an# kroms 'iasan!a prlkatan trs'ut sukar "ilpas& Tpi paru tajam* ti"ak 'r'njol& s"an#kan pa"a ka"aan kon#sti tpi paru tumpul& -mu"ian paru "i'uka "n#an pn#irisan "ari tpi paru k arah lulus* %aran!a: ?takkan paru pa"a 'i"an# "atar& Tlapak tan#an kiri mnkan prmukaan paru "n#an mantap* kmu"ian "n#an tan#an kanan pan#kal mata pisau "iltakkan pa"a 'a#ian tpi paru& )isau "itarik karah 'iakan# "n#an skali irisan* maka tr'ukalah paru& )nampan# normal 'rwarna mrali* jika "ipijat kluar "arah "an 'uih& )a"a pn"rita TBC akan "itmukan ka(rna !an# "itan"ai "n#an kluarn!a nanah ktika paru "ipijat& -mu"ian lulus "iiris hin##a k %a'an# 'ronkhiolus& )a"a kasus tn##lam "i sini srin# "itmukan 'n"a0'n"a air ssuai tmpat "imana kor'an tn##lam& )a"a kor'an tn##lam "i sun#ai srin# "itmukan 'utir0'utir pasir "an #aii##an# pa"a 'ronkhiolus& -husus untuk kasus tn##lam s'a#ian jarin#an paru "iam'il untuk pmriksaan diatome0 'aik "n#an %ara swa' jarin#an paru maupun "n#an mto" "struksi mmakai larutan asam& III/*/ Pen1eluaran Isi Ron11a Perut/ Isi ron##a prut !an# akan "ipriksa a"alah lam'un#* usus* hpar* pankras* lin* "an #injal& Lambun1 "apat "iam'il skali#us 'rsama usus sampai k rktum atau "iam'il 'rsama0sama "n#an "uo"num* hpar "an pankras atau "iam'il s%ara trsn"iri& )n#am'ilan lam'un# s%ara trsn"iri "ilakukan "n#an %ara : Dilakukan pn#ikatan so$a#us "i atas "ia$ra#ma pa"a "ua tmpat* lain poton#
so$a#us "iantara "ua ikatan trs'ut& ?akukan ju#a pn#ikatan pilorus "i "ua tmpat* lalu poton# pilorus "iantara "ua ikatan trs'ut& -mu"ian lam'un# "itarik "an "i''askan "ari prlkatan "n#an skitarn!a . a"an!a prlkatan "n#an or#an "i skitarn!a mnunjukkan a"an!a pross pra"an#an /& Maka lpaslah lam'un#& )rhatikan 'a#ian luar lam'un#& apakah a"a hmatom* prlukaan aki'at trauma "ari luar& ?am'un# kmu"ian "i'uka "n#an mlakukan pn#insisian mn#ikuti kur(atiira ma!or& ?alu isi lam'un# "ikluarkan& )a"a kasus kra%unan& isi lam'un# "imasukkan k "alam alkohol < untuk pmriksaan toksikolo#i& Stlah lam'un# "i'uka* prhatikan mukosa* plika lam'un#* apakah a"a tumor* ruptur* ulkus "an pr$orasi& )a"a kasus kra%unan "an pra"an#an mukosa lam'un# akan tampak hiprmis& S%ara mikroskopis pra"an#an akan "itan"ai "n#an "itmukann!a in$iltrasi lkosit pa"a su'0mukosa lam'un#& Pen1ambilan usus "imulai "ari ujun# pilorus !an# su"ah "ipoton# pa"a saat pn#am'ilan lam'un#& S'lumn!a prhatikan posisi or#an0or#an "alam prut* lilitan usus* klainan ltak usus* jika posisi omntum majus mnjurus k satu arah 'iasan!a 'rhu'un#an "n#an pross ra"an#& Rktum "iikat "i "ua tmpat* lalu "ipoton# "iantara "ua ikatan ta"i& -mu"ian an#kat usus* lpaskan "ari prlkatan "n#an skitarn!a& Maka lpaslah usus& )rhatikan 'a#ian luarn!a* apakah a"a hiprmi* nkrosis* ulkus* in(a#inasi* torsi* pr$orasi* tan"a0 tan"a in$ksi .ti$oi"* amu'iasis /* tan"a kkrasan "ari mar& -mu"ian usus "i'uka spanjan# usus& )rhatikan mukosan!a* muara "uktus khol"okus pa"a "uo"num .pijat "uktus ini* jika ti"ak kluar mp"u 'rarti a"a sum'atan/* a"akah tumor , )ra"an#an , Ba#ian0'a#ian !an# "i%uri#ai "iam'il untuk pmriksaan patolo#i anatomi& Hepar "iam'il s%ara hati0hati* jan#an sampai mlukai hpar l'ih0l'ih jika a"a k%uri#aan kmatian kor'an karna pr"arahan prut& Caran!a : )oton# li#amntum trs hpatis pars um'ilikalis "an pars "ia$ra#matika lalu sian#i pritonumn!a& -mu"ian jari tlunjuk "an jari tn#ah tan#an kiri mn%ari $oramn piploi%um @inslowi pa"a hilus