NOCIONI DHE KARAKTERISTIKAT THEMELORE THEMELORE TË SË DREJTËS SË BE-së E drejta e Bashkimit Bashkimit Evropian Evropian si nocion teorik përfshin përfshinëë tërësinë e parimeve parimeve evropiane evropiane dhe institut institutet et themel themelore ore të përba përbashk shkëta ëta të së drejt drejtës, ës, të cilat cilat karakt karakteri erizo zojnë jnë tradi traditën tën juridi juridike ke të shtete shteteve ve të Evropë Evropëss Perëndimore. E drejta e BE-së paraqet sistem të pavarur juridik. Sistemi juridik i BE-së karakterizohet me orijinalitetin e vet si për na burimet ashtu edhe për na objektivat dhe instrumentet për realizimin e t!re. Për na përmbajtja ajo është e drejtë e përbashkët për shtetet anëtare, e formuar rreth rreullave që kanë të bëjnë me treun e përbashkët, i cili ka karakter të treut të përbashkët të qdo shteti anëtarë dhe ku zhduken të jitha dallimet rreth nat!rës, subjekteve ose lokacionit të marrdhënieve juridike. "dërsa e drejta që i rreullon këto marrdhënie bëhet e drejtë e brendshme e përbashkët e kët!re marrdhënieve. Për na përmbajtja e drejta e BE-së përfshin traktatet themeluese të komuniteteve, përkatësisht BE-së, aktet juridike të institucioneve institucioneve të BE-së si dhe praktikë praktikë j!qësore j!qësore të #j!katës Evropiane të $rejtësisë. $rejtësisë.
E drejta e Unionit Ero!ian E drejta e %E eshte dee e re, dinamike dhe multidisiplinare. E drejta e %E eshte nje sistem i normave juridike. &eto norma norma nuk i n'jerr nje shtet, por nje entitet entitet i perbere prej disa shteteve. shteteve. E drejta e %E merret me me studimin e( normave qe i n'jerrin oranet dhe institucionet e %E vendimeve te #j!kates Evropiane te se drejtes.
Nat"ra j#ridi$e e se dretë së UE-së E drejta e %nionit Evropjan paraqet një rreullator juridik të marrëdhënieve në mes )* shteteve anëtare. +batimi i kësaj së drejte zmadhohet me rritjen e %E. ë drejtën e %nionit në mën!rë direkte e zbatojnë instit instituci ucione onett e %n %nion ionit it dhe shtete shteteve ve anëtar anëtare. e. e të drejtë drejtënn e %E-së %E-së në mën!r mën!rëë direkt direktee rreu rreullo llohen hen marrëdhëniet në mes shteteve të %nionit, në mes të shteteve dhe %nionit si dhe marrëdhëniet e personave fizik dhe juridik me institucionet e %E-së. #jithashtu me të drejtën e %E rreullohen marëdheniet e %E me shtetet e treta me të cilat është nënshkruajtur marrëveshje për asociim dhe bashkëpunim ekomomik. E drejta e %E paraqet një sistem të veantë juridik /sui eneris0 e cila me karakteristikat e veta dallohet ose veohet na e drejat ndërkombëtare dhe na sistemet juridike të shteteve anëtare.
BURIMET E DREJTËS SË BE-SË "ë përjithësi ekzistojnë ekzistojnë tre burime burime të së drejtës së BE-së( - arr arrëv ëves eshj hjet et për për theme themeli limi minn e &omun &omunit itet etev evee - 1ej 1ejis isla laci cion onii seko sekond ndar ar - Pari Parim met e për ërjith jithsh shm me. "ë përjithësi dallojmë( dallojmë( - Burime Burime juri juridik dikee të shkru shkruara ara ku ku bëjnë bëjnë pjesë pjesë buri burime mett prima primare re $he burimet e pashkruara siq janë( rreullat e pa kodifikuara të krijuara na praktika j!qësore, parimet e përjithshme përjithshme të së drejtës, të drejtat dhe liritë liritë themelore të njeriut dhe dhe rreullat zakonore. zakonore. - Burimet sekondare. re.
Tra$tatet t%e&e'tare te UE ()#ri&i $r"esor i UE* 2ane pese traktate kr!esore( raktati i Parisit mbi Bashkimin Evropian per thenjill dhe celik 3 4564 raktati i Evropes mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin-456* raktati i astrihtit mbi %nionin Evropian- 4554 raktati i 7msterdamit 3 455* raktati i "ices 3 )888. Prej ket!re traktateve burojne dhe n'jerren akte te tjera juridike te %E.
BURIMET +RIMARE TË DREJTËS SË BE-SË janë, a.raktati për themelimin e &omunitetit Evropian për hënjill dhe celik 9BE:;< b.raktati për për themelimin e &omunitetit &omunitetit Ekonomik Evropian Evropian 9&EE< c.raktati për themelimin e &omunitetit Evropian për Enerji Bërthamore 9E%=>7>< d.7kti %nik Evropian e.raktati i astrihtit f.raktati i 7msterdamit
.raktati i "icës h.raktati i 1isbonës. 4
a Tra$tati Tra$tati t%e&e'i&it të Konitetit Ero!ian !ër t%ën.ji'' d%e /e'i$ (BETH/* 0120 0 120 Paraqet traktatin e parë të komunitetit evropian i cili u lidh na ? vendet e Evropës perëndimore me 4@ prill 4564 në Paris 9Aranca, =f e #jermanisë, talia, Beljika, :olanda, 1uksemburu<. &! traktat ishte rezultat i iniciativës së Ceverisë Aranceze, drejtuar qeverisë #jermane rreth propozimit për të bashkuar prodhimin e thënjillit dhe elkut të kët!re d! vendeve, si mundësi për të vendosur bazamentin e krijimit të një komuniteti ekonomik evropian që më pas do të shtrihej edhe në shtetet tjera. &omuniteti i themeluar me këtë traktat kishte për qëllim krijimin e një treu të përbashkët të thënjillit dhe elikut dhe lidhur me këtë edhe krijimin e institucioneve të përbashkëta për realizimin e këtij objektivi dhe arantimin e respektimit të det!rimeve të shteteve anëtare që dilnin na traktati. raktati raktati për realizimi realiziminn e qëllimeve qëllimeve të lartëpërm lartëpërmendur enduraa parashikon parashikonte te krijimin krijimin e një 7utoriteti 7utoriteti të 1artë, 1artë, 7samblesë së Përbashkët, &ëshillit të inistrave dhe #j!katës së $rejtësisë.
)3Tra$tati )3Tra$tati !ër t%e&e'i&in e Konitetit Konitet it E$ono&i$ Ero!ian (KEE* raktati i &EE- së ishte nënshkruar me )* mars 456* na përfaqësuesit e lartë të jashtë shteteve shteteve anëtare të BE:DBE:D- së në =omë. =omë. &! trakta traktatt kishte kishte për qëllim qëllim krijimi krijiminn e një treu të përba përbashk shkët ët duk dukee përfsh përfshirë irë ekonominë në tërsi, të jitha deët e industrisë, transportin, bujqësinë, tretinë. &! tre bazohej në krijimin e një %nioni $oanor duke eliminuar taksat doanore mes shteteve anëtare dhe kufizimet në eksportin dhe importin e mallrave si dhe përcaktimin e tarifës doanore të përbashkët dhe politikës së përbashkët tretare ndaj shteteve të treta. &! traktat ka karakter të 0traktatit kornizë dhe përmban më tepër parime të përjithshme mbi politikat e treut të përbashkët si dhe rreulla procedurale për kompetencat e oraneve të përbashkëta.
/$a ës%të tre.# i )rends%ë& në UE4 Pazari i brendshëm në %E paraqet një hapsirë ose teritorr pa kufi, në të cilin siurohen( e drejta e lëvizjes së lirë të individëve, mallrave, kapitalit dhe shërbimeve 3 0të njohura me emrin F 1iritë në %E0, pa respektimin e të cilave nuk ka tre tre të brendshëm. brendshëm. raktati për &EE-në paraqet një na burimet më të rëndësishme të së drejtës së &omuniteteve dhe shpeshherë emërohet si 0raktati i reut të Përbashkët0. Aormimi i treut të përbashkët ishte kufizuar na realizimii katër lirive( 4. lëvizja e lirë e mallrave ( parashikohet si bazë e &omunitetit Ekonomik Evropian. %nioni $oanor përfshinë tretinë e mallrave dhe parashikon eliminimin e të dhënave doanore në marrdhëniet midis shteteve anëtare si dhe përcaktimin e tarifës së përbashkët doanore në marrdhëniet me vendet e treta. ). lëvizja e lirë e kapitalit ( nënkupton det!rime për shtetet anëtare që të ndërmarrin masa për të eliminuar të jitha kufizimet e lëvizjes së kapitalit i cili u takon personave që banojnë në shtetet anëtare si dhe farëdo diskriminimi që bazohet në përkatësinë nacionale të shtetit të qëndrimit dhe në shtetin ku është investuar kapitali. G. lëvizja e lirë e shërbimeve ( nënkupton lirinë e shpërnuljes së q!tetarëve na njëri shtet anëtar në një shtet tjetër si dhe lirinë e punësimit, ushtrimit të veprimtarisë profesionale. F. lëvizja e lirë e fuqisë punëtore: nënkupton eliminimin e farëdo diskriminimi të punëtorëve na shtetet anëtare.
5ë''i&et d%e det"rat e Konitetit (Unionit *E$ono&i$ Ero!ian $et!rat e %nionit Ekonomik Evropian janë disa( nëpërmjet krijimit të një pazari të përbashkët dhe nëpërmjet harmonizimit të politikës ekonomike të shteteve anëtare të siurojë një zhvillim të ekonomisë në suaza të krejt %E, zhvillim permanent dhe të barabartë të ekonomive, rritjen e stabilitetit të %E, rritjen e standardit jetësor si dhe zhvillimin e marrëdhënieve ndërmjet shteteve. "ë nenin G të kësaj marrëveshje janë përcaktuar instrumentet nëpërmjet të cilave realizohen këto qëllime( - :eqja :eqja e doanave në mes shtetev shtetevee anëtare, anëtare, dmth. heqja heqja kuantitati kuantitative ve dhe ndalesave ndalesave të tjera tjera jatë importi importitt dhe eksportit të mallraveH - &rijimin e një politike të përbashkët në fushën e komunikacionit dhe bujqësisëH - Iendo endosjen sjen e një rejimi rejimi i cili do do të siurojë konkurencë të lirë në treun e përbashkëtH Përs Përsht htat atje jenn dh dhee bara barazi zimi minn e juri juridi diks ksio ione neve ve të të bren brendh dhsh shme me të të shte shtete teve ve në në masë masë që që ësht ështëë e nevo nevojs jshm hmee për funksionimin funksionimin e pazarit të përbashkëtH - &rijimi &rijimi i një Aondi Aondi Social Social Evrop Evropian ian për për përmirësim përmirësimin in e ështjes ështjes së së punësimit punësimit dhe dhe standardin standardin jetësorëH jetësorëH - &rijimi i një Banke të nvestimeve nvestimeve me mjetet e së cilës do të të ndikohet në rritjen e fuqisë ekonomike të
)
shteteve, d.m.th. shtetet marrin për det!rë të siurojnë dhe zbatojnë det!ra që dalin na kontratat .
63 Tra$tati !ër t%e&e'i&in e Konitetit Ero!ian !ër Ener.ji Bërt%a&ore (EUROATOM* E%=>7>-i ishte themeluar njëkohësisht me krijimin e &EE-së me qëllim që të kontribonte në nritjen dhe zhvillimin e shpejtë të industrive bërthamore. "ë preambulën e këtij traktati ndër të tjerat theksohet se 0enerjia bërthamore paraqet burim të rëndësishëm i cili do të siurojë zhvillim të industrisë së fuqishme bërthamore do të stimulohet proresi teknolojik që do të ojë në rritjen e mirëqenies së q!tetarëve.
d3 A$ti Uni$ Ero!ian 7kti %nik Evropian u nënshkrua më 4* shkurt 45@? në 1uksembur dhe me )@ shkurtë 45@? në :aë. e të u bënë ndr!shime në traktatet themeluse të tre komuniteteve, për të kontribuar në përparimin e interimit evropian. "ë prambulën e 7ktit ndër të tjera thuhet se 0shtetet anëtare janë të vendosura të përmirësojnë situatën ekonomike dhe sociale me zjerimin e politikave të përbashkëta, me parashtrimin e objektivave të reja dhe me funksionimin më të mirë të treut të përbashkët përmes krijimit të kushteve për realizimin e det!rimeve të institucioneve të komunitetit të cilat më së miri do ti përjijen interesave të komunitetit.
e3 Tra$tati i Mastri%tit "ë takimin e &ëshillit Evropian të datës 5 dhe 48 dhjetor 4554 në astriht, shefat e shteteve dhe Ceverive, inistrat e Punëve të 2ashtme dhe anëtarët e &omisionit Evropian na të jitha shtetet anëtare, u diskutua PropozimJraktati i cili kishte marrë përkrahjen e duhur ndërsa nënshkrimi i tij ishte bërë me datën * shkurt 455). BE sipas traktatit është union politik 0sui #eneris 9i llojit të veqantë<. Për na struktura raktati i astrihit përbëhet na * kapituj, të shoqëruar na 4* protokolle dhe GG deklarata. Përveq &ëshillit Evropian që nuk është juridikisht një institucion në kuptimin e raktatit, katër institucione janë të përbashkëta për Bashkimin dhe për &omunitetet( Parlamenti Evropian, &ëshilli, &omisioni dhe #j!kata e $rejtësisë.
