afitnom 1. Crtanje gr afitnom om olo ol ovk om
1.1
Uvod
Crtanje grafitnom olovkom (en. Graphite Pencil) je jedna od najkorišćenijih crtačkih tehnika, koja se uglavnom koristi za skiciranje i izradu crteža malog formata.
Prednosti ove tehnike su: - mali troškovi ulaganja u materijal,
- trag grafitne olovke se lako briše, pa je lako ispraviti gr eške u crtanju, i - materijal je malih dimenzija, lak je za nošenje, pa je zgodan i za rad van studija. Crteži grafitnom olovkom su srebrnosto sive boje, sa izvesnim presijavanjem u zavisnosti od količine grafita na crtežu.
Slika 1.1 Pribor za crtanje grafitnom olovkom.
Osnovni pribor za crtanje grafitnom olovkom: - blok za crtanje, - olovka B6, - mekana gumica za brisanje uglja,
- skalpel ili zar ezač.
1.2 Podloga za crtanje Za crtanje grafitnom olovkom preporuka je nabaviti blok manjih dimenzija, A5 ili A4. Zadnja strana bloka za crtanje treba da je od tvrde lepenke, čime se dobija čvrsta podloga, pa se blok može držati i u ruci ili na krilu prilikom crtanja, što je zgodno za skiciranje van ateljea, kada nam sto nije dostupan. Kao zamena za blok sa lepenkom umesto zadnje korice, može se koristiti i tabla sa hvataljkom za papir .
Slika 1.2 Pr eporučuje se da podloga za crtanje grafitnom olovkom bude blok sa zadnjom stranom od lepenke ili tabla sa hvataljkom za papir .
Slika 1.3 Struktura papira značajno utiče na izgled crteža, nar očito pri crtanju površina , odnosno senčenja.
Papir za crtanje treba da je neznatno veće gramature od standardnog papira, da bi bio otporniji na brisanje gumicom. Obično se koristi papir bele boje, sitne hrapave struktur e. Struktura papira u velikoj meri utiče na izgled crteža, jer se grafit vezuje za mikro-neravnine na papiru. Papiri sitnije struktur e su pogodniji za crteže sa sitnim i preciznim detaljima i ujednačenim finim senkama. Za razliku od njih, papiri sa krupnom jakom struktur om vezuju više grafita, pa su crteži tamniji i ekspresivniji.
1.3 Grafitne olovk e Grafitne olovke se sastoje od grafita i kaolinske gline. Pošto je grafit izuzetno krt, kada bi olovke sadržale samo grafit, lomile bi se i bile bi neupotrebljive. Zato se u olovke stavlja kaolinska glina kao vezivo. Olovke se označavaju slovima H, B i HB. H olovke su tvrde olovke, sa manje grafita a više kaolinske gline. Trag koji ostavljaju je svetao i oštar. Suprotno H olovkama, B olovke sadrže veliki procenat grafita a manje kaolinske gline, pa je njihov trag mekši i tamniji, ali su krte i lomljive. Prilikom slobodoručnog crtanja, uglavnom se koriste B olovke. HB olovke su olovke srednje tvr doće, ostavljaju trag srednje tamnoće i nisu krte kao B olovke. Ovo su klasične školske olovke koje se koriste za pisanje.
H i B olovke poseduju dodatne numeričke oznake, obično od 1 do 9, koje označavaju količinu kaolinske gline kod H olovaka, odnosno količinu grafita kod B olovaka. Tako su H9 olovke sa najviše kaolinske gline, dok su B9 olovke sa najviše grafita. Za crtanje se uglavnom koriste olovke od B2 do B6. One su zadovoljavajuće čvrstine i tamnoće. Mekše olovke od B6 su vrlo nezgodne za korišćenje jer često pucaju i teško ih je zar ezivati.
Grafitne olovke se obično r ežu skalpelom ili zar ezačem. Skalpel je zgodniji za rezanje mekanih B olovki, jer se može pažljivo ukloniti drveni deo sa olovke, dok zar ezač, ako nije dovoljno dubok da drži olovku stabilno prilikom rezanja, često lomi jezgro pri r ezanju.
Osim grafita u olovci, dostupan je i grafit u štapićima. Grafit u štapićima je praktičan jer se ne mora zarezivati, zgodan je za brze crteže koji ne zahtevaju veći nivo detalja.
Slika 1.4 Za slobodoručno crtanje se najčešće koriste B6 grafitne olovke ili grafit u štapićima.