hpar untuk slanjutn!a mn#ait hilus trs'ut srta prlkatan pankras !an# a"a "i s'lah hpar& -mu"ian poton# (asa0(asa !an# mnuju "an kluar "ari hpar& Dn#an "mikian lpaslah hpar ."uo"num ju#a tran#kat kalau 'lum "iam'il/& )rhatikan warnan!a .normal mrah %oklat/* hmatom* prmukaann!a .normal li%in/* tpin!a .normal tajam/* konsistnsin!a .normal kn!al/* 'ratn!a rata0rata 4;;; #r049<; #r& "n#an ukuran 9> %m 8 4 %m 8 49 %m& )riksa ju#a apakah a"a ruptur* luka& -mu"ian hpar "i'uka* %aran!a : ?takkan hpar pa"a 'i"an# "atar .papan/* ltakkan tan#an kiri "n#an mantap pa"a prmukaan hpar kmu"ian "n#an tan#an kanan lakukan pn#irisan "ari tpi hpar k arah hilus "n#an skali iris* maka tr'ukalah hpar& )riksa warna jarin#ann!a* ka"aan (na sntralis* a"akah hmatom* kist* a'ss& -mu"ian "ipijit* jika kluar "arah 'rarti a"a kon#sti& Pan.reas "ikluarkan "n#an %ara: prhatikan kaput* korpus "an kau"an!a srta 'a#ian0'a#ian !an# intra0pritonal maupun !an# rtro0 pritonal& ?takn!a antara hpar "an "uo"num shin##a 'ila "uo"num "itarik akan tampak pankras "n#an jlas* lalu tan#kain!a "ian#kat 'rsama0 sama "n#an msntrium "an "ipoton#& Maka lpaslah pankras& )rhatikan warnan!a .normal mrah mu"a / pa"a pankratitis mrah tua* konsistnsin!a . normal kn!al/ pa"a tumor kras "an rapuh& -mu"ian iris pankras pa"a salah satu sisin!a* maka tr'ukalah pankras* prhatikan jika a"a 'a#ian !an# mn#ras "an a#ak kputih0putihan 'rarti a"a pross pn#apuran& Lien 'ila tak trlalu 'sar akan mu"ah unruk "ian#kat& ?akukan "n#an hati0hati a#ar tak mlukai lin* lpaskan "ari $iksasi skitara!a& Maka lpaslah
lin* prhatikan warnan!a . %oklat tua ka'u0a'uan /* konsistnsin!a kn!al . tumor lin si$atn!a rapuh /* tpin!a . normal tumpul /* prmukaann!a . normal 'rkrut0knit/* 'rat rata0rata 4;; #r04<; #r* ukurann!a 4; %m 8 G %m 8 9 %m& )a"a pn"rita malaria "an "kompnsasi kor"is lin tampak mm'sar "an pnuh srta prmukaann!a li%in& -mu"ian lin "i'uka "n#an skali ins "an tpi k arah hilus& )rhatikan jann#an lin !an# mnmpl pa"a mata pisau* aim "n#an air !an# mn#alir plan& Bila jann#an !an# mnmpl trs'ut mu"ah lpas 'rarti normal* ttapi 'ila sukar lpas 'rarti a"a jarin#an $i'rosis aki'at pross pra"an#an akut !an# mn!an#kut $tm#si sistm rtikulo n"otlial pa"a $u'uh& Rn "an Alan"ula Supra Rnalis "iam'il 'rsama0sama& Or#an0or#an ini ltakn!a rtro pritonal& Alan"ula supra rnalis 'r'ntuk s#i ti#a trltak supra rnal 'rimpit "n#an rn& Rn sn"iri k"u"ukann!a stin##i V&T&HII 0 V&?&III& Biasan!a rn kanan l'ih rn"ah "ari rn kiri& Stlah k"u"ukan ini tri"nti$ikasi* pritonum "isian#i "an rn "ilpaskan "ari jarin#an skitarn!a& -mu"ian urtr "ipoton# sjauh mun#kin& ?'ih 'aik la#i jika rn "ian#kat 'rsama0sama urtr "an (sika urinaria shin##a k"ua rn k"ua urtr (sika urinaria tran#kat 'rsama0sama& Stlah "itim'an# lalu priksa& Rn trtutup %orpus a"iposa s'a#ai 'antalan "an salah satu alat $iksasi& Rn !an# ti"ak mmiliki %orpus a"iposa ti"ak akan tr$iksasi "n#an 'aik shin##a "apat 'rpin"ah tmpat sirin# "n#an #rakan tu'uh* shin##a "is'ut rn mo'ilis& Ukuran rn rata0rata 4; %m 8 %m 8 9 %m* 'rat rn kanan rata0rata 49< #r* rn kiri rata0rata 49; #r& -mu"ian kapsula rnalis "i'uka s%ara tumpul* %aran!a : $iksasi 'a#ian hilus rn "n#an tan#an kiri s"mikian rupa shin##a kapsula mnja"i t#an#* kmu"ian torh s"ikit kapsula "i 'a#ian mar#o anatomikum "n#an ujun# mata pisau !an# "i'alik shin##a kapsula tr'uka s"ikit . kira0 kira i'u jari "apat masuk / tanpa mlukai jarin#an rn& -mu"ian i'u jari tan#an kanan "imasukkan "alam lu'an# trs'ut untuk mlpaskan kapsula pa"a sisi rn smntara $iksasi tan#an kiri "ikn"urkan* kmu"ian "iiku$i mmasukkan i'u jari tan#an kiri k lu'an# kapsula untuk mlpaskan kapsula pa"a sisi s'lahn(a& Maka lpaslah kapsula rnalis& )a"a ka"aan normal kapsula mu"ah "ilpas& -apsula sulit "ilpas trutama 'ila tr"apat ra"an# atau hmatom aki'at trauma& )riksa warnan!a . normal mrah k%oklatan /* konsistnsi kn!al& prmukaan li%in& -mu"ian rn "i'uka "n#an mn#iris mulai "ari tpi rn . mar#o anatomikum / k arah hilus* prhatikan : kortks* m"ula* pl(is rnis . pa"a pl(is rnis ini srin# "ijumpai 'atu atau pasir3kristal/* p!lum* a"akah kist& kmu"ian "itkan* nomial han!a kluar skrt k%oklatan& -mu"ian urtr "i'uka* prhatikan a"akah 'atu* pasir , Rn akan tampak mm'sar pa"a hi"ron$rosis* tumor srta olh a"an!a kist& Rn tnnasuk jarin#an !an# mu"ah mm'usuk& -mu"ian #lan"ula supra rnalis "iiris* prhatikan kortks . kunin# / "an m"u2an!a . %oklat/& $esi.a urinaria "iam'il "n#an %ara: Urthra "iikat "i "ua tmpat* lalu poton# "iantara "ua ikatan trs'ut* lpaskan "ari prlkatan "n#an skitarn!a& Maka lpaslah (sika urinaria& )a"a kasus kra%unan urin "iam'il untuk pmriksaan toksikolo#is& )a"a kor'an wanita jika akan "ilakukan ts khamilan "ari urin harus s#ra "ikrjakan s'a' urin akan s#ra rusak jika trlalu lama "an su"ah a"a pm'usukan& -mu"ian (sika urinaria "i'uka* prhatikan* a"akah 'atu , Ba#aimana mukosan!a , plika0plikan!a , 1"akah tumor ,
III/8/ Pen1eluaran dan Pemeri.saan isi Ron11a Pelvis/
Ovarium "ipisahkan "ari alat $iksasi "iskitarn!a antara lain li#amntum suspnsorium o(arii* kmu"ian "ian#kat& Maka lpaslah o(arium& ?akukan hal srupa pa"a o(arium sisi s'lahn!a& )rhatikan ukuran* warna* konsistnsi* srta prmukaann!a& Bila prmukaan 'r'njol0'njol mrupakan prunjuk a"an!a kist& -mu"ian o(arium "iiris* priksa ka"aan $olikl0 $olikln!a . $olikl primor"ial* $olikl " #ra$$/* %orpus0%orpusn!a . %orpus lutum* %orpus ru'rum* %orpus al'ikan /* a"akah tan"a0tan"a pr"arahan* in$lamasi "an tratoma Tuba uterina "ipriksa trutama pa"a kasus kmatian mn"a"ak pa"a wanita hamil mu"a !an# mun#kin 'rkaitan "n#an khamilan ktopik tr#an##u . -ET /& )rhatikan ron##a tu'a a"a pn!um'atan atau ti"ak* tan"a0tan"a 'kas ruptur& ?alu am'il s'a#ian untuk pmriksaan patolo#i anatomi& (terus "iam'il "n#an trl'ih "ahulu mmisahkann!a "ari a"n8a . $iksasi0n!a /& Ikat %r(ik utri "i "ua tmpat* kmu"ian poton# "iantara "ua ikatan trs'ut& Maka lpaslah utrus& )riksa ukurann!a* konsistnsin!a . normal kn!al /& Bila konsistnsi kras mrupakan ptunjuk a"an!a mioma utri& )a"a kasus a'ortus kriminalis priksa tan"a0tan"a trauma* misaln!a luka tin'us& hmatom srta tan"a0tan"a kkrasan lainn!a !an# mun#kin 'rkaitan "n#an upa!a a'orsi !an# "ilakukan& -mu"ian 'uka utrus* pnksa ka"aan korpus* mukosa* a"akah tan"a0tan"a pr"arahan* pro"uk0 pro"uk khamilan , )a"a kasus a'ortus kriminalis* utrus "irn"am "alam larutan $ormalin slama 4 min##u hin##a kras& -mu"ian "iiris "n#an arah t#ak lurus sum'u utrus mulai "ari $un"us utri lapis "mi lapis& Maka jika a"a pr$orasi akan tampak s'a#ai lo'an# pa"a lapisan !an# tlah triris& Prostat "ian#kat 'rsama0sama "n#an (sika urinaria& )riksa a"an!a pm'saran prostat& )a"a oran# tua srin# "itmukan hiprtropi prostat& -mu"ian prostat "i'uka* tampak mlintas urthra "i 'a#jan tn#ahn!a& )riksa a"an!a pn!mpitan urthra "an a"an!a tumor& Testis