AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
1.0 PENDAHULU PEND AHULUAN AN Kecenderungan kedatangan kuasa-kuasa barat ke Asia Tenggara berlaku sekitar akhir abad ke-19 sehinggalah pada pertengahan abad ke-20. Dengan kata lain, kedatangan kuasa Eropah ini dilakukan bagi tujuan penjajahan dan kuasa-kuasa besar pada ketika itu seperti ritish, !erancis dan negara Eropah lain sedang bersaing "enjadi kuasa uta"a. #leh itu, negara-negara ini giat berusaha "eluaskan tanah jajahan "ereka. $al ini "en%ebabkan ber"ul ber"ulala alah h penjaj penjajaha ahan n ritis ritish h di &%an" &%an"ar ar,, !eran !erancis cis di 'ietn 'ietna" a" dan bebera beberapa pa siri siri penjajahan kuasa-kuasa lain di sekitar Asia Tenggara. 1 ("u"n%a, ("u"n%a, penjajah penjajahan an atau i"perial i"perialis"e is"e ini ber"aksu ber"aksud d satu kecenderu kecenderungan ngan sesebuah sesebuah "as%arakat atau negara untuk "enguasai sesebuah "as%arakat atau negara %ang lain dengan "enggunakan apa juga cara dan untuk apa juga tujuan. )aktor uta"a penjajahan kuasa-ku kuasa-kuasa asa Eropah Eropah atau i"perial i"perialis"e is"e ini dijalank dijalankan an adalah adalah bagi bagi "endapatk "endapatkan an tanah jajahan bagi bagi "e"buktikan kekuasaan kekuasaan politik "ereka "ereka kepada negara negara lain. *egara atau kuasa %ang "e"pun%ai ka+asan taklukan %ang luas pada ketika itu akan dipandang tinggi oleh ka+an dan la+ann%a. Dasar i"perialis"e ini juga berlaku adalah kerana negara-negara kuasa kuasa besar besar ingin ingin "enguasa "enguasaii ekono"i ekono"i negara negara jajahan. jajahan. !enguasa !enguasaan an ekono"i ekono"i ini a"at a"at dipe diperl rluk ukan an kera kerana na berl berlak akun un%a %a reo reolu lusi si peri perind ndus ustr tria ian n teru teruta ta"a "an% n%a a di Erop Eropah ah %ang %ang "e"erl "e"erluka ukan n su"ber su"ber bahan bahan "entah "entah %ang %ang ban%a ban%ak k 2. elain elain itu, negara-n negara-negar egara a Eropah Eropah "elaku "elakukan kan dasar dasar i"peri i"periali alis"e s"e ini juga juga keran kerana a "ereka "ereka "engat "engataka akan n baha+ baha+a a "ereka "ereka bert bertan angg ggun ungj gja+ a+ab ab "ent "enta" a"ad adun unka kan n rak% rak%at at di Asia sia Tengga nggara ra %ang %ang dian diangg ggap ap tida tidak k berta"adun. &ereka "enggunakan slogan beban orang putih/ sebagai alasan "elakukan "enta"adunkan negara jajahan "elalui penjajahan. &%an"ar atau pada asaln%a disebut ur"a sebelu" tahun telah diasaskan oleh keturunan Alaungpa%a Alaungpa%a iaitu pengasas Dinati konbaung pada 12 dan berakhir pada 1 selepas dijajah oleh ritish se"asa pe"erintahan 3aja Thiba+ 4. !enjajahan ritish di &%an"ar berlaku pada tahun 15 adalah ekoran daripada beberapa siri perjanjian dan peperangan seperti seperti !erang !erang 6nggeris 6nggeris-&%an -&%an"ar "ar 1, !erang !erang 6nggeris 6nggeris-&%a -&%an"ar n"ar 2 dan akhirn%a akhirn%a !erang !erang 6nggeris 6nggeris-&%an -&%an"ar "ar 4. !elbagai !elbagai perjanji perjanjian an telah telah di"eterai di"eterai oleh kedua-du kedua-dua a pihak pihak seperti seperti Talib Ah"ad, 1991, ejarah Tanah Tanah esar Asia Tenggara, De+an ahasa dan !ustaka, 1 Abu Talib
Ke"enterian !endidikan
&ala%sia, Kuala 7u"pur.
2
Daid 8oel teinberge.t all:, 191, &engenali ejarah Asia Tenggara Tenggara &oden, De+an ahasa dan !ustaka, Kuala 7u"pur.
3 http://ms.w!p"#$.%&'/w!/M$)m$& *A2012+20,2 *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM RAHIM P$'"
1
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
!erjanjian ;andabo, na"un perlanggaran s%arat-s%arat perjanjian ini "en%ebabkan peperangan dan persengketaan berlaku berterusan. !eperangan %ang berlaku ini "en%ebabkan Arakan dan Tenasseri" ditakluki selepas !erang 6nggeris-&%an"ar 1. !egu pula jatuh ke tangan 6nggeris selepas !erang 6nggeris-&%an"ar 2 dan (lu ur"a ditakluki selepas !erang 6nggeris &%an"ar dan berakhirlah pe"erintahan Dinasti konbaung.
2. FAKTOR PEDUDUKAN BRITISH DI BURMA POLITIK 1) Masalah Dalam Penta!"#an B$#ma &asalah dala" pentadbiran ur"a ber"ula apabila ur"a "enakluki Arakan. !enaklukan Arakan dilakukan oleh 3aja oda+pa%a pada tahun 1<. !enaklukan ke atasn%a itu "erupakan peristi+a %ang paling penting sekali dala" =a"an pe"erintahan oda+pa%a> kerana se"padan ur"a telah "eluas sehingga ke ka+asan 6ndia . !enaklukan tersebut "en%ebabkan ur"a "e"pun%ai se"padan %ang sa"a dengan ritish di +ila%ah ?hittagong. Keadaan di se"padan Arakan-?hittagong adalah tidak stabil kerana terdapat sebilangan besar orang pelarian Arakan %ang "enggunakan +ila%ah ritish untuk "enentang pe"erintahan ur"a. Arakan ditadbir oleh seorang gabenor ur"a. < !ena+anan Arakan oleh ur"a "enandakan ber"ulan%a pertikaian antara ritish dan ur"a %ang akhirn%a "engakibatkan perang pada tahun 12<. #rang pelarian Arakan di ba+ah pi"pinan *ga Than De dan ?han %an telah "e"berontak "enentang pe"erintahan ur"a pada tahun 19< dan 111. ebagai tindak balas, askar-askar ur"a seringkali "e"asuki +ila%ah ritish untuk "ena+an pe"berontak-pe"berontak %ang "elarikan diri ke ?hittagong. Tindakan askar ur"a ini telah "enganca" ketentera"an +ila%ah ritish. #rang ur"a pula "ula "enges%aki baha+a orang pelarian Arakan "eneri"a bantuan daripada ritish. &alahan terdapat perte"puran-perte"puran kecil di antara askar ur"a dengan pihak ritish di ka+asan se"padan Arakan-?hittagong. $al ini telah "e"burukkan hubungan ritish ur"a %ang akhirn%a "en%ebabkan peperangan. Kekacauan politik juga berlaku se"asa pe"erintahan 3aja Thiba+. e"asa pe"erintahan 3aja Thiba+ 1-:, ur"a $ulu "engala"i kekacauan politik %ang serius. 3aja Thiba+ telah "e"bunuh kira-kira 0 ahli keluarga diraja dala" )ebruari 19 kerana khuatir satu pe"berontakan akan "eletus. !e"bunuhan secara bera"ai-ra"ai juga telah berlaku di
8ohn astin dan $arr% 8. enda, 19, ejarah Asia Tenggara &oden, !enjajahan *asionalis"a dan Kebijajahan, De+an
ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !elajaran &ala%sia, Kuala 7u"pur
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
2
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
&andala% pada tahun 1<. Dala" pada itu, ur"a juga berada dala" keadaan kacau bilau. #rang Kachin telah "e"berontak dan gerila-gerila ?ina telah "e"bakar bandar ha"o dan keban%akan dari puak a+b+a %an %ang tertakluk "enderhaka kepada Aa . Kekacauan politik ini telah "ena"bahkan desakan-desakan daripada golongan pedagang 6nggeris di 3angoon bagi penaklukan ur"a $ulu oleh ritain. 6ni adalah kerana keadaan kacau bilau di ur"a $ulu telah "engganggu perdagangan.