1.4 Brisanje gr afita Za brisanje grafita može se koristiti bilo koja mekana gumica. Oštre i tvrde gumice ne treba koristiti, jer mogu da oštete površinu papira. One se brzo zasite grafitom, pa umesto da brišu, razmazuju grafit po podlozi. Postoje posebne umesive gumice za brisanje grafita i uglja, koje se mogu oblikovati u oblik koji nam najviše odgovara za brisanje delova crteža. Klasicna mekana gumica se može oprati vodom i ostaviti da se dobro osuši, dok se umesiva gumica čisti gnječenjem. Gumica se može koristiti ne samo za uklanjanje grešaka, već i za “crtanje” brisanjem. Uklanjanjem grafita mogu se prosvetliti površine zasićene grafitom. Brisanje se često koristi prilikom crtanja kose, uklanjanjem grafita sa delova na kojima se kosa presijava.
Slika 1.5 Gumica se može koristiti za “crtanje” svetlina, što prikazuje Arčambault (en. Matthew Archambault) u tutorijalu Crtanje gumicom .
Metju
1.5 Položaj šake i tehnika crtanja Na kvalitet linije ut iču razni faktori, ali prvenstveno motorika ruke i mehanika zglobova. Hvat kojim držimo olovku i zglobovi koje koristimo prilikom crtanja utiču na dužinu pojedinačnog poteza olovkom.
Kratki potezi se crtaju hvatom kao prilikom pisanja ali se potezi vuku bez angažovanja zglobova prstiju, već iz zgloba šake, čime se postižu slobodniji i sigurniji potezi. Ova tehnika je pogodna za poteze do nekoliko santimetara.
Najkraći potezi se crtaju hvatom
kao prilikom pisanja. Olovka treba da je oslonjena na sr ednji prst, dok je stabilizovana sa kažiprstom i palcem. Šaka dodiruje podlogu spoljnim delom, oslonjena na mali i domali prst. Ovakav hvat omogućava precizno crtanje poteza dužine do oko 1 cm, jer se pokreti izvode prvenstveno sa tri prsta koja drže olovku. Voditi računa da se pri crtanju što manje pomera zglob šake. Ovo je najlakša tehnika crtanja, jer je koristimo svakodnevno, svaki put kada nešto zapisujemo. Koristi se uglavnom u završnoj fazi crteža, kada se rade najfiniji
Dugački potezi se crtaju
standardnim hvatom, ali bez pomeranja zgloba šake i prstiju prilikom crtanja. Potez se povlači prvenstveno pokretima ramena i lakta. Ova tehnika je zahtevnija za savladavanje, ali daje vrlo pravilne i čiste linije. Obično se koristi u crtanju industrijskih proizvoda i arhitektonskih struktura, tako da bi se moglo r eći da je ovo hvat za inženjersko skiciranje.
Površine se crtaju položenim hvatom. Olovka se drži u položenom položaju, paralelno sa podlogom. Prsti se ne pomeraju prilikom crtanja, nego se pokreti izvode iz ramena, lakta i zgloba šake. Za crtanje se ne koristi vrh, već bočni deo vrha olovke, čime se dobija širok trag. Ova tehnika se koristi prilikom toniranja i senčenja delova crt eža. Brzi crteži se najčešće crtaju položenim hvatom. Ovakva tehnika omogućava veći spektar izražajnosti poteza, spajanje linije i površine promenom ugla olovke u odnosu na smer poteza. Linije se crtaju okr etanjem olovke u smeru poteza. Pokr eti se izvode iz ramena i lakta, sa što manje pokretanja zgloba šake i prstiju. Nedostaci ovakvog hvata su manja preciznost i otežano crtanje kružnih linija.
detalji.
Slika 1.6 Klasičan i položeni hvat prilikom crtanja grafitnom olovkom. Za brze crteže se obično koristi položeni hvat.
3. Linija
3.1
Uvod
Linije koje prikazujemo na crtežima ne postoje u prir odi. Obično ih opažamo kao ivic e oblika, odnosno konture. Osim kontura i pojedine izdužene forme, kao što su žica ili kanap, mogu se opažati kao linije.