BE &)ës%tetet në tre s%t"'''a, 4. ). G. 4.
komunitare 3 &E, &EC;, E%=>7> politika e jashtme dhe e siurisë së përbashkët bashkpunimi në fushat e drejtësisë dhe të punëve të brendshme. Sht!llën e parë realizimi i funksioneve bëhet me përcaktimin e politikave dhe miratimin e vendimeve na institucionet e BE-së , jë kjo që shpreh shenja të strukturës federale të bazuar në bartjen e kompetencave na vetë shtetet anëtare9funksionet ekonomike , politikën e arsimit , kulturës, etj.< ). "ë sht!llën e d!të politikat e përbashkëta realizohen përmes bashkpunimit ndërqeveritar , që do të thotë se politika e përbashkët e jashtme dhe e siurisë realizohen me një bashkpunim sistematik të shteteve anëtare e jo me deleimin e kompetencave. G. Sht!lla e tretë përfshinë bashkëpunim sistematik në fushën e jurisprudencës dhe punëve të brendshme. Procedura e &omunitetit në sht!llën e parë përdor instrumentet juridike të det!rushme dhe procedurat e bazuara ne traktatet e =omës. "dërsa d! sht!llat tjera janë zakonisht në kompetencë të &ëshillit Evropian dhe &ëshillit të BE-së dhe kanë karakter ndërqeveriat.
73 Tra$tati i A&sterda&it +batimi i traktatit të astrihit dëshmoi se ai nuk është dokument i përsosur dhe se duhet të përshtatet dhe rishikohet dhe të jenden mën!ra të reja për zjidhjen e ështjeve k!qe për të cilat shtetet anëtare kishin qëndrime të ndr!shme. talia e cila ishte kr!esuse e radhës së BE-së që nritit procedurë përpara Parlamentit Evropian dhe &ëshillit për thirrjen e &onferencës "dërqeveritare për të rishq!rtuar raktatin e astrihit. "jë &onferencë e tillë ishte hapur me )G masrs 455? në orino. akimi solli rezulatat dhe u pranuan propozime na shtetet anëtare, institucionet dhe ekspertët. Ieqanërisht u trajtuan këto qështje( - q!tetari të jetë në qendër të vëmendjes së %nionit - unioni të siurojë rol më aktiv në aktivitetet ndërkombëtar edhe botërore - institucionet duhet ti përshtaten ambient për funksionim të suksesshëm dhe pas pranimit të shteteve të reja.
G
e ) tetor 455* në 7msterdam ishte nënshkruuar na përfaqësuesit e lartë të shteteve anëtare, i ashtuquajturi 0raktati i 7msterdamit për ndr!shime të traktatit të BE-së, traktatet me të cilat janë themeluar komunitetet evropiane dhe një sër aktesh lidhur me to. =isitë që ai parashikon kanë të bëjnë me( - "dr!shimet në sht!llën e tretë të Be-së - "dr!shimet në sht!llën e d!të - "ritja e nivelit të aktiviteteve lidhur me politikën e punësimit - "dr!shime në kompetencat e institucioneve - ë drejtat themelore dhe mos-diskriminimi - 1ëvizja e lirë e personave , siuria dhe drejtësia - Përfshirja e marrëveshjeve 0Shenen 0 në kuadër të BE-së. esazhi i këtij raktati është që &omuniteti nuk duhet të bazohet mbi interesat ekonomike të shteteve anëtare dhe funksionimit në bazë të maredhënieve ekonomike, por përforcimi i dimensionit social dhe respektimi i të drejtave të njeriut e paraqesin BE-në si union te të jithë q!tetarëve dhe në këtë mën!rë bëhet realitet ideja për identitetin evropian të q!tetarëve të saj dhe shtetësisë evropiane.
.3 Tra$tati i Ni6ës "ë samitin e shefave të shteteve dhe qeverive ne "icë )884 u nënshkrua raktati i "icës me të cilin ishte rishikuar raktati i 7msterdamit ku u përforcua pozita e BE-së dhe kompetencat e institucioneve të saj. &! traktat hapi rruën për zjerimin më të madh të parashikuar ndonjëherë të %nionit, na aspekti i paqes së qëndrushme, stabilitetit dhe prosperitetit të të jitha shteteve demokratike të Evropës. raktati i "icës shënoi një fazë të re në përaditjen për zjerimin e BE-së dhe përfshirjen e vendeve të Evropës Cëndore dhe 1indore. "dr!shimet rrënjësore që bëri k! traktat kishin të bënin me( - përbërjen e &omisionit - shpërndarjen e votave në &ëshill - zjerimin e votimit me shumicë të kualifikuar - përforcimi i rolit të Parlamentit si bashkë-lejislativ - ndarjen më efektive të det!rave të j!qësorit
%3 Tra$tati i Lis)onës raktat i 1isbonës u nënshkrua me 4G $hjetor )88*. e nënshkrimin e 0raktatit të 1isbonës shtetet anëtare të BE-së ranë dakord jo vetëm që të thjeshtëzonin procesin e menajimit dhe vendimarjes por hapen edhe rruë për pranimin e anëtarëve të rinj. e raktatin e 1isbonës i cili h!ri në fuqi pas ratifikimit na shtetet anëtare me 4 dhjetor )885, BE-ja u bë me kr!etar me një mandat ).6 vjeqarë. &! dokument dallon na ai i mëparshmi për shkak të risive që parashikon( më tepër transparencë dhe demokraci më tepër efikasitet më tepër të drejta më tepër ndikim ndërkombëtar. "jë risi të përcaktuar në aktatin e 1isbonës paraqet edhe përfshirja e Parlamenteve nacionale në procesin e vendimmarrjes. &jo nënkupton rritjen e demokracisë në BE. raktati i 1isbonës për herë të parë parashikon dispozita mbi ndr!shimet klimaterike dhe politikën enerjetike. Po ashtu raktati i 1isbonës përmban klauzolën e solidaritetit sipas së cilës %nioni dhe shtetet anëtare do të veprojnë bashkërisht në fr!mën e solidaritetit nëse ndonjë shtet anëtar bëhet 0viktime e ndonjë sulmi terrorist ose fatkeqsive nat!rore.
BURIMET SEKONDARË TË BE-SË a3Urd%ëresat %rdhëresat janë akte më të rëndësishme juridike të cilat posedojnë fuqi det!ruese dhe që miratohen na institucionet e &omuniteteve. 7to kanë fuqi identike me lijet e shteteve. 7to janë të drejtpërdrejta të zbatushme në tërë territorin e BE-së dhe janë të obliushme për të jitha shtetet anëtare, personat juridik dhe ata fizik.
)3Dire$tiat 2anë akte individuale juridike të cilat janë të obliushme vetëm për sa i përket qëllimeve dhe rezultateve që duhet të arrihen, ndërsa forma dhe mjetet përmes të cilave do realizohet kjo u është lënë në dorë autoriteteve kompetente të shteteve të cilave iu është adresuar. $mth direktivat janë të obliushme për na rezultati që duhet të arrihet dhe obliojnë vetëm shtetet anëtare por jo individët, për aq kohë sa ato nuk janë
F
implementuar në lejislacionin nacional. Për dallim na urdhëresat, direktivat duhet të implementohen në lejislacionin nacional të shteteve anëtare.
63 8endi&et Iendimet janë akte konkrete juridike me të cilat rreullohen të drejtat individuale dhe obliime. Iendimet janë akte juridike që nuk kanë obliim të përjithshëm por zbatohen vetëm ndaj at!re të cilëve iu adresohen, përkatësisht shteteve anëtare, kompanive ose personave fizik. Iendimet dallojnë na urdhëresat për shkak se ato iu adresohen personave ose rupit të personave në përjithësi. Për dallim na urdhëresat edhe direktivat, vendimet nuk shpallen në #azetën +!rtare të BE-së por h!jnë në fuqi me dorëzimin e t!re deri tek të adresuarit. d3 Re$o&andi&et d%e &endi&et 2anë d! lloje burimesh jo-obliuese , me të cilat institucionet e &omuniteteve shprehin opinionin e t!re ose rekomandojnë direktiva për zjedhjen e ështjeve të caktuara në shtetet anëtare. =ekomandimet nuk kanë fuqi juridike por vetëm fuqi bindëse.&ëto kanë vetëm peshë politike. =ekomandimet dhe mendimet edhe pse nuk kanë fuqi obliuese juridike janë mjete efikase për realizimin e proceseve interuse.
MARRË8ESHJET NDËRKOMBËTARE TË BE-SË arrëveshjet ndërkombëtare janë burim i tretë i lejislacionit komunitar. Evropa është e përfshirë në marrdhëniet ekonomike, sociale dhe politike me pjesën te tëra të botës dhe për këtë ars!e BE-ja nënshkruan marrëveshje me vendet jo anëtare dhe me oranizata të tjera ndërkombëtare. &jo mundësi parashikohet në vetë traktatet themeluese ku sanksionohet shtrirja e bashkëpunimit në fushën e tretisë ose industrisë, fushën sociale, etj. Ekzistojnë tre llojë marrveshjesh mes &omunitetit dhe vendeve jo anëtare( - Marrëveshja e asociimit ( janë tre lloje të ndr!shme të marrveshjes për asocim( 4.marrëveshje që përmban marrdhënie të veqanta mes disa anëtarëve dhe shteteve jo anëtare ).marrëveshje për përaditjen për anëtarsim në &omunitet ose për krijimin e një bashkimi doanor G.marrëveshja mbi zoneën ekonomike evropiane. - Marrëveshjet e bashkpunimit - Marrëveshjet e tragtisë.
+ARIMET E +ËR9JITHSME TË SË DREJTËS SË BE-SË B#ri&et e !ari&ee të !ër.jit%s%&e të së drejtës së BE-së janë, -
nterpretimet e #j!katës Evropiane të $rejtësisë $ispozitat e traktateve themeluse Parimet e së drejtës nacionale Parimet që dalin na traktatet e lidhura na shtetet anëtare.
9j"$ata Ero!iane e Drejtësisë në !ra$ti$ën e saj ndër të tjera !ër6a$toi disa +ARIME TË +ËR9JITHSHME j#ridi$e të së drejtës së BE-së n.a të 6i'at da''oj&ë, -
Parimi i trajtimit të njëjtë ose jodiskriminimi Parimi i Proporcionaliteit Parimi i Subsidiaritetit Parimi i mbrojtjes së të drejtave themelore njerëzore etj.
- +ari&i i trajti&it të njëjtë (jo dis$ri&ini&i* "ë kuptimin e përjithshëm të tij nënkupton se 0personat në situata të njashme nuk duhet të trajtohen ndr!she përveq rasteve kur bëhet fjalë për dallime që janë objektivisht të ars!eshme. $ispozotat e raktatit të BE-së që ndalojnë diskriminimin jane( a. në bazë të shtetësisë b. në bazë të jinisë me theks të paave c. midis proshuesve dhe konsumatorëve lidhur me bujqësine.
6
- +ro!or6iona'iteti Parimi i proporcionalitetit është parim themelor i së drejtës së BE-së sipas të cilit BE-ja mund të veprojë në masë të duhur që të arrihen objektivat e saj. >bjektiviteti kr!esor është që ti jepet rëndësi mbrojtjes së lirive dhe të drejtave themelore të individëve kur ato nuk respektohen na ana e institucioneve të &omunitetit. &! parim bazohet në qëndrimin se niveli i ushtrimit të pushtetit nuk duhet ti kalojë aksionet e duhura për arritjen e qëllimit të pushtetit. Sipas këtij parimi, shteti mund tKiu urdhëroj masa q!tetarëve në atë pjesë që është e nevojshme, që në interes publik të arrihen objektivat, mirëpo nëse me masën e dhënë dëshirohet që të arrihet objektive tjetër atëherë ajo do të anulohet. Proporcionaliteti është parashikur në nënin G ku theksohet se( 0masat e BE-së nuk duhet ti kalojnë kornizat e asaj që është e nevojshme për arritjen e objektivave të këtij traktati. &! nen thekson jithashtu se d! parime kanë efekt akumulativ( subsidiariteti i cili përcakton kur duhet të ndërmerret veprimi i BE-së dhe proporcinaliteti i cili përcakton qëllimin e veprimit të tillë. Proporcionaliteti është me rëndësi të veqantë në sferën e ekonomisë dhe treut të përbashkët të BE-së.
- S#)sidiariteti Parimi i subsidiaritetit paraqet parimin themelor oranizativ i cili aranton se vendimet merren sa më afër q!tetarëve dhe i njëjti parim përdoret si instrument për përforcimin e rolit të q!tetarëve në proceset eurointeruese. Parimi i subsidiaritetit është futur në BE përmes traktatit të astrihit. Sipas parimit të subsidiaritetit në sferat që nuk bëjnë pjesë në kompetencë të vetme të %nionit, mund të veprohet vetëm atëherë kur objektivat nuk mund të realizohen në mën!rë të suksesshme me aksionet e ndërmarra të shteteve anëtare në nivel qëndror ose lokal, jatë të cilave efekti më i mirë mund të arrihet me veprimin e %nionit. Aormalisht parimi i subsidiaritetit zbatohet në ato sfera ku BE-ja nuk ka kompetenca të vetme ndërsa në mën!rë joformale zbatohet në diskutimet jatë përcaktimit të asaj se cilat kompetenca duhen ti jepen BE-së dhe cilat duhet të mbajnë shtetet anëtare. &oncepti i subsidiaritetit ka dimensioninet e vet politik dhe juridik. &riteret e këtij parimi janë( a. 9kriteri i mjaftushmërisë< aksioni duhet të jetë i domosdoshëm pasi me veprimin e qeverive të shteteve nuk mund të arrihen objektivat b.9kriteri i përfitimit< aksioni duhet të arrijë vlerat e duhura c. 9kriteri i afërsisë me q!tetarët< vendimet duhet të merren sa më afër q!tetarëve d.9kriterii autonomise< aksioni duhet të siurojë liri më të madhe për individët. &! parim zbatohet vetëm në sferat e kompetencës së ndarë midis shteteve anëtare dhe BE-së , por jo në sferat ku BE-ja ka kompetenca të vetme.
