1.O
PENGENALAN TERHADAP SINTAKSIS Sintaksis merupakan satu bidang kajian tentang tatacara binaan dan cara
frasa, klausa dan ayat dibentuk. Bidang kajian sintaksis ini telah dipelopori oleh Noam Chomsky seperti yang dibicarakan oleh beliau dalam buku Syntatic Structure yang akhirnya melahirkan pengajian am tatabahasa transformasi generative oleh Frank Parker (1994). Sintak Sintaksis sis dapat dapat ditakr ditakrifk ifkan an sebag sebagai ai bidang bidang ilmu ilmu bahasa bahasa yang yang mengk mengkaji aji bentuk, struktur dan binaan atau konstruksi ayat. Sintaksis juga merupakan kajian tentang hukum atau rumus tatabahasa yang mendasari kaedah penggabungan dan penyus penyusuna unan n perkat perkataan aan dan dan kelom kelompok pok perkat perkataan aan untuk untuk membe membentu ntuk k ayat ayat dalam dalam sesuatu bahasa. Bidang sintaksis bukan sahaja melihat kehadiran jenis dan ragam ayat, tetapi juga rumus pembinaan unsur subjek dan predikat sebagai penentu pembentukan sesuatu ayat. Selain itu, terdapat juga cirri-ciri lain yang dipertimbangkan dalam pembinaan ayat, iaitu penanda tatabahasa. Antara penanda tatabahasa yang sering terdapat dalam pembinaan ayat, termasuklah penanda kasus, penanda kala dan unsure keserasian. Dalam bahasa Inggeris, penanda kasus memainkan peranan penting dalam menentukan kegramatisan sesuatu ayat, tetapi bahasa Melayu tidak mempunyai unsur sedemikian. Bahasa Melayu juga tidak mempunyai penanda kala atau masa seperti dalam bahasa Inggeris, iaitu yang ditandai oleh past tense. tense. Sebaliknya, bahasa Melayu sedang, sudah sudah dan akan untuk menentukan menggunakan perkataan sedang, menentukan kala atau waktu waktu sesua sesuatu tu kata kata kerja kerja itu dilaku dilakuka kan. n. Unsure Unsure kesera keserasia sian n juga juga pentin penting g dalam dalam pembentukan ayat. Tanpa memperlihatkan unsur keserasian ini ayat yang dibentuk tidak akan menjadi gramatis. Satu lagi aspek yang termasuk dalam analisis atau persoalan sintaksis ialah ayat-ayat yang tidak menentu maknanya atau binaan yang menghasilkan ketaksaan ayat. Dalam menghasilkan ayat yang gramatis, seseorang itu perlu tahu dan mahir dalam beberapa aspek seperti mematuhi struktur binaan ayat, memahami hukum tatabahasa Melayu itu sendiri dan menyedari bahawa kegramatisan ayat itu mestilah bermakna.
1
1.1
FRASA DAN BINAAN FRASA. Frasa ialah unit yang boleh terdiri daripada satu susunan yang mengandungi
sekura sekurangng-kur kurang angnya nya dua patah patah perkat perkataa aan n ataup ataupun un satu satu patah patah perkat perkatan an yang yang berpotensi untuk diperluas menjadi dua patah perkataan atau lebih. Perbezaan frasa dengan klausa ialah frasa tidak mengandungi subjek dan predikat. Dalam susunan tatabahasa, frasa boleh menjadi konstituen kepada klausa ataupun konstituen frasa itu sendiri. Perhatikan contoh di bawah :
FRASA Sekolah Sekolah rendah Sebuah sekolah Sebuah sekolah rendah Sekolah rendah luar bandar
Dalam contoh di atas, sekolah bukan lagi bertaraf perkataan, tetapi boleh dinamakan dina makan frasa kerana bentuk itu boleh diperluas menjadi sekolah rendah, sebuah sekolah, sebuah sebuah sekola sekolah h rendah rendah dan sekola sekolah h luar luar bandar bandar.. Binaan Binaan frasa frasa dalam dalam bahasa bahasa Melayu terdiri daripada frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan frasa sendi nama.
2
1.3
STRUKTUR BINAAN AYAT. Setiap Setiap pembe pembentu ntukan kan ayat ayat dalam dalam sesuat sesuatu u bahasa bahasa dikena dikenalili sebag sebagai ai satu satu
binaan atau konstruksi. Sesuatu binaan ayat bukan sekadar gabungan atau rentetan bentuk bentuk kata kata yang yang sewena sewenangng-wen wenang angny nya a dan tidak tidak tersu tersusun sun,, tetapi tetapi sebali sebalikny knya a terben terbentuk tuk daripa daripada da susuna susunan n beber beberapa apa unit unit kecil kecil rangk rangkai ai kata kata yang, yang, dalam dalam ilmu ilmu unsur atau konstituen. konstituen. Perhatikan contoh di bahasa, dikenali sebagai unsur atau di bawah bawah : Ahmad tertidur. Ayat di atas ialah satu binaan yang mengandungi dua unsur iaitu, Ahmad dan tertidur . Jelas dalam contoh ayat tersebut, terdapat dua perkataan, iaitu, Ahmad dan tertidur . Namun, pada umumnya, ayat dalam bahasa Melayu jauh lebih panjang dan kompleks daripada contoh ayat yang diberikan, dan dapat dianalisis sebagai terdiri klausa, yang terkandung di dalamnya beberapa unsur frasa dan daripada unsur klausa, tidak hanya perkataan hanya perkataan.. Frasa yang terdapat dalam sesuatu ayat itu pun mempunyai unsur-unsur yang tersendiri yang terdiri daripada unsur frasa yang lebih kecil, dan perkataan. setiap satu unsur frasa yang kecil itu pula mengandungi unsur perkataan.
3
1.4
BINAAN AYAT. Umumnya, penutur asli sesuatu bahasa mempunyai kecekapan berbahasa
atau daya pengetahuan untuk mengetahui struktur unsur atau struktur konstituen setiap ayat dalam bahasanya, iaitu melalui kebolehannya memenggal ayat kepada bahagian-bahagiannya. Contohnya ayat ialah : 1) Zarina guru sementara di sekolah itu.
•
Zarina
•
guru sementara di sekolah itu
1) Adik Yasmin bermain basikal dengan rakan-rakannya.
•
Adik Yasmin
•
bermain basikal dengan rakan-rakannya
Pemenggalan ayat seperti yang dilakukan di atas, secara tradisi dikenali sebagai pemenggalan frasa subjek dan frasa predikat . Maka, jelaslah bahawa subjek kepada sesuatu bentuk ayat ialah konstituen, sama ada terdiri daripada satu perkataan atau beberapa perkataan, yang sememangnya frasa nama atau yang berfungsi sebagai frasa nama dan menjadi judul atau unsure yang diterangkan. Predikat pula ialah kumpulan perkataan yang tergolong dalam satu frasa dan menjadi unsur yang menerangkan subjek. Dalam kebanyakan bahasa, subjek setiap ayat hanyalah terdiri daripada frasa nama atau unsur yang berfungsi sebagai frasa nama.
4
1.5
AYAT DASAR DAN AYAT TERBITAN Oleh kerana bahasa sentiasa digunakan oleh manusia, iaitu diujarkan
sebagai alat untuk berkomunikasi, sudah tentulah bilangan ayat yang digunakan tidak terhingga jumlahnya. Selagi manusia masih memerlukan dan menggunakan bahasa, selagi itulah ayat akan terus terbentuk. Tetapi pada hakikatnya, walaupun bilangan ayat sesuatu bahasa itu tidak ada hadnya, demikian juga panjang pendeknya dam kemajmukannya, namun kesemua ayat yang terbentuk itu masih tetap mematuhi dan pasti berasal daripada satu ayat dasar, iaitu pola yang menjadi sumber kepada pembentukan atau terbitan semua ayat yang lain dalam sesuatu bahasa itu. Dalam bahasa Melayu, semua ayat, sama ada pendek atau panjang, yang terbentuk ayat mudah atau kompleks, yang berstruktur biasa atau songsang, pasti dapat dikembalikan kepada bentuk asalnya, iaitu salah satu daripada empat pola ayat dasar yang berikut :
POLA
SUBJEK
PREDIKAT
Frasa Nama
Frasa Nama
Contoh : Ali
kerani
Frasa Nama
Frasa Kerja
Contoh : Kakak Azman
sedang makan
Frasa Nama
Frasa Adjektif
Contoh : Pegawai itu
sangat kacak
Frasa Nama
Frasa Sendi Nama
Contoh : Rumahnya
di Kampung Baru
Pola 1
Pola 2
Pola 3
Pola 4
5
Daripada ayat dasar, kita dapat membina ayat-ayat yang lebih panjang atau kompleks, yang dinamai ayat terbitan. Ayat terbitan terbentuk apabila beberapa unsur , baik unsur perkataan mahupun unsur frasa ditambah pada frasa subjek atau frasa predikat sesuatu ayat dasar. Contohnya, bentuk ayat dasar seperti di atas , dapat dikembangkan menjadi ayat terbitan seperti di bawah :
BIL.
SUBJEK
PREDIKAT
1.
Ali
kerani sementara di pejabat itu.
2.
Kakak Azman
sedang makan tengah hari di sebuah restoran.
3.
Pegawai baru di pejabat sangat kacak dan rajin. itu
4.
1.6
Rumah kediamannya
di Kampung Baru dalam Wilayah Persekutuan
SUSUNAN DALAM AYAT. Dari segu susunan, ayat dapat dibahagikan kepada 2 jenis, iaitu bentuk
susunan biasa dan susunan songsang.
1.7
URUTAN KATA. Setiap pembentukan ayat itu ialah suatu binaan atau konstruksi, yang sifatnya
tersusun dan bersistem. Hal ini bererti bahawa setiap bahasa mempunyai hukum atau rumus yang mendasari proses urutan perkataan atau kelompok perkataan 6
untuk membentuk ayat. Proses yang dikatakan sebagai urutan kata tidak semuanya serupa dalam setiap bahasa. Tegasnya, terdapat bahasa yang mempunyai urutan kata subjek + kata kerja + objek ( SKO atau SVO dalam bahasa Inggeris ) seperti bahasa Melayu, Inggeris, dan Rusia ; subjek + objek + kata kerja ( SOK atau SOV ), seperti bahasa Latin dan Turki ; kata kerja + objek + subjek ( KOS atau VOS ), seperti bahasa Malagasi ; objek + kata kerja + subjek ( OKS atau OVS ), seperti bahasa Hixkaryana ; kata kerja + subjek + objek ( KSO atau VSO ) seperti bahasa Arab, bahasa Nitinaht dan bahasa Hixkaryana. Walaupun dikatakan bahawa urutan kata dalam bahasa adalah berbagaibagai, iaitu pilihan salah satu daripada urutan yang berikut : SKO, SOK, KOS, KSO, OKS, dan OSK. Namun, daripada penyelidikan dan kajian, didapati bahawa urutan kata SKO dan SOK sebagai yang paling banyak berlaku. Sehingga kini, masih belum terdapat bahasa yang mempunyai urutan kata OSK. 1.8
RAGAM AYAT Terdapat lagi perbezaan dalam binaan ayat pelbagai bahasa yang melibatkan
kejadian ayat aktif dan ayat pasif. Dalam bidang sintaksis, kejadian ayat aktif dan ayat pasif tergolong dalam huraian ragam ayat. Ayat aktif mengandungi kata kerja yang mengutamakan subjek asal sebagai judul, manakala ayat pasiff pula mengutamakan subjek terbitan sebagai judul. Bagi bahasa Melayu dan bahasa Inggeris, hubungan antara ayat aktif dengan ayat pasif, umumnya melibatkan perpindahan tempat frasa nama yang menjadi seubjek atau objek ayat berkenaan, seperti yang terdapat dalam contoh ayat di bawah : Ayat Aktif Ali membaca buku itu.
1.9
Ayat Pasif Buku itu dibaca oleh Ali.
JENIS AYAT Kita juga membezakan pembentukan atau binaan ayat melalui jenis-jenisnya.
Dalam kebanyakan bahasa, termasuk bahasa Melayu, jenis-jenis ayat umum dapat dibahagikan kepada empat, bergantung kepada lagu bahasa atau intonasi dan
7
tujuannya. Empat jenis ayat yang dimaksudkan ialah ayat penyata, ayat tanya, ayat perintah, dan ayat seruan.
JENIS AYAT Ayat Penyata
TUJUAN AYAT ➢
CONTOH AYAT
Melakukan suatu penyataan atau
mengemukakan
keterangan tentang sesuatu perkara. ➢
Oleh itu, ayat penyata sering disebut
sebagai
➢
Bapa
saya
guru
di
sekolah rendah. ➢
Azmi
meninggalkan
rumahnya semalam.
ayat
keterangan. Ayat Tanya
➢
Tujuan untuk mengemukakan
➢
Siapakah
nama
ibu
kamu?
sesuatu pertanyaan. ➢
Bagaimanakah kemalangan itu terjadi?
Ayat Perintah
➢
Tujuan
untuk
memberikan
arahan
atau
menimbulkan
➢
Ayat
perintah
dapat
diucapkan sama ada dalam bentuk
suruhan,
silaan,
atau
bergantung perkataan
kerja
dengan
suatu tindakan. ➢
Siapkan
pada (perintah)
segera.
(suruhan) ➢
larangan,
permintaan,
itu
Jangan berludah di sini . (larangan)
➢
Sila buat laporan polis
jenis
dalam masa 24 jam.
yang
(silaan)
digunakan. Ayat Seruan
➢
Ayat yang diucapkan secara
➢
muda itu!
bernada untuk menyatakan sesuatu keadaan perasaan, seperti marah, takut, geram,
Amboi, garangnya cikgu
➢
Cis,
berani
kamu
belasah adik saya!
dan sebagainya. 8
➢
Dalam
penulisan,
seruan
berakhir
ayat dengan
Wah,
➢
pemandangan matahari
tanda seru ( ! ).
2.0
cantiknya
terbenam!
SINTAKSIS DAN ASPEK TATABAHASA YANG LAIN Kita telah melihat bagaimana ayat serta pembentukannya melahirkan
pelbagai ragam dan jenis ayat, selain perlu mematuhi peraturan atau rumus pembinaannya. Selain kehadiran unsure seperti subjek dan predikat sebagai penentu pembentukan sesuatu ayat serta urutan perkataan, terdapat juga ciri-ciri lain yang harus diberikan perhatian dan pertimbangan dalam pembinaan ayat.
9
Ciri-ciri lain yang dimaksudkan ini sering dinyatakan dalam bidang sintaksis sebagai penanda tatabahasa. Antara penanda tatabahasa yang sering terdapat dalam pembinaan ayat termasuklah penanda kasus, kala, dan unsur keserasian. Dalam bahasa Melayu, tidak terdapat penanda kasus, sebagaimana yang berlaku pada bahasa Inggeris, bahasa Arab, bahasa Rusia, dan bahasa Turki. Penanda bahasa yang sering terdapat dalam proses pembentukan ayat dalam beberapa bahasa ialah penanada kala, iaitu penanda atau perubahan yang terjadi pada bentuk kata kerja sebagai menentukan kala atau waktu kejadian, sama ada akan, sedang , atau sudah berlaku. Bahasa Inggeris dan bahasa Jerman merupakan contoh bahasa yang menggunakan penanda kala. Unsur keserasian juga menjadi salah satu cirri penanda tatabahasa dalam pembentukan ayat sesetengah bahasa. Dalam bahasa Inggeris dan Arab, misalnya, unsure keserasian antara kata nama subjek dengan kata kerja adalah penting, oleh sebab tanpa mempertahankan keserasian, ayat yang terbentuk tidak akan menjadi gramatis. Satu aspek lain yang juga termasuk dalam analisis atau persoalan sintaksis ialah ayat-ayat yang tidak menentu maknanya atau, dengan erti kata lain, terdapat binaan yang menghasilkan ketaksaan ayat. Dalam hubungan ini juga daya pengetahuan atau kecekapan berbahasa yang ada pada seseorang penutur tentang struktur unsur membolehkannya mengatasi masalah ketaksaan ayat yang berlaku.
3.0
JENIS FRASA
Frasa ialah satu binaan atau unsur ayat yang terdiri daripada sekurang-kurangnya dua perkataan atau jika terdiri daripada satu perkataan. Frasa berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih. Frasa tidak boleh dipecahkan kepada subjek dan predikat. Seperti yang diterangkan di atas, ada empat jenis frasa iaitu Frasa Nama, Frasa Kerja, Frasa Adjektif dan Frasa Sendi Nama. Menurut binaannya, frasa dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu Frasa Endosentrik dan Frasa Eksosentrik. 10
Frasa Endosentrik ialah frasa yang mengandungi satu unsur inti . Unsur inti ini mewakili seluruh frasa berkenaan. Frasa dinamakan mengikut unsur inti ini. Antara frasa endosentrik ialah Frasa Nama, Frasa Kerja, dan Frasa Adjektif. Frasa Eksosentrik ialah frasa yang tidak mempunyai unsur inti yang dapat mewakili keseluruhan frasanya. Oleh itu, frasa jenis ini dikatakan frasa eksosentrik kerana pusatnya bergantung kepada suatu unsur luaran. Frasa Sendi Nama merupakan jenis frasa eksosentrik.
4.0
DEFINISI FRASA
4.1
DEFINISI FRASA NAMA Frasa nama ialah binaan yang, dari sudut nahu, boleh terdiri daripada satu
perkataan atau beberapa perkataan yang boleh berfungsi sebagai satu konstituen dalam binaan ayat. Binaan ayat dasar dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua konstituen utama, iaitu subjek dan predikat. Unsur-unsur yang membentuk dua konstituen utama ayat-ayat dasar bahasa Melayu, iaitu terdiri daripada :
4.2
•
Frasa Nama (FN) + Frasa Nama (FN)
•
Frasa Nama (FN) + Frasa Kerja (FK)
•
Frasa Nama (FN) + Frasa Adjektif (FA)
•
Frasa Nama (FN) + Frasa Sendi Nama (FS)
DEFINISI FRASA KERJA Frasa kerja ialah binaan yang boleh terdiri daripada satu perkataan atau lebih
dan kata intinya kata kerja. Kata kerja boleh merupakan kata kerja tak transitif atau kata kerja transitif. Kata kerja tak transitif boleh hadir bersendirian atau diikuti oleh satu atau sederetan perkataan, manakala kata kerja transitif mesti diikuti oleh objek serta unsur-unsur lain. Contoh frasa kerja adalah seperti ayat-ayat di bawah. BIL. 1.
SUBJEK
FRASA KERJA
Ali
menang.
11
4.3
2.
Mereka
sedang tidur.
3.
Kami
makan ayam goreng.
DEFINISI FRASA ADJEKTIF Frasa adjektif ialah susunan perkataan yang terdiri daripada satu perkataan
atau beberapa perkataan yang mengandungi kata adjektif atau kata sifat sebagai intinya. Kata inti merupakan bahagian utama dalam susunan frasa tersebut. Frasa adjektif yang dibincangkan ialah yang berfungsi sebagai predikat dan juga sebagai unsur keterangan dalam predikat. Sebagai unsur keterangan, kata adjektif hadir sesudah frasa kerja dan sendi nama.
4.4
DEFINISI FRASA SENDI NAMA Frasa sendi nama ialah satu binaan ayat yang terdiri daripada satu kata sendi
nama dan satu frasa nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi nama itu. Kata sendi nama adalah satu bentuk morfem atau kata yang letaknya di hadapan frasa nama. Antara kata sendi nama yang sering digunakan dalam bahasa Melayu termasuklah di, ke, dari, daripada, pada, kepada, untuk, akan, bagi, hingga, oleh, dengan, tentang, sampai dan sebagainya. Frasa sendi nama boleh juga, sebagai pilihan, didahului oleh kata bantu.
12
50
JENIS-JENIS FRASA
5.1 JENIS FRASA NAMA 5.1.1 INTI + PENERANG NAMA Dalam binaan frasa nama jenis inti + penerang nama, semua konstituen terdiri daripada kata nama ; intinya terdiri daripada kata nama dan penerangnya juga kata nama. Kata nama yang mengisi unsur penerang ialah : a) Penerang nama keturunan. b) Penerang nama jenis. c) Penerang nama penyambut. d) Penerang nama kegunaan. e) Penerang nama kelamin. f) Penerang nama tempat. g) Penerang nama arah. h) Penerang nama anggota badan. i) Penerang nama tenaga penggerak. j) Penerang nama hal atau perkara. k) Penerang nama milik. l) Penerang nama khas. m) Penerang nama panggilan atau gelaran. Penerang-penerang nama di atas sebenarnya memberikan keterangan lanjut tentang aspek-aspek tertentu pada inti kata nama.
13
a) Inti + penerang nama keturunan. Penerang nama keturunan menerangkan aspek salasilah pada inti kata nama. Contohnya : Frasa Nama Inti orang
Penerang Melayu
bangsa
Bisaya
pelajar
Malaysia
b) Inti + penerang nama jenis. Penerang nama ini menerangkan jenis-jenis tertentu bagi nama-nama. Contohnya: Frasa Nama Inti buah
Penerang mangga
beg
kulit
kain
sutera
c) Inti + penerang nama penyambut Penerang nama penyambut menerangkan perkara atau benda yang menjadi objek atau penyambut kepada alat atau pelaku yang ada pada inti. Contohnya : Frasa Nama Inti pam
Penerang air
gunting
kain
pelayan
tetamu
d) Inti + penerang nama kegunaan
14
Penerang nama kegunaan ialah unsur yang menerangkan makna fungsi atau peranan kepada inti, misalnya serbuk perasa. Perasa ialah kegunaan yang ditimbulkan oleh bahan serbuk. Contohnya : Frasa Nama Inti alat
Penerang pemadam
sabun
pencuci
kayu
pemukul
e) Inti + penerang nama kelamin Penerang nama kelamin ialah nama yang menentukan jenis jantina bagi inti. Contohnya: Frasa Nama Inti ayam
Penerang jantan
lembu
betina
orang
perempuan
f) Inti + penerang nama tempat Penerang nama tempat ialah unsur yang menerangkan lokasi bagi inti, misalnya tamadun timur . Timur ialah tempat tamadun, sama ada tempat asal ataupun tempat wujud. Contohnya: Frasa Nama Inti anak
Penerang Sabah
tepi
pantai
pinggir
kota
g) Inti + penerang nama arah Penerang nama arah ialah unsur yang menerangkan hala bagi inti. Contohnya: Frasa Nama Inti wilayah
Penerang selatan 15
simpang
kanan
tingkat
atas
h) Inti + penerang nama anggota badan Penerang nama anggota badan menerangkan bahagian tubuh badan yang berkaitan dengan inti tersebut. Contohnya : Frasa Nama Inti jam
Penerang tangan
tudung
kepala
batang
hidung
i) Inti + penerang nama tenaga penggerak Penerang nama tenaga penggerak ialah unsur yang menyatakan daya yang menggerakkan benda dalam inti. Misalnya, jam bateri ; bateri ialah tenaga yang menggerakkan jam. Contohnya : Frasa Nama Inti dapur
Penerang gas
kipas
elektronik
lampu
minyak
j) Inti + penerang nama perihal atau perkara
Penerang nama perihal atau perkara ialah unsur yang menerangkan hal atau perkara tentang inti, misalnya sijil persekolahan. Persekolahan ialah perkara tentang sijil itu. Contohnya : Frasa Nama Inti lesen
Penerang memandu
hari
perayaan
majlis
penutupan 16
k) Inti + penerang nama milik Penerang nama milik menerangkan makna keupayaan bagi benda dalam inti. Contohnya : Frasa Nama Inti rumah
Penerang saya
bumbung
rumah
harta
kerajaan
l) Inti + penerang nama khas Penerang nama khas ialah jenis perkataan yang merujuk kata nama khas bagi menerangkan inti. Contohnya : Frasa Nama Inti bandar
Penerang Kota Kinabalu
planet
Pluto
Sungai
Kinabatangan
m) Inti + penerang nama panggilan atau gelaran Penerang nama panggilan atau gelaran ialah unsur yang merujuk nama penghormatan kepada makhluk atau benda. Bentuk ini merupakan kecualian kepada bentuk susunan inti + penerang nama, iaiti penerang inti terletak di hadapan inti. Contohnya : Frasa Nama Inti Haji
Penerang Suhaili
Si
Belang
Tan Sri
Muzammil
17
5.2
INTI + PENERANG BUKAN NAMA Frasa nama juga boleh terbentuk daripada inti yang menerima penerang
bukan daripada jenis kata nama. Penerang bukan nama terdiri daripada penerangpenerang yang dibentuk oleh perkataan yang bukan daripada kelas kata nama, iaitu:
a) Inti + penerang penentu. Penerang penentu ialah unsur yang memberikan sifat ketentuan kepada kata nama dan kedudukannya boleh di hadapan atau di belakang inti. Terdapat dua golongan penentu kata nama.
18
√ Penentu hadapan Penentu hadapan ialah unsur-unsur yang hadir di hadapan kata nama, dan unsur-unsur itu terdiri daripada kata bilangan yang boleh diikuti oleh penjodoh bilangan, seperti yang terdapat dalam contoh di bawah : Frasa Nama Penentu Hadapan Bilangan Penjodoh Bilangan lima orang
Inti guru
kelima-lima
ekor
kerbau
segala
-
kelengkapan
Kata abstrak tidak boleh menerima penjodoh bilangan, misalnya *sebuah keberanian. Demikian juga, beberapa kata bilangan jenis tak tentu, misalnya, semua, segala, sedikit , dan selainnya tidak boleh diikuti oleh penjodoh bilangan, umpamanya *semua batang sungai , *segala orang manusia, dan *sedikit helai kertas.
√ Penentu belakang Penentu belakang ialah unsur-unsur yang hadir sesudah kata nama , dan unsur-unsur itu terdiri daripada kata penentu itu dan ini , seperti contoh di bawah :
Inti orang
Frasa Nama Penentu Belakang itu
rumah
ini
calon
itu
a) Penerang kata kerja atau akar kata kerja. 19
Penerang kata kerja atau akr kata kerja umumnya menerangkan perlakuan kepada inti. Misalnya tempat menari; menari ialah perlakuan yang berkaitan dengan tempat itu. Contohnya:
Inti mesin
Frasa Nama Penentu Kata Kerja jahit
meja
makan
wad
bersalin
b) Penerang kata adjektif. Penerang kata adjektif ialah unsur yang menerangkan makna sifat bagi inti. Contohnya:
Inti anak
Frasa Nama Penentu Kata Adjektif muda
minyak
wangi
tahun
baharu
c) Penerang kata adverba. Penerang kata adverba adalah unsur yang menerangkan cara atau masa bagi kata nama inti. Contohnya:
Inti masa
Frasa Nama Penentu Kata Adverba serentak
cara
demikian
hari
lusa
d) Penerang frasa sendi nama. Penerang frasa sendi nama ialah unsur-unsur yang mengandungi kata sendi nama diikuti kata nama atau frasa nama, dan mendukung antaranya makna tempat, waktu, bahan asal, dan matlamat. Frasa Nama 20
Penerang frasa sendi nama
Inti rumah
Sendi Nama di
Kata Nama bandar
surat
dari
kampung
lawatan
ke
Gua Angin
e) Penerang bilangan ordinal. Penerang bilangan ordinal ialah kata bilangan yang menunjukkan kedudukan dari segi urutan bilangan, misalnya pertama, kedua, kesepuluh, dan sebagainya. Unsurunsur demikian hadir sesudah inti. Contohnya:
5.3
Inti tempat
Penentu Bilangan Ordinal pertama
tingkat
kesepuluh
BINAAN FRASA NAMA : INTI + INTI Binaan frasa nama inti + inti tidak mempunyai unsur penerang kerana makna
keseluruhan frasa nama itu didukung oleh kedua-kedua kata nama inti. Oleh itu, binaan jenis ini tidak mempunyai makna penerang. Terdapat dua jenis frasa nama dari jenis inti + inti, iaitu berdasarkan makna yang didukung oleh perkataan-perkataan :
21
a) inti + inti dengan maksud sama erti Perkataan-perkataan yang mengisi kedua-dua inti dalam binaan frasa nama demikian membawa makna sama erti, iaitu merupakan semacam ulangan. Contohnya : Frasa Nama Inti tubuh
Inti badan
rakan
taulan
wang
ringgit
b) inti + inti dengan maksud lawan erti Perkataan-perkataan yang mengisi kedua-dua inti dalam binaan frasa nama jenis ini membawa makna yang berlawanan. Contohnya: Frasa Nama
6.0
Inti kerusi
Inti meja
jantan
betina
teruna
dara
JENIS-JENIS FRASA KERJA
Binaan frasa kerja boleh dirumuskan sebagai terdiri daripada dua jenis, iaitu : i)
Frasa kerja yang tidak mengandungi objek , yang kata kerjanya tidak perlu
disambut
oleh
sesuatu
frasa
nama
sebagai
objek
untuk
melengkapkannya. Frasa kerja yang demikian mengandungi kata kerja tak transitif. Contohnya : 1. Ali menang . 2. Mereka sedang tidur. 3. Kami makan ayam goreng . 22
Dalam ayat di atas, walaupun kata kerja tidak mempunyai frasa nama objek, namun unsur-unsur lain, iaitu kata bantu dan unsur keterangan boleh hadir bersamasamanya. Frasa kerja yang mengandungi objek , yang kata kerjanya mesti
i)
disambut oleh frasa nama sebagai objek untuk melengkapkan kata kerjanya. Frasa kerja yang demikian mengandungi kata kerja transitif. Seterusnya, objek boleh juga diikuti oleh bahagian keterangan. Contohnya : FRASA KERJA SUBJEK KATA KERJA
OBJEK
Kami
makan
ayam goreng itu.
Budak itu
membaca
buku.
Pemburu
menembak
harimau itu
KETERANGAN
dengan senapangnya.
Dalam contoh ayat di atas, kata kerja diikuti oleh frasa nama yang menjadi penyambut kepada kata kerja sebelumnya. Sebagaimana dengan frasa ker tanpa objek, unsur-unsur kata bantu dan keterangan boleh juga hadir dalam frasa kerja dengan objek. 6.1
BINAAN FRASA KERJA TANPA OBJEK Frasa kerja yang tidak mempunyai frasa nama sebagai objek terdiri daripada
satu jenis kata kerja sebagai intinya, yang disebut kata kerja tak transitif. Kata kerja tak transitif ialah sejenis kata yang tidak perlu disambut oleh sebarang frasa nama sebagai objek untuk melengkapkannya. Frasa nama sebagai objek boleh ditakrifkan sebagai unsur yang mengikuti kata kerja transitif dalam ayat aktif, dan ayat demikian boleh mengalami proses pasif. Jika sesuatu ayat aktif tidak dapat dipasifkan, maka itu bererti kata kerja dalam ayat tersebut bukan kata kerja transitif. Oleh itu, tidak berobjek. Terdapat tiga jenis kata kerja tak transitif, iaitu:
23
a) Kata kerja tak transitif yang tidak menerima unsur pelengkap. b) Kata kerja tak transitif yang dapat menerima pelengkap sesudahnya. c) Kata kerja tak transitif yang dapat diikuti oleh kata nama sebagai penerang.
A) Kata Kerja Tak Transitif Yang Tidak Menerima Unsur Pelengkap.
Kata kerja tak transitif jenis ini adalah kata kerja yang tidak memerlukan perkataan lain berlaku selepasnya bagi melengkapkannya. Kata kerja ini dapat berdiri dengan sendiri tanpa ada perkataan lain melengkapkan maknanya. Contohnya : 1. Siti Salina pulang . 2. Dia tidur . 3. Padi akan luruh.
24
Contoh ayat-ayat mengandungi kata kerja yang tidak bergantung kepada unsur lain bagi melengkapkan maknanya. perkataan pulang, tidur dan luruh adalah kata kerja tak transitif. Penggunaan kata kerja tak transitif jenis ini tidak perlu diikuti oleh sebarang perkataan lain. Oleh itu, kata kerja seperti ini dipanggil kata kerja tak transitif yang tidak menerima unsure pelengkap atau tanpa pelengkap. Walau bagaimanapun, kata kerja tak transitif jenis ini boleh diikuti oleh kata keterangan atau adverb yang berfungsi sebagai maklumat tambahan mengenai tempat, waktu, cara, alat dan sebagainya. Contohnya : 1. Siti Salina pulang jauh-jauh malam. 2. Dia tidur dengan baju dan kain pelekat . 3. Padi akan luruh kalau sudah masak betul .
A) Kata Kerja Tak Transitif Yang Dapat Menerima Pelengkap Sesudahnya.
Kata kerja tak transitif yang dapat menerima pelengkap ialah kata kerja yang tidak mempunyai makna yang lengkap sekiranya tidak diikuti oleh unsure pelengkap. Namun, unsur-unsur itu bukanlah objek kerana ayatnya tidak boleh dipasifkan. Antara contoh kata kerja tak transitif termasuklah beransur, tinggal, menjadi, berbuat, ada, berbantalkan, bertilamkan, dan sebagainya. Unsur-unsur yang menjadi pelengkap kepada kata kerja tak transitif boleh dibahagikan kepada tiga jenis.
B) Kata Kerja Tak Transitif Yang Dapat Diikuti Oleh Kata Nama Sebagai
Penerang. Kata nama sebagai penerang yang mengikuti kata kerja tak transitif bukanlah objek kerana ayat yang mengandunginya tidak boleh dipasifkan. Kata nama tersebut hanya menjadi penerang bagi kata kerja tak transitif dan bukan pelengkap kerana kata nama penerang boleh ditiadakan tanpa merosakkan kesempurnaan makna kata kerja demikian. 25
Contohnya : FRASA KERJA SUBJEK KATA KERJA
PENERANG
Lelaki itu
berseluar
jean.
Peladang itu
berkebun
kelapa.
belajar
bahasa Melayu.
Mereka 6.2
BINAAN FRASA KERJA DENGAN OBJEK Frasa kerja yang mengandungi frasa nama sebagai objek ialah frasa yang
dibentuk oleh kata kerja transitif sebagai intinya dan frasa nama yang mengikut kata kerja itu sebagai objek atau penyambutnya. Ayat-ayat yang mengandungi frasa nama sebagai objek itu boleh dipasifkan.
BIL
CONTOH AYAT
AYAT YANG DIPASIFKAN
1.
Kami makan ayam goreng.
Ayam goreng itu kami makan.
2.
Dia menjalankan tugas dengan baik.
Tugasnya dijalankan olehnya dengan baik.
3.
Budak itu membaca buku.
Buku dibaca oleh budak itu.
Perkataan-perkataan yang condong dalam ayat di atas menjadi subjek atau unsur yang diterangkan dalam ayat yang telah dipasifkan. Jenis-jenis frasa kerja yang mengandungi frasa nama sebagai objek : a) Frasa kerja yang mengandungi satu objek. b) Frasa kerja yang mengandungi dua objek.
26
A) Frasa Kerja Yang Mengandungi Satu Objek Frasa kerja dengan satu objek adalah seperti yang terdapat dalam ayat-ayat di bawah : 1) Saya menjawab surat itu. 2) Mesin itu mengepam air . 3) Letupan bom itu mengacau-bilaukan keadaan. 4) Kami menghampiri budak yang sedang terhendap-hendap itu.
Terdapat sejumlah perkataan yang berbentuk kata kerja tetapi membawa makna adjektif. Perkataan ini boleh menerima kata penguat, dan frasa nama yang mengikutinya boleh digugurkan. Contohnya : SUBJEK
KATA PENGUAT
MAKNA ADJEKTIF
Filem itu
sungguh
menyeramkan.
Kejadian itu
sungguh
menyedihkan.
amat
menggembirakan.
Keputusannya
27
A) Frasa Kerja Dengan Dua Objek Frasa kerja yang dibentuk oleh kata kerja transitif sebagai intinya boleh mengandungi dua frasa namayang menjadi objek kepada kata kerja itu. Objek-objek ini mempunyai fungsi yang berbeza-beza. Objek-objek tersebut adalah objek tepat dan objek sipi . Objek tepat ialah objek yang menjadi penyambut secara langsung kepada kata kerjanya, sementara objek sipi ialah objek yang tidak menjadi penyambut secara langsung kepada kata kerjanya. Contoh ayat : 1) Ahmad menghadiahkan buku kepada Ali. 2) Wanita itu membelikan baju untuk anaknya.
Ayat-ayat di atas boleh diubah menjadi ayat berikut : (a) Ahmad menghadiahi menghadiahi Ali buku. (b) Wanita itu membelikan anaknya baju. Dalam kedua-dua ayat di atas, terdapat frasa nama yang berfungsi sebagai objek kepada kata kerja, iaitu Ali dan buku dalam ayat (a) dan anaknya dan baju dalam ayat (b). Dalam binaan di atas, frasa nama yang mengikuti secara langsung kata kerja ialah objek tepat kepada kata kerja, iaitu Ali dalam ayat (a) dan anaknya dalam ayat (b), manakala frasa nama yang mengikuti objek tepat disebut objek sipi. 28
Apabila ayat-ayat sedemikian dipasifkan hanya frasa nama yang menjadi objek tepat akan mengambil penjudulan, iaitu menjadi subjek atau unsur yang diterangkan. Seterusnya, berikut adalah contoh-contoh ayat yang mengandungi frasa kerja dengan dua objek; bentuk-bentuk yang condong ialah objek tepat. 1) Wandi membelikan isterinya buah mempelam. 2) Ibu memasakkan tetamu makanan tengah hari. 3) Ayah menghadiahi ibu sejambak bunga ros.
Ayat-ayat di atas jelas mengandungi binaan yang meletakkan objek tepat sesudah kata kerja dan objek sipi mengikuti objek tepat. Apabila ayat-ayat di atas diubah susunannya, iaitu objek tepat asal diletakkan di bahagian belakang ayat dengan didahului oleh kata sendi nama untuk atau kepada, dan menjadikannya frasa sendi nama, maka ayat-ayat yang terhasil akan hanya mengandungi satu objek. Contohnya : a) Wandi membeli buah mempelam untuk isterinya. b) Ibu memasak makanan untuk tetamu. c) Ayah menghadiahkan sejambak bunga ros kepada ibu.
Ada juga frasa kerja yang seolah-olah mengandungi dua objek, seperti ayat berikut : Dia menjadikan budak itu anak angkatnya. Aini menamai kucing itu Si Tompok.
Sebenarnya, contoh-contoh ayat di atas mengandungi hanya satu objek sahaja, iaitu frasa nama yang mengikuti kata kerja secara langsung, manakala perkataan anak angkatnya dan Si Tompok hanya berfungsi sebagai penerang kepada objek dan tidak boleh dijadikan objek tepat seperti dalam contoh di bawah : 1) Dia menjadikan budak itu sebagai anak angkatnya. 2) Aini menamakan kucing itu sebagai Si Tompok. Untuk menjelaskan lagi ayat (1) dan (2), perkataan sebagai boleh diletakkan di hadapan unsur-unsur penerang itu.
29
7.0
JENIS FRASA ADJEKTIF : UNSUR PENGISI FRASA ADJEKTIF Frasa adjektif boleh terdiri daripada satu perkataan adjektif sahaja atau
deretan perkataan yang mengandungi kata adjektif dengan kata bantu dan kata penguat, sama ada di hadapan atau di belakangnya. Perhatikan contoh-contoh di bawah ini:
Kata bantu
Penguat
Kata Adjektif
Penguat
-
-
pandai
-
-
terlalu
nakal
-
sudah
-
besar
-
-
-
tua
Sekali
belum
-
masak
Sangat
-
-
jahat
Betul
masih
-
kecil
-
masih
-
kecil
Amat
-
-
cantik
Sungguh
-
amat
ganas
-
30
Pada kata adjektif. Bahagian inti pula terdiri daripada dua jenis, mengikut binaannya: i)
Binaan satu perkataan.
ii)
Binaan dua perkataan
i)
Binaan Satu Perkataan
Binaan ini terdiri daripada satu kata adjektif, seperti rajin, tinggi, nakal, baik, pucat, kosong, sederhana, cemas, dan sebagainya, seperti contoh-contoh di bawah:
•
Pelayan restoran Ahmad sangat rajin.
•
Budak itu sangat cerdik .
•
Anaknya sangat cerdas.
•
Warna kereta saya merah.
•
Pemuda itu baik sungguh.
Contoh-contoh di atas ialah contoh kata adjektif yang terdiri daripada satu kata dasar, iaitu perkataan tanpa imbuhan. Kata adjektif ini juga terdiri daripada perkataan berimbuhan, misalnya: setinggi, kehitam-hitaman, terhebat, kemelayumelayuan, sebijak, seperti yang terdapat dalam ayat-ayat berikut:
•
Syamrin tidak sebijak abangnya.
•
Perlawanan bola sepak malam ini menemukan dua pasukan terhebat dalam liga tersebut.
•
Air sungai itu kehitam-hitaman akibat pembuangan sisa kumbahan ke dalam sungai tersebut.
i)
Binaan Dua Perkataan 31
Binaan jenis ini terdiri daripada dua perkataan iaitu: a)
Kata Adjektif + Kata Adjektif
b)
Kata Adjektif + Kata Nama
Cantuman kata adjektif dengan kata adjektif atau kata adjektif dengan kata nama membentuk konstituen baharu dengan makna baharu. Di bawah ini dibincangkan binaan adjektif yang terdiri daripada dua perkataan. a) Binaan Kata Adjektif + Kata Adjektif Binaan adjektif yang terdiri daripada kata adjektif + kata adjektif boleh terdiri daripada: ✔
Dua kata adjektif yang menekankan unsur keserasian makna, contohnya:
Riang gembira
Gagah berani
Letih lesu
Penat lelah
Cantik molek
Kurus kering
Lemak manis
✔
✔
Dua kata adjektif yang maknanya berlawanan. Contohnya:
Tinggi rendah
Tua muda
Pahit manis
Kecil besar
Baik buruk
Miskin kaya
Deretan dua kata adjektif dengan perkataan yang kedua digunakan oleh sebab unsur rima, yakni keindahan bunyi. Contohnya: Tinggi lampai
Lemah gemalai
Gemuk gedempol
Kering kontang
Kaya raya
32
a) Binaan Kata Adjektif + Kata Nama
Binaan adjektif yang terdiri daripada kata adjektif + kata nama mengandungi kata edjektif yang menjadi inti frasa dengan kata nama sebagai penerangannya. Binaan kata adjektif ini boleh terdiri daripada: ✔
✔
Frasa adjektif yang membawa maksud keserupaan: keserupaan: Merah jambu
Kuning langsat
Hijau daun
Muda remaja
Frasa adjektif yang membawa maksud kiasan: Panjang tangan
Ringan tulang
Besar kepala
Rabun ayam
a) Unsur Unsur Kata Penguat Penguat Dalam Dalam Frasa Frasa Adjektif Adjektif
Frasa adjektif boleh terdiri daripada satu kata adjektif dan boleh jufa terdiri daripada kata adjektif yang disertai unsur penguatnya. Ada tiga jenis unsur penguat: ✔
Penguat hadapan.
✔
Penguat belakang.
✔
Penguat bebas.
33
Pengua Penguatt hadapa hadapan n ialah ialah perka perkataa taan n yang yang terleta terletak k di hadapa hadapan n kata kata adjekt adjektif. if. Contohnya, terlalu nakal, paling sedap, sangat cantik , dan seperti yang terdapat dalam ayat-ayat di bawah:
•
Anak kecil itu terlalu nakal .
•
Masakan Mak Limah paling Limah paling sedap. sedap.
•
Pemandangan matahari terbenam sangat indah. indah. Penguat belakang ialah perkataan yang terletak di bahagian belakang kata
adjektif. adjektif. Contohny Contohnya, a, baik baik sekal sekali, i, lambat lambat benar, benar, indah indah nian nian, dan dan sepe sepert rtii yang yang terdapat dalam ayat-ayat di bawah:
•
Perangai anak Pak Ali baik sekali .
•
Kereta api itu lambat benar lambat benar .
•
Rumah di atas bukit itu indah nian. nian. Penguat bebas ialah perkataan yang kedudukannya bebas, iaitu sama ada di
hadapan atau di belakang kata adjektif. Contohnya, amat indah dan indah amat , sungguh berani dan berani sungguh, sungguh , dan seperti yang terdapat dalam ayat-ayat di bawah:
•
Pemandangan di pantai itu amat indah amat indah..
•
Pemandangan di pantai itu indah amat .
•
Pahlawan itu sungguh berani.
•
berani sungguh.. Pahlawan itu berani sungguh Dua Dua unsu unsurr peng pengua uatt bole boleh h juga juga hadi hadirr berd berder eret etan an sebe sebelum lum kata kata adjek adjektif tif..
Contohnya, sungguh amat merdu, amat merdu, sangat kurang sopan, kurang sopan, terlalu amat pedih, amat pedih, dan seperti yang terdapat dalam ayat-ayat di bawah:
•
Suara Siti NurHaliza sungguh amat merdu. amat merdu.
•
Perangainya sangat kurang sopan. kurang sopan.
•
Bisanya terlalu amat pedih. amat pedih.
34
a) Kata Kata bantu bantu dalam dalam fras frasa a adjekt adjektif. if. Frasa adjektif boleh juga terdiri daripada kata adjektif yang disertai oleh kata bantu, bantu, misalnya, misalnya, sudah besar, belum cerdik, masih kecil, kecil, dan dan harus pandai. Contoh ayat-ayat di bawah:
•
Anak itu sudah besar.
•
Dia belum cerdik lagi.
•
Anak kucingnya masih kecil. Ada juga kata bantu tertentu yang boleh hadir sebelum atau selepas penguat,
misalnya: masih amat kecil, belum terlalu jauh, belum sangat pandai, sungguh masih letih, tentu sudah sudah masak, dan benar telah pandai. Contoh ayat adalah seperti di bawah:
8.0
•
Anak-anak jiran saya belum bersekolah kerana masih amat kecil. amat kecil.
•
Pihak dapat mengesan jejak pencuri itu kerana dia belum terlalu jauh.
•
Buah cempedak yang diperam itu sudah terlalu masak.
JENIS FR FRASA SE SENDI NA NAMA
Frasa sendi nama boleh terbentuk daripada salah satu binaan berikut: a)
Kata Sendi Na Nama + Fr Frasa Nama
b)
Kata Se Sendi Na Nama + Kata Ara Arah h + Frasa Na Nama
c)
Kata ata Se Sendi ndi Na Nama + Fra Fras sa Nam Nama a + Fra Fras sa Ket Kete eran rangan gan
35
d)
Kata Kata Send Sendii Nama Nama + Kat Kata a Ara Arah h + Fra Frasa sa Nam Nama + Fra Frasa sa Kete Ketera rang ngan an
A) Kata Kata Sendi Sendi Nama Nama + Frasa Frasa Nam Nama a Kata sendi nama dalam frasa sendi nama wujud sebagai perkataan yang letaknya di hadapan suatu frasa nama. Contohnya: Kata Sendi Nama Kata Sendi Nama
Frasa Nama
di
jambatan
ke
sekolah rendah
dari
Johor Bahru
B) Kata Sendi Sendi Nama Nama + Kata Kata Arah Arah + Frasa Frasa Nama Nama Kata sendi nama dalam frasa sendi nama wujud juga j uga sebagai perkataan yang leta letak knya nya di had hadapa apan fras frasa a
nam nama
yang ang
didah idahu ului lui
oleh leh kata ata ara arah. Wala alau
bagaimanapun, frasa sendi nama boleh juga wujud tanpa kata arah. Contohnya: Frasa Sendi Nama Frasa Nama Kata Sendi Nama Kata Arah
Frasa Nama
di
belakang
rumah
ke
dalam
bilik umum
dari
hujung
kampung
C) Kata Sendi Sendi Nama + Frasa Frasa Nama Nama + Frasa Keteranga Keterangan n
36
Satu lagi binaan frasa sendi nama terbentuk apabila frasa nama yang menjadi peleng pelengka kap p kepad kepada a kata kata sendi sendi nama nama itu diikut diikutii ketera keteranga ngan, n, sebaga sebagaii unsur unsur frasa frasa pilihan.
Frasa Sendi Nama Kata Sendi Nama
Frasa Nama Kata Arah
Frasa Keterangan
ke
negara Jepun
pada tahun ini
dari
Sabah
dengan ayahnya
dalam
perlawanan
di sekolah kami
D) Kata Sendi Sendi Nama + Kata Kata Arah + Frasa Frasa Nama + Frasa Frasa Keterangan Keterangan Frasa sendi nama boleh juga dibentuk daripada kata sendi nama diikuti oleh kata arah, frasa nama, dan frasa fr asa keterangan. Contohnya:
Frasa Sendi Nama Kata Sendi Nama
Kata Arah
Frasa Nama
Frasa Nama Keterangan
ke
selatan
negara Perancis
pada musim sejuk
dari
belakang
rumah
dengan segera
di
atas
pangkuan ibu
sepanjang masa
pada
hujung
minggu
untuk bergotongroyong
37
10.0
FUNGSI FRASA
9.1
FUNGSI FRASA NAMA Dalam bahasa Melayu, terdapat lima fungsi frasa nama. Fungsi fr asa nama
bergantung kepada kedudukannya di dalam ayat. Fungsi frasa nama ialah :
1) Frasa nama sebagai subjek Dalam semua pola ayat bahasa Melayu, frasa nama berfungsi sebagai subjek. Contohnya adalah seperti di bawah: •
Semua orang sepakat tidak hadir ke sekolah esok.
•
Ibunya pandai membuat kek lapis perisa pandan.
•
Kami mengadakan rombongan ke Serikin pada minggu lalu.
1) Frasa nama sebagai predikat Frasa nama juga boleh berfungsi sebagai predikat. Frasa nama yang berfungsi sebagai predikat ialah frasa nama yang hadir dalam ayat yang berpola FN + FN sahaja. Contohnya adalah seperti di bawah :
Subjek
Predikat
Suara itu
suara gadis yang bersembunyi di rumah buruk itu.
Encik Suhaili
guru subjek Kemahiran Hidup.
Puan Jiwatere
Penolong Kanan Hal Ehwal Murid di sekolah.
2) Frasa nama sebagai objek frasa kerja Selain menjadi subjek dan predikat, frasa nama juga menjadi sebagai objek dalam frasa kerja. Contohnya: Subjek
Frasa kerja + objek 38
Budak-budak itu
merobohkan pondok yang baru siap itu.
Encik Suhaili
memandu kereta ke sekolah.
Puan Jiwatere
menyiapkan laporan berkaitan dengan Mesyuarat Persatuan Ibu Bapa Dan Guru.
3) Frasa nama sebagai pelengkap frasa kerja tak transitif Frasa nama juga boleh berfungsi sebagai pelengkap dalam frasa kerja tak transitif. Contohnya adalah seperti di bawah: Subjek
Predikat + Pelengkap
Pelajar itu
tidur beralaskan tikar mengkuang .
Encik Hafiz
menunggang motosikal.
Puan Nora
membersihkan halaman rumah.
4) Frasa nama sebagai unsur nama dalam frasa sendi Frasa nama juga boleh menjadi unsure nama dalam frasa sendi seperti di bawah: Subjek
Predikat + Frasa Sendi Nama
Aqilah
Menjual kuih pisang di hadapan pintu pagar sekolah.
Athirah
Menerima sepucuk surat daripada kakaknya.
Fadzlee
Melawat neneknya yang sakit di hospital .
9.2
FUNGSI FRASA KERJA
1) Frasa Kerja Sebagai Predikat.
39
Frasa kerja boleh berfungsi sebagai predikat. Frasa kerja yang berfungsi sebagai predikat ialah frasa kerja yang hadir dalam ayat yang berpola FN + FK sahaja. Contohnya adalah seperti di bawah :
Subjek (FN)
Predikat (FK)
Adik
sedang makan di atas meja.
Ibunya
membuat kek lapis perisa pandan.
Khatib
sedang berkhutbah di atas mimbar.
2) Frasa Kerja Sebagai Pelengkap Untuk Kata Kerja Tak Transitif Kata Adjektif
Sebagai Pelengkap Pelengkap kata adjektif seperti baik, jahat, lemah dan sebagainya hadir sesudah kata kerja tak transitif untuk melengkapkannya.
Contohnya : Kesihatan bapanya beransur baik .
•
Badannya menjadi lemah.
•
1) Frasa Sendi Nama Sebagai Pelengkap Frasa sendi nama hadir selepas kata kerja tak transitif mendukung 'makna' sebagai unsur-unsur yang melengkapkan kata kerja tak transitif.
Contohnya : •
- Mereka berada di Kuala Lumpur.
•
- Ahmad tinggal di kampung.
1) Kata Nama Sebagai Pelengkap Pelengkap kata nama boleh dibezakan dengan kata nama objek atas dasar pelengkap tidak boleh dijadikan subjek dalam ayat pasif. Ada dua kumpulan kata 40
kerja tak transitif yang memerlukan pelengkap demikian. Kumpulan pertama ialah imbuhan ber-...-kan. Kumpulan kedua ialah kata nama menjadi dan ada.
9.3
•
Contohnya :
•
- Dia berbantalkan lengan.
•
- Pak Kaduk berbajukan kertas.
•
- Dia menjadi guru.
•
- Orang itu ada harta.
FUNGSI FRASA ADJEKTIF
1) Frasa Adjektif Sebagai Predikat. Dalam susunan ayat biasa, frasa adjektif sebagai predikat hadir selepas subjek , seperti conyoh di bawah: Subjek
predikat
Rumah Ali
Sangat besar.
Susunan ayat di atas boleh disongsangkan, iaitu frasa adjektif yang berfungsi sebagai predikat mendahului subjek, seperti yang berikut: Subjek
predikat
Sangat besar
Rumah Ali.
Contoh-contoh yang lain:
Ayat susunan biasa
Ayat susunan songsang
41
Badannya letih lesu.
Letih lesu badannya.
Malam ini gelap benar.
Gelap benar malam ini.
Tidurnya nyenyak benar.
Nyenyak benar tidurnya.
1) Frasa Adjektif Sebagai Keterangan. Frasa adjektif boleh juga hadir selepas frasa kerja selepas frasa sendi nama, iaitu kata adjektif menjadi keterangan dalam predikat . Contohnya: PREDIKAT SUBJEK
KETERANGAN (FRASA
FRASA KERJA
ADJEKTIF)
berjalan
sangat cepat.
Dia
Mereka
pulang
segera.
Mereka
berlari
sangat pantas.
Air sungai itu
mengalir
deras.
PREDIKAT SUBJEK FRASA SENDI NAMA
KETERANGAN (FRASA ADJEKTIF)
Dia
ke kedai
dengan cepat.
Mereka
ke rumah saya
segera.
1) Frasa Adjektif Sebagai Penerang Iaitu Selepas Kata Nama Contohnya :
FRASA NAMA Kata nama
Penerang (kata adjektif)
42
Pangkat
rendah
Kopi
segera
UNSUR KETERANGAN DALAM FRASA ADJEKTIF: Dalam frasa adjektif, unsur keterangan boleh hadir selepas kata adjektif. Dari segi makna, keterangan bagi kata adjektif boleh digolongkan ke dalam beberapa golongan, iaitu:
a) Keterangan cara Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan cara ialah dengan. Contoh ayat ialah:
•
Badannya lemah dengan tiba-tiba.
•
Sakitnya pulih dengan sendirinya.
•
Pokok itu membesar dengan cepat .
a) Keterangan bandingan Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan bandingan ialah ibarat, bagai, seperti, dan bak . Contoh ayat adalah seperti di bawah:
•
Buah epal manis ibarat gula.
•
Badannya kurus bagai lidi .
•
Suaranya merdu seperti buluh perindu.
43
a) Keterangan hal atau keadaan Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan hal atau keadaan ialah dengan dan dalam. Contohnya:
•
Pegawai polis itu selalu sibuk dengan tugas luarnya.
•
Ramai penduduk desa yang masih hidup melarat dalam kemiskinan.
•
Budak itu pandai dalam akademik dan sukan.
a) Keterangan tujuan Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan tujuan ialah demi dan untuk. Contohnya:
•
Rakyat mesti aktif dalam sukan untuk kemajuan sukan negara.
•
Juruterbang harus berhati-hati demi keselamatan semua penumpang kapal terbang.
•
Persekitaran rumah harus bersih untuk mengelakkan pembiakan nyamuk aedes.
a) Keterangan kekerapan. Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan kekerapan ialah selalu, jarang, dan sering. Contohnya:
•
Khairi sakit selalu .
•
Pekerja itu jarang-jarang lewat .
•
Wanita itu sering sedih.
a) Keterangan terhadap 44
Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan terhadap ialah akan dan kepada. Contohnya:
•
Fahrin sangat rindu akan orang tuanya di Malaysia.
•
Kita harus cinta akan tanah air.
•
Pemuda itu amat cinta akan kekasihnya.
a) Keterangan musabab Kata sendi yang terlibat dalam keterangan musabab ialah sebab dan kerana. Contohnya:
•
Budak itu lemah oleh sebab keletihan.
•
Murid-murid itu kurang bijak kerana tiada bimbingan.
•
Makanan itu sedap kerana cukup bahan-bahannya.
a) Keterangan waktu Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan waktu ialah ketika, pada, dan dalam. Contoh ayat ialah:
•
Zamil selalu sakit ketika masih kecil.
•
Pegawai itu sungguh cekap pada masa sekarang ini.
•
Pelatih-pelatih itu telah mahir dalam masa sebulan sahaja.
a) Keterangan tempat
45
Kata sendi nama yang terlibat dalam keterangan tempat ialah pada, di, dan daripada. Contoh ayat ialah:
•
Kanak-kanak itu sakit pada bahagian perutnya.
•
Buah nanas manis di bahagian pangkalnya.
•
Bunyinya kuat daripada pembesar suara sebelah kanan.
FRASA ADJEKTIF SEBAGAI PENERANG IAITU SELEPAS KATA NAMA
Contohnya :
FRASA NAMA Kata nama
Penerang (kata adjektif)
Pangkat
rendah
Kopi
segera
Kesimpulannya, frasa adjektif boleh terdiri daripada beberapa unsur yang dapat digambarkan seperti di bawah:
Kata Bantu + Kata Penguat + Kata Adjektif + Kata Adjektif + Kata Penguat + Unsur Keterangan + Ayat Komplemen
Contoh Frasa Adjektif Dengan Pelbagai Keadaan Binaan Unsur-Unsurnya. Bil. 1.
Unsur-Unsur Kata Adjektif Kata Bantu + Kata Adjektif
Contoh masih kuat sudah kurus
46
telah gering 2.
Kata Penguat + Kata Adjektif
sungguh cantik amat dalam lebih baik
3.
Kata Bantu + Kata Penguat +
masih agak kecil
Kata Adjektif belum terlalu lewat masih terlalu banyak 4.
Kata Adjektif + Kata Penguat
besar sekali cantik betul banyak sungguh
5.
Kata Bantu + Kata Adjektif + Kata
masih awal sangat
Penguat sudah baik sungguh sudah tua betul 6.
Kata Penguat + Kata Adjektif +
amat cantik sekali
Kata Penguat sangat baik benar sungguh indah nian 7.
Kata Penguat + Kata Adjektif +
sangat manis pada bahagian pangkalnya
Unsur Keterangan sungguh cinta akan tanah air sangat sibuk dengan pekerjaan 8.
Kata Penguat + Kata Adjektif +
sungguh yakin bahawa mereka sudah tiba
Ayat Komplemen amat percaya bahawa budak itu pernah 47
datang sangat sedar bahawa kita masih lemah 9.
Kata Adjektif + Kata Penguat +
sedar sungguh bahawa persiapannya
Ayat Komplemen
tidak mencukupi percaya benar bahawa anaknya telah berjaya yakin benar bahawa pasukannya akan menang
10.
Kata Bantu + Kata Adjektif + Kata
masih riang gembira
Adjektif tetap gagah berani pasti letih lesu
9.4
FUNGSI FRASA SENDI NAMA DALAM AYAT
1) Predikat frasa sendi nama Predikat frasa sendi nama ialah konstituen yang hadir selepas subjek dalam ayat yang mempunyai susunan yang biasa. Contohnya:
•
Mereka ke sawah setiap pagi .
•
Kain itu daripada benang sutera.
•
Bapanya daripada keturunan raja.
48
1) Frasa Sendi Nama Sebagai Keterangan Frasa sendi nama boleh wujud sebagai unsur keterangan kepada frasa kerja, frasa adjektif dan frasa nama.
✔
Frasa sendi nama keterangan frasa nama
Frasa sendi nama yang menjadi unsur keterangan bagi frasa nama mendukung makna keterangan tempat, pembuat, sumber, masa, asal, dan tujuan. Contohnya:
Jenis Keterangan a) Tempat
Contoh Kampung Pimping ialah kampung di seberang Sungai Kampung Brunei.
b) Pembuat
Lukisan oleh Luqman telah memenangi hadiah kedua.
c) Sumber
Sumber bekalan elektrik penduduk Wilayah Persekutuan Labuan adalah dari Sabah.
d) Masa
Itu sejenis pakaian pada zaman kerajaan Melaka.
e) Asal
Kain daripada sutera mahal harganya.
f) Tujuan
Saya sudah membeli pakaian untuk hari raya.
✔
Frasa sendi nama keterangan frasa adjektif
Frasa sendi nama yang menjadi unsur keterangan bagi frasa adjektif mendukung makna keterangan bandingan, hal, masa, dan tujuan. Contohnya:
Jenis keterangan
contoh
49
a) Bandingan
Budak itu kurus seperti galah.
b) Hal
Pelajar itu bijak dalam semua subjek .
c) Masa
Mereka bingung pada mulanya.
d) Tujuan
Rumah kita harus bersih untuk kesihatan hidup kita.
✔
Frasa sendi nama keterangan frasa kerja
Frasa sendi nama yang menjadi unsur keterangan bagi frasa kerja mendukung makna keterangan masa, tempat, bandingan, tujuan, hal, penyertaan, dan alat . Contohnya:
Jenis keterangan
Contoh
a) Masa
Kereta api bertolak pada pukul tujuh pagi.
b) Tempat
Kanak-kanak itu berehat di bawah pokok.
c) Bandingan
Pembahas itu berhujah seperti murai.
d) Tujuan
Kita harus belajar demi masa depan.
e) Hal
Dia berbicara tentang perangai kekasihnya.
f) Penyertaan
Encik Haris datang dengan isterinya ke majlis itu.
g) Alat
Bapanya memukul ular itu dengan kayu.
Kesimpulannya, binaan frasa sendi nama boleh dibentuk daripada beberapa unsur, seperti di bawah:
Kata Bantu + Kata Sendi Nama + Kata Arah + Frasa Nama + Frasa Keterangan 50
Contoh-contoh yang mengandungi pelbagai jenis frasa sendi nama:
Frasa sendi nama Frasa nama Kata bantu
Kata sendi nama
Kata nama
Frasa
arah
nama
Frasa keterangan
telah
ke
dalam
hutan
memburu harimau
telah
ke
dalam
hutan
-
telah
ke
-
hutan
memburu harimau
-
ke
-
hutan
memburu harimau
51
10.0
BINAAN AYAT
Binaan Frasa Nama + Frasa Nama 1) Fatin dan Fazree merupakan pembahas harapan sekolah. 2) Syarikat Fajar Suci dan Syarikat Sasbadi ialah dua buah syarikat penerbitan buku yang terkenal. 3) Doktor Fazlee seorang pengacara televisyen dan penyanyi yang hebat.
Binaan Frasa Nama + Frasa Sendi 1) Razali ke kedai untuk membeli tepung dan gula.
2) Hardina dan Hasliza ke rumah saya. 3) Persalinan pengantin itu daripada benang emas dan sutera. 4) Azmal dan Azmir pergi ke pinggir kota. 5) Pembangunan ekonomi memerlukan sumbangan daripada semua rakyat.
Binaan Frasa Nama + Frasa Adjektif 1) Syafinaz sungguh cantik ibarat puteri kayangan. 2) Kek keju itu sangat sedap dan manis. 3) Farid dan Kamil sangat pandai dan nakal. 4) Wajahnya kemerah-merahan kerana baru sahaja dimarahi oleh guru kelasnya. 52
5) Mangsa banjir terharu dengan bantuan yang dihulurkan oleh pihak kerajaan Binaan Frasa Nama + Frasa Kerja 1) Persatuan
Buruh
mengadakan
perbincangan
untuk
melantik
ahli
jawatankuasa. 2) Para pendidik sedang membuat perbincangan dan mengusulkan cadangan. 3) Khairunnisa membuat persembahan dalam Malam Muzikal. 4) Ibu menggunakan sabun pencuci Trojan untuk membasuh pakaian.
Binaan Frasa Kerja + Frasa Kerja 1) Menagih dadah dan berjudi menyalahi undang-undang. 2) Membaca meluaskan ilmu pengetahuan dan dapat menguasai istilah baharu. 3) Bersenam menyihatkan badan dan menguatkan otot. 4) Lelaki itu berseluar jean dan memakai Kemeja T. 5) Bersukan boleh dijadikan hobi dan meningkatkan kecergasan Frasa Nama + Frasa Nama 1) Fatin dan Fazree merupakan pembahas harapan sekolah.
Ayat Subjek (FN) Fatin
dan
Predikat (FN) Fazree
merupaka
pembahas
harapan
sekolah
n Kata
Kata
Kata
Kata nama Kata
Kata
Kata
nama
tugas
nama
terbitan.
nama
nama
nama am.
khas.
jenis kata khas.
terbitan.
terbitan.
hubung gabungan.
‘me-...-kan’ ialah
kata ‘pem-’
terbitan
‘-an’ ialah
ialah kata kata
apitan kata terbitan
terbitan
kerja.
awalan
akhiran
kata.
kata 53
nama.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat dua subjek dan satu predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Fatin merupakan pembahas harapan sekolah.