Osnovna podela linija je na: - konturne (en. Outline, Contour ), i
Slika 3.2 Rubinova vaza
Strukturne linije daju konturi materijalizaciju, ističu je u - strukturne linije. odnosu na pozadinu, odnosno Karakterističan primer konturne ukazuju na razliku između masa linije je crtež šake, koji su mnogi i praznog prostora. Primer ove ljudi crtali kao deca opcrtavajući pojave je čuvena Rubinova vaza, slika koju je napravio psiholog šaku na papiru. Šaka sa Edgar Rubin (Edgar Rubin). Na raširenim prstima je idealizovana slici nije jasno da li je prikazana “razvijena” forma objekta, pa vaza ili dva lica koja su okrenuta šaka u ovom položaju zadržava jedno ka drugom. Ukoliko se svoju prepoznatljivost i kada je na vazu dodaju strukturne predstavljena samo konturnom linije, tamne površine se više ne linijom. doživljavaju kao lica, nego kao prazan prostor iza vaze. Međutim, ukoliko u konturi prikažemo šaku stisnutu u pesnicu, crtež je nejasan jer možda prikazujemo ruku bez prstiju. U ovom slučaju je neophodno da na crtežu prikažemo i unutrašnje ivic e oblika, odnosno da koristimo i strukturne linije.
Linija je izuzetno izražajan likovni element. U zavisnosti od materijala u kojem r ealizujemo crtež, linija može da varira u raznim kvalitetima: - debela ili tanka, - svetla ili tamna, - prava ili zaobljena, - celovita ili isprekidana, - kratka ili dugačka... Dva najznačajnija kvaliteta linije su debljina i svetlina linije.
Slika 3.1 Značaj strukturnih linija kod prikazivanja zatvorene forme šake.
3.2 Debljina linije Debljina linije (en. Thikness) je najosnovniji kvalitet linije. Debela linija je markantnija od tanke linije. Ona se zove i akcentnom linijom, jer se koristi da istakne pojedine delove crt eža.
Slika 3.3 Debljina linije doprinosi utisku prostornosti crteža.
Debljina linije se obično kontroliše intezitetom pritiska materijala za crtanje na podlogu. Što je pritisak jači, linija koju crtamo je deblja. Debljina linije se može graditi i postupno, naglašavanjem postojećih linija. Debljina linije prvenstveno služi za dočaravanje dubine na crtežu. Oblici koji su bliži posmatraču crtaju se debljim linijama od onih koji su dalje od posmatrača. Uglavnom se dodatno naglašavaju i granice između oblika, čime se vizuelno postiže efekat prostorne odvojenosti formi.
Debljinom linije se može simulirati gravitacija, pojačavanjem donjih linija
oblika. Na taj način se vizuelno otežava donji deo crteža i postiže osećaj efekta zemljine teže. Debljina linija varira u zavisnost i da li je linija konturna ili strukturna. Konturne linije su značajnije i crtaju se debljom linijom od strukturnih. Na taj način se snažnije ističu pr edmeti u odnosu na njihovu pozadinu.
3.3 Svetlina linije Svetlina linije se kao i debljina linije koristi za isticanje prostornosti. Sva pravila koja važe za debljinu linije odnose se i na svetlinu linije. U tehnici crtanja grafitnom olovkom ili ugljem, debljina linije i svetlina su povezani, jer jačim pritiskom o podlogu se crtaju linije koje su i deblje i tamnije. Pošto debljina i svetlina linije ostavljaju isti utisak na crtežu, ovo preklapanje dve osobine ne smeta pri naglašavanju dubine crt eža.
Odvojena kontrola debljine ili svetline linije se mogu postići kombinacijom materijala. Kod crteža grafitnom olovkom, u pozadini može da dominira crtež HB olovkom, koja je svetla, dok se u pr ednjem planu može koristiti mekana B olovka. Prilikom crtanja ugljem, pojedini detalji iz pr ednjeg plana mogu se dodatno istaći masnim presovanim ugljem, koji je znatno tamniji od suvog uglja, čime se postiže odvojena kontrola debljine i svetline linije. Prilikom crtanja ne treba se striktno pridržavati navedenog o debljini i svetlini linije. Ovaj tekst nije zakonik kojeg se treba držati pri crtanju već je preporuka i alat koji nam pomaže da postignemo utisak prostornosti na crtežu, kao i da istaknemo delove crteža koje smatramo značajnim.
Slika 3.4 Svetlina linije doprinosi utisku prostornosti crteža.
4. Crtanje objekata u per spektivi
4.1
Uvod
Poznavanje principa perspektive je neophodno prilikom r ealnog predstavljanja prostora i prostornih formi.
U želji da realno prikažu posmatrani prizor, likovni stvaraoci su tokom istorije koristili razne pomoćne sisteme.
Slika 4.1 Likoravan oslikava sažimanje posmatranog trodimenzionalnog prizora na površini oka.
U periodu renesanse se koristio perspektivni okvir (en. Perspective Frame). Gledalo se kroz okular i kroz jedan okvir na kojem je bila kvadratna mreža. Crtež se prenosio pr ecrtavanjem odgovarajućih delova viđenih kroz perspektivni okvir na podlogu koja je bila izdeljena istom kvadratnom mrežom.
Perspektiva se može razumeti ako se zamisle linije koje se sa objekta projektuju na površinu oka. Površina oka je svojevrsna likoravan (en. Picture Plane) na koju se projektuje posmatrani prizor .
Slika 4.2 Renesansni perspektivni okvir .
U likovnom stvaralaštvu posebno se ističu 3 el ementa perspektive: - linearna perspektiva (en. Linear Perspective), odnosno degradacija veličine objekta, - vazdušna perspektiva (en. Aerial Perspective) , odnosno degradacija i ublažavanje boja i njihovo postepeno utapanje u pozadinu, i - degradacija detalja, odnosno smanjivanje nivoa detalja po dubini.
Ocem perspektive smatra se Filipo Bruneleski (Filippo Brunelleschi, 1377. – 1446.), čuveni arhitekta i skulptor perioda renesanse. On je želeo da prikaže kako će arhitektonske objekat izgledati nakon izgradnje. Pošto nije mogao da koristi perspektivnu mr ežu, razvio je i opisao sistem za crtanje centralne perspektive pomoću nedogleda, koji je i danas u upotr ebi. Slika 4.4 Elementi u konstruisanju perspektive: 1. linija horizonta, 2.nedogled, 3.ortogonalna linija i 4. transverzalna linija.
Ključni elementi kod slobodoručnog crtanja
perspektive su: 1. linija
Slika 4.3 Arhitektonski crtež Filipa Bruneleskija.
Tačno konstruisanje
perspektive je spor proces, pa se u sloboručnom crtanju koriste pojednostavljeni sistemi koji se oslanjaju na tačke nedogleda: - bez nedogleda , odnosno izometrijska perspektiva (en. Isometric Perspective), - sa jednim nedogledom , odnosno centralna perspektiva (en. Central Perspective), - sa dva nedogleda , odnosno ugaona perspektiva (en. Angular Perspective), - sa tri nedogleda (en. Thr eePoint Perspective) Postoje i kompleksni tipovi perspektive, kao što je perspektiva sa 5 nedogleda , odnosno krivolinijska perspektiva (en. Curvilinear Perspective).
horizonta,
2. nedogled (en. Vanishing Point), odnosno tačka na liniji horizonta u kojoj se linije po dubini sažimaju, 3. ortogonalne linije, odnosno pomoćne linije koje se sažimaju u tački nedogleda, i 4. transverzalne lini je, pomoćne linije koje su paralelne sa horizontom.
Ugao gledanja može da bude u liniji sa posmatranim objektom, iznad ili ispod objekta. Kada objekat posmatramo odgor e govorimo o ptičjoj perspektivi. Kod ptičje perspektive sr edina objekata je ispod linije horizonta. Nasuprot njoj, kada objekat posmatramo odol e, dobija se žablja perspektiva. Kod žablje perspektive sr edina objekata je obično iznad linije horizonta.
Razumevanje perspektive je najlakše kroz crtanje kocke u prostoru. Kocka je najjednostavnija trodimenzionalna forma za crtanje. Uglovi i stranice kocke su jednaki pa ih je lakše crtati i odmeravati.
Slika 4.5 Primer žablje i pt ičje perspektive.
4.2 Bez nedogleda - izometrijska per spektiva Izometrijska perspektiva je veštačko tr odimenzionalno predstavljanje oblika, u kojem ne postoje tačke nedogleda. Ovaj tip perspektive je omiljen u tehničkim crtežima, jer omogućava lakše sagledavanja proporcija i uglova nego klasična perspektiva. U tehničkim crtežima se najčešće koristi nagib uglova od 30°. Bočne stranice formi se obično ne skraćuju, već se crtaju u r ealnim pr oporcijama.