- M)rojtja e të drejtae t%e&e'ore të njerit Ddo shtet anëtar është nënshkrues i &onventës Evropiane për të $rejtat e "jeriut. >bliimet e %nionit mbi të $rejtat e "jeriut përfshihen në nenin ? të raktatit të 7msterdamit. ë drejtat që janë pranuar na #j!kata Evropiane e $rejtësisë përfshijnë( a. të drejtën e pronësisë b. të drejtën relijioze c. të drejtën e privatëisë jurisr-klient d. j!kimin e drejtë etj.
RA+ORTI MES TË DREJTËS SË BE-SË DHE ASAJ NACIONALE Shtetet anëtare veprojnë sipas të njëjtave rreullave dhe e drejta e BE-së duhet të ketë të njëjtën rëndësi dhe efekt tek të jitha shtetet anëtare. arrdhënia midis lejislacionit të komuniteteve dhe atij nacional karakterizohet me mundësinë e ndeshjes së t!re ose konfliktit potencial. "jë situatë e tillë krijohet doherë kur dispozitat e drejtës së BE-së krijojnë të drejta dhe përcaktojnë obliime të drejtpërdrejta për q!tetarët e BE-së, ndërkohë që përmbajtja e t!re bie ndesh me rreullat e së drejtës nacionale. $uket se pas kësa ndeshje të thjeshtë fshihen d! ështje kr!esore( +batimi i drejtpërdrejtë i të drejtës së BE-së mbi të drejtën nacionale me të cilën jendet në konflikt dhe supremacioni i së drejtës së BE-se.
?
E drejta e BE-së mund të ekzistojë vetëm nëse ka efekt të drejtpërdrejtë dhe supremacion mbo të drejtën e shteteve anëtare.
:)ati&i i drejt!ërdrejtë i drejtës së BE-së +batimi i drejtpërdrejtë nënkupton se lejislacioni i BE-së krijon të drejta dhe përcakton obliime të drejtpërdrejta jo vetëm për institucionet e BE-së dhe për shtet anëtare, por edhe për q!tetarët e t!re. Efekti i drejtpërdrejtë i të drejtës së BE-së ishte krijuar na #j!kata Evropiane e $rejtësisë. #j!kata përcaktoi se traktatet jo vetëm që krijonë obliime për individët në shtetet anëtare por mbron edhe të drejtat e t!re përpara j!katave nacionale. &jo nënkupton se BE-ja sipas kushteve të caktuara mund të krijojë të drejta për individët në shtetet anëtare që do të mbrohen na j!katat nacionale. "jë na rezolutat e dukshme të #j!katës Evropiane të $rejtësisë është se përmes rasteve j!qësore, lejislacioni i BE-së vihet në zbatim të drejtpërdrejtë pa marrë paras!sh rezistencën e disa shteteve anëtare, madje aranton ekzistencën e sistemit juridik të BE-së. Ilen të përmendet vendimi i #j!katës Evropiane të $rejtësisë lidhur me rastin e parë për efektin e drejtpërdrejtë të së drejtës së BE-së mbi të drejtën e shteteve anëtare , Van Gen en !oos " 45?G<. "dërmarrja Ian #end L loos kërkoi në procedurat përpara oraneve doanore në :olandë të mos zbatohej lejislacioni nacional që është në kundërshtim me të drejtën e BE-së. #j!kata vlerësoi se kërkesa është e bazuar dhe se kontesti duhet zjidhur me zbatimin e drejtpërdrejtë të së drejtës së Be-së. "ë analizat e veta #j!kata theksoi se lidhur me arritjen e objektivave të BE-së, dispozitat e BE-së janë të drejtpërdrejtë të zbatushme pavarsisht lejislacionit të qdo shteti anëtar. #j!kata vërtetoi qëndrimin në rastin Ian #end en 1oos se raktati për &1ee-në krijoi rendin e vet juridik, union e vetëm i cili shkon më lar se oranizatat e tjera ndërkombëtare. Shtetet anëtare e kanë pranuar sistemin juridik të &omunitetit dhe prandaj duhet tKiu përmbahen rreullave. =ëndësia praktike e efektit të drejtpërdrejtë të lejislacionit të BE-së në formën që zhvillohej dhe zbatohej na #j!kata Evropiane e $rejtësisë, mund të thuhet se është e madhe dhe efekti i drejtpërdrejtë i së drejtës së BE paraqet një na sht!llat e sistemit juridik të BE-së.
SU+REMACIONI i TË DREJTËS SË BE-SË E drejta e BE-së nuk përfshin dispozita të posaqme që do të përkufizonin supremacionin dhe as nuk përmban zjidhje të qarta lidhur me qështjen e ndeshjes së të drejtës së BE-së me të drejtën e shteteve anëtare. &onflikti midis të drejtës nacionale dhe të drejtës së BE-së nuk mund të zjidhet vetëm nëse e para i jep përparësi të d!tës. "dërkohë prioriteti i të drejtës së BE-së është i patjetërsushëm edhe përshkak të vazhdimit të proceseve të interimit dhe BE-se. ejithatë parimi i supremacionit është rreull e pashkruar e BE-së dhe zbatohet në sht!llën e d!të dhe të tretë të BE-së. Mshtë evidente se ka pasur dhe do të ketë përplasje të së drejtës së BE-së dhe të drejtës nacionale dhe për këtë duhet të vendosen rreulla që treojnë se cilat dispozita juridike duhet të kenë përparsi në rast të ndeshjes së mundshme. #j!akta Evropiane e $rejtësisë krijoi një sistem në të cilin e drejta e BE-së merr përparesi mbi të drejtën shteti anëtar dhe si rezultat i kësaj j!katat nacionale obliohen që të siurojnë efikasitet praktik të supremacionit në shtetet anëtare. #astet $osta v.%nel he &nternationale 'anelsgellschaft , qartësojnë më tepër ështje që kanë të bejnë me marrdhëniet midis të drejtës nacionale të shteteve anëtare dhe të drejtës së BE-së. asti $osta v.%(%! vendos në bazën e doktrinës për supremacion, thekson se e drejta e BE-së duhet të ketë përparsi mbi të drejtën nacionale. "dërsa në rastin &nternationale 'anelsgellschaft , #j!kata Evropiane e $rejtësisë thekson se e drejta e BE-së ka përparsi mbi të drejtën nacionale pa marrë pars!sh a bëhet fjalë për disozitë kushtetuese apo lijore, dhe përshkak të kësaj dispozitat kushtetuese themelore nuk mund të vihen mbi të drejtën e &E-së. E drejta e Be-së duhet të ketë fuqi mbi të drejtën nacionale në rast konflikti. "ëse nuk do të ishte ashtu, shtetet anëtare mund ta anashkalojnë zbatimin e së drejtës së BE-së e cila nuk është ne favor të interesave të t!re. "ë pajtim me doktrinën e supremacionit masat e BE-së me h!rjen e t!re në fuqi automatikisht i sht!pin dispozitat që janë në kundërshtim me to. e fjalë të tjera duhet të anashkalohet do dispozitë nacionale që bie ndesh me dispozitat e BE-së, ne qoftë se edhe nëse është miratuar përpara ose prapa të drejtës së BE-së. &ushtetuta e BE-së përherë të parë theksoi qartë se e drejta e BE-së ka supremacion mbi të drejtën nacionale, që nënkupton përparsi praktike të së drejtës së BE-së, të cilën #j!kata Evropiane e $rejtësisë e ka krijuar na praktika e saj.
+ROCEDURAT E 8ENDIMARRJES NË BE
*
nstitucionet e vendimarrjes janë ( &omisioni Evropian , Parlamenti Evropian dhe &ëshilli. "ë përjithësi &omisioni është ai që propozon lejislacionin e ri, &ëshilli dhe Parlamenti e miratojnë ndërsa institucionet e tjera dhe oranet kanë rolin e vet specifik në këtë proces. Procedurat për miratimin e vendimeve në BE- janë( &onsultimi, Bashkëpunimi, Bashke-vendosja, Pëlqim.
KONSULTIMI Procedura e konsultimit përpara miratimit të 7%E 97ktit %nik Evropian< ishte procedura më e përdorur lejislative.Sipas kësaj procedure &ëshilli mund të miratojë lejislacionin duke u bazuar në propozimin e &omisionit Evropian pas konsultimit të bërë me Parlamentin Evropian dhe institucionet e tjera si janë( &omiteti Ekonomiko-Social dhe &omiteti i =ajoneve. &omisioni Evropian i dëron propozim &ëshillit që më pas të njëjtin propozim tKia dorëzoj Parlamentit. Propozimi së pari shq!rtohet në disa &omitete Parlamentare , të cilat përatisin raport dhe më pas e dorëzojnë atë në seancën e Parlamentit ku jepet mendimi pozitiv ose neativ ose propozohen ndr!shime. &omisioni në bazë të mendimit na Parlamenti mund ta ndr!shojë propozimin e tij mirëpo as &omisioni Evropian dhe as &ëshilli nuk janë të obliuar që të pranojnë mendimin e Parlamentit evropian. &jo procedurë tani jen përdorim vetëm për vendimet që kanë të bëjnë me marrëveshjet dhe zjerimin e BEsë si dhe për këto qështje që kanë të bëjnë me( rishikimin e traktateve nënshkrimin e marrëveshjeve të jashtme asociacionin dhe zjerimin e BE-së policinë dhe bashkëpunimin juridik në ështjet penale diskriminimin civilizimin e %nionit bujqësinë vizat , azilin mirimet dhe transportin rreullat e konkurencs politikën ekonomike dhe tatimet.
BASHKË+UNIMI &jo procedurë jatë miratimit të vendimeve është e njëjtë me procedurën themelore përfshi edhe konsultimin e Parlamentit deri në momentin kur &ëshilli duhet ta miratojë aktin.irëpo në vend që të miratojë aktin , &ëshilli duke vendosur me shumicë të kualifikuar merr qëndrim të përbashkët , i cili së bashku me ars!et që e kanë sht!rë &ëshillin ta miratojë atë, si dhe qëndrimin e &omisionit i drejtohen Parlamentit Evropian.Pastaj Parlamenti në afat prej tre muajsh mund ta pranojë , refuzojë ose të sujerojë ndr!shime të qëndrimit të përbashkët. "ëse Parlamenti Evropian e pranon qëndrimin e përbashkët ose nuk sjell vendim në afatin e caktuar , atëherë &ëshilli e miraton aktin në përputhje me qëndrimin e përbashkët ."dërsa nëse Parlamenti Evropian e refuzon qëndrimin e përbashkët atëherë &ëshilli mund ta miratojë aktin vetëm unanimisht 9njëzëri<. "ëse Parlamenti propozon ndonjë ndr!shim atëherë &omisioni Evropian duhet ta rishq!rtojë propozimin e vet me ndr!shimet e sjella na Parlamenti Evropian në afat prej një muaji . &omisioni Evropian mund ti miratojë ndr!shimet e propozuara na Parlamenti Evropian ose të mos i pranojë ndr!shimet e propozuara na Parlamenti Evropianose të mos i pranojë dhe duhet të sqarojë pse ka vendosur ashtu dhe së bashku me sqarimet , ndr!shimet e propozuara tia parashtrojë &ëshillit. "ë këtë fazë &ëshilli mund të pranojë propozimin e ndr!shuar na &omisioni Evropian ose të ndr!shojë amandamentet që Parlamenti Evropian ka propozuar ndërsa &omisioni i ka refuzuar 9këtë mund ta bëjë vetëm njëzëshëm në afat prej G muajsh.
BASHKË-8ENDOSJA Bashkë-vendosja është procedura kr!esore lijvënëse me të cilën miratohet lejislacioni i BE-së. +akonisht procedura sipas të cilës merren vendimet quhet bashkëvendose. Sipas kësaj procedure &omisioni bën propozimin , &ëshilli i inistrave dhe Parlamenti Evropian e diskutojnë atë dhe madje mund të parashikojnë edhe ndr!shime të propozimit dhe së fundi vendimi përfunsimisht miratohet bashkërisht na &ëshilli dhe Parlamenti. &jo procedurë në fazën fillestare është e njëjtë sikurse edhe procedura e bashkëpunimit , ndërsa kur Parlamenti njihet me qëndrimin e përbashkët ai duhet të vendosë në afat prej tre muajve. "ëse Parlamenti e pranon qëndrimin e përbashkët &ëshilli mund ta miratojë aktin në përputhje me qëndrimin e përbashkët.
"ëse Parlamenti në afatin e caktuar nuk sjell asnjë vendim , atëherë &ëshilli po ashtu mund ta miratojë aktin në pajtim me qëndrimin e përbashkët.
@
"ëse Parlamenti e refuzon qëndrimin e përbashkët për këtë njoftohet &ëshilli i cili mund ta thërrasë )omitetin për *ërafrim.
"ëse kjo nuk sjell rezultate dhe nëse Parlamenti me shumicë absolute të anëtarëve të tij e refuzon sërish qëndrimin e përbashkët atëherë akti i propozuar lloaritet i pamiratuar. Parlamenti mund të propozojë edhe ndr!shime të qëndrimit të përbashkët të cilat miratohen me shumicë votsh. eksti i ndr!shuar i drejtohet &ëshillit dhe &omisionit evropian i cili jep mendim për ndr!shimet . &ëshilli në afat prej tre muajsh mund të pranojë ndr!shimet 9të miratoje aktn e ndr!shuar< ose nuk i pranon ndr!shimet. &omiteti për Përafrim themelohet atëherë kur &ëshilli në afat prej tre muajsh nuk pranon nuk pranon ndr!shimet e Parlamentit Evropian.Sipas kësaj nëse &ëshilli dëshiron ti pranojë ndr!shimet e Parlamentit Evropian të cilat &omisioni Evropian i ka refuzuar , duhet të presë tre muaj që të mblidhet 9thirret< &omiteti i cili nuk mund të pranojë ndr!shimet me shumicë të kualifikuar .7tëherë ndr!shimet mund të miratohen na &ëshilli Evropian me shumicë të kualifikuar, ndërsa &omisioni Evropian vetëm mund ta sht!jë miratimin e masave. &jo procedurë zbatohet jatë miratimit të vendimit për( 4. rastevetë diskriminimit ).lirisë së lëvizjes G.të drejtës së banimit F.treut të përbashkët 6.mjedisin jetësor. "ë procedurën e bashkëvendosjes &ëshilli vendos doherë më shumicë të kualifikuar votash , Parlamenti vendos me shumicë të thjeshtë votash ndërsa në &omunitetin për Përafrim që të pranohet teksti i përbashkët kërkohet votimi i shumicës së anëtarëve.