tr"apat "i "alam skrotum "an "alam otopsi "iam'il mlalui ron##a pl(is tanpa mlukai skrotum& Caran!a: Tstis "ikluarkan saru pr0satu "n#an mn"oron#n!a karah $oramn in#uinahs kmu"ian mlwati kanalis in#uinalis mnuju ron##a pl(is& Stlah mn%apai ron##a pl(is rnaka tstis tampak s'a#ai tonjolan !an# trtutup jarin#an ikat su'0kutis& Tonjolan ini "iiris "n#an hati0hati sam'il "isian#i* kmu"ian "oron#an "iprkuat s"ikit& maka tstis akan kluar& -mu"ian poton# pa"a "uktus "$rnn!a& Maka lpaslah tstis& ?akukan hal srupa pa"a tstis sisi s'lahn!a& )riksa ukurann!a . pa"a or%hitis akan mm'sar /& konsistnsin!a . normal kn!al /* warnan!a . mrahmrah hitam /& 1pakah a"a hmatom 1"an!a hmatom trutama "iaki'atkan olh trauma pa"a skrotum& -mu"ian tstis "i'uka "n#an mn#iris tpat "i tn#ahn!a& )rhatikan* 'ila tampak 'ram'ut ini ptunjuk a"an!a tratoma atau kist "rmoi"& @arna mrah "i 'a#ian "alam mnunjukkan a"an!a pra"an#an& )nampan# irisan akan tampak %m'un# . normal / !an# 'rarti tonusn!a 'aik& )a"a oran# tua pnampan# ini tampak "atar& -mu"ian pijat pa"a 'kas irisan trs'ut& Normal akan kluar %airan kntal !an# 'ila "itarik akan mulur "an 'ila "i swa' "an "ipriksa "n#an mikroskop akan tampak a"an!a sprmato+oa . k%uali pa"a pria a+oosprmia /& 1m'il s"ikit jarin#an tstis ini untuk pmriksaan patolo#i anatomi&
I$/ Te.ni. #e.si +epala dan Ota./ I$/I/ Pen1irisan +ulit +epala/ )n#irisan "imulai "ari atas tlin#a mlwati pun%ak kpala sampai "i atas tlin#a sisi !an# lain* s"mikian rupa hin##a mn%apai tulan#& ?alu kulit
kpala "ilipat k "pan hin##a kira0kira 4 %m "i atas alis "an k 'lakan# hin##a kira0kira stin##i protu'rantia oksipitalis kstrna& )riksa a"an!a hmatoma "an $raktur tn#korak&
I$/*/ Pemoton1an Tulan1 Atap Ten1.ora./ Tulan# atap tn#korak "i#r#aji mlin#kar* kmu"ian pa"a 'kas #r#ajian "i%on#kl "n#an 'tl . l(ator / k%il a#ar atap kpala "apat trlpas& Maka lpaslah atap tn#korak& )riksa a"an!a pr"arahan "i atas slaput otak . pi"ural/* lokasi pr"arahan srta luas pr"arahan& 2ika 'rupa jn"alan "arah* maka tim'an# 'rapa 'ratn!a& )riksa ju#a apakah a"a klainan slaput otak& -mu"ian slaput otak "i'uka* %aran!a: Slaput otak ( "uramatr / "ian#kat "n#an pinst anatomis "i atas krista #alli lalu "i#untin# mn"atar k sampin# kanan "an kiri ssuai arah 'kas #r#ajian& ?alu lpaskan prlkatann!a pa"a sutura sa#italis "an slaput otak "isin#kapkan k 'lakan#& Maka tr'ukalah slaput otak& )riksa a"an!a pr"arahan "i 'awah slaput otak . su'"ural/* "arah !an# tampak "i atas otak "iusap* jika hilan# maka pr"arahan trs'ut su'"ural* ltapi 'ila ti"ak hilan# "n#an pn#usapan 'rarti pr"arahan su'araknoi"& Catat lokasi pr"arahan trs'ut* ukur luasn!a "an jika jn"alan usahakan untuk "itim'an#& 1"akah 'a#ian0'a#ian otak !an# rusak ,
I$/8/ Pen1an1.atan dan Pemeri.saan Ota. 2ari0jari tan#an kiri mnkan 'a#ian $rontal otak kmu"ian "itarik k arah 'lakan#* poton# (asa0(asa "arah "an sara$ ol$aktorius srta sara$ okulomotorius& Dilanjutkan "n#an mmoton# %hiasma optikum& Tarikan "ipr'sar "an otak "isian#i "ari $iksasin!a hin##a tampak jlas 'asis %ranii0n!a* $oramn oksipital ma#num srta %r'llum0n!a& ?paskan "an 'alik p#an#an tan#an kiri pa"a otak* kmu"ian otak s"ikit "itarik k arah atas 'lakan# shin##a tampak m"ulla o'lon#ata "an 'a#ian atas m"ulla spinalis& ?alu "n#an pisau !an# panjan#* m"ulla spinalis "ipoton# sjauh mun#kin& Maka lpaslah otak& )riksa "an tim'an#& Brat otak "wasa rata0rata 