Praca Licencjacka Karcz Wojciech Nr Albumu 3880 TiR ZPRIL (1)

WYŻSZA SZKOŁA TURYSTYKI TURYSTYKI I EKOLOGII Wydział Turystyki i Rekreacji

KIERUNEK: TURYSTYKA I REKREACJA SPECJALNOŚĆ: ZARZĄDZANIE PROMOCJĄ REGIONALNĄ I

LOKALNĄ WOJCIECH KARCZ Nr albumu: 3880

„Podróże biznesowe a turystyka” Praca dyplomowa licencjacka Ja, niżej iżej pod podpis pisany, any, oświ oświad adcz czam am,, że skła składa danna prze przezze mnie mnie prac pracaa dyp ypllomo omowa  pt. „Podróże biznesowe a turystyka” została przygotowana samodzielnie i nie narusza praw autors autorskic kichh innych innych osób. osób. W pracy pracy wyk wykorz orzyst ystałe ałem m pub publik likowa owane ne materi materiały ały i nie ujawn ujawniłem iłem informacji poufnych.

…........................ ........................... data czytelny podp podpis is

Promotor: dr Krzysztof Borkowski akceptuję pracę ....................  podpis  podpis promotora promotora

 Nazwa projektu:  ,,Nowe  ,,Nowe specjalności, specjalności, staże staże i warsztaty warsztaty szansą na na wzmocnienie wzmocnienie i rozwój rozwój potencjału potencjału dydaktyczneg dydaktycznego o WSTiE”  WSTiE”   Projekt współfinanso współfinansowany wany ze środków środków Unii Europejskiej Europejskiej w ramach Europejskiego Europejskiego Funduszu Społecznego Społecznego w ramach ramach priorytetu priorytetu IV,  Działania  Działania 4.1,,Wzmocnienie 4.1,,Wzmocnienie i rozwój rozwój potencjału potencjału dydaktycznego dydaktycznego uczelni uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów absolwentów kierunków o kluczowym kluczowym

 znaczeniu  znaczeniu dla gospodarki gospodarki opartej opartej na wiedzy”, wiedzy”, Poddziałania Poddziałania 4.1.1 Wzmocnienie Wzmocnienie potencjału potencjału dydaktycznego dydaktycznego uczelni uczelni Programu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Spis Treści

WSTĘP

3

1. ROZDZIAŁ I: WYJAŚNIENIE PODSTAWOWYCH POJĘĆ ZWIĄZANYCH Z TEMATEM W ŚWIETLE LITERATURY 5 1.1. Turystyka w świetle literatury 5

1.2.Historia turystyki w Polsce i na świecie

7

1.3. Zapotrzebowanie na turystykę

16

2. ROZDZIAŁ II: CHARAKTERYSTYKA TURYSTYKI BIZNESOWEJ

22

2.1. Pojęcie turystyki biznesowej

22

2.2. Problemy i trudności turystyki biznesowej

27

2.3. Rola turystyki biznesowej

29

2.4. Historia turystyki biznesowej w Polsce i elementy rozwoju

32

3. ROZDZIAŁ III: PODRÓŻE BIZNESOWE A TURYSTYKA W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH

37

3.1. Metodologia badań własnych

38

p odróżujących biznesowo 3.2. Analiza ankiety przeprowadzonej wśród osób podróżujących wykorzystujących turystykę w Polsce

40

3.3. Wnioski

64

4. ZAKOŃCZENIE

67

5.BIBLIOGRAFIA

69

6. SPIS TABEL, WYKRESÓW, FOTOGRAFII, FOTOGRAFII, RYSUNKÓW

72

7. ANKIETA

73

8. STRESZCZENIE PRACY

77

9. KRÓTKI OPIS GŁÓWNYCH ZAŁOŻEŃ W JĘZYKU NIEMIECKIM

2

78

 znaczeniu  znaczeniu dla gospodarki gospodarki opartej opartej na wiedzy”, wiedzy”, Poddziałania Poddziałania 4.1.1 Wzmocnienie Wzmocnienie potencjału potencjału dydaktycznego dydaktycznego uczelni uczelni Programu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Spis Treści

WSTĘP

3

1. ROZDZIAŁ I: WYJAŚNIENIE PODSTAWOWYCH POJĘĆ ZWIĄZANYCH Z TEMATEM W ŚWIETLE LITERATURY 5 1.1. Turystyka w świetle literatury 5

1.2.Historia turystyki w Polsce i na świecie

7

1.3. Zapotrzebowanie na turystykę

16

2. ROZDZIAŁ II: CHARAKTERYSTYKA TURYSTYKI BIZNESOWEJ

22

2.1. Pojęcie turystyki biznesowej

22

2.2. Problemy i trudności turystyki biznesowej

27

2.3. Rola turystyki biznesowej

29

2.4. Historia turystyki biznesowej w Polsce i elementy rozwoju

32

3. ROZDZIAŁ III: PODRÓŻE BIZNESOWE A TURYSTYKA W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH

37

3.1. Metodologia badań własnych

38

p odróżujących biznesowo 3.2. Analiza ankiety przeprowadzonej wśród osób podróżujących wykorzystujących turystykę w Polsce

40

3.3. Wnioski

64

4. ZAKOŃCZENIE

67

5.BIBLIOGRAFIA

69

6. SPIS TABEL, WYKRESÓW, FOTOGRAFII, FOTOGRAFII, RYSUNKÓW

72

7. ANKIETA

73

8. STRESZCZENIE PRACY

77

9. KRÓTKI OPIS GŁÓWNYCH ZAŁOŻEŃ W JĘZYKU NIEMIECKIM

2

78

WSTĘP

 Niniejsza  Niniejsza praca praca została została napisana napisana na kierunku kierunku Turystyka i rekreacja na specjalności: „Zarządzanie promocją regionalną i lokalną” realizowanej w ramach Projektu ,,Nowe specjalności, staże i warsztaty szansą na wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego WSTiE” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach priorytetu IV, Działania 4.1 ,,Wzmocnienie i rozwój  potencjału  potencjału dyda dydaktycz ktycznego nego uczelni uczelni oraz zwiększenie zwiększenie liczby absolwentó absolwentów w kierunków kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy”, Poddziałania 4.1.1 Wzmocnienie  potencjału  potencjału dydakt dydaktyczne ycznego go uczelni uczelni Program Programuu Operacyjn Operacyjnego ego Kapitał Kapitał Ludzki. Ludzki. Człowiek od zarania dziejów był nieodłącznie związany z podróżami. Możemy  powiedzieć  powiedzieć,, że od zawsze zawsze chciał poznawać poznawać najpierw najbliższe najbliższe okolice a z biegiem czasu coraz coraz odleg odleglejs lejsze ze tereny. tereny. W pew pewnym nym momenc momencie ie ludzie ludzie jednak jednak zrozu zrozumie mieli, li, że oprócz oprócz samego aspektu poznawczego, podróże można wykorzystywać również do załatwiania swoich interesów. Tak zaczęły się rodzić podróże biznesowe. Jednak o pojęciu turystyki  biznesowe  biznesowejj możemy możemy dopiero dopiero mówić, mówić, gdy człowiekow człowiekowii nie wystarczy wystarczyło ło już same załatwienie interesu a ważną rolę zaczęły odgrywać takie aspekty jak wygoda w podróży, czy komfort uczestniczenia w spotkaniu. Najważniejszym celem tej pracy jest próba postawienia obiektywnej oceny dotyczącej wzrostu liczby podróży biznesowych na terenie całej Polski ze względu na dotacje unijne w ramach ramach projektu Kapitał Ludzki. By udało się to zrealizować wzięto wzięto pod uwagę wszystkie aspekty związane z podróżami służbowymi jak i te ściśle związane z turystyką biznesową, do których musimy zaliczyć między innymi rozwój infrastruktury turyst turystycz ycznej nej jak i tej oko około ło turyst turystycz ycznej nej.. Przed Przedsta stawio wiono no bardzo bardzo duż dużoo argume argumentó ntów w świadczących za wyżej wymienioną tezą, czyli wzrostu liczby podróży biznesowych. W  pracy wyko wykorzysta rzystane ne również również zostały zostały badania badania ankietowe ankietowe przeprowad przeprowadzone zone wśród osób  podróżującyc  podróżującychh biznesowy biznesowych ch celem, celem, których których było pokazanie pokazanie ich opinii oraz poznanie poznanie szczegółów ich podróży służbowych. W pierwszym rozdziale autor przedstawia wiele definicji turystyki, omawia jej histo historię rię i rozw rozwój ój na pods podsta tawi wiee dost dostęp ępny nych ch źród źródeł eł w liter literatu aturze rze.. Wy Wyda daje je się to być być

3

niezbędne, ponieważ trzeba mieć odniesienie do podstaw tej bardzo szerokiej dziedziny,  jaką jest turystyka. turystyka. Warto podk podkreślić, reślić, że biznesowy biznesowy aspekt aspekt turystyki turystyki jest tylko jej niewielkim wycinkiem. Wyjaśniono również, co to jest zapotrzebowanie na turystykę. Wszystkie aspekty teoretyczne pokazane w tym rozdziale mają za zadanie pomóc nam w zrozumieniu dalszej części opracowania. Drugi rozdział dotyczy już tylko i wyłącznie turystyki biznesowej w Polsce z niewielkimi elementami jej aspektów na świecie. Na początku autor stara udowodnić się   przede  przede wszystkim, wszystkim, że osobę podróżującą podróżującą w celach celach służbowych służbowych należy należy zaliczać zaliczać to wiel wielkie kiego go gran granaa zw zwan aneg egoo tury turysta stami mi,, mimo mimo niezg niezgod odno nośc ścii z wiel wielom omaa defin definic icja jami mi  przedstaw  przedstawionymi ionymi w pierwszym pierwszym rozdziale rozdziale.. Wydaje się jednak, jednak, że przytoc przytoczone zone argume argumenty nty są  wysta wy starcz rczając ające, e, aby obroni obronićć tą tezę. tezę. Tak nap napraw rawdę dę ten rozdzia rozdziałł przybl przybliża iża nam, nam, czym czym właściwie jest turystyka biznesowa i jakie są jej aspekty. Autor również pokazuje nam historię turystyki biznesowej w Polsce, oraz jej gwałtowny wzrost w ostatnich latach, co  potwierdza  potwierdza główną główną tezę tezę całej całej pracy. pracy. Ostatni a zarazem trzeci rozdział pracy w całości jest poświęcony badaniom własnym dotyczącym turystyki biznesowej. Przeprowadzona została ankieta wśród osób  podróżującyc  podróżującychh w celach celach służbow służbowych. ych. Autor Autor przedsta przedstawia wia analizę analizę wynikó wyników w  przeprowad  przeprowadzony zonych ch badań. badań. Badania Badania te mają dogłębnie dogłębnie pokaza pokazaćć nam, nam, że turystyk turystykaa  biznesowa  biznesowa ciągle się rozwija, rozwija, i na razie razie nie widać, widać, aby to miało się zmienić. zmienić. W pytaniach pytaniach  postawiony  postawionych ch w ankiecie ankiecie zwróco zwrócono no aspekty aspekty na najważn najważniejsze iejsze aspekty aspekty dotyczą dotyczące ce samej samej  podróży.  podróży. Celem Celem tego tego jest jest zobrazow zobrazowania ania sameg samegoo wyjazdu wyjazdu a przez przez to poznan poznanie ie rynku rynku turystyki biznesowej w Polsce. Autor wyciąga następujący wniosek, że wzrost rozwoju turystyki biznesowej  jak również również samych samych wyjazdó wyjazdów w w celach celach służbowych służbowych wpływa wpływa na rozwój rozwój usług usług noclegowych, infrastruktury transportowej. Ogólny rozwój turystyki biznesowej w znacznej mierze wynika to z funduszy unijnych i widać to szczególnie we wzroście ilości firm szkoleniowych, dotacji unijnych w ramach projektu Kapitał Ludzki, ze szczególnym naciskiem na zlecenia publiczne, tzn. urzędy pracy, miejskie i gminne ośrodki pomocy. Streszczając możemy napisać, że mnogość powstających firm i przedsiębiorstw oraz dotacje z Unii Europejskiej wpływają na rozwój firm szkoleniowych w Polsce.  Na zakończ zakończenie enie autor pracy pracy chciałby chciałby podzięko podziękować wać wszystk wszystkim im osobom osobom,, instytucjom, które pomogły w znalezieniu i udostępnieniu odpowiednich materiałów, bez których napisanie pracy by się nie udało a w najlepszym przypadku było by bardzo trudne.

4

Rozdział I. Wyjaśnienie podstawowych pojęć związanych z tematem w świetle literatury 1.1. Turystyka w świetle literatury W literaturze przedmiotu podkreśla się, że turystyka, jako forma zaspokajania rekreacyjno-regeneracyjnych potrzeb człowieka, w warunkach wysoko rozwiniętych form społeczeństwa jest zjawiskiem masowym i rodzi wiele problemów natury społecznej, gospodarczej i organizacyjnej. Należy zauważyć, że sprostanie ogromnemu popytowi na dobra turystyczne staje się, zatem nie do pomyślenia bez przygotowania licznych kadr  specjalistów z dużą wiedzą o tej dziedzinie 1.Z kolei zdaniem U. Szubert – „Zarzecznej turystyka jest jednym z najważniejszych działów gospodarki światowej charakteryzującym się dużą dynamiką rozwoju. Jest także ważnym sektorem zatrudnienia. W ogromnym stopniu wpływa na światową gospodarkę, na zachowania społeczne, środowisko  przyrodnicze, życie kulturalne i inne. Turystyka jest zjawiskiem wielowymiarowym i interpretowana jest przez wiele nauk, które łącznie przyjmuje się nazywać naukami o turystyce”2. Podkreślenia wymaga fakt, że jest to pojęcie złożone i wielofunkcyjne, a jego  badaniem zajmują się przedstawiciele nauk geograficznych, społecznych, ekonomicznych,  prawniczych, humanistycznych, o kulturze fizycznej, medycznych i innych. Samo słowo turystyka pochodzi od angielskiego słowa tour  3oznaczającego wycieczkę, podróż 4.  Należy zauważyć, że: „Pojęcie turysty oznacza osobę wyjeżdżającą z miejsca zamieszkania na pewien ograniczony czas przy założeniu dobrowolności decyzji i swobody wyboru celu podróży, realizującą w czasie wyjazdu cele poznawcze i rekreacyjne, zdrowotne i rozrywkowe lub zarobkowe, reprezentującą popyt, którego  pokrycie następuje z funduszy pochodzących ze stałego miejsca zamieszkania lub z towarzyszącej wyjazdom działalności zarobkowej” 5. Do podstawowych pojęć zaliczyć należy określenia: turystyka, turysta, ruch turystyczny, atrakcyjność turystyczna, regiony i miejscowości turystyczne 6. Terminy 1

A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 10. U. Szubert-Zarzeczna, Kilka uwag na temat autonomizacji „nauki o turystyce", [w:] Cele i treści akademickiego kształcenia w dziedzinie turystyki i rekreacji, Zeszyty Naukowe nr 81, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Kraków 2001, s. 75-79. 3 Słownik angielsko-polski, polsko-angielski, Wydawnictwo Europa, Wrocław 2007 4 http://pl.wikipedia.org/wiki/Turystyka data dostępu: 1.03.12. 5 http://www.library.strefa.pl/files/2%20Ekonomia/Ekonomia_popyt_podaz_rynek_tur.doc data dostępu: 1.03.12. 6 W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Wydawnictwo Albis, Kraków 2000 2

5

„turystyka", „turysta" wykształciły się w Anglii w XVIII w. Określano nimi podróże (i  podróżujących) na kontynent europejski, głównie w celu uzupełnienia edukacji. Do najbardziej kompleksowych definicji turystyki należy ujęcie W. Hunzikera turystyką  nazywa on „... Całość zjawisk i stosunków dotyczących podróży i krótkotrwałych pobytów  poza miejscem stałego zamieszkania, przedsiębranych nie w celach zysku” W literaturze  polskiej, dla podobnego zespołu zagadnień, część autorów proponuje określenie „turyzm". Po raz pierwszy wprowadził je S. Leszczycki, rozumiejąc przez nie „... całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturalnych i społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo-turystycznym” 7. W związku z tym, że turystyka jest bardzo szerokim pojęciem istnieje wiele jej definicji, oto dwie z nich: „Przez turystykę rozumiemy zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podroży i pobytu osób przyjezdnych, o ile nie następuje w związku z tym osiedlenie się i podjęcie działalności zarobkowej” 8 oraz „Turystyka obejmuje wszystkie czynności związane z czasowym krótkotrwałym przemieszczaniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami, gdzie normalnie mieszkają i pracują, oraz pobytem w tamtych miejscach”9. A. Panasiuk zauważa, że „W zasadzie, jak dotychczas, większość badaczy zgadza się z integrującą formą definicji W. Hunzikera. U wielu polskich autorów występują tylko  pewne różnice w rozłożeniu akcentów na poszczególne jej składniki. Przeżycia estetyczne, rekreacyjne i intelektualne w ramach wolnego czasu i podróży są treścią zorganizowanego ruchu i celem polityki społecznej państwa” 10. Należy jednocześnie podkreślić, że kompleksowość zjawisk, usługi turystyczne, czasowa zmiana środowiska i miejsca pobytu, ruchliwość

przestrzenna,

czas

występowania

zjawiska,

pochodzenie

środków

wydatkowanych w turystyce, przestrzenne rozmieszczenie i walory turystyczne, czas wolny, krajoznawstwo, sport, transfery — to zagadnienia akcentowane przez innych autorów. W definiowaniu turystyki, jako zjawiska społecznego ciągle nie ma całkowitej zgodności. Można przyjąć, że jest ona sposobem poznawania i przeżywania świata, jest też sposobem bycia z innymi, a także realizacją wolności dokonywania wyborów. Jest to forma zamierzonej, celowej, dobranej do potrzeb człowieka aktywności fizycznej w różnych dyscyplinach turystycznych i wiąże się ściśle z działalnością krajoznawczą. Turystyka jest, więc formą czynnego wypoczynku, mam wtedy na myśli turystykę  aktywną. Może przybierać również bierne formy wypoczynku. Na pewno musi odbywać 7

S. Bosiacki, J. Sikora, Podstawy marketingu w turystyce i rekreacji. Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 21. 8 H. Borne, A. Doliński, Organizacja turystyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s.7. 9 W.W. Gaworecki, Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s.20. 10 A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, op.cit., s. 18.

6

się poza miejscem stałego zamieszkania, być związaną z celami poznawczymi i elementami sportu. Jest traktowana, jako jedna z form kultury fizycznej lub jako część krajoznawstwa.

1.2. Historia turystyki w Polsce i na świecie Turystyka jest jednym z ważnych sektorów gospodarki światowej, zatrudniającym  ponad 225 mln. ludzi11. Stymuluje rozwój gospodarek różnych krajów, dostarczając rozlicznych korzyści 12. Jest jednym z najlepszych i najbardziej realnych pomysłów na realizację celów gospodarczych, kulturowych a także społecznych. Turystyka jest nadzieją  i szansą na rozwój gospodarczy państw. Rozwój turystyki przyczynia się do zwiększenia liczby miejsc pracy, przysparza dochodów, generuje rozwój handlu i rzemiosła 13. Jest siłą  sprawczą postępu społecznego, rozszerzając horyzonty ludności miejscowej, wpływa na  poprawę warunków życia ludzi i jest receptą na społeczną frustrację. W literaturze określa się turystykę, jako fenomen 14 XXI wieku.  Naukowa definicja "fenomenu" w filozofii współczesnej oznacza zjawisko zarówno fizyczne jak i psychiczne, które jest przedmiotem  poznania doświadczalnego. Spowodowane jest szybkim i dynamicznym rozwojem turystyki15. Odwołując się do literatury: „Masowy ruch turystyczny, jaki można zaobserwować  już na początku XX w., Wymagał uregulowania wielu problemów oraz sprecyzowania ogólnie przyjętych i uznawanych w stosunkach międzynarodowych pojęć. Skutki prawne  przekraczania granicy i obrotu dewizami, obowiązek posiadania dokumentów turystycznych16, do których zaliczamy: umowę o świadczenie usług turystycznych, vouchery, paszport oraz polisy ubezpieczeniowe, stosowanie prawa karnego, cywilnego, administracyjnego i celnego, ochrona zdrowia ludności, zagadnienia obronności i  bezpieczeństwa państw zmuszały do zawarcia licznych konwencji międzynarodowych” 17. W 1999 r. została powołana Polska Organizacja Turystyczna (POT), której zadaniem jest promocja Polski w dziedzinie turystyki i tworzenie warunków współpracy organów

administracji

rządowej,

samorządu

11

terytorialnego

i

przedsiębiorstw

http://klasterzit.pl/attachments/article/272/publikacja%20-%20podglad.pdf  s.7. data dostępu: 1.03.12. G. Gołembski, Kierunki rozwoju badań naukowych w turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 8. 13 Ibidem, s. 18. 14 http://traugutt.net/lo/felietony.php?id=7 data dostępu: 1.03.12. 15 A. Niezgoda, P. Zamyślony, Popyt turystyczny. Uwarunkowania i perspektywy rozwoju, Wydawnictwo: Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2003, s.11. 16 http://www.esky.pl/porady-dla-podroznych/Wczasy/Pobyt-na-wczasach/Dokumenty-podrozy data dostępu: 1.03.12. 17 Ibidem, s. 241. 12

7

turystycznych18. Podkreślenia wymaga fakt, że: „Istotą turystyki (w szerokim tego słowa znacze znaczeniu niu)) jest jest ruch ruch turyst turystycz yczny ny (migrac (migracje je turysty turystyczn czne). e). Wedłu Wedługg O. Rog Rogale alewsk wskieg iegoo migracje turystyczne są to podróże, jakie ludzie odbywają poza miejsce swego stałego zamieszkania w celach: wypoczynkowych, dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych,  poznawcz  poznawczych, ych, dla rozszerze rozszerzenia nia i pogłębienia pogłębienia znajomości znajomości świata, świata, uprawiania uprawiania zamiłowań, zamiłowań, wyma wy maga gając jącyc ychh odpo odpowi wied ednic nichh umie umiejęt jętno nośc ścii i sprz sprzęt ętuu oraz oraz posi posiad adan ania ia spec specjal jalny nych ch uprawnień formalnych (np. myślistwo, żeglarstwo)” 19. Biorąc Biorąc pod uwa uwagę gę dominu dominując jącyy motyw motyw wy wyjaz jazdu, du, migrac migracje je turysty turystycz czne ne (ruch (ruch turyst turystycz yczny) ny) pod podzie zielić lić można można na trzy trzy rodzaj rodzaje: e: turyst turystykę ykę wyp wypocz oczynk ynkowa owa,, turysty turystykę  kę  krajoznawczą (wycieczkową), turystykę specjalistyczną (kwalifikowaną). W niektórych oprac opracowa owania niach ch turysty turystykę kę wy wypoc poczyn zynkow kowąą określ określaa się mianem mianem „wy „wypoc poczyn zynku" ku",, termin termin „tur „turys ysty tyka ka"" odno odnosz sząc ąc wy wyłą łącz czni niee do tury turyst styk ykii kraj krajoz ozna nawc wcze zejj (wyc (wycie iecz czko kowe wej) j) i specja specjalist listycz ycznej nej (kwali (kwalifiko fikowan wanej) ej).. Uwzglę Uwzględnia dniając jąc okres okres trwania trwania migrac migracji ji (podróży (podróży), ), wyró wy różn żnić ić możn możnaa dw dwaa rodz rodzaje aje turys turysty tyki ki — tury turyst styk ykęę urlo urlopo pową wą (dług (długoo ookre kreso sową wą)) i świąteczną (krótkookresową) 20. Rewol Rewolucj ucjaa techno technolog logicz iczna, na, a zwłasz zwłaszcza cza zw zwięks iększe zenie nie dostępu dostępu do informa informacji cji krajowym i międzynarodowym systemom rezerwacyjnym, które ma miejsce dzięki sieci Inte Interne rnet, t, spow spowod oduj ujee niewą niewątpl tpliw iwie ie ogro ogromn mnee zmia zmiany ny w orga organiz nizac acji ji obsłu obsługi gi ruch ruchuu tury turyst styc yczn zneg ego, o, a zw zwła łasz szcz czaa w spos sposob obie ie dystr dystryb ybuc ucji ji usług usług tury turyst styc yczn znyc ych. h. Wiel Wieluu  przedsiębio  przedsiębiorstwom rstwom branży turystyczne turystycznejj stworzy stworzy nowe nowe,, dotychcza dotychczass nieosiągalne nieosiągalne warunki warunki rozw rozwoj oju, u, dla dla innyc innychh stan stanow owić ić może może bardz bardzoo powa poważn żnee zagr zagroż ożen enia. ia. Na pewn pewnoo nowe nowe możliwości, jakie niesie ze sobą upowszechnienie Internetu dziś jeszcze trudno jest do końca końca przew przewidz idzieć. ieć. Stworz Stworzone one zostan zostanąą dogod dogodne ne warunk warunkii indywi indywidua dualne lnego go tworze tworzenia nia  produktu  produktu turystyczne turystycznego go przez turystę. Przestanie Przestanie on być zależny zależny od biura turystyczne turystycznego, go,  jego określonej określonej czasowo, czasowo, przestrze przestrzennie nnie i rodzajowo rodzajowo oferty. oferty. Będzie mógł eliminując eliminując  pośredników  pośredników,, wykorzystu wykorzystując jąc system rezerwacji, rezerwacji, zaplanowa zaplanowaćć wyjazd wyjazd i pobyt w dowo dowolnym lnym miejscu i czasie. 21 Trudno Trudno jest jest jednoz jednoznac naczni zniee wskaza wskazaćć na poc począt zątki ki rozwo rozwoju ju turysty turystyki. ki. Z pun punktu ktu widze widzenia nia aktywn aktywnośc ościi człowi człowiek eka, a, turyst turystykę ykę należy należy datowa datowaćć od najsta najstarsz rszych ych etapów etapów społecznego rozwoju ludzkości. Za istotną datę należy podać XXX wiek p.n.e. 22 od kiedy to Fenicj Fenicjani aniee zaczęl zaczęlii rozwija rozwijaćć sieci sieci gospód gospód kupiec kupieckic kichh — pierwo pierwowzó wzórr dzisie dzisiejsz jszych ych 18

Ibidem, s. 242. http://www.prawoipolityka.friko.pl/turystyka_jako_szansa_rozwoju.htm data dostępu: 3.03.12. 20 S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki, hotelarstwa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 32. 21 G. Gołembski, Przedsiębiorstwo turystyczne w gospodarce wolnorynkowej. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1997, s. 57 22 Organizacja pracy w hotelarstwie, pr. zb. pod red. D. Pląder, Krakowska Szkoła Hotelarska, Kraków 2001, s. 9. 19

8

system systemów ów hotelo hotelowyc wych. h. Rozwój Rozwój społec społeczny zny pow powodo odował wał wzrost wzrost mobilno mobilności ści ludzi, ludzi, a to  bezpośredn  bezpośrednio io wskazuje wskazuje na fakty decydujące decydujące o rozwoju rozwoju turystyki turystyki we współczes współczesnym nym rozumieniu. Przyczyny tej mobilności związane były z ekspansją terytorialną (wojny, krucjaty), krucjaty), dyplomacją dyplomacją (misje, (misje, poselstwa), poselstwa), handlem handlem oraz indywidualn indywidualnymi ymi potrzebami, potrzebami, wynika wy nikający jącymi mi z celów celów o charak charakter terze ze religij religijnym nym,, zdrowo zdrowotny tnym m lub dla przyje przyjemno mności ści..23 Zostało stwierdzone, że: „Podróże indywidualne uznawane są dziś za pierwsze wędrówki o charakterze turystycznym i zalicza się do nich pielgrzymki w starożytnej Grecji (VIII w  p.n.e.),  p.n.e.), Egipcie Egipcie i Indiac Indiachh (od IV w. p.n.e.)” p.n.e.)”24 W pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego podróże podejmowano rzadko. W owym czasie były one trudne i niebezpieczne. „Podróżowano jedynie w celach handlowych, dyplomatycznych i religijnych, najczęściej do Włoch i Palestyny. W XIV w. rozpoczęły się poza tym wędrówki młodzieży do uniwersytetów włoskich, w mniejszym stopniu do uczelni niemieckich i francuskich. Spośród zachowanych opisów podróży najbardziej znany jest diariusz Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, zwanego Sierotką, z podróży odbytej w 1582 r. do Ziemi Świętej -  Peregrynac  Peregrynacja ja albo pielgrzymow pielgrzymowanie anie do Ziemi Świętej. W relacjach z podróży zawarte są też informacje o krajobrazach i życiu mieszkańców.” 25 Od drugiej połowy XVIII w. podróżowano już znacznie częściej. Przyczyniły się  do tego wydarzenia polityczne, zwłaszcza rozbiory Polski, które spowodowały emigrację  do Europy Zachodniej. Ponadto wśród osób wyjeżdżających w tym czasie dużą grupę  stanowili podróżnicy udający się za granicę w celach badawczych i poznawczych. W XIX w. głośne były zwłaszcza podróże Wacława Rzewuskiego na Bliski Wschód i Jana Potockiego do Turcji, Egiptu i Maroka. Wiek Wiek XIX XIX to także także okre okress dyna dynamic miczn zneg egoo rozw rozwoju oju uzdr uzdrow owisk isk.. Wcze Wcześni śniej ej na ziemiach polskich istniały nieliczne kurorty, w tym: Cieplice Śląskie i Lądek (XII1-XIV), Kudowa i Iwonicz (XVI w.) oraz Duszniki, Jedlina, Połczyn, Ustroń (XVIII w.). W XIX w natomiast natomiast szczególn szczególnie ie rozwinęły rozwinęły się: Krynica, Krynica, Kołobrzeg Kołobrzeg,, Sopot, Sopot, Ustroń, Ustroń, Krzeszowic Krzeszowic Busko, Ciechocinek. Iwonicz, Polanica, Szczawnica oraz Swoszowice. 26 Wiek XIX zapisał się też w historii, jako okres rozwoju turystyki górskiej, zwłaszcza w rejonie Tatr i Pienin. Pienin.27 Spośród wsi na terenie Podtatrza najszybciej rozwijało się Zakopanem, które z czase czasem m stało stało się duż dużym ym ośrodkie ośrodkiem m turysty turystyczn cznym ym,, letnisk letniskowy owym m i uzdrow uzdrowisko iskowym wym.. Przyczyniło się do tego doprowadzenie w 1884 r. linii kolejowej z Krakowa do Chabówki i w 1899 r. do samego Zakopanego. Dzięki niej skrócił się znacznie czas podróży Krakowa, 23

W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Albis, Kraków 1999, s. 71. A. Kowalczyk, Geografia turyzmu, WN PWN, Warszawa 2000, s. 68. 25 W. Kurek, Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 59 26 W. Kurek, Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 60 27 Z. Kruczek, S. Sacha, Geografia atrakcji turystycznych Polski. Polski. PROKSENIA, Kraków 1999, s. 26 24

9

która wcześniej góralskimi furmankami trwała 2 dni. Głównymi miejscami odwiedzanymi  przez  przez turystów były Morskie Oko i Dolina Kościeliska. Kościeliska. Turyści Turyści docierali docierali także do Pienin, gdzie największą atrakcją stały się spływy Dunajcem, organizowane już od polowy XIX w. Pod koniec XIX w., dzięki działalności Tytusa Chałubińskiego, Zakopane zaczęło się rozwijać, jako ośrodek leczenia gruźlicy. Jest to też początek narciarstwa w Tatrach. „Do jego rozwoju najbardziej przyczynił się Mariusz Zaruski, wybitny taternik i żeglarz. Jego największą zasługą było jednak utworzenie w 1909 r. Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Pogotowia Ratunkowe Ratunkowego. go. W okresie okresie międzywoje międzywojennym nnym obserwuje obserwuje się znaczny znaczny wzrost wzrost ruchu turystycznego o charakterze wypoczynkowym i krajoznawczym. Przyczyniły się do tego m.in. brak barier w podróżowaniu po Polsce, jakie występowały w okresie zaborów oraz ustawy o cza-, sie pracy i płatnych urlopach. W latach 1921-1938 frekwencja w uzdrowiskach i letniskach wzrosła z ok. 90 tys. do 650 tys.” 28 Niewątpliwe zasługi w rozwoju rozwoju ruchu ruchu wycieczko wycieczkowego wego przypisać przypisać należy należy działalnośc działalnościi Polskiego Polskiego Towarzystw Towarzystwaa Tatrzańskiego oraz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Krajoznawczego. W okresie międzywojennym Polskie Towarzystwo Tatrzańskie w dalszym ciągu  budowało  budowało schroniska schroniska górskie górskie oraz powiększało powiększało sieć szlaków szlaków turystycznyc turystycznych. h. W lalach lalach 1922-1937 przybyło aż 21 nowych schronisk. Wyznaczono też główny szlak karpacki wiodący z Cieszyna do źródeł Czeremoszu. Po II wojnie światowej nastąpiły istotne zmiany w organizacji i funkcjonowaniu turystyki w Polsce. W 1949 r. powołano Fundusz Wczas Wczasów ów Pracow Pracownicz niczych ych,, którem któremuu pow powier ierzon zonoo zadan zadanie ie zapew zapewnie nienia nia wy wypoc poczyn zynku ku Polakom. Instytucja ta dysponowała kilkuset ośrodkami wczasowymi zlokalizowanymi w atrakcyjnych regionach Polski. Również zakłady pracy i branżowe związki zawodowe dysponowały własną bazą wczasową. 29  Najwięcej  Najwięcej miejsc miały resorty resorty przemysłu, przemysłu, budownictwa budownictwa i transportu. Wszystko Wszystko to zapewniło rozwój masowej turystyki socjalnej, ukierunkowanej głównie na organizacje wczasó wczasów w pracow pracownic niczyc zych, h, kolonii kolonii dla dziec dziecii i wyp wypocz oczynk ynkuu świątec świąteczne znego. go. W19 W1950 50 r. nastąp nastąpiło iło połącz połączeni eniee dwó dwóch ch najważ najważnie niejsz jszych ych organi organizac zacji ji turyst turystycz ycznyc nychh - Polskie Polskiego go Towa Towarz rzys ystw twaa Tatrz Tatrzań ańsk skie iego go i Pols Polskie kiego go Towa Towarz rzys ystw twaa Kraj Krajoz ozna nawc wcze zego go w jedn jedną  ą  organizację pod nazwą Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK). Jego Jego zasług zasługaa było było zwłasz zwłaszcza cza upo upows wsze zechn chnien ienie ie różnyc różnychh dyscy dyscyplin plin turysty turystyki ki kwalifik kwa lifikow owane anej,j, m.in. m.in. kajakar kajakarstw stwa, a, żeglars żeglarstwa twa,, węd wędkar karstw stwa, a, myślist myślistwa, wa, jeździ jeździect ectwa, wa, narcia narciarstw rstwa, a, tatern taternictw ictwa, a, speleo speleolog logii, ii, nurko nurkowan wania, ia, turyst turystyki yki rowero rowerowej wej,, motoro motorowe wejj i

28 29

W. Kurek, Turystyka, op.cit., s. 60. Ibidem, s. 61.

10

 pieszej.  pieszej. Na początku początku lat 50. wykształciły wykształciły się w Polsce formy formy wypoczynk wypoczynkowyc owychh wyjazdów wyjazdów weekendowych.  Największy  Największy udział udział w turystyce turystyce weekendo weekendowej wej mieli mieszkańcy mieszkańcy wielkich wielkich miast i ośrodk ośrodków ów przem przemysło ysłowyc wych. h. Turys Turystyk tykaa zajmow zajmowała ała też ważne ważne miejsc miejscee w życiu życiu dziec dziecii i młod młodzi zieeży, ży, poni poniew eważ aż przy przypi pisy sywa wano no jej jej isto istotn tnąą rolę rolę wy wych chow owaw awcz czą. ą. Turys urysty tyka ka młod młodzie zieżo żowa wa była była orga organiz nizow owan anaa przez przez szko szkoły ły i wład władze ze oświ oświat atow owe, e, orga organiz nizac acje je młodzieżowe, kluby studenckie, zakłady pracy oraz przez liczne organizacje społeczne. 30 Pod koniec lat 80., u progu gospodarki wolnorynkowej polska turystyka była w  bardzo  bardzo złym stanie. Do negatywny negatywnych ch zjawisk w tamtym okresie okresie zaliczyć zaliczyć należy: niską jakość i niedorozwój usług w zakresie turystyki, niedostateczną liczbę biur podróży i  punktów  punktów informacji informacji turystyczne turystycznej,j, niedorozwó niedorozwójj infrastruktury infrastruktury komunikac komunikacyjnej, yjnej, zły stan sanitarny i higieniczny, zanieczyszczenie kąpielisk i rzek. 31 Po 1989 r. Polska rozpoczęła wprowadzanie rynkowych zasad funkcjonowania spodarki, dzięki czemu stworzone zostały sprzyjające warunki rozwoju turystyki. Zmieniły się się prze przepis pisyy wizo wizowe we,, celne celne,, wa walu luto towe we i pasz paszpo porto rtowe we.. Pola Polacy cy uzys uzyska kali li swob swobod odę  ę   podróżowan  podróżowania ia po całym świecie. W związku z tym, liczba osób biorących biorących udział w ruchu turystycznym zaczęła szybko rosnąć. Powstały liczne nowe biura podróży, zbudowano wiele hoteli i pensjonatów, rozwinęły się usługi przewozowe, nastąpił ogromny rozwój gastronomii. Wzrosła równocześnie, jakość świadczonych usług. Pods Podsta tawo wową wą cech cechąą uksz ukszta tałto łtowa wany nych ch potr potrze zebb w turys turysty tyce ce jest jest zgod zgodno ność ść ich ich elementów bytowych i duchowych, która musi być odzwierciedlona w wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług oraz w konsumpcji turystycznej. Wskazane jest, więc rozwijanie wiedzy o postępowaniu turystów oraz różnych ocenach ich zachowań, a to według kryteriów ruchu i wysiłku fizycznego, społecznej aprobaty lub dezaprobaty, co ułatwia w konsekwencji utrwalenie lub eliminację istniejących wzorców. wzorców .32 Masowy ruch turystyczny, jaki można zaobserwować już na początku XX w., wymag wy magał ał uregul uregulowa owania nia wielu wielu proble problemów mów oraz oraz sprec sprecyzo yzowa wania nia ogó ogólnie lnie przyjęt przyjętych ych i uznawanych w stosunkach międzynarodowych pojęć. Skutki prawne przekraczania granicy i obrotu dewizami, obowiązek posiadania dokumentów turystycznych, stosowanie prawa karnego, cywilnego, administracyjnego i celnego, ochrona zdrowia ludności, zagadnienia obron obronno nośc ścii i bezp bezpie iecz czeń eństw stwaa pańs państw tw zmus zmusza zały ły do zawa zawarc rcia ia liczn licznyc ychh konw konwen encj cjii międzynarodowych. międzynarodowych.33 30

Ibidem, s. 63. T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 89. 32 A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, op.cit., s. 240. 33 Ibidem, s. 17. 31

11

W 1999 r. została powołana Polska Organizacja Turystyczna (POT), której zadaniem jest promocja Polski w dziedzinie turystyki i tworzenie warunków współpracy organów

administracji

rządowej,

samorządu

terytorialnego

i

przedsiębiorstw

turystycznych.34 W latach 90. nastąpił też znaczny rozwój bazy noclegowej. Żywiołowo rozwinęło się budownictwo hoteli i pensjonatów i w rezultacie w całej Polsce przybyło kilka tysięcy nowych obiektów. Znacznie zmniejszyła się natomiast liczba ośrodków wczasowych. W ciągu dekady 1990-2000 podwoiła się w Polsce liczba hoteli. W 1990 r. funkcjonowało 499 obiektów, a w 2000 r. -już 924. Powstały liczne hotele należące do światowych sieci hotelowych. Pojawiły się też luksusowe hotele i pensjonaty w zamkach, pałacach, zabytkowych młynach, spichlerzach i dworkach. Duży wpływ na opisane w powyższym zdaniu zamiany, miała przemiana w Polsce ustroju z komunistycznego na wolnorynkowy. To stało się przyczyną bardzo gwałtownych zmian w gospodarce a co za tym idzie w  przyzwyczajeniach turystycznych Polaków. Porównanie liczby udzielonych noclegów w 2010 i 2011 roku przedstawiono w umieszczonej poniżej tabeli: .

34

T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, op.cit., s. 91

12

Tab.1. Porównanie liczby udzielonych noclegów w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2010r. i 2011 r. Źródło: http://www.egospodarka.pl/s/imagezoom.thtml?id=90500 data dostępu: 19.03.12. Liczba ośrodków wczasowych zmniejszyła się natomiast z 5, 8 tys. w 1989 r. do 2, 1 tys. w 2000 r. Większość z nich została sprzedana, a pozostałe nadal funkcjonują jako ośrodki zakładowe, ale przekształcono je w obiekty ogólnodostępne. Jak możemy wywnioskować z tabeli w 2011 udzielono więcej noclegów, cały czas jednak największą  część udzielonych noclegów stanowią obiekty hotelowe 35, czyli hotele, motele, pensjonaty oraz pozostałe obiekty. Poniższy rysunek przedstawia liczbę udzielonych noclegów w Polsce w 2011 roku w poszczególnych miesiącach. Udział noclegów udzielonych Polakom w ogólnej liczbie udzielonych noclegów wyniósł 81, 4% przy czym w obiektach hotelowych wynosił on 71, 2% a w pozostałych obiektach 92,1%. Wynika to przede 35

http://www.intur.com.pl/klasyfik.htm data dostępu: 3.03.12.

13

wszystkim z faktu, iż, turyści Polscy wybierający się na wakacje bardzo często, jako miejsce noclegu wybierali obiekty, które nie są obiektami hotelowymi 36. Odwrotnie jest natomiast w przypadku turystów zagranicznych. Turyści zagraniczni najchętniej zatrzymywali się w obiektach hotelowych, na które przypadło 79, 1% noclegów udzielonych turystom zagranicznym.

Wykres. 1. Turyści korzystający i udzielone noclegi w 2011 r. w Polsce – w mln. Źródło: http://www.egospodarka.pl/s/imagezoom.thtml?id=90498 data dostępu: 19.03.12. Ogromny postęp nastąpił również w usługach gastronomicznych. Baza gastronomiczna, która do 1989 r. miała charakter uspołeczniony, była słabo rozwinięta i nie zaspokajała podstawowych potrzeb turystów. W 1991 r. istniało w Polsce ok. 37 tys. placówek gastronomicznych, w 1995 r. było ich już 60 tys., a w 2004 - aż 90 tys. (Rocznik  Statystyczny 2005). Zwiększyła się też różnorodność ofert i poziom obsługi. Powstały setki lokali z kuchnią chińską, wietnamską, meksykańską itp. Nastąpiła ekspansja światowych sieci oferujących dania typu fast-food. Najwięcej tego typu lokali otworzyły: Mc Donald's, Pizza Hut, KFC oraz Taco Bell.37 Wg danych GUS na koniec 2009 r. w Polsce funkcjonowało 75 tys. placówek gastronomicznych (stałych i sezonowych), co stanowi spadek o 7, 1% w stosunku do końca 2008 r., w którym działało ponad 80 tys. takich  placówek. Szczegółowe

przedstawienie

udziału

poszczególnych

punktów

gastronomicznych w strukturze rynku w 2008 i 2009 roku przedstawione jest na  poniższym rysunku.

36 37

http://www.egospodarka.pl  W. Kurek, Turystyka, op.cit., s. 63-64

14

Wykres. 2. Porównanie struktury punktów gastronomicznych w Polsce w latach 2008 i 2009 Źródło: egospodarka.pl data dostępu: 19.03.12. Do turystyki urlopowej zalicza się długookresowe, trwające kilkanaście albo kilkadziesiąt dni, podróże odbywane w czasie urlopu lub wakacji 38. Terminem „turystyka świąteczna" określa się podróże odbywane w czasie świąt, niedziel i innych wolnych dni w ciągu tygodnia. Są to podróże krótkookresowe, trwające zazwyczaj jeden lub dwa, rzadziej kilka dni. Stosuje się również inne podziały ruchu turystycznego, uwzględniające geograficzny zasięg wyjazdów turystycznych (ruch krajowy i zagraniczny), stopień organizacji obsługi ruchu (turystyka zbiorowa i indywidualna), skład środowiskowy uczestników itp.39. Rozważając zagadnienie określania i klasyfikacji funkcji turystyki w przyjętym rozumieniu, warto wskazać na niektóre źródła ich kreacji. Na funkcje turystyki można spojrzeć, jako na wynik obiektywnych powiązań z otaczającą wielowymiarową  rzeczywistością, w której trwa jej rozwój. Można też przyjrzeć się skutkom tego rozwoju z  punktu widzenia postulatów polityki państwowej lub środowiskowej, jako wyrazu woli i intencji określonych ośrodków decyzyjnych i wiodących podmiotów w gospodarce,  programowaniu i organizacji turystyki. Innymi słowy, funkcje turystyki, skalę ich występowania, zakres i intensywność przejawiania się można rozpatrywać pod kątem efektywności prowadzonej przez państwo polityki społeczno-ekonomicznej 40. Decyzje dotyczące sposobu spędzania czasu wolnego i struktury konsumpcji w czasie wolnym zależne są od istniejących w tym zakresie tradycji oraz powstających nowych nawyków i stereotypów. Na ich tworzenie mają wpływ zmiany obyczajów i stylu 38

W.W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 21. Kompendium wiedzy o turystyce, praca zbiorowa pod red. G. Gołembskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 2002, s. 33. 40 W.W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 45. 39

15

życia. Z kolei one determinowane są istniejącymi uwarunkowaniami — poziomem rozwoju gospodarczego kraju, zamożnością społeczeństwa, mobilnością. Otóż turystyka  jest przede wszystkim działaniem człowieka. Działaniem — tzn. zachowaniem celowym, ukierunkowanym na wartości. Turystyka, jako zjawisko, a raczej, jako proces społeczny,  jest, więc systemem działań osób ludzkich. Są to przede wszystkim działania turystów zmierzające do czasowej i dobrowolnej zmiany miejsca w przestrzeni, powiązanej ze zmianą rytmu i środowiska życia. Są to następnie działania mieszkańców terenów odwiedzanych

oraz działania

osób pośredniczących (organizatorów turystyki,

 przewodników itd.) W ten sposób turystyka staje się procesem bardzo złożonym, którego  przebieg, przyczyny i skutki, mają charakter zarówno psychologiczny, jak społeczny, ekonomiczny, prawny, przestrzenny a także polityczny. Stąd ten proces stanowi dzisiaj  przedmiot badań ze strony wielu różnych dyscyplin naukowych 41.

1.3. Zapotrzebowanie na turystykę W.W. Gaworecki zauważa, że turystyka, dzięki wykorzystaniu walorów środowiska geograficznego, jest gałęzią gospodarki wymagającą stosunkowo niewielkich nakładów inwestycyjnych, zapewniającą natomiast zatrudnienie i dochody sporej liczbie osób. Ten sam autor stwierdza, że w ostatnich latach udział Polski w międzynarodowej turystyce rośnie, zarówno wśród wyjeżdżających, jak i wśród przyjeżdżających; możliwości dalszego rozwoju turystyki w Polsce są nadal duże. Potrzebna jest jednak   bardziej intensywna reklama i szersza informacja o walorach turystycznych naszego kraju42. W pracy A. Panasiuka i D. Szostak zauważa się, że wzrost zapotrzebowania ze strony rozwiniętych i rozwijających się społeczeństw na podróże związane z wypoczynkiem, rekreacją oraz efektywnym zagospodarowaniem czasu wolnego spowodował, że w ramach gospodarek poszczególnych państw oraz całego globu zaczęła kształtować się turystyka, jako nowy, osobny obszar gospodarowania. Stanowi ona specyficzny zespół stosunków i zjawisk, wynikających z podróży i pobytu osób  przyjezdnych w miejscu destylacji turystycznej (recepcji turystycznej), o ile nie występuje w związku z rym osiedlenie i podjęcie działalności zawodowej. Sprawnie funkcjonująca współczesna turystyka wiąże się z kreowaniem i funkcjonowaniem systemu obsługi, obejmującego dynamicznie rozwijający się ruch turystyczny związany z podróżowaniem. Podkreślić należy fakt, że w turystyce, oprócz dogodnego środka transportu pozwalającego dotrzeć do danej destynacji, dla współczesnego podróżnego liczy się przede wszystkim 41

Ibidem, s. 45. Ibidem, s. 46. 42 Ibidem, s.270-273.

16

zapewnienie noclegu i wyżywienia. Zaspokajanie tych potrzeb w związku z wyjazdem turystycznym stanowi zazwyczaj większość wydatków przeznaczanych na usługi turystyczne43. Wśród wielu stymulatorów rozwoju turystyki występują  potrzeby. W ekonomii  potrzeby odgrywają szczególną rolę, gdyż wyznaczają powstanie popytu na dobra i usługi, w tym turystyczne. Wraz z upływem czasu potrzeby człowieka ulegają jednak zmianom. Jak wykazał A.H. Maslow, istnieje swego rodzaju priorytetowa struktura potrzeb (tzw.  piramida potrzeb Maslowa).

Rys. 1. Piramida potrzeb A.H Maslowa. Źródło:http://www.polishpros.pl/wp-content/uploads/2012/02/piramida_maslowa.jpg  data dostępu: 19.03.12. S. Medlik stwierdził, że: „Jeżeli warunki życia na to pozwalają, każdy człowiek   przechodzi cztery fazy: fazę potrzeb podstawowych, fazę potrzeb społecznych, fazę  samookreślania się i fazę samorealizacji” 44. Odwołując się do tego należy zauważyć, że turystyka stanowi podstawę fazy samorealizacji (bycie samym sobą, życie w sposób zadowalający). Należy dodać, że w wyniku rozwoju społeczno-gospodarczego i związanego z nim wzrostu zamożności społeczeństwa następuje przewartościowanie  potrzeb. Oprócz potrzeb turystycznych pewną rolę w rozwoju turystyki odgrywają  motywacje. Opisują one pobudki skłaniające człowieka do określonego zachowania i regulujące to zachowanie.

43

Działalność hotelarska i gastronomiczna przedstawiona jest szczegółowo w: Hotelarstwo. Usługi, eksploatacja, zarządzanie, A. Panasiuk, D. Szostak (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 32. 44 S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki, hotelarstwa, op.cit., s. 54.

17

Motywacje bywają różnorodne i często nieuświadamiane. Wiadomo, że potrzeby uprawiania turystyki mogą zostać urzeczywistnione pod warunkiem występowania kolejnego układu czynników, stymulujących lub ograniczających jej rozwój. Podkreślić należy fakt, że układ ten wypełniają dobra i usługi turystyczne, tworzące podaż turystyczną. Ważnym czynnikiem rozwoju turystyki jest polityka turystyczna państwa,  jako element polityki gospodarczej. Turystyka jest zjawiskiem społecznym, ponieważ człowiek w trakcie podróży wchodzi w rolę społeczną podróżującego, turysty. Miewa mniej lub bardziej liczne styczności społeczne. Są to styczności bądź ze współpodróżującymi, bądź z organizatorami podróży czy przewodnikami, bądź z mieszkańcami terenów odwiedzanych. W wyniku tych styczności mogą powstać głębsze

więzi społeczne. Ponadto człowiek podróżujący jest mniej lub bardziej społecznie uwarunkowany w zakresie motywacji do podróży, w wyborze celu podróży, jej formy, a więc środków transportu, sposobu zakwaterowania itd. K. Przecławski jest zdania, że: „Uwarunkowany jest nie tylko przez takie cechy jak wiek, płeć, wykształcenie, zawód czy stan majątkowy, ale także przez społeczne wyobrażenia i stereotypy związane z turystyką”45. Przez pojęcie ,,dobro turystyczne" należy rozumieć dobro lub zespół dóbr danych  przez naturę, historię lub wytworzonych przez działalność ludzką, na które występuje  popyt turystyczny. W strukturze dóbr turystycznych wyróżnia się dobra naturalne i  produkty pracy ludzkiej46. Do naturalnych dóbr turystycznych zalicza się miejsca o specyficznym klimacie, tereny górskie, wybrzeże morskie, plaże, kąpieliska, miejsca lokalizacji źródeł mineralnych itp. Dobra turystyczne w postaci produktów pracy ludzkiej są wynikiem działalności człowieka ukierunkowanej wyłącznie na potrzeby turystyczne albo nie związanej bezpośrednio z tymi potrzebami.Gaworecki jest zdania, że: „Kryterium  podziału działalności człowieka na bezpośrednio związaną

i pośrednio związaną z

turystyką jest trudne do ścisłego ustalenia. Dobra turystyczne, czyli dobra naturalne oraz  produkty pracy ludzkiej, nie tworzone z myślą o turyście są w literaturze dzielone na dobra i komplementarne” 47. Również

 podstawowe (nazywane idealnymi)

elementem wyjściowym w definiowaniu terminu dobro turystyczne są określone cechy środowiska przyrodnicznego48. Stopień atrakcyjności składników środowiska jest względny, ponieważ turyści mają odmienne upodobania,

a poza tym występuje tu

czynnik sezonowości, który określa możliwości wykorzystania przez ruch turystyczny 45

K. Przecławski, Turystyka a świat współczesny, PWN, Warszawa 1994, s. 10. http://www.hiszpania-online.com/?strona,doc,pol,glowna,1288,0,1126,1,1288,ant.html data dostępu: 3.03.12. 47 W.W. Gaworecki, op.cit., s. 104. 48 J. Warszyriska, Ocena zasobów środowiska naturalnego dla potrzeb turystyki, PWN, Warszawa 1974, s. 29. 46

18

 pewnych walorów środowiska w określonych porach roku. Należy jednocześnie zauważyć, że: „Do podstawowych dóbr turystycznych są zaliczane dobra naturalne i produkty pracy ludzkiej tworzone pośrednio z myślą o ruchu turystycznym. Nadają one kierunek ruchowi turystycznemu oraz kształtują jego strukturę czasowo-przestrzenną, a także stanowią  główną siłę przy ciągającą turystów” 49. Koncentracja ruchu turystycznego na pewnych obszarach czy w miejscowościach turystycznych jest

spowodowana ich szczególnym charakterem, polegającym na

występowaniu walorów turystycznych. Zdefiniowanie tego pojęcia sprawia znaczne trudności, czego dowodem jest istnienie bardzo zróżnicowanych określeń, będących  próbami uogólnienia tych cech obszaru turystycznego, które przyciągają doń uczestników ruchu turystycznego. Przyjmując, że istotę ruchu turystycznego stanowi realizacja funkcji czasu wolnego poza miejscem stałego zamieszkania, a więc wypoczynek w formie turystycznej, zadaniem walorów turystycznych będzie zaspokajanie potrzeb wynikających z tych funkcji. W związku z tym pojęcie walory turystyczne można zdefiniować jako rodzaj dóbr konsupcyjnych, które są zbiorem potrzeb turystycznych wystepujących na obszarze lub w miejscowości turystycznej. Na walory turystyczne składać się będą takie cechy przyrodnicze oraz kulturowe danego miejsca recepcji turystycznej, które zapewniają  realizację funkcji czasu wolnego. Sformułowane w ten sposób określenie walorów turystycznych umożliwia zastosowanie powszechnie występującego ich podziału na walory wypoczynkowe, krajoznawcze oraz specjalistyczne. Jednocześnie wymaga to  jednak wykazania związku poszczególnych rodzajów walorów z funkcjami czasu wolnego i konkretnymi potrzebami turystycznymi. Mapa niektórych walorów turystycznych została  przedstawiona na poniższym rysunku:

49

http://www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=62310&wer=0&new=t&mode=shw data dostępu: 3.03.12.

19

Rys. 2. Przykładowa mapa walorów turystycznych Mazowsza. Źródło: wrotamazowsza.pl data dostępu: 19.03.12. Inna koncepcja, której autorami są R. Bar i A. Doliński, w zależności od charakteru atrakcji wyróżnia walory: •

„wypoczynkowe (tereny o atrakcyjnym środowisku przyrodniczym, urozmaiconym ukształtowaniu powierzchni)

•

osobliwości przyrodnicze oraz elementy kultury materialnej i duchowej.

•

specjalistyczne: obszary umożliwiające uprawianie: wędkarstwa, myślistwa,  jeździectwa, kajakarstwa” 50.

T. Lijewski, B. Mikułowski i J. Wyrzykowski ze względu na główne motywy ruchu turystycznego wyróżniają walory: 50

R. Bar, A. Doliński, Turystyka, PWN, Warszawa 1969, s. 16.

20

•

„wypoczynkowe, służące regeneracji sił fizycznych i psychicznych, obszary wolne od zanieczyszczeń o czystym powietrzu, niskiej urbanizacji, dobrym klimacie; teren ten może też posiadać warunki do czynnego wypoczynku, a także walory lecznicze

•

krajoznawcze,będące przedmiotem zainteresowań poznawczych

•

naturalne (przyrodnicze), ukształtowane bez ingerencji człowieka, utworzone przez człowieka, ingerencja człowieka nie wpływa na znaczenie walorów

•

antropogeniczne - dobra kultury, zabytki architektury, budownictwa, muzea, imprezy kulturalne”51.

Walory turystyczne można również podzielić ze względu na punkt położenia: •

•

•

„punktowe (np. dany obiekt, miasto),  powierzchniowe (np. obszar parków narodowych) liniowe (np. trasa szlaków turystycznych)” 52. Specyficznymi cechami większości walorów turystycznych jest niemożność ich

 przemieszczania (z nielicznymi wyjątkami, np. dzieła sztuki) ani sprzedawania. Są one natomiast eksploatowane w różny sposób w celach turystycznych. Aby mogło to mieć miejsce, muszą być udostępnione turystom, czyli należy dokonać różnorodnych nakładów  pracy i kapitału na ich przystosowanie do turystycznego użytkowania -

w

 postaci zapewnienia warunków rozwoju ruchu turystycznego przez budowę urządzeń obsługi turystów, a szerzej - infrastruktury turystycznej. Podstawową cechą ukształtowanych potrzeb w turystyce jest zgodność ich elementów bytowych i duchowych, która musi być odzwierciedlona w wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług oraz w konsumpcji turystycznej. Wskazane jest, więc rozwijanie wiedzy o postępowaniu turystów oraz różnych ocenach ich zachowań, a to według kryteriów ruchu i wysiłku fizycznego, społecznej aprobaty lub dezaprobaty, co ułatwia w konsekwencji utrwalenie lub eliminację istniejących wzorców 53.

Rozdział II. Charakterystyka turystyki biznesowej 2.1. Pojęcie turystyki biznesowej 51

T. Lijewski, B. Mikułowski i J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, op.cit., s. 34. http://www.geografia.dwgm.pl/turyzm.html data dostępu: 30.03.12. 53 A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, op.cit., s. 240. 52

21

Turystyka biznesowa to forma ruchu turystyki, dla której jakość jest priorytetowym wyznacznikiem w aspekcie organizacji i realizacji produktów turystycznych. Definicja turystyki biznesowej wynika z celu, w jakim turysta odbywa podróż. Do turystyki  biznesowej zalicza się wszelkie podróże odbywane przez pracowników i inne osoby w ramach pracy, obejmujące uczestnictwo w takich spotkaniach, jak: konferencje, zjazdy, kongresy, szkolenia, seminaria, targi, wystawy oraz imprezy motywacyjne 54. Warto zauważyć, że u podstaw rozwoju turystyki biznesowej leżą inne niż w  pozostałych formach podróży turystycznej uwarunkowania socjoekonomiczne. Podczas gdy w turystyce pozabiznesowej istotne są takie czynniki, jak np. dochód, ceny, sezonowość i czas wolny, to w podróżach w interesach mniej liczy się czynnik kosztów,  bardziej zaś zależą one od ogólnych warunków ekonomicznych i koniunktury gospodarczej. To wyjazdy o charakterze zawodowym, w czasie których osoby korzystają z obiektów bazy turystycznej 55. Turystyka biznesowa to pojęcie bardzo pojemne, mieści się  w nim wiele sfer biznesu związanego z podróżowaniem i spotykaniem się za pieniądze firm i organizacji56. Rozwój międzynarodowych podróży biznesowych jest rezultatem  postępującego procesu globalizacji gospodarki światowej, z czym wiąże się narastająca  potrzeba bezpośrednich kontaktów między współpracującymi podmiotami. Turystyka  biznesowa, określana także terminem podróże "służbowe", nie mieści się w klasycznej definicji turystyki odnoszącej się do wyjazdów w czasie wolnym. Podróże służbowe wykonywane w ramach czasu poświęconego pracy niezupełnie spełniają także wymóg dobrowolności wyjazdu. Jednakże ze względu na liczbę międzynarodowych podróży odbywanych w celu załatwiania spraw zawodowych oraz ich powiązanie z bazą  turystyczną Światowa Organizacja Turystyki zdecydowała się włączyć podróże służbowe w zakres turystyki, a osoby uczestniczące w takich wyjazdach określać, jako turystów. We współczesnym pojmowaniu turystyki akceptuje się, więc jej związki z pracą, czego  przejawem są m.in. coraz częściej stosowane w literaturze naukowej określenia: working tourist (..pracujący turyści") oraz touring workers („podróżujący pracownicy"). Światowa Organizacja Turystyki szacuje, że dochód z podróży odbywanych w ramach turystyki

54

Metodologia badań i badania pilotażowe turystyki biznesowej. Instytut Turystyki, Warszawa 2003, na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, za: W. Bartoszewicz, H. Borne-Januła, X Buczak, M, Byszewska-Dawidek, X Skalska, Turystyka biznesowa w Polsce w 2003, instytut Turystyki, Warszawa 2004, s. 7. 55 Kompendium wiedzy o turystyce, G. Gołembski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa -Poznań 2002, s, 31. 56 Nowy Incenim w Polsce, A, Świątecki (red.), Wydawnictwo ELEKT Business Service & Travel, Warszawa 2005, s. 51.

22

 biznesowej stanowił w 2005 r. ok. 10-12% ogółu dochodów uzyskiwanych z turystyki na świecie. Udział ten jednak będzie w przyszłości wzrastać 57. Turystyka biznesowa ma powiązanie z turystyką kongresową. Jej rozwój na większą skalę zaczął się dopiero po zakończeniu „zimnej wojny" w latach 60. XX w., wraz z ożywieniem kontaktów międzynarodowych w sferze gospodarki, polityki, nauki i in. W krajach środkowoeuropejskich rozwój tego typu turystyki wiąże się nadto z procesami integracji europejskiej, wymienialnością walut, nawiązywaniem nowych kontaktów, wstę powaniem do organizacji międzynarodowych i in. Pod pojęciem turystyki biznesowej można rozumieć ogół podróży wykonywanych w celach zawodowych, w trakcie, których osoby wyjeżdżające korzystają z podstawowych usług turystycznych, a w czasie wolnym zaspokajają potrzeby wypoczynku, poznania, rozrywki itp.. korzystając z infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej. Mogą to być podróże konieczne do prowadzenia własnego  biznesu lub mające pomóc zatrudnionemu wykonywać swoje zadania bardziej efektywnie, ale mogą to być również wyjazdy w formie nagrody dla pracownika od pracodawcy za dobrze wykonane zadania, innym terminem określającym turystykę biznesową jest „przemysł MICE"58. W rozważaniach o turystyce kongresowej akcentuje się zagraniczną turystykę  kongresową, mniejszą uwagę poświęcając krajowej turystyce kongresowej, która z ekonomicznego punktu widzenia ma większe znaczenie ze względu na ilość i różnorodność imprez, ilość uczestników, efekty finansowe i in. Uważa się ją za najbardziej rentowny segment obsługi ruchu turystycznego. Turystyka

kongresowa jest

wewnętrznie zróżnicowana.

Można tu wyróżnić

 przedsięwzięcia różniące się charakterem i zakresem, często zalicza się do niej także tzw. wyjazdy (spotkania) integracyjne, których koszty uczestnictwa na ogół pokrywają  organizacje wysyłające 59.

Kongresem (w USA najczęściej konwencją) określa się formalne spotkanie lub zgromadzenie

o

charakterze

informacyjnym,

konsultacyjnym

i

dyskusyjnym,

 podejmowane przez stowarzyszenia, związki, partie polityczne i in.

Zgromadzenie (ang. assambly) to głównie spotkanie o charakterze politycznym lub legislacyjnym z udziałem delegatów lub delegacji mających prawo przemawiania i głosowania w sprawach będących na porządku obrad.

Zgromadzenie ogólne jest ciałem reprezentatywnym i kompetentnym, zbierającym się w regulaminowych odstępach czasu i podejmujące decyzje obowiązujące jego członków (np. Zgromadzenie Ogólne ONZ). 57

W. Kurek, Turystyka, PWN, warszawa 2007, s. 300. Ibidem, s. 300. 59 S. Wróblewski, Produkty markowe turystyki biznesowej, „Rynek Turystyczny" 1997, nr 14-15, s. 24. 58

23

Konferencja to spotkanie ważne ze względu na przedmiot obrad i oczekiwane rezultaty (wnioski, ustalenia).

Sympozjum to najczęściej spotkanie ekspertów wąskich specjalności naukowych dla przedstawienia wyników badań i dyskusji na ich temat

Seminarium  jest spotkaniem osób o określonych kwalifikacjach (wiedzy i umiejętności) lub te kwalifikacje chcących podwyższyć w zakresie określonym w temacie i celu seminarium. Grupowy, najczęściej krótkoterminowy i zawsze elitarny charakter  turystyki kongresowej narzuca specyficzny model organizacji i obsługi tych imprez, także konieczność utrzymania stosownej bazy (sal kongresowych, hoteli, restauracji, transportu itp.) oraz zapewnienia różnego rodzaju usług świadczonych przez wysoko kwalifikowany  personel (w zakresie tłumaczeń symultanicznych i przekładów, usług poligraficznych, informacji i reklamy i in.). Wystawy, określane także, jako targi, są miejscem sprzedaży produktów i usług dla ogółu klientów (targi konsumenckie) lub przedstawicieli określonej branży (targi handlowe). Są one miejscem spotkań wystawców, przedstawicieli różnych organizacji, odwiedzających oraz przedstawicieli świata mediów. Trwają na ogól od kilku dni do tygodnia. Znaczące imprezy targowe odbywają się regularnie w tym samym miejscu, każdego roku lub co kilka lat. Targi są zazwyczaj imprezami wzbudzającymi duże zainteresowanie, wybieranymi przez wielu producentów, jako miejsce premiery nowych  produktów, np. nowych marek samochodowych. W zależności od specjalizacji oraz rangi  przyciągają odwiedzających i wystawców z regionu, kraju lub z zagranicy. Są, więc uważane za czynnik stymulujący turystykę międzynarodową 60. W miastach-centrach kongresowych wpływ tego rodzaju turystyki uwidacznia się  w lokalnym handlu, życiu kulturalnym (muzea i galerie sztuki, teatry, obiekty sportowe) i w wysoko płatnych usługach specjalistycznych, jakie świadczą przewodnicy, hostessy, tłumacze, agencje ochrony, firmy reklamowe, towarzystwa ubezpieczeniowe i in 61. Podział  podróży biznesowych został przedstawiony na poniższym obrazie:

60 61

W. Kurek, op.cit., s. 303. S. Wróblewski, op.cit., s. 25.

24

Rys. 3. Podstawowe imprezy turystyki biznesowej. Źródło: http://img.pws-promedia.pl/assets/rt/wykres_kolowy.jpg data dostępu: 15.04.12. Turystyka korporacyjna, znana również, jako rozrywka korporacyjna, jest formą   podróży służbowej polegającą na zapraszaniu przez organizującą ją firmę gości do darmowego uczestnictwa w ważnych wydarzeniach lub zorganizowanym wypoczynku, trwających zazwyczaj dzień lub parę godzin. Obejmuje luksusowe rozrywki oferowane  przez firmę swoim najważniejszym, strategicznym klientom lub klientom potencjalnym w czasie prestiżowych wydarzeń sportowych i kulturalnych, takich jak mistrzostwa świata w  piłce nożnej lub festiwale operowe.

Może mieć także formę aktywnej rekreacji

zaproszonych gości, np. gry w golfa, rejsów żeglarskich. Główne grupy osób, do których są kierowane takie formy gościnności, obejmują: obecnych oraz potencjalnych klientów i dostawców, pośredników, agentów, partnerów finansowych, osoby wpływowe (np. dziennikarzy mediów ogólnych i specjalistycznych, polityków lokalnych i szczebla krajowego), a także klientów„wewnętrznych", czyli personel firmy 62. Obiekty konferencyjne w Polsce zostały przedstawiona na poniższym obrazie:

62

W. Kurek, op.cit., s. 304.

25

Rys.4. Mapa obiektów konferencyjnych w Polsce Źródło: http://www.meetingspoland.pl/katalog_zglosz.htm data dostępu: 10.04.12. Docelowym rynkiem zbytu oferty turystyki biznesowej jest grupa osób o wysokich wymaganiach, korzystająca najczęściej  z usług o wysokim standardzie, a ich wyjazdy finansowane są przez instytucje delegujące. Stąd w obsłudze ruchu turystyki biznesowej uwaga skupiona jest, na jakości. Uczestnikami są przeważnie specjaliści z różnych dziedzin, członkowie organizacji zawodowych, sportowych, gospodarczych, kulturalnych, naukowcy, politycy biorący udział w imprezach i spotkaniach odbywających się na całym świecie63.

Produkty turystyki biznesowej, jako konkretne imprezy- konferencje, kongresy, szkolenia czy wyjazdy motywacyjne - to efekt działań wielu podmiotów. Stronę organizatorską tworzą pośrednicy (np. wyspecjalizowane w organizowaniu imprez biura  podróży) oraz dostawcy elementów złożonego produktu (m.in. hotele, kwiaciarnie,  przewoźnicy,

tłumacze

symultaniczni).

Zintegrowane

działania

projakościowe

 poszczególnych podmiotów warunkują, jakość całego produktu turystyki biznesowej.  Niestety, z drugiej strony niedbałość w podejściu do klienta w którymkolwiek z elementów wpływa negatywnie na całość przedsięwzięcia. W omawianej formie ruchu turystycznego podmiotem, który obsługuje tylko i wyłącznie klientów biznesowych, jest profesjonalny organizator konferencji

(kongresów), w skrócie PCO {Professional Congress Organizer), PCO to szczególny 63

Wybrane aspekty obsługi ruchu turystycznego, B. Meyer (red.), Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004, s. 50.

26

 przypadek biura podróży wyspecjalizowanego w produktach MICE (meetings, incentives, conferences, exhibitions 'spotkania, podróże motywacyjne, konferencje, wystawy) 64. Termin „profesjonalny organizator konferencji" może być stosowany zarówno do  pojedynczych osób, jak i do agencji, dla których PCO pracują (firm specjalizujących się w zarządzaniu spotkaniami). PCO działa, jako konsultant komitetu organizacyjnego imprezy; wpływa na jego decyzje, wykorzystując swoje doświadczenie i wiedzę. PCO można również nazwać zespołem realizatorów incentive% czyli grupą złożoną z dwóch lub więcej osób, które we wzajemnym współdziałaniu realizują określony cel (w praktyce jest to kilkanaście osób, a w przypadku obsługi dużych kongresów - nawet kilkaset). Turystyka biznesowa uznawana jest za jedną z najbardziej dochodowych form turystyki na świecie, tak z punktu widzenia firm świadczących usługi turystyczne i towarzyszące jak i dla obszarów recepcji turystycznej. Cechuje ją zapotrzebowanie na wysoki standard usług turystycznych, głównie noclegowych, ale także transportowych, informatycznych, biurowych, translatorskich czy wynajmu samochodów. Popyt na te usługi jest źródłem poważnych dochodów. Średnie dzienne wydatki jednego turysty  biznesowego przyjeżdżającego do Wielkiej Brytanii wynoszą np. 147 funtów szterlingów, a zwykłego turysty-59 funtów. Połowa wykorzystania miejsc hotelowych w większych miastach europejskich przypada właśnie na podróżnych biznesowych.

Średnie

ogólnoświatowe wydatki przypadające na jednego uczestnika dużej konferencji w 2001 r. wynosiły 343 USD na dzień, a średnie wydatki organizacji jednego międzynarodowego kongresu osiągnęły wartość 1,1 mln USD 65.

2.2. Problemy i trudności turystyki biznesowej Problematyka, jakości w turystyce biznesowej jest zagadnieniem niezwykle złożone, to temat, który interesuje wiele odpowiedzialnych podmiotów. Jednym z nich jest Europejska Federacja Stowarzyszeń Profesjonalnych Organizatorów Kongresów (European Federation of the Associations of Professional Congress Organisers EFAPCO). W roku 2006 w Atenach odbyło się drugie walne zgromadzenie i kongres tejże organizacji, mający na celu ocenę działań podejmowanych na rzecz rozwoju turystyki  biznesowej w krajach Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem zasadności wprowadzenia zmian w prawie unijnym, co do wymagań na temat podnoszenia, jakości usług i ofert oraz konieczności opracowywania zawodowego kodeksu etyki zawodowej i 64

R. Davidson, B, Cope, Turystyka biznesowa. Konferencje, podróże motywacyjne, wystawy, turystyka korporacyjna, Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2003, s. 3. 65 W. Kurek, op.cit., s. 302.

27

 postępowania zawodowego PCO66 (Professional Congress Organizer - Profesjonalny Organizator Konferencji), w szczególności w odniesieniu do spraw związanych z tajemnicą zawodową. W spotkaniu tym uczestniczyła również Dyrekcja Generalna ds. Usług na rynku wewnętrznym Komisji Europejskiej. Zachęciła ona takie federacje, jak  EFAPCO, do ścisłej współpracy z Komisją Europejską w celu wypracowania kryteriów umożliwiających ocenę, jakości usług świadczonych przez sektor turystyki biznesowej, wskazując na stosowne regulacje zawarte w dyrektywie usługowej. Podkreślono, że istnienie takich organizacji, jak EFAPCO, przyczynia się do wzrostu konkurencyjności na rynku usług turystyki biznesowej 67. W II Kongresie EFAPCO 2006 uczestniczyli  przedstawiciele Stowarzyszeń Profesjonalnych Organizatorów z 9 krajów, w tym: Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch, Portugalii, Belgii, Grecji, Węgier, Hiszpanii oraz Polski 68. W dniach 27-29 lipca 2007 r. w Warszawie odbyła się konferencja przedstawicieli  państw Unii Europejskiej, której celem było przygotowanie III Kongresu EFAPCO, zaplanowanego na styczeń 2008 roku. Na spotkaniu tym przeprowadzono analizę  warunków uzyskania członkostwa w narodowych stowarzyszeniach odpowiedzialnych za turystykę biznesową, umożliwiającą ustanowienie listy wymogów minimalnych, oraz  porównano karty etyki. Pozwoliło to na wyodrębnienie pięciu głównych aspektów związanych z zasadami i rekomendacjami, jakości, których powinien przestrzegać PCO. Obszary te to: relacje między członkami a ich Narodowym Stowarzyszeniem, relacje między członkami, relacje z dostawcami, relacje z klientami oraz kryteria wyłączenia 69.

Elementy produktu turystyki biznesowej, od których zależy, jakość produktu finalnego, to: •

lokalizacja wydarzenia (odpowiednia dla konkretnej imprezy),

•

środki transportu dla uczestników,

•

wymogi lokalowe (odpowiednie dla konkretnej imprezy),

•

gastronomia (odpowiednia dla konkretnego odbiorcy),

•

 personel (jego kwalifikacje, kultura osobista, zachowanie, empatia) 70.

66

I. Sokołowska, Turystyka biznesowa -polska specjalność w ocenie Stowarzyszenia Konferencje i Kongresy w Polsce, [w.] Turystyka biznesowa. Produkt i promocja, wybór wykładów i referatów zaprezentowanych podczas cyklu szkoleniowego „Europejska Akademia Organizatorów i Planistów Konferencji" w latach 2004-2005, Stowarzyszenie Konferencje i Kongresy w Polsce, Warszawa 2005,  publikacja w formie CD. 67 www.mg.gov.pl data dostępu: 1.04.12. 68 Ibidem. 69 N. Le Brun, Droga ku ustanowieniu wspólnej karty etyki i jakości dla europejskich PCO. Pierwszy krok: studium porównawcze statutów i kart etyki członków EFAPCO, [w:] Integrowanie działań stowarzyszeń  profesjonalnych organizatorów kongresów na rzecz rozwoju europejskiego rynku konferencyjnego i turystyki biznesowej w Europie, J. Piasta (red.), publikacja pokonferencyjna sfinansowana ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa 2007, s. 15-18. 70 J. Allen, Organizacja imprez. Najlepszy przewodnik dla organizatorów, Wydawnictwo International Publishing Scrvicc, Warszawa 2006,

28

Uczestnicy wyjazdów biznesowych mają jednak niewielki wpływ na wybór sposobu organizacji i miejsca docelowego wyjazdu. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie wszystkie formy podróży służbowych są związane z wykonywaniem obowiązków zawodowych. W ramy tej formy turystyki włącza się także spotkania różnych stowarzyszeń, w których uczestnictwo i działalność jest dobrowolna. W szerokim znaczeniu turystyka biznesowa oznacza, więc wszelkie podróże, których cele są związane z pracą bądź załatwianiem interesów. Warunkiem uznawania tego ruchu za turystykę jest łączenie przez osoby  podróżujące spraw zawodowych lub interesów z korzystaniem z podstawowych usług turystycznych, a w czasie wolnym z infrastruktury turystycznej i zaspokajanie potrzeb rekreacyjnych, rozrywki, zabawy czy potrzeb poznawczych. Kryterium to jest bardzo ważne, ponieważ pozwala odróżnić turystyczne podróże służbowe od innych podróży związanych z działalnością biznesową, np. związanych z zaopatrywaniem obiektów handlowych71.

2.3. Rola turystyki biznesowej Wzrost konkurencyjności polskiej turystyki biznesowej oraz podnoszenie kwalifikacji branży turystycznej, co jest ściśle związane z problematyką jakościową, zakłada również projekt Strategii rozwoju turystyki na lata 2007-2013,  przygotowany przez resort właściwy do spraw turystyki. Autorzy dokumentu podkreślają, że w celu zwiększenia konkurencyjności polskiej turystyki istotne jest nie tylko kreowanie nowych  produktów turystycznych, ale i rozwijanie dotychczasowych. Ważne są działania marketingowe, ukierunkowane na stworzenie spójnego systemu promocji na szczeblu krajowym oraz wspólnej promocji na poziomie Unii Europejskiej. Projekt Strategii zakłada min. systematyczne badanie rynku turystycznego w Polsce, a także dostosowywanie oferty turystycznej do potrzeb turystów krajowych i zagranicznych. Rozwój turystyki wiąże się   przede wszystkim z budową i modernizacją infrastruktury transportowej, m.in. dróg, sieci kolejowych, szlaków wodnych i lotnisk. Projekt kładzie nacisk na systematyczne kształcenie przedstawicieli biur podróży, personelu hoteli i restauracji, przewodników i  pilotów wycieczek. Rozwój turystyki pozwoli stworzyć nowe miejsca pracy w regionach atrakcyjnych turystycznie, a borykających się z wysokim bezrobociem 72.Turystyka  biznesowa cechuje się brakiem wyraźnej sezonowości oraz stosunkowo małą wrażliwością  na zmiany cen. Z punktu wadzenia obszarów recepcyjnych oraz działającego tam sektora turystycznego zaletą podróż) -- służbowych jest to, że są one mniej podatne na zmiany  popytu niż turystyka rekreacyjna. Dochody, które generują, są rozłożone stosunkowo 71 72

W. Kurek, op.cit., s. 301. www.pulsbiznesu.pl data dostępu: 1.04.12.

29

równomiernie wciągu całego roku, z niewielkim spadkiem podczas sezonów wakacyjnych. Rozwój turystyki biznesowej jest doskonałą okazją do uzyskiwania dodatkowych dochodów dla wielu przedsiębiorców turystycznych, bowiem popyt na podróże służbowe i  podróże w czasie wolnym w pewien sposób się uzupełniają zarówno w skali roku. jak i tygodnia. Ogólnie można przyjąć, że okresem rozwoju turystyki biznesowej są dni oraz miesiące

pracy

(poniedziałek-czwartek; wrzesień-czerwiec), natomiast

turystyki

wypoczynkowej weekendy oraz miesiące urlopowe (ferie letnie i zimowe). Sytuacja taka daje, więc hotelom czy liniom lotniczym możliwość jednoczesnego obsługiwania obu rynków. W wielu przypadkach i miejscach na świecie podróże służbowe traktuje się, jako sposób na wydłużenie sezonu turystycznego 73.  Na rozkład ruchu turystycznego w czasie i przestrzeni wpływ mają najrozmaitsze czynniki obiektywne i subiektywne: polityczne, społeczne, gospodarcze, a także moda. Analiza tych czynników, dokonywana od czasu do czasu przez panel ekspertów UNWTO,  pozwala na formułowanie prognoz (bardziej lub mniej trafnych) odnośnie tendencji rozwojowych turystyki w skali globalnej i regionalnej. Czynnikiem ograniczającym jest światowy terroryzm i konflikty zbrojne w wielu regionach świata, także w tych, które uchodzą za regiony turystyczne. Dochodzą do tego epidemie i pandemie (AIDS, SARS, gorączka Denga, ptasia grypa i in.). Dla turystyki międzynarodowej duże znaczenie mają wielkie imprezy sportowe, kulturalne, handlowe i religijne: Olimpiady i Zimowe Igrzyska Olimpijskie, mistrzostwa świata i kontynentów w różnych dyscyplinach sportowych (zwłaszcza w piłce nożnej), światowe wystawy EXPO, wielkie koncerty gwiazd muzyki, międzynarodowe pokazy lotnicze i salony samochodowe, międzynarodowe targi (w tym targi turystyczne), wielkie zgromadzenia religijne (np. Rok Święty, kongresy eucharystyczne i in.) . Organizowane są  dziś w różnych krajach, nie tylko w Europie. Wzrost poziomu wykształcenia i świadomości społeczeństwa za sprawą środków masowego przekazu i Internetu wzbudził obecnie zwiększone zainteresowanie zagadnieniami historii, kultury i sztuki, tym samym spowodował konieczność włączenia tych zagadnień do ofert turystycznych i do programów imprez zorganizowanych oraz ofert indywidualnych. Jako jeden z istotnych wymieniany jest czynnik demograficzny. Ponieważ liczba osób starszych wiekiem stopniowo się zwiększa (abstrahując od przyczyn tego stanu), a seniorzy (w tym emeryci) stają się relatywnie zdrowsi i aktywniejsi i dysponują wyższymi dochodami (przynajmniej w niektórych krajach), można oczekiwać, że liczba  potencjalnych turystów w tej grupie będzie wzrastać szybciej niż ogólny popyt na produkty 73

W. Kurek, op.cit., s. 302.

30

turystyczne. W szczególności rosnąć będzie popyt, na jakość, wygodę i bezpieczeństwo w usługach turystycznych, zwiększy się popyt na ogólnodostępny i tani transport (autokarowy, morski, lotniczy), zwiększy się popyt na usługi turystyczne poza głównym sezonem, wreszcie popyt na spokojniejsze formy rekreacji i rozrywki. Podkreśla się też, że obserwowany spadek średniej liczby osób przypadających na jedno gospodarstwo domowe  przekładający się na wyższe dochody i większą siłę nabywczą umożliwi częstsze, ale krótsze podróże do dalekich krajów. W programie spotkań biznesowych często są zawarte spotkania towarzyskie, imprezy kulturalne, wycieczki krajoznawcze, zakupy (np. prezentów). Podróże służbowe zawierają, więc elementy, które są charakterystyczne dla osób podróżujących w czasie wolnym w; celach rekreacyjnych. Różnica polega na tym, że dla „typowych" turystów zajęcia takie leżą u podstaw ich motywacji, natomiast dla osób podróżujących służbowo są  one dodatkiem do głównego celu. jakim są interesy. Nierzadko bywa jednak tak, że owa „część rekreacyjna" turystyki biznesowej stanowi dla jej uczestników dużą atrakcje oraz dodatkowy impuls do podejmowania takich wyjazdów. Dla niektórych osób wyjazdy w interesach są okazją do krótkiego wypoczynku, częściowo sfinansowanego przez  pracodawcę. Wielu uczestników turystyki biznesowej decyduje się, bowiem przedłużyć swoją podróż, tak aby spędzić dodatkowych kilka dni w planowanym miejscu spotkań  biznesowych, często zabierając także ze sobą osobę towarzyszącą. Takim wydłużeniom  pobytu sprzyja stosowana przez narodowych przewoźników lotniczych tzw. reguła sobotniej nocy. Zgodnie z jej zasadą wiele linii lotniczych pobiera mniejsze opłaty za  bilety, jeśli pasażer spędza w określonym miejscu sobotnią noc. Redukcja kosztów  przelotu zachęca również pracodawców do opłacania dodatkowej doby zakwaterowania w hotelu swoim pracownikom, którzy wyrażą ochotę spędzenia weekendu w rym miejscu. Pewną prawidłowością jest także powracanie uczestników spotkań biznesowych do tych samych miejsc po jakimś czasie, ale już w celach czysto turystycznych 74. Rozmiary turystyki biznesowej zależą od kondycji gospodarek poszczególnych  państw oraz koniunktury międzynarodowej. Jednakże liczba wyjazdów służbowych jest mniej uzależniona od zmian cen usług turystycznych niż, jak to się obserwuje, w komercyjnej turystyce wypoczynkowej. Dzieje się tak, ponieważ podróże służbowe są   podejmowane w celu zapewnienia skutecznego działania przedsiębiorstw w różnych warunkach ekonomicznych.

2.4. Historia turystyki biznesowej w Polsce i elementy rozwoju

74

Ibidem, s. 301.

31

Historia turystyki biznesowej w Polsce zaczyna się po drugiej wojnie światowej. Wiąże się przede wszystkim z działalnością firmy „Orbis”, która to była jedyną wiodącą  na rynku. Wynikało to z faktu, że w naszym kraju nie było gospodarki wolnorynkowej natomiast była centralnie sterowana. Przez wiele lat firma ta była potentatem w organizowaniem kongresów, spotkań politycznych różnego szczebla oraz szkoleń. Swojego czasu istniała nawet specjalna komórka w firmie „Orbis”, która specjalizowała się  organizowaniem kongresów 75. Komórka ta nazywała się Biuro Kongresów. Na pewno należy zwrócić uwagę na Pałac Kultury, który to w tamtym okresie był największym obiektem, w którym, organizowano spotkania klasy politycznej, biznesmenów na różnych szczeblach systemu. Na poniższych obrazach zobaczymy pałac kultury oraz logo legendarnej firmy „Orbis76”.

For.1. Pałac Kultury i Nauki w Warszawie Źródło: http://cudaswiata.pl/photos/palac_kultury_i_nauki01.jpg  data dostępu: 10.04.12.

75

W. Bartoszewicz, H. Borne-Januła, T. Skalska Turystyka biznesowa w Polsce. Skalska Instytut Turystyki w Warszawie. Raport Kongresy i Konferencje. Warszawa 2005. 76

I.Kulesza, K.Łopaciński, Turystyka biznesowa w Polsce. Warszawa : Eurosystem - Jarosław Śleszyński. 2007.

32

Rys.5. Logo firmy „Orbis” Źródło:

http://www.spaluxury.pl/images/mini_460/1285745031logo_Orbis.jpg 

data

dostępu: 10.04.12. Bardzo gwałtowny a wręcz dynamiczny i burzliwy rozwój historii turystyki  biznesowej w Polsce nastąpił, gdy nastała epoka gospodarki wolnorynkowej. Przypada to na początek lat, 90 kiedy to gwałtownie rozwijała się branża hotelarska w Polsce. Na  pewno do podstawowych czynników należy zaliczyć rozwój konkurencji. Nic nie wpływa lepiej na rozwój danej gałęzi przemysłu jak silna konkurencja na rynku. Do dzisiaj na Polskim rynku powstało już ponad sto profesjonalnych firm zajmujących się turystyką   biznesową. Są to przeważnie wielkie centra kongresowe, ale również i mniejsze prywatne hotele. Nie można oczywiście zapomnieć o firmach działających w innych branżach, ale organizujących w zakresie swojej działalności kongresy, szkolenia i seminaria. Duży wkład w rozwój turystyki biznesowej mają na pewno Uczelnie Wyższe w Polsce. To dzięki ich działalności organizowanych jest wiele szkoleń, czy seminariów 77. Najważniejsze zalecenie ekspertów z Unii Europejskiej mówiło, że prywatni inwestorzy muszą współpracować z władzami danego kraju oraz przede wszystkim z samorządem terytorialnym, co miało zapewnić lepsze efekty poprzez wspólne planowanie działań. Na pewno  jednym z najważniejszych wydarzeń w historii polskiej turystyki biznesowej jest utworzenie w 1998 r. stowarzyszenia „Konferencje i Kongresy w Polsce”(SKiK)78. Możemy powiedzieć, że  jest to grupa profesjonalistów, której zadaniem jest coraz większe podnoszenie standardów związanych z turystyką biznesową. Warto wspomnieć również, że jednym z ich ważnych zadań  jest wypracowywanie strategii marketingowych. W 2004 roku SKiK wspólnie z podobnymi 77

L. Butowski: Organizacja Turystyki w Polsce. Turystyka biznesowa produkt i  promocja. Warszawa 2006 78 S. Wróblewski: Konferencje i kongresy szansą hotelarstwa. Doradca Hotelarza. Warszawa 1997.

33

organizacjami z innych państw europejskich takich jak Belgia, Grecja czy Portugalia założyły EFPCO (European Federation of the Professional Congress Organisers). Organizacja ta odgrywa niezbędną rolę w organizacji szkoleń, konferencji, kongresów. Właśnie na te cele dostaje różnego rodzaju dotacje i dofinansowania od Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz Polskiej Organizacji Turystycznej. Obecnie turystyka biznesowa jest jedną z najbardziej rozwijających się gałęzi turystyki w Polsce, ale ten okres trwa od stosunkowo niedawna. Skutkiem tego jest brak badań i obszernych analiz dotyczących rynku turystyki biznesowej w Polsce. Klienci i nabywcy usług związanych z biznesowymi aspektami turystyki poszukują obiektów o bardzo wysokim standardzie. Głównie pożądanymi obiektami są przeważnie hotele o standardzie pięciu gwiazdek. Oczywiście jest wiele różnych czynników, które mogą wpływać na przyjazd potencjalnych czynników. Do najważniejszych na pewno musimy zaliczyć: bezpieczeństwo w kraju, dobrą  komunikację międzypaństwową, atrakcyjność miast a także samych obiektów konferencyjnych. Wzrost rozwoju turystyki biznesowej na pewno wiąże się z coraz większą liczbą przyjazdów w celach służbowych w porównaniu do przyjazdów w innym celu niż interesy79. Dowodem na to mogą być przedstawione poniżej wykresy przedstawiające badania Instytutu Turystyki z 2009 roku. Mimo, że w 2007 r. było więcej przyjazdów służbowych niż w 2009 r. to ich liczba  jest na tyle duża, że pozwala na dynamiczny rozwój tego segmentu rynku. Z wykresu można wywnioskować, że podróże biznesowe w każdym roku są dominującym celem przyjazdu, co  jeszcze bardziej potwierdza postawione wyżej hipotezy. Wydaje się, że to jest główny cel, w jakim podróżują ludzie i wyprzedza nawet wypoczynek, który jest tak ważny z  punktu widzenia regeneracji organizmu po długim okresie pracy.

79

L. Butowski: Organizacja Turystyki w Polsce. Turystyka biznesowa produkt i  promocja. Warszawa 2006

34

Wykres.3. Cele przyjazdów turystów zagranicznych do Polski na przestrzeni lat 20072009. Źródło: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostępu: 10.04.12.

Wykres. 4. Zróżnicowanie celów pobytu według środka transportu. Źródło: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostępu: 10.04.12. Ten wykres ma za zadanie pokazać, iż turyści podróżujący w celach służbowych, jako środek transportu wybierają najczęściej samolot. Jest to potwierdzenie hipotezy, że ludzie  podróżujący w celach biznesowych wybierają wygodę, w przypadku środków transportu samolot. Nikt sobie chyba nie wyobraża magnata biznesowego, który przez pół Europy  jedzie pociągiem, żeby dostać się z jednego końca kontynentu na drugi 80.

Wykres.5. Zróżnicowanie celów pobytu według kwartału. Źródło: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostępu: 10.04.12. Analizując z kolei ten wykres od razu zauważamy dominującą liczbę wyjazdów typowo turystyczno-wypoczynkowych w III kwartