PSC

ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ အပိုငး့ ှ ပထွီႏိုငးငဵေရ့ပထွီနိုငးငဵေရ့ဆိုသညးမြာ ႏိုငးငဵတခု၇ ေဒသတခုအေပ၍ ပထွီွငး အေ်ခအေနမ္ာ့၇ သမိုငး့ေနာကးခ ဵအေ်ခအေနမ္ာ့၇ ႏိုငးငဵေရ့၇ လူမႈေရ့၇ စီ့ပျါ့ေရ့ အစရြိသညးအာ့်ဖငးံလညး့ေကာငး့ ႏိုငးငဵတကာ အေ်ခအေန အရပးရပးတို႕အေပ၍၉ လညး့ေကာငး့ ေလံလာသုေတသန်ပဳေသာ ပညာရပး်ဖစး၌၈ ှ၈ႏိုငးငဵႏိုငးငဵဆိုသညးမြာ လူသာ့တို႕၌ အဖျဲ႕အစညး့တခုသာ်ဖစး၌၈ ကမာၻဦ့မိသာ့စု အစုအေွ့မ္ာ့မြအစ်ပဳ၊ အဖျဲ႕အစညး့၇ အသငး့အပငး့ မ္ာ့စျာရြိၿပီ့ ။အသငး့အပငး့မ္ာ့၌ ဖျ႕ဲ စညး့ပဵုမြာလညး့ ေယဘူယ္အာ့်ဖငးံ တူညီၾကေပသညး၈ ေအာကးေဖ၍်ပပါ အဂၤါရပးမ္ာ့ကို ေလံလာပါက လူ႕အဖျ႕ဲ အစညး့မ္ာ့၌ ဖျ႕ဲ စညး့ပဵုမြာ အေ်ခခဵအာ့်ဖငးံ တူညီေၾကာငး့ေတျ႕ရြိ ေပလိမးံမညး၈ ှ၈အသငး့သာ့မ္ာ့ (အဖျဲ႕ွငးမ္ာ့)ဿ၈ အသငး့တညးေနရာ၀၈ အမႈေဆာငးအဖျဲ႕၁၈ အသငး့စညး့မ္ဥး့မ္ာ့ တို႕်ဖစးပါသညး၈ လူ႕အဖျ႕ဲ အစညး့ အသငး့အပငး့မ္ာ့သညး အထကးပါအတိုငး့ အေ်ခခဵအာ့်ဖငးံ တူညီၾကေသားလညး့ ရညးရျယးခ္ကးမ္ာ့မြာမူကာ့ တခုႏြငးံတခု တသငး့ႏြငးံတသငး့ တူညီ်ခငး့မရြိၾကေပ၈ ဥပမာအာ့်ဖငးံ ဘာသာေရ့အတျကး ဖျဲ႕စညး့ထာ့ေသာ အသငး့မ္ာ့ရြိသကဲံသို႕ ပညာေရ့၇ စီ့ပျါ့ေရ့၇ လူမႈေရ့၇ ႏိုငးငဵေရ့ လုပးငနး့မ္ာ့အတျကး ရညးရျယး၊ဖျဲ႕စညး့ထာ့ေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့လညး့ ရြိေပ၌၈ ႏိုငးငဵတျငးမူ အ်ခာ့ေသာအသငး့အဖျဲ႕မ္ာ့ႏြငးံမတူေသာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ ဟူေသာလဏ၏ာတရပးရြိပါ၌၈ ထို႕ေၾကာငးံပငး လူသာ့တို႕သညး ေရြ့သဘာွႏိုငးငဵမ္ာ့ေခတးက ကဲံသို႕ လဵုၿခဵဳမႈကငး့မဲံ၊ က္ိ့လနး႕စာ စာ့ရေသာဘွအေ်ခအေနမ္ိဳ့မြ ရုနး့ထျကးလာႏိုငးခံဲ ်ခငး့်ဖစးေပသညး၈ ဿ၈ ႏိုငးငဵတျငးရြိေသာ အဂၤါရပးမ္ာ့ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵတျငး ရြိေသာ အဂၤါရပးမ္ာ့မြာ…ှ၈ ႏိုငးငဵသာ့ဿ၈ တိက္ေသာနယးနမိတး၀၈ အစို့ရ၁၈ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ စသညးတို႕်ဖစးေပသညး၈ အဖျ႕ဲ အစညး့အသငး့တခုတျငး အသငး့ွငးမ္ာ့ မရြိလြ္ငး အသငး့အဂၤါႏြငးံမ်ပညးစဵု သကဲံသို႕ ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵတျငးလညး့ ႏိုငးငဵသာ့မရြိ လြ္ငး အဓိပၸါယးမရြိ်ဖစးေနေပလိမးံမညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ႏိုငးငဵတိုငး့တျငး ႏိုငးငဵသာ့ရြိရပါမညး၈ လူမရြိေသာနယးေ်မတခုအာ့ ႏိုငးငဵဟူ၊ မဆိုအပးေပ၈ ခႏၶာမရြိလြ္ငး လူမရြိႏိုငးသကဲံသို႕ တိက္စျာသတးမြတးထာ့ေသာ နယးေ်မမရြိလြ္ငး ႏိုငးငဵမရြိႏိုငးေပ၈ ႏိုငးငဵသာ့တို႕ေနထိုငး လုပးကိုငး စာ့ေသာကးႏိုငးရနး တိက္ေသာနယးနမိတး ေ်မဧရိယာ ရြိရပါမညး၈ တိက္ေသာ နယးေ်မရြိ်ခငး့်ဖငးံ နယးနမိတးႏြငးံစပးလြ္ငး့၊။၇ ႏိုငးငဵ အခ္ငး့ခ္ငး့ အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ ပဋိပက၏မ္ာ့်ဖစးပျါ့မႈမြကငး့ေွ့၊ ႏိုငးငဵေတားအစို့ရအေန်ဖငးံလညး့ မိမိတို႕တနးခို့ၾသဇာအာဏာ ်ပနး႕ႏြဵရာ ေဒသကို လျယးကူစျာ သိရြိႏိုငးမညး်ဖစးပါသညး၈

1

အစို့ရအဖျ႕ဲ မြာလညး့ ႏိုငးငဵတိုငး့တျငး မရြိမ်ဖစးလိုအပးေသာ အဂၤါရပးတခု်ဖစး၌၈ ႏိုငးငဵေတား၌ တရာ့ဥပေဒစို့မို့ေရ့၇ ႏိုငးငဵသာ့ တို႕၌ ပညာေရ့၇ လူမႈေရ့၇ စီ့ပျါ့ေရ့၇ က္နး့မာေရ့အစရြိသညးအာ့်ဖငးံ စညးပငးတို့တတးရနး တာွနးမြာ အစို့ရ၌တာွနး်ဖစး၌၈ အစို့ရသညး ။၌တာွနးေက္်ပျနးရနးအတျကး ေအာကးေဖ၍်ပပါ လုပးငနး့သဵု့ခုအာ့ မ်ဖစးမေန်ပဳလုပးရပါ၌၈ ှ. ဥပေဒ်ပဳေရ့ (Legislature)ဿ၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ (Executive)၀၈ တရာ့စီရငးေရ့ (Judiciary) စသညးတို႕်ဖစး၌၈ ဥပေဒ်ပဳ်ခငး့ကို ဥပေဒ်ပဳဌာနမြ ေဆာငးရျကး၊ ။ဥပေဒမ္ာ့အရတိုငး့ ႏိုငးငဵအုပးခ္ဳပးေရ့ကို အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမြ ေဆာငးရျကးရ၌၈ ဥပေဒေဖါကးဖ္ကးမႈမ္ာ့ကို တရာ့စီရငးေရ့ဌာနမြ စစးေဆ့ေဆာငးရျကးၿပီ့ အ်ပစးရြိ/ မရြိ ဆဵု့်ဖတးေစပါ၌၈ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာသညး ႏိုငးငဵတိုငး့၉ မရြိမ်ဖစးေသာ အဂၤါရပး်ဖစးသညး၈ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာဆိုသညးမြာ ႏိုငးငဵတျငး့ရြိ ႏိုငးငဵသာ့တိုငး့လိုကးနာရနးအတျကး ဥပေဒေရ့ဆျခ ဲ ျငးံရြိ်ခငး့၇ ။ဥပေဒမ္ာ့ႏြငးံ ေလြ္ားညီစာျ ႏိုငးငဵသာ့တို႕အာ့ အုပးခ္ဳပးႏိုငးချငးံရြိ်ခငး့၇ ဥပေဒခ္ိဳ့ေဖါကးေသာသူမ္ာ့အာ့ အ်ပစးေပ့ ဒဏးခကးပိုငးခင ျ းံ ရြိ်ခငး့တိ႕ု ပငး်ဖစးပါ၌၈ အစို့ရအဖျ႕ဲ မြာ ႏိုငးငဵတိုငး့တျငး မရြိမ်ဖစးလိုအပးေသာ အဂၤါရပးတခု်ဖစး၌၈ ႏိုငးငဵေတား၌ တရာ့ဥပေဒစို့မို့ေရ့၇ ႏိုငးငဵသာ့ တို႕၌ ပညာေရ့၇ လူမႈေရ့၇ စီ့ပျါ့ေရ့၇ က္နး့မာေရ့အစရြိသညးအာ့်ဖငးံ စညးပငးတို့တတးရနး တာွနးမြာ အစို့ရ၌တာွနး်ဖစး၌၈ အစို့ရသညး ။၌တာွနး ေက္်ပျနးရနးအတျကး ေအာကးေဖ၍်ပပါ လုပးငနး့သဵု့ခုအာ့ မ်ဖစးမေန်ပဳလုပးရပါ၌၈ ှ၈ ဥပေဒ်ပဳေရ့ (Legislature)ဿ၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ (Executive)၀၈တရာ့စီရငးေရ့ (Judiciary) စသညးတို႕်ဖစး၌၈ ဥပေဒ်ပဳ်ခငး့ကို ဥပေဒ်ပဳဌာနမြ ေဆာငးရျကး၊ ။ဥပေဒမ္ာ့အရတိုငး့ ႏိုငးငဵအုပးခ္ဳပးေရ့ကို အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမြ ေဆာငးရျကးရ၌၈ ဥပေဒေဖါကးဖ္ကးမႈမ္ာ့ကို တရာ့စီရငးေရ့ဌာနမြ စစးေဆ့ေဆာငးရျကးၿပီ့ အ်ပစးရြိ/ မရြိ ဆဵု့်ဖတးေစပါ၌၈ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာသညး ႏိုငးငဵတိုငး့၉ မရြိမ်ဖစးေသာ အဂၤါရပး်ဖစးသညး၈ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာဆိုသညးမြာ ႏိုငးငဵတျငး့ရြိ ႏိုငးငဵသာ့တိုငး့လိုကးနာရနးအတျကး ဥပေဒေရ့ဆျခ ဲ ျငးံရြိ်ခငး့၇ ။ဥပေဒမ္ာ့ႏြငးံ ေလြ္ားညီစာျ ႏိုငးငဵသာ့တို႕အာ့ အုပးခ္ဳပးႏိုငးချငးံရြိ်ခငး့၇ ဥပေဒခ္ိဳ့ေဖါကးေသာသူမ္ာ့အာ့ အ်ပစးေပ့ဒဏးခကးပိုငးခင ျ းံရြိ်ခငး့တို႕ပငး်ဖစးပါ၌၈ လူသတၱွါသညး ဆငး်ခငးတိုငး့ထျာတတးေသာ ဥာဏးရြိသညး ်ဖစး်ခငး့ေၾကာငးံ တိရစာၦနး ေလာကမြ ချထ ဲ ျကးလာခဲံ်ခငး့ ်ဖစး၌၈ လူသညး မိမိတို႕၌ အေတျ႕အႀကဵဳအသိတရာ့မ္ာ့အရ မိမိတို႕၌တို့တတးမႈအတျကး အက္ိဳ့တူလုပးငနး့မ္ာ့ကို အတူပူ့ေပါငး့၊ လုပးေဆာငး လာခဲံၾကပါ၌၈ ဤသို႕အာ့်ဖငးံ လုပးကိုငးစာ့ေသာကးေနထိုငး်ခငး့ေၾကာငးံ ႏိုငးငဵဟူ၊ ေပ၍ေပါကးလာသညးႏြငးံအတူ ။ႏြငးံတ၊ ျဲ ပဋိပက၏မ္ာ့၇ အဓမၼမႈမ္ာ့လညး့ ်ဖစးေပ၍လာစၿမဲပငး်ဖစး၌၈ ထိုသို႕်ဖစးေပ၍လာေသာအခါ ေ်ဖရြငး့ေပ့ႏိုငးရနးႏြငးံ ထပးမဵ၊မ်ဖစးေပ၍ေစရနးအတျကး ႏိုငးငဵေတားအစို့ရ၉ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာသညး ရြိရေပမညး၇ သို႕မြသာ ႏိုငးငဵသာ့တို႕၌ အသကး၇ အို့အိမး၇ စညး့ဇိမးမ္ာ့အာ့ ကာကျယး ေစာငးံေရြာကးႏိုငးမညး်ဖစးသညး၈ ။အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ (Soverignty) တျငးလညး့ ႏြစးမ္ိဳ့ရြိပါ၌……

2

ှ၈ ်ပညးတျငး့အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ (Domestic State Power and Authority)ဿ၈ ်ပညးပအခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ တို႕်ဖစး၌၈ (International Apperance) ှ၈်ပညးတျငး့အခ္ဳပးးအ်ခာအာဏာ ဆိုသညးမြာ ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵအတျငး့ ယြဥးဘကးမရြိေသာ တနးခို့ၾသဇာအာဏာ်ဖစး၌၈ ဿ၈်ပညးပအခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ ဆိုသညးမြာ ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵအာ့ အ်ခာ့ေသာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာပိုငးႏိုငးငဵတို႕က တနး့တူရညးတူအေန်ဖငးံ အသိအမြတး်ပဳရ်ခငး့်ဖစး၌၈ ထို႕ေၾကာငးံ ႏိုငးငဵသာ့၇ တိက္ေသာနယးနမိတး၇ အစို့ရႏြငးံ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာဟူေသာ ဤအဂၤါေလ့ရပးႏြငးံ်ပညးံစဵုလြ္ငး ႏိုငးငဵဟု ဆိုပါ၌၈ ေဖ၍်ပပါအဂၤါေလ့ရပးမြ တခုခု ခ္ိဳ႕ယျငး့ေနပါက ႏိုငးငဵဟူ၊ မယူဆအပးေပ၈ ေခတးသစးႏိုငးငဵမ္ာ့သညး ေရြ့ယခငးႏိုငးငဵမ္ာ့ထကး ဧရိယာပိုမိုက္ယးွနး့လာခဲံၾကပါ၌၈ ဤသညးမြာလညး့ အေၾကာငး့မဲံက္ယးွနး့ လာ်ခငး့မဟုတးဘဲ ေရြ့ယခငးေခတး ၿမိဳ႕်ပႏိုငးငဵငယးေလ့မ္ာ့ အခ္ငး့ခ္ငး့ ေပါငး့စပးဖျဲ႕စညး့လာခဲံေသာေၾကာငးံ်ဖစးပါ၌၈

3

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပပ ဵၸ ညာ အပိင ု ့း ဿ ၀၈ ႏိုငးငဵငယးမ္ာ့ အခ္ငး့ခ္ငး့ ေပါငး့စညး့်ခငး့ ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ေပါငး့စညး့ရ်ခငး့ အေၾကာငး့ရငး့မ္ာ့စျာရြိေသားလညး့ အဓိကအေၾကာငး့ရငး့မ္ာ့မြာ ေအာကးပါအတိုငး့ ်ဖစး၌၈ ှ၈ ဘုနး့တနးခို့ႀကီ့မာ့လိုမႈ (Being to the Supereme State Power)ဿ၈ အက္ိဳ့တူစီ့ပျါ့ေရ့ တို့တတးလိုမႈ (Common Wealth)၀၈ ်ပညးပအႏၱရာယးမြ ကငး့လျတးလိုမႈ တို႕်ဖစးပါ၌၈ (Defence, Agression from Foreign Troops)ႏိင ု င း တ ဵ ႏိင ု င း သ ဵ ညး မိမိ၌ ဘုနး့တနးခို့အာဏာႀကီ့မာ့လိုမႈ (Being to the Supereme State Power) ေၾကာငးံ အ်ခာ့ေသာ ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵ (သို႕) ႏိုငးငဵေဒသမ္ာ့အာ့ အတငး့ အၾကပးလကးနကးအာ့ကို့ တိုငးခိုကး သိမး့သျငး့ေသာ နညး့အာ့ အသဵု့်ပဳတတးပါ၌၈ ဥပမာ ၿဗိတိသြ္ရာဇွငး၉…ှ. အဂၤလနးဿ. ေွလ၀. စေကာံတလနး၁. အိုငးယာလနး ဟူ၊ ေလ့်ပညးေထာငးက်ျဲ ပာ့ေနသညးကိုေတျ႕ရမညး်ဖစး၌၈ ှဿ၅၀ ခုႏြစး၉ ပထမအကးဒျပးဘုရငးသညး ေွလႏိုငးငဵအာ့ စစးတိုကးသိမး့သျငး့၊ မိမိ၌လကးေအာကးခဵႏိုငးငဵအ်ဖစး မထာ့ရြိ ဘဲမိမိႏိုငးငဵႏြငးံ ႏြစး်ပညးံတ်ပညး ေပါငး့စညး့ကာ ႏိုငးငဵအာ့ ႀကီ့မာ့က္ယး်ပနး႕ေအာငးေဆာငးရျကးခဲံ၌၈ ှ၅ွွ ခုႏစ ြ းတျငး အဂၤလနး၇ ေွလ၇ စေကာံတလနး ႏြငေ ံး ်မာကးအင ုိ ယ း ာလနး တို႕သညး ၿဗိတိသြ္ႏိုငးငဵဟူ၊ ယခငးကကဲံသို႕ သီ့်ခာ့စီမဟုတးေတာံဘဲ ဘုရငးတပါ့တညး့ ေအာကး သို႕ စညး့ရဵု့ မိလြ္ကးသာ့်ဖစးလာခဲံ၌၈ ႏိုငးငဵႏြစးႏိုငးငဵ (သို႕) ႏိုငးငဵအမ္ာ့တို႕သညး မိမိတို႕ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ေပါငး့စညး့်ခငး့ (Federation) ်ဖငးံ စီ့ပျါ့ေရ့ဖျဵ႕ၿဖိဳ့ တို့တတးမႈမ္ာ့ ရရြိလိမးံမညးဟု ယဵုၾကညးယူဆလာေသာအခါ တႏိုငးငဵႏြငးံတႏိုငးငဵ စစးမကးမ်ပဳၾကေတာံဘဲ အခ္ငး့ခ္ငး့သေဘာတူညီခ္ကး ်ဖငးံ ေပါငး့စညး့ခဲံၾကေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့လညး့ရြိပါ၌၈ ဤသို႕အာ့်ဖငးံ အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုသညး ှ၄၄၂ ခုႏြစး လျတးလပးေရ့စစးပျဲမတိုငးမီတျငး ၿဗိတိသြ္တို႕လကးေအာကးမြ လျတး လပးေရ့ရရြိလာေသာအခါ အေမရိကနး (ှ၀) နယးသာ့တို႕သညး “ ႏျာ့ကျလ ဲ ြ္ငး က္ာ့ဆျမ ဲ ညး ” ဟူေသာ စကာ့ပဵုအတိုငး့ ေကာငး့စျာ သေဘာေပါကးၾကသညးံအေလြ္ာကး သီ့်ခာ့စျာရပးတညးမေနေတာံဘဲ အခ္ငး့ခ္ငး့ ပူ့ေပါငး့၊ ်ပညးေထာငးစုႀကီ့အ်ဖစး ဖျဲ႕စညး့ထူေထာငး ခဲံေပသညး၈ ၾသစေၾတ့လြ္ႏိုငးငဵသညးလညး့ ှ၆ွွ ်ပညးံႏြစးမတိုငးမီ ၿဗိတိသြ္တို႕၌ တိုကးရိုကးအုပးစို့်ခငး့ကို ခဵရေသာ သီ့်ခာ့နယး(၃)နယး အ်ဖစးရြိေလ၌၈ ၿဗိတိသြ္တို႕က ထိုနယးမ္ာ့အာ့ ဒိုမီနီယဵ (Dominion) အဆငးံ လျတးလပးေရ့ကို သီ့်ခာ့စီေပ့လိုကးခ္ိနးတျငး အေရြ႕အာရြမြ ဂ္ပနးႏိုငးငဵသညး အငးအာ့ႀကီ့မာ့လာၿပီ့ ။တို႕၌ စီ့ပျါ့ေရ့ေစ့္ကျကးအာ့ခ္ဲ႕ထျငးရနး ကိုလိုနီနယးမ္ာ့အာ့ရြာေဖျ သိမး့ပိုကးလြ္ကးရြိေသာ အခ္ိနးအခါႏြငးံ တိုကးဆိုငးေနေသာေၾကာငးံ ၾသစေၾတ့လြ္ (၃) ႏိုငးငဵသာ့တို႕သညး သီ့်ခာ့စီရပးတညးေနပါက ဂ္ပနးတ႕ို ၌ ွါ့မ္ိဳ်ခငး့ကို ခဵရမညးစို့ေသာေၾကာငးံ အခ္ငး့ခ္ငး့ပူ့ေပါငး့ကာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵအ်ဖစး တညးေထာငးခဲံၾက်ခငး့်ဖစး၌၈

4

အထကး၉ေဖ၍်ပခဲံေသာ အေ်ခအေနမ္ာ့သညး ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့တို႕၌ ေပါငး့စညး့ခဲံေသာ အေ်ခအေနအေၾကာငး့တရာ့မ္ာ့ပငး ်ဖစးေပ၌၈သို႕ေသား ထိုႏိုငးငဵမ္ာ့ မညးသို႕နညး့်ဖငးံေပါငး့စညး့ခဲံၾကသနညး့ ဆိုေသာအခ္ကးသညး ဤႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ၉ အလျနးအေရ့ ႀကီ့ေသာ အခ္ကးတခ္ကးအ်ဖစး ဆကးလကးေလံလာသျာ့ရနးလိုေပလိမးံမညး၈ ၁၈ ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ေပါငး့စညး့ခဲံၾကေသာနညး့လမး့မ္ာ့ ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ေပါငး့စညး့ရာ၉ ေယဘူယ္အာ့်ဖငးံ ႏြစးမ္ိဳ့ရြိပါ၌၈ ှ၈ ႏြစး်ပညးံ တ်ပညးေပါငး့စညး့်ခငး့ (Mutual Absorption) (Unitary State) ဿ၈ ်ပညးေထာငးစုအ်ဖစးေပါငး့စညး့်ခငး့ (Federal) တို႕်ဖစး၌၈ ှ၈ ႏြစး်ပညးံတ်ပညးေပါငး့စညး့်ခငး့ (Mutual Absorption) (Unitary State) ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ေပါငး့စညး့ၾကရာတျငး ႏြစး်ပညးံတ်ပညးအ်ဖစး ေပါငး့စညး့်ခငး့ႏြငးံ ်ပညးေထာငးစုနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့ ်ခငး့ဟူ၊ရြိၾကပါ၌၈ ႏိုငးငဵႏြစးႏိုငးငဵ (သို႕) ႏိုငးငဵအမ္ာ့သညး ႏြစး်ပညးတ်ပညးနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့ၾကေသာအခါ ။ေပါငး့စညး့ ရာတျငးပါွငးေသာ ႏိုငးငဵအသီ့သီ့တို႕၉ ရြိၾကေသာ မူလပထမ သီ့်ခာ့ထငးရြာ့သညးံ ဂုဏးအဂၤါရပး လက၏ဏာ (Characteristics) မ္ာ့ ေပ္ာကးကျယးသျာ့ၿပီ့ ေပါငး့စညး့ရာတျငး ပါွငးေသာႏိုငးငဵအာ့လဵု့အတျကး သီ့်ခာ့ထငးရြာ့သညး ဂုဏးအဂၤါ လက၏ဏာသစးတရပး ေပ၍ထျကးလာေပသညး၈သီ့်ခာ့ထငးရြာ့သညး ဂုဏးအဂၤါ လက၏ဏာသစးမြာ မူလတိုငး့ႏိုငးငဵအသီ့သီ့၉ ရြိေသာ အစို့ရအဖျဲ႕မ္ာ့ ေပ္ာကးကျယးသျာ့ၿပီ့ ။ႏိုငးငဵ အာ့လဵု့အတျကး ဗဟိုအစို့ရတရပးတညး့သာ ေပ၍ေပါကးလာေသာ အစို့ရတဖျဲ႕တညး့အ်ဖစး ေပ၍ေပါကးလာခဲံေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ ႏိုငးငဵငယးမ္ာ့ေပါငး့စညး့ၿပီ့ တ်ပညးေထာငး (Unitary State) တညး့ဟူေသာ ႏိုငးငဵသစး ်ဖစးေပ၍လာခဲံေပသညး၈ ဥပမာအာ့်ဖငံး… ှဿ၅၀ ခုႏြစးတျငး ေွလႏိုငးငဵမြ အတညး်ပဳလိုကးေသာ လႊတးေတားႀကီ့ထုတးဥပေဒ (Statute) အရ ေွလႏိုငးငဵအစို့ရႏြငးံ အဂၤလနးႏိုငးငဵ အစို့ရတိ႕ု ေပ္ာကးကျယးသျာ့ၿပီ့ ေွလႏိုငးငဵႏြငးံ အဂၤလနးႏိုငးငဵတို႕ကို အုပးစို့သညးံ တခုတညး့ေသာ အစို့ရသစးတရပး ေပ၍ေပါကးလာခဲံ ေလ၌၈ ဿ၈ ်ပညးေထာငးစုအ်ဖစးေပါငး့စညး့်ခငး့ (Federal)ႏိင ု းငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ်ပညးေထာငးစုအ်ဖစး ေပါငး့စညး့လြ္ငး ေပါငး့စပးရာတျငးပါွငးေသာ ႏိုငးငဵအသီ့သီ့တို႕၌ မူလအစို့ရမ္ာ့ႏြငးံ ဥပေဒမ္ာ့သညး လဵု့ွေပ္ာကးကျယးသျာ့်ခငး့မရြိဘဲ ။ႏိုငးငဵအာ့လဵု့အတျကး ဗဟိုအစို့ရသစးတရပး ေပ၍ေပါကးလာခဲံေပသညး၈ ႏိုငးငဵမ္ာ့သညး အေၾကာငး့အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ေၾကာငးံ မေပါငး့မ်ဖစး ေပါငး့စညး့ၾကေသားလညး့ မိမိတို႕၌မူလဓလံထဵု့စဵမ္ာ့ႏြငးံ ပငးကိုယး ထူ့်ခာ့သညးံ ဂုဏးအဂၤါရပး လက၏ဏာမ္ာ့ကို မဆဵု့ရဵႈ့ေစလိုေသာအခါ ဤ်ပညးေထာငးစုနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့ခဲံၾကေပ၌၈

5

ဥပမာအာ့်ဖငးံ ှ၄၅၆ ခုႏြစးတျငးေရ့ဆျခ ဲ ဲံေသာ ဖျဲ႕စညး့ပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ အေမရိကနးသညးလညး့ေကာငး့၇ ှ၅၁၄ ခုႏြစးတျငး ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵသညးလညး့ေကာငး့၇ ှ၆ွွ ခုႏြစးတျငး ၾသစေၾတ့လ္ာ့သညးလညး့ေကာငး့ ဖကးဒရယးေခ၍ ်ပညးေထာငးစုနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့်ခငး့်ပဳခဲံၾကသ်ဖငးံ ်ပညးနယးငယးမ္ာ့ ( Federating Unit) ၌ မူလသီ့်ခာ့ဂုဏးအဂၤါ လက၏ဏာမ္ာ့်ဖစးၾကေသာ အစို့ရအဖျဲ႕ ႏြငးံ ဥပေဒမ္ာ့အာ့လဵု့ႏြငးံ သကးဆိုငးေသာ ဗဟိုအစို့ရ (Federal Government) ေပ၍ေပါကးလာ်ခငး့်ဖငးံ လက၏ဏာသစးတရပး တို့ပျါ့ လာ်ခငး့သာ်ဖစးေပသညး၈ ဤကဲံသို႕ေသာ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံတကျ ်ပညးနယးတိုငး့တျငး မိမိကိုယးပိုငး အစို့ရတဖျ႕ဲ စီရြိေသာ တိုငး့်ပညးမ္ာ့ကို ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ ( Federal State)ဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾကပါ၌၈

6

ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ အပိုငး့ ၀ ၂၈ တ်ပညးေထာငးစနစးႏိုငးငဵမ္ာ့ (Unitary State) အထကး၉ရြငး့လငး့ေရ့သာ့ခဲံသညးံအတိုငး့ ယူနီတရီ (Unitary State) ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵ၉ အစို့ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိေၾကာငး့ သိခဲံရေပၿပီ၈ ။ Unitary State ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵ၌ ထူ့်ခာ့ေသာ သျငး်ပငးလက၏ဏာမ္ာ့ကို ဆကးလကးေလံလာ ဆနး့စစးၾကညးံလြ္ငး ေအာကးပါအတိုငး့ ေတျ႕ရြိရမညး်ဖစး၌၈ ှ၈ အစို့ရအဖျဲ႕တခုတညး့သာရြိ်ခငး့ဿ၈ အာဏာပိုငးဥပေဒအဖျဲ႕ တဖျ႕ဲ တညး့သာရြိ်ခငး့၀၈ ဥပေဒအဖျ႕ဲ ၌ ဥပေဒ်ပဳချငးံ တနးခို့အာဏာကို ကနး႕သတးခ္ကးမထာ့ရြိ်ခငး့ စသညးတို႕်ဖစးေပ၌၈အမဲကိုသိလိုလြ္ငး အ်ဖဴႏြငးံႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံရပါ၌၈ ထို႕အတူ Unitary State ႏိုငးငဵ၌ ထူ့်ခာ့ေသာ လက၏ဏာရပးမ္ာ့ကို သိလိုလြ္ငး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵႏြငးံ ႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံရပါ၌၈ က) အဂၤလနးသညး Unitary State ႏိင ု င း ်ဵ ဖစးသ်ဖငးံ တတိင ု ့း ်ပညးလ့ုဵ ကို အုပစ း ့ုိ ေသာ အစိ့ု ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိၿပီ့၇ အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုမြာမူ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ်ဖစးသညးံအေလြ္ာကး ဗဟိုအစို့ရအဖျဲ႕တခုအ်ပငး ်ပညးနယးေပါငး့ (၂ွ) တျငးလညး့ အစို့ရတဖျဲ႕ စီရြိၾကေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုတျငး ဗဟိုအစို့ရတခု ႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ေပါငး့ (၂ွ) စုစုေပါငး့ အစို့ရ(၂ှ)ဖျ႕ဲ ရြိေလသညး၈ ခ) အေမရိကနးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ (Congress) အာ့ေလံလာဆနး့စစးၾကညးံပါမူ အေမရိကနးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕၉ ။ႀကိဳကးႏြစးသကးသလို ဥပေဒ်ပဳချငးံ မရြိေၾကာငး့ေတျ႕ရၿပီ့၇ ကျနးဂရကး (ေခ၍) ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားသညး ်ပညးနယးအစို့ရတို႕၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ထိခိုကးေစႏိုငး သညးံ ဥပေဒမ္ိဳ့မ္ာ့ကို ်ပဳချငးံမရြိေပ၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ ်ပညးနယးမ္ာ့သို႕ေပ့ထာ့ေသာ အချငးံအေရ့ မ္ာ့ကို ထိပါ့ႏိုငးခင ျ းံ၇ က္ဴ့ေက္ားႏိုငးခင ျ းံမရြိေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ အေမရိကနးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕၌ ဥပေဒ်ပဳချငးံအာဏာမြာ ကနး႕သတးခ္ကးမ္ာ့ရြိေၾကာငး့ ေတျ႕ရမညး်ဖစးပါသညး၈ ၿဗိတိသြ္ပါလီမနးႏြငးံ အေမရိကနးကျနးဂရကး (ဿ) ခုစလဵု့မြာ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕မ္ာ့်ဖစးၾကေသားလညး့ အေမရိကနးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ မြာ ၿဗိတိသြ္ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ကဲံသို႕ တနးခို့ၾသဇာ မႀကီ့ေၾကာငး့ေတျ႕ရမညး်ဖစး၌၈ ဤသို႕်ဖစးရ်ခငး့မြာ ၿဗိတိသြ္ႏိုငးငဵသညး အစို့ရတဖျဲ႕တညး့ သာရြိေသာ Unitary State ႏိုငးငဵ်ဖစးၿပီ့ အေမရိကနးမြာမူ ်ပညးနယးတခုစီ၉ အစို့ရတဖျဲ႕စီရြိေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ပငး်ဖစး၌၈ ထို႕ေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႕ဲ ၌ တနးခို့အာဏာပါွါႀကီ့မာ့်ခငး့သညး Unitary State ႏိင ု င း ၌ ဵ သီ့်ခာ့ထူ့်ခာ့ေသာ လက၏ဏာ တရပး်ဖစး ေပသညး၈ ဂ) Unitary Stateႏိုငးငဵ၌ တတိယထူ့်ခာ့သညးံ လက၏ဏာတရပးမြာ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕မြအပ ေဒသႏၱရဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕မ္ာ့ မရြိ်ခငး့ပငး်ဖစး၌၈ ၿဗိတိသြ္ႏိုငးငဵတျငး လနးဒနးၿမိဳ႕ကိုအုပးခ္ဳပးေသာ ေဒသဆိုငးရာ “ လနးဒနးေကာငးတီ ေကာငးစီ” (London County Council) မ္ိဳ့မ္ာ့စျာရြိ၌၈ ဤေကာငးစီမ္ိဳ့မြာ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕၌ ချငးံ်ပဳခ္ကး်ဖငးံ တညးေထာငးထာ့်ခငး့်ဖစးၿပီ့၇ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕်ဖစးေသာ ၿဗိတိသြ္ပါလီမနးက ။်ပဳလုပးထာ့ေသာ ဥပေဒကို ်ပနးလညးရုပးသိမး့လိုကးလြ္ငး ေဒသဆိုငးရာ လနးဒနးေကာငးတီေကာငးစီ ကဲံသို႕ေသာ ေဒသဆိုငးရာအုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႕မြာလညး့ အလိုအေလြ္ာကးပ္ကးပ္ယးသျာ့ေပသညး၈

7

လနးဒနးေကာငးတီေကာငးစီ၉ ၿဗိတိသြ္ပါလီမနးမြာကဲံသို႕ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာမရြိေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ ။ေကာငးစီမြ်ပဳလုပးလိုကး ေသာ (Rules and Regulations) ေတျကိုလညး့ ဥပေဒအ်ဖစးမယူဆႏိုငးေပ၈ သို႕ရာတျငး လနးဒနးေကာငးတီေကာငးစီမြာ ၿဗိတိသြ္ ပါလီမနး၌ ဥပေဒ်ပဳခ္ကးအရ ေပ၍ေပါကးလာသ်ဖငးံ လနးဒနးၿမိဳ႕အုပးခ္ဳပးေရ့အတျကး စညး့ကမး့နညး့လမး့မ္ာ့ကို ဥပေဒ်ပဳႏိုငးခင ျ းံ ရြိေပသညး၈ ။အဖျ႕ဲ မြ ်ပဳလုပးေသာဥပေဒမ္ာ့သညး ထပးဆငးံထုတး်ပနးေသာ ဥပေဒမ္ာ့်ဖစး်ခငး့ေၾကာငးံ ထပးဆငးံထုတးဥပေဒ (By Laws) မ္ာ့သာ ်ဖစးေပသညး၈ အထကးပါအေၾကာငး့မ္ာ့ကို ေထာကးရႈ်ခငး့အာ့်ဖငးံ လနးဒနးေကာငးတီေကာငးစီမြာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာပိုငး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ မဟုတးေၾကာငး့ထငးရြာ့ေလ၌၈ ထို႕်ပငး ၿဗိတိသြ္ပါလီမနး၉ မညးသညးံေဒသႏၱရအဖျဲ႕အစညး့ကိုမဆို ဖ္ကးသိမး့ႏိုငးခင ျ းံရြိ ေပသညး၈ အေမရိကနးႏိုငးငဵတျငးမူ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕်ဖစးေသာ ကျနးဂရကးသညး အေမရိကနးႏိုငးငဵ၌ တခုတညး့ေသာ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ မဟုတး ေပ၈ ။ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕အ်ပငး ်ပညးနယး(၂ွ) စလဵု့၉ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ တဖျ႕ဲ စီသီ့်ခာ့စီရြိၾက၌၈ ်ပညးနယးမ္ာ့၌ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႕ဲ မ္ာ့သညး ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျ႕ဲ ၌ ဥပေဒ်ပဳခ္ကးအေပ၍၉ လဵု့ွတညးရြိ်ခငး့မရြိေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ ၿဗိတိသြ္ပါလီမနးသညး ေဒသဆိုငးရာ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႕ မ္ာ့ကို ဖ္ကးသိမး့ႏိုငးသကဲံသို႕ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕်ဖစးေသာ ကျနးဂရကးသညး ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့ကို။၇ ်ပညးနယးမ္ာ့မြ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႕ဲ မ္ာ့ကိုေသားလညး့ေကာငး့ ဖ္ကးသိမး့ႏိုငးချငးံမရြိေခ္၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုရြိ ်ပညးနယးတိုငး့မြ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕မ္ာ့သညး အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာပိုငးအဖျဲ႕မ္ာ့ပငး်ဖစး၌၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးနယးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕တို႕မြ ်ပဳလုပး်ပဌာနး့လိုကးေသာ ဥပေဒမ္ာ့မြာ ကျနးဂရကးမြ်ပဳလုပးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကဲံသို႕ပငး ။တိ႕ု ဆိုငးရာ ဆိုငးရာ်ပညးနယးမ္ာ့အတျငး့၉ တရာ့ွငးဥပေဒအစစးမ္ာ့ပငး်ဖစးေလသညး၈ ၃၈ တ်ပညးေထာငးစနစးႏိုငးငဵမ္ာ့၌ အာ့သာခ္ကးမ္ာ့ ှ၈ Unitary State ႏိုငးငဵမြာ တႏိုငးငဵႏြငးံအထကး ႏိုငးငဵငယးေပါငး့မ္ာ့စျာ ေပါငး့စပးပါွငးၿပီ့ တႏိုငးငဵတညး့အ်ဖစး ေပါငး့စညး့ တညးေထာငးထာ့်ခငး့်ဖစးေသာေၾကာငးံ ပထွီနယးေ်မဆကးစပး်ခငး့၇ လူမ္ိဳ့ဓေလံထဵု့စဵ ညီၫတ ျ း်ခငး့၇ မတူညီေသာ ယဥးေက့္မႈမ္ာ့ ေပါငး့စပးလာ်ခငး့၇ လမး့ပနး့ဆကးသျယးေရ့ ေကာငး့်ခငး့အစရြိေသာ အဂၤါရပးမ္ာ့မ္ာ့ႏြငးံ ်ပညးးံစဵုၿပီ့ အမ္ိဳ့သာ့ စညး့လဵု့ ညီၫတ ျ းမႈကို ရရြိႏိုငး်ခငး့၈ ဿ၈ တတိုငး့်ပညးလဵု့၉ အစို့ရတရပးတညး့သာ ရြိေသာေၾကာငးံ တိုငး့်ပညးအုပးခ္ဳပးေရ့ စကးယႏၱရာ့အတျကး ်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵမ္ာ့ကဲံသို႕ လူေတား လူေကာငး့မ္ာ့စျာမလိုအပးေပ၈ ်ပညးေထာငးစုစစးစစးႏိုငးငဵမ္ာ့တျငးမူ အစို့ရအဖျဲ႕ေပါငး့မ္ာ့ စျာအတျကး လူေတားလူေကာငး့မ္ာ့စျာ လိုအပးေပလိမးံမညး၈ လိုအပးေသာ လူေတားလူေကာငး့မ္ာ့အာ့ ်ပဳစုပ္ိဳ့ေထာငး ေမျ့ထုတးမေပ့ႏိုငးပါက တိုငး့်ပညးတို့တတးမႈကို ထိခိုကးေစမညး်ဖစးသညး၈ ၀၈အစို့ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိေသာေၾကာငးံ တိုငး့်ပညး၌တာွနးကိုပခဵု့လႊဲရနးအချငးံမသာေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ တာွနးွတၱရာ့မ္ာ့ကို အစျမး့ကုနးေဆာငးရျကးႏိုငးသညး၈ ထို႕်ပငး ။အစို့ရသာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာပိုငး်ဖစးေသာေၾကာငးံ ်ပညးတျငး့်ပညးပ ်ပႆနာမ္ာ့ကို အေႏြာကးအယြကးကငး့စျာ်ဖငးံ လြ္ငး်မနးစာျ ေ်ဖရြငး့ႏိုငးသညး၈

8

၁၈ တိုငး့်ပညးတျငး့၉ အခ္ဳအးအ်ခာအာဏာပိုငး အစို့ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိေသာေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့ကဲံသို႕ ဗဟိုအစို့ ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့ေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပညးနယးအစို့ရအခ္ငး့ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့ အခ္ငး့မ္ာ့အ်ငငး့ပျါ့ရေသာ ကိစၥရပးမ္ာ့ မေပ၍ေပါကးႏိုငးေပ၈ ၂၈ တမ္ိဳ့သာ့လဵု့တျငး အစို့ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိသ်ဖငးံ တိုငး့သူ်ပညးသာ့တိုငး့သညး ။အစို့ရ၌အမႈကိစၥအေပ၍၉သာ သစၥာ ေစာငးံသိရနးလိုသညး၈ ၃၈ မ္ကးေမြာကးေခတးတျငး အေ်ခအေနႏြငးံလိုကးေလြ္ာ၊ အုပးခ္ဳပးေရ့ယႏၱရာ့မ္ာ့ကို အခ္ိနးအာ့ေလြ္ားစျာ ်ပဳ်ပငးရနးလိုေပသညး၈ ရုပးွတၱဳမ္ာ့သညး အၿမဲေ်ပာငး့လဲေနသ်ဖငးံ စိတးပိုငး့ဆိုငးရာွါဒေရ့ရာမ္ာ့ကိုလညး့ ရုပးပိုငး့ႏြငးံေလြ္ားညီစျာ်ပဳ်ပငးေ်ပာငး့လဲရနးလိုေပမညး၈ ထိုသို႕်ပဳ်ပငးေ်ပာငး့လဲရာတျငး Unitary State ႏိင ု င း က ဵ ်ပညးေထာငးစႏ ု င ုိ င း မ ဵ ္ာ့ထကးပ၊ ုိ လြ္ငး်မနးလျယက း ေ ူ ပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံပငး အဂၤလနးသညး အေမရိကနးထကး တႏြစးေစာ၊ (ှ၆ှ၆) ခုႏြစးတျငး အမ္ိဳ့သမီ့မ္ာ့ကို မဲေပ့ပိုငးခင ျ းံ်ပဳႏိုငးခံေ ဲ ပသညး၈ ၄၈ အစို့ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိေသာ Unitary State ႏိင ု င း မ ဵ ာြ အစိ့ု ရအဖျ႕ဲ ေပါငး့မ္ာ့စျာရြိေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵထကး အစို့ရအသဵု့စရိတးသကးသာေစပါသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ Unitary State ႏိုငးငဵသာ့ေတျသညး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵသာ့ေတျထကး အချနးထမး့ေဆာငးရ်ခငး့ သကးသာေလံရြိသညး၈ ထို႕်ပငး Unitary State ႏိုငးငဵတျငး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမြာကဲံသို႕ ဥပေဒေရ့ရာတျငး လညး့ေကာငး့၇ အုပးခ္ဳပးေရ့ရာတျငးလညး့ေကာငး့ ရႈပးေထျ့်ခငး့မရြိေပ၈ ၃၈ တ်ပညးေထာငးစနစးႏိုငးငဵမ္ာ့၌ အာ့နညး့ခ္ကးမ္ာ့ ှ၈ ေလာကဓမၼတာ သေဘာတရာ့အရ ဤေလာက၉ အာ့သာခ္ကး ရြိသလို အာ့နညး့ခ္ကးဟူသညးလညး့ ရြိၿပီ့်ဖစး၌၈ Unitary State ႏိုငးငဵတျငး အစို့ရတဖျဲ႕တညး့သာရြိသ်ဖငးံ ေကာငး့ေသာအခ္ကးမ္ာ့သကဲံသို႕ မေကာငး့ေသာ အာ့နညး့ခ္ကးမ္ာ့လညး့ရြိေပ၌၈ မ္ကးေမြာကးေခတးတျငး အစို့ရတိုငး့၉ မ္ာ့စျာေသာ ်ပႆနာမ္ာ့ကို ရငးဆိုငးေနရသ်ဖငးံ အေရ့ႀကီ့ေသာ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ ်ပႆနာမ္ာ့ႏြငးံ ်ပညးတျငး့်ပႆနာမ္ာ့ကိုသာ အဓိကထာ့ ေ်ဖရြငး့ေနၾကရေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပႆနာငယးမ္ာ့မြာ လ္စးလ္ဴရႈခဵေနရေပသညး၈ ထိုသို႕ လ္စးလ္ဴရႈထာ့ရေသာ ်ပႆနာမ္ာ့ႏြငးံ သကးဆိုငးရာလူ ပုဂၐိဳလးအဖျ႕ဲ အစညး့တိ႕ု တျငး ထိခိုကးနစးနာေစရေပသညး၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့၉တျငးမူ ေဒသဆိုငးရာ်ပႆနာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးအစို့ရ တို႕က ေ်ဖရြငး့ေပ့ႏိုငးသ်ဖငးံ မလိုလာ့အပးေသာ ထိခိုကးနစးနာမႈမ္ာ့ ေလ္ာံနညး့သျာ့ေစမညး်ဖစးေပသညး၈ သို႕ရာတျငး Unitary State ႏိုငးငဵတျငး ေဒသႏၱရအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကို အသဵု့်ပဳပါက ဤကဲံသို႕ေသာ ်ပႆနာမ္ာ့အာ့ ေလ္ာံနညး့သျာ့ေအာငးေဆာငးရျကးႏိုငးမညး ်ဖစးေပသညး၈ ဿ၈ အစို့ရတစးဖျဲ႕တညး့ တိုငး့်ပညးတျငး့ရြိ အမ္ာ့အက္ိဳ့အတျကး ထမး့ေဆာငးလိုေသာ လူေတားလူေကာငး့မ္ာ့အတျကး ။တို႕ႏြငးံ သငးံေတားေသာေနရာမ္ာ့ လဵုေလာကးစျာမရြိသ်ဖငးံ လူ႕အရငး့အ်မစး ဖျ႕ဵ ၿဖိဳ့တို့တတးေစႏိုငးေသာ အချငးံအေရ့ဆဵုရဵႈ့ႏိုငးေစ၌၈ လူေတားလူေကာငး့မ္ာ့ကို တိုငး့်ပညး လူအဖျဲ႕အစညး့အတျငး့သငးံေတားေသာေနရာမ္ာ့၉ အသဵု့မခ္ႏိုငး်ခငး့ေၾကာငးံလညး့ ထိုတိုငး့်ပညး၌ ဖျ႕ဵ ၿဖိဳ့တို့တတးမႈကိုထိခိုကးေစေပသညး၈ (ဥပမာ - ်မနးမာ၇ အစရြိသညးအာ့်ဖငးံ…..)

9

်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့ရြိေသာတိုငး့်ပညးမ္ာ့၉မူ လူအမ္ာ့စုမြာ အစို့ရအမႈထမး့ချငးံရၾကေပမညး၈ ်ပညးနယးအစို့ရဌာနတို႕၉ အမႈထမး့်ခငးံ်ဖငးံ အေတျ႕အႀကဵဳအေလံအက္ငးံမ္ာ့ရရြိေစၿပီ့ ဗဟိုအစို့ရအတျကး လူေတားလူေကာငး့မ္ာ့ရရြိေစႏိုငးမညး်ဖစး၌၈ တနညး့ အာ့်ဖငးံ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့သညး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵအတျကး ႏိုငးငဵေရ့ႏြငးံ စီမဵခနး႕ချေ ဲ ရ့အတတးသငးေက္ာငး့ႀကီ့မ္ာ့ဟုပငး ယူဆႏိုငး ေပသညး၈ ၀၈ အစို့ရတဖျဲ႕တညး့ရြိ်ခငး့်ဖငးံ ်ဗဴရိုကေရစီွါဒ ထျနး့ကာ့်ဖစးေပ၍ေစၿပီ့ ဤွါဒ၌ေနာကးဆကးတဆ ျဲ ို့က္ိဳ့အ်ဖစး ။နယးပိုငး၇ ၿမိဳ႕ပိုငး၇ ရျာပိုငး၇ အစို့ရအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမ္ာ့မြ အရာရြိမ္ာ့က ။တို႕၌ ၾသဇာအာဏာမ္ာ့်ဖငးံ ်ပညးသူလူထုအာ့ ဖိႏြိပး်ခငး့၇ ၿခိမး့ေ်ခာကး်ခငး့၇ မတရာ့ဖမး့ဆီ့်ခငး့/ေထာငးခ္်ခငး့၇ အႏိုငးက္ငးံ်ခငး့မ္ာ့ ်ဖစးေပ၍ေစၿပီ့ ်ပညးသူလူထု၌ ဒီမိုကေရစီႏြငးံ လျတးလပးချငးံမ္ာ့ ဆဵု့ရဵႈ့ေစလိမးံမညး်ဖစးေပသညး၈ ၁၈ တိုငး့်ပညးႀကီ့လျနး့ၿပီ့ ပထွီအေနအထာ့ ဆကးစပးမႈမရြိ၇ လူမ္ိဳ့ဓေလံထဵု့စဵမတူလြ္ငး Unitary State ႏိင ု င း ဵ မဖျ႕ဲ စညး့သငးံေပ၈ အေၾကာငး့မြာ မၾကာခဏ်ပညးတျငး့စစးႏြငးံ ပုနးကနးမႈမ္ာ့ ေပ၍ေပါကးေစႏိုငးသ်ဖငးံ တိုငး့်ပညး ဖျဵ႕ၿဖိဳ့တို့တတးမႈကို မ္ာ့စျာထိခိုကးေစမညး ်ဖစးပါသညး၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵဆိုသညးမြာ ႏိုငးငဵႏြစးႏိုငးငဵေသားလညး့ေကာငး့၇ ႏြစးႏိုငးငဵႏြငးံ အထကး ပိုေသားလညး့ေကာငး့၇ ဖကးဒေရ့ရြငး့ (Federation) နညး့အရ ဖျ႕ဲ စညး့ပဵုမြာ ်ပညးေထာငးစုအ်ဖစး ပါွငးေပါငး့စပးလာေသာ ႏိုငးငဵအသီ့သီ့တို႕တျငး မူလအစို့ရမ္ာ့ ေပ္ာကးကျယးသျာ့်ဖငး့မရြိဘဲ ဗဟိုအစို့ရတရပး(သို႕) ်ပညးေထာငးစုအစို့ရတရပး အသစးေပ၍ေပါကးလာ်ခငး့ပငး်ဖစးေပသညး၈ ႏိုငးငဵမ္ာ့သညး ်ပညးပရနးအာ့ ကာကျယးႏိုငးေစရနး အမ္ိဳ့သာ့အငးအာ့ေတာငးံတငး့ခိုငးမာလိုၿပီ့၇ မိမိတို႕၌ မူလသီ့်ခာ့ လျတးလပးမႈမ္ာ့ကိုလညး့ မဆဵု့ရဵႈ့ေလိုေသာအခါ ဤ်ပညးေထာငးစုနညး့်ဖငးံ အခ္ငး့ခ္ငး့ေပါငး့စပးဖျဲ႕စညး့ၾကေပသညး၈ ်ပညးေထာငးစုနညး့ အရ ေပါငး့စပးဖျဲ႕စညး့ရာတျငး ပါွငးေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့မြာ အခ္ိဳ႕ေသာအာဏာပိုငးမ္ာ့ကို စျန႕း လႊတးရၿပီ့ က္နးအာဏာမ္ာ့ကိုသာ လကးွယး ထာ့ရြိရေပ၌၈ ်ပညးနယးမ္ာ့ (Federation Unit) သညး ဗဟိုအစို့ရေ်ဖရြငး့ႏိုငးေသာ ကာကျယးေရ့၇ ႏိုငးငဵေရ့စေသာ အာဏာမ္ာ့ကို ဗဟိုသ႕ို ေပ့အပးရၿပီ့၇ မိမိတို႕ဘာသာေ်ဖရြငး့ႏိုငးေသာ ၾကျငး့က္နးသညးံအာဏာ (Residure Power) မ္ာ့ကို မိမိတို႕ လကးွယး ထာ့ရြိၾကေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵဆိုသညးမြာ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညနယးအစို့ရတို႕အာဏာချေ ဲ ွၿပီ့ အုပးခ္ဳပးသညးံ ႏိုငးငဵပငး်ဖစးေပသညး၈ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕အၾကာ့ အာဏာချဲေွရာတျငး ဖျ႕ဲ စညး့ပဵု အေ်ခခဵဥပေ့်ဖငးံချဲေွေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး သီ့်ခာ့ထငးရြာ့သညးံ ဂုဏးအဂၤါလက၏ဏာသဵု့ရပး ေပ၍ေပါကးလာခဲံေပ၌၈ ။တို႕မြာ…

10

ှ၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ တနးခို့ႀကီ့်ခငး့ဿ၈ အာဏာကိုချဲေွထာ့်ခငး့၀၈ဗဟိုအစို့ရႏြငံး ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့ေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပညးနယးအစို့ရအခ္ငး့ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့ အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ကို ဆဵု့်ဖတးေ်ဖရြငး့ႏိုငးသညးံ အာဏာပိုငးအဖျ႕ဲ တခုရြိ်ခငး့ စသညးတို႕်ဖစးေပသညး၈ ှ၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ တနးခို့ႀကီ့်ခငး့ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵသညး အာဏာအာ့ ေွငြထာ့သ်ဖငးံ ဗဟိုအစို့ရေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့ေသားလညး့ေကာငး့ တနးခို့အာဏာ ၾကီ့မာ့်ခငး့မရြိေပ၇ အေၾကာငး့မြာ ဗဟိုအစို့ရတနးခို့အာဏာႀကီ့မာ့ေနလြ္ငး ်ပညးနယးတို႕၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ထိခိုကးႏိုငးသ်ဖငးံ Unitary State ႏိုငးငဵႏြငးံ မ်ခာ့ဘဲရြိေနေပလိမးံမညး၈ ်ပညးနယးအစို့ရတိ႕ု က တနးခို့ၾသဇာပို၊ႀကီ့မာ့ေန်ပနးလြ္ငးလညး့ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵဆိုသညးံ အဓိပၸါယးမရြိ်ဖစးေနေပလိမးံမညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕ထကး တနးခို့အာဏာ့ပိုႀကီ့မာ့ေသာ အရာတခုရြိရေပလိမးံမညး၈ ။အရာမြာ ဖျဲ႕စညး့ ပဵုအုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒပငး်ဖစးေလသညး၈ ်ပညးနယး အစို့ရမ္ာ့သညးလညး့ေကာငး့၇ ဗဟို အစို့ရသညးလညး့ေကာငး့ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒ၌ ချငးံ်ပဳခ္ကးမ္ာ့မြအပ မညးသညးံအခ္ကး အလကး တစဵုတရာ တခုတေလကိုမြ္ ခ္ိဳ့ေဖါကးႏိုငးချငးံ အလြ္ငး့မရြိေစရေပ၈ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕၌ ေဆာငးရျကးခ္ကးတိုငး့ သညး ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၌ ချငးံ်ပဳခ္ကးအတိုငး့သာ်ဖစးရပါမညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတျငး ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒသညး တနးခို့အာဏာအႀကီ့မာ့ဆဵု့ပငး်ဖစးေပသညး၈ ဿ၈ အာဏာကိုချဲေွထာ့်ခငး့ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတျငး ပါွငးေသာ ်ပညးနယးမ္ာ့သညး ။တို႕၌ အခ္ိဳကေသာအာဏာမ္ာ့ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို စျနး႕လႊတးရ ေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ။်ပညးနယးတို႕သညး မညးသညးံအချငးံအေရ့ႏြငးံမညးသညးံအာဏာမ္ာ့ကို စျနး႕လႊတးၾကရၿပီ့ မညးသညးံအချငးံ အေရ့ႏြငးံ မညးသညးအာဏာမ္ာ့ကို ပိုငးဆိုငးက္ငးံသဵု့ချငးံရြိေၾကာငး့ သိရြိထာ့ၾရေပသညး၈ ယငး့သို႕အာ့်ဖငးံ မိမိႏြငးံ သကးဆိုငးေသာ အာဏာ မသကးဆိုငးေသာအာဏာ ဟူ၊ တိတိက္က္သိ၄ြိႏိုငးေစရနး ဖျ႕ဲ စညး့ပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ ချေ ဲ ွသတးမြတးထာ့ေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ အာဏာချေ ဲ ွထာ့်ခငး့မြာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၌ သီ့်ခာ့ထငးရြာ့ေသာ ဒုတိယလက၏ဏာတရပးပငး်ဖစးေပသညး၈ ၀၈ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့ေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပညးနယးအစို့ရအခ္ငး့ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့ အ်ငငး့ပျါ့ မႈမ္ာ့ကို ဆဵု့်ဖတး ေ်ဖရြငး့ႏိုငးသညးံ အာဏာပိုငးအဖျဲ႕တခုရြိ်ခငး့ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၉ အစို့ရအခ္ငး့ခ္ငး့အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့်ဖစးေပ၍ႏိုငးေပသညး၈ အထူ့သ်ဖငးံ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕သညး အုပးခ္ဳပးေရ့ကိစၥရပးမ္ာ့တျငး။၇ တရာ့ဥပေဒေရ့ရာမ္ာ့အတျကးေသား။ အ်ငငး့ပျါ့မႈ အခ္ငး့ ပျါ့မႈမ္ာ့်ဖစးေပ၍တတးေပသညး၈ ဤကဲံသို႕ အ်ငငး့ပျါ့မႈ အခ္ငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ကို ဆဵု့်ဖတးေ်ဖရြငး့ရနး အဖျဲ႕အစညး့တရပး လိုအပးေပသညး၈ အမ္ာ့အာ့်ဖငးံ ဤသို႕အ်ငငး့ ပျါ့မႈမ္ာ့ကို ဆဵု့်ဖတးေ်ဖရြငး့ချငးံရြိေသာအဖျဲ႕မြာ ဗဟိုတရာ့စီရငးေရ့ဌာနပငး ်ဖစးေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ အာဏာကို ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ ချေ ဲ ွထာ့သ်ဖငးံ ၁ငး့အာဏာႏြငးံ စပးလြ္ငး့ၿပီ့ အ်ငငး့ပျါ့မႈ ်ဖစးေပ၍လာေသာအခါ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ ကိုပငး ကို့ကာ့ကိုငးဆခ ျဲ ျငးံရြိေသာ အဖျဲ႕အစညး့ပုဂၐိဳလးသညး အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ကို ေ်ဖရြငး့ႏိုငးချငးံရြိေသာ အဖျဲ႕အစညး့ (သိ႕ု ) ပုဂၐိဳလးပငး်ဖစး ေလသညး၈ မညးသို႕ပငး်ဖစးေစ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၉ အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ကို ေ်ဖရြငး့ဆဵု့်ဖတးႏိုငးေသာ အဖျဲ႕အစညး့တခု ရြိေန်ခငး့သညး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၌ တတိယေ်မာကး ထူ့်ခာ့သညးံ လက၏ဏာတရပး်ဖစးေၾကာငး့ စျၿဲ မဲစျာမြတးသာ့ထာ့ရေပမညး၈

11

ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ အပိုငး့ ၁ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵအမ္ိဳ့မ္ိဳ့ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့ကို အမ္ိဳ့အစာ့ချၾဲ ကညးံလြ္ငး အၾကမး့အာ့်ဖငးံ ်ပညးေထာငးစုစစးစစးႏိုငးငဵ (Highly Federalised State) ႏြငံး တ်ပညးေထာငးစနစးႏြငးံတူေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ (None Highly Federalised State) ဟူ၊ႏြစးမ္ိဳ့ချ်ဲ ခာ့ႏိုငးေပသညး၈ သို႕ရာတျငး ်ပညးေထာငးစုစစးစစးႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့၇ တ်ပညးေထာငးစနစးႏြငးံတူေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵအခ္ငး့ ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့ မသိမသာချ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့မႈမ္ာ့ ရြိေပသညး၈ ဤကဲံသို႕ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့ တႏိုငးငဵႏြငးံတႏိုငးငဵ မတူက်ျဲ ပာ့ပဵုတို႕ကို တိက္စျာသိလိုလြ္ငး ေအာကးပါေမ့ချနး့မ္ာ့ကို ေ်ဖဆိုၾကညးံရပါမညး၈ ှ၈ အာဏာအာ့ မညးကဲံသို႕ချဲေွထာ့သနညး့၈ ဿ၈်ပညးေထာငးစုအတျငး့၉ ပါွငးၾကေသာ ်ပညးနယးအခ္ငး့ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့၇ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးတို႕ေသားလညး့ ေကာငး့ အခ္ငး့မ္ာ့ အ်ငငး့ပျါ့ပါက မညးသညးံအဖျဲ႕ မညးသညးံပုဂၐိဳလးက ေ်ဖရြငး့ေပ့သနညး့၈ ၀၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို မညးသို႕်ပငးဆငးသနညး့၈ ၁၈်ပညးနယး အသီ့သီ့တို႕သညး ဗဟိုအစို့ရ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႕ဲ သို႕ မညးကဲံသို႕ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ေစလႊတးၾကပါသနညး့၈ ၂၈ အချနးအာ့ မညးကဲံသို႕ေကာကးခဵသနညး့၈ ၃၈အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတျငး မညးသညးံပုဂၐိဳလးသညး အႀကီ့ဆဵု့ ်ဖစးသနညး့၈ ။အာ့ မညးကဲံသို႕ ေရျ့ေကာကး တငးေ်မြာကးသနညး့၈ဟူေသာ ေမ့ချနး့မ္ာ့အာ့ စစးေမ့ေလံလာရနးလိုအပးေပလိမးံမညး၈ ှ၈ အာဏာအာ့ မညးကဲံသို႕ချဲေွထာ့သနညး့၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့၉ အာဏာအာ့ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့တို႕အာ့ ဖျ႕ဲ စညး့ပဵဳအေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ ချေ ဲ ွေပ့အပးထာ့ ေၾကာငး့ အထကးစာမ္ာ့၉ဆိုခဲံပါၿပီ၇ တခါတရဵဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ၉ ဗဟိုအစို့ရ၌ပိုငးဆိုငးေသာ အာဏာမ္ာ့ကို သတးမြတး ေဖ၍်ပထာ့်ခငး့မ်ပဳေသာ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးမ္ာ့အတျကးခ္နးလြပးထာ့ေလံရြိေပသညး၈ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵ ဥပေဒ၉ သတးမြတးေဖ၍်ပထာ့်ခငး့မရြိေသာ အာဏာမ္ာ့ကို အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ (Reserve of Power) ဟူ၊ေခ၍ပါသညး၈ ။အၾကျငး့အက္နးအာဏာသညး သတးမြတးေဖ၍်ပထာ့ေသာ အာဏာထကးပိုႀကီ့ေၾကာငး့ ေသခ္ာစျာမြတးသာ့ထာ့ရနးလိုပါသညး၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၉ မညးသညးံအာဏာမ္ာ့သညး ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ သကးဆိုငးသညးဟူ၊ သတးမြတးေဖ၍်ပထာ့ပါက အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့မြာ ်ပညးနယးမ္ာ့လကးွယးတျငးရြိသညးဟု မြတးယူရပါသညး၈ အ်ပနးအာ့အာ့်ဖငးံ ဖျဲ႕စညး့ပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ၉ အခ္ိဳ႕ေသာ တနးခို့အာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတို႕အတျကး သတးမြတးေဖ၍်ပထာ့လြ္ငး အၾကျငး့အက္နးအာဏာတို႕သညး ်ပညးေထာငးစု အစို့ရ (သို႕) ဗဟိုအစို့ရလကးထဲ၉ ရြိေၾကာငး့နာ့လညးထာ့ရပါမညး၈ 12

ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၉ သတးမြတးေဖ၍်ပမထာ့ေသာ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့သညး သတးမြတးေဖ၍်ပထာ့ေသာ အာဏာထကးပို၊ႀကီ့ေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို လကးခဵရရြိေသာ အစို့ရအဖျက ဲ သညး သတးမြတးေဖ၍်ပထာ့ ေသာ အာဏာကိုရရြိသညးံ အစို့ရထကးတနးခို့အာဏာပို၊ႀကီ့ေပသညး၈ ဥပမာအာ့်ဖငးံ ဗဟိုအစို့ရအာ့ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို အပးႏြငး့ထာ့ပါက ဗဟို အစို့ရ၌ တနးခို့အာဏာသညး ်ပညးနယးအစို့ရထကးပိုႀကီ့ေပသညး၈ အကယး၊ ်ပညးနယးတို႕မြ ။အၾကျငး့အက္နးအာဏာကို ပိုငးဆိုငးချငးံ ရပါက ်ပညးနယးတို႕သညး ဗဟိုအစို့ရထကး တနးခို့အာဏာပို၊ႀကီ့ေၾကာငး့ မြတးယူရေပသညး၈ အက္ိဳ့သကးေရာကးမႈ ဗဟိုအစို့ရမြ အၾကျငး့အက္နးအာဏာကို ပိုငးဆိုငးခင ျ းံရေသား… ှ၈ ဗဟိုအစို့ရသညး ်ပညးနယးအစို့ရထကး တနးခို့အာဏာပိုႀကီ့သညး၈ဿ၈ ်ပညးနယးမ္ာ့လျတးလပး်ခငး့မရြိဘဲ ဗဟိုအစို့ရ၌ ခ္ဳပးခ္ယး ခ္ယးလြယး်ခငး့ကို ခဵရႏိုငးပါသညး၈၀၈ ထိုကဲံသို႕ေသာ ႏိုငးငဵမ္ိဳ့ကို ်ပညးေထာငးစုစစးစစးႏိုငးငဵဟု မဆိုအပးေပ၈ ်ပညးနယးမ္ာ့မြ အၾကျငး့အက္နးအာစာအာ့ ပိုငးဆိုငးခင ျ းံရေသား…. ှ၈ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့သညး ဗဟိုအစို့ရထကး တနးခို့အာဏာပိုႀကီ့ပါသညး၈ဿ၈ ်ပညးနယးမ္ာ့ လျတးလပး်ခငး့၄ြိ၊ ဗဟိုအစို့ရ၌ အာဏာအာ့ အလျသ ဲ ဵု့စာ့်ပဳလုပး်ခငး့မရြိႏိုငးေစရနး ထိနး့ခ္ဳပးထာ့ႏိုငးသညး၈၀၈ ထိုကဲံသို႕ေသာ ႏိုငးငဵမ္ိဳ့ကို ်ပညးေထာငးစုစစးစစး ႏိုငးငဵဟု ေခ၍ဆိုႏိုငးပါသညး၈ အေမရိကနး၇ ၾသစေၾတ့လြ္ႏြငးံ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵတို႕တျငး အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့မြာ ်ပညးနယးတို႕၌ လကးွယး၉ရြိေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးနယးမ္ာ့မြာ မ္ာ့စျာလျတးလပး၊ လူတဦ့ခ္ငး့စီ၌ အချငးံအေရ့ႏြငးံ ရပိုငးခင ျ းံမ္ာ့ကို အ်ပညးံအွ အကာအကျယး ေပ့ႏိုငး ေပသညး၈ ထိုသို႕ေသာႏိုငးငဵမ္ာ့ကို ်ပညးေထာငးစုစစးစစး ႏိုငးငဵဟုေခ၍ဆိုပါသညး၈ ကေနဒါႏိုငးငဵတျငးမူ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရမြ ရရြိထာ့ေသာေၾကာငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕သညး မ္ာ့စျာ လျတးလပး်ခငး့မရြိေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံကေနဒါႏိုငးငဵမ္ိဳ့အာ့ ်ပညးေထာငးစုစစးစစးႏိုငးငဵဟု မဆိုအပးပါေပ၈ ဿ၈ ်ပညးေထာငးစုအတျငး့၉ ပါွငးၾကေသာ ်ပညးနယးအခ္ငး့ခ္ငး့ေသားလညး့ေကာငး့၇ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးတို႕ေသား လညး့ေကာငး့ အခ္ငး့မ္ာ့၇ အ်ငငး့ပျါ့ပါက မညးသညးံအဖျဲ႕၇ မညးသညးံပုဂၐိဳလးက ေ်ဖရြငး့ေပ့သနညး့၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့သညး ရြိသမြ္ေသာ ႏိုငးငဵေတားအာဏာမ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရအာ့ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ ချေ ဲ ွေပ့ထာ့ေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ႏိုငးငဵေတားအာဏာကို သဵု့စျရ ဲ ာတျငး ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕အၾကာ့ အ်ငငး့ပျါ့ အခ္ငး့မ္ာ့မႈမ္ာ့ရြိလာပါက ။ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့၊ေ်ဖရြငး့ေပ့ရေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ။အ်ငငး့ပျါ့ မႈအခ္ငး့မ္ာ့မႈမ္ာ့ကို ဆဵု့်ဖတးေ်ဖရြငး့ႏိုငးချငးံရြိသူသညး ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစဲျချငးံရြိသူပငး်ဖစးေပသညး၈ 13

မ္ာ့ေသာအာ့်ဖငးံ ဗဟိုအစို့ရ၌ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနက ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့၊ အမြာ့အမြနးအာ့ ဆဵု့်ဖတး ေ်ဖရြငး့ေစပါသညး၈ သို႕ရာတျငး ဗဟိုအစို့ရ၌ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနမ္ာ့သညး တခုႏြငးံတခု တနးခို့အာဏာခ္ငး့မတူညီၾကေပ၈ ဥပမာအာ့်ဖငးံ…အေမရိကနးဗဟိုတရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး အေမရိကနးဖျဲ႕စညး့ပဵုအုပးခ္ုပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ကိုငးစဲျပိုငးခင ျ းံရြိေသားလညး့ ်ပညးနယး တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ကို ွငးေရာကးစျတးဖကးခ္ယးလြယးချငးံမရြိေပ၈ ၾသစေၾတ့လြ္ႏိုငးငဵမြ ဗဟိုတရာ့စီရငးေရ့ဌာနမြာမူ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ကိုငးစါဲခင ျ းံရြိသညးံအ်ပငး ်ပညးနယးတို႕၌ တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ကိုလညး့ ွငးေရာကးစျတးဖကးပိုငးချငးံရြိေလသညး၈ကေနဒါ ဗဟိုတရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကိုပငး ကိုငးစဲျကို့ကာ့ချငးံပငး မရြိေၾကာငး့ ေတျ႕ရြိရ်ပနးပါ သညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့အာ့ နိႈငး့ယြဥးေလံလာေသာအခါ ဗဟိုအစို့ရတရာ့စီရငးေရ့ဌာန၌ တနးခို့အာဏာကို ယြဥးၾကညးံေလံလာရေပသညး၈ ၀၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို မညးသို႕်ပငးဆငးသနညး့၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵဟူသညး အထကးစာမ္ာ့၉ေဖ၍်ပခဲံသလို ႏိုငးငဵငယးအခ္ငး့ခ္ငး့ ်ပညးေထာငးစုနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့ထာ့်ခငး့်ဖစး ေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့ရာတျငး ပါွငးေသာႏိုငးငဵတိုငး့က မိမိတို႕၌ မူလသီ့်ခာ့စီရြိေသာ လျတးလပးချငးံမ္ာ့ကို မဆဵု့ရဵႈ့ ေစလိုေသာေၾကာငးံ Unitary State ေခ၍ ႏြစး်ပညးံ တ်ပညး ေပါငး့စညး့်ခငး့မ္ိဳ့်ဖငးံ မေပါငး့စပးဘဲ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ ်ဖငးံ အာဏာအရပးရပးတို႕ကို ချေ ဲ ွယူေသာနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စပးထာ့်ခငး့်ဖစးေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ။ ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒအာ့ ်ပငးဆငးရနးအာဏာကို ဗဟိုအစို့ရတျငးေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပညးနယး အစို့ရတျငးေသားလညး့ေကာငး့ ထာ့ရြိပါက အဓိပၸါယးမရြိ်ဖစးသျာ့ေပလိမးံမညး၈ အေၾကာငး့မြာ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒအာ့ ်ပငးဆငးရနး နညး့လမး့တရပးကို သတးမြတး ေပ့ထာ့ရေပသညး၈ ထိုသို႕ သတးမြတးထာ့ေသား နညး့လမး့မ္ာ့မြာလညး့ တႏိုငးငဵႏြငးံတႏိုငးငဵ မတူညီၾကေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတို႕၌ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ခ္ကး ကိုသိလိုလြ္ငး ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒအာ့ ်ပငးဆငးေသာနညး့လမး့မ္ာ့ကို ေလံလာရေပသညး၈ ၁၈်ပညးနယး အသီ့သီ့တို႕သညး ဗဟိုအစို့ရဥပေဒ်ပဳအဖျ႕ဲ သို႕ မညးကဲံသို႕ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ေစလႊတးၾကပါသနညး့၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵရြိ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳေရ့ဌာန တနညး့အာ့်ဖငးံ (ပါလီမနး) (လႊတးေတား) ကို်ပညးနယးတို႕မြ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံ ဖျ႕ဲ စညး့ထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ကျလ ဲ က ျဲ ဵုကိုသိလိုလြ္ငး ်ပညးနယးမ္ာ့မြ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳဌာနသို႕ ကိုယးစာ့လြယးလႊတးေသာ အခ္ိဳ့အစာ့ကို ေလံလာရမညး်ဖစးေပသညး၈ ၂၈ အချနးအာ့ မညးကဲံသို႕ေကာကးခဵသနညး့၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာတျငး အချနးေကာကးခဵရာ၉ တႏိုငးငဵႏြငးံတႏိုငးငဵမတူညီၾကေပ၈ အခ္ိဳ႕ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ဗဟိုအစို့ရမြ ေကာကးခဵ၊ ်ပညးနယးအစို့ရ၌ အုပးခ္ဳပးေရ့ ယႏၱရာ့အတျကး သဵု့စျရ ဲ နးခဲျေွသတးမြတးေပ့ၿပီ့၇ အခ္ိဳ႕ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ်ပညးနယးအစို့ရ မိမိတို႕ဘာသာ မိမိတ႕ို ်ပညးနယးအတျငး့ေကာကးခဵ၊ ဗဟိုအစို့ရအာ့ တခ္ိဳ႕တွကးေပ့ကာ ်ပညးေထာငးစုအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကို လညးပတးေစေလသညး၈ 14

အခ္ိဳ႕်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့မြာမူ အချနးႏြစးထပးစနစးက္ငးံသဵု့၊ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတိ႕ု သညး မိမိတို႕အသဵု့စရိတးကို သီ့်ခာ့စီေကာကးခဵေပသညး၈ မ္ာ့ေသာအာ့်ဖငးံ ်ပညးေထာငးစုစစးေသာ နိုငးငဵမ္ာ့သညး သီ့်ခာ့စီအချနးေကာကးခဵ၊ ်ပညးေထာငးစု မစစး ေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့မြာမူ ဗဟိုအစို့ရမြ တိုကးရိုကးေကာကးခဵ၊ ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့သို႕ ချေ ဲ ွေပ့ေသာစနစးမ္ိဳ့ကို က္ငးံသဵု့ေၾကာငး့ မြတးသာ့ ရေပမညး၈ ၃၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတျငး မညးသညးံပုဂၐိဳလးသညး အႀကီ့ဆဵု့်ဖစးသနညး့၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့အႀကီ့အကဲမြာ သမၼတ်ဖစးၿပီ့၇ ကေနဒါ၇ ၾသစေၾတ့လြ္၇ ၿဗိတိနး၇ ဂ္ာမဏီ၇ အိႏၵိယ၇ စေသာႏိုငးငဵမ္ာ့၌ အႀကီ့အကဲမြာ ွနးႀကီ့ခ္ဳပး်ဖစးေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့ပငး ်ဖစးေသားလညး့ ႏိုငးငဵအာ့ အုပးခ္ဳပး ေသာ အႀကီ့အကဲတို႕အာ့ ေရျ့ခ္ယးရာ၉ ေ၄ျ့ခ္ယးခနး႕အပးတာွနးေပ့ပဵုခ္ငး့တို႕မြာ တူညီ်ခငး့မရြိပါေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ မ္ာ့၌ ဤအာဏာပိုငးအုပးခ္ဳပးေရ့ အႀကီ့အကဲအာ့ မညးသို႕ေရျ့ေကာကးတငးေ်မြာကးသညး ဆိုသညးကို ေလံလာ ထာ့ရေပမညး၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု အဂၤလိပးႏြငးံ်ပငးသစးတို႕သညး အေမရိကတိုကး၉လညး့ေကာငး့၇ အာရြရြိ အိႏၵိယတိုကးငယး၉လညး့ေကာငး့ ကိုလိုနီလုေသာ စစးပျဲကို ှ၄၂၃ မြစ၊ဆငးႏျဲခဲံၾကေပသညး၈ ှ၄၃၀ တျငး ်ပငးသစးကိုအဂၤလိပးတို႕က အႏိုငးရရြိခံသ ဲ ်ဖငးံ အေမရိကတိုကးေပ၍ရြိ ႏိုငင း (ဵ ှ၀) ႏိုငးငဵတို႕မြာ အဂၤလိပးတို႕၌ ကိုလိုနီႏိုငးငဵမ္ာ့်ဖစးလာခဲံေပသညး၈ ှ၄၄၂ ခုႏြစးတျငး သမၼတႀကီ့ ေဂ္ာံွါရြငးတနးဦ့ေဆာငး၊ အေမရိကနးလျတးလပးေရ့စစးပျဲဆငးႏျဲသ်ဖငးံ ှ၄၄၃ ဇူလိုငးလ (၁) ရကးေန႕၉ အေမရိကနးလျတးလပးေရ့ေၾကား်ငာစာတမး့အာ့ အေမရိကနး ပနး့ခ္ီဆရာႀကီ့ (Juhn Trumbull) မြ ဖတးၾကာ့ခဲံၿပီ့ ှ၄၅၀ ခုႏြစးတျငး အေမရိကနးလျတးလပးေရ့အာ့ အဂၤလိပးႏြငးံ ်ပငးသစးတို႕အာ့လဵု့မြ အသိအမြတး်ပဳခဲံၾကေပသညး၈ ထို႕ေနာကးအေမရိကနး်ပညးနယး (ှ၀) ်ပညးနယးမြ ႏိုငးငဵသာ့တို႕ယခငးကလျတးလပးေရ့ရသညးံအထိ မိမိတို႕၌ သီ့်ခာ့အစို့ရ ဓေလံထဵု့စဵမ္ာ့်ဖငးံ ရပးတညးေနခဲံၾကေသားလညး့ လျတးလပးေရ့ရၿပီ့ေသာအခါ “ ႏျာ့ကျရ ဲ ငး က္ာ့စျဲမညး”ံ အေရ့ကိုလညး့ နာ့လညးၾက သညးံ အေလ္ာကး အခ္ငး့ခ္ငး့ပူ့ေပါငး့လိုၾကေပသညး၈ သို႕ရာတျငး မုလအတိုငး့ကိုယးံမငး့ကိုယးခ္ငး့ သီ့်ခာ့စျာရပးတညးေန်ခငး့်ဖငးံ အဂၤလိပးတို႕၌ ်ပနးလညးလႊမး့မို့လာမညးကို စို့ရိမးသကဲံသို႕ အ်ခာ့တဖကးတျငးလညး့ ႏြစး်ပညးံတ်ပညးနညး့်ဖငးံ ေပါငး့စညး့လိုကးပါက မိမိတို႕၌ မူလသီ့်ခာ့လျတးလပးမႈမ္ာ့၇ ဓေလံထဵု့စဵမ္ာ့ ဆဵု့ရဵႈ့ ေပ္ာကးကျယး သျာ့မညးကိုလညး့ မလိုလာ့ၾကေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ အမ္ိဳ့သာ့အငးအာ့တို့တတးေတာငးံတငး့မႈကိုလညး့ရ၇ ဓေလံထဵု့စဵမ္ာ့လညး့ မဆဵု့ရဵႈ့ရေသာ ်ပညးေထာငးစုနညး့်ဖငးံ အခ္ငး့ခ္ငး့ေပါငး့စပးလိုကးၾကေပသညး၈ ဤသို႕အာ့်ဖငးံ (ှ၀) ်ပညးနယး်ဖငးံ စတငးေပါငး့စပးဖဲျ႕စညး့ခဲံေသာ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုတျငး ယခုအခါ ်ပညးနယးေပါငး့ (၂ွ) ပါွငးလြ္ကးရြိေၾကာငး့ ေတျ႕ရြိရေပသညး၈

15

အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုသညး ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ သတးမြတးထာ့ေသာ ပါွါ (Specific Power) ကိုဗဟိုအစို့ရ လကးထဲ၉ထာ့ရြိၿပီ့ က္နးရြိေသာ အၾကျငး့အက္နး ပါွါ(Reserve of Power)ကို ်ပညးနယးမ္ာ့လကးထဲ၉ ထာ့ရြိသ်ဖငးံ ်ပညးနယးတို႕သညး မ္ာ့စျာ လျတးလပးၾကေပသညး၈ အၾကျငး့အက္နး အာဏာမြာ သတးမြတးထာ့ေသာ အာဏာထကး ႀကီ့ေသာေၾကာငးံ အၾကျငး့အက္နး အာဏာ(သို႕) ဖျ႕ဲ စညး့အုပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ သတးမြတးမထာ့ေသာပါွါကို ပိုငးဆိုငးေသာ ်ပညးနယးတို႕သညး ဗဟိုအစို့ရထကး တနးခို့ႀကီ့မာ့ၿပီ့ လျတးလပး်ခငး့ ်ဖစးေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုအာ့ ်ပညးေထာငးစုစစးစစး ႏိုငးငဵဟူ၊ သတးမြတး ၾကေပသညး၈ ပ႗ိပက၏မ္ာ့အာ့ေ်ဖရြငး့ပဵု ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတိုငး့၉ အစို့ရတဖျဲ႕ထကး ပိုမ္ာ့ေသာေၾကာငးံ အစို့ရအခ္ငး့ခ္ငး့ အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ ်ဖစးေပ၍ႏိုငးေပသညး၈ အထူ့သ်ဖငးံ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕သညး အုပးခ္ဳပးေရ့ကိစၥရပးမ္ာ့၇ ဥပေဒေရ့ရာမ္ာ့ႏြငးံ စပးလြ္ငး့ၿပီ့ အ်ငငး့ပျါ့မႈမ္ာ့ ေပ၍ေပါကးႏိုငးေပသညး၈ ဤသို႕အ်ငငး့ပျါ့၊ ပ႗ိပက၏်ဖစးမႈကို ေ်ဖရြငး့ရနးအတျကး ပုဂၐိဳလး (သို႕) အဖျဲကအစညး့တခု ရြိရေပမညး၇ အေမရိကနးတျငးမူ ဤကဲံသို႕ေသာ ပ႗ိပက၏မ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရ၌ တရာ့စီရငးေရ့ဌာန (Judiciary) မြ အမြာ့/အမြနးကို ဆဵု့်ဖတး ေ်ဖရြငး့ေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ဗဟိုအစို့ရ၌ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညးသာလြ္ငး ဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစျဲက္ငးံသဵု့ႏိုငးေသာ အဖျက ဲ ်ဖစးေၾကာငး့ မြတးသာ့ရေပမညး၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးပဵု ႏိုငးငဵတိုငး့၉ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵသပေဒကို ်ပငးဆငးရနး နညး့လမး့သတးမြတးထာ့သကဲံသို႕ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု တျငးလညး့ သတးမြတးထာ့ေပသညး၈ အေမရိကနး ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးလိုလြ္ငး အနညး့ဆဵု့ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕၌ သဵု့ပဵုႏြစးပဵုေသာ ်ပညးနယးမ္ာ့ကေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပငးဆငးခ္ကးအဆို တငးသျငး့ရနးအတျကး အထူ့ပါလီမနးအာ့ ေခ၍ယူေပ့ရနး ေတာငး့ဆိုရေပသညး၈ တငးသျငး့ေသာ ်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုကို အနညး့ဆဵု့ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ (ကျနးဂရကး)၌ ေလ့ပဵု သဵု့ပဵုေသာ ကျနးဂရကးအမတးမ္ာ့မြ သေဘာတူ ေထာကးခဵမြသာ အတညး်ပဳေလသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ အေမရိကနးဖျဲ႕စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒမြာ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဥပေဒ်ဖစးေၾကာငး့ကိုလညး့ မြတးသာ့ထာ့ရပါမညး၈ အထကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့အာ့ ေရျ့ေကာငးတငးေ်မြာကးပဵု အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုမြာ ်ပညးနယး(၂ွ)အာ့ စုေပါငး့ဖျ႕ဲ စညး့ထာ့်ခငး့်ဖစးသညးံအေလ္ာကး အထကးလႊတးေတား Senate (ဆီ့နိတး) သို႕ ်ပညးနယးတခုစီမြ ကိုယးစာ့လြယး ႏြစးဦ့စီအာ့ အညီအမြ္ေစလႊတး၊ ဖျ႕ဲ စညး့ထာ့ေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ဆီ့နိတး ေခ၍ အထကးလႊတးေတားတျငး ဆီ့နိတးတာ (Senator) ေခ၍ အထကးလႊတးေတားအမတးေပါငး့(ှွွ)ရြိေပသညး၈

16

သဵု့ပဵု တပဵုေသာ အထကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ကို (ဿ) ႏြစး်ခာ့တစးႀကိမး ႏႈတးထျကးေစၿပီ့ အသစး်ပနးလညး ေရျ့ေကာကး တငးေ်မြာကးေပသညး၈ အထကးလႊတးေတား ဆီ့နိတးတာ တေယာကး၌ သကးတမး့မြာ (၃)ႏြစး်ဖစးေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ (၃) ႏြစး အမတးသကးတမး့်ပညးံေသာ သဵု့ပဵုတပဵု ဆီ့နိတးအမတးမ္ာ့ကိုသာ အသစးေရျ့ေကာကးသ်ဖငးံ ။အသစးေရျ့ခ္ယးေသာ အမတးမ္ာ့ထဲတျငး (၃) ႏြစးသကးတမး့ရြိေသာ အမတးေဟာငး့တဦ့တေလမြ္ ်ပနးလညးအေရျ့မခဵရသညးံတိုငးေအာငး လႊတးေတားထဲတျငး(ဿ)ႏြစး သကးတမး့ရြိေသာ အမတး သဵု့ပဵုတပဵုႏြငးံ (၁) ႏြစးသကးတမး့ရြိေသာ အမတးသဵု့ပဵုတပဵု အမတးမ္ာ့က္နး ေနေပသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ အထကး လႊတးေတား၌ လုပးငနး့မ္ာ့မြာ အထစးအေငါံမရြိဘဲ ေ်ပ်ပစးတျငးက္ယးႏိုငးေစပါသညး၈ အထကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ကို ်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့က ေရျ့ခ္ယးေစလႊတး်ခငး့ မဟုတးေပ၈ ်ပညးနယး ်ပညးသူလူထုမြ တိုကးရိုကး ေရျ့ေကာငးေစလႊတး်ခငး့ ်ဖစးေပသညး၈ ဤသို႕ အထကးလႊတးေတားမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတိုငး့၉ သကးဆိုငးရာ ်ပညးနယးအသီ့သီ့ရြိ ်ပညးသူမ္ာ့မြ အညီအမြ္ ေရျ့ေကာကးေစလႊတး်ခငး့ ်ဖစးေသာေၾကာငးံလညး့ေကာငး့၇ အထကးလႊတးေတားကို မ္ာ့စျာ တနးခို့အာဏာ အပးႏြငး့ထာ့်ဖစးေပသညး၈ (ှ၆ှ၆) တျငး အေမရိကနးသမၼတ ွီလဆငး (Willison) ခ္ဳပးဆိုခဲံေသာ ဗာေဆ့စာခ္ဳပးကို ်ငငး့ဆိုသညးံအ်ပငး သမၼတ ွီလဆငး(Willison) ကိုယးတိုငး အဆိုတငးသျငး့၊ ဖျဲ႔စညး့ခဲံေသာ ကမာၻ႔ႏင ုိ င း ဵ ေပါငး့ခ္ဳပးအသငး့ႀကီ့ (League of Nations) ထဲ၉ ပါွငးရနး်ငငး ဆိုခဲံေပသညး၈ ဤအခ္ကးကို ေထာကးရႈ႕်ခငး့်ဖငးံ အထကးလႊတးေတားသညး ကမာၻေပ၍ရြိ အထကးလႊတးေတားမ္ာ့ထဲတျငး တနးခို့အႀကီ့ဆဵု့ လႊတးေတားတရပး ်ဖစးေပသညး၈ အချနးေကာကးခဵပဵု အချနးေကာကးခဵရာတျငး (ဿ) ထပးကျမး့အချနးစနစး (Double Texation System) ကိုအသဵု့်ပဳေပသညး၇ ဗဟိုအစို့ရသညး ၉၌ အသဵု့စရိတးအတျကး ၉ဘာသာသီ့်ခာ့အချနးေကာကးခဵသကဲံသို႕ ်ပညးနယးတို႕ကလညး့ ။တို႕်ပညးနယးအစို့ရတို႕အတျကး အချနးထမး့ ေဆာငးရေသာေၾကာငးံ ်ပညးနယးတိုငး့သညး အစို့ရအဖျဲ႕(ဿ) ဖျ႕ဲ အတျကး အချနးထမး့ေဆာငးၾကရေပသညး၈ ၾသစေၾတ့လ္ ၾသစေၾတ့လ္ ႏိုငးငဵသညး ှ၄၄ွ- ခုႏြစးမြစ၊ ၿဗိတိသြ္တို႕၌ ကိုလိုနီႏိုငးငဵ်ဖစးခံရ ဲ သညး၈ ှ၆ွွ ခုႏြစးမတိုငးမီြ အတျငး့ ၾသစေၾတ့လ္တိုကးေပ၍ရြိ ကိုလိုနီ ၃ ႏိုငးငဵတို႕မြာ သီ့်ခာ့စီ တညးရြိခံၾဲ ကသညး၈ သို႕ရာတျငး ၿဗိတိသြ္တို႕ထဵမြ ဒိုမီနီယဵ လျတးလပးေရ့ ရၾကေသာအခ္ိနး၉ ကမၻာံအေရြ႕ဘကး်ခမး့ရြိ ဂ္ပနးႏိုငးငဵမြာ တနးခို့ပါွါ ႀကီ့ထျာ့ေနခ္ိနး ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ကိုလိုနီ ၃ ႏိုငးငဵမြာ သီ့်ခာ့စျာ ရပးတညးႏိုငးရနး ခဲယဥး့ေပသညး၈ ဂ္ပနးသညး စကးမႈလကးမႈ ထျနး့ကာ့လာသညးႏြငးံ အမြ္ ။၌ ထျကးကုနးမ္ာ့ကို ေရာငး့ခ္ရနး ေစ့္ကျကးရြာ ေနခ္ိနး်ဖစးသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ်ပညးပရနးကို ခုခဵႏိုငးရနး အမ္ိဳ့သာ့အငးအာ့ကို ေတာငးံတငး့ခိုငးမြာေစၿပီ့ မိမိတို႕၌မူလ သီ့်ခာ့လျတးလပးမႈမ္ာ့လညး့ မဆဵု့ရႈဵ့ေစေသာ ်ပညးေထာငးစုလညး့်ဖစး အခ္ငး့ခ္ငး့ေပါငး့စညး့ၾကသ်ဖငးံ ှ၆ွွ ခုႏြစးမြစ၊ ဓနသဟာယ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ်ဖစးလာခဲံသညး၈

17

အာဏာချေ ဲ ွပုဵ ၾသစေၾတ့လ္ ်ပညးေထာငးစုထဲ၉ ပါွငးေသာ ်ပညးနယး ၃ နယးတို႕မြာ ။တို႕၌ သီ့်ခာ့စနစးမ္ာ့်ဖငးံ အသီ့သီ့ တို့တကးရြိခံဲ ၾကသညးံအေလ္ာကး မလျမ ဲ ေရြာငးသာသ်ဖငးံ ်ပညးေထာငးစုဖဲျ႕စညး့ရေသာအခါ သီ့်ခာ့လျတးလပးသမြ္ ရယူလိုၾကသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ သတးမြတးေဖား်ပထာ့ေသာ တနးခို့ပါွါအာဏာမ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရလကးထကး၉ ထာ့ရြိၿပီ့ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးမ္ာ့လကးထဲ၉ ထာ့ရြိသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ၾသစေၾတ့လ္သညး ်ပညးေထာငးစု စစးေသာႏိုငးငဵတစးႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ပ႗ိပက၏မမ ႈ ္ာ့ေ်ဖရြငး့ပဵု ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၉ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕ အ်ငငး့ပျာ့ေသာအခါ ေ်ဖရြငး့ႏိုငးရနးအတျကး ဖျဲ႕စညး့ အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵ ဥပေဒကို ကို့ကာ့ေ်ဖရြငး့ဆဵု့်ဖတးႏိုငးခင ျ းံရြိေသာ အဖျဲ႕အစညး့ တစးရပး ရြိစၿမဲ ်ဖစးသညး၈ ၾသစေၾတ့လ္ ႏိုငးငဵအဖို႕တျငးမူ ဗဟိုတရာ့လႊတးေတားခ္ဳပး( Federal Supreme Court) ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵ ဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငး စျ၊ ဲ အမြာ့အမြနးကို ဆဵု့်ဖတးႏိုငးေသာအဖျ႕ဲ ်ဖစးသညး၈ အေမရိကနးတျငးမူ ဤကဲ႕သို႕ေသာ အချငးံအေရ့ကို ဗဟိုတရာ့စီစဥး ေရ့ဌာန (Federal Judiciary) လကးထဲ၉သာ ရြိသညး၈ သို႕ေသားလညး့ ၾသစေၾတ့လ္ တရာ့လႊတးေတားခ္ဳပးမြာ ်ပညးနယး တို႕၌ တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ (Pure State Laws) ကို ွငးေရာကးစျတးဖကးႏိုငးခင ျ းံ ရြိေသားလညး့ အေမရိကနးဗဟို တရာ့စီစဥးေရ့ ဌာနမြာမူ အေမရိကနး်ပညးနယးတို႕၌ တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ကို ွငးေရာကးစျတးဖကးချငးံမရြိေပ၈ ထို႕ေၾကာငးံ ၾသစေၾတ့လ္ လႊတးေတားခ္ဳပးသညး အေမရိကနး တရာ့စီရငးေရ့ ဌာနထကး တနးခို့ၾကီ့သညး၈ ဖျ႕ဲ စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးပုဵ ၾသစေၾတ့လ္ႏိုငးငဵတျငး ်ပညးနယးအစို့ရတို႕ႏြငးံ ဗဟိုအစို့ရ်ဖစးေသာ ်ပညးေထာငးစုအစို့ရတို႕အာ့ ဖျ႕ဲ စညး့အုပး ခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ အာဏာကို ချေ ဲ ွေပ့ထာ့သညးံအေလ္ာကး ။ဖျဲ႕စညး့ပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒမြာ ်ပညးနယးအာ့လဵု့ႏြငးံ ေသားလညး့ေကာငး့ ၇ ်ပညးေထာငးစု အစို့ရႏြငးံ ေသားလညး့ေကာငး့ သကးဆိုငးသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ။ဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး အထူ့နညး့လမး့ တစးရပး ခ္မြတးခဲံသညး၈ ေအာကးလႊတးေတား (သို႕မဟုတး) ်ပညးသူ႕လႊတးေတား (House of Representative) က ်ပငးဆငးခ္ကးကို ေအာကးလႊတးေတား၉ တငးသျငး့ အတညး်ပဳၿပီ့ အထကးလႊတးေတားသို႕ အတညး်ပဳရနး တငးသျငး့ရသညး၈ အကယး၊ ေအာကးလႊတးေတားႏြငးံ အထကးလႊတးေတား ႏြစးရပးစလဵု့က တငးသျငး့ေသာ အဆို်ပဳခ္ကးကို အတညး်ပဳၿပီ့လြ္ငး ်ပညးနယး မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ကို တငး်ပရသညး၈ ်ပညးနယးမ္ာ့၌ မဲဆႏၵရြငး အမ္ာ့စုက လကးခဵအတညး်ပဳမြသာလြ္ငး ။်ပငးဆငးခ္ကး အထ ေ်မာကး ေအာငး်မငးသညး၈ အကယး၊ ေအာကးလႊတးေတားက တငးသျငး့အတညးး်ပဳထာ့ေသာ ်ပငးဆငးခ္ကးကို အထကးလႊတးေတားက ဿ ၾကိမးတိုငးတိုးငး ပယးခ္က ဒုတိယအႀကိမး ပယးခ္ၿပီ့ ရကးေပါငး့ ၆ွ ေက္ားလြ္ငး ဂါဗာနာဂ္ငးနရယးက ပါလီမနးကို ဖ္ကးသိမး့ ၿပီ့။်ပငးဆငးခ္ကးကို ႀကိဳကးမႀကိဳကး ်ပညးသူလူထုအာ့တငး်ပ၊ မဲဆႏၵ်ဖငးံဆဵု့်ဖတးေစရသညး၈ ဤသို႕ ဥပေဒေရ့ရာ ်ပငးဆငးခ္ကးမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊ ဆိုငးရာ်ပညးသူတို႕၌ အလိုဆႏၵအတိုငး့ ဆဵု့်ဖတးေစႏိုငးရနး ်ပညးသူမ္ာ့အာ့တာွနးေပ့ ်ခငး့ကို ်ပညးသူ႕ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ (Referendum) ဟု ႏိုငးငဵေရ့ရာ ပညာရပးတျငး ေခ၍ဆိုၾကသညး၈

18

ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ခ္ယးပုဵ ၾသစေၾတ့လ္ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕ကို စီ့နိတးေခ၍ အထကးလႊတးေတားႏြငးံ ်ပညးသူ႕လႊေတားေခ၍ ေအာကးလႊတးေတား တို႕်ဖငးံဖ႕ျဲ စညး့ထာ့သညး၈ အထကးလႊတးေတားသို႕ ်ပညးနယး ၃ နယးမြ တစးနယးလြ္ငး အမတး ှွဦ့ၾကစီ ဆိုငးရာ်ပညးသူတို႕ကိုယးတိုငး ေရျ့ခ္ယးေစလႊတးဖျဲ႕စညး့ထာ့သ်ဖငံး ။အထကးလႊတးေတား၉ အမတးေပါငး့ ၃ွ ရြိသညး၈ ဤေနရာတျငး ၾသစေၾတ့လ္ အထကးလႊတးေတား ဖျဲ႕စညး့ထာ့ပုဵမြာ အေမရိကနး အထကးလႊတးေတားကဲ႕သို႕ တနးခို့မႀကီ့ ေပ၈ ၾသစေၾတ့လ္ အထကးလႊတးေတား၉ အေမရိကနးအထကးလႊတးေတားကဲ႕သို႕ ႏိုငးငဵေတားအစို့ရက ခနး႕အပးထာ့ ေသာ ရာထူ့ႀကီ့မ္ာ့ႏြငးံ အစို့ရခ္ဳပးဆိုထာ့ေသာ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ စာခ္ဳပးမ္ာ့ကို အတညး်ပဳချငးံ၇ ်ပငးဆငး်ငငး့ဆိုချငးံ ပါွါမရြိ၇ အေၾကာငး့မြာ ၾသစေၾတ့လ္ အစို့ရအဖျဲ႕သညး ေအာကးလႊတးေတား ကိုယးစာ့လြယးအမတးမ္ာ့်ဖငးံ ဖျဲ႕စညး့ထာ့ ေသာ တာွနးကိုခဵရေသာ အစို့ရ်ဖစးၿပီ့ အေမရိကနးအစို့ရမြာမူ ပါလီမနးႏြငး ံကငး့လျတးၿပီ့ ပါလီမနးကို တာွနးမခဵရေသာ အစို့ရ ်ဖစး်ခငး့ေၾကာငးံပငး ်ဖစးေပသညး၈ ၾသစေၾတ့လ္ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကို ေအာကးလႊတးေတားကသာ ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မြာကးၿပီ့ ။ွနးႀကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ။ဖျဲ႕စညး့ထာ့ေသာအစို့ရကို အယဵုအၾကညးမရြိအဆိုကို တငး၊ ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသညး၈ ထို႕ေၾကာငးံ ၾသစေၾတ့လ္တျငး အထကးလႊတးေတားထကး ေအာကးလႊတးေတားက ပိုတနး့ခို့ႀကီ့သညး၈ ကေနဒါ ်ပညးေထာငးစု ကေနဒါ နုိငးငဵသညး ှ၃၅ွ ခုႏြစးမြ၊ ်ပငးသစးကိုလိုနီဘွ်ဖငးံ ေနလာခဲံရ်ပီ့ ှ၄၃ွ-ခုႏြစးတျငးမူအဂၤလိပးတို႔က ်ပငးသစး လကးမြသိမး့ယူသ်ဖငးံ ။ ကေနဒါႏုိငးငဵမြာ အဂၤလိပးကုိလိုနီႏိုငးငဵ ်ဖစးခဲံရ်ပနးသညး၈ ှ၄၄၂- ခုႏြစးတျငး အေမရိကနးတို႔ လျတးလပးေရ့ စစးပျဲဆငးႏႊဲ ှ၅၄၀ ခုႏြစးတျငးလျတးလပးေရ့ရသျာ့ေသာအခါ ကေနဒါ သာ့တို႔နို့ၾကာ့ထၾကျလာၾကသညး၈ အဂၤလိပးမ္ာ့အေန်ဖငးံလညး့ “တခါေသာဘူ့ပ္ဥးဘို့နာ့လညး” ထာ့သညးံအေလြ္ာကး ကေနဒါလူမ္ိဳ့တို႔၌ လျတးလပးေရ့စစးပဲျဆငးႏႊဲမညးံအခ္ိနးကို မေစာငးံဘဲ ှ၅၃၄ခုႏြစးတျငးကေနဒါအာ့ ဒိုမီနီယဵလျတးလပးေရ့ ေပ့လိုကးသညး၈ ကေနဒါႏိုငးငဵလျတးလပးေရ့ ရရြိေသာအခါလူမ္ာ့စုက ယူနီတရီႏုိငးငဵထူေထာငးလိုၾက၌ သို႔ရာတျငး တိုငး့်ပညး၌ အာဏာအာ့လဵု့ လူမ္ာ့စု်ဖစးေသာ ကေနဒါသာ့ အဂၤလိပးလူမ္ိဳ့တို႕လကးထဲက္ေရာကး်ပီ့၇ အဂၤလိပးတို႔က ခ္ယးလြယးမညးကို လူနညး့စု်ဖစးေသာ ကေနဒါသာ့ ်ပငးသစးလူမ္ိဳ့တို႔ကစို့ရိမးၾကသညး၇ ကေနဒါ်ပညးရြိ အ်ခာ့လူနညး့စု ဥေရာပသာ့မ္ာ့ကလညး့ ယူတနရီ ႏိုငးငဵတညးေထာငး်ခငး့ကိုမလိုလာ့ၾကေခ္၈ ထို႔ေၾကာငးံယူတရီႏိုငးငဵ တညးေထာငး်ခငး့ကိုမလိုလာ့ၾကေခ္၈ ထို႔ေၾကာငးံယူနြတရီႏိုငးငဵမတညးေထာငးဘဲ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတညးေထာငးခဲံ်ခငး့ ်ဖစးသညး၈ ကေနဒါ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵသညးအေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵႏြငးံ လဵု့ွမတူေၾကာငး့ေတျ႔ရြိရသညး၈ ကေနဒါ်ပညးေထာငးစု ဖျ႔စ ဲ ညး့ခ္ိနးတျငး အေမရိကနး၉ ေငျွယးကျ္နးမ္ာ့ကိစၥႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ေတာငးပိုငး့်ပညးနယးတို႔က ခဲထ ျ ျကးလိုမႈေၾကာငးံ်ဖစးခံရ ဲ ေသာ အေမရကနး်ပညးတျငး့စစး်ပီ့စအခ္ိနးပငး်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံကေနဒါသာ့တို႔သညး၇ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုဖဲျ႔စညး့ပဵု၌ ချ္တးယျငး့ခ္ကးမ္ာ့ကို သိရြိ်ပီ၇ အေမရိကနး၉က္ေရာကးေသာ ်ပညးတျငး့စစးေဘ့ရနးမ္ိဳ့မြကငး့ရြငး့ ႏိုငးေသာနညး့မ္ိဳ့်ဖငးံ ်ပညးေထာငးစုဖဲျ႔စညး့ခဲံ်ခငး့ေၾကာငးံ ကေနဒါ်ပညးေထာငးစုႏြငးံ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုတို႔ မတူညီ်ခငး့်ဖစးသညး၈ကေနဒါ ်ပညးေထာငးစုတျငး ေရ့မြတးထာ့ေသာအာဏာကို ်ပညးနယးမ္ာ့လကးထဲ၉ထာ့်ပီ့ အၾကျငး့အက္နး အာဏာ(ွါ)ေရ့မြတးမထာ့ေသာ အာဏာမ္ာ့ကိုဗဟိုအစို့ရ လကးတျငးထာ့ရြိသညး၈ ဤအခ္ကးသညး အေမရိကနးႏြငးံေ်ဖာငးံ ေ်ဖာငးံဆနး႔က္ငးသညး၈

19

ကေနဒါ ဖဲျ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခအေနဥပေဒအရ ဗဟိုတရာ့စီရငးေရ့ ဌာနမြာတရာ့ရဵု့ခ္ဳပးပငး်ဖစးသညး၇ သို႔ရာတျငး ။တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးမြာ ေနာကးဆဵု့အယူခဵွငးရာရဵ့ု မြ္သာ်ဖစးသညး၈ ဤအေမရိကနးတရာ့ရဵ့ု ခ္ဳပးကဲံ သို႔ဖ႔စ ဲျ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵ ဥပေဒကိုကို့ကာ့ ကိုငးစဲျချငးံမရြိေပ၈ ကေနဒါ်ပညးေထာငးစု၌ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ (ပါလီမနး)သညး ်ပညးနယးတရာ့ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႕တို႔မြ ်ပဳစုလိုကးေသာ မညးသညးံ တရာ့ဥပေဒကိုမဆို ပယးခ္ႏိုငးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ဥပေဒေရ့ရာမ္ာႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႔ အ်ငငး့ပျာ့ အခ္ငး့မ္ာ့စရာ အေၾကာငး့မရြိေပ၈ ဤအခ္ကးကို ေထာကးရ်ခငး့်ဖငးံ ကေနဒါႏိုငးငဵသညး ယူနီတရီႏြငးံ နီ့စပး်ခငး့ေတျ႔ရေပသညး၈ ယငး့ကဲံသို႔ေသာ အေၾကာငး့မ္ာ့ေၾကာငးံ ကေနဒါႏိုငးငဵကို ်ပညးေထာငးစုမစစးေသာ ႏိုငးငဵဟူ၊ မြတးယူၾကသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးပဵုဖဲျ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငး်ခငး့ႏြငးံပတးသကး၊ ်ပညးနယးမ္ာ့၉ အာဏာမရြိ၇ ဗဟိုအစို့ရ၉သာ ်ပညးနယးတို႔၌ ကနး႔ကျကးမဲမရြီပါက ်ပငးဆငးႏိုငးချငးံရြိသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေ့အရ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႕ သေဘာကျလ ဲ ်ဲျ ပီ့ အ်ငငး့ပျာ့တိုငး့ ။အ်ငငး့ပျာ့သညးံ်ပႆနာကို အဂၤလိပးပါလီမနးသို႔ တငးသျငး့၊ ဆဵု့်ဖတးေစရသညး၈ သို႔ရာတျငး ယေန႔အထိ ဖျဲ႔စညး့ပဵု အေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံစပးလ္ဥး့်ပီ့ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႔ သေဘာကျလ ဲ ်ျဲ ခငး့မရြိသ်ဖငးံ ်ဗိတိသြ္ပါလီမနးသို႔ တၾကိမးတခါမြ္ တငး်ပခဲံရ်ခငး့ မရြိေပ၈ ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ခ္ယးပဵုကေနဒါဗဟိုအစို့ရ (်ပညးေထာငးစုအစို့ရ) တျငး စီ့နိတးေခ၍ အထကးလႊတးေတားႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတားဟူ၊ လႊတးေတားႏြစးခုရြိသညး၈ ကေနဒါ်ပညေထာငးစုႏိုငးငဵသညး ်ပညးနယးေပါငး့“ှ၀”နယးကို ေပါငး့၊ဖဲျ႔စညး့ထာ့်ခငး့ ်ဖစးေသားလညး့ အေမရိကနးႏြငးံၾသစေတ့လ္ာ့ ႏိုငးငဵမ္ာ့ကဲံသို႔ အထကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ကို အညီအမြ္ ေရျ့ခ္ယး်ခငး့မရြိေၾကာငး့ ေတျ႔ရြိရသညး၈ ်ပညးနယးမ္ာ့မြ ကိုယးစာ့လြယး အညီအမြ္ ေရျ့ခ္ယး ေစလႊတး်ခငး့ မဟုတးသညးံအ်ပငး ်ပညးသူမ္ာ့ကလညး့ ေရျ့ခ္ယးရ်ခငး့ မ်ပဳရေပ၈ ကေနဒါဂါဗာနာဂ္ငးနရယးကသာ ရာသကးပနး ခနး႔အပး်ခငး့်ပဳသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတားမြာ ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံသာ ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာ လႊတးေတားမဟုတးေပ၈ ေအာကးလႊတးေတားကို်ပညးနယးလူဦ့ေရအလိုကး အခ္ိဳ့က္ေရျ့ေကာကးေစလႊတးေသာ အမတးေပါငး့(၀ွ၅) ေယာကး ်ဖငးံဖဲ႔စ ျ ညး့ထာ့သညး၈ ဘ႑ေရ့၇ တရာ့ဥပေဒေရ့ရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့ေသာ ကိစၥရပးမ္ာ့ကို ေအာကးလႊတးေတားကသာ ေဆာငးရျကးသညးံအ်ပငး အစို့ရအဖျဲ႔ကိုလညး့ ေအာကးလႊတးေတား ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံသာ ဖျဲ႔စညး့ထာ့သညး၈ ေခတးသစး ဒီမိုကေရစီႏြငးံ ေလ္ားညီေစရနး ်ပညးသူ႔ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့ေသာ ေအာကးလႊတးေတားကို အထကးလႊတးေတားထကး တနးခို့အာဏာပို၊ အပးထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ (အချနးေကာကးခဵပဵု)ကေနဒါ်ပညးေထာငးစုသညး အေမရိကနး်ပညးေထာငးကဲံသို႔ ႏြစးထပးကျမး့အချနးေကာကးေသာ စဵနစးကို အသဵုမ်ပဳေခ္၈ အချနးအာ့လဵု့ကို ်ပညးေထာငးစုအစို့ရကသာ ေကာကးခဵ်ပီ့ ရရြိေသာအချနးမ္ာ့ကို ်ပညးနယးအစို့ရတို႔အာ့ ချဲေွေပ့သညး၈

20

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပပ ဵၸ ညာ အပိင ု ့း ၂ ဆျစးဇာလနး်ပညးေထာငးစုJustify Full ဆျစးဇာလနး်ပညးေထာငးစုမြာ ကငးတျနး့ေခ၍ ်ပညးနယး ှ၆ - ်ပညးနယးတို႔၌ တွကးစီ်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့ေသားလညး့ ကမာၻေပ၍တျငး အလျနးငယးေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတစးႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ဂ္ာမဏီ ်ပငးသစးႏြငးံ အီတလီ စကာ့မ္ာ့ေ်ပာဆိုၾကေသာ လူမ္ိဳ့မ္ာ့ကို စုစညး့ဖျ႔ထ ဲ ာ့ေသားလညး့ ကမာၻတျငး ဒီမိုေကရစီစနစးကို ေအာငး်မငးစာျ က္ငးံသဵု့ႏိုငးေသာ ႏိုငးငဵတစးႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ သီ့်ခာ့သတးမြတးထာ့ေသာ အာဏာကို ဗဟိုအစို့ရလကး၉ထာ့်ပီ က္နးအာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးမ္ာ့ကို ေရ့ထာ့သ်ဖငးံ ်ပညးနယးမ္ာ့သညး အာဏာအမ္ာ့စုကို ရရြိကာ လျတးလပးတနးခို့ၾကီ့ ရေပမညး၈ သို႔ရာတျငး လကးေတျပ၉ ဗဟိုအစို့ရမြာ လျနးစျာ တနးခို့ၾကီ့ေန်ပနးေသာေၾကာငးံ ဆျစးဇာလနး ်ပညးေထာငးစုမြာ ထူ့ဆနး့၊ ေန်ပနးသညး၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုႏြငးံ ၾသစေတ့လ္ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ဗဟိုတရာ့လႊတးေတား ခ္ဳပးသညးသာလြ္ငး ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ကိုငးစဲျ၊ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတို႔၌ အ်ငငး့ပျာ့မႈ ်ပႆနာမ္ာ့ကို ေ်ဖရြငး့ၾကသညး၈ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵ၌ ဗဟိုတရာ့ရဵု့လႊတးေတားခ္ဳပးတျငးမူ ထိုကဲံသို႔ေသာ တနးခို့ပါွါမရြိေခ္၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ကိုကာ့ကိုငးစဲျချငးံအာဏာကို ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ဲ လကးသို႔အပးႏြငး့ ထာ့သညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အၾကျငး့အက္နး အာဏာမ္ာ့ ်ပညးနယးတို႔ လကးထဲ၉ ရြိေသားလညး့ ဗဟိုအစို့ရသညး ်ပညးနယးတို႔ထကး တနးခို့ၾကီ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖဲျ႔ကသာ ကိုငးဆႏ ျဲ ိုငး်ခငး့ရြိေသာေၾကာငးံ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယး အစို့ရသို႔ ဥပေဒေရ့ရာမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့အ်ငငး့ပျာ့လာလြ္ငး ဗဟို ဥပေဒ ်ပဴအဖျဲ႔ကသာလြ္ငး ဆဵု့်ဖတးေ်ဖရြငး့ေပလိမးံမညး၈ ယငးသို႔ေသာ အေၾကာငး့ေၾကာငးံ ဗဟိုအစို့ရသညး ်ပညးနယးတို႕၌အချငးံေရ့မ္ာ့ကို က္ဴ့လျနးထိပါ့လာမညးဟုထငးရသညး၈ သို႔ရာတျငး ဆျစးဇာလနး အုပးခ္ဳပး ေရ့မြာ ်ပညးသူတို႔က အစို့ရအာ့တိုကးရိုကးၾကိဳ့ကိုငးႏိုငးေသာစဵနစး (Direct democratic Checks.) ကို အသဵု့်ပဳထာ့သ်ဖငးံ အစို့ရတစးဖျဲ႔၌ အက္ိဳ့စီ့ပျာ့ကို တစး်ခာ့အစို့ရတစးဖျဲ႔က ထိပါ့ႏိုငးစမ ျ း့မရြိေၾကာငး့ ေတျ႔ရြိရသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးပဵု ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵ၉ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ပငးဆငးရာတျငး နညး့လမး့ႏြစးရပးကို အသဵု့ ်ပဳေၾကာငး့ေတျ႔ရြိရသညး၈ ပထမနညး့မြာ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျ႔က ဲ ်ပငးဆငးခ္ကးကို လႊတးေတားႏြစးရပးစလဵု့က လကးခဵအတညး်ပဳ်ပီ့ပါက ထို်ပငးဆငးခ္ကးကို်ပညးသူတို႔ကသေဘာတူမတူ ၇ ၾကိဳကးမၾကိဳကး သိရြိႏိုငးေစရနး ်ပညးသူလူထုကိုတငး်ပ၊ မဲ်ဖငးံဆဵု့်ဖတးေစရမညး၈ ဤသို႔်ပဳလုပး်ခငး့ကို “်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့” (Referendum) ဟူ၊ ေခ၍ဆိုသညး၈ ကငးတျနးေခ၍ ်ပညးနယးအမ္ာ့စုမြ ်ပညးသူအမ္ာ့စုမက ေထာကးခဵမေ ဲ ပ့လြ္ငး လညးေကာငး့ ်ပငးဆငးခ္ကးအတညး်ပဳ်ဖစးသညး၈

21

ဒုတိယ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနးနညး့မြာ မဲဆႏၵရြငး ၂ွွွွ (ငါ့ေသာငး့)တို႔က်ပငးဆငးလိုေသာ အခ္ကးကို ဗဟိုဥပေဒ်ပဳ အဖျဲ႔အာ့တငး်ပေတာငး့ဆို်ခငး့ပငး်ဖစးသညး၈ ဤနညး့ကို “်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပခ္ကး” (Initiative) ဟူ၊ေခ၍ဆိုသညး၈ ဗဟိုဥပေဒ်ပဳအဖျ႔သ ဲ ညး မဲဆႏၵရြငး (၂ွွွွ) တို႔ကေတာငး့ဆိုေသာ “်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပခ္ကး”ကို လကးခဵလြ္ငး ။တငး်ပခ္ကးကို ်ပငးဆငးခ္ကး ဥပေဒမူၾကမး့ ်ပဳလုပး၊ “်ပညးသူ႔ြဆႏၵ ေကာကးခဵၾကညးံရသညး၈ အကယး၊ ်ပညးနယးအမ္ာ့စုမြ ်ပညးသူအမ္ာ့စုက ေထာကးခဵမေ ဲ ပ့ၾကလြ္ငး ။်ပငးဆငးခ္ကးကို အဆို အတညး်ဖစးသညး၈ အကယး၊ “်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပခ္ကး” ကိုဗဟိုအဖျပ ဲ ခ္ဳပးက လကးမခဵလြ္ငး ။်ပညးသူ႔ ဆႏၵတငး်ပ ခ္ကးကို ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵၾကညးံရသညး၈ ်ပညးနယးအမ္ာ့စုမြ ်ပညးသူအမ္ာ့က ။်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပ ခ္ကးကို ေထာကးခဵမေ ဲ ပ့ၾကလြ္ငး ဗဟိုဥပေဒ်ပဳ အဖျဲ႔သညး မဲဆႏၵရြငး (၂ွွွွ) တို႔ ေတာငး့ဆိုေသာ ်ပညးသူ႔ ဆႏၵတငး်ပခ္ကးကို်ပငးးဆငးခ္ကး ဥပေဒၾကမး့ေရ့ဆျ်ဲ ပီ့ ဒုတိယအၾကိမး ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵရသညး၈ ဆျစးဇာလနး်ပညးတျငး ှ၅၀၅ ခုႏြစးႏြငးံ ှ၆၀၂ ခုႏြစးအၾကာ့်ပညးသ႔ူ ဆႏၵေကာကးခဵခ္ကးေပါငး့ ှဿ၀ ၾကိမး်ပဳလုပးခဲံရသညးဟု ခနး႔မြနး့ရ်ပီ့၇ ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပခ္ကးေပါငး့ ၄ဿ ရာခုိငးႏႈနး့ကို လကးခဵအတညး်ပဳခဲံ်ပီ့ (ဿ၅)ရာခိုငးႏႈနး့မြ္သာ ပယးခ္်ခငး့ကို ေထာကးရႈပါက အုပးခ္ဳပးေရ့ရာကိစၥရပးမ္ာ့တျငး ်ပညးသူတို႔၌ အေရ့ပါအရာေရာကးေၾကာငး့ကိုေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ေကာကးတငးေ်မြာကးပဵု ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵ၉ လႊတးေတားႏြစးရပးရြိ်ပီ့၇ အမ္ိဳ့သာ့လႊတးေတားေခ၍အထကးလႊတးေတားကို ်ပညးနယးမ္ာ့မြ အမတးေပါငး့“၁၁” ဦ့်ဖငးံဖ႔စ ျဲ ညး့ထာ့သညး၈ အညီအမြ္ကိုယးစာ့လြယး လႊတးေသာ စဵနစးကို မသဵု့ဘဲ၇ 0ှ၆်ပညးနယးတို႔က ႏြစးဦ့စီေစလႊတး်ပီ့ က္နးတွကးစီရြိသညးံ ၃ ်ပညးနယးတို႔မြ တဦ့ စီသာ ေစလႊတးရသညး၈ ။်ပငး ၁ ်ပညးနယးတို႔သညး ။တို႔ ကိုယးစာလြယးမ္ာ့အာ့ ်ပညးနယးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ေရျ့ခ္ယးေစလႊတး်ပီ့ က္နး်ပညးနယးမ္ာ့ကမူ ်ပညးသူမ္ာ့ကေရျ့ေကာကးေစလႊတးသညးကို ေတျ႔ရြိရသညး၈ အထကးလႊတးေတား အမတးမ္ာ့၌ သကးတမး့မြာလညး့ တ်ပညးနယးႏြငးံတ်ပညးနယး မတူၾကေခ္၈ တခ္ိဳ႕ ်ပညးနယးအမြတး သကးတမး့မြာ ၁ ႏြစး်ဖစး်ပီ့ ၇ တခ္ိဳ႕ေသာ်ပညးနယးမြ အမတးမ္ာ့၌ သကးတမး့မြာမူ တစးနြစးမြ္သာ်ဖစးသညး၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့ရြိ အထကးလႊတးေတားမ္ာ့၌ တာွနးမြာ အမ္ာ့အာ့်ဖငးံ ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ကာကျယးရနး ရညးရျယး၊ ဖျဲ႔စညး့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ထိ႔ေ ု ၾကာငးံပငး အထကးလႊတးေတား မ္ာ့ကို ်ပညးနယးမ္ာ့၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ ကာကျယးႏိုငးေသာတနးခို့အာဏာမ္ာ့ ေပ့အပးထာ့ေလံရြိသညး၈ ဆျစးဇာလနး်ပညးေထာငးစု အဘို႔တျငးမူ ်ပညးနယးမ္ာ့၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ကာကျယးေစာငးံေရြာကးရနး အထကးလႊတးေတားကို အာဏာမ္ာ့အပးႏြငး့ထာ့ရနးမလိုေပ၈ အေၾကာငး့မြာ ဆျစးဇာလန ်ပညးေထာငးစု ၉မညးသညးံဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကိုမြ္ “်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့” မ်ပဳ ဘဲ်ပငးဆငး၊ မရေသာ ေၾကာငးံပငး်ဖစးသညး၈ အချနးေကာကးခဵပဵု အၾကျငး့အက္နး အာဏာသညး ်ပညးနယးတို႔လကးထဲ၉ရြိေသာေၾကာငးံ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵကို ်ပညးေထာငးစု စစးေသာႏိုငးငဵဟု ယူဆရမညး၈ သို႔ရာတျငး အချနးေကာကးခဵရာ၉ ယူနီတရီ ႏိုငးငဵမ္ာ့ကဲံသို႔ ေကာကးခဵသညးကို ေတျ႔ရြိရသညး၈ အချနး့မ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရကသာ ေကာကးခဵ်ပီ့ ်ပညးနယးမ္ာ့ကိုချဲေွ ေပ့သညး၈ 22

်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၌ေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ (ှ)်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵသညး ယူနီတရီႏိုငးငဵကဲံသို႔ ႏြစး်ပညးံတစး်ပညး်ဖစးေအာငး ေပါငး့်ခငး့မ္ိဳ့ မဟုတးေပ၈ ႏြစးဦ့ႏြစးွ အက္ိဳ့တူ လို့လာ့ခ္ကးမ္ာ့်ဖစးေသာ အမ္ိဳ့သာ့အငးအာ့ေတာငးံတငး့မႈႏြငးံစီ့ပျာ့ တို့တကးမႈမ္ာ့ကို ရရြိေစသညးံအ်ပငး မိမိတို႔ မူလသီ့်ခာ့ဓေလံ၇ ထဵု့စဵယဥးေက့္မႈမ္ာ့ကိုပါ မေပ္ာကးမပ္ကး ထိနး့သိမး့ႏိုငးေအာငး ေပါငး့စပးထာ့်ခငး့ ်ဖစးေသာေၾကာငးံေကာငး့သညး၈ (ဿ)်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵ၉ ဗဟို်ပညးေထာငးစုအစို့ရအ်ပငး အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာပိုငး ်ပညးနယးအစို့ရ မ္ာ့လညး့ရိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ေဒသအႏြ႔အ ဵ ်ပာ့၉ ေနထိုငးၾကေသာ အစို့ရတို႔၌လုပးငနး့မ္ာ့ကို အလျယး တကူွငးေရာကးလုပးကိုငးႏိုငးေပမညး၈ ယငး့တိ႔ု အစို့ရကိစၥရပးမ္ာ့ကို ပါွငးလုပးေဆာငးရ်ခငး့်ဖငးံ ်ပညးသူတို႔၌ ႏိုငးငဵေရ့ အသိတရာ့မ္ာ့်မငးံမာ့လာႏိုငးသညး၈ (၀)ပထွီအာ့်ဖငးံ။၇ ယဥးေက့္မႈ ၇ဓေလံထဵု့စဵ၇လူမ္ိဳ့၇ဘာသာစေသာ အခ္ကးမ္ာ့မ တူညီသညးံ ၾကီ့မာ့က္ယး်ပနး႔ေသာ နယးေ်မမ္ာ့ကို စုေပါငး့၊ ်ပညးေထာငးစုဖျဲ႔စညး့ႏိုငးသညး၈ ဤသို႔ၾကီ့မာ့က္ယး်ပနး႔ ေသာနယးေ်မရြိႏိုငးငဵမ္ာ့ကို ်ပညးေထာငးစုဖဲျ႔စညး့်ခငး့်ဖငးံ ကမၻာံထိပးတနး့ႏိုငးငဵၾကီ့မ္ာ့်ဖစးေနသညးကို မ္ကးေမြာကးကာလတျငး ေတျ႔ရြိႏိုငး်ပီ့၇ ယငး့သို႔ ၾကီ့မာ့က္ယး်ပနး႔ေသာနယးေ်မရြိႏိုငးငဵမ္ာ့ကို ယူနီတရီႏိုငးငဵ ဖျဲ႔စညး့တညးေထာငးမိသ်ဖငးံ ပ္ကးစီ့ခဲံရေသာ သာဓကမ္ာ့လညး့ ကမၻာံရာဇွငးတျငး အထငးအရြာ့ ေတျ႔ရႏ ိြ င ုိ သ း ညး၈ (၁)်ပညးနယးအစို့ရမ္ာ့သညး မိမိတို႔ ်ပညးနယးအတျငး့်ဖစးေပ၍လာေသာ ်ပႆနာမ္ာ့ကို လြ္ငး်မနးစျာေ်ဖရြငး့ေပ့ႏိုငးမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဗဟိုအစို့ရသညး တမ္ိဳ့သာ့လဵု့ႏြငးံသကးဆိုငးေသာ ်ပႆနာၾကီ့မ္ာ့ကို အာရဵုစူ့စိုကး၊ ေဆာငးရျကးချငးံရရြိႏိုငးသညး၈ (၂)်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵတျငး အာဏာကို ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံချဲေွထာ့်ပီ့ ၇ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ အေ်ခခဵဥပေဒကို အသဵု့်ပဳထာ့ေသာေၾကာငးံ အစို့ရသညး ်ပညးသူတို႔၌ အချငးံအေရ့ကို ထိပါ့က္ဴ့လျနးေသာ တရာ့မဲံအစို့ရ်ဖစးလာရနး အလျနးခဲယဥး့သညး၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၌မေကာငး့ေသာအခ္ကးမ္ာ့ (ှ) ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵရြိ ဗဟိုအစို့ရသညး အာဏာကို်ပညးနယးတို႔ႏြငးံ ချေ ဲ ွယူထာ့ရသ်ဖငးံ အာဏာပိုငး ေသာ အစို့ရမ္ိဳ့ မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံအ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ်ပႆနာရပးမ္ာ့ကို ေဆာငးရျကးရာ၉ လျတးလပး ်ခငး့မရြိရ၌ ှ၆ှ၆ ခုႏြစးတျငး အေမရိကန သမၼတွီလဆငးသညး ဗာ့ေဆ့စာခ္ဳပး်ဖငးံ ပထမကမၻာစစးကို စစးေ်ပ်ငိမး့်ပီ့၇ ဒုတိယကမၻာစစးကို တာ့ဆီ့ႏိုငးရနး တညးေထာငးခဲံေသာ “ကမၻာံႏိုငးငဵေပါငး့ခ္ဳပးအဖျဲ႔” (League of Nations) သို႔ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုပါွငးရနးကို ဆီ့နိတးက ်ငငး့ဆိုသ်ဖငးံ ပါွငး်ခငး့ မ်ပဳခဲံရသညးကိုေတျ႔ရသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာစာခ္ဳပးမ္ာသညး ဆီ့နိတး အထကးလႊတးေတားက သေဘာမတူလြ္ငး အတညးမ်ဖစးႏိုငးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵသညး ယူနီတရီ ႏိုငးငဵကဲံသို႔ ႏိုငးငဵတကာ ဆကးဆဵေရ့၉ မလျတးလပးသ်ဖငးံမေကာငး့ေပ၈

23

(ဿ)်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၉ အစို့ရတစးဖျဲ႔ ထကးပိုေသာေၾကာငးံအစုိ့ရဌာန အသီ့သီ့အတျကး ေငျေၾက့အကုနးအက္မ္ာ့သညး၈ ်ပညးသူ်ပညးသာ့မ္ာ့မြာလညး့ ဗဟိုအစို့ရအ်ပငးမိမိတို႔ ်ပညးနယးအစို့ရ အတျကးပါ အချနးထမး့ေဆာငးရသ်ဖငးံ တာွနးေလ့သညး၈ (၀) အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာပိုငး ်ပညးနယးတိုငး့၉ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စီရြိသ်ဖငးံ ဥပေဒမ္ာ့သညးႏြငးံအမြ္ ရႈပးေထျ့သညး၈ ဥပေဒေရ့ရာ၉စပးလ္ဥး့၊ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရတုိ႔ အ်ငငး့ပျာ့ေစႏိုငးသ်ဖငးံ အခ္ိနးကုနးေငျကုနးသညးံအ်ပငး ၾကီ့က္ယးေသာ ပ႗ိပက၏မႈမ္ာ့လညး့်ဖစးႏိုငးသညး၈ (၁)်ပညးေထာငးစုႏုိငးငဵ၉ ဗဟိုအစို့ရႏ္ငးံ်ပညးနယးအစို့ရတို႔တဖျ႔၌ ဲ အချငးံအာဏာကို တဖျဲ႔ကမထိပါ့ ေစႏိုငးရနး ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့ပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို အသဵု့်ပဳရနးလိုအပးသညး၈ ယငး့သို႔ ်ပငးဆငး ရနးခကးခဲေသာ အေ်ခခဵဥပေဒကို အသဵု့်ပဳသ်ဖငးံ ေခတးႏြငးံေလ္ားညီေအာငး ်ပဳ်ပငးရာတျငး ေႏြာငးံေႏြ့ ၾကနး႔ၾကာေစႏိုငးသညး၈ (၂)်ပညးေထာငးစုစစးေသာႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ်ပညးနယးတို႔၌လျတးလပး်ခငး့မြာၾကီ့မာ့သညး၈ ထို႔ေၾကာငးံဗဟုိအစို့ ရအေန်ဖငးံ ေခတးႏြငးံေလ္ားညီေအာငးတိုငး့်ပညးကို ်ပဳ်ပငးရာတျငး ်ပညးနယးတို႔၌အက္ိဳ့ကို ထိခိုကးေစႏိုငး သညး၈ ဤသို႔်ပညးနယးတို႔ အက္ိဳ့ကိုထိခိုကးမႈေၾကာငးံ ်ပညးတျငး့စစး်ဖစးရေသာ သာဓကတခုရြိသညး၈ (ှ၅၃ွ) ခုႏြစးအေမရိကနးသမၼတ လငးကျနး့လကးထကးေက့္ကျ္နးစနစး ဖ္ကးလိုကးသ်ဖငးံ နီဂရို့ေက့္ကျ္နး မ္ာ့ကို ခိုငး့ေစသ်ဖငးံ ်ပညးေထာငးစုအတျငး့မြ ချဲထျကးရနး်ပဳလုပးလာေသာေၾကာငးံ ေတာငးပိုငး့ႏြငးံေ်မာကးပိုငး့ ်ပညးတျငး့စစး်ဖစးခံရ ဲ သညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ ဥပေဒကို အၾကမး့အာ့်ဖငးံ ချၾဲ ကညးံပါက ႏြစးမ္ိဳ့ႏြစးစာ့ေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ တမ္ိဳ့မြာ အစိ့ု ရအဖျဲ႔က လိုကးနာရနး ်ပညးသူတို႔က ေရ့ဆျထ ဲ ာ့ေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖစး်ပီ့ အ်ခာ့တစးမ္ိဳ့မြာ ်ပညးသူတို႔ကလိုကး နာရနး အစို့ရက ေရ့ဆျ်ဲ ပဌာနး့ထာ့ေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ဥပေဒမ္ာ့ပငး်ဖစးသညး၈ ၁ငး့အုပးခ္ဳပးေရ့ဥပေဒမ္ာ့ ကို ထပးမဵခဲျၾကညးံပါက ေအာကးပါအတိုငး့ (၂) မ္ိဳ့ ရြိသညးကို ေတျ႔ရသညး၈ ှ၈ ထုဵ့တမး့စဥးလာမ္ာ့ဿ၈ စီရငးခ္ကးမ္ာ့၇ ်ဖတးထုဵ့မ္ာ့၀၈ ဥပေဒ်ပဳ အဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးေသာဥပေဒမ္ာ့၁၈ၾကာ့်ဖတး တဆငးံထုတး ဥပေဒမ္ာ့(bye law)၂၈ အမိန႔်း ပနးတမး့မ္ာ့ ်ဖစးသညး၈ ဥပေဒကိုခ္ိဳ့ေဖာကးလြ္ငး ်ပစးဒဏးေပ့ႏိုငးေသားလညး့ ထုဵ့တမး့စဥးလာကိုခ္ိဳ့ေဖာကးပါက ထိေရာကးစျာ ်ပစးဒဏးမေပ့ႏိုငးေပ၈ ဥပမာ ဥပုလးမေစာငးံ ဆျမး့မေလာငး့်ခငး့၇ ဘုရာ့ပနး့ ဆီမီ့မကပးလြဴ်ခငး့ ွါတျငး့လကးထပး်ခငး့စေသာ အစဥးအလာမ္ာ့ကိုခ္ဳိ့ေဖာကးပါက ဥပေဒအရအေရ့မယူႏိုငးေပ၈ သို႔ရာတျငး လူ႔အဖျ႔အ ဲ စညး့ကမူ ထိုအစဥးအလာ ခ္ိဳ့ေဖာကးသူမ္ာ့အာ့ အ်ပစးတငး၇ ကဲံရဲ ႔ ွိုငး့ပယးတတးၾကသညး၈ တိုငး့်ပညးတစး်ပညး၉ ဖျ႔ဲစညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒသညး အေရ့ၾကီ့ဆုဵ့်ဖစးသညး၈ အုပး ခ္ဳပးေရ့ဥပေဒမ္ာ့ကို အစို့ရကသာအမ္ာ့အာ့်ဖငးံ ်ပဳလုပးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒမူကို ်ပညး သူ႔ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံ အထူ့တလညးဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာ “တိုငး့်ပဳ ်ပညး်ပဳလႊတးေတား “ကေရ့ဆျသ ဲ ညး၈ ဖျဲ႔ စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒမြာ အစို့ရအဖျ႔က ဲ လုိကးနာရနးပငး်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အစို့ရအဖျ႔တ ဲ ျငး ၁ငး့အ ေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ ဆနး႔က္ငး၊မညးသညးံကိစၥတစးခုကိုမြ္ ေဆာငးရျကးႏိုငးခင ျ းံမရြိေပ၈ ်ပညးသူလူထုသညး အစို့ရ အာ့ ၁ငး့တိ႔က ု ိုမညးကဲံသို႔အုပးခ္ဳပးရမညး အစို့ရအဖျဲ႔ကိုလညး့ 24

မညးကသ ဲံ ို႔ေသာအသျငးအ်ပငးမ္ိဳ့်ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့ရ မညးဟု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ်ပဌာနး့ထာ့၌၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒကုိ အစို့ရႏြငးံ်ပညးသူတို႔ သေဘာတူ ခ္ဳပးဆိုထာ့ေသာစာခ္ဳပးတစးခု ဟူ၊ ယူဆႏိုငးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒကို မြတးတမး့တငးထာ့ေသာဥပေဒႏြငးံ မြတးတမး့မတငးထာ့ ေသာဥပေဒဟူ၊ ႏြစးမ္ိဳ့ႏြစးစာ့ခဲ်ျ ခာ့ႏိုငးသညး၈ သို႔ရာတျငးဤကဲံသို႔မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ (Documentary) ႏြငးံ မြတးတမး့မတငးထာ့ေသာ ဥပေဒ(Non Documentary) ဟူ၊ ချ်ဲ ခာ့်ခငး့မြာ အေရ့မ ၾကီ့ေပ၈ မြတးတမး့တငးထာ့သညး်ဖစးေစ၇ မြတးတမး့မတငးထာ့ေသာ ဓေလံထုဵ့တမး့စဥးလာမ္ာ့ပငး်ဖစးေစ အေ်ခခဵဥပေဒ၉ အက္ဳဵ့ွငးေနလြ္ငး ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒဟူ၊သာ ယူဆသငးံသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒကိုမြတးတမး့တငး၇ မြတးတမး့မတငးချဲ်ခာ့်ခငး့ထကး ်ပငးဆငးရနး လျယးကူေသာ ဥပေဒ (Flexible Constitution) ႏြငးံ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာဥပေဒ (Rigid Constitution)ဟူ ၊ချ်ဲ ခာ့်ခငး့ကပို၊အေရ့ၾကီ့ေပသညး၈ အေၾကာငး့မြာ မ္ကးေမြာကးေခတးတျငး မညးသညးံႏိုငးငဵမြ မြတးတမး့ တငးထာ့ေသာ ဥပေဒခ္ညး့သကးသကး မရြိသကဲံသို႔မညးသညးံႏိုငးငဵတျငးမြလညး့ မြတးတမး့တငးမထာ့ေသာ ဥပေဒခ္ညး့သကးသကး မရြိေသာေၾကာငးံ်ဖစးသညး၈ ဥပမာ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုရြိ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒကို သာမနးအာ့်ဖငးံ ၾကညး႔ ပါမူ ်ပညးံ်ပညးံစုဵစုဵ မြတးတမး့တငးထာ့သညးဟုယူဆရေသားလညး့ လကးေတျ႔အုပခ း ္ဳပးရာတျငး မြတးတမး့တငး ထာ့ေသာဥပေဒႏြငးံမလုဵေလာကးေသာေၾကာငးံ ထုဵ့တမး့စဥးလာမ္ာ့ကို အသုဵ့်ပဳရေၾကာငး့ေတျ႔ရြိရသညး၈ ်ဗိတိသြ္ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒကို စမး့စစးၾကညး႔ပါက သာမနးအာ့်ဖငး႔ မြတးတမး့တငးမ ထာ့ေသာ ထုဵ့တမး့စဥးလာမ္ာ့်ဖစးေၾကာငး့ ေတျ႔ရြိရေပသညး၈ သို႔ရာတျငး လကးေတျ႔အုပးခ္ဳပးရာ၉ ပါလီမနးက ်ပဳလုပးသညးံမြတးတမး့တငးထာ့ေသာဥပေဒမ္ာ့ကို အသုဵ့်ပဳရေၾကာငး့ေတျ႔ရြိရေပသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ေခတးသစးနညး့အရ ဖျဲ႔ၾကညးံပါက ်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ ဥပေဒႏြငးံ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဥပေဒဟူ၊ ႏြစးမ္ိဳ့ေတျ႔ရေပမညး၈ ဥပေဒတစးခုကို ရာသကးပနး ေကာငး့မျနး်ပညးံစဵုေနမညးဟု မယူဆအပးေပ၈ ေ်ပာငး့လဲေနေသာ ေခတးႏြငးံေလ္ားညီေသာဥပေဒကို ေရ့ဆျၾဲ ကညးံသညးံ တိုငး့်ပဳ်ပညး်ပဳ လႊတးေတားတိုငး့သညး ေနာငးအခါ စီရငးခ္ကးနညး့ႏိုငးသမြ္နညးး့ေအာငး ၾကိဳ့စာ့အာ့ထုတး၊ ဥပေဒမ္ာ့ကို ေရ့ဆျၾဲ ကစ်မဲ ်ဖစးသညး၈သို႔ရာတျငး အခိ္နးအခါ အာ့ေလ္ားစျာ ်ပငးဆငးရနး လိုလာ့မညးကိုလညး့ သိရြိၾကသ်ဖငးံ ။တို႔ေရ့ဆျေ ဲ သာ ဖျဲ႔စညး့ အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒထဲမြာပငး ဥပေဒ မ္ာ့ကို မညးသို႔်ပငးဆငးရမညးဟု အတိအက္ ေရ့သာ့်ပဌာနး့ထာ့ေလံရြိသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရာတျငး ရို့ရို့ဥပေဒကို ်ပငးဆငး်ပဳလုပးသကဲံသို႔ အမတး အမ္ာ့စု၌ သေဘာတူညီခ္ကး်ဖငးံ ်ပငးးဆငးႏိုငးလြ္ငး ၇်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ အေ်ခခဵဥပေဒဟုေခ၍၊ အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးရာတျငး သတးမြတးခ္ကးတစးခုခု ထာ့ရြိလြ္ငး(ွါ) ရို့ရို့နညး့မြတပါ့ တ်ခာ့ေသာ နညး့လမး့ တခုခု်ဖစးေစ၇နညးး့လမး့မ္ာ့ႏြငးံ်ဖစးေစ်ပငးဆငးရပါက ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥ့ပေဒဟူ၊ ေခ၍ဆိုသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ်ပငးဆငးရနး လျယးကူေသာအေ်ခခဵဥပေဒကိုချဲ်ခာ့သိရြိလိုလြ္ငး ၁ငး့အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးေသာနညး့လမး့ကို ၾကညးံရေပမညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငး ဆငးရာ၉ ခ္ဳပးခ္ယးမႈရြိသညးႏြငးံတ်ပဳိငးနကး ၁ငး့ဥပေဒမြာ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာအေ်ခခဵဥပေဒ်ဖစးေတာံသညး၈ 25

်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာဥပေဒကို်ပငးဆငးနညး့မ္ာ့ ှ၈ချ္ငး့ခ္ကး်ဖငးံ ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားက ်ပငးဆငး်ခငး့ဿ၈်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ၊ ်ပငးဆငး်ခငး့(Referendum.)၀၈်ပဳ်ပငးခ္ကအတျကး အထူ့ဖျ႔စ ဲ ညး့က္ငး့ပေသာလႊတးေတားက်ပငးဆငး်ခငး့၁၈်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ်ပညးနယးမ္ာ့၌မဲဆႏၵ်ဖငးံ ်ပငးဆငး်ခငး့၈ ှ၈ချ္ငး့ခ္ကး်ဖငးံ ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားက အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးရာတျငးလညး့ သုဵ့မ္ိဳ့သုဵ့စာ့ ေတျ႔ရြိရသညး၈ ။တို႔မာြ (က)ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားသညး ရို့ရို့ဥပေဒမ္ာ့ ်ပဳလုပးသကဲံသို႔ သာမနးမဲအမ္ာ့စု်ဖငးံ အေ်ခခဵဥပေဒကို မ်ပငးဆငးႏိုငးေပ၈ သတးမြတးထာ့ေသာ လႊတးေတားအမတး အေရအတျကး်ပညးံ်ပီ့ အမ္ာ့စု၌သေဘာတူညီခ္ကး်ဖငးံ ်ပငးဆငးေသာ ကိုတာ (Quorun) နညး့ ်ဖစးသညး၈ ။တို႔ကို ဒုတိယကမာၻစစး မ်ဖစးမီက ယူေမ့နီ့ယာ့ႏြငးံ ဘူ(လး)ေဂ့ရီ့ယာ့ ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အသုဵ့်ပဳသညး၈ (ခ)ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး လိုလာေသာအခါ လကးရြိဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို ဖ္ကးသိမး့၊ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ဲသစးတစးခု ေရျ့ေကာကး တငးေ်မြာကးၾက်ပီ့ အေ်ခခဵဥပေဒကိို ်ပငးဆငးေစသညး၈ ဤနညး့ကို ေနားေွ့၇ ဘယး(လး)ဂ္ီယဵ၇ ဆျီဒငးႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အသုဵ့်ပဳၾကသညး၈ (ဂ)လကးရြိဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ြ သတးမြတးထာ့ေသာ မဲအေရအတျကး်ဖငးံ အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးႏိုငးသညး၈ ဥပမာလႊတးေတားတကးသညးံ အမတးမ္ာ့ အနကးမြ ဿ/၀ ကသေဘာတူ ဆႏၵေပ့လြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုအ တညး်ဖစးသညး၈ ။နညး့ကို ေတာငးအာဖရိကႏိုငးငဵ၉ လညး့ေကာငး့၇ ်မနးမာ်ပညးတျငး ေတားလြနးေရ့ အစို့ရမတကးမြီကလညး့ေကာငး့ အသုဵ့်ပဳခဲံၾကသညး၈ ဿ၈ ်ပညးံသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ၊ ်ပငးဆငး်ခငး့(Referendum.) ဿ၈ တခ္ိဳ ႔ ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔၉ ဲ အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးႏုိငးေသာအာဏာမရြိေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ အေ်ခခဵဥပေဒ ကို်ပငးဆငးရနး အတျကးမဲဆႏၵရြငးမ္ာ့်ဖစးၾကေသာ ်ပညးသူလူထုအာ့်ပငးဆငးခ္ကးကို တငး်ပ၊ ၾကိဳကးမၾကိဳကးေမ့်မနး့ရသညး၈ ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့၇ (Referendum) ပငး်ဖစးသညး၈ ဤနညး့ကိုၾသစ ေၾတ့လ္၇ ဆျစးဇာလနးႏြငးံတခ္ိဳ ႔ေသာအေမရိကနး်ပညးနယးမ္ာ့တျငး အသုဵ့်ပဳသညး၈ ၀၈ တခ္ိဳ ႔ေသာႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကိုဖ္ကးသိမး့်ပီ့၇ အေ်ခခဵဥပ ေဒေရ့ဆျေ ဲ ရ့အဖဲဲျ႔တစးခုကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မြာကးရသညး၈ ။အေ်ခခဵေရ့ဆျေ ဲ ရ့အဖျဲ႔သညး ဥပေဒ်ပဳအ ဖျဲ႔သစးပငး်ဖစးလာသညး၈ ဤနညး့ကို လကးတငးအေမရိကႏိုငးငဵမ္ာ့်ဖစးၾကေသာ ဗရာဇီ့လးႏိုငးငဵ၇ အာဂ္ငးတီ့ နာ့ႏိုငးငဵ၇ အီေကျေဒါႏိုငးငဵႏြငးံခ္ီလီႏိုငးငဵမ္ာ့တျငးအသုဵ့်ပဳသညး၈ ယငး့နညး့သညး အခ္ိနးကုနးသညးံအ်ပငး ေငျေၾက့လညး့ အကုနးအက္မ္ာ့ေသာေၾကာငးံ မ္ာ့စျာ အသုဵ့်ပဳ်ခငး့ မရြိေတာံေခ္၈ ၁၈ အခ္ိဳ ႔ေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵရြိ ဗဟုိအစို့ရမ္ာ့၉ အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးႏိုငးခင ျ းံမရြိေၾကာငး့ ေတျ႔်မငးရသညး၈ အာဏာကို ်ပညးနယးမ္ာ့ႏြငးံ ခဲေ ျ ွထာ့သညးံအေလြ္ာကး အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးလိုလြ္ငး ်ပညးနယးမ္ာ့ကိုတငး်ပ၊ ်ပညးနယးအမ္ာ့စု၌ သေဘာတူညီခ္ကး်ဖငးံသာ ်ပငးဆငးရသညး၈ ဤနညး့်ဖငးံ်ပညး ေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့်ဖငးံသာ သကးဆိုငးေသာေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့်ဖစးၾကေသာ အေမရိကနးႏြငးံ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အသုဵ့်ပဳသညး၈

26

်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ ်ပငးဆငးရနး ခကးခဲေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့အေၾကာငး့ကို အၾကမး့အာ့်ဖငးံ သိရြိခံၾဲ ကေပ်ပီ၈ သို႔ရာတျငး အေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ အေသ့စိတးနာ့လညးသိရြိႏိုငးရနး ်ဗိတိသြ္၇ အေမရိကနး စေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့၉ အသုဵ့်ပဳလ္ကးရြိေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပး ခ္ဳပးပုဵဥပေဒမ္ာ့ကို ဆကးလကး၊ေလံလာရေပမညး၈

26

ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ အပိုငး့ ၃ ်ဗိတိသြ္ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပုဵအေ်ခခဵဥပေဒ ်ဗိတိသြ္ အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့မြာ ထုဵ့တမး့စဥးလာမ္ာ့၇ အေ်ခအေနအရ်ဖစးေပ၍လာေသာ အစဥးအလာ မ္ာ့ႏြငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးေသာဥပေဒမ္ာ့ကို ေပါငး့စပးထာ့သညးံ ်ပငးဆငးရနးလျယးကူသညးံ အေ်ခခဵဥပေဒပငး ်ဖစးသညး၈ ။အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ကို မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ႏြငးံ မြတးတမး့တငးမထာ့ေသာ အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ကို ေရာစပးထာ့သညးံ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒဟူ၊ လညး့ မြတးယူႏိုငးသညး၈ ထုဵ့တမး့စဥးလာအာ့်ဖငးံ ှွ၃၃ - ခုႏြစးတျငး ေနားမနးဒီနယးစာ့ၾကီ့ွီလ္ဵသညး အဂၤလနးကိုသိမး့်ပီ့မငး့ ဆကးအသစး တညးေထာငးကာ ေနားမနးစနစးမ္ာ့ႏြငးံ အဂၤလိပးစနစးမ္ာ့ကို ေရာစပး၊ အစဥးအလာ အ်ဖစးအသုဵ့်ပဳခဲံၾကသညး၈ ဘ႑ာေတား ေကာကးခဵရနးကိစၥမ္ာ့အတျကး အဂၤလနးဘုရငးသညး ဘုရငးံအၾကဵ ေပ့အဖျဲ႔သို႔ ်ပညးသူ်ပညးသာ့တို႔၌ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ကို တကးေရာကးေစခဲံသညး၈ ဤကဲံသို႔ေသာ အစဥးအ လာကို အေၾကာငး့်ပဳ၊ ပါလီမနးစနစးေပ၍လာသညး၈ ပထမ အလစးဇဘုရငးမ ထီ့နနး့ဆကးခဵ်ခငး့ကို ပါလီမနးတို႔ ဥပေဒ်ပဳေစ်ပီ့ အတညး်ပဳေစခိုငး့ခ္ကးကို အေၾကာငး့်ပဳ၊ ေနာငးအခါ “ထီ့နနး့ ဆကးခဵေသာဘုရငး၇ ဘုရငးမတိုငး့ ပါလီမနး၌ အတညး်ပဳခ္ကး ရယူရမညး ဟူေသာ အစဥးအလာ တစးရပး်ဖစးလာခဲံသညး၈ ှ၃၅၅- ခုႏြစးတျငး စတူ့ွပးမငး့ဂ္ိမး့စး (ဿ) သညး ပါလီမနးႏြငးံ ပ႗ိပက၏်ဖစး်ပီ့ မိဖုရာ့ႏြငးံ သာ့ကိုေခ၍ကာ ႏိုငးငဵ်ခာ့သို႕ထျကးေ်ပ့ေသာေၾကာငးံ ပါလီမနးသညး ေဟားလနးဘုရငးွီလ္ဵ(၀) ႏြငးံ ။ မိဖုရာ့ဂ္ိမး့စး(ဿ)၌ သမီ့ေအရီ တို႕ကို အဂၤလနး၌ ဘုရငး ႏြငးံဘုရငးမ အ်ဖစးတငးေ်မြာကးသညး၈ ပါလီမနးသညး ဥေရာပအရ တနးခို့မရြိေသားလညး့ အေ်ခအေနအရ ဘုရငးတပါ့ကို နနး့စျန႔သ း ျာ့သညးဟု ေၾက်ငာ်ပီ့ ဘုရငးအသစးတပါ့ကို ခနး႔အပးခဲံသညး၈ အထကးတျငးေဖ၍်ပခဲံေသာ ထဵု့တမး့စဥးလာႏြငးံ အေ်ခအေနအရ်ဖစးေပ၍လာေသာ ဥပေဒမ္ာ့အ်ပငး မြတးတမး့တငးမထာ့ေသားလညး့ ။ဥပေဒမ္ာ့ကို ခ္ိဳ့ေဖာကးလြ္ငး တရာ့ရဵု့မြ အေရ့ယူႏိုငးေသာ ဥပေဒ မ္ာ့လညး့ရြိသညး၈ ဥပမာ ဘုရငးသညး အမြာ့မ္ာ့ကိုက္ဴ့လျနးချငးံမရြိေပ၈ ှ၆ှှ-ခုႏြစးတျငး ပါလီမနးအကး ဥပေဒ်ဖငးံ ်ဗိတိသြ္ပိလီမနး၌ သကးတမး့ကို ၄- ႏြစး မြ ၂- ႏြစးသို႔ ေလ္ာံခ္ခဲံသညး၈ ဤဥပေဒ်ပငးဆငးခ္ကး မတိုငးခငးကာလက ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့မဟုတးေသာ အ ထကးလႊတးေတားသညး ်ပညးသူ႔ ကိုယးစာလြယးမ္ာ့်ဖငးံဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာ ေအာကးလႊတးေတားထကး တနးခို့ ၾကီ့ေၾကာငး့ေတျ႔ရသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားမြ တငးသျငး့ေသာ မညးသညးံဥပေဒကိုမဆို အထကး လႊတးေတားက ဗီတို(Veto) ်ဖငးံ လဵု့ွပယးခ္ႏိုငးသညး၈ ယငး့သို႔ ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ မဟုတးေသာ အထကးလႊတးေတားက တနးခို့ၾကီ့ေန်ခငး့မြာ ဒီမိုကေရစီႏြငးံ ဆနး႔က္ငးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ှ၆ှှ- ခု ပါလီမနး အကး ဥပေဒ်ဖငးံ အထကးလႊတးေတား၌ ဗီတိုအာဏာကို အခ္ိးနးဆထ ျဲ ာ့ႏိုငးေသာ ဗီတို အာဏာ(Supensive Veto) အ်ဖစးေလ္ာံခ္ခဲံ၌၈

27

အခ္ိနးဆထ ျဲ ာ့ႏုိငးေသာ ဗီတို အာဏာအရ အထကးလႊတးေတားသညး ေအာကးလႊတးေတားမြ တငးသျငး့လိုကးေသာ ဥပေဒၾကမး့ကို ယခငးသကဲံသို႔ မၾကိဳကးလြ္ငး လဵု့ွပယးခ္ႏိုငးခင ျ းံမရြိဘဲ တငးသျငး့ထာ့ ေသာ ဥပေဒၾကမး့ကို ဿ-ႏြစ်း ခာ့တခါ ၀-ၾကိမးသာပယးခ္ႏိုငးမြ တစးႏြစး်ခာ့တခါ ဿ-ၾကိမးသို႔ ေလြ္ာံခ္လိုကးသညး၈ ။အ်ပငး ှ၆ှ၄-ခုႏြစးႏြငးံ ှ၆၁၁-ခုႏစ ြ မ း ္ာ့တျငး ပထမကမၻာစစးႏင ြ ံး ဒုတယ ိ ကမၻာစစး ကာလမ္ာ့ ်ဖစးေနေသာေၾကာငးံ အထူ့ဥပေဒအ်ဖစး ပါလီမနးသကးတမး့ကို တို့ခဲံသညး၈ ဤကဲံသို႔ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ သကးဆိုငးေသာဥပေဒမ္ာ့ကို ရို့ရို့ဥပေဒမ္ာ့ ်ပငးဆငး်ပဳလုပးသကဲံသို႔ သာမနး မဲအမ္ာ့စု်ဖငးံ ပါလီမနးက ်ပငးဆငးခဲ်ံခငး့်ဖစးသညး၈ ထိုေၾကာငးံ ်ဗိတိသြ္ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒမြာ ်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ အေ်ခခဵဥပေဒ ်ဖစးေၾကာငး့ထငးရြာ့သညး၈ အေမရိကနး ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ ှ၄၅၆ ခုႏြစးတျငး ေရ့ဆျခ ဲ ဲံေသာ အေမရိကနး ဖျဲ႔စညး့ပဵု အေ်ခခဵဥပေဒမြာ ကမၻာေပ၍တျငး ်ပငးဆငးရနး အခကးဆဵု့ေသာ ဥပေဒ်ဖစးသညး ၈ ဤသို႔ ်ပငးဆငးရနးခကးမႈေၾကာငးံ ။ဥပေဒကို ေရ့ဆျဲသညးံ ှ၄၅၆ ခုႏြစးမြ ယေန႔ ှ၆၃၀ ခုႏြစးအထိ ႏြစးေပါငး့ ှ၄၁ ႏြစးအတျငး့ ်ပငးဆငးခ္ကးေပါငး့ ဿဿ ခုသာ ရြိသညး၈ အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ကို ေခတးႏြငးံ ေလ္ားညီေအာငး အခါအာ့ေလ္ားစျာ ်ပငးဆငးသငးံေသားလညး့ ဤမြ္ ရြညးလ္ာ့ေသာကာလအတျငး့ ်ပငးဆငးခ္ကး ဿဿ ခုသာရြိ်ခငး့ကို ၾကညးံ်ခငး့်ဖငးံ အေမရိကနး အေ်ခခဵဥပေဒ မညးမြ္်ပငးဆငးရနး ခကးခဲေၾကာငး့ ခနး႔မြနး့ၾကညးံႏိုငးေပမညး၈ ှ၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး အထကးလႊတးေတားႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတားတို႔ သီ့်ခာ့စျာ်ဖငးံ ဿ/၀ ေသာမဲ်ဖငးံ တငးသျငး့ႏိုငးသညး၈ ။ ဿ/၀ မြာ လႊတးေတား တခုစီတျငး တကးေရာကးေသာ အမတးမ္ာ့၌ ဿ/၀ မဟုတးေပ၈ လႊတးေတား တခုစီတျငး ရြိေသာ အမတးေပါငး့ ဿ/၀ စီ်ဖစးရမညး၈ ဿ၈ ်ပညးနယးစုစုေပါငး့ ဿ/၀ တို႔က ်ပငးဆငးရနး လိုေၾကာငး့ တငး်ပေသာအခါ ကျနးဂရကးက ။အဆို်ပဳခ္ကးကို စဥး့စာ့ရနး အထူ့လႊတးေတားတရပး ေရျ့ေကာကးတညးေထာငးေပ့ရသညး၈ ၀၈ အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးခ္ကး အတညး်ဖစးရနး ်ပညးေထာငးစုတျငးပါွငးေသာ ်ပညးနယးစုစုေပါငး့၌ ၀/၁ တို႔က သေဘာတူရေပသညး၈ ၀/၁ တို႔က သေဘာမတူလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကး အတညးမ်ဖစးေတာံေပ၈ ်ပငးသစးဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ ်ပငးသစးႏိုငးငဵသညး ်ပငးဆငးရနး ခကးခဲေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို အသဵု့်ပဳသညးံ ယူနီ တရီႏိုငးငဵတႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ အေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငးရနး ်ပငးသစးေအာကးလႊတးေတား(National Assembly) ကသာတငးသျငး့ ႏိုငးသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားက အတညး်ပဳ်ပီ့ အထကးလႊတးေတား (Council of State) ကို တငး်ပရသညး၈ အကယး၊ လႊတးေတားႏြစးရပးအနကးမြ လႊတးေတားတခုခုတျငး သာမနးမဲအမ္ာ့အာ့်ဖငးံ အတညး်ပဳ်ခငး့်ဖစးခဲံလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကးအတညး်ဖစးေစရနး ်ပညးသူ႔ ဆႏၵ ေကာကးခဵ ်ခငး့ ်ပဳရသညး၈

28

ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ပငးးဆငးရနး အဆိုကို ေအာကးလႊတးေတား၌ ဿ/၀ ေသာ အမတးမ္ာ့ ႏြငးံ အထကးလႊတးေတား၌ ၀/၂ ေသာ အမတးမ္ာ့က သေဘာတူလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုအတညး်ဖစးသညး၈ ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့်ပဳရနးမလိုေပ၈ အီတလီ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ အီၤတလီတျငး ဒုတိယကမၻာစစးမတိုငးမီက ်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵ ဥပေဒ ကို အသဵု့်ပဳခဲံသညး၈ အာဏာရြငးမႈကိုလိုနီသညး ်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ ကို လိမၼာပါ့နပးစျာ အသဵု့်ပဳ၊ ်ပညးသူတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ဖ္ကးဆီ့ကာ ှ၆ဿဿ-ခုႏြစးတျငး ။ကို။ အီတလီ်ပညး၌ အာဏာရြငးတစးေယာကး်ဖစးလာေအာငး ်ပဳလုပးခံသ ဲ ညး၈ အထကးပါ အေၾကာငး့ေၾကာငးံ ဒုတိယကမၻာစစး်ပီ့ေသာအခါ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို အသစးေရ့ဆျ၊ ဲ ၇ ။အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး အေ်ခခဵဥပေဒ၌ အပုဒး“ှ၀၅”်ဖငးံ ေအာကးပါအတိုငး့ ်ပဌာနး့ထာ့ခဲံသညး၈ အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး ေအာကးလႊတးေတား (Chamber of Deputies) က ေသားလညး့ ေကာငး့ အထကးလႊတးေတား (Senate) က ေသားလညး့ေကာငး့ တငးသျငး့ႏိုငးသညး၈ ။်ပငးဆငးခ္ကး အဆိုကို လႊတးေတားႏြစးရပးလဵု့က တၾကိမးႏြငးံ တၾကိမးရကးေပါငး့ “၆ွ” ်ခာ့၊ စညး့ေွရသညး၈ လႊတးေတားႏြစးရပးလဵု့မြ ႏြစးၾကိမးစလဵု့ သာမနးအမတးအမ္ာ့စုက သေဘာတူလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုကို အတညး်ဖစးသညး၈ လႊတးေတားႏြစးခုအနကးမြ လႊတးေတားတစးခုခုတျငး ပါွငးေသာ အမတးဦ့ေရ၌ ှ/၂ က ေသား လညး့ေကာငး့ မဲဆႏၵရြငး ၂ွွွွ (ငါ့ေသာငး့) က ေသားလညး့ေကာငး့ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနးေတာငး့ဆိုလြ္ငး ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ (Referendum) ်ပဳရသညး၈ သို႔ရာတျငး လႊတးေတားႏြစးရပးစလဵု့၉ ႏြစးၾကိမးစလဵု့ အမတး ဿ/၀ ်ဖငးံ ်ပငးဆငးခ္ကး အဆိုကို အတညး်ပဳခဲံပါက ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့်ပဳရနး မလိုေပ၈ အိႏိၵယဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ အိႏိၵယ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတျငး ဗဟိုအစို့ရ၌ ဥပေဒ်ပဳေရ့ဌာန်ဖစးေသာ ဗဟိုလႊတးေတားႏြစးခုေပါငး့ မြ လႊတးေတားတကးေရာကးလာသညးံ ကိုယးစာ့လြယး အမတးေပါငး့ ဿ/၀ က သေဘာတူညီလြ္ငး ်ပငးဆငး ခ္ကးအဆိုအတညး်ဖစးသညး၈ ကေနဒါ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ ်ပငးဆငးပဵု ကေနဒါႏိုငးငဵတျငး အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးလိုလြ္ငး ကေနဒါလႊတးေတားႏြစးရပးက ်ဗိတိသြ္ဘုရငး- ဘုရငးမထဵ ်ပငးဆငးခ္ကးကို တငး်ပရသညး၈ ။်ပငးဆငးခ္ကးကို ်ဗိတိသြ္ပါလီမနးက ေဆျ့ေႏျ့အတညး ်ပဳရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ကေနဒါႏိုငးငဵတျငး အသဵု့်ပဳေသာ အေ်ခခဵဥပေဒ်ပငးဆငးနညး့မြာ တ်ခာ့်ပညးေထာငးစု မ္ာ့တျငး သဵု့ေသာနညး့မ္ာ့ႏြငးံ စာၾကညးံလြ္ငးလျယးကူသညး၈ သို႔ရာတျငး်ပငးဆငးခ္ကးကို တ်ခာ့ႏိုငးငဵတႏိုငးငဵကို တငး်ပရသ်ဖငးံ ်ပငးဆငးခ္ကးမ္ာ့ ေႏြာငးံေႏြ့ၾကနး႔ၾကာေစႏိုငးသညးံအ်ပငး တိုငး့်ပညး၌ ဂုဏးသိက၏ာကိုလညး့ ထိခုိကးသညး၈

29

်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၌ ေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ (ှ) အေ်ခခဵဥပေဒဆိုသညးမြာ အစို့ရ၌အာဏာႏြငးံ ်ပညးသူလူထု အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို တိက္စျာချဲ်ခာ့ သတးမြတးထာ့ေသာ ဥပေဒတမ္ိဳ့ပငး်ဖစးသညး၈ ဥပေဒကို ခ္ဵဳ ႔လိုက ခ္ဵဳ ႔၇ ဆနး႔လိုကဆနး႔ လိုသလိုအဓိပၸါယး ေကာကး၊ေနပါမူ ဥပေဒ၌မူလ ရညးရျယးခ္ကးပ္ကးသျာ့ေပမညး၈ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲလြ္ငး ်ပငးဆကးခ္ကး နညး့ပါ့မညးမြာ ဓမၼတာသေဘာပငး်ဖစးသညး၈ ်ပငးဆငးခ္ကးနညး့ပါ့ေလ၇ ဥပေဒ တိက္်ပတးသာ့မႈ ပိုမိုရြိႏိုငးေေလ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ အေ်ခခဵဥပေဒကို ေကာငး့သညးဟု ယူဆရေပသညး၈ (ဿ) လူထု၌ႏိုငးငဵေရ့အသိတရာ့်မငးံမာ့မႈ မရြိေသာႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ်ပငးဆငးရနးခကးေသာ အေ်ခခဵဥပေဒကို အသဵု့်ပဳ်ခငး့ကေကာငး့သညး၈ လူထုအေန်ဖငးံ ႏိုငးငဵေရ့အသိတရာ့ နညး့ပါ့မႈေၾကာငးံ အစို့ရ၌ေဆာငးရျကးခ္ကးမ္ာ့ ေကာငး့မေကာငး့ကို ေစာငးံၾကညးံ၊ ေွဖနးပိုငး့်ခာ့လ္ကး ခ္ဳပးကိုငးႏိုငး်ခငး့ မ်ပဳႏိုငးေသားလညး့ အာဏာရူ့ႏိုငးငဵေရ့သမာ့တို႔၌ လြညးံစာ့မႈမ္ာ့ သကးသာေစႏိုငးသညး၈ ်ပငးဆငးရနးခကးခဲမႈသညး လူထု၌အချငးံအေရ့ကို ကာကျယးမႈတစးရပး်ဖစးႏိုငးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ်ပငးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဥပေဒသညး ေကာငး့သညး၈ (၀) ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့အဖို႔တျငး ်ပငးဆငးရနးခကးေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကိုသာ အသဵု့်ပဳသငးံသညး၈ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ၉ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးအစို့ရ တို႔ အာဏာကိုချဲေွယူထာ့ၾကေသာေၾကာငးံ ်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ အေ်ခခဵဥပေဒကိုသာ အသဵု့်ပဳပါက ၁ငး့ဥပေဒကိုအေၾကာငး့်ပဳ၊ ်ပညးေထာငးစု ်ပိဳကျႏ ဲ ိုငးေပသညး၈ ်ပညးေထာငးစု တညး်မဲေရ့၇ တို့တကးေရ့တို႔သညး၇ ၁ငး့အေ်ခခဵဥပေဒေပ၍၉ မူတညးလ္ကးရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အာဏာကိုချဲေွေပ့ထာ့သညးံ ၁ငး့အေ်ခခဵဥပေဒကို ခုင ိ ်း မဲတက ိ ္်ပတးသာ့ရနး လိေ ု ပမညး၈ ဤသို႔ခင ို ်း မဲတက ိ ္်ပတးသာ့ရနးမြာလညး့ ၁ငး့အ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးခ္ငးတိုငး့ လျယးလျယးကူကူႏြငးံ ်ပငးမရရနး လို၌၈ ထို႔ေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ာ့အဖို႔တျငး ်ပငးဆငးရနးခကးေသာ ဖျဲ႔စညး့ အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒမြာ အေကာငး့ဆဵု့်ဖစးသညး၈ ်ပငးဆငးရနးခကးေသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒ၌ မေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ (ှ) ေလာကတျငးအေကာငး့ႏြငးံ မေကာငး့မြာ အ်မဲသ်ဖငးံဒျနးတလ ျဲ ္ကးရြိေနေပသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ေကာငး့ေသာ အခ္ကးမ္ာ့ရြီသညးံ ်ပငးဆငးရႏးခကးေသာ အေ်ခခဵဥပေဒ၉ မေကာငး့ေသာ အခ္ကးမ္ာ့လညး့ ရြိေနေပလိံမးံမညး၈ ဥပေဒဆိုသညးမြာ အခါ်ပဳလ္ကးထာ့လြ္ငး ရာသကးပနးေကာငး့ေနႏိုငးေသာ အရာမ္ိဳ့မဟုတးေပ၈ အေ်ခအေနမ္ာ့သညး မိနစး၇ စက၎နး႔တိုငး့ေ်ပာငး့လဲသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ အေ်ခအေနတရပးႏြငးံ သငးံေလ္ားေအာငး်ပဳထာ့ေသာ ဥပေဒတစးရပးသညး ေ်ပာငး့လဲေနေသာအေ်ခအေနတစးရပးႏြငးံမူ သငးံေလ္ားလိမးံမညး မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံဥပေဒကို အခ္ိနးအာ့ေလ္ားစျာ ်ပငးဆငးရေပမညး၈

30

(ဿ) ်ပငးဆငးရနးခကးေသာ အေ်ခခဵဥပေဒမ္ိဳ့ကို ်ပငးဆငးရနးမြာ တာွနးၾကီ့ေလ့သညးံအ်ပငး ်ပငးခ္ငး့တိုငး့်ပညး ဆငးခ္ငးတုိငး့ဆငးရနးလညး့ မလျယးကူလြေပ၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ တိုငး့်ပညး၌ ႏိုငးငဵေရ့၇ စီ့ပျာ့ေရ့ ေပါငး့သငး့ဆကးဆဵေရ့ႏြငံး အေရ့ေပ၍ကိစၥမ္ာ့အတျကး အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနးလိုအပး၊ ်ပငးဆငးေသာအခါ အခ္ိနးတိုတိုေတာငး့ေတာငး့်ဖငးံ ်ပငးဆငးခ္ကးအတညး ်ဖစးလာလိးမးံမညး မဟုတးေပ၈ ယငး့သို႔ အခ္ိနးအခါ အေ်ခအေနႏြငးံ လိုကးေလ္ာညီေထျစျာ ်ပဳ်ပငးႏိုငး်ခငး့ မရြိပါကတိုငး့်ပညးတျငး မလိုလာ့အပးေသာကိစၥမ္ာ့ ေပ၍ေပါကးလာႏိုငးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ်ပငးဆငးရနး ခကးေသာအေ်ခခဵဥပေဒကို အကျ္ငး့မဲံေကာငး့သညးဟု မယူဆအပးေပ၈ အစို့ရအဖျ႔တ ဲ စးခု၉(ှ) ဥပေဒ်ပဳဌာန (Legislature)(ဿ) အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန (Executive)(၀) တရာ့စီရငးေရ့ဌာန (Judiciary) ဟူ၊ ဌာနၾကီ့သဵု့ခုရြိသညးံအနကး ဥပေဒ်ပဳဌာနသညး အေရ့ၾကီ့ဆဵု့ေသာ ဌာနတစးခု်ဖစးသညး၈ အေၾကာငး့မြာ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနြငးံ တရာ့စီရငးေရ့ဌာန ႏြစးခုစလဵု့ ဥပေဒ်ပဳဌာနေပ၍တျငး မူတညးရသညးံအ်ပငး ဥပေဒဌာန၌ လကးေအာကးခဵဌာနမ္ာ့ ်ဖစးေနေသာေၾကာငးံပငး်ဖစးသညး၈

31

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပပ ဵၸ ညာ အပိင ု ့း ၄ ေရြ့အခါက ဂရိလူမ္ိဳ့တို႔သညး (Direct Democracy) တိုကးရိုကး ဒီမိုကေရစီေခ၍ တိုငး့သူ်ပညးသာ့တိုငး့ ႏိုငးငဵေရ့ကိစၥရပးမ္ာ့ကို ပါွငးေဆာငးရျကးေသာနညး့လမး့ကို အသဵု့်ပဳ၊တိုငး့်ပညးကို အုပးခ္ဳပးခဲံၾကသညး၈ ယငး့သို႔ ႏိုငးငဵေရ့ကိစၥမ္ာ့ကို တိုငး့သူ်ပညးသာ့တိုငး့ ကုိယးထိလကးေရာကးပါွငးႏိုငး်ခငး့ကို စမး့စစးၾကညးံက ေအာကးပါအတိုငး့ အေၾကာငး့သဵု့ရပးကို ေတျ႔ရေပမညး၈ ှ၈ ဂရိႏိုငးငဵမ္ာ့သညး ်မိဳ ႔ႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့သာ်ဖစးၾကသ်ဖငးံ ယခုေခတးႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့ႏြငစ ံး ာလြ္ငး အလျနေ း သ့ငယးေန်ခငး့ဿ၈ မညးသညံးဂရိႏိုငးငဵတျငးမြ ႏိုငးငဵသာ့ဦ့ေရ ခုႏြစးေထာငး (၄ွွွ) ထကးမမ္ာ့်ခငး့၈၀၈ ဂရိႏိုငးငဵသာ့တို႔သညး စာ့ွတးေနေရ့ကိစၥမ္ာ့ကို ေငျွယးကျ္နးမ္ာ့လကးသ႔ို လျအ ဲ ပးထာ့်ခငး့စေသာ အေၾကာငး့ (၀) ရပးပငး်ဖစးသညး၈ ႏိုငးငဵငယး်ပီ့ လူဦ့ေရနညး့ေသာေၾကာငးံ ႏိုငးငဵေရ့ကိစၥမ္ာ့ကို ကျငး့်ပငးၾကီ့တစးခုအတျငး့ ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့ စုရဵု့စညး့ေွ့ ဆဵု့်ဖတးႏိုငးၾကသညး၈ စာ့၇ ွတး၇ ေနေရ့ ကိစၥမ္ာ့အတျကး မပူမပငးရေသာေၾကာငးံ ဂရိတို႔ တိုငး့ေရ့်ပညးေရ့ကိစၥရပးမ္ာ့ကို စိတးပါွငးစာ့ႏိုငးၾကသညး၈ အထူ့သ်ဖငးံ ဥပေဒလုပးငနး့မ္ာ့ကို ပါွငးေဆာငးရျကၾကသညး၈ ေခတးသစးႏိုငးငဵမ္ာ့မြာမူ ဂရိႏြငးံမတူေပ၈ တုိးငး့်ပညးက္ယးွနး့်ခငး့ လူဦ့ေရမ္ာ့်ပာ့်ခငး့တို႔ေၾကာငးံ တိုငး့ေရ့်ပညးေရ့ကိစၥရပးမ္ာ့ကို တစးေနရာထဲတျငး ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့စု၊ စညး့ေွ့ဆဵု့်ဖတးရနးမြာ လဵု့ွမ်ဖစးႏုိငးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ကိုယးစာ့လြယးစနစးကို အသဵု့်ပဳရ်ခငး့်ဖစးသညး၈ ယငး့သို႔ ကိုယးစာ့လြယးစနစးကို အသဵု့်ပဳရေသာေၾကာငးံ ေခတးသစးႏိုငးငဵမ္ာ့၌ ဒီမိုကေရစီသညး ဂရိတို႔၌တိုကးရိုကး ဒီမိုကေရစီနညး့မ္ိဳ့မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ႏိုငးငဵသာ့တုိ႔က ေရျ့ခ္ယးေသာ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ကသာ တိုငး့ေရ့်ပညးေရ့ကိစၥမ္ာ့ကို ေဆာငးရျကးသ်ဖငးံ ေခတးသစးႏိုငးငဵတို႔၌ ဒီမိုကေရစီသညး သျယးွိုကးဒီမိုကေရစီ(Indirect Democracy)သာ ်ဖစးသညး၈ ်ပညးသူ႔ဆႏၵႏြငးံ လိုကးေလ္ာကိုကးညီေသာ ဥပေဒ်ပဳဌာနဖျဲ႔စညး့ရနး မညးသူကမညးသူ႔ကို မညးကဲံသို႔ေရျ့ေကာကး တငးေ်မာကးမညးနညး့၈ ဘိနး့စာ့မ္ာ့က ဘုရာ့တကာမ္ာ့ကို လြ္ိဳ ႔ွြကးမဲစနစး်ဖငးံ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကး ၾကမညးေလာ၈ ပညာတတးမ္ာ့က ပညာတတးမ္ာ့ကို ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးၾကမညးဆိုလြ္ငး ဘီေအအိုငးေအ ေအာငးသူမ္ာ့ကုိ ပညာတတးဟုသတးမြတးမညးေလာ သို႔မဟုတး ဘျ႔ဒ ဲ ီဂရီမ္ာ့မရြိေသာ ႏိုငးငဵေရ့သမာ့မ္ာ့ႏြငးံ စာေရ့ဆရာ ကုနးသညး ပျစ ဲ ာ့မ္ာ့ကို သတးမြတးၾကမညးေလာ၈ ယငး့သို႔ေသာ ်ပႆနာေပါငး့ ေသာငး့ေ်ခာကးေထာငး ရြိေပမညး၈ ယငး့်ပႆနာမ္ာ့ကို ေ်ဖရြငး့ၾကရာတျငးလညး့ တစးတိုငး့်ပညးႏြငးံ တစးတိုငး့်ပညး တစးႏိုငးငဵႏြငးံ တစးႏိုငးငဵ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ေနမညးကို ေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ ဥပမာ မဲဆႏၵရင ြ မ း ္ာ့၌ အရညးအခ္ငး့သတးမတ ြ ပ း ုဵ ကျ်ဲ ပာ့်ခငး့၇ လႊတေ း တားဖျဲ႔စညး့ပဵု ်ခာ့နာ့်ခငး့ စေသာအခ္ကးမ္ာ့ကို ေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ မညးကဲသ ံ ုိ႔ပငး နညး့အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ ကဲ်ျ ပာ့်ခာ့နာ့ေနေသားလညး့ "ၾကျကးေသသညးသာပဓာန" (The End Justified The Means) ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ြ ်ပဳလုပးေဆာငးရျကးခ္ကးမ္ာ့သညး ်ပညးသူအမ္ာ့စု၌အလုိဆႏၵႏြငးံ ကိုကးညီလ္ကး ်ပညးသူအမ္ာ့စုကို အက္ိဳ့်ပဳလြ္ငး မညးသညးံနညး့ကိုသာ အသဵု့်ပဳ်ပဳမြနးသညးသာ ်ဖစး၌၈

32

ဒီမိုကေရစီဆိုသညးမြာ လူအမ္ာ့စု၌ ဆႏၵအတိုငး့ လူအမ္ာ့စုကို အက္ိဳ့်ပဳေစ်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ လူတစးဦ့တစးေယာကးက အုပးခ္ဳပးသညး်ဖစးေစ လူတစးစုက အုပးခ္ဳပးသညး ်ဖစးေစ လူအမ္ာ့တို႔၌ ဆႏၵႏြငးံ လိုကးေလ္ာညီေထျစျာ လူအမ္ာ့စုကိုအက္ိဳ့်ပဳလြ္ငး ဒီမိုကေရစီအုပးခ္ဳပးေရ့ပငး ်ဖစးသညး၈ မဲဆႏၵရြငး မဲဆႏၵရြငးဆိုသညးမြာ ဥပေဒ်ပဳဌာနအတျကး ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရာတျငး မဲဆႏၵေပ့ချငးံ ရရြိသူမ္ာ့ ်ဖစးသညး၈ မဲေပ့ချငးံရရြိေသာ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ကို ချ်ဲ ခာ့ၾကညးံပါက၈ ှ၈ အသကး်ပညးံေသာ ေယာက္ား့မ္ာ့သာ မဲေပ့ချင ျ းံရြိ်ခငး့၇ (Manhood Suffrage) ႏြင၈ံး ဿ၈အသကး်ပညးံေသာ ေယာက္ား့မ္ာ့၇ မိနး့မမ္ာ့မဲဆႏၵ ေပ့ချငးံရြိ်ခငး့ (Universal Suffrage) ဟူ၊ ႏြစးမ္ိဳ့ႏြစးစာ့ ရြိသညးကို ေတျ႔ရသညး၈ မိနး့မမ္ာ့ကို မဲဆႏၵေပ့ချငးံပိတးပငးထာ့ေသာ ပထမနညး့သညး သာတူညီမြ္သေဘာႏြငးံ ဆနး႔က္ငးသညး၈ ၁ငး့်ပငးေယာက္ား့မ္ာ့သာ မဲဆႏၵေပ့၊ ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာ ဥပေဒ်ပဳဌာနမြ်ပဳလုပးေသာ ဥပေဒမ္ာ့မြာလညး့ မိနး့မမ္ာ့၌ အလိုဆႏၵမပါေသာေၾကာငးံ လူအမ္ာ့စု၌ အလိုဆႏၵႏြငးံ ကိုကးညီရမညးဆိုေသာ ဒီမိုကေရစီနညး့ႏြငးံ ဆနး႔က္ငးေနသညး၈ ယငး့သို႔ေသာ အေၾကာငး့မ္ာ့ေၾကာငးံ ေခတးသစးႏိုငးငဵတိုး့လိုလိ သတးမြတးထ့ေသာ အသကး်ပညံး က္ာ့/မ တိုငး့ကို မဲဆႏၵေပ့ႏိုငးခင ျ းံ ်ပဳၾကသညး၈ သို႔ရာတျငး ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵတျငးမူ မိနး့မမ္ာ့မဲဆႏၵေပ့ချငးံမရြိၾကေပ၈ မဲဆႏၵေပ့ချငးံႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊ ေလံလာၾကညးံပါက အရျယးမေရာကးေသ့သူမ္ာ့၇ ရာဇွတးမႈေၾကာငးံ မေရာကးေသ့သူမ္ာ့၇ လူမျဲစာရငး့ခဵသူမ္ာ့ (ေဒွါလီခဵ) မဲေပ့ချငးံမရၾကေပ၈ တစးခ္ိဳ ႔ေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး သာသနာံွနးထမး့ ရဟနး့သဵဃာမ္ာ့ႏြငးံ လကးနကးကိုငး တပးဖျဲ႔မ္ာ့ကိုလညး့ မဲေပ့ချငးံမ်ပဳ၈ ကိုယးစာ့လြယးစနစး (ွါ) သျယးွိုကး ဒီမိုကေရစီစနစးကို စတငးအသဵု့်ပဳခ္ိနးမြစ၊ မဲဆႏၵရြငးႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊ ေအာကးပါအတိုငး့ အရညးအခ္ငး့အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ကို သတးမြတးၾကသညး၈ (ှ) အသကးအရျယး အရညးအခ္ငး့(ဿ)ပညာအရညးအခ္ငး့(၀) ကိုယးပိုးငးပစၥညး့ရြိေသာ အရညးအခ္ငး့(၁) ကို့ကျယးသညးံဘာသာ အရညးအခ္ငး့(၂) လိငးအရညးအခ္ငး့ (ှ) လူလာ့ေ်မာကးမြသာလြ္ငး မဲဆႏၵေပ့ရာ၉ မြနးကနးစာျ စဥး့စာ့ေွဖနးေပ့ႏိုငးမညးဟု ယဵုၾကညးေသာေၾကာငးံ ေခတးသစး ႏိုငးငဵတိုငး့အသကးအရျယးအခ္ငး့က ကနး႔သတး်ခငး့်ပဳၾကသညး၈ သို႔ရာတျငး တစးတိုငး့်ပညးႏြငးံ တစး၌တိုငး့်ပညး၇ တစးႏိုငးငဵႏြငးံ တစးႏိုငးငဵ အသကးအရညးအခ္ငး့ကနး႔သတးခ္ကးမ္ာ့ မတူညီၾကေပ၈ ရုရြာ့တျငး အသကး ှ၅ ႏြစး၇ ဂ္ာမနီတျငး ဿွႏြစး၇ အဂၤလိးပး အေမရိကနးတျငး ဿှႏြစး၇ ေနားေွႏိုငးငဵတင ျ း ဿ၀ႏြစး သတးမြတး်ပီ့ ဒိနး့မတးႏိုငးငဵတျငးမူ ဿ၂ ႏြစး သတးမြတးထာ့သညး၈

33

မဲေပ့်ခငး့မြာ အေရျ့ခဵၾကေသာ ပုဂၐိဳလးကိ မဲေပ့်ခငး့ မဟုတးေပ၈ မဲဆႏၵရြငးတို႔သညး ၾကိဳကးႏြစးသကးသညးံ ႏိုငးငဵေရ့ွါဒကို လကးကိုငး်ပဳသညးံႏိုငးငဵေရ့ပါတီကို မဲေပ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵရြငးတစးဦ့သညး ႏိုငးငဵရ့ပါတီတို႔၌ ွါဒလမး့စဥးကို နာ့လညးထာ့ရနးလိုအပးသညး၈ ဤသို႔ပါတီလမး့စဥးမ္ာ့ကို နာ့လညးရနးမြာ အသကးအရညးအခ္ငး့တစးခုႏြငးံ မလဵုေလာကးဟု ယူဆေသာေၾကာငးံ တခ္ိဳ ႔ႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့တျငး ပညာအရညးအခ္ငး့ ကနး႔သတးခ္ကးမ္ာ့ ်ပဳလုပးၾကသည၈ (ဿ) ပညာတတးတစးေယာကးသာလြ္ငး ၁ငး့၌မဲ်ပာ့တစး်ပာ့ကို မြနးကနးစျာအသဵု့ခ္ႏိုငးမညးဟု ယူဆေသာေၾကာငးံ ပညာတတးမ္ာ့သာကိုသ မဲဆႏၵေပ့ချငးံ်ပဳေသာႏိုငးငဵမ္ာ့ ေရြ့အခါက ေပ၍ေပါကးခဲံဖူ့ေပသညး၈ သို႔ရာတျငး ပညာတတးဆိုရာ၉ "အ" သဵု့လဵု့ တတးေ်မာကး်ခငး့ေလာ၇ အသိပညာ ထကး်မကး်ခငး့ေလာ စသ်ဖငးံွါဒကျ်ဲ ပီ့ မဲဆႏၵေပ့ချငးံရရြိရနး လိုအပးသညး ပညာအရညးအခ္ငး့ကို တိက္စျာသတးမြတးရနး အခကးအခဲေတျ႔ရေပသညး၈ ယခုေခတးအခါ၉ ပညာအရညးအခ္ငး့ ကနး႔သတးေသာစနစး အသဵု့်ပဳ်ခငး့မရြိေတာံေခ္၈ မဲဆႏၵေပ့်ခငး့သညး ႏိုငးငဵေရ့ရာႏြငးံ စပးဆိုငးေသာေၾကာငးံ ဘီေအ၇ အိုငးေအ ေအာငး်မငးရနးမလိုေပ၈ ႏိုငးငဵေရ့ပညာတတးသိ နာ့လညးရနးသာလိုေပသညး၈ ႏိုငးငဵသာ့တစးဦ့အေန်ဖငးံ မိမိရသငးံရထိုကး၇ ခဵစာ့သငးံခဵစာ့ထိုကးေသာ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကိုသာမက မိမိထမး့ေဆာငးရမညးံ တာွနးႏြငးံွတၱရာ့မ္ာ့ကိုလညး့ သေဘာေပါကး သိရြိနာ့လညးထာ့ရေပမညး၈ ႏိုငးငဵသာ့တစးဦ့သညး အချငးံအေရ့မ္ာ့ကိုသာ ရယူခဵစာ့လို်ပီ့ တာွနးကို မထမး့ေဆငားလိုလြ္ငး ႏိုငးငဵသာ့ပီသေတာံမညး မဟုတးေခ္၈ (၀) ကိုယးပိုငးပစၥညး့ရြိေသာ အရညးအခ္ငး့သတးမြတး်ခငး့ကို အဂၤလနးတျငးအသဵု့်ပဳခဲံဘူ့သညး၈ တစးႏြစးလြ္ငး သြ္ီလငး ၁ွ (ဿ၃ က္ပးခနး႔) ေကာကးခဵရရြိေသာ ဘို့ဘျာ့ပိုငး ေ်မရြိေသာသူမ္ာ့သာလြ္ငး မဲဆႏၵေပ့ချငးံရရြိၾကသညး၈ ေ်မပိုငးမရြိလြ္ငး မဲေပ့ချငးံမရသ်ဖငးံ ဥစၥာေၾက့ေငျ ေပါၾကျယးွေသာ ကုနးသညးမ္ာ့ စကး႐ဵုပိုငးရြငးမ္ာ့ႏြငးံ ဆရာွနး၇ အငးဂ္ငးနီယာ စေသာ အတတးပညာရြငးမ္ာ့ပငး မဲေပ့ချငးံမရၾကေပ၈ ယငး့သို႔ပစၥညး့ရြိေသာ အရညးအခ္ငး့ကနး႔သတး်ခငး့အေၾကာငး့မ္ာ့ကို စမး့စစးၾကညးံပါက အေၾကာငး့သဵု့ရပးကို ေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ ၁ငး့တိ႔မ ု ြာ ... (ှ) ပစၥညး့ရြိသူသညး မိမိ၌စညး့စိမးတညး်မဲေရ့အတျကး ႏိုငးငဵေတားလဵု်ခဵဳေအ့ခ္မး့ေရ့ကို လိုလာ့သညး၈ ထု႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵေရ့ရာတျငး တာွနးသိသိ စဥး့စာ့ေွဖနး ေပ့တတးသူမ္ာ့ဟု ယူဆ်ခငး့၈ (ဿ) ကိုယးပိုငးပစၥညး့ရြိမြ ပညာသငးၾကာ့ႏိုငး်ပီ့၇ ပညာတတးမြသာလြ္ငး မိမိတို႔မဲ်ပာ့တစး်ပာ့ကို မြနးကနးစျာ အသဵု့ခ္ ႏိုငးမညးဟု ယူဆ်ခငး့၈

34

(၀) ကိုယးပိုငးပစၥညး့ မရြိေသာလူတနး့စာ့မ္ာ့ကို မဲဆႏၵေပ့ချငးံ်ပဳပါက ကိုယးပိုငးပစၥညး့ထာ့ရြိေသာ စနစးကို ဆနး႔က္ငးကာ ပစၥညး့ရြငးလူတနး့စာ့ကို ရနးမူလာမညးဟုယူဆ်ခငး့ စသာအေၾကားင့မ္ာ့ေၾကာငးံ ကိုယးပိုငး မစၥညး့မရြိသူမ္ာ့ကို မဲဆႏၵေပ့ချငးံ်ပဳ်ခငး့်ဖစးသညး၈ အထကးပါအေၾကာငး့်ပခ္ကးတုိ႔သညး ယခုခတးအေန်ဖငးံ ခုိငးလဵုေသာအေၾကာငး့်ပခ္ကးမ္ာ့ မဟုတးေပ၈ ေ်မရြငးပေဒသရာဇးမ္ာ့ ၾကီ့စို့ေသာေခတးတျငး ၁ငး့တိ႔လ ု ူတနး့စာ့အက္ိဳ့အတျကး စီမဵေဆာငးရျကးထာ့ခ္ကးမ့္သာ ်ဖစးသညး၈ ယခုေခတးတျငး ဆငး့ရဲသာမ္ာ့လညး့ ပစၥညး့ရြိသူမ္ာ့ကဲံသို႔ ပညာသငးကာ့ချငးံရၾက်ပီ့ ပညာတတးၾကသညး၈ ကမာၻ႔ဆငး့ရဲသာ့လူထုသညး ်ငိမး့ခ္မး့ေရ့ကိုလညး့ ခ္စး်မတးႏို့တတးၾကသညး၈ တိုငး့်ပညး၌ တာွနးကိုလညး့ ခ္မး့သာေသာလူမ္ာ့ထကးပငး သိရြိၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ယခုအခါတျငး ကိုယးပိုငးပစၥညး့အရညးအခ္ငး့ကို အသဵု့မ်ပဳေတာံေခ္၈ (၁) ေရြ့ေခတး တခ္ိဳ ႔ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ဘာသာအရညးအခ္ငး့ကို အသဵု့်ပဳခဲံၾကသညး၈ အာဏာလကးကိုငးထာ့ရြိသူတို႔ ကို့ကျယးဆညး့ကပးေသာ ဘာသာကို ကို့ကျယးဆညး့ကပးသူတို႔သာ မဲဆႏၵၵေပ့ချငးံရၾက်ပီ့ အ်ခာ့ဘာသာမ္ာ့ကို ကို့ကျယးဆညး့ကပးသူတို႔ မဲဆႏၵေပ့ချငးံ မရၾကေပ၈ ယခုေခတးတျငး ဘာသာေရ့ကို ႏိုငးငဵေရ့်ဖငးံ ချ်ဲ ခာ့ထာ့ေသာေၾကာငးံ ကမာၻ႔ႏိုငးငဵတိုငး့တျငး ၁ငး့ဘာသာေရ့ အရညးအခ္ငး့ အသဵု့မ်ပဳၾကေတာံေခ္၈ (၂) လိငးအရညးအခ္ငး့ကို ဿွ-ရာစုႏြစး အစေလာကးအထိ ႏိုငးငဵတိုငး့အသဵု့်ပဳခဲံၾကသညး၈ ပထမ ကမာၻစစး်ပီ့ေသာအခါ မိနး့မမ္ာ့ႏို့ၾကာ့လာ်ပီ့ ေယာက္ား့မ္ာ့ႏြငးံ တနး့တူ မဲေပ့ချငးံရရြိရနး ေတာငး့ဆိုလာၾကသညး၈ အမ္ိဳ့သမီ့မ္ာ့ မဲဆႏၵေပ့ချငးံရရနး အေၾကာငး့်ပခ္ကးမ္ာ့ ှ၈ ႏိုငးငဵတျငး်ပဳလုပးထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့သညး ေယာက္ာၤ့မ္ာ့ႏြငးံသာ သကးဆိုးၾကသညးမဟုတး မိနး့မမ္ာ့ႏြငးံလညး့ သကးဆိုကးၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ေယာက္ာၤ့မ္ာ့သာ ပါွငးေသာ ဥပေဒအဖျဲ႔က ဥပေဒ်ပဳ်ခငး့မြာ နညး့လမး့မက္ တရာ့မမြ္တဟုလညး့ ဆိုၾကသညး၈ ဿ၈ မိနး့မမ္ာ့သညး ပထမကမာၻစစးမြစ၊ လကးနကးကိုငးတပးမ္ာ့တျငး လညး့ေကာငး့၇ အလုပး႐ဵု ကုနးသျယးမႈမြမစ ေယာက္ာၤ့မ္ာ့ႏြငးံ တနး့တူေဆာငးရျကးခဲံသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ေယာက္ာၤ့မ္ာ့ႏြငးံ တနး့တူအချငးံအေရ့ ရသငးံသညးဟု ဆိုၾကသညး၈ ၀၈ မိနး့မမ္ာ့သညး တိရိစာၦနးမ္ာ့မဟုတးၾက၇ ေယာက္ာၤ့မ္ာ့ကဲံသို႔ လူမ္ာ့သာ်ဖစးၾကသညး၈ လူသာ့်ခငး့ အတူတူ ်ဖစး်ခငး့ေၾကာငးံ အချငးံအေရ့လညး့ တနး့တူရသငးံသညးဟု ဆိုၾကသညး၈ ၁၈ ကိုယးပိုငးပစၥညး့အရညးအခ္ငး့ကို သတးမြတးလြ္ငးလညး့ မ္ာ့စျာေသာမိနး့မတို႔တျငး သတးမြတးထာ့ေသာ ကိုယးပိုငးပစၥၥညး့မ္ာ့ ရြိၾကသညး၈ ထို႔်ပငး တခ္ိဳ ႔ ႏိင ု င း မ ဵ ္ာ့၉ အိမးထာငးေရ့ႏြငးံစီ့ပျာ့ေရ့ူတျငး မိနး့မမ္ာ့က ဦ့ေဆာငးေနသညး၈ ထို႔်ပငး မိနးမမ္ာ့သညး ေယာက္ာၤ့မ္ာ့ႏြငးံ တနး့တူမဲေပ့ချငးံ ရသငးံသညးဟူ၊ ေတာငး့ဆိုၾကသညး၈

35

အမ္ိဳ့သမီ့မ္ာ့ မဲမေပ့သငးံေၾကာငး့ အေၾကာငး့်ပခ္ကးမ္ာ့ ှ၈ မိနး့မမ္ာ့ကို မဲေပ့ချငးံ်ပဳလြ္ငး အိမးေထာငးရြိေသာ မိနး့မမ္ာ့သညး ၁ငး့တိ႔၌ ု ခငးပန ျ း့ စိတးၾကိဳကးလိုကး၊ မဲေပ့ၾကေပမညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလြ္ငး ၁ငး့မိးနး့မမ္ာ့မဲမြာ အေၾကာငး့ထူ့လိမးံမညးမဟုတးေပ၈ အကယး၊ ၁ငးတ႔ို လငးခငးပန ျ း့မ္ာ့ႏြငးံ ဆနး႔က္ငး၊ မဲေပ့ပါလြ္ငးလညး့ အက္ငးလငးမယာ့ စိတးွမး့ကျ၊ ဲ အိမးေထာငးေရ့အဆငးမေ်ပ ်ဖစးႏိုငးသညးဟု ဆိုၾကသညး၈ ဿ၈ မိနးမမ္ာ့သညး အာ့ႏျဲ႔ၾကသ်ဖငးံ ၾကမး့တမး့ေသာ ႏိုငးငဵေရ့ႏြငးံ မသငးံေလြ္ားဟု ယူဆၾကသညး၈ ထို႔်ပငး ႏိုငးငဵေရ့ကို ွငးေရာကး ေဆာငးရျကးေနရသ်ဖငးံ အိမးေထာငးထိနး့သိမး့ေရ့ကိုလညး့ ထိခိုကးေစႏိုငးသညး၈ ၀၈ မိနး့မမ္ာ့သညး ေယာက္ာၤ့မ္ာ့ထကး ဘာသာတရာ့ကိုကိုးငး့႐ိႈငး့ၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵေပ့ရာတျငး သသနာံွနးထမး့ ရဟနး့သဵဃာတို႔၌ ဆျေ ဲ ဆာငးရာသို႔ပါႏိုငးသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာလြ္ငး ႏိုငးငဵေရ့၉ဘာသာေရ့ ေရာယြကးလာမညး်ဖစး၊ မိနးမမ္ာ့ကို မဲဆႏၵေပ့ချငးံမ်ပဳဟု ဆိုၾကသညး၈ အထကးတျငးေဖား်ပခဲံသညးအတိုငး့ အ်ငငး့အခဵု်ဖစး်ပီ့ ှ၆ှ၆ ခုႏြစးတျငး အဂၤလနး၉လညး့ေကာငး့ ှ၆ဿွ ခုႏြစးတျငး စပိနး၉လညး့ေကာငး့ ှ၆၁၃ ခုႏြစးတျငး ယူဂိုစလာ့ဗီ့ယာ့၉လညး့ေကာငး့ ှ၆၁၄ ခုႏြစးတျငး ဂ္ပနးႏိုငးငဵ၉လညး့ေကာငး့ မိနး့မမ္ာ့ကို မဲဆႏၵေပ့ချငးံ်ပဳခဲံၾကသညး၈ မဲေပ့ရာတျငးလညး့ ေရြ့ကကဲံသို႔ လူ်မငးသူ်မငးေပ့ေသာစနစးကို အသဵု့မ်ပဳပဲ လြ္ိဳ ႔ွြကးမဲေပ့စနစးကို တကမာၻလဵု့၉ပငး အသဵု့်ပဳလြ္ကးရြိသညး၈ သို႔ရာတျငး မဲမေပ့ မေနရစနစးကိုမူ ႏိုငးငဵအမ္ာ့အ်ပာ့က အသဵု့မ်ပဳၾကေသ့ေခ္၈ မက၎ဆီကိုႏိုငးငဵတျငး မဲမေပ့လြ္ငး ၁ငး့အချငးံအေရ့မ္ာ့ဆဵု့႐ဵႈ့်ပီ့ ၾသစေတ့လ္ာ့ ႏိုငးငဵတျငးမူ မဲမေပ့သူမ္ာ့အာ့ ဒဏးခကးတကးသညး၈ အေလ့တငး့ေသာ မဲစနစး "အေလ့တငး့ေသာ မဲစနစး" ( Weighted Vote) ဆိုသညးမြာ အခ္ိဳ ႔လူမ္ာ့ထကး ပိုထညးံချငးံ်ပဳထာ့်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈ ဥပမာ ပစၥညး့ဥစၥာအရညးအခ္ငး့ သတးမြတးလြ္ငး လူတခ္ိဳ ႔၌ ပစၥညး့ဥစၥာမ္ာ့သညး မဲဆႏၵတစးနယး အတျငး့သာမက မဲဆႏၵနယးအမ္ာ့အ်ပာ့တု႔ိ၉ ရြိေနတတးသ်ဖငးံ ၁ငး့သူကို မဲဆႏၵတစးနယးထကးပို၊ မဲေပ့ချငးံ်ပဳေလံရြိသညး၈ အေလ့တငး့ေသ မဲစနစးကိုအသဵု့်ပဳလြ္ငး ပညာတတးမ္ာ့ႏြငးံ ပစၥညး့ဥစၥာၾကျယးွသူတို႔သညး ပညာမဲံႏြငးံ ဆငး့ရဲသာ့တို႔ထကး မဲပို၊ထညးံချငးံရၾကသညး၈ ဘယးလးဂ္ီယဵႏင ုိ င း တ ဵ ျငး အသကး ဿ၂ ႏြစး်ပညးံသူတိုငး့ကို မဲတစမဲထညးံချငးံ်ပဳ်ပီ့ အထကးတနး့ေက္ာငး့မြ ဒီပလိုမြာဒီဂရီဘျ႔တ ဲ စးခုခု ရရြိထာ့ေသာ ်ပညးသူ်ပညးသာ့မ္ာ့ကို မဲႏြစးမဲ ထညးံချငးံ်ပဳသညး၈ ယငး့သို႔ "အေလ့တငး့ေသာ မဲစနစးကို" အသဵု့်ပဳ်ခငး့အေၾကာငး့အရငး့မြာ မသမာေသာႏိုငးငဵေရ့သမာ့တို႔ လြညးံစာ့ခ္ကးမ္ာ့ကို ကာကျယးႏိုငးေစရနး်ဖစးသညး၈ ပညာမဲံသူမ္ာ့သညး မ္ာ့ေသာအာ့်ဖငးံ စဥး့စာ့ဆငး်ခငးဥာဏးအာ့နညး့မႈေၾကာငးံ ကိုယးက္ိဳ့ရြာႏိုငးငဵရ့သမာ့တို႔၌ မဟုတးမမြနးလုပးဇာတးမ္ာ့ကို ယဵုၾကညးတတးၾကသညး၈ ေ်မႇာကးလြ္ငး ေ်မႇာကးတတး၊ ေ်ခာကးလြ္ငးလညး့ ေၾကာကးတတးၾကသညး၈ အနညး့ငယးေသာ အချငးံအေရ့မ္ိဳ့ကိုလညး့ မကးေမာတတးၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံပငး ကမာၻႏိုငးငဵေရ့ေလာက၉ ကိုယးက္ိဳ့ရြာ တဏြာရူ့ ဂ္ပို့ေတေလ ဖဲသမာ့ ေငျစာ့ ဘီလူ့ၾကီ့မ္ာ့စေသာ ႏိုငးငဵေရ့သမာ့ လူရႈပးလူေပျတို႔အာဏာရခဲံၾက်ခငး့်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ပညာမဲံေပါမ္ာ့ေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ပညာရြိတို႔၌မဲ်ဖငးံ အေလ့တငး့ထာ့ရနး လိုအပးေပသညး၈ 36

ဆႏၵနယး အထကးတျငးမ္ကးေမာကးေခတး ႏိုငးငဵမ္ာ့က္ယးွနး့မႈႏြငးံ လူဦ့ေရမ္ာ့်ပာ့မႈတို႔ေၾကာငးံ တိုကးရိုကး ဒီမိုကေရစီစနစးကို အသဵု့်ပဳ၊ ်ဖစးႏိုငးေၾကာငး့ေဖား်ပခဲံသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ သျယးွိုကးဒီမိုကေရစီကို အသဵု့်ပဳရေၾကာငး့ကိုလညး့ ေဖ၍်ပခဲံ်ပီ့ေပ်ပီ၈ ဥပေဒ်ပဳ လႊတးေတားသညး ႏိုငးငဵသာ့ အာ့လဵု့တို႔ိကို တခ္ိနးတညး့ ေရျ့ေကာကး တငးေ်မႇာကးရနးမြာလညး့ ်ဖစးႏိုငးေသာကိစၥတရပး တစးခုမဟုတးေပ၈ ယငး့သို႔်ဖစးေစရနး ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့တို႔၌ ကုိယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့ရေပမညး၈ ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့တို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖစးေစရနး ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့ ေရႊ့ေကာကးတငး ေ်မႇာကးမြသာလြ္ငး ်ဖစးႏိုငးေပမညး၈ ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့က လိုသမြ္ကိုယးစာ့လြယးအာ့လဵု့တို႔ကို တခ္ိနးတညး့တေနရာတညး့ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရနးမြာလညး့ ်ဖစးႏိုငးေသာ ကိစၥတခုမဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵနယးမြ မဲဆႏၵရြငးတို႔ကို အစုငယးမ္ာ့ချထ ဲ ာ့ရေပမညး၈ မဲဆႏၵနယးကို အုပးခ္ဳပးေရ့နယးနမိတးအတိုးငး့ သတးမြတးေလံရြိေသာေၾကာငးံ မဲဆႏၵနယးတနယးႏြငးံ တနယးအတျငး့ရြိေသာ လူဦ့ေရမညီမြ္သညးံ်ပႆနာႏြငးံ ရငးဆိုငးရေလံရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ယခုေခတးတျငး ေနေဒသႏြငးံ ရငးဆိုငးရေလံရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ယခုေခတးတျငး ေနရာေဒသတျငး ေနရာေဒႏြငးံ လူဦ့ေရအလိုကးချဲ်ခာ့ထာ့ေသာ နညး့ႏြစးစလဵု့ကို အသဵု့်ပဳလြ္ကးရြိ၌၈ မဲဆႏၵနယးတနယးမြ ကိုယးစာ့လြယး ေရျ့ေကာကးပျဲ ေစလႊတးရာတျငးလညး့ တိုငး့်ပညး တ်ပညးႏြငးံတ်ပညး မတူညီၾကေပ၈ တခ္ိဳ ႔ႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့တျငမ း ူ မဲဆႏၵနယးမြ ကိယ ု စ း ာ့လြယး တစးေယာကးသာ ေရႊ့ခ္ယး၊ တခ္ိဳ ႔ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငးမူ မဲဆႏၵနယးမြ ကိုယးစာ့လြယး တေယာကးက္ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးသညးကို ေတျ႔ရသညး၈ မဲဆႏၵနယး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကးက္ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးေသာစဵနစး (Single Member Constitunecy) ႏြငးံ မဲဆႏၵ ကိုယးစာ့လြယး တစးေယာကးထကးပို၊ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကေသာစဵနစး (Multi-Member Constitueency) ဟူ၊ ႏြစးမ္ုဳိ့ႏြစးစာ့ရြိေၾကာငး့မြတးသာ့ရေပမညး၈ ကမၻာံႏိုငးငဵအမ္ာ့စုတျငး မဲဆႏၵတနယး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကးစဵနစးကို အသဵု့့်ပဳၾကသညး၈ ယငး့သို႔ ဆႏၵတနယးး ကိုယးစာ့လြယးတစးေေယာကးးစဵနစး အသဵဳ့မ္ာ့်ခငး့မြာ-(ှ) မဲဆႏၵရြငးတို႔ မဲေပ့ရာတျငး လျယးကူ်ခငး့၈(ဿ) အရဵႈ့အႏိိုငးမေ ဲ ရတျကးရာတျငး လျယးကုူ်ခငး့၈(၀) မဲဆႏၵတနယးတျငး အမတးတေယကးသာ ရြိသ်ဖငးံ ။အမတးတျငး မဲဆႏၵနယးႏြငးံ ပတးးသကးေေသာ တာွနးအာ့လဵု့ရြိေနသညး၈ ထို႔ေၾကာငးးံ မဲဆႏၵရြငးတို႔သညး ကိုယးစာ့လြယး တေယာကးစဵနစးကို အသဵု့မ္ာ့သညးးဟု ယူဆရေပမညး၈(၁) မဲဆႏၵတနယးးတျငး အမတးတဦ့သာ ရြိေသာေၾကာငးးံ မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ အေရ့ဆိုခ္ကးမ္ာ့ကို ေခါငး့ေရြာငးရနးေသားလညးေေကာငး့ ၇ ပခဵု့ေ်ပာငး့ရနးေေသားလညးေကာင့း မ်ဖစးးႏိုငးေပ၈ မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ အလိုဆႏၵႏြငးံ လိုကးေလ္ာကိုကးညီစျာ ထမး့ေဆာငးရနးသာ အေၾကာငး့ရြိ်ခငး့တို႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵကိုယးစာ့လြယး တေယာကးစဵနစးးကို အသဵု့မ္ာ့့သညးဟု ယူဆရေပသညး၈

37

မဲဆႏၵတနယး ကိုယးစာ့လြယး တေယာကးစဵနစး၌ မေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ (ှ)မဲဆႏၵနယးမ္ာ့ကို လူဦ့ေရအညီအမြ္်ဖငးံ ချ်ဲ ခာ့ထာ့ေသားလညး့ လူအမ္ာ့သညး စီိ့ပျာ့ေရ့အေ်ခအေနေၾကာငးံ လညးေကာငး့ တ်ခာ့အေၾကာငး့မ္ာ့ေၾကာငးံလညးေကာငး့ မဲဆႏၵတနယးမြ တနယးသို႔ ေ်ပာငး့ေရႊ႕ေန်ခငး့ေၾကာငးံ မဲဆႏၵနယး တနယးနြငးံတနယး မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ အေရအတျကးတူညီၾကလိမးံမညးမဟုတးေပ၈ ဥပမာ အာ့်ဖငးံ ှ၅-ရာစုႏစ ြ ေ း နာကးပင ုိ ့း ကာလတျငး အဂၤလနး၉ စကးမလ ႈ ကးမထ ႈ ျန့း ကာ့လာ့ေသာအခါ စကးရအ ုဵ လုပရ း ရ ုဵ ေ ိြ သာ်မိဳ႕မ္ာ့သို႔ လူမ္ာ့ေ်ပာငး့ေရႊ႕ေနၾကသ်ဖငးံ ေရြယခငးးက လူဦ့ေရမ္ာ့ေသာ်မိဳ႕မ္ာ့တျငး လူဦ့ေရအလျနးနညး့ပါ့သျာ့သညး၈ သိို႔ရာတျငး ။လူဦ့ေရနညး့ပါ့ေသာ်မိဳ႕ရျာမ္ာ့မြ မဲဆႏၵၵတနယးး အမတးႏစ ြ ဥ း ့ိီ က္စီ ေရျ့ေကာကးတငးေ း ်မြာကးချငရ ံး ၾက်ပီ့ လူဥ့ီ ေရထူထပးေသာ ်မိဳ႕သစးမ္ာ့မြာမူ အမတးတစးးဦ့တစးေလမြ္ပငး ေရျ့ေကာကးတငးေ်မြာကးချငးံမရရြိခဲံၾကေပ၈ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ေ်ပာငး့ေရႊ႕ ေနထိုးငးမႈေၾကာငးံ မဲဆႏၵတနယးတျငး လူ ဿွွွွ ေလာကး်ဖငးံ ကိုယးစာ့လြယးတစးဦ့ရရြိႏိုငး်ပီ့ တ်ခာ့တနယးတျငးမူ လူ ၁ွွွွ ေလာကးမြ ကိုယးစာ့လြယးတစးဦ့သာ ရရြိႏိုငးေပမညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာလြ္ငးး မမြ္တေသာေၾကာငးးံ မေကာငး့ေပ၈ (ဿ)မဲဆႏၵတနယးး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကးစဵနစးသညး သာမနးမဲဆႏၵအမ္ာ့စုု်ဖငးံ ႏိုငးသူတေယာကးကိုသာ ေရျ့ေသာစဵနစး်ဖစးေသာေၾကာငးံ လူနညး့စုတို႔နစးနာၾကရသညး၈ ဥပမာ မဲဆႏၵရြငး လူ၀ွွွွ ရြိေသာ မဲဆႏၵနယးတနယးးတျငး လူသဵု့ေယာကးတုိ႔က ကိုယးစာ့လြယးေလာငး့မ္ာ့အ်ဖစး အေရျ့ခဵၾကရာ ပထမလူ မဲေပါငး့ ှှွွွ ရရြိ၊ ဒုတိယလူ မဲေပါငး့ ှွွွွ ရရြိကာ တတိယလူ မဲေပါငး့ ၆ွွွ သာရရြိလြ္ငး ပထမလူသညး အမတးအ်ဖစးး အေရျ့ခဵရေပမညး၈ အထကးပါအခ္ကးကို ဆနး့စစးးၾကညးးံလြ္ငး လႊတးေတားတျငး့၉ မဲဆႏၵရြငး ှှွွွ တို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးသာရြိ်ပီိ့ ရဵႈ့ေသာ အမတးးေလာငး့ႏြစးဦ့ကို မဲေပ့ၾကေသာ မဲဆႏၵရြငးေပါငး့ ှ၆ွွွ တို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးမရြိေၾကာငး့ ေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ ယငး့သို႔ လူနညး့စု ှှွွွ တိို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးသာရြိ်ပီ့ လူမ္ာ့မြ ှ၆ွွွ တို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးမရြိ်ခငး့ေၾကာငးံ ။မဲဆႏၵနယးမြ အမတးသညး လူမ္ာ့စု၌ ကိုယးစာ့လြယး မညးးသို႔်ဖစးႏိုငးအံဵနညး့၈ႏိုငးငဵတိုငး့၉ တိုငး့ရငး့သာ့အမညးခဵလူမ္ိဳ့်ခာ့မ္ာ့ ရြိၾကစ်မဲပငး်ဖစးသညး၈ ။လူမ္ိဳ့်ခာ့မ္ာ့သာ မဲဆႏၵတနယးထဲ၉ ရြိေနၾကသညးမဟုတးေပ၈ မဲဆႏၵတနယးအမ္ာ့အ်ပာ့တျငး အနညး့ငယးစီ ်ပနး႔ၾကဲလ္ကးေနထိုးငးၾကသညး၈ ယငး့သို႔မဲဆႏၵတနယးစီတျငး အနညး့ငယးစီ်ပနး႔ၾကဲေနေသားလညး့ ။တိို႔အာ့လဵု့ကိိုစုစညး့လိုကးပါက ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ေစလႊတးႏိုငးေအာငး မ္ာ့်ပာ့ၾကသညးး၈ သိို႔ရာတျငး ။တိ႔၌ ု ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့လႊတးေတားတျငး့၉ လဵု့ွမရြိေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵတနယး ကိုယးစာ့လြယးတေယာကးစဵနစးမြာ လူနညး့စုကို နစးးနာေစေသာ စဵနစးတခု်ဖစးသညး၈ (၀) ကမၻာံရာဇွငး အေတျ႔အၾကဵဳမ္ာ့အရ မဲဆႏၵတနယး ကိုယးစာ့လြယးတေယာကးစဵနစး်ဖငးံ ပါတၤီအခ္ငး့ခ္ငး့ ယြဥး်ပိဳငး အေရျ့ခဵၾကရာ၉ မမြ္တေၾကာငး့ေတျ႔ရြိရသညး၈ တနးခို့ပါွါအငးအာ့ၾကီ့ေသာ ပါတီသညးး အမတးတဦ့အတျကး မဲအနညး့ငယး်ဖငးံ အမတးးေနရာအမ္ာ့ဆဵု့ အႏိုငးရရြိႏိုငး်ပီ့ အာ့နညးေသာပါတီမြာမူ ကိုယးစာ့လြယးအမတးတဦ့အတျကး မဲမ္ာ့စျာ်ဖငးံ ကိုယးစာ့လြယးအနညး့ငယးသာ အေရျ့ခဵရတကးသညး၈ ယငး့သို႔ မမြ္တ်ဖစးရ်ခငး့မြာ မဲဆႏၵတနယး ကိုယးစာ့လြယးတေယာကးစဵနစးသညး လူနညး့စုကို လ္စးလ္ဴရႈထာ့ေသာေၾကာငးံ ်ဖစးသညး၈ ေအာကးတျငးေဖ၍်ပထာ့ေသာ ်မနးမာ်ပညးးေရျ့ေကာကးပဲျ၉ ယြဥး်ပိဳငးးခဲံၾကေသာ ပါတီမ္ာ့ ဇယာ့ကျကးကိုၾကညးံလြ္ငး အထကးတျငး ေဖ၍်ပထာ့ေသာ သေဘာတရာ့မ္ာ့ မြနးကနးေၾကာငး့ ရြငး့လငး့စျာသိရြိႏိုငးသညး၈ 38

ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ အပိုငး့ ၅ ှ၆၂၃-ခုႏြစးတျငး ်မနးမာ်ပညး၉ မဲဆႏၵနယး ှ၆၅ ေနရာအတျကး ယြဥး်ပိဳငးရရြိေသာဇယာ့ အထကးပါ မဲဇယာ့ကိုၾကညးံပါက "ဖ-ဆ-ပ-လ" အေန်ဖငးံ မဲေပါငး့ "ှ၂၁ဿ၁"ရရြိတိုငး့ ကိုယးစာ့လြယးအမတးတဦ့ အေရျ့ခဵရ်ပီ့ "ပ-မည-တ" ကိုယးစာ့လြယးတစးဦ့ အေရျ့ခဵရ်ပီ့ "ပ-မ-ည-တ" ်ဖငးံ မဲေပါငး့ "ဿ၁၄၃၄" ရရြိမြသာ ကိုယးစာ့လြယးအမတးတဦ့ အေရႊ့ခဵရေၾကာငး့ မညီမြ္ေတျ႔ရေပမညး၈ အကယး၊သာ အခ္ိဳ့က္ကိုယးစာ့လြယးစနစး်ဖငးံ ရသငးံရထိုကးသလိုတျကးၾကညးံပါက ဖ-ဆ-ပ-လ သညး အမတး ၆ှ ေနရာသာ ရသငးံ်ပီ့ ပ-မ-ည-တ အေန်ဖငးံ အမတးေပါငး့ ှ၄ ေနရာပိုရရြိထာ့်ပီ့ ပ-မ-ည-တ အေန်ဖငးံ အမတးေပါငး့ ှ၃ ေနရာေလ္ာံ ရရြေ ိ နေၾကာငး့ ေတျ႔ရသညး၈ ဤသညးမြာ အရြိနးအွါၾကီ့ေသာ "ဖ-ဆ-ပ-လ" အဖို႔ တနးဖို့အနညး့ငယး်ဖငးံ အမတးမ္ာ့စျာ ေနရာေပ့်ပီ့ အမတးေနရာ အနညး့ငယးသာရရြိ်ခငး့်ဖစးေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ ဖ-ဆ-ပ-လ အစို့ရသညး လူနညး့စု ဆႏၵရြငး ှ၃၃၂၅၃ွ တို႔၌အစို့ရ ်ဖစး်ပီ့ လူမ္ာ့စု မဲဆႏၵရြငး ှ၅၅၁၆၆ှ တို႔ကို ကိုယးစာ့်ပဳရေသာ အစို့ရမဟုတးေပ၈ ဆကးလကး၊ ှ၆၆ွ ေရျ့ေကာကးပျဲရလဒးအေ်ခအေနမ္ာ့ႏြငးံ ်ဗိတိသြ္ေရျ့ေကာကးပျဲမ္ာ့၌ အေ်ခအေနမ္ာ့အာ့ ႏိႈငး့ယြဥးေလံလာႏိုငးရနး ေဖား်ပထာ့ပါသညး၈ 1990 MULTI - PARTY DEMOCRACY GENERAL ELECTIONS ှ၆၆ွ ပါတီစဵု ဒီမိုကေရစီေရျ့ေကာကးပျဲ ေရျ့ေကာကးပျဲွငးရနး မြတးပဵုတငးခဲံေသာပါတီေပါငး့ - ဿ၀၂ ပါတီမိမိဆႏၵႏြငးံ ဖတးသိမး့ေသာပါတီစုစုေပါငး့ - ှွဿ ပါတီေရျ့ေကာကးပျဲွငးေကားမရြငးမြ ဖ္ကးသိမး့ခဲံေသာပါတီ - ၀ ပါတီေရျ့ေကာကးပျဲွငးရနး ်ပငးဆငးခဲံေသာ ပါတီစုစုေပါငး့ - ှ၀ွ ပါတီတရာ့ွငးေရျ့ေကာကးပျဲွငးခံေ ဲ သာ ပါတီစုစုေပါငး့ - ၆၀ ပါတီ်ပညးသူလႊတးေတား၌ စုစုေပါငး့အမတးေနရာ (တႏိုငးငဵလဵု့အတျကး သတးမြတးမဲဆႏၵနယးေပါငး့) - ၁၆ဿ ေနရာပါွငးယြဥး်ပိဳငးႏိုငးခဲံေသာ အမတးေနရာစုစုေပါငး့ (က္ငး့ပႏိုငးခံေ ဲ သာ မဲဆႏၵနယးေပါငး့) - ၁၅၂ ေနရာမဲေပ့ႏိုငးေသာ လူဦ့ေရ - ဿွ၅ှ၅၀ှ၀ ဦ့မဲစုစုေပါငး့ - ှ၂ှှဿ၂ဿ၁ မဲတရာ့ွငးမစ ဲ ုစုေပါငး့ - ှ၀ဿ၂၀၃ွ၃ မဲတရာ့မွငးေသာမဲ (ပယးမဲ) - ှ၅၂၅၆ှ၅ မ ေရျ့ေကာကးပျဲွငးရနး ပါတီစုစုေပါငး့မြ အမတးေလာငး့မ္ာ့ပါတီမြ - ဿဿွ၆ ဦ့တသီ့ပုဂၐလ - ၅၄ ဦ့ အမ္ိဳ့သမီ့အမတးေလာငး့ (၅၁) ဦ့အပါအွငးစုစုေပါငး့ အမတးေလာငး့ ဿဿ၆၃ ဦ့ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့ခဵရေသာ အမတးအေရအတျကး -ပါတီမြ ၁၄၆ ဦ့တသီ့ပုဂၐလ ၆ ဦ့စုစုေပါငး့ ၁၅၂ ဦ့ ေရျ့ေကာကးပျဲ အႏိုငးရေသာ ပါတီႏြငးံ ်ပညးံသူ႔လႊတးေတား အမတးမ္ာ့

39

ကေနဒါအထကးလႊတးေတား ကေနဒါအထကးလႊတးေတားကို အညီအမြ္စနစး်ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့်ခငး့မဟုးေပ၈ အျနးတရီအိုႏြငးံ ကီျဘတး်ပညးနယးတို႔မြ ဿ၁ ေယာကးစီ ႏိုဗာစကိုရြာ့မြ ှွ ေယာကးႏြငးံ က္နး်ပညးနယးမ္ာ့မြ ၃ ေယာကးမြ ၁ ေယာကးစီပါွငးဖဲ႔စ ျ ညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတား (ဆီ့နိတး) အမတးေပါငး့ ှွဿ ေယာကးရြိသညး၈ ၁ငး့ဆီနိတးအမတးမ္ာ့ကို ကေနဒါ၇ ဂါဗာနာဂ္ငးနရယးက ရာသကးပနးခနး႔ထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ကေနဒါဆီ့နိတးအမတးတစးေယာကး်ဖစးရနး အသကး "၀ွ" ်ပညးံေသာကေနဒါသာ့ ်ဖစးရမညးံအ်ပငး ေဒ၍လာ ၁ွွွ ထကးမနညး့ ၾကျယးွခ္မး့သာသူလညး့်ဖစးရမညး၈ အထကးလႊတးေတားအမတး တစးေယာကးသညး ပစၥညး့ဥစၥာဆုတးယုတး၊ လူမျဲ်ဖစးသျာ့လြ္ငးေသားလညး့ေကာငး့၇ လႊတးေတားအစညး့ေွ့ပျက ဲ ္ဥး့ပသညးံကာလ ႏြစးၾကိမးထကးေက္ားလျနးလြ္ငး တကးေရာကး်ခငး့ မရြိလြ္ငးေသားလညး့ေကာငး့ အထကးလႊတးေတား အ်ဖစးမြ ပယးခ္်ခငး့ ခဵရေလသညး၈ အထကးလႊတးေတားသညး အဆိုအာ့်ဖငးံ ေအာကးလႊတးေတားႏြငးံ တနးခို့အာ့ဏာညီမြ္သညး၈ သို႔ရာတျငး ဘ႑ာေရ့ ဥပေဒၾကမး့ကိုမူ တငးသျငး့်ပငးဆငးချငးံမရြိေပ၈ အေမရီကနး ဆီ့နိတးကဲံသို႔ ႏိင ု င း တ ဵ ကာစာခ္ဳပးမ္ာ့ႏြငံး စပးလ္ဥး့၊ေသားလညး့ေကာငး့၇ ်ပညးေထာငးစု အစို့ရအတျကး ခနး႔အပးထာ့ေသာ ရာထူ့ၾကီ့မ္ာ့ကိုေသားလညး့ေကာငး့ အတညး်ပဳချငးံမရြိေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ကေန့ါ အထကးလႊတးေတားမြာ တနးခို့မၾကီ့ေၾကား့ထငးရြာ့သညး၈ ကေနဒါ အထကးလႊတးေတား တနးခို့မၾကီ့်ခငး့အေၾကာငး့ (ှ) လႊတးေတားအမတးမ္ာကို ကေနဒါဘုရငးခဵခ္ဳပး ခနး႔အပးထာ့်ခငး့်ဖငးံ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ၁ငး့အမတးမ္ာ့သညး ်ပညးသူ႔ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ မဟုတးၾကေခ္၈ ယငး့သို႔ ်ပညးသူ႔ ကိုယးစာ့လြယးမဟုတးသူမ္ာ့ကို အာဏာေပ့ထာ့လြ္ငး ဒီမိုကေရစီႏြငးံ ဆနး႔က္ငးေနေပမညး၈ (ဿ) ကေနဒါသညး ်ပညးေထာငးစုစစးေသာ ႏိုငးငံမဟုတးေပ၈ အၾကျငး့အက္နး အာဏာကိုဗဟိုအစို့ရက ယူထာ့သ်ဖငးံ ယူမီတရီဆနးေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ထု႔ိ်ပငး အထကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတို႔မြ အညီအမြ္ ေရႊ့ေကာကးတငးေ်မာကး်ခငး့ မဟုတးေသာေၾကာငးံ ၁ငး့အမတးတ႔၉ ို ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့ကို အကာအကျယးေပ့ရနး အာဏာရြိရနးမလိုေပ၈ (၀) ကေနဒါအုပးခ္ဳပးေရ့သညး ပါလီမနးကိုတာခဵေသာ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲ်ဖစးေသာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ ွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ်ပညးသ႔က ူ ိုယးစာ့လြယး်ဖစးေသာ ေအာကးလႊတးေတားမြသာ ေရျ့ခ္ယးရနးခနး႔ထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ တစးနညး့အာ့်ဖငးံ အစို့ရသညး ေအာကးလႊတးေတား၌ အစိတးအပိုငး့တစးခုမ္ြသာ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ၁ငး့အစို့ရကို ေအာကးလႊတးေတားသာလြ္ငး ၾကိဳ့ကိုငးႏိုငးသညး၈ ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယး မဟုတးေသာ အထကးလႊတးေတားက အစို့ရကို ၾကိဳ့ကိုငးရနးမသငးံေပ၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတား၉ တနးခို့အာဏာမၾကီ့်ခငး့်ဖစးသညး၈

40

ၾသစေၾတ့လ္ အထကးလႊတးေတား ၾသစေၾတ့လ္အထကးလႊတးေတားကို ဆီ့နိတးဟူ၊လညး့ ေခ၍ဆိုသညး၈ ်ပညးနယး ၃ ်ပညးနယးမြ တစးနယးလြ္ငး ှွေယာကးက္စီ အညီအမြ္ ေစလႊတးဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ ၁ငး့ဆီ့နိတးအမတးမ္ာ့သညး ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ်ဖစးၾကသညး၈ ဆီ့နိတးအမတးသကးတမး့မြာ ၃ ႏြစး်ဖစး်ပီ့ ၁ငး့တိ႔အ ု နကးမြ တစးွကးကို (၀ွ) ကို "၀" ႏြစးတစးၾကိမး ႏႈတးထျကးေစ်ပီ့ အသစးတစးဖနး ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးသညး၈ ၾသစေတ့လ္ ဆီ့နိတးဖျဲ႔စညး့ပဵုမြာ အေမရိကနးႏြငးံ တူသညး၈ သို႔ရတျငး ဘ႑ာေရ့ဥပေဒၾကမး့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊မညးသို႔မြ္ ေဆာငးရျကးချငးံ မရြိသညးံ်ပငး အေမရိကနးစီ့နိးတးကဲံသို႔ စာခ္ဳပးမ္ာ့ႏြငးံ ရာထူ့ၾကီ့မ္ာ့ကို အတညး်ပဳချငးံမရြိေပ၈ ယငး့ကဲံသို႔ ်ဖစးရ်ခငး့အေၾကာငး့အရငး့မ္ာ့မြာှ၈ ၾသစေတ့လ္ အုပးခ္ဳပးေရ့သညး ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့်ဖစးေသာေၾကာငးံ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ အစို့ရအဖျဲ႔ွငး ွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ေအာကးလႊတးေတားကသာ ေရျ့ခ္ယးခနး႔အပးရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဆီ့နိတးအေန်ဖငးံ အစို့ရအဖျဲ႔ကို ၾကိဳ့ကိုငးထာ့ရနးမလိုေပ၈ အေမရိကနးတျငး ပါလီမနးကို တာွနးမခဵေသာအုပးခ္ဳပးေရ့်ဖစးေသာေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲ်ဖစးေသာ အေမရိကနးသမၼတႏြငးံတကျ ၁ငး့အစုိ့ရအဖျဲ႔မြာ ဆီ့နတး၉ အေမရိကနးဆီ့နိတးကဲံသို႔ အာဏာရြိရနးမလိုေပ၈ သို႔ရာတျငး ၾသစေတ့လ္စီ့နိတးသညး ကိုယးစာ့လြယးအညီအမြ္ စနစး်ဖငးံ ်ပညးသူတို႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးထာ့်ခငး့ ်ဖစး်ခငး့ေၾကာငးံ ၾသစေတ့လ္ဆီ့နိတး၉ ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံမေရ့မ္ာ့ကို ကာကျယးႏိုငးေသာ အာဏာရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ၾသစေၾတ့လ္ဆီ့နိတးသညး အေမရိနးကနး အစို့ရကဲံသို႔ တနးခု့အာဏာ မၾကီ့သငးံ မၾကီ့ထိုးကးေသားလညး့ ကေနဒါဆီ့နိတးထကးမူ တနးခို့အာဏာၾကီ့ေၾကာငး့ မြတးသာ့သငးံသညး၈ ဆျတးဇာလနးအထကးလႊတးေတား ဆျတးဇာလနးအထကးလႊတးေတား (Council of State) သညး်ပညးနယး ှ၆ ်ပညးနယးႏြငးံ ်ပညးနယး တစးခုစီ၌ တစးွကးစီသာရြိေသာ ်ပညးနယး၇ တစးနညး့အာ့်ဖငးံ ဿဿ ်ပညးနယးတို႔မြ ကိုယးစာ့လြယးေပါငး့ "၁၁" ေယာကး်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈ ်ပညးနယး ှ၆ ်ပညးနယးမြ ကိုးယးစာ့လြယး ႏြစးဦ့က္စီႏြငးံ ်ပညးနယးတစးခု၌ တစးွကးစီသာရြိေသာ ၃ ်ပညးနယးတို႔မြ တစးဦ့က္စီကိုယးစာ့လြယး မ္ာ့ေစလႊတးဖဲျ႔စညး့ထာ့ေသားလညး့ ၁ငး့ကိုယးစာ့လြယးအာ့လဵု့ကို ်ပညးသူမ္ာ့က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့ မဟုတးေပ၈ တစးခ္ိဳ ႔တစးခ္ိဳ ႔်ပညးနယးမ္ာ့တျငး လူထုက လူထုကေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးေသားလညး့ တစးခ္ိဳ ႔်ပညးနယးမ္ာ့တျငး ဆိုငးရာအစို့ရတို႔က ေရျ့ခ္ယးခနး႔အပးထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ အထကးလႊတးေတား အမတးတို႔၌ အမတးသကးတမး့မြာလညး့ ဥပေဒမ္ာ့အတိုငး့ ှ ႏြစးမြ ၁ ႏြစးအထိ အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ခ္ကးရြိသညး၈

41

ဆျတးဇာလနးလႊတးေတား၌ တနးခို့အာဏာ အထကးလႊတးေတား၌ တနးခို့အာဏာသညး ေအာကးလႊတးေတားႏြငးံ မ်ခာ့နာ့လြေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတား၌ အဓိကအလုပးမြာ ဥပေဒ်ပဳေရ့ပငး်ဖစးသညး၈ သို႔ရာတျငး ဆျစးဇာလနး အထကးလႊတးေတားသညး အဂၤလနးအထကးလႊတးေတား (House od lords) ႏြငးံ ကေနဒါ အထကးလႊတးေတား (Senate) တို႔ထကး တနးခို့ၾကီ့သညး၈ ကေနဒါႏြငးံ အထကးလႊတးေတားမ္ာ့အေန်ဖငးံ ဘ႑ာေရ့ ဥပေဒၾကမး့ တငးသျငး့ပယးဖ္ကး်ခငး့ မ်ပဳၾကေသားလညး့ ဆျစးဇာလနးအထကးလႊတးေတားအေန်ဖငးံမူ ဆျစးဇာလနး ေအာကးလႊတးေတား၌ ဘ႑ာေရ့ ဥပေဒၾကမး့အပါအွငး မညးသညးံဥပေဒကိုမဆို ဗီဒိုေခ၍တစးခ္ကးလျတးအာဏာ်ဖငးံ ပယးခ္ႏိုငးသညး၈ သို႔ရာတျငး ဆျတးဇာလနး အထကးလႊတးေတား၉ ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့ကို ကာကျယးႏိုငး်ခငး့ မရြိေသာေၾကာငးံ အေမရိကနးအထကးလႊတးေတား ဆီ့နိတးေလာကး တနးခို့မၾကီ့ေပ၈ ဆျစးဇာလနးသညး ်ပညးေထာငးစုစစးေသာ ႏိုငးငဵတစးႏိုငးငဵ်ဖစးပါလ္ကး ဆျစးဇာလနးအထကးလႊတးေတားသညး ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ကာကျယးချငးံမရရြိ်ခငး့မြာ .... (ှ) အထကးလႊတးေတား အမတးမ္ာ့ကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့သာ မဟုတး၇ ခနး႔အပးထာ့ေသာ အမတးမ္ာ့လညး့ ပါွငးဖ႔စ ျဲ ညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယးအစစးခ္ဥး့သာ မဟုတးၾက်ခငး့၈ (ဿ) အထကးလႊတးေတားအမတးတို႔၌ အမတးသကးတမး့မြာလညး့ ှ ႏြစး ၁ ႏြစးအထိ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ေန်ခငး့တို႔ ေၾကာငးံပငး်ဖစးသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလ္ြငး "ဗဟိုအစို့ရသညး ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို မက္ဴ့လျနးဘဲ ေနမညးေလာ" ဟူ၊ ေမ့စရာ အေၾကာငး့ရြိေပသညး၈ သို႔ရာတျငး ယငး့ကဲံသို႔ေမ့ရနး ်ပႆနာမေပ၍ေပ၇ အေၾကာငး့မြာ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့စကးယႏၱယာ့ကို ်ပညးသူတို႔က တိုကးရိုကးၾကိဳ့ကိုငးေသာစနစး (Direct, Democratic, Check) ကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံပငး ်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ်ပညးနယးတို႔ ကိုယးတျယး ကာကျယးႏိုးငးေသာ အထကးလႊတးေတား၉ ်ပညးနယးမ္ာ့ကို ကာကျယးႏိုငးေသာ အာဏာရြိရနးမလိုေတာံေပ၈ ်ပငးသစးအထကးလႊတးေတား ်ပငးသစးလႊတးေတားႏြစးခုရြိ်ပီ့ ပထမလႊတးေတား (ွါ) ေအာကးလႊတးေတားကို အမ္ိဳ့သာ့လႊတးေတား (National Assembly ) ဟူ၊ ေခ၍ဆို်ပီ့ ဒုတိယလႊတးေတား(ွါ)အထကးလႊတးေတားကို စီ့နိတး လႊတးေတား(Senate) ဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾကသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားကို ်ပညးသူတို႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ အမတးေပါငး့ ၁၃၅ ေယာကး်ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့ထာ့်ပီ့ အထကးလႊတးေတားကိုမူ ်ပညးမမြ ဿွွ၇ အယး(လး) ဂ္ီ့ရီ့ယာ့မြ ှ၁၇ က္နး်ပငးသစးကိုလိုနီႏိုငးငဵမ္ာ့မြ ၂ှ ေယာကးႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတားက ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးသာ အမတး ၂ွ-ေပါငး့ ၀ှ၂ ေယာကးတို႔်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈

42

်ပငးသစးအထကးလႊတးေတားအာဏာမ္ာ့ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးတငးေ်ပေသာ အစို့ရ၌ ွါဒလမး့စဥးကို လကးခဵအတညး်ပဳရသညး၈ ဘ႑ာေရ့ဥပေဒၾကမး့ကို ေအာကးလႊတးေတား၉ ရကး "၁ွ" အတျငး့ ေဆျ့ေႏျ့မ်ပီ့်ပတးေသား အထကးလႊတးေတားက ၁ငး့ဘ႑ာေရ့ ဥပေဒၾကမး့ကို ယူ၊ ေဆျ့ေႏျ့ စဥး့စာ့ချငး့ရြိသညး၈ ရို့ရို့ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳလုပးခင ျ းံႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့အထကးလႊတးေတားသညး ေအာကးလႊတးေတားကဲံသို႔ တနးခို့ရြိသညး၈ ဥပေဒ်ပဳရာတျငး လႊတးေတားႏစ ြ ရ း ပး သေဘာကျလ ဲ ျခ ဲ ဲေ ံ သား ၁ငး့ႏြစးရပးတ႔မ ို ြ ကိုယးစာ့လြယးအညီအမြ္ပါေသာ ေကားမတီက သေဘာတူညီခ္ကးရ၊ေသားလညး့ေကာငး့ မရဘဲႏြငးံေသားလညး့ေကာငး့ လႊတးေတားႏြစးရပးသို႔ ၁ငး့်ပႆနာကို ်ပနးလညးတငး်ပရသညး၈ ယငး့ကဲံသို႔ ေကားမတီက ်ပနးတငး်ပခ္ကးကို လႊတးေတားႏြစးရပးထပးမဵ၊ သေဘာကျလ ဲ ေ ျဲ နပါမူ အစို့ရသညး ယငး့်ပႆနာကို ေအာကးလႊတးေတားတစးခုတညး့၌ သေဘာဆႏၵအတိုငး့ ဆဵု့်ဖတးအတညး်ပဳႏိုငးသညး၈ တရုတး်ပညးသူ႔သမၼတႏိုငးငဵဥပေဒ်ပဳလႊတးေတား တရုတး်ပညးသူ႔သမၼတႏိုငးငဵတျငး အထကးလႊတးေတား ေအာကးလႊေတားဟူ၊ ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားမရြိပဲ တစးခုတညး့သာ ရြိသညး၈ ၁ငး့လႊတးေတားကို အမ္ိဳ့သာ့လႊတးေတား (National People Congress) ဟူ၊ ေခ၍ဆို်ပီ့ အမတးေပါငး့ "ှဿဿ၃" ေယာကး်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ ကမာၻေပ၍တျငး အမတးဦ့ေရအမ္ာ့ဆဵု့ေသာ လႊတးေတားပငး်ဖစးသညး၈ ၁ငး့လႊတးေတားကို ်ပညးနယးမ္ာ့၇ လကးနကးကိုငး တပးဖျဲ႔မ္ာ့၇ ်မဴအဖျ႔မ ဲ ္ာ့ႏြငးံ အေွ့ေရာကး တရုတးအမ္ိဳ့သာ့တို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ လူတနး့စာ့ေပါငး့စဵု ပါွငးေသာ လႊတးေတားလညး့ မညးေပသညး၈ အမတးသကးတမး့ "၁" ႏြစး်ဖစးေသားလညး့ မညးသညးံအမတးကိုမဆို ဆိုငးရာမဲဆႏၵနယးက အခ္ိနးမေရျ့်ပနးလညး ေခ၍ယူအစာ့ထို့ႏိုငးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အမတးတစးေယာကးသညး ဆိုငးရာမဲဆႏၵရြငးတို႔၌၌ အလိုဆႏၵကို မဆနး႔က္ငးွဵံေပ၈ ယငး့သုိ႔ အမတးသကးတမး့ မ်ပညးံမီ အမတးမ်ဖစးမြ ဆိုငးရာမဲဆႏၵရြငးတို႔က ရုပးသိမး့်ခငး့ကို "်ပညးလညးေခ၍ယူ်ခငး့" (Recall) ဟူ၊ မြတးယူနာ့လညးၾကသညး၈ လျတးေတား အစညး့အေွ့ကို တစးႏြစးတစးၾကိမးသာ စညး့ေွ့ေသားလညး့ လႊတးေတားအမတး 1/5 ကစညး့ေွ့က္ငး့ပရနး ေတာငး့ဆိုလြ္ငး က္ငး့ပေပ့ရသညး၈ ထို႔်ပငး လႊတးေတားကခနး႔ထာ့ေသာ ေကားမတီအေန်ဖငးံ အလိုဆႏၵရြိလ္ငးလညး့ လႊတးေတားအစညး့အေွ့ က္ငး့ပႏိုငးေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတား တစးခုတညး့ ရြိသညးံအေလ္ာကး ဥပေဒအာ့လဵု့ကို ၁ငး့ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားကသာ ်ပဳလုပးရသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ဿ/၀ ေသာမဲ်ဖငးံ ်ပငးဆငးႏိုငးသညးံအ်ပငး စစးေက္ညာ်ခငး့၇ စစးေ်ပ်ငိမး့်ခငး့၇ ရာထူ့မ္ာ့ခနး႔်ခငး့ ်ဖဳတး်ခငး့၇ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ဒုွတးၾကီ့ခ္ဳပးတို႔ကိုခနး႔်ခငး့၇ လႊတးေတားစတငး စညး့ေွ့စဥးသကးတမး့ ၁ ႏြစးရြိ ေကားမတီခနး႔အပး်ခငး့အစညးတ႔်ုိ ပဳလုပးႏိုငးသညး၈

43

လႊတးေတားဖျဲ႔စညး့လိုကးေသာေကားမတီ၉ ... (ှ) ဥပေဒမ္ာ့ အဓိပၸါယးတို႔ကို ေ်ဖရြငး့ေပ့ရ်ခငး့၈(ဿ) ႏိုငးငဵတျငး့ဖျ႔ဲ စစးဥပေဒထုတး်ပနးေရ့ ဆဵု့်ဖတးရ်ခငး့၈(၀) ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ မကိုကးညီေသာအစို့ရ၌ ်ပဳမႈခ္ကးမ္ာ့ကို တာ့ဆီ့ႏိုငး်ခငး့၈(၁) စစးေ်ပ်ငိမး့စာခ္ဳပးကို အတညး်ပဳႏိုငး်ခငး့ ပယးဖ္ကးႏိုငး်ခငး့၈ စေသာအာဏာမ္ာ့ရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ယငး့ေကားမတီမြာ တနးခို့အာ့ဏာၾကီ့မာ့ေသာ အဖျဲ႔ပငး်ဖစးေပသညး၈ လႊတးေတားႏြစးခု၌ေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ ှ၈ ဒုတိယလႊတးေတားထာ့ရြိ်ခငး့ေၾကာငးံ တရာ့ဥပေဒ်ပဳစုရာ၉လညး့ေကာငး့၇ ်ပငးဆငးရာ၉လညး့ေကာငး့၇ အလ္ငးအစိုလုပး၊ မ်ဖစးႏိုငးေခ္၈ တရာ့ဥပေဒေရ့ရာမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ခ္ငးံခ္ငးံခ္ိနးခ္ိနး၇ ဆငးဆငး်ခငး်ခငး၇ ေဆ့ေဆ့ ေလ့ေလ့ ်ပဳလုပးရသ်ဖငးံ အမြာ့နညး့ေပမညး၈ ထို႔်ပငးပါတီတစးခုကေသားလညး့ေကာငး့၇ လႊတးေတား တစးခုကေသားလညး့ေကာငး့ အာဏာရြငးဆနးဆနး ်ပဳလုပးရနး မ်ဖစးႏိုငးေတာံေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ လႊတးေတားႏြစးခုထာ့်ခငး့်ဖငးံ လူထု၌ လျတးလပးမႈကို လဵု်ခဵဳစိတးခ္ရေစသညး၈ ဿ၈ လႊတးေတားႏြစးခုရြိ်ခငး့ေၾကာငးံ တစးခုႏြငးံတစးခု အ်ပိဳငးအဆိုငးသေဘာရြိေနေပသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစး်ခငး့ေၾကာငးံ အစို့ရအဖျ႔အ ဲ ေန်ဖငးံ လျတးလပးမႈရြိကာ တနးခို့အာဏာၾကီ့မာ့ချငးံရရြိသညး၈ တစးနညး့အာ့်ဖငးံ အစို့ရအဖျဲ႔သညး ပါလီမနး၌ ေက့္ကျ္နးသဖျယး်ဖစးမေနေသာေၾကာငးံ ေဆာငးရျကးစရာရြိသညးကတို႔ကို လ္ငး်မနးစာျ ေဆာငးရျကးႏိုငးေပမညး၈ ယငး့သို႔ အေရ့ၾကီ့ေသာ ်ပႆနာမ္ာ့ကို လ္ငး်မနးစျာ ေဆာငးရျကးႏိုငး်ခငး့်ဖငးံ တိုငး့်ပညးတို့တကးမႈ ရရြိေပသညး၈ (၀) လႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရြိ်ခငး့ေၾကာငးံ အ်မငးအမ္ိဳ့မ္ိဳ့ရြိေသာေၾကာငးံ လူတနး့စာ့အသီ့သီ့တို႔မြ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ လႊတးေတားႏြစးရပးထဲတျငး ပါွငးခင ျ းံရရြိေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဒီမိုကေရစီသေဘာႏြငးံ ကိုကးညီသညး၈ ်ပညးေထာငးစု်မနးမာႏိုငးငဵ်ဖစးလြ္ငး လူမ္ိဳ့စုအသီ့သီ့မြ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ပါွငးချငးံရရြိေစရနး ဒုတိယလႊတးေတားရြိရေပမညး၈ (၁) ဒုတိယလႊတးေတားရြိ်ခငး့ေၾကာငးံ တိုငး့်ပညး၌ ပညာရြိၾကီ့မ္ာ့ အရညးအခ္ငး့ရြိ်ပီ့ လုပးရညးကိုငးရညးရြိေသာ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့၌ အၾကဵအဖနး လုပးရညးကိုငးရညးမ္ာ့ကို ရရြိ်ခငး့်ဖငးံ တိုငး့်ပညးတို့တကးမႈရရြိႏိုငးေပသညး၈ (၂) လႊတးေတားႏြစးခုရြိေသာေၾကာငးံ ေအာကးေဖား်ပပါ လုပးငနး့မ္ာ့ကို ႏိုငးနငး့စျာ်ပဳလုပးႏိုငးသညး၈ ၁ငး့တို႔မြာ ... (ှ) တရာ့ဥပေဒ်ပဳလုပး်ခငး့၈(ဿ)ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို်ပငးဆငး်ခငး့၈(၀) ေရျ့ေကာကးေတား အရာရြိမ္ာ့အ်ဖစးေဆာငးရျကးႏိုငး်ခငး့၇ (Electoral Colleges)(၁) အေရ့ၾကီ့ေသာ်ပႆနာ့အတျကး စဵုစမး့ေရ့ေကားမတီခနး႔၊ စဵုစမး့ႏိုငး်ခငး့၈(၂) ်ပညးသူ႔ဘ႑ာထိနး့သိမး့်ခငး့၈(၃) တခ္ိဳ ႔ဥပေဒအဖျ႔တ ဲ ို႔က အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာကို သဵု့စျရ ဲ ာထူ့ခနး႔်ခငး့၇ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ စာခ္ဳပးမ္ာ့ကို အတညး်ပဳ်ခငး့၈(၄) တရာ့စီရငးေရ့ အာဏာကိုအသဵု့်ပဳ၊ တရာ့စီရငး်ခငး့၈(၅) ်ပညးသူလူထု၌ အသိတရာ့ကို ထကး်မကးတို့တကး်မငးံမာ့ေစ်ခငး့ စေသာလုပးေဆာငးခ္ကးမ္ာ့ကို ်ပဳလုပးႏိုငးသညး၈

44

လႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရိြ်ခငး့၌ ဆုိ့က္ိဳ့မ္ာ့ ှ၈ အထကးလႊတးေတားသညး တနးခို့ပါွါအထူ့တလညးမရြိဘဲ၇ ေအာကးလႊတးေတားႏြငးံ မ်ခာ့နာ့ပါက လႊတးေတားႏြစးခု ထာ့ရြိ်ခငး့သညး တိုငး့်ပညးဘ႑ာေတားကို ်ဖဳနး့တီ့ရာသာက္ေပလိမးံမညး၈ ဿ၈လႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရြိ်ခငး့ေသာေၾကာငးံ ဥပေဒေရ့ရာ၇ အုပးခ္ဳပးေရ့ရာ၇ တရာ့စီရငးေရ့ရာ အစရြိေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ စကးယႏၱယာ့ကို မလိုလာ့အပးေသာ ေနရာမ္ာ့တျငး ေႏြ့ေကျ့ေစသညး၈ လႊတးေတားႏြစးခု တစးခုႏြငးံတစးခု သေဘာခ္ငး့မတိုကးဆိုငးပါက ေ်ဖရြငး့ရနး အၾကပးအတညး့ ေတျ႔ရြိစ်မဲ်ဖစးသညး၈ အဂၤလနးတျငး လႊတးေတားႏြစးရပး သေဘာမတိုကးဆိုငးပါက ေအာကးလႊတးေတား၌ ဤအဆို်ပဳခ္ကးကို အထကးလႊတးေတားက ဗီဒိုအာဏာသဵု့၊ ဆိုငး့ငဵံထာ့ႏိုငးသညး၈ ၾသစေတ့လ္တျငးမူ လႊတးေတားကိုဖ္ကး၊ ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကားခဵသညး၈ ယငး့သို႔မၾကာခဏ်ဖစးပါက တိုငး့်ပညး၌ တို့တကးမႈကို ထိခုိကးႏိုငးေပသညး၈ ၀၈ တိုငး့်ပညးငယး၊ ယူနီတရီႏိုငးငဵ်ဖစးကာ ်ပညးသူ်ပညးသာ့တို႔လညး့ လူမ္ိဳ့စေလံထဵု့စဵ၇ သေဘာအယူွါဒ တူညီၾကလြ္ငး လႊတးေတားႏြစးခုထာ့်ခငး့်ဖငးံ အက္ိဳ့မမ္ာ့ႏိုငးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံပငး နယူ့ဇီလနးႏိုငးငဵသညး ှ၆၂ှ ခုႏြစးက အထကးလႊတးေတားကို ်ဖတးသိမး့ခဲံ်ခငး့်ဖစးသညး၈ ေတာငးအာဖရိက တိုငး့်ပညး၌ ်ပညးနယးအာ့လဵု့တျငး လညး့ေကာငး့၇ ကေနဒါႏိုငးငဵ၌ ်ပညးနယးႏြစးနယးမြအပ က္နး်ပညးနယးမ္ာ့တျငး လညး့ေကာငး့ အထကးလႊတးေတားတို႔ကို ဖ္ကးသိမး့်ပီ့ခဲံၾကေပ်ပီ၈

45

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပပ ဵၸ ညာ အပိင ု ့း ၆ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနဆိုသညးမြာ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးေသာ တရာ့ဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစဲျ၊ တရာ့ဥပေဒစို့မို့ေရ့အတျကး ်ပဳလုပးေဆာငးရျကးရေသာ အဖျဲ႔တစးခု ်ဖစးသညး၈ ကမာၻေပ၍ရြိအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔၌ တနးခို့အာဏာမ္ာ့မြာ တစးဌာနႏြငးံ တစးဌာနတို႔မ္ာ့စျာ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့်ခငး့ မရြိလြေပ၈ သို႔ရာတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန ဖျ႔စ ဲ ညး့ပဵုမြာမူ တစးတိုငး့်ပညးႏြငးံ တစးတိုငး့်ပညး၇ တစးႏိုငးငဵႏြငးံ တစးႏိုငးငဵ မတူေၾကာငး့ ေတျ႔ရသညး၈ တစးခ္ိဳ ႔ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အေမျဆကး်ခငး့်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔ ဖျ႔စ ဲ ညး့်ပီ့ တစးခ္ိဳ ႔ႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့တျငမ း ူ ေရျ့ေကာကး၊ အုပခ း ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔ကို ဖျ႔စ ဲ ညး့ၾကေပသညး၈ အဂၤလနးဘုရငးႏြငးံ ဆီျဒငးဘုရငးစေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔၌ အၾကီ့အကဲမ္ာ့သညး အေမျဆကးခဵသူမ္ာ့ ်ဖစးၾကေပသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး ဖျဲ႔စညး့ရာတျငးလညး့ သဵု့မ္ိဳ့သဵု့စာ့ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ေနသညးကို ေအာကးပါအတိုငး့ ေတျ႔ရြိရေပသညး၈ (ှ) မဲဆႏၵရြငးတို႔က တိုကးရိုကးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့၈(ဿ) ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့၈(၀) ေရျ့ခ္ယးေရ့ ကိုယးစာ့လြယးအဖျဲ႔ (Electoral Collage) ကေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့ စသညးတို႔်ဖစးသညး၈ ဂ္ာမဏီ "ေွမာသမၼႏိုငးငဵ" ႏြငးံ တစးခ္ိဳ ႔ေသာ ေတာငးအေမရိက ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲဆဵု့ေသာ ပုဂၐိဳလးမဲဆႏၵရြငးမ္ာ့က တိုကးရိုကးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကသညး၈ အိႏိၵယ၇ ဂ္ပနးစေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငးမူ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲကို ဥပေဒအဖျဲ႔ကသာ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးသညး၈ အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုတျငးမူ ်ပညးနယးတုိ႔မြ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့သညး စီ့နိတးအမတးႏြစးေယာကးက္စီႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတားအတျကး သကးဆိုငးရာ ်ပညးနယးတို႔တျငး လူဦ့ေရအလိုကး အခ္ိဳ့က္ ေရျ့ေကာကးချငးံရြိေသာ အမတးမ္ာ့ကိုသာ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ သျယးွိုကးေရျ့ေကာကးနညး့ဟုပငးဆိုရေပမညး၈ သို႔ရာတျငး ပါတီစနစးကိုသာ အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ သမၼတကို ေရျ့ခ္ယး တငးေ်မႇာကးရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ သျယးွိုကးေရျ့ေကာကးနညး့ဟုပငး ဆိုရေပမညး၈ သို႔ရာတျငး ပါတီစနစးကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ မဲဆႏၵရြငး်ပညးသူမ္ာ့အေန်ဖငးံ မညးသညးံပါတီႏိုငးလ္ငးမညးသူက ်ဖစးမညးကို ၾကိဳတငးသိရြိထာ့ၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ပါတီတစးခုမြ အမတးေလာငး့တစးေယာကးကို မဲေပ့်ခငး့သညး၈ ၁ငး့အမတးေလာငး့၌ ပါတီမြ သမၼတေလာငး့ကို မဲေပ့်ခငး့ပငး်ဖစးေတာံသညး၈ ယငး့သို႔ သေဘာမ္ာ့ေၾကာငးံ စာဆိုအာ့်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲ်ဖစးေသာ အေမရိကနး သမၼတကို "ေရျ့ခ္ယးေရ့အဖျဲ႔" (Electoral College) ေရျ့ေကာကးသညးဟု ဆိုေသားလညး့ လကးေတျ႔တျငး ်ပညးသူတို႔က တိုကးရိုကးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈

46

အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအမ္ိဳ့မ္ိဳ့အေၾကာငး့ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနကို ပဵုစဵအာ့်ဖငးံ သဵု့မ္ိဳ့သဵု့စာ့ ေလံလာသငးံေပသညး၈ ၁ငး့တုိ႔မာြ (ှ) ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးသူႏြငးံ အစစးအမြနးအုပးခ္ဳပးသူ(ဿ) တစးဦ့တစးေယာကး အုပးခ္ဳပး်ခငး့ႏြငးံ အမ္ာ့စုက အုပးခ္ဳပး်ခငး့(၀) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ႏြငးံ သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့တို႔်ဖစးသညး၈ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးသညးမြာ ပုဂၐိဳလးတစးေယာကးသညး စာဆိုအာ့်ဖငးံ တိုငး့်ပညး၌အထျတးအထိပး အၾကီ့အကဲ ်ဖစးေသားလညး့ လကးေတျ႔တျငးမူ အာဏာမရြိသူပငး်ဖစးသညး၈ အဂၤလနးဘုရငးမသညးလညး့ေကာငး့ ဂ္ပနးဘုရငးႏြငးံ အိႏၵိယ သမၼတသညးလညး့ေကာငး့ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးသူမ္ာ့သာ ်ဖစးၾကသညး၈ တိုငး့်ပညးအုပးခ္ဳပးေသာ တကယးအာဏာမြာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ွနးၾကီ့မ္ာ့တျငး ပါွငးေသာ အစို့ရအဖျ႔၉ ဲ သာ တညးရြိသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ၁ငး့အစို့ရအဖျဲ႔သာလြ္ငး အစစးအမြနး အုပးခ္ဳပးသူမ္ာ့ ်ဖစးၾကသညး၈ အဂၤလနးဘုရငးႏြငးံ အိႏိၵယသမၼတစေသာသူမ္ာ့သညး "စို့မို့၊ မအုပးခ္ဳပးရေသာ " ရုပး်ပ အုပးခ္ဳပးေရ့သမ္ာ့မ္ာ့ (Nominal Executive) သာ်ဖစးၾက်ပီ့ အစို့ရအဖျ႔သ ဲ ညးသာလြ္ငး စို့မို့အုပးခ္ဳပးရေသာ အစစးအမြနး အုပးခ္ဳပးသူမ္ာ့ (Real Executive) ်ဖစးၾကသညး၈ တစးဦ့တစးေယာကး အုပးခ္ဳပးေရ့ဆိုသညးမြာ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာအာ့လဵု့ကို တစးဦ့တညး့က ခ္ဳပးကိုငးစီမဵခနး႔ချဲ ေဆာငးရက ျ း်ခငး့ ပငး်ဖစးသညး၈ အေမရကနးသမၼတသညး အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုကို အုပးခ္ဳပးရာ၉လညး့ေကာငး့ တစးဦ့တညး့၌ သေဘာဆႏၵအရ အုပးခ္ဳပး်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈ တစးနညး့အာ့်ဖငးံ အေမရိကနးအုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာအာ့လဵု့ လိုလိုသညး အေမရိကနးသမၼတလကးထဲ၉သာ တညးရြိေပသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ အေမရိကနး အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးသညး တစးဦ့တစးေယာကး အုပးခ္ဳပးေသာစနစး (Single Executive) ်ဖစးသညး၈ လူအမ္ာ့ သို႔မဟုတး လူတစးစုအုပးခ္ဳပး်ခငး့ ဆိုသညးမြာ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာမ္ာ့ကို လူအမ္ာ့ သုိ႔မဟုတး လူတစးစုက ကိုငးဆအ ျဲ ုပးခ္ဳပး်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈ ဆျစးဇလနးႏိုငးငဵ၌ ်ပညးေထာငးစုေကာငးစီ (Federal Council) တျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ အာဏာကို အညီအမြ္ပိုငးဆိုငးေသာ လူ ၄ ဦ့ ပါွငးသညး၈ ယငး့ေကာငးစီက တိုငး့်ပညးကို စို့မို့ေသာေၾကာငးံ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵအုပးခ္ဳပးေရ့သညး "အမ္ာ့အုပးခ္ဳပးေရ့" (Plural Executive) ်ဖစးသညး၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ဆိုသညးမြာ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာမ္ာ့ကို ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ွနးၾကီ့မ္ာ့က ကိုငးဆ၊ ျဲ အုပးခ္ဳပးေသာ စနစးပငး်ဖစးသညး၈ ၁ငး့ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ အစို့ရအဖဲျ႔ ွနးၾကီ့အာ့လဵု့ကို ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔်ဖစးေသာ ပါလီမနး အမတးမ္ာ့ထဲမြ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့်ခငး့ ်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငး့ ၁ငး့ "အုပးခ္ဳပးေရ့မ္ိဳ့ကို" ပါလီမနးတာွနးခဵေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ (ွါ) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ (Parliamentary Executive) ဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾကသညး၈ သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့တျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အထျတးအထိပး်ဖစးေသာသမၼတသညး ပါလီမနးႏြငးံ မညးသို႔မညးမြ္ မသကးဆိုငးေပ၈ ပါလီမနးသညး သမၼတကို်ဖဳတးခ္ချငးံမရြိ၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့တျငးမူ ပါလီမနးသညး အယဵုအၾကညး မရြိအဆိုတငး၊ အစို့ရႊဖျဲ႔ကို ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသညး၈ သမၼတ အုပးခ္ဳပးေရ့စနစး (Presidential Executive) သညး ပါလီမနး အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကဲံသို႔ ပါလီမနးႏြငးံ ေရာယြကးမေနေသာေၾကာငးံ "ပါလီမနးကို တာွနးမခဵေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ စနစး" (Non Parliamentary Executive) ဟူ၊လညး့ ေခ၍ဆိုႏိုငးေပသညး၈ အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုတျငး ဤစနစးကို အသဵု့လ္ကးရြိ၌၈

47

အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန တနးခို့ၾကီ့မာ့လြပဵု အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အဓိက အလုပးသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးလိုကးေသာ ဥပေဒမ္ာ့အတိုငး့ တိုငး့်ပညးကို အုပးလခ္ဳပးရနး်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ယငး့ဌာနသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ လကးေအာကးခဵဟု ယူဆရေပမညး၈ သို႔ရာတျငး ဿွ ရာစုႏြစးမြစ၊ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔၌ ဲ တနးခို့အာဏာမ္ာ့သညး ေရြ့ႏိုငးငဵမ္ာ့ထကး ၾကီ့မ္ာ့က္ယး်ပနး႔လာသညးံအ်ပငး လူဦ့ေရလညး့ အဆမတနး တို့ပျာ့မ္ာ့်ပာ့လာေသာ ်ပႆနာမ္ာ့ ပိုမိုရႈပးေထျ့လာ်ခငး့ေၾကာငးံ်ဖစးသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတနးခို့ၾကီ့မာ့လာရ်ခငး့အေၾကာငး့ကို ဆနး့စစးၾကညးံပါက အဓိက အေၾကာငး့ႏြစးခ္ကးကို ေတျ႔ရရ ိြ ေပမညး၈ ၁ငး့တိ႔မ ု ာြ (ှ) မ္ကးေမြာကးလူ႔အဖျ႔အ ဲ စညး့သညး ၾကီ့မာ့လာသညးံအေလ္ာကး ်ပႆနာမ္ာ့လညး့ မ္ာ့်ပာ့ရႈပးေထျ၍၌့လာေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔အ ဲ ေန်ဖငးံ အေ်ခအေနအာ့လဵု့ႏြငးံ ကိုကးညီေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳလုပးရနး မ်ဖစးႏိုငးေပ၈ ယငး့သို႔ေသာ အေၾကာငး့အေၾကာငးံ ဥပေဒအဖျဲ႔သညး ဥပေဒမ္ာ့ကို ေယဘုယ္ သေဘာအာ့်ဖငးံသာ ်ပဳစု်ပဌာနး့ထာ့ရေပသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး အေ်ခအေနအာ့လဵု့ႏြငးံ မဟပးမိေသာ ေယဘုယ္ ဥပေဒမ္ာ့ကို အေ်ခအေနအာ့လဵု့ႏြငးံ ကိုကးညီဟပးမိေအာငး ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳ်ပငးရနး တာွနးသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ တာွနးပငး်ဖစးသညး၈ ထို႔်ပငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး ်ပညးသူလူထုႏြငးံ အ်မဲတေစ ေတျ႔ဆဵု ဆကးဆကးေနရေသာ အဖျဲ႔်ဖစး၌၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ တနးခို့အာဏာမ္ာ့သညး တစးေန႔တစး်ခာ့ ၾကီ့မာ့လာခဲံ်ခငး့်ဖစးေပသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ တနးခို့အာဏာမ္ာ့ ှ) ႏိုငးငဵတကာ ဆကးဆဵေရ့အာဏာဿ) အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာ၀) စစးေရ့အာဏာ၁) တရာ့စီရငးေရ့အာဏာ၂) ဥပေဒ်ပဳေရ့အာဏာ မ္ကးေမြာကးေခတးကာလ အေ်ခအေနအရ မညးသညးံႏိုငးငဵမြ္ တစးကိုယးေတားႏိုငးငဵအ်ဖစး ရပးတညး၊ မ်ဖစးႏိုငးေပ၈ ထိ႔ေ ု ၾကာငးံ ႏိုငးငဵ်ခာ့မ္ာ့ႏြငးံ ဆကးဆဵေရ့သဵတမနးအမတးမ္ာ့ ခနး႔အပးေစလႊတး်ခငး့၇ ကူ့သနး့ေရာငး့ွယးေရ့ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ေစလႊတး်ခငး့၇ ႏိုငးငဵမ္ာ့ႏြငးံ စာခ္ဳပးခ္ဳပးဆို်ခငး့ ႏိုငးငဵေရ့ပရိယာယး ကျ္မး့က္ငးေသာ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့ကို စီ့ပျာ့ေရ့၇ ႏိုငးငဵေရ့၇ ပညာေရ့၇ စသညးတို႔ႏင ြ ံး စပးလ္ဥး့်ပီ့ ႏိုငးငဵ်ခာ့သို႔ေစလႊတး်ခငး့ ်ပဳလုပးၾကရသညး၈ ဥပေဒ်ပဳဌာနမြ ်ပဳလုပး်ပဌာနး့ထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို တိုငး့သူ ်ပညးသာ့တိုငး့ ရိုေသလိုကးနာရနး တာွနးသညး အုပးေရ့ဌာန၌ တာွနး်ဖစးသညး၈ ဥပေဒစိုမို့ေရ့အတျကး ထိေရာကးစျာ ေဆာငးရျကးရေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ်ပညးထဲေရ့ ဌာနအေန်ဖငးံ ရဲအဖျဲ႔၇ ်မိဳ ႔ပိုငး၇ သူၾကီ့၇ ဆယးအိမးေခါငး့၇ အခ္ဳပးခနး့၇ ေထာငးမ္ာ့ စသညးတို႔ကို တညးေထာငးဖျဲ႔စညး့်ပီ့ ေဆာငးရျကးရေပမညး၈ ဥပေဒကို မခ္ိဳ့ေဖာကးေအာငး ကာကျယးသညးံအ်ပငး ဥပေဒခ္ိဳ့ေဖာကးေသာ သူမ္ာ့ကိုလညး့ ထိုကးသငးံေသာ်ပစးဒဏးေပ့ရသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအေန်ဖငးံ ်ပညးတျငး့တျငး ဥပေဒစို့မို့ေစ၊ ်ငိမး့ခ္မး့သာယာေစရဵု်ဖငးံ တာွနးေက္မညးမဟုတးေပ၈ အမ္ိဳ့သာ့ လဵု်ခဵဳေရ့အတျကး ်ပညးပအႏၱရာယးမ္ာ့ေဘ့မြ ကာကျယးရနး တာွနးတစးရပးလညး့ရြိေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအေန်ဖငးံ ်ပညးပအႏၱရာယးမ္ာ့ကို ကာကျယးရနး ၾကဥး့တပး၇ ေရတပးမ္ာ့ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့ႏိုငးေသာ အာဏာမ္ာ့ ရြိရေပမညး၈ ယငး့သို႔ ်ပညးတျငး့်ပညးပ အႏၱရာယးဆို့မ္ာ့ေဘ့မြ ကာကျယးရနး ၾကညး့၇ ေရ၇ ေလတပးမ္ာ့ ဖျဲ႔စညး့တညးေထာငးချငးံ ရြိ်ခငး့သညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ စစးေရ့အာဏာပငး်ဖစးသညး၈

48

လူထုဒီမိုကေရစီ အချငးံအေရ့မ္ာ့ ရရြိခဵစာ့ေစႏိုငးရနး အစို့ရဌာနမ္ာ့်ဖစးၾကေသာ ဥပေဒ်ပဳဌာန၇ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၇ တရာ့စီရငးရ့ဌာနတို႔ အာဏာကိုချဲယူထာ့ၾကရဵု်ဖငးံ မလဵုေလာကးေပ၈ လႊတးလပးမႈအ်ပညးံအွ ခဵစာ့ရနး ၁ငး့ဌာနမ္ာ့ "အခ္ငး့ခ္ငး့ အ်ပနးအလြနး ခ္ဳပးကိုငးမႈ" (Check And Balance) တို႔ေၾကာငးံပငး ေခတးသစးႏိုငးငဵတိုငး့တျငး လျတး်ငိမး့ချငးံအာဏာသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၉သာ တညးရြိ်ခငး့ ်ဖစးေပသညး၈ ( ်မနးမာ်ပညးအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အထျတးအထိပး်ဖစးေသာ သမတသညး တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးမြ ေသဒဏးေပ့ထာ့သူကို လျတး်ငိမး့ခ္မး့သာချငးံေပ့ခဲံဘူ့သညး) ဤနညး့်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး တရာ့စီရငးေရ့ဌာနကို ခ္ဳပးကိုငးထာ့၌၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ ဌာန၉ တရာ့စီရငးေရ့အာဏာရြိသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔သညး ၁ငး့သကးတမး့ တစးေလ္ာကးလဵု့ စုရဵု့စညး့ေွ့ေန်ခငး့ မဟုတးေပ၈ လႊတးေတားအစညး့အေွ့မ္ာ့ကို တစးႏြစးတစးၾကိမးခနး႔သာ က္ငး့ပေလံရြိေသာေၾကာငးံ အေရ့ေပ၍ကိစၥမ္ာ့ ေပ၍ေပါကးလာေသအခါ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အေန်ဖငးံ ေဆာငးရျကးပါက မ္ာ့စျာ ေႏြာကးေႏြ့ၾကနး႔ၾကာေနေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အေရ့ေပ၍ကိစၥမ္ာ့ ေပ၍ေပါကးလာတိုငး့ အုပးခ္ဳပးေရ့ အဖျဲ႔ကသာ "အမိနး႔်ပနးထမး့" မ္ာ့ထုတး၊ ေဆာငးရျကးရေပသညး၈ ယငး့အေရ့ေပ၍ အမိနး႔်ပနးထမး့မ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပး်ပဌာနး့ထာ့်ခငး့ မဟုတးေသားလညး့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပး်ပဌာနး့ထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့ႏြငးံ မ်ခာ့ တနးခို့ထကး်မကးသညး၈ ေနာငးအခါ လႊတးေတားအစညး့အေွ့ က္ငး့ပစဥး ယငး့အေရ့ေပ၍ အမိနး႔်ပနးတမး့မ္ာ့ကို တငး်ပ၊ အတညး်ပဳေစ်ခငး့်ဖငးံ အမိနး႔်ပနးထမး့မ္ာ့သညး ဥပေဒအ်ဖစးေ်ပာငး့လဲလာသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔သ ဲ ညး ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ြ ်ပဳစုထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ကိုငးစဲျ၊ လကးေတျ႔ အုပးခ္ဳပးလုပးကိုငးေနရေသာေၾကာငးံ လိုအပးေသာဥပေဒမ္ာ့၇ မလိုအပးေသာဥပေဒမ္ာ့၇ ချ္တးယျငး့ခ္ကးရြိေသာ ဥပေဒ့မ္ာ့အေၾကာငး့ကို ေကာငး့စျသိရြိၾကေပသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးရသညးမြာ အထငးႏြငးံအ်မငး ကျာ်ခငး့ပငး်ဖစးသညး၈ အထငးသညး ထငးသမြ္သာ်ဖစး၊ မြာ့တတးသညး၈ အ်မငးသညးသာ လကးေတျ႔က္သ်ဖငးံ သစၥာတရာ့မညး၌၈ ဥပေဒ်ပဳသမာ့မ္ာ့သညး အထငးသမာ့မ္ာ့ ်ဖစးၾကသညး၈ အေ်ခအေနႏြငးံ ဟပးမိမညးထငးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို်ပဳစုၾက၌၈ အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့မ္ာ့မြမူ အ်မငးသမ္ာ့မ္ာ့်ဖစးၾကသ်ဖငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ်ပဳစုလိုကးေသာ ဥပေဒမ္ာ့အေ်ခအေနႏြငးံ ဟပးမိ မဟပးမိကို ေကာငး့စျာသိရြိၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး ဥပေဒ်ပဳဌာနကို မညးသညးံဥပေဒမ္ာ့လိုသညး၇ မညးသညးံဥပေဒမ္ာ့ကို မညးသို႔်ပငးဆငးရနးလိုသညး စသ်ဖငးံ အၾကဵဥာဏးေပ့၊ တငး်ပရေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔အ ဲ ေန်ဖငးံလညး့ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ တငး်ပခ္ကးမ္ာ့ကို ေလ့စာ့လိုကးနာ၊ ်ပဳသငးံေသာဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳစု်ပဌာနး့်ပီ့ ်ပငးဆငးသငးံေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပငးဆငးေပ့ရေပသညး၈ ယငး့ကဲံသို႔ေသာနညး့်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး ဥပေဒမ္ာ့်ပဳစုသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၉ ဥပေဒ်ပဳချငးံအာဏာလညး့ရြိေၾကာငး့ ထငးရြာ့ေပသညး၈

49

ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးသညး ပါတီစနစးႏြငးံ ဥပေဒ်ပဳေရ့ဌာနတို႔်ဖငးံ ဆကးသျယးလ္ကးရြိသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲမ္ာ့ ်ဖစးၾကေသာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ ွနးၾကီ့မ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ပါလီမနးမ္ာ့သာ်ဖစးသညး၈ ေရျ့ေကာကးပျဲတျငး အမတးအမ္ာ့ဆဵု့ရေသာ ပါတီက အစို့ရဖျဲ႔ရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ပါတီတစးခုသညး ေရျ့ေကာကးပျဲ၉ အမတးမ္ာ့ဆဵု့ အေရျ့ခဵရေသာေၾကာငးံ အႏိုငးရရြိလြ္ငး ပါတီ၌ေခါငး့ေဆာငးကို ွနးၾကီ့ခ္ဳပးအ်ဖစး တငးေ်မႇာကးၾကသညး၈ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကသာ ၁ငး့၌ပါတီအမတးမ္ာ့ထဲမြ ွနးၾကီ့မ္ာ့ခနး႔အပး်ပီ့ အစို့ရအဖျ႔က ဲ ို ဖျ႔စ ဲ ညး့သညး၈ ယငး့သို႔ေအာကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ကို စု၊အစို့ရဖျ႔ထ ဲ ာ့ေသာေၾကာငးံ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အစို့ရႏြငးံဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြာ အတူတူႏြငးံ အႏူႏူပငး်ဖစးသညး၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့တျငး ပါတီတစးခုတညး့မြ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့ကိုစု၊ အစို့ရဖျဲ႔ထာ့ေသာေၾကာငးံ အ်မငးခ္ငး့ွါဒခ္ငး့ တူညီၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ စညး့လဵု့ညီညႊတးမႈရရြိႏိုငးသညး၈ သို႔ရာတျငး ႏြစးပါတီစနစးကို အသဵု့မ်ပဳပါက မညးသညးံပါတီမြ္ အမတးအမ္ာ့စု်ဖငးံ လျတးလျတးကျ္တးကျ္တး အႏိုငးမရရြိႏိုငးေသာေၾကာငးံ ညႊနး႔ေပါငး့ အစို့ရအဖျ႔စ ဲ ညး့ရတတးေပသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာလြ္ငး အ်မငးခ္ငး့ွါဒခ္ငး့ တူေသာသူမ္ာ့ကိုစု၊ စညး့လဵု့ညီညႊတးမႈမရြိႏိုငးေပ၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အစို့ရအဖျဲ႔ကို်ပညးသူတို႔က တိုကးရိုကးေရျ့ခ္ယး်ခငး့ မဟုတးေပ၈ ်ပညးသူတုိ႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကသာ အစို့ရအဖျ႔က ဲ ို ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ အစို့ရႊအဖျ႔သ ဲ ညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ လႊမး့မို့မႈမ္ာ့စျာ လျတးလပး်ခငး့မရြိေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကို ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို တာွနးခဵရေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးဟူ၊ နာ့လညး့ထာ့သငးံသညး၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့၌ တတိယထူ့်ခာ့ခ္ကးမြာ အစို့ရ၌ သကးတမး့သညး ပါလီမနးအေပ၍၉ တညးရြိေန်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈ အေၾကာငး့မြာ အစို့ရအဖျဲ႔မြ ပိုဂၐိဳလးမ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔်ဖစးေသာ ပါလီမနးသကးတမး့ ကုနးသညးႏြငးံ တစး်ပိဳငးနကး အစို့ရသကးတမး့လညး့ ကုနးရေပသညး၈ ထို႔်ပငး အထကးလႊတးေတားႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတား သေဘာကျလ ဲ ၊ ျဲ ်ပႆနာတစးခုကို ေ်ဖရြငး့မရႏုိငးလြ္ငးေသားလညး့ေကာငး့ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးသညး လႊတးေတားထဲ၉ အအမတးအမ္ာ့စုတို႔၌ ေထာကးခဵမႈကိုမရရြိလြ္ငးေသားလညး့ေကာငး့ လႊတးေတားကိုဖ္ကးသိမး့၊ ေရျ့ေကာကးပျဲ အသစး က္ငး့ပရသညး၈ ယငး့သို႔ လႊတးေတားဖ္ကးသိမး့သညးႏြငးံအတူ အစို့ရသကးတမး့လညး့ ကုနးဆဵု့ရေပေတာံသညး၈

50

ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔၌ ေကား့က္ိဳ့မ္ာ့ (ှ) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔်ဲ ဖစးေသာ အစို့ရကို ်ပညးသူလူထုက ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ရေသာ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ အမတးမ္ာ့ကတိုကးရိုကးေရျ့ခ္ယးထာ့်ခငး့ ်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အစစးအမြနး အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ကို ရုပး်ပ အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ႏြငးံ ချဲ်ခာ့ထာ့ႏိုငးေပသညး၈ ႏိုငးငဵတစးႏိုငးငဵတျငး ေမျဆကးခဵေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးအရ ဘုရငးစနစးကုလညး့ ထာ့ရြိလို်ပီ့ ဒီမိုကေရစီအချငးံအေရ့ကိုလညး့ ခဵစာ့လိုေသာအခါ ပါလီမနး အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးသညး အသငးံေတားဆဵု့်ဖစးသညး၈ အဂၤလနးတျငး ဓေလံထဵု့ထမး့ အစဥးအလာအရ အေမျဆကးခဵချငးံရြိေသာ ဘုရငးစနစးကိုထာ့ရိြ်ပီ့ ဒီမိုကေရစီလညး့ ရရြိေန်ခငး့မြာ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံပငး်ဖစးသညး၈ ယငး့သို႔ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး်ဖငးံသာ ဘုရငးစနစးကို ေစာငးံထိနး့ထာ့ႏိုငးေသာေၾကာငးံ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး၌ ေကာငး့ေသာလက၏ဏာတစးရပးပငး်ဖစးသညး၈ (ဿ) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အစစးႏြငးံရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့သညး တစးဦ့တညး့မဟုတးေသာေၾကာငးံ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ အေန်ဖငးံ အခမး့အနာ့ ပျလ ဲ မး့သဘငး ဆငးယငးက္ငး့ပပျမ ဲ ္ာ့ကို တကးေရာကးႏိုငးေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အစစးအမြနး အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ အေန်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့တာွနးမ္ာ့ကိုသာ ထမး့ေဆာငးရနး ရြိေသာေၾကာငးံ တာွနးကိုေက္်ပျနးစျာ ထမး့ေဆာငးႏိုငးေပသညး၈ (၀) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အစို့ရႏြငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြာ အတူတူႏြငးံအႏူႏူပငး်ဖစးသညး၈ အေၾကာငးံမြာ အစို့ရအဖဲျ႔ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ ွနးၾကီ့အာ့လဵု့တို႔သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အမတးမ္ာ့သာ ်ဖစးေသာေၾကာငးံပငး ထို႔်ပငး အစုိ့ရ တစးဖျဲ႔လဵု့သညး အ်မငးွါဒခ္ငး့တူညီေသာ ပါတီတစးခုတညး့မြ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့်ဖစးႏိုငးေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ်ပႆနာမ္ာ့ကို ေ်ဖရြငး့ရာတျငး သေဘာကျလ ဲ ခ ျဲ ္ကး နညး့ပါ့ေစ်ပီ့ စညး့လဵု့ညီညတ ျ းမႈ ရရြိႏိုငးသညးံအ်ပငး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ႏြငးံ အုပးခ္ဳပးမႈအဖျဲ႔တို႔ အ်ပနးအလြနး ကူညီလုပးကိုငးေဆာငးရျကး ႏိုငးေပသညး၈ (၁) အုပးခ္ဳပးေရ့အဖဲ႔သ ျ ညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ ဤအစိတးအပိုငး့တစးခု်ဖစးသညး၈ ထို႔်ပငး အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔မ ဲ ြ လူမ္ာ့စုတ႔၌ ို ေခါငး့ေဆာငးမ္ာ့်ဖစးၾကေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖဲျ႔သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ ဦ့ေဆာငးလမး့ညႊနး ေကားမတီအဖျဲ႔တစးခု်ဖစး၌၈ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔သ ဲ ညး ်ဖစးေပ၍ေနေသာ အေ်ခအေနမ္ာ့ႏြငးံ ဟပးမိေသာဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳစု်ပဌာနး့ႏိုငးရနး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို လမး့ညႊနးႏိုငးေပသညး၈ ယငး့သို႔ ဥပေဒအဖျ႔၉ ဲ လမး့ညႊနးေကားမတီ တစးဖ႔တ ျဲ ညး့ရြိေန်ခငး့သညး၈ ေကာငး့ေသာလက၏ဏာတစးရပးပငး်ဖစးသညး၈ (၂) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔က ဲ ို ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးဖျဲ႔စညး့ထာ့်ပီ့ ၁ငး့ဥပေဒကို ်ပညးသူလူထုက ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးဖျဲ႔စညး့ထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔သညး ်ပညးသူလူထု ကိုယးစာ့ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔က ဲ ို ၾကိဳ့ကိုငးထိနး့ခ္ဳပးထာ့ႏိုငးေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ႏြငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔တ ဲ ို႔ ်ပႆနာတစးရပးေပ၍၉ သေဘာကျလ ဲ ၊ ျဲ ေ်ဖရြငး့မရ်ဖစးေသာအခါ ယငး့်ပႆနာကို ်ပညးသူလူထုကို လျအ ဲ ပးေ်ဖရြငး့ႏိုငးေပသညး၈ ပါလီမနးကို ဖ္ကးသိမး့၊ ေရျ့ေကာကးပျဲ အသစးက္ငး့ပ်ခငး့်ဖငးံ ေ်ဖရြငး့မရေသာ ်ပႆနာေ်ပလညးႏိုငး်ခငး့သညး ပါလိမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး၌ ေကာငး့ေသာလက၏ဏာပငး်ဖစး၌၈

51

(၃) ပါလိမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးအရ အစို့ရအဖျဲ႔ကို ပါလီမနးမြကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့်ဖငးံသာ ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ တိုငး့်ပညးကို အေရ့ၾကဵဳလာေသာအခါ ၁ငး့ၾကဵဳလာေသာအေရ့အခငး့ႏြငးံ ကိုကးညီေသာအစို့ရသစးတစးဖျဲ႔ကို လြ္ငး်မနးစာျ ဖျဲ႔စညး့ေဆာငးရျကးႏိုငးသညး၈ အစၥေရ့ အေရ့အခငး့ေပ၍လာေသာအခါ ဘာသာေရ့သမာ့ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကို ်ဖဳတးခ္၊ စစးေရ့ကျ္မး့က္ငးသူကို ွနးၾကီ့ခ္ဳပးတငးေ်မႇာကး်ပီ့ အစို့ရအဖျ႔သ ဲ စး တစးဖျဲ႔ကို လျယးကူစျာဖျဲ႔စညး့ႏိုငးသညးလညး့ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး ေကာငး့ေသာလက၏ဏာတစးရပးပငး ်ဖစးသညး၈

52

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပပ ဵၸ ညာ အပိင ု ့း ှွ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ စနစး၌ ဆို့က္ိဳ့မ္ာ့ ှ) အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ အဓိကအစိတးအပိုငး့်ဖစးေသာေၾကာငးံ ယငး့ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ လႊမး့မို့မႈမြ လဵု့ွကငး့လျ်ခငး့မရြိေပ၈ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ြ ်ပဳလုပးထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ကိုငးစဲျ၊ အုပးခ္ဳပးေနရေသားလညး့ အုပးခ္ဳပးေရ့လုပးငနး့ မ္ာ့ကို ေကာငး့စျာ ်ပဳလုပးေဆာငးရျကးႏိုငးရနး လျတးလပးမႈရြိရေပမညး၈ အကယး၊ လျတးလပးမႈမရြိလြ္ငး အုပးခ္ဳပးေရ့လုပးငနး့တစးခုလဵု့ကို ဟိရိၾသတၱပၸကငး့ေသာ ႏိုငးငဵေရ့သမာ့တို႔၌ ခ္ယးလယး်ခငး့ကို ခဵရတတးေပသညး၈ ဿ) ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ ကကးဘိနကးအဖျဲ႔ွငး ွနးၾကီ့မ္ာ့အာ့လဵု့သညး ပါလီမနးအမတးမ္ာ့သာ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ ပါလီမနးအစညး့အေွ့ က္ငး့ပတုိငး့ အစညး့အေွ့ကို တကးေရာကး၊ ဥပေဒေရ့ရာ လုပးငနး့မ္ာ့ကိုလညး့ လုပးၾကရပါေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ၁ငး့တိ႔သ ု ညး ၁ငး့တိ႔၌ ု အုပးခ္ဳပးေရ့တာွနးမ္ာ့ လစးဟငး့်ပီ့ ်ပညးံွေကာငး့မျနးေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့မ္ာ့ ်ဖစးမလာႏိုငးေပ၈ ယငး့သို႔ အုပးခ္ဳပးေရ့ ညဵံဖ္ငး့ေစႏိုငး်ခငး့သညး ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ စနစး၌ မကာငး့ေသာ လက၏ဏာတစးရပး်ဖစးေပသညး၈ ၀) ပါလီမနး အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ေပ၍၉ လဵု့ွတညးရြိေနေသာေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အတျငး့ ွါဒအမ္ိဳ့မ္ိဳ့အတျကး အ်ငငး့အခုနး်ဖစးတိုငး့ ပါွငးေနရေပသညး၈ ်ပငး့်ပငးထနးထနး ်ငငး့ခုနး ေဆျ့ေႏျ့်ခငး့်ဖငးံ အစို့ရအဖျဲ႔အတျငး့ အေရ့ေတားပဵုမ္ာ့ ေပ၍ေပါကးကာ မၾကာခဏ အစို့ရအေ်ပာငး့အလဲ ်ဖစးႏိုငးသညး၈ ယငး့သို႔အေရ့ေတားပဵုမ္ာ့ကို အေၾကာငး့်ပဳ၊ အစို့ရအဖျ႔ေ ဲ ်ပာငး့လဲေန်ခငး့ေၾကာငးံ တိုငး့်ပညးတို့တကးမႈကို ထိခုိကးေစႏိုငး်ခငး့သညးလညး့ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ စနစး၌ ေ်ပာံကျကးတစးကျကးပငး်ဖစးသညး၈ ၁) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ စနစးတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ သကးတမး့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ သကးတမး့အတိုငး့သာ်ဖစးသညး၈ အတိုကးအခဵ အာ့ေကာငး့ေသာေၾကာငးံ အယဵုအၾကညးမရြိ အဆိုတငးကာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကို ်ဖဳတးခ္လြ္ငးပငး အစို့ရအဖျဲ႔ ပ္ကးရေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးသညး တိုငး့်ပညးအတျကး လုပးစရာရြိသညးမ္ာ့ကို ရဲွဵံစျာမလုပွ း ဵံဘဲ မိမိရာထူ့တညး်မဲေရ့အတျကး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို ေခ္ာံ်မဴေနရတတးေပသညး၈ အစို့ရအဖျဲ႔သညး အတိုကးအခဵ ပါလီမနးအငးအာ့ေတာငးံေနလြ္ငး အ်မဲအစဥးေၾကာကးရျဵ ႔ေနရတတးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အစို့ရအဖျဲ႔သညး အတိုကးအခဵ ပါတီမ္ာ့ ၾကီ့စို့ရာ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို အဆနး႔က္ငးွဵံေပ၈ ဥပေဒ်ပဌာနး့၌ သေဘာဆႏၵအတိုငး့ လိုကးနာ်ပဳမူ ေဆာငးရျကးရတတး၌ ဤနညး့်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ ေက့္ကျ္နးဖျယး ်ဖစးလာရေပေတာံသညး၈ ၂) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး ွနးၾကီ့ခ္ဳပးသညး ၁ငး့၌ပါတီအမတးမ္ာ့ထဲမြသာ ွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ေရျ့ခ္ယးခနး႔ထာ့ရေပသညး၈ ယငး့ွနးၾကီ့ခ္ဳပးသညး မိမိပါတီအမတးမ္ာ့ထဲကသာ ွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ေရျ့ခ္ယးခနး႔ထာ့ရေသာေၾကာငးံ ေရျ့ခ္ယးခနး႔ထာ့ေရ့ နယးပယးသညး က္ဥး့ေ်မာငး့လြ၌၈ ယငး့သို႔ က္ဥး့ေ်မာငး့ေသာေၾကာငးံ တိုငး့်ပညးရြိ လူေတားေကာငး့မ္ာ့ကို ွနးၾကီ့မ္ာ့ မခနး႔အပးႏိုငးေပ၈ ထု႔ေ ိ ၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔အ ဲ ေန်ဖငးံ ညဵံဖ္ငး့ေစႏိုငးသညး၈ သမၼတ အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငးမူ တိုငး့်ပညးရြိ မညးသူ႔ကိုမဆို ွနးၾကီ့အ်ဖစး ခနး႔အပးႏင ို းေသာေၾကာငးံ အရညးအခ္ငး့်ပညးံွေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔်ဖစးလာသညး၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔တျငး ွနးၾကီ့ခ္ဳပးသညး အရညးအခ္ငး့်ပညးံွဆဵု့ေသာ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့ကို ေရျ့ခ္ယး၊ အစို့ရအဖျဲ႔ွငး ွနးၾကီ့မ္ာ့အ်ဖစး မခနး႔အပးႏိုငးသညးံအ်ပငး အစို့ရအဖျဲ႔သညး တိုငး့်ပညးေကာငး့စာေရ့ွါဒထကး ပါတီေကာငး့စာ့ေရ့ ွါဒကိုခ္မြတးလုပးကိုငး တတးေသာေၾကာငးံ မေကာငး့ေပ၈

53

၃) ပါလီမနး ဒီမိုကေရစီစနစးတျငး လူႏြစးေယာကးေလာကး်ဖငးံလညး့ ပါတီတစးခု တညး့ေထာငးႏိုငးေသာေၾကာငးံ ပါတီေတျမိႈလို ေပါႏိုငးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ေရျ့ေကာကးပျဲတျငး မညးသညးံပါတီမြ လျတးလျတးကျ္တးကျ္တး အႏိုငးမရႏိုငးေပ၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာေသာအခါ ပါတီအခ္ငး့ခ္ငး့ ေစံစပး၊ ညႊနး႔ေပါငး့အစို့ရဖျဲ႔စညး့ရတတးေပသညး၈ ညႊနးေပါငး့အစို့ရ၌ ထူ့်ခာ့ေသာအာဏာ တစးရပးမြာ မခုိငး်မဲမႈပငး်ဖစး၌၈ ယငး့သို႔ ခုင ိ ်း မဲမႈ မရြေ ိ သာ အစိ့ု ရလူမ္ိဳ့ အေန်ဖငးံ တိုငး့်ပညးအတျကး မညးကဲံသို႔ေသာေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ကို ်ပိဳငးအဵံနညး့၈ ပါလီမနးတျငး့ စကာ့စစးပျဲမ္ာ့ အစို့ရအဖျဲ႔ မၾကာခဏေသာ အေ်ပာငး့အလဲ်ဖငးံသာ အခ္ိနးကိုကုနးလျနးေစႏိုငးေပသညး၈ ၄) ပါလီမနး အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးအရ ပါတီတိုငး့ ေရျ့ေကာကးပျဲပါွငးယြဥး်ပိဳငးချငးံရြိေပသညး၈ ယငး့သို႔ ပါတီအမ္ာ့အ်ပာ့ ေရျ့ေကာကးပျဲ ပါွငးယြဥး်ပိဳငး်ခငး့ေၾကာငးံ ပါတီတစးခုအေန်ဖငးံ အ်ပတးအသတးအႏိုငးရရနး ခဲယြဥး့လြသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ပါတီၾကာ့တစးခုသညး ပါတီေလ့တစးခုႏြငးံေစံစပး၊ အေပ့အယူလုပး်ပီ့ အစို့ရဖျဲ႔စညး့ေလံရြိ၌၈ ယငး့သို႔်ဖငးံ အစို့ရဖျ႔စ ဲ ညး့ႏိုငးေအာငး အငးအာ့မရြိေသာ ပါတီကေလ့မ္ာ့လညး့ အစို့ရအာဏာကို ရရြိႏိုငးေၾကာငး့ ထငးရြာ့ေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံပငး ႏိုငးငဵေရ့လုပးစာ့ေသာ လူတနး့စာ့တစးရပး ေပ၍ေပါကးလာ်ခငး့်ဖစးသညး၈ ၅) ပါလီမနးစနစး၌ အဓိကမေကာငး့ဆဵု့ေသာ အခ္ကးမြာ ဆိုရြယးလစးႏိုငးငဵ ထူေထာငး၊ မရရြိႏိုငး်ခငး့ပငး်ဖစးသညး၈ ပါလီမနး ဒီမိုကေရစီနညး့်ဖငးံ ဆိုရြယးလစးပါတီမ္ာ့ တိုငး့်ပညး၌အာဏာကို ရရြိႏိုငးသညးကို ်ငငး့ဆနးရနး အေၾကာငး့မရြိေပ၈ ကမာၻရာဇွငးကို ၾကညးံပါက ှ) ဆိုရြယးလစးပါတီ်ဖစးေသာ ေလဘာပါတီသညးလညး့ေကာငး့၈ဿ) ်မနးမာ်ပညး ဆိုရြယးလစးသညးလညး့ေကာငး့၈၀) ဆီျဒငး ဆိုရြယးလစးပါတီသညးလညး့ေကာငး့၈၁) နယူ့ဇီလနး ဆိုရြယးလစးပါတီသညးလညး့ေကာငး့၈၂) ေနားေွ့ႏိုငးငဵ ဆိုရြယးလစးပါတီသညးလညး့ေကာငး့၈ သကးဆိုငးရာ တိုငး့်ပညး၌ အာဏာမ္ာ့ကို ပါလီမနးဒီမိုကေရစီနညး့်ဖငးံ ရယူခဲံၾကေပသညး၈ သို႔ရာတျငး အထကးေဖား်ပပါ ႏိုငးငဵမ္ာ့အနကးမြ မညးသညးံႏိုငးငဵမြ္ ဆိုရြယးလစးႏိုငးငဵမ္ာ့ ်ဖစးမလာခဲံၾကေခ္၈ အေၾကာငး့မြာ ဒီမိုကေရစီ ဆိုရြယးလစးမ္ာ့သညး အရငး့ရြငးအေဆာကးအအဵုမ္ာ့ကို ဖ္ကးဆီ့ႏိုငးစမ ျ း့ မရြိၾကေသာေၾကာငးံပငး ်ဖစးေပသညး၈ ဆိုရြယးလစးတကယးတမး့ တညးေထာငးလိုလြ္ငး ဓနရြငးစနစးကို ်ပတး်ပတးသာ့သာ့ တိုကးဖ္ကးပစးရေပမညး၈ ပါလီမနးစနစးကို တကယးတမး့ တညးေထာငး၊ရႏုိသညးဟု ယူဆၾကေသာ ဆိုရြယးလစးခါ်ခငးေကာငးမ္ာ့သညး ဓနရြငးေတာငးၾကီ့မ္ာ့ကို ်ဖိဳချငး့ႏိုငးစျမး့ မရြိေၾကာငး့ ရာဇွငးက ထငးထငးရြာ့ရြာ့ သကးေသ်ပခဲံေပ်ပီ၈ ထို႔ေၾကာငးံ တကယးတမး့ဆိုရြယးလစးႏိုငးငဵ တညးေထာငးလိုပါက ပါလီမနးစနစးကို စျနး႔ပစး၊ ်ပညးသူ႔ ဒီမိုကေရစီ (ွါ) ဒီမက ို ေရစီသစးႏြငးံ အစာ့ထို့ရေပမညး၈

54

သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့ သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့ဆိုသညးမြာ သတးမြတးထာ့ေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ကာလ သကးတမး့တျငး့ ဥပေဒ်ပဳ အဖျဲ႔ကေသားလညး့ေကာငး့ ်ပညးသူမ္ာ့ကေသားလညး့ေကာငး့ ်ဖဳတးခ္၊မရေသာ "ခုိငး်မဲသညးံ အုပးခ္ဳပးေရ့" (Fixed Executive) ပငး်ဖစးသညး၈ သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့၌ ထငးရြာ့ေသာလက၏ဏာမ္ာ့ ှ) သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့အကဲ်ဖစးသူ သမၼတသညး ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ၁ငး့ကို်ပညးသူမ္ာ့သာလ္ြငး တိုကးရိုကးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရသညး၈ ဿ) သမၼတကို ဥပဒ်ပဳအဖျဲ႔က တငးေ်မႇာကး်ခငး့မဟုတးပဲ ်ပညးသူမ္ာ့ကသာ ေရျ့ေကာကး တငးေ်မႇာကး်ခငး့ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ သမၼတသကးတမး့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ေပ၍မူတညးညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔သညး သမၼတကိုမၾကိဳကးေသားလညး့ ်ဖဳတးမခ္ႏိုငးေပ၈ ယငး့သို႔ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ႏ ဲ ြငးံ လုဵု့ွငး့လျတးေန်ခငး့သညး သမၼတကို အုပးခ္ဳပးေရ့စနစး၌ ထူ့်ခာ့ခ္ကးတစးရပးပငး်ဖစးသညး၈ ၀) သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့နစးတျငး အစစးႏြငးံရုပး်ပအုပးခ္ဳပးသမာ့သညး ပုဂၐိဳလးတစးဦ့တညး့သာ ်ဖစးသညး၈ သမၼတသညး ရုပး်ပအေန်ဖငးံ တိုငး့်ပညး၌ အထျတးအထိပး ်ဖစးသကဲံသို႔ အစစးအမြနးအုပးအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ အေန်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့မာ့ဆဵု့ေသာ ပုဂၐိဳလးလညး့်ဖစးသညး၈ ၁) သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး သမၼတကိုမဲဆႏၵေပ့၊ တငးေ်မႇာကး်ပီ့ြလြ္ငး သတးမြတးထာ့ေသာ သမၼတသကးတမး့အတျငး့တျငး ်ဖဳတးမခ္ႏိုငးေတာေပ၈ အေမရိကနးသမၼတ အေမရိကနးသမၼတသညး ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့အေန်ဖငးံ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု၌ အထျတးအထိပးသမၼတ ်ဖစး်ပီ့ အစစးအမြနး အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့အေန်ဖငးံ အေမရိကနးအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန အစို့ရအဖျဲ႔၌အၾကီ့ဆဵု့ တာွနးအရြိဆဵု့ ပုဂၐိဳလးလညး့်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံပငး အေမရိကနးသမၼတကို ကမာၻေပ၍တျငး တနးခို့အၾကီ့ဆဵု့ေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ဟု ယူဆၾကသညး၈

55

အေမရိကနးသမၼတေရျ့ေကာကးပျဲ မဲဆႏၵရြငးလူထုသညး ေကားလိပးေတားအရာရြိေခ၍ ေရျ့ခ္ယးေရ့အဖျဲ႔ (College of Electros) ကိုေရျ့ေရာကး တငးေ်မႇာကးရသညး၈ အေမရိကနး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ (Congress) အမတးဦ့ေရ အ်ပညးံေရျ့ေကာကး်ပီ့ ၁ငး့ေရျ့ခ္ယးေရ့ေပ၍အဖျ႔မ ဲ ြ သမၼတကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ စာဆိုအာ့်ဖငးံ ်ပညးသူလူထုသညး သမၼကိသျယးွိုကး၊ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကရသညး၈ သို႔ရာတျငး ပါတီစနစးကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ ေရျ့ခ္ယးေရ့ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့က သမၼတကို မေရျ့ခ္ယးေသ့မီပငး မညးံသညးံ သမၼတအႏိုငးရရြိေၾကာငး့ သိရြိႏိုငးသညး၈ ေရျ့ခ္ယးေရ့ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့သညး ေရျ့ေကာကးပျဲကာလ၉ပငး မိမိတို႔ ေရျ့ခ္ယးေရ့ကိုယးစာ့လြဝးအ်ဖစး အေရျ့့ခဵရပါက မညးသူ႔ကိုသမၼတ အ်ဖစးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရနး မဲေပ့ပါမညးဟု ေၾက်ငာထာ့ၾကေလသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အေမရိကနးသမၼတ ေရျ့ေကာကးပျဲစနစးကို တိုကးရိုကး ေရျ့ေကာကးေသာစနစးဟုပငး ယူဆရေပမညး၈ အေမရိကနးသမၼတ၌ တနးခို့ပါွါမ္ာ့ အေမရီကနးသမၼတသညး ၁ငး့၌အစို့ရအဖျဲ႔ွငးမ္ာ့အ်ဖစး ၁ငး့ၾကိဳကးေသာသူမ္ာ့ကို ေရျ့ခ္ယးချငးံရြိသညး၈ ပါတီမြ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့ကိုသာ ေရျ့ခ္ယးရမညးဟု ကနး႔သတးခ္ကးမရြိေပ၈ သငးံေတာငးမညးထငးသူ မညးသူ႔ကိုမဆို ေရျ့ခ္ယးခနး႔ထာ့ႏိုငးသညး၈ ဆီ့နိတးလႊတးေတားအေန်ဖငးံသာ သမၼတေရျ့ခ္ယးထာ့သူမ္ာ့ကို အတညး်ပဳေပ့ရေသားလညး့ ်ပငး့ပယးချငးံမရြိ၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ သမၼတလကးထဲတျငး အစို့ရအဖျဲ႔ွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ၾကိဳကးသလို ခနး႔ထာ့ချငးံ ်ပညးေထာငးစု တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ၾကိဳကးသလိုခနး႔ထာ့ချငးံ ်ပညးေထာငးစုတရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ ခနး႔ထာ့ချငးံႏြငးံ အ်ခာ့ရာထူ့မ္ာ့ ခနး႔ထာ့ချငးံအာဏာမ္ာ့ ရြိသညး၈ (ဿ) အေမရိကနး သမၼတသညး လကးနကးကိုငးတပးေပါငး့စဵု၌ စစးေသနာပတိ ဗိုလးခ္ဳပးၾကီ့်ဖစးသညး၈ သမၼတကိုစစးေရ့စစးရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ အၾကဵဥာဏးေပ့ရနး တပးေပါငး့စု အၾကဵေပ့အဖျဲ႔ခ္ဳပး ရြိေသားလညး့ သမၼတသညး အၾကဵေပ့ခ္ကးမ္ာ့ကို လကးခဵလိုမြ လကးခဵႏိုငးသညး၈ မၾကိဳကးလြ္ငး ်ငငး့ပယးႏိုငးေပသညး၈ ထို႔အ်ပငး ၁ငး့အၾကဵေပ့အဖျဲ႔သညး သမၼတက ခနး႔အပးထာ့်ခငး့သာ ်ဖစးသညး၈ သမၼ၉ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမြ မညးသူ႔ကိုမဆို ်ဖဳတးခ္ႏိုငးေသာအာဏာရြိသညး၈ ဥပမာ ကို့ရီ့ယာ့ စစးပျဲကာလတျငး အေမရိကနးသမၼတသညး စစးဗုိလးခ္ဳပး မကးအာသာကို ရာထူ့မြ ဖယးရြာ့ခဲံဖူ့သညး၈ (၀) အေမရိကနးသမၼတႏြငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို ပါတီကေရျ့ခ္ယးထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ သမၼတပါတီမြ အမတးမ္ာ့ လႊတးေတားထဲတျငး အမ္ာ့စု်ဖစးေနပါက သမၼတအေန်ဖငးံ ၁ငး့ၾကဵစညးခ္ကးမ္ာ့ႏြငးံ ကိုကးညီေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳလုပးေစခိုငး့ႏိုငးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အေမရိကနးသမၼတဥပေဒ်ပဳ်ခငး့ကို ၾသဇာလႊမး့မို့ႏိုငးေသာ တနးခို့ပါွါရြိသညး၈ သမၼတသကးတမး့ ၁ ႏြစး်ဖစး်ပီ့ ဆီ့နိတးအမတးတို႔၌ ှ/၀ ႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတား အမတးအာ့လဵု့တို႔ကို ဿ ႏြစး ှ ခါ အသစးတစးဖနး ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးရေသာေၾကာငးံ သမၼတသကးတမး့အတျငး့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၉ ၁ငး့သမၼတ၌ ပါတီမြအမတးမ္ာ့ လူနညး့စု်ဖစးသျာ့ႏိုငးသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာပါမူ သမၼတအေန်ဖငးံ ဥပေဒ်ပဳအဖဲျ႔အေပ၍ ၾသဇာမရြိႏိုးငး၇ သို႔ရာတျငး သမၼတွီလဆငးလကးထကး၉ သမၼတပါတီမြ အမတးမ္ာ့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အတျငး့ လူနညး့စု်ဖစးခဲံရ်ပီ့ေနားက ယေန႔အထိမူ ထိုသို႔မ်ဖစးေသ့ေပ၈ သမၼတပါတီမြ အမတးမ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ထဲ၉ အ်မဲတမး့်ဖငးံ လူမ္ာ့စု်ဖစး၌၈ ထို႔ေၾကာငးံ သမၼတအေန်ဖငးံ ၁ငး့၌ ွါဒလမး့စဥးႏြငးံ ကိုကးညီေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳလုပးေစခိုငး့်ခင့း်ဖငးံ သမၼတသညး ဥပေဒ်ပဳအဖဲျ႔အေပ၍ ၾသဇာလႊမး့မို့ႏိုငး်ခငး့သညး သမၼတ၌ တနးခို့ပါွါ တစးခုပငး်ဖစးသညး၈ 56

(၁) သမၼတတျငး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးလုိကးသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ဗီတို (Veto) ေခ၍ တစးခ္ကးလႊတးအမိနး႔အာဏာ်ဖငးံ ပယးခ္ႏိုငးေသာ အာဏာရြိသညး၈ သမၼတသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၉ ၁ငး့၌ ပါတီမြ အမတးမ္ာ့လူနညး့စု ်ဖစးေနေသာေၾကာငးံ ၁ငး့၌ွါဒလမး့စဥးႏြငးံ မကိုကးညီေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ်ပဳစုလြ္ငးဗီဒိုအာဏာ်ဖငးံ ပယးခ္ႏိုငးသညး၈ သမၼတက ဗီဒိုအာဏာ်ဖငးံ ပယးခ္ထာ့ေသာ ဥပေဒကို လႊတးေတားသို႔ ်ပနးလညးတငး်ပ်ပီ့ လႊတးေတားႏြစးခုစလဵု့က ဿ/၀ ေသာ အမတးမ္ာ့ကေထားကခဵရနးမြာ ်ဖစးႏိုငးခဲေသာ ကိစၥတစးရပးသာ်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ သမၼတသညး ဥပေဒ်ပဳဗီတိုအာဏာ (Legislative Veto) သညး အလျနးထကး်မကးေသာ အာဏာ်ဖစးသညး၈ (၂) သမၼတသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အာဏာပိုငး်ဖစးသညးံအေလ္ာကး ရြိေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အေန်ဖငးံ ႏိုငးငဵ်ခာ့ေရ့ွါဒကိုမူခ္ထာ့ေသားလညး့ ေစံစပးေဆျ့ေႏျ့ေရ့၇ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ ဆကးဆဵေရ့ပမာဏတို႔သညး သမၼတ၌ လကးထဲ၉သာရြိၾက၌၈ ထို႔်ပငး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ပသညး သမၼတ၌အလိုဆႏၵႏြငးံကိုကးညီေသာ ႏိုငးငဵေရ့ွါဒကိုသာ ခ္မြတးေလံရြိ၌၈ သမၼတသညးစစးေၾက်ငာ ႏိုငး်ခငး့မရြိေသားလညး့ စစး်ဖစးရနးမလႊဲေရြာငးသာဟု ယဵုၾကညး်ပီ့ စစးေၾက်ငာလိုလြ္ငး ေစံစပးေ်ပာဆုမႈကို အဆဵု့သတးချငးံရြိသညး၈ ယငး့သို႔ ေစံစပးေ်ပာဆိုမႈ ရုပးသိမး့်ပီ့ေသာအခါ ကျနးဂရကးလႊတးေတားကသာ စစးေၾက်ငာရေလသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ သမၼတတျငး အ်ပညး်ပညးဆကးဆဵေရ့အာဏာႏြငးံ ႏိုငးငဵ်ခာ့ေရ့မူွါဒခ္မြတးချငးံ အာဏာမ္ာ့လညး့ ရြိသညး၈ (၃) သမၼတသညး ဥပေဒ်ပဳလႊတးေတားသို႔ တကးေရာကး၊ ဥပေဒ်ပဳ်ခငး့ လုပးငနး့မ္ာ့ကို မ်ပဳလုပးေသားလညး့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အေန်ဖငးံ စညး့ေွ့က္ငး့ပရနးလိုအပးလြ္ငး စညး့ေွ့ေခ၍ယူက္ငး့ပေစသညး၈ သို႔ရာတျငး လိုအပးပါက အလိုရြိတိုငး့ ေခ၍ယူက္ငး့ပေစခိုငး့ႏိုငးေပသညး၈ (၄) ှ၆၁၃ ခုႏြစး အႏု်မဴအငးအာ့ အကးဥပေဒ (The Atomic Energy Act of 1946 ) အရ အေမရိကနး သမၼတတျငး အႏု်မဴဗဵု့ကို အသဵု့်ပဳရနး ေနာကးဆဵု့အမိနး႔ေပ့ချငးံအာစာ ရြိသညး၈ သမၼတအာဏာကိုကနး႔သတးခ္ကးမ္ာ့ ကမာၻေပ၍တျငးရြိေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔၌ အာဏာမ္ာ့ထဲတျငး အေမရိကနးအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမြ အေမရိကနး သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့ ဌာနမြ အေမရိကနးသမၼတ၌ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာသညး တနးခို့ပါွါအၾကီ့ဆဵု့်ဖစးသညး၈ သို႔ရာတျငး အေမရိကနး သမၼတအာဏာမြာလညး့ အကနး႔အသတးမရြိေသာ အာဏာမဟုတးေခ္၈ သမၼတအာဏာကို ကနး႔သတးထာ့ၾက၌ ယငး့သို႔ ကနး႔သတးမထာ့လြ္ငး သမၼတလညး့ အာဏာရြငး်ဖစးလာေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ေအာကးေဖား်ပပါအတိုငး့ အေမရိကနး သမၼတ၌ အာဏာမ္ာ့ကို ကနး႔သတးထာ့ေပသညး၈ ှ) ဒုတိယဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ပငးဆငးခ္ကးအရ မညးသညးံပုဂၐိဳလးမြ္ အေမရိကနးသမၼတအ်ဖစး ႏြစးၾကိမးထကးပို၊ ်ဖစးႏိုငးခင ျ းံမရြိေပ၈ သို႔ရာတျငး အေမရိကနးလျတးလပးေရ့ရရြိေသာ ှ၄၅၀ မြ စ၊ ယေန႔သမၼတ ဂျ္နးဆငးလကးထကးအထိ အေမရိကနး သမၼတေပါငး့ ၀၃ ေယာကးရြိသညးံအနကး "၀ှ" ၾကိမးေ်မာကး်ဖစးေသာ သမၼရူ့စဘဲတး (Roosevelt) သညး ှ၆၀၀ ခုႏြစးမြစ၊ ှ၆၁၂ ခုႏြစးအထိ သမၼတ်ဖစးခဲံေသာေၾကာငးံ ႏြစးၾကိမးထကးပို၊ သမၼတ်ဖစးခဲံရသညးကို ေတျ႔ရြိရသညး၈ ယငး့သို႔ ကနး႔သတးခ္ကးထကး အၾကိမးပို၊ သမၼ်ဖစးရ်ခငး့မြာ ၁ငး့သမၼတႏြစးၾကိမးသကးတမး့အတျငး့ ဒုတိယကမာၻစစး်ဖစးေသာေၾကာငးံပငး ်ဖစးသညး၈

57

ဿ) သမၼတသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အာဏာပိုငး်ဖစးေသားလညး့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို ဖ္ကးသိမး့ႏိုငးချငးံမရြိေပ၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အေန်ဖငးံလး့ သမၼတကို ်ဖဳတးမခ္ႏိုငးေသာေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနႏြငးံ ဥပေဒ်ပဳဌာနတို႔သညး အၾကမး့အာ့်ဖငးံ တနးခို့အာဏာတူမြ္သညး၈ သို႔ရာတျငး သမၼတ၌ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ စာခ္ဳပးမ္ာ့ညး စီ့နိတးလႊတးေတားက သေဘာတူမြသာလြ္ငး အတညး်ဖစးႏိုငးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ အေမရိကနးသမၼတသညး အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ စာခ္ဳပးမ္ာ့ကို ၁ငး့၌သေဘာအတိုငး့ ခ္ဳပးဆိုႏိုငးချငးံ မရြိေပ၈ ၀) သမၼတသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ကိစၥမြနးသမြ္ တာွနးယူ၊ ေဆာငးရျကးရေသားလညး့ ၁ငး့အုပးခ္ဳပးေရ့ ကိစၥမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊ ေငျသဵု့စျခ ဲ ျငးံကိုမူ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ခ္ဳပးကိုငးထာ့ေပသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ သမၼတသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔၌ ချငးံ်ပဳခ္ကးရမြသာလြ္ငး အုပးခ္ဳပးေရ့၇ စီမဵကနး့စသညးတို႔အတျကး ေငျေၾက့သဵု့စျဲရေပသညး၈ အေမရိကနးသမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး၌ ေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ ှ) ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး မေတျ႔ရြိႏိုငးေသာ ေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ကို သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး ေတျ႔ရႏ ိြ င ုိ သ း ညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနသညး ဥပေဒ်ပဳဌာနႏြငးံ လဵု့ွကငး့လႊတးေန်ခငး့သညး သမၼအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး၌ လက၏ဏာတစးရပး်ဖစးသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔သ ဲ ညး ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ႏ ဲ ြငးံ ကငး့လႊတးေနေသာေၾကာငးံ ်ပညးတျငး့စစးမ္ာ့ႏြငးံ လုပးၾကဵမႈမ္ာ့်ဖစးႏုိငးသညး၈ ၀) ဥပေဒကို အေ်ခအေနႏြငးံ လိုကးေလ္ာကိုကးညီေအာငး ်ပဳစု်ပဌာနး့ရနး အလျနးအေရ့ၾကီ့သညး၈ ယငး့သို႔အေ်ခအေနႏြငးံ လိုကးေလ္ာကိုကးညီေအာငး ်ပဳစု်ပဌာနး့ချငးံ ရြိမြသာလြ္ငး ်ဖစးႏိုငးေပမညး၈ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမြ ကကးဘိနကးအဖျ႔ွ ဲ ငး ွနးၾကီ့အာ့လဵု့တို႔သညး ဥပေဒ်ပဳအမတးမ္ာ့ ်ဖစးၾကေသာေၾကားံ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔တျငး လမး့ညႊနးေကားမတီသဖျယး ်ဖစးေန၌၈ ထုိေၾကာငးံ တိက္်ပတးသာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့၇ အေ်ခအေနႏြငးံ ဟပးမိေသာဥပေဒမ္ာ့၇ တကယးတမး့လိုအပးသညးံ လဵု့ွငး့လျတးေနၾကသညးံအေလ္ာကး အေ်ခအေနႏြငးံ ဟပးမိေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကိုလညး့ ်ပဳစုႏိုငးလိမးံမညး မဟုတးေပ၈ ထုိေၾကာငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့စကးယႏၱယာ့တျငး ချ္တးယျငး့ခ္ကးမ္ာ့်ဖစးေပ၍ႏိုငးသညး၈ ၁) သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကို အသဵု့်ပဳေသာ ႏိုငးငဵအစစး အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့တို႔ႏြငးံ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့တို႔ (National And Real Executive) မြာ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့မႈ မရြိေခ္၈ သမၼတသညး အာာပိုငးအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ ်ဖစးသကဲံသို႔ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့လညး့်ဖစးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ သမၼတသညး အာဏာပိုငး အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ တစးေယာကးအေန်ဖငးံ တိုငး့်ပညးအုပးခ္ဳပးေရ့ စကးယႏၱရာ့ကို ေမာငးႏြငးေနရ်ပီ့၇ တစးဘကးတျငးလညး့ အာဏာမပိုငးေသာ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ တစးေယာကးအေန်ဖငးံ အေရ့မၾကီ့ေသာ အခမး့အနာ့ ပျလ ဲ မး့သဘငး ကပျ၇ဲ ်ပပျမ ဲ ္ာ့ ဖျငးေပ့်ခငး့ အေဆာကးအဦ့အုပး်မစးခ္်ခငး့ စေသာအလုပးမ္ာ့ကို ်ပဳလုပးရေပသညး၈ ယငး့သို႔ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ ်ပဳလုပးရမညးံ ကစၥအွွကို ေဆာငးရျကးေနရ်ခငး့်ဖငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ လုပးငနး့မ္ာ့ လစးဟငး့ေစႏိုငးသညး၈

58

တရာ့စီရငးေရ့ဌာန တရာ့ဥပေဒဆနး႔က္ငးခ္ိဳ့ေဖာကးသူမ္ာ့ကို အ်ပစးေပ့ရနး တရာ့စီရငးေရ့ဌာန၌ အဓိကတာွနးွတၲရာ့ ်ဖစးေပသညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး လူတိုငး့ကို တရာ့ဥပေဒအရ ကာကျယးေပ့ရေသာေၾကာငးံ လူတစးဦ့ကို တ်ခာ့တစးဦ့က ေသားလညး့ေကာငး့ လူအမ္ာ့ႏြငးံ အစို့ရကေသားလညး့ေကာငး့ တရာ့ဥပေဒမဲံ ထငးတိုငး့မလုပးႏိုငးေအာငး ကာကျယးမႈ်ပရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနကို ပုဂၐိဳလးတိုငး့၌ ေစာငးံထိနး့ကာကျယးသူအ်ဖစး နာ့လညးၾကေပသညး၈ ်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငးမူ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒေရ့ရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ အခ္ငး့မ္ာ့ႏိုငးသညး၈ယငး့သို႔ အခ္ငး့မ္ာ့လာလြ္ငး ကို့ကာ့ကိုငးစဲျ၊ ေ်ဖရြငး့ရသညး၈ သို႔ရာတျငး ်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵမ္ာ့ရြိ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနတို႔၌ တနးခို့အာဏာတစးခုႏြငးံ တစးခု မတူညီသညးို သတိ်ပဳရေပမညး၈ အထကးပါအေၾကာငး့မ္ာ့ကို ေထာကးရႈလြ္ငး တရာ့စီရငးေရ့ဌာန၌ အဓိကအေရ့ၾကီ့ဆဵု့တာွနးမြာ အုပးခ္ဳပးေရ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ တရာ့မြ္တမႈရြိေအာငး ေဆာငးရက ျ းေပ့ရနးပငး်ဖစးေၾကာငး့ ထငးရြာ့သညး၈ ်ပညးံွေသာ တရာ့မြ္တမႈကို လူတိုငး့ရရြိခဵစာ့ႏိုငးေစရနး တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး အစို့ရအဖျဲ႔၌ က္နးႏြစးဌာနတို႔၌ လႊမး့မို့မႈမြ လဵု့ွကငး့လျတးရနးလခိုအပးေပသညး၈ ထို႔်ပငး တကယးတမး့ ေ်ဖာငးံမြနး တရာ့မြ္တေသာ ဆဵု့်ဖတးခ္ကးမ္ာ့ ေပ့ႏိုငးရနး အမကးေဒါသထျကးေနေသာ လူထု၌ အလိုဆႏၵလႊမး့မို့မႈတို႔မြလညး့ ကငး့လျတးရေပမညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာႏိုငးေစရနး နညး့အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခနး႔အပးရာ၉လညး့ေကာငး့၇ ်ဖဳတးခ္ရာ၉လညး့ေကာငး့ တစးႏိုငးငဵႏြငးံ တစးႏိုငးငဵ မတူညီၾကေခ္၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ခနး႔အပးပဵု ှ) တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ်ပညးသူလူထုက ေရျေကာကးတငးေ်မာကး်ခငး့၈ဿ) ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔က ဲ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ခငး့၈၀) ေရျ့ခ္ယးေရ့ဌာနက ေရျ့ခ္ယးခနး႔အပး်ခငး့၈ ှ)အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုမြ မ္ာ့စျာေသာ ်ပညးနယးတို႔တျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ်ပညးသူမ္ာ့ကိုယးတိုငး ေရျ့ေကာကး တငးေ်မာကးၾကသညး၈ ဤနညး့သညး အာဏာချေ ဲ ွေသာစနစး (Seperation Of power) ႏြငးံ ကိုကးညီေသာေၾကာငးံ ဒီမိုကေရစီက္ေသာနညး့ဟူ၊ ယူဆၾက၌၈ သို႔ရာတျငး ၁ငး့နညး့၉ ချ္ငး့ခ္ကးမ္ာ့ရြိေနသညးကို ေအာကးပါအတိုငး့ ေတျ႔ရြိရေပသညး၈ (က)သာမနးမဲဆႏၵရြငးတို႔သညး တရာ့ေရ့ရာမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ နာ့မလညးၾကေသာေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့ေလာငး့တို႔၌ တကယးံအရညအခ္ငး့မ္ာ့ကို သိႏိုငးၾကလိမံးမညး မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ မဲဆႏၵရြငးတို႔သညး တရာ့ေရ့ရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ အရညးအခ္ငး့်ပညးံွေသာ သူထကး ထငးေပ၍ေက္ားေစာသူကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးၾကေပလိမံးမညး၈ (ခ)တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ေရႊ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးလြ္ငး ႏိုငးငဵေရ့ပါတီတို႔မြ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့ွငးေရာကး အေရႊ့ခဵၾကေပလိမးံမညး၈ အက္ငးံ သီလသမာဓိတို႔ႏြငးံ ်ပညးံစဵုၾက်ပီ့ ပါတီႏိုငးငဵေရ့ႏြငးံ ကငး့ရြငး့ေသာ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့အေန်ဖငးံ ကငး့ရြငး့ေသာ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့အေန်ဖငးံ တရာ့သူၾကီ့ ေရႊ့ေကာကးပျဲတျငး ွငးေရာကး်ပိဳငးဆိုငးလိုၾကမညး မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့ေကာငး့မ္ာ့ မရရြိႏိုငးပဲ ပါတီသဵေယာဇဥး်ဖငးံ မ္ကးႏြာလိုကးတတးေသာ ႏိုငးငဵေရ့ရာသူၾကီ့မ္ာ့ ၾကီ့စို့သညးံေအာကးတျငး ်ပညးသူတို႔ဒုက၏ေရာကးၾကရေပလိမးံမညး၈

59

(ဿ)အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု၌ တခ္ိဳ ႔ေသာ်ပညးနယးမ္ာ့တျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ဲ အေရႊ့အေကာကး တငးေ်မႇာကးၾကသညး၈ ဆျစးဇာလနး်ပညးေထာငးစု တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကိုလညး့ ်ပညးေထာငးစုဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ေရႊ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရ၌၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ြ အမတးမ္ာ့သညး မဲဆႏၵရြငး လူထုထကးအရညးအခ္ငး့ရြိေသာေၾကာငးံ ၁ငး့အဖျ႔မ ဲ ြ ေရႊ့ေကာကး တငးေ်မႇာကးေသာ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့သညး မဲဆႏၵရြငး ်ပညးသူတို႔က ေရႊ့ေကာကးတငးေ်မာကးေသာ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ထကး အဆငးံအတနး့်မငးံလိမးံမညးဟု ယဵုၾကညးယူဆၾကသညး၈ သို႔ရာတျငး ေအာကးပါအတိုငး့ ခ္ိဳ ႔ယျငး့ခ္ကးတစးခုကို ေတျ႔ရြိရသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔တျငး အာဏာရပါတီ၌ အမတးဦ့ေရက အမ္ာ့စု်ဖစးေနေသာေၾကာငးံ အာဏာရပါတီသညး ၁ငး့၌ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ြ အမတးမ္ာ့ကို အသဵု့ခ္်ပီ့ မြနးကနးစျာ ဆဵု့်ဖတးႏိုငးမြ အရညးအခ္ငး့ ်ပညးံွမႈတိုပါတီကို သစၥာရိြေသာ သူမ္ာ့ကိုသာ တရာ့သူၾကီ့ မ္ာ့အ်ဖစး်ဖငးံ ေရႊ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကေပလိမးံမညး၈ ပါတီမြ ေ်မႇာကးစာ့လိုကးေသာ တရာ့သူၾကီ့သညး ပါတီအတျကးသာ အဓိကာ့်ပဳမူလုပးေဆာငးၾကမညး်ဖစးေသာေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့တျငး ရြိအပးေသာ (ှ) မ္ကးႏြာမလိုကး်ခငး့၈(ဿ)ရို့သာ့ေ်ဖာငးံမတး်ခငး့၈(၀) သနး႔ရြငး့စငးၾကယး်ခငး့၈(၁)လျတးလပး်ခငး့ အစရြိေသာ အရညးအခ္ငး့မ္ာ့ကို ဖ္ကးဆီ့ပစးၾကေပလိမးံမညး၈ ယငး့သို႔ေသာ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ လကးေအာကးရြိ ်ပညးသူလူထုသညး "က္ာ့သနာ့မြ ႏျာ့ခ္မး့သာ" ဘွမ္ိဳ့တျငး က္ေရာကးေနၾကရေပလိမးံမညး၈ (၀)အထကးေဖား်ပပါ အေၾကာငး့မ္ာ့ေၾကာငးံ မ္ကးေမြာကးေခတး ႏိုငးငဵအမ္ာ့အ်ပာ့တျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနက ခနး႔အပးေသာ နညး့ကို အသဵု့်ပဳၾကသညး၈ ဤနညး့မြာလညး့ ပါတီသဵေယာဇဥး ကငး့ႏိုငးေသာ နညး့တစးရပးမဟုတးေသ့ေပ၈ သုိ႔ရာတျငး ပထမနညး့တို့တကးမႈ ေကာငး့မျနးေၾကာငး့ လကးေတျ႔အာ့်ဖငးံ ေတျ႔ရြိၾကရေပမညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ ဌာနႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ဤမြ္ႏြငးံ ေက္နပးႏိုငးစရာ အေၾကာငး့မရြိေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ်ပညးသူတို႔ တရာ့မြ္တမႈ အ်ပညးံအွခဵစာ့ ႏိုငးေစရနး ေအာကးေဖား်ပပါ နညး့မ္ာ့ကို အသဵု့်ပဳၾကေပသညး၈ (ှ)ကမာၻ႔ႏိုငးငဵတိုငး့လိုတျငးရြိၾကေသာ တရာ့သူၾကီ့တို႔၌ တရာ့သူၾကီ့သကးတမး့သညး အ်မဲတမး့်ဖစးၾက၌ တရာ့သူၾကီ့တစးေယာကးသညး အက္ငးံသီလပ္ကး်ပီ့ လာဘးစာ့်ခငး့ စေသာတရာ့ဥပေဒ တစးခုခုကိုမြ္ ခ္ိဳ့ေဖာကး်ခငး့မရြိလြ္ငး ၁ငး့၌ရာထူ့မြာ ရာသကးပနးတညး်မဲႏိုငးသညး၈ တရာ့သူၾကီ့ တစးေယာကးသညး ေကာငး့စျာက္ငးံၾကဵ်ပဳမႈ ေနသမြ္ ၁ငး့ကိုမညးသူကမြ္ ်ဖဳတးမခ္ႏိုငးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့သညး ်ပညးသူတို႔အေပ၍ "တရာ့မို့" ရျာသျနး့်ဖိဳ့ႏိုငးေပလိမးံမညး၈ (ဿ)တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ တရာ့ဆဵု့်ဖတးရာတျငး လျတးလပးမႈႏြငးံ လဵု်ခဵဳမႈရြိေစရနး ၁ငး့တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခနး႔အပးႏိုငးသူႏြငးံ ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသူကို တစးဦ့စီထာ့ရြိရေပသညး၈ မ္ာ့စျာေသာ ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနကသာ ခနး႔အပးေလံရြိသညး၈ ၁ငး့တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့တျငး အ်ပစးရြိလာေသာအခါ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ်ဖဳတးခ္ရ၌ အေမရိကနးတျငး ဆီ့နိတး၌ သေဘာတူညီခ္ကး်ဖငးံ သမၼတက်ပညးေထာငးစု တရာ့သူၾကီ့ကို ခနး႔အပးရသညး၈ တရာ့သူၾကီ့အေန်ဖငးံ အ်ပစးတစးစဵုတစးရာကို က္ဴ့လျနးလြ္ငး စျခ ဲ ္ကးတငး၊ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသညး၈

60

အဂၤလနးႏိုငးငဵတျငးမႈ လႊတးေတားခ္ဳပးတရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခ္နးဆယးလာ၌ အၾကဵေပ့တငး်ပခ္ကး အတုိငး့ဘုရငးခနး႔အပးရသညး၈ ခ္နးဆယးလာကို တရာ့သူၾကီ့ ခ္ဳပးအေန်ဖငးံ ယူဆၾကသညး၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို လႊတးေတားႏြစးရပးေပါငး့က ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသညး၈ (၀)တရာ့မ္ြတေသာ ဆဵု့်ဖတးခ္ကးမ္ာ့ ေပ့ႏိုငးရနး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့အတျကး အေရ့ၾကီ့ဆဵု့ေသာ အခ္ကးမြာ စိတးရူ့ေပါကးေနေသာ ်ပညးသူတို႔၌ အလိုဆႏၵလႊမး့မို့မႈမြ ကငး့လျတးရနးပငး်ဖစးသညး၈ ဆိုလိုသညးမြာ ်ပညးသူတို႔အေန်ဖငးံ မမြနးမကနး မေကာငး့ေသာ ဆဵု့်ဖတးခ္ကးဟု ယူဆႏၵေနၾကေသားလညး့ တရာ့သူၾကီ့အေန်ဖငးံ ၁ငး့မြနးသညးထငးရာကို ရဲရဲွဵံွဵံဆဵု့်ဖတးဆဵု့်ဖတးခ္ကး ေပ့ွဵံရနးပငး်ဖစးသညး၈ တရာ့သူၾကီ့ တစးေယာကးအေန်ဖငးံ ်ပညးသူလူထု အလိုဆႏၵလျမး့မို့ခဵရပါမႈ "်မညး့တစးေကာငးႏြငးံ သာ့ဖ ႏြစးေယာကး" ပဵု်ပငးကဲံသို႔ ်ဖစးသျာ့ေပလိမးံမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံတရာ့ သူၾကီ့မ္ာ့အေပ၍ ်ပညးသူဆႏၵ လႊမး့မို့မႈမရြိႏိုငးေစရနး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ေရႊ့ေကာကးတငးေ်မာကး်ခငး့ မ်ပဳအပးေပ သို႔မြသာလြ္ငး တရာ့သူၾကီ့တို႔၌ တရာ့ဆဵု့်ဖတးခ္ကးမ္ာ့သညး ်ပညးသူတို႔၌ စိတးရူ့ေပါကးေသာ အလိုဆႏၵမ္ာ့ လႊမး့မို့်ခငး့တို႔မြ ကငး့လျနး်ပီ့တရာ့မြ္တ ႏိုငးေပမညး၈ (၁)တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို အဆငးံအတနး့်မငးံမာ့စျာ ေနထုိငးေစရနး လဵုေလာကးေသာလစာ ေပ့ထာ့သငးံေပသညး၈ သို႔မြသာလြ္ငး လာဘးစာ့၊ မ္ကးႏြာလိုကးဆဵု့်ဖတးေပ့မႈတို႔မြ ကငး့လျတးႏိုငးေပမညး၈ (၂)တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခနး႔အပးရာတျငးလညး့ ပါတီသဵေယာဇဥးရြိသူမ္ာ့ကို မခနး႔အပးဘဲ ရို့သာ့ေ်ဖာငးံမတး၊ အရညးအခ္ငး့ရြိေသာ ပုဂၐိဳလးမ္ာ့ကို ခနး႔အပးသငးံသညး၈

61

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပပ ဵၸ ညာ အပိင ု ့း ှှ အဂၤလနးတရာ့စီရငးေရ့ဌာန အဂၤလနးတရာ့စီရငးေရ့ လျတးလပးမႈကို ှ၄ွွ ခုႏြစး ဥပေဒ်ဖငးံ အာဏာအကျယး ေပ့ထာ့ရသညး၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ဘုရငးက ခနး႔အပး်ပီ့ ၁ငး့တရာ့သူၾကီ့တို႔သညး ဥပေဒတစးခုခုကို မက္ဴ့လျနးသမြ္ကာလပတးလဵု့ ရာထူ့တညး်မဲချငးံရရြိၾကသညး၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာကို လႊတးေတားႏြစးရပးေပါငး့ကသာ်ဖဳတးခ္ႏိုငး၌ သို႔ရာတျငး တရာ့သူၾကီ့ေလ့မ္ာ့ကိုမူ ေလာံခ္ရနး ဆယးလာက ထုတးပယးပစးႏိုငးသညး၈ ယငး့သို႔ ေလာံခ္ရနးဆယးလာက ထုတးပယးမႈမ္ိဳ့မြာလညး့ အလျနး်ပဳလုပးခံေ ဲ သာ ကိစၥတစးရပး ်ဖစးေသာေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့ေလ့တို႔ ရာထူ့မြာလညး့ ခိုငး်မဲေၾကာငး့သိသာ ႏိုငးေပသညး၈ ်ပငးသစးတရာ့စီရငးေရ့ဌာန ်ပငးသစးႏိုငးငဵတျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနက စာေမ့ပျစ ဲ စး၊ ခနး႔အပးသညး၈ ယငး့သို႔ စာေမ့ပျက ဲ ို ယြဥး်ပိဳငးေ်ဖဆို၊ ေရျ့ခ္ယးခနး႔အပးထာ့ေသာေၾကာငးံ အရညးအခ္ငး့်ပညးံွေသာ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ရရြိႏိုငးေပသညး၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ေနာကးဆဵု့အယူခဵရဵု့ခ္ဳပး (The Final Court of Appeal) ေခ၍ရာထူ့ခ္ထာ့ေရ့ တရာ့ရဵု့ (Court of Cessation) က ်ဖဳတးခ္ႏိုးငးသညး၈ ၁ငး့တရာ့ရဵု့တျငး တရာ့သူၾကီ့ ၄ ဦ့ ပါွငးေသာ ေကားမတီက ရဵု့ထိုငး၊ စဥး့စာ့ဆဵု့်ဖတးသညး၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ရာထူ့မြ ထုတးပယး်ခငး့်ပဳလုပးၾကသညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနအမ္ိဳ့မ္ိဳ့အေၾကာငး့ (ှ) Rule of Law ်ပညးသူ႔ဥပေဒ(ဿ) The Droit Administrative ရာထမး့မႈထမး့ဥပေဒ ကမာၻေပ၍တျငး တရာ့စီရငးေရ့ဌာန အနမ္ိဳ့အစာ့အာ့်ဖငးံ ႏြစးမ္ိဳ့သာရြိသညး၈ ၁ငး့တိ႔မ ု ြာ တိုငး့သူ်ပညးသာ့အာ့လဵု့ အတျကး တရာ့ဥပေဒ တစးမ္ိဳ့တစးစာ့တညး့သာ ထာ့ရြိေသာ "်ပညးသူ႔ဥပေဒ" Rule of Law ႏြငးံ တ်ခာ့တစးခုမြာ အစို့ရ အရာထမး့မႈထမး့မ္ာ့အတျကး ဥပေဒတစးမ္ိဳ့ သာမနးတိုငး့သူ်ပညးသာ့မ္ာ့အတျကး ဥပေဒတစးမ္ိဳ့ထာ့၊ တရာ့စီရငးေသာ "ရာထမး့မႈထမး့" The Droit Administrative Law တု႔ိပငး်ဖစးၾကသညး၈ ယငး့တရာ့ဌာနႏြစးမ္ိဳ့တို႔၌ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့မႈသညး အဓိကအာ့်ဖငးံ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနႏြငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔၌ ဆကးသျယးပဵုေပ၍တျငး မူတညးေနေၾကာငး့ ေတျ ႔ရြိႏိုငး၌၈ အကယး၊ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ ခ္ယးလြယးလႊမး့မို့မႈတို႔မြ လဵု့ွကငး့လျတးေနလြ္ငး "်ပညးသူ႔ဥပေဒစနစး " Rule of Law ်ဖစး်ပိ့ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနႏြငးံ ဆကးသျယးပဵုေပ၍တျငး မူတညးေနေၾကာငး့ သိသာႏိုငးေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ ၁ငး့တရာ့စီရ၅းေရ့စနစးမ္ာ့ကို လျယးကူေအာငး မြတးလိုပါက ပထမစနစးကို ဥပေဒတစးမ္ိဳ့တညး့ရြိေသာ စနစးဟုမြတးယူ်ပီ့ ဒုတိယစနစးကိုမူ ဥပေဒႏြစးမ္ိဳ့စနစးဟူ၊ မြတးယူႏိုငးေပသညး၈ ၁ငး့စနစးႏြစးမ္ိဳ့တုိ႔၌ အက္ိဳ့ အ်ပစးမ္ာ့ကို ေွဖနးစီစစး မၾကညးံမီ ၁ငး့တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ကို အသဵု့်ပဳသညးံ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနတို႔၌ ဖျ႔စ ဲ ညး့မႈကို ေလံလာၾကညးံၾကပါစို႔၈

62

ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစး ဥပေဒတစးမ္ိဳ့ဆိုသညးမြာ တစးႏိုငးငဵလဵုမြ ်ပညးသူတိုငး့အတျကး ဥပေဒတစးမ္ိဳ့ တစးစာ့တညး့်ဖငးံ စီရငးဆဵု့်ဖတးေသာ စနစးပငး်ဖစးသညး၈ ဘုရငးသညးလညး့ေကာငး့၇ သူေတာငး့စာ့သညးလညး့ေကာငး့ တူညီေသာ ဥပေဒတစးခုခုကို ခ္ိဳ့ေဖာကးလြ္ငး ထိုႏြစးဦ့အ်ပစးတူညီစျာ ခဵၾကရလိမးံမညး၈ ထု႔ေ ိ ၾကာငးံ "ဥပေဒတစးမ္ိဳ့" စနစးတျငး မညးသူတစးစဵုတစးေယာကးမြ္ ဥပေဒအေပ၍၊ မရြိၾကေပ၈ တိုငး့်ပညး၌ အထျဋးအထိပး်ဖစးၾကေသာ ဘုရငးႏြငးံ သမၼတတို႔မြအစ တိုငး့်ပညး၌ေအာကးဆဵု့လႊာမြ ေက့္ကျ္နးေတာငး့စာ့သူမ္ာ့အထိ မညးသူမြ္ဥပေဒ်ပငးပတျငး မရြိၾကေပ၈ ဥပေဒမ္ကးစိ ေရြ ႔ေမြာကး၉ လူတိုငး့သညး အတူတူသာ်ဖစး၌၈ ယငး့ဥပေ့တစးမ္ိဳ့တညး့ေသာ စနစးသညး ဒီမိုကေရစီက္ေသာေၾကာငးံ ကမာၻ႔ႏင ုိ င း အ ဵ မ္ာ့စုတျငး အသဵ့ု ်ပဳလ္ကးရၾိြ ကေပသညး၈ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးတျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ဥပေဒ်ပဳထာ့သညးကို ေတျ႔ရြိေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးလိုကးေသာ ဥပေဒမ္ာ့သညး အေ်ခအေနအရပးရပးႏြငးံ ကိုကးညီေအာငး ်ပဳစုထာ့်ခငး့်ဖစးေသာေၾကာငးံ ယငး့လႊတးေတားမြ ်ပဳစု လိုကးေသာဥပေဒမ္ာ့ အေန်ဖငးံအေ်ခအေနအတိုငး့ႏြငးံ အဵက္ကုိကးညီရနးမ်ဖစးႏိုငးေပ၈ ယငး့သို႔အေ်ခအေနႏြငးံ အဵက္မ်ဖစးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကိုကိုငးစဲျ၊ တရာ့စီရငးဆဵု့်ဖတးရနးမြာလညး့ အေ်ခအေနႏြငးံကိုကးညီႏိုငးသေလာကးကိုကးညီေအာငး ်ပနးဆို၊ တရာ့စီရငးဆဵု့်ဖတးၾကရေပသညး၈ ဤသို႔ဆဵု့်ဖတးခ္ကးမ္ာ့ကို မြတးတမး့တငးထာ့်ပီ့ ေနာငးလာေနာငးသာ့တရာ့ သူၾကီ့ကလညး့ ထိုစီရငးဆဵု့်ဖတးခ္ကးမြတးတမး့မ္ာ့ကို ကို့ကာ့၊ တရာ့စီရငးဆဵု့်ဖတးၾကသညး၈ ယငး့သို႔်ဖငးံ ကာလၾကာေသာအခါ တရာ့သူၾကီ့တို႔၌ ဆဵု့်ဖတးခ္ကးမ္ာ့သညး ဥပေဒအ်ဖစး ေ်ပာငး့လဲလာေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳလုပးငနး့လုပးၾကသးညဟူ၊ မြတးယူရ်ခငး့်ဖစး၌၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့၌ အဓိကလုပးငနး့သညး လူတစးဦ့စီကို ဥပေဒအရအကာအကျယး ေပ့ရနးပငး်ဖစးသညး၈ လူတစးဦ့ကို လူတစးေယာကးကေသားလညး့ေကာငး့ လူတစးဦ့ကို အစို့ရႏြငးံတကျ လူမ္ာ့စုကေသားလညး့ေကာငး့ တရာ့လကးလျတး အႏိုငးက္ငးံ မတရာ့်ပဳလုပး်ခငး့တို႔မြ ကာကျယးေပ့ရနးသညး တရာ့စီရငးေရ့ဌာန၌ အလုပး်ဖစးေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ လႊမး့မို့မႈမြ လဵု့ွကငး့လျတးရေပသညး၈ (ှ) အထကးပါအတိုငး့ ဥပေဒမ္ိဳ့သာရြိ်ခငး့၈(ဿ) တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ ဥပေဒ်ပဳရ်ခငး့၈(၀) တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔ႏြငးံ ကငး့လျတးေန်ခငး့တို႔သညး ဥပေဒ တစးမ္ိဳ့ စနစး၌ထူ့်ခာ့ေသာ လက၏ဏာသဵု့ရပးပငး်ဖစးေပသညး၈ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ (ှ) တရာ့စီရငးေရ့ဌာန၌ တာွနးွတၱရာ့သညး ်ပညးသူ်ပညးသာ့ တစးေယာကးကို တ်ခာ့်ပညးသူ်ပညးသာ့တစးေယာကးႏ္ငးံ အစို့ရတိ႔က ု တရာ့မဲံ်ပဳက္ငးံ်ခငး့တို႔မြ ကာကျယးရနး်ဖစးသညး၈ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးတျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့၌တာွနးကို ေက္်ပျနးစာျ ထမး့ေဆာငးႏိုငးေစရနး တရာ့စီရငးေရ့ဌာနကို အစို့ရအဖျဲ႔၌ က္နးႏြစးဌာန်ဖစးေသာ ဥပေဒ်ဖစးေသာဥပေဒႏြငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔မြ သီ့်ခာ့ချ၊ ဲ တညးေထာငးထာ့ေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့သညး ၁ငး့တိ႔၌ ု အသကးအို့အိမးစညး့စိမးအတျကး စို့ရိမးမႈေၾကာငးံ ဂတိလိုကးစာ့မႈ၇ မ္ကးႏြာၾကီ့ရာ ဟငး့ဖတးပါမႈ စသညးတို႔ႏြငးံ ကငး့ကာတရာ့ပို့ကို ရျာသျနး့်ဖိဳ့ႏိုငးၾကေပသညး၈ တိုငး့်ပညးတျငး့၉ ဤဥပေ့တစးမ္ိဳ့စနစးကို အသဵု့်ပဳ်ခငး့်ဖငးံ မလိုလာ့အပးေသာ တရာ့မဲံမႈမ္ာ့ ကငး့လျတးႏိုငးေသာေၾကာငးံ ေကာငး့ေသာစနစးဟု ယူဆရေပမညး၈

63

(ဿ) ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးသညး လူတနး့စာ့ချ်ဲ ခာ့်ခငး့မရြိေသာ စနစးတစးခု်ဖစးသညး၈ ဥပေဒမ္ကးစိ ေရြ ႔ေမြာကး၉ အတူတူသာ်ဖစးၾက၌၈ မညးသညးံပုဂၐိဳလးမြ္ဥပေ့ကို က္ဳ့လျနးချငးံမရြိေပ၈ ဘုရငးႏြငးံ သူေတာငး့စာ့သညး လူမႈဆကးဆဵေရ့ေလာက၉ မို့ႏြငးံေ်မပမာ ကျာ်ခာ့လြေပသညး၈ သုိ႔ရာတျငး ၁ငး့တိ႔ႏ ု ြစးဦ့သညး ဥပေ့၌ မ္ကးေမြာကးေရြ ႔၉ မညးသုိ႔မြ္်ခာ့နာ့်ခငး့ ရြိလိမးံမညးမဟုတးေပ၈ ယငး့သို႔လူတိုငး့ကို တရာ့ဥပေဒအရ အချငးံအေရ့ တူညီစျာေပ့ထာ့ေသာေၾကာငးံ ဒီမိုကေရစီက္ေသာ လက၏ဏာအရပးပငး ်ဖစးသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးသညး ေကာငးေသာစနစးဟူ၊ ႏြစးၾကိမးေ်မာကးမြတးယူရေပမညး၈ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစး၌ ဆို့က္ိဳ့မ္ာ့ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစး၌ လက၏ဏာရပးသဵု့ခ္ကးတျငး ေဖ၍်ပ်ပီ့သညးံအတိုငး့ ၁ငး့၌စနစးတျငး တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့က ဥပေဒ်ပဳလုပးႏိုငးေပသညး၈ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးလိုကးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို အေ်ခအေနႏြငးံ အဵက္်ဖစးေအာငး အဓိပၸါယး်ပနးဆို၊ တရာ့စီရငးဆဵု့်ဖတးၾက်ပီ့ ယငး့ဆဵု့်ဖတးခ္ကးကို မြတးတမး့တငးထာ့ၾကေပမညး၈ ေနာငးလာေနာကးသာ့ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကလညး့ ၁ငး့စီရငးခ္ကး မြတးတမး့မ္ာ့ကို ကို့ကာ့၊ တရာ့စီရငး်ခငး့်ပဳၾက်ခငး့်ဖငးံ ၁ငး့မ္တးတမး့မ္ာ့သညး ဥပေဒအစစးမ္ာ့ ်ဖစးလာၾကေပသညး၈ ယငး့သို႔တရာ့သူၾကီ့ အဆကးအဆကးတို႔က ၁ငး့တိ႔၌ ု ဆႏၵအတိုငး့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ ်ပဳစု်ပဌာနး့ထာ့ေသာ ဥပေဒကိုလိုသလိုဆျ၊ ဲ လိုသလို ဆဵု့်ဖတးၾကေသာေၾကာငးံ မူလဥပေဒတို႔၌ သေဘာလက၏ဏာမ္ာ့ ကျယးေပ္ာကးသျာ့ႏိုငးေပသညး၈ တနညး့အာ့်ဖငးံ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ ်ပဳလုပးၾကေသာ ဥပေဒမ္ာ့သညး မူလဥပေဒအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးၾကေသာ ဥပေဒမ္ာ့သညး မူလဥပေဒအဖျဲ႔မြ ်ပဳလုပးၾကေသာဥပေဒတို႔၌ ဆိုလိုရငး့သေဘာမြ တိမး့ယိမး့ကျလ ဲ လ ျဲ ာႏိုငး၌၈ ဤခ္ိနးၾကာေညာငး့လာလြ္ငး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔မြ လုပးထာ့ေသာဥပေဒမ္ာ့ လဵု့လဵု့ပငးေပ္ာကးကျယးသျာ့ႏိုငးေပသညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာပါက ဥပေဒမ္ာ့သညး တိက္်ပတးသာ့မႈမရြိဘဲ လိုသလိုဆ၊ ျဲ ရႏိုငးေသာ ေ်မာံၾကိဳ့ဥပေဒမ္ာ့ကို မညးသို႔ေက္်ပျနးေအာငး ထမး့ေဆာငးအဵံနညး့၈ ်ပညးသူတို႔ကို ေဘ့အႏၱရာယး က္ေရာကးေစႏိုငးေသာေၾကာငးံ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးကို အၾကျငး့မဲံေကာငး့ေသာ စနစးဟူ၊ မြတးယူရနး မထိုငးသငးံေပ၈ ဒီမိုကေရစီထိနး့သိမး့ႏိုငးခင ျ းံအာဏာ မ္ကးေမြာကးေခတး ဒီးမိုကေရစီသညး ေရြ့ေခတးဒီမိုကေရစီႏြငးံ တူညီ်ခငး့မရြိေပ၈ ေရြ့ေခါမ Greek ်မိဳ ႔ႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့ ေခတးကာလတျငး ်ပညးသူတိုငး့ ႏိုငးငဵေတား၌ အေရ့ကိစၥမ္ာ့ကို ပါွငးစညး့ေွ့ ဆဵု့်ဖတးေဆာငးရျကးႏိုငးခင ျ းံ ရြိခဲံၾကေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ေခါမ်မိဳ ႔ ႏိုငးငဵမ္ာ့ေခတးက ဒီမိုကေရစီကို "တိုကးရိုကးဒီမိုကေရစီစနစးကို" အသဵု့်ပဳရနး မ်ဖစးႏိုငးေပ၈ မ္ကးေမြာကးေခတးႏိုငးငဵမ္ာ့သညး ေရြ့ေခါမ်မိဳ ႔ႏိုငးငဵမ္ာ့ထကး က္ယးွနး့ ၾကီ့မာ့ လြသညးသာမက လူဦ့ေရအေန်ဖငးံလညး့ ပိုမိုမ္ာ့်ပာ့လြသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ တိုငး့်ပညးေရ့ရာ ကိစၥအွွကို ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့တစးေနရာ တစးေဒသ တစးခုခုတျငး စု၊စညး့ေွ့ဆဵု့်ဖတးႏိုငးေသာ ကိစၥတစးရပးမဟုတးေပ၈ ယငး့ကဲံသို႔ေသာ အေ်ခအေနမ္ာ့အရ ကိုယးစာ့လြယးစနစးကို အသဵု့်ပဳရေပသညး၈ လူထုသညး ၁ငး့တိ႔၌ ု ကိုယးစာ့ တိုငး့်ပညးေရ့ရာကိစၥအွွကို ေဆာငးရျကးေစႏိုငးရနး ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ မ္ကးေမြာကးေခတး ဒီမိုကေရစီစနစးကို "သျယးွိုကးဒီမိုကေရစီစနစး" ဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾက်ခငး့်ဖစးေပသညး၈

64

အစို့ရအဖျ႔၌ ဲ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနႏြငးံ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနတို႔၌ လုပးငနး့စဥးမ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳေရ့ဌာန၌ လုပးငနး့စဥးေပ၍တျငး တညးရြိေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳေရ့ဌာနသညး အေရ့ၾကီ့ဆဵု့ဌာန်ဖစး၌၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔အေန်ဖငးံ ၁ငး့တိ႔က ု ို ေရျ့ေကာကး တငးေ်မာကးလိုကးၾကသညးံ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့၌ အလိုးဆႏၵအတိုငး့ ဥပေဒ်ပဳစု်ပဌာနး့ပါမြ ဒီမိုကေရစီ်ဖစး်ပီ့ မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ဆႏၵႏြငးံ မကိုကးညီေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳစု်ပဌာနး့ပါမူ ်ပညးသူ႔ ဒီမိုကေရစီ ဆိတးသုဥး့ေပေတာံသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ "သျယးွိုကးဒီမိုကေရစီစနစး" တျငး အေရ့ၾကီ့ေသာ အခ္ကးမြာ မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ အလိုဆႏၵ ေရာငးဟပး၇ ပဲံတငးထပးေစႏိုငးေသာ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို တညးေဆာကးႏိုငးရနးပငး်ဖစးသညး၈ ဥပေဒ်ပဳ အမတးတစးေယာကးသညး ၁ငး့၌သကးတမး့အတျငး့ ၁ငး့ကိုမညးသူမြ္ ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသညးံအေလ္ာကး မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ ဒီမိုကေရစီဆိတးသုဥး့ေသာေန႔ပငး ်ဖစးေပလိမးံမညး၈ အထကးပါအေၾကာငး့ေၾကာငးံ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့အေန်ဖငးံ ဥပေဒ်ပဳအမတးမ္ာ့ကို ၁ငး့တိ႔၌ ု အမတးသကးတမး့အတျငး့၉ပငး တစးနညး့နညး့အာ့်ဖငးံ ခ္ဳပးကိုငးထာ့ႏိုငးရနး အပးေပေတာံသညး၈ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့သညး ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔က ဲ ို ၁ငး့တို႔ဆႏၵရြငးမ္ာ့ႏြငးံ ဆနး႔က္ငးေသာဥပေဒမ္ာ့ကို မ်ပဳစု်ပဌာနး့ႏိုငးေအာငး ခ္ဳပးကိုငးထာ့ႏိုငး်ခငး့၇ ဒီမိုကေရစီကို ထိမး့သိမး့ႏိုငး်ခငး့ မညးေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဒီမိုကေရစီထိနး့သိမး့ႏိုငးခင ျ းံအာဏာ Direct Democratic Chrck ဆိုသညးမြာ မဲဆႏၵရြငးတို႔သညး ဥပေဒ်ပဳေရ့ကိစၥတျငး တစးနညး့အာ့်ဖငးံ တိုကးရိုကးပါွငး ေဆာငးရျကးႏိုငးခင ျ းံ ရရြိ်ခငး့ပငး်ဖစးသညး၈ ဒီမိုကေရစီထိနး့သိမး့ချငးံအာဏာရြိသငးံ်ခငး့ အေၾကာငး့ (ှ) ကမာၻေပ၍ရြိဥပေဒအဖျဲ႔မ္ာ့၌ သကးတမး့မြာ ၁ ႏြစး သိ႔မ ု ဟုတး ၂ ႏြစး်ဖစးၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဥပေဒ်ပဳအမတးမ္ာ့ကို တငးေ်မာကး်ပီ့လြ္ငး မဲဆႏၵရြငးတို႔အေန်ဖငးံ ၁ငး့တိ႔၌ ု ဆႏၵရြငးကို ေ်ပာ်ပရနးခကးသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအမတးမ္ာ့အေန်ဖငးံလညး့ ၁ငး့တိ႔၌ ု အမတး သကးတမး့အတျငး့ ၁ငး့တို႔ကို်ဖဳတးခ္ႏိုငးေသာသူ မရြိေသာေၾကာငးံ ်ပညးသူ႔ဆႏၵႏြငးံ ဆနး႔က္ငးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ ်ပဳစုပါက ်ပညးသူမ္ာ့ နစးနာၾကရေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ်ပညးသူမ္ာ့တျငး ၁ငး့တိ႔၌ ု ဒီမိုကေရစီကို ထိနး့သိမး့ချငးံအာဏာရြိသငးံေပသညး၈ (ဿ) ်ပညးသူမ္ာ့သညး ၁ႏြစး (သို႔မဟုတး) ၂ႏြစး သကးတမး့ရြိေသာ ဥပေဒ်ပဳအမတးမ္ာ့ကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကး်ပီ့ ၁ငး့သကးတမး့အတျငး့၉ပငး ႏိုငးငဵေရ့၇ စီ့ပျာ့ေရ့၇ ေပါငး့သငး့ဆကးဆဵေရ့ အေ်ခအေနအရ ၁ငး့တိ႔၌ ု အလိုဆႏၵထငး်မငးခ္ကး စသညးမ္ာ့ ေ်ပာငး့လဲႏိုငးေပသညး၈ ယငး့သို႔မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ ေ်ပာငး့လဲလာေသာ အလိုဆႏၵထငး်မငးခ္ကး စသညးမ္ာ့အတိုငး့ ်ပဳလုပးႏိုငးရနး အချငးံအေရ့သညး မဲဆႏၵရြငးတို႔လကးထဲ၉ ရြိသငးံေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ဒီမိုကေရစီထိနး့သိမး့ချငးံအာဏာသညး ်ပညးသူ႔လကးထဲ၉ အပးရိြရေပမညး၈ (၀) ပါလီမနးေနာကးတစးၾကိမး ေရျ့ေကာကးပျဲရကးသတးမြတးရနး အာဏာသညး ်ပညးသူ႔လကးတျငး့၉ မရြိေပ၈ ပတးွနး့က္ငး အေ်ခအေနအရ ေရျ့ေကာကးပျဲေန႔ရကးကို ႏြစးခ္ီ၊ ေရႊ ႔ဆိုငး့ခဲံၾက်ခငး့မ္ာ့ကိုလညး့ ်မနးမာံရာဇွငးအထိ အမ္ာ့အ်ပာ့ပငး ေတျ႔ရႏ ိြ င ုိ ေ း ပသညး၈ ယငး့သို႔ ပါလီမနးေရျ့ေကာကးပျဲရကးကို ေရႊ ႔ဆိုငး့်ခငး့သညး ်ပညးသူတို႔က အာဏာအပးႏြငး့ထာ့ေသာကာလထကး ပို၊အာဏာကို ဆုပးကိုငးထာ့်ခငး့ မညးေပသညး၈ တစးနညး့အာ့်ဖငးံ ်ပညးသူတို႔က ဥပေဒ်ပဳအာဏာကို အပးႏြငး့မထာ့ဘဲ အတငး့အဓမၼရယူ ဆုပးကိုငးထာ့်ခငး့သာ်ဖစး၌၈ ထို႔ေၾကာငးံ ်ပညးသူတ႔တ ို ျငး ဒီမိုကေရစီ ထိနး့သိမး့ချငးံအာဏာ ရြိသငးံေပသညး၈

65

(၁) တိုကးရိုကးဒီမိုကေရစီစနစး ကျယးေပ္ာကးေသာေန႔မြစ၊ လူနညး့စုတို႔ နစးနာခဲံၾကရေပသညး၈ သျယးွိုကးေသာ ဒီမိုကေရစီစနစးသညး ကိုယးစာ့လြယးစနစး ်ဖစးေသာေၾကာငးံ လူနညး့စုတို႔၌ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔တျငး ပါွငးချငးံမရၾကေပ၈ အခ္ိဳ့က္ ကိုယးစာ့လြယးစနစးကို အသဵု့်ပဳ၊ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးၾကသညးံတိုငး လူနညး့စုတို႔တျငး နစးနာႏိုငးေပသညး၈ အေၾကာငး့မြာ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔တ ဲ ျငး လူမ္ာ့စု၌ ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့သာ ၾကီ့စို့ႏိုငးေသာေၾကာငးံပငး ်ဖစးသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔သညး ်ပညးသူလူထုအမ္ာ့စု၌ အလိုဆႏၵႏြငးံ ဆနး႔က္ငးေသာ ဥပေ့မ္ာ့ကို ်ပဳစု်ပဌာနး့လြ္ငးပငးလူနညး့စု၌ အလိုဆႏၵႏြငးံ ကိုကးညီခ္ငးမြ ကိုကးညီေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ လူနညး့စုကိုလညး့ ဒီမိုကေရစီအချငးံအေရ့ကို ထိနး့သိမး့ထာ့ႏိုငးေသာ အချငးံအေရ့တစးရပးေပ့ထာ့သငးံေပသညး၈ ဤအထကးပါ အေၾကာငး့မ္ာ့ေၾကာငးံ ဒီမိုကေရစီထိနး့သိမး့ချငးံအာဏာ စနစးကိုအသဵု့်ပဳသငးံေပသညး၈ ဒီမက ို ေရစီထိနး့သိမး့ချငးံအာဏာအမ္ိဳ့အစာ့မ္ာ့ (ှ) ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ (Plebiscite)(ဿ) ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ (Referendum)(၀) ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပ်ခငး့ (Popular Initiative)(၁) ကိုယးစာ့လြယးအမတးကို ်ပညးလညးရုပးသိမး့ချငးံ (Recall) (ှ) ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံဆိုသညးမြာ တိုငး့ေရ့်ပညးေရ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ အလျနးအေရ့ၾကီ့ေသာ ကိစၥရပးမ္ာ့ကို အစို့ရအေန်ဖငးံ ဆဵု့်ဖတးႏိုငးခင ျ းံမရြိ်ခငး့၇ သို႔မဟုတး ဆဵု့်ဖတး်ခငး့ငြာ မတတးႏိုငးေသာ အခါမ္ာ့တျငး ်ပညးသူတို႔ကိုဆဵု့်ဖတးေစ်ခငး့ပငး ်ဖစး၌၈ ယငး့သို႔ တိုငး့ေရ့်ပညးေရ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ်ပညးသူတို႔ကိုယးတိုငး ၁ငး့တိ႔၌ ု ဆႏၵအတိုငး့ ဆဵု့်ဖတးေဆာငးရျကး်ခငး့ကို "ကိုယးပးိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ" Plebiscite ဟူ၊ ေခ၍ဆိုေပသညး၈ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံကို ှ၅၇ှ၆၇ဿွ ရာစုႏြစးမ္ာ့တျငး အသဵု့်ပဳခဲံသညး၈ ပထမ ကမာၻစစးအ်ပီ့တျငး ယငး့ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ စနစးေၾကာငးံ ပိုလနးႏိုငးငဵႏြငးံ ခ္ကးကိုစလိုေဗ့ကီ့ယာ့ႏိုငးငဵမ္ာ့သညး လျတးလပးေသာႏိုငးငဵမ္ာ့ ်ဖစးလာခဲံၾကေပသညး၈ အဲံလးေစံလိုရငး့ Alsace Lorraine သညးလညး့ ယငး့စနစးအရပငး ်ပငးသစးႏြငးံ ်ပနးလညးပူ့ေပါငး့ခဲံေပသညး၈ ်ပငးသစး်ပညး စစးဘုရငး နပိုလီယဵသညးလညး့ေကာငး့၇ ဂ္ာမဏီ်ပညး၌ အာဏာရြငးဟစးတလာသညးလညး့ေကာငး့ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံစနစးကို အသဵု့်ပဳခဲံ၌၈ ပထမကမာၻစစးတျငး ဂ္ာမစီစစးရဵု့ေသာအခါ ်ပငးသစးသညး ဆာ့ဗးံဆငး့နးနယး Sar Distic ကိုေတာငး့ဆိုခဲံသညး၈ ်ဗိတိနးႏြငးံအေမရိကနးတို႔က ကနး႔ကျကး်ပီ့ ၁ငး့ဆာ့ဗးံဆငး့နးေဒသကို ႏိုငးငဵေပါငး့ခ္ုပး League if Nation ေအာကးတျငး ှ၂ ႏြစးထာ့ရနး ှ၂ ႏြစး်ပညးံလာေသာအခါ ၁ငး့ေဒသတျငးရြိေသာလူမ္ိဳ့မ္ာ့ကို ႏိုငးငဵေပါငး့ခ္ဳပး လကးေအာကးတျငး်ဖစးေစ၇ ်ပငးသစးႏြငးံ်ဖစးေစ၇ ဂ္ာမဏီႏြငးံ်ဖစးေစ ်ပနးလညးပူ့ေပါငး့ႏိုငးေသာ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ ေပ့ထာ့ခဲံၾကေပသညး၈ ှ၆၀၂ ခုႏစ ြ းတျငး ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံအရ ်ပညးသူမ္ာ့သညး ၁ငး့တိ႔ဆ ု ႏၵအတိုငး့ ဆဵု့်ဖတး၊ ဂ္ာမဏီႏြငးံ ်ပနးလညးပူ့ေပါငး့သျာ့ခဲံ၌၈ ကကးရြမီ့ယာ့နယးကို သူပိုငးငါပိုငး အ်ငငး့ပျာ့ေနေသာ အိႏိၵယႏြငးံ ပါကစၥတနးႏိုငးငဵမ္ာ့ကို ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံစနစး်ဖငးံ ဆဵု့်ဖတးၾကရနး အၾကဵေပ့သူမ္ာ့ ရြိေသားလညး့ ယေန႔အထိမူ ၁ငး့စနစးကို အသဵု့မ်ပဳေသ့ေပ၈

66

တိုငး့်ပညးေရ့ရာမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံစနစးကို အသဵု့်ပဳ်ခငး့်ဖငးံ ေအ့ခ္မး့စျာ်ပီ့ႏိုငးသညးံအ်ပငး ဒီမိုကေရစီသေဘာ သကးွငးေသာေၾကာငးံ ေကာငး့သညးဟုယူဆႏိုငး၌၈ သို႔ရာတျငး ကိုးယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ စနစး၉ ေအာကးပါအတိုငး့ မေကာငး့က္ိဳ့က မ္ာ့ေနသညးကို ေတျ႔ရေပသညး၈ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံ၌ မေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ ှ၈ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံကို တိုငး့ေရ့်ပညးေရ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ လူထုကိုဆဵု့်ဖတးေစ်ခငး့ ်ဖစးေသာေၾကာငးံ အမြာ့တစးခုကို ဆဵု့်ဖတး်ပီ့လြ္ငး ်ပနး်ပငးႏိုငး်ခငး့မရြိေပ၈ တစးခါဆဵု့်ဖတးထာ့်ခငး့သညး ရာသကးပနးသာမက သာ့စဥးေ်မ့ဆကးတညး်မဲေနမညး ်ဖစးေသာေၾကာငးံ အထူ့သတိ်ပဳ၊ ဆဵု့်ဖတးရနးလိုသညး၈ သို႔ရာတျငး မေတားတဆမြာ့်ခငး့ကိုပငး ်ပငးရနးခယ ဲ ဥး့ေသာေၾကာငးံ လူထုတျငးနစးနာေစေပမညး၈ ဿ၈ ေလာက၉ ပညာအဆငးအ်ခငးနညး့ေသာ သူမ္ာ့သညး အေ်မားအ်မငး မ္ာ့ေသာ သူထကး မ္ာ့်ပာ့ေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ လူထုကို ဆဵု့်ဖတးေ်ဖရြငး့ခုိငး့်ခငး့သညး အမြနးတရာ့ႏြငးံ နီ့စပးရနးခယ ဲ ဥး့ေပမညး၈ လူထုကို ဆဵု့်ဖတးခုိငး့်ခငး့သညး ပညာမဲံလူမ္ာ့စုကို တာွနးေပ့်ခငး့ပငးမညးေပသညး၈ ေတျေွယိမး့ယိုငးတတးေသာ ပညာမဲံလူထုကို တာွနးေပ့ဆဵု့်ခငး့်ဖစးေစေသာ စနစးကိုနညး့ေကာငး့တစးရပးဟု ယူဆရနးခဲယဥး့လြ၌၈ ယငး့သို႔ေတျေွယိမး့ယိုငး၇ အေ်ပာအေဟာ ေကာငး့သူမ္ာ့ ေနာကးသို႔ အဆငး်ခငးမံလ ဲ ိုကးခဲံၾကေသာ်ပငးသစး၇ ဂ္ာမဏီလူထုေၾကာငးံ ၁ငး့တိုငး့်ပညးမ္ာ့တျငး အာဏာရြငးစနစး ၾကီ့ထျာ့လာခဲံရ်ခငး့ ်ဖစးေပသညး၈ ၀၈ ကိုယးပိုငးဆဵု့်ဖတးချငးံစနစးကို သာမနးအမ္ာ့စု်ဖငးံ ဆဵု့်ဖတးေသာေၾကာငးံ လူနညး့စုတျငး နစးနာေပသညး၈ ဥပမာ လ ၃ သနး့ရြိေသာ ေနရာတစးခုတျငး ေသေရ့ရြငးေရ့သမြ္ အေရ့ၾကီ့ေသာ တိုငး့်ပညးေရ့တစးခုကို လူ ၀ သနး့ႏြငးံ တစးေယာကးက သေဘာတူေထာကးခဵ်ပီ့ အတညး်ပဳသျာ့ပါက သေဘာမတူေသာ ဿ.၆၆၆.၆၆၆ ေယာကးတို႔မြာ မ္ာ့စျာနစးနာေနေပမညး၈ ထို႔ေၾကားံ အဵုၾကျေပါကးကျမ ဲ ႈမ္ာ့လညး့ ်ဖစးႏိုငးသညး၈ (ဿ) ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ဆိုသညးမြာ ဥပေဒေရ့ရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ်ပညးသူလူထု၌ သေဘာဆႏၵအတိုငး့ ဆဵု့်ဖတးချငးံေပ့်ခငး့ပငး်ဖစးသညး၈ တစးခါတစးရဵအေရ့ၾကီ့ေသာ ဥပေဒၾကမး့မ္ာ့၇ အထူ့သ်ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥေပဒမ္ာ့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ ်ပညးသူလူထုကို တငး်ပ၊ ဆဵု်ဖတးေစခုိငး့ေလံရြိသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရာတျငး ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့စနစးကို အသဵု့်ပဳေလံရြိသညး၈ ၾသစေတ့လ္ဆျစးဇာႏြငးံ ်ပညးသစးႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး အသဵု့်ပဳၾကသညး၈ ဆျနးဇာလနးႏိုငးငဵတျငးမူ လူသဵု့ေသာငး့ကေတာငး့ဆိုလြ္ငး ဥပေဒတိုငး့ကို ်ပညးသူ႔ဆႏၵႏြငးံ ဆနး႔က္ငးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကို မ်ပဳလုပးႏိုငးေပေတာံေပ၈ သို႔ရာတျငး ၁ငး့စနစး၉လညး့ မေကာငး့ေသာ အခ္ကးမ္ာ့ရြိသညး၈ ဥပေဒ်ပဳရာတျငး ်ပညးသူကို တငး်ပေနရေသာေၾကာငးံ အခ္ိနးေႏြာငးံေႏြ့ၾကနး႔ၾကာေစ်ခငး့၇ ဥပေဒေရ့ရာ ကိစၥရပးမ္ာ့သညး အရညးအခ္ငး့ေပ၍၉ ရပးတညးမေနပဲ အေရအတျကးေပ၍၉ ရပးတညးေနရ်ခငး့မ္ာ့သညး မေကာငး့ေသာ အခ္ကးမ္ာ့ပငး်ဖစးသညး၈

67

(၀) ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပ်ခငး့ ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပ်ခငး့ Popular Initative ဆိုသညးမြာ ်ပညးသူလူထုအေန်ဖငးံ တရာ့ဥပေဒေရ့ရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ စတငး၊ တငး်ပႏိုငး်ခငး့ပငး်ဖစးေပသညး၈ ယငး့်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပခ်ငး့စနစးမြာ ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ Referendum စနစးႏြငးံ ေ်ဖာငးံေ်ဖာငးံၾကီ့ဆနး႔က္ငးလ္ကးရြိသညး၈ ်ပညးသူ႔ဆႏၵ ေအာကးခဵ်ခငး့မြာ ဥပေဒေရ့ရာကိစၥႏြငးံ စပးလ္ဥး့်ပီ့ အထကးမြေအာကးသို႔ ခ္်ပ်ခငး့်ဖစး်ပီ့ ်ပညးသူ႔ဆႏၵ တငး်ပ်ခငး့မြာမူ ေအာကးကအထကးသို႔ တငး်ပ်ခငး့ ်ဖစးေပသညး၈ တိုငး့သူ်ပညးသာ့မ္ာ့အေန်ဖငးံ ဥပေဒ်ပဳေစရနး၇ သို႔မဟုတး ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး လိုအပးသညးဟု ထငး်မငးယူဆလြ္ငး သတးမ္တးထာ့ေသာ လူဥိ့ေရ်ပညးံေအာငးစု်ပီ့ ဥပေဒ်ပဳလုပးဖို႔ (သိ႔)ု ်ပငးဆငးရနး အစို့ရကို တငး်ပႏိုငးသညး၈ အစို့ရအေန်ဖငးံလညး့ အေရ့ယူ ေဆာငးရျကးေပ့ရသညး၈ ထို႔ေၾကာာငးံ ်ပညးသူလူထုသညး ဥပေဒ်ပဳစု ်ပငးဆငးေရ့တျငး တိုကးရိုကးပါွငးေဆာငးရျကးချငးံရြိသညးဟု ယူဆႏိုငးေပသညး၈ ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပေသာစစနးကို ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵႏြငးံ တစးခ္ိဳ ႔ေသာ အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစုမြ ်ပညးနယးမ္ာ့တျငး အသဵု့်ပဳလြ္ကးရြိၾကသညး၈ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵတျငး မဲဆႏၵရြငး ၂ွွွွ(ငါ့ေသာငး့) က ဥပေဒ်ပဳစု်ပငးဆငးေရ့အတျကး အစို့ရကို တငး်ပႏိုငးသညး၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုတျငးမူ ှ၁ ်ပညးနယးတို႔တျငး ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးရနး ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပေသာ စနစးကိုအသဵု့်ပဳ်ပီ့ ၆်ပညးနယးတို႔တျငးမူ သာမနးဥပေဒ်ပဳစုေရ့တျငး ၁ငး့စနစးကို အသဵု့်ပဳၾကသညး၈ ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပေသာစနစးကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ ဥပေဒအဖျဲ႔အေန်ဖငးံ လိုအပးပါလ္ကး ်ပဳစုႏိုငးေပသညး၈ ထို႔်ပငးမလိုအပးေသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ကိုလညး့ ်ပညးသူလူထု အေန်ဖငးံ တငး်ပ်ပဳႏိုငးေသာေၾကာငးံ ေကာငး့ေသာ စနစးတစးခုဟု ယူဆႏိုငးေပသညး၈ သို႔ရာတျငး မေကာငး့ေသာအခ္ကးမ္ာ့မြာလညး့ လျတးကငး့ႏိုငး်ခငး့မရြိေပ၈ (ှ) လူတနး့စာ့ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ေနေသာေၾကာငးံ လူတနး့စာ့အသီ့သိ့တို႔်ဖငးံ ၁ငး့တိ႔၌ ု လူတနး့စာ့အက္ိဳ့အတျကး ကိုသာေရြ ႔႐ႈ၊ ဥပေဒ်ပဳလုပး်ပငးဆငးရနး တငး်ပလာႏိုငးသညး၈ ဥပမာ ကုနးသညးလူတနး့စာ့သညး ၁ငး့တိ႔အ ု က္ိဳ့အတျကးသာ ဥပေဒမ္ာ့ ်ပဳစု်ပငးဆငးၾကသကဲံသို႔ ဆငး့ရဲသာ့ အလုပးသမာ့ လယးသမာ့မ္ာ့ကလညး့ ၁ငး့တိ႔အ ု က္ိဳ့အတျကးသာ ေရြ့ရႈ၊ ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပဳစု်ပငးဆငးၾကေပမညး၈ ယငး့သို႔်ဖစးလာပါက လူတနး့စာ့ခ္ငး့ပို၊ ပဋိပက၏်ဖစးလာစရာ အေၾကာငး့ရြိႏိုငးသညး၈ (ဿ) လူထုဆိုသညးမြာ လူပ္ငး့မ္ာ့၇ လူဖ္ငး့မ္ာ့၇ ေ်ခာကးလြ္ငးေၾကာကး၊ ေ်မႇာကးလြ္ငးေ်မာကးကာ လိမးလြ္ငးလညး့ လိမးမြနး့မသိေအာငးပငး အေသာလူမ္ာ့စုတို႔ကို အစုအေွ့ၾကီ့ပငး်ဖစးသညး၈ ယငး့ကဲံသို႔ေသာ လူမ္ာ့စုလကးထဲတျငး ်ပညးသူဆႏၵတငး်ပေသာ စနစးကို အပးႏြငး့ထာ့ပါက ႏိုငးငဵေရ့သမာ့လူငယးတို႔၌ လြညးံ်ဖာ့မႈေနာကးသ႔ို ေယာငးရမး့ပါွငးကာ တိုငး့်ပညး၉ ေလ့အႏၱရာယး က္ေရာကးႏိုငးေပသညး၈

68

ႏိင ု င း ေ ဵ ရ့သိပဵၸ ပညာ အပုင ိ ့း ှဿ (၁)ကိုယးစာ့လြယးအမတးကို ်ပနးလညးရုပးသိမး့ႏိုငးချငးံ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့သညး ၁ငး့တိ႔ေ ု ရျ့ေကာကး တငးေ်မာကးထာ့ေသာ ကိုယးစာ့လြယးအမတးမ္ာ့ကို ၁ငး့တို႔ အမတး သကးတမး့မ်ပညးံမီအတျငး့ ်ပနးလညး ်ဖဳတးခ္ႏိုငး်ခငး့ကို ကိုယးစာ့လြယးအမတး်ပညးလညးရုပးသိမး့်ခငး့ (Recall) ဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾကသညး ဥပေဒ်ပဳအမတးမ္ာ့ကို ်ပညးသူမဲဆႏၵရြငးမ္ာ့က ေရျ့ေကာကး တငးေ်မာကးၾကရသညး၈ ၁ငး့အမတးတို႔၌အမတး သကးတမး့မြာ ၁ႏြစး သို႔မဟုတး ၂ႏြစး်ဖစး၌၈ မဲဆႏၵရြငးလူထုသညး ၁ငး့တိ႔က ု ို အေလ့မမူဂရုမစိုကးဟု ယူဆပါက ထိုအမတးကို်ဖဳတးခ္၊ ၁ငး့ေနရာတျငး တ်ခာ့သူတစးေယာကးကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကး်ပီ့ အစာ့ထို့ႏိုငးေပသညး၈ ကိုယးစာ့လြယးအမတးကို ်ပနးလညးရုပးသိမး့ႏိုငးေသာ စနစးကို တစးခ္ိဳ ႔ေသာ အေမရိကနး ်ပညးေထာငးစု၌ ်ပညးမ္ာ့တျငး အသဵု့်ပဳၾကသညး၈ ယငး့စနစးကို အသဵု့်ပဳ်ခငး့်ဖငးံ ကိုယးစာ့လြယးအမတးမ္ာ့ႏြငးံ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ကို လ္စးလ္ဴရႈ၊ မ်ဖစးႏိုငးေတာံေပ၈ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့၌ အလိုဆႏၵႏြငးံဆနး႔က္ငးေသာ အမတးသညး ၁ငး့၌ အမတးသကးတမး့အတျငး့၉ပငး ်ဖဳတးခ္်ခငး့ခဵရေပမညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အာဏာရြငးစနစး၇ ်ဗဴရိုကရကးစနစးစသညးတို႔ ေပ၍ေပါကးရနးခယ ဲ ဥး့လြေပသညး၈ ယငး့စနစးကို အသဵု့မခ္ႏိုငးပါက အမတးတစးေယာကးသညး အမတး်ဖစးသညးံ ေန႔မြစ၊ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ကို အေလ့မႈ၇ ဂရုမစိုကး၇ မေထေလ့စာ့်ပဳလုပး်ငာ့လညး့ ၁ငး့အမတးကို ်ဖဳတးခ္ႏိုငးေသာ စနစးသညး ေကာငး့ေသာစနစးတစးခုဟူ၊ မြတးယူႏိုငးေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ လူထုတျငး နစးနာေပလိမးံမညး၈ အထကးပါ အေၾကာငး့အရာမ္ာ့ကို ေထာကးရႈပါက ကိုယးစာ့လြယးအမတးကို အဲဆႏၵရြငးတို႔အေန်ဖငးံ သေဘာမက္ေသာေန႔တျငး ်ဖဳတးခ္ႏိုငးေသာ စနစးသညးေကာငး့ေသာ စနစးတစးခုဟူ၊ မြတးယူႏိုငးေပသညး၈ သို႔ရာတျငး ၁ငး့စနစး၉ ေအာကးပါ အတိုငး့မေကာငး့ေသာ အခ္ကးမ္ာ့လညး့ရြိေနေပသညး၈ ကိုယးစာ့လြယးအမတးကို ်ပနးလညး ရုပးသိမး့ႏိုငးေသာ စနစး၌ မေကာငး့က္ိဳ့မ္ာ့ ှ၈ မဲဆႏၵရြငး်ပညးသူလူထုမလကးထဲတျငး ၁ငး့တိ႔တ ု ငးေ်မာကးထာ့ေသာ အမတးကို ၁ငး့တိ႔မ ု ၾကိဳကးမႏြစးေသကးေသာ အခ္ိနးတျငး ်ပညးလညး်ဖဳတးခ္ႏိုငးေသာ အချငးံအာဏာရြိေနပါက အမတးမ္ာ့အေန်ဖငးံ လျတးလပးစျာ တာွနးွတၱ၄ာ့မ္ာ့ကို ထမး့ေဆာငးႏိုငးေတာံမညး မဟုတးေပ၈ အမတးမ္ာ့သညး ၁ငး့တိ႔၌ ု သကးတမး့ဆိိုငးရာ မဲဆႏၵရြငးမ္ာ့ကို အ်မဲတမး့ေၾကာကးေနေသာေၾကာငးံ ်ပဳသငးံ်ပဳထိုကးေသာ ဥပေဒမ္ာ့ကိုပငး မဲဆႏၵရြငးတို႔အေန်ဖငးံ မၾကိဳကးပါက ်ပဳလုပးွဵံၾကလိမးံမညး မဟုတးေပ၈ ယငး့သို႔ ေဆာငးရျကးသငးံေဆာငးရျကးထိုကးေသာ ကိစၥရပးမ္ာ့ကို မေဆာငးရျကးႏိုငးေသာေၾကာငးံ တိုငး့်ပညးနစးနာႏိုငး၌၈ ထို႔်ပငး ေခါငး့ေဆာငးအေန်ဖငးံ တငးေ်မာကးခဵထာ့ရေသာ အမတးသညး မဲဆႏၵရြငး ်ပညးသူတို႔၌ ေက့္ကျ္နးသာလြ္ငး ်ဖစးေနေပလိမံးမညး၈ ဿ၈ ်ပညးသူလူထုသညး ၁ငး့တိ႔၌ ု ဆႏၵႏြငးံ ဆနး႔က္ငးဘကး်ပဳေသာ အမတးမ္ာ့ကို ်ပနးလညး်ဖဳတးခ္ႏိုငးရနး ေပ့ထာ့ေသာ အချငးံမေရ့ကို မြနးကနးစျာ အသဵု့ခ္ႏိုငးေအာငး ပညယ အဆငးံအတနး့်မငးံမာ့ေနရနးလိုသညး၈ လူထုအေန်ဖငးံ ႏိုငးငဵေတားႏြငးံ တကျ စဥး့စာ့ဆငး်ခငးႏိုငးေသာ ပညာဥာဏး ကငး့မဲံေနပါက ဟိရိၾသတၲပၸမရြိေသာ ႏိုငးငဵေရ့သမာ့တို႔၌ မဟုတးမမြနး လုပးၾကဵမႈမ္ာ့ေၾကာငးံ အမတး်ဖဳတးခ္ပျမ ဲ ္ာ့ႏြငးံ အမတး်ပနးလညး ေရျ့ေကာကးပျဲမ္ာ့်ဖငးံသာ အခ္ိနးကုနးေနေပလိမးံမညး၈

69

ကမာၻတိုငး့်ပညးမ္ာ့ ႏိႈငး့ယြဥးခ္ကး တိုငး့်ပညးတစး်ပညးႏြငးံ တစး်ပညး ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကို တိက္စျာ သိရြိလြ္ငး ေအာကးေဖား်ပပါ အခ္ကးမ္ာ့အေပ၍မူတညး၊ ႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံသငးံေပသညး၈ ၁ငး့တို႔မာြ ...(ှ) ႏိုငးငဵအမ္ိဳ့အစာ့၈(ဿ) ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၈(၀) ကိုယးစာ့လြယးအမတး ေရျ့ခ္ယးေရ့စနစး၈(၁) ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔၈ဲ (၂) အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔၈ဲ (၃) တရာ့စီရငးေရ့အဖျ႔ဲ စသညးတို႔်ဖစးသညး၈ ှ၈ႏိုငးငဵအမ္ိဳ့အစာ့ ချဲ်ခာ့ၾကညးံရာတျငး ယူနီတရီ ႏိုငးငဵႏြငးံ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵမ္ိဳ့ေလာကးသာ ချ်ဲ ခာ့မၾကညးံဘဲ ်ပညးေထာငးစု စစးေသာႏိုငးငဵႏြငးံ ်ပညးေထာငးစု မစစးေသာႏိုငးငဵမ္ာ့အ်ပငး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငံမ္ာ့ အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ အစာ့စာ့ ကျ်ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကိုလညး့ ေလံလာသငးံေပသညး၈ ဿ၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဳအေ်ခခဵဥပေဒကို ေလံလာရာတျငး ်ပငးဆငးရနးလျယးကူေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ ်ပငးဆငးရနး ခကးခဲေသာ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵမ္ာ့ အ်ပငး ေရ့သာ့မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵ ဥပေဒႏြငးံ ေရ့သာ့မြတးတမး့တငးမထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့ႏြငးံတကျ ၁ငး့ဥပေဒတိ႔၌ ု အက္ိဳ့အ်ပစးမ္ာ့ကိုလညး့ တစးဆကးတညး့ ေလံလာသငးံေပသညး၈ ၀၈ တိုငး့်ပညးအခ္ငး့ခ္ငး့ ႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံရာတျငး ဥပေဒ်ပဳဌာနဖျ႔စ ဲ ညး့ရနးအတျကး ကိုယးစာ့လြယး အမတးမ္ာ့ ေရျ့ခ္ယးပဵု စနစးအမ္ိဳ့မ္ိဳ့ကိုလညး့ ႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံရေပမညး၈ ယငး့သို႔ ႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံရာတျငး မညးသူက မညးသူ႔ကို မညးကဲံသို႔ ေရျ့ခ္ယးသနညး့ဆိုေသာ ေမ့ချနး့ေ်ပလညးေအာငး ေ်ဖဆိုရနးလိုသညး၈ ကမာၻ႔ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငး ...(ှ) မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ အရညအခ္ငး့သတးမြတးမႈ ကျ်ဲ ပာ့်ခငး့၈(ဿ) မဲဆႏၵနယး သတးမြတးပဵုခ္ငး့ မတူညီပဵု၈(၀) မဲေပ့ေရျ့ေကာကးပဵုခ္ငး့ ်ခာ့နာ့ပဵုမ္ာ့ကို ေတျ႔ရြိရေပမညး၈ ၁၈ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔မ ဲ ္ာ့ကို ဖျ႔စ ဲ ညး့ပဵု၇ ၁ငး့တို႔၌ တနးခို့အာ့ဏာမ္ာ့ကို ေလံလာၾကညးံ်ခငး့ ်ဖငးံလညး့ ကမာၻ႔ႏင ုိ င း မ ဵ ္ာ့အခ္ငး့ခ္ငး့ မတူညီက်ျဲ ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကို သိရြိႏိုငးေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔က ဲ ိုေလံလာရာတျငး...(ှ) လႊတးေတားတစးခုတညး့ရြိေသာစနစး(ဿ) လႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရြိေသာစနစး(၀) ၁ငး့လႊတးေတားမ္ာ့ကို ဖျဲ႔စညး့ပဵုႏြငးံ(၁) ၁ငး့လႊတးေတားတို႔၌ တနးခို့အာဏာတို႔ကို ေလံလာရေပမညး၈ ၂၈ကမာၻ႔ႏိုငးငဵတိုငး့၉ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမ္ာ့ရြိ်ပီ့ ၁ငး့အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတို႔သညး တစးတိုငး့်ပညးႏြငးံ တစးတိုငး့်ပညး တူညီ်ခငး့မရြိေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကို ႏိႈငး့ယြဥးၾကညးံလိုေသာ ႏိုငးငဵတို႔၌ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနတိ႔ု ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကို ေလံလာၾကညးံရမညး၈ ကမာၻ႔အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနမ္ာ့မြာ...

70

(ှ)ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့(ဿ)သမၼတအုပးခ္ဳပးေရ့(၀)ဘုရငးအုပးခ္ဳပးေရ့(၁)ေကားမတီအုပးခ္ဳပးေရ့ စသညး်ဖငးံ အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ကျ်ဲ ပာ့လ္ကးရြိသညး၈ ထို႔်ပငး ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့ Nominal Executive ႏြငးံ တကယးံအုပးခ္ဳပးေရ့ Real Executive တို႔၌ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကိုလညး့ ေလံလာရေပမညး၈ ၃၈ကမာၻ႔ႏင ုိ င း တ ဵ င ုိ ့း မြ အစိ့ု ရဌာနတိင ု ့း တျငး တရာ့စီရငးေရ့ဌာနမ္ာ့ရြၾိ ကသညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနခ္ငး့ တူညေ ီ သားလညး့ ၁ငး့တိ႔က ု ို ဖျ႔စ ဲ ညး့ပဵုမ္ာ့မြာ တစး်ပညးႏြငးံ တစး်ပညး မတူညီၾကေပ၈ ထို႔်ပငး ႏိုငးငဵတစးခ္ိဳ ႔တျငး ႏိုငးငဵသာ့အာ့လဵု့အတျကး တရာ့ဥပေဒတစးမ္ိဳ့သာရြိ်ပီ့ တစးခ္ိဳ ႔ႏင ုိ င း တ ဵ ျငး အစိ့ု ရအရာထမး့အမႈထမး့မ္ာ့အတျကး ဥပေဒတစးမ္ိဳ့၇ သာမနးအရပးသူ အရပးသာ့အတျကး ဥပေဒမ္ိဳ့စသ်ဖငးံ ဥပေဒႏြစးမ္ိဳ့ႏြစးစာ့ ထာ့ရြိသညးကို ေတျ႔ရသညး၈ တရာ့ရဵု့ဖျဲ႔စညး့ပဵု၇ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခနး႔အပးပဵု၇ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို တရာထူ့မြရပးစဲပဵု၇ တရာ့ရဵု့၌ တနးခို့အာဏာစသညးတို႔မြာလညး့ တစးႏိုငးငဵႏြငးံ တစးႏိုငးငဵထပးတူထပးမြ္ တူညီေနၾကသညး မဟုတးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ ကမာၻ႔ႏိုငးငဵအခ္ငး့ခ္ငး့ ကျ်ဲ ပာ့်ခာ့နာ့ပဵုကိုလညး့ ေလံလာၾကညးံ႐ႈသငးံေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ၁ငး့မူ "၃" ခ္ကး်ဖငးံ ႏိုငးငဵအသီ့သီ့ကို ေလံလာၾကရေပမညး၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵအမ္ိဳ့အစာ့အေမရိကနးႏိုငးငဵသညး ်ပညးနယးေပါငး့ ၂ွ ကို စုေပါငး့ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ ်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵတစးႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ထို႔်ပငး ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၉ သတးမြတးေဖား်ပထာ့ေသာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာ Sovereignty တစးခ္ိဳ ႔ကို ဗဟိုအစို့ရ (ွါ) ်ပညးေထာငးစုအစို့ရလကးထဲ၉ ထာ့၊ အေ်ခခဵဥပေဒ၉ သတးမြတးေဖား်ပထာ့်ခငး့ မရြိေသာ က္နးရြိသညးံ အခ္ဳပးခ္ာအာဏာ (ွါ) အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ Reserve of Power ကို်ပညးနယးတို႔၌ လကးထဲတျငး ထာ့႐ြိေသာေၾကာငးံ အေမရိကနးႏိုငးငဵသညး "အေမရိကနးႏိုငးငဵသညး "်ပညးေထာငးစုစစးေသာႏိုငးငဵ" Hith Federalised State ်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒအေမရိကနး ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပုဵ အေ်ခခဵဥပေဒသညး ်ပငးဆငးရနး ခကးခဲေသာဥပေဒ Rigid Constitution ်ဖစး၌၈ အေၾကာငး့မြာ ၁ငး့အေ်ခဵဥပေဒကို ရို့ရို့နညး့်ဖငးံ ်ပငးဆငး၊ မရေသာေၾကာငးံပငး ်ဖစးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးလိုလြ္ငးဿ/၀ ေသာ ကျနးကရကး (လႊျတးေတားႏြစးရပးေပါငး့) အမတးမ္ာ့ကေသားလညး့ေကာငး့၇ ဿ/၀ ေသာ ်ပညးနယးမ္ာ့ကေသားလညး့ေကာငး့ ၁ငး့်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုကို တငးသျငး့ရသညး၈ အနညး့ဆဵု့ ၀/၁ ေသာကျနးကရကး အမတးမ္ာ့က သေဘာတူေထာကးခဵမြသာလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုကို အတညး်ပဳသညး၈ ထို႔်ပငးအေမရိကနးဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒသညး ေရ့သာ့မြတးတနး့တငးထာ့ေသာ ဥပေဒ Documentry ်ဖစးေပသညး၈ ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ေကာကးခ္ယးေရ့စနစးှ၆ဿွ-ခုႏစ ြ မ း စ ြ ၊ အသကး ဿွ်ပညးံေသာ အေမရိကနးသူ/အေမရိကနးသာ့တိုငး့ မဲဆႏၵ ေပ့ချငးံရရြိၾကသညး၈ မဲဆႏၵေပ့ချငးံရရြိၾကသညး၈ မဲဆႏၵတစးနယး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကး စနစး (Single Member Constituency System) ်ဖငးံ မဲဆႏၵနယးေပါငး့ ၁၀၃ နယးသတးမြတး်ပီ့ ေအာကးလႊတးေတားအတျကး ကိုယးစာ့လြယးမ္ာ့ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးၾကသညး၈ အထကးလႊတးေတား (စီ့နိတး) အတျကး မဲဆႏၵနယးမ္ာ့မြ ်ပညးနယးႏြစးခုစနစး (Bi-Party System) ကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ ေရျ့ေကာကးပျဲမ္ာ့တျငး "ရီပတးဘလစးကငး" (Republican) ပါတီႏြငးံ "ဒီမိုကရကးတစး" (Democrat) ပါတီတို႔ ယြဥး်ပိဳငးအေရျ့ခဵၾကသညး၈ 71

အထကးလႊတးေတားအတျကး စီ့နတးအမတးႏြစးဦ့စီကို ်ပညးနယးတိုငး့မြ ်ပညးသူတို႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး်ပီ့ ေအာကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ကိုမူ လူဦ့ေရအလိုကး အခ္ိဳ့က္ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးၾကသညး၈ အေမရိကနး်ပညးေထာငးစုတျငး ဥပေဒ်ပဳဌာနအ်ဖစး်ဖငးံ အထကးလႊတးေတား (Senate) ႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတား (House of Representative)ဟူ၊ လျတးေတားႏြစးခုရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ လႊတးေတားအမတးတို႔၌ အမတးသကးတမး့မြာမူ ဿႏြစးသာ ်ဖစးသညး၈ အထကးလႊတးေတားအတျကး ကိုယးစာ့လြယး အတးမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတိုငး့မြ ႏြစးဦ့က္စီ ေရျ့ေကာကးဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသားလညး့ ေအာကးလႊတးေတားကိုယးစာ့လြယး အမတးမ္ာ့ကိုမူ ်ပညးနယးတို႔၉ ေနထိုငးၾကေသာ လူဦ့ေရနညး့သာ နီဗာ့ဒါ့်ပညးနယးကေလ့ကမူ ကိုယးစာ့လြယးအမတး ှေယာကးသာ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးချငးံ ရရြိေပသညး၈ အထကးလႊတးေတားအတျကး ကိုယးစာ့လြယး အတးမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတုိငး့မြ ႏြစးဦ့က္စီ ေရျ့ေကာကး ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသားလညး့ ေအာကးလႊတးေတားကိုယးစာ့လြယး အမတးမ္ာ့ကိုမူ ်ပညးနယးတို႔၉ ေနထုိငးၾကေသာ လူဦ့ေရနညး့သာ နီဗာ့ဒါ့်ပညးနယး ကေလ့ကမူ ကိုယးစာ့လြယး ှေယာကးသာ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးချငးံရရြိေပသညး၈ လႊတးေတားႏြစးရပး၌ ဥပေဒ်ပဳချငးံအာဏာမြာ တူညီေသားလညး့ အထကးလႊတးေတား၉ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနကို ၾကိဳ့ကိုငးထိနး့သိမး့ႏိုငးခင ျ းံ ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ကာကျယးႏိုငးခင ျ းံ အ်ပညး်ပညးဆိုငးရာ စာခ္ဳပးမ္ာ့ကို အတညး်ပဳချငးံႏြငးံ ဗဟိုအစို့ရရာထူ့ၾကီ့မ္ာ့ ခနး႔အပး်ခငး့ကို သေလာတူညီခ္ကး ်ပဳႏိုငး်ခငး့တုိ႔ေၾကာငးံ ေအာကးလႊတးေတားထကး တနးခို့ၾကီ့သညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအေမရိကနးအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန၌ အၾကီ့ဆဵု့ပုဂၐိဳလးသညး အေမရိကနးသမၼတပငး်ဖစးသညး၈ သမၼတသကးတမး့မြာ ၁ႏြစး ်ဖစး်ပီ့ ၁ငး့သမၼတကို ်ပညးသူလူထုက သျယးွိုကးေသာနညး့မ္ာ့်ဖငးံ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးၾကသညး၈ အေမရိကနးသမၼေရျ့ေကာကးရာတျငး ပါတီစနစးကိုအသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ ပါတီတစးခုမြ အေမတးေလာငး့တစးဦ့အာ့ မဲေပ့်ခငး့သညး ၁ငး့ပါတီမြ ေရျ့ခ္ယးထာ့ေသာ သမၼတေလာငး့ကို မဲေပ့်ခငး့မညးေပသညး၈ အေၾကာငး့မြာ ေရျ့ေကာကးပျဲတျငး အမတးအမ္ာ့ဆဵု့ အေရျ့ခ္ယးခဵရေသာပါတီမြ ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မာကးထာ့ေသာ သမၼတေလာငး့သညး သမၼတ်ဖစးလာရေသာေၾကာငးံပငး်ဖစး၌၈ အေမရိကနးသမၼတသညး အုပးခ္ဳပးသူအစစး Real Executive ်ဖစးသကဲံသို႔ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးသူတစးေယာကးလညး့ ်ဖစးသညး၈ အေၾကာငး့မြာ အေမရိကနးသမၼတသညး အိႏိၵယွနးၾကီ့ခ္ဳပးတစးေယာကးကဲံသို႔ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာမ္ာ့ကို လကးကိုငး်ပဳ၊ တုိငး့်ပညးကိုတကယးတမး့အုပးခ္ဳပးေနသကဲံသို႔ အ်ခာ့တစးေယာကးတျငးလညး့ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာမ္ာ့ လကးွယးမရြိေသာ အိႏိၵယရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့သမၼတကဲံသို႔ အေဆာငးေယာငး အခမး့အနာ့ကိစၥရပးမ္ာ့ကို ေဆာငးရျကးေနရေသာေၾကာငးံပငး ်ဖစးသညး၈ အေမရိကနးသမၼသညး အေမရိကနးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔်ဖစးေသာ ကျနးဂရကးေခ၍ ပါလီမနးႏြငးံ လဵု့ွကငး့လျတးေနသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့တျငး ပါလီမနးသညး ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကို ်ဖဳတးခ္ႏိုငးသကဲံသို႔ အေမရိကနးပါလီမနးသညး အေမရိကနး သမၼတကို ၁ငး့၌သမၼတသကးတမး့ ၁ႏြစးအတျငး့ ်ဖဳတးမခ္ႏိုငးေပ၈ ထို႔ေၾကာငးံ အေမရိကနး အုပးခ္ဳပးေရ့ စနစးကို ပါလီမနးကို တာွနးမခဵေသာ (ွါ) ပါလီမနးႏြငးံ ဆကးစပးမႈမရြိေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ Fixed Executive ဟူ၊ ေခ၍ဆိုသညး၈

72

အေမရိကနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးတျငး ပါလီမနးသညး သမၼတကို ်ဖဳတးမခ္ႏိုငးသကဲံသို႔ သမၼတသညးလညး့ ပါလိမနးကိုဖ္ကးသိမး့ချငးံ မရြိေပ၈ သမၼတသညး ၁ငး့၌အစို့ရအဖျ႔အ ဲ တျကး ၁ငး့ခနး႔ခ္ငးေသာ လူကိုွနးၾကီ့ခနး႔ချငးံရြိသညး၈ ၁ငး့၌ပါတီႏြငးံ ပါလီမနးအမတးမဟုတးသူကိုပငး ွနးၾကီ့အ်ဖစး ခနး႔ႏိုငးခင ျ းံရြိသညး၈ ႏိုငးငဵ်ခာ့ေရ့ မူွါဒမြာလညး့ သမၼတ၌ သေဘာအတိုငး့သာ်ဖစးသညးံအ်ပငး သမၼတသညး ၁ငး့၌ပါတီမြတစးဆငးံ တရာ့ဥပေဒ်ပဳစု်ခငး့တျငးလညး့ တနးခို့ၾသဇာလႊမး့မို့ႏိုငးေပသညး၈ ထို႔်ပငး အေမရိကနးသမၼတသညး လကးနကးကိုငး တပးေပါငး့စု၌ စစးေသနာပတိခ္ဳပးလညး့ ်ဖစးေပသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အေမရိကနးသမၼတသညး ကမာၻေပ၍တျငး တနးခိုး့အၾကီ့ဆဵု့ေသာ သမၼတ်ဖစးသညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ဌာန်ပညးေထာငးစုတရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး ်ပညးေထာငးစု၌ တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးပငး်ဖစးသညး၈ ၁ငး့တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးတျငး တရာ့သူၾကီ့ ၃ေယာကးရြိ်ပီ့ ၁ငး့တိ႔က ု ို စီ့နိတးေခ၍ အထကးလႊတးေတား၌ သေဘာတူညီခ္ကး်ဖငးံ သမၼတခနး႔အပးထာ့သညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ကာကျယးရနးသညး ယငး့ဗဟိုအစို့ရ၌ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနပငး်ဖစးသညး၈ ဗဟိုအစို့ရႏြငးံ ်ပညးနယးတို႔ၾကာ့ ်ဖစးေပ၍လာေသာ ်ပႆနာမ္ာ့ကိုလညး့ ၁ငး့တရာ့စီရငးေရ့ဌာနသညး ်ပညးနယးတို႔၌ တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ကို ထိပါ့ချငးံမရြိေပ၈ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵ ႏိင ု င း အ ဵ မ္ိဳ့အစာ့ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵသညး ကငးတျနး (Canton) ေခ၍်ပညးနယးေပါငး့ ဿဿ ်ပညးနယးတို႔ကို စုေပါငး့ထာ့ေသာ ်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒတျငး အေရ့သာ့ သတးမြတးထာ့ေသာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာမ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရလကးထကးတျငး ထာ့ရြိ်ပီ့ ေရ့သာ့သတးမြတးထာ့်ခငး့ မရြိေသာ က္နးအာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတို႔၌ လကးထဲတျငး ထာ့ရြိေသာေၾကာငးံ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵသညး ်ပညးေထာငးစုစစးစစး ႏိုငးငဵပငး ်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵ၌ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု ေ်ခခဵဥပေဒသညး ်ပငးဆငးရနး ခကးခဲသညးံ မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့်ဖစးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵ်ခငး့ (Referendum) မ်ပဳလုပးဘဲ ်ပငးဆငး်ခငး့ မ်ပဳၾကေပ၈ ႏိုငးငဵသာ့ ၂ွွွွ (ငါ့ေသာငး့) တို႔က ်ပညးသူ႔ဆႏၵတငး်ပ်ခငး့ (Initiative) ်ပဳေသာအခါမ္ာ့တျငးလညး့ ဥပေဒကို ်ပငးဆငးၾကသညး၈ ကိုယးစာ့လြယးအမတးမ္ာ့ေရျ့ခ္ယးပဵုကမာၻေပ၍တျငး မိနး့မမ္ာ့မဲဆႏၵေပ့ချငးံ မ်ပဳေသာႏိုငးငဵမြာ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵပငး ်ဖစးသညး၈ အသကး ှ၅ ႏြစး ်ပညးံေသာ ေယာက္ာၤ့မ္ာ့သာ မဲဆႏၵေပ့ချငးံရရြိၾကသညး၈ အခ္ိဳ့က္ကိုယးစာ့လြယး ေရျ့ခ္ယးစနစး (Propotional Representative) ကို အသဵု့်ပဳသညး၈ ႏိုငးငဵသာ ဿ၁ွွွ ေလာကးတျငး ကိုယးစာ့လြယး တစးေယာကးက္ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကသညး၈

73

ဥပေဒ်ပဳဌာနလႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရြိေသာစနစးကို အသဵု့်ပဳသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားကို အမ္ိဳ့သာ့ ေကာငးစီ (National Council) ဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾက်ပီ့ ၁ငး့လႊတးေတားတျငး အမတးေပါငး့ ဿွွခနး႔ ပါွငး်ပီ့ ၁ငး့တိ႔၌ ု အမတးသကးတမး့မြာ ၁ ႏြစး ်ဖစးသညး၈ ဘ႑ာေရ့ ဥပေဒမ္ာ့မြအစ ဥပေဒ်ပဳအာဏာကို ေအာကးလႊတးေတားကသာ ၾကိဳ့ကိုငးထာ့သညး၈ အထကးလႊတးေတားကို ႏိုငးငဵေတားေကာငးစီ (Council of State) ဟူ၊ ေခ၍ဆိုသညး၈ ၁ငး့လႊတးေတားကို ်ပညးနယး ဿဿနယးတ႔မ ို ြ အမတးေပါငး့ ၁၁ ေယာကး်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈ သို႔ရာတျငး ်ပညးနယးတစးနယးမြ ကိုယးစာ့လြယးအမတး ႏြစးဦ့က္စီသာတူညီမြ္ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး၊ ဖျဲ႔စညး့ထာ့်ခငး့ မဟုတးေပ၈ ငယးေသာ ၃်ပညးနယးတို႔မြ ်ပညးနယးတစးခုတျငး အမတးတစးဦ့က္စီသာ ေရျ့ေကာကးချငးံရရြိၾကသညး၈ အထကးလႊတးေတားအတျကး အမတးမ္ာ့ကို တစးခ္ိဳ ႔်ပညးနယးတျငး ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး၊ တစးခ္ိဳ ႔်ပညးနယးတျငးမူ ဆုိငးရာအစို့ရက ခနး႔အပးေစလႊတးသညး၈ ၁ငး့တိ႔၌ ု အမတးသကးတမး့မြာလညး့ ်ပညးနယးတစးခုႏြငးံ ်ပညးနယးတစးခု မတူညီၾကေခ္၈ အထကးလႊတးေတား၌ အာဏာမြာေအာကးလႊတးေတား၌ အာဏာႏြငးံညီမြ္သညး၈ ဆျစးဇာလနးႏိုငးငဵသညး ်ပညးနယးေထာငးစုႏိုငးငဵစစး ေသားလညး့ အထကးလႊတးေတားသညး အေမရိကနးအထကးလႊတးေတားကဲံသို႔ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနကို ၾကိဳ့ကိုငးႏိုငးခင ျ းံ မရြိေပ၈ ထို႔်ပငး်ပညးနယးမ္ာ့၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကိုလညး့ ကာကျယးႏိုငးခင ျ းံ မရြိေသာေၾကာငးံ ဆျစးဇာလနးအထကးလႊတးေတားသညး တနးခို့ၾကီ့ေသာ လႊတးေတားတစးခုမဟုတးေပ၈ ဥပေဒေရ့ရာႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊ တိုငး့သူ်ပညးသာ့ မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ မဲဆႏၵရြငးတို႔၌ မညးသညးံ်ပငးဆငးခ္ကးကိုမြ္ သေဘာဆႏၵမပါဘဲ မ်ပဳႏိုငးေသာေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတား တနးခို့ၾကီ့ရနးမလိုအပးေပ၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနဆျစးဇာလနးအုပးခ္ဳပးအဖျဲ႔ (ွါ) အစို့ရအဖျ႔က ဲ ို ဆျစးဇာလနး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးအဖျဲ႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရသညး၈ သို႔ရာတျငး ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ဲသညး ၁ငး့တငးေ်မႇာကးေသာ အစို့ရအဖျဲ႔ကို ဖ္ကးသိမး့ချငးံ မရြိေသာေၾကာငးံ ဆျစးဇာလနး အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးကို ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးရသညးံ ်မဲေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့ (Fixed Executive) ဟူ၊ ယူဆရေပမညး၈ ဥပေဒ်ပဳဌာနက ၄ဦ့ ပါွငးေသာ အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျဲ႔ကို ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရ၌၈ ၁ငး့အုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔က ဲ ို ်ပညးေထာငးစုေကာငးစီ (Federal Council) ဟူ၊ ေခ၍်ပီ့ ၁ငး့ေကာငးစီအုပးခ္ဳပးေရ့အရာရြိ ၄ဦ့၌ ရာထူ့သကးတမး့မြာ ၁ႏြစး်ဖစးသညး၈ သို႔ရာတျငး သကးတမး့ေစံတိုငး့ ်ပနးလညး၊ ယြဥး်ပိဳငးအေရျ့ခဵချငးံရြိသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့အရာရြိ ၄ဦ့အနကး သမၼတအ်ပငး ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ အဆငးံအတနး့ညီမြ္ေသာ ခ္နးစီလာ (Charncellor) တစးေယာကးကိုလညး့ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး၊ တိုငး့်ပညးကို အုပးခ္ဳပးသညး၈ တစးနညး့အာ့်ဖငးံ ပုဂၐိဳလး ၄ ဦ့ပါွငးေသာ "်ပညးေထာငးစုေကာငးစီ" ေခ၍ အစို့ရအဖျဲ႔်ဖငးံ တိုငး့်ပညးကိုအုပးခ္ဳပး်ခငး့ပငး ်ဖစးသညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ဌာန်ပညးေထာငးစုတရာ့ရဵု့ခ္ဳပးအတျကး တရာ့သူၾကီ့ ၀ွေက္ားကို ်ပညးေထာငးစု ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔က ဲ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးသညး၈ တရာ့သူၾကီ့တို႔၌ တရာ့သူၾကီ့အ်ဖစး သကးတမး့ ၃ႏြစး်ဖစး၌၈ ၁ငး့်ပညးေထာငးစု တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးမြာ "ေနာကးဆဵု့အယူခဵွငးရာ တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးပငး်ဖစးသညး၈ ၁ငး့တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးသညး ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵ ဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစဲျႏိုငးခင ျ းံ ရြေ ိ သားလညး့ ၁ငး့၌ဆဵု့်ဖတးခ္ကးမ္ာ့ကို ်ပညးေထာငးစု ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က ပယးဖ္ကးႏုိငးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ်ပညးနယးတို႔၌ အချငးံအေရ့မ္ာ့ကို ထိပါ့ႏိုငးသညးဟု ထငးရသညး၈ သို႔ရာတျငး ်ပညးသူတို႔သညး အစို့ရကို တိုကးရိုကးၾကိဳ့ကိုငးႏိုငးေသာစနစး (Direct Democratic Checks) ကို အသဵု့်ပဳေသာေၾကာငးံ ်ပညးနယးမ္ာ့အေန်ဖငးံ လဵု်ခဵဳမႈရရြိၾကေပသညး၈ 74

်ဗိတိသြ္ႏိုငးငဵ ႏိင ု င း အ ဵ မ္ိဳ့အစာ့အဂၤလနးႏင ုိ င း သ ဵ ညး ှဿ၅၁ ခုႏြစး၉ ေွလႏိုငးငဵႏြငးံ ပူ့ေပါငး့်ပီ့ ှ၄ွှ ခုႏြစး ဥပေဒ်ဖငးံ စေကာံတလနးႏြငးံပူ့ေပါငး့ကာ ှ၅ွွ ခုႏြစး ဥပေဒ်ဖငးံ အိုငးယာလနး ေ်မာကးပိုငး့ႏြငးံ ႏြစး်ပညးံတစး်ပညး ေပါငး့စညး့ခဲံေသာေၾကာငးံ ႏိုငးငဵအတျငး့၉ အစို့ရတစးဖျဲ႔စညး့သာရြိေသာ ယူနီတရီႏိုငးငဵ (Unitary State) ်ဖစးသညး၈ ကုိယးစာ့လြယးအမတးေရျ့ခ္ယးေရ့စနစးှ၆ှ၆ ခုႏြစးမြစ၊ အသကးဿှႏြစး်ပညးံေသာ ်ဗိတိသြ္ႏိုငးငဵသူ ႏိုငးငဵသာ့တိုငး့ မဲဆႏၵေပ့ချငးံ ရရြိၾကသညး၈ မဲဆႏၵတစးနယး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကးစနစးကို အသဵု့်ပဳ၌၈ မဲဆႏၵနယးေပါငး့ ခနး႔မြနး့ေ်ခ ၃၀ွ ခနး႔ သတးမြတးထာ့သညး၈ အဂၤလနးတျငး ပါတီမ္ာ့စျာ ရြိေသားလညး့ အဓိကပါတီမ္ာ့မြာမူ... (ှ) ေလဘာတီ(ဿ) ကျနးဆာေဗ့တစးပါတီ(၀) လစးဘရယးပါတီ (Liberal) တို႔ ်ဖစးၾကသညး၈ တနးခို့ၾကီ့ဆဵု့ပါတီမ္ာ့မြာ ေလဘာပါတီႏြငးံ ကျနးဆာေဗ့တစးပါတီႏြစးခုသာ ရြိေသာေၾကာငးံ "ပါတီႏြစးခုစနစး" ဟူ၊ ယူဆႏိုငးေပသညး၈ ဥပေဒ်ပဳဌာနဥပေဒ်ပဳအဖျ႔ႏ ဲ စ ြ းခုရြိသညး၈ ၁ငး့တိ႔မ ု ြာ ေအာကးလႊတးေတားႏြငးံ အထကးလႊတးေတားတို႔ ်ဖစးသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားအတျကး ကိုယးစာ့လ္ယးအမတးမ္ာ့ကို ်ပညးသူလူထုက တိုကးရိုကး ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရသညး၈ ၁ငး့လႊတးေတား၉ အမတးသကးတမး့ ၂ ႏြစးရြိသညးံ ၃၀ွ ေသာ အတးမ္ာ့်ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့ထာ့သညး၈ အစို့ရအဖျ႔က ဲ ို ေအာကးလႊတးေတားက ေရျ့ေကာကးတငးေ်မာကးရသညး၈ ၁ငး့လႊတးေတားတျငး ဘ႑ာေရ့ဥပေဒမ္ာ့ကိုပါ ်ပဳစုချငးံရြိ၌၈ အထကးလႊတးေတား (House of Lords) အမတးမ္ာ့ကို ဘုရငးက ရာသကးပနးခနး႔အပးသညး၈ ၁ငး့လႊတးေတားငိ ဂိုဏး့ခ္ဳပး ဿ ပါ့၇ ဂိုဏး့ခ္ဳပး ဿ၁ ပါ့၇ စေကာံတလနး မြဴ့မတး ှ၃ ေယာကး၇ အုိငးယာလနး မြဴ့မတး ဿ၄ ေယာကးႏြငးံ ေ်မပိုငးရြငးအခ္ိဳ ႔အ်ပငး အ်ခာ့ေသာအမတး ၄ွွ ခနး႔်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈ အထကးလႊတးေတားမြာ ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့မ္ာ့မဟုတးေသာေၾကာငးံ တနးခို့မၾကီ့ေပ၈ သို႔ရာတျငး ၁ငး့လႊတးေတားသညး ေနာကးဆဵု့အယူခဵွငးရာ တရာ့ရဵု့ခ္ဳပး်ဖစးသညးံ်ပငး ၁ငး့၉ေအာကးလႊတးေတား၌ ဥပေဒ်ပဳခ္ကးမ္ာ့ကို တစးႏြစးတာမြ္ ဆိုငး့ငဵံထာ့ႏိုငးေသာ ဗီတိုေခ၍ တစးခ္ကးလႊတးေ အာဏာရြိသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာန်ဗိတိသြ္အုပးခ္ဳပးေရ့စနစးသညး ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့်ဖစးသညး၈ ဘုရငးသညး တိုငး့်ပညး၌ အထျဋးအထျိပး ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာမ္ာ့ ၁ငး့၌လကးထဲ၉မရြိေပ၈ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ၁ငး့၌ွနးၾကီ့ခ္ဳပး အဖျ႔လ ဲ ကးထဲ၉သာ အုပးခ္ဳပးေရ့အာဏာမ္ာ့ရြိသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ၁ငး့၌ "ကကးဗိနကး" ွငး ွနးၾကီ့အဖျ႔သ ဲ ာလြ္ငး အုပးခ္ဳပးေရ့သမာ့ အစစးမ္ာ့်ဖစးသညး၈ ၁ငး့တု႔က ိ ို ပါလီမနးက ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့်ပီ့ ပါလီမနးကပငး အယဵုအၾကညးမရြိအဆို (Non Confidence Motion) တငးကာ ်ဖဳတးခ္နိုငးေပသညး၈ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးအေန်ဖငးံလညး့ ပါလီမနးကိုဖ္ကးသိမး့ႏိုငးသညး၈

75

တရာ့စီရငးေရ့ဌာနတရာ့ရဵု့ခ္ဳပးကို တရာ့သူၾကီ့ေပါငး့ ၀ွွ်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈ ၁ငး့တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ွနးၾကီ့္ဳပး၌ အၾကဵေပ့ခ္ကး်ဖငးံ ဘုရငးကခနး႔အပးရသညး၈ ၁ငး့တိ႔၌ ု တရာ့သူၾကီ့သကးတမး့မြာ ရာသကးပနး်ဖစး၌၈ ဥပေဒဌာနကသာလြ္ငး ၁ငး့တိ႔က ု ို ရာထူ့မြရပးစႏ ဲ ိုငးသညး၈ အထကးလႊတးေတားသညး အယူခွ ဵ ငးရာ တရာ့သူၾကီ့ သကးတမး့မြာ ရာသကးပနး်ဖစး၌၈ ဥပေဒဌာနကသာလြ္ငး ၁ငး့တိ႔က ု ို ရာထူ့မြရပးစဲႏိုငးသညး၈ အထကးလႊတးေတားသညး အယူခဵွငးရာ တရာ့ရဵု့ခ္ဳပး်ဖစးေသာေၾကာငးံ ဥပေဒဌာနသညး တရာ့စီရငးေရ့ဌာနကို ခ္ဳပးကိုငးထာ့်ခငး့ပငး်ဖစးသညး၈

76

ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵပညာ အပိုငး့ ှ၀ ၾသစေၾတ့လ္ ႏိုငးငဵၾသစေတ့လ္ႏိုငးငဵသညး ှ၆ွွခုႏြစးတျငး ၃်ပညးနယးတို႔ကို ပူ့ေပါငး့ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာ ်ပညးေထာငးစု ႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ေရ့သာ့သတးမြတးထာေသာ အာဏာကို ်ပညးေထာငးစု အစို့ရလကးထဲ၉ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၉ ေရ့သာ့သတးမြတးမထာ့ေသာ အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးမ္ာ့၌လကးထဲ၉ ထာ့ရြိေသာေၾကာငးံ ၾသစေၾတ့လ္ႏိုငးငဵသညး ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ တစးႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု်ပငးဆငးရနးခကးခဲံေသာ အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖစး်ပီ့ ေရ့သာ့မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့ ်ဖစးသညး၈ ဥပေဒ ်ပငးဆငးခ္ကးမ္ာ့ကို လႊတးေတားႏြစးရပးမြ အတညး်ပဳရမညးံအ်ပငး ်ပညးနယးအမ္ာ့စုက ်ပညးသူအမ္ာ့စုတို႔ သေဘာတူမြသာလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကးအတညး်ဖစးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ပငးဆငးခ္ကး အဆိုၾကမး့ကို ေအာကးလႊတးေတားကသာ စတငး၊ အဆိုတငးသျငး့ချငးံရြိသညး၈ အကယး၊ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵ ဥပေဒ်ပငးဆငးခ္ကး အဆိုၾကမး့ႏြငးံ စပးလ္ဥး့၊လႊတးေတားႏြစးခု သေဘာတူညီမႈမရပါက ရကးေပါငး့ ၆ွ ်ခာ့်ပီ့ ထပး၊ ေဆျ့ေႏျ့ရသညး၈ ဒုတိယ အၾကိမး ေဆျ့ေႏျ့ရသညး၈ ဒုတိယအၾကိမး ေဆျ့ေႏျ့်ခငး့်ဖငးံ လႊတးေတားႏြစးရပးအေနႏြငးံ သေဘာတူညီခ္ကး မရရြိပါက ၾသစေၾတ့လ္ ဂါဗာနာဂ္ငးနရယးေခ၍ ဘုရငးခဵခ္ဳပးက လႊတးေတားကိုဖ္ကးသိမး့၊ ်ပငးဆငး္ခ္ကးအဆိုကို ၾကိဳကး မၾကိဳကး်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵၾကသညး၈ ကိုယးစာ့လြယးအမတးေရျ့ခ္ယးေရ့စနစးအသကး ဿှႏြစး်ပညးံေသာ ၾသစေၾတ့လ္သူ ၾသစေတ့လ္သာ့တိုငး့ မဲေပ့ခါငးံရရြိၾကသညး၈ ပါတီၾကီ့ႏြစးခု စနစး်ဖငးံ မဲဆႏၵတစးနယး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကးအေန်ဖငးံ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကသညး၈ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔လႊတးေတားႏြစးခု စနစးကိုအသဵု့်ပဳသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားတျငး အမတးေပါငး့ ှဿ၀ ေယာကး ပါွငး်ပီ့၁ငး့တိ႔က ု ို ်ပညးသူလူထုက တိုကးရိုကး ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကရသညး၈ ေအာကးလႊတးေတား အမတးသကးတမး့မြာ ၀ႏြစး်ဖစး်ပီ့ ၁ငး့လႊတးေတား၌ တရာ့ဥပေဒ်ပဳစုေရ့ အာဏာမြာ အထကးလႊတးေတားႏြငးံ ညီမြ္သညး၈ အထကးလႊတးေတားကို ဆီ့နိတးဟူ၊ ေခ၍ဆိုၾကသညး၈ ၁ငး့အထကးလႊတးေတားကို ်ပညးနယးတစးနယးမြ အမတး ှွေယာကးစီ်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့ေသာေၾကာငးံ အမတးေပါငး့ ၃ွပါွငးသညး၈ အထကးလႊတးေတား အမတးတို႔၌ အမတးသကးတမး့မြာ ၃ႏြစး်ဖစး်ပီ့ ှ/ဿ ကို သဵု့ႏြစး တစးၾကိမး ေရျ့ေကာကးပျဲအသစး က္ငး့ပ၊ ်ပနးလညး ေရျ့ေကာကး တငးေ်မာကးၾကသညး၈ ဆီ့နိတးအမတးမ္ာ့ကို အခ္ိဳ့က္ကိုယးစာ့လြယးစနစးတျငး မဲလေ ျဲ ်ပာငး့ေပ့ေသာစနစး်ဖငးံ ေရျေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကသညး၈ ဘ႑ာေရ့ ဥပေဒၾကမး့ကို မတငးသျငး့ႏိုငးေသာေၾကာငးံ ေအာကးလႊတးေတားထကး တနးခို့ေသ့ငယးသညးဟု ယူဆရေပသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအုပးခ္ဳပးေရ့အဖျ႔က ဲ ို ပါလီမနးက ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးရေသာေၾကာငးံ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ ်ဖစးသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ အာဏာလကးကိုငးထာ့ရသညးံ အုပးခ္ဳပးေရ့အရာရြိအစစးမြာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ၁ငး့၌ွနးၾကီ့အဖျ႔်ဲ ဖစး်ပီ့ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့မြဴ့မြာ ဘုရငးခဵခ္ဳပး်ဖစးသညး၈ ၁ငး့ဘုရငးခဵခ္ဳပးကို ်ဗိတိသြ္ဘုရငးက ခနး႔အပးရသညး၈ အစို့ရအဖျဲ႔ကို ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔က အယဵုအၾကညးမရြိ အဆိုတငးသျငး့၊ ်ဖဳတးကိုငးသကဲံသို႔ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကလညး့ ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ကို ဖ္ကးသိမး့ႏိုငးသညး၈

77

တရာ့စီငးေရ့ဌာနဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးကိုသာ အသဵု့်ပဳသညး၈ ်ပညးေထာငးစု တရာ့စီရငးေရ့ဌာနမြ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ွနးၾကီ့ခ္ဳပးက ခနး႔အပးရ၌ ၁ငး့တရာ့စီရငးေရ့ဌာန၉ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒမ္ာ့ကိုလညး့ ွငးေရာကး စျကးဖကးႏိုငးချငးံရြိသညး၈ ကေနဒါႏိုငးငဵ ႏိုငးငဵအမ္ိဳ့အစာ့်ပညးနယးေပါငး့ ှွနယးကို စုေပါငး့ဖျဲ႔စညး့ထာ့ေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵ ်ဖစးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ၉ ေရ့သာ့သတးမြတးထာ့ေသာ အခ္ဳပးအ်ခာအာဏာမ္ာ့သညး ဗဟိုအစို့ရလကးထဲ၉ ရြိသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ကေနဒါႏိုငးငဵသညး ်ပညးေထာငးစု မစစးေသာႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒကေနဒါဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒသညး ှ၅၃၄ ခုႏြစး ်ဗိတိသ္ြေ်မာကးပိုငး့ အေမရိကနးဥပေဒကို အေ်ခခဵ၊ ေရ့ဆျထ ဲ ာ့ေသာေၾကာငးံ မြတးတမး့ထာ့ေသာဥပေဒမ္ာ့ ်ဖစးသညး၈ ၁ငး့ဖျ႔စ ဲ ညး့ အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒဟု ဆိုရေသားလညး့ လကးေတျ႔်ပငးဆငးရာတျငးမူ အေမရိကနး ၾသစေတ့လ္ႏိုငးငဵတို႔ကဲံသို႔ ခကးခဲ်ခငး့မရြိလြေပ၈ ကိုယးစာ့လြယးအမတးေရျ့ခ္ယးေရ့စနစးအသကးဿှႏြစး ်ပညးံေသာ ကေနဒါသူ/သာ့တိုငး့ မဲဆႏၵေပ့ချငးံ ရြိေသာေၾကာငးံ လိငးအရညးအခ္ငး့ ကနး႔သတးခ္ကး (Discrimination of sex) မရြိေသာ မဲဆႏၵေပ့ချငးံစနစးပငး်ဖစးသညး၈ ဥပေဒ်ပဳ ပါလီမနးႏြစးဖဲျ႔ကို မဲဆႏၵနယးကိုယးစာ့လြယး တစးေယာကးစနစး်ဖငးံ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကသညး၈ အဓိကပါတီၾကီ့မ္ာ့မြာ ေလဘာပါတီ၇ ကျနးဆာေဗ့တစးပါတီႏြငးံ ဆိုရြယးလစးပါတီတို႔်ဖစးၾကသညး၈ ဥပေဒ်ပဳဌာနအထကးလႊတးေတားႏြငးံ ေအာကးလႊတးေတားဟူ၊ လႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရြိသညး၈ ေအာကးလႊတးေတားကို ်ပညးသူတို႔ကို တိုကးရိုကးေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ အမတးေပါငး့ ဿ၃ှေယာကးႏြငးံ ဖျဲ႔စညး့ထာ့သညး၈ အစို့ရအဖျဲ႔ွငး ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ ွနးၾကီ့မ္ာ့မြာ ေအာကးလႊတးေတားက ပုဂၐိဳလးမ္ာ့သာ်ဖစးၾက၌၈ ယငး့လႊတးေတား၉ ဘ႑ာေရ့ဥပေဒႏြငးံ အ်ခာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့်ပဳလုပး်ပဌာနး့ႏိုငးေသာေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတားထကးပို၊ တနးခို့ၾကီ့သညး၈ အထကးလႊတးေတားကို အမတးေပါငး့ ှွဿ ေယာကး်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈ ၁ငး့အမတးမ္ာ့ကို ဘုရငးခဵခ္ဳပးက ရာသကးပနး ခနး႔အပးထာ့်ခငး့ေၾကာငးံ စီ့နိတးအမတးမ္ာ့သညး ်ပညးသူ႔ကိုယးစာ့လြယးအစစးမ္ာ့ မဟုတးၾကေခ္၈ ထို႔်ပငး ်ပညးနယးတို႔၉ အထကးလႊတးေတားသို႔ ကိုယးစာ့လြယးအညီအမြ္ ေရျ့ေကာကးေစလႊတးချငးံမရြိ၈ ်ပညးနယးအက္ယးအွနး့ အလိုကးသာ ကိုယးစာ့လြယးလႊတးချငးံရရြိၾကသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ ၁ငး့၌ ကကးဗိနကးွငး ွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ေအာကးလႊတးေတားပါလီမနးက ေရျ့ေကာကး တငးေ်မႇာကးရေသာေၾကာငးံ ကေနဒါအုပးခ္ဳပးေရ့မြာ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ပငး်ဖစးသညး၈ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့မြဴ့်ဖစးေသာ ဘုရငးခဵခ္ဳပး (Governor General) ကိုမူ အဂၤလိပးဘုရငးခဵက ခနး႔အပးသညး၈

78

တရာ့စီရငးေရ့ဌာနကေနဒါတရာ့ရဵု့မြ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခနး႔အပးထာ့သညး၈ ဥပေဒတစးမ္ိဳ့စနစးကိုသာ အသဵု့်ပဳ၌၈ ယငး့တရာ့ရဵု့ခ္ဳပးမြ ေနာကးဆဵု့အယူခဵွငးရာ တရာ့ရဵု့ပငး်ဖစးသညး၈ သို႔ရာတျငး တရာ့ရဵု့ခ္ဳပး၊ ဖျ႔စ ဲ ညး့ အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစဲျႏိုငးခင ျ းံ အာဏာမရြိေပ၈ ကေနဒါႏုိငးငဵသညး ်ပညးေထာငးစုစစးေသာ နိုငးငဵမဟုတးေသာေၾကာငးံ တရာ့ရဵု့ခ္ဳပး၉ ဖျ႔ဲစညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစဲျရနးလညး့ မလိုေပ၈ ထုိ႔်ပငး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔သညး ်ပညးနယး တရာ့ဥပေဒမ္ာ့ကို ွငးေရာကးစျကးဖကးချငးံရြိသညး၈ အိႏၵိယ ႏိင ု င း အ ဵ မ္ိဳအစာ့အိႏယ ၵိ ႏိင ု င း သ ဵ ညး ်ပညးေထာငးစႏ ု င ုိ င း ်ဵ ဖစးသညး၈ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒ်ဖငးံ ေဖား်ပသတးမြတးထာ့ေသာ အာဏာမ္ာ့ကို ဗဟိုအစို့ရလကးထဵ၉ ထာ့ရြိ်ပီ့အၾကျငး့အက္နးအာဏာမ္ာ့ကို ်ပညးနယးတို႔၌ လကးထဲ၉ထာ့ရြိသညး၈ သို႔ရာတျငး ်ပညးေထာငးစုစစးေသာႏိုငးငဵတစးခုကာ့ မဟုတးေပ၈ ယူနီထရီဆနးေသာ ်ပညးေထာငးစုႏိုငးငဵတစးခုသာ ်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒေရ့သာ့မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့်ဖစး်ပီ့ ၁ငး့ဥပေဒမ္ာ့ကို ်ပငးဆငးရာတျငးလညး့ သာမနးရို့ရို့နညး့်ဖငးံ မဟုတးေသာေၾကာငးံ ်ပညးဆငးရနးခကးခဲေသာ ဖျဲ႔စညး့အုပးခ္ဳပးပဵုေ်ခခဵ ဥပေဒပငး်ဖစးသညး၈ ်ပငးဆငးခ္ကးအထိကို ေအာကးလႊတးေတားကသာ တငးသျငး့ရ်ပီ့ လႊတးေတားႏြစးခုစလဵု့ အမတးအမ္ာ့စုက အတညး်ပဳ်ပီ့ လႊတးေတားႏြစးရပးေပါငး့၌ ဿ/၀ေသာအမတးမ္ာ့က သေဘာတူမြသာလြ္ငး ်ပငးဆငးခ္ကး ဥပေဒၾကမး့ အတညး်ဖစးလာႏိုငးသညး၈ ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ခ္ယးေရ့စနစးအသကးဿှႏြစး်ပညးေသာ အိႏိၵယတုိငး့ရငး့သာ့/သူ တိုငး့ မဲဆႏၵေပ့ချငးံရြိၾကသညး၈ မဲဆႏၵနယးကိုယးစာ့လြယး တစးေယာကးစနစး်ဖငးံ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကသညး ဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔ လႊတးေတားႏြစးခုထာ့ရြိေသာစနစးကို အသဵု့်ပဳကာ ေအာကးလႊတးတားတျငး သကးတမး့၂ႏြစး ရြိေသာအမတးမ္ာ့ကို ်ပညးသူမ္ာ့က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးၾကရသညး၈ မဲဆႏၵရြငး ၂ွွွွွတျငး ကိုယးစာ့လြယးတစးေယာကးက္ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးရေသာေၾကာငးံ ေအာကးလႊတးေတားတျငး အမတးေပါငး့ ၂ဿွရြိသညး၈ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံ အစို့ရအဖျ႔ွ ဲ ငးွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ေအာကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့ထဲမြာ ေအာကးလႊတးေတားအမတးမ္ာ့က ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးရ်ခငး့ ဘ႑ာေရ့ဥပေဒမ္ာ့ ်ပဌာနး့ရ်ခငး့တို႔ေၾကာငးံ ေအာကးလႊတးတားသညး အထကးလႊတးေတားထကး တနးခို့ၾကီ့သညး ႏိုငးငဵေတားေကာငးစီ (Council of State) ေခ၍ အထကးလႊတးေတားတျငး တရာ့ဥပေဒ်ပဳေရ့ အာဏာသာရြိ်ပီ့ ဘ႑ာေရ့ဥပေဒမ္ာ့ကို ွငးေရာကးစျကးဖကးချငးံမရြိေပ၈ ၁ငး့လႊတးေတားကို ေရျ့ခ္ယးခနး႔အပးထာ့ေသာ အမတးှဿ ေယာကး ႏြငးံ ်ပညးနယးဥပေဒ်ပဳအဖျဲ႔တို႔မြ အခ္ိဳ့က္ကိုယးစာ့လြယး စနစး်ဖငးံ ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကး၊ ဖျဲ႔စညး့ထာ့်ခငး့်ဖစးသညး၈ ဒုတိယ သမၼသညး အထကးလႊတးေတား၌ ဥက၎ဌ်ဖစး်ပီ့ ၁ငး့လႊတးေတား၌ အမတးသကးတမး့မြာလညး့ ၂ႏြစးပငး်ဖစးသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနအရာရြိခ္ဳပး အစစး်ဖစးေသာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးကို ေအာကးလႊတးေတားက ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးရသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ အိႏိၵယအုပးခ္ဳပးေရ့စနစးမြာ ပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့ပငး်ဖစးသညး၈ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့ အရာရြိခ္ဳပးမြာ အိႏိၵယသမၼတ်ဖစး၌၈

79

ဥပေဒ်ပဳဌာနတရာ့ရဵု့ခ္ဳပးသညး ်ပညးေထာငးစု၌ အၾကီ့ဆဵု့တရာ့ရဵု့်ဖစးသညး၈ ယငး့တရာ့ရဵု့ခ္ဳပး၌ တရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ွနးၾကီ့ခ္ဳပးက ခနး႔အပးသညး၈ တရာ့သူၾကီ့တို႔၌ တရာ့သူၾကီ့သကးတမး့မြာ ရာသကးပနး်ဖစး၌၈ ယငး့တရာ့ရဵု့ခ္ဳပး၉ အေ်ခခဵဥပေဒကို ကို့ကာ့ကိုငးစဲျႏိုငးခင ျ းံအာဏာႏြငးံ ်ပညးနယးတရာ့ရဵု့ဥပေဒမ္ာ့ကို ွငးေရာကးစျကးဖကးႏိုငးခင ျ းံအာဏာ ရြိသညး၈ ေနာကးဆဵု့ အယူခဵရာ ရဵု့်ဖစးေသာေၾကာငးံလညး့ ်ပညးေထာငးစုအတျငး့၉ တနးခို့ၾကီ့းဆဵု့တရာ့ရဵု့်ဖစးေပသညး၈ အီတလီႏိုငးငဵ ႏိုငးငဵအမ္ိဳ့အစာ့အစို့ရတစးဖျဲ႔တညး့သာရြိေသာ ယူနီတရီႏိုငးငဵ်ဖစးသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵုအေ်ခခဵဥပေဒဒုတိယကမာၻစစးအ်ပီ့ ှ၆၁၃ခုႏြစးတျငး ်ပညးသူ႔ဆႏၵအရ ဘုရငးစနစးကိုဖ္ကးသိမး့ခံဲ်ပီ့ ှ၆၂၅ခုႏြစးတျငး ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ေရ့ဆျခ ဲ ဲံၾကသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံ ေရ့သာ့မြတးတမး့တငးထာ့ေသာ ဥပေဒမ္ာ့်ဖစးၾကသညး၈ ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒကို ်ပငးဆငးႏိုငးရနး လႊတးေတားႏြစးခုစလဵု့က တစးၾကိမးနဲ႔တစးၾကိမး ရကးေပါငး့ ၆ွ်ခာ့၊ ႏြစးၾကိမးစလဵု့ ်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုကို သေဘာတူအတညး်ပဳရသညး၈ လႊတးေတား တစးခုခု၌ ှ/၂ ေသာ အမတးမ္ာ့က ႏြစးၾကိမးစလဵု့်ပငးဆငးခ္ကးအဆိုကို အတညး်ပဳၾကလြ္ငး ်ပညးသူ႔ဆႏၵေကာကးခဵရနးမလိုေခ္၈ ကိုယးစာ့လြယးေရျ့ခ္ယးေရ့စနစးအသကးဿ၂ႏြစး်ပညးံေသာ အီတလီသူ/သာ့ တိုငး့မဲေပ့ႏိုငးခင ျ းံရရြိ်ပီ့ မဲဆႏၵ တစးနယးကိုယးစာ့လြယး တစးေယာက းစနစးကို အသဵု့်ပဳသညး၈ ဥပေဒ်ပဳဌာနလႊတးေတားႏြစးခုစနစးကို အသဵု့်ပဳ၊ ေအာကးလႊတးေတားကို ်ပညးသူတို႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ အမတးေပါငး့ ၂၃ွ်ဖငးံ ဖျ႔စ ဲ ညး့ထာ့သညး၈ ၁ငး့အမတးတို႔၌ အမတးသကးတမး့မြာ ၂ႏြစး်ဖစး်ပီ့ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးႏြငးံတကျ ၁ငး့၌ ကကးဘိနကးွငးွနးၾကီ့မ္ာ့ကို ေအာကးလႊတးေတားကပငး ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မာကးရသညး၈ ထို႔်ပငး ဘ႑ာေရ့ႏြငးံ အုပးခ္ဳပးေရ့ဥပေဒမ္ာ့ကို ေရ့ဆျရ ဲ ေသာေၾကာငးံ အထကးလႊတးေတားထကး တနးခို့ၾကီ့သညးဟု ယူဆရသညး၈ အထကးလႊတးေတားစီ့နိတးကို ်ပညးသူတို႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ အမတးသကးတမး့ ၃ႏြစးရြိေသာ အမတးေပါငး့ ၀ဿွႏြငးံ သမၼတေလာငး့ တစးေယာကးအ်ပငး သမၼတက ရာသကးပနးခနး႔အပးထာ့ေသာ အမတး၂ေယာကးတို႔်ဖငးံ ဖျ႔ဲစညး့ထာ့သညး၈ ဘ႑ာေရ့ႏြငးံစပးလ္ဥး့ေသာ ဥပေဒမြအပ ဥပေဒ်ဖငးံ အာဏာတျငး ေအာကးလႊတးေတားႏြငးံ တူညီ၌၈ ထို႔်ပငးအစို့ရအဖျ႔က ဲ ို အယဵုအၾကညးမရြိအဆိုကို တငးသျငး့ႏိုငးချငးံရြိသညး၈ အုပးခ္ဳပးေရ့ဌာနပါလီမနးအုပးခ္ဳပးေရ့စနစး်ဖစးသညး၈ ရုပး်ပအုပးခ္ဳပးေရ့မြဴ့မြာ ပါလီမနးႏြစးရပးစလဵု့က ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးေသာ သကးတမး့ ၄ႏြစးရြိသညး၈ အီတလီသမၼတ်ဖစး၊ အုပးခ္ဳပးအာဏာကိုအသဵု့်ပဳကာ အစစးအမြနး အုပးခ္ဳပးသူမြာ ွနးၾကီ့ခ္ဳပးသာ်ဖစးသညး၈ တရာ့စီရငးေရ့ဌာနတရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ကို ခနး႔အပးရာ်ခငး့၇ ရာထူ့တို့ေပ့်ခငး့ႏြငးံ ၁ငး့တရာ့သူၾကီ့တို႔၌ စညး့စနစးက္နမႈကို "ဥပေဒ်ပဳေကာငးစီ" ကေဆာငးရက ျ းသညး၈ ၁ငး့ေကာငးစီတျငး သမၼတ၇ ဥပေဒ ပါေမာက၏မ္ာ့၇ လႊတးေတားႏြစးခုေပါငး့က ေရျ့ခ္ယးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ ေရြ ႔ေနမ္ာ့ႏြငးံ ရာဇာွတးတရာ့သူၾကီ့မ္ာ့ (magistrates) ႏြငးံ တရာ့သူၾကီ့တို႔က ေရျ့ေကာကးတငးေ်မႇာကးထာ့ေသာ သူမ္ာ့ပါွငးၾကသညး၈ ၁ငး့တိ႔၌ ု သကးတမး့မြာ (၁) ႏြစးသာ်ဖစး၌၈ 80

ဖျ႔စ ဲ ညး့အုပးခ္ဳပးပဵု အေ်ခခဵဥပေဒႏြငးံ စပးဆိုငးေသာ တရာ့ရဵု့ကို သမၼတက ခနး႔အပးေသာ တရာ့သူၾကီ့ ၂ ၾကီ့၇ ဥပေဒ်ပဳအဖျ႔က ဲ တငးေ်မႇာကးေသာ တရာ့သူၾကီ့ ၂ဦ့ႏြငးံ "ဥပေဒ်ပဳေကာငးစီ" က ခနး႔အပးေသာ တရာ့သူၾကီ့ ၂ ဦ့တိ႔်ု ဖငးံ ဖျဲ႔စညး့တညးေထာငးထာ့၌၈ ၁ငး့တရာ့ရဵု့သညး ေနာကးဆဵု့အယူခဵွငးရာ ရဵု့ပငး်ဖစးသညး၈

ဤေနရာတျငး ႏိုငးငဵေရ့သိပၸဵ်ပီ့၌၈

81