Profil Grada Leskovca 2014

Profil grada Leskovca

Decembar, 2014

2

Sadržaj 1 Uvod ................................................................................................................................. 6 2. Osnovne karakteristike ....................................................................................................... 7 2.1 Geografski položaj (lokacija) .................................................................................................. 7 2.2 Opšti podaci ......................................................................................................................... 8 2.3 Klima ................................................................................................................................. 16 2.4 Lokalna samouprava ........................................................................................................... 17 2.5 Istorija, tradicija i kulturno nasleđe ...................................................................................... 20 3. Prirodni resursi .............................................................................................................. 22 3.1 Reke .................................................................................................................................. 22 3.2 Biljni i životinjski svet .......................................................................................................... 23 3.2.1. Grdelička klisura ............................................................................................................. 23 3.2.2 Obronci Babičke gore ..................................................................................................... 23 3.2.3 Kanjon reke Vučjanke ..................................................................................................... 23 3.2.4 Kukavica ......................................................................................................................... 23 4. Ljudski resursi................................................................................................................ 24 4.1. Stanovništvo (broj stanovnika i stopa rasta) ......................................................................... 24 4.1 Stanovništvo prema tipu naselja .......................................................................................... 25 4.2 Vitalni događaji................................................................................................................... 25 4.3 Stanovništvo prema bračnom stanju .................................................................................... 26 4.4 Starosna struktura stanovništva ........................................................................................... 27 4.5 Polna struktura stanovništva................................................................................................ 29 4.6 Etnička struktura stanovništva ............................................................................................. 29 4.7 Struktura stanovništva prema veroispovesti .......................................................................... 30 4.8 Struktura stanovništva prema maternjem jeziku ................................................................... 30 4.9 Stanovništvo prema aktivnosti ............................................................................................. 31 4.9.1 Struktura stanovništva prema ekonomskoj aktivnnosti .................................................... 31 4.10 Obrazovna struktura stanovništva ........................................................................................ 32 4.11 Invaliditet ........................................................................................................................... 34 4.12 Domaćinstva i porodice ....................................................................................................... 36 4.12.1 Domaćinstva ................................................................................................................ 36 4.13 Migracije stanovništva ......................................................................................................... 38 4.13.1 Doseljenici ................................................................................................................... 38 4.13.2 Dnevne migracije ......................................................................................................... 38 5 Stambeni resursi ............................................................................................................ 39 5.1 Stambena statistika ............................................................................................................ 39 5.2 Stambena izgradnja ............................................................................................................ 40 6 Privreda.......................................................................................................................... 41 6.1 Privredna struktura po delatnostima..................................................................................... 41 6.1.1 Preduzeća ....................................................................................................................... 41 6.1.1.1 Broj radnika u preduzećima ...................................................................................... 43 6.1.2 Preduzeća u prerađivačkoj industriji ................................................................................. 45 6.1.2.1 Broj radnika u prerađivačkoj industriji ....................................................................... 47 6.1.3 Preduzetnici .................................................................................................................... 50 6.2 Industrija ........................................................................................................................... 53 6.2.1 Prehrambena industrija ................................................................................................... 53 6.2.2 Tekstilna industrija .......................................................................................................... 54 6.2.3 Drvna industrija .............................................................................................................. 55 6.2.4 Metalna i elektro industrija .............................................................................................. 55 6.2.5 Hemijska i farmaceutska industrija ................................................................................... 56 6.3 Poljoprivreda ...................................................................................................................... 56 6.3.1 Poljoprivredna površina ................................................................................................... 58 6.3.2 Zemljište ........................................................................................................................ 58 6.3.3 Stočni fond i pčele ........................................................................................................... 61 6.3.4 Poljoprivredni objekti ....................................................................................................... 62 6.3.5 Navodnjavanje ................................................................................................................ 63 6.3.6 Poljoprivredna mehanizacija i oprema ............................................................................... 66 6.3.7 Radna snaga i aktivnosti na gazdinstvu............................................................................. 67 3

6.4 Šumarstvo .......................................................................................................................... 69 6.5 Makroekonomski pokazatelji ................................................................................................ 70 6.5.1 Učešće regiona u stvaranju Bruto domaćeg proizvoda Republike Srbije i indeksi nivoa ......... 70 6.5.2 Finansijske performance privrede ..................................................................................... 71 6.6 Javne finansije.................................................................................................................... 71 6.6.1 Prihodi opštinskog budžeta .............................................................................................. 71 6.6.2 Rashodi gradskog budžeta .............................................................................................. 72 6.7 Ustanove ............................................................................................................................ 72 6.7.1 Javno komunalna preduzeća ............................................................................................ 72 6.7.2. Javna preduzeća ............................................................................................................ 72 6.7.3 Javne agencije ................................................................................................................ 73 6.7.4 Finasijske institucije ........................................................................................................ 73 6.7.5 Osiguravajuća društva ..................................................................................................... 74 6.8 Investicije .......................................................................................................................... 74 6.8.1 Ostvarene investicije u privatnom sektoru ......................................................................... 74 6.9 Industrijske zone i industrijski parkovi .................................................................................. 77 6.9.1 Planovi Generalne regulacije u primeni: ............................................................................ 78 6.9.2 Planovi Detaljne regulacije u primeni: ............................................................................... 80 6.9.3 Radne zone .................................................................................................................... 82 6.9.3.1. „Severna zona” ....................................................................................................... 82 6.9.3.2 „Nevena radna zona” ............................................................................................... 82 6.9.3.3 „Njegoševa radna zona” ........................................................................................... 83 6.9.3.4 Plan detaljne regulacije za „blok 58” .......................................................................... 84 6.9.3.5 „Zdravlje radna zona” ............................................................................................... 84 6.9.3.6 „Zelena zona” .......................................................................................................... 85 6.10 Brownfield lokacije za investiranje ....................................................................................... 87 6.11 Porezi i olakšice .................................................................................................................. 89 6.11.1 Podsticajne mere na nacionalnom nivou ......................................................................... 89 6.11.1.1 Agencija za strana ulaganja i promociju izvoza - SIEPA ............................................. 89 6.11.1.2 Fond za razvoj Republike Srbije ............................................................................... 90 6.11.1.3. Agencija za osiguranje i finansiranje izvoza - AOFI .................................................. 92 6.11.2 Poreske olakšice – državne ............................................................................................ 93 6.11.2.1 Zakon o porezu na dodatu vrednost (PDV) ............................................................... 93 6.11.2.2 Zakon o porezu na dohodak građana ....................................................................... 95 6.11.2.3 Zakon o porezu na dobit pravnih lica ....................................................................... 96 6.11.2.4 Zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje ............................................. 97 6.11.3 Podsticajne mere grada Leskovca za razvoj privrede ........................................................ 98 6.11.3.1 Povolјnosti za zakup građevinskog zemlјišta u javnoj svojini ..................................... 98 6.11.3.2 Naknade za uređenje građevinskog zemlјišta ........................................................... 98 6.11.3.3 Taksa za isticanje firme tzv. firmarina ...................................................................... 99 6.11.4 Programi subvencija grada Leskovca uz podršku Nacionalne službe za zapošlјavanje ....... 100 6.11.4.1 Program otvaranja novih radnih mesta .................................................................. 100 6.11.4.2 Program samozapošlјavanja .................................................................................. 100 6.11.4.3 Program stručne praksa ........................................................................................ 100 6.12 Proces izdavanja građevinskih dozvola ............................................................................... 101 7 Radna snaga ................................................................................................................ 109 7.1 Broj i struktura zaposlenih ................................................................................................. 109 7.2 Zaposlenost po delatnostima ............................................................................................. 110 7.3 Prosečne zarade ............................................................................................................... 110 7.4 Zarade po delatnostima .................................................................................................... 111 7.5 Nezaposlenost .................................................................................................................. 112 7.6 Stopa nezaposlenosti i stopa zaposlenosti .......................................................................... 113 7.7 Nezaposlenost prema stepenu obrazovanja ........................................................................ 114 7.8 Nezaposlenost prema dužini čekanja .................................................................................. 114 7.9 Nezaposleni po starosnoj strukturi ..................................................................................... 115 8 Javni resursi ................................................................................................................. 116 8.1 Saobraćajna infrastruktura ................................................................................................ 116 8.1.1 Drumski sadržaji ........................................................................................................... 116 8.1.2 Železnički saobraćaj i infrastruktura ................................................................................ 117 8.2 Komunalna infrastruktura .................................................................................................. 117 4

8.2.1 Vodoprivredna infrastruktura ......................................................................................... 117 8.2.1.1 Vodosnadbevanje ................................................................................................... 117 8.2.1.2 Kanalizacija ........................................................................................................... 118 8.2.2 Sistem daljinskog grejanja ............................................................................................. 119 8.2.2.1. Gasifikacija Leskovca ............................................................................................. 119 8.2.3 Elektoenergetska infrastruktura ...................................................................................... 119 8.2.4 Telekomunikacioni sistemi ............................................................................................. 120 8.2.4.1 Fiksna telefonija ..................................................................................................... 120 8.2.4.2 Mobilni i kablovski operateri .................................................................................... 120 8.3 Zdravstvena i socijalna zaštita ........................................................................................... 120 8.3.1 Socijalna i dečija zaštita ................................................................................................. 121 8.4 Obrazovni kapaciteti ......................................................................................................... 122 9 Resursi životne sredine ................................................................................................ 122 9.1 Kvalitet vazduha ............................................................................................................... 122 9.2 Kvalitet zemlјišta .............................................................................................................. 123 9.3 Kvalitet voda .................................................................................................................... 124 9.3.1 Izvorišta za vodosnabdevanje - Akumulacija Barje i podzemne vode................................. 124 9.3.2 Stanje zaštita voda ........................................................................................................ 125 9.3.3 Mere zaštite .................................................................................................................. 125 9.4 Komunalni otpad .............................................................................................................. 125 10 Turistički resursi .......................................................................................................... 126 10.1 Broj posetilaca .................................................................................................................. 129 10.2 Smeštajni kapaciteti .......................................................................................................... 129 11 Kvalitet života .............................................................................................................. 131 11.1 Javni sadržaji i rekreativni programi ................................................................................... 131 11.1.1 Sportski sadržaji .......................................................................................................... 131 11.2 Crkve i manastiri ............................................................................................................... 133 11.3 Lokalni centri za okupljanje ............................................................................................... 134 11.3.1 Biblioteke .................................................................................................................... 134 11.3.2 Kulturni centri ............................................................................................................. 134 11.3.3 Pozorišta ..................................................................................................................... 135 11.3.4 Muzeji ........................................................................................................................ 136 11.4 Aktivnosti u kulturi (kulturne manifestacije, proslave, festivali, parade, svečanosti, koncerti) . 136 11.4.1 Kalendar manifestacija ................................................................................................. 136 11.5 Zabava i usluge ................................................................................................................ 140 11.5.1 Igraonice za decu ........................................................................................................ 140 11.5.2 Šoping zone i maloprodajni centri ................................................................................. 140 11.5.3 Poslastičare ................................................................................................................. 141 11.5.4 Restorani .................................................................................................................... 141 12 Lokalni razvoj u relaciji sa regionalnim i državnim strateškim dokumentima ............ 143

5

1 Uvod Leskovačka kotlina je deo planinsko-kotlinsko-dolinske makroregije Srbije. Sama Leskovačka kotlina predstavlјa mikroregiju u okviru Južne Srbije, u užem smislu. Prostire se u okviru Rodopskog sistema (Srpsko-makedonske mase), u središnjem delu toka Južne Morave, između Vranjske na jugu i Niške kotline na severu. Leskovačka kotlina se nalazi na oko 430 SGŠ, u centralnom delu Balkanskog poluostrva. Spada u red većih kotlina u Srbiji. Nadmorska visina dna kotline se kreće od 210 m do 240 m. Dužina u pravcu sever- -jug iznosi oko 50 km, a najveća širina u pravcu istok - zapad (Vlasotince - Radan) je oko 45 km i obuhvata površinu od 1928, 6 km2.1 Blago je nagnuta prema severu. Glavni rečni tok u kotlini je Južna Morava u koji se ulivaju četiri veće reke: Veternica, Pusta reka, Jablanica i Vlasina, (Leskovačko petorečje) kao i veći broj manjih pritoka. Zbog toga, kotlina nije jedinstvena celina već je ovim tokovima podelјena na manje celine: Leskovačko polјe (centralni deo kotline), Porečje (središnji deo sliva Veternice), Jablanica, Pusta reka i dr. 2 Prema jugu Leskovačka kotlina je ograničena ograncima Golјaka, Kukavice i Ostrozuba. Istočna granica je određena planinama: Kruševica, Babička gora i Seličevica. Na zapadu granicu čine ogranci Pasjače, Vidojevice, Arbanaške planine i Radan. Granica u jugozapadnom kotlinskom obodu je neodređena, jer nema većih istaknutih planina. U pogledu administrativno – teritorijalne pripadnosti Leskovačka kotlina obuhvata veći deo Jablaničkog okruga i to: Lebane, Leskovac, Vlasotince, Medveđa i Bojnik. Deo kotline pripada i Niškom okrugu u administrativnom pogledu.3 Najveća opština po površini je grad Leskovac i to ne samo u okrugu nego i u Srbiji.

1 2 3

Šušić, V. 2000. Ivanović, R. i dr. 2007. Šušić, V. 2000

Slika 1. Jablanički okrug

6

Tabela 1. Osnovni podaci o opštini/gradu i okrugu (površina i stanovništvo), 2014. Udeo u ukupnoj površini Udeo u ukupnom broju (%) stanovnika (%) Površina Broj (km2) stanovnika* Grada Okruga Srbije Grada Okruga Srbije Urbana zona Ruralna zona Opština Okrug Srbija Izvor RZZS

Gustina naseljenosti (br. stanov./ km2)1)

449

43,80

16,21

0,51

65.289

45,27

30,18

0,91

153,3

576

56,20

20,79

0,65

78.917

54,73

36,48

1,10

151,8

100 / /

66,67 100 /

2,01 3,01 100

152,4 87,0 95,3

1.025 100 37,00 1,16 144.206 2.770 / 100 3,13 216.304 88.509 / / 100 7.186.862 * Popis 2011, Opstine i regioni u Republici Srbiji

1) Procena

2. Osnovne karakteristike U srcu prostrane i plodne Leskovačke kotline, dugačke 50 i široke 45 kilometara, nalazi se grad Leskovac prepun najrazličitijih geografskih i turističkih motiva i objekata, koji će privući pažnju i najprobirljivijih posetilaca. Grad Leskovac ima 144 naseljena mesta od kojih su tri, Leskovac, Grdelica i Vučje, gradskog tipa. Kao privredni, društveni, politički, kulturno-prosvetni i administrativni centar poznat je po tome što je grad sa razvijenom tekstilnom, hemijskom, drvoprerađivačkom i prehrambenom industrijom, grad roštilja i kulinarskih specijaliteta. Samo područje grada Leskovca nalazi se na nadmorskoj visini od 210 do 240 metara i smešteno je u plodnoj kotlini, oivičenoj Babičkom gorom (1098m), Seličevicom (903m) i Suvom planinom na istoku, Radanom (1409m) i Pasjačom na zapadu i Kukavicom (1442m) i Čemernikom (1638m) na jugu. Na severu otvorena je prema Niškoj, a na jugu, preko Grdeličke klisure, prema Vranjsko-bujanovačkoj kotlini.

2.1

Geografski položaj (lokacija) Severna geografska širina grada je 42°52', a istočna geografska dužina 21°57'. Geografsko-saobraćajni položaj Leskovačke kotline ima tranzitni karakter. Kroz nju prolaze važne međunarodne saobraćajnice, ali i saobraćajni pravci nižeg reda. Glavni saobraćajni pravac povezuje Zapadnu i Srednju Evropu sa Makedonijom, Grčkom i Malom Azijom. Na zapadu, dolinom Jablanice nalazi se saobraćajni pravac koji povezuje Leskovačku kotlinu sa Kosovskom kotlinom (put Leskovac-Lebane-Medveđa-Priština). Sa Pirotskom kotlinom povezana je dolinom Vlasine i Lužnice, a dolinom Vlasine sa Vlasinom i Krajištem odnosno Bugarskom.

Slika 2.Geografski položaj Leskovca

7

2.2

Opšti podaci

Tabela 2. Opšti podaci o naseljima i katastarskim opštinama, 2013. Opština Broj naselja 144 Broj gradskih naselja 3 Broj ostalih naselja 141 Broj katastarskih opština 140 Prosečna veličina katastarske opštine (km2) 7,32 Izvor RZZS, Popis 2011., Opstine i regioni u Republici Srbiji, 2013.

Okrug 336 7 329 318 8,71

Slika 3. Panorama Leskovca Tabela 3. Podaci o naseljima (tip naselja, broj stanovnika i površina), 2014. Tip naselja Redni Udeo u ukupnom broju Naseljeno mesto (gradsko/ Broj stanovnika broj stanovnika u opštini (%) ostalo) 1 Leskovac gradsko 60.288 41,81 2 Babičko ostalo 357 0,25 3 Badince ostalo 530 0,37 4 Barje ostalo 247 0,17 5 Belanovce ostalo 505 0,35 6 Beli potok ostalo 568 0,39 7 Bistrica ostalo 50 0,03 8 Bobište ostalo 2.635 1,83 9 Bogojevce ostalo 1.376 0,95 10 Bojišina ostalo 185 0,13 11 Boćevica ostalo 118 0,08 12 Bratmilovce ostalo 3.482 2,41 13 Brejanovce ostalo 303 0,21 14 Brestovac ostalo 2.027 1,41 15 Brza ostalo 1.106 0,77 16 Bričevlje ostalo 196 0,14 17 Bukova glava ostalo 277 0,19 18 Bunuški čifluk ostalo 479 0,33 19 Velika Biljanica ostalo 472 0,33 20 Velika Grabovnica ostalo 1.279 0,89 21 Velika Kopašnica ostalo 653 0,45 22 Velika Sejanica ostalo 696 0,48 23 Veliko Trnjane ostalo 916 0,64 24 Vilje Kolo ostalo 4 0,00 25 Vina ostalo 193 0,13 26 Vinarce ostalo 2.730 1,89 8

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85

Vlase Vučje Gagince Golema Njiva Gorina Gornja Bunuša Gornja Jajina Gornja Kupinovica Gornja Lokošnica Gornja Slatina Gornje Krajince Gornje Sinkovce Gornje Stopanje Gornje Trnjane Gornji Bunibrod Gradašnica Grajevce Graovo Grdanica Grdelica Grdelica selo Guberevac Dedina Bara Dobrotin Donja Bunuša Donja Jajina Donja Kupinovica Donja Lokošnica Donja Slatina Donje Brijanje Donje Krajince Donje Sinkovce Donje Stopanje Donje Trnjane Donji Bunibrod Draškovac Drvodelja Drćevac Dušanovo Žabljane Živkovo Žižavica Zagužane Zalužnje Zlokućane Zloćudovo Zoljevo Igrište Jarsenovo Jašunja Jelašnica Kaluđerce Karađorđevac Kaštavar Kovačeva Bara Kozare Koraćevac Krpejce Kukulovce

ostalo gradsko ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo gradsko ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo

503 2.865 87 67 652 541 528 141 105 181 738 445 1.829 215 710 380 374 215 525 2.136 1.058 1.766 794 320 261 1.277 46 879 225 1.283 733 1.556 1.105 255 553 652 216 294 170 572 620 168 310 422 192 252 225 258 338 400 242 167 374 50 131 318 172 17 290

0,35 1,99 0,06 0,05 0,45 0,38 0,37 0,10 0,07 0,13 0,51 0,31 1,27 0,15 0,49 0,26 0,26 0,15 0,36 1,48 0,73 1,22 0,55 0,22 0,18 0,89 0,03 0,61 0,16 0,89 0,51 1,08 0,77 0,18 0,38 0,45 0,15 0,20 0,12 0,40 0,43 0,12 0,21 0,29 0,13 0,17 0,16 0,18 0,23 0,28 0,17 0,12 0,26 0,03 0,09 0,22 0,12 0,01 0,20 9

86 Kumarevo 87 Kutleš 88 Lipovica 89 Ličin Dol 90 Mala Biljanica 91 Mala Grabovnica 92 Mala Kopašnica 93 Manojlovce 94 Međa 95 Melovo 96 Milanovo 97 Miroševce 98 Mrkovica 99 Mrštane 100 Navalin 101 Nakrivanj 102 Nesvrta 103 Novo Selo 104 Nomanica 105 Oraovica (kod Grdelice) 106 Oraovica (kod Crkovnice) 107 Orašac 108 Oruglica 109 Padež 110 Palikuća 111 Palojce 112 Petrovac 113 Pečenjevce 114 Piskupovo 115 Podrimce 116 Predejane (varoš) 117 Predejane (selo) 118 Presečina 119 Priboj 120 Ravni Del 121 Radonjica 122 Razgojna 123 Rajno polje 124 Rudare 125 Svirce 126 Slavujevce 127 Slatina 128 Smrdan 129 Strojkovce 130 Stupnica 131 Suševlje 132 Todorovce 133 Tulovo 134 Tupalovce 135 Turekovac 136 Crveni Breg 137 Crkovnica 138 Crcavac 139 Čekmin 140 Čifluk Razgojnski 141 Čukljenik 142 Šainovac 143 Šarlince Izvor RZZS Popis 2011

ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo ostalo

799 560 1.165 97 187 254 213 775 821 44 516 903 1 1.332 826 1.159 48 38 287 1.944 89 525 111 25 387 453 146 1.500 161 208 1.088 405 364 548 73 803 764 689 510 422 394 479 120 1.233 265 136 477 697 321 1.493 13 78 99 820 312 566 210 774

0,55 0,39 0,81 0,07 0,13 0,18 0,15 0,54 0,57 0,03 0,36 0,63 0,00 0,92 0,57 0,80 0,03 0,03 0,20 1,35 0,06 0,36 0,08 0,02 0,27 0,31 0,10 1,04 0,11 0,14 0,75 0,28 0,25 0,38 0,05 0,56 0,53 0,48 0,35 0,29 0,27 0,33 0,08 0,86 0,18 0,09 0,33 0,48 0,22 1,04 0,01 0,05 0,07 0,57 0,22 0,39 0,15 0,54

10

Tabela Redni broj 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56

4. Spisak naselja i pripadajućih katastarskih opština, 2014. Naseljeno mesto Leskovac Babičko Badince Barje Belanovce Beli potok Bistrica Bobište Bogojevce Bojišina Boćevica Bratmilovce Brejanovce Brestovac Brza Bričevlje Bukova glava Bunuški čifluk, G.Bunuša, D.Bunuša Velika Biljanica Velika Grabovnica Velika Kopašnica Sejanica Veliko Trnjane Vilje Kolo Vina Vinarce Vlase Vučje Gagince Gorina Gornja Jajina Gornja Kupinovica Gornja Lokošnica Gornja Slatina Gornje Krajince Gornje Sinkovce Gornje Stopanje Gornje Trnjane Gornji Bunibrod Gradašnica Grajevce Graovo Grdanica Grdelica varoš Grdelica selo Guberevac Dedina Bara Dobrotin Donja Jajina Donja Kupinovica Donja Lokošnica Donja Slatina Donje Brijanje Donje Krajince Donje Sinkovce Donje Stopanje

Katastarska opština Leskovac Babičko Badince Barje Belanovce Beli potok Bistrica Bobište Bogojevce Bojišina Boćevica Bratmilovce Brejanovce Brestovac Brza Bričevlje Bukova glava Bunuša Velika Biljanica Velika Grabovnica Velika Kopašnica Sejanica Veliko Trnjane Vilje Kolo Vina Vinarce Vlase Vučje Gagince Gorina Gornja Jajina Gornja Kupinovica Gornja Lokošnica Gornja Slatina Gornje Krajince Gornje Sinkovce Gornje Stopanje Gornje Trnjane Gornji Bunibrod Gradašnica Grajevce Graovo Grdanica Grdelica varoš Grdelica selo Guberevac Dedina Bara Dobrotin Donja Jajina Donja Kupinovica Donja Lokošnica Donja Slatina Donje Brijanje Donje Krajince Donje Sinkovce Donje Stopanje

Površina (km2) 229.293,02 188.442,81 25.322,42 160.871,03 77.213,25 29.699,24 76.662,59 43.418,21 73.447,84 48.143,04 27.751,86 35.713,11 20.443,36 96.079,89 11.844,09 53.900,54 101.209,75 89.767,11 42.660,74 106.626,88 66.401,87 82.808,52 94.028,98 10.736,01 70.606,77 132.382,92 40.055,02 378.856,18 120.802,48 113.951,54 38.578,10 69.377,04 41.814,57 17.745,24 45.179,39 25.587,08 68.613,45 19.549,10 50.859,64 92.198,60 55.367,33 106.768,25 68.953,72 6.222,45 56.610,27 123.036,87 66.213,23 34.812,30 68.905,61 20.554,90 80.080,43 14.764,66 157.992,29 45.863,85 25.267,67 92.447,89 11

57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115

Donje Trnjane Donji Bunibrod Draškovac Drvodelja Drćevac Dušanovo Žabljane Živkovo Žižavica Zagužane Zalužnje Zlokućane Zloćudovo Zoljevo Igrište Jarsenovo Jašunja Jelašnica Kaluđerce Karađorđevac Kaštavar Kovačeva Bara Kozare Koraćevac Krpejce Kukulovce Kumarevo Kutleš Lipovica Ličin Dol Mala Biljanica Mala Grabovnica Mala Kopašnica Manojlovce Međa Melovo Milanovo Miroševce Mrkovica Mrštane Navalin Nakrivanj Nesvrta Novo Selo Nomanica Oraovica (koid Grdelice) Orašac Oruglica Padež Palikuća Palojce Petrovac Pečenjevce Piskupovo Podrimce Predejane (varoš) Predejane (selo) Presečina Priboj

Donje Trnjane Donji Bunibrod Draškovac Drvodelja Drćevac Dušanovo Žabljane Živkovo Žižavica Zagužane Zalužnje Zlokućane Zloćudovo Zoljevo Igrište Jarsenovo Jašunja Jelašnica Kaluđerce Karađorđevac Kaštavar Kovačeva Bara Kozare Koraćevac Krpejce Kukulovce Kumarevo Kutleš Lipovica Ličin Dol Mala Biljanica Mala Grabovnica Mala Kopašnica Manojlovce Međa Melovo Milanovo Miroševce Mrkovica Mrštane Navalin Nakrivanj Nesvrta Novo Selo Nomanica Oraovica (kod Grdelice) Orašac Oruglica Padež Palikuća Palojce Petrovac Pečenjevce Piskupovo Podrimce Predejane (varoš) Predejane (selo) Presečina Priboj

18.803,41 38.455,69 62.430,34 40.567,12 67.647,86 41.664,32 45.156,90 63.322,21 10.381,67 33.201,43 63.219,59 20.052,79 14.402,61 47.741,60 62.892,48 140.036,25 123.860,85 45.775,36 59.261,48 78.869,35 49.516,10 51.481,41 50.881,95 43.950,16 33.375,71 33.322.09 30.476,88 50.442,71 77.083,07 42.057,63 12.178,72 27.639,29 17.481,67 43.005,08 74.504,04 66.994,66 55.749,80 105.782,69 49.285,11 69.105,05 51.624,28 292.718,36 28.155,97 217.948,89 10.474,53 208.057,09 86.876,18 295.832,35 94.433,78 38.072,28 75.672,27 28.957,25 136.964,09 35.951,40 57.566,44 5.167,44 92.829,44 36.800,03 66.361,62 12

116 Ravni Del 117 Radonjica 118 Razgojna 119 Rajno polje 120 Rudare 121 Svirce 122 Slavujevce 123 Slatina 124 Smrdan 125 Strojkovce 126 Stupnica 127 Suševlje 128 Todorovce 129 Tulovo 130 Tupalovce 131 Turekovac 132 Crveni Breg 133 Crkovnica 134 Crcavac 135 Čekmin 136 Čifluk Razgojnski 137 Čukljenik 138 Šainovac 139 Šarlince 140 Šišince Izvor Katastar Leskovac

Ravni Del Radonjica Razgojna Rajno polje Rudare Svirce Slavujevce Slatina Smrdan Strojkovce Stupnica Suševlje Todorovce Tulovo Tupalovce Turekovac Crveni Breg Crkovnica Crcavac Čekmin Čifluk Razgojnski Čukljenik Šainovac Šarlince Šišince

91.241,01 63.593,97 94.492,43 80.634,69 60.555,15 58.020,50 59.650,80 159.664,02 23.752,27 96.171,70 132.159,12 54.656,92 50.110,99 114.821,14 31.455,21 131.885,00 104.568,66 224.740,12 72.098,52 121.276,69 32.492,16 73.232,71 24.448,82 65.532,59 60.336,17

Tabela 5. Spisak mesnih zajednica, 2014. Redni broj 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Mesna zajednica

Naselje kojem pripada MZ

Babicko Badince Barje Belanovce Beli Potok Bogojevce Bojišina Brejanovce Brestovac Brza Bričevlje Bukova Glava Bunuški čifluk Veliko Trnjane Velika Biljanica Velika Grabovnica Velika Kopašnica Velika Sejanica Vina Vinarce Vlase Vučje Golema Njiva Gorina Gornja Bunuša Gornja Jajina Gornja Kupinovica Gornja Lokošnica

Babicko Badince Barje, Kaluđerce, Crcavac Belanovce Beli Potok Bogojevce Bojišina Brejanovce Brestovac Brza Bričevlje Bukova Glava Bunuški Čifluk Vliko Trnjane Velika Biljanica Velika Grabovnica Velika Kopašnica Velika Sejanica Vina Vinarce Vlase Vučje Golema Njiva Gorina Gornja Bunuša Gornja Jajina Gornja Kupinovica Gornja Lokošnica

Broj stanovnika 357 530 513 505 568 1.376 185 303 2.027 1.106 196 277 479 916 472 1.279 653 696 193 2.730 503 2.865 67 652 541 141 105

Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%) 0,25 0,37 0,36 0,35 0,39 0,95 0,13 0,21 1,41 0,77 0,14 0,19 0,33 0,64 0,33 0,89 0,45 0,48 0,13 1,89 0,35 1,99 0,05 0,45 0,38 0,00 0,10 0,07 13

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87

Gornja Slatina Gornje Trnjane Gornje Krajince Gornje Sinkovce Gornji Bunibrod Gradašnica Grajevce Graovo Grdanica Grdelica Grdelica selo Guberevac Dedina Bara Dobrotin Donja Bunuša Donja Jajina Donja Kupinovica Donja Lokošnica Donja Slatina Donje Trnjane Donje Brijanje Donje Krajince Donje Stopanje Donji Bunibrod Draškovac Drvodelja Drćevac Dušanovo Žabljane Živkovo Zagužane Zalužnje Zlokućane Zloćudovo Zoljevo Igrište Jarsenovo Jašunja Jelašnica Karađorđevac Kozare Kutleš Kukulovce Kumarevo Lipovica Mala Biljanica Mala Grabovnica Mala Kopašnica Manojlovce Međa Milanovo Miroševce Mrštane Navalin Nakrivanj Novo Selo Nomanica Oraovica Grdelička Oraovica Crkovnička

Gornja Slatina Gornje Trnjane Gornje Krajince Gornje Sinkovce Gornji Bunibrod Gradašnica Grajevce Graovo Grdanica Grdelica varoš Grdelica selo Guberevac Dedina Bara Dobrotin Donja Bunuša Donja Jajina Donja Kupinovica Donja Lokošnica Donja Slatina Donje Trnjane Donje Brijanje Donje Krajince Donje Stopanje Donji Bunibrod, Žižavica Draškovac Drvodelja Drćevac Dušanovo Žabljane Živkovo Zagužane Zalužnje Zlokućane Zloćudovo Zoljevo Igrište Jarsenovo Jašunja Jelašnica Karađorđevac Kozare Kutleš Kukulovce Kumarevo Lipovica Mala Biljanica Mala Grabovnica Mala Kopašnica Manojlovce Međa Milanovo Miroševce Mrštane Navalin Nakrivanj Novo Selo Nomanica Oraovica Grdelička, Nesvrta, Bistrica Oraovica Crkovnička

181 215 738 445 710 380 374 215 525 2.136 1.058 1.766 794 320 261 1.277 46 879 225 255 1.283 733 1.105 721 652 216 294 170 572 620 310 422 192 252 225 258 338 400 242 374 318 560 290 799 1.165 187 254 213 775 821 516 903 1.332 826 1.159 38 2.042 89

0,13 0,15 0,51 0,31 0,49 0,26 0,26 0,15 0,36 1,48 0,73 1,22 0,55 0,22 0,18 0,89 0,03 0,61 0,16 0,18 0,89 0,51 0,77 0,50 0,45 0,15 0,20 0,12 0,40 0,43 0,21 0,29 0,13 0,17 0,16 0,18 0,23 0,28 0,17 0,26 0,22 0,39 0,20 0,55 0,81 0,13 0,18 0,15 0,54 0,57 0,36 0,63 0,92 0,57 0,80 0,03 0,00 1,42 0,06 14

88 89 90 91 92 93 94 95

Orašac Oruglica Palikuća Palojce Petrovac Pečenjevce Piskupovo Podrimce

96

Predejane

97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120

Predejane - selo Presečina Priboj Radonjica Razgojna Rajno Polje Rudare Strojkovce Stupnica Svirce Slatina Slavujevce Smrdan Suševlje Todorovce Tulovo Tupalovce Turekovac Crkovnica Čekmin Čufluk razgojnski Čukljenik Šainovac Šarlince

Orašac Oruglica, Gagince, Melovo, Ravni del Palikuća Palojce, Ličin Dol, Krpejce, Boćevica Petrovac Pečenjevce, Kaštavar Piskupovo Podrimce Predejane varoš, Koraćevac, Crveni Breg, Mrkovica Predejane - selo Presečina Priboj Radonjica Razgojna Rajno polje Rudare Strojkovce Stupnica Svirce Slatina Slavujevce Smrdan Suševlje Todorovce Tulovo Tupalovce Turekovac Crkovnica Čekmin Čifluk razgojnski Čukljenik Šainovac Šarlince

525 315 387 685 146 1.550 161 208

0,36 0,22 0,27 0,48 0,10 1,07 0,11 0,14

1.274

0,88

405 364 548 803 764 689 510 1.233 265 422 479 394 120 136 477 697 321 1.493 78 820 312 566 210 774

0,28 0,25 0,38 0,56 0,53 0,48 0,35 0,86 0,18 0,29 0,33 0,27 0,08 0,09 0,33 0,48 0,22 1,04 0,05 0,57 0,22 0,39 0,15 0,54

Na području grada Leskovca obrazuju se mesne zajednice: ''Ančiki'', ''Bobište'', ''Bratmilovce'', ''Veljko Vlahović'', ''Veternica'', ''Gornje Stopanje'', ''Donje Sinkovce'', ''Dubočica'', ''Rade Žunić'', ''Stojan Ljubić'', ''Morava'', ''Moša Pijade'', ''Milentije Popović'', ''Prva južnomoravska brigada'', ''Kosta Stamenković'', ''Hisar'', ''Centar'' i ''Marko Crni''.4

4

Skupštinska odluka o osnivanju mesnih zajednica 2013

15

2.3

Klima

Blaga umereno-kontinentalna klima sa prosečnom godišnjom temperaturom od 11,10°C, padavinama 625.40 mm i blagom nadmorskom visinom od 210-240 m, izuzetno pogodna za život i privredne aktivnosti. Umereno-kontinentalna klima, određena geografskom širinom (430 s.g.š.), nadmorskom visinom (210-240 m) i reljefom (povoljan razmeštaj visija i nizija) uticala je da oduvek ovo područje bude pogodno za život i osnovne privredne aktivnosti. Maksimalna temperatura: 43.7 oC Datum maksimalne temperature: 24.07.2007 Minimalna temperatura: -30.3 oC Datum minimalne temperature: 13.01.1985 Maksimalne padavine: 92.0 mm Datum maksimalnih padavina: 26.06.1954 Maksimalni sneg: 124 cm Datum maksimalnog snega: 31.01.1963 Tabela 6. Klimatski pokazatelji.5 Opština TEMPERATURA Prosečna temperatura vazduha – januar (ºC) Prosečna temperatura vazduha – jul (ºC) Prosečna temperatura vazduha – godišnja (ºC) Srednji broj mraznih dana – godišnje Srednji broj tropskih dana – godišnje VLAŽNOST VAZDUHA Prosečna vlažnost vazduha – godišnja (%) TRAJANJE SIJANJA SUNCA Prosečan broj vedrih dana – godišnje Prosečan broj oblačnih dana – godišnje PADAVINE Prosečna količina padavina – godišnje (mm) POJAVE Prosečan broj dana sa snegom – godišnje Prosečan broj dana sa snežnim pokrivačem – godišnje Prosečan broj dana sa maglom – godišnje Prosečan broj dana sa gradom – godišnje

0 21.6 11.10 93 42 73.0 79 112 625.40 35 49 26 1

Slika 4. Zima u Leskovcu 5

RHMZS

16

2.4

Lokalna samouprava

Najviši pravni akt Grada je Statut kojim se bliže uređuju način, uslovi i oblici vršenja prava i dužnosti iz nadležnosti Grada. Statut donosi Skupština grada većinom glasova od ukupnog broja odbornika. U vršenju svoje nadležnosti, Grad donosi propise samostalno, u skladu sa svojim pravima i dužnostima utvrđenim Ustavom, zakonom, drugim propisima i Statutom. Organi Grada su: Skupština grada, Gradonačelnik, Gradsko veće i Gradske uprave. Skupština grada je najviši organ Grada koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti, utvrđene Ustavom, Zakonom i Statutom. Skupštinu grada čini 75 odbornika, koje biraju građani na neposrednim izborima, tajnim glasanjem, u skladu sa Zakonom i ovim Statutom. Skupština grada ima predsednika Skupštine grada. Predsednik skupštine grada organizuje rad Skupštine grada, saziva i predsedava njenim sednicama. Predsednik Skupštine grada predstavlјa i zastupa Skupštinu grada pred svim međunarodnim i domaćim subjektima, organizacijama i telima. Predsednik Skupštine grada ima zamenika koji ga zamenjuje u slučaju njegove odsutnosti i sprečenosti da obavlјa svoju dužnost. Zamenik predsednika Skupštine grada bira se i razrešava na isti način kao i predsednik Skupštine grada. Skupština grada ima sekretara koji se stara o obavlјanju stručnih poslova u vezi sa sazivanjem i održavanjem sednica Skupštine grada. Izvršni organi Grada su Gradonačelnik i Gradsko veće. Gradonačelnika bira Skupština grada, iz reda odbornika, na vreme od četiri godine, tajnim glasanjem, većinom glasova od ukupnog broja odbornika Skupštine grada. Gradonačelnik ima zamenika koji ga zamenjuje u slučaju njegove odsutnosti i sprečenosti da obavlјa svoju dužnost. Predsednik Skupštine grada predlaže kandidata za Gradonačelnika. Kandidat za Gradonačelnika predlaže kandidata za zamenika Gradonačelnika iz reda odbornika, koga bira Skupština grada na isti način kao i Gradonačelnika. Pomoćnici Gradonačelnika pokreću inicijative, predlažu projekte i sačinjavaju mišlјenja u vezi sa pitanjima koja su od značaja za razvoj u oblastima za koje su postavlјeni i vrše druge poslove utvrđene aktom o organizaciji Gradske uprave. Pomoćnike Gradonačelnika postavlјa i razrešava Gradonačelnik. U Gradskoj upravi može biti postavlјeno najviše pet pomoćnika Gradonačelnika. Gradsko veće čine Gradonačelnik, zamenik Gradonačelnika, kao i 11 članova Gradskog veća koje bira Skupština grada, na period od četiri godine, tajnim glasanjem, većinom od ukupnog broja odbornika. Gradonačelnik je predsednik Gradskog veća. Gradska uprava organizuje se u više Gradskih uprava za pojedine. Broj, naziv i oblasti za koje se obrazuju Gradske uprave utvrđuje se aktom o organizaciji gradskih uprava. Radom Gradske uprave rukovodi načelnik Gradske uprave. Načelnika Gradske uprave postavlјa Gradsko veće, na osnovu javnog oglasa, na pet godina.

17

1. Gradska 2. Gradska 3. Gradska 4. Gradska 5. Gradska 6. Gradska 7. Gradska 8. Gradska 9. Gradska 10. Gradska 11. Gradska

uprava uprava uprava uprava uprava uprava uprava uprava uprava uprava uprava

za za za za za za za za za za za

urbanizam I stambeno-komunalne poslove inspekcijske poslove finansije imovinu i imovinsko pravne poslove privredu i poljoprivredu društvene delatnosti zaštitu životne sredine opšte poslove poslove Gradske skupštine i Gradskog veća pružanje usluga građanima – Gradski uslužni centar javne nabavke

Za ekonomski razvoj grada Leskovca zadužena je Agencija za lokalni ekonomski razvoj, koja je nastala kao izraz potrebe da se formira jedna krovna, razvojna institucija koja bi direktno radila na izgradnji ekonomske konkurentnosti lokalne zajednice u cilјu pobolјšanja njene ekonomske i socijalne budućnosti. Agencija je , formalno , nastala objedinjavanjem profesionalnih, finansijskih , materijalnih i lјudskih potencijala : Fonda za razvoj grada, Garancijskog fonda za grad Leskovac, Fonda za unapredjenje razvoja polјoprivrede i Fonda za dodelu stipendija i nagrada na teritoriji grada Leskovca. Misija Agencije je, promovisanje preduzetništva i dinamične preduzetničke kulture, podrška razvoju MSP, podsticanje osnivanja i razvijanja zadrugarstva , kooperativa i drugih poslovnih oblika udruživanja , stvaranje uslova za otvaranje novih radnih mesta, kao i unapredjenje ekonomskog ambijenta i kvaliteta života za sve lјude u lokalnoj zajednici. Osnovni zadaci Agencije su : Izrada srednjeročnih i dugoročnih strategija i planova razvoja grada, Izrada konkretnih razvojnih projekata, Upravlјanje projektima, Umrežavanje privrednih subjekata i uspostavlјanje partnerstva izmedju privatnog i javnog sektora, Organizovanje različitih oblika savetovanja, Organizovanje stručnih seminara, Izrada promotivnih materijala, Organizovano nastupanje na prezentacijama ,izložbama i sajmovima, Stručna podrška start-up preduzetnicima (obuka za samostalno vodjenje biznisa, podrška u izradi poslovnih planova, i sl.) Podrška osnivanju poslovnih i strukovnih udruženja, Usluge investitorima preko Info-centra.  Regionalne institucije: Regionalna privredna komora, Centar za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okruga, Regionalna agencija za ekonomski razvoj i preduzetništvo i Regionalni centar za podršku i promociju izvoza, Centar za prekograničnu saradnju  Nevladine organizacije: Edukacioni centar, Narodni parlament, Resurs centar, Žene za mir, Odbor za lјudska prava, Centar za samostalni život osoba sa invaliditetom, Udruženje distrofičara Jablaničkog okruga, Društvo za pomoć MNRO Leskovac, Udruženje invalida sa amputiranim ekstremitetima, Udruženje civilnih invalida rata, Savez gluvih, Udruženje bubrežnih invalida, Savez slepih, Udruženje paraplegičara, Društvo za cerebralnu i dečju paralizu, Društvo obolelih od multiple skleroze za Jablanički okrug, Romski centar južne Srbije. ...

www.aler.rs

http://www.centarzarazvoj.org/

http://www.nvo.org.rs/

http://www.rpkle.rs/

http://www.parlament.org.rs/

http://womenforpeace.org.rs/

http://www.rcleskovac.rs/

18

Tabela 7. Struktura odbornika u skupštini opštine, 2013. Opština (broj) Ukupno odbornika DS

SNS

SPS-BS

URS

NS

JS

DSS

PUPS

SDPS Samostalni odbornik LDP Samostalni odbornik Ref. Stranka Samostalni odbornik DS

SNS

SPS-BS

URS

Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko

75 48 27 20 13 7 11 7 4 10 6 4 9 5 4 4 2 2 4 3 1 4 1 3 4 3 1 4 3 1 2 2 0 2 2 0 1 1 0 75 48 27 20 13 7 11 7 4 10 6 4

Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%) 100 64,00 36,00 26,67 17,33 9,33 14,67 9,33 5,33 13,33 8,00 5,33 12,00 6,67 5,33 5,33 2,67 2,67 5,33 4,00 1,33 5,33 1,33 4,00 5,33 4,00 1,33 5,33 4,00 1,33 2,67 2,67 0,00 2,67 2,67 0,00 1,33 1,33 0,00 100 64,00 36,00 26,67 17,33 9,33 14,67 9,33 5,33 13,33 8,00 5,33

19

2.5

Istorija, tradicija i kulturno nasleđe

Grčki istoričar Herodot još u V veku pre nove ere pominje da je na mestu ili u blizini današnjeg Leskovca postojalo izvesno ilirsko (dardansko) naselje, oko kojeg se gajila konoplja. U II veku nove ere, pošto su pobedili Ilire, na ove prostore dolaze Rimljani. Na na levoj obali Veternice našli su jedno naselje starosedelaca, a sami su na brdu Hisar podigli tvrđavu koja je dominirala gradom i okolnim drumovima. O životu naših slovenskih predaka na ovim prostorima ne nalazimo pomena sve do XII veka, kada je predeo oko današnjeg Leskovca pod imenom Glubočica (Dubočica) grčki car Manojlo poklonio Stefanu Nemanji. U vreme cara Dušana i neposredno posle njegove vladavine pojedina sela u Dubočici, pa i sam Leskovac, bili su darivani manastirima: car Dušan je 1348. godine dao na poklon manastiru Hilandar selo Leskovac; 1395. godine monahinja Efimija (kneginja Milica), sa sinovima Vukom i Stefanom, dala je svetogorskom manastiru Sv. Pantelejmona kuću i dva njena čoveka u Leskovcu. Tada je Leskovac prvi put pomenut kao grad.

Slika 5. Most na Hisaru,1889.

Krajem XVIII veka Leskovac je već centar velikog Leskovačkog pašaluka koji je obuhvatao celu teritoriju bivšeg sandžaka Aladžahisar (Kruševac i Paraćin). Francuski geograf Ami Bue, 1837. godine piše da Leskovac ima 3000 kuća (2400 hrišćanskih, 500 turskih, 30 ciganskih i 10 jevrejskih) i ukupno 15.000 stanovnika.

Okupacija Srbije od strane Austrougarske, Nemačke i Bugarske (1915 - 1918) nanela je velike štete stanovništvu i privredi leskovačkog kraja, zaustavivši njegov razvitak. Ali je po završetku Prvog svestskog rata, pa sve do početka Drugog, Leskovac ppostao pravo privredno čudo u ondašnjoj Jugoslaviji. Svoj ekonomski prosperitet bazirao je najpre na preduzimljivosti i marljivosti svojih ljudi, ali i na prirodnim resursima kojima je raspolagao. Najviše se razvija tekstilna industrija po kojoj ondašnji Leskovac postaje poznat u celom svetu. Sve to zaustavljeno je početkom Drugog svetskog rata, kada su na grad, 8. aprila 1941. godine, pale prve bombe nemačkih bombardera doletelih iz pravca Bugarske. Bombardovana je železnička stanica i glavna ulica prema Hisaru, a srušeni su livnica „Sava” i autotransportno preduzeće „Begović i Đokić”. Nemci su 12. aprila 1941. god. ušli u Leskovac i okupirali ga. U toku Drugog svetskog rata Leskovac je podneo velike ljudske i materijalne žrtve, a kada je sloboda već bila na vidiku, doživeo je katastrofu kakvu nijedan drugi grad u srbiji nije. Angloamerički avioni bombarderi tipa „libertas” u pratnji „lovaca” izručili su 6. septembra 1944. godine na grad 69 tona bombi po sistemu tepih bombardovanja. Stradao je veliki broj stanovnika, neke procene idu i do 6.000 ljudi (mada je do sada potvrđen spisak - imenom i prezimenom - od 819 poginula) i uništeni su čitavi kvartovi, kao i 84 najveća i najlepša Slika 6. Leskovac posle bombardovanja gradska objekta, čime je zauvek nestao arhitektonski izgled grada na razmeđi zanatskog i indistrijskog centra. Leskovac je u Drugom svetskom ratu oslobođen 11. oktobra 1944. godine, ali tada ne prestaje rastakanje njegove moćne industrije stvarane u dvadesetim i tridesetim godinama prošlog veka. Već juna 1945. godine nacionalizovana je fabrika “Gligorije Petrović i komp.”, koja od tada posluje u društvenoj svojini pod nazivom T. I. “Kosta Stamenković”. U periodu od 1945. do 1952. godine iz Leskovca je u druge gradove Jugoslavije (Pirot, Titograd, Užice, Prokuplje, Višegrad,

20

Požarevac, Beograd, Tetovo, Zemun…) preseljen veliki broj tekstilnih i drugih fabričkih mašina, što je, svakako, presudno uticalo na nastavak razvoja Leskovca kao industrijskog centra.

Slika 7. Razglednica Leskovca

Slika 8. Glavna čaršija

Legenda kaže da je Leskovac dobio ime po biljci leske koja je rasla na prostoru nekadašnjeg isušenog jezera koje se nalazilo ispod ispod brda Hisara u blizini sadašnjeg grada. Po njoj je naselje dobilo ime Leskovac pre više od 600 godina. Šop-Đokićeva kuća je stara 120 godina. To je jednospratna zgrada sa tremom iznad ulaza. Prizemlje zgrade je skoro bez otvora, a njegovu polovinu zahvata podrum. Sprat ove kuće bio je dobro uređen, sa tavanicom u duborezu u najvećoj sobi. Zgrada je obnovljena i dograđena u istom stilu 1980. godine.

Slika 9. Šop-Đokićeva kuća Kuća Bore Dimitrijevića Piksle, stara zgrada Narodnog muzeja, podignuta je u XIX veku. Jednospratna zgrada, rađena u balkanskom stilu. Danas se u ovoj zgradi nalazi stalna etnološka postavka Narodnog muzeja, koja oslikava enterijer kuća u Leskovcu tokom XIX veka.

Slika 10. Kuća Bore Dimitrijevića Piksle

Crkva odžaklija je sagrađena 1803.godine na temeljima već postojećeg hrama. Svojim izgledom razlikuje se od ostalih crkava. Široka je, a niska, zbog čega spolja više liči na kuću, nego na crkvu. To je i bila namera starih neimara. Naime, građena je u vreme turske vlasti, kada osvajači na pravoslavne hramove i nisu gledali dobronamerno. Leskovčani su, pošto u to vreme nije bilo crkve u gradu, išli u hramove koji su se nalazili u okolnim selima. Prvih godina 19. veka, uspeli su da dobiju od sultana ferman, odnosno odobrenje da u gradu sagrade crkvu. Međutim, lokalnom turskom stanovništvu to baš nije bilo po volji. Leskovčani su se, kako je ostala priča u narodu, koju su zabeležili brojni autori, dosetili i na objektu predvideli ognjište i dimnjak, govoreći da, zapravo, ne grade crkvu, već kuću za sveštenika. I posle završetka izgradnje, i turske vladavine, hram je bio izložen opasnostima. Oštećen je u oba bombardovanja Leskovca, nemačkom i savezničkom, tokom Drugog svetskog rata. U poplavi koja je zadesila grad 1948. godine, voda koja je ušla u hram bila je metar. Odžak je postojao sve do 1963. godine kada se sam urušio, dok je u crkvi ostalo samo ognjište. Iste godine pao je i krov pod jakim pritiskom snega. pa se 1970. godine krenulo sa obnovom koja je završena 1992.godine. U okviru crkvene porte nalazi se i raritet u pravoslavnom svetu, jedinstveni primerak građevinskog poduhvata, a to je stara crkva koja je posvećena rođenju presvete Bogorodice ili Maloj Gospojini.

21

3. Prirodni resursi Tabela 8. Struktura zemljišnih površina, 2014. Udeo Udeo u opštine u Opština ukupnoj površini površini (km2) istog tipa u opštine (%) okrugu (%) Ukupna površina 1,025 100 37.02 Poljoprivredna 572 55.85 38.39 površina Obradive površine 381 37.18 51.63 Obrasla šumska 278 27.09 27.04 površina Izvor: RZZS, 2013

2,769

Udeo okruga u površini istog tipa u Srbiji (%) 0.08

3,293,577

1,491

2.93

50,963

738

2.24

32,949

1,027

5.23

19,624

Okrug (km2)

Srbija (km2)

Pošto ga karakteriše umereno-kontinentalna klima sa veoma blagim zimama i umereno toplim letima, leskovački kraj obiluje prirodnim lepotama koje su po svojoj raznolikosti i lepoti veoma retke. Brojne planine, jezera, reke, banje, kanjoni, klisure... odlika su ovog kraja.

3.1 Reke Najveća reka leskovačkog kraja je Južna Morava koja teče od juga prema severu i zajedno sa Zapadnom Moravom čini Veliku Moravu. U Južnu Moravu se ulivaju: Vlasina, koja zahvata vodu iz Vlasinskog jezera i protiče kroz Crnu Travu i Vlasotince; Veternica, koja protiče kroz Leskovac; Jablanica, koja izvire podno Goljaka i protiče kroz Medveđu i Lebane; Pusta Reka, koja kreće sa planine Radan, napuni Brestovačko jezero i protiče kroz Bojnik. Vučjanka, koja kreće sa planine Kukavice, protiče kroz Vučje i uliva se u Veternicu. U leskovačkom kraju poznate su i Kozaračka reka, Predejanska, Kopašnička i Sušica.

Slika 11. Južna Morava

22

3.2 Biljni i životinjski svet

Slika 12. Obronci Babičke gore

Prirodna bogatstva leskovačkog kraja pogoduju velikoj raznovrsnosti biljnog i životinjskog sveta. Najrasprostranjenije su od životinja: srndaći, divlje svinje, zečevi, jarebice i fazani, dok je kod biljaka primetno veoma raznoliko prisustvo lekovitih i drugih korisnih biljaka. Prva floristička istraživanja na ovoj teritoriji vršio je osnivač srpske botanike Josif Pančić krajem 19. veka. Zajedno sa svojim saradnicima on je pronašao na Ostrozubu izuzetno retku biljku, endemorelikt lovor višnju - zeleniče (Prunus Laurocerasus). Više od 100 godina ova biljka zaokuplja pažnju botaničara iz čitavog sveta, jer se na nju dosada naišlo samo u Bugarskoj i na još 2-3 lokaliteta. Zbog toga je Ostrozub proglašen strogim prirodnim rezervatom. Inače, leskovački kraj poseduje još preko 50 retkih (uglavnom lekovitih) biljaka, endema i relkata.

3.2.1. Grdelička klisura Desetak kilometara južno od Leskovca, prostrana leskovačka kotlina počinje da prelazi u brdovit predeo pod šumom. Tu nastaje živopisna Grdelička klisura, čiji se najjužniji deo zove Momina klisura. Kroz klisuru protiče reka Južna Morava. U nastavku klisure, na 25km od Leskovca, nalazi se Predejane, lepo planinsko izletište opkoljeno šumom, brdima, zaklonjeno od vetra i bez magle - idealno za odmor.

Slika 13. Grdelička klisura

3.2.2 Obronci Babičke gore

Ova netaknuta planinska lepotica bogata je raznovrsnom divljači, a njena posebnost ogleda se i u tome što se sa njenih obronaka pruža izuzetan pogled na Suvu planinu, tako da može predstavljati polaznu tačku za organizovanje pešačkih planinarskih tura.

3.2.3 Kanjon reke Vučjanke Protičući kroz useke, stene i litice planine Kukavice, reka Vučjanka pravi predivne kanale, slapove i „kazane“. U kanjonu dugom nekoliko kilometara ima više atraktivnih mesta za kupanje. U samom središtu kanjona reke Vučjanke smeštena je jedna od najstarijih hidrocentrala na Balkanu. Izgrađena je 1903. godine, a i danas je u funkciji.

Slika 14. Reka Vučjanka

3.2.4 Kukavica Potencijal za razvoj turizma u gradu Leskovcu je planina Kukavica, koja je smeštena između Vranjske kotline na jugu, Leskovačke na severu, odnosno Grdeličke klisure na istoku i doline Veternice, sa najvišim vrhom Vlajnom (1441 m.n.v.). Ovako ograničena zahvata 587 m 2 površine. Posebna je prednost ove planine u podatku da je od Leskovca udaljena samo 16 km. Sa njime je spojena linijama prigradskog saobraćaja, velike učestalosti polazaka i putem sa savremenim kolovozom. Planina Kukavica raspolaže prirodnim uslovima za razvoj planinskog i lovnog turizma, obzirom na bogatstvo lovne divljači, od kojih su najznačajnije divlje svinje i srneća divljač. Ostale vrste divljači i ptica, kao i prisustvo predatora, dominiraju ovim prostranstvima kojima JP "Srbija šume" gazduje preko ustanovljenog lovišta "Kukavica" koje se nalazi na 1360 m n.v. Ispred vrha postoji ski staza u dužini od 600 m, širine 100 m, sa prosečnim nagibom od 22 %. Kukavica je idealno mesto za pripreme sportista, planinarenje i šetnje Slika 15. Planina Kukavica u prirodi, seoski turizam, branje lekovitog bilja. 23

4. Ljudski resursi 4.1. Stanovništvo (broj stanovnika i stopa rasta) Promene u broju stanovnika Srbije (bez podataka za AP Kosovo i Metohiju) u prvoj deceniji 21. veka, pod velikim su uticajem turbulentnih dešavanja tokom 1990-ih. Rat na prostorima bivše SFRJ i njegove posledice, pre svega u vidu velikog broja izbeglica i interno raselјenih lica (IRL) znatno su ublažile depopulacione tendencije i zamaglile sliku realnog emigracionog talasa stanovništva iz Srbije u poslednjih 20 godina. Prilikom poređenja podataka poslednja dva popisa mora se voditi računa da nije primenjen isti koncept ukupnog stanovništva, ali i da su Albanci s juga Srbije bojkotovali Popis 2011. 6 U nedostatku zvaničnih popisnih podataka koji bi mogli biti iskorišćeni za metodološki korektno izračunavanje populacionog rasta, kao i zvaničnih procena broja stanovnika koji je bojkotovao Popis 2011, urađena su preračunavanja autora na osnovu kojih je neto emigracija u međupopisnom periodu 2002- 2011. procenjena na 65 hilјada, a smanjenje ukupnog stanovništva na 363 hilјada (što je za oko 50 hilјada više od zvaničnih podataka). Negativan prirodni priraštaj je iznosio 297 hilјada. Smanjenje stanovništva je znatno veće na jugu nego na severu zemlje. Između dva popisa u Leskovcu je došlo do depopulacije koja upozorava. Prema zvaničnim podacima poslednjeg popisa 2011. godine, na teritoriji našeg grada živi 144.206 stanovnika, što je za 12.046 manje u odnosu na popis 2002. god. Osnovni razlozi velike depopulacije leže u niskom fertilitetu i u izuzetno visokim stopama smrtnosti. Negativni prirodni priraštaj iznosi -6,7 na 1000 stanovnika. Migracija, odnosno izuzetno izraženo iseljavanje iz regiona (posebno mladih) je veliki problem grada, iako se nastavlja višedecenijski trend prisutan na nivou cele Srbije: migracije iz sela ka gradu. Starenje ukupne populacije (posmatrano od sredine 20. veka) je proces koji u Leskovcu, a i u Srbiji traje već više od 40 godina, počev od kraja 1960-ih kada je stanovništvo bilo demografski najmlađe. Uz prosečnu starost od 41,52 godine, (Srbija 41,57 godina), indeks starenja od 111.71 u Leskovcu, Srbija 114.32 je 2011. god. među demografski najstarijim zemlјama sveta. Prema prvim podacima popisa poljoprivrede 14% od ukupnog stanovništva je poljoprivredno stanovništvo. Stepen obrazovanja stanovništva grada, kao i struktura stručne ponude je nepovoljnija nego u Republici Srbiji, a daleko zaostaje i za potrebama razvoja Grada. Tabela 9. Uporedni pregled broja stanovnika, 2014. 1948 1953 1961 1971 1981 1991 Broj stanovnika 113.158 121.311 134.250 147.487 159.001 161.986 u opštini Promena broja / 8.153 12.939 13.237 11.514 2.985 stanovnika u opštini Stopa rasta broja stanovnika / 7,20 10,67 9,86 7,81 1,88 u opštini (%) Broj stanovnika 231.280 244.128 254.855 260.982 262.531 255.011 u okrugu Stope rasta broja stanovnika / 5,56 4,39 2,40 0,59 -2,86 u okrugu (%) Stopa rasta broja / 6,90 9,51 10,53 10,26 -16,01 stanovnika u Srbiji (%) Izvor RZZS Popis 2011 * Broj stanovnika po prethodnoj metodologiji (ranijih popisa – godine) 6

2002

2011

156252

144206

-5.734

-12.046

-3,54

-7,71

240.923

216.304

-5,52

-10,22

-4,15

-4,15

pre 1991.

(Penev, Marinković, 2012).

24

Tabela 10. Procenjeni broj stanovnika u periodu 1991-2012. 1991 2006 2007 2008 2009 Broj stanovnika u 158.977 153.084 151.964 150.653 149.279 opštini Ukupna promena broja stanovnika u / -5.893 -1.120 -1.311 -1.374 opštini Stopa rasta broja stanovnika u / -3,71 -0,73 -0,86 -0,91 opštini (%) Stope rasta broja stanovnika u / -6,44 -0,95 -1,02 -1,01 okrugu (%) Stopa rasta broja stanovnika u Srbiji / -2,04 -0,39 -0,40 -0,42 (%) Izvor: OIR u RS, 2013

4.1

2011*

2012

147.959

144.370

143.023

-1.320

-3.589

-1.347

-0,88

-2,43

-0,93

-1,03

-3,64

-1,11

-0,40

-0,40

-0,45

Stanovništvo prema tipu naselja

Tabela 11. Struktura stanovništva prema tipu naselja, 2014. Opština Okrug Broj Učešće (%) Broj Učešće (%) Gradsko stanovništvo 65,289 45.27 93,679 43.31 Ostalo stanovništvo 78,917 54.73 122,625 56.69 Ukupno stanovništvo 144,206 100 216,304 100 Izvor: RZZS

4.2

2010

Srbija Broj Učešće (%) 4,271,872 59.44 2,914,990 40.56 7,186,862 100

Vitalni događaji

Tabela 102. Vitalni događaji, 2014. Živorođeni Živorođeni na 1000 stanovnika Umrli Umrli na 1000 stanovnika Prirodni priraštaj Prirodni priraštaj na 1000 stanovnika Izvor: RZZS

Opština 1.155 8,1 2.147 15 -992 -6,9

Okrug 1.735 8,1 3.467 16,2 -1732 -8,1

Srbija 67.257 9,3 102.400 14,2 -35143 -4,9

25

Tabela 13. Struktura ženskog stanovništva starog 15 godina i više prema broju živorođene dece, 2014. Udeo u ukupnom broju žena Region južne i istočne Srbijea starih 15 i više god. u opštini (%) Ukupno 686.072 100 Nije rađala 152.094 22,17 1 dete 135.928 19,81 2 318.377 46,41 Rodila 3 60.426 8,81 4 13.028 1,90 5 i više dece 6.219 0,91 Prosečan broj dece 1.95 / Izvor RZZS

4.3

Stanovništvo prema bračnom stanju

Tabela 14. Struktura stanovništva starog 15 i više godina prema bračnom stanju i polu, 2014. Udeo u ukupnom broju Muško Žensko Opština stanovnika u opštini (%) Ukupno 60.809 62.392 123.201 100 Neoženjeni/neudati 17.362 11.602 28.964 23,51 Oženjeni/udati 37.675 38.089 75.764 61,50 Razvedeni 1.672 2.464 4.136 3,36 Udovci/udovice 3.962 10.097 14.059 11,41 Nepoznato 138 140 278 0,23 Izvor RZZS Tabela 15. Stanovništvo staro 15 i više godine koje živi u vanbračnoj zajednici, prema starosti i polu, 2014. Udeo u ukupnom broju Opština stanovnika u opštini (%) Ukupno 3.287 100 muško 1.639 1,14 Ukupno stanovništvo žensko 1.648 1,14 Ukupno 215 0,15 15-19 muško 47 0,03 26

20-24

25-29

30-39

40-49

50-59

60 i više

4.4

žensko Ukupno muško žensko Ukupno muško žensko Ukupno muško žensko Ukupno muško žensko Ukupno muško žensko Ukupno muško žensko

168 490 200 290 513 257 256 852 459 393 545 294 251 404 227 177 268 155 113

0,12 0,34 0,14 0,20 0,36 0,18 0,18 0,59 0,32 0,27 0,38 0,20 0,17 0,28 0,16 0,12 0,19 0,11 0,08

Starosna struktura stanovništva

Tabela 16. Struktura stanovništva prema starosti i polu, 2014. Opština Ukupno stanovništvo 0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49 50-54

Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno

144.206 71.632 72.574 6.124 3.127 2.997 7.387 3.770 3.617 7.494 3.926 3.568 8.690 4.539 4.151 9.064 4.659 4.405 9.043 4.636 4.407 9.169 4.652 4.517 9.993 5.093 4.900 9.500 4.748 4.752 10.171 5.131 5.040 10.104

Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%) 100 49,67 50,33 4,25 2,17 2,08 5,12 2,61 2,51 5,20 2,72 2,47 6,03 3,15 2,88 6,29 3,23 3,05 6,27 3,21 3,06 6,36 3,23 3,13 6,93 3,53 3,40 6,59 3,29 3,30 7,05 3,56 3,50 7,01 27

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 I više Pinoletno stanovništvo

Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko

5.116 4.988 11.559 5.821 5.738 10.513 5.160 5.353 6.861 3.308 3.553 7.572 3.376 4.196 6.377 2.718 3.659 3.312 1.355 1.957 1.273 497 776 118.027 58.130 59.897

3,55 3,46 8,02 4,04 3,98 7,29 3,58 3,71 4,76 2,29 2,46 5,25 2,34 2,91 4,42 1,88 2,54 2,30 0,94 1,36 0,88 0,34 0,54 81,85 40,31 41,54

Izvor RZZS

Tabela 17. Struktura stanovništva po osnovnim kontigentima, 2014. Opština, 2002 Opština, 2011 Broj Udeo u ukupnom Broj Udeo u ukupnom stanovnika stanovništvu (%) stanovnika stanovništvu (%) Predškolski uzrast 0-6 10.892 6,97 9.576 6,64 Školski uzrast 7-14 14.806 9,48 12.913 8,95 Radni kontigent 15-64 104.241 66,71 99.163 68,76 Stanovništvo od 65 godina i više 25.441 16,28 25.395 30,46 Punoletni 18 i više / / 118.934 82,48 Žene u fertilnom periodu 15-49 36.790 23,55 32.960 22,86 Ukupno 156.252 100 144.206 100 Izvor RZZS 28

Tabela 18. Starosni indikatori stanovništva, 2014. Opština Okrug Prosečna starost (godine) 42.21 42.47 Očekivano trajanje života - muškarci (godine) 71.96 71.97 Očekivano trajanje života - žene (godine) 76.45 76.26 Indeks starenja* 123.23 126.20 Izvor RZZS * Indeks starenja – predstavlja odnos starog (60 i više godina) prema mladom stanovništvu

4.5

Polna struktura stanovništva

Tabela 19. Polna struktura stanovništva, 2014. Struktura Broj stanovnika u stanovništva u opštini opštini (%) Muško 71.632 49,67 Žensko 72.574 50,33 Ukupno 144.206 100 Izvor RZZS

4.6

Srbija 42.23 72.22 77.29 125.38 (0-19)

Struktura stanovništva u okrugu (%) 49,92 50,08 100

Struktura stanovništva u Srbiji (%) 48,69 51,31 100

Etnička struktura stanovništva

Tabela 20. Struktura stanovništva prema etničkoj ili nacionalnoj pripadnosti, 2014. Opština Okrug Srbija Udeo u Udeo u Udeo u ukupnom ukupnom ukupnom Broj Broj Broj stanovništvu stanovništvu stanovništvu (%) (%) (%) Srbi 133.623 92,66 199.901 92,53 5.988.150 83,32 Crnogorci 192 0,13 386 0,18 38.527 0,54 Jugosloveni 88 0,06 96 0,04 23.303 0,32 Albanci 20 0,01 548 0,25 5.809 0,08 Bošnjaci 5 0,00 6 0,00 145.278 2,02 Bugari 91 0,06 107 0,05 18.543 0,26 Bunjevci 0 0,00 0 0,00 16.706 0,23 Vlasi 2 0,00 4 0,00 35.330 0,49 Goranci 4 0,00 27 0,01 7.767 0,11 Mađari 15 0,01 23 0,01 253.899 3,53 Makedonci 291 0,20 354 0,16 22.755 0,32 Muslimani 19 0,01 28 0,01 22.301 0,31 29

Nemci Romi Rumuni Rusi Rusini Slovaci Slovenci Ukrajinci Hrvati Česi Ostali Neopredeljeni Regionalna pripadnost Nepoznato Ukupno Izvor RZZS

4.7

19 7.700 4 13 2 9 19 8 55 0 96 965

0,01 5,34 0,00 0,01 0,00 0,01 0,01 0,01 0,04 0,00 0,07 0,67

20 11.436 15 25 3 14 22 10 78 0 124 1.573

0,01 5,29 0,01 0,01 0,00 0,01 0,01 0,00 0,04 0,00 0,06 0,73

4.054 147.604 29.332 3.247 14.246 52.750 4.033 4.903 57.900 0 17.568 160.346

0,06 2,05 0,41 0,05 0,20 0,73 0,06 0,07 0,81 0,00 0,24 2,23

16

0,01

16

0,01

30.771

0,43

950 144.206

0,66 100

1.488 216.034

0,69 100

81.740 7.186.862

1,14 100

Struktura stanovništva prema veroispovesti

Tabela 21. Struktura stanovništva prema veroispovesti, 2014. Opština Okrug Broj (%) Broj (%) Islamska 189 0,13 815 0,38 Judaistička 0 0,00 0 0,00 Katolička 122 0,08 164 0,08 Pravoslavna 133.893 92,85 201.969 93,37 Protestantska 2.493 1,73 2.575 1,19 Ostale hrišćanske 135 0,09 143 0,07 Istočnjačke 7 0,00 11 0,01 veroispovesti Ostale veroispovesti 9 0,01 14 0,01 Agnostici 25 0,02 30 0,01 Neizjašenjen 3.264 2,26 4.824 2,23 Nije vernik 508 0,35 575 0,27 Nepoznato 1.471 1,02 2.842 1,31 Izvor RZZS

4.8

Srbija Broj 222.828 578 356.957 6.079.396 71.284 3.211

(%) 3,10 0,01 4,97 84,59 0,99 0,04

1.237

0,02

1.776 4.010 220.735 80.053 99.714

0,02 0,06 3,07 1,11 1,39

Struktura stanovništva prema maternjem jeziku

Tabela 22. Struktura stanovništva prema maternjem jeziku, 2014. Opština Okrug Broj (%) Broj (%) Srpski 135.820 94,18 203.703 94,17 Albanski 16 0,01 544 0,25 Bosanski 7 0,00 9 0,00 Bugarski 56 0,04 64 0,03 Vlaški 2 0,00 4 0,00 Mađarski 15 0,01 20 0,01 Makedonski 221 0,15 271 0,13 Romski 6.576 4,56 9.278 4,29 Rumunski 3 0,00 18 0,01 Slovački 4 0,00 7 0,00 Hrvatski 38 0,03 51 0,02 Ostali jezici 207 0,14 319 0,15 Nepoznato 1.241 0,86 2.016 0,93 Ukupno 144.206 100 216.304 100 Izvor RZZS

Srbija Broj (%) 6.330.919 88,09 10.040 0,14 138.871 1,93 13.337 0,19 43.095 0,60 243.146 3,38 12.706 0,18 100.668 1,40 29.075 0,40 49.796 0,69 19.223 0,27 67.795 0,94 128.191 1,78 7.186.862 100

30

4.9

Stanovništvo prema aktivnosti

Od ukupnog broja stanovništva na teritoriji grada Leskovca, ekonomski aktivno stanovništvo čini 41,24%, od čega 26,53% obavlja zanimanje, a 14,71% su nezaposleni. Procenat ekonomski neaktivnog stanovništva u odnosu na ukupan broj stanovništva je dosta veći od ekonomski aktivnog stanovništvo i iznosi 84.730 stanovnika, odnosno 58,76%. Najveći procenat čine penzioneri sa 21,57%, dok su a drugom mestu deca mlađa od 15 godina sa 14,57%. 4.9.1

Struktura stanovništva prema ekonomskoj aktivnosti

Tabela 23. Struktura stanovništva prema ekonomskoj aktivnosti i polu, 2014. Udeo u ukupnom Udeo u ukupnom ekonomski Opština stanovništvu aktivnom opštine (%) stanovništvu (%) Ukupno stanovništvo 144.206 100 / Ukupno 59.476 41.24 100 Ekonomski aktivno Muško 35.150 24.37 59,10 stanovništvo Žensko 24.326 16.87 40,90 Ukupno 38.260 26.53 64,33 Ekonomski aktivno stanovništvo koje Muško 23.600 16.37 39,68 obavlja zanimanje Žensko 14.660 10.17 24,65 Ukupno 21.216 14.71 35,67 Nezaposleni Muško 11.550 8.01 19,42 Žensko 9.666 6.70 16,25 Ukupno 11.955 8.29 20,10 Nekada radili Muško 6.951 4.82 11,69 Žensko 5.004 3.47 8,41 Ukupno 9.261 6.42 15,57 Traže prvi posao Muško 4.599 3.19 7,73 Žensko 4.662 3.23 7,84

31

Tabela 24. Struktura stanovništva prema ekonomskoj neaktivnosti i polu, 2014. Udeo u ukupnom Udeo u ukupnom ekonomski Opština stanovništvu neaktivnom opštine (%) stanovništvu (%) Ukupno stanovništvo 144.206 100 / Ukupno 84.730 58.76 100 Ekonomski Muško 36.482 25.30 43.06 neaktivni Žensko 48.248 33.46 56.94 Ukupno 21.005 14.57 24.79 Deca mlađa od 15 Muško 10.823 7.51 12.77 godina Žensko 10.182 7.06 12.02 Ukupno 31.108 21.57 36.71 Penzioneri Muško 13.490 3.35 15.92 Žensko 17.618 12.22 20.79 Ukupno 551 0.38 0.65 Lica sa prihodima Muško 443 0.31 0.52 od imovine Žensko 108 0.07 0.13 Ukupno 11.205 7.77 13.22 Učenici/studenti Muško 5.452 3.78 6.43 (15 i više godina) Žensko 5.753 3.99 6.79 Ukupno 13.522 9.38 15.96 Lica koja obavljaju Muško 1.832 1.27 2.16 kućne poslove Žensko 11.690 8.11 13.80 Ukupno 7.339 5.09 8.66 Ostalo Muško 4.442 3.08 5.24 Žensko 2.897 2.01 3.42

4.10 Obrazovna struktura stanovništva Tabela 25. Struktura stanovništva starog 15 i više godina prema školskoj spremi i pismenosti, 2014. Opština (broj) Opština (%) Srbija (%) mušukumušukumušukupno žene žene Žene karci pno karci pno karci Ukupno 123.201 60.809 62.392 100 100 100 100 100 100 stanovništvo (>15) Bez školske spreme 6.095 955 5.140 4,95 1,57 4,17 2,68 0,50 2,18 Nepotpuno osnovno 17.320 6.912 10.408 14,06 11,37 8,45 11,00 3,91 7,08 obrazovanje Osnovno 22.696 11.449 11.247 18,42 18,83 9,13 20,76 9,63 11,1 obrazovanje Srednje obrazovanje 49,61 54,35 22,79 48,93 26,18 22,7 49,61 54,3 22,8 ukupno Gimnazija 4.042 1.677 2.365 3,28 2,76 1,92 5,06 1,92 3,14 Srednje stručne škole u 27.201 16.694 10.507 22,08 27,45 8,53 19,26 12,08 7,18 trajanju manjem od 4 godine Srednje stručne škole u 29.308 14.148 15.160 23,79 23,27 12,3 23,78 11,46 12,3 trajanju od 4 godine Specijalizacija posle 569 529 40 0,46 0,87 0,03 0,84 0,73 0,11 32

srednjeg obrazovanja Više obrazovanje Visoko obrazovanje Nepoznato Izvor: RZZS

6.621 8.616 733

3.559 4.558 328

3.062 4.058 405

5,37 6,99 0,59

5,85 7,50 0,54

2,49 3,29 0,33

5,65 10,59 0,40

2,81 5,01 0,18

2,84 5,57 0,21

Tabela 26. Stanovništvo staro 10 i više godina prema polu, a nepismeni prema starosti, 2014. Opština Opština Opština Opština (broj) (%) (%) (%) ukupno muškarci žene ukupno muškarci žene Ukupno 130.695 64.735 65.960 100 100 100 stanovništvo (>10) Nepismeni - ukupno 5.398 763 4.635 4,13 1,18 7,03 10 - 14 godina 50 23 27 0,04 0,04 0,04 15 - 19 godina 78 40 38 0,06 0,06 0,06 20 - 34 godina 312 114 198 0,24 0,18 0,30 35 - 49 godina 301 88 213 0,23 0,14 0,32 50 - 64 godina 449 113 336 0,34 0,17 0,51 65 i više 4.208 385 3.823 3,22 0,59 5,80 Izvor RZS Tabela 27. Stanovništvo staro 15 i više godina prema kompjuterskoj pismenosti, 2013 .

Ukupno

Kompjuterski pismena lica Lica koja delimično poznaju rad na računaru

muško žensko Ukupno muško žensko Ukupno muško

Opština (broj)

Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%)

123201 60809 62392 31060 16348 14712 17166 9134

100 49,36 50,64 25,21 13,27 11,94 13,93 7,41 33

Kompjuterski nepismena lica

žensko Ukupno muško žensko

8032 74975 35237 39648

6,52 60,86 28,60 32,18

Izvor RZS

4.11 Invaliditet Tabela 28. Struktura stanovništva prema statusu invaliditeta, starosi, polu i tipu naselja 2013. Osobe sa Udeo osoba sa Opština invaliditet invaliditetom u ukupnom om broju stanovništva % 12,729 Ukupno stanovništvo 144,206 8.83 4,666 Gradsko stanovništvo 65,289 3.24 1,925 Muško 31,616 1.33 2,741 Žensko 33,673 1.90 50 Ukupno 10,020 0.03 Deca mlađa od 19 Muško 5,133 0.01 15 godina 31 Žensko 4,887 0.02 27 Ukupno 3,882 0.02 22 15-19 Muško 2,047 0.02 5 Žensko 1,835 0.00 101 Ukupno 8,892 0.07 58 20-29 Muško 4,501 0.04 43 Žensko 4,391 0.03 430 Ukupno 18,186 0.30 227 30-49 Muško 8,859 0.16 203 Žensko 9,327 0.14 867 Ukupno 10,009 0.60 397 50-59 Muško 4,744 0.28 470 Žensko 5,265 0.33 620 Ukupno 4,798 0.43 296 60-64 Muško 2,239 0.21 324 Žensko 2,559 0.22 2,571 Ukupno 15,893 1.78 906 65 i više Muško 7,161 0.63 1,665 Žensko 8,732 1.15 8,063 Ostalo stanovništvo 78,917 5.59 3,518 Muško 40,016 2.44 4,545 Žensko 38,901 3.15 66 Ukupno 10,985 0.05 Deca mlađa od 40 Muško 5,690 0.03 15 godina 26 Žensko 5,295 0.02 48 Ukupno 4,808 0.03 31 15-19 Muško 2,492 0.02 17 Žensko 2,316 0.01 97 Ukupno 9,215 0.07 30 20-29 Muško 4,794 0.02 37 Žensko 4,421 0.03 572 Ukupno 20,647 0.40 30-49 267 Muško 10,765 0.19 34

50-59

60-64

65 i više

Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko Ukupno Muško Žensko

9,882 11,654 6,193 5,461 5,715 2,921 2,794 15,893 7,161 8,732

305 1,282 637 645 910 446 464 5,088 2,037 3,051

0.21 0.89 0.44 0.45 0.63 0.31 0.32 3.53 1.41 2.12

Izvor RSZ Tabela 29. Osobe sa invaliditetom prema vrsti problema, starosti i polu, 2014. Problemi sa: hodanjem/ penjanjem pamćenjem/ vidom sluhom samostalnošću komunikacijom uz koncetracijim stepenice Ukupno 5602 3554 7525 2527 1995 1366 2330 1775 2902 1036 794 600 Muško 3272 1839 4623 1491 1201 766 Žensko Deca 16 27 36 42 Ukupno 43 45 mlađa 23 6 19 14 18 22 Muško od 15 20 10 26 13 18 20 godina Žensko 24 16 29 22 23 23 Ukupno 15-19 16 10 23 16 18 18 Muško 8 6 6 6 5 5 Žensko 73 33 78 57 51 67 Ukupno 20-29 40 20 44 28 25 36 Muško 33 13 34 29 26 31 Žensko 344 166 470 215 157 168 Ukupno 30-49 167 75 230 102 76 84 Muško 177 91 240 113 81 84 Žensko 993 423 1152 320 196 143 Ukupno 50-59 486 246 511 166 100 83 Muško 177 154 96 60 Žensko 507 641 329 194 143 108 Ukupno 664 908 189 98 85 62 60-64 Muško 295 434 140 96 58 46 Žensko 369 474 2571 1692 1389 815 Ukupno 3461 4843 65 i 1169 612 472 295 Muško 1303 1641 više 1402 1080 917 520 Žensko 2158 3202 Izvor: RZZS

35

4.12 Domaćinstva i porodice 4.12.1 Domaćinstva Tabela 30. Struktura domaćinstava prema broju članova, 2014. Broj

Domaćinstva u opštini

Ukupno sa 1 članom 2 3 4

43.603 7.074 10.182 7.791 8.232

Udeo u ukupnom broju domaćinstava u opštini (%) 100 16,22 23,35 17,87 18,88 36

5 6 i više Opština Okrug Srbija

Prosečan broj članova domaćinstva

4.796 5.528 3,30 3,24 2,88

11,00 12,68 / / /

Izvor: RZZS Tabela 31. Uporedni pregled broja domaćinstava 1948-2011. po popisu 1948 1953 1961 1971 1981 1991 Broj domaćinstava u 20.549 23.085 29.220 36.166 41.588 43.979 opštini Promena broja domaćinstava u opštini Stopa rasta broja domaćinstava u opštini (%) Stope rasta broja domaćinstava u okrugu (%) Stopa rasta broja domaćinstava u Srbiji (%) Izvor: RZZS

2002

2011

46583

43603

/

2.536

6.135

6.946

5.422

2.391

2.604

-2.980

/

12,34

26,58

23,77

14,99

5,75

5,92

-6,40

/

9,23

20,54

17,92

10,25

2,96

3,62

-8,98

/

8,80

19,35

16,54

14,26

-5,86

4,26

-1,32

Tabela 32. Uporedni pregled broja stanova 1971-2011. po popisu

1971 20.549

1981 23.085

1991 29.220

2002 36.166

2011 41.588

Ukupan broj stanova 2002 2011 43.979 46583

/

2.536

6.135

6.946

5.422

2.391

2.604

/

12,34

26,58

23,77

14,99

5,75

5,92

40.152

43.859

52.866

62.337

68.727

70.763

73.328

/

9,23

20,54

17,92

10,25

2,96

3,62

/

8,80

19,35

16,54

14,26

-5,86

4,26

Stanovi za stalno stanovanje Broj stanova u opštini Promena broja stanova u opštini Stopa rasta broja stanova u opštini (%) Broj stanova u okrugu Stope rasta broja stanova u okrugu (%) Stopa rasta broja stanova u Srbiji (%) Izvor: RZZS

37

4.13 Migracije stanovništva 4.13.1 Doseljenici Tabela 33. Broj doseljenika po vremenskim periodima. Broj doseljenika u opštinu Ukupan broj stanovnika Od rođenja stanuje u istom mestu Ukupno 1980 i ranije 1981-1985 1986-1990 Doseljenici 1991-1995 1996-2000 2001-2005 2006 i kasnije Nepoznato Izvor RZS

144.206 92.612 51594 24.688 3.787 3.590 3.648 4.355 3.105 4.220 4.201

Udeo u ukupnom broju doseljenika u opštini (%) / / 100 47.85 7.34 6.96 7.07 8.44 6.02 8.18 8.14

Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%) 100 64,22 35,78 17,12 2,63 2,49 2,53 3,02 2,15 2,93 2,91

Tabela 34. Struktura doseljenika prema području sa kojeg su doseljeni, 1948-2011.

Doseljenici – ukupno Doseljenici iz Srbije

Doseljeni iz inostranstva

Iz Iz Iz Iz Iz Iz

Srbije - ukupno drugog mesta iste opštine druge opštine iste oblasti druge oblasti inostranstva - ukupno bivših republika SFRJ Iz ostalih zemalja

Nepoznato Izvor RZS 4.13.2

Opština

Udeo u ukupnom broju doseljenika u opštinu (%)

51.594 48.405 24.743 10.677 12.985 3.166 2.390 776 23

100 93,82 47,96 20,69 25,17 6,14 4,63 1,50 0,04

Opština (broj)

Udeo u ukupnom broju dnevnih migranata (%)

19.567 10.961 8.226 645 2.074 16 8.606 6.672 217 1.704 13

100 56.02 42,04 3,30 10,60 0,08 43,98 34,10 1,11 8,71 0,07

Dnevne migracije

Tabela 35. Dnevne migracije prema tipu migranata, 2013.

Dnevni migranti – ukupno Dnevni migranti koji obavljaju zanimanje

Dnevni migranti koji se školuju

ukupno u drugom naselju iste opštine u drugoj opštini iste oblasti u drugoj oblasti u drugoj državi ukupno u drugom naselju iste opštine u drugoj opštini iste oblasti u drugoj oblasti u drugoj državi

38

5 Stambeni resursi Stambeni fond Leskovca čini preko 50.000 stanova, sa prosečnom površinom od 69.54m2. Najveći broj stanova je u vlasništvu fizičkih lica, čak 95.21% od čega je najveći broj trosobnih i četvorosobnih stanova. Dinamična stambena izgradnja bila je 60-ih godina 20-tog veka, dok je posle 2000. godine drastično smanjena.

5.1

Stambena statistika

Tabela 36. Struktura stanova za stalno stanovanje prema broju soba, 2013. Udeo u Prosečna površina stana (m2) ukupnom Opština broju stanova Opština Okrug Srbija u opštini (%) Stanovi - ukupno 49915 100 69.54 69.13 72.30 1-sobni 1225 2.45 22.72 22.32 25.45 2-sobni 6137 12.29 37.21 37.03 38.03 Vrsta stana 3-sobni 15809 31.67 0.06 56.20 57.78 4-sobni 15030 30.11 72.94 71.86 76.44 5 i više sobni 11714 23.47 104.56 104.69 118.40 Izvor RZS Tabela 37. Struktura nastanjenih stanova prema svojini stana, 2013. Udeo u ukupnom broju Ukupno Vlasništvo Zakup Podstanarstvo stanova u opštini (%) Leskovac 42549 100.00 39,310 304 806 Privatna svojina 1 40511 95.21 37,762 68 704 lica Privatna svojina 2 1694 3.98 1,548 1 28 više lica 214 0.50 / 176 38 Javna (Državna) 118 0.28 / 59 36 Ostali oblici Izvor RZS

Srodstvo

Ostalo

2,117

12

1,977

/

117

/

/ 23

/ /

Tabela 38 . Struktura nastanjenih stanova prema broju domaćinstava i lica, 2013. Udeo u ukupnom broju Opština stanova u opštini (%) Nastanjeni stanovi -ukupno 42549 100 1 domaćinstvo 41754 98.13 2 domaćinstva 736 1.73 3 i više domaćinstava 59 0.14 1 lice 6737 15.83 2 9682 22.75 Stanovi u kojima stanuje 3 7447 17.50 4 7904 18.58 5 4876 11.46 6 3819 8.98 7 i više lica 2084 4.90 Izvor: RZS

39

5.2

Stambena izgradnja

Tabela 39. Stambena izgradnja, 2012 Broj stanova – ukupno Broj završenih stanova Broj nezavršenih stanova Privatna svojina Broj stanova – ukupno Broj završenih stanova Broj nezavršenih stanova

Opština 118 70 48

Okrug 150 90 60

Srbija 32.569 15.223 17.346

98 70 28

130 90 40

19.630 11802 7.828

82,19 0,5

82,83 0,4

49,12 2,1

Prosečna površina završenih stanova (m2) Broj izgrađenih stanova na 1000 stanovnika Izvor RZS

Tabela 40. Vrednost izvedenih građevinskih radova, 2013. Opština (€)* Vrednost izvedenih građevinskih radova - ukupno 27.194.692 Stambena izgradnja - ukupno 3.945.965 Stambena izgradnja u privatnoj svojini 2.892.519 Stambena izgradnja u ostalim oblicima svojine 1.053.447 * po prosečnom srednjem kursu NBS za 2013. godinu

Udeo u vrednosti svih građevinskih radova (%) 100 14,51 10,64 3,87

Tabela 41. Cene stanova novogrdnje, I polugodište 2014 Prosečna površina stanova (m2) Cena stana (€/m2) Cena građevinskog zemljišta (€/m2) Cena građenja (€/m2) Ostali troškovi (€/m2)

Opština

Beograd

64,00 627 15 449 163

60,00 1.481 1.481 421 879

Srbija (prosek) 54,00 1.129 279 684 166

40

6 Privreda 6.1 Privredna struktura po delatnostima 6.1.1 Preduzeća Tabela 42. Broj preduzeća po delatnostima i veličini, 2013. Udeo u ukupnom broju preduzeća istog sektora (%)

Broj preduzeća Naziv sektora Mala

Srednja

Velika

Ukupno

Mala

Srednja

Velika

Udeo u ukupn om broju predu zeća (%)

SEKTOR A –Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstva (Oblasti: 01,02,03)

24

1

1

0

26

92.31

3.85

3.85

SEKTOR B - Rudarstvo (Oblasti: 05,06,07,08,09)

0

0

0

0

0

0

0

0

249

45

8

1

303

82.18

14.85

2.64

6

1

0

0

7

85.71

14.29

0

4

4

1

0

9

44.44

44.44

11.11

68

8

0

0

76

89.47

10.53

0

266

46

3

0

315

84.44

14.60

0.95

69

7

0

0

76

90.79

9.21

0

12

2

0

0

14

85.71

14.29

0

15

1

0

0

16

93.75

6.25

0

5

0

0

0

5

100.00

0

0

SEKTOR L - Poslovanje nekretninama (Oblast: 68)

3

0

0

0

3

100.00

0

0

SEKTOR M - Stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (Oblast: 69,70,71,72,73,74,75)

51

1

0

0

52

98.08

1.92

0

SEKTOR N - Administrativne i pomoćne uslužne delatnosti (Oblast: 77,78,79,80,81,82)

25

1

0

0

26

96.15

3.85

0

SEKTOR C –Prerađivačka industrija (Oblasti: 0,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20 ,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30, 31,32,33) SEKTOR D - Snabdevanje električnom energijom, gasom i parom (Oblast: 35) SEKTOR E - Snabdevanje vodom i upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada I slične aktivnosti (Oblast: 36,37,38,39) SEKTOR F - Građevinarstvo (Oblast:41,42,43) SEKTOR G - Trgovina na veliko i malo i popravka motornih vozila (Oblast: 45,46,47) SEKTOR H - Saobraćaj i skladištenje (Oblast: 49,50,51,52,53) SEKTOR I –Usluge smeštaja i ishrane (Oblast: 55,56) SEKTOR J - Informisanje i komunikacije (Oblast: 58,59,60,61,62,63) SEKTOR K - Finansijske delatnosti i delatnosti osiguranja (Oblast: 64,65,66)

41

SEKTOR O - Državna uprava i obavezno socijalno osiguranje (Oblast: 84) - Nema podataka

0

0

0

0

0

0

0

0

18

0

0

0

18

100.00

0

0

0

1

0

0

1

0

100.00

0

SEKTOR R - Umetnost, zabava i rekreacija (Oblast: 90,91,92,93)

2

2

0

0

4

50.00

50.00

0

SEKTOR S - Ostale uslužne delatnosti (Oblast: 94,95,96)

7

0

0

0

7

100.00

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

824

120

13

1

958

86.01

12.53

1.36

SEKTOR P – Obrazovanje (Oblast: 85) SEKTOR Q - Zdravstvena i socijalna zaštita (Oblast: 86,87,88)

SEKTOR T - Delatnnosti domaćinstva kao poslodavca, Delatnnosti domaćinstva koja proizvode robu i usluge za sopstvene potrebe (Oblast: 97,98) - Nema podataka SEKTOR U –Delatnosti eksteritorijalnih organiizacija i tela (Oblast: 99) - Nema podataka UKUPNO:

Izvor: APR Ukupan broj preduzeća na teritoriji grada Leskovca je 958. Najdominantniju delatnost čine trgovine na veliko i malo, opravka motornih vozila i predmeta za ličnu upotrebu sa 315 registrovanih firmi. Zatim slede preduzeća iz sektora prerađivačke industrije sa 303, slede gradjevinarstvo sa udelom od 76 firmi i saobraćaj i skladištenje sa 76 firmi. Ukupan broj zaposlenih u preduzećima iznosi 8715 radnika od kojih je 39% u malim preduzećima, 37,53% u srednjim preduzećima, 18,92% u mikro preduzećima, 4,49% u velikim preduzećima

42

6.1.1.1 Broj radnika u preduzećima Tabela 43 . Broj radnika u preduzećima po delatnosti i veličini preduzeća, 2013. godine Udeo u ukupnom broju radnika istog sektora (%)

Broj radnika u preduzećima Naziv sektora

SEKTOR A Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (Oblast: 01,02,03) SEKTOR B Rudarstvo (Oblast: 05,06,07,08,09) Nema podataka SEKTOR C – Prerađivačka industrija – ukupno (Oblast: 10,11,12,13,14,15,1 6,17,18,19,20,21,22 ,23,24,25,26,27,28, 29,30,31,32,33) SEKTOR D – Snabdevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija (Oblast: 35) SEKTOR E – Snabdevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada i slične aktivnosti (Oblast: 36,37,38,39) SEKTOR F – Građevinarstvo (Oblast:41,42,43) SEKTOR G Trgovina na veliko i malo i popravka motornih vozila SEKTOR H Saobraćaj i skladištenje (Oblast: 49,50,51,52,53) SEKTOR I – Usluge smeštaja i ishrane (Oblast: 55,56) SEKTOR J Informisanje i komunikacije (Oblast: 58,59,60,61,62,63) SEKTOR K Finansijske delatnosti i delatnosti osiguranja (Oblast: 64,65,66)

Udeo u ukupno m broju radnika (%)

Mikro

Mala

Srednja

Velika

Ukupno

Mikro

Mala

Srednja

Velika

25

17

209

0

251

9.96

6.77

83.27

0

2.88

0

0

0

0

0

0.00

0.00

0.00

0

0.00

390

1314

1408

391

3503

11.13

37.51

40.19

11.16

40.20

2

75

0

0

77

2.60

97.40

0

0

0.88

2

510

390

0

902

0.22

56.54

43.24

0

10.35

167

250

0

0

417

40.05

59.95

0.00

0

4.78

441

439

632

0

1512

29.17

29.03

41.80

0

17.35

268

322

0

0

590

45.42

54.58

0

0

6.77

28

150

0

0

178

15.73

84.27

0

0

2.04

68

11

0

0

79

86.08

0.32

0

0

0.91

9

0

0

0

9

100.00

0

0

0

0.10

43

SEKTOR L Poslovanje nekretninama (Oblast: 68) SEKTOR M Stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (Oblast: 69,70,71,72,73,74,7 5) SEKTOR N Administrativne i pomoćne uslužne delatnosti (Oblast: 77,78,79,80,81,82) SEKTOR O Državna uprava i obavezno socijalno osiguranje (Oblast: 84) SEKTOR P – Obrazovanje (Oblast: 85) SEKTOR Q Zdravstvena i socijalna zaštita (Oblast: 86,87,88) SEKTOR R Umetnost, zabava i rekreacija (Oblast: 90,91,92,93) SEKTOR S - Ostale uslužne delatnosti (Oblast: 94,95,96) SEKTOR T Delatnnosti domaćinstva kao poslodavca, Delatnnosti domaćinstva koja proizvode robu i usluge za sopstvene potrebe (Oblast: 97,98) - Nema podataka SEKTOR U – Delatnosti eksteritorijalnih organiizacija i tela (Oblast: 99) UKUPNO:

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

144

12

0

0

156

92.31

7.69

0

0

1.79

45

15

0

0

60

75.00

25.00

0

0

0.69

0

0

0

0

0

0.00

0

0

0

0.00

40

0

0

0

40

100.00

0

0

0

0.46

0

97

0

0

97

0

100.00

0

0

1.11

1

187

0

0

188

0.53

99.47

0

0

2.16

24

0

0

0

24

100.00

0

0

0

0.28

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

1654

3399

3271

391

8715

18.98

39.00

37.53

4.49

100

Izvor: APR

44

Izvor: APR

6.1.2 Preduzeća u prerađivačkoj industriji Tabela 44. Broj preduzeća u sektoru preradjivačke industrije po delatnosti i veličini , 2013. godine Udeo u ukupnom broju preduzeća iste Udeo u Broj preduzećima oblasti (%) ukupnom Naziv Oblasti

OBLAST 10 – Proizvodnja prehrambenih proizvoda OBLAST 11 – Proizvodnja pića OBLAST 12 – Proizvodnja duvanskih proizvoda Nema podataka OBLAST 13 – Proizvodnja tekstila OBLAST 14 – Proizvodnja odevnih predmeta OBLAST 15 – Proizvodnja kože i predmeta od kože OBLAST 16 – Prerada drveta i proizvodnja od drveta, plute, slame i pruća, osim nameštaja OBLAST 17 – Proizvodnja papira i

Mikro

Mala

Srednja

Velika

Ukupno

Mikro

Mala

Srednja

Velika

broju preduzeća (%)

34

13

3

0

50

68.00

26.00

6.00

0

22.73

3

0

0

0

3.00

100.00

0

0

0

1.36

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

17

3

0

0

20

85.00

15.00

0.00

0

9.09

12

1

1

0

14

85.71

7.14

7.14

0

6.36

2

0

0

0

2

100.00

0.00

0

0

0.91

27

4

0

0

31

87.10

12.90

0

0

14.09

10

0

0

0

10

100.00

0

0

0

4.55

45

proizvoda od papira OBLAST 18 – Štampanje i umnožavanje audio I video opreme OBLAST 19 – Proizvodnja koksa i derivate od nafte - Nema podataka OBLAST 20 – Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda OBLAST 21 Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda i preparata OBLAST 22 Proizvodnja proizvoda od gume i plastike OBLAST 23 Proizvodnja proizvoda od nemetalnih minerala OBLAST 24 Proizvodnja osnovnih metala OBLAST 25 Proizvodnja metalnih proizvoda osim mašina i uređaja OBLAST 26 – Proizvodnja računara, elektronskih i optičkih proizvoda OBLAST 27 – Proizvodnja električne opreme OBLAST 28 – Proizvodnja nepomenutih mašina i nepomenute opreme OBLAST 29 – Proizvodnja motornih voziLA, prikolica i poluprikolica

7

0

0

0

7

100.00

0

0

0

3.18

0

0

0

0

0

0.00

0.00

0

0

0.00

11

2

2

0

15

73.33

13.33

13.33

0

6.82

0

0

0

1

1

0

0

0

100.00

0.45

9

1

1

0

11

81.82

9.09

9.09

0

5.00

8

1

1

0

10

80.00

10.00

10.00

0

4.55

2

1

0

0

3

100.00

0

0

0

1.36

9

3

0

0

12

75.00

25.00

0

0

5.45

3

0

0

0

3

100.00

0

0

0

1.36

6

0

0

0

6

100.00

0

0

0

3.18

7

1

0

0

8

87.50

12.50

0

0

3.64

1

0

0

0

1

0

0

0

0

0.45

46

OBLAST 30 – Proizvodnja ostalih saobraćajnih sredstava OBLAST 31 – Proizvodnja nameštaja OBLAST 32 – Ostale preradjivačke delatnosti OBLAST 33 – Popravka i montaža mašina i opreme U K U P N O:

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

7

2

0

0

9

77.78

22.22

0

0

4.09

3

0

0

0

3

100

0

0

0

1.36

1

0

0

0

1

0

0

0

0

0.00

179

32

8

1

220

81.36

14.55

3.64

0.45

100.00

Izvor: APR U preradjivačkoj industriji registrovan je 220 preduzeća od kojih je 81,36% mikro preduzeća. Dominatne oblasti u preradjivačkoj industriji čine proizvodnja prehrambenih proizvoda sa 50 preduzeća a zatim sledi prerada drveta sa 31 registrovanom firmom.

6.1.2.1 Broj radnika u prerađivačkoj industriji Tabela 45. Broj radnika u preduzećima u sektoru preradjivačke industrije po delatnosti i veličini, 2013. god Udeo u Udeo u ukupnom broju radnika iste ukupnom Broj radnika u preduzećima oblasti (%) Naziv Oblasti broju preduzeća Mikro Mala Srednja Velika Ukupno Mikro Mala Srednja Velika (%) OBLAST 10 – Proizvodnja 52 463 374 0 889 5.85 52.08 42.07 0 25.38 prehrambenih proizvoda OBLAST 11 – 3 0 0 0 3 100.00 0 0 0 0.09 Proizvodnja pića OBLAST 12 – Proizvodnja duvanskih 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0.00 proizvoda - Nema podataka

47

OBLAST 13 – Proizvodnja tekstila OBLAST 14 – Proizvodnja odevnih predmeta OBLAST 15 – Proizvodnja kože i predmeta od kože OBLAST 16 – Prerada drveta i proizvodnja od drveta, plute, slame i pruća, osim nameštaja OBLAST 17 – Proizvodnja papira i proizvoda od papira OBLAST 18 – Štampanje i umnožavanje audio I video opreme OBLAST 19 – Proizvodnja koksa i derivate od nafte - Nema podataka OBLAST 20 – Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda OBLAST 21 Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda i preparata OBLAST 22 Proizvodnja proizvoda od gume i plastike OBLAST 23 Proizvodnja proizvoda od nemetalnih minerala OBLAST 24 Proizvodnja osnovnih metala OBLAST 25 Proizvodnja metalnih proizvoda osim mašina i uređaja OBLAST 26 – Proizvodnja računara, elektronskih i optičkih proizvoda OBLAST 27 – Proizvodnja električne opreme

34

98

0

0

132

25.76

74.24

0.00

0

3.77

11

250

443

0

704

1.56

35.51

62.93

0

20.10

1

0

0

0

1

100.00

0.00

0

0

0.03

85

196

0

0

281

30.25

69.75

0

0

8.02

21

0

0

0

21

100.00

0

0

0

0.60

8

0

0

0

8

100.00

0

0

0

0.23

0

0

0

0

0

0.00

0.00

0

0

0.00

48

120

200

0

368

13.04

32.61

54.35

0

10.51

0

0

0

391

391

0

0

0

100.00

11.16

20

19

200

0

239

8.37

7.95

83.68

0

6.82

10

35

191

0

236

4.24

14.83

80.93

0

6.74

2

0

0

0

2

100.00

0

0

0

0.06

22

71

0

0

93

23.66

76.34

0

0

2.65

11

0

0

0

11

100.00

0

0

0

0.31

17

0

0

0

17

100.00

0

0

0

0.23

48

OBLAST 28 – Proizvodnja nepomenutih mašina i nepomenute opreme OBLAST 29 – Proizvodnja motornih voziLA, prikolica i poluprikolica OBLAST 30 – Proizvodnja ostalih saobraćajnih sredstava OBLAST 31 – Proizvodnja nameštaja OBLAST 32 – Ostale preradjivačke delatnosti OBLAST 33 – Popravka i montaža mašina i opreme U K U P N O:

14

17

0

0

31

45.16

54.84

0

0

0.88

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

29

45

0

0

74

39.19

60.81

0

0

2.11

2

0

0

0

2

100

0

0

0

0.06

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0.00

390

1314

1408

391

3503

11.13

37.51

40.19

11.16

100.00

Tabela 46. Broj privrednih društava 2011

2012

2013

2014*

Aktivnih

866

857

907

936

Novoosnovanih

66

70

70

44

Brisanih / ugašenih

168

82

22

11

Izvor: APR, * Poslednje ažurno stanje se odnosi na period 01.01 - 30.09.2014. godine

49

6.1.3 Preduzetnici Tabela 47. Struktura preduzetničkih radnji po delatnostima, 2013. Naziv sektora SEKTOR A - Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (Oblast: 01,02,03) SEKTOR B -Rudarstvo (Oblast: 05, 06, 07, 08, 09) - Nema podataka SEKTOR C – Prerađivačka industrija – ukupno (Oblast: 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33) SEKTOR D – Snabdevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija (Oblast: 35) SEKTOR E – Snabdevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada i slične aktivnosti (Oblast: 36, 37, 38, 39) SEKTOR F – Građevinarstvo (Oblast: 41, 42, 43 ) SEKTOR G - Trgovina na veliko i malo i popravka motornih vozila (Oblast: 45, 46, 47) SEKTOR H - Saobraćaj i skladištenje (Oblast: 49, 50, 51, 52, 53) SEKTOR I – Usluge smeštaja i ishrane (Oblast: 55, 56) SEKTOR J - Informisanje i komunikacije (Oblast: 58, 59, 60, 61, 62, 63) SEKTOR K - Finansijske delatnosti i delatnosti osiguranja (Oblast: 64, 65, 66) SEKTOR L - Poslovanje nekretninama (Oblast: 68) SEKTOR M - Stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (Oblast: 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75) SEKTOR N - Administrativne i pomoćne uslužne delatnosti (Oblast: 77, 78, 79, 80, 81, 82) SEKTOR O - Državna uprava i obavezno socijalno osiguranje (Oblast: 84) SEKTOR P – Obrazovanje (Oblast: 85) SEKTOR Q - Zdravstvena i socijalna zaštita (Oblast: 86, 87, 88) SEKTOR R - Umetnost, zabava i rekreacija (Oblast: 90, 91, 92, 93) SEKTOR S - Ostale uslužne delatnosti (Oblast: 94, 95, 96) SEKTOR T - Delatnnosti domaćinstva kao poslodavca, Delatnnosti domaćinstva koja proizvode robu i usluge za sopstvene potrebe (Oblast: 97,98) SEKTOR U – Delatnosti eksteritorijalnih organiizacija i tela (Oblast: 99) UKUPNO

Broj preduzetničkih radnji po sektorima 39 3

Udeo u ukupnom broju preduzetničkih radnji (%) 1.19 0.09

631

19.31

1

0.03

9

0.28

293

8.97

1187

36.32

218 271

6.67 8.29

26

0.80

41

1.25

10

0.31

198

6.06

85

1,44

1

0.03

14 37 19 185

0.43 1.13 0.58 5.66

0

0,00

0

0,00

3268

100.00 50

Izvor: APR Ukupan broj preduzetničkih radnji na teritoriji grada Leskovca je 3268. Najdominantniju delatnost čine trgovine na veliko i malo, opravka motornih vozila i predmeta za ličnu upotrebu sa udelom 36,32% u ukupnom broju radnji. Zatim slede preduzetničke radnje iz sektora prerađivačke industrije sa udelom od 19,31%, zatim slede gradjevinarstvo sa udelom od 8,97% i usluge smeštaja i ishrane, sa 8,29%. Tabela 48. Struktura preduzetničkih radnji po oblastima u sektoru prerađivačke industrije, 2013. Broj Udeo u preduzetničkih ukupnom broju Naziv Oblasti radnji po preduzetničkih oblastima radnji (%) OBLAST 10 – Proizvodnja prehrambenih proizvoda 139 22.03 OBLAST 11 – Proizvodnja pica 4 0.63 OBLAST 12 – Proizvodnja duvanskih proizvoda - Nema podataka 0 0.00 OBLAST 13 – Proizvodnja tekstila 45 7.13 OBLAST 14 – Proizvodnja odevnih predmeta 54 8.56 OBLAST 15 – Proizvodnja kože i predmeta od kože 4 0.63 OBLAST 16 – Prerada drveta i proizvodnja od drveta, plute, 118 18.70 slame i pruća, osim nameštaja OBLAST 17 – Proizvodnja papira i proizvoda od papira 10 1.58 OBLAST 18 – Štampanje i umnožavanje audio i video opreme 28 4.44 OBLAST 19 – Proizvodnja koksa i derivate od nafte - Nema 0 0.00 podataka OBLAST 20 – Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 11 1.74 OBLAST 21 - Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda i 0 0.00 preparata OBLAST 22 - Proizvodnja proizvoda od gume i plastike 23 3.65 OBLAST 23 - Proizvodnja proizvoda od nemetalnih minerala 31 4.91 OBLAST 24 - Proizvodnja osnovnih metala 4 30.90 OBLAST 25 - Proizvodnja metalnih proizvoda osim mašina i 68 10.78 uređaja OBLAST 26 – Proizvodnja računara, elektronskih i optičkih 10 1.58 51

proizvoda OBLAST 27 – OBLAST 28 – opreme OBLAST 29 – poluprikolica OBLAST 30 – podataka OBLAST 31 – OBLAST 32 – OBLAST 33 – podataka U K U P N O: Izvor: APR

Proizvodnja električne opreme Proizvodnja nepomenutih mašina i nepomenute

5

0.79

3

0.48

0

38.83

0

0.00

26 36

4.12 5.71

12

1.90

631

100,00

Proizvodnja motornih vozila, prikolica i Proizvodnja ostalih saobraćajnih sredstava - Nema Proizvodnja nameštaja Ostale preradjivačke delatnosti Popravka i montaža mašina i opreme - Nema

Tabela 49. Broj preduzetnika 2011

2012

2013

2014*

3.421

3.291

3.183

3.240

Novoosnovanih

585

471

621

376

Brisanih / ugašenih

649

593

729

327

Aktivnih

* Poslednje ažurno stanje se odnosi na period 01.01 - 30.09.2014. godine

52

6.2 Industrija Dominantne grane industrije prema broju aktivnih preduzeća i preduzetničkih radnji su: prehrambena, sa 189 registrovanih proizvodjača, prerada drveta bez proizvodnje nameštaja (ukupno 149 aktivna preduzeća i preduzetnika), proizvodnja tekstila i odevnih predmeta zajedno sa 133 registrovana proizvodjača i proizvodnja metalnih proizvoda sa 68 aktivnih preduzeća i preduzetnika.

6.2.1 Prehrambena industrija U okviru prehrambene industrije, na teritoriji grada Leskovca najzastupljenija je proizvodnja i prerada voća, povrća i mesa. Ukupan broj preduzeća i preduzetnika ove proizvodne grane je 189. Tabela 50. Preduzeća u prehrambenoj industriji po broju radnika, 2013. Najveća preduzeća u prehrambenoj industriji Prosečan broj radnika u 2013. godini MLEKARA DOO LESKOVAC 104 PREDUZEĆE FUNGO-JUG, LESKOVAC 72 JUGPROM DOO LESKOVAC 125 MK DOO LESKOVAC 56 TP MESOKOMBINAT-PROMET DOO LESKOVAC 145 MORAVKA PRO DOO LESKOVAC 85 TOMACO LINE DOO LESKOVAC 45 Mesokombinat-promet d.o.o. Leskovac je moderna klanična industrija i prerada registrovana za uvoz i izvoz mesa. Nalazi se u selu Turekovac, desetak kilometara od Leskovca, gde se na oko 8ha ogradjenog zemljišta nalazi klanica sa preradom, prateći objekti i upravna zgrada ukupne površine preko 7.000 m2. Kapaciteti klanice su 90 grla krupne stoke, 300 svinja i 1000 jagnjadi dnevno, dok su kapaciteti prerade oko 15t po smeni, zavisno od strukture. Mesokombinat-promet u svom proizvodnom programu ima sve vrste konfekcioniranog svežeg mesa, kao i preko 60 vrsta suhomesnatih proizvoda. Posebno mesto zauzima Leskovačko roštilj meso, proizvod sa najdužom tradicijom, namenjen spremanju specijaliteta sa roštilja. Pored navedenih delatnosti Mesokombinat-promet se bavi uvozom i izvozom svežeg mesa (juneće, govedje i svinjsko), kao i konfekcioniranog mesa.

53

Mesokombinat-promet d.o.o. upošljava 145 radnika u okviru 5 radnih jedinica: klanica, prerada, maloprodaja sa 3 prodajna objekta, administracija i služba održavanja. Preduzeće Jugprom d.o.o. Leskovac već nekoliko godina unazad otkupljuje i prerađuje 9.000 tona raznog voća što omogućuje izvoz od 7.500 tona gotovog smrznutog proizvoda na tržište Evropske zajednice što obezbeđuje devizni priliv do 7.000.000 Eura. Preduzeće Jugprom ima 125 stalno zapošljenih radnika. Uvođenje sistema menadžmenta kvalitetom (ISO 9001:2008) i HACCP sistema garantuje preduzeću uspeh i sigurnost na tržištima Evropske zajednice i šire. Pored ovih postoji 12 malih preduzeća i 6 proizvodnih preduzetničkih radnji koje upošljavaju od 10-50 radnika.

6.2.2 Tekstilna industrija Leskovac, zbog razvijenosti tekstilne industrije poznat kao nekadašnji „Srpski mančester“, danas u ovoj grani industrije pokušava da povrati svoj stari sjaj. Danas je u Leskovcu zastupljena proizvodnja,od primarne proizvodnje prediva različitog sastava do gotovih proizvoda (trikotaža, čarape, metraža, laka i teška konfekcija). Prisustvo stranih kompanija je najveće upravo u ovoj oblasti. U tabeli je prikazan prosečan broj radnika prema zvaničnim podacima iz Agencije za privredne registre. Tabela 51. Preduzeća u tekstilnoj industriji po broju radnika, 2013. Najveća preduzeća u tekstilnoj industriji Prosečan broj radnika u 2013. godini FALKE SERBIA 443 JEANCI SERBIA DOO LESKOVAC 250 BIM-TEX DOO LESKOVAC 64 MATEKS DOO LESKOVAC 18 Nemačka kompanija „Falke” bavi se proizvodnjom čarapa duže od jednog veka.Nova fabrika u severnoj industrijskoj zoni u Leskovcu površine 15.000m2 trenutno zapošljava 620 radnika. „Jeanci Istanbul” je kompanija iz Turske, koja se bavi proizvodnjom visokokvalitetnog džinsa. Ova kompanija je zakupom dve hale uposlila više od 680 radnika. Kupovinom Brownfield-a Jeanci ima u planu otvaranje trećeg pogona. Kompanija “Auto stop interiors” iz Atine na početku je svoje investicije u Leskovcu. Kompanija se bavi proizvodnjom presvlaka za sedišta i podnih prostirki za automobilsku industriju. Njihovi proizvodi predstavljaju komponente prve ugradnje u automobile Toyota, Ford i Chrysler. Kompanija koristit proizvodnu halu nekadašnjeg Zevelona, površine 12.000m 2, u severnoj industrijskoj zoni i trenutno zapošljava 80 radnika. Naredne godine će investicijom od milion evra adaptirati i opremiti postojeći prostor, u kome će zaposliti još 300 radnika. Pored ovih postoji 5 malih preduzeća i 4 proizvodne preduzetničke radnje koje upošljavaju od 5-15 radnika. Većina ovih malih preduzeća izvozi svoje proizvode u Albaniju, Nemačku, Bugarsku, Hrvatsku, Crnu Goru i Sloveniju.

54

6.2.3 Drvna industrija U oblasti drvne industrije dominira proizvodnja finalnih proizvoda (proizvodi od masivnog drveta, školski, predškolski i kancelarijski nameštaj, građevinska stolarija, komadni nameštaj, tapacirani nameštaj, furnir, palete, briket. Prema podacima iz APR-a za 2013. godinu, ukupan broj preduzeća i preduzetničkih radnji drvne industrije je 149. Zemlje u koje preduzetnici i preduzeća u Leskovcu ostvaruju najveći izvoz drvne gradje i nameštaja od drveta su Italija i Nemačka, a zatim slede Grčka, Španija, Švedska, Rusija. Tabela 52. Preduzeća u drvnoj industriji po broju radnika, 2013. Prosečan broj radnika u 2013. Najveća preduzeća drvne industrije godini MITA, PROIZVODNA PREDUZETNIČKA RADNJA 134 RANĐELOVIĆ DOO STROJKOVCE 8 BELI BOR , PROIZVODNA PREDUZETNIČKA RADNJA 50 DOO BLAND ZLOĆUDOVO-LESKOVAC 50

6.2.4 Metalna i elektro industrija U okviru metalne i elektro industrije zastupljena je proizvodnja odlivaka od liva, limova, panelsendvič ploča, priključnih poljoprivrednih mašina, kotlova za centralno grejanje, peći na čvrsto i tečno gorivo, štednjaka za etažno grejanje i proizvoda rasvete. Prema podacima iz APR-a za 2013. godinu, ukupan broj preduzeća i preduzetničkih radnji metalne industrije je 149. Najuspešnija proizvodna preduzeća u ovoj oblasti su АD „INTER LEMIND“ Leskovac, GALPRES AD, LEMIND-KOMERC DOO, GVOŽDJARA-DJURA DOO. U tabeli ispod prikazan je prosečan broj radnika u 2013. godini prema zvaničnim podacima APR-a. Tabela 53. Preduzeća u metalnoj industriji prema broju radnika, 2013. Najveća preduzeća metalne industrije Prosečan broj radnika u 2013. godini GVOŽDJARA-DJURA DOO LESKOVAC 22 GALPRES AD LESKOVAC 35 PREDUZEĆE LEMIND-KOMERC DOO LESKOVAC 14 JANKOVIĆ MLADEN preduzetnik 14 RADO MED preduzetnik 12

"YURA KORPORACIJA" (Yura Corporation) započela je svoju proizvodnju u Leskovcu ali je registrovana u Rači. Bavi se proizvodnjom elektronskih komponenti za automobilsku industriju, pre svega kablovskih instalacija i njihovih komponenti, ali i automobilskih svećica, kalema i njihovih kablova. Potpisala je ugovor sa gradom o davanju u zakup zemljišta, u Leskovcu, na kome je korporacija sagradila svoju fabriku. Kompanija "Jura" planira da u Leskovac investira 13 miliona evra. U ovoj kompaniji do sada zaposlilo se 1500 sugradjana.

55

6.2.5 Hemijska i farmaceutska industrija U okviru hemijske industrije, na teritoriji grada Leskovca zastupljena je proizvodnja farmaceutskih sirovina, lekova, kozmetičkih proizvoda, polipropilenskih i polietilenskih proizvoda, termoizolacionih i hidroizolacionih materijala. Najuspešniji u okviru ove grane industrije su: DCP „HEMIGAL“ „Nevena color“, Nevena AD u restrukuiranju. Kompanija DCP HEMIGAL je osnovana 22.03.1995. godine i njegova primarna delatnost je razvoj i proizvodnja kozmetičkih preparata. Primenom znanja kroz nove tehnologije, efektivnim i efikasnim procesima upravljanja kvalitetom i zaštitom životne sredine, DCP HEMIGAL kvalitetom svojih proizvoda i konkurentskom prednošću teži vodećoj poziciji na tržištu Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i osvajanju tržišta Hrvatske, kao i plasmanu proizvoda prepoznatljivog kvaliteta i imena na tržište zemalja Evropske unije. Kompanija Zdravlje Actavis je jedan od lidera u farmaceutskoj industriji u Srbiji.Kompanija Zdravlje Actavis je jedan od prvih domaćih proizvodjača farmaceutskih proizvoda koji primenjuju najviše standarde kako domaće (GMP sertifikat Ministarstva zdravlja Republike Srbije) tako i evropske (Dobra proizvodjačka praksa, zvanični EU GMP sertifikat danske Agencije za lekove).Actavis plc (NYSE: ACT) je globalna integrisana farmaceutska kompanija za specijalne proizvode fokusirana na razvoj, proizvodnju i distribuciju generičkih, brend i biosimilarnih proizvoda. Kompanija ima svetsko sedište u Dablinu, Irska, a administrativno sedište u Parsippany-u, Nju Džersi, (SAD). Tabela 54. Preduzeća u hemijskoj i farmeceutskoj industriji po broju radnika, 2013 Najveća preduzeća hemijske industrije Prosečan broj radnika u 2013. godini NEVENA AD LESKOVAC - U RESTRUKTURIRANJU 112 DELTA DOO LESKOVAC 13 NEVENA COLOR DOO LESKOVAC 88 DCP-HEMIGAL DOO LESKOVAC 99 JUGO HEM DOO LESKOVAC 21 MABO DOO LESKOVAC 14 ZDRAVLJE AKTAVIS 391

6.3 Poljoprivreda Grad Leskovac ima 144.206 stanovnika, od toga 78.917 (54,3%) živi u seoskim sredinama, ostatak stanovništva živi u gradu i naseljima gradskog tipa kao što su Grdelica, Vučje i Predejane. U geomorfološkom pogledu ovo područje ima planinsko-kontinentalni karakter, što znači da je ovo područje brdsko-planinsko i zauzima 2/3 od ukupne površine područja grada. Ovaj teren presecaju reke Južna Morava, Jablanica, Veternica i Vlasina. Leskovačka kotlina ima veliki značaj za razvoj poljoprivrede, s obzirom da se odlikuje veoma povoljnom klimom i velikom potencijalnom plodnošću zemljišta. Imajući u vidu pomenute uslove, kao i mogućnost navodnjavanja, naročito izgradnjom akumulacionih jezera na Vlasini kod mesta Boljare, na Jablanici kod mesta Šilovo, može se konstatovati da postoje objektivni uslovi za razvoj intezivne poljoprivredne proizvodnje na ovom području. Tradicija ovog kraja je uzgajanje povrtarskih proizvoda za ranu upotrebu u plastenicima (plastenička proizvodnja), kao i uzgajanje povrtarskih proizvoda za kasniju upotrebu i plasma na domaćem i i nostranom tržištu. Poslednjih godina dolazi do povećanja površina pod plastenicima i povrtarskim zasadima, i kao takva povrtarska proizvodnja predstavlja osnovni dopunski izvor prihoda većine lokalnog poljoprivrednog stanovništva. Najviše se gaje paprika, paradajiz, krompir i kupus. 56

Važana segment poljoprivrede ovog kraja predstavlja i voćarstvo u okviru koga dominiraju višnja, jagoda, sljiva i malina. Voćarska proizvodnja je poluintezivnog do intezivnog tipa, odnosno ima zadovoljavajući nivo primene agrotehničkih mera i zaštite od bolesti štetočina. Postojanje brdsko planinskih predela sa pašnjacima predstavljaju odlične uslove za baveljenje stoćarstvom. Problem demografskog pražnjenja sela sa teritorije grada Leskovca i odlazak mladih u gradska naselja, smanjuje mogućnost koje pruža bavljenje intezivnom stočarskom proizvodnjom (tovna junad, mlečne rase goveda), pa samim tim i bavljenje stočarstvom svelo se na čuvanje manjeg broja gla stoke, najčešće u ravničarskim selima. Poljoprivredno okruženje leskovačkog kraja broji 141 seoska naselje koja nisu u dovoljnoj meri iskorišćena u oblikovanju savremene poljoprivrede, a i ukupne lokalne ekonomije. Poljoprivredne površine se u velikom procentu nalaze u privatnom vlasništvu, karakteriše ih razuđenost i velika usitnjenost, što dodatno otežava savremene primenu agrotehničkih mera. Poljoprivredna proizvodnja je na ovom područji važan izvor prihoda za opstanak lokalnog stanovništva, zato poljoprivredni proizvođači moraju biti organizovaniji, informisaniji, i pripremljeniji za tržišnu ekonomiju ulaskom Srbije u Evropsku Uniju.

Prema rezultatima Popisa poljoprivrede iz 2011./2012.godine u Republici Srbiji postoje 631.552 registrovana poljoprivredna gazdinstva a od toga 27920 RPG u Jablaničkom okrugu, a u gradu Leskovcu 15507 registrovanih poljoprivrednih gaydinstava. Poljoprivredna gazdinstva u Republici Srbiji u poljoprivrednij 2011./2012.godini, prema rezultatima Popisa poljoprivrede, koristila su 3.437.423 hektara poljoprivrednog zemljišta. Struktura korišćenog poljoprivrednog zemljišta u Republici Srbiji je sledeća: 73,1% oranice i bašte, 20,7% livade i pašnjaci, 4,8% pašnjaci, 4,8% voćnjaci, 0,6% vinogradi, 0,7% okućnica i 0,1% ostalih stalnih zasada. Od ukupnog broja poljoprivrednog gazdinsta, 47% koristi do 2 hektara poljoprivrednog zemljišta.

57

6.3.1 Poljoprivredna površina Tabela 55. Struktura ukupne poljoprivredne površine u opštini prema načinu korišćenja, 2011. Udeo u ukupnoj polj. Opština (ha) površini (%) Površina – ukupno 102500 / Poljoprivredna površina – ukupno 57248 100 ukupno 38105 66,56 žito 24206 42,28 Oranice i bašte ind. bilje 864 1,51 povrtno bilje 5741 10,03 krmno bilje 4954 8,65 voćnjaci 3269 5,71 vinogradi 3308 5,78 livade 4327 7,56 pašnjaci 8235 14,38 Ribnjaci, trstici i bare 0 0,00

Tabela 56. Struktura poljoprivredne površine privatnih gazdinstava u opštini prema načinu korišćenja, 2012. Udeo u ukupnoj polj. površini Opština (ha) privatnih gazdinstava (%) Površina – ukupno 102500 / Poljopriv. površina privatnih gazdinstava 30659 100 Oranice i bašte 22448 73,22 voćnjaci 3365 10,98 vinogradi 673 2,20 Livade i pasnjaci 3814 12,44 Izvor Opštine i regioni, 2013

6.3.2 Zemljište Tabela 57. Gazdinstva prema veličini korišćenog poljoprivrednog zemljišta, Udeo u ukupnom broju u Opština Okrug okrugu (%) PG 15.507 27.920 55,54 Ukupno ha 30.659 65.750 46,63 Bez zemljišta ≤ 1ha > 1 - ≤ 2ha

PG ha PG ha

60

107

56,07

5.526 3.573 4.905 7.181

9.164 5.916 8.403 12.293

60,30 60,40 58,37 58,42 58

PG ha PG > 5 - ≤ 10ha ha Izvor: Popis poljoprivrede 2012

4.340 12.951 557 3.554

> 2 - ≤ 5ha

8.414 25.613 1.497 9.726

51,58 50,56 37,21 36,54

Tabela 58. Proizvodnja pojedinih ratarskih kultura, industrijskog, povrtnog i krmnog bilja, 2012. Prosečan Udeo u ukuProsečan Prosečan Ukupan prinos prinos u pnom prinosu prinos u prinos u Srbiji u opštini (t) okrugu Srbije (%) opštini (kg/ha) (kg/ha) (kg/ha) Pšenica 30604 1,60 3.462 3096 4511 Kukuruz 23811 0,67 987 915 6014 Šećerna repa 0 0,00 0 0 35949 Suncokret 3 0,00 417 1218 2193 Pasulj 1114 4,15 737 768 808 Krompir 144 0,02 6331 5297 7660 Detelina 1768 0,47 2090 2395 3163 Lucerka 3543 0,48 2595 3072 4032 Livade (seno) 2166 0,25 561 822 1333 Pašnjaci (seno) 1234 0,36 353 410 487 Izvor: Opštine i regioni, 2013 Tabela 59. Proizvodnja voća i grožđa, 2012. Broj rodnih stabala/rod nih čokota u opštini Jabuka Šljiva Grožđe Izvor Opštine

Ukupan prinos u opštini (t)

Udeo opštine u ukupnom prinosu Srbije (%)

135.140 1.888 457.700 6.307 14.233 16.187 i regioni, 2013

1,06 1,61 6,14

Prosečan prinos u opštini (kg/stablo ili kg/čokot) 14,0 13,8 1,1

Prosečan prinos u okrugu (kg/stablo ili kg/čokot) 12,9 17,2 1,1

Prosečan prinos u Srbiji (kg/stablo ili kg/čokot) 11 10 1

Tabela 60. Površine pod voćnim vrstama, ha

PG Ukupno

Opština

Okrug

Srbija

8.265 3.435 245 362 69 11 1.353 1.002 63 30 77 173 46

16.669 6.819 530 532 86 26 1.739 3.099 197 71 180 267 63

295.203 163.310 23.737 7.343 8.012 5.290 13.990 77.949 4.787 2.239 5.531 11041 2977

Udeo u ukupnoj površini u okrugu (%) 49,58 50,37 46,23 68,05 80,23 42,31 77,80 32,33 31,98 42,25 42,78 64,79 73,02

27

414

18,52

Jabuka Kruška Breskva Kajsija Višnja Šljiva Orasi Lešnici Ostalo Malina Kupina Ostalo bobičasto voće 5 Izvor: Popis poljoprivrede 2012

Udeo u ukupnoj površimi u Srbiji (%) 2,80 2,10 1,03 4,93 0,86 0,21 9,67 1,29 1,32 1,34 1,39 1,57 1,55 1,21

59

Tabela 61. Površine pod povrćem, bostanom i jagodama, ha Udeo u ukupnoj Opština Okrug površini u okrugu (%) Ukupno PG 6.892 10.314 66,82 Ukupno 1.476 2.045 72,18 Paradajz 167 343 48,69 Kupus i kelj 169 253 66,80 Paprika 583 750 77,73 Crni luk 163 194 84,02 Beli luk 24 38 63,16 Karfiol 33 39 84,62 Šargarepa 49 53 92,45 Grašak 7 10 70,00 Ostalo sveže povrće 128 159 80,50 Bostan 30 34 88,24 Jagoda 122 172 70,93 Izvor: Popis poljoprivrede 2012

Udeo u ukupnoj površimi u Srbiji (%) 6,71 4,44 6,39 4,62 7,61 5,70 3,95 7,82 4,15 0,20 2,68 0,72 6,77

60

6.3.3 Stočni fond i pčele Tabela 62. Gazdinstva prema broju uslovnih grla

PG Gazdinstva prema broju uslovnih grla ≤ 4 Uslovnih grla 5-9 10-14 15-19 20-49 50-99 100-499 ≥500 Izvor: Popis poljoprivrede 2012

Opština

Okrug

Srbija

12.142 23.987 14.658 687 80 36 50 10 0 0

21.650 46.005 26.081 1.466 197 74 85 14 2 1

489.364 2.019.889 533.656 67.067 16.169 5.987 6.094 1.200 522 141

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%) 56,08 52,14 56,20 46,86 40,61 48,65 58,82 71,43 0,00 0,00

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%) 2,48 1,19 2,75 1,02 0,49 0,60 0,82 0,83 0,00 0,00

Tabela 63. Broj goveda, svinja, ovaca, koza i stoke na ispaši

Goveda

Svinje

Ovce

ukupno od toga krave ukupno od toga krmače ukupno od toga ovce za priplod

Koze goveda Stoka na ispaši ovce koze Izvor: Popis poljoprivrede 2012

Opština

Okrug

Srbija

13.792

26.124

908.102

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%) 52,79

7.764

15.254

445.365

50,90

1,74

35.841

62.251

3.407.318

57,57

1,05

3.105

4.637

344.978

66,96

0,90

3.900

15.789

1.736.440

24,70

0,22

2.992

12.540

1.270.895

23,86

0,24

2.467 1.085 2.276 865

5.895 3.347 8.941 2.339

213.837 86.590 421.688 57.536

41,85 32,41 25,46 36,98

1,15 1,25 0,53 1,50

Tabela 64. Broj konja i živine po vrstama i broj košnica pčela Udeo u ukupnoj Opština Okrug Srbija površini u okrugu (%) Konji 452 615 16.910 73,50 Kokoši 196.299 441.464 25.794.348 44,47 Ćurke 1.790 5.738 349.506 31,20 Patke 1.393 2.990 245.979 46,59 Guske 529 1.265 77.372 41,82 Ostala živina 1.904 3.549 244.015 53,65 Košnice pčela 11.206 26.520 665.022 42,25 Izvor: Popis poljoprivrede 2012

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%) 1,52

Udeo u ukupnoj površimi u Srbiji (%) 2,67 0,76 0,51 0,57 0,68 0,78 1,69

61

6.3.4 Poljoprivredni objekti Tabela 65. Objekti za smeštaj poljoprivrednih proizvoda na gazdinstvu Opština

Okrug

Srbija

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%)

vlastiti korišćeni

10.076 10.239 126.697 70.912

16.637 17.051 269.806 127.637

330.904 362.135 12.470.943 6.932.622

60,56 60,05 46,96 55,56

3,04 2,83 1,02 1,02

vlastiti korišćeni

5.967 7.621 51.931 32.085

10.381 13.223 132.745 67.722

147.678 161.002 4.165.647 2.404.893

57,48 57,63 39,12 47,38

4,04 4,73 1,25 1,33

69 112 106.638 880

88 146 113.991 1.272

2.566 5.677 4.322.781 4.427.411

78,41 76,71 93,55 69,18

2,69 1,97 2,47 0,02

Koševi za kukuruz PG Broj kapacitet m3 Ambari PG Broj kapacitet m3 Silosi PG Broj

vlastiti korišćeni Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Tabela 66. Sušare i objekti za silažu na gazdinstvu kapacitet, t

Sušare PG Broj kapacitet m3 Objekti za silažu PG Broj

vlastiti korišćeni

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%)

Opština

Okrug

Srbija

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%)

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%)

104 108 1.675 1.252

165 174 2.749 1.818

9.510 10.539 459.070 387.907

63,03 62,07 60,93 68,87

1,09 1,02 0,36 0,32

168 231 9.675 7.641

260 333 15.683 11.926

10.762 12.849 9.548.968 3.352.684

64,62 69,37 61,69 64,07

1,56 1,80 0,10 0,23

vlastiti korišćeni Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Tabela 67. Objekti za smeštaj poljoprivrednih mašina, opreme i hladnjača na gazdinstvu Udeo u Udeo u ukupnom ukupnom Opština Okrug Srbija broju u broju u okrugu Srbiji (%) (%) Objekti za smeštaj poljoprivrednih mašina i opreme PG 8.381 13.877 211.958 60,39 3,95 Broj 9.044 15.374 251.893 58,83 3,59 347.599 598.067 13.682.916 58,12 2,54 vlastiti kapacitet m2 300.742 508.811 12.411.552 59,11 2,42 korišćeni Hladnjače PG 26 36 1.804 72,22 1,44 Broj 35 47 2.162 74,47 1,62 19.775 31.144 970.463 63,50 2,04 vlastiti kapacitet m3 18.755 20.635 674.897 90,89 2,78 korišćeni Izvor: Popis poljoprivrede 2012 kapacitet m3

62

Tabela 68. Staklenici i plastenici na gazdinstvu

Staklenici PG Broj kapacitet m2

vlastiti korišćeni

Plastenici PG Broj vlastiti korišćeni Izvor: Popis poljoprivrede 2012 kapacitet m2

Opština

Okrug

Srbija

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%)

6 9 7.266 5.605

15 30 16.666 14.605

542 898 1.293.437 409.823

40,00 30,00 43,60 38,38

1,11 1,00 0,56 1,37

1.844 10.668 3.099.591 3.096.847

2.904 23.094 5.902.837 5.906.737

41.706 101.492 24.436.326 23.809.039

63,50 46,19 52,51 52,43

4,42 10,51 12,68 13,01

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%)

6.3.5 Navodnjavanje Tabela 69. Navodnjavano zemljište prema kategorijama korišćenja

PG Ukupno, ha PG Oranice i bašte ha PG Voćnjaci ha PG Vinogradi ha PG Livade i pašnjaci ha PG Ostali stalni zasadi ha Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Navodnjavano zemljište

Opština

Okrug

Srbija

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%)

5.528

7.124

71.947

77,60

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%) 7,68

2.939

3.553

99.773

82,72

2,95

5.110 2.562 718 358 15 3 16 3 9 13

6.595 3.106 883 424 25 7 17 3 11 13

57.999 84.858 17.940 13.344 780 215 856 602 658 754

77,48 82,49 81,31 84,43 60,00 42,86 94,12 100,00 81,82 100,00

8,81 3,02 4,00 2,68 1,92 1,40 1,87 0,50 1,37 1,72

63

Tabela 70. Navodnjavana površina oranica i bašta prema vrstama useva Opština Okrug ha 674 967 Žita i kukuruz za silažu % od ukupne površine pod 4,1 3,3 usevom ha 0 0 Šećerna repa % od ukupne površine pod 0,0 0,0 usevom ha 0 3 Suncokret % od ukupne površine pod 0,0 1,5 usevom Povrće, bostan i jagode (na otvorenom) Ostali usevi na oranicama i baštama

ha % od ukupne površine pod usevom ha % od ukupne površine pod usevom

Srbija 36.154 2,1 9.191 13,3 672 0,4

891

1.062

19.865

75,7

72,3

63,8

996

1.074

18.976

22,9

14,3

4,1

Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Tabela 71. Načini navodnjavanja i glavni izvori vode za navodnjavanje, % Opština Okrug površinski 56,2 56,0 Navodnjavano orošavanjem 14,2 11,7 zemljište kap po kap 29,6 32,3

Glavni izvor vode za navodnjavanje

Srbija 60,6 12,2 27,2

podzemne vode na gazdinstvu površinske vode na gazdinstvu

90,3

80,9

37,5

1,0

2,1

2,8

površinske vode van gazdinstva

6,3

10,3

52,3

1,0 1,3

4,9 1,7

5,2 2,2

voda iz vodovoda ostali izvori Izvor: Popis poljoprivrede 2012

64

Elektrifikacija polja Grad Leskovac je realizacijom ovog projekta trajno rešio problem navodnjavanja i sa ekonomskog aspekta uštedom energenata se povećala ekonomska efikasnost sistema u procesu poljoprivredne proizvodnje. Elektrifikacija polja odrađena je na 200ha i sistem navodnjavanja pomoću električne energije pokazuje svoju vrednost i isplatljivost već u prvoj godini eksploatacije. Gubici su se sveli na minimum, a ušteda u gorivu je velika, jer efikasnost celog sistema navodnjavanja omogućava racionalno iskorišćenje energenata – električna energija. Vrednost radova na elektrifikaciji polja iznosi 65.690.369,00 din. i sa učešćem vlasnika parcela od 10% vrednosti u potpunosti je ispunilo očekivanje učesnika u projektu, tako da je Grad Leskovac nastavio sa pripremom nove projektne dokumentacije za četiri nova vodokorisnička udruženja na površini oko 200ha. Projekat je realizovan u saradnji sa Ministarstvom poljoprivrede i vodoprivrede i Svetske banke za ekonomski razvoj na projektovanoj lokaciji koju pokrivaju tri udruženja. 1. Udruženje korisnika voda i poljoprivrednih proizvođača „EKOHRANA“ , Zloćudovo 2. Udruženje korisnika voda i poljoprivrednih proizvođača „JUŽNA MORAVA“, Donje Krajince 3. Udruženje korisnika voda i poljoprivrednih proizvođača „JABLANICA“, Turekovac

65

6.3.6 Poljoprivredna mehanizacija i oprema Tabela 72. Traktori i kombajni Opština

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%)

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%)

ukupno

8.381 8.580

60,51 60,18

4,65 4,59

stariji od 10 godina

8.521

60,34

4,67

8.173 10.453

59,91 60,73

4,56 3,14

ukupno

11.418

60,87

2,78

stariji od 10 godina

11.192

60,64

2,87

11.363

60,87

2,81

540,00 656 644 612

64,75 65,27 65,25 64,56

2,07 2,10 2,17 2,07

Jednoosovinski traktori PG Vlastiti

Korišćeni u 2011/2012 PG Vlastiti

Korišćeni u 2011/2012 Kombajni PG ukupno stariji od 10 godina Korišćeni u 2011/2012 Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Tabela 73. Priključne mašine Vlastiti

Opština

Udeo u ukupnoj površini u okrugu (%) 48,95 6,26 60,56 60,53 84,51 66,32 61,63 54,80 47,37 63,05 52,97 51,82

Udeo u ukupnoj površimi u Srbiji (%) 0,30 0,31 4,59 1,77 1,23 2,81 1,24 0,73 1,00 2,82 1,19 1,67

Berači kukuruza 93 Plugovi 1.028 Tanjirače 6.735 Drljače 3.867 Setvospremači 742 Rotofreze 1.032 Rasturači mineralnig đubriva 1.182 Rasturači stajnjaka 97 Sejalice 1.146 Prskalice 3.893 Prikolice 3.551 Kosilice 2478 Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Tabela 74. Upotreba mineralnog đubriva, stajnjaka i sredstva za zaštitu bilja Udeo u ukupnom Udeo u ukupnom Opština broju u okrugu (%) broju u Srbiji (%) PG 14.478 57,34 2,95 Mineralni đubrivo Upotrebljeno po 23.161 57,06 1,01 površini, ha PG 7.034 52,36 2,30 Čvrsti stajnjak Upotrebljeno po 3.557 45,16 0,95 površini, h PG 147 74,24 1,84 Tečni stajnjak i Upotrebljeno po osoka 304 73,25 1,15 površini, ha PG 14.753 58,62 3,24 Sredstva za Upotrebljeno po zaštitu bilja 22.626 58,58 1,07 površini, ha Izvor: Popis poljoprivrede 2012

66

6.3.7 Radna snaga i aktivnosti na gazdinstvu Tabela 75. Gazdinstva prema broju članova i stalno zaposlenih na gazdinstvu Opština

Okrug

Srbija

Udeo u ukupnom broju u okrugu (%)

Udeo u ukupnom broju u Srbiji (%)

Ukupno 15.507 1-2 lica 8.688 3-4 5.862 5-6 907 7 i više lica 50 Izvor: Popis poljoprivrede 2012

27.920 16.383 9.859 1.582 96

631.552 433.399 170.883 25.050 2.220

55,54 53,03 59,46 57,33 52,08

2,46 2,00 3,43 3,62 2,25

Tabela 76. Članovi gazdinstva i stalno zaposleni na gazdinstvu, prema polu i pravnom statusu gazdinstva Udeo u Udeo u ukupnom ukupnom Opština Okrug Srbija broju u broju u Srbiji okrugu % % 56,75 2,78 ukupno 40.138 70.731 1.442.628 Članovi gazdinstva i stalno zaposleni na 56,31 2,85 žene 17.556 31.176 615.382 gazdinstvu 57,09 2,73 muškarci 22.582 39.558 827.246 56,72 2,82 ukupno 39.998 70.522 1.416.349 Na porodičnom 56,31 2,88 žene 17.531 31.131 608.697 gazdinstvu 57,04 2,78 mužkarci 22.467 39.391 807.652 66,99 0,53 ukupno 140 209 26.279 Na gazdinstvu pravnog 59,52 0,37 žene 25 42 6.685 lica 68,86 0,59 muškarci 115 167 19.594 Izvor: Popis poljoprivrede 2012

67

Tabela 77. Članovi gazdinstva i stalno zaposleni na porodičnom gazdinstvu prema polu Udeo u Udeo u ukupnom ukupnom Opština Okrug Srbija broju u broju u Srbiji okrugu % % ukupno 55,09 2,42 14.912 27.069 617.365 Nosilac gazdinstva žene 50,97 2,25 2.411 4.730 106.946 muškarci 55,96 2,45 12.501 22.339 510.419 Članovi porodice i rođaci ukupno 57,74 3,15 25.082 43.439 797.199 koji su obavljali žene 57,27 3,01 15.117 26.396 501.487 poljoprivrednu aktivnost na gazdinstvu

mužkarci

9.965

17.043

295.712

58,47

3,37

Stalno zaposleni na gazdinstvu

ukupno žene muškarci

4 3 1

14 5 9

1.785 264 1.521

28,57 60,00 11,11

0,22 1,14 0,07

Izvor: Popis poljoprivrede 2012 Tabela 78. Članovi gazdinstva i stalno zaposleni na porodičnom gazdinstvu prema polu Udeo u Udeo u ukupnom ukupnom Opština Okrug Srbija broju u broju u Srbiji okrugu % % Godišnja radna jedinica 6858 12408 293997 55,54 2,46 ukupno 15.507 27.920 631.552 51,31 2,17 žene 2.172 4.233 100.168 56,30 2,51 muškarci 13.335 23.687 531.384 nivo obučenosti samo poljoprivredno iskustvo stečeno praksom

9.542

17.307

378.940

55,13

2,52

91

150

4.270

60,67

2,13

482

749

16.120

64,35

2,99

4.388

7.871

191.591

poljoprivredna viša škola ili fakultet

210

345

8.992

55,75 60,87

2,29 2,34

druga viša škola ili fakultet pohađali kurseve o poljoprivredi u 2012 godini Izvor: Popis poljoprivrede 2012

794

1.498

31.639

53,00

2,51

419

714

20.211

58,68

2,07

Upravnici

kursevi iz oblasti poljoprivrede poljoprivredna srednja škola druga srednja škola

Tabela 79. Gazdinstva prema drugim profitabilnim aktivnostima u vezi sa gazdinstvom Udeo u Udeo u ukupnom ukupnom Opština Okrug Srbija broju u broju u Srbiji okrugu % % Poljoprivredna ukupno 1.511 3.982 78.301 37,95 1,93 gazdinstva prerada mesa 16 88 4.709 18,18 0,34 prerada mleka 972 2.403 44.679 40,45 2,18 druge profitabilne aktivnosti u vezi sa gazdinstvom

prerada voća i povrća prerada drugih poljoprivrednih proizvoda obrada drveta

428

1.414

23.664

30,27

1,81

24

116

3.375

20,69

0,71

85

351

6.380

24,22

1,33

68

aktivnosti u šumarstvi turizam narodna radinost prpizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije uzgoj ribe rad na osnovu ugovora u oblasti poljoprivrede rad na osnovu ugovora u drigoj oblasti Izvor: Popis poljoprivrede 2012

130

199

3.870

65,33

3,36

1

27

514

3,70

0,19

5

27

1.246

18,52

0,40

0

0

22

0,00

0,00

0

6

217

0,00

0,00

37

37

3.920

100,00

0,94

7

38

1.451

18,42

0,48

Tabela 80. Prodaja i otkup poljoprivrednih proizvoda, 2012. Udeo u ukupnom Opština prometu u okrugu (%) Pšenica (t) 52 100,00 Kukuruz (t) 48 100,00 Pasulj (t) 0 0,00 Krompir (t) 6 100,00 Jabuke (t) 9 100,00 Šljive (t) 2.020 100,00 Grožđe (t) 0 0,00 Goveda (t) 1.439 98,16 Svinje (t) 2.127 100,00 Jaja (hiljadama komada) 69 100,00 Mleko (hiljadama t) 4.386 27,29 Izvor: OIR 2013

Udeo u ukupnom prometu u Srbiji (%) 0,01 0,00 0,00 0,03 0,02 16,44 0,00 4,63 2,51 0,05 0,62

6.4 Šumarstvo Tabela 81. Pošumljene površine i posečena drvna masa, 2011. Opština 102.50 Ukupna površina opštine (ha) Obrasla šumska površina (ha) 27.76 lišćarima 0 Pošumljeno u šumi (ha) četinarima 5,22 lišćarima 49,32 Pošumljeno van šume (ha) četinarima 41,75 lišćara 50.82 Posečena drvna masa – ukupno (m3) četinara 1.79 lišćara 23 Posečan drvna masa – tehničko drvo (%) četinara 61 Izvor: Opštine u Srbiji,2013

Udeo u Srbiji (%) 1,16 1,41 0,00 1,23 17,81 9,38 2,17 0,61 74,19 81,33

69

6.5 Makroekonomski pokazatelji 6.5.1 Učešće regiona u stvaranju Bruto domaćeg proizvoda Republike Srbije i indeksi nivoa Tabela 82. BDP po regionima, 2011-2012. godine NSTJ 2

REPUBLIKA SRBIJA Beogradski region Region Vojvodine Region Šumadije i Zapadne Srbije Region Južne i Istočne Srbije Izvor: RSZ

BDP (mil. RSD)

Indeks

Učešće (%)

BDP po glavi stanovnika (hilj. RSD)

Indeks nivoa (RS=100)

2011

2012

2012/ 2011

2012

2011

2012

2011

2012

2011

3386169

3208620

105,5

100,0

100,0

470

442

100,0

100,0

1341394

1271691

105,5

39,6

39,6

806

772

171,40

174,6

927907

859808

107,9

27,4

26,8

483

442

102,60

100,0

642145

610143

105,2

19

19,0

318

301

67,60

68,2

474723

466979

101,7

14

14,6

298

285

63,30

64,4

U skladu sa obračunskim principom mesta rada, učešće pojedinih regiona u BDP-u Republike Srbije je sledeće: Beogradski region zauzima vodeće mesto sa 39,6%; iza njega je Region Vojvodine sa 27,4%, a za njima slede Region Šumadije i Zapadne Srbije sa 19% i Region Južne i Istočne Srbije sa 14%. Učešće regiona Južne i Istočne Srbije u BDP-u pokazuje pad za 0,6%. u 2012. godini. Region Vojvodine beleži porast za 0,6%, dok je Beogradski region i region Šumadije i Zapadne Srbije zadržao isti procenat učešća u BDP-u Srbije. Zvanični podaci za 2013. godinu još uvek nisu dostupni.

70

6.5.2 Finansijske performance privrede Tabela 83. Finansijske performanse privrednih društava Broj privrednih društava Broj zaposlenih Poslovni prihodi (u hiljadama RSD) Neto dobitak (u hiljadama RSD) Broj privrednih društava sa neto dobitkom Neto gubitak (u hiljadama RSD) Broj privrednih društava sa neto gubitkom Ukupna sredstva (u hiljadama RSD) Kapital (u hiljadama RSD) Kumulativni gubitak (u hiljadama RSD) Broj privrednih društava sa gubitkom do visine kapitala Broj privrednih društava sa gubitkom iznad visine kapitala Izvor: APR

2011 812 8152 37.495.934 1.774.739 501 2.025.671 229 53.301.920 16.317.910 15.914.621

2012 827 8.187 41.290.673 1.616.107 476 1.693.049 267 58.828.959 16.962.262 17.806.589

2013 842 8.087 42.304.102 1.783.964 471 1.130.814 267 57.625.244 17.439.694 17.120.647

276

289

298

185

204

223

2011 883 1764 6.812.077 134.508 737 34.938 111 3.341.714 1.034.975 125.904 90

2012 834 1614 7.366.718 134.696 691 58.976 110 3.567.749 1.064.769 135.908 99

2013 762 1.663 7.111.298 135.734 657 32.107 79 3.543.812 1.087.471 111.887 75

122

110

88

Tabela 84. Finansijske performanse preduzetnika Broj preduzetnika Broj zaposlenih Poslovni prihodi (u hiljadama RSD) Neto dobitak (u hiljadama RSD) Broj preduzetnika sa neto dobitkom Neto gubitak (u hiljadama RSD) Broj preduzetnika sa neto gubitkom Ukupna sredstva (u hiljadama RSD) Kapital (u hiljadama RSD) Kumulativni gubitak (u hiljadama RSD) Broj preduzetnika sa gubitkom do visine kapitala Broj preduzetnika sa gubitkom iznad visine kapitala Izvor: APR

6.6 Javne finansije 6.6.1 Prihodi opštinskog budžeta Tabela 85. Struktura prihoda opštinskog budžeta, 2013. Opština (€)* Ukupni prihodi Ukupni prihodi po stanovniku Tekući prihodi Primanja od prodaje nefinansijske imovine Primanja od zaduženja i prodaje finansijske imovine * po kursu (114,64) NBS na dan 31.12. 2013. Godine

25.816.225 / 25.790.885 8.810 16.530

Struktura prihoda u opštini (%) 100 / 99,9 0,03 0,006

71

6.6.2 Rashodi gradskog budžeta Tabela 86. Struktura rashoda opštinskog budžeta, 2013. Opština (€)* Ukupni rashodi Ukupni rashodi po stanovniku Tekući rashodi Izdaci za nabavku nefinansijske imovine Izdaci za otplatu kredita i nabavku finansijske imovine Ostvareni suficit * po kursu (114,64) NBS na dan 31.12. 2013 godine

26.273.308 / 23.336.907 1.778.350 1.158.051

Struktura rashoda u opštini (%) 100 / 88,8 6,8 4,4

684.438

6.7 Ustanove 6.7.1 Javno komunalna preduzeća Tabela 87. Spisak javno-komunalnih preduzeća. Br. Naziv preduzeća Delatnost Proizvodnja i distribucija vode, održavanje vodovodnih sistema, prečišćavanje i odvođenje otpadnih i 1. JKP „Vodovod” atmosferskih voda, kontrola kvaliteta pitke vode i otpadnih voda, priklјučivanje na mrežu i održavanje mreža Uređenje i održavanje parkova, zelenih i rekreativnih 2. JKP „Komunalac” površina, uređenje i održavanje groblјa, dimničarske usluge, zimsko održavanje ulica i trotoara Proizvodnja i distribucija toplotne energije, održavanje i rekonstrukcija postrojenja, opreme, mreže toplovada, 3. JKP „Toplana” paravoda i gasovoda, kao i uređaja za merenje toplote, obračun i naplata usluge grejanja Uređenje , tekuće i investiciono održavanje stočne, zelenih i buvlјe pijace, pijace automobila i pijace za promet 4. JKP „Pijaca” tehničke građe, ćumura i ogrevnog drveta u Leskovcu i Vučju. Obračun i naplata pijačnih usluga Uređenje i održavanje parkova, zelenih i rekreativnih površina, uređenje i održavanje groblјa, dimničarske 5. JKP „Grdelica” usluge,zimsko održavanje ulica i trotoara. Održavanje vodovodne i kanalizacione mreže Izvor: ALER, Sektor za LER

6.7.2. Javna preduzeća Tabela 88. Spisak javnih preduzeća. Br.

Naziv preduzeća

1.

JP „Direkcija za urbanizam i izgradnju”

2.

JP „Dom”

3.

JP „Gradska autobuska stanica”

Delatnost Prostorno planiranje, projektovanje gradjevinskih i drugih objekata, inžinjering, organizacija i koordinacija građenja i stručni nadzor Planiranje i programiranje investicionog i tekućeg održavanja stambenih, stambeno-poslovnih zgrada, održavanje stambenog i poslovnog prostora i upravljanje poslovnim prostorom, zaključivanje ugovora o korišćenju stanova i zakupu poslovnog prostora Organizacija javnog gradskog i medjugradskog prevoza putnika i stvari, održavanje autobuskih stajališta i sve druge aktivnosti vezane za autobuski prevoz putnika

Izvor: ALER, Sektor za LER

72

6.7.3 Javne agencije Tabela 89. Spisak javnih agenija. Br.

Naziv preduzeća

1.

Agencija za lokalni ekonomski razvoj

2.

Stambena agencija Leskovac

Delatnost Agencija za lokalni ekonomski razvoj zadužena je za sprovodjenje aktivnosti lokalnog ekonomskog razvoja. Formirana je kao pravni sledbenik Fonda za razvoj grada Leskovca, Garancijskog Fonda za grad Leskovac, Fonda za podsticanje razvoja poljoprivrede i Fonda za dodelu stipendija i nagrada na teritoriji grada Leskovca. Delatnosti Agencije za lokalni ekonomski razvoj koje se sprovode u ime grada Leskovca, na osnovu poverenih delatnosti, su izmedju ostalih i sveobuhvatni rad na strateškim razvojnim dokumentima, održavanje postojećih, privlačenje novih i širenje novih poslovnih aktivnosti, formiranje baza podataka i vođenje jedinstvenog informacionog sistema za grad Leskovac, kontakti i direktna podrška lokalnoj poslovnoj zajednici, sveobuhvatne aktivnosti na promociji grada i ostale aktivnosti od značaja za lokalni ekonomski razvoj. Njenim osnivanjem stvaraju se uslovi za socijalno stanovanje, kao i korišćenje sredstava za socijalno stanovanje shodno Zakonu o socijalnom stanovanju, korišćenje sredstava solidarne stambene izgradnje, sredstava donacija u skladu sa zakonom, sredstava obezbeđenih na osnovu privatno-javnog partnerstva, sredstava nastalih izdvajanjem iz budžeta osnivača, kao i korišćenja drugih sredstava.

Izvor: ALER, Sektor za LER

6.7.4 Finasijske institucije Tabela 90. Spisak banaka Naziv banke

Adresa

Kontakt telefon

KOMERCIJALNA BANKA

Bulevar Oslobodjenja 103

016/215-054

AIK BANKA

Bulevar Oslobodjenja bb

016/232-000

SOCIETE GENERALE BANKA

Bulevar Oslobodjenja 170

016/237-630

BANKA INTESA

Trg Revolucije 7

016/215-741

Bulevar oslobođenja bb

016/ 232-500

[email protected]

016 /877-113

[email protected]

CREDIT AGRICOLE (MERIDIJAN) BANKA PROKREDIT BANKA SBERBANK ALPHA BANKA ČAČANSKA BANKA HYPO ALPHE ADRIA BANK REIFFAISEN BANKA

Bulevar Oslobođenja bb Bulevar oslobođenja 162 Vojvode Mišića 2 Bulevar oslobođenja 175 Bulevar oslobođenja 53 Bulevar oslobođenja 154

016/265-785 016/200-600 016/266-080 016/266- 060 016/265-725

E-mail [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

73

UNICREDIT BANKA VOJVOĐANSKA BANKA EFG (EUROBANKA) POŠTANSKA ŠTEDIONICA OTP BANKA OPPORTUNITY BANKA FINDOMESTIC BANKA

Bulevar oslobođenja BB Bulevar Oslobodjenja 83-85 Cara Lazara 2

[email protected]

016/233-040 016/241-655

[email protected]

016/234-034

[email protected] pslee01posted.co.rs

Trg Revolucije 33

016/237-777

Bulevar Oslobodjenja bb

016/215-304

Masarikov Trg 21

016/234-551

Trg Revolucije 13

016/241-954

[email protected] [email protected] [email protected]

Izvor: ALER, Sektor za LER

6.7.5 Osiguravajuća društva Tabela 91. Spisak osiguravajućih društava. Br. Naziv institucije 1. Generali osiguranje 2. Uniqua osiguranje 3. Takovo osiguranje 4. Kompanija Dunav osiguranje AD 5. Kopaonik osiguranje 6. Winner stadtische osiguranje 7. Grawe osiguranje 8. Sava osiguranje 9. Triglav osiguranje Izvor: ALER, Sektor za LER

Broj filijala u opštini 1 1 1 1 1 1 1 1 1

6.8 Investicije 6.8.1 Ostvarene investicije u privatnom sektoru Tabela 92. Ostvarene investicije u privatnom sektoru Početak investicije

Broj novih radnih mesta ostvarenih investicijom

Naziv kompanije

Zemlja porekla

Tip investicije

Početna vrednost investicije (€)

1.

Zlatan trag

Srbija

Brownfild

-

2009

327

2.

Sonder Dux

Holandija

Greendfild

3,000,000

2009

31

3.

Falke

Nemačka

Brownfild

8,000,000

2010

620

4.

MK Mesara d.o.o

Srbija

2,600,000

2010

61

5.

SZTR Mlekara Biomlek

Srbija

3,000,000

2010

19

6.

Metla komerc d.o.o.

Srbija

1,500,000

2010

71

R.b

Proširenje kapaciteta Proširenje asortimana Proširenje delatnosti i uvođenje novih proizvodnih

74

usluga

7.

Termomont d.o.o.

Srbija

8.

Nevena color d.o.o.

Srbija

9.

Fungo jug d.o.o.

Srbija

10.

DCP Hemigal d.o.o.

Srbija

11.

Braća Đokić d.o.o.

Srbija

12.

Tranzit komerc doo

Srbija

14.

STR Dit ‘S Slaviša Cvetković

Srbija

15.

Mermo lux d.o.o.

Srbija

16.

Ninex d.o.o.

Srbija

18.

Mlekara Leskovac Bonefarm

Madjarska

19.

Jura

20.

Jeanci Srbija

Proširenje kapaciteta Proširenje proizvodnje Proširenje proizvodnje Proširenje i inoviranje proizvodnje Proširenje proizvodne

500,000

2010

20

300,000

2010

112

350,000

2010

44

150,000

2010

91

120,000

2010

70

60,000

2010

12

30,000

2010

14

40,000

2010

5

15,000

2010

10

Kupovina biznisa

2,500,000

2012

62

Koreja

Izgradnja fabrike

13,000,000

2011

1500

Turska

Brownfield

2,280,215

2011

480

2011

14

Nove tehnologije

13.

17.

Proširenje proizvodne Proširenje proizvodnje Proširenje kapaciteta

21.

Lemeks Gamakom

SrbijaNemačka

Izgradnja objekta

650.000 – proširenje se očekuje u Zelenoj zoni

22.

Bane komerc d.o.o

Srbija

Proširenje proizvodne

352.353

2012

202

24.

Strela d.o.o

Srbija

Proširenje proizvodnje

1,000,000

2012

61

25.

Mladost

Srbija

Brownfield

652,000

2012

198

26.

Auto stop interiors

Grčka

1,000,000

2012

80

27.

Bim-tex

Srbija

Brownfield Adaptacija prostora i kupovina opreme

1,774,646

2013

90

28.

Bland d.o.o

Srbija

kupovina opreme

56,896

2013

62

29.

PUR Bella

Srbija

Adaptacija prostora i kupovina opreme

8,275

2013

3

30.

Bavaka Turs

Srbija

Kupovina opreme

2,155

2013

4

31.

Mima Plus

Srbija

Nabavka sirovine

17,241

2013

15

32.

4M d.o.o

Srbija

Nabavka sirovine

59,736

2013

9

23.

75

33.

SZTR Mita

Srbija

34.

Olivera Todorovic

Srbija

35.

SZR Boban

Srbija

36.

Bravo turs d.o.o

Srbija

37.

Sirius travel

38.

Adaptacija prostora i kupovina opreme Adaptacija prostora i kupovina opreme Adaptacija prostora i kupovina opreme

106,034

2013

126

22,413

2013

7

33,706

2013

5

Nabavka opreme

17,241

2013

5

Srbija

Adaptacija prostora i kupovina opreme

4,482

2013

1

SPO Osmeh dva

Srbija

Kupovina opreme

2,241

2013

1

39.

SZTR Plast Vesna

Srbija

Nabavka opreme

4,310

2013

1

40.

Bebisnovi

Srbija

47,413

2013

19

41.

sztr ITL

Srbija

Nabavka opreme Adaptacija prostora i kupovina opreme

13,637

2013

2

42.

Daniel company d.o.o

Srbija

Nabavka opreme

19,655

2013

10

43.

ZR Treska

Srbija

Nabavka opreme

10,618

2013

1

44.

Zdravlje Actavis

Island

Proširenje kapaciteta

3.000.000

2014

99

Izvor: ALER, Sektor za LER Tabela 93. Struktura ostvarenih investicija prema karakteru izgradnje i tehničkoj strukturi, 2012. Udeo u ukupnim Opština (u hilj.RSD) investicijama u opštini (%) Ukupne investicije 2.399.630 100 Novi kapaciteti 424.384 17,68 Karekter Rekonstrukcija, modernizacija, 1.680.650 70,3 izgradnje dogradnja i proširenje Održavanje 294.596 12,02 Građevinski radovi 1.194.225 49,76 Domaća oprema 589.036 24,55 Tehnička struktura Uvozna oprema 470.702 19,62 Ostalo 145.667 6,07

76

6.9 Industrijske zone i industrijski parkovi Generalnim urbanističkim planom grada Leskovca 2010-2020.godine, predviđeno je ukupno 9 radnih zona: Severna zona (1), Nevena (2), Njegoševa (3), Radna zona 58 (4), Zdravlje (5), Bunibrodske livade (6), Zona M1 (7), Lebanski put (8) i Zelena zona (9). U Generalnom urbanističkom planuizdvojene su sledeće prostorne celine sa dominantnom namenom – privređivanje: Tabela 94. Spisak industrijskih zona Radna zona/kompleks površina (ha) Postojeće radne zone: Severna zona Nevena Njegoševa Zona 58 Zdravlje Planirane radne zone: Južna zona bunibrodske livade Zona duž puta M1 Zona duž Lebanskog puta Zelena agrobiznis zona

Ukupna površina (663.67ha) 64.09 65.36 61.02 82.58 20.40 161.76 90.60 17.92 99.94

77

6.9.1 Planovi Generalne regulacije u primeni: PLAN GENERALNE REGULACIJE 11 (Službeni glasnik grada Leskovca 23/14) Područje Plana generalne regulacije 11 na građevinskom području GUP-a Leskovca obuhvata građevinske blokove 45, 69, 70 i 71 u Leskovcu i obuhvata površinu od 113,15 ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE 1 - „UŽI GRADSKI CENTAR“ (Službeni glasnik grada Leskovca 11/14) Plan generalne regulacije 1 za građevinsko područje GUP-a Leskovca -„Uži gradski centar“, za blokove 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 i južni deo bloka 34. PLAN GENERALNE REGULACIJE 4 , „CENTAR JUG“ (Službeni glasnik grada Leskovca 11/14) Teritorija obuhvaćena Planom generalne regulacije 4 , „CENTAR JUG“ na građevinskom području GUP-a Leskovca obuhvata prostor površine oko 133,89 ha i to osam građevinska bloka i to: 25, 26, 27, 28, 35, 36, 37 i 38. PLAN GENERALNE REGULACIJE 3 -„CENTAR - SEVER“ (Službeni glasnik grada Leskovca 07/14) Granicom plana obuhvaćeno je područje građevinskih blokova 22, 23, 24, 32, 33 i severnog dela bloka 34 u Leskovcu. U okvirima granice je građevinsko i vodno zemljište. Plan obuhvata katastarske parcele u KO Leskovac. Pretežna namena prostora je individualno stanovanje, u određenoj meri je planski usmeravan, a većim delom realizovan i izgrađen. Površina plana je 61,03 ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE ZA NASELJENO MESTO BRESTOVAC (Službeni glasnik grada Leskovca 07/14) Najveći deo prostornog obuhvata plana je izgrađen tako što se naselje formiralo prvo linijski duž trasa državnih puteva /Leskovac-Niš i Leskovac-Bojnik/ koji ga presecaju, a zatim i duž saobraćajnica formiranih u okviru tkiva samog naselja dajući formu naselju tako da su pojedini prostori u dubini blokova ostajali zarobljeni –bez prilaza, pa su ostali neizgrađeni. Bežeći od koridora železničke pruge Beograd-Skoplje naselje se prostorno razvlačilao na istok prema koridoru autoputa E-75, tako da je njegova forma nepravilnog oblika. Jasno je definisan centar naselja u okviru koga su zastupljene sve namene od javnog značaja. Imajući u vidu da se stanovništvo uglavnom bavi poljoprivredom, dominantan oblik gradnje su porodični, slobodostojeći objekti pretežne spratnosti P+1 (prizemlje+jedan sprat) na spstvenim parcelama nepravilnog, izduženog oblika. Kompleksi u radnoj zoni koja je zapuštena i devastirana su formirani u paviljonskom tipu, sem kompleksa „Tami-trejd“ koji je u funkciji. Radna zona je formirana u neposrednoj blizini petlje „Brestovac“ preko koje je omogućen direkni pristup naselju sa autoputa E-75 kao i na izlazu iz Brestovca prema Nišu, duž državnog puta. Saobraćajna mreža je u velikoj meri realizovana dok je infrastrukturna opremljenost delimična jer naselje nije povezano sa centralnim sistemom vodosnadbevanja grada Leskovca –vodosistem Barje, niti je izgrađen kanalizacioni sistem. Predviđeno je unapređivanje postojećih i realizacija planiranih namena u planskom području radi postizanja prostornog sklada implementacijom planskog rešenja kojim su definisani ciljevi: Unapređenja već definisanih fizičkih struktura njihovom rekonstrukcijom i nadgradnjom; Stvaranje kvalitetnijih uslova života izgradnjom nedostajuć komunalnih sadržaja; Podizanja nivoa infrastrukturne opremljenosti;Transformacija urbanističkih celina i kompleksa prema savremenim potrebama; Podizanja ekonomske moći razvojem rade zone; Unapređenja ukupne strukture funkcija, sadržaja i javnih prostora i površina, u skladu sa realnim razvojnim trendovima, potrebama ali i mogućnostima grada i okruženja. Obezbeđenja atraktivnog rešenja oblikovanjem, uređenjem i multifunkcionalnim korišćenjem funkcionalne i prostorne celine planskog područja opremanjem poslovnim, komercijalnim i drugim sadržajima. PLAN GENERALNE REGULACIJE 5 ZA GRAĐEVINSKO PODRUČJE GUP - A LESKOVCA -"HISAR" (Službeni glasnik grada Leskovca 21/13) Granicom plana obuhvaćeno je područje građevinskih blokova 39, 40, 41, 42, 43, 44 i 68 u Leskovcu. U okvirima granice je građevinsko, poljoprivredno –na čijem su delu prisutne grupacije vikend objekata, šumsko i vodno zemljište. Plan obuhvata delove 3 katastarske opštine i to: Leskovac, Donje Sinkovce i Donja Jajina. Celokupni obuhvat specifičan je po raznovrsnoj nameni, sastavu tla, konfiguraciji terena, nasleđenim problemima kao i po svom položaju -predstavlja širu zonu centra. Površina plana je 363,78 ha.

78

IZMENA I DOPUNA PLANA GENERALNE REGULACIJE 16 NA GRAĐEVINSKOM PODRUČJU GUP – A LESKOVCA –"Nevena – Zelena zona" u delu kružne raskrsnice "na državnom putu I reda М-1, NišLeskovac-Vranje od km 848+737,65 do km 849+296,94" (Službeni glasnik grada Leskovca 13/13) Granicom plana obuhvaćene su katastarske parcele KO Leskovac i KO Vinarce. Planskim rešenjem vrši se izmena trase saobraćajnice, data Planom generalne regulacije 16 i definiše nova geometrija saobraćajnice u zoni kružne raskrsnice – koja predstavlja prilaz planiranoj industrijskoj -"zelenoj zoni". Površina obuhvata plana iznosi oko 3,45 ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE 13 - „Naselje preko puta veterinarske stanice“ (Službeni glasnik grada Leskovca 13/13) Granicom plana obuhvaćen je deo područja prostorno funkcionalne celine ŠIRA GRADSKA ZONA – građevinski blokovi 48, 49, 74, 75, 76 i 80 i delovi građevinskih blokova 47, 30 i 31. Obuhvaćene katastarske parcele pripadaju KO Leskovac i KO Donje Stopanje. U okviru granice plana je građevinsko, poljoprivredno i vodno zemljište (deo "Hisarskog jarka" i deo rečnog korita reke Veternice). Planskim rešenjem: definišu se uslovi za izgradnju novih objekata I formiranje planiranih namena, kao i za obnovu i unapređenje postojećih (već formiranih namena); saniraju se spontano nastale celine i zaokružuje ivično područje naselja. Ukupna površina obuhvata plana iznosi oko 127,97 ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE 7 - „Moravska“ (Službeni glasnik grada Leskovca 13/13) Granicom plana obuhvaćen je deo područja prostorno funkcionalne celine RADNA ZONA– građevinski blokovi 55, 56, 57 i 58. Sve katastarske parcele pripadaju KO Leskovac i građevinskom području GUP-a Leskovca. Planskim rešenjem unapređuju se, recikliraju i dograđuju prisutne javne funkcije, saobraćajna i ostala infrastruktura, kao i objekti i površine u okviru ostalih namena. Ukupna površina obuhvata plana iznosi oko 87,03 ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE 14 - „Čifluk Mira“ (Službeni glasnik grada Leskovca 10/13) Granicom plana obuhvaćeno je područje građevinskih blokova 81, 82 i 83. U okvirima granice plana je građevinsko, poljoprivredno i vodno zemljište. Obuhvaćene katastarske parcele i njihovi delovi pripadaju KO Leskovac, KO Vinarce i KO Donje Stopanje. Prostor karakteriše prisustvo železničkog koridora, državnog puta II reda br.132, bunara u rezervi severnog izvorišta vodosnabdevanja, kompleksa poljoprivredne škole, neperspektivnih kompleksa posebne namene i dr. Površina obuhvata je 454,18 ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE 15 - „Leteks“ (Službeni glasnik grada Leskovca 10/13) Granicom plana obuhvaćeno je područje građevinskih blokova 50, 51, 52 i 84 u Leskovcu. U okvirima granice je građevinsko i vodno zemljište (reka Veternica). Na području plana dominantne funkcije su stanovanje i privređivanje/ severna radna (industrijska) zona. Granicom Plana obuhvaćene su katastarske parcele odnosno njihovi delovi u K.O.Leskovac. Površina obuhvata je 106,28ha. PLAN GENERALNE REGULACIJE 10 – „Slavko Zlatanović - Ohridsko - Zdravlje“ (Službeni glasnik grada Leskovca 9/12) Granicom plana obuhvaćeno je područje šire gradske zone – građevinski blokovi 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66 i 67, poljoprivredno zemljište (van građevinskog područja) i vodno (bilansirano najvećim delom u okviru građevinskog područja). Na delu obuhvata je zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja – bunara u rezervi. Južno (staro) izvorište je pre puštanja u rad vodosistema "Barje", bilo jedno od dva izvora vodosnabdevanja Leskovca vodom za piće. Ukupna površina obuhvata iznosi oko 542,15 ha PLAN GENERALNE REGULACIJE 16 – „Nevena - Zelena zona“ (Službeni glasnik grada Leskovca 9/12) Granicom plana obuhvaćeno je područje radne zone – građevinski blokovi 54, 85 i 86, poljoprivredno zemljište (van građevinskog područja) i vodno zemljište. Deo prostornog obuhvata plana zahvata širu zonu sanitarne zaštite severnog podzemnog izvorišta voda, koje se koriste u sistemu vodosnadbevanja Leskovca. Ukupna površina obuhvata iznosi oko 429,15 ha. Granicom Plana obuhvaćene su katastarske parcele odnosno njihovi delovi u K.O.Leskovac i K.O.Vinarce.

79

6.9.2 Planovi Detaljne regulacije u primeni: PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA KANAL BARA I KANAL BUČAN (Službeni glasnik grada Leskovca 17/14) Granicom plana obuhvaćene su katastarske parcele i njihovi delovi u: KO Bobište, KO Navalin, KO Grajevce, KO Bogojevce, KO Leskovac, KO Badince, KO Mrštane, KO Bratmilovce i KO Donji Bunibrod. Parcele u obuhvatu plana pripadaju: vodnom zemljištu, građevinskom zemljištu u okviru građevinskog područja GUP –a Leskovca, poljoprivrednom zemljištu GUP-a Leskovca, poljoprivrednom zemljištu u obuhvatu Prostornog plana grada Leskovca i krajnjem severnom delu građevinskog područja naseljenog mesta Navalin.Planom se definišu potrebni profili kanala, propisuju se pravila građenja za kanal, saobraćajnice i ostalu infrastrukturu, kao i pravila uređenja i građenja za parcele u kontaktnoj zoni kanala. Površina prostora u okviru granice plana iznosi 147 ha 40a 84m2 PLAN DETALJNE REGULACIJE OPŠTINSKOG PUTA 55 BARJE – DONJA ORUGLICA RAVNI DEL (Službeni glasnik grada Leskovca 21/13) Granicom plana obuhvaćene su katastarske parcele i njihovi delovi: KO Barje, KO Vina, KO Gagince, KO Melovo, KO Oruglica i KO Ravni Del. OP 55 Barje-Beštica-Gagince-Melovo-D.Oruglica-G.Oruglica-Ravni Del je orjentacione dužine oko 24km. Površina prostora u okviru granice plana iznosi približno 79ha 61a 86m2. Kritična deonica puta je Donja Oruglica, Gornja Oruglica, Ravni Del, gde je put upotrebljiv samo za ternska vozila. Planskim rešenjem definisaće se geometrija puta, pravila grđenja za put i parcele u kontakt zoni. PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA DEO NASELJENOG MESTA ORAOVICA (Službeni glasnik grada Leskovca 13/13) Granicom plana obuhvaćene su katastarske parcele KO Oraovica, koje predstavljaju deo građevinskog područja naseljenog mesta. Planskim rešenjem vrši se izmena trase dela saobraćajnice u odnosu na njeno katastarsko stanje, prilagođavajući se novonastaloj situaciji i načinu korišćenja predmetnog prostora. Površina obuhvata plana iznosi oko 2,55 ha. IZMENE I DOPUNE PLANA DETALJNE REGULACIJE RAZVODNOG GASOVODA RG 11 – 02 KUMAREVO – PREDEJANE SA PRATEĆIM OBJEKTIMA NA TERITORIJI GRADA LESKOVCA /NA DEONICAMA OBUHVATA – IZMEĐU TEMENA: T2 - T3, T4 - T5, T9 – T10 i T13 – T14/ (Službeni glasnik grada Leskovca 1/13) U toku sprovođenja Plana detaljne regulacije razvodnog gasovoda RG 11-02 Kumarevo-Predejane (Sl.gl.grada Leskovca br.2/2011) na pojedinim deonicama u zašitnim zonama gasovoda, usled nepovoljne konfiguracije terena, objekata na trasi ili neadekvatnom rastojanju od trase, rešenje je zahtevalo povećani obim radova. Pristupilo se analizi i nalaženju optimalnog i ekonomski isplatljivijeg rešenja, pa je predložena izmena i dopuna trase na deonicama. Cilj izrade Izmene i dopune plana je stvaranje uslova za pokretanje postupka utvrđivanja javnog interesa i obezbeđenje zemljišta za izgradnju izmenjene trase razvodnog gasovoda. IZMENE I DOPUNE PLANA DETALJNE REGULACIJE ZA KOMPLEKS ''ZELENE PIJACE'' U GRDELICI (Službeni glasnik grada Leskovca 16/11) U obuhvat Plana ulaze katastarske parcele KO Grdelica. Rešenjem se reguliše postojeća i planira nova saobraćajna mreža i unapređuju postojeće formirane namene: pijaca, stanovanje i poslovanje. Površina obuhvata Plana je 1,68 ha. PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA FORMIRANJE DRUŠTVENOG CENTRA NASELJA U DONJOJ JAJINI (Službeni glasnik grada Leskovca 12/11) Prostor u granicama obuhvata Plana, nalazi se između puta Šišince – Donja Jajina, seoskih domaćinstava i seoskog puta, neuređenog korita reke Veternice i puta Leskovac - Miroševce. Rešenjem se formira centar prigradskog naselja – sa poslovnim i uslužnim sadržajima, čime se upotpunjuju potrebe stanovništva, a istovremeno valorizuje neizgrađen, kvalitetan prostor. Ukupna površina obuhvata iznosi oko iznosi 1,16 ha. PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA REGIONALNI GASOVOD 11 – 02 LESKOVAC GRČ KUMAREVO – GRANICA GRADA LESKOVCA SA PRATEĆIM SADRŽAJIMA (Službeni glasnik grada Leskovca 2/11) Granica Plana obuhvata katastarske parcele KO Bobište, KO Kumarevo, KO Bratmilovce, KO Manojlovce, KO Mrštane, KO Žižavica, KO Donje Krajince, KO Gornje Krajince, KO Zloćudovo, KO Badince, KO Nomanica, KO Donji Bunibrod, KO Gornji Bunibrod, KO Guberevac, KO Velika Grabovnica, KO Dobrotin, KO Mala Kopašnica, KO Velika Kopašnica, KO Oraovica, KO Graovo i KO Koraćevac, KO Suševlje, KO Palojce, KO Lični Dol. Dužina trase obuhvaćene planom je 30.287 m. Rešenjem se definiše položaj trase i uslovi za izgradnju razvodnog gasovoda sa pratećim sadržajima na teritoriji grada Leskovca.

80

PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA GRADSKO IZLETIŠTE PAŠINA ČESMA (Službeni glasnik grada Leskovca 13/10) Plan obuhvata katastarske parcele KO Milanovo. Izletište se nalazi 11 km, severozapadno od Leskovca, na nadmorskoj visini od 350 m. Rešenjem se unapređuju postojeći i razvijaju novi sportsko-rekreativni, turistički i ugostiteljski sadržaji. PLAN DETALJNE REGULACIJE NA KORIDORU AUTOPUTA E75 BEOGRAD – SKOPLJE RAZRADA PRATEĆIH SADRŽAJA AUTOPUTA (Službeni glasnik grada Leskovca 10/10) Planom je razrađen prostor u cilju definisanja uslova za izgradnju uslužnih i smeštajnih objekata – benzinskih stanica, motela i pratećih turističko-rekreativnih sadržaja. Realizacijom ovog prostora stvorile bi se mogućnosti za: pružanje usluga korisnicima puta, kao i privlačenje posetioca u tranzitu duž puta; što će imati bitnu ulogu u razvoju turizma. Uokviru obuhvata plana nalaze se delovi KO Nomanica i KO Zloćudovo (teritorija grada Leskovca) i KO Stajkovce (teritorija opštine Vlasotince). Površina kompleksa sa zapadne strane autoputa je 8,53 ha. Površina kompleksa sa istočne strane autoputa 16,50 ha. PLAN DETLJNE REGULACIJE ZA IZGRADNJU ODMORIŠTA SA BENZINSKOM STANICOM "BRESTOVAC" – SA ZAPADNE STRANE AUTOPUTA (Službeni glasnik grada Leskovca 8/09) Granicom Plana obuhvaćen je prostor planiranog odmorišta "Brestovac", (sa zapadne strane autoputa), i deo deonice autoputa u KO Brestovac. Rešenjem se formiraju prateći sadržaji autoputa (benzinska stanica, usluge i prostor za odmor i relaksaciju), koji predstavljaju značajnu komponentu ukupnog kvaliteta ponude korisnicima puta, iz pravca kretanja Niš- Leskovac. Površina obuhvata iznosi 2,31ha. PLAN DETLJNE REGULACIJE ZA IZGRADNJU ODMORIŠTA SA BENZINSKOM STANICOM "BRESTOVAC" – ISTOK (Službeni glasnik grada Leskovca 8/09) Granicom Plana su obuhvaćene katastarske parcele neophodne za prostor planiranog odmorišta "Brestovac", (sa istočne strane autoputa), i deo deonice autoputa u KO Brestovac. Pružanje usluga je namenjeno korisnicima autoputa iz pravca kretanja Leskovac-Niš. Površina obuhvata iznosi 2,47ha. PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA MAGISTRALNI CEVOVOD PITKE VODE DEONICA RUDARSKA KOSA – LESKOVAC (Službeni glasnik opštine Leskovac 2/08) Prostor u granicama Plana obuhvata katastarske parcele KO Leskovac, KO Mrštane i KO Rudare, duž trase magistralnog cevovoda pitke vode – na deonici Rudarska kosa – Leskovac. Cevovod je u funkciji vodosistema Barje i povezuje rezervoar "Rudarsku kosu", sa severnim delom Leskovca. PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA TRASU INDUSTRIJSKOG I GRADSKOG KOLEKTORA OD LESKOVCA DO POSTROJENJA ZA PREČIŠĆAVANJE OTPADNIH VODA (Službeni glasnik opštine Leskovac 15/06) Prostor u granicama Plana obuhvata katastarske parcele u KO Leskovac, KO Bobište, KO Navalin i KO Bogojevce. Rešenjem se obezbeđuje bezbedna evakuacija otpadnih voda naseljenog mesta Leskovac, do postrojenja i definiše trasa industrijskog i gradskog kolektora. PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA TULOVSKU REKU – RASTERETNI KANAL (Službeni glasnik opštine Leskovac 6/06) Prostor u granicama Plana obuhvata katastarske parcele KO Velika Grabovnica i KO Guberevac, u ukupnoj dužini planiranog korita reke od 2225 m. Rešenjem se definiše optimalan način zaštite od poplava. IZMENA I DOPUNA GUP – A SA ELEMENTIMA DUP – A ZA VAROŠ GRDELICU-PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA DEO REGIONALNOG PUTA ORAOVICA – GRDELICA – VLASOTINCE U GRDELICI (Službeni glasnik opštine Leskovac 19/05) Granicom Plana obuhvaćene su katastarske parcele KO Oraovica. Rešenjem se definiše gabarit saobraćajnice, uklapanjem postojećeg drvoreda, reguliše i razdvaja saobrćaj. Površina obuhvata iznosi 5,62 ha. IZMENA I DOPUNA GUP – A SA ELEMENTIMA DUP – A ZA VAROŠ GRDELICU – PLAN DETALJNE REGULACIJE ZA KOMPLEKS DOMA ZDRAVLJA U GRDELICI (Službeni glasnik opštine Leskovac 9/05) Granicom Plana obuhvaćene su katastarske parcele KO Grdelica (varoš). Rešenjem se uspostavlja saobraćajna mreža – koja prati trasu realizovane infrastrukture, a istovremeno radvaja funkcije.

81

6.9.3 Radne zone 6.9.3.1. „Severna zona”  regulisana je planskim dokumentom PGR 15 kojim je definisana sledeća infrasrukturna opremljenost: 

Vodovod: 1300 metara sa novim PVC cevima Ø 250 mm u prečniku,  Kanalizacija: atmosferska kanalizaciona mreža i slivnici duž u dužini oko 1300 metara cevi prečnika Ø 250 mm,  Struja i jačina dostupne električne energije: dve trafo-stanice 10/0.4 kV i izgradnja 10 kV kabla za elektro snabdevanje u dužini od ukupno 1850 m.  Gas: gasna stanica na samoj granici zone  Telefonske linije: da  Pristup internetu (optički kablovi, KDS operateri, i sl.) da  Pristupne saobraćajnice i njihova udaljenost od regionalne/nacionalne putne infrastrukture: da, uklanjanje postojećeg zastora od granitne kocke na celoj dužini saobraćajne i logističke oblasti i asfaltiranje, izgradnju biciklističke staze i trotoara za pešake što će obezbediti lakši pristup za zaposlene u kompleksu TFP-a sa predviđenim zonama slobodne komunikacije, 8 km od autoputa Beograd-Skoplje Severna zona prikazana je brojem 1 u grafičkom prikazu Generalnog urbanističkog plana 2010-2020. 6.9.3.2 „Nevena radna zona” 

regulisana je PGR 16 sa infrastukturnim kapacitetima: Vodovod:, Novo postrojenje vodovodasa CS kapaciteta 380l/s.  Cevovod profila LØ300mm odnosno SØ350mm od CS ka Neveni.  Cevovod profila LGØ500mm odnosno KMØ400mm od CS ka gradu.  Kanalizacija: Kolektor B 220/195cm koji se nastavlja kolektorom PEØ1200mm koji ide do CPPOV u Bogojevcu. Kolektor KCTØ500mm koji odvodi otpadne vode iz naselja Obrad Lučić i Tzv. industrijski kolektor profila PEØ700mm.  Struja i jačina dostupne električne energije:TS 400/220/110kV „Leskovac 2” predstavlja osnovno razvodno postrojenje za napajanje Leskovca i okoline, putem 110kV DV. KapacitetTS 400/220/110kV „Leskovac 2” je 300+150 MVA.d.  Gas: gasna stanica na samoj granici zone  Telefonske linije: da  Pristup internetu (optički kablovi, KDS operateri, i sl.) da  Pristupne saobraćajnice i njihova udaljenost od regionalne/nacionalne putne infrastrukture: Buduća obilaznica oko grada poklapa se sa trasom državnog I reda broj 1, u istočnom delu plana, a u severnom delu to je trasa planirane saobraćajnice, koja će se nakon izgradnje poklopiti sa pravcem pružanja državnog puta II reda broj 9. Na ukrštaju ova dva pravca planirana je rasksnica sa kružnim tokom saobraćaja. Plan tangira magistralna pruga sa zapadne strane, sa severne strane grada Leskovca, 8 km od autoputa Beograd-Skoplje. Nevena radna zona prikazana je brojem 2 u grafičkom prikazu Generalnog urbanističkog plana 2010-2020.

82

6.9.3.3 „Njegoševa radna zona”  definisana PGR7 sa infrastukturnim kapacitetima: Vodovod: Cevovod profila KMØ225mm odnosno SØ150mm, sa prelazom ispod pruge, u Ul.Bulevar Nikole Pašića, južni trotoar, do raskrsnice sa Ul. Industrijska II; Cevovod profila SØ200mm i KMØ225mm u Ul. Bulevar Nikole Pašića, južni trotoar, od Ul. Industrijska II prema naselju Bobište; Cevovod profila SØ200mm u Ul. Industrijska II, istočni trotoar; Cevovod profila SØ200mm, sa prelazom ispod pruge, u Ul. Moravskoj, istočni trotoar; Cevovod profila KMØ300mm, sa prelazom ispod pruge, kod podvožnjaka Cevovod profila SØ300mm u Ul. Njegoševoj, severni trotoar; 

Kanalizacija: Industrijski" kolektor profilaØ600mm u Ul. Industrijska II i profila Ø700mm u Ul. Bulevar Nikole Pašića; -"Nevenin" kolektor profila B 300/450mm u Ul. Bulevar Nikole Pašića; -Kolektor profila PEØ500mm u Ul. Pešačkoj; -FCS u Ul. Moravskoj; -FCS u Ul. Jadranskoj; -FCS u podvožnjaku, za prepunpavanje atmosferskih voda iz podvožnjaka i -FCS u Ul. Motel "Atina"



Struja i jačina dostupne električne energije:Izgrađene su sledeće trafo stanice sa priključnim 10 kV vodovima i NN raspletom:TS 10/0.4 kV „Tekstikol“,TS 10/0.4 kV „ Rul“,TS 10/0.4 kV „ Bim Komerc“,TS 10/0.4 kV „Moravska 1,TS 10/0.4 kV „Moravska 2,TS 10/0.4 kV „,Tekstilna škola,TS 10/0.4 kV „,Srbijanka,TS 10/0.4 kV „Autobuska stanica“.,TS 10/0.4 kV „Njegoševa“,TS 10/0.4 kV „Mašinoteks“,TS 10/0.4 kV „Zvezda ogledala“,TS 10/0.4 kV „Univerzal“,TS 10/0.4 kV „Kooperativa“,TS 10/0.4 kV „Motel“



Telefonske linije: u prostoru obuhvata plana postoji izgrađena javna elektronska komunikaciona mreža koja je dostupna sa fiksne lokacije i omogućava korisnicima uslugu univerzalnog i širokopojasnog servisa sa direknim telefonskim priključkom.



Pristup internetu (optički kablovi, KDS operateri, i sl.) da



Pristupne saobraćajnice i njihova udaljenost od regionalne/nacionalne putne infrastrukture Zapadnom granicom plana prolazi jednokolosečna magistralna prugaE 70/E 85: BeogradMladenovac-Lapovo-Niš-Preševo-državna granica(Tabanovci) Njegoševa radna zona prikazana je brojem 3 u grafičkom prikazu Generalnog urbanističkog plana 2010-2020.

83

6.9.3.4 Plan detaljne regulacije za „blok 58” 

Vodovod: na području Bloka 58 snabdevanje korisnika vodom ostvareno je preko neplanski građene vodovodne mreže koja je povezana na centralni gradski sistem vodosnabdevanja. Duž postojećih ulica izgrađena je vodovodna mreža koja svojim profilima ne zadovoljava po kapacitetu. Postojeća vodovodna mreža rađena je uglavnom od salonitnih, azbestcementnih, cevi koje ne zadovoljavaju sanitarne standard.  Kanalizacija:Na području Bloka 58, duž postojećih ulica, izgrađena je kanalizaciona mreža opšteg tipa. Postojeća kanalizaciona mreža povezana je na primarni, tzv. industrijski, kolektor profila Ø600 mm  Struja i jačina dostupne električne energije: Na području Bloka 58, postoji izgrađeno deset TS 10/0.4 kV, različitih tipova i snaga, sa priključnim 10 kV kablovskim vodovima i NN raspletom. Veći broj postojećih trafo stanica je u funkciji obezbeđenja kvalitetnog i sigurnog elektroenergetskog napajanja proizvodnih pogona, koje se u ovom periodu ne koriste sa maksimalnim stepenom iskorišćenja, dok su trafo stanice koje služe za napajanje električnom energijom stambenih zona ovog bloka, maksimalno iskorišćene.  Gas:Na prostoru Bloka 58 ne postoji izgrađena ni gasovodna mreža ni mreža toplifikacije.  Telefonske linije: da  Pristup internetu (optički kablovi, KDS operateri, i sl.) da  Pristupne saobraćajnice i njihova udaljenost od regionalne/nacionalne putne infrastrukture:Pored državnog puta prvog reda M1 – Beograd – granica Makedonije na posmatranom područjuod postojećih saobraćajnica prisutan je državni put prvog reda M9 koji povezuje grad Leskovac sa auto putem na koridoru 10. Zona 58 prikazana je brojem 4 u grafičkom prikazu Generalnog urbanističkog plana 20102020. 6.9.3.5 „Zdravlje radna zona”  



  

Vodovod: Cevovod čiste vode do rezervoara “Rudarska kosa“. Cevovod profila PEØ1000mm od rezervoara “Rudarska kosa“ do Ul. Solunskih ratnika, kod Polimermera, koji je glavni dovod vode iz vodosistema “Barje“ ka gradu. Cevovod profila DLØ500mm u Ul. Solunskih ratnika i Ul. Radničkoj, od Polimermera do Ul. Vlajkove. Ovaj cevovod spaja primarni cevovod PEØ1000mm sa cevovodom profila LGØ400mm u Ul. Vlajkovoj. Cevovod profila LGØ400mm, od Ul. Radničke Kanalizacija: Kolektor profila PEØ1000mm i KC TØ800mm u Ul.Zejnila Ajdinija koji senastavlja na kolektor profila B 160/120 cm u Ul.Nikole Skobaljića.

84



Kolektor profila KC-TØ600mm kojije priključen na kojektor u Ul.Zejnila Ajdinija I koji prolazi kroz kompleks Vodovoda i kompleks Zdravlja i izbija na Ul.Vlajkovu te dolazi do raskrsnice sa Ul.Ohridskom južno od zatvora. Ovaj kolektor prihvata i odvodi otpadne vode iz Ohridskog naselja a dimenzionisan je da prihvati i otpadne vode iz naselja Rudare i Donja Jajina.  Kolektor profila KC-TØ300mm koji ide istočno od naselja Slavko Zlatanović i prihvata i odvodi otpadne vode ovog naselja do kolektora u Ul.Solunskih ratnika.  Kolektor B 60/90 cm u Ul.Borisa Kidriča  Struja i jačina dostupne električne energije:Na prostoru obuhvata plana izgrađen je sistemelektroenergetske mreže i to nadzemnih, podzemnih vodovai trafo stanaci različitihnaponskih nivoa, a sve u cilju što stabilnijeg i kvalitetnijeg napajanja električnom energijom ovog područja  Gas: ne postoji  Telefonske linije: Na prostoru obuhvata plana postoji izgrađena telekomunikaciona infrastruktura koja se sastoji od TK kanalizacije, podzemnih i vazdušnih bakarnih kablova pristupne mreže, lokalnih i magistralnih optičkih kablova, baznih radio stanica i ostale telekomunikacione opreme.  Pristup internetu (optički kablovi, KDS operateri, i sl.) da  Pristupne saobraćajnice i njihova udaljenost od regionalne/nacionalne putne infrastrukture: Za uličnu i putnu mrežu na području plana je karakteritično da je nedovoljno izgrađena, funkcionalno neprilagođena i da seprimarni saobraćajni pravci međusobno povezuju u rubnom području zone. Zdravlje radna zona prikazana je brojem 5 u grafičkom prikazu Generalnog urbanističkog plana 2010-2020. 6.9.3.6 „Zelena zona”  nakon usvajanja PGR 16 definisana kao realizovana zona.  analizacija: kanalizaciona mreža u dužini od 1200 Ø250 -400,  Struja i jačina dostupne električne energije:U toku je opremanje trafo stanice, povezivanje na električni mrežu i izgradnja kružnog toka za povezivanje industrijske zone sa putem prvog reda prioriteta broj 1.  Gas: gasna stanica na samoj granici zone  Telefonske linije: ne  Pristup internetu (optički kablovi, KDS operateri, i sl.) ne  Pristupne saobraćajnice i njihova udaljenost od regionalne/nacionalne putne infrastrukture: glavni putevi sa rasvetom u dužini od 1240m u samoj zoni. Zelena zona nalazi se na putu prvog reda prioriteta broj 1, sa severne strane grada Leskovca, 8 km od autoputa Beograd-Skoplje. Zelena zona obuhvata površinu od 98 ha, u vlasništvu grada Leskovca. Kroz samu Zonu prolazi magistralni put M1 i deli Zonu na dva dela. Zapadni deo Zone je povrsine 42 ha, potpuno je infrastrukturno opremljen i predstavlja deo Zone predviđen za razvoj prehrambene industrije. Informacije o izgrađenoj infrastukturi: I faza – primarna infrastuktura (dovodjenje infrastukture do zone) Ugovorena vrednost: 41.999.000,00 bez PDVa Predmet ugovora: Polaganje 10KV kabla do zelene zone, Fekalna kanalizacija, Vodovodna mreža II faza – sekundarna infrastruktura (infrastruktura u zoni) Ugovorena vrednost: 46.742.808,23 bez PDVa 85

   

Predmet ugovora: Izgradnja saobraćajnica (1240 м) Ulično osvetljenje Vodovodna mreža (Ø160) Kanalizacija (Ø250-400) Svi ugovoreni radovi su završeni.

Izgrađena unutrašnja infrastruktura u Zelenoj Zoni je priključena na spoljnu infrastrukturu. Urađen Projekat parcelizacije i preparcelizacije zemljišta. Zelena zona prikazana je brojem 10 u grafičkom prikazu Generalnog urbanističkog plana 2010-2020. Tabela 95. Spisak najznačajnijih kompanija smeštenih u industrijskim zonama/parkovima, 2013 Br. Naziv radne zone Kompanije Umi-Pek, Mlekara (86 zaposlenih), Prima Nova (62 zaposlena), Jugprom (125 zaposlenih), Tomako(47 zaposlenih) Moravka PRO(15 zaposlenih) hladnjača Ulpin-Leneks; zamrle tekstilne industrije: Leteks, Leskoteks (2 zaposlena) Sintetika i Zele Veljković (u likvidaciji) i Zevelon u stečaju; zatim 1. „Severna zona” DCP Hemigal (97 zaposlenih) AIK Leskovac, Cvećar Nove investicije na ovom prostoru su: Falke (79 zaposlenih) (reaktiviranje braunfild lokacije-Inkol) i Bonta Italijane (8 zaposlenih) (grinfild lokacija). Zona je komunalno opremljena, i delom je u funkciji. Karakteriše je veliki broj braunfild lokacija;

2.

3.

4.

5.

„Nevena”

„Njegoševa”

„Zona 58”

„Zdravlje”

"Nevena" i "Nevena-Kolor" (80 zaposlenih); skladišta i stovarišta: "Nevprom" (14 zaposlenih), "Morava Komerc" ( i dr.; izložbeni salon za prodaju motornih vozila "Auto Motors", proizvodnja stolarije "Bor stil", kompleks benzinske stanice "Eko" i dr. Kao najveća braunfild lokacija na ovom prostoru izdvaja se kompleks transportnog preduzeća "Jugekspres". Zona je komunalno opremljena. Kompleksi trgovinske delatnosti, skladišta i stovarišta: "Idea", "Tehnomarket" (2 zaposlena) "Nelvas" (11 zaposlenih) "4M" (9 zaposlenih) i "Gali" - salon nameštaja; kompleksi drvo-prerađivačke industrije i proizvodnja nameštaja:"Utenzilija", "Leskodrvo", "Univerzal"(103 zaposlenih) elektroinidustrija "Rul", "Jugohem"(30 Zaposlenih) "Srbolek" (kupio Jeanci i planira početak rada do kraja godine) "Dugmekomerc" (1 zaposleni) "Bimteks"(47 zapolsenih) "Martes" ugostiteljski objekti: "Park" i "Vidikovac" (2 zaposlena) motel "Atina" – koji nije u funkciji; uslužni sadržaji: auto servis "Ognjanović" ( 5 zaposlenih) i benzinska stanica "NIS Petrola" ; Najveće braunfild lokacije su: "Drvni kombinat" i stovarište "Jugopetrola"; revitalizovane ili u fazi revitalizacije su kompleksi: "Graditelja", "Mašinoteksa", "Budućnosti". Zona je velikim delom komunalno opremljena. Interlemind, Lemind-Proleter, "PWW", Livnica, Galpres, Mladost, Jona i dr. Najveće braunfild lokacije su: Resort, Montaža, Pobeda, Pobeda Morava i Fabrika betona. Kompleksi male privrede i usluga formirani su: uz Ul. Njegoševu - izložbeno-prodajni saloni Espert i Gali, proizvodnja hleba Zlatni pek, dve benzinske stanice i dr.; ali i unutar bloka 58 – Grafika, Mala vaga, Braća Đokić i dr. Kompleks farmaceutske industrije "Zdravlje Aktavis", nalazi se u južnom delu grada; kompleks je skoro u potpunosti planski realizovan i egzistira na ovoj lokaciji iz perioda 1961-1965.god.;

Izvor: ALER, Sektor za LER 86

6.10 Brownfield lokacije za investiranje Tabela 96. Izvod iz baze brownfield lokacija Br.

1.

2.

3.

Naziv lokacije

DP Jugekspres

DP Zele Veljković

DP Sintetika

Vlasništvo

Površina (m2)

Državno vlasništvo

81.367m2 Ukupna površina objekata 6422.00 m2 i to: Hala dnevne nege 2.589,00 m2 Hala remonta - 2.197,00 m2 Perionica sa toplanom 884,00 m2 Upravna zgrada i blagajna 459,00 m2 Trafo stanica - 41,00 m2 Zgrada dispečera - 121,00 m2 Benzinska pumpa - 12,00 m2 Blagajna i menza - 221,00 m2

Državno vlasništvo

Površina parcele: 47.738 m2 Površina objekata je 12,145.00 m2 i to: Upravna zgrada – 427.00m2 Proizvodna hala - 5,141.00 m2 Kantina - 999.00 m2 Stovarište boja i hemikalija - 284.00 m2 Ambulanta - 420.00 m2 Zgrade - 216.00 m2 Trafo stanica i kompresorska podstanica 278.00m2 Stara kantina i stovarište 975.00 m2 Mašinska radionica i ambulanta - 438.00 m2

Državno vlasništvo

Površina parcele: 21.186 m2 Površina objekata: 8.624 m2 Proizvodna hala : 774 m2 Proizvodna hala: 2.055 m2 Proizvodna hala: 1.040 m2 Proizvodna hala: 2.595 m2 Stovarište: 2.160 m2

Namena površine

Gradjevinsko zemljište

Ostale informacije Potpuno komunalno opremljeno zemljište; Objekti od armiranog betona; Objekti u kompleksu su različitih gabarita. Spratnost objekata preovladjuje prizemna i prizemljei i jedna etaza.Visina krova je od 5,00 do 9,00m.

Gradjevinsko zemljište

Kroz projekat "Formiranje tehnološkoprehrambenog parka", koji finansira Delegacija Evropske komisije kroz program "Regionalni socioekonomski razvoj", u ovoj zoni izvršena je potpuna zamena vodovodne i kanalizacione infrastrukture, ulične rasvete, proširenje i asfaltiranje saobraćajnice i izgradnja novih trotoara i biciklističkih staza.

Gradjevinsko zemljište

Kompleks je komunalno opremljen i povezan na gradsku infrastrukturnu mrežu.

87

4.

5.

6.

7.

DOO Leteks

AD Graditelj

DP Trgopromet

AD Danilo Bošković

Državno vlasništvo

U okviru nekadašnjeg preduzeća "Leteks", deo objekata i zemljišta je prodat stranim investitorima. Na raspolaganju su 2 objekta: Hala tkačnice - 9,377 m2 i Predionica - 5,918 m2

Akcionarsko društvo

Površina parcele: 39,716,00m2 Površina objekata:4,376,00m2 Sala livenih nosača, 2097m2 Fabrika stanova 1939m2 Upravna zgrada 314m2

Državno vlasništvo

Akcionarsko društvo

Magacin (5.175m2); uprava (406m2); zanatska radionica (160m2);

Proizvodna hala 782 m2

Gradjevinsko zemljište

Gradjevinsko zemljište

Gradjevinsko zemljište

Gradjevinsko zemljište

Na istoj parceli se nalaze jos neki objekti koji su u lošem stanju i ne mogu se koristiti bez adekvatne rekonstrukcije. Zgrade od armiranog betona, potrebna adaptacija Visina krova je pretežno, oko 6,00m. Objekti u kompleksu su gradjeni u razlicitim periodima. Lokcija je u ul. Moravskoj, I u potpunosti infrastrukturno opremljen i povezan na gradsku infrastrukturnu mrezu. Na jedinstvenoj parceli AD "Danilo Bošković" nalazi se 13 objekata, objekti su preko Direkcije za imovinu vraćeni gradu Leskovcu na korišćenje. Jedan objekat je u vlasništvu DOO "Red Cat". Objekat veličine 782 m2, potpuno je rekonstruisan, sa sopstvenom toplanom, ugadjenim kaloriferima i novim instalacijama. Objekat je u odličnom stanju, nema dodatnih ulaganja. Ovaj objekat grad trenutno nudi investitorima.

88

8.

DP Montaža

Državno vlasništvo

Hala za proizvodnju i montažu (2.924m2); upravna zgrada(1.159m2); trafo stanica (21m2);

Gradjevinsko zemljište

Objekat je jedinstvenog gabarita, dimenzije (100x45)m. Visina krova je oko 6,00m.

Izvor: ALER, Sektor za LER

6.11 Porezi i olakšice 6.11.1 Podsticajne mere na nacionalnom nivou 6.11.1.1 Agencija za strana ulaganja i promociju izvoza - SIEPA Program privlačenja direktnih investicija prema Uredbi o uslovima i načinu privlačenja direktnih investicija („Službeni glasnik RS”, br. 55/05, 71/05 – ispravka, 101/07, 65/08, 16/11, 68/12 – US, 72/12, 7/14 – US i 44/14) Bespovratna finansijska sredstva se mogu dodeliti domaćim ili međunarodnim kompanijama za finansiranje investicionih projekata u proizvodnom sektoru, sektoru usluga koje mogu biti predmet međunarodne trgovine i za strateške projekte iz oblasti turizma. Visina sredstava koja mogu biti dodelјena određuje se prema kriterijumima određenim ovom uredbom, u odnosu na opravdane troškove ulaganja ili na opravdane troškove bruto zarada za nova radna mesta u dvogodišnjem periodu nakon realizacije investicionog projekta. Visina sredstava koja mogu biti dodelјena velikim privrednim subjektima utvrđuje se do 50% opravdanih troškova za realizaciju investicionog projekta. Visina sredstava može da se poveća za male privredne subjekte za najviše 20 procentnih poena, a za srednje privredne subjekte za najviše 10 procentnih poena. Iznos dodelјenih sredstava za ulaganja preko 50 miliona evra ne može biti veći od 25% opravdanih troškova ulaganja, a za ulaganja preko 100 miliona evra taj procenat ne može biti veći od 17%, opravdanih troškova ulaganja i utvrđuje se na sledeći način: - za opravdane troškove do 50 miliona evra - do 50% tih troškova, - za deo opravdanih troškova od 50-100 miliona evra - do 25% tih troškova, - za deo opravdanih troškova veći od 100 miliona evra - do 17% tih troškova. Tabela 97. Uslovi za dodelu sredstava Stepen razvijenosti Proizvodnja Broj radnih mesta (evro) Vrednost investicije (evro) I grupa 100 1.000.000 II grupa 100 1.000.000 III grupa-Leskovac 100 1.000.000 IV grupa i devast. 50 500.000 Tabela 98. Uslovi za Usluge koje mogu biti predmet međunarodne trgovine Br. Vrednost radnih investicije mesta (evro) 20

300.000

dodelu sredstava Investicije u strateške projekte iz oblasti turizma *

Veliki investicioni projekti **

Srednji investicioni projekti ***

Br. radnih mesta

Vrednost investicije (evro)

Br. radnih mesta

Vrednost investicije (evro)

Br. radnih mesta

Vrednost investicije (evro)

50

5.000.000

300

50.000.000

150

30.000.000

* Strateški projekat iz oblasti turizma - jeste projekat iz oblasti turizma kojim se sprovodi Strategijski master plan ** Veliki investicioni projekat - najmanje 50 miliona evra i najmanje 300 novih radnih mesta u roku ne dužem od 10 godina, da se investicija održi na istom području najmanje pet godina nakon realizacije projekta, da se broj zaposlenih kod korisnika sredstava nakon realizacije investicionog projekta ne smanjuje u periodu od pet godina, da redovno isplaćuje zarade zaposlenima u iznosu koji je najmanje za 20% (dvadeset procenata) veći od minimalne zarade u RS. 89

Najmanje 20% od vrednosti investicionog projekta da bude realizovano najkasnije do isteka roka od jedne godine od dana potpisivanja ugovora. *** Srednji investicioni projekat - najmanje 30 miliona evra i najmanje 150 novih radnih mesta u roku ne dužem od 10 godina, da se investicija održi na istom području najmanje tri godine nakon realizacije projekta,da se broj zaposlenih kod korisnika sredstava nakon realizacije investicionog projekta ne smanjuje u periodu od tri godine , da redovno isplaćuje zarade zaposlenima u iznosu koji je najmanje za 20% (dvadeset procenata) veći od minimalne zarade u RS. Najmanje 10% od vrednosti investicionog projekta da bude realizovano najkasnije do isteka roka od jedne godine od dana potpisivanja ugovora. Sredstva mogu biti dodelјena samo pod sledećim uslovima: - da se investicija održi na istom području najmanje pet godina nakon realizacije projekta, odnosno najmanje tri godine za mala i srednja privredna društva, - da se dostignuti broj zaposlenih kod korisnika sredstava nakon realizacije investicionog projekta ne smanjuje u periodu od tri godine u slučaju malih i srednjih privrednih društava, odnosno pet godina u slučaju velikih privrednih društava. Korisnik sredstava, nakon postizanja pune zaposlenosti saglasno odredbama ugovora o dodeli sredstava, dužan je da svakom zaposlenom redovno isplaćuje zaradu u skladu sa propisima kojima se uređuje radni odnos, u iznosu koji je najmanje za 20% veći od minimalne zarade u Republici Srbiji propisane za mesec koji prethodi mesecu za koji se isplaćuje zarada. Javni oglas priprema i objavlјuje Agencija za strana ulaganja i promociju izvoza. Javni oglas će biti objavlјen na internet stranici Vlade, Ministarstva i Agencije, o čemu ćemo Vas blagovremeno obavestiti.

6.11.1.2 Fond za razvoj Republike Srbije Fond za razvoj Republike Srbije objavio je Program kreditiranja koji se primenjuje od avgusta 2014.godine. Sve potrebne informacije možete preuzeti sa sajta Fonda za razvoj ( http://www.fondzarazvoj.gov.rs ) u delu - krediti i garancije. U nastavku se nalaze osnovne informacije o najtraženijim kreditima. 6.11.1.2.1 Krediti za početnike po programu Fonda za 2014.godinu Za preduzetnike početnike Uslovi za korišćenje sredstava: Pravo na korišćenje ovih sredstava imaju privredni subjekti na području Republike Srbije, registrovana u Agenciji za privredne registre od 01.01.2013.godine i kasnije. Krediti se odobravaju za izgradnju / dogradnju / rekonstrukciju / adaptaciju / sanaciju / kupovinu poslovnog prostora / proizvodnih i industrijskih objekata ili za kupovinu nove opreme od ovlašćenog distributera ili proizvođača opreme. Krediti se odobravaju pod sledećim uslovima: - u iznosu od 300.000,00 do 1.500.000,00 dinara - rok otplate do 5 godina, u okviru kojeg je grejs period do 1 godine - kamatna stopa je 2 % na godišnjem nivou, ukoliko je sredstvo obezbeđenja kredita garancija/avalirana menica poslovne banke, a u ostalim slučajevima 3 % na godišnjem nivou, uz primenu valutne klauzule - mesečna / tromesečna otplata kredita Za pravna lica početnike Uslovi za korišćenje sredstava: Pravo na korišćenje ovih sredstava imaju privredni subjekti na području Republike Srbije, registrovana u Agenciji za privredne registre od 01.01.2013.godine i kasnije. Krediti se odobravaju za izgradnju / dogradnju / rekonstrukciju / adaptaciju / sanaciju / kupovinu poslovnog prostora / proizvodnih i industrijskih objekata ili za kupovinu nove opreme od ovlašćenog distributera ili proizvođača opreme. 90

Krediti se odobravaju pod sledećim uslovima: - u iznosu od 500.000,00 do 3.000.000,00 dinara - rok otplate do 5 godina, u okviru kojeg je grejs period do 1 godine - kamatna stopa je 2 % na godišnjem nivou, ukoliko je sredstvo obezbeđenja kredita garancija /avalirana menica poslovne banke, a u ostalim slučajevima 3 % na godišnjem nivou, uz primenu valutne klauzule - mesečna / tromesečna otplata kredita 6.11.1.2.2 Krediti za preduzetnike Uslovi za korišćenje sredstava: Pravo na korišćenje ovih sredstava imaju preduzetnici registrovani u relevantnom registru na području Republike Srbije, koji u prethodne dve godine nisu poslovali sa gubitkom. Maksimalni iznos kredita iznosi 7.000.000,00 dinara, a minimalni 300.000,00 dinara. Kreditna sredstva će se odobravati pod sledećim uslovima: - kamatna stopa je 2% na godišnjem nivou, ukoliko je sredstvo obezbeđenja kredita garancija / avalirana menica poslovne banke, a u ostalim slučajevima 3% na godišnjem nivou, uz primenu valutne klauzule, - rok otplate je do 7 godine u okviru kojeg je grejs perod do 2 godine, za investicione projekte - rok otplate je do 5 godina u okviru kojeg je grejs period do 1 godine, za trajna obrtna sredstava - mesečna / tromesečna otplata kredita. Ukoliko je korisnik kredit privredni subjekt iz nedovolјno razvijene jedinice lokalne samouprave (gde spada i Leskovac), tržišna vrednost navedenih instrumenata obezbeđenja u odnosu na vrednost kredita mora da bude 1:1. 6.11.1.2.3 Investicioni krediti za pravna lica Uslovi za korišćenje sredstava: Pravo na korišćenje sredstava Fonda imaju privredni subjekti na području Republike Srbije, koji u prethodne dve godine nisu poslovali sa gubitkom, i to: - privredni subjekti koji su u većinskom privatnom ili državnom vlasništvu, osim javnih preduzeća; - privredni subjekti koji imaju učešće društvenog kapitala manje od 40% Kreditna sredstva će se odobravati pod sledećim uslovima: - kamatna stopa je 2 % na godišnjem nivou, ukoliko je sredstvo obezbeđenja kredita garancija /avalirana menica poslovne banke, a u ostalim slučajevima 3 % na godišnjem nivou, uz primenu valutne klauzule, - rok otplate je do 10 godina u okviru koga je grejs period do 2 godine - mesečna/tromesečna otplata kredita Minimalni iznos kredita/garancije ne može biti manji od 2.000.000,00 dinara; maksimalni iznos ukupno odobrenih kredita/garancija jednom pravnom licu sa povezanim licima ne može biti veći od 100.000.000,00 dinara, osim za pravna lica - pretežne izvoznike, kod kojih maksimalan iznos ukupno odobrenih kredita/garancija jednom pravnom licu sa povezanim licima ne može biti veći od 200.000.000,00 dinara. Ukoliko je korisnik kredita privredni subjekt iz nedovolјno razvijene jedinice lokalne samouprave (gde spada i Leskovac), tržišna vrednost navedenih instrumenata obezbeđenja u odnosu na vrednost kredita mora da bude 1:1. 6.11.1.2.4 Krediti za trajna i obrtna sredstva – pravna lica Uslovi za korišćenje sredstava: Pravo na korišćenje sredstava Fonda imaju privredni subjekti na području Republike Srbije, koji u prethodne dve godine nisu poslovali sa gubitkom, i to: privredni subjekti koji su u većinskom privatnom ili državnom vlasništvu, osim javnih preduzeća; privredni subjekti koji imaju učešće društvenog kapitala manje od 40% 91

Kreditna sredstva će se odobravati pod sledećim uslovima: - kamatna stopa je 2% na godišnjem nivou, ukoliko je sredstvo obezbeđenja kredita - garancija/avalirana menica poslovne banke, a u ostalim slučajevima 3% na godišnjem nivou, - uz primenu valutne klauzule, - rok otplate je do 5 godina u okviru koga je grejs period do 1 godine - mesečna/tromesečna otplata kredita Minimalni iznos kredita/garancije ne može biti manji od 2.000.000,00 dinara; maksimalni iznos ukupno odobrenih kredita/garancija jednom pravnom licu sa povezanim licima ne može biti veći od 100.000.000,00 dinara, osim za pravna lica - pretežne izvoznike, kod kojih maksimalan iznos ukupno odobrenih kredita/garancija jednom pravnom licu sa povezanim licima ne može biti veći od 200.000.000,00 dinara.

6.11.1.3. Agencija za osiguranje i finansiranje izvoza - AOFI Agencija za osiguranje i finansiranje izvoza obavlјa poslove osiguranja i finansiranja izvoza za srpska izvozno orijentisana preduzeća. Usluge koje AOFI nudi klijentima su sledeće: 6.11.1.3.1 Finansiranje izvoznih poslova pružanjem usluga kratkoročnog kreditiranja Kratkoročno kreditiranje podrazumeva obezbeđivanje finansijskih sredstava na period od šest meseci do godinu dana, radi finansiranja obrtnih sredstava. Programi finansiranja izvoznika su: - Direktno kratkoročno finansiranje izvoznika AOFI obezbeđuje kratkoročne kredite izvoznim preduzećima koja su ostvarila izvoz veći od EUR 300.000,00, na godišnjem nivou, po sledećim uslovima: - Iznos od EUR 30.000,00 do EUR 2.000.000,00, u dinarskoj protivvrednosti; - Rok otplate od šest meseci do godinu dana; - Kamatna stopa od 3% do 5%, u zavisnosti od vrednosti izvoza, boniteta izvoznika, kao i ponuđenih sredstava obezbeđenja; - Jednokratna provizija za obradu zahteva 0,7% od ukupnog iznosa kredita. - Sufinansiranje sa poslovnom bankom klijenta - Refinansiranje preko poslovne banke klijenta 6.11.1.3.2 Finansiranje izvoznih poslova pružanjem usluga faktoringa Faktoring je finansijski instrument kojim faktor (AOFI) finansira izvozna preduzeća na osnovu budućih (nedospelih) potraživanja proisteklih iz prodaje roba ili usluga na inostranom i domaćem tržištu.

Korisnici faktoringa: -

Izvozno orijentisana preduzeća koja ostvaruju godišnji promet od EUR 300.000,00, bez obzira na veličinu preduzeća, a imaju dobre višegodišnje programe i kvalitetne kupce ali nemaju dovolјno obrtnog kapitala da finansiraju duže rokove naplate; Mala i srednja preduzeća koja posluju sa velikim međunarodnim sistemima, a nemaju dovolјno lјudskih resursa, kao ni finansijsku snagu da se dodatno zadužuju na finansijskom tržištu; Preduzeća koja vode računa o sopstvenoj likvidnosti, povećavajući brzinu i kvalitet naplate, kao i obrtni kapital za dalјa ulaganja, uz istovremeno smanjenje troškova naplate i mogućih gubitaka; Preduzeća koja nude robu na odloženo plaćanje ili koja započinju posao sa novim kupcima.

6.11.1.3.3 Osiguranje izvoznih potraživanja od komercijalnih i nekomercijalnih rizika Osiguranje izvoznih potraživanja obezbeđuje izvozniku sigurnost i izvesnost u naplati jer čini naplatu osiguranog procenta izvesnom. Naime, u uslovima savremenog spolјnotrgovinskog poslovanja domaća pravna lica i preduzetnici su u obavlјanju svojih izvoznih poslova izloženi mnogobrojnim rizicima. Izvesnost da će se potraživanja po izvoznim poslovima realizovati, preduslov je za normalno poslovanje i planiranje, odnosno za uspešno proširenje broja kupaca.

92

Procedura osiguranja:  Izvoznik upućuje zahtev za osiguranje izvoznih potraživanja i dostavlјa neophodnu dokumentaciju;  Stručna služba AOFI dostavlјa izvozniku indikativnu ponudu;  Ukoliko se izvoznik složi sa indikativnom ponudom, stručna služba AOFI naručuje bonitete za sve kupce kojima klijent daje odložene rokove plaćanja;  Stručna služba AOFI, analizira bonitete kupaca i određuje visine kreditnih limita;  Izvozniku se dostavlјa konačna ponuda nakon koje, ukoliko je izvoznik prihvati, sledi potpisivanje polise osiguranja. AOFI pruža usluge osiguranja izvoznim preduzećima, po sledećim uslovima: Premijska stopa od 0,3% do 1,5% na iznos fakture; Visina premijske stope zavisi od rizika zemlјe kupca, ugovorenog načina i roka plaćanja roba i usluga, boniteta kupca, privredne grane i obima izvoza; Polisa osiguranja je sveobuhvatnog karaktera i svi kupci kojima osiguranik daje odložene rokove plaćanja moraju biti obuhvaćeni polisom osiguranja. 6.11.1.3.4 Izdavanje garancija Podrška kroz garancije podrazumeva izdavanje svih tipova garancija u kojima kupac traži neku vrstu osiguranja koja će pokrivati izvoznikovo izvršenje posla. AOFI izdaje garancije na zahtev i po nalogu domaćih pravnih lica i preduzetnika koji su u prethodnoj godini ostvarili izvoz veći od EUR 300.000,00 po sledećim uslovima:  Iznos do 5% garantno-osiguravajućeg potencijala;  Provizija od 0,25% do 0,50% koja se naplaćuje kvartalno unapred, na iznos koji se garantuje ili jemči;  Jednokratna provizija za obradu zahteva od 0,1% do 1,5% od iznosa za koji se garantuje ili jemči.

Opšti obavezujući uslovi: 



Ostvaren izvoz u vrednosti od minimum EUR 300.000,00 u prethodnoj godini ili drugi odgovarajući proporcionalni iznos ostvaren u tekućoj godini do trenutka podnošenja zahteva, uz posedovanje ugovora čiji je predmet izvozni posao u vrednosti od minimum EUR 300.000,00 u tekućoj godini; Ostvaren pozitivan neto rezultat poslovanja u prethodnoj godini.

Posebni obavezujući uslovi:    

Pozitivna Pozitivna Pozitivna Pozitivna

ocena boniteta podnosioca zahteva; procena referenci i iskustva izvoznika u realizaciji sličnih projekata; procena profitabilnosti izvoznog projekta za koji se traži izdavanje garancije; ocena kvaliteta – sigurnosti sredstava obezbeđenja.

6.11.2 Poreske olakšice – državne U delu poreskih olakšica prikazali smo delove zakona sa članovima koji definišu stope, kao i moguće podsticaje i olakšice prilikom zapošlјavanja radnika. Za tačno definisanje mogućnosti Vašeg preduzeća potrebno je obratiti se nadležnom organu.

6.11.2.1 Zakon o porezu na dodatu vrednost (PDV) ("Sl. glasnik RS", br. 84/2004, 86/2004 - ispr., 61/2005, 61/2007, 93/2012, 108/2013, 6/2014 usklađeni din. izn. i 68/2014 - dr. zakon) Poreska stopa Član 23 Opšta stopa PDV za oporezivi promet dobara i usluga ili uvoz dobara iznosi 20%. Po posebnoj stopi PDV od 10% oporezuje se promet dobara i usluga ili uvoz dobara i to između ostalog sledeće delatnosti: 93

1) hleba i drugih pekarskih proizvoda, mleka i mlečnih proizvoda, brašna, šećera, jestivog ulјa od suncokreta, kukuruza, ulјane repice, soje i masline, jestive masnoće životinjskog i bilјnog porekla i meda; 2) svežeg, rashlađenog i smrznutog voća, povrća, mesa, uklјučujući i iznutrice i druge klanične proizvode, ribe i jaja; 2a) žitarica, suncokreta, soje, šećerne repe i ulјane repice; 6) đubriva, sredstava za zaštitu bilјa, semena za reprodukciju, sadnog materijala, komposta sa micelijumom, kompletne krmne smeše za ishranu stoke i žive stoke; 10) ogrevnog drveta; 11) usluga smeštaja u hotelima, motelima, odmaralištima, domovima i kampovima; Ministar bliže uređuje šta se, u smislu ovog zakona, smatra dobrima i uslugama iz stava 2. tač. 1), 2), 2a), 4) - 11) i 15) - 21) ovog člana. Poseban postupak oporezivanja Mali poreski obveznici Član 33* Malim obveznikom, u smislu ovog zakona, smatra se lice koje vrši promet dobara i usluga na teritoriji Republike i/ili u inostranstvu, a čiji ukupan promet dobara i usluga u prethodnih 12 meseci nije veći od 8.000.000 dinara, odnosno koje pri otpočinjanju obavlјanja delatnosti procenjuje da u narednih 12 meseci neće ostvariti ukupan promet veći od 8.000.000 dinara. Mali obveznik ne obračunava PDV za izvršen promet dobara i usluga, nema pravo iskazivanja PDV u računima, nema pravo na odbitak prethodnog poreza i nije dužan da vodi evidenciju propisanu ovim zakonom. Mali obveznik može da se opredeli za obavezu plaćanja PDV podnošenjem evidencione prijave propisane u skladu sa ovim zakonom nadležnom poreskom organu i u tom slučaju stiče prava i obavezu iz stava 2. ovog člana, kao i druga prava i obaveze koje obveznik PDV ima po ovom zakonu. Poreska obaveza po naplaćenom potraživanju Član 36a Obveznik PDV čiji ukupan promet dobara i usluga u prethodnih 12 meseci nije veći od 50.000.000 dinara i koji je u tom periodu neprekidno bio evidentiran za obavezu plaćanja PDV može da podnese zahtev nadležnom poreskom organu za odobravanje plaćanja poreske obaveze po naplaćenom potraživanju za izvršeni promet dobara i usluga (u dalјem tekstu: sistem naplate), pod uslovima da: 1) je u prethodnih 12 meseci podnosio poreske prijave za PDV u propisanom roku; 2) u prethodnih 12 meseci nisu prestali uslovi za obračunavanje PDV po sistemu naplate, odnosno da obveznik PDV nije prestao da koristi sistem naplate na sopstveni zahtev. Zahtev iz stava 1. ovog člana podnosi se nadležnom poreskom organu koji proverava spunjenost uslova za sistem naplate i izdaje potvrdu o odobravanju sistema naplate. Obveznik PDV primenjuje sistem naplate od prvog dana poreskog perioda koji sledi poreskom periodu u kojem je primio potvrdu iz stava 2. ovog člana. Povraćaj PDV-a Član 52 Ako je iznos prethodnog poreza veći od iznosa poreske obaveze, obveznik ima pravo na povraćaj razlike. Ako se obveznik ne opredeli za povraćaj iz stava 1. ovog člana, razlika se priznaje kao poreski kredit. Poreski obveznik može da traži povraćaj neiskorišćenog iznosa poreskog kredita iz stava 2. ovog člana podnošenjem zahteva, najranije istekom roka za podnošenje poreske prijave za tekući poreski period. Povraćaj iz st. 1. i 3. ovog člana vrši se najkasnije u roku od 45 dana, odnosno u roku od 15 dana za obveznike koji pretežno vrše promet dobara u inostranstvo, po isteku roka za predaju poreske prijave, odnosno od dana podnošenja zahteva iz stava 3. ovog člana. Pretežni izvoznik: Pretežnim prometom dobara u inostranstvo smatra se izvoz dobara obveznika PDV, čija je vrednost u odnosu na vrednost ukupnog prometa dobara i usluga veća od 70%, odnosno najmanje 10.000.000 94

evra, iskazanih u finansijskom izveštaju za prethodnu kalendarsku godinu koji je sastavlјen u skladu sa propisima o računovodstvu. Obveznik PDV koji ispuni jedan od ovih kriterijuma, u narednih 12 kalendarskih meseci, odnosno do isteka roka za podnošenje narednog finansijskog izveštaja za prethodnu kalendarsku godinu sastavlјenog u skladu sa propisima o računovodstvu, smatra se obveznikom PDV koji pretežno vrši promet dobara u inostranstvo.

6.11.2.2 Zakon o porezu na dohodak građana ("Sl. glasnik RS", br. 24/2001, 80/2002, 80/2002 - dr. zakon, 135/2004, 62/2006, 65/2006 ispr., 31/2009, 44/2009, 18/2010, 50/2011, 91/2011 - odluka US, 7/2012 - usklađeni din. izn., 93/2012, 114/2012 - odluka US, 8/2013 - usklađeni din. izn., 47/2013, 48/2013 - ispr., 108/2013, 6/2014 usklađeni din. izn., 57/2014 i 68/2014 - dr. zakon) Porez na dohodak građana plaća se: 1) po odbitku od svakog pojedinačnog prihoda; 2) na osnovu rešenja nadležnog poreskog organa; 3) samooporezivanjem. Oporezivanje pojedinih vrsta prihoda Porez na zarade Pod zaradom smatra zarada koja se ostvaruje po osnovu radnog odnosa, definisana zakonom kojim se uređuju radni odnosi i druga primanja zaposlenog. Takođe se smatraju i ugovorena naknada i druga primanja koja se ostvaruju obavlјanjem privremenih i povremenih poslova na osnovu ugovora zaklјučenog neposredno sa poslodavcem, kao i na osnovu ugovora zaklјučenog preko omladinske ili studentske zadruge, osim sa licem do navršenih 26 godina života, ako je na školovanju u ustanovama srednjeg, višeg i visokog obrazovanja. Poreska osnovica Član 15a Osnovicu poreza na zarade iz čl. 13. do 14b ovog zakona čini isplaćena, odnosno ostvarena zarada. Osnovicu poreza na zarade čini zarada iz člana 13. st. 1. i 3. i čl. 14. do 14b ovog zakona, umanjena za iznos od 11242 dinara mesečno za lice koje radi sa punim radnim vremenom. Član 16 Zarada iz čl. 13. do 14b ovog zakona oporezuje se po stopi od 10%. Poreska oslobađanja Članom 18 definisani su osnovi za ne plaćanje poreza na zarade. Član 21v Poslodavac - pravno lice, odnosno preduzetnik koji zaposli novo lice ima pravo na povraćaj dela plaćenog poreza na zaradu za novozaposleno lice, isplaćenu zaklјučno sa 30. junom 2016. godine. Poresku olakšicu može ostvariti poslodavac ako se zasnivanjem radnog odnosa sa novozaposlenim licem poveća broj zaposlenih kod poslodavca u odnosu na broj zaposlenih na dan 31. marta 2014. godine. Ovu poresku olakšicu može da koristi i poslodavac koji započne obavlјanje delatnosti posle 31. marta 2014. godine. Poslodavac ima pravo na povraćaj plaćenog poreza iz stava 1. ovog člana, i to: 1) 65% ako je zasnovao radni odnos sa najmanje jednim, a najviše sa devet novozaposlenih lica; 2) 70% ako je zasnovao radni odnos sa najmanje 10, a najviše sa 99 novozaposlenih lica; 3) 75% ako je zasnovao radni odnos sa najmanje 100 novozaposlenih lica. Povraćaj plaćenog poreza iz stava 6. ovog člana vrši se u skladu sa zakonom kojim se uređuju poreski postupak i poreska administracija, u roku od 15 dana od dana podnošenja zahteva za povraćaj nadležnom poreskom organu. Poslodavac koji za određeno lice koristi bilo koju vrstu podsticaja u skladu sa odgovarajućim propisom, osim u skladu sa zakonom kojim se uređuju doprinosi za obavezno socijalno osiguranje, po osnovu zasnivanja radnog odnosa tog lica nema pravo da za to lice ostvari poresku olakšicu iz ovog člana. 95

Porez na prihode od samostalne delatnosti Član 31 Prihodom od samostalne delatnosti smatra se prihod ostvaren od privrednih delatnosti, uklјučujući i delatnosti polјoprivrede i šumarstva, pružanjem profesionalnih i drugih intelektualnih usluga, kao i prihod od drugih delatnosti, ukoliko se na taj prihod po ovom zakonu porez ne plaća po drugom osnovu. Prihodom od samostalne delatnosti smatra se i prihod ostvaren trajnim ili sezonskim iskorišćavanjem zemlјišta u nepolјoprivredne svrhe (vađenje peska, šlјunka i kamenja, proizvodnja kreča, cigle, crepa, ćumura i sl.), inkubatorskom proizvodnjom živine i drugim sličnim delatnostima, nezavisno od toga da li su kao samostalne delatnosti registrovane kod nadležnog organa. Član 38 Stopa poreza na prihode od samostalne delatnosti iznosi 10%. Paušalno oporezivanje Član 40 Preduzetnik koji s obzirom na okolnosti nije u stanju da vodi poslovne knjige, osim poslovne knjige o ostvarenom prometu, ili kome njihovo vođenje otežava obavlјanje delatnosti, ima pravo da podnese zahtev da porez na prihode od samostalne delatnosti plaća na paušalno utvrđen prihod (u dalјem tekstu: paušalno oporezivanje Pravo na paušalno oporezivanje ne može se priznati preduzetniku: 1) koji obavlјa delatnost iz oblasti: računovodstvenih, knjigovodstvenih i revizorskih poslova, poslova poreskog savetovanja, reklamiranja i istraživanja tržišta; 2) koji obavlјa delatnost iz oblasti: trgovine na veliko i trgovine na malo, hotela i restorana, finansijskog posredovanja i aktivnosti u vezi s nekretninama; 3) u čiju delatnost ulažu i druga lica; 4) čiji je ukupan promet u godini koja prethodi godini za koju se utvrđuje porez, odnosno čiji je planirani promet kada počinje obavlјanje delatnosti - veći od 6.000.000 dinara; 5) koji je evidentiran kao obveznik poreza na dodatu vrednost u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dodatu vrednost. Izuzetno od odredbe stava 2. tačka 2) ovog člana, preduzetniku koji trgovinsku ili ugostitelјsku delatnost obavlјa u kiosku, prikolici ili sličnom montažnom ili pokretnom objektu može se, na njegov zahtev, odobriti da porez plaća na paušalno utvrđen prihod. Porez na prihode od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine Član 58 Stopa poreza na prihode od autorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine iznosi 20%. Porez na prihode od kapitala Član 64 Stopa poreza na prihode od kapitala iznosi 15%

6.11.2.3 Zakon o porezu na dobit pravnih lica ("Sl. glasnik RS", br. 25/2001, 80/2002, 80/2002 - dr. zakon, 43/2003, 84/2004, 18/2010, 101/2011, 119/2012, 47/2013, 108/2013 i 68/2014 - dr. zakon) Stopa poreza na dobit pravnih lica iznosi 15%. Član 50a Poreski obveznik koji uloži u svoja osnovna sredstva, odnosno u čija osnovna sredstva drugo lice uloži više od jedne milijarde dinara, koji ta sredstva koristi za obavlјanje pretežne delatnosti i delatnosti upisanih u osnivačkom aktu obveznika, odnosno navedenih u drugom aktu obveznika, kojim se određuju delatnosti koje obveznik obavlјa i u periodu ulaganja dodatno zaposli na neodređeno vreme najmanje 100 lica, oslobađa se plaćanja poreza na dobit pravnih lica u periodu od deset godina srazmerno tom ulaganju. Poresko oslobođenje primenjuje se po ispunjenju uslova iz stava 1. ovog člana, od prve godine u kojoj je ostvarena oporeziva dobit.

96

6.11.2.4 Zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje ("Sl. glasnik RS", br. 84/2004, 61/2005, 62/2006, 5/2009, 52/2011, 101/2011, 7/2012 usklađeni din. izn., 8/2013 - usklađeni din. izn., 47/2013, 108/2013, 6/2014 - usklađeni din. izn., 57/2014 i 68/2014 - dr. zakon) Doprinosima se obezbeđuju sredstva za finansiranje obaveznog socijalnog osiguranja, i to penzijskog i invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja i osiguranja za slučaj nezaposlenosti. Osnovica doprinosa za zaposlene i za poslodavce je zarada, odnosno plata i naknada zarade, odnosno plate u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, opštim aktom i ugovorom o radu, odnosno rešenjem nadležnog organa (u dalјem tekstu: zarada). Osnovica doprinosa za zaposlene i za poslodavce iz stava 1. ovog člana ne umanjuje se za iznos od 11.242 dinara iz člana 15a stav 2. Zakona o porezu na dohodak građana. Član 44 Stope po kojima se obračunavaju i plaćaju doprinosi jesu: 1) za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje - 26%; 2) za obavezno zdravstveno osiguranje - 10,3%; 3) za osiguranje za slučaj nezaposlenosti - 1,5%. Kada se doprinosi plaćaju istovremeno iz osnovice i na osnovicu, obračun doprinosa vrši se po sledećim stopama: 1) za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje - 14% za lice, a 12% za poslodavca, odnosno drugog isplatioca prihoda 2) za obavezno zdravstveno osiguranje - 5,15%; 3) za osiguranje za slučaj nezaposlenosti - 0,75%. Član 45 Poslodavac - pravno lice, odnosno preduzetnik koji zaposli novo lice ima pravo na povraćaj dela plaćenih doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, na teret zaposlenog i na teret poslodavca, po osnovu zarade za novozaposleno lice, isplaćene zaklјučno sa 30. junom 2016. godine. Olakšicu iz stava 1. ovog člana može ostvariti poslodavac ako se zasnivanjem radnog odnosa sa novozaposlenim licem poveća broj zaposlenih kod poslodavca u odnosu na broj zaposlenih na dan 31. marta 2014. godine. Olakšicu iz stava 1. ovog člana može da koristi i poslodavac koji započne obavlјanje delatnosti posle 31. marta 2014. godine. Poslodavac ima pravo na povraćaj plaćenih doprinosa iz stava 1. ovog člana, i to: 1) 65% ako je zasnovao radni odnos sa najmanje jednim, a najviše sa devet novozaposlenih lica; 2) 70% ako je zasnovao radni odnos sa najmanje 10, a najviše sa 99 novozaposlenih lica; 3) 75% ako je zasnovao radni odnos sa najmanje 100 novozaposlenih lica. Poslodavac koji za određeno lice koristi bilo koju vrstu podsticaja u skladu sa odgovarajućim propisom, osim u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dohodak građana, po osnovu zasnivanja radnog odnosa tog lica nema pravo da za to lice ostvari olakšicu iz ovog člana. Član 45b Poslodavac koji na neodređeno vreme zaposli lice sa invaliditetom, oslobađa se obaveze plaćanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje koji se plaćaju na osnovicu, odnosno na teret sredstava poslodavca, za period od tri godine od dana zasnivanja radnog odnosa tog lica. Poslodavac može koristiti samo jednu od navedenih olakšica za umanjenje ili neplaćanje doprinosa za jedno novozaposleno lice.

97

6.11.3 Podsticajne mere grada Leskovca za razvoj privrede 6.11.3.1 Povolјnosti za zakup građevinskog zemlјišta u javnoj svojini Član 59 Odluke o građevinskom zemlјištu grada Leskovca, ("Sl. glasnik grada Leskovca", br. 18/2009, 4/2010, 23/2010, 2/2011, 23/2011, 27/2011 i 1/2012) definiše da se zemlјište može dati u zakup ili otuđiti radi izgradnje, javnim nadmetanjem ili prikuplјanjem ponuda javnim oglasom a u skladu sa Zakonom. Međutim, Član 62 definiše mogućnost da se građevinsko zemlјište u javnoj svojini može otuđiti ili dati u zakup neposrednom pogodbom, a u slučajevima predviđenim članom 96. stav 9. Zakona o planiranju i izgradnji. Članom 70 definisana je mogućnost da jedinica lokalne samouprave može otuđiti ili dati u zakup građevinsko zemlјište po ceni koja je manja od tržišne cene ili dati u zakup građevinsko zemlјište bez naknade, uz prethodno pribavlјenu saglasnost Vlade. Ovo pravo lokalne samouprave definisano je i Uredbom Vlade Republike Srbije o uslovima i načinu pod kojima lokalna samouprava može da otuđi ili a u zakup građevinsko zemlјište po ceni manjoj od tržišne, odnosno bez naknade (Objavlјena u "Sl. glasniku RS", br. 13 od 12. marta 2010, 54/11, 21/12, 121/12) Član 2. Ove Uredbe definiše mogućnost da jedinica lokalne samouprave može otuđiti ili dati u zakup građevinsko zemlјište u javnoj svojini po ceni koja je manja od tržišne cene ili bez naknade, po prethodno pribavlјenoj saglasnosti Vlade u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji. Jedan od uslova za dobijanje saglasnosti je i procena da je građevinsko zemlјište namenjeno za izgradnju objekta u funkciji realizacije projekata ekonomskog razvoja. Uslov je da lice kome se zemlјište otuđuje ili daje u zakup nema u vlasništvu, odnosno zakupu ostvarenom u skladu sa Zakonom, drugo građevinsko zemlјište na kome je predviđena izgradnja objekta koji može biti u funkciji realizacije projekata ekonomskog razvoja, na teritoriji jedinice lokalne samouprave na kojoj se nalazi građevinsko zemlјište koje je predmet otuđenja, odnosno davanja u zakup. Projekti ekonomskog razvoja iz člana 2. tačka 1) ove uredbe su definisani Članom 3. (projekti čijom realizacijom se povećava broj zaposlenih u privredi za najmanje 1% kao i projekti u kojima se broj zaposlenih u privredi povećava za najmanje 0,5%). Posebnu pogodnost za grad Leskovac definiše Član 3g: Jedinica lokalne samouprave koja na svojoj teritoriji ima više od 100.000 stanovnika može da otuđi ili da u zakup građevinsko zemlјište čija je površina veća od 25 ari, po ceni manjoj od tržišne ili bez naknade, po prethodno pribavlјenoj saglasnosti Vlade u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji, pod uslovom da je to građevinsko zemlјište namenjeno za izgradnju objekata: 1) iz proizvodne delatnosti koji su u funkciji realizacije projekata lokalnog ekonomskog razvoja; 2) za obavlјanje usluga u oblasti informaciono komunikacionih tehnologija koje mogu biti predmet međunarodne trgovine. Sticalac prava svojine, odnosno prava zakupa na građevinskom zemlјištu iz stava 1. ovog člana, dužan je da u roku od tri godine od dana sudske overe ugovora o otuđenju, odnosno ugovora o zakupu, zaposli na svaka dva ara otuđenog, odnosno zakuplјenog građevinskog zemlјišta, najmanje jedno lice na neodređeno vreme. U slučaju da zakupac, ne ispuni navedenu obavezu jedinica lokalne samouprave ima pravo da jednostarno raskine ugovor ili zakupcu naplati cenu, odnosno zakupninu građevinskog zemlјišta po tržišnoj ceni građevinskog zemlјišta.

6.11.3.2 Naknade za uređenje građevinskog zemlјišta Grad Leskovac Odlukom o građevinskom zemlјištu ("Sl. glasnik grada Leskovca", br. 18/2009, 4/2010, 23/2010, 27/2011 i 2/2012) predviđa značajna umanjenja za plaćanje naknade za uređenje građevinskog zemlјišta. Umanjenje zavisi od delatnosti kojom će se investitor baviti (proizvodnja,trgovina....) i broja radnika koji će se zaposliti (čl.31 Odluke): Visina naknade za uređivanje građevinskog zemlјišta utvrđuje na osnovu sledećih kriterijuma: stepena komunalne opremlјenosti, godišnjih programa za uređivanje građevinskog zemlјišta, urbanističke zone, namene i površine objekta (Član 10 Odluke). Član 31

98

Naknada za uređenje građevinskog zemlјišta za izgradnju privredno-proizvodnih objekata i poslovnih objekata osim za izgradnju objekata u kojima će se obavlјati uslužna delatnost kockanje i klađenje, zabavne igre, igre na sreću i barovi umanjuje se za: - 20% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju u trećoj zoni; - 30% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju u četvrtoj zoni; - 50% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju u petoj zoni; U šestoj zoni naknada za uređenje građevinskog zemlјišta za izgradnju objekata iz člana 18. Odluke, naplaćuje se 100 din/m2 (osim za izgradnju objekata u kojima će se obavlјati uslužna delatnost kockanje i klađenje, zabavne igre, igre na sreću i barovi). Pravo na umanjenje naknade ima investitor objekta koji će se obavezati da zaposli određeni broj radnika, a vrednost investicije za izgradnju objekta nije manja 500.000 eura. Umanjenje se vrši u zavisnosti od broja zaposlenih radnika, i to: 1. od 10 do 20 zaposlenih - 10% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju; 2. od 20 do 50 zaposlenih - 20% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju; 3. od 50 do 100 zaposlenih - 30% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju; 4. od 100 do 200 zaposlenih - 40% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju; 5. preko 200 zaposlenih - 50% od obračunate naknade u punom iznosu za konkretnu lokaciju. Pravo na umanjenje iz stava 6. ovog člana, ostvaruje investitor ukoliko u periodu od 2 godine od dana pribavlјanja upotrebne dozvole za objekat izvrši ugovornu obavezu o broju i dinamici zapošlјavanja. Ukoliko se radi o investicijama od šireg značaja za lokalnu zajednicu ili ako investitor učestvuje svojim sredstvima za izgradnju komunalne infrastrukture moguće je da Skupština grada donese odluku o dodatnim oslobađanjima. Još jednu mogućnost umanjenja daje i Član 53, po kome se visina naknade umanjuje za 30% kada se uplata izvrši u celokupnom iznosu danom potpisivanja ugovora. Investitor koji otpočne plaćanje naknade u ratama, a zatim uplatu preostalog duga izvrši odjednom, ima pravo na umanjenje naknade za 30% na preostali revalorizovani iznos, pod uslovom da je broj nedospelih rata najmanje 6 (šest).

6.11.3.3 Taksa za isticanje firme tzv. firmarina Na osnovu Odluke o lokalnim komunalnim taksama ("Sl glasnik Grada Leskovca.", Br. 2/2010, 10/2010, 2/2011, 12/2011, 3/2012, 40/2012 i 1/2013) za isticanje firme na poslovnom prostoru i van njega, tzv. firmarina, taksa se utvrđuje godišnje i definisana je u tarifnom broju 4. Od oktobra 2012. godine ukinuta je obaveza plaćanja firmarine malim pravnim licima i preduzetnicima sa prihodom manjim od 50 miliona dinara godišnje. Odlukom za 2013.godinu ova odredba ostaje na snazi. - Broj donetih rešenja za komunalnu taksu za isticanje firme na poslovnom prostoru za 2012. godinu bio je 3918, dok je nakon ove izmene broj izdatih rešenja za 2013. godinu 294.

99

6.11.4 Programi subvencija grada Leskovca uz podršku Nacionalne službe za zapošlјavanje Programi subvencionisanja zapošlјavanja grad Leskovac je uz podršku Nacionalne službe za zapošlјavanje sproveo u 2014. godini pod dole navedenim uslovima. U planu je raspisivanje Javnog poziva i u narednim godinama.

6.11.4.1 Program otvaranja novih radnih mesta Na osnovu člana 43. stav 1. tačka 3. Zakona o zapošlјavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti („Sl. glasnik RS“, br. 36/09 i 88/10), člana 11. stav 1. tačka 3. Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošlјavanju osoba sa invaliditetom („Sl. glasnik RS“, br. 36/09) i člana 41. Pravilnika o načinu i kriterijumima za sprovođenje mera aktivne politike zapošlјavanja („Sl. glasnik RS“, br. 12/12 i 20/13) grad Leskovac i Nacionalna služba za zapošlјavanje, raspisali su 16.06.2014. godine, Javni poziv poslodavcima za dodelu subvencija za otvaranje novih radnih mesta. Subvencija se odobrava u jednokratnom iznosu, poslodavcima koji zapošlјavaju do 50 nezaposlenih lica, odnosno do 19 nezaposlenih lica, kada poslodavac zapošlјava osobe sa invaliditetom. Visina subvencije iznosi 120.000,00 dinara po licu. Ukoliko se na novootvorenim radnim mestima zapošlјavaju osobe sa invaliditetom, visina subvencije iznosi 150.000,00 po osobi.

6.11.4.2 Program samozapošlјavanja Na osnovu člana 43. stav 1. tačka 4. Zakona o zapošlјavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti („Sl. glasnik RS“, br. 36/09 i 88/10), člana 11. stav 1. tačka 3. Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošlјavanju osoba sa invaliditetom („Sl. glasnik RS“, br. 36/09) i člana 53. Pravilnika o načinu i kriterijumima za sprovođenje mera aktivne politike zapošlјavanja („Sl. glasnik RS“, br. 12/12 i 20/13) grad Leskovac i Nacionalna služba za zapošlјavanje raspisali su 16.06.2014. godine, Javni poziv nezaposlenim licima za dodelu subvencija za samozapošlјavanje u 2014. godini. Subvencija za samozapošlјavanje dodelјuje se nezaposlenom licu u jednokratnom iznosu od 160.000,00 dinara, odnosno 200.000,00 dinara za osobe sa invaliditetom, radi osnivanja radnje, zadruge ili drugog oblika preduzetništva ili osnivanja privrednog društva, ukoliko osnivač zasniva u njemu radni odnos. Nezaposleno lice koje ostvari pravo na subvenciju za samozapošlјavanje u obavezi je da obavlјa registrovanu delatnost najmanje 12 meseci.

6.11.4.3 Program stručne praksa Na osnovu člana 43. stav 1. tačka 5. Zakona o zapošlјavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti („Sl. glasnik RS“, br. 36/09 i 88/10), član 11. stav 1. tačka 3. Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošlјavanju osoba sa invaliditetom („Sl. glasnik RS“, br. 36/09 ) i člana 70. Pravilnika o načinu i kriterijumima za sprovođenje mera aktivne politike zapošlјavanja („Sl. glasnik RS“, br.12/12 i 20/13), grad Leskovac i Nacionalna služba za zapošlјavanje raspisali su 16.06.2014. godine, Javni poziv za realizaciju Programa stručne prakse u 2014. godini. Tokom trajanja programa stručne prakse Grad Leskovac i Nacionalna služba za zapošlјavanje: 1. angažovanim licima isplaćuju novčanu pomoć u mesečnom iznosu od: - 20.000,00 dinara, a najduže 12 meseci; 2. vrši obračun i uplatu doprinosa za slučaj povrede na radu i profesionalne bolesti, u skladu sa zakonom, a najduže 12 meseci.

100

6.12

Proces izdavanja građevinskih dozvola VODIČ ZA GRAĐEVINSKE DOZVOLE

Ukoliko ste pronašli odgovarajuću parcelu i na njoj odlučili da gradite, poželjno je da budete upoznati sa procedurom izdavanja građevinske dozvole.Praksa je pokazala da neupućenost u proces gradnje u najvećem broju slučajeva dovodi do nastanka komplikacija koje dovode do kašnjenja u izvođenju radova na vašem objektu i sigurnog povećanja troškova. Po trenutno aktuelnom Zakonu o planiranju i izgradnji, gradnja objekta sastoji od sledećih faza:

1. INFORMACIJA O LOKACIJI 2. LOKACIJSKA DOZVOLA 3. GRAĐEVINSKA DOZVOLA 4. PRIJAVA RADOVA 5. UPOTREBNA DOZVOLA

1. INFORMACIJA O LOKACIJI Pre početka izgradnje, možete dobiti informaciju o lokaciji na kojoj planirate da gradite.Informacija o lokaciji sadrži mogućnosti i ograničenja gradnje na katastarskoj parceli. Informaciju o lokaciji izdaje Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca, u roku od 8 dana od dana podnošenja zahteva. POTREBNA DOKUMENTACIJA: 1. ZAHTEV ZA IZDAVANJE INFORMACIJE O LOKACIJI Nadležni organ: Jedinstveni šаlter zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45, Telefon: +381 (0) 16 215-631 Cena: 290din. Račun 840-242221843-57 Cena: 60din. Račun 840-742341843-24 2. KOPIJA PLANA PARCELE SA LISTOM NEPOKRETNOSTI Nadležni organ: Služba za katastar nepokretnosti,Babički odred br.1;tel :016/242-856 ZAHTEV: Cena: 290 din. Račun:840-242221843-57 Cena: 1.550 din. Račun:840-742323843-92 CILJ INFORMACIJA O LOKACIJI Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove,Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964.

101

Cena: -za jednu građevinsku pracelu...................................................... -za svaku sledeću........................................................................ -za izgradnju pomoćnih objekata,garaža,TS 10/0,4 kV ili 20/0,4kV..

500,00 dinara 150,00 dinara 700,00 dinara

Račun: 840-742341843-24 Sa informacijom o lokaciji dobijate sve podatke o tome šta možete da gradite sa planiranom dispozicijom na vašoj parceli.

Zahtev za izdavanje informacije o lokaciji

http://www.erle.optimus.org.rs/fpdf/napravi.php?id=183

Zahtev za izdavanje kopija plana http://www.rgz.gov.rs/web_preuzimanje_datotetka.asp?LanguageID=1&FileID=153 NAPOMENA: Sve potrebne informacije i zahtevi dobijaju se na Jedinstvenom šаlteru zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45,16000 Leskovаc, Telefon: +381 (0) 16 215-631

2. LOKACIJSKA DOZVOLA

Lokacijsku dozvolu izdaje Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca.Podnošenje zahteva i preuzimanje dozvole vrši se na šalteru Uslužnog centra grada Leskovca. Lokacijska dozvola sadrži sve uslove i podatke potrebne za izradu tehničke dokumentacije za objekat koji želite da gradite.Rok za izdavanje rešenja o lokacijskoj dozvoli je 15 dana od dana podnošenja urednog zahteva, odnosno pribavljanja uslova i podataka koje nadležna Uprava pribavlja po službenoj dužnosti. POTREBNA DOKUMENTACIJA: 1. ZAHTEV ZA IZDAVANJE LOKACIJSKE DOZVOLE Nadležni organ: Jedinstveni šаlter zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45, Telefon: +381 (0) 16 215-631 Cena: 290din. Cena: 60din.

Račun 840-242221843-57 Račun 840-742341843-24

2.SITUACIONI PLAN (sa podacima o planiranoj dispoziciji,vrsti i nameni objekta,tehničke karakteristike i sl.) Nadležni organ:Privredno društvo ili drugo pravno lice,koje je registrovano za izradu tehničke dokumentacije. Cena : 12.000,00 din. Račun:840-742323843-92 3. KOPIJA PLANA PARCELE SA LISTOM NEPOKRETNOSTI Nadležni organ: Služba za katastar nepokretnosti, Babički odred br.1; tel :016/242-856. Web: http://www.rgz.gov.rs/web_preuzimanje_datotetka.asp?LanguageID=1&FileID=153 Cena: 1.550,00 din Cena: 290 din.

Račun: 840-742323843-92 Račun: 840-742221843-57

4. PRETHODNI USLOVI INFRASTRUKTURE ( NAČELNE SAGLASNOSTI ) U skladu sa članom 54. stav 10. Zakona, Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca,pribavlja po službenoj dužnosti prethodne uslove infrastrukture,o trošku investitora. 102

SAGLASNOSTI INSTITUCIJA JKP“Vodovod“ JKP“Toplana“ ED Leskovac

CENA

960,00 din. 160-7292-25 3.037,00 din. 275-10222099409-03 2.580,00 din. 355-1009442-45 http://www.yugorosgaz.rs/pdf/odluka%20cene%202013%20Yugoros.pdf

Yugorosgaz Telekom Srbija

JP Putevi Srbija JVP „Srbijavode“"VPC Morava" JP „Železnice Srbija“

RAČUN

1.400-3.500,00 din. OSTALE SAGLASNOSTI Ukoliko se objekat gradi u zaštitnom pojasu (magistralni put 20 m, regionalni put 10 m i lokalni 5m udaljenosti objekta od KP na kojoj se nalazi put) grad Leskovac po službenoj dužnosti traži saglasnost na lokaciju od JP Putevi Srbija. Ukoliko se objekat gradi u blizini rečnog korita ili se izvode radovi preko rečnog korita, potrebna je vodoprivredna saglasnost na lokaciju, koju grad Leskovac po službenoj dužnosti traži od "VPC Morava" sa sedištem u Nišu Ukoliko se objekat gradi u zaštitnom pružnom pojasu (pojas sa obe strane pruge, širine 200 m, računajući od ose krajnjih koloseka) investitor o svom trošku traži saglasnost na lokaciju od JP Železnice Srbija. Na udaljenosti manjoj od 25 metara od koloseka ne mogu se graditi zgrade, postavljati postrojenja i uređaji i graditi drugi objekti. http://www.zeleznicesrbije.com/

5. DOKAZ O PRAVU SVOJINE ,ODNOSNO PRAVU ZAKUPA NA GRAĐEVINSKOM ZEMLJIŠTU KORAK 1 REŠENJE O LOKACIJSKOJ DOZVOLI Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca, Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964. Račun: 840-742341843-24 STAMBENI OBJEKTI do 100m² 100-300 m² preko 300 m²

CENA 800,00 1.000,00 5 din./m²

POSLOVNI OBJEKTI do 100m² 100-300 m² preko 300 m²

CENA 2.500,00 3.500,00 10 din./m²

Zahtev za izdavanje lokacijske dozvole http://www.erle.optimus.org.rs/fpdf/napravi.php?id=350 NAPOMENA: Sve potrebne informacije i zahtevi dobijaju se na Jedinstvenom šаlteru zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45,16000 Leskovаc, Telefon: +381 (0) 16 215-631

103

3. GRAĐEVINSKA DOZVOLA Građevinska dozvola je konačni dokument sa kojim počinjete izgradnju objekta. Rok za izdavanje građevinske dozvole je 8 dana od dana podnošenja urednog zahteva. POTREBNA DOKUMENTACIJA: 1. ZAHTEV ZA IZDAVANJE GRAĐEVINSKE DOZVOLE Nadležni organ: Jedinstveni šаlter zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45, Telefon: +381 (0) 16 215-631 Cena: 290din. Račun 840-742221843-57 Cena: 60din. Račun 840-742341843-24 2. LOKACIJSKA DOZVOLA 3. GLAVNI PROJEKAT U TRI PRIMERKA ( SA IZVEŠTAJEM O IZVRŠENOJ TEHNIČKOJ KONTROLI ) Nadležni organ: Privredno društvo odnosno drugo pravno lice, koji su upisani u odgovarajući registar za izradu tehničke dokumentacije. Glavni projekat-prosečna cena u Leskovcu Tehnička kontrola

CENA ≈500-700dinara/m² ≥10% od vrednosti projekta

4. POTVRDA O USKLAĐENOSTI GLAVNOG PROJEKTA SA LOKACIJSKOM DOZVOLOM (Urbanistička saglasnost) Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca, Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964. STAMBENI OBJEKTI do 100m² 100-300 m² preko 300 m²

CENA 500,00 600,00 1.200,00

POSLOVNI OBJEKTI do 100m² 100-300 m² preko 300 m²

CENA 2.000,00 3.000,00 10 din./m²

5. ELABORAT ENERGETSKE EFIKASNOSTI (Elaborat EE) Elaborat Energetske Efikasnosti čini sastavni deo obavezne tehničke dokumentacije koja se prilaže uz zahtev za izdavanje građevinske dozvole. Elaborat EE čini osnovu za pravljenje Energetskog pasoša neophodnog za izdavanje upotrebne dozvole. Nadležni organ: Odgovorni Inžinjer za Energetsku Efikasnost zgrada koji poseduje licencu koju izdaje Inženjerska Komora Srbije. POVRŠINA OBJEKTA ≥100m² ≤300m² 300m² - 1000m²

CENA Paušalno ≈1.20 € /m² ≈1.00 € /m²

6. STUDIJA O PROCENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU 6a. Rešenje o potrebi izrаde studije o proceni uticaja na životnu sredinu Nadležni organ: Uprava za zaštitu životne sredine, Trg revolucije 45/2, tel: 016/237170 Cena: 1.890,00 din. Račun 840-742221843-57

104

Potrebna dokumentacija: - Kopija plana - Lokacijska dozvola - Glavni projekat - Uslovi i sаglаsnosti drugih nаdležnih orgаnа i orgаnizаcijа 6b.Studija o proceni uticaja na životnu sredinu Studiju o proceni uticaja može da izrađuje pravno lice i preduzetnik ako je upisano u odgovarajući registar za obavljanje delatnosti projektovanja, inženjeringa i izrade studija i analiza. 6c. Sаglаsnost nа Studiju o proceni uticаjа nа životnu sredinu Potrebna dokumentacija: - Studijа o proceni uticаjа nа životnu sredinu - Rešenje o potrebi izrаde studije (6a) - Glavni projekat - Uslovi i sаglаsnosti drugih nаdležnih orgаnа i orgаnizаcijа - Dokаz o uplаti republičke аdministrаtivne tаkse Republička administrativna taksa Cena Račun Do 100m² 38.000,00 840-742221843-57 100=1000m² 74.070,00 ˃1000m² 121.560,00 - Dokаz o uplаti nаknаde zа rаd tehničke komisije Nаknаda zа rаd tehničke komisije Cena Račun 80.247,00 840-742341843-24 NAPOMENA: Ova studija nije potrebna ukoliko predmet izgradnje nije na listi projekata za koje se može zahtevati procena uticaja na životnu sredinu. 7. GLAVNI PROJEKAT ZAŠTITE OD POŽARA Glavni projekat zaštite od požara je sastavni deo tehničke dokumentacije za izgradnju objekata. Nadležni organ: Privredno društvo odnosno drugo pravno lice koje je upisano u odgovarajući registar za obavljanje delatnosti izrade tehničke dokumentacije, koje ima ovlašćenje Ministarstva za izradu Glavnog projekta zaštite od požara i ima zaposlena lica sa licencom za izradu projekta zaštite od požara. INSTITUCIJA PU Leskovac - sektor za vanredne situacije - odsek za preventivnu zaštitu

SAGLASNOST NA PROJEKAT - CENA 0-150m² = 10.770 din. 1000-5000m² = 45.450 din. 150-1000m² = 22.730 din. preko 5000m² = 86.130 din.

8. SAGLASNOSTI INSTITUCIJA NA PROJEKTNU DOKUMENTACIJU Saglasnost dole navedenih institucija na glavni projekat pribavlja investitor o svom trošku. INSTITUCIJA JKP“Vodovod“

CENA Ostali prostor Stambeni prostor 960,00 din.

160-7292-25 205-5025-48 205-5025-48 355-1009442-45

JKP“Toplana“

7.448,00 din.

ED Leskovac „Telekom Srbija“ a.d.

2.400,00 din. ≈1.400-3000,00din. http://www.yugorosgaz.rs/pdf/odluka%20cene%202013%20Yugoros.pdf

Yugorosgaz

11.172,00 din.

RAČUN

105

JP Putevi Srbija JVP „Srbijavode“"VPC Morava"

JP „Železnice Srbija“

OSTALE SAGLASNOSTI Ukoliko se objekat gradi u zaštitnom pojasu (magistralni put 20 m, regionalni put 10 m i lokalni 5m udaljenosti objekta od KP na kojoj se nalazi put) investitor traži saglasnost na glavni projekat od JP Putevi Srbija. Ukoliko se objekat gradi u blizini rečnog korita ili se izvode radovi preko rečnog korita, potrebna je vodoprivredna saglasnost na glavni projekat,koju investitor traži od "VPC Morava" sa sedištem u Nišu Ukoliko se objekat gradi u zaštitnom pružnom pojasu (pojas sa obe strane pruge, širine 200 m, računajući od ose krajnjih koloseka) investitor o svom trošku traži saglasnost na glavni projekat od JP Železnice Srbija. Na udaljenosti manjoj od 25 metara od koloseka ne mogu se graditi zgrade, postavljati postrojenja i uređaji i graditi drugi objekti. http://www.zeleznicesrbije.com/

9. DOKAZ O PRAVU SVOJINE ODNOSNO PRAVU ZAKUPA NA GRAĐEVINSKOM ZEMLJIŠTU 10. NAKNADA ZA UREĐENJE GRAĐEVINSKOG ZEMLJIŠTA Nadležni organ: JP „Direkcija za urbanizam i izgradnju“ Trg revolucije 45,tel: 016/ 245-819. Cena : Račun: 840-742253843-87 stambeni objekti P+1+Pk

stambeni objekti do P+3

stambeni objekti >P+3

Proizvodni objekti

Poslovni objekti

extra

1.975,37 din/m²

3.222,99 din/m²

5.094,45 din/m²

6.466,79 din/m²

8.816,47 din/m²

I

1.536,40 din/m²

2.506,77 din/m²

3.962,35 din/m²

5.029,72 din/m²

II

1.426,66 din/m²

2.327,72 din/m²

3.679,33 din/m²

4.670,46 din/m²

6.367,45 din/m²

III

1.316,92 din/m²

2.148,66 din/m²

3.396,30 din/m²

4.311,19 din/m²

5.877,65 din/m²

IV

1.207,17 din/m²

1.969,61 din/m²

3.113,28 din/m²

3.951,93 din/m²

5.387,84 din/m²

V

1.152,30 din/m²

1.880,08 din/m²

2.971,76 din/m²

3.772,29 din/m²

5.142,94 din/m²

VI

115,52 din/m²

115,52 din/m²

115,52 din/m²

115,52 din/m²

115,52 din/m²

Zona

6.857,26 din/m²

NAPOMENA: Za izgradnju privredno-proizvodnih i poslovnih objekata, naknada za uređenje građevinskog zemljišta se umanjuje i do 50% u zavisnosti od visine ulaganja i broja zapolesnih (Odluka

o građevinskom zemljištu „Sl.glasnik grada Leskovca“,br.18/09,4/10,23/10,27/11 i 2/2012). KORAK 2 REŠENJE O GRAĐEVINSKOJ DOZVOLI

Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca, Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964. 106

SVRHA Naknada Admin. taksa

CENA 25 din. / m² 760,00 dinara

Račun 840-742341843-24 840-742221843-57

Zahtev za izdavanje građevinske dozvole: http://www.erle.optimus.org.rs/fpdf/napravi.php?id=143 NAPOMENA: Sve potrebne informacije i zahtevi dobijaju se na Jedinstvenom šаlteru zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45,16000 Leskovаc, Telefon: +381 (0) 16 215-631

4. PRIJAVA RADOVA 1. PRIJAVA POČETKA GRAĐENJA OBJEKTA Pre nego što se krene sa izvođenjem radova na novom objektu a nakon dobijanja građevinske dozvole, potrebno je predati PRIJAVU RADOVA. Prijava se predaje minimum osam (8) dana pre otpočinjanja građenja, nadležnom organu za izdavanje građevinske dozvole i nedležnim inspekcijskim organima.

Obrazac prijave radova: http://www.erle.optimus.org.rs/fpdf/napravi.php?id=354 2. POTVRDA O USAGLAŠENOSTI IZGRAĐENIH TEMELJA Izvođač radova podnosi nadležnom organu izjavu o završetku izrade temelja. Rok za izdavanje gore navedene potvrde je tri (3) dana od dana podnošenja urednog zahteva. Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske,komunalno-stambene poslove grada Leskovca, Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964. Cena: 1500.din. Račun: 840-742221843-57 POTREBNA DOKUMENTACIJA: 2a) Zahtev za izdavanje potvrde o usaglašenosti izgrađenih temelja, Nadležni organ: Jedinstveni šаlter zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45, Telefon: +381 (0) 16 215-631 Cena: 290din. Račun 840-742221843-57 Cena: 60din. Račun 840-742341843-24 2b) Izjava Izvođača radova o završetku izrade temelja, 2c) Geodetski snimak izrađenih temelja, Nadležni organ: Ovlašćeni geometar Cena: Do 150m² 10.500din. 150-500m² 12.000din. ˃500m² 15.000din. 2d) Rešenje o odobrenju za izgradnju 2e) Potvrda prijave početka izvođenja radova

Obrazac o završetku izrade temelja: http://www.erle.optimus.org.rs/fpdf/napravi.php?id=355 NAPOMENA: Sve potrebne informacije i zahtevi dobijaju se na Jedinstvenom šаlteru zа podršku biznisu i izdаvаnje grаđevinskih dozvolа, Trg Revolucije 45,16000 Leskovаc, Telefon: +381 (0) 16 215-631 Organ nadležan za izdavanje građevinske dozvole izdaje rešenjem upotrebnu dozvolu, u roku od sedam dana (7) od dana prijema nalaza komisije za tehnički pregled kojim je utvrđeno da je objekat podoban za upotrebu.

107

5. UPOTREBNA DOZVOLA POTREBNA DOKUMENTACIJA: 1. ZAHTEV ZA IZDAVANJE UPOTREBNE DOZVOLE Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca, Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964. Cena: 290din. Račun 840-742221843-57 Cena: 60din. Račun 840-742341843-24 2. ZAHTEV ZA IZVRŠENJE TEHNIČKOG PREGLEDA OBJEKTA Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca, Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964. Cena: Troškove tehničkog pregleda snosi investitor. 1a) Zahtev za tehnički pregled objekta iz oblasti zaštite od požara NADLEŽNI ORGAN

m²

PU Leskovac - Sektor za vanredne situacije - odsek za preventivnu zaštitu

0-150m² 150-1000m² 1000-5000m² preko 5000m²

CENA = 10.770 din. = 22.730 din. = 45.450 din = 86.130 din.

3. GLAVNI PROJEKAT ODNOSNO PROJEKAT IZVEDENOG OBJEKTA U slučaju da u toku građenja objekta nije odstupljeno od glavnog projekta, investitor, lice koje vrši stručni nadzor i izvođač radova potvrđuju i overavaju na glavnom projektu da je izvedeno stanje jednako projektovanom stanju. 4. SERTIFIKAT O ENERGETSKIM SVOJSTVIMA OBJEKTA (Energetski pasoš) Energetski pasoš je dokument koji precizno opisuje energetsko stanje i energetski razred datog građevinskog objekta. Energetski pasoš čini sastavni deo tehničke dokumentacije koja se prilaže uz zahtev za izdavanje upotrebne dozvole. Nadležni organ: Odgovorna organizacija koja poseduje licencu koju izdaje nadležno Ministarstvo ili odgovorni Inžinjer za energetsku efikasnost zgrada koji poseduje licencu koju izdaje Inženjerska Komora Srbije. 5. GEODETSKI SNIMAK OBJEKTA Ovaj snimak radi se po završetku izgradnje i potreban je kako bi se utvrdilo da li je izgrađeni objekat u skladu sa tehničkom dokumentacijom odnosno građevinskom dozvolom. Ovlašćeni geometar Provođenje u katastar nepokretnosti

Cena 10.500 10.500

Račun 840-742323843-92

Zahtev za izdavanje upotrebne dozvole: http://www.erle.optimus.org.rs/fpdf/napravi.php?id=358 6. PRIKLJUČENJE OBJEKTA NA KOMUNALNU INFRASTRUKTURU Da bi dobili upotrebnu dozvolu potrebne su saglasnosti za priključenje objekta na komunalnu infrastrukturu. Nadležni organ JKP“Vodovod“Zahtev Vodovodna mreža:

Cena po mernoj jedinici Fizička lica Pravna lica 840,00 prosečna cena prosečna cena 33.887,00 din. 369.968,00 din.

RACUN 160-7292-25 160-7292-25 108

Kanalizacija: priključak na šahtu priključak u cev JKP“Toplana“ ED Leskovac Yugorosgaz „Telekom Srbija“ a.d.

160-7292-25 160-7292-25 160-7292-25 205-5025-48 205-5025-48 355-1009442-45

94.813,20 din. 87.829,20 din. 3.119,00 DIN/KW 4.678,50 DIN/KW 1.909,38 din/kW http://www.yugorosgaz.rs/pdf/odluka%20cene%202013 %20Yugoros.pdf 1 din./m1 za objekte do 250m udaljenosti 203,39din /m1 za objekte preko 250m udaljenosti KORAK 3

REŠENJE O UPOTREBNOJ DOZVOLI Nadležni organ: Uprava za urbanizam,građevinske i komunalno-stambene poslove grada Leskovca,Trg revolucije 45/6, tel: 016/212-774,251-964 Račun: 840-742241843-24 Cena: Administrativna taksa

Stambeni objekti cena

Poslovni objekti cena 0,2% predračunske vrednosti objekta 5 din. / m² 7 din. / m²

840-742221843-57 840-742241843-03

NAPOMENA: Sve potrebne obrasce za dobijanje građevinske dozvole možete dobiti i na sledećem sajtu: http://www.erle.optimus.org.rs/org/apos/ap.php?id

7 Radna snaga 7.1 Broj i struktura zaposlenih Tabela 99. Broj i struktura zaposlenih Opština

Okrug

Srbija

Zaposleni - ukupno 25.400 36.850 1.727.048 Žene (%) 46,0 45,20 46,10 Žene 11.684 16.656 796.169 Muškarci 13.716 20.194 930.879 U preduzećima, ustanovama, 17.018 23.643 1.341.114 zadrugama i organizacijama Privatni preduzetnici, samostalni delatnici i 8.382 13.207 385.934 zaposleni kod njih Broj zaposlenih na 1000 178 172 240 stanovnika Broj zaposlenih u preduzećima, ustanovama, 119 110 186 zadrugama i organizacijama na 1000 stanovnika Izvor: RZS, Opštine i Regioni u Srbiji 2013. godine

Struktura zaposlenih u opštini (%) 100 / 46,00 54,00

Struktura Struktura zaposlenih u zaposlenih u okrugu (%) Srbiji (%) 100 100 / / 45,20 46,10 54,80 53,90

67,00

64,16

77,65

33,00

35,84

22,35

/

/

/

/

/

/

109

7.2 Zaposlenost po delatnostima Tabela100. Struktura zaposlenih u preduzećima, ustanovama, zadrugama i organizacijama, po sektorima delatnosti, 2012. Opština

Struktura Struktura Struktura zaposlenih Okrug Srbija zaposlenih u zaposlenih u u Srbiji opštini (%) okrugu (%) (%) 23.643 1.341.114 100 100 100 16.656 796.169 68,66 70,45 59,37 6.987 544.945 31,34 29,55 40,63

17.018 Zaposleni - ukupno 11.684 Žene 5.334 Muškarci Poljoprivreda, lov, 207 340 33.002 šumarstvo i vodoprivreda 314 22.245 Rudarstvo 3.920 5.367 289.286 Prerađivačka industrija Snabdevanje energijom, 356 445 28.248 gasom i parom Snabdevanje vodom i upravljanje otpadnim 1.008 698 32.849 vodama 639 1.007 71.198 Građevinarstvo Trgovina na veliko i malo i 1.997 2.468 183.973 opravka motornih vozila 126 276 20.306 Usluge smeštaja i ishrane 206 255 39.936 Informisanje i komunikacija Saobraćaj, skladištenje i 839 982 84.641 veze Finansijsko delatnosti i 220 250 39.245 delatnosti osiguranja 3.030 Poslovanje nekretninama Stručne, naučne, inovacione 175 266 54.219 i tehničke delatnosti Administrativne i pomoćne 139 166 29.805 uslužne delatnosti Državna uprava i socijalno 1.287 1.833 72.662 osiguranje 2.820 4.297 138.959 Obrazovanje 2.893 3.780 160.884 Zdravtsveni i socijalni rad Umetnost, zabava i 279 351 22.339 rekreacija 219 239 14.386 Ostale uslužne delatnosti Izvor: Republički zavod za statistiku, Opštinski godišnjak

1,22

1,44

2,46

0,00 23,03

1,33 22,70

1,66 21,57

2,09

1,88

2,11

5,92

2,95

2,45

3,75

4,26

5,31

11,73

10,44

13,72

0,74 1,21

1,17 1,08

1,51 2,98

4,93

4,15

6,31

1,29

1,06

2,93

0,00

0,00

0,23

1,03

1,13

4,04

0,82

0,70

2,22

7,56

7,75

5,42

16,57 17,00

18,17 15,99

10,36 12,00

1,64

1,48

1,67

1,29

1,01

1,07

7.3 Prosečne zarade Tabela broj 101. Prosečna mesečna bruto i neto zarada po zaposlenom na području Leskovca i Republike Srbije u 2013. godini Grad Leskovac Republika Srbija Mesec Bruto zarada Neto zarada Bruto zarada Neto zarada Januar 40.507 29.065 54.447 39.197 Februar 44.689 32.161 60.199 43.371 Mart 45.210 32.671 57.628 41.689 April 48.194 34.658 64.249 46.530 Maj 47.102 34.798 57.921 41.821 Jun 48.443 33.968 61.399 44.394 110

Jul 46.041 35.161 Avgust 47.465 33.418 Septembar 48.031 34.475 Oktobar 47.340 34.490 Novembar 53.474 34.372 Decembar 47.055 38.827 Prosečna godišnja vrednost 47.055 34.005 Izvor: Statistički bilten grada Leskovca za 2013. Godinu

60.896 61.797 59.162 60.102 60.893 70.071 60.730

44.182 44.770 42.866 43.615 44.120 50.820 43.948

Tabela 102. Uporedni pregled prosečnih zarada po zaposlenom po godinama Zarade po zaposlenom u dinarima Zarade po zaposlenom u dinarima Godina Grad Leskovac Republika Srbija 2013 34.005 43.948 2012 31.929 41.386 2011 29.120 38.000 2010 25.928 34.159 2009 24.804 31.758 2008 25.838 32.758 Izvor: Republički zavod za statistiku * Po prosečnom srednjem kursu NBS za datu godinu

7.4 Zarade po delatnostima Tabela 103. Uporedni prikaz prosečnih zarada, po sektorima u eurima Neto zarade novembar 2014. Neto zarade 2013. godine godine Sektor Region Južne i Republika Region Južne i Republika Istočne Srbije Srbija Istočne Srbije Srbija Ukupno A - Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo B - Rudarstvo

37.786

43.932

38.836

44.206

32.591

37.404

32.180

37.667

58.713

68.338

59.422

71.286

C - Prerađivačka industrija

32.705

37.706

33.160

38.490 111

D - Snabdevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija E - Snabdevanje vodom; upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada i slične aktivnosti F - Građevinarstvo G - Trgovina na veliko i trgovina na malo; popravka motornih vozila i motocikala H - Saobraćaj i skladištenje

73.888

73.787

78.087

76.813

32.701

39.494

34.449

40.354

26.238

35.747

32.454

37.545

23.721

33.614

24.470

33.455

33.513

45.917

35.613

46.701

I - Usluge smeštaja i ishrane

19.801

24.362

17.950

24.220

J - Informisanje i komunikacije K - Finansijske delatnosti i delatnost osiguranja L - Poslovanje nekretninama M - Stručne, naučne i tehničke delatnosti N - Administrativne i pomoćne uslužne delatnosti O - Državna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje P – Obrazovanje Q - Zdravstvena i socijalna zaštita R - Umetnost; zabava i rekreacija S - Ostale uslužne delatnosti Izvor: Republički zavod za statistiku * Po prosečnom srednjem kursu NBS

51.344

67.431

54.698

77.744

52.301

79.168

66.205

75.952

35.748

48.557

32.118

38.939

31.291

63.056

38.336

63.822

30.794

31.413

30.328

35.934

48.446

53.413

46.763

52.445

38.721

42.757

39.460

43.145

43.240

43.620

42.162

41.653

36.295

41.520

32.663

39.003

26.254

32.121

25.930

32.532

za datu godinu

7.5 Nezaposlenost Tabela 104. Struktura nezaposlenih, septembar 2014. Jablanički Leskovac okrug Nezaposleni – ukupno 20.744 35.300 Broj 9.552 16.455 Nezaposleni žene % 46.05 46.62 Broj 11.192 18.845 Nezaposleni muškarci % 53.95 53.38 Izvor: Nacionalna služba za zapošljavanje

Srbija 748.549 383.361 51.22 365.188 48.78

Udeo u okrugu (%) 58.76 58.04 / 59.38 /

Udeo u Srbiji (%) 2.77 2.49 / 3.06 /

Tabela 105. Broj i polna struktura nezaposlenih, pregled po godinama. 2005 2006 2007 2008 2009 Nezaposleni 20623 20466 20727 20042 20922 ukupno Nezaposleni 10804 10694 10812 10270 10435 žene Nezaposleni 9819 9772 9915 9772 10487 muškarci Izvor: Republički zavod za statistiku, Opštinski godišnjak

2010

2011

2012

2013

20991

22658

22812

22426

10435

11019

10698

10364

10556

11639

12114

12062

112

7.6 Stopa nezaposlenosti i stopa zaposlenosti Tabela 106 . Stopa nezaposlenosti, decembar 2013. Radno Ekonomski sposobni aktivno 15-65 stanovništvo Republika Srbija 7186862 4911268 2971220 Jablanički okrug 216304 144703 92737 Leskovac 144206 97806 59476 Vlasotince 29893 20133 14821 Bojnik 11104 6686 5134 Lebane 22000 14454 9318 Medveđa 7438 4665 3297 Crna Trava 1663 959 691 Izvor: Opštine i regioni u Republici Srbiji, 2013 Stanovništvo

Ukupno

Metodolog. EU

Metodolog. NSZ

Broj nezaposl.

Stopa nezaposl.

Stopa nezaposl.

754603 38279 22812 6128 2432 5172 1518 217

15,36% 26,45% 23,32% 30,43% 36,37% 35,80% 32,54% 22,63%

25,40% 41,27% 38,35% 41,35% 47,37% 55,50% 44,04% 31,40%

Stopa nezaposlenosti Prema podacima o nezaposlenosti u Republici Srbiji, stopa nezaposlenosti u u decembru 2013. godine u Republici iznosila je 25.40% u Jablaničkom okrugu 41% dok je u Leskovcu bila 38,35%.Najveća stopa nezaposlenosti u okrugu i dalјe je opštinama Bojnik i Lebane. Uporedna hronološka analiza pokazuje da broj nezaposlenih ne varira bitno, ali da je, posmatrano od 2005. godine, 2012. broj nezaposlenih bio najveći. Broj nezaposlenih u gradu Leskovcu se u poslednjih 10 godina okvirno kreće između 20.000-23.000. U decembru 2013. godine u gradu Leskovcu bilo je ukupno 22.229 nezaposlenih. Broj nezaposlenih muškaraca je ove godine prvi put bio veći od broja nezaposlenih žena. Stopa zaposlenosti Stopa zaposlenosti, predstavlјa procenat zaposlenih u ukupnom stanovništvu starom 15 i više godina, a u decembru 2013. godine u republici Srbiji je iznosila 35,16 % odsto, što u odnosu na april predstavlјa rast od 2,8 procentnih poena. I pored blagog smanjenja broja nezaposlenih u Leskovcu u 2013. godini, to se nije značajno odrazilo na skok stope zaposlenosti. Jablanički okrug i grad Leskovac i dalјe su pri dnu lestvice po stopi zaposlenosti u republici Srbiji, tako da je za Leskovac neophodno zadržati sve moguće podsticaje (lokalne i republičke ) a pre svega mere aktivne politike zapošlјavanja. 113

Tabela 107. Stopa zaposlenosti, decembar 2013. Radno sposobni 15-65 Republika Srbija 7186862 4911268 Jablanički okrug 216304 144703 Leskovac 144206 97806 Izvor: Opštine i regioni u Republici Srbiji, 2013 Stanovništvo

Ukupno stanovika

RSZ, Decembar 2013

RSZ, Decembar 2013

Metodologija RSZ

Ekonomski aktivno stanovništvo

Broj zaposlenih

Stopa Zaposlenosti

2971220 92737 59476

1727048 36850 25400

35.16% 25.46% 25.97%

7.7 Nezaposlenost prema stepenu obrazovanja Tabela 108. Nezaposleni prema stepenu obrazovanja i polnoj strukturi, septembar 2014. Udeo u ukupnom broju nezaposlenih Leskovac (%) UKUPNO 20744 100 Ukupno žena 9552 46.04 ukupno 4895 23.59 I stepen stručne spreme žena 229 1.10 ukupno 371 1.78 II stepen stručne spreme žena 181 0.87 ukupno 6949 33.49 III stepen stručne spreme žena 2520 12.15 ukupno 6227 30.01 IV stepen stručne spreme žena 3288 15.85 ukupno 142 0.68 V stepen stručne spreme žena 44 0.21 ukupno 685 3.01 VI-1 stepen stručne spreme žena 391 1.88 ukupno 316 1.52 VI-2 stepen stručne spreme žena 194 0.93 ukupno 1146 5.52 VII-1 stepen stručne spreme žena 632 3.04 ukupno 11 0.05 VII-2 stepen stručne spreme žena 3 0.014 ukupno 2 0.009 VIII stepen stručne spreme žena 0 0,00 Izvor: NSZ, filijala Leskovac

7.8 Nezaposlenost prema dužini čekanja Tabela 108. Nezaposleni prema dužini čekanja na posao, septembar 2014. Udeo u ukupnom broju Leskovac Udeo u ukupnom broju Leskovac nezaposlenih (%) Žene nezaposlenih žena (%) UKUPNO 20744 100 9552 100 do 6 meseci 2931 14.12 1292 13.52 od 6 meseci do 1 godine 2412 11.62 1011 10.58 1 - 2 godine 2929 14.11 1226 12.84 2 - 3 godine 2442 11.77 1019 10.67 3 - 5 godina 3465 16.7 1500 15.71 5 - 8 godina 3701 17.84 1811 18.96 8 - 10 godina 848 4.12 475 4.97 Preko 10 godina 2016 9.72 1218 12.75 Izvor: NSZ, filijala Leskovac 114

7.9 Nezaposleni po starosnoj strukturi Tabela 109. Nezaposleni prema starosnoj strukturi, septembar 2014. Broj godina Opština Udeo u ukupnom UKUPNO 20744 Ukupno žena 9552 ukupno 637 Do 19 godina žena 234 ukupno 2068 20-24 žena 863 ukupno 2518 25 - 29 žena 1247 ukupno 4961 30 - 39 žena 2534 ukupno 5043 40 - 49 žena 2598 ukupno 4621 50 - 59 žena 2000 ukupno 896 Preko 60 žena 76 Izvor: NSZ Filijala Leskovac

broju nezaposlenih (%) 100 46.04 3.07 1.13 9.97 4.16 12.14 6.01 23.92 12.21 24.31 12.52 22.27 9.64 4.31 0.36

115

8 Javni resursi 8.1 Saobraćajna infrastruktura Grad Leskovac se nalazi na glavnoj trasi železničkog i drumskog panevropskog koridora 10. Pored Leskovca prolazi evropski put E 75 ,deonica koridora 10, koji povezuje Salzburg i Solun i ukupne je dužine 2360 km. od čega 835 km prolazi kroz Srbiju. Iz Leskovca se tim putem stiže direktno do svih bitnih destinacija na jugu (Solun 364 km.) i severu Evrope (Salzburg 1082 km.). Kroz Leskovac u pravcu istok-zapad prolazi i državni put IB reda, koji spaja Leskovac sa Prištinom na zapadu (100 km.) i Pirotom na istoku (79 km.). Teritorijom Grada Leskovca prolazi glavni krak železničkog koridora 10 Salzburg-BeogradLeskovac-Skoplje-Solun. Imajući u vidu loše stanje železničke mreže i pruga Leskovac je ušla program “Železničke mreže visokih performansi”, koji će omogućiti stvaranje železničkih mreža visokog kvaliteta, sa znatno smanjenim vremenom putovanja između glavnih urbanih centara. Leskovačka železnička stanica je na spisku nadzornih stanica otvorenih za prijem i otpremu robe, što gradu omogućava jeftiniji robni transport do svih destinacija širom regiona i Evrope. Što se tiče aerodromskog prevoza najbliži aerodrom za robni promet u Srbiji je aerodrom Nikola Tesla u Beogradu (304 km.) dok aerodrom u Nišu (47 km.) obavlja samo putnički saobraćaj na manjem broju destinacija. Za potrebe robnog i putničkog saobraćaja alternativa je i aerodrom Aleksandar Veliki u Skoplju (153 km.) u Makedoniji. Tabela 110. Dužina puteva, 2012. Grad (km) Dužina puteva - ukupno Savremeni kolovoz ukupno Magistralni I reda savremeni kolovoz ukupno Regionalni II reda savremeni kolovoz ukupno Lokalni savremeni kolovoz Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013

725,7 495,18 56 56 153 111 516,7 328,18

Udeo u dužini puteva iste kategorije u okrugu (%) 38,06 45,37 38,37 38,37 36,60 34,78 38,49 52,40

Okrug (km) 1906,349 1091,43 145,95 145,95 418 319,2 1342,399 626,28

8.1.1 Drumski sadržaji Putna mreža grada Leskovca sastoji se od 725,7 km kategorisanih puteva. U odnosu na period pre nekoliko godina to je značajno povećanje, ali mahom u kategoriji lokalnih puteva. Kroz teritoriju grada Leskovca prolaze deonice dva magistralna puta I B reda ukupne dužine 56 km. Od ukupne dužine regionalne mreže pod savremenim kolovozom je 34,78% , a od lokalne mreže pod savremenim kolovozom je 52,40%. Međugradski drumski saobraćaj odvija se preko gradske autobuske stanice (GAS) koja ima 276 polazaka dnevno za veliki broj destinacija a unutrašnji gradski saobraćaj, poveren je preduzećima koja obavljaju prevoz putnika do svih 145 naseljenih mesta grada Leskovca. Što se tiče individualne motorizacije prosek u Leskovcu u 2012. godini bio je 191 putnički automobil na 1000 stanovnika, što je još uvek niže od proseka za centralnu Srbiju. Tabela 111. Stepen individualne motorizacije, 2012. Putnički automobili / 1000 stanovnika Područje 2008. 2012. Centralna Srbija 210.39 240.21 Jablanički okrug 160.35 186.17 Grad Leskovac 170.31 191.17 Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013. 116

Tabela 112. Registrovana motorna vozila, 2012. Grad Motocikli 604 Putnički automobili 27567 Autobusi 162 Teretna vozila 3052 Priključna vozila 3031 Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013.

Okrug 763 40270 220 4398 4842

8.1.2 Železnički saobraćaj i infrastruktura Teritorijom Grada Leskovca prolazi glavni krak železničkog koridora 10, Salzburg-BeogradLeskovac-Skoplje-Solun. Železnička pruga jedvokolosečna od Beograda do Niša, a dalje prema jugu samo u jednoj traci. Stanje železničke mreže na teritoriji cele Srbije je u vrlo lošem stanju, pa samim tim i u ovom regionu. Deonica pruge koja prolazi kroz Leskovac ušla je u program „Železničke mreže visokih performansi” koji će omogućiti stvaranje železničkih mreža visokog kvaliteta, sa znatno smanjenim vremenom putovanja između glavnih urbanih centara. Leskovačka železnička stanica je nadzorna stanica otvorena za prijem i otpremu robe, što gradu omogućava jeftiniji robni transport do svih destinacija širom regiona i Evrope (vidi tabelu ispod). Broj istovarene i utovarene robe pokazuje da Leskovac još uvek ne koristi u dovoljnoj meri prednosti svog uključenja u železnički sistem zemlje, naročito u pogledu robnog saobraćaja, a industrijska zona Leskovac nije direktno uključena u železničku mrežu preko odgovarajućih industrijskih koloseka. Proširenje kapaciteta postojećih industrijskih koloseka, biće jedan od važnijih zadataka u narednom periodu na ublažavanju uočenih nedostataka i problema u ovoj oblasti. Tabela 113. Promet robe i putnika Leskovačke železničke stanice, 2013. 2011. 2012. Broj železničkih stanica Broj prevezenih putnika 28.055 33.431 Utovar (u tonama) Unutrašnji Međunarodni Istovar (u tonama) Unutrašnji Međunarodni Izvor: Izveštaj Železničke stanice u Leskovcu br.4663 od 05.11.2014.godine

8.2

2013. 6 49.551 3443 10330 11942 2607

Komunalna infrastruktura

Grad Leskovac se nalazi u grupi od 25 urbanizovanih gradova/opština i izdvaja se po svom specifičnom položaju, jer se centri Niš, Leskovac i Vranje nalaze u južnom delu međunarodnog saobraćajnog koridora 10. U pogledu funkcionalno urbanog značaja, Leskovac predstavlja jedno od 16 funkcionalnih urbanih područja od državnog značaja, gde na 2,4% republičkog prostora živi 3% stanovništva Republike.

8.2.1 Vodoprivredna infrastruktura 8.2.1.1 Vodosnadbevanje Osnovni izvor za snabdevanje vodom grada Leskovca predstavlja akumulacija "Barje" nastala pregrađivanjem reke Veternice, trideset kilometara uzvodno od Leskovca, kod istoimenog sela. Iz akumulacije "Barje" voda dolazi do postrojenja za prečišćavanje vode za piće sa akumulacije "Barje", koje se nalazi se na 5,5km nizvodno od brane u selu Gorina. Ukupan kapacitet postrojenja iznosi 840 l/s, a njegova realizacija je sa dve tehnološke linije od 420 l/s. Visinski položaj postrojenja je određen

117

tako da se voda gravitaciono doprema do rezervoara 25.000 m³ na Rudarskoj kosi u blizini Leskovca, a usput se vodom snabdeva područje dvadesetak naselja. Pre puštanja u sistem postrojenja za prečišćavanje vode za piće, grad Leskovac se snadbevao preko centralnog sistema za vodosnabdevanje Leskovca iz kaptiranih podzemnih izvorišta sa dva lokaliteta: - Severno, tzv. novo izvorište, - Južno, tzv. staro izvorište. Na severnom izvorištu nalazi se centralna crpna stanica, kapaciteta Q=600 l/s, odakle se voda potiskuje u gradsku mrežu i rezervoar na Hisaru ukupne zapremine 4200 м3. Ovakav način snadbevanja grada vodom iz kaptiranih podzemnih izvorišta postao je rezervno izvorište koje se aktivira u slučaju da dodje do težih akcidenata na izvorištu vodosistema Barje. Gradska vodovodna mreža izgrađena je u dužini od oko 365 km na koju je priključeno preko 30.000 domaćinstava.

8.2.1.2 Kanalizacija Industrijski i demografski razvoj Leskovca nametnuo je potrebu izgradnje savremene kanalizacione mreže. Zbog konfiguracije terena na kom se nalazi grad, odvod otpadnih voda u Leskovcu predstavlja specifičan problem. Zajedno sa sekundarnom mrežom kanalizacioni sistem izgrađen je u dužini od 166 kilometara i trenutno se sve otpadne vode izlivaju direktno u reku Veternicu bez prethodnog tretmana ili kasnije prerade. Kanalizacioni sistem funkcioniše po mešovitom sistemu, tj.relativno mali broj ulica izdvaja atmosfersku vodu od fekalne kanalizacije. U delovima grada u kojima ne postoji kanalizaciona mreža, otpadne vode se odvode u uglavnom nepropisno izgrađene individualne septičke jame, koje predstavljaju potencijalnu opasnost sa sanitarnog aspekta u uslovima visokih podzemnih voda kada može doći do njihovog izlivanja. Obzirom da individualne septičke jame uglavnom nisu građene kao vodonepropusne, predstavljaju kontinualnu opasnost sa aspekta ugroženosti podzemnih voda. U cilju unapredjenja životne sredine i zaštite zdravlja naših građana, grad Leskovac započeo je sa izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u vrednosti od preko 24 miliona evra, čija III faza uključuje proširenje kanalizacione mreže u preko 20 naselja na teritoriji grada koji gravitiraju budućem postrojenju. Postrojenje se nalazi kod sela Bogojevce, na prostoru uliva Veternice u Južnu Moravu. Postrojenje će moći da preradi 800 litara otpadnih voda u sekundi a krajnji rok za izgradnju sve tri faze je 2016. godina. Projekat se finansira iz evropskih fondova i uz podršku Vlade Republike Srbije i grada Leskovca i predstavlja poštovanje preporuka iz Okvirne direktive o vodama Evropske unije i mnogim direktivama koje iz nje proističu.

Slika 17. Budući izgled postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda

Tabela 114. Vodosnabdevanje i ispuštanje otpadnih voda, 2012. Isporučene vode Broj domaćinstava Broj domaćinstava za piće, priključenih na Region-Grad priključenih na hilj. m³ kanalizacionu vodovodnu mrežu mrežu Jablanički okrug 47751 7637 31144 Leskovac 34091 5727 19664 Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013

Ukupno ispuštene otpadne vode, hilj. m³ 7378 5561

118

8.2.2 Sistem daljinskog grejanja JP „Toplana” - Leskovac obavlja proizvodnju i distribuciju toplotne energije za potrebe grejanja krajnjih korisnika u gradu Leskovcui nosioc je razvojnog programa toplifikacije i gasifikacije grada. Sistem daljinskog grejanja u Leskovcu obavlja se preko tri kotlarnice: Kotlarnica „Crvena Zvezda”, ložena ugljem, ukupne instalisane snage 22 MW. Ukupna dužina trase vrelovoda sistema daljinskog grejanja C. Zvezda je 6140m. Kotlovi u ovoj kotlarnici se moraju zameniti sa 3 nove kotlovske jedinice snage 35KW koji će kao energent koristiti mazut sa mogućnošću konverzije gorionika na gas. Kotlarnica „Dubočica”, koja kao gorivo koristi mazut ukupne instalisane snage 19,5 MW i koja takođe mora pretrpeti izmene u smislu povećanja kapaciteta sa 19,5 MW na 25МW sa mogućnošću konverzije gorionika na gas. Ukupna dužina trase vrelovoda je 3850 m. Kotlarnica „S 17”, koja kao gorivo koristi mazut, ukupne instalisane snage 9 MW, nalazi se u centru grada i ima 4650 direktnih korisnika odnosno 6500 indirektnih dnevno. Zbog nemogućnosti povećanja kapaciteta u građevinskom smislu i nemogućnosti konverzije na gas kao energent predviđa se izmeštanje iz podrumskih prostorija zgrade „S-17”. Na mrežu vrelovoda od preko 12 km priključeno je ukupno 111862 m² površine poslovnih prostorija i 3.758 stanova što iznosi manje od 10% od ukupnog broja domaćinstava u Leskovcu. 8.2.2.1. Gasifikacija Leskovca Kroz Leskovac prolazi glavni krak magistralnog gasovoda MG 11 od Niša do Leskovca (GRČ Leskovac) i krak razvodog gasovoda RG 11-02 do Donjeg Bunibroda (GMRS „Vlasotince”). Prema gradu Leskovcu je izvedena instalacija kraka MG 11 do Bobišta (GMRS „Leskovac”). Od GMRS „Leskovac”“ je urađena gradska mreža i sledeće merne stanice : - „Nevena-Jugekspres”, - „Leteks”, - „Proleter” , iz kojih su već priključeni korisnici Jura, Bimteks, Zlatni pek, Zlatan trag, Morava (ciglana) i sa kojih mernih stanica postoje kapaciteti za priključenje svih zainteresovanih pravnih i fizičkih lica.

Slika 18. GMRS “Leskovac”

8.2.3 Elektoenergetska infrastruktura Osnovno razvodno postrojenje za napajanje Leskovca i okoline predstavlja TS 400/220/110kV „Leskovac 2”, putem 110kV DV. Sa elektroenergetskim sistemom Srbije Leskovac je povezan preko sledećih dalekovoda i to: 1. 400 kV DV (TS „Niš 2” – TS „Leskovac 2”) 2. 220kV DV (TS „Niš 2” – TS „Leskovac 2”) i 3. 110kV DV (TS „Niš 2” – TS „Leskovac 4”), (TS „Leskovac 4” – TS „Leskovac 2”), (TS „Leskovac 2 – TS „Vrla 3“) i (TS „Leskovac 2” – EVP Grdelica – TS „Vrla 3”). U obuhvatu GUP-a nalazi se jedna TS 110/35 kV „Leskovac 1” (postojeći kapacitet 2 x 20 MVA) i dve TS 110/10 kV, i to: „Leskovac 4” (postojeći kapacitet 2 x 31.5 MVA ) i „Leskovac 6” (postojeći kapacitet 2 x 31.5 MVA). Zadržavaju se postojeći sistemi transformacije 110/35/10/0,4 kV i 110/10 kV uz napomenu da je konačno mišljenje definisano kroz urađenu Studiju perspektivnog dugoročnog razvoja električnih mreža naponskih nivoa 110 kV i 35 kV na području Ogranaka Niš, Leskovac, Prokuplje, Pirot i Vranje u PD „Jugoistok” d.o.o. Niš. Uz osnovno energetsko uporište na trafo-stanici TS 220/110 KV „Leskovac” sa dve trafo stanice TS 110/10KV i jedne TS 110/35KV, konzum u Leskovcu je kvalitetno i pouzdano obezbedjen električnom energijom tako da grad Leskovac zadovoljava potrebe privrede i stanovništva.

119

8.2.4 Telekomunikacioni sistemi 8.2.4.1 Fiksna telefonija Broj telefonskih priključaka u gradu Leskovcu od 37003 daje 25,66 aparata na 100 stanovnika (ili, inverzno: jedan priključak na 3,90 stanovnika) što je za 65% niži nivo nego u Republici Srbiji gde je 40,2 aparata na 100 stanovnika (ili jedan priključak na 2,49 stanovnika). Telefonsku mrežu grada upotpunjuju 14 telefonskih centrala, od čega 7 modernih automatskih i oko 1.500 km ukupne telefonske mreže od čega 20% sa podzemnim kablom. Procenat digitalizacije uključenih pretplatnika fiksne telefonije na područiju MG Leskovac iznosi 89,58%, dok broj uključenih dvojnika čini 1,8%. U Republici Srbiji procenat digitalizacije uključenih pretplatnika fiksne telefonije iznosi 97,88%, a od ukupno uključenih procenat dvojnika iznosi 3,47%. Ukupna dužina magistralnih optičkih kablova (glavni kabl) koji su izgrađeni na teritoriji Leskovaca je oko 98,191km. Stanje u fiksnoj telekomunikacionoj mreži se po kvalitetu u pretplatničkoj mreži može oceniti kao relativno zadovoljavajuće kada je u pitanju prenos govornog signala. Uslugu fiksne telefonije u Leskovcu pružaju sledeće firme: Telekom Srbija, SBB i Orion telekom.

8.2.4.2 Mobilni i kablovski operateri Usluge mobilne telefonije, interneta i kablovske televizije u Leskovcu pružaju mnoge firme tako da je zastupljena jaka konkurencija koja garantuje visok kvalitet navedenih usluga. Mobilni operateri u Leskovcu su: Vip mobile d.o.o., Telekom Srbija a.d. i Telenor Srbija . Operateri kablovske televizije su: SBB, Telekom Srbija, Kopernikus i Orion telekom. Internet usluge u Leskovcu pružaju sve gore navedene firme sa odličnim internet paketima koji se trenutno nude u celoj Srbiji. Tabela 115. PTT saobraćaj, 2012. Broj pošta Broj telefonskih pretplatnika pismonosne pošiljke(u hilj.) PTT promet (otpremljeno) paketi (u hilj.) Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013

8.3

Grad 16 37003 1366 9

Udeo u okrugu (%) 57,14 68,53 80,83 90

Okrug 28 53994 1690 10

Zdravstvena i socijalna zaštita

Mrežu zdravstvenih organizacija u gradu i prigradskim naseljima obuhvaćenih GUP-om sačinjavaju: objekti primarne zdravstvene, sekundarne i higijensko-epidemiološke zaštite. Objekti zdravstva su u državnoj i privatnoj svojini. Za pružanje primarne zdravstvene zaštite nadležan je Dom zdravlja u Leskovcu sa svojim ograncima u Grdelici i Vučju. U okviru Doma zdravlja funkcioniše preko 10 službi među kojima je i Služba za zdravstvenu zaštitu dece i školske dece. Dom zdravlja raspolaže razgranatom mrežom zdravstvenih stanica i ambulanti u naseljenim mestima grada Leskovca te većim brojem zubnih ambulanti po osnovnim i srednjim školama u Leskovcu. Dom zdravlja u Leskovcu pruži godišnje oko 2.300.000 različitih zdravstvenih usluga (19 usluga na jednog osiguranika). S obzirom na dobru distribuciju zdravstvenih kapaciteta i kadrova, korišćenje zdravstvene zaštite u potpunosti odgovara zahtevima i potrebama radnih ljudi i gradjana na području koje Dom zdravlja - Leskovac obezbedjuje zdravstvenom zaštitom. Zdravstvena ustanova „Apoteka Leskovac” je još jedna zdravstvena ustanova koja obezbeđujući primarnu zdravstvenu zaštitu ali za teritoriju čitavog Jablaničkog okruga. Osnovna delatnost je snabdevanje stanovništva, zdravstvenih ustanova i drugih pravnih lica lekovima i medicinskim sredstvima. Apoteku Leskovac čine 13 ogranaka i 21 jedinica za izdavanje gotovih lekova. Sekundarnu zdravstvenu zaštitu svim stanovnicima Jablaničkog okruga pruža Opšta bolnica Leskovac. U bolnici radi preko 1200 upošljenika podeljenih na 19 službi odnosno sektora koji opslužuju 216.304 stanovnika okruga . U 2008. godini Opšta bolnica Leskovac je dobila priznanje u vidu 2. mesta na rang listi bolnica u zemlji po kvalitetu rada koje ocenjuje Ministarstvo zdravlja RS, a na osnovu podataka koji se dostavljaju ZZZJ. 120

Tabela 116. Bolnički kapaciteti, 2013. Broj kreveta

Udeo u ukupnom broju kreveta (%)

Broj kreveta na 1000 stanovnika

Posteljni fond prema Uredbi o planu mreže zdravstvenih ustanova (bez 727 78,68 5,04 psihijatrije) Psihijatrijske postelje 68 7,36 0,47 Dnevne bolnice 69 7,47 0,48 Postelje na neonatologiji 60 6,50 0,42 UKUPNO 924 100,00 6,40 Izvor: Opšta bolnica Leskovac, 2014 Tabela 117. Lekari, stomatolozi i farmaceuti u zdravstvenim službama, 2012. Udeo grada u ukupnom Grad broju lekara u okrugu (%) Lekari – ukupno 466 78.72 Lekari opšte medicine 111 69.81 Lekari na specijalizaciji 18 78.26 Lekari specijalisti 337 82.19 Stomatolozi 59 71.08 Farmaceuti 54 100 Broj stanovnika na jednog lekara u gradu 307 Broj stanovnika na jednog lekara u okrugu 362 Broj stanovnika na jednog lekara u Srbiji 343 Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013 Tabela 118. Bolnička statistika ,2009. Opšta bolnica Leskovac Broj Ukupan broj hospitalizovanih lica 30.194 Prosečna dužina lečenja 6 dana Specijalistički pregledi - ukupno 235.438 Broj operacija 6.457 Broj dijaliza 13.910 Izvor: Opšta bolnica Leskovac, 2014

8.3.1 Socijalna i dečija zaštita Socijalna zaštita – Ustanove na području GUP-a Leskovca čija je delatost socijalna zaštita stanovništva su: Centar za socijalni rad, Ustanova za odrasle i starije Leskovac i dom za čuvanje starih lica „Sunčana jesen”, u privatnoj svojini. Od januara 2004. god. u okviru Centra a kao posebna organizaciona celina funkcioniše i Prihvatilište za žene i decu žrtve nasilja u porodici. Dečija zaštita – Poslove dečije zaštite na teritoriji grada Leskovca obavlja gradska uprava za društvene delatnosti i Predškolska ustanova „Vukica Mitrović” . U gradu postoje: - 6 objekata sa 33 vaspitne grupe u celodnevnom boravku u 14 grupa u jaslenom delu ; - 4 objekta u prigradskim sredinama sa 5 grupa u celodnevnom boravku. Ukupno je obuhvaćeno 1257-oro dece. 56 grupa poludnevnog boravka dece pri vrtiću, školama i vangradskim sredinama pohađa 1350-oro dece. Tabela 119. Korisnici socijalne zaštite, 2011.

Ukupno Deca Mladi Odrasli Ostareli Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013

Grad

Okrug

13.410 3.379 939 7.003 2.089

24.972 7.210 2.245 12.108 3.409

Udeo grada u ukupnom broju korisnika (%) 54 47 42 58 61

121

Tabela 120. Rashodi grada po pojedinim oblastima, 2012. Udeo grada u Grad odnosu na (u hillj.dinara) okrug Ulaganje u obrazovanje 2396273 67.80 Ulaganje u zdravstvenu i socijalnu zaštitu 3398289 75.54 Ulaganje u umetnost,zabavu i rekreaciju 133952 64.67 Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013

8.4

Okrug (u hillj.dinara) 3535275 4498414 207139

Obrazovni kapaciteti

U Školskoj upravi obavljaju se poslovi koji se odnose na: stručno-pedagoški nadzor u ustanovama; Tabela 121. Kapaciteti obrazovnih institucija i smeštajni kapaciteti, 2011/2012. Broj Broj ustanova Završili školu-diplomirali dece/učenika/studenata Predškolske ustanove 54 2394 / Osnovne škole 87 12216 1552 Srednje škole 11 6271 1617 Više škole 2 1366 319 Fakulteti 1 417 93 Specijalne škole Osnovne škole 4 105 16 Srednje škole 1 41 7 Učenički domovi 1 218 / Studentski centri / / / Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013 Tabela 122. Sredstva za obrazovanje predviđena budžetom grada Leskovca 2014.godinu Opis Sredstvа iz Sopstvenа funkcionаlne klаsifikаcije budžetа sredstvа OBRAZOVANJE 416.016.000 72.960.000 Predškolsko obrаzovаnje 191.666.000 64.180.000 Osnovno obrаzovаnje 142.200.000 Srednje obrаzovаnje 67.700.000 Obrаzovаnje koje nije definisаno nivoom 14.450.000 8.780.000 Izvor: Budžet grada Leskovca za 2014

za Ukupnа sredstvа 488.976.000 255.846.000 142.200.000 67.700.000 23.230.000

9 Resursi životne sredine 9.1 Kvalitet vazduha Pod zagađivanjem vazduha podrazumeva se unošenje u vazduh čestica, para, gasova, dimova iz pojedinih izvora koje mogu štetno uticati na zdravlјe stanovništva, životnu sredinu i materijalna dobra. Glavni izvori zagađujućih materija Grada Leskovca su: - ložišta na fosilna goriva i - motorna vozila. Većina većih ložišta na čvrsta i tečna goriva (toplane i kotlarnice) smešteno je u gradu Leskovcu, oko 83%. Lokacija ovih ložišta u odnosu na pravac dominantnih vetrova je nepovolјna – vetrovi duvaju od emitera ka stambenim zonama grada. 122

Saobraćaj je jedan od glavnih uzroka zagađivanja vazduha većih naselјa. Od zagađujućih materija koje su karakteristične za sagledavanje uticaja saobraćaja na kvalitet vazduha (uglјenmonoksid, azotdioksid, formaldehid, olovo i ukupni uglјovodonici) u Leskovcu se prate koncentracije azotdioksida i olova. Pod imisijom se podrazumeva sadržaj gasova, para, aerosola i drugih zagađujućih materija u vazduhu na određenom mestu i u određeno vreme i ona pokazuje kvalitet vazduha određenog područja. Ispitivanja zagađenosti vazduha u Leskovcu prvi put su vršena u periodu od 01.02.1975.godine do 31.01.1976. godine. Nakon ovih jednogodišnjih ispitivanja nastao je prekid sve do 1994.godine kada se ponovo otpočelo sa kontinualnim praćenjem kvaliteta vazduha u Leskovcu. Kontinualnim merenjima obuhvaćena je samo teritorija grada Leskovca, na kojoj je lociran najveći broj zagađivača vazduha. Zavod za javno zdravlјe u Leskovcu vrši kontinuirano i sistematsko praćenje kvaliteta vazduha grada, međutim zbog nedostatka finansijskih sredstava u 2009 godini merenja nisu vršena. Od 01.01.2011. god. Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja finansira ispitivanje kvaliteta vazduha u Leskovcu samo na jednom mernom mestu. Ministarstvo energetike, razvoja i zaštite životne sredine nastavilo je u 2013.god. sa finansiranjem ispitivanja kvaliteta vazduha na onim mernim mestima koja su uklјučena u državnu mrežu. Za grad Leskovac predviđeno je jedno merno mesto, koje je od 01.01.2013. god. premešteno na novu lokaciju i nalazi se u stambeno-poslovnoj zoni, u ulici Bulevar Oslobođenja. Leskovac ima sve predispozicije, zbog svog kotlinskog položaja i klimatskih karakteristika, da i kod malih pojedinačnih emisija dođe do pojave visokih koncentracija zagadjenja, te se problemu aerozagađenja u Leskovcu mora posvetiti mnogo veća pažnja nego do sada, ne samo u praćenju raznih zagadjivača već i u preduzimanju odredjenih mera da se zagadjenje smanji. Gradska Uprava za zaštitu životne sredine u svom programu je predvidela izradu lokalnog registra izvora zagađivača vazduha na teritoriji grada Leskovca kao i povećani broj mernih mesta i parametara za praćenje kvaliteta vazduha.

9.2 Kvalitet zemlјišta Područje grada Leskovca odavno je poznato kao pravi mozaik tipova zemlјišta, formiranih pod uticajem specifičnih pedogenetskih činilaca, koji su stavili svoj pečat na izgled, proizvodne osobine i potencijalne vrednosti zemlјišta. Višegodišnjim ispitivanjem zemlјišta u laboratoriji „Zavoda za polјoprivredu Leskovac” u Leskovcu ustanovlјeno je da je u odnosu na pre dvadestak godina došlo do smanjenja pH vrednosti zemlјišta za 0,2 – 0,3 jedinice, s jedne strane, a s druge strane došlo je do smanjenja % humusa u zemlјištu, kao i do smanjenja sadržaja fosfora i kalijuma – što ukazuje da je došlo do pogoršanja kvaliteta zemlјišta odnosno da je većina tih uzoraka jako kisela. Na zagađenje zemlјišta najviše utiče industrija, saobraćaj (teški metali) i intenzivno korišćenje pesticida u polјoprivrednoj proizvodnji čija je upotreba u velikoj meri nepravilna i nekontrolisana. U opštini Leskovac zagađenje zemlјišta započelo je kada i izgradnja prvih fabrika. U početku je to bilo neznatno zagađenje vazduha i vode, a kasnije, s porastom industrijalizacije zagađenje postaje značajno, pa i vrlo opasno po okolni bilјni i životinjski svet. U našoj zemlјi je veći problem, kod pojedinih proizvođača nepravilna i nekontrolisana primena pesticida, Savremena zaštita bilјa zasniva se na integralnim merama zaštite. Na osnovu napred rečenog, a sa cilјem unapređenja kvaliteta zemlјišta, grad Leskovac je odredio opšte i posebne cilјeve, kao kratkoročni (2006-2007) i dugoročni (2006-2010, 3-25- 2019) akcioni planovi. 123

9.3 Kvalitet voda Podzemne površinske vode pripadaju grupi osnovnih prirodnih resursa koji su neophodni za razvoj i nastavak života na Zemlјi. Prirodni resursi su značajni sa dva aspekta, i to aspekta opstanka čoveka i lјudskog društva i aspekta ekonomskog razvoja i prosperiteta čoveka i lјudskog društva. Čovek svojom aktivnošću i odnosom prema životnoj sredini utiče na kvalitet i upotrebnu vrednost vode. Voda svojom pojavnošću, rasprostiranjem i pokretlјivošću zahteva lokalnu, regionalnu i širu politiku zaštite. Osnovni smer u strategiji zaštite podzemnih i površinskih voda je da ona treba da bude sastavni deo opšteg programa zaštite prirodne sredine u celini i da se rešava kompleksno.

9.3.1 Izvorišta za vodosnabdevanje - Akumulacija Barje i podzemne vode Koncepcija dugoročnog snabdevanja vodom teritorije grada Leskovca ogleda se u zadovolјavanju potreba za vodom korišćenjem kapaciteta podzemne izdani - sadašnje izvorište, i akumulisanjem površinskih voda reke Veternice (brana i akumulacija „Barje”). Dugoročna i trajna orjentacija za snabdevanje vodom Grada Leskovca , prigradskih naselјa i okolnih sela, rešena je završetkom i puštanjem u rad 21.04.2011. godine vodosistema “Barje”. Nјegova izgradnja obezbediće zdravu, higijenski ispravnu vodu mnogim budućim generacijama. Do puštanja vodosistema Barje 2011. godine u rad , Grad Leskovac se snabdevao podzemnom vodom sa tri izvorišta : kod fabrike Zdravlјe tzv. '' Staro izvorište '' Novo izvorište'' – Donje polјe u severnom delu, nizvodno od grada i '' Zapadni sistem'' – u Vinarcu. Ova tri izvorišta podzemnih voda ostaju kao rezervna izvorišta vodosnabdevanja grada Leskovca sa ukupnim kapacitetom oko 450 l/sec od kojih će se koristiti 16 bunara sa ukupnim kapacitetom od 220 l/sec. Rezervno izvorište za snabdevanje grada Leskovca aktivira u slučaju da dođe do težih akcidenata na izvorištu vodosistema Barje. Sistem snabdevanja vodom „Barje” obuhvata teritoriju grada Leskovca sa 144 naselјa i ukupno oko 150.000 stanovnika. Vodosnabdevanje se ostvaruje preko regionalnog vodosistema “Barje”, sa akumulacijom od 4.067.000 m3 vode i postrojenja “Gorina” sa ukupnim kapacitetom od 840 l/s. Postrojenje predstavlјa siguran i pouzdan sistem proizvodnje vode. Ukupna količina vode koja se može obezbediti iz akumulacije „Barje” (Q=820 lit/sek) i iz podzemne izdani (Q=220 lit/sek) je Q=1.040 lit/sek. Snabdevanje stanovništva vodom za piće iz podzemnog izvorišta, vrši se na više načina i to: - centralnim vodovodima, - grupnim vodovodima i - iz sopstvenih izvora i javnih česmi - (seoski vodovodi). Sistem snabdevanja vodom iz akumulacije Barje podelјen je u dva međusobno zavisna i povezana dela: - od akumulacije do Leskovca, i - od Leskovca prema ostalim naselјenim mestima opštine. Ovaj podsistem obuhvata i distributivnu mrežu grada Leskovca. Na stalnom praćenju kvaliteta vode za piće, u cilјu utvrđivanja zdravstvene i higijenske ispravnosti, uklјučeno je više organizacija. Nosioci ovih ispitivanja su Zavod za javno zdravlјe u Leskovcu, JKP „Vodovod” - Leskovac koji vrši i distribuciju vode za piće, kao i Zavod za javno zdravlјe „Dr Milan Jovanović - Batut” iz Beograda.

124

9.3.2 Stanje zaštita voda Poslovni objekti i velika većina domaćinstava u opštini imaju obezbeđeno snabdevanje tekućom vodom za piće, a centralne kolektorske sisteme za sakuplјanje i odvođenje otpadnih voda imaju samo Leskovac, Vučje, Grdelica i Predejane (od ukupno 144 naselјa u opštini). Centralnim sistemima za prikuplјanje i odvođenje otpadnih voda obuhvaćeno je oko 40% grada (računato na broj stanovnika). Otpadne vode iz ostalih zagađivača odvode se u: septičke jame, vodotokove, kanale za prikuplјanje atmosferskih voda. Veći deo gradske kanalizacije je opšteg tipa kanalisanja gde se mešaju atmosferske i otpadne vode. S toga, sve neprečišćene, otpadne vode, izlivaju se u reku Veternicu. Nakon prijema kolektorskih voda, a pre uliva u Južnu Moravu, Veternica protiče kroz naselјe Bogojevce. Međutim, izgradnjom Centralnog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (CPPOV) ovaj problem biće saniran tako što će se prečišćene, otpadne vode izlivati u Veliku Moravu tj. promeniće se recipient.

9.3.3 Mere zaštite Postojeći kanalizacioni sistem u Leskovcu obuhvata gradsko područje i nekoliko prigradskih naselјa koja se praktično naslanjaju na gradski deo. Kanalizacioni sistem je takozvanog opšteg tipa sa zajedničkim prikuplјanjem komunalnih otpadnih voda i atmosferskih voda. Na postojeći sistem za prikuplјanje i odvođenje komunalnih otpadnih voda u Leskovcu trenutno je priklјučeno oko 60.000 stanovnika, uglavnom u gradskom području. Postoje planovi i tehnička dokumentacija za izgradnju sistema i u prigradskim naselјima, čime će se značajno pobolјšati ekološka, sanitarna i zdravstvena zaštita, i povećati stepen priklјučenosti na centralni sistem za prikuplјanje i odvođenje otpadnih voda. Gradu Leskovcu odobren je projekat izgradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u vrednosti od preko 24 miliona evra III faza uklјučuje proširenje kanalizacione mreže u preko 20 naselјa na teritoriji grada koji gravitiraju budućem postrojenju. Postrojenje se nalazi kod sela Bogojevce na prostoru uliva Veternice u Južnu Moravu. Tokom januara 2012. potpisan je ugovor za realizaciju dela PPOV Leskovac – I faza linije vode sa izvođačem kompanijom STRABAG iz Austrije, a nakon toga i za realizaciju druge dve faze Naručilac radova je Delegacija Evropske Unije (EUD) u Srbiji, izvođač radova je kompanija STRABAG sa svojim podizvođačima a krajnji korisnik je grad Leskovac sa JKP „Vodovod“ kao budućim korisnikom i operaterom planiranih objekata. Ugovor je sačinjen na osnovu principa „projektuj i izgradi“ gde je Izvođač dužan da izradi odgovarajuću tehničku dokumentaciju, kao i da izvede radove. Postrojenje će moći da preradi 800 litara otpadnih voda u sekundi a krajnji rok za izgradnju sve tri faze je 2016. godina. U cilјu zaštite otpadnih i površinskih voda utvrđna su 3 stepena prioriteta zaštite i to: visoki, srednji i niski. Gradska Uprava za zaštitu životne sredine u svom programu je predvidela izradu lokalnog registra potencijalnih zagađivača podzemnih i površinskih voda kao i program monitoringa kvaliteta podzemnih voda, kao i obeležavanje zona sanitarne zaštite rezervnog izvorišta podzemnih voda za vodosnabdevanje grada Leskovca.

9.4 Komunalni otpad Komunalni otpad se organizovano prikuplja i iznosi iz grada Leskovca i pojedinih naselja na teritoriji Grada.

125

Za sakupljanje i odlaganje čvrstog komunalnog otpada na teritoriji grada Laskovca, kao i Jablaničkog okruga, zaduženo je “PWW” D.O.O. Leskovac, formirano od strane austrijske kompanije “PWW” i grada Leskovca kao javno-privatno partnerstvo. Formiranjem ovog preduzeća, organizovano sakupljanje i odvoženje komunalnog čvrstog otpada u mnogome je poboljšano. Komunalni otpad se odvozi posebnim vozilima i odlaže na Regionalnu sanitarnu deponiju Željkovac. Sanitarna deponija "Željkovac" kojom upravlja “PWW” D.O.O. Leskovac, je deo Nacionalne strategiji upravljanja otpadom, kojom je predviđeno, da se u Republici sagradi 29 regionalnih deponija, 44 sabirne stanice, 17 reciklažnih centara. komunalnog otpada nalazi se u Bunibrodskoj dolini, udaljenoj oko 7,5 km od centra grada Leskovca. Sanitarna deponija je izgrađena po najvišim ekološkim standardima, a prostire se na površini do 80 hektara, sa zaštitnim pojasom površine od 30 do 40 hektara. U drugoj fazi planira se izgradnja reciklažnog centra, komposište i moderan azil za pse. Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja prepoznalo je, kao jedan od najvećih problema životne sredine u Srbiji, nizak nivo upravljanja otpadom. Problemi nastaju kao posledica nedovoljno razvijene infrastrukture, ali i loših navika i nedovoljne brige za okolinu. U skladu sa Nacionalnom strategijom o upravljanju otpadom i zakonom o upravljanju otpadom, grad Leskovac je izradio Lokalni plan upravljanja otpadom, u saradnji sa ostalim opštinama Jablaničkog okruga i Regionalni plan upravljanja otpadom. Planovi bi vodili ka progresivnom napretku u oblasti usluga i opreme za upravljanje čvrstim otpadom, institucionalnom jačanju opština u Jablaničkom okrugu za uspostavljanje sistema i upravljanje otpadom, podizanju svesti javnosti o regionalnom upravljanju otpadom, promovisanju regionalnog pristupa upravljanju otpadom u Srbiji i konačno do približavanja nacionalne prakse i procedura ka međunarodnim standardima i praksama. Grad Leskovac je 27.01.2011.godine usvojio Lokalni plan upravljanja otpadom. Plan definiše preduslove za održivi integralni sistem upravljanja otpadom za dugoročni period od 10 godina. Upravljanje otpadom predstavlja skup aktivnosti, odluka i mera za sprečavanje nastanka otpada, smanjenje količina otpada i štetnog delovanja na životnu sredinu. Pomenute aktivnosti su: organizacija sakupljanja, prevoza, upotrebe, zbrinjavanje, nadzor nad kretanjem otpada, kao i briga za deponije koje se ne koriste.Očekuje se početak izrade Regionalnog plana upravljanja otpadom za opštine koje gravitiraju ka Regionalnoj deponiji Željkovac (čekaju se odluke svih opština o izradi plana).

10 Turistički resursi Leskovac sa svojom okolinom, okružen planinama, manastirima starim više od pet vekova, kanjonom reke Vučjanke, Sijarinskom banjom, arheološkim lokalitetima Caričin grad kraj Lebana, Skobaljić grad kraj Vučja, Brnjička kulturna grupa u basenu Južne Morave, Etno-arheološki park na Hisaru, Gradac kod Zlokućana i Nekropola u Maloj Kopašnici i Vlasinskim jezerom, mogao bi da bude veoma primamljiva turistička destinacija na jugu Srbije. Radan planina se nalazi zapadno od Lebana i pripada Rodopskim planinama sa najvišim vrhom Šopotom od 1409 m nadmorske visine. Njenu geološku osnovu čine silikatne stene iz paleozoika sa kristalastim škriljcima. Okružena je vencem planina koji čine Pasjača, Vidojevica, Rgajska planina i Sokolovića, koje je štite od hladnih i vlažnih struja sa severne i zapadne strane. Na istoku i jugu se otvara u Pustorečku kotlinu i sa te strane je izložena jakom sunčevom zagrevanju, što za posledicu ima topliju i blažu klimu. To je proizvelo svojevrstan fenomen, jer se tzv. hrastov vegetacioni pojas sa klasičnih 700 m podigao na 800 m - 900 m nadmorske visine. Zahvaljujući toplijoj klimi na Radan planini je opstalo nekoliko endemskih i reliktnih biljnih vrsta, među kojima su najznačajniji ostaci prašume iz doba tercijara. Ubraja se u red pitomih planina i pogodna je za skijaške staze.

126

Kukavica spada u rodopske planine i nalazi se južno od Leskovca. Najviši vrh je Vlaina na 1442 m nadmorske visine. Venac svih vrhova, sa dolinom Goleme reke, deli planinu na dva dela - severni na kome nema naselja i južni u čijim se delovima javljaju sela. Kukavica je dugo vremena pogranična zona i veoma važno vojno uporište. Danas se na vrhu Vlaine nalazi meteorološka stanica i vojni objekti, a od nekadašnjih rimskih i turskih naseobina je malo šta ostalo. Hidroelektrana Vučje spada u derivacioni tip elektrana sa vodozahvatom, vodovodnom komorom, derivacionim kanalom i cevovodom. Gradnja elektrane je počela konstruisanjem kanala 1902-1903. godine, koji vodu dovodi iznad elektrane. On sam po sebi predstavlja kuriozitet. Dužine je oko 1000 metara, sa prosečnom širinom i dubinom 1 metar. Sa jedne strane je uklesan u stenu, a sa druge je sazidan potporni zid. Prirodna lepota izgradnjom kanala nije narušena, šta više sa njegovih oboda pruža se prelep pogled na vodopade, kamene litice i na kanjon reke Vučjanke. Većina ostalih delova kompleksa elektrane je sagrađena tokom 1903. godine. Najstariji dalekovod u Srbiji dužine 17 kilometara je povezivao hidroelektranu i grad Leskovac, sa kojim su vlasnici elektrane imali ugovor o osvetljavanju. Slika 21. Kanjon reke Vučjanke

U godini u kojoj je Henri Ford osnovao svoju fabriku automobila, braća Rajt ostvarila prvi uspešan let u istoriji čovečanstva i kada se električna energija smatrala relativno novim fenomenom, kroz bakarne provodnike dalekovoda Vučje-Leskovac 24. decembra 1903. godine potekla je prva električna struja.

Slika 22. Planina Kukavica

Slika 23. Hidroelektrana Vučje

Na 30 km od Leskovca, na uzvišici prema Radan planini nalazi se uređeni arheološki lokalitet Caričin grad (Justinijana Prima), iz šestog veka nove ere, za koji se smatra da je rodni grad rimskog imperatora Justinijana I. Grad se sastoji od tri arhitektonske celine koje su opasane bedemima. Na najuzvišenijem delu je akropolj koji je bio u službi arhiepiskopije. Na njemu se nalazi

Slika 24. Justinijana prima

Slika 25. Justinijana prima

najveća crkva Caričinog grada - episkopska bazilika i palata u kojoj je stolovao arhiepiskop, krstionica i kako se pretpostavlja, škola za obučavanje vernika. Gornji grad se prostire oko akropolja. On je dvema ulicama podeljen na četiri kvarta. Na mestu gde se ulice seku nalazi se kružni trg. U kvartovima su centralne tačke bile crkve. Duž uliradnje, javne građevine, stambeni

127

objekti. Donji Grad se prostire južno od Gornjeg Grada na najnižoj terasi. U Donjem Gradu su do sada otkriveni sakralni objekti, objekti javnog karaktera i stambena četvrt. Arheološki lokalitet Skobaljić grad se kilometara jugozapadno od Vučja.

nalazi na vrhu grebena planine Kukavice, desetak

Lokalitet je višeslojan, jer ima tragova iz različitih epoha. Najstariji tragovi potiču iz bakarnog i bronzanog doba. Najstarije kameno utvrđenje podignuto je u predrimsko doba, a utvrđenje od kamena, opeke i maltera iz ranovizantijskog doba. Najmlađe utvrđenje, čiji se ostaci – bedemi i kule, sada vide na terenu, potiču iz 15. veka i vezuju se za ličnost Nikole Skobaljića, vlastelina despota Đurđa Brankovića. Nikola Skobaljić je istorijska ličnost koja se pominje u vezi sa dvema bitkama koje je vodio u septembru i novembru 1454. godine. Prva bitka se zbila „u Banje“ i tada je Skobaljić porazio tursku Slika 26. Arheološki Skobaljić grad vojsku i pobio mnoge, pa i „znamenitu tursku gospodu“. Druga bitka, u kojojlokalitet je sam car predvodio tursku vojsku, vodila se, kod vode (ili planine) Trepanja. Tada je Nikola Skobaljić poražen i živ nabijen na kolac. Tradicija vezuje ovaj lokalitet za vojvodu Nikolu Skobaljića, velikog junaka koji je ratovao sa Turcima i nikada nije bio poražen. Ovaj čovek, veliki u očima naroda, nije rođen, a nije ni stradao kao drugi, obični ljudi. Rodila ga je devojka iz sela Vine, koja ga je začela jedući živu ribu skobalja. Nastradao je zbog izdaje svoje kume, ali ga Turci nisu živog uhvatili već je on na svom konju odleteo. Podigao je grad na visu iznad Vučja i taj grad nosi njegovo ime. U dolini reke Vučjanke sazidao je crkvu na čijim je ruševinama 30-tih godina XX veka podignta nova crkva posvećena Sv. Jovanu, zadužbina Teokarevića. Grad se sastoji od Gornjeg, Donjeg grada i Podrađa i prostire se na površini od oko dva hektara. Arheološka iskopavanja su vršena u periodu od 1984. do 1990. godine

Spomen Park predstavlja memorijalni kompleks na istočnoj padini Hisara izgrađen 1971.godine.

Slika 27. Spomen park

Arheološki lokalitet Hisar u Leskovcu nalazi se na kraju izdužene kose, na međi plodnih dolina reka Jablanice i Veternice, na nadmorskoj visini od 310m. Zahvaljujući povoljnom strategijskom položaju, s jedne strane i blagim padinama usred plodne leskovačke kotline, s druge strane, naseljavan je od praistorije pa do danas. Otkriven je veliki broj arhitektonskih i drugih objekata, mnoštvo keramičkog materijala, novca i veliki broj arheoloških predmeta od metala, stakla, kosti i kamena koji dokumentuju život dug sedam milenijuma na Hisaru – odnosno u Leskovcu. Ostaci najstarijih naselja potiču iz srednjeg i mlađeg Slika 28. Iskopavanja na arheloškom lokalitetu Hisar neolita. Hisar je naseljavan i tokom svih perioda Spomen park metalnog doba: bakarnog srednjeg bronzanog doba i gvozdenog doba. Otkrivani su ostaci utvrđenja iz kasnog antičkog doba – IV vek n.e. i rano vizantijskog doba – VI vek n.e, kao i srpskog srednjeg veka i turskog perioda. Pored naselja i utvrđenja otkriveni su i delovi nekropola iz ranovizantijskog doba i srpskog srednjeg veka – XII-XIII vek. Lokalitet Gradac nalazi se blizu sela Zlokućana kraj Leskovca. Nalazi se iznad ušća Jašunjske reke uz Južnu Moravu. Svojim prirodnim položajem brežuljak je poslužio kao baza za podizanje naselja

128

na najširem zaravnjenom platou koji ima blagi pad prema severozapadu. Materijal nađen ovde pripada vinčansko-pločničkoj fazi (mlađi neolit) sa obiljem elemenata ranog bronzanog doba juga. Na pola puta od Leskovca prema Grdelici, u selu Mala Kopašnica otkrivena je rimska nekropola sa grobovima spaljenih pokojnika. Nekropola je pripadala naselju koje je živelo u II i u prvim godinama III veka n.e. Luksuzni grobni nalazi govore o velikom bogatstvu naselja. U svim grobovima su pronađeni bronzani novčići, keramičko posuđe, nakit od staklene paste i zlata, oružje, alat itd. Zlatan nakit ukazuje na veoma razvijenu zanatsku radinost ovoga kraja u vreme Rimskog carstva. Pretpostavlja se da je ovo naselje opustošeno u šestom veku nove ere. U selu Strojkovce blizu Leskovca se nalazi prvi muzej tekstila koji je smešten u jednoj staroj vodenici. posebnu vrednost predsavlja gajtanara, fabrika za izradu ukrasnih gajtana na starim srpskim nošnjama, čije je mašine pokretala vodenica pre pronalaska električne energije. U samom centru grada nalazi se nekoliko kuća koje su pod zaštitom države i čiji je životni vek duži od 120 godina. To su Šop-Đokićeva kuća, kuća Bore DimitrijevićaPiksle, Tonkićeva palata...

Slika 29. Tekstilni muzej u Strojkovcu

Šop-Đokićeva kuća je stara 120 godina. To je jednospratna zgrada sa tremom iznad ulaza. Prizemlje zgrade je skoro bez otvora, a njegovu polovinu zahvata podrum. Sprat ove kuće bio je dobro uređen, sa tavanicom u duborezu u najvećoj sobi. Zgrada je obnovljena i dograđena u istom stilu 1980. godine. Kuća Bore Dimitrijevića Piksle, stara zgrada Narodnog muzeja, podignuta je u XIX veku. Jednospratna zgrada, rađena u balkanskom stilu. Danas se u ovoj zgradi nalazi stalna etnološka postavka Narodnog muzeja, koja oslikava enterijer kuća u Leskovcu tokom XIX veka.

10.1 Broj posetilaca Tabela 102. Broj i struktura turista i ostvarenih turističkih noćenja, 2011. Grad Okrug ukupno 14.176 20.539 Broj turista domaći 6.024 11.692 strani 8.152 8.847 ukupno 19.614 73.036 Broj noćenja domaći 10.187 57.966 strani 9.427 15.070 ukupno 1,38 3,56 Prosečan broj domaći 1,70 5,00 noćenja strani 1,20 1,70 Izvor: Opštine i regioni u RS, 2013

Srbija 2.079.643 1.269.676 809.967 6.484.702 4.688.485 1.796.217 3,12 3,70 2,20

10.2 Smeštajni kapaciteti

Tabela 103. Smeštajni kapaciteti, 2013 Broj smeštajnih Destinacija objekata Vila „Mitić” 1 Hotel „Hajat S” 1 Garni hotel „Đermanović” 1 Hotel „ABC” 1 Pansion restoran „Groš” 1 Pansion „Perla” 1 Motel „Pobeda”- Predejane 1 Hotel „Pašina česma” 1 UKUPNO 8 Izvor: ALER, sektor za lokalni ekonomski razvoj, 2013

Broj kreveta 40 129 25 42 130 16 88 94 564

Iskorišćenost kapaciteta (%) 51 67 70 80 30 85 80 50 -

129

Slika 30. Hotel „ ABC ”

Slika 31. Hotel „Hajat S ”

Slika 32. Vila „Mitić ”

Slika 34. Garni hotel „Đermanović ”

Slika 37. Pansion restoran „Groš ”

Slika 33. Hotel „Pašina češma ”

Slika 35. Motel „Pobeda ” Predejane

Slika 38. Pansion restoran „Park ”

Slika 36. Pansion „Perla ”

Slika 39. Pansion „Mimi ”

130

11 Kvalitet života 11.1 Javni sadržaji i rekreativni programi 11.1.1 Sportski sadržaji Leskovac ima dugu i bogatu sportsku tradiciju. Pre Prvog svetskog rata sportska aktivnost odvijala se u streljaštvu i kroz rad gimnastičkog društva „Dušan Silni” i a uoči Prvog svetskog rata, tačnije 1914. godine u Leskovcu je doneta prva fudbalska lopta. Na formiranje fudbalskih klubova čekalo se do oktobra 1919. godine a u periodu između dva svetska rata najveće ekipe bile su Momčilo, Josif, Gajret i Dubočica koja je za razliku od pomenutih klubova opstala i posle 1945. godine i sa ponosom i danas nosi to ime. Osim fudbala od 1918. do 1941. godine egzistirao je konjički sport, a formiran je i Aero klub. Ostali sportovi počeli su da se razvijaju posle drugog svetskog rata, tako da je 1954. godine formiran RK ,,Dubočica,,, a 1958 formiran je Sportski savez, a onda i klubovi i savezi iz ostalih sportova. Od 1970 – 1990. godine vodeći sportovi bili su fudbal i rukomet, pratile su ih mnogobrojne streljačke družine, dizački sportovi, mačevanje i ženska i muška košarka, gimnastika, stoni tenis, boks. Organizaciona struktura leskovačkog sporta polazi od: Sportskog saveza grada koji kao sportska institucija objedinjava sve sportske organizacije i klubove. Sportski savez objedinjuje 80 sportskih klubova i organizacija i predstavlja vodilju leskovačkog sporta. Gradski fudbalski savez objedinjava sve fudbalske klubove i u svom članstvu ima 42 muške i jednu žensku ekipu. Najpoznatiji su FK „Dubočica 1923”, FK „Moravac”, Mrštane, SFK „Moravac”, Predejane, koji se takmiče u sportskoj ligi III stepena po rangu takmičenja. Tu je i FK „Sloga, koja se takmiči u Niškoj fudbalskoj zoni, ostali klubovi takmiče se u Jablaničkoj fudbalskoj ligi i opštinskoj ligi. Postoji i ženski fudbalski klub ŽFK „Lemind Lavice” koji se takmiči u 1. ligi Srbije. Leskovački fudbal raspolaže sa Gradskim stadionom, stadionom u Vučju, Grdelici i Mrštanu i oko 40 travnatih terena. Planinarski dom na Kukavici je tradicionalno aktivan, a Leskovac je dobio pič terene i balon sale.

Slika 40. Odbojka

Slika 41. Košarka

Odbojkaški savez je započeo sa radom devedesetih godina prošlog veka. U tom periodu formirani su muški i ženski klubovi koji se sa promenljivim rezultatima takmiče i danas. Posebne zasluge za razvoj leskovačke košarke ima Ivan Tometić – Špile, zatim igrači, a kasnije sportski radnici Miljković Dragutin – Gute, Džoni Malović, Mitić Slobodan, Vukadinović Goran, kao i mnogi drugi. Ženska košarka se u dva navrata takmičila u saveznoj ligi. Materijalnu podršku razvoju košarke davala je kompanija Zdravlje. Rukometni sport u vreme SFRJ bio je vodeći sport u gradu. Perjanica leskovačkog ali i srpskog rukometa. Dubočica je bila standarni član Prve lige, a mnogi njeni igrači bili su poznati širom Jugoslavije. Legenda leskovačkog rukometa Zoran – Zoka Cvetanović, bio je i reprezentativac. Šahovski sport egzistirao je kroz ŠK „Dubočica” i „Električar”. Poznati šahisti iz tog perioda su velemajstor Miroslav Marković omladinski prvak sveta i Oliver Prokopović. Borilački sport – Isticanje ovog sporta odvijalo se od 1970-1990. godine kroz BK ,,Dubočica” koja je bila član prve lige. U poslednjoj deceniji prošlog veka razvio se kik boks kao sportska disciplina, koji je okupio veliki broj ljubitelja ovog sporta. Iz tog perioda Leskovac je dobio amaterskog prvaka Evrope Božidara Đermanovića, koji je danas predsednik Sportskog saveza grada Leskovca i potpredsednik Kik boks saveza Srbije. Njegov naslednik je mlad i perspektivan takmičar Kecojević Mihajlo. Karate sport ima veliki broj zaljubljenika okupljenih u veliki broj klubova koji su organizovani kroz razne federacije. Džudo klubovi veoma uspešno rade sa mladim kategorijama. Dizački sport svoje prve korake napravio je u DTV ,,Partizan,, a zatim kroz KDT ,,Dubočica”. Poznatija imena ovog sporta su Ljubiša Kocić, Aleksandar Djurović , Miloš Disić.

131

Atletika je u liku maratonca Dobrivoja Stojanovića dugo imala svog najboljeg predstavnika, a zatim se pojavio talentovani Vladimir Savanović. Danas atletika egzistira kroz dva kluba. U prvoj deceniji 21-og veka pojavili su se i plivački i vaterpolo klubovi koji veoma uspešno rade sa mlađim kategorijama. Slika 42. Savanović, prvi levo Plivački klub „Leskovac” Leskovac je osnovan 2005 godine. PK „Leskovac” je u 2012. godini učestvovao na 25 takmičenja u zemlji i inostranstvu. Rezultati takmičenja na državnom nivou su sledeći: Osvojeno je ukupno 241 medalja, od toga: 81 – zlatna, 79 – srebrnih i 81 – bronzana. Plivački klub „Leskovac” je drugu godinu za redom organizovao međunarodni plivački miting, na kome je uzelo učešće preko 520 plivača iz Srbije, Bugarske, Makedonije i BIH. Na takmičenju je podeljeno oko 600 medalja u 12 takmičarskih kategorija, a organizacija je ocenjena najvišom ocenom od strane službenih lica Plivačkog saveza Srbije. PK „Leskovac”, je aktivni učesnik i suorganizator takmičenja na nivou grada, tipa revijalnog karaktera (Svetosavski kup) ili školskih takmičenja u organizaciji Saveza za školski sport Srbije. Stoni tenis uspešno egzistira više od pola veka kroz jedan klub STK ,,Dubočica,, Najbolje rezultate postiže u zadnjoj Slika 43. Plivački klub Leskovac deceniji 20-og veka i to u ženskoj katagoriji. Članice ovog kluba su se 1995. godine borile za titulu prvaka države i bile su druge. Najuspešnija takmičarka Tanja Mančić omladinska prvakinja Evrope i reprezentativka Srbije, koja je i danas aktivni sportsksi radnik. Ragbi klub ,,Morava Gepardi” postiže zapažene rezultate u mlađim kategorijama. Posebno i značajno mesto leskovačkog sporta zauzima školski sport kroz takmičenja koja se odvijaju u 10 sportova. Godišnje prođe oko 5000 dece. Nosilac ovih aktivnosti je Gradski savez za školski sport. U Leskovcu postoji i Klub za konjičke sportove sa izvanrednom kasačkom stazom kao i Aero klub ,,Saša Mitrović”, poznato ime sportskog padobranstva i nautike u bivšoj SFRJ. SRC ,,Dubočica,, korisnicima nudi veliku dvoranu kapaciteta preko 3600 mesta i malu dvoranu, kuglanu, streljanu, veliki olimpijski bazen sa dva manja bazena, u kojima se vrši obuka neplivača, zatim 6 teniskih terena kao i sala Sajmišta (Plavi paviljon). Sportsko - rekreacioni centar Dubočica svojim korisnicima nudi veliku (kapaciteta preko 3600 mesta) i malu dvoranu, kuglanu i bazen olimpijskih razmera. U Leskovcu postoji više šahovskih klubova, zatim konjički klub sa jednom od najboljih kasačkih staza u Srbiji, dva kluba za dizanje tegova, plivački, vaterpolo i teniski klub. Klubovi borilačkih sportova (BK „Dubočica”, Kik boks klub „Dubočica”, Džudo klub „Leskovac”, KK „Leskovac”, KK „Bushido”, Mačevalački klub „Dubočica”, Karate klub „Ippon”, Karate klub „Sensei”). Od borilačkih sportova boks je do devedesetih godina bio najpopularniji. Potom je primat preuzeo kik-boks sa sjajnim Božidarom Đermanovićem koji je izgradio i sjajnu profesionalnu karijeru. Pored ovih borilačkih sportova, u Leskovcu egzistiraju i džudo i karate. Za najbolje sportiste u 2014 godini u seoniorskoj kategoriji proglašeni su karatistkinja Bojana Cakić, član KK „Dubočica Kaze Ha“ i Mihajlo Kecojević, član Kik boks kluba „Leskovac“.

Slika 44. Bojana Cakić

Za najboljeg sportistu u muškoj seniorskoj konkurenciji izabran je Mihajlo Kecojević, član Kik boks kluba Leskovac. Kecojević je sa juniorskom reprezentacijom Srbije osvojio srebrnu medalju na prvenstvu Evrope. Sportsku nagradu Leskovca u ženskoj seniorskoj konkurenciji dobila je Bojana Cakić iz Karate kluba Dubočica Kaze Ha. Bojana Cakić je u 2014. godoni ušla u sastav reprezentacije Srbije, a na Svetskom prvenstvu u Poljskoj je u konkrenciji 32 takmičarke zauzela 12. mesto. Na regionalnom prvenstvu južne i istočne Srbije osvojila je zlatnu medalju Slika 45. Mihajlo Kecojević, Evropsko juniorsko prvenstvo

132

11.2

Crkve i manastiri Saborna crkva - Katedralni hram ili Saborna crkva posvećena je Svetoj Тrojici. Ona je građena od 1921-1931 godine, kada je i osveštena na Malu Gospojinu 21. septembra, uz prisustvo najviših crkvenih i državnih velikodostojnika (prisustvo kralja i patrijarha srpske pravoslavne crkve). Građena je po ugledu na Gračanicu. Slika 46. Saborna crkva

Crkva odžaklija je sagrađena 1803. godine na temeljima već postojećeg hrama. Zato što turske vlasti nisu dozvoljavale obnovu hrama Srbi su rekli Тurcima da će sagraditi kuću za sveštenika. Kao dokaz da grade kuću stavili su na kuću odžak. Zbog toga je crkva dobila ime Odžaklija. Odžak je postojao do 1963. godine kada se sam urušio, dok je u crkvi ostalo samo ognjište. Iste godine pao je i krov pod jakim pritiskom snega. Obnova je potpuno Slika 47. Unutrašnjost crkve odžaklije dovršena 22.09.1992 godine, kada je vladika niški Irinej uz sasluženje sveštenstva osveštao hram. U okviru crkvene porte nalazi se i raritet u pravoslavnom svetu jedinstveni primerak građevinskog poduhvata, a to je stara crkva koja je posvećena rođenju presvete Bogorodice ili Maloj Gospojini. Crkva Svetog Ilije se nalazi na istočnoj strani Hisara. Podignuta je i osvećena povodom obeležavanja petstote godišnjice Kosovskog boja, 1889 godine na mestu, kako predanje govori, srednjevekovne bogomolje. Crkvu je projektovao Svetozar Ivačković, a ikonostas je izradio S. Nikolić iz Bitolja.

Slika 48. Crkva Svetog Ilije

Crkva Svete Petke u Rudaru Crkva Sveta Petke je najstariji hram u leskovačkom kraju, inače Vizantijska bazilika iz V veka. Stradala je u naletu Osmanlija, te je ponovo obnovljena. U tom periodu oko nje je zasnovan i manastir. U Austrijsko-Тurskom ratu, početkom XVIII veka ponovo je stradala. Obnovljena je 1799 godine. Odlikuje se raskošnim freskama. Postoje dva sloja. Prvi sloj je iz srednjeg veka, a drugi je oslikan nakon obnove hrama 1815 godine. Stradala je i u naletu Slovena sredinom VII veka. U vreme Nemanjića, a možda i pre ona Slika 49. Crkva Svete petke u Rudaru je obnovljena. Pored hrama postoji i konak sa dvospratnom građevinom izgrađene početkom XIX veka. Тo je pravo arhitektonsko remek delo svoga doba. Jašunjski manastiri Dvadesetak kilometara od Leskovca, u ataru sela Jašunja, smeštena su dva jedina manastira u Jablaničkom okrugu - ženski manastir Presveta Bogorodica, koga su podigle monahinje plemenitog grčkog roda i muški manastir Svetog Jovana, delo ruku Andronika Katakuzena sa braćom. Manastiri, koji su okruženi gustim nepreglednim šumama, stari su preko 500 godina, a niko ne može da ostane ravnodušan pred freskama, kojima je oslikana i spoljašnost muškog manastira. Slika 50. Jašunjski manastiri

133

11.3 Lokalni centri za okupljanje 11.3.1 Biblioteke Narodna biblioteka „Radoje Domanović” Gradska čitaonica osnovana 1869 prerasla je u veliku Gradsku narodnu biblioteku 1935. godine. Početkom 60-tih godina 20. veka ona dobija ime po našem najpoznatijem satiričaru Radoju Domanoviću koji je u periodu od 1896 do 1898 bio naš sugrađanin. Paralelno sa razvojem grada razvijala se i ona. Od 1960 godine nalazi se u ulici Bulevar oslobođenja 61. Odlukom Ministarstva kulture poverena joj je funkcija matične biblioteke za Jablanički okrug. U otežanim uslovima i prostirijama koje nisu adekvatne bibliotečkim normama, sa 11 isturenih odeljenja, ona je u nekim bibliotečkim delatnostima Slika 51. Gradska biblioteka dostigla sam vrh. Biblioteka nakon izvrsene revizije 2013. godine ima ukupno 101400 monografskih publikacija, ukupno 2774 godista časopisa i 63 godišta (626 svezaka) novine. Biblioteka je održala drugu po redu „Kulturološku radionicu na engleskom jeziku za decu” (Cultural Worksshop for Children), a u planu su još dve radionice. Moderator radionice je dipl. bibliotekar Sunčica Zdravković. U okviru programa „Slike medju knjigama” otvorena je izložba slika Bojane Micić i Milice Milovanović. Otvoren je akreditovan seminar za školske bibliotekare, nastavnike i vaspitače 13.02.2013. god. ZUOV/a sa temom „Kooperativnost školskog bibliotekara i nastavnika u cilju postizanja efikasnosti i efektivnosti znanja kod učenika”. Takođe se u biblioteci održava tradicionalno knjizevno veče sa Predškolskom ustanovom „Vukica Mitrović” iz Leskovca. Biblioteka Radoje Domanović je dobitnik je više priznanja zbog postignutih rezultata od kojih su najznačajnija: • Surepova nagrada, najveća nagrada u biblotekarstvu • Oktobarska nagrada grada Leskovca

11.3.2 Kulturni centri

Slika 52. Kulturni centar

Leskovački kulturni centar započeo je svoje delovanje 1981. godine prvobitno kao Dom kulture mladih „Žika Ilić Žuti” , potom kao Dom kulture Leskovac, a od 2002. godine nosi naziv Leskovački kulturni centar. Zgrada Leskovačkog kulturnog centra je jedinstvena građevina zaštićena zakonom. Nalazi se u strogom centru grada. Sastoji se od kompleksa višenamenskih prostorija, ukupne površine 1180 m2: Veliki hol u prizemlju (pogodan za koncerte, izložbe, mini sajmove, kreativne radionice, revije...); Kamerna

sala (bioskopska i pozorišna dvorana kapaciteta 160 mesta); Galerija sa oko 300 m2 izlagačkog prostora; Hol na spratu kapaciteta oko 60 mesta (prostor za književne promocije, tribine, komercijalne promocije i sl.); slikarski ateljei i radionica škole slikanja i škole stripa u tavanskom prostoru; Salon knjiga u aneksu zgrade; podrumska prostorija, površine 100m2, pogodna za školu baleta, plesne radionice, probe i pripreme horova i ansambla folklora... Leskovački kulturni centar realizuje sledeće programe i to: Likovni program, Književnotribinski program, Program izdavanja časopisa i knjiga, Filmski program, Muzički program, Dramski program, Program za decu i mlade i Program za razvoj kulturnog amaterizma. Pored brojnih gostujućih umetničkih programa iz svih oblasti kulture, Leskovački kulturni centar je realizator nekoliko tradicionalnih manifestacija i programa koji svojim značenjem i dužinom trajanja prevazilaze lokalne okvire: izdavanje časopisa “Naše stvaranje” (od 1953. god); likovna kolonija „Vlasina” (održavana skoro 40 godina, od pre 2 godine transformisana u Gradsku likovnu koloniju); Majski likovni salon (od 1992. god predstavlja presek najkvalitetnijih likovnih radova akademskih slikara Leskovca). Prodajni salon knjiga ( od 2003. god, prodaja knjiga na štandovima u Velikom holu, sa pratećim književno- promotivnim programima). 134

Leskovački internacionalni filmski festival – LIFFE je osnovan 2008. godine i održava se svake godine u terminu oktobar-novembar, u organizaciji Leskovačkog kulturnog centra. Idejni tvorci i osnivači su književnik Saša Stojanović Čarli, urednik filmskog programa Dragan Jović, i grafički dizajner Jurica Dikić, a od 2011.godine umetnički direktor je poznati reditelj iz Beograda Darko Bajić. Festival 2012.godine dobija karakter smotre filmova reditelja sa ex-yu prostora. Na proteklih šest festivala gosti su bili eminentni filmski stvaraoci sa prostora bivše Jugoslavije: Darko Bajić, Goran Marković, Ljubiša Samardžić, Danica Maksimović, Radoslav Vladić, Miša Radivojević, Miha Hočevar, Vladimir Blaževski, Laza Ristovski, Tanja Bošković, Slobodan Šijan, Ana Sofrenović, Sergej Trifunović, Lordan Zafranović, Rade Šerbedžija i mnogi drugi. THINK TANK TOWN – festival književnosti osnovan je 2007. Godine i održava se prve nedelje oktobra meseca u organizaciji časopisa za Balkan THINK TANK. Idejni tvorac je književnik Saša Stojanović a saradnici su jurica Dikić, Predrag Stanković, Marko Stojanović, Saša Nikolić i dr. Na dosadašnjih sedam festivala gostovali su: Ljubomir Živkov, Teofil Pančić, Miljurko Vukadinović, Milan Vlajčić (Beograd), Zoran Ćirić, Dejan Stojiljković (Niš), Vladimir Kopicl (Novi Sad), Igor Mandić (Zagreb), Stevan Tontić (Sarajevo), Goran Karanović (Mostar), Nermin Sarajlić, Venita Popović, Željko Grahovac (Zenica), Miloš Petković (Zaječar), Predrag Ž. Vajagić (Bačka Palanka), Marketa Hejkalova (Prag) i mnogi drugi. Leskovački kulturni centar realizuje Naučni skup „Dijalekat i dijalekatska književnost” (bijenalna manifestacija započeta 2006. god. Od radova predstavljanih na skupu naredne godine štampa se Zbornik radova „Dijalekat i dijalekatska književnost”); Dramski studio ( redovno učešće predstava na smotrama pozorišnih amatera u Srbiji i osvojene brojne nagrade za glumu, režiju i predstavu u celini). Kao suorganizator ili tehnička podrška Leskovački kulturni centar godinama učestvuje u realizaciji Balkanske smotre mladih strip autora, Dana Nikolaja Timčenka, Leskovačkih dana muzike – LEDAMUS, Maskenbala i karnevala u okviru Leskovačkog leta, Noći muzeja i Dana grada. Leskovački kulturni centar sarađuje sa velikim brojem institucija kulture u gradu, regionu i šire. Cеntаr zа еkonomiku domаćinstvа Dаnicа Vuksаnović Оsnovnа dеlаtnost Cеntrа zа еkonomiku је: unаprеđеnjе kulturе ishrаnе, odеvаnjа, stаnovаnjа i sаvеtovаlištа zа higiјеnu, nеgu i zаštitu kožе licа i tеlа sа еstеtskim obrаzovаnjеm zа kozmеtiku i dеmonstrаciono potrošаčki cеntаr, rаd nа unаprеđivаnju individuаlnе i društvеnе ishrаnе putеm prеdаvаnjа, sеminаrа zа prаvilnu ishrаnu, sеminаrа zа ishrаnu trudnicа, doјiljа, odoјčаdi i dеcе, sеminаrа zа konzеrvirаnjе voćа i povrćа, diјеtаlnе ishrаnе i izložbе prаvilnе ishrаnе, stručno osposobljаnjе grаđаnа zа rаd i potrеbе u obјеktimа društvеnе ishrаnе, izdаvаnjе uvеrеnjа o završenom kursu pravilne ishrane.

11.3.3 Pozorišta Nаrodno pozorištе Lеskovаc - Osnovnа dеlаtnost Nаrodnog pozorištа u Lеskovcu je umеtničko knjižеvno stvаrаlаštvo i scеnskа umеtnost. Počеci pozorišnog životа u Lеskovcu dаtirајu iz dаlеkе 1896. godinе, kаdа је Rаdoје Domаnović, ondаšnji profеsor Gimnаziје formirаo dilеtаntsku družinu nаzvаvši је „Grаđаnsko Pozorištе Јug Bogdаn”. Istе godinе izvеdеn је komаd „Boј kosovski” аutorа Mаtiје Bаnа. Pozorišnа družinа је prеstаlа dа rаdi 1898. godinе odlаskom Domаnovićа iz Lеskovcа. Pozorište sa tradicijom dugom 112. godina od izvođenja prve pozorišne predstave poznato je po manifestaciji „Pozorišni maraton”. Maraton se održava od 2002 godine. Pozorišni maraton prvi je uveo tadašnji direktor Nenad Todorović. 2013. godine Narodno pozorište u Leskovcu je domaćin susreta „Joakim Vujić”.

135

11.3.4 Muzeji

Slika 54. Narodni muzej

Slika 55. Galerija slika

Narodni muzej u Leskovcu osnovan je 2. maja 1948. godine sa ciljem da prikuplja, obradjuje, čuva i izlaže muzejsku građu vezanu za prošlost leskovačkog kraja. Muzej je bio smešten u adaptiranoj kući Bore Dimitrijevića Piksle sve do 10. maja 1974, kada je otvorena nova zgrada, čijim su se puštanjem u rad stekli pravi uslovi za dalji razvoj muzejske delatnosti. Muzej je ustanova kompleksnog tipa koja u svom sastavu ima više odeljenja: za arheologiju, istoriju, istoriju umetnosti, etnologiju, konzervaciju. U sklopu muzejske zgrade nalaze se stalna postavka, galerija, sala za naučne skupove i stručna biblioteka sa preko 14.000 naslova.

U sastav muzeja ulaze i izdvojeni objekti:  

Gradska kuća Muzej tekstilne industrije u selu Strojkovcu Spomenkuća Koste Stamenkovića Arheološki lokalitet Caričin grad



Slika 56. Narodni muzej u Leskovcu

Narodni muzej je ustanova koja se bavi muzeološkom delatnošću, odnosno prikupljanjem, zaštitom i prezentacijom kulturno-istorijskih dobara u cilju potpunog svestranog i naučnog izučavanja kulturno-istorijskog nasleđa leskovačkog kraja. U Narodnom muzeju se povremeno organizuju stručni i naučni skupovi, razna predavanja i tribine. Od 1988. godine u bijenalnom kontinuitetu se održava naučni skup „Kulturno-istorijska baština jugoistočne Srbije”. U muzeju se godišnje održi više izložbi različitog karaktera, kao i promocija knjiga, književnih večeri i koncerata klasične muzike. Stručna biblioteka otvorena je za sve istraživače prošlosti leskovačkog kraja, a nije zanemarena ni obrazovna funkcija, koja je izražena kroz saradnju sa školama u gradu i okolini.

11.4 Aktivnosti u kulturi (kulturne manifestacije, proslave, festivali, parade, svečanosti, koncerti) 11.4.1 Kalendar manifestacija Mart  

Prodajni salon knjiga (sajamska manifestacija, poslednja nedelja meseca marta, Leskovac, Leskovački kulturni centar) Internacionalni festival gitare u organizaciji muzičke škole Stanislav Binički u Leskovcu.

Maj

 Noć muzeja u Leskovcu Unazad nekoliko godina pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture u leskovačkom Narodnom muzeju i kulturnom centru, kao i u više od 60 gradova Srbije, održava se „Noć muzeja”. Samo tokom jedne noći kulturne ustanove u gradu posetilo preko 5.000 radoznalih leskovčana. Pored Narodnog muzeja u ovoj svojevrsnoj kulturnoj manifestaciji učestvuju i ostale kulturne ustanove u gradu. Sam naziv „Noć muzeja” povlači nekako to da muzej bude taj koji okuplja sve kulturne institucije u gradu Leskovcu.

136

Noć dobre fotografije predstavlja više virtuelnih izložba fotografija eminentnih fotografa, majstora fotografije iz Srbije i inostranstva kao i izložbi fotografija iz depoa Foto kluba „Leskovac”. Cilj ovog programa je da se posetioci upoznaju sa domaćom i inostranom fotografskom scenom. Noć muzeja u Gradskoj kući: razgledanje stalne etnološke postavke sa stručnim vodičem uz izvodjenje programa klasične muzike kamernog orkestra Amorozo, orkestra Muzičke škole Stanislav Binički, dirigent Valentina Petrović, etnomuzikološki smer muzičke škole „Stanislav Binički’’ nastupa sa odabranim - tradicionalnim pesmama iz Srbije, etnološki film – otvaranje i prikazivanje etnološkog filma u večernjim časovima. Noći muzeja u Kulturnom centru: otvaranje izložbe fotografija „Bez maske”, Muzeja pozorišne umetnosti Srbije, autor Vukica Mikač. Postavku je obuhvatalo 30 fotografija vrhunskih domaćih glumaca, među kojima su Mira Stupica, Ljuba Tadić, Rade Marković, Petar Kralj, Ružica Sokicć, Seka Sablić i drugi. Hladno oružje kroz vekove Na izložbi je prezentovano oružje od praistorije do sredine XX veka prikazani su originalni artefakti kojima su se koristili ljudi koji su obitavali na ovim prostorima od vremena kada su prvi put napravili oružje da njime ulove životinju kojom će se prehraniti do vremena kada se oružje koristilo da povredi čoveka, razori grad, porobi narod. Ono je svedok i učesnik smenjivanja civilizacija, rušenja naselja, ubijanja ljudi, ali i odbrane zemlje, zaštite grada i doma. Majski likovni salon u drugoj polovina meseca maja u Leskovačkom kulturnom centru. Majski likovni salon od 1992. god predstavlja presek najkvalitetnijih likovnih radova akademskih slikara Leskovca Jun 

Leskovačko leto

To je tradicionalni, multimedijalni festival na otvorenoj sceni, jedna od najdužih manifestacija u zemlji koja po sadržaju i koncepciji iz godine u godinu pobuđuje sve veću pažnju.

Slika 57. Učesnici Leskovačkog leta

Leskovačko leto se održava u etno kompleksu Šop Đokić u samom centru grada, počinje sa kalendarskim početkom leta i traje do sredine jula. Program je podeljen u tri segmenta. Prvi segment čine sportske aktivnosti, a to su: revijalni nastupi džudista, karatista, rolera, biciklista, motociklista i turniri u odbojci na pesku, fudbalu na pesku, uličnom basketu... Drugi segment je dečiji program u kome deca predstavljaju svoja najuspešnija dostignuća iz oblasti dramskog, muzičkog, literarnog i likovnog stvaralaštva, a organizuju se i razne igre i zabave. Za decu različitih uzrasta organizuju se gostovanja popularnih baletskih i pozorišnih predstava iz drugih gradova, potom nastupi plesnih grupa, modne revije, revije pasa i kućnih ljubimaca, takmičenja u pevanju i plesu. Treći deo Leskovačkog leta čine zabavno umetnički sadržaji namenjeni odraslima u okviru koga se predstavljaju umetnička udruženja, kulturno umetnička društva, horovi, orkestri zabavne, narodne i ozbiljne muzike, pozorišne predstave, književne nečeri, izložbe knjiga, slika i cveća, filmske projekcije...



Balkanska smotra mladih strip autora

2013.godine održana je 15-ta smotra tokom juna meseca u organizaciji udruženja ljubitelja stripova i pisane reči Nikola Mitrović Kokan, poznate škole stripa. Leskovački kulturni centar daje punu podršku organizaciji a rukovodioci škole i smotre Marko Stojanović i Srdjan Nikolić Peka godinama uspešno promovišu naš grad osvajajući prestižne nagrade u zemlji i inostranstvu. 

Leskovačkih dana muzike – LEDAMUS Ove godine na Leskovačkim danima muzike predstavilo se oko 300 muzičara iz Bugarske, Makedonije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Srbije i izvedeno je više koncerata klasične, etno, duhovne muzike i džeza.

137

Jul

Slika 58. Karneval Leskovac

Slika 59. Karneval Leskovac

Karneval Leskovac je spoj tradicije i savremenih Karnevalskih trendova. Karneval Leskovac, uz glavnu međunarodnu karnevalsku povorku, čine i dečji karneval, veliki maskenbal, karnevalski bal sa izborom princeze Karnevala, karnevalske izložbe, brojni prateći programi i koncerti. Organizator Karnevala je Turistička organizacija Leskovac, a pokrovitelj Grad Leskovac. U 2011 godini na Karnevalu je učestvovalo 37 karnevalskih grupa iz Bugarske, Makedonije, Hrvatske, Slovenije, Rumunije i Crne Gore sa oko 2000 učesnika.

Slika 60. Karneval Leskovac

Slika 61. Karneval Leskovac

Slika 62. Karneval Leskovac

Avgust - septembar 

Grdelička regata

U Grdelici, poznatoj po čuvenoj Grdeličkoj klisuri vec 8 godina za redom, održava se Grdelička regata na Južnoj Moravi. Regata je 2013. godine okupila oko 500 učesnika iz same Grdelice, Niša, Leskovca, Vlasotinca, Predejana i drugih mesta sa južne Srbije. Start regate je u Predejanu, a cilj u Grdelici. Put koji učesnici regate prelaze dug je deset kilometara. Slika 63. Grdelička regata



Roštiljijada – sajam roštilja

Slika 64. Zaštitni znak roštiljijade

Slika 65. Leskovačka roštiljijada

Slika 66. Leskovačka roštiljijada

Roštiljijada se održava svake godine u drugoj nedelji septembra, već 20 godina. Za sedam dana, koliko traje, manifestaciju poseti više od 500.000 posetilaca iz Srbije i inostranstva i tako je svrstava u sam vrh turističkih priredbi u Srbiji. Ovu manifestaciju prati veliki niz dešavanja kao što su vatromet, pravljenje najveće pljeskavice za Ginisovu knjigu rekorda, takmičenje u brzom jedenju ljutih

138

papričica, mnogobrojni koncerti poznatih estradnih umetnika, priredbe kulturno-umetničkih društava iz zemlje i inostranstva.

Slika 67. Leskovačka roštiljijada

Slika 68. Leskovačka roštiljijada

Slika 69. Najveća pljeskavica

Likovna kolonija Vlasina, održava se poslednje nedelje meseca avgusta na Vlasinskom jezeru. Održavana skoro 40 godina, od pre 4 godine transformisana u Gradsku likovnu koloniju. Septembar

Slika 70. Vodenica u Vučju

Slika 71. Vodenica u Vučju

 Dani Vodenica u Vučje je prateća manifestacija u toku trajanja Leskovačke roštiljijade. Prvi put organizovana 2010 godine ima potencijala da sa ostalim turističkim ponudama Vučjanskog kraja preraste u sastavni i neizbežni deo Leskovačke roštiljijade. Vodenice u Vučju predstavljaju jednu od zaostavština starih vremena, prirodne lepote i Bogom dano blago. Ovo mesto je specificno zato što je na malom prostoru skoncentrisano puno vodenica , od kojih trenutno rade 5 dok je u ranijem periodu radilo oko 15. Cilj ove manifestacije je da se prvenstveno skrene pažnja na neprolazne vrednosti koje su odolele zubu vremena. Za vreme manifestacije ispred svake vodenice bila su izložena domaća tradicionalna jela kao što su ajvar, pogača na plotni, kačamak, domaći sir, proja. Oktobar 

LIFFE, Leskovački internacionalni filmski festival (sredina meseca oktobra, Leskovac LKC). LIFFE od 2009.god predstavlja takmičarsko-revijalnu smotru filmova sa ex-yu prostora.

Decembar  Manifestacija „Dani Nikolaja Timčenka” održava se poslednje nedelje decembra u znak sećanja na velikog književnog kritičara, filozofa i novinara iz Leskovca. Timčenko je, inače, najveći deo radne biografije ispisivao kao lektor leskovačkog nedeljnika „Naša reč”, jer mu je u jednom periodu bilo zabranjeno da objavljuje knjige i priloge u novinama. Zato je u njegovoj bogatoj zaostavštini ostalo mnogo vrednih rukopisa, a jedan od zadataka Zadužbine „Nikolaj Timčenko” biće njihovo očuvanje i objavljivanje.

139

Kalendar manifestacija ruralne sredine Od postojećih manifestacija na teritoriji grada koje se vezuju isključivo za ruralnu sredinu i selo i poslednjih godina su po posećenosti prevazišle lokalne okvire, treba pomenuti: -

11.5

PIHTIJADA u selu Grabovnica koja se održava u januaru DANI PAPRIKE u selu Lokošnica, koja se održava u septembru DANI POVRTARA u selu Nomanica, koja se održava u septembru REGIONALNA IZLOŽBA KRAVA I JUNICA, u Leskovcu, koja se održava u septembru DANI MEDA u Leskovcu, koja se održava u oktobru KROMPIRIJADA u selu Pečenjevac, koja se održava u oktobru.

Zabava i usluge

Leskovac predstavlja veoma prijatno mesto za druženje i zabavu za sve generacije svojih sugrađana, ali i poslovnog i turističkog sveta koji u njega svrate prepoznajući ga kao gostoljubivog domaćina. Na raspolaganju je veći broj dečjih zatvorenih i otvorenih igraonica i rođendaonica sa mobilijarima i zabavnim parkom, zatim trgovine i hipermarketi za šoping, poslastičare i restorani, hotelski smeštaj, pansioni i hosteli, diskoteke, noćni klubovi, kazina i kockarnice. Pravo mesto za druženje u Leskovcu su bašte račličitih kafića koje su tokom celog dana popunjene do poslednjeg mesta.

11.5.1 Igraonice za decu

Slika 72. Dečja igraonica

Slika 73. Dečja igraonica

11.5.2 Šoping zone i maloprodajni centri

Trgovina je najzastupljenija grana privrede u svakom gradu. Leskovac raspolaže sa nekoliko tržnih centara: TC Most, TC Južni blok , TC Severni Blok, TC ELU centar, Kineski Tržni Centar i nekoliko supermarketa: Zlatan trag, Orion, ABC trgovine, Spin, Roda, Idea… Hipermarketi

140

11.5.3 Poslastičare Leskovac obiluje i bogatom ponudom kafe poslastičara prikladnih za porodični predah i prijateljska ćaskanja uz bogatu ponudu kolača, torti, osvežavajućih napitaka.. Među njima treba istaći „Sanjeli” (u centralnom gradskom parku), zatim „Milagro” (kod leskovačkog katastra), „Vardar” (kod glavne pošte), „Minjon” (pored reke u centru), „Jadran” (u ul. Svetozara Markovića), „Medijana” (na glavnoj ulici).

Slika 74. Poslastičara-restoran „Sanjeli”

Slika 75. Poslastičara „Sanjeli”

Slika 76. Poslastičara „Minjon”

11.5.4 Restorani Za one koji vole da okuse specijalitete domaće kuhinje i nadaleko poznat Leskovački roštilj, mogu to učiniti u predivnim restoranima: u restoranu „ABC”, zatim u restoranima „Cap-Cap”, „Princ”, „Zlatno bure”, „Nane”, „Zajac”, „Dale 11”, Etno brvnari „Groš”, „Bebinac”, „Koliba”, Gurman i dr.

Slika 77. Restoran „Cap-Cap ”

Slika 78. Restoran „ABC ”

Slika 79. Etno brvnara „Groš”

Slika 80. Restoran „Princ ”

Slika 81. Restoran „Koliba ”

Slika 82. Restoran „Zlatno bure ”

Slika 83. Restoran „Dale 11 ”

Slika 84. Restoran „Zajac ”

Slika 85. Restoran „Gurman ”

Slika 86. Restoran „Bebinac ”

Slika 87. Restoran „Bavka ”

Slika 88. Restoran „Mladost ”

141

Noćni život grada nudi veliki izbor mesta za izlazak mladih ljudi. Тu su diskoteke, noćni klubovi i kafići, zatim restorani sa velikim brojem specijaliteta, po čemu je grad nadaleko poznat, takođe, bioskopi, letnje bašte i ostalo. Sve ovo čini da žitelji i posetioci Grada Leskovca uvek budu zadovoljni i lepo se provode.

Slika 89. Café „Safari ”

Slika 90. Diskoteka - „Safir ”

Slika 91. Klub - „Aleksandar ”

Slika 92. Klub - „Aleksandar ”

Grad svojim žiteljima i posetiocima nudi za izlazak dve diskoteke „Safir” i „Aleksandar”. Diskoteka „ABC” prima preko 5 000. posetioca i zatvorenog je tipa, dok je „Aleksandar” na otvorenom. U ovim objektima preko vikenda, petkom i subotom gostiju poznata imena srpske estrade, poznati DJevi i izvođači, organizuju se promocije pića i događaja. Od ostalih mesta koje vredi pomenuti su klubovi, kafić „Rupa” sa svojom baštom i atmosferom za popodnevno opuštanje. Ljubitelji rok muzike najčešće su u klubovima: „Vinus”, „Apollo”, „Gruv” i Murphy’s pub. Vikendima u ovim klubovima gostuju rok sastavi iz Leskovca ali i iz drugih gradova. Ovi klubovi nude dobru rok zabavu i provod. U kafe baru „Pikaso” se utorkom organizuju karaoke žurke. Uz takmičarski duh i karaoke žurku mogu se osvojiti i vredne nagrade.

Slika 93. Klub - „Apollo”

Slika 94. Murphy’s Pub

Slika 95. Klub - „Gruv”

142

12 Lokalni razvoj u relaciji sa regionalnim i državnim strateškim dokumentima Grad Leskovac je učestvovao u realizaciji sledećih međunarodnih programa: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program: Program:

SSMIRP 1, donator: UNDP, WB SSMIRP 2, donator: UNDP, WB MIR 1, donatori: EAR, UNDP MIR 2, donatori: EAR, UNDP CRDA, donator: USAID SLGRP, donator: USAID SCOPES, donator: USAID MEGA, donator: USAID Agrobiznis, donator: USAID Compete, donator: USAID RSEDP, donator EAR Exchange, donator EAR Exchange 2, donator EAR Neighbourhood programme, donator EAR HELP, donator SIDA

Grad Leskovac ima direktnog iskustva u participativnom procesu koji je uključivao zainteresovane strane i građane tokom izrade sledećih strateških dokumenata: Projekat: Strategija održivog razvoja Jablaničkog i Pčinjskog okruga, donator: UNDP Projekat: Strategija održivog razvoja opštine Leskovac, donator: UNDP Projekat: Program razvoja opštine Leskovac 2004-2008, donator: UNDP Projekat: Izmene i dopune programa razvoja opštine Leskovac 2004-2008, donator: UNDP Projekat: Program razvoja grada Leskovca 2009-2013, donator MEGA program, USAID Projekat: Strategija ostvarivanja rodne ravnopravnosti na području grada Leskovca sa akcionim planom 2013-2018, donator PBILD Grad Leskovac je do sada završio i/ili realizovao sledeće planove: -

Generalni urbanistički plan opštine Leskovac do 2010 godine, izrađen i usvojen 1992.godine Izmene i dopune generalnog plana grada Leskovca do 2010. godine, izrađen marta 2008. godine Lokalni ekološki akcioni plan, usvojen juna 2005.godine Program razvoja opštine Leskovac 2004-2008, izrađen marta 2004 godine. Izmene i dopune Programa razvoja opštine Leskovac, usvojen je 09.05.2007.godine. Lokalni plan upravljanja otpadom 2011- 2020 Strategija održivog razvoja 2010-2019 Prostorni plan

143