2) Masalah alam h$!$n%an "&l'mat"(. Ke"erosotan hubungan diplo"atik telah "en%ebabkan peletusan perang ritish ur"a %ang perta"a. ritish telah "enghantar beberapa utusan antara tahun 19 hingga 111 seperti &ichael %"es pada tahun 19 dan 102, 8ohn ?anning pada tahun 109 dan 111:. &ereka dihantar untuk "en%elesaikan "asalah-"asalah se"padan Arakan?hittagong, "asalah perdagangan dan perluasan pengaruh !erancis di ur"a. (tusanutusan tersebut telah gagal "en%elesai "asalah tersebut dengan se"purna. Kegagalan ini disebabkan oleh keangkuhan ketenteraan ur"a dan s%ak +asangka antara kedua pihak. &alahan kedua-dua 3esiden ritish %ang dihantar ke 3angoon iaitu $ira" ?o@ dan 7t. 8ohn ?anning terpaksa pulang ke 6ndia pada tahun 19 dan 104 akibat la%anan buruk oleh pega+ai istana ur"a. ur"a enggan "engadakan hubungan diplo"atik secara langsung dengan abenor 8eneral 6ndia %ang dianggap sebagai tidak setaraB dengan rajan%a. $ubungan diplo"atik antara ritish dan ur"a telah putus pada tahun 111. $al ini telah "erintis kepada peletusan perang ritish ur"a %ang perta"a. elepas penarikan residensi ritish di ur"a pada tahun 1<0, kerajaan ritish di ?alcutta telah "eneri"a ban%ak aduan "engenai la%anan buruk kerajaan ur"a terhadap pedagang-pedagang ritish. !edagang-pedagang "engadu tentang pengenaan cukai-cukai %ang tidak adil. abenor !egu, &aung #k "e"ang terkenal dengan pe"erasan pedagangpadagang ritish kerana raja !agan "e"beri kuasa kepada &aung #k %ang bersiBat anti ritish . !ada bulan 8ulai dan #gos tahun 11, &aung #k telah "engenakan tuduhantuduhan "e"bunuh dan "enipu terhadap dua orang kapten ritish iaitu heppard dan 7e+is. eliau telah "e"aksa "ereka "e"ba%ar denda seban%ak 1000 rupi. hepard dan 7e+is seterusn%a "engadu perkara ini kepada kerajaan ritish di 6ndia. abenor eneral ritish iaitu 7ord Dalhausi telah "enga"bil keputusan untuk bertindak dengan tegas. !eristi+a ini telah "e"beri kese"patan kepada kerajaan ritish teruta"an%a 7ord Dalhausie: untuk "e"beri satu pengajaran kepada orang ur"a dan "enguasai ur"a. *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
3
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
&asalah kasut/ juga "en%ebabkan hubungan diplo"atik antara kedua-dua negara putus. &asalah kasut ti"bul se"asa pe"erintahan 3aja &indon &in 14-:. &engikut adat ur"a, orang arat %ang ingin "enghadap raja harus "enanggalkaan kasut "ereka dan duduk bersila di lantai. !ihak ritish pula "enganggap peraturan ini sebagai "erendahkan "aruah "ereka . !ada tahun 1, kerajaan ritish di 6ndia telah "engarahkan 3esiden ha+ di &andala% untuk tidak "enanggalkan kasut ketika "engadap raja. $al ini telah "enbangkitkan ke"arahan 3aja &indon dan seterusn%a tidak ingin "ene"ui 3esiden ritish sekiran%a a"alan tradisional tersebut tidak dipatuhi. Akibatn%a, selepas tahun 1 tidak terdapat sebarang hubungan secara langsung antara raja ur"a dan 3esiden ritish. &alahan pada tahun 19, 3esiden ritish di &andala% telah ditutup. ur"a seterusn%a ingin "engadakan hubungan secara langsung dengan kerajaan ritish. 7angkah ur"a ini telah ditolak oleh kerajaan ritish. !e"utusan hubungan diplo"atik telah "en%ebabkan ke"erosotan hubungan ritish ur"a. $al ini telah "enjadi salah satu sebab penting peletusan perang ritish ur"a %ang ketiga.
) Pen$(a#an Ke#a*aan " B#"ta"n ebenarn%a terdapat sesuatu %ang unik tentang ritain ini iaitu, han%a terdapat dua parti politik sahaja %ang terlibat dala" perjalanan politik di ritain iaitu !arti 7iberal dan !arti KonseretiB. Terdapat beberapa Bakta %ang "enarik tentang kedua-dua parti ini iaitu pada 15, !arti KonseratiB di ba+ah !erdana &enteri enja"in Disraeli telah dikalahkan dan diganti dengan !arti 7iberal di ba+ah pi"pinan Cillia" ladstone %ang bersiBat antii"perialis. Tetapi pada 1< !arti 7iberal telah dikalahkan dan diganti se"ula dengan !arti KonseratiB %ang "e"ang "enjalankan dasar i"perialis"e, dan perubahan pi"pinan ini berlaku beberapa kali sehingga pada bulan 8un 1, !arti KonseratiB sekali lagi "enga"bil alih pi"pinan daripada !arti 7iberal . !arti KonseratiB sebenarn%a telah "enga"alkan dasar %ang lebih tegas terhadap ur"a. Ke"unculan !arti konseratiB telah "e"ungkinkan tindakan %ang lebih berkesan di $ulu ur"a, teruta"an%a %ang "elibatkan persaingann%a dengan kuasa !erancis . +) Men%e(an% ($asa Pe#an,"s ebenarn%a agak "enarik "e"bincangkan tentang ur"a atau &%an"ar ini, iaitu apabila "en%entuh tentang peranan !erancis "en%ebabkan ritish ca"pur tangan dala" perjalanan politik ur"a. Tetapi %ang sebenarn%a ritish telah ca"pur tangan a+al lagi
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
dala" politik ur"a, na"un tindakan pe"erintah ur"a %ang "enjalinkan hubungan dengan !erancis "en%ebabkan ritish rasa curiga dengan tindakan ini. !erancis sebenarn%a juga telah la"a berdagang di ka+asan Ti"ur ini dan kehadiran !erancis telah "eni"bulkan pergeseran teruta"an%a dengan ritish . !erkara %ang sebenarn%a ialah pergeseran %ang berlaku di ur"a adalah kerana tindakan kedua-dua kuasa ini %ang telah la"a bergeseran "erebutkan ka+asan di Ti"ur ini seperti +ila%ah-+ila%ah di 6ndia ter"asuklah ur"a. !erkara ini diburukkan lagi se"asa !erang Ke"erdekaan A"erika, apabila pihak !erancis "enga"bil kese"patan "en%erang ke"udahan !E3DAA*A* dan perkapalan ritish sehingga "en%ebabkan kerosakan %ang teruk kepada ritish . !erkara %ang berlaku pada peringkat a+al ini "en%ebabkan ritish dapat bertolak ansur lagi, tetapi apabila Basa ketegangan ritish-!erancis "e"asuki peringkat pertengahan dan akhir abad ke-19 "en%ebabkan pihak ritish tidak dapat bertolak ansur lagi. 3aja &indon &in 12-1: %ang telah "ula "erintis jalan dengan "enjalinkan hubungan akrab dengan !erancis sehingga "en%ebabkan ritish "erasa tidak berpuas hati dengan tindakan %ang dilakukan oleh pe"erintah ritish ini. !ada tahun 12 &indon &in telah "enghantar !erdana &enterin%a Kin+un &ing%i ke ritain tetapi dala" perjalanan beliau dan ro"bongann%a telah "elakukan perundingan perjanjian dengan !erancis untuk "e"inta jasa baik !erancis bagi "e"bantu ur"a untuk "e"bangunkan istana, "enga+asi percetakan +ang &indon %ang baru . !erhubungan dengan !erancis inilah %ang "en%ebabkan ritish berasa terkilan dengan ur"a. ebenarn%a terdapat beberapa isi perjanjian %ang telah dilakukan, seperti ur"a berkehendakkan i"port senjata dari !erancis, !erancis "ahukan hak "onopoli diraja %ang paling kukuh iaitu lo"bong batu deli"a