49<; #r04<;; #r* ukuran otak 'sar rata0rata 9; %m 8 4J %m 8 %m* otak k%il rata0rata 44 %m 8 %m 8 9*< %m& )rhatikan #!ri "an sul%i0n!a srta #am'aran pm'uluh "arahn!a& )a"a kasus as$iksia aki'at pn##antun#an atau pn%kikan maka pm'uluh "arah akan tampak ml'ar "an a"a #am'aran sprti pr"arahan namun 'ila "itkan #am'aran pr"arahan trs'ut akan hilan#& S"an#kan pa"a pr"arahan !an# ssun##uhn!a si$atn!a "i$$us "an ti"ak hilan# pa"a pnkanan& -mu"ian "ilakukan pn#irisan otak 'sar* %aran!a & Irisan "imulai "ari $isura lon#itu"inal %r'ri skitar 4 %m "i atas %omissura %r'ri "n#an posisi pisau mirin# <= "an "ilakukan "n#an satu kali irisan& 2ika irisan 'nar* maka (ntrikl latralis akan trpoton#& ?akukan hal srupa pa"a hmis$rium %r'ri s'lahn!a& )riksa a"an!a jn"alan "arah& )r"arahan "i "arah ini 'iasan!a trja"i s%ar a spontan aki'at tkanan "arah !an# trlampau tin##i . pa"a apopl8ia %r'ri/& )n#irisan otak k%il "ilakukan s%ara ra"ir 'rlapis0lapis* priksa tiap 'a#ian irisan* a"akah pr"arahan pa"a su'stantia otak0n!a&
I$/9/ Pen1an1.atan #elaput Ota. dari 'asar Ten1.ora./
Slaput otak !an# su"ah "i'uka sprti trs'ut "i atas harus "ilpaskan "ari prlkatann!a "n#an "asar tn#korak* %aran!a : 2pit slaput otak trs'ut "n#an klm kmu"ian putar klm trus0mnrus shin##a slaput otak tr#ulun#& ?alu lakukan tarikan hin##a prlkatan slaput otak tin##al pa"a $oramn oksipital ma#num "an poton# "i sini& Maka lpaslah slaput otak& )riksa "asar tn#korak* a"akah rtak tulan#* jika a"a %atat lokasin!a& )rlu "iktahui "asar tn#korak !an# palin# rapuh 'ila mn"apat trauma a"alah : "i skitar $oramn ma#num* "i skitar krista #alli* pars p!rami"alis* srta atap or'ita&
$/ Te.ni. #e.si Tra.)ea-Esofa1us/ )a"a kasus as$iksia mkanik mutlak "iprlukan pmriksaan trakha0 so$a#us& Sksi 'a#ian ini s'aikn!a "ilakukan palin# akhir stlah pn#an#katan or#an tu'uh maupun pn#an#katan otak a#ar 'rsih "ari "arah& Caran!a : Irisan !an# su"ah a"a pa"a lhr "ilanjutkan la#i k atas sampai "i "a#u& -ulit "an otot lhr "isian#i "an "isisihkan hin##a !an# trtin##al #lan"ulla th!roi"a* trakha "an so$a#us& -mu"ian poton# ori#o "an insrsio otot0otot "asar mulut mn#ikuti ln#kun# arkus man"i'ula hin##a "asar mulut tr'uka& -mu"ian tank li"ali mlalui "asar mulut !an# su"ah tr'uka* lalu poton# palatum moll pa"a pan#kal li"ah& Maka praktis trlpaslah trakha0 so$a#us 'srta li"ah& )riksa otot0otot lhr* klnjar #on"ok* trakha ln#kap "n#an tulan# rawan #on"ok "an tulan# rawan krikoi"* tulan# rawan li"ah . %artila# h!oi"a / trutama pa"a kornu0n!a& 1"akah hmatom "an rtak 3 patah tulan#0tulan# rawan trs'ut , )riksa prmukaan li"ah* a"akah hmatom* luka #i#itan* atau luka0luka aki'at 'ahan kimia atau ra%un !an# 'rsi$at korosi$* priksa ju#a prmukaan 'a#ian "alam so$a#us* a"akah tan"a0 tan"a pra"an#an ataupun klainan aki'at 'ahan0'ahan !an# 'rsi$at korosi$ , )riksa ju#a ka"aan pi#lotis srta pmiukaan 'a#ian "alam trakha* a"akah o"ma* sisa 'ahan0'ahan !an# tr0aspirasi 3 r#ur#itasi& Pertanyaan-pertanyaan minimal prinsip pada otopsi forensi.: -apan otopsi $ornsik "apat mulai "ilaksanakan, 1. Ba#aimana i"nti$ikasi s%ara o'jkti$ , 2. Ba#aimana prtim'an#an sttika "ilaksanakan pa"a tknik sksi ,
ALORIT!A OTOP#I 2EN1K15 FORENSI-
)?S121 I
OTO)SI
-UM)U?-1N D1T1
SE-SIBU-1)ERI-S1 RONAA1 i
1MBI? ORA1N
i
4 )ERI-S1BU-1 ORA1N
1MBI? S1M)E?)ERI-S1 ?1BOR1TORIUM
1N1?ISIS 51SI? i
VISUM ET RE)ERTUM
VETR
PE!ERI+#AA& TA&ATOLOI# )ROSEDUR )ER-IR111N S11T -EM1TI1N 1. 2.