✔
Fazree merupakan pembahas harapan sekolah.
1) Syarikat Fajar Suci dan Syarikat Sasbadi ialah dua syarikat penerbitan buku
yang terkenal.
Ayat Subjek (FN) Sy
Sy
arik
arik
at Faj
at
dan
Sa
ar
ialah
dua
rika t
pener
buk
bitan
u
terken
yang
al
di
ci
Kata tugas Kata
nama jenis khas.
sya
sba
Su
Kata
Predikat (FN)
kata nama
hubung gabungan.
khas.
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
tugas
tugas
nama
nama
nama jenis
prafrasa
prafrasa
am.
terbitan.
am.
jenis
jenis
kata
kata
pemeri.
bilangan tentu.
Kata tugas Kata kata adjektif.
hubung pancangan
‘pen-...-
‘ter-’ ialah
relatif.
an’ ialah
kata
kata
terbitan
terbitan
awalan 54
apitan
kata
kata
adjektif.
nama.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk pancangan relatif. Terdapat dua subjek dan satu predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Selain itu, setelah menjadi ayat majmuk, ayat tersebut ditambah dengan kata tugas prafrasa jenis kata bilangan tentu, iaitu dua untuk menunjukkan kedua buah syarikat. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Syarikat Fajar Suci ialah syarikat penerbitan buku yang terkenal.
✔
Syarikat Sasbadi ialah syarikat penerbitan buku yang terkenal.
1) Doktor Fazlee seorang pengacara televisyen dan penyanyi yang hebat.
Ayat Subjek (FN)
Predikat (FN)
Doktor
seora
penga
Fazlee
ng
cara
tele vis
dan
yen
penyan yi
yang
hebat
Kata nama
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
khas. Kata
nama
nama
nama
tugas
nama
tugas
adjektif
nama
terbitan
terbitan.
am.
jenis
terbitan.
jenis
keadaan.
inti+penerang
. ‘se-’
nama gelaran
ialah
atau
kata
panggilan.
terbitan awalan kata
‘peng-’ ialah kata terbitan awalan
kata hubung gabung an.
‘pe-’ ialah kata terbitan awalan kata
kata hubung pancan gan relatif.
kata 55
nama.
nama.
nama.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Doktor Fazlee seorang pengacara televisyen.
✔
Doktor Fazlee penyanyi yang hebat.
Frasa Nama + Frasa Sendi 1) Razali ke kedai untuk membeli tepung dan gula.
Ayat Subjek
PREDIKAT (FS)
(FN) Razali
ke
kedai
untuk
membeli
tepung
dan
gula
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
nama
tugas
nama
tugas
kerja
nama
tugas
nama
khas.
prafrasa
am.
prafrasa terbitan.
am.
jenis kata am.
jenis
jenis
kata
kata
sendi
sendi
tunggal.
tunggal.
hubung ‘mem-’
gabungan.
ialah kata terbitan awalan kata kerja.
56
-
Unsur keterangan tujuan atau harapan.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa sendi. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Razali ke kedai untuk membeli tepung.
✔
Razali ke kedai untuk membeli gula.
1) Hardina dan Hasliza ke rumah saya.
Ayat Subjek (FN) Hardina
Predikat (FS)
dan
Hasliza
ke
Kata nama
Kata tugas
Kata nama
Kata
khas
jenis kata
khas
prafrasa
hubung
tugas Kata nama
jenis
gabungan.
rumah
am. kata
saya Kata ganti diri pertama.
sendi tunggal.
-
Kata nama inti + penerang nama milik
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa sendi. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat dua subjek dan satu predikat hasil 57
gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Hardina ke rumah saya.
✔
Hasliza ke rumah saya.
1) Persalinan pengantin itu daripada benang emas dan sutera.
Ayat Subjek (FN)
Predikat (FS)
Persalinan pengantin Kata nama terbitan.
itu
Kata
kata
nama am
nama
daripada
benang
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
tugas
nama
nama
tugas
nama
prafrasa
am
am
jenis kata
am.
jenis ‘per-..-an’
emas
dan
hubung
ialah kata
Kata nama inti + kata penerang bukan sendi.
Kata nama inti + gabungan. penerang nama
terbitan
nama
jenis
apitan
belakang.
penentu
sutera
kata nama
58
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa sendi. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: Ayat Subjek (FN) Azmal
dan
Predikat (FS) Azmir
pergi
ke
pinggir
kota
Kata
Kata tugas
Kata
Kata kerja Kata
Kata
Kata
nama
jenis kata
nama
tak transitif tugas
nama
nama am.
khas
hubung
khas
tanpa
am.
gabungan.
prafrasa
pelengkap. jenis kata sendi tunggal. Kata nama inti + penerang nama tempat
✔
Persalinan pengantin itu daripada benang emas.
✔
Persalinan pengantin itu daripada benang sutera.
1) Azmal dan Azmir pergi ke pinggir kota.
59
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa sendi. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat dua subjek dan satu predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah:
Ayat Subjek (FN)
Predikat FS
Pembangunan ekonomi
memerlukan sumbangan daripada
Kata nama am bukan
Kata kerja
manusia. Men-..-kan
semua
rakyat
Kata
Kata
Kata
Predikat
adjektif
sendi
nama
frasa
nama
am
nama
Apitan kata kerja ✔
Azmal pergi ke pinggir kota.
✔
Azmir pergi ke pinggir kota.
1) Pembangunan ekonomi memerlukan dan sumbangan daripada semua rakyat.
60
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa sendi nama. Ayat di atas juga merupakan ayat tunggal. Terdapat satu subjek dan satu predikat hasil gabungan satu ayat tunggal. Ayat tunggal kemudiannya dimasukkan unsur keterangan bandingan, iaitu daripada untuk menerangkan kata sendi nama.
Frasa Nama + Frasa Adjektif 2) Syafinaz sungguh cantik ibarat puteri kayangan.
Ayat Subjek (FN) Syafinaz
Predikat (FA) sungguh
Kata nama
Kata
khas
prafrasa
cantik
ibarat
tugas Kata adjektif Kata sendi
jenis
indera
puteri
kayangan
Kata
nama Kata nama
am.
am.
kata pandang.
penguat
Kata nama inti + penerang
bebas.
nama jenis.
-
Unsur keterangan bandingan.
61
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa adjektif. Ayat di atas juga merupakan ayat tunggal. Terdapat satu subjek dan satu predikat hasil gabungan satu ayat tunggal. Ayat tunggal kemudiannya dimasukkan unsur keterangan bandingan, iaitu ibarat untuk menerangkan kata adjektif.
3) Kek keju itu sangat sedap dan manis.
Ayat Subjek (FN) Kek
Predikat (FA)
keju
itu
sangat
sedap
dan
manis
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
nama am.
nama am.
nama am.
tugas
adjektif
tugas
adjektif
prafrasa
indera
jenis kata indera
Kata nama inti + penerang nama jenis
-
jenis kata rasa.
hubung
penguat
gabungan.
rasa.
bebas. Kata nama inti + penerang bukan nama penentu belakang.
-
62
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa adjektif. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Kek keju itu sangat sedap.
✔
Kek keju itu sangat manis.
1) Farid dan Kamil sangat pandai dan nakal.
Ayat Subjek (FN) Farid
dan
Predikat (FA) Kamil
sangat
pandai
dan
nakal
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
nama
tugas
nama
tugas
adjektif
tugas
adjektif
khas.
jenis kata khas.
prafrasa
keadaan.
jenis kata keadaan.
hubung
jenis kata
hubung
gabungan.
penguat
gabungan.
bebas.
63
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa adjektif. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat dua subjek dan dua predikat hasil gabungan empat ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Farid sangat pandai.
✔
Kamil sangat pandai.
✔
Farid sangat nakal.
✔
Kamil sangat nakal.
64
1) Wajahnya kemerah-merahan kerana baru sahaja dimarahi oleh guru
kelasnya.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa adjektif. Ayat di atas juga merupakan ayat tunggal. Terdapat satu subjek dan satu predikat hasil gabungan satu ayat tunggal. Ayat tunggal kemudiannya dimasukkan unsur keterangan
Ayat Subjek
Predikat (FA)
(FN)
Wajahn
kemerah-
ya
merahan
Kata
Penggandaa
nama am tak hidup
kerana
Kata kerja
a
dimar ahi
oleh
guru
kelasnya
Usur
Kata
Kata
Kata
keteranga
n separa kata hubung
keteran
kerja
sendi
nama
n
adjektif pada pancang
gan
transitif
nama
am
kata apitan
Kata
baru
sahaj
an keterang an
Ayat pasif
bandingan, iaitu kemerah-merahan untuk menerangkan kata adjektif.
65
2) Mangsa banjir terharu dengan bantuan yang dihulurkan oleh pihak kerajaan.
Ayat Subjek (FN)
Mangsa banjir
Kata nama
Predikat (FA)
terharu
denga n
Kata adjektif Kata
am hidup Apitan ter-...
bantuan
yang
dihulu rkan
oleh
Kata kerja Kata
Kata
Kata
sendi
tak
hubung
kerja
sendi
nama
transitif
pancan
transitif
nama
berpeleng
gan
kap
relatif
piha
keraj
k
aan
Kata nama am
Ayat pasif
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa adjektif. Ayat di atas juga merupakan ayat tunggal. Terdapat satu subjek dan satu predikat hasil gabungan satu ayat tunggal. Ayat tunggal kemudiannya dimasukkan unsur keterangan bandingan, iaitu terharu untuk menerangkan kata adjektif.
Frasa Nama + Frasa Kerja
66
3) Persatuan
Buruh
mengadakan
perbincangan
untuk
melantik
ahli
jawatankuasa.
Ayat Subjek
Predikat (FK)
(FN) Persatuan
mengadakan perbincangan untuk
melantik
ahli
jawatankuasa
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
nama
terbitan.
terbitan.
kerja
nama
terbitan.
am.
Kekecualian
‘meN-...-kan’
‘per-...-an’
Buruh
kerja Kata
kerja Kata tugas
khas.
prafrasa terbitan. ialah
kata ialah
terbitan
kata
terbitan
apitan
kata apitan
kerja.
nama.
jenis kata sendi
kerja
tunggal.
nama
bentuk ‘meN-
kata
majmuk.
ialah kata terbitan awalan kerja kerja.
-
Unsur keterangan tujuan atau harapan.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa kerja. Ayat di atas juga merupakan ayat tunggal. Terdapat satu subjek dan satu predikat hasil gabungan empat ayat tunggal. Ayat tunggal kemudiannya dimasukkan unsur keterangan tujuan atau harapan, iaitu untuk untuk menerangkan kata kerja.
4) Para pendidik sedang membuat perbincangan dan mengusulkan cadangan. 67
Ayat Subjek
Predikat (FK)
(FN) Para
sedang
pendi
memb
perbincan
uat
gan
dan
mengusul
cadan
kan
gan
dik
Kata
Kata
Kata
Kata
nama
tugas
kerja
terbitan.
am.
prafrasa
terbitan.
sedang dilakukan.
tugas
Kata
kerja Kata
terbitan.
jenis kata ‘per-...-an’
jenis kata bantu
kerja Kata
‘meN-
ialah
ialah
kata
hubung
nama terbitan.
‘meng-...kan’
ialah ‘-an’
terbitan
kata
ialah
kata
apitan kerja
terbitan
kata
terbitan
nama.
apitan kerja terbitan
gabungan.
awalan
nama.
akhiran
kerja
kerja
kerja.
nama.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa kerja. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Para pendidik sedang membuat perbincangan.
✔
Para pendidik mengusulkan cadangan.
1) Khairunnisa membuat persembahan dalam Malam Muzikal.
68
Ayat Subjek (FN) Khairunnisa
Predikat (FK) membuat
persembahan
dalam
Malam Muzikal
Kata nama
Kata kerja
Kata kerja
Kata tugas
Kata nama
khas.
terbitan.
terbitan.
prafrasa jenis
khas.
kata sendi ‘meN-ialah
‘per-...-an’
kata terbitan
ialah kata
awalan kerja
terbitan apitan
kerja.
kerja nama. -
tunggal.
Unsur keterangan waktu.
Ayat di atas merupakan binaan frasa nama + frasa kerja. Ayat di atas juga merupakan ayat tunggal. Terdapat satu subjek dan satu predikat dalam ayat tunggal di atas.
Ayat tunggal kemudiannya dimasukkan unsur keterangan waktu, iaitu
dalam untuk menerangkan kata kerja terbitan.
Frasa Kerja + Frasa Kerja 69
2) Menagih dadah dan berjudi menyalahi undang-undang.
Ayat Subjek (FK) Menagih
dadah
Kata kerja Kata nama terbitan.
am.
Predikat (FK)
dan Kata
berjudi
tugas Kata
jenis
kata kerja
hubung ‘meN-ialah
menyalahi
undang-undang
Kata kerja Kata ganda jenis terbitan.
terbitan.
penggandaan penuh.
‘meN-..-i’
gabungan.
kata
‘beR-
ialah
kata
terbitan
ialah kata terbitan
awalan
terbitan
apitan
kerja
awalan
kerja kerja.
kerja.
kerja kerja.
Ayat di atas merupakan binaan frasa kerja + frasa kerja. Frasa kerja yang menjadi subjek dalam ayat di atas berfungsi sebagai kata nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat dua subjek dan satu predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Menagih dadah menyalahi undang-undang.