di &ogok, !erancis akan "e"bekalkan pega+ai tentera untuk "elatih tentera ur"a, dan %ang terakhirn%a orang !erancis %ang berada di ur"a akan tertakluk kepada undang-undang "ahka"ah ur"a .!erkara ini tidak "enjadi kerana "elebihi kesanggupan dan telah ditolak oleh &enteri 7uar *egeri !erancis. ituasi ini juga kerana dala" usaha "engesahkan perjanjian itu dengan ur"a, +akil !erancis telah berte"u dengan +a=ir 6ndia dan "enja"in baha+a !erancis tidak "e"pun%ai apaapa niat terhadap ur"a. 8ika dipandang dari satu sudut %ang lain jelaslah baha+a !erancis pada peringkat ini "asih "ahu "engelakkan pergeseran dengan ritish di 6ndia dan cubaaan "asuk ke dala" ur"a adalah dilakukan secara halus, le"ah-le"but dan penuh dengan tolak ansur terhadap ur"a dan ritish khususn%a. Apabila pe"erintahan ur"a diganti oleh 3aja Thiba+ dari tahun 1 hingga 1 , telah berlaku pelbagai perubahan %ang berkaitan dengan !erancis dan ur"a ini. 3aja Thiba+ *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
,
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
sebenarn%a "erupakan seorang %ang sangat tegas dala" "asa pe"erintahann%a. eliau telah "enarik diri daripada perundingan &anipur kerana kegagalann%a "enggunakan !erancis untuk "ela+an ritain. eliau juga tahu ritain tidak senang hati dengan !erancis di Anna" serta Tongking, dan dengan jahiln%a telah "enga"bil langkah "en%a"bung se"ula rundingan %ang dibatalkan se"asa a%ah beliau dahulu . eliau telah bertindak "e"buat perjanjian perdagangan dengan !erancis dan telah "enghantar +akiln%a At+in+un ke !aris untuk "e"buat perjanjian %ang ditandatangani pada 1 8anuari 1. Tetapi sebelu" itu, ritish telah "endapat tahu baha+a soal la"a %ang pernah dike"ukakan oleh &indon &in telah diti"bulkan lagi oleh 3aja Thiba+, "engenai penjualan senjata ada di"asukkan dala" perjanjian. ritish "inta +akil !erancis 8ules )err% agar tidak "e"asukkan perjanjian "engenai pe"belian senjata dan beliau telah "e"berikan ja"inan %ang penuh baha+a peluang "e"beli senjata tidak akan di"asukkan sebagai s%arat perjanjian .Keadaan ini sedikit seban%ak telah "eredakan keadaan tegang %ang ti"bul ekoran perjanjian ini . Calaupun begitu, tindakan %ang ditunjukkan oleh +akil ur"a ini dan pihak !erancis sendiri tetap "encurigakan pihak ritish kerana "ereka juga sedar akan tindakan !erancis %ang datang ke ur"a adalah atas dasar ingin "enga"bil peluang %ang tersedia sa"a seperti "ereka. $al ini juga kerana, "ereka sedar baha+a pihak ur"a juga telah la"a tidak berpuas hati kepada "ereka ekoran penga"bilan ka+asan ur"a dala" !erang ritish-ur"a 6 dan 66 dahulu. Duta ritish telah "ene"ui +akil !erancis iaitu 8ules )err% dan "en%atakan "ereka akan "enggunakan kekerasan kepada ur"a sekiran%a pihak !erancis "asih lagi terlibat dala" perkara ini, na"un untuk "engurangkan keraguan itu pihak !erancis "elalui 8ules )err% telah "en%atakan kepada ritish baha+a perjanjian %ang ditandatangani han%alah perjanjian perdagangan biasa %ang tidak "engandungi apa-apa perjanjian politik atau tentera kecuali +akil !erancis akan dite"patkan di &andala% . ebenarn%a pihak !erancis "elalui )reederic $aas ada "en%atakan nasihat kepada 3aja Thiba+ supa%a "e"perbaiki hubungan%a dengan ritish tetapi tidak dipedulikann%a, sebalikn%a beliau tidak "ahu "eneri"a se"ula 3esiden ritish.&alahan 3aja Thiba+ telah "e"benarkan !erancis "enubuhkan A*K di &andala%, pe"bia%aan pe"binaan jalan keretapi dari &andala% ke Toungoo oleh !erancis sehingga "eni"bulkan khabar angin baha+a orang !erancis akan "enga"bil
alih pengurusan
hak
"onopoli diraja,
"enga+asi
perkhid"atan pos,
"enjalankan kapal-kapal api di sungai 6rra+adi, dan dapat "en%e+a lo"bong-lo"bong batu deli"a. Tetapi tanpa disangka telah berlaku perkara %ang buruk iaitu surat perjanjian %ang ditandatangani oleh 8ules )err% dengan +akil ur"a telah bocor, iaitu %ang "en%atakan
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
6
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
baha+a sebaik sahaja kea"anan di Tongking dapat dipulihkan alat-alat senjata akan dihantar ke ur"a "elalui negeri terbabit . !eristi+a terakhir %ang "elibatkan !erancis ialah, tentang tindakan 3aja Thiba+ terhadap %arikat o"ba% ur"a T3AD6* ?orporation %ang "enjalankan perusahaan balak 8ati di ka+asan ur"a. 3aja Thiba+ %ang tidak begitu "en%ukai ritish telah "enga"bil tindakan terhadap s%arikat ini dengan "en%atakan baha+a s%arikat ini telah "engeluarkan hasil balak "elebihi dua kali ganda daripada %ang dibenarkan oleh ur"a, "en%uap pega+ai kerajaan, dan gagal "e"atuhi s%arat-s%arat %ang telah ditetapkan oleh pihak ur"a. !erkara ini diburukkan lagi dengan khabar angin %ang baha+a perkongsian akan ditubuhkan dengan !erancis sekiran%a s%arikat itu diusir. Dala" pada itu s%arikat ini telah didenda seban%ak dua kali ganda daripada ju"lah %ang dituduh tipu itu . 6ni "en%ebabkan pihak ritish berasa tidak berpuas hati. SOSIAL 1) Men-e!a#(an a%ama (#"st"an Aga"a kristian "ula "ena"pakkan pengaruhn%a %ang besar dala" sejarah di rantau Asia Tenggara, Asia elatan dan Asia Ti"ur sejajar dengan kedatangan orang Eropah ke rantau tersebut. Kehadiran kuasa Eropah telah ber"ula sekurang-kurangn%a abad ke-15 dengan di"ulakan dengan kuasa !ortugis %ang berja%a "uncul sebagai kuasa "ariti" %ang kuat ketika itu. $alangan-halangan untuk "e"peroleh barangan dari Ti"ur %ang "e"pun%ai harga %ang tinggi di pasaran Eropah "endesak "ereka "encari laluan alternatiB daripada laluan sedia ada %ang telah dikuasai oleh pedagang 6sla". Dala" "asa %ang sa"a "isi "ereka bukan sahaja sekadar barangan dari Ti"ur "alah "ereka juga "e"pun%ai cita-cita untuk "en%ebarkan aga"a Kristian disa"ping "e"peroleh penghor"atan peribadi. #leh %ang de"ikian tugas penjelajahan "ereka lebih terikat "e"enuhi Tiga , iaituold atau E"as, lor% atau keagungan dan od atau "en%ebarkan aga"a kristian. er"ula dengan !ortugis, kuasa-kuasa lain ke"udiann%a sepanjang abad ke-1 hingga abad ke-19 turut "enge"bangkan aga"a ini. Calaupun kuasa-kuasa besar seperti elanda dan ritish lebih ber"inat dengan ekono"i berbanding dengan pen%ebaran aga"a, na"un tidak dapat disangkal, "ereka juga "e"pun%ai "isi %ang sa"a dengan !ortugis dan epan%ol +alaupun dala" skala %ang lebih "ini"u". Keja%aan kuasa Eropah teruta"an%a
,
uBian in Tai"on, 192, 6ntisari ejarah Asia Tenggara, De+an ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !el ajaran &ala%sia, Kuala 7u"pur.