Najlakši metod crtanja kocke u izometriji je pomoću postavljanja iskošene kvadratne mreže. Prvo se crta donja strana pomoću polja na kvadratnoj mreži. Zatim se crtaju bočne strane i gornja strana kvadrata. Sve stranice bi trebalo da su istih dimenzija, bez perspektivnog
Izometrijska perspektiva se često koristi u pr ogramima za 3D grafiku, prilikom modelovanja, jer omogućava jasnije sagledavanje forme nego klasična perspektiva.
skraćenja.
Slika 4.7 Izometrijska perspektiva u programima za 3D modelovanje.
Slika 4.6 Crtanje kocke u izometrijskoj perspektivi.
4.3 Jedan nedogled - centralna per spektiva Centralna perspektiva
odgovara prizoru koji vidimo ukoliko se nalazimo u hodniku ili na ulici, a pogled nam je usmeren pod pravim uglom u odnosu na arhitekturu ili enterijer. Tada dolazi do iluzije da se sve ortogonalne linije sažimaju u jednom nedogledu, ispred
Kod crtanja centralne perspektive, vodi se računa samo o dubinskom skraćenju dok se skraćenja po visini i širini zanemaruju. Linije koje su frontalne u odnosu na posmatrača se crtaju bez skraćenja i zovu se transverzalnim linijama.
Centralna perspektiva
je bila vrlo omiljena u renesansnom religioznom slikarstvu, kada se ceo univerzum sažima u jednu tačku, u kojoj se nalazi figura svete ličnosti, obično Hrista. Najčuveniji primer je Tajna večera, freska Leonarda da Vinčija (Leonardo da Vinci).
posmatrača.
Crtanje kocke u centralnoj perspektivi se započinje linijom horizonta i nedogledom. Potom se nacrta prednja strana kocke, sa čijih temena se izvuku ortogonalne linije ka nedogledu. Na njima se crtaju bočne strane kocke. Zatim se nacrta i zadnja strana tako da temena budu na ortogonalnim linijama.
Slika 4.8 Crtanje kocke u centralnoj perspektivi.
Slika 4.9 Freska Tajna večera, od L eonarda da Vinčija, prikazuje primenu centralne perspektive u religioznom slikarstvu.
4.4 Dva nedogleda – ugaona per spektiva Ugaona perspektiva se javlja kada objekat posmatramo sa strane, tako da vidimo dve bočne strane tog objekta. Ovu perspektivu odlikuju dva nedogleda koji se nalaze na liniji horizonta. U ova 2 nedogleda sažimaju se linije dve dimenzije objekta, dubine i širine. Skraćenja po visini objekta se zanemaruju, kao što je slučaj i kod centralne perspektive. Obično je nedogled po dubini objekta u samoj kompoziciji, dok je drugi, koji sažima linije po širini, izvan kompozicije.
Crtanje kocke u ugaonoj perspektivi se započine crtanjem linije horizonta i 2 nedogleda. Zatim se crta ivica kocke koja je najbliža posmatraču, od čijih temena se izvlače ortogonalne linije ka nedogledima. Na ortogonalnim linijama se odr eđuje dubina kocke i crtaju bočne strane, iz čijih krajeva se izvlače ortogonalne linije ka tačkama nedogleda. Na kraju se na ovim ortogonalnim linijama crta zadnja strana kocke.
Slika 4.10 Crtanje kocke u ugaonoj perspektivi.
Ugaona perspektiva se često koristi u savremenim likovnim prizorima, nar očito u oblasti koncept arta, pr edstavljanja industrijskih objekata i arhitektonskih konstrukcija.
Slika 4.11 Skica za LG Krist al telefon od Jangho Kima.
4.5
Tri
nedogleda
Ovaj oblik perspektive se koristi kada nam je bitno skraćenje objekta po visini, kada želimo da istaknemo da je objekat znatno manji ili znatno veći od posmatrača. U stvarnosti ovaj efekat se javlja kod naglašene ptičje, odnosno žablje perspektive. Za razliku od ugaone perspektive, osim 2 nedogleda koja se nalaze na liniji horizonta i u kojima se seku ortogonalne linije dubine i širine, kod ove perspektive uvodi se i tr eći nedogled, koji služi za prikazivanje perspektivnog skraćenja po visini. Ovaj tr eći nedogled se crta na istoj strani horizonta kao i sredina objekta. Znači, ukoliko predmet posmatramo iz žablje perspektive, sredina objekta se nalazi iznad linije horizonta, kao i tr eći nedogled. Obično se nedogled širine i nedogled visine nalaze izvan samog formata papira na kojem crtamo.