4. ). G. F. 6. ?.
+ËL5IMI Procedura e pëlqimit ishte sjellë me 7%E- në dhe sipas saj &ëshilli duhet të siurojë pëlqimin e Parlamentit Evropian përpara se të miratohen akte të caktuara , të cilat kanë të bëjnë së pari me pranimin e anëtarëve të rinj dhe lidhjen e marrëveshjeve për asociim. &ateoria e marrëveshjeve ndaj të cilave zbatohet ajo u rrit dukshëm me zjerimin e BE-së dhe tani zbatohet në shumë marrëveshje ndërkombëtare si dhe në( det!rat e posame të Bankës Cëndrore Evropiane ndr!shimet në Statutin e sistemit Evropian të Bankave Cëndore fondeve strukturore dhe të kohezionit procedurës së vetme zjedhore për Parlamentin Evropian qasjes së shtetve të reja nëtare votimit të &r!etarit dhe të anëtarëve tjerë të &omisionit. Sipas kësaj procedure &ëshilli mund të miratojë lejislacionin bazuar në propozimin e &omisionit Evropian pas marrjen së pëlqimit na Parlamenti Evropian 9pëlqimi kërkon shumicë absolute të votave<. adje Parlamenti ka mundësi juridike të pranojë ose refuzojë do propozim mirëpo nuk ekzistojnë mekanizma juridik për të propozuar ndr!shime. Procedura është e njashme me konsultimin për dallim na fakti se Parlamenti nuk mund ta ndr!shojë propozimin por duhet ose ta pranojë ose ta refuzojë propozimin. AC5UIS COMMUNAUTAIRE E BE-SË 7cquis communautaire është term francez që në thelb nënkupton BE-ja ashtu siq është .Sipas këtij termi 0 të pranuarit e acquis nënkupton pranimin e BE-së ashtu siq është në momentin kur anëtarësohet një anëtar i ri në të. Shtetet anëtare duhet ta pranojnë 0acquis përpara se ti bashkohen BE-së dhe ta pranojnë të drejtën e BE-së si pjesë të lejislacionit nacional. "ë 0acquis bëjnë pjesë të jitha traktatet e BE-së , aktet juridike , deklaratat , rezolutat , marrëveshjet e lidhura midis shteteve anëtare mes veti në fushën e aktiviteteve të BE-së si dhe vendimet e #j!katës Evropiane të $rejtësisë , pastaj edhe aktivitetet e qeverive të shteteve anëtare në sferën e 0drejtësisë dhe punëve të brendshme si dhe ato në aferën e 0plotikës së përbashkët të jashtme dhe të siurisë. +ËRA;RIMI i LE9JISLACIONIT TË SHTETE8E ANËTARE ME ATË TË BE-SË
5
'+#M(&&M& (Përshtatshmëria e së drejtës nacionale me atë të BE-së , që bëhet përmes ndonjë
-
-
norme me të cilën duhet të përshtaten lijet nacionale. e nocionin 0harmonizim nënkuptojmë përshtatshmërinë e të drejtës nacionale me acquis communautaire që përfshijnë ( të drejtat dhe det!rimet e shteteve anëtare , parimet dhe objektivat politike të përcaktuara me traktatet themeluese , e drejta sekondare e miratuar na institucionet , marrëveshjet ndërkombëtare të lidhura midis shteteve anëtare në suaza të kompetencave të BE-së , praktika j!qësore e #j!katës Evropiane të $rejtësisë , vendimet kornizë dhe aktet e tjera të miratuara në kuadër të sht!llës së d!të dhe të tretë të BE-së. Për na aspekti juridik , nocioni 0harmonizim përfshinë( miratimin e të drejtës së BE-së dhe harmonizimin e ndërsjelltë të lejislacionit të shteteve anëtare të BE-së harmonizimin e të drejtës e të drejtës së shteteve kandidate ose aspiratat për antarsim , me të drejtën e BE-së dhe atë të shteteve anëtare. Procesi i harmonizimit kalon nëpër disa faza( identifikimi i akteve që duhet harmonizuar me aktet e BE-së , përcaktimi i shkallës së harmonizimit , përcaktimi i oraneve kompetente dhe përaditja e aktit të harmonizuar . etodat e :armonizimit të 1ejislacionit me atë të BE-së :armonizimi përmes përcaktimit të normave në nivel të &omunitetit :armonizimi i plotë :armonizimi opsional :armonizim i pjesshëm 9zbatohet në shkëmbimet ndërkufitare< :armonizimi minimal 9realizohen vetëm disa objektiva të përcaktuara me aktin e BE-së< :armonizimi alternative 9akti i Be-së jep liri shteteve për mën!rën e zbatimit të atij akti< :armonizimi përmes pranimit të ndërsjelltë të akteve nacionale :armonizimi përmes metodës së hapur të bashkpunimit . INSTITUCIONET DHE OR9ANET TJERA TË BASHKIMIT E8RO+IAN BE-ja sot n#&ëron <= s%tete anëtare3Ato janë, ;ran6a 9jer&ania Ita'ia Ho'anda Be'.ji$a L#$se&)#r.# $animarka rlanda Britania e adhe ,#reqia ,Portualia , Spanja , 7ustria ,Ainlanda ,Suedia , Ciproja , Dekia, Estonia , 1ituania , 1etonia , :unaria , alta , Polonia , Sllovakia, Sllovenia, =umania , Bullaria. ;'ari i Ero!ës, z!rtarisht flamuri i Bashkimit Evropian dhe &ëshillit Evropian, përbëhet na një rreth me d!mbëdhjetë !je nj!rë ari në një fushë të kaltër. 7i u krijua më 4566 na &ëshilli i Evropës dhe më vonë u adoptua na BE-ja dhe &omuniteti Evropian, në vitet e 45@8ta.
Instit#6ionet e BE-së janë, Parlamenti Evropian &ëshilli Evropian &ëshilli i inistrave &omisioni Evropian #j!akta e $rejtësisë së BE-së dhe #j!kata e =evizorëve Si dhe oranet ndihmëse. Banka Cëndrore Evropiane Banka Evropinae e nvestimeve &omiteti Ekonomik e Social &omiteti i =ajoneve >ranet e Bashkimit Evropian janë(
48
T%e&e'i&i i Bas%$i&it Ero!ian #uri i themelit për krijimin e Bashkimit Evropian u vendos na inistri i 2ashtëm Arancez, =obert Schuman, në deklaratën e tij të 5 majit të vitit4568, në të cilën ai parashtroi idenë e përpunuar më parë me 2ean onnet për bashkimin e industrive evropiane të q!m!rit dhe elikut. Sipas tij, kjo do të përbënte një nismë historike për ndërtimin e një 0Evrope të oranizuar dhe vitale, pa të cilën paqja në botë do të ishte e pamundur. Plani Schuman u bë realitet me nënshkrimin në Paris të raktatit hemelues të &omunitetit Evropian të C!m!rit dhe Delikut më 4@ prill të vitit4564. "ë nënshkrimin e traktatit merrnin pjesë# jermania,Aranca,Beljika,talia,:olanda dhe1uks emburu. "jë tjetër zhvillim i rëndësishëm erdhi disa vjet më vonë me raktatet e =omës, të )6 marsit të vitit456*, të cilat krijuan &omunitetin Ekonomik Evropiandhe &omunitetin Evropian të Enerjisë 7tomike 9E%=>7> S%t"''a e !arë &omunitetet EvropianeSht!lla e parë përbëhet na tri &omunitetet Evropiane 9&omuniteti Evropian, &omuniteti Evropian i C!m!rit dhe Delikut dhe Euroatomi<. "ë momentin e themelimit të BE-së, &omuniteti Ekonomik Evropian mori emrin &omuniteti Evropian. "jë ndr!shim i tillë s!non të shprehë kalimin na një komunitet tërësisht ekonomik në një bashkim politik. Përfshirja e të trija komuniteteve në një sht!llë të vetme nuk nënkupton ndonjë unifikim të t!re. Sht!lla e parë përfaqëson juridiksionin komunitar në formën e tij më të lartë. Brenda kuadrit të &omunitetit Evropian, institucionet komunitare mund të hartojnë normat komunitare në fushat përkatëse të veprimtarisë së t!re, të cilat zbatohen direkt mbi shtetet anëtare dhe kanë epërsi ndaj së drejtës së brendshme. "ë zemër të &E-së qëndron treu i përbashkët me katër liritë e tij themelore 9liria e lëvizjes së personave, mallrave, shërbimeve dhe kapitalit< si dhe rreullat mbi konkurrencën. S%t"''a e d"të Politika e 2ashtme dhe e Siurisë së Përbashkët .Përpara h!rjes në fuqi të raktatit të Bashkimit Evropian, bashkëpunimi politik ndërmjet shteteve rreullohej na marrëveshjet e vitit 45*8 0mbi Bashkëpunimin Politik Evropian si dhe na 7kti i Përbashkët Evropian. &ëto marrëveshje parashikonin konsultime të rreullta ndërmjet ministrave të jashtëm dhe kontakte të vazhdueshme ndërmjet departamenteve qeveritare. ejithatë, të jitha vendimet merreshin me unanimitet. Përsa u përket ështjeve të siurisë, bashkëpunimi kufizohej vetëm në aspektet politike dhe financiarë. ejithatë, krizat ndërkombëtare të viteve N58 91ufta e #jirit, lufta civile në ish-2uosllavi< treuan se instrumente të tilla të politikës së jashtme nuk ishin në jendje tKi siuronin Bashkimit Evropian ndikimin e merituar në arenën ndërkombëtare. e raktatin e Bashkimit Evropian, &r!etarët Shteteve dhe Ceverive ranë dakord të zhvillonin një politikë të jashtme dhe siurie të përbashkët. Pjesa më e madhe e vendimeve, në kuadër të kësaj politike, merren ende nëpërmjet bashkëpunimit të shteteve. ejithatë, janë parashikuar një sërë mjetesh të reja si, për shembull, pozicionet e përbashkëta, masat dhe veprimet e përbashkëta si dhe vendimet kuadër. S%t"''a e trete Bashkëpunimi në fushat e $rejtësisë dhe të Punëve të Brendshme.Bashkëpunimi ndërmjet autoriteteve j!qësore dhe policore të shteteve anëtare s!non tKu ofrojë q!tetarëve evropiane liri, siuri dhe drejtësi, duke parandaluar dhe luftuar bashkërisht krimin, racizmin dhe ksenofobinë. Bashkëpunimi j!qësor ka të bëjë jithashtu me lehtësimin dhe përshpejtimin e bashkëpunimit në fushën e zbatimit të vendimeve penale, lehtësimin e ekstradimit ndërmjet shteteve anëtare, vendosjen e normave penale uniforme në luftën ndaj krimit të oranizuar, terrorizmit dhe trafikut të droës. "jëlloj si në fushën e politikës e jashtme dhe siurisë së përbashkët, bashkëpunimi në fushën e drejtësisë dhe të punëve të brendshme zhvillohet jashtë kuadrit vendimmarrës të &omunitetit Evropian.
44
Bas%$i&i Ero!ian " shkurtesa shqip: %, z/rtarisht : %01 është një bashkësi e disa shteteve Evropiane e themeluar me qëllim të lirisë së qarkullimit të mallrave. Bas%$i&i Ero!ian ës%të ini6i#ar >? jet &ë !arë3 $eklarata e Schumanit, e bërë më 5 aj 4568, krijoi bazat mbi të cilat ? shtetet themeluese ndërtuan Bashkësinë Evropiane të hënjillit dhe Delikut, e cila më vonë u shndërrua në Bashkim, dhe tani vazhdon të paraqesë projektin më unik dhe më të suksesshëm të interimit rajonal në botë. &! projekt, që kishte për qëllim siurimin e paqes në kontinentin e shkatërruar na d! luftërat botërore, ka përcjellë shtetet anëtare nëpër etapa të ndr!shme drejt përafrimit politik dhe ekonomik.
-
+ARLAMENTI E8RO+IAN Parlamenti Evropian është orani i vetëm i zjedhur drejtpërdrejtë që përfaqëson interesat e popujve të shteteve anëtare të BE-së dhe përbën kështu oranin e vetëm lejitim të BE-së. Parlamenti Evropian është institucioni i vetëm i BE-së , anëtarët e të cilit zjidhen drejtpërdrejt na shtetasit e t!re .Prandaj PE-ja ëzon shkallën më të lartë të lejitimitetit demokratik ndër të jitha institucionet e BE-së. Parlamenti Evropian i zhvillon punimet e tij në Arancë, Beljikë dhe 1uksembur. Ko&!eten6at e +ar'a&entit Ero!ian, 7i ushtron pushtetin lejislativ në bashkëpunim me &ëshillin e inistrave iraton bu'hetin e BE-sëH %shtron kontroll demokratik mbi institucionet e tjera të BE-sëH iraton marrëveshje të rëndësishme ndërkombëtare. +ër)ërja e +ar'a&entit Ero!ian sipas raktatit të 1isbonës është ( Parlamenti Evropian përbëhet na *68 deputete, të cilët zjidhen me votim të drejtpërdrejte na q!tetarët e shteteve anëtare si dhe ku asnjëri na anëtarët nuk mund të ketë më pak se ? dhe më shumë se 5? deputetë. $eputetët radhitën në sallën e Parlamentit sipas përkatësië partiake e jo sipas shtetit, dhe ata votojnë sipas bindjes së t!re personale.