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
pada abad ke-19 dan 20 dala" "enguasai dan "endo"inasi Asia Tenggara, telah "enjadi instru"en penting dala" usaha "ereka "en%ebarkan aga"a Kristian. &anakala ke"asukan pentadbiran ritish di &%an"ar telah "enganca" kedudukan pengaruh aga"a uddha di negara itu. Anca"an itu na"pak se"akin ketara pada siste" pendidikan aga"a uddha %ang se"akin "erosot. &anakala golongan &ubaligh Kristian pula cuba "en%ebar aga"a Kristian dikalangan penduduk pedala"an seperti puak ?hin dan Kare. elain itu orang ritish tidak "enghor"ati aga"a uddha apabila "ereka "enggunakan kasut di kuil-kuil uddha. Kes ini seolah-olah "ence"ari aga"a uddha. #leh itu golongan sa"i uddha "erupakan golongan %ang perta"a %ang "en%e"arakkan se"angat perpaduan di kalangan rak%at &%an"ar. !ertubuhan elia Aga"a uddha "erupakan contoh terbaik untuk "e"perlihatkan peranan aga"a uddha di &%an"ar. &ereka "e"pun%ai peranan penting dala" "erangsang se"angat nasionalis"e.
EKONOMI 1) Pe#a%an%an !otensi perdagangan ur"a $ulu telah "enarik "inat golongan pedagang ritish. &ereka juga bercita-cita "enjalankan perniagaan dengan bahagian barat negara ?hina "elalui ur"a $ulu. ritish ingin "e"perluas perdagangan "ereka di ur"a, tetapi "engala"i kesulitan kerana "enghadapi pega+ai-pega+ai ur"a %ang korup. !edagang ritish terpaksa "a"ba%ar harga %ang lebih tinggi untuk "endapatkan barang dagangan dari ur"a. olongan pedagang ini "elalui De+an !ernigaan 3angoon dan de+an-de+an perniagaan di ritain telah "endesak kerajaan ritain untuk "ena+an ur"a $ulu. !eraturan-peraturan perdagangan %ang terhad di ur"a $ulu telah "engakibatkan ketidakpuasan hati golongan pedagang. Keengganan Kerajaan ur"a untuk "e"atuhi perjanjian-perjanjian perdagangan tahun 152 dan 15 telah "ena"bah ketidakpuasan "ereka.&engikut
perjanjian-perjanjian
perdagangan
tersebut,
3aja
ur"a
han%a
"e"pun%ai "onopoli ke atas "in%ak batu per"ata dan ka%u jati. Tetapi dari segi a"alan, "onopoli 3aja ur"a telah diperluas ke atas kapas, gandu", gula, gading dan cutch. Akibat tekanan daripada golongan pedagang ritish di 3angoon dan ritain "erupakan satu Baktor penting bagi peletusan !erang ritish-ur"a.
2) Be#as
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
ur"a terkenal dengan aktiiti pertanian teruta"a sekali beras. Eksport beras "enjadi punca ekono"i ur"a %ang ban%ak "e"beri keuntungan kepada ritish. eras terbaik dihasilkan di pinggir ungai Kaladan dan 7e"%o dengan Ak%ab "enjadi pusat ko"ersialn%a khususn%a pada tahun 12 . Adas pula telah "e"bahagikan perke"bangan ekono"i kepada tiga peringkat iaitu peringkat perta"a, di antara tahun 12-1900, peringkat kedua, di antara tahun 1900-1940 dan peringkat ketiga di antara tahun 1940-19<1 . !ada peringkat perta"a inilah, penglibatan aktiB penduduk te"patan dala" aktiiti pertanian teruta"a pertanian padi sa+ah. !erke"bangan penana"an padi berlaku kerana ka+asan delta "erupakan ka+asan pete"patan tradisi orang-orang &on salah satu kau" di ur"a:. Apabila berlaku peperangan kurun ke-1, telah "en%ebabkan ka+asan itu diabaikan "alah ha"pir ditinggalkan dan "e"pun%ai penduduk %ang sedikit. !erkara ini "e"udahkan kerajaan ritish "e"buka tanah untuk pertanian. !ihak ritish ingin "enggalakkan perdagangan eksport secara persendirian dan juga "ahukan se"ua tanah pertanian %ang baru itu diberikan kepada petani-petani kecil %ang "erdeka. Di sa"ping itu, kerajaan ritish juga telah "e"buat pelaburan untuk "e"ajukan ka+asan itu, ia telah "e"bina siste" pengairan dan pengangkutan %ang lebih baik. ebagai balasann%a petani dikehendaki "e"ba%ar cukai. Ka+asan delta "e"pun%ai penduduk %ang sedikit "en%ebabkan petanipetani pendatang diperlukan untuk "engusahakan tanah-tanah baru itu. #leh itu, "igrasi pekerja telah berlaku di antara ur"a $ulu ke ur"a $ilir serta pendatang 6ndia. &odal untuk "e"ulakan tana"an juga agak "udah diperolehi. !ada "asa itu para petani boleh "e"inja" dengan "encagarkan tanah baru %ang "enjadi hak "ilik "ereka itu. !ada "ulan%a "ereka "e"inja" daripada pe"inja"-pe"inja" bangsa ur"a, tetapi ke"udian selepas 10 pe"inja"-pe"inja" proBesional 6ndia ?eti: "e"bekalkan sebahagian besar daripada pinja"an itu. !erke"bangan pertanian pada 12-1900 "en%ebabkan berlaku penghijrahan secara besar-besaran dari ur"a $ulu, Tenasseri" dan Arakan sehingga "en%ebabkan kebuda%aan &on di delta 6rra+adi telah digantikan dengan kebuda%aan orang ur"a. !enghijrahan bukanlah "erupakan satu perkara baru bagi orang ur"a kerana ada pepatah ur"a %ang berbun%i tanpa berpindah seseorang itu tidak akan "enjadi terkenal atau "as%hur . !ada a+aln%a perke"bangan pertanian padi sa+ah sangat baik. &isaln%a berlaku perta"bahan dala" keluasan tanah dari 00 000 ekar kepada 5 juta ekar di antara tahun 1-1905, %ang seterusn%a "e"ba+a kepada peningkatan ju"lah eksport padi daripada 152 000 tan kepada 2 juta tan . $ingga a+al tahun 1900, ur"a, Thailand dan 'ietna" telah dapat "e"bekalkan 0F daripada ju"lah eksport beras dunia. Di antara ketiga-tigan%a itu, ur"alah pengeluar %ang terban%ak.Dengan berlakun%a perke"bangan dala" pertanian padi sa+ah ini, ritish telah "e"ba+a "asuk orang 6ndia untuk atasi *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