3.
4.
)rkiraan saat kmatian "n#an mto" mnilai tan"a0tan"a kmatian skun"r !aitu l'am* kaku ma!at* "an pm'usukan& 7an# "inilai pa"a l'am ma!at a"alah a"a atau ti"ak a"a* lokasin!a "imana* kmu"ian "itkan hilan# atau ti"ak hilan# "n#an pnkanan& Bila "itkan hilan# "n#an pnkanan artin!a saat kmatian kuran# "ari jam* "an 'ila ti"ak hilan# atau mntap artin!a saat kmatian su"ah 0 J jam "ari saat pmriksaan& 7an# "inilai pa"a kaku ma!at a"alah a"a "imana* a"a !an# masih mu"ah atau smua su"ah sukar "i#rakkan& 2ika a"a !an# masih mu"ah "i#rakkan 'rarti saat kmatian kuran# 49 jam* jika smua kaku su"ah sukar "i#rakkan 'rarti saat kmatian 49 09 jam "ari saat pmriksaan& 7an# "inilai pa"a pm'usukan* jika a"a warna khijauan pa"a prut kanan 'awah 'rarti saat kmatian l'ih atau sama "n#an 9 jam* jika warna khijauan sluruh tu'uh "an su"ah 'au 'rarti saat kmatian l'ih "ari G9 jam&
)ERT1N711N )RINSI) MINIM1? 1. Ba#aimana mnilai saat kmatian 'r"asarkan tan"a0tan"a kmatian skun"r .misal l'am* kaku ma!at "an pm'usukan/ , 2. -apan saat kmatiann!a jika l'am "itmukan su"ah mntap* kaku ma!at 'lum smua maksimal "an 'lum a"a pm'usukan , 3. S'utkan hal 0hal !an# 'isa "i#unakan untuk mnilai saat kmatian slain "ari l'am* kaku ma!at "an pm'usukan srta 'ri pnjlasan L
ALORIT!A TA&ATOLOI
TA&ATOLOI
)ER-IR11N S11T -EM1TI1N
?EB1M M171T
1D1 1D1
TID1-
-1-U M171T
1D1
)EMBUSU -1N
TID1 1D1
1D1
TID1 -
1D1
TID1- SEMU1 )ERUT -1N1N 9 5I?1NA TID1- $$l?1NA SEMU1 21M DAN )ENE-1N1NM1-SIM1?
M1-SIM1? B1@15 -E5I21U1N
21M J21M
0
4909 21M 21M
49
9 21M
)EMERI-S11N )ER?U-11N
TU2U1N Stlah mlalui stas "i Ba#ian k"oktran Fornsik* mahasiswa "iharapkan mampu& - Mnntukan 'r'a#ai jnis luka - Mnilai "imnsi luka - Mnmukan "an mnilai intra(italitas luka s%ara makroskopis - Mnntukan "an mn#am'il sampl luka untuk pmriksaan )1 )RINSI) )EMERI-S11N )mriksaan "ilakukan "n#an inspksi "an palpasi* "ilakukan s%ara %rmat "an sistmatis "ari kranial hin##a kau"al jna+ah* "iukur jarak pusat luka k titik anatomis tr"kat untuk mnntukan koor"inat luka& )riksa tan"a intra(ital "n#an mlihat warna !an# l'ih #lap* srta mra'a a"an!a 'n#kak "i skitar luka&
?U-1 1-IB1T -E-ER1S1N TUM)U? ?U-1 MEM1R 1mati warnan!a* lokasin!a* tntukan koor"inat luka "n#an mn#ukur jarak pusat luka "ari titik0titik anatomis tr"kat& -mu"ian ukur luas luka* srta "ira'a "an "irasakan a"an!a 'n#kak&
?U-1 ?ECET AESER ?akukan prinsip pmriksaan luka& )rhatikan tpi luka& maka akan tr"apat pn#umpulan kulit !an# rusak pa"a salah satu sisi !an# mnunjukkan lawan "an arah "atan#n!a kkrasan& Nilailah warna 'a#ian tn#ah luka& kmrahan "an a#ak kotor olh "arah "n#an tpi !an# 'n#kak atau pu%at&
?U-1 ?ECET TE-1N ?akukan prinsip pmriksaan luka& 1mati "an ra'a 'a#ian tn#ah luka "an tpi luka apakah 'rwama %oklat #lap srta li%in "i tn#ah "an mnonjol 'n#kak "i tpi,
?U-1 TERBU-1 ?akukan prinsip pmriksaan luka& )rhatikan ro'kan !an# trja"i "n#an mnilai kti"aktraturan tpi0tpi luka* mmar "i skitar luka& -mu"ian ra'a "an 'uka luka* amati a"an!a jm'atan jarin#an& L(+A A+I"AT +E+ERA#A&TA,A! ?U-1 IRIS ?akukan prinsip pmriksaan luka& )rhatikan su"ut0su"ut luka !an# tajam "an tratur* a"an!a kti"aktraturan srin# "ijumpai pa"a #orsan 'n"a 'rujun# run%in#& -mu"ian 'uka "an ra'a luka "an prhatikan ktraturan tpi luka srta ktia"aan jm'atan jarin#an& Ra'a tpi luka !an# trasa l'ih tin##i "ari skitarn!a& Ukur "alam luka* pa"a luka iris s%ara umum ti"aklah trlalu "alam* namun jika %ukup "alam mnunjukkan arah kkrasan t#ak lurus !an# srin# "ijumpai pa"a pm'a%okan&