Pošto je perspektivno skraćenje vidljivo po sve tri dimenzije objekta, nema transverzalnih linija.
Tip perspektive sa tri nedogl eda je pogodan za prikazivanje arhitektonskih konstrukcija, kada je bitno dočarati veličinu objekta.
Crtanje kocke u ovom tipu perspektive se počinje linijom horizonta i 3 nedogleda. Zatim se crta teme kocke koje je najbliže posmatraču i od njega se izvlače ortogonalne linije ka sva 3 nedogleda. Na ortogonalnim linijama se odrede dimenzije kocke i izvuku dodatne ortogonalne linije na krajevima kocke, na kojima se crta zadnja strana kocke.
Slika 4.12 Crtanje kocke u perspektivi sa 3 nedogleda.
Slika 4.13 Perspektiva sa tri nedogleda se često koristi u arhitektonskim crt ežima.
4.6 Osnovni geometrijski oblici u per spektivi Crtanje piramide je slično crtanju kocke u perspektivi. Prvo se nacrta kvadrat koji predstavlja osnovu piramide. Na preseku dijagonala je centar kvadrata iz kojeg se izvuče transverzalna linija na kojoj se označi vrh piramide. Na kraju se vrh piramide spoji sa temenima u osnovi.
Crtanje konusa (kupe) je slično crtanju piramide u perspektivi. Prvo se nacrta kvadrat koji predstavlja osnovu konusa. Osnova se deli na dijagonale, da bi se našao centar. Kroz centar se izvlače ortogonalne linije, da bi se našle polovine stranica kvadrata. Kroz njih prolazi elipsa koja je u osnovi konusa. Zatim se iz centra izvlači transverzalna linija na kojoj se označi vrh konusa. Na kraju se vrh spoji sa isturenim tačkama elipse u osnovi.
Crtanje cilindra je slično crtanju konusa u perspektivi. Prvo se nacrta kvadar koji odgovara dimenzijama cilindra. Na odgovarajućim stranama se nacrtaju elipse i spoje se najisturenije tačke elipsi.
Slika 4.14 Konstruisanje piramide, kupe i valjka u ugaonoj perspektivi.
5.
Vizir anje
5.1
Uvod
Viziranje (en. measuring) je sistem prenošenja nekog prizora na crtež u realnim pr oporcijama. Odokativno je vrlo teško pr eneti tačne proporcije, čak i kada su predmeti koje crtamo krajnje jednostavni, jer je percepcija subjektivni čin koji je podložan optičkim iluzijama.
Vertikala obično deluje višlje nego što zaista jeste. Ukoliko posmatramo sliku šešira, on deluje kao da je izdužen, dok su mu zapravo visina i širina istih dimenzija.
Slika 5.1 Optičke iluzije.
Okolni predmeti deluju na doživljaj posmatranog predmeta. Centralni krug deluje manje ukoliko je okružen krupnim krugovima, nego kada je okružen sitnim krugovima.
5.2 Upotr eba vizir a Vizir (en. Measuring Stick) je alat sa kojim vršimo viziranje. Bilo koji duži štap od čvrstog materijala može da posluži kao vizir, pa i olovka ili štapić od uglja sa kojom crtamo. Idealni viziri su pr ečnika oko 4mm, dužine oko 30cm, kao što su drške tankih slikarskih četkica ili deblji štapići za r oštilj.
Slika 5.2 Upotreba vizira.
Stav je od izuzetne važnosti pri viziranju. Pozicije glave i šake u kojoj držimo vizir moraju biti u približno istom položaju prilikom svakog viziranja, inače će nam se odnosi koje merimo poremetiti. Što tačnije viziranje postižemo poštujući nekoliko pravila: - uvek vizirati sa iste pozicije u pr ostoru,
- ispraviti
leđa i držati glavu
uspravno da bi položaj glave bio isti prilikom viziranja, - pri viziranju gledati samo sa jednim, uvek istim okom, i - ispružiti ruku u laktu da bi udaljenost vizira od očiju bila ista pri svakom viziranju. Vizir se drži u šaci, pod pravim uglom u odnosu na liniju pogleda. Vizir se pritiska sa palcem i malim prstom sa unutrašnje strane, a sa sr ednja tri prsta sa spoljne strane. Palac se koristi za “obeležavanje” mere.