"asalah kekurangan tenaga buruh dala" pertanian padi dan "en%ebabkan berlakun%a perta"bahan dala" ke"asukkan orang 6ndia ke ur"a. &isaln%a pada 10, terdapat 1 000 buruh dari 6ndia "e"banjiri ur"a dan pada 12, "eningkat kepada 4 00 orang atau dua peratus daripada ju"lah penduduk ur"a di $ilir dan angka ini telah "eningkat kepada 29 000 pada 1901 atau tujuh peratus daripada ju"lah keseluruhan penduduk di ur"a $ilir . Ke"asukan tenaga buruh dari 6ndia ini telah "en%ebabkan berlakun%a persaingan dala" pekerjaan dengan penduduk te"patan. Akibat perke"bangan pertanian %ang pesat, berlaku kekurangan tanah pertanian %ang telah "en%ebabkan ti"buln%a "asalah. !etani te"patan "ula "enanggung hutang kerana hasil %ang diperolehi sedikit sedangkan cukai perlu diba%ar. !etani te"patan tidak berupa%a untuk "en%aingi petani dari 6ndia dan "ereka han%a "e"perolehi hasil %ang sedikit bagi setiap ekar tanah kerana beberapa sebab iaitu kurangn%a penggunaan baja "oden, benih %ang kurang baik, cara pertanian tradisi %ang tidak sesuai, tiada pertanian secara besarbesaran dan tidak "e"pun%ai "odal %ang besar.Akibatn%a orang 6ndia ban%ak "enguasai tanah dan pada penghujung 1900, ena" peratus tanah pertanian di delta dan 19 peratus bagi tanah %ang dikuasai oleh bukan petani . Keadaan "enjadi lebih teruk pada tahun 1940an apabila harga beras di pasaran jatuh, "en%ebabkan golongan petani te"patan tidak dapat "e"ba%ar hutang dan akhirn%a ban%ak tanah lesap ke tangan pe"inja"-pe"inja" "odal %ang rata-ratan%a terdiri daripada golongan ceti 6ndia. ) M"n-a( &in%ak telah dilo"bong se"enjak =a"an pe"erintahan raja-raja ur"a lagi. Telaga-telaga "in%ak keban%akann%a berpusat di ;enang%aung dan sela"a beberapa abad telah "e"bekalkan kepada ru"ah-ru"ah orang ur"a dengan bahan api untuk "en%alakan pelita-pelita dan juga "e"bolehkan ka%u-ka%u, tikar dan "anuskrip %ang dibuat daripada daun pal"a %ang dia+et . !ada "asa itu, telaga-telaga "in%ak digali secara pri"itiB atau tradisional iaitu dengan "enggali telaga-telaga "in%ak dengan tangan. ?ara ini "e"erlukan "asa %ang panjang sedangkan hasil %ang diperolehi sedikit dan tidak "encukupi sehinggakan "in%ak tanah terpaksa dii"port dari A"erika untuk "e"enuhi keperluan penduduk ur"a.ritish %ang "elihat potensi ;enang%aung %ang "e"pun%ai ban%ak hasil "in%ak telah bertindak "e"buka sebuah Bir"a iaitu ur"a #il ?o"pon% pada 15 di 3angoon. !ada a+aln%a Bir"a ritish ini han%a "enjalankan kegiatan dala" perusahaan "in%ak te"patan, tetapi ke"udiann%a Bir"a ini bertindak "e"beli pajakan-pajakan kerajaan dan juga telaga-telaga "in%ak persendirian. Dala" "asa li"a tahun, Bir"a ini berja%a "engeluarkan "in%ak tanah %ang "encukupi sehinggakan kerajaan tidak perlu lagi "engi"port "in%ak dari A"erika. &alahan, s%arikat ini telah "engeksport "in%ak %ang *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
10
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
perta"a ke 6ndia dan pada tahun 195 ke !ulau !inang. aluran paip "in%ak juga telah dibina oleh s%arikat ini 10 tahun ke"udian %ang "enghubungkan ka+asan-ka+asan "in%ak ke kilang penapisann%a di %ria". !ada +aktu ini orang %ang "e"onopoli sektor perlo"bongan adalah orang ritish. $al ini kerana, orang ritish %ang "enubuhkan s%arikat perlo"bongan dan orang 6ndia juga ada %ang bekerja dala" s%arikat ini serta ada %ang bekerja di lo"bong-lo"bong sebagai kuli. Antara s%arikat perlo"bongan ritish %ang ditubuhkan selepas 1900 ialah 6ndo-ur"a !etroleu" ?o"pon%, ritish ur"a !etroleu" ?o"pan% dan *ath ingh #il ?o"pan% .!erke"bangan dala" perlo"bongan "in%ak tanah se"akin baik selepas abad ke-19. !erke"bangan ini dikaitkan dengan kedatangan orang ?ina khususn%a selepas 1900-an. ecara kesi"pulann%a keban%akan aktiiti perlo"bongan ini juga di"onopoli oleh s%arikat ritish. Keban%akan penduduk te"patan han%a terlibat dengan "enjadi buruh-buruh sahaja. Kedatangan orang 6ndia untuk bekerja dala" perlo"bongan "in%ak di ur"a telah "en%ebabkan persaingan untuk "endapatkan pekerjaan berlaku. Keadaan ini diburukkan lagi apabila harga beras jatuh dan para petani %ang pada a+aln%a ra"ai %ang tertu"pu di ur"a $ilir bera"ai-ra"ai berhijrah ke ur"a $ulu.