?U-1TUSU?akukan prinsip pmriksaan luka& )rhatikan a"akali su"ut luka, Traturkah, 2ika !a itu "apat mrupakan pro!ksi 'n"a pn!'a'n!a "n#an sisi0sisi tajamn!a& 2i.a tida. ada sudut lu.a 'rarti pn!'a'n!a 'n"a run%in# "n#an sisi tratur misaln!a 'si pasak& Dalam luka "iukur "n#an son" "an harus jauh l'ih 'sar "i'an"in#kan "n#an l'ar luka&
%RA+T(R
TU?1NA )I)I5 )a"a $ulan#0tulan# pn!usun tn#korak a"an!a $raktur k'an!akan aki'at kkran tumpul& 2ika trja"i ant0mortm "itan"ai "n#an a"an!a hmatom atau 'ahkan ro'kan s%alp "i atas lokasi $raktur& 1mati "arah trs'ut* a"akah pru'ahan 'ntuk, )a"a imprss" $ra%tur* tampak %kim#an !an# srin# mn##am'arkan 'n"a tumpul pn!'a'n!a* ra'alah "an tkan %kim#an trs'ut& 2ika kkrasan pa"a kpala "mikian h'atn!a* maka ti"ak han!a imprss" $ra%tur smata !an# trja"i* ttapi "isrtai $ra#mnt"3kpin#an0kpin#an !an# jika "ira'a san#an mo'il&
TU?1NA )1N21NA 1mati a"an!a "$ormitas posisi anatomis "ari an##ota #rak3kstrmitas* kmu"ian amati sum'r "$ormitas trs'ut "n#an mn%rmati prsn"ian0prsn"ian !an# a"a& 2ika "itmukan psu"o0sn"i mnunjukkan $raktur "i tmpat trs'ut& 2ika fra.tur terbu.a !an# trja"i maka akan tampak a"an!a luka ro'k "n#an ujun# rulan# !an# mn!m'ul kluar& Untuk fra.tur tertutup0 ra'a "an tkan psu"o0sn"i kmu"ian an#kat kstrmitas trs'ut pa"a "istal psu"o0sn"i trs'ut* maka akan tra'a krpitasi& CER1I SENDI 1"an!a %rai sn"i . "islokasi / "apat "iamati "n#an inun%uln!a "$omiitas pa"a posisi anatomis& 2ika trja"i pada e.stremitas0 ra'a "an tahanlah sn"i trs'ut
lalu #rakkan "istaln!a* maka 'a#ian "istal trs'ut ''as 'r#rak k s#ala arah n!aris tanpa tahanan& 2ika trja"i pa"a vertebra . palin# srin# a"alah vertebra cervi.alis /* p#an# kpala lalu #rakkan k s#ala arah sam'il ra'a 'a#ian %r(ikal* maka trasa kpala "apat "i#rakkan ''as k s#ala arah& Namun pa"a umumn!a %rai sn"i aki'at trauma jaran# trja"i s%ara trsn"iri& l'ih 'an!ak trja"i 'rsamaan $iraktur "i "arah sputar sn"i !an# mn#alami trauma&
L(+A TE!"A+
?U-1 TEMB1- M1SUAmati 'ntuk lu'an# inti luka* srta jarin#an sputar luka& 2ika lu'an# inti "iklilin#i luka .klim / l%t 'r'ntuk lin#karan 'rarti arah tm'akan t#ak lurus "n#an 'a#ian tu'uh ini& 2ika luka l%t %n"run# ml'ar pa"a salah satu sisi lu'an# inti 'rarti tm'akan 'rasal "ari sisi luka l%t !an# l'ih l'ar& Peri.sa a"a3ti"akn!a tatoas 'rupa 'intik0'intik hitam . klim tato / "i sputar luka* ju#a a"a3ti"akn!a jla#a . klim jla#a /* luka 'akar . klim api/ srta jjas laras untuk mmprkirakan jarak tm'akn!a& -mu"ian am'il plstr transparan .slotip/ !an# l'ar* lalu rkatkan k prmukaan luka s%ara mrata shin##a tr%tak #am'ar luka pa"a slotip trs'ut& -mu"ian tmplkan slotip pa"a ka%a lalu "n#an latar putih priksa "n#an tliti komponn !an# trikut pa"a slotip "an ukur "iamtr lu'an# inti luka& )a"a tulan# tmporal tn#korak luka tm'ak .tmpl/ srin# mnin##alkan 'ntuk luka stlata pa"a prmukaan "an arah srpihan sprti konus !an# makin l'ar k arah ta'ula intrna& ?U-1 TEMB1- -E?U1R Amati 'ntuk lu'an# luka* pa"a "arali kpala ukurann!a l'ih 'sar "ari luka tm'ak masukn!a "n#an 'ntuk %oron# kluar !an# tak tratur tanpa a"a klim&