KOMISIONI E8RO+IAN &omisioni është një oran i pavarur politikisht i cili përfaqëson dhe mbron interesat e BE-së dhe paraqet njërin na institucionet që ka vend dhe rol të posaqëm në menajimin e aktiviteteve të interimit evropian. 7i njihet edhe si 0burokracia e &omunitetit. Pra mbron interesat e BE-së e jo interesat e vendeve na të cilat vijnë komisarët. +ër)ërja &omisioni Evropian përbëhet na )* anëtarë të cilët emërohen një herë në pesë vjet , brenda ? muajve na data e zjedhjeve për Parlamentin Evropian. andati i komisionerve është 6 vjet . +ro6ed#ra e e&ëri&it të anëtarëe të Ko&isionit zhvillohet kështu ( - Ceveritë e shteteve anëtare bien dakord mbi emrin e personit që do të drejtojë &omisionin për pesë vjetët e ardhshëm. - Presidenti i &omisionit zjedh, në bashkëpunim me qeveritë e shteteve anëtare, anëtaret e tjerë të &omisionit. - Parlamenti Evropian aprovon përbërjen e &omisionit të ri, në tërësi. "ë rast se aprovohet, &omisioni fillon na puna janarin e ardhshëm. 7nëtarët e &omisionit mbajnë përjejësi politike 9individuale dhe kolejiale< ku për punën e tij i raportojnë Parlamentit Evropian si dhe përjejsi lijore që duhet të japin lloari para #j!katës së 1artë Evropiane të $rejtësisë. Selia e &omisionit Evropian është ne Bruksel, 4)
por ai ka një numër z!rash në 1uksemburu, përfaqësi në të jitha shtetet anëtare të BE-se si dhe deleacione në disa prej kr!eq!teteve të botës.
4. ). G. F.
-
Ko&!eten6at e Ko&isionit Ero!ian &omisioni Evropian ushtron katër funksione themelore ( propozon aktet normative në Parlament dhe në &ëshill H përfaqëson &omunitetin si brenda shteteve anëtare ashtu edhe në arenën ndërkombëtareH mbikq!r zbatimin e traktateve dhe siuron funksionimin e t!re si oran ekzekutiv mena'hon dhe zbaton politikat evropiane si dhe administron bu'hetin. &omisioni Evropian luan një rol të rëndësishëm në implementimin e politikave të jashtme si dhe politikave të tjera. Struktura oranizative e &omisionit Evropian politike ( e përbërë na komisionerët , ku secili prej t!re është përjejës për një resorH aministrative( e përbërë na stafi i &omisionit Evropian që është i oranizuar në departamente të njohura ndr!she edhe si $rejtori të Përjithshme dhe na shërbime të specializuara. KËSHILLI i MINISTRA8E i BE-SË &ëshilli i inistrave është institucioni kr!esor vendimmarrës në BE. &! këshill sot përbëhet prej )* anëtarve jo të përhershëm me mandat të pakufizuar dhe përfaqson shtetet anëtare ku në mbledhjet e tij merr pjesë na një ministër prej qdo qeverie nacionale. +#s%tetet e Kës%i''it të BE-së Për dallim na pushtetet normative që iu takojnë institucioneve të tjera , &ëshilli i BE-së ka pushtet vendimmarrës të mirëfillt i cili nuk është i pakufizuar.&ëshilli mund të n'jerrë akte normative ose akte me karakter det!rues vetëm në rastet kur traktatet ia njohin shprehimisht një pushtet të tillë."ë qoftë se në dispozitat e traktateve ka zbraztira atëherë u lejohet institucioneve të marrin vendime në procedura të veqanta edhe kur nuk u janë njohur shprehimisht pushtete në fusha të caktuara. Për sa i përket përjejësisë së &ëshillit duhet theksuar se ministrat kanë përjejësi kolektive dhe askush nuk mund ti votojë mosbesim &ëshillit 9 as edhe parlamentet nacionae<.
-
Ko&!eten6at e Kës%i''it janë, të miratojë lijet evropianeH të koordinojë politikën ekonomike të shteteve anëtareH të lidhë marrveshje ndërkombëtare në emër të BE-së me një ose më shumë shtete ose oranizata ndërkombëtare H të aprovojë bu'hetin e BE-së së bashku me Parlamentin EvropinaH të zhvillojë politikën e përbashkët për punë të jashtme dhe politikën e siurisë së BE-së duke u bazuar në parimet udhëzuese të &ëshillit EvropianH të koordinojë bashkëpunimin mes j!katave nacionale dhe forcave policore lidhur me ështjet penale , lirinë , siurinë dhe drejtësinë. Or.ani@i&i i !#nës në Kës%i''in e BE-së përgaitja e mblehjeve të )ëshillit: kjo bëhet na d! oranet e përhershme në strukturën oranizative të tij 9&omiteti i përfaqësuesve të përhershëm dhe Sekretari i përjthshëm<. Mblehja e )ëshillit : bledhjet e &ëshillit të BE-së zhvillohen në Bruksel. Venimmarrja: Iendimet e &ëshillit sillen në formë rreulloresh , direktivash, vendimesh , aksionesh të qëndrimeve të përbashkëta, rekomandimeve dhe mendimeve. Procedura më e zakonshme e votimit në &ëshill është 0votimi i shumicës së kualifikuar.&jo nënkupton se për tu miratuar një propozim duhet të mbështetet na një numër i caktuar votsh. e 4G
shumicë të thjeshtë votohet vetëm për qështje procedurale. #jatë këtij lloj votimi anëtarët janë të barabartë , ndërsa duqia votuese e shteteve tek votimi me shumicë të kualifikuar është e pabarabartë pasi shtetet janë të kualifikuara sipas numrit të popullsisë e jo sipas fuqisë ekonomike.
-
KËSHILLI E8RO+IAN &ëshilli Evropian lindi na Samitet e &r!etarëve të Shteteve dhe të Ceverive të vendeve anëtare. "ë Samitin e Parisit të mbajtur në dhjetor 45*F, u vendos që këto takime të mbaheshin tri herë në vit dhe të merrnin emrin &ëshill Evropian. "ë vitin45@*, 7kti i Përbashkët Evropian e bëri &ëshillin Evropian pjesë të strukturës institucionale të &omunitetit. ashmë ai është pjesë e Bashkimit Evropian. &r!etarët e Shteteve dhe të Ceverive si dhe Presidenti i &omisionit takohen rreullisht të paktën d! herë në vit. 7ta shoqërohen na inistri i 2ashtëm si dhe një 7nëtar i &omisionit. ;#n$sionet e Kës%i''it Ero!ian Aunksioni i &ëshillit Evropian është që të orientojë në koahe , politikat e BE-së. &ëshilli Evropian sjellë vetëm vendime politike . 7i nuk ka fuqi të sjellë vendime lijvënse sikurse &ëshilli i BE-së dhe Parlamentit Evropian. &ëshillit Evropian mund ti vishen këto funksione( ndërtues kushtetuesH arbitrimi politikH vendos për kahet e përjithshme mbi ështjet ekonomike dhe të politikës sociale si dhe të politikës së jashtme evropianeH vendimet me rëndësi qenësore për BE-në 0de facto i sjell vetëm &ëshilli Evropian veanërisht për ështje kontestuese të karakterit financiar dhe institucional. Kr"etari i Kës%i''it Ero!ian Puna kr!esore e tij do të jetë përaditja e punës së &ëshillit dhe siurimi i vazhdueshmërisë së punës përmes konsensusit të vendeve anëtare . 7i do të ndihmojë vazhdimësinë politike , do të rrisë ndikimin e BE-së në arenën botërore , do të adresojë shqetësimet mbi temat financiare dhe personlein. &7 më tepër koherencë dhe konsistencë në mena'himin e prioriteteve të &ëshillit Evropian , qasjet straktejike dhe drejtimet e tij. &r!etari po ashtu do të siurojë përfaqsim të jashtëm të %nionit mbi Dështjet e Politikës së 2ashtme dhe Siurisë , pa ndikuar në rolin e Përfaqësuesit të 1artë. +ër7aës#esi i di!'o&a6isë së BE-së (+ër7aës#esi i 'artë i BE-së !ër /ës%tjet e +o'iti$ës së Jas%t&e d%e Si.#risë* $o të rrisë shtrirjen ndërkombëtare të BE-së. Përfaqësuesi i lartë do të duhet të drejtojë politikën e përbashkët të jashtme dhe të siurisë së %nionit , të kontribuojë në zhvillimin e kësaj politike dhe ta zbatojë atë jatë mandatit të këshillave. &ompetencat e tij po ashtu janë zjeruar në politikën e përbashkët të siurisë dhe të mbrojtjes , për të cilën do të ketë përkrahjen e 0shërbimit për veprim të jashtëm 0 i përaditur na shërbimet e &omisionit Evropian dhe shtetet anëtare.
-
DALLIMET MIDIS KËSHILLIT E8RO+IAN DHE KËSHILLIT TË BE-SË &ëshilli Evropian dallon na &ëshilli i BE-së në shumë aspekte për shkak të( përbërjesH numrit të takimeve H kohëzjatja e mbledhjeve dhe mën!ra e punësH forma dhe nat!ra e vendimeve. 9JKATA E DREJTËSISË E KE-SË
4F
-
#j!kata e $rejtësisë është krijuar në vitin 456) me raktatin e &omunitetit Evropian të C!m!rit dhe Delikut. $et!re e saj është të siurojë që e drejta e BE-se të interpretohet dhe të zbatohet në mën!re uniforme në të jitha shtetet anëtare. #jithashtu, #j!kata ka pushtetin e zjidhjes së mosmarrëveshjeve j!qësore ndermjet shteteve anëtare, institucioneve të Bashkimit, personave fizike dhe juridike. #j!kata e ka selinë e saj në 1uksembur +ër)ërja e .j"$atës së drejtësisë +akonisht emërohen aq j!qtar sa shtete anëtare janë në &omunitetet Evropiane pra )* j!katës. andati i j!katësve zjat ? vjet , për do G vjet bëhet rizjedhja e j!smës na përbërja e j!katësve. #j!kata ndihmohet na @ avokatë të përjithshëm , të cilët kanë për det!rë të japin mendimin e t!re për ështjet që shtrohen për zjidhje përpara j!katës. endimet e t!re jepen publikisht dhe duhet të jenë të paanshme. #j!qtaret dhe avokatet e përjithshëm emërohen me marrëveshje të përbashkët të të jithë shteteve anëtare, për një mandat jashte-vjear, i cili mund të ripërtërihet me një ose d! periudha të mëtejshme tre-vjeare. Ko&!eten6at #j!kata është kompetente të diskutojë dhe vendosë për d! kateori lëndësh( lëndë për qështje paraprake në kërkesë të j!katave të shteteve anëtare dhe lëndë që janë në kompetencë të drejtpërdrejt3 +aditë të 6i'at nd të !araiten !ara 9j"$atës janë, procedura për padi të drejtpërdrejta 9padi për shkelje të traktateve< padit për anulim paditë për mosveprim padi për kompensim të dëmit paditë për shkelje të kompetencave z!rtare "ë procedurat e tjera bëjnë pjesë edhe procedura e marrjes së vendimeve për ështje paraprake , procedura e ekspertizës. Ro'i i 9j"$atës #j!kata e &E-së pa d!shim paraqet një na institucionet më të rëndësishme dhe më me ndikim të komuniteteve . =oli i saj në siurimin e funksionimit normal të proceseve interuese dhe në zjidhjen e ështjeve parimore lidhur me zhvillimin e t!re është tepër i rëndësishëm ."ë sistemin institucional të &omuniteteve , #j!kata paraqet mbrojtësin themelor të së drejtës , sht!llë e interimit në të cilën njëkohsisht zhvillohet e drejta e komuniteteve. 9j"$ata e s%$a''ës së !arë Për ta ndihmuar #j!katën e $rejtësisë për të zjidhur numrin e madh të ështjeve qe shtrohen përpara saj, si dhe për tOu siuruar një mbrojtje me të mire lijore q!tetareve të Bashkimit, në vitin 45@5 u krijua #j!kata e Shkalles se Pare. &jo j!kate është përjejëse për zjidhjen e një numri të caktuar heshtjesh, në mën!re të veante të at!re qe paraqiten na individët dhe ështjet qe kane të bëjnë me raste të konkurrencës se pandershme midis ndërmarrjeve. #2Q&77 A"7";7=E 9 E =EI+>=MIE<
KËSHILLI i E8RO+ËS &ëshilli i Evropës është një oraniztaë e shteteve evropiane e themeluar me 6 maj 45F5, për të arritur një bashkim më të madh midis vendeve anëtare mbi bazën e traditave të t!re të përbashkta të lirisë politike. Cëllimi i &ëshillit të Evropës është të arijë një unitet më të madh midis anëtarëve të tijë , me qellim te ruajtjes dhe realizimit te me tejme te drejtave dhe lirive te njeriut. 5e''i&et e KE jane,
46
4.e mbrojne te drejtat e njeriut, demokracine dhe sundimin e lijitH ).e jeje zjidhje me te cilat ballafaqohet shoqeria Evropiane lidhur me diskriminimin e minoriteteve, jotolerancen, siden, droen, krimin e oranizuar. Ieprimtaria e &E ka te beje me mbojtjen e te drejtave civile dhe politikeH te drejtave ekonomike dhe socialeH mbrojtjen e personave te privuar na liriaH mbrojtjen e minoriteteveH barazimin ne mes ruas dhe "ë kuadër të &ëshillit të Evropës janë ratifikuar shumë kontrata , marrëveshje , konventa , të cilat i kanë kontribuar interimit të shteteve anëtare.1idhur me këtë është posaqërisht për tu përmendur &onventa Evropiane për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut , si dhe &artsa Sociale Evropiane. Cendra e kësaj oranizate është në Strasbur të Arancës. $allimi i &ëshillit të Evropës na &ëshilli Evropian &ëshilli evropian në bazë të &ontratës për themelimin e Bashkësisë Evropiane është oran i bashkësisë Evropiane. Or.anet e Kës%i''it të Ero!ës janë, Asa&)'eja d%e Kës%i''i i Ministrae 7sambleja e &ëshillit të Evropës e ka për det!rë që në seancat e veta ti diskutojë ështjet! të cilat i ërshetojnë interesat e përbashkëta të shteteve anëtare dhe konkluzionet e n'jerrura na këtu tia prezentojë dhe propozojë për miratim &ëshillit të inistrave. &ëtu kemi të bëjmë këtu në radhë të parë me ështjet që i përfshjnë lëmitë kulturor , ekonomik , social , administrativ, judikaticdhe posaqërisht ështjet e zhvillimit të mëtutjeshëm të drejtave dhe lirive të njeriut. $hjetë anëtarët e tij orijinalë janë Beljika, $animarka, Aranca, breteria e Bashkuar , rlanda, talia, 1uksemburu, :olanda, "orvejia, dhe Suedia. Kës%i''i i Ministrae &ëshilli i inistrave të &ëshillit të Evropës është në të kundërtën oran ekzekutiv i cili merr masa dhe vendime lidhur me ështjet e lartëpërmendura të cilat janë të domosdoshme për përmbushjen e det!rave dhe obliimeve të &ëshillit Evropian. Iendimet e &ëshillit të inistrave merren në tri mën!ra( "jë zërit , me )JG e votave dhe me shumicën e votave. Or.anet e KE-se jane( komiteti i ministrave i cili perbehet na ministrat e jashtem te FG shteteve ametare. &! komitet siuron qe konventat dhe mareveshjet midis shteteve anetare te zbatohen perveq komitetit te ministrave. >ranet tjera jane( asamblea parlamentare qe eshte oran keshill dhenes. $he orani i trete eshte konresi i autoriteteve rajonale dhe lokale te Evropes. OR9ANET KONSULTATI8E TË BE-SË 03Ko&iteti e$ono&i$o so6ia' u formua në vitin 456* me raktatin e =omës për të përfaqësuar kateoritë e ndr!shme që merren me aktivitete ekonomike dhe sociale si dhe të përfshijë interesat ekonomike dhe sociale në treun unik.&! oran këshillon tre institucionet kr!esore të BE-së &ëshillin , &omisionin Evropian dhe Parlamentin."ë të përfaqësohen punëdhënësit , sindikatat , fermerët , konsumatorët dhe rupet e tjera të interesit që bashkërisht paraqesin 0shoqërinë e oranizuar civile.&omiteti është oran jopolitik i cili shpreh zërin e rupeve që përfaqësojnë interesat sociale dhe profesionale.7i paraqet vendin për shprehjen e qëndrimeve rreth politikave të BE-së. <3Ko&iteti i rajonee Përveq komitetit Ekonomiko 3Social , raktati i BE-së themeloi edhe &omitetin e =ajoneve si një oran tjetër këshilldhënës me ndikim të caktuar mbi krijimin e politikës rajonale të BE-së , që përfaqëson autoritetet rajonale dhe lokale. 4?