+) Pem!ala(an (a-$ *at") Ka%u jati "erupakan salah satu da%a penggerak penjajahan ritish di ur"a dari segi ekono"i. Ta"bahan pula, ekono"i ur"a juga bergantung kepada aktiiti pe"balakan khususn%a pe"balakan ka%u jati %ang diperlukan untuk pe"binaan kapal. ahkan ka%u jati "erupakan su"ber hasil bu"i %ang paling dihargai oleh "as%arakat ur"a kerana nilai ko"ersialn%a %ang lebih tinggi berbanding padi beras: %ang tidak boleh dieksport berdasarkan polisi kerajaan ur"a. uktin%a, pada tahun 12, &aharaja Alaupa%a telah "engis%tiharkan ka%u jati sebagai Gpokok dirajaG, "anakala lebih kurang seratus tahun ke"udiann%a, 7ord Dalhousie telah "enjadikan ka%u jati sebagai G$arta &ilik Ke"ahkotaan ritishG. ebenarn%a ka%u jati di ur"a "e"pun%ai sejarah %ang paling la"a dibandingkan dengan bahan eksport %ang lain. 6a telah digunakan oleh pedagang-pedagang Arab pada abad ke-5 "asihi. Ka%u jati "erupakan asas kepada perusahaan "e"bina kapal di ur"a dala" abad ke-1 dan telah "enjadi objek uta"a dala" persaingan antara ritish-!erancis pada abad ke-1 . Ka%u jati ur"a "endapat per"intaan %ang tinggi di luar negara kerana "utun%a %ang tinggi, hargan%a pula "urah dan sesuai digunakan untuk industri kapal dan binaan . !erusahaan ka%u jati ur"a ke"udiann%a telah berke"bang apabila perusahaan tersebut dia"bil alih oleh Bir"a-Bir"a ritish. Antara tahun 140 dan 12, lebih daripada 100 buah kapal dengan ju"lah 40 000 tan ka%u jati dia"bil di ur"a khususn%a di *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
11
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
&oul"ein . Calaupun &oul"ein berke"bang "aju tetapi akibat eksploitasi %ang berlebihan, ka%u jati di &oul"ein berkurangan dan ritish beralih kepada 3anggoon ;angon: %ang berke"bang dala" perdagangan. &enurut D..E. $all H ut indiscri"inate Belling +ithout proper superision ruined "an% oB Borest, and rapid deelop"ent oB 3angoon aBter 12 caused &oul"einGs star +ane Kepentingan eksport ka%u jati kepada pihak ritish dan kerajaan ur"a terbukti apabila berlaku peperangan pada bulan #gos 1 kerana 3aja Thiba+ "endak+a %arikat perdagangan o"ba%-ur"a telah "enga"bil lebih ban%ak ka%u jati "elebihi perjanjian %ang telah dibuat sebelu" itu. Ka%u jati ban%ak terdapat di ka+asan Tenasseri" dan "enjelang 140-an, perusahaan ka%u jati berke"bang sehingga "enjadi su"ber keka%aan %ang paling uta"a di daerah ini. !ada tahun 19<1, ur"a telah "egeluarkan kira-kira I eksport ka%u jati dunia iaitu seban%ak <00 000 tan. $akikatn%a hasil pendapatan daripada jualan ka%u jati ur"a ini "erupakan hak "ilik ritish setelah dieksploitasi sepenuhn%a oleh "ereka. *a"un, keadaan ini telah "e"ba+a kepada perke"bangan perusahaan "engilang papan dan "e"bina kapal %ang telah dipergiatkan lagi selepas 1< apabila 8abatan 7aksa"ana ritish ditubuhkan dan "enga+al aktiiti pe"balakkan ka%u jati. *a"un "enjelang tahun 10-an, ban%ak hutan telah "usnah dan ritish telah "enubuhkan 8abatan !erhutanan pada 15 untuk "erangka satu kaedah bagi penga+alan aktiiti pe"balakan. /) S$m!e# has"l !$m" -an% la"n elain beras padi:, &6*;AK dan ka%u jati, ur"a juga turut bergantung kepada pengeluaran ti"ah hita" plu"bu":, +olBra" bijih tungsten:, dan bijih ti"ah. *a"un, pada peringkat a+al sebelu" kedatangan ritish, eksport bahan "entah ini adalah dala" kuantiti %ang kecil sahaja. #leh itu, pihak ritish telah "enga"bil kese"patan atas dasar penjajahan bagi "e"onopoli su"ber-su"ber bahan "entah tersebut. !lu"bu" didapati dari lo"bong-lo"bong di ad+in <0 batu ke ti"ur laut 7ashio: dan lo"bong di *a"tu. eperti %ang berlaku dala" perusahaan "in%ak, perusahaan plu"bu" juga di"onopoli oleh s%arikat ritish %ang di+akili oleh %arikat !erdagangan o"ba%-ur"a. !erke"bangan perusahaan ini han%a berlaku selepas abad ke-19 apabila ur"a di"asuki oleh kau" ?ina. ela"a beberapa tahun sahaja, ka+asan perlo"bongan ini "enjadi te"pat kegiatan perlo"bongan orang-orang ?ina dan lo"bong-lo"bong ini adalah di antara lo"bonglo"bong pengeluar ti"ah hita" dan perak %ang terka%a di dunia dan lo"bong ini "enjadi pusat pengeluaran te"baga, nikel, spis dan kobaltu".
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
12
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
ur"a juga ka%a dengan hasil bijih ti"ah %ang ter"asuk dala" lingkaran bijih ti"ah Asia. *a"un perusahaan bijih ti"ah juga seperti perusahaan plu"bu" %ang berke"bang selepas abad ke-19. Calaupun ur"a terletak dala" lingkaran bijih ti"ah tetapi ritish lebih tertarik dengan pene"uan +olBra" di &a+ehi. uktin%a, ur"a han%a "engeluarkan 100 tan bijih ti"ah setahun sebelu" 1910 bijih ti"ah. !erlo"bongan +olBra" juga berke"bang selepas tahun 1900 . edikit batu deli"a dan batu nila" %ag "enjadi bahan ter"as%hur di ur"a sejak dahulu lagi turut di lo"bong. 7o"bong batu deli"a dan nila" ini terdapat di sekitar daerah &ogok utara &andala%:. Terdapat juga sedikit pengeluaran arang batu, gara" dan jed %ang dilo"bong.!ada a+aln%a getah turut ditana" di ur"a, na"un tana"an ini didapati tidak sesuai diusahakan di ur"a kerana Baktor ikli". *a"un apa %ang pasti dala" perusahaan getah ini keban%akan tenaga buruh %ang "engusahakan ladang getah adalah terdiri daripada orang-orang 6ndia. 7adang-ladang getah tidak di"iliki oleh orang te"patan sebalikn%a berada dala" tangan ritish contohn%a teel rothers: dan orang-orang te"patan han%alah "e"iliki kebun-kebun kecil sahaja. #leh itu, telah terbukti baha+a Baktor ekono"i juga "enjadi da%a penggerak penjajahan arat di ur"a. *a"un begitu, perke"bangan ekono"i ur"a di ba+ah penguasaan ritish %ang berteraskan pertanian padi, eksploitasi ka%u jati dan loga" "enjadikan ur"a terlalu bergantung pada pasaran antarabangsa dari segi eksport dan i"port . elain daripada keka%aan su"ber bahan "entah dan pertanian di ur"a, Baktor %ang "en%ebabkan gerakan penjajahan ritish disebabkan kepentingan perdagangan ritish di negara itu. $al ini kerana pada peringkat a+al pega+ai-pega+ai kerajaan ur"a telah "e"beri la%anan %ang buruk terhadap pedagang-pedagang ritish ter"asuklah penetapan harga %ang tinggi untuk "e"perolehi barang dagangan ur"a. Kerajaan ur"a juga "engenakan cukai %ang tinggi ke atas barang dagangan asing. ebenarn%a kese"ua sebab %ang dike"ukakan di atas han%alah satu helah politik ritish bagi "endapatkan hak "onopoli ke atas hal eh+al perdagangan di ur"a. Ta"bahan pula ritish bi"bang !erancis akan "e"perluaskan pengaruhn%a teruta"a di ur"a $ulu.