)a"a "arah lunak misaln!a tm'akan "i prut tm'us k pin##an# 'a#ian latral ssisi* maka per)ati.an 'ntukn!a mirip luka tm'ak masuk tapi tanpa ha"irn!a smua klim& ,i.a "itmukan lu'an# luka tm'ak kluar l'ih k%il "anpa"a lu'an# tm'ak masuk* maka ra'a "an ksplorasi luka "n#an son" non0lo#am "an temu.an jika a"a pro!ktil3sisa pro!ktil atau p%ahan tulan# !an# 'iasan!a saat kja"ian #a#al kluar smpurna&
L(+AA+I"AT#(H(4 THER!I#5
?U-1B1-1R Peri.sa luas luka* jika 'lum mn#0aran# per)ati.an a"an!a 'ula !an# pnuh 'risi %airan srous lalu p%ahkan 'ula 'ila tampak "asar luka kmrahan 'rarti luka trja"i saat kor'an hi"up& )a"a luka 'akar pos0mortm 'ula tampak pu%at "an tra'a san#at lunak "n#an s"ikit %airan "an "asar luka pu%at kkunin#an& -mu"ian hitun# luas luka 'akar trs'ut&
?U-1 1-IB1T 1IR )1N1S Per)ati.an pola luka !an# tr'ntuk mnurut arah aliran air panas trs'ut* selan2utnya lakukan pmriksaan sprti luka 'akar&
?U-1 1-IB1T SU5U REND 15 ?uka $isik mirip luka 'akar* per)ati.an "istri'usi kulit !an# mn#alami hiprmi* "ma "n#an (sikl* srta 'a#ian !an# nkrosis karna pm'kuan& Ba#ian kulit tu'uh !an# kontak lan#sun# "n#an 'n"a 'rsuliu san#at rn"ah . mis& "r! i% / akan l'ili rusak&
L(+A A+I"AT LI#TRI+ EFE- )1N1S ?ISTRIPer)ati.an dan rabala) a"an!a luka kontak masuk 'n"a 'raliran listrik pa"a tu'uh s'a#ai 2e2as listri. 'rupa luka 'akar "n#an 'a#ian nkrosis !an# makin parah k arah tpi "iklilin#i tpi pu%at !an# a#ak mnonjol . halo / "an "i luar halo "i klilin#i hiprmi kulit& Temu.an #am'aran mtalisasi . tak slalu a"a / pa"a jjas listrik trs'ut !an# 'rasal "ari lo#am 'raliran listrik trs'ut& ?uka "arah #roun"in# ti"aklah khas& "eda.an jjas kontak listrik "n#an luka kontak masuk aki'at 'n"a pijar* "imana krusakan parah aki'at 'n"a pijar trja"i pa"a tn#ah 'a#ian !an# han#us "ari luka .ssuai titik panas/&
EFE- TERS1MB1R )ETIR Per)ati.an $k panas atau l"akan #as panas aki'at ptir& )a"a pakaian tampak ro'kan %ompan#0%ampin# tr'akar& )a"a tu'uh srin# mnim'ulkan #am'aran luka 'akar& Temu.an #am'aran khas aborescent mar. 'rupa jjas kmrahan . hiprmi / 'rpola sprti pohon !an# 'r%a'an#0%a'an# trutama jlas pa"a 'a#ian prut& !etalisasi akan "i"apatkan pa"a 'a#ian tu'uh !an# mn#nakan3kontak "n#an lo#am saat kja"ian* misaln!a pakai %in%in&
L(+A A+I"AT A#A!"A#A +(AT ?U-1 1-IB1T 1S1M -U1T Per)ati.an $k korosi asam pa"a luka* !aitu krin# k%oklatan a"%ra'a kras "an li%in sprti krtas prkamn& Pola lu.a tr'ntuk mnunit ari aliran %airan asam ssuai #ra$itasi&
?U-1 1-IB1T B1S1 -U1T Per)ati.an $k raksi pn!a'unan pa"a luka* !aitu basa) "an trara liinak "an li%in& Pola lu.a tr'ntuk mnurut arah aliran %airan 'asa ssuai #ra$itasi
"AROTR(!A
1UR1? Per)ati.an pr"arahan "ari lian# tlin#a* "n#an otoskop prhatikan #n"an# tlin#a !an# ruptur& Cari informasi0 kor'an 'iasan!a a"alah pnumpan# psawat tr'an# atau pn!lam&
)U?MON1R7 Per)ati.an tan"a0tan"a mati lmas aki'at krusakan paru atau aki'at %nn'oli u"ar* 'rupa sianotik pa"a akral* mukosa 'i'ir* 'intik pr"arahan pa"a sklra& Cari informasi0 m'oli 'iasan!a trja"i pa"a pnumpan# psawat ktika tkanan ka'in mn"a"ak turun pa"a saat tr'an# tin##i atau pa"a pn!lam !an# mn"a"ak naik k prmukaan& )rtan!aan prinsip minimal pmriksaan prlukaan: 1. Ba#aimana mn"isknpsi luka pa"a pmriksaan prlukaan, ; 2. Ba#aimana mnilai intra(italitas luka s%ara makroskopis