=oli i &omitetit të rajoneve është që të përfaqësoj autoritetet rajonale dhe lokale e rajonale ti inkuadrojë në lejislacionin e BE-së . &ëtë e bën duke shprehur mendime lidhur me propozimet e &omisionit. e h!rjen në fuqi të raktatit të 7msterdamit ishin futut edhe pesë sfera të tjera për të cilat mendimi apo konsultimi i &omiteti =ajonal është i det!rushëmH politika e punësimit , politika sociale , mbrojtja e mjedisit , komunikacionit , trajnimi profesional. OR9ANET ;INANCIARE TË BE-SË 03 Ban$a ero!iane e Inesti&ee <3 Ban$a 5endrore Ero!iane3 4.Ban$a Ero!iane e Inesti&ee 9BE< është një na d! institucionet financiare të BE-së me seli në 1uksembur. 7jo u formua në vitin 456@ me raktatin e =omës si Bankë e &omunitetit e cila iu jep hua afatjatë sektorëve publik dhe privat për projekte që janë në pajtim me objektivat ekonomiko- politike të BE-së e që kanë të bëjnë me( a. përkrahjen për ndërtimin e infrastrukturës , komunikacionit dhe telekomunikacionit dhe telekomunikacionitH b. nritjen e konkurrencës ndërkombëtare të indsurtisë evropianeH c. siurimin e furnizimit me enerji elektrikeH d. përkrahjen e ndërmarrjeve të vola dhe të mesmeH e. mbrojtjen e mjedisit jetësorH f. përmirsimin e shëndetit dhe arsimimit. ;#n$sionet e BEI-së $et!ra themelore e BE-t është që të kontribuojë në zhvillimin e harmonizuar të treut të përbashkët në interes të &omunitetit duke shf!tëzuar fonde të treut kapital dhe fonde të veta. Për këtë qëllim Banka ndihmon me dhëniene huave dhe aranci në bazë jofitimprurëse në financimin e projekteve në të jitha sektorët e ekonomiksë. Si institucion jofitimprurës dhe i pavarur i BE-së , Banka Evropiane e nvestimeve dallon na Banka qëndrore pasi huazon para në trejet e kapitalit dhe pastaj i jep ato në hua 9pa e narkuar bu'hetin e BE-se<. <3Ban$a 5ëndrore Ero!iane BCE u formua në vitin 455@ me raktatin e BE-së për strukturimin dhe implementimin e politikës ekonomike dhe monetare të BE-së , për të promovuar dhe menajuar valutë të re , duke kr!er operacione këmbimi të parave dhe duke siuruar funksionim të rrjedhshëm të sistemeve të paesës.Selia e saj është në Arankfurt. Puna e BCE-së është për të mena'huar euron , monedhën e vetme të BE-së dhe për të siuruar stabilitetin e mimeve për q!tetarët e BE-së që përdorin euron. E#ro@ona,Mshtë hapsira të cilën e përbejnë shtetet anëtare të BE-së që e kanë pranuar Euron si valutë nacionale.$eri më sot na )* shtete anëtare të BE-së vetëm 4? shtete janë në Eurozonë.
4*
BASHKË+UNIM NË S;ERËN E DERJTËSISË DHE +UNË8E TË BRENDSHME NË BE 1ëvizja e lirë e q!tetarëve të BE-së dhe heqja e kontrolleve kufitare , përveq përparësive ka krijuar edhe probleme dhe ka ndikuar në rritjene kriminaliteit ndërkufitarë. niciativat e BE-së në këtë fushë kanë për qëllim lehtësimin e procedurave të bashkpunimit të autoriteteve të drejtësisë , në drejtim të rritjes së efikasitetit , në luftën kundër kriminaliteit. &jo është arritur përmes bashkpunimit policorë dhe j!qësorë për ështjet penale .ë konkretisht k! bashkpunim ka për qëllim luftën kundër krimit të oranizuar dhe në veqanti terrorizmit, luftën kundër të jitha llojeve të trafiqeve dhe krmet kundër fëmijve , korrupsionit dhe kontrabandës. e 4F qershor 45@6 qeveritë e #jermanisë , Arancës , Beljikës , 1uksemburut dhe :olandës nënshkruan Marrëes%jen S%en.en 9në 1uksembur< për të krijuar një territor pa kufij të brendshëm. Cëllimi kr!esor ishte lehtësimi i kontrolleve në kufijtë e brendshëm dhe kalimi i lirë i të jithë q!tetarëve që posedonin nënshtetësinë e shteteve nënshkruese të marrëveshjes . arrëveshja nënkuptonte një fokus më të madh në kontrollin e kufijëve të jashtëm dhe një bashkpunim më të koordinuar në lidhje me politikën e vizave , azilit dhe bashkëpunimit j!qësorë dhe policorë. Po ashtu të njëjtat shtete kishin nënshkruar edhe &onventën e Shenenit më 45 qershor 4558 edhe pse ajo h!ri në fuqi 6 vjet më vonë. &jo konventë përcakton rreullat dhe arancitë për zbatimin e lirisë së lëvizjes dhe së bashku me arrëveshjen , formojnë të ashtuquajturën 0acquis për shenen. $rejtësia dhe punët e brendshme përdoret si nocion për të kuptuar rreullat e BE-së që kanë të bëjnë me politikat e përbashkëta të azilit , miracionit , luftës kundër krimit të oranizuar , terrorizmit , droës , kontrollit të kufijve , bashkëpunimit j!qësor për ështjet civile dhe ato penale , bashkëpunimit policor , mbrojtjes së të dhënave etj.
-
+OLITIKA E +ËRBASHKËT E JASHTME DHE E SI9URISË NË BE &omunitetet Evropiane nuk kanë pasur bazë lejislative për të vepruar në fushën e politikës së jashtme deri në vitin 4554 kur me raktatin e astrihit u krijua baza juridike dhe korniza oranizative për PP2S-në. 5ë''i&et !ër $riji&in e !o'iti$ës së !ër)as%$ët të jas%t&e d%e të si.#risë janë, 4.=ruajtja e vlerave të përbashkëta, intersave themelore dhe pavarësinë e %nionitRH ).Përorcimin e siurisë të %nionit dhe shteteve anëtareH G.Aorcimin e paqës dhe siurinë ndërkombëtareH F.7vancimin e bashkëpunimit ndërkombëtarH 6.+hvillimin dhe forcimin e demokracisë dhe shtetit juridik, respektimin e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore etj. PP2S-ja realizohet përmes instrumenteve specifike , të ndr!shme na instrumentet e politikave të sht!llës së parë( Stratejitë e përbashkëta Cëndrimet e përbashkëta Ieprimet e përbashkëta $eklaratat me të cilat shpallen publikisht pikëpamjet e BE-së mbi incidentet e ndodhura në qdo pjesë të botës. Ro'i i !ër7aës#esit të 'artë &r!esuesi i &ëshillit Evropian luan një rol të rëndësishëm në PP2S , duke qenë përjejës për përaditjen dhe zbatimin e kësaj politike dhe duke përfaqësuar BE-në në këtë fushë 9role këto që i takojnë &omisionit për politikat e BE-së në sht!llën e parë< dhe zakonisht paraqet qëndrimet e BEsë në oranizatat ndërkombëtare de në konferencat ndërkombëtare. "ë suhtrimin e misioneve të tij &r!esuesi ndihmohet na Sekretari i Përjithshëm i &ëshillit i cili ka rolin e Përfaqësuesit të 1artë për PP2S-në. =oli i Përfaqësuesit të 1artë vihet në dukje jithnjë e më shumë në neociatat ndërkombëtare ose jatë kërkimit të zjidhjeve për rajonet në konflikt.
4@
-
-
-
4. ).
:9JERIMI DHE +ROCESI i ANËTARSIMIT NË BE Procesi i zjerimit të BE-së bazohet në disa parime të cilat respektohen jatë mbajtjes së neociatave na BE-ja( plotësimi i kritereve politike dhe ekonomike për anëtarsim në BEH kushtëzimi i rreptëH për asjë nuk bihet dakord përderisa përfundmisht nuk kemi marrëveshjeH përshtatja e shtetit kandidat. ;a@at e anëtarsi&it në BE Aillimisht shteti i cili ka shprehur dëshirë të anëtarsohet në BE bën kërkesë për anëtarsim . Bëhet fjalë për një letër të shkurtër të cilën e firmos presidenti ose kr!etari i qeverisë së atij shteti në të cilën theksohe( përkatësia evropiane që i parashtron kërkesën përfshirja në BE si objektiv i politikës së shtetit që parashtron kërkesënH atishmëria që të pranojë të jitha objektivat dhe det!rimet e BE-së që dalin na nëtarsimi. &ërkesa i drejtohet &ëshillit të BE-së &ërkesën e parashtruar &ëshilli i BE-së e dorëzon për shq!rtim pranë &ëshillit Evropian dhe thërret &omisionin Evropian që të përadisë mendimin mbi kërkesën për asociim.Procedura e dhënies së mendimit zjat përafërsisht një vit ndonjëherë edhe më shumë. &omisioni Evropian i dëron shtetit që ka dorëzuar kërkesën një p!etsor që duhet plotësuar brenda një afati kohor.P!etsori zakonisht ka afro 468 faqe ndërsa afati për përaditjen e përjijeve zjaë G muaj. Përjijet e p!etjeve të parashtruara shteti që ka dorëzuar kërkesën për anëtarsim ia drejton &omisonit Evropian brenda afatit të parshikuar. "ëse mendimi mbi kërkesën është pozitiv atëher shteti merr statusin kandidat për anëtarsim në BE. endimin e vet dhe rekomandimin &omisioni Evropian ia dëron &ëshillit Evropian që merr vendimin përfundimtar mbi dhënien e statusit kaniatë , shtetit që ka parashtruar kërkesën. Pastaj &ëshilli Evropian thërret konferencë ndërkombëtare bilaterale mes BE-së dhe shtetit që ka parashtruar kërkesën për asociim dhe në këtë formë fiton statusin shtet - kaniat . e marrjen e statusit shtet-kandidat , shteti fiton mundësinë e shfr!tëzimit të fondeve para-qasëse të BE-së të cilat duhet ti siurojnë zhvillim të shpejtë dhe përkrahje për reformat që duhen realizuar në fushat k!e. Pasi merr z!rtarisht statusin e kandidatit pritet hapja e neociatave për h!rje në BE, ku përcaktohen kushtet e anëtarsimit të shtetit në BE që kanë të bëjnë parimisht me miratimin , zbatimin dhe realizimin e akteve të BE-së. +ro6esi i sta)i'i@i& aso6ii&it paraqet kornizë të politikës afatjate ndaj shteteve të Ballkanit Perëndimor me qëllim të shoqërimit të shteteve të këtij rajoni të BE-së , njëkohsisht duke bërë stabilizimin e plotë dhe prosperitetin ekonomik të t!re dhe rajoni në tërësi. Procesi i stabilizim asociimit përfshinë ( lidhjen e marëveshjes për stabilizim dhe asociimH përfitimet tretare asimetrik 9import të pa-doanuar të proshimeve na kkëto shtete në BE ndërsa doanat për import na BE-ja në këto vende , radualisht eliminohen në plan afatjate < dhe marrdhënie të tjera ekonomikeH ndihmë ekonomke dhe financiare H ndihma humanitare për refujatëtH bashkëpunimi në sferën e drejtësisë dhe punëve të brendshme H zhvillimi i dialout politik. Kriteret e Ko!en%a.ës janë, Politike( institucione stabile të cilat arantojnë demokraci , sundimin e lijit , respektimin e të drejtave të njeriut dhe të drejtat e pakicave si dhe pranimin e objektivave politike të BE-sëH Ekonomike ( ekszistimi i ekonomisë funksionale dhe efikase të treut , kapaciteti për të përballuar konkurrencën dhe lijet e treut brenda BE-sëH
45
G.