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
13
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
. PERUBAHAN STRUKTUR EKONOMI POLITIK DAN SOSIAL AN DIBA3A OLEH BRITISH Dala" "e"bicarakan "engenai penjajahan ritish antara 10 hingga 19<1, penjajahan ini "eninggalkan pelbagai kesan kepada tanah jajahan. !enjajahan ritish ini "eninggalkan ban%ak kesan kepada negara jajahan sa"aada dari segi politik, ekono"i dan sosial. Dala" hal ini, aspek perbincangan kesan sosial "eliputi pe"baharuan dasar pe"erintahan, bahasa dan pendidikan, taraB hidup, undang-undang, aspek pe"bentukan "as%arakat dan se"angat kebangsaan %ang terdapat di sesebuah negara jajahan itu. Kedatangan !enjajah telah "e"ba+a bersa"a i"pak perubahan dari segi sosial. Di &%an"ar, ritish telah "e"ba+a buruh daripada 6ndia "asuk ke &%an"ar teruta"an%a bagi "enjalankan kegiatan ekono"i seperti pertanian padi. e"ua sektor ekono"i ur"a dipertanggungja+abkan kepada s%arikat-s%arikat 6nggeris %ang diuruskan oleh pentadbirpentadbir 6ndia dan ?hina dan "igrasi orang 6ndia dan ?hina digalakkan oleh orang ritish. (pah buruh %ang "urah dari 6ndia ini "en%ebabkan ritish "enga"bil "ereka untuk berkhid"at juga dengan
kerajaan seperti di jabatan kesihatan, pos dan telegraB.
Ke"asukan
ini
buruh-buruh
"e"ba+a
bersa"a
buda%a-buda%a
"ereka
%ang
"en%ebabkan berlakun%a asi"ilasi dan sosialisasi terhadap buda%a dan penduduk te"patan. elain itu, perkah+inan antara buruh-buruh luar dengan penduduk &%an"ar turut "e"ba+a perubahan kepada buda%a te"aptan &%an"ar %ang "engakibatkan +ujudn%a "as%arakat "aj"uk di &%an"ar. Ke"asukan +arga asing secara bera"ai-ra"ai ini "enjurus kepada berlakun%a "asalah perkau"an kerana "as%arakat peribu"i berasa terhi"pit dan dipinggirkan. !erke"bangan ini "e"perlihatkan golongan ?hetti "ula *A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
1
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
"enguasai tanah-tanah pertanian dan hak "as%arakat te"patan "ula diabaikan. Kesann%a berlakulah pe"berontakan dan rusuhan seperti pe"berontakan $sa%a an 5. elain itu, kesan penjajahan turut "e"beri kesan kepada siste" pendidikan seperti pengenalan sisite" pendidikan 6nggeris. !enaklukan ur"a oleh 6nggeris telah "e"buka peluang kepada rak%at untuk "eneri"a pelajaran dan dengan cara "e"perlengkapkan kepentingan u"u" keadaan "as%arakat seluruhn%a "enjadi berta"bah baik. !engenalan siste" pendidikan ini bertujuan untuk "endidik anak-anak te"patan "enjadi pensubahat dengan penerapan idealis"e dan dak%ah penjajah. Di &%an"ar, pendidikan 6nggeris telah diperkenalkan selepas tahun 12 oleh ritish dengan tujuan untuk "eningkatkan pengetahuan "as%arakat &%an"ar bagi "endidik dan "eningkatkan ta"adun ur"a. Dari segi pelajaran 6nggeris "e"beri pelajaran-pelajaran %ang "endorong kepada kebaikan negeri. 6a juga dilaksanakan untuk "en%ediakan pega+ai-pega+ai perkhid"atan a+a" dan pengusaha ekono"i "oden dengan kerani %ang boleh bertutur dala" bahasa 6nggeris di sa"ping kakitangan lain %ang "en%ediakan negara dengan ke"ahiran %ang diperlukan oleh sesebuah negara "oden. ebelu" abad ke-20, pendidikan telah dijalankan oleh rahib-rahib di biara %ang terletak di bandar-bandar dan kedatangan ritish telah "e"perkenalkan siste" pendidikan 6nggeris dan "e+ujudkan satu bahasa untuk seluruh negara bagi "e"udahkan perke"bangan ekono"i dan "e"udahkan ka+alan. Antara il"u %ang "ula diperkenalkan seperti il"u kira-kira, ukur tanah, geograBi, sejarah eropah, astrono"i dan geo"etri a+alan diperkenalkan. !endidikan %ang bersiBat Bi=ikal seperti latihan bo@ing telah "ula dipinggirkan . Dala" tahun 11, seban%ak 0 buah sekolah "enengah telah ditubuhkan dan "aktab perguruan juga diadakan. !endidikan juga sangat pesat dibangunkan di ur"a $ilir sekitar tahun 15 dengan ban%ak didirikan sekolah 6nggeris dan juga sekolah ca"puran. Kesann%a, sekolah K%aung sekolah ka"pong: se"akin dipinggirkan teruta"a dala" kalangan penduduk bandar. Akhirn%a +ujud tiga siste" pendidikan iaitu siste" pendidikan %ang keinggerisan, siste" biara %ang tradisional dan siste" pendidikan ca"puran keinggerisan dan tradisonal. Ke"uncak perke"bangan pendidikan di ur"a ialah penubuhan (niersiti 3angoon pada 1920.
6
!hilippe Deillers, 19, ejarah 6ndo-?hina &oden !erke"bangan osiopolitik $ingga Abad ke-20, De+an a hasa dan
!ustaka, Ke"enterian !endidikan &ala%sia, Kuala 7u"pur
!hilippe Deillers, 19, ejarah 6ndo-?hina &oden !erke"bangan osiopolitik $ingga Abad ke-20, De+an a hasa dan
!ustaka, Ke"enterian !endidikan &ala%sia, Kuala 7u"pur
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
1,
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
Di sa"ping itu, penjajahan tidak se"estin%a "endatangkan kesan sosial %ang positiB terhadap negara %ang dijajah. Terdapat juga pelbagai kesan negatiB %ang berlaku di negaranegara jajahan. Di &%an"ar, +alaupun ke"ajuan pesat berlaku na"un taraB hidup dilihat se"akin "erosot. $al ini berlaku kerana terdapat juga kegiatan "ero"pak dan peningkatan kegiatan jena%ah %ang "endadak +alaupun selepas pengenalan siste" perundangan %ang "antap dan kekuatan polis beta"bah. !erta"bahan penduduk %ang se"akin "eningkat begitu juga perke"bangan bandar 3angoon pada 150 terlalu pesat dengan penduduk "elebihi 50000 orang "en%ebabkan kekurangan peluang pekerjaan. &asalah ini "en%ebabkan berlakun%a "asalah peru"ahan dan taraB kesihatan penduduk turut "erosot. elain itu, kesan penjajahan juga dapat dilihat dari aspek perundangan %ang "ana negara penjajah telah "e"perkenalkan siste" perundangan arat. !engenalan undang-undang barat ini telah "e"inggirkan undang-undang asal %ang ada. Di &%an"ar, ritish "e"perkenalkan siste" undang-undang jena%ah dan juga siil. !engenalan undangundang ini juga "e"ba+a kesan negatiB kerana pendak+aan se"akin ban%ak dilakukan. elain itu, pengenalan siste" perundangan barat ini juga telah "en%ebabkan lebih ra"ai penuntut te"patan "e"beri
perhatian
kepada undang-undang
sedangkan
ur"a
sebenarn%a "e"erlukan lebih ra"ai doktor dan jurutera. !elaksanaan undang-undang barat ini sering kali "e+ujudkan "asalah kepada &%an"ar dan han%a "enguntungkan pihak ritish. erlaku salah Baha" "engenai pelaksanaan undang-undang ini antara pihak inggeris dengan penduduk ur"a dan berlaku juga ketidakadilan dala" pelaksanaan undang-undang ini kerana "e"entingkan +arna kulit 9. elain itu, terdapat juga ca"pur tangan pihak luar dala" perbicaraan di "ahka"ah %ang "en%ebabkan siste" kehaki"an "enjadi kucar-kacir. +. KEBANKITAN SEMANAT KEBANSAAN !enjajahan kuasa barat di Asia Tenggara juga telah "enaikkan se"angat kebangsaan dala" kalangan "as%arakat te"patan %ang sa%angkan negara "ereka. &as%arakat te"apatan "ula berasa tidak senang dengan pe"baharuan %ang dijalankan oleh pihak luar di tanah air "ereka. ("u"n%a pe"baharuan dan perubahan %ang diperkenalkan pada "ulan%a bersiBat "e"ihak kepada pe"bangunan "as%arakat te"patan tetapi la"a
D.8.&. Tate. 190. ejarah !e"bentukan Asia TenggaraH !erubahan Ekono"i J os ial 8ilid Kedua. Kuala 7u"purH )ajar akti dn. hd.