5.3 Postupak vizir anja Viziranje, kao i svaki drugi metod merenja zasniva se na osnovnoj jedinici mere i broju ponavljanja te jedinice u nečemu što merimo, kao što je kilogram osnovna jedinica mere za težinu, metar za dužinu, sekunda za vreme.
Osnovna jedinica je drugačija za svaki crtež. Ona ne tr eba da bude ni previše velika ni previše mala, već opt imalna za konkretnu kompoziciju koju crtamo. Idealno je odabrati neku dimenziju koja se primetno ponavlja u pr oporcijama kompozicije. Ukoliko dobr o odaberemo osnovnu jedinicu mere, viziranje će biti vrlo lako i jednostavno. Viziranjem se mere odnosi po vertikali i horizontali, koje su jedine 2 sigurne i ur eđene odrednice u pr ostoru.
Prilikom crtanja klasične flaše, potrebno je izmeriti visinu i širinu flaše, kao i visinu i širinu grlića flaše. Dimenzija koja je pogodna za osnovnu jedinicu mere je širina flaše. Viziranjem možemo utvrditi da je visina flaše jednaka 4 širine. Crtanje se započinje crtanjem pravouganika u pr oporcijama 1:4, jedva vidljivim linijama, koji je vertikalno podeljen na 4 jednaka kvadrata. Viziranjem grlića flaše utvrđujemo da je njegova visina jednaka jednoj širini flaše, dok je njegova širina jednaka 1/3 širine flaše. Dakle, gornji deo pravouganika se horizontalno podeli na 3 jednaka segmenta. Srednji segment odgovara grliću flaše. Ova pravougaona konstrukcija koja odgovara proporcijama flaše, naziva se konstrukcija od pomoćnih linija.
Slika 5.3 Postupak viziranja pri crtanju vinske flaše.
Osim merenja proporcija, vizir se može koristiti i za merenje uglova. Ivicu vizira poravnamo sa ivicom ugla koji merimo, a zatim vizir, držeći ga pod istim uglom, stavimo na papir. Olovkom označimo ugao na papiru. Ovu tehniku možemo upotrebiti za merenje bočnih uglova pod kojim se spaja grlić flaše sa telom flaše.
Nakon ucrtavanja konture flaše, ove pomoćne linije se brišu.
5.4 Kadrir anje
Slika 5.4 Orijentacija formata i kadriranje.
Kadriranje u crtanju je odabir prizora koji želimo da prikažemo i njegovo uklapanje u format papira. Cilj je napraviti kompromis između maksimalne veličine kompozicije koju želimo da prikažemo i skladnih margina između kompozicije i ivice formata.
Orijentacija papira utiče na kadriranje, jer se papir može okrenuti horizontalno ili vertikalno. Ukoliko je kadriranje loše, umanjuje se kvalitet i sklad crteža.Princip kadriranja je sličan kao i podešavanje kancelarijskog štampača prilikom štampanja stranice sa tekstom. Obično se stranica štampa na vertikalno postavljenom papiru jer je papir tako bolje iskorišćen, a odštampani tekst krupniji i
Ukoliko je visina kompozicije ista ili veća od širine, format papira se postavlja uspravno. Kompozicija se svodi na pravougaonik koji označava granice kompozicije. Ovaj pravouganik jedva primetnim pomoćnim linijama postavljamo na sredinu i optimalno uklapamo u format papira. Pravougaona površina se po potrebi pomera i skalira, vodeći računa da se očuva proporcija i podeoci koji označavaju ekvivalent osnovne jedinice mere. Ove korekcije se izvode tako što prvo postavimo novi korigovan pravougaonik, pa tek onda brišemo stari. Ovo je osnovni princip pri postavljanju crteža, da se prvo crta korekcija, pa da se tek posle uklanjaju pogrešne linije.
Podeoci na pravougaonoj površini predstavljaju ekvival ent osnovne jedinice mere. Ova mera se može nacrtati i u uglu formata, da bi se prilikom premeravanja uvek inicijalno koristila ista dužina.
čitljiviji.
Crtež treba započinja ti dobrim kadriranjem. Važno je da viziranjem utvrdimo odnos visine i širine kompozicije, koristeći osnovnu jedinicu mere. Na slici 5.5 je prikazana kompozicija u proporciji 2:4.
Slika 5.5 Prilikom korigovanja kompozicije prvo uraditi korekciju, pa tek onda ukloniti grešku.
6.
Crtački pr oces
6.1
Uvod
Pravilan crtački proces je ono što razlikuje kvalitetno školovanog crtača od samoukog hobiste. Samouki hobista počinje crtež od pojedinog detalja, koji iscrtava u potpunosti, a zatim detalj po detalj gradi ceo crtež. Na ovakvim crtežima može se primetiti niz problema, kao što su loša kompozicija, primetne greške u proporcijama i položaju elemenata u prostoru, kao i razni drugi problemi u vezi sa slabom kontrolom nad crtežom. Klasičan primer greške u crtanju portreta, kao posledice nepridržavanja pravilnog crtačkog procesa je da, tek kada završimo crtež, primetimo da je oko znatno manje i na pogrešnom mestu na licu, čak i pod pogrešnim uglom. Međutim, tada je obično kasno da bilo šta korigujemo, jer smo u odnosu na oko nacrtali i druge delove lica, a papir previše zasitili grafitom ili ugljem da bi mogli da ga korigujemo.
Crtanje se sprovodi u iteracijama, ciklusima, kr oz koje crtež postupno dobija na kvalitetu i detaljima. Prvobitno ce crta samo pomoćna konstrukcija crteža, jedva vidljivim linijama postavljaju se osnovne mase svedene na bazične geometrijske oblike, dok se na tom nivou “r ezolucije” crteža ne postavi ceo crtež u ispravnim proporcijama i pozicijama u pr ostoru. U svakom sl edećem ciklusu br oj detalja se povećava i crtež se ujednačeno radi dok se ceo crtež ne obradi na istom nivou “rezolucije” crteža. Tek zatim se prelazi u naredni ciklus.
Što je crtež jednostavniji i upr ošćeniji, to ga je lakše sagledavati u celini, pr overavati i kontrolisati, pa i korigovati ukoliko je neophodno. Sa svakim ciklusom crtež postaje znatno kompleksniji, pa su i mogućnos ti sagledavanja i kontrole manje.
Pravilan crtački pr oces podrazumeva konstantnu kontrolu nad celim crtežom, uz veće obraćanje pažnje na crt ež kao celinu, nego na pojedinosti na crtežu.
Suština pravilnog crtačkog postupka je da se što je moguće duže održi potpuna kontrola nad crtežom i vodi računa o odnosu delova i celine.
Ovaj postupak zahteva izuzetnu disciplinu u radu i dobru koncentraciju, ali je sigurniji put do kvalitetnog crteža.
Finalni detalji se rade tek u zadnjem ciklusu. Tom prilikom se naglašavaju delovi crteža koje želimo da imamo u samom fokusu. Slika 6.1 Crtanje u fazama.
6.2 Dubinska oštrina crteža Kao što je odlika dobrog literarnog rada uvod, zapl et, razrada i zaključak, tako i dobar crtež ima svoju hronologiju. Ona se postiže pre svega uz upotr ebu dubinske oštrine (en. DoF, Depth of Field). Dubinska oštrina se najlakše razume kroz korelaciju sa fotografijom. Predmet na koji zumiramo se vidi najjasnije, dok su pozadinski delovi fotografije uglavnom zamagljeni i nejasni. Na ovaj način fotografiji dajemo “uvod”, ukazujujemo šta nam je najznačajnije na fotografiji, šta je centar radnje. Pozadinski delovi predstavljaju pozornicu na kojoj se radnja odvija.
U crtanju, prostor crteža se obično deli na bar 3 plana: pozadinu, srednji plan i pr ednji plan.
Ukoliko koristimo boje, najintezivnije boje treba da su u prednjem planu, jer se ističu u odnosu na prigušene tonove.
Prvobitno se ceo crtež postavlja u ujednačenom, bazičnom kvalitetu. Kvalitet ovih prvobitnih ciklusa rada na crtežu se ostavlja na pozadini crteža. Tokom središnjih ciklusa rada na crtežu, zanemaruje se pozadina, a pažnja se posvećuje sr ednjem i prednjem planu. Kvalitet iz središnjih ciklusa rada na crtežu se ostavlja na srednjem planu crteža. U finalnim ciklusima rada na crtežu radi se samo prednji plan. Na ovaj način se on ističe u odnosu na srednji plan i pozadinu, crtež dobija dubinu i odimenzionalnost. tr
Slika 6.2 Pozadina, srednji i prednji plan na primeru prizora iz video igre Mašinarijum.