F.
4. ). G. F.
2uridike ( miratimi i tërësishëm i 0acquis communautaire 9lejislacioni primar dhe sekondar , aktvendimeve të #j!katës Evropiane të $rejtësisë , deklaratave dhe rezolutave të BE-së, masave që merren mbi politikën e përbashkët të jashtme dhe të siurisë , masat mbi drejtësinë dhe punët e brendshme, marrëveshjet ndërkombëtare që ka lidhur BE-ja si dhe marrëveshjet e lidhura ndërmjet shteteve anëtare në fushën e veprimit të BE-së
-
>ranizata e themeluar në vitin 456*, e quajtur Bashkësitë Europiane,e cila tani njihet si %nioni Europian,fillimisht kishte jashtë anëtarë( Beljika, Aranca, #jermania, talia, 1uksemburu dhe :ollanda. "ë vitin 45*G, u anëtarësuan $animarka,rlanda dhe Britania e adhe. #reqia u anëtarësua në vitin 45@4, kurse Portualiadhe Spanja pasuan në vitin 45@?. 7ustria,Ainlanda dhe Suedia u anëtarësuan në vitin 4556. "ë vitin )88F, jatë zjerimit më të madh të %E-së, Shtete 7nëtare u bënë Cipro, =epublika Deke, Estonia, :unaria, 1etonia, 1ituania, alta, Polonia, Sllovakia dhe Sllovenia. "ë janar të vitit )88*, u anëtarësuan Bullaria dhe =umania dhe numri i anëtarëv të %E-së u rrit në )*.
Ne.o6iatat !ër anëtarsi& në BE "eociatat happen nëse shteti plotëson kriteret politike dhe ekonomike të &openhaës. Pas vlersimit se shteti i ka plotësuar kriteret e &openhaës, &omisioni Evropian rekomandon që shtetit ti jepet statusi i kandidatit dhe ti caktohet datë për fillimin e neociatave. Pas marrjes së datës konkrete për fillimin e neociatave , vijon formimi i &onferencës "dërqeveritare në të cilën marrin pjesë na njëra anë shtetet anëtare të BE-së ndërsa na ana tjetër shteti kandidat për anëtarsim. &onferenca "dërqeveritare kr!esohet na shteti anëtar që kr!eson edhe BE-në. "eociatat për anëtarsim kalojnë nëpër d! faza( Skrinin ( paraqet fazën e parë të neociatave ku bëhet shq!rtimi analitik dhe vlerësimi i harmonizimit të lejislacionit nacional me acquis communautaire të BE-së. "eociatat faktike ( neociatat për anëtarsim që zhvillon &omisioni Evropian zakonisht janë të unifikuara dhe për të jitha shtetet zhvillohen njësoj. Ietëm kur neociatat për të jitha kaptinat do të mb!llen përkohsisht atëherë &ëshilli i inistrave konkluzione për mb!lljen e neociatave për mb!lljen neociatave me shtetin- kandidat për anëtarsim. =ezultatet e konkluzioneve na neociatat , implementohen në PropozimJ arrëveshjen për 7nëtarsim të shtetit- kandidat në BE. Pasi të arrihet pëlqimi për propozimJmarrëveshjen dhe teksti precozohet Tvazhdon. 9JKATA E LLO9ARI8E(E KONTROLLIT*-
)8
$et!ra kr!esore që e ushtron j!kata e lloarive është analiza dhe kontrolli të h!rave dhe të dalave të përjithshme te BE-se dhe institucioneve të saj. #j!kata numëron jithsej 46 anëtarë9fjala është për 46 persona evropianë<, e mandate ? vjeqare qe nënkupton se do shtet anëtar BE-së e deleon nanjë përfaqësues të vet.7nëtarët na radhët e veta zjedhin kr!etarin e j!katës së lloarive,mandate të cilit është G vjet.#j!kata e lloarive harton edhe bilancin e mjeteve bu'hetore, cili publikohet ne 0azetën z!rtare të bashkësise evropiane. #j!kata e lloarive ka për det!rë të ushtrojë kontrollin e lloarive.#j!kata e lloarive raporton parlamentit evropian dhe këshillit lidhur me veprimine saj dhe raporton për të jitha të h!rat dhe të dalurat ose shpenzimet të institucioneve të themeluara na Bashkësia Evropiane derisa kjo nuk përjashtohet shprehimisht na dispozitat e &ontratës mbi themelimin e Bashkësisë Evropiane.
ADERIM
7derim nënkupton mundësinë e shteteve të cilat nuk kanë marrë pjesë në bisedime për lidhjen e marrëveshjes , të mund të ftohen na palët kontraktuse që ti bashkohen marrëveshjes pas nënshkrimit të saj."ë ketë mën!rë shteti me një akt juridik h!n në një rejim kontraktues i cili është në fuqi dhe iu nënshtrohet rreullave të formuluara më parë na nënshkruesit e marrëveshjes. undësia e aderimit mund të jetë e pakufiquar p.sh. Pakti Brian-&ellon për heqjen dorë na lufta ose e kufizuar për disa shtete të rajonit apo kontinentit. 7derimi është akt i lirë dhe ka efekte të njëjta si nënshkrimi dhe ratifikimi bashkërisht. 7derimi i shteteve të reja anëtare në BE parashikohet në nenin F5 të raktatit të BE-së. &ëshilli duhet të jetë dakord me unanimitet për hapjen e neociatave , pasi të jetë këshilluar me &omisionin dhe pasi të ketë marrë pëlqimin e Parlamentit Evropian . &ushtet e pranimit , periushat kalimtare dhe rreullimet në raktatin mbi të cilën është themeluar BE-ja , duhet të jenë pjesë e marrëveshjes mes shtetit anëtar dhe vendit aplikues. arrëveshja përpara se të h!jë në fuqi duhet të ratifikohet na të jitha shtetet anëtare , në përputhje me kërkesat përkatëse kushtetuese. +residen6a Kës%i''it të Ministrae Ddo shtet anëtar i BE-së ka të drejtën të jetë president i &ëshillit për jashtë muaj në bazë të një sistemi rotacioni, jë që do të thotë se ai vend ka përjejësinë të oranizojë të jithë punën e &ëshillit të inistrave dhe &ëshillit të Europës( kr!esimin e afërsisht )88 takimeve, arritjen e marrëveshjeve, fillimin e iniciativave të politikave stratejike, të qënurit zëdhënës i BE-së, përfaqësimin e BE-së në arenën ndërkombtare, administrimin e veprimtarive të BE-së lidhur me Politikat e Përbashkëta të 2ashtme dhe mbi Siurinë, si dhe lidhur me Dështjet e Brendshme dhe të $rejtësisë.
)4
+ROCESI I STABILI:IM ASOCIIMIT
Procesi i Stabilizim-7sociimit 9S7P<, i miratuar dhe vënë në fuqi më 4555, është korniza e politikave të Bashkimit Europian për Ballkanin Perëndimor, në kuadër të së cilës zhvillohet procesi i interimit të kët!re shteteve në BE deri në anëtarësimin e t!re të plotë. &! proces ka tri qëllime stratejike( -Stabilizimin dhe tranzicionin drejt një ekonomie të lirë dhe konkurrente të treut. -Promovimin e bashkëpunimit rajonal. Perspektivën Evropiane. Përmes këtij procesi BE i ndihmon dhe i shërben si udhërrëf!es secilit vend në procesin e zhvillimit të t!re, në mën!rë që kur të bëhen anëtarë të plotë të jenë në jendje të vënë në jetë standardet europiane, duke i mundësuar secilit që të jetë në jendje të luajë rolin e tij si anëtar me të drejta dhe obliime të plota. "ë kuadër të neociatave të PS7-së, BE u ofron kët!re vendeve lehtësira tretare, ndihma ekonomike, teknike e financiare, dhe marrëdhënie kontraktuale. "ë kuadër të këtij procesi, përatitja e secilit vend për anëtarësim matet duke u bazuar në përmbushjen e obliimeve të vendosura në kuadër të Nkritereve të &openhaësK 9455G< dhe at!re të adridit 94556<. Këto $ritere $ër$ojnë ë se6i'i end të $etë, nstitucione stabile të cilat arantojnë demokracinë, sundimin e lijit, të drejtat e njeriut, dhe respektimin e mbrojtjen e minoriteteve 9kriteret politike< "jë ekonomi funksionale të treut, e cila të jetë në jendje të përballet me presionin e konkurrencës dhe forcave të treut brenda treut të BE-së 9kriteret ekonomike &apacitetet për të marrë përsipër det!rimet e anëtarësimit, në përputhje të veantë për objektivat e bashkimit politik, ekonomik dhe monetar. &jo në veanti kërkon që secili vend të ketë krijuar kushtet për interimin e tij nëpërmjet zhvillimit të strukturave të tij administrative dhe j!qësore deri në atë nivel sa ato të siurojnë jo vetëm interimin e 7cquis-së në lejislacionin kombëtar 9transponimi<, por, cka është më e rëndësishmja, vënien e tij në zbatim në mën!rë efektive 9standardet europiane<. Përparimi i secilit vend drejt përmbushjes së kët!re kritereve monitorohet rreullisht dhe prezantohet në =aportet vjetore të Proresit për secilin vend, të cilat vlerësojnë se sa janë të atshme ato të afrohen me BE-në. nstrumentet e tij janë formuluar në Samitin e +arebit 9)888<, dhe janë avancuar më tej në Samitin e Selanikut 9)88G<, i cili futi në veprim një var instrumentesh të reja për të mbështetur procesin e reformave në vendet e Ballkanit Perëndimor për tKi shpënë ato më shpejt drejt BE-së. nstrumenti kr!esor i PS7-së janë Partneritetet Europiane, të cilat BE ia ofron secilit vend të Ballkanit Perëndimor që na viti )88F, dhe ku identifikohen prioritetet afatshkurta dhe afatmesme që duhet përmbushur me qëllim të implementimit të reformave dhe të përatitjes së t!re për anëtarësim nëBE. $eri më tani, &roacia, slanda dhe aqedonia kanë arritur statusin e vendeve kandidate, kurse Shqipëria, Bosnja dhe :erceovina, &osova, ali i +i dhe Serbia janë vende të mundshme kandidate.
))
MEKANI:MI +ËRCJELLËS I STABILI:IM-ASOCIIMIT (M+SA*
"ë mars )88G, BE ka vënë në fuqi dhe institucionalizuar ekanizmin Përcjellës të Stabilizim7sociimit 9PS7<, si mekanizimin kr!esor të dialout në mes të Ceverisë së =epublikës së &osovës dhe &omisionit Europian në kuadër të Procesit të Stabilizim-7sociimit. &! mekanizëm ka funksionuar në d! nivele( $ialou politik, në kuadër të të cilit janë zhvilluar bledhjet Plenare të PS7-së 9d! 3 tri herë në vit<. "ë këto mbledhje, të bashkë-kr!esuara na autoritetet më të larta të Ceverisë së &osovës dhe &omisioni Europian, të d! partnerët diskutojnë arritjet në përmbushjen e Partneritetit Europian dhe kr!erjen e reformave të parapara, dhe dakordohen mbi prioritetet për periudhën në vijim. "a marsi )88G deri në qershor )885 janë mbajtur jithsej 4? mbledhje të tilla. $ialou teknik, në kuadër të të cilit janë zhvilluar bledhjet Sektoriale të PS7-së 9një 3 d! herë në vit< në jashtë sektorë( qeverisja e mirë, ekonomia, treu i brendshëm, inovacioni dhe kohezioni social, infrastruktura dhe bujqësia e peshkataria. "ë kuadër të mbledhjeve sektoriale, shërb!esit civilë të institucioneve të &osovës dhe ata të &omisionit Europian diskutojnë në hollësi mbi prioritetet dhe aktivitetet konkrete në kuadër të secilit sektor, jë që jithashtu mundëson që &E tKi ofrojë administratës kosovare këshilla e udhëzime mbi reformat strukturore që janë në përputhje me normat dhe standardet e BE-së. Cëllimi kr!esor i mbledhjeve politike dhe teknike është që &omisioni Europian të përcjellë dhe monitorojë reformat e &osovës dhe procesin e përafrimit me BE-në, në veanti lidhur me prioritetet e parapara në Partneritetin Europian. $ialou politik dhe teknik vazhdon edhe jatë kohës në mes të mbledhjeve, jatë së cilës të d!ja palët punojnë në zbatimin e prioriteteve dhe aktiviteteve konkrete të dakorduara në kuadër të Partneritetit Europian për &osovën.