uBian in Tai"on, 192, 6ntisari ejarah Asia Tenggara, De+an ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !el ajaran &ala%sia,
Kuala 7u"pur .
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
16
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
kela"aan "ereka "ula sedar baha+a pe"baharuan %ang dijalankan han%alah bertujuan "enguasai negara jajahan. Di &%an"ar, !ergerakan "enentang penjajah belu" ketara sebelu" atau sesudah !erang 6nggeris &%an"ar 1. !erjuangan "enentang ke"araan ritish berasaskan patriotis"e dan kebencian terhadap pihak %ang berlainan bangsa, aga"a, buda%a, aga"a, kepentingan ekono"i dan politikn%a. !ada hakikatn%a, se"angat kebangsaan &%an"ar ini ber"ula sejak 1940an lagi. !enghapusan siste" Beudal, perubahan susunan "as%arakat, penguasaan ekono"i dan ca"purtangan inggeris dala" hal-hal kebuda%aan "erupakan antara Baktor penentangan gerakan kebangsaan &%an"ar. oleh dikatakan baha+a badan %ang ulung kali "engutarakan pergerakan itu ialah sebuah badan kebuda%aan %ang dikenal sebagai ;oung &en/s uddisht Association %ang tertuboh dala" tahun 190. &ereka "ula "enuntut hak atau taraB %ang "ereka perolehi sebelu" penjajahan ritish dan "enuntut hak berkerajaan sendiri. !eristi+a di ur"a %ang lebih terkenal ialah !e"berontakan $sa%a an %ang diketuai oleh seorang bekas rahib uddha pong%i: 10. ecara analisisn%a, penjajahan atau i"perialis"e "erupakan satu cara atau alternatiB kuasa-kuasa besar bagi "eluaskan pengaruh dan +ila%ah taklukann%a. Keadaan ini berlaku kerana persaingan sesa"a kuasa-kuasa besar di sa"ping kepentingan ekono"i %ang "enjadi salah satu Baktor uta"a "ereka "enjalankan i"perialis"e. Kecenderungan kuasakuasa besar seperti kuasa barat ini "en%ebabkan negara-negara %ang ingin ditakluki "ereka dihuru-harakan terlebih dahulu seperti "engadakan perjanjian-perjanjian sebelu" penjajahan dilakukan. Dengan itu, negara %ang "engikut telunjuk kuasa-kuasa penjajah ini akan "en%ebabkan negara "ereka ditakluki dan pentadbiran "ula dikuasai oleh orang asing "anakala rak%at te"patan han%a "enjadi orang suruhan di tanah air sendiri. Keadaan ini "engakibatkan kesusahan dan keperitan hidup rak%at te"patan %ang terpaksa "engikut telunjuk penjajah %ang rakus "engejar kepentingan kuasa dan ekono"i. $al ini juga "e"beri kesan kepada negara %ang dijajah setelah pelbagai pe"baharuan diperkenalkan %ang keban%akann%a bertentangan dengan nor"a "as%arakat te"patan. *a"un, pergerakan-pergerakan kebangsaan %ang "ula dijalankan kesan daripada ketidakpuasan hati "as%arakat te"patan terhadap penjajah sedikit seban%ak telah "enjadi penghalang kepada penjajahan kuasakuasa barat diteruskan sehinggalah negeri-negeri jajahan dibebaskan.
10
C.Cillia"s dan 8oginder i ngh 8ess%, 1959, ejarah 3engkas Asia Tenggara, &.!.$ !ublications dn. hd, ingapura
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
1
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
/. PENUTUP Kesi"pulann%a, penjajahan atau i"perialis"e "erupakan satu kaedah kuasa-kuasa besar seperti ritish dan !erancis "eluaskan +ila%ah taklukann%a. !enjajahan %ang ber"otiBkan kekuasaan politik dan penguasaan ekono"i ini "en%aksikan kejatuhan kerajaan &%an"ar atau ur"a dan kerajaan 'ietna" %ang pada asaln%a "erupakan sebuah kerajaan %ang berdaulat dan "e"pun%ai institusi beraja %ang "e"erintah negara. *a"un setelah kedatangan kuasa barat ini telah "enjadikan raja sebagai boneka %ang terus "enerus "engikut telunjuk "ereka dan "engi%akan setiap tindakan %ang "ereka lakukan. &elalui penjajahan ini, pelbagai pe"baharuan dan perubahan %ang dilakukan "e"beri kesan kepada "as%akat di kedua-dua buah negara sa"aada kesan tersebut bersiBat positiB dan negatiB %ang "eliputi kesan politik, ekono"i dan sosial.
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
1
AJ20603 ( SEJARAH ASIA TENGGARA: ERA KOLONIASLISME / IMPERIALISME
4. RU5UKAN 1. Abu Talib Ah"ad, 1991, ejarah Tanah esar Asia Tenggara, De+an ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !endidikan &ala%sia, Kuala 7u"pur. 2. Daid 8oel teinberge.t all:, 191, &engenali ejarah Asia Tenggara &oden, De+an ahasa dan !ustaka, Kuala 7u"pur. 4. 8ohn astin dan $arr% 8. enda, 19, ejarah Asia Tenggara &oden, !enjajahan *asionalis"a dan Kebijajahan, De+an ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !elajaran &ala%sia, Kuala 7u"pur. <. !hilippe Deillers, 19, ejarah 6ndo-?hina &oden !erke"bangan osiopolitik $ingga Abad ke-20, De+an ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !endidikan &ala%sia, Kuala 7u"pur. . uBian in Tai"on, 192, 6ntisari ejarah Asia Tenggara, De+an ahasa dan !ustaka, Ke"enterian !elajaran &ala%sia, Kuala 7u"pur. 5. C.Cillia"s dan 8oginder ingh 8ess%, 1959, ejarah 3engkas Asia Tenggara, &.!.$ !ublications dn. hd, ingapura. . Can Abdul 3ah"an 7atiB et.al. , 2001, ejarah !erke"bangan Ta"adun Dunia, De+an ahasa dan !ustaka, Kuala 7u"pur. . .J.M. T$t". 10. S"4$&$h P"m5")t!$) As$ T")''$&$: P"&5$h$) E!%)%m 7 S%s$8 J8# K"#$. K$8$ Lmp&: 9$4$& -$!t S#). -h#. . http://ms.w!p"#$.%&'/w!/M$)m$& (T"s#$ M$, 201, ; 21:00 PM<
*A2012+20,2 + ERMA A-L RAHIM P$'"
1