✔
Berjudi menyalahi undang-undang.
1) Membaca meluaskan ilmu pengetahuan dan menguasai istilah baharu. 70
Ayat Subjek
Predikat (FK)
(FK)
dapat Mem
meluas
baca
kan
ilmu
pengeta
dan
huan
meng
istila
baha
uasai
h
ru
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
Kata
kerja
kerja
nama
nama
tugas
kerja
kerja
nama
adjektif
terbitan
terbitan.
am
terbitan.
jenis kata transitif. terbitan.
am.
sifat.
hubung ‘meN-
‘meN-..-
‘peng-..-
ialah
kan’ ialah
an’
kata
kata
kata
kata
terbitan
terbitan
terbitan
terbitan
awalan
apitan
apitan
apitan
kata
kata
kata
kata
kerja.
kerja.
nama.
kerja.
ialah
gabungan .
‘meN-..i’
ialah
Ayat di atas merupakan binaan frasa kerja + frasa kerja. Frasa kerja yang menjadi subjek dalam ayat di atas berfungsi sebagai kata nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Membaca meluaskan ilmu pengetahuan.
✔
Membaca dapat menguasai istilah baharu.
1) Bersenam menyihatkan badan dan menguatkan otot. 71
Ayat Subjek
Predikat (FK)
(FK)
Bersenam
menyihatka n
Kata kerja Kata terbitan ‘beR-’
badan
dan
kerja Kata
terbitan.
Kata
Kata
nama
tugas
terbitan.
am.
jenis
‘meN-..-kan’
ialah kata ialah terbitan
terbitan
awalan
apitan
kata
kerja.
menguatkan
kata
kata hubung gabung
kata
an.
otot
kerja Kata nama am.
‘meN-..-kan’ ialah
kata
terbitan apitan kata kerja.
kerja.
Ayat di atas merupakan binaan frasa kerja + frasa kerja. Frasa kerja yang menjadi subjek dalam ayat di atas berfungsi sebagai kata nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Bersenam menyihatkan badan.
✔
Bersenam menguatkan otot.
72
1) Lelaki itu berseluar jean dan memakai kemeja T.
Ayat Subjek
Predikat (FK)
(FK) Lelaki itu
berseluar
Kata
Kata
nama am.
tak
kerja Objek transitif
tanpa Kata
pelengkap
nama am hidup
jean
Sebagai unsur penerang
dan
memakai
Kemaja T
Kata
Kata kerja tak Objek
tugas
transitif
jenis kata dengan hubung gabungan
pelengkap
Sebagai unsure penerang.
.
manusia.
Ayat di atas merupakan binaan frasa kerja + frasa kerja. Frasa kerja yang menjadi subjek dalam ayat di atas berfungsi sebagai kata nama. Ayat di atas juga 73
merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Lelaki itu berseluar jean Ayat
Subjek
Predikat (FK)
(FK)
Bersukan
boleh
Kata kerja Kata terbitan.
ragam
dijadikan
bantu Kata
hobi
dan
meningkat kan
Unsur
Kata hubung Kata kerja Kata
kerja
penerang
gabungan
transitif
an.
beR-’
terbitan
Ayat pasif
kan’ ialah
terbitan
kata
awalan
terbitan
kata
apitan
kerja.
kata kerja ✔
adjektif ‘ke-..-an’
‘Men-..-
ialah kata
kecergasan
apitan kata adjektif
Lelaki itu memakai kemeja T.
1) Bersukan boleh dijadikan hobi dan meningkatkan kecergasan.
74
Ayat di atas merupakan binaan frasa kerja + frasa kerja. Frasa kerja yang menjadi subjek dalam ayat di atas berfungsi sebagai kata nama. Ayat di atas juga merupakan ayat majmuk gabungan. Terdapat satu subjek dan dua predikat hasil gabungan dua ayat tunggal. Ayat-ayat tunggal kemudiannya digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan kata tugas jenis kata hubung gabungan, iaitu dan. Dua ayat tunggal yang terhasil adalah seperti di bawah: ✔
Bersukan boleh dijadikan hobi
✔
Bersukan boleh meningkatkan kecergasan.
11.0 GOLONGAN KATA NAMA Golongan kata nama, seperti yang telah diterangkan, merangkumi sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti dalam binaan frasa nama dan lazimnya kata ini menamakan orang, haiwan, tempat, benda atau konsep. Golongan kata nama pula dipecahkan kepada 3 subgolongan berdasarkan ciri-ciri semantik perkataannya iaitu: i)
Kata Nama Khas
ii)
Kata Nama Am
iii)
Kata Ganti Nama
Maksud ciri-ciri semantik kata nama ialah makna yang didukung oleh setiap perkataan yang tergolong dalam kata nama. Berikut merupakan kata nama yang saya analisis daripada artikel yang saya pilih: Kata Nama Khas Kata nama khas ialah kata nama yang merujuk nama sesuatu benda yang khusus dan ejaannya berpangkalkan huruf besar. Kata nama khas terbahagi kepada dua kumpulan iaitu kata nama khas hidup dan kata nama khas tak hidup. Kata nama
75
khas hidup pula terbahagi kepada dua lagi iaitu kata nama khas hidup manusia dan kata nama khas hidup bukan manusia. i)
Kata Nama Khas tak Hidup
Kata nama khas ini terdiri daripada perkataan yang merujuk benda-benda yang khusus tetapi bukan hidup. Contoh penggunaannya ayat dalam artikel: –
i)
Masyrakat Melayu terkenal dengan keunikkan reka bentuk rumah tradisional.
Kata Nama Khas Hidup Bukan Manusia
Kata nama ini terdiri daripada perkataan yang merujuk benda-benda yang hidup tetapi bukan jenis manusia.
Contoh penggunaannya dalam artikel: –
Ada waktunya pintu melahirkan keadaan mitos puteri raja yang terselamat dari burung Geroda kerana rumahnya mempunyai pintu yang kukuh dan kunci yang ajaib.
Kata Nama Am Kata nama am ialah perkataan yang merujuk benda atau perkara yang umum sifatnya. Kata nama am dapat dibahgikan kepada dua jenis, iaitu kata nama am konkrit dan kata nama am abstrak.
i)
Kata Nama Am Konkrit
Jenis kata nama yang membawa konsep kebendaan: Contoh dalam aritikel saya: – Rumah – Tangga – Kaki 76
– Tangan – Tempayan – Guri – Gayung – Pintu
i)
Kata Nama Am Abstrak
Jenis kata nama yang membawa konsep mujarad atau bukan kebendaan. Contoh dalam artikel saya: – Mimpi – Kepercayaan – Keselamatan – Kesyahduan – Kemesraan
Kata Ganti Nama Kata ganti nama dibahagikan kepada dua subgolongan kecil, iaitu kata ganti nama tunjukdan kata ganti nama nama diri. Kata ganti nama tunjuk terbahagi kepada dua, iaitu kata ganti nama tunjuk umum dan kata ganti nama tunjuk tempat. Kata ganti nama diri pula boleh dipecahkan lagi kepada kata ganti diri tanya dan kata ganti nama diri orang. Kata ganti nam diri orang pula terdiri daripada kata ganti nama diri orang pertama, kata ganti nama diri orang kedua, dan kata ganti nama diri orang ketiga. i)
Kata ganti nama tunjuk Kata ganti nama tunjuk ialah kata kata ganti nama yang berfungsi mengarahkan kepada sesuatu perkara, benda, atau tempat. Kata ganti nama yang menunjuk pada perkara atau benda disebut kata ganti nama tunjuk umum.
– Contoh penggunaan ayatnya dalam artikel:
77
a) Selepas tangga biasanya ada lapangan dibina sebelum menemui pintu
dan lapangan ini ialah tempat berehat atau meletakkan barangan keperluan harian. b) Kata ganti nama diri Kata ganti nama diri ialah kata nama yang menjadi pengganti sesuatu benda, perkara, atau manusia.
– Contoh penggunaan ayatnya dalam artikel: a) Ruangnya tidaklah luas di mana fungsinya hanyalah sebagai tempat ahli
keluarga makan.
a) Kata Ganti Nama diri orang ketiga
Kata ganti nama diri orang ialah jenis ganti nama yang merujuk manusia. –
Contoh penggunaannya dalam ayat: a) Ia menjadi petunjuk tentang keluar masuk rezeki kehidupan, tempat
menyambut masuknya tetamu.
11.1 GOLONGAN KATA KERJA Golongan kata kerja merangkumi sejumlah perkataan yang dapat menjadi unsur inti dalam binaan frasa kerja. Golongan kata kerja dapat dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu kata kerja tak transitif dan kata kerja transitif. Kata kerja tak transitif pula terbahagi kepada dua iaitu kata kerja tak transituf berpelengkap dan kata kerja tak transitif berpelengkap. Kata kerja transitif dapat dibahagikan kepada kata kerja transitif yang wujud dalam ayat aktif dan kata kerja transitif yang wujud dalam ayat pasif. Kata kerja tak transitif. Kata kerja tak transitif
ialah kata kerja yang tidak memerlukan penyambut atau
objek sesudahnya. Namun terdapat sejumlah kata kerja tak transitif yang mesti diikuti dengan pelengkap, sementara yang lainnya tidak perlu diikuti oleh pelengkap.
78
Kata kerja tak transitif terbahagi kepada dua iaitu kata kerja tak transitif berpelengkap dan kata kerja tak transitif tak berpelengkap. i)
Kata kerja tak transitif tak berpelengkap:
– Contoh yang terdapat dalam artikel saya: a) Berehat b) Tidur c) Berbohong d) Makan e) Bersembang
i)
Kata kerja tak transitif berpelengkap:
– Contoh yang terdapat dalam artikel saya: a) Tinggal (di rumah) b) Membasuh (kaki) c) Menghantar (tetamu) d) Berbincang (tentang persoalan keluarga) e) Membina (rumah) Kata kerja transitif Kata kerja transitif ialah kata kerja yang menerima penyambut sesudahnya, yang disebut objek. Kata kerja transitif juga dapat dibahagikan kepada dua, iaitukata kerja dalam ayat aktif dan kata kerja dalam ayat pasif. Kata kerja transitif yang wujud dalam ayat aktif ialah kata kerja yang menerima awalan meN- dengan atau tanpa akhiran –kan atau –i. Kata kerja transitif yang wujud dalam ayat pasif pula ialah kata kerja hasil daripada proses transformasi atau perubahan ayat aktif menjadi ayat pasif.
– Contoh yang terdapat dalam artikel saya:
Kata Kerja
Kata Kerja 79
(ayat aktif)
(ayat pasif)
Makan
dimakan, kumakan
Menghantar
dihantar, kuhantar, kauhantar
Menerima
saya terima, kamu terima, diterima
Menerangi
saya terangi, kamu terangi, diterangi
Membina
kubina, kaubina, dibina
11.2 GOLONGAN KATA TUGAS Golongan kata tugas ialah golongan kata yang bersifat pelbagai jenis atau heterogen, iaitu terkandung dalamnya golongan-golongan kecil yang berbeza-beza tetapi mempunyai satu sifat yang sama, iaitu tidak boleh menjadi unsur inti bagi frasa endosentrik iaitu frasa nama, frasa kerja, dan frasa adjektif. Perkataan dalam golongan kata tugas ini masuk ke dalam binaan ayat sama ada melalui perhubungan dengan perkataan daripada golongan kata kerja, kata nama, dan kata adjektif, ataupun melalui perhubungan secara langsung dengan binaan frasa atau klausa tertentu. Misalnya kata bilangan masuk ke dalam frasa nama melalui perhubungan dengan kata nama, seperti dalam contoh yang berikut:
Kata hubung gabungan Kata hubung gabungan ialah jenis yang menghubungkan dua klausa atau lebih yang sama tara sifatnya. Ayat yang terbentuk yang menggunakan kata hubung gabungan ini disebut ayat majmuk gabungan. Contoh kata hubung gabungan dalam artikel saya ialah: – Dan, atau, tetapi. Penggunaanya dalam ayat adalah seperti berikut: i)
Selain pintu utama, setiap bilik dalam rumah juga dilengkapi dengan pintu dan kunci.
ii)
Kebiasaannya di hujung tangga ada tempayan atau guri untuk membasuh kaki. 80
iii)
Berhampiran dengan dapur adalah ruang yang bersifat seperti ruang tamu tetapi ruangnya tidaklah luas di mana fungsinya hanyalah sebagai tempat ahli keluarga makan dan bersembang.
Kata hubung pancangan Kata hubung pancangan ialah jenis kata hubung yang menyambung klausa tak setara atau klausa pancangan pada klausa utama atau klausa induk. Terbahagi kepada tiga iaitu: i)
Kata hubung pancangan relatif
ii)
Kata hubung pancangan komplemen
iii)
Kata hubung pancangan keterangan.
i)
Kata hubung pancangan relatif Kata
hubung
pancangan
relatif
ialah
perkataan
yang
berfungsi
menghubungkan klausa utama dengan klausa kecil yang lain. Bentuk kata hubung jenis ini ialah yang. Beberapa contoh ayat dalam artikel yang saya pilih mempunyai kata relatif adalah seperti berikut: a) Kebiasaannya di hujung tangga ada tempayan atau guri untuk membasuh kaki
yang disertakan dengan gayung buatan sendiri. b) Pintu yang kukuh melambangkan keselamatan yang sejati. c) Rumah dibentuk oleh ruang tamu yang menampilkan keluasan dalam sifat yang
menarik.
i)
Kata hubung pancangan komplemen Kata hubung pancangan komplemen berfungsi menghubungkan klausa yang
menjadi komplemen atau pelengkap pada klausa utama. Dua contoh kata komplemen
yang
sering
digunakan
ialah
bahawa
dan
untuk.
Contoh
penggunaannya dalam artikel saya pilih: 81
a) Sebuah rumah adalah tempat manusia tinggal, hidup, dan menjadi tempat
persinggahan yang tetap untuk jangka masa yang tidak diketahui. b) Kebiasaannya di hujung tangga ada tempayan atau guri untuk membasuh
kaki yang disertakan dengan gayung buatan sendiri.
i)
Kata hubung pancangan keterangan
Kata hubung pancangan keterangan berfungsi menghubungkan klausa yang menjadi keterangan pada klausa utama. Beberapa contoh kata keterangan adalah seperti berikut: –
Kerana, untuk , dan apabila
Contoh penggunaannya dalam ayat: a) Selepas pintu, rumah dibentuk oleh ruang tamu yang menampilkan keluasan
dalam sifat yang menarik kerana ruang tamu merupakan usul penerimaan. b) Ia membawa kesan penginstitusian yang berlanjutan dan apabila ia
disebarkan diseluruh persekitaran masyarakat, ia mudah difahami.
KATA BANTU Kata bantu, yang hadir sebelum frasa, ialah sejenis perkataan yang bertugas membantu frasa kerja, frasa adjektif, dan frasa sendi nama, iaitu menimbulkan makna tambahan dari segi aspek waktu dan ragam. Kata bantu terbahagi kepada dua kumpulan, iaitu kata bantu aspek dan kata bantu ragam.
i)
Kata bantu aspek
Kata bantu aspek menimbulkan suasana perbezaan masa, iaitu sama ada masa lampau, masa kini, atau masa hadapan. Bentuk-bentuk kata bantu ialah telah, sudah, baru, pernah, sedang, masih, akan, mula, dan belum. Penggunaanya dalam ayat adalah seperti berikut: 82
–
Ikan kering akan diletakkan dalam bakul yang boleh ditarik turun naik.
i)
Kata bantu ragam
Kata bantu ragam ialah bentuk kata yang menyatakan atau menerangkan ragam perasaan berkait dengan perbuatan yang dilakukan seperti hendak, mahu, harus,
mesti,
boleh,
dapat,
enggan,
patut,
dan
mungkin.
Contoh
penggunaannya dalam ayat ialah: –
Penghuninya boleh tidur atau melalui mimpi malam dengan aman.
Kata Penegas Kata penegas yang disebut juga partikel atau kata penyerta ialah sejumlah perkataan yang memberikan penekanan pada bahagian tertentu dalam ayat. Terdapat dua jenis kata penegas iaitu: Yang menegaskan hanya frasa predikat atau bahagiannya. Contohnya,
i)
-kah, -tah, dan –lah. Yang menegaskan kedua-dua bahagian ayat, iaitu frasa nama sebagai
ii)
subjek atau bahagiannya
atau frasa
predikat atau bahagiannya.
Contohnya juga, jua, pun, sahaja, lagi , dan memang. Penggunaanya dalam ayat adalah seperti berikut: a) Pintu membawa kenyataan dan kebenaran yang jelas bagi sesebuah rumah
kerana ia tidak pernah berbohong akan siapakah yang pernah memasuki rumah melaluinya. b) Di dapur lah segala makanan diproses. c) Beras putih diletakkan dalam tempayan dan antah telah pun dibuang jauh.
Kata Nafi Kata nafi, yang hanya hadir sebelum frasa, ialah perkataan yang menjadi unsur nafi frasa-frasa predikat , iaitu frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif, dan frasa sendi nama. Penggunaan dalam dalam ayat berdasarkan artikel yang saya pilih ialah kata nafi tidak . Contohnya: 83
a) Sebuah rumah adalah tempat manusia tinggal, hidup, dan menjadi tempat
persinggahan yang tetap untuk jangka masa yang tidak diketahui. b) Pintu membawa kenyataan dan kebenaran yang jelas bagi sesebuah rumah
kerana ia tidak pernah berbohong akan siapakah yang pernah memasuki rumah melaluinya. c) Secara jitu, konsep membawa bersama proses tanggungjawab dan ia selalu
dibandingkan dengan perilaku dan etika yang tidak mudah disalah anggap. Kata Pemeri Kata pemeri ialah unsur yang menjadi pemeri hal atau perangkai antara subjek dengan frasa-frasa utama dalam predikat. Pemerihalan itu dapat dilakukan melalui dua cara iaitu: i)
Secara persamaan antara subjek dengan predikat, dengan penggunaan kata pemeri ialah.
ii)
Secara huraian tentang subjek oleh predikat, dengan penggunaan kata pemeri adalah.
Penggunaan kata pemeri ialah hadir di hadapan frasa nama seperti yang terdapat dalam ayat berikut: –
Selepas tangga biasanya ada lapangan dibina sebelum menemui pintu dan lapangan ini ialah tempat berehat atau meletakkan barangan keperluan harian.
Kata pemeri adalah pula hadir di hadapan frasa adjektif dan frasa sendi nama, seperti yang terdapat dalam ayat berikut: –
Sebuah rumah adalah tempat manusia tinggal, hidup, dan menjadi tempat persinggahan yang tetap untuk jangka masa yang tidak diketahui.
Kata sendi nama i)
Kata sendi nama “di”
84
Kata sendi nama di digunakan khusus di hadapan kata nama atau frasa nama yang menunjukkan tempat. Kata sendi nama ini ditulis terpisah daripada kata nama atau frasa nama yang mengikutinya. Contoh dalam ayat: –
Ada lampu istimewa yang menerangi dan bunga-bunga sebenar atau plastik diletakkan di penjuru demi sebuah kecantikkan dan kelawaan.
i)
Kata sendi nama “ke”
Kata sendi nama ke digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama yang menunjukkan tempat atau arah yang dituju, dan digunakan juga di hadapan kata nama atau frasa nama yang menunjukkan waktu atau masa. Kata sendi nama ke juga dieja sebagai satu kata yang terpisah daripada kata nama atau frasa nama yang mengikutinya. Contoh dalam ayat: –
Ia melambangkan kepercayaan, sifat adat, tanggapan dan pengluhuran kemurnian yang berlangsung dari masa ke masa.
i)
Kata sendi nama “dari”
Kata sendi nama dari digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama yang menyatakan arah, tempat , atau waktu. Ciri ini membezakannya daripada kata sendi nama daripada yang hanya digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama yang menyatakan punca bagi manusia, haiwan atau benda, asal kejadian dan sumber, atau unsur perbandingan atau perbezaan. Contoh penggunaan kata sendi nama dari adalah seperti yang berikut: a) Ia melambangkan kepercayaan, sifat adat, tanggapan dan pengluhuran
kemurnian yang berlangsung dari masa ke masa. b) Ada waktunya pintu melahirkan keadaan mitos puteri raja yang terselamat
dari burung geroda kerana rumahnya mempunyai pintu yang kukuh dan kunci yang ajaib. c) Punca bagi masyarakat yang hidup dan berjaya atau runtuh secara logis
bermula dari rumah. i)
Kata sendi nama “demi” 85
Sebagai kata sendi nama, perkataan demi bertugas membawa makna tujuan dan digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama. Contoh penggunaannya dalam ayat ialah: –
Ada lampu istimewa yang menerangi dan bunga-bunga sebenar atau plastik diletakkan di penjuru demi sebuah kecantikkan dan kelawaan.
i)
Kata sendi nama “tentang”
Kata sendi nama tentang digunakan sebagai unsur yang membawa maksud rujukan sesuatu yang tidak tentu atau umum, atau mujarad. Kata nama atau frasa nama mengikuti kata sendi nama ini menjadi hal yang diperlakukan atau dibicarakan. Contoh dalam ayat: –
Di ruang tamu ini, tuan rumah menerima tetamu dan mereka duduk bersama berbincang dan bersuara tentang persoalan keluarga.
i)
Kata sendi nama “dengan”
Sebagai kata sendi nama, perkataan dengan di hadapan kata nama atau frasa nama digunakan untuk membawa maksud. Contoh dalam penggunaan ayat: a) Selain pintu utama, setiap bilik dalam rumah juga dilengkapi dengan pintu
dan kunci. b) Seterusnya dapur, tempat rezeki ditanak dan dirasai dengan penuh harapan. c) Bagi bilik pengantin baharu, ia selalu dihiasi dengan bunga-bunga atau
langsir yang melambangkan kesyahduan dan kemesraan. i)
Kata sendi nama “akan”
Kata sendi nama akan digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama, dan penggunaannya mesti didahului oleh kata adjektif yang bersifat emotif. Contoh dalam penggunaan ayat: a) Pintu membawa kenyataan dan kebenaran yang jelas bagi sesebuah rumah
kerana ia tidak pernah berbohong akan siapakah yang pernah memasuki rumah melaluinya. 86
b) Ikan kering akan diletakkan dalam bakul yang boleh ditarik turun naik. c) Ia melahirkan sikap melihat ke atas bagi anak-anak dan generasi penerus
akan apa yang sepatutnya dicapai oleh mereka.
i)
Kata sendi nama “oleh”
Kata sendi nama oleh digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama untuk membawa maksud. Contoh penggunaannya dalam ayat: –
Bilik lain yang lebih kecil dihuni oleh anak-anak atau tetamu.
Kata Arah Kata arah ialah sejumlah perkataan yang hadir sebelum frasa nama dan lazimnya sesudah kata sendi nama untuk menunjukkan hala atau jurusan. Contoh penggunaannya dalam ayat ialah: –
Ada lampu istimewa yang menerangi dan bunga-bunga sebenar atau plastik diletakkan di penjuru demi sebuah kecantikkan dan kelawaan.
11.3 GOLONGAN KATA ADJEKTIF Golongan kata adjektif, yang juga dikenali sebagai kata sifat, ialah perkataan yang menjadi unsur inti dalam binaan frasa adjektif. Frasa adjektif boleh terdiri daripada hanya satu kata adjektif atau beberapa perkataan yang mengandungi kata adjektif dan unsur-unsur keterangan yang lain seperti kata bantu atau kata penguat. Kata adjektif dapat dikenal pasti dan dibezakan daripada kata nama atau kata kerja dengan cirinya yang boleh didahului atau diikuti oleh kata penguat. i)
Kata adjektif sifatan atau keadaan
Kata adjektif ini terdiri daripada perkataan yang memberi pengertian sifatan atau keadaan sebagai unsur keterangan nama.
87
Contoh penggunaannya dalam ayat ialah: a) Orang paling tua dalam rumah seperti datuk, nenek atau poyang moyang
merupakan simbol paling utama kerana mereka merupakan tempat rujukan dalam pelbagai asas pencarian baik berupa amalan hidup, cara beragama, perkahwinan, kematian atau sesuatu permasalahan melibatkan hak dan maruah. b) Ini adalah suatu penemuan tradisi yang cukup baik dan disambut secara logis
bersandarkan akal semula jadi. c) Sesebuah rumah yang baik bermula dari tangga yang kekal.
i)
Kata adjektif warna
Kata adjektif jenis ini terdiri daripada perkataan yang membawa pengertian warna sebagai unsur keterangan. Contoh penggunaannya dalam ayat ialah: –
i)
Beras putih diletakkan dalam tempayan dan antah telah pun dibuang jauh.
Kata adjektif ukuran
Kata adjektif ukuran ialah jenis perkataan yang membawa pengertian ukuran sebagai unsur keterangan. Contoh penggunaannya dalam ayat: –
Bilik lain yang lebih kecil dihuni oleh anak-anak atau tetamu.
–
Bilik besar merupakan bilik yang dihuni oleh ketua rumah atau pemilik utama rumah.
–
Bagi rumah kampung yang tinggi , ada galang dibina sebagai tempat memegang apabila menaikinya.
i)
Kata adjektif waktu
Kata adjektif waktu ialah jenis perkataan yang membawa pengertian konsep masa sebagai unsur keterangan.
88
Contoh penggunaanya dalam ayat: –
Bagi bilik pengantin baharu, ia selalu dihiasi dengan bunga-bunga atau langsir yang melambangkan kesyahduan dan kemesraan.
i)
Kata Adjektif jarak
Kata adjektif jarak ialah jenis perkataan yang membawa pengertian konsep ruang antara dua bentuk atau keadaan sebagai penerang kata nama. Contoh penggunaannya dalam ayat: –
Ruang tamu adalah tempat puteri kayangan turun dan tempat istirahat sekejap para pengembara yang merantau jauh.
i)
Kata adjektif cara
Kata adjektif cara ialah jenis perkataan yang membawa pengertian keadaan kelakuan atau ragam sebagai penerang kata nama. Contoh penggunaannya dalam ayat: a) Pintu membawa kenyataan dan kebenaran yang jelas bagi sesebuah rumah
kerana ia tidak pernah berbohong akan siapakah yang pernah memasuki rumah melaluinya. b) Bagi bilik pengantin baharu, ia selalu dihiasi dengan bunga-bunga atau
langsir yang melambangkan kesyahduan dan kemesraan.
89