CM11E :EE1>=E M %">" EI=>P7" Cëllimet themelore të %E-së janë( -
n'itjae zhvillimit ekonomik dhe shoqëror krijimi i një hapsire pa kufij të brendshëm )G
- forcimi i kohezionit ekonomik dhe shoqëror vendosja e %nionit Ekonomik dhe onetar me valutën unike - udhëheqja e politikës së përbashkët me jashtë dhe të siurisë -
politika e përbashkët e mbrojtjes që mund të shndërrohet në mbrojtje të përbashkët
-
mbrojtja
e
të
drejtave
dhe
interesit
të
q!tetarëve
të
shteteve
anëtare
-
zhvillimi i bashkëpunimit mes punëve të jurisprodencës dhe punëve të brendshme
-
ruajtja dhe zhvillimi i të arriturave të %nionit
- %nioni Evropian respekton identitetin nacional të vendeve anëtare si dhe të drejtat dhe liritë e njeriut - %nioni siuron mjetet e domosdoshme për realizimin e qëllimeve të veta - Cëllimet e politikës strukturale dhe kohezioni
RA+ORTI i +RO9RESIT
=aportet e Proresit janë raporte që n'jerren na &omisioni Evropian për secilin vend te Ballkanit Perëndimor të k!ur në PS7. +akonisht këto raporte &omisioni Evropian i publikon në vjeshtë të do viti dhe treon përparimet e kët!re vendeve drejt Bashkimit Evropian ne kuadër të PS7-së. Cëllimi është që përmes =aporteve të Proresit të vlerësojë jendjen specifike në fushën e interimeve Evropiane për secilin vend, qoftë vend kandidat apo kandidat potencial për anëtarësim në BE. &omisioni Evropian rreullisht raporton para &ëshillit dhe Parlamentit mbi përparimet e arritura të vendeve të Ballkanit Perëndimor që janë të k!ura na procesin e Stabilizim 7sociimit dhe nërthen në vete proresin e arritur për periudhën d!mbëdhjetë-muajshe të secilit vend. =aportet e Proresit shkruhen për secilin vend të Ballkanit perëndimor ve e ve, dhe kane të njëjtën strukturë. &ëto )F
=aporte përshkruajnë marrëdhëniet në mes të vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe Bashkimit Evropian. =aportet analizojnë situatën politike të kët!re vendeve për sa i përket fushave si janë( demokracia, sundimi i lijit, të drejtat e njeriut, mbrojtja e pakicave dhe ështjeve rajonale. #jithashtu përmes kët!re raporteve të proresit analizohet edhe situata ekonomike e secilit vend të Ballkanit Perëndimor ve e ve, duke bërë një shq!rtim të kapaciteteve të kët!re vendeve për zbatimin e standardeve evropiane qe do te thotë përafrimin e lejislacionit dhe politikave të saja me ato 7cquis ;omunitare të BE-së. Me$ani@&i !ër6je''ës i !ro6esit të sta)i'i@i& so6ii&it
"a marsi )88G deri në tetor )885, instrumenti kr!esor për dialo politik midis Ceverisë së &osovës dhe &omisionit Evropian në kuadër të Procesit të Stabilizim-7sociimit është quajtur 0ekanizmi Përcjellës i Stabilizim-7sociimit-S. &omunikata 0&osova 3Përmbushja e Perspektivës Evropiane, e miratuar na &omisioni në nëntor )885 filloi një dialo politik të intensifikuar, $ialoun e Procesit të Stabilizim-7sociimit. Cëllimi kr!esor i mbledhjeve politike dhe teknike në $ialoun e Procesit të Stabilizim-7sociimit është për të përcjellur dhe monitoruar reformat e &osovës dhe procesin e përafrimit me BE-në, në veanti lidhur me prioritetet e përkufizuara në Partneritetin Evropian i miratuar na &ëshilli i Evropës më 4@ shkurt )88@.
OSBE >ranizata për Siuri dhe Bashkëpunim në Evropë është oranizatëinternacionale që shërben si forum për dialoje politike. OSBE # t%e&e'#a nëitin 01=2 me 7ktin e :elsinkut me G6 shtete pjesëmarrëse. "ë vitin 4556në &onferencën e Budapestit rioranizohet në oranizatë ndërkombëtare me6? vende pjesëmarrëse na Evropa, 7zia e esme dhe 7merika Ieriore.$et!rat e >S;E-së janë stabiliteti dhe siuria politike në Evropë, zhvillimi ibashkëpunimit ekonomik, shtetëror, kulturor e ekolojik. OSBE bazohet nëpraktikat demokratike dhe qeverisje të përmirësuar. Shumica e stafit qëpërbehet na më shumë se G688 punojnë jashtë 9në teren< përderisa vetëm48 punojnë në z!rat qendrore. "ë juhën e përditshme fjala 0siurinënkupton munesën relative të kërcënimit. "ë sferën e marëdhënievendërkombëtare termi siuri mund të indentifikohet me munesën relative tëkërcënimit ose të konfliktit të armatosur p.sh luftës. &ështu përpjekjet për tëforcuar siurinë evropiane kanë të bëjnë në radhë të parë me zvoëlimin errezikut të luftës ose të konflikteve të armatosura në Evropë. Siuria mbështetet në stabilitetin politikë dhe ushtarakë. Stabiliteti politikënënkupton mosekzistencën e konfliktit të armatosur në nivel politik, sepseose nuk ekzistojnë tensione madhore, të cilat mund të kërkojnë zjidhjeushtarake ose zjidhja paqësore e konflikteve është kth!er në një )6
-
shembulltë rreullt dhe të pranueshëm në marëdhëniet ndërkombëtare. Si stabilitetipolitikë edhe aj ushtarakë janë plotësues të njëri tjetrit. e stabilitetushtarak nënkuptojmë faktin se asnjë shtet nuk mund të shpresojë përrezultate të ars!eshme nëpërmjet përdorimit të forcës ushtarake. Siuria evropiane është e arantuar nëqoftëse ka stabilitet politikë dhe ushtarakë,siuria evropiane do të ishte në rrezik nëqoftëse stabiliteti politik dheushtarak është në nivel të ulët OSBE >ranizata për Siuri dhe Bashkëpunim në Evropë 9>SBE< është oranizata më e madhe e siurisë të orientuar në botë ndërqeveritare. andati i saj përfshin ështje të tilla si kontrolli i armëve, të drejtat e njeriut, liria e sht!pit dhe zjedhje të drejta. Shumica e stafit të saj G688-plus janë të anazhuar në operacione në terren, me vetëm rreth 48 në selinë e saj. >SBE-ja është një oranizatë ad hoc, sipas &artës së &ombeve të Bashkuara 9;hap. I<, dhe ka të bëjë me paralajmërimin e hershëm, parandalimin e konflikteve, mena'himin e krizave dhe rehabilitimin pas konfliktit. 6? shtete marrin pjesë e saj janë në Evropë, &aukazi, 7zia Cendrore dhe 7merika e Ieriut dhe të mbulojë pjesën më të hemisferës veriore. 7jo u krijua jatë periudhës së 1uftës së Atohtë si një forum 1indje-Perëndim. Instit#6ionet e OSBE-së janë, &ëshilli i inistrave &ëshilli i përhershëm Aorumi për siuri dhe bashkpunim Sekretari i përjithshëm 7sambleja parlamentare +!ra për institucione demokratike dhe të drejtat e njerit 9>$:=< +!ra e Përfaqësuesit të >SBE-së për lirinë e media &omisioneri i lartë për pakicat kombëtare Sekretariati. E%1EU Bashkimit Evropian për Sundimin e 1ijit në &osovë, E%1EU në &osovë, është një vendosje e Bashkimit Evropian 9BE< dhe të burimeve të policisë civile të &osovës. &jo Siuri dhe brojtje misioni Politika e pranisë civile ndërkombëtare në &osovë që vepron nën ombrellën e &ombeve të Bashkuara 7dministratës së Përkohshme në &osovë 9%"&<, i themeluar na &ëshilli i Siurimit të &ombeve të Bashkuara =ezolutës 4)FF. Serbia dhe një numër të vendeve të kishte fillimisht e kundërshtoi rreptësisht e misionit dhe përkrahur %"&-ut, duke kërkuar miratimin e &ëshillit të Siurimit të &ombeve të Bashkuara, e cila është dhënë në fund të vitit )88@. Vcitim i duhurW Pas nënshkrimit të një plani 6-pikë në mes të Serbisë dhe të >&B-së, &S i >&B miratoi shtimin e E%1EU-it si një mision ndihmë nënshtruar %"&-ut, në vend se të drejta të plota e zëvendësuar atë, e cila do të ishte e teknike në thelb dhe nuk e adresuar ështjen e statusit të &osovës, jithashtu hodhi poshtë planin e 7htisaarit i cili i E%1EU-it e kishte mbështetur fillimisht. isioni përfshin rreth G,)88 policë dhe personel j!qësor 94568 ndërkombëtar, 4)68 lokale< V4W, dhe filloi një proces vendosjen katër muaj më 4? shkurt )88@. V)W VGW isioni ka për qëllim të mbetet në &osovë së paku deri në qershor )84) . VFW E%1EU-i ka qenë që të ashpër kritikoi si një institucion i paaftë V6W. +ër)ërja d%e endosjen e "jë 4@88 me 4588 misioni i fortë është miratuar na &ëshilli Evropian më 4F dhjetor )88*. . &jo ishte rritur më vonë në )888 personelit për shkak të një rritje të jostabilitetit pritet për shkak të munesës së një marrëveshje me Serbinë V)W 7i përbëhet na oficerë të policisë 9duke përfshirë edhe katër kundër trazirave njësi V?W<, prokurorëve dhe j!qtarëve - kështu duke u fokusuar mbi ështjet në sundimin e lijit, duke përfshirë edhe standardet demokratike. adhësia e misionit do të thotë &osova është shtëpi për numrin më të madh të nëpunësve civil të BE-jashtë e Brukselit. Shefit V*W i misionit është jenerali francez Uavier Bout de arnhac, i cili zëvendësoi Qves de &ermabon më 46 tetor )848. 7i është përjejës për shtetet anëtare të Bashkimit Europian. )?
Iendimi përfundimtar mbi misionin e ishte planifikuar që do të merren më )@ janar )88@. V@W &jo u sht! për shkak të shqetësimeve mbi efektet e mundshme neative në raundin e d!të të zjedhjeve presidenciale në Serbi më G shkurt )88@ dhe nënshkrimit të mundshme të arrëveshjes së Stabilizim 7sociimit me Serbinë në atë datë. V5W 7rs!eja shprehur z!rtarisht për sht!rjen është munesa e një baze lijore 9nëpërmjet një rezolute të &S të >&B apo dika të njashme< për misionin. V48W "jë Ieprimit të Përbashkët të miratuar më F shkurt )88@ dhe vendimi përfundimtar u bë më 4? shkurt )88@. V44W V4)W Spanja nuk do të marrin pjesë në misionin e E%1EU-it, pasi ështje lijore rreth asaj se si ajo zëvendëson administrimin e >&B-së nuk kanë marrë përjije. "ë qershor )88@, inistri i 2ashtëm spanjoll iuel Xnel oratinos tha në një takim të inistrave të Bashkimit Evropian të 2ashtme në Slloveni se Spanja nuk do të dërojë kontijent e saj në misionin e E%1EU-it derisa nuk ka qenë një transferim formal të kompetencave na &ombet e Bashkuara. V4GW Përve anëtarëve të BE-së, palët e treta &roaci, urqi, +vicër, "orveji, &anada dhe Shtetet e Bashkuara të marrin pjesë. V4FW Sit#ata !o'iti$e "jë hartë e vendeve anëtare të BE-së dhe qëndrimin e t!re në njohjen e pavarësisë së &osovës &r!esore( njeh &osovën nuk e njeh &osovën 7rtikulli kr!esor( Procesi i statusit të &osovës BE-ja ka qenë e ndarë në se do të njohë një &osovë të pavarur 9për qëndrimet e shteteve të veanta anëtare për njohjen e &osovës, shih hartën në të djathtë< pa miratim ndërkombëtar dhe serbe. arrëveshja u pa si të siuruar unitetin e BE-së në p!etjen, por &r!esia njoftoi se nuk do të shkonte për njohjen e një &osove të pavarur. V46W BE-ja ka deklaruar misionin e vet do të bazohet lijërisht në =ezolutën e &ëshillit të Siurimit 4)FF, e cila prezantoi sundimit ndërkombëtar në &osovë në vitin 4555. V46W ejithatë, forca e BE-së, e cila ishte planifikuar më parë të jetë convered me miratimin e &ëshillit të Siurimit të 7htisarit propozim, nuk ka marrë një mandat të ri të &ëshillit të Siurimit të >&B për shkak të kundërshtimit na =usia. =usia në mën!rë specifike bllokoi transferimin e >&B-së objektit të misionit të BE. V4?W V4*W Serbia edhe pikëpamjet e misionit të BE-së si një njohje e një &osove të pavarur. V4@W "ë nëntor )88@, BE-ja pranoi kërkesën e Serbisë që të mos zbatojë planin e 7htisaarit nëpërmjet E%1EU-i dhe të jetë neutral në lidhje me statusin e &osovës. "a ana tjetër E%1EU-i do të pranohet na Serbia dhe të Siurimit të >&B-së. V45W V=edaktoniW protesta ë )6 usht )885, misioni i E%1EU-i është nënshtruar protestat e dhunshme, duke rezultuar në dëmtimin e )@ automjeteve të BE-së, na të shqiptarëve të &osovës kundër pranisë ndërkombëtare në &osovë. re policët e &osovës u plaosën në përleshjet e cila rezultoi në )4 arrestime na policia e &osovës. Se sulmi ishte oranizuar na rupi 9Ietëvendosja< Ietëvendosjes si reaim ndaj bashkëpunimit të E%1EU-it policor me Serbinë dhe veprimet e saj në &osovë. V)8W "uk është pakënaqësi ndaj misionit të BE-së për ushtrimin e pushtetit të saj mbi &osovën, ndërsa ndërmjetësues në mes të shtetit dhe të Serbisë . Politikat e përqëndruar në mena'himin e krizave, në vend se zjidhjen, si dhe ndjekjen e autonomisë etnike dhe mandatin e tij tepër të jerë mbi qeverisjen e &osovës është në të rrjedhin e pakënaqësisë me misionin e BE-së. V)4W
)*
+-3 Tra$tatet t%e&e'tare te UE ()#ri&i $r"esor i UE* 2ane pese traktate kr!esore( raktati i Parisit mbi Bashkimin Evropian per thenjill dhe celik 3 4564 raktati i Evropes mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin-456* raktati i astrihtit mbi %nionin Evropian- 4554 raktati i 7msterdamit 3 455* raktati i "ices 3 )888. Prej ket!re traktateve burojne dhe n'jerren akte te tjera juridike te %E.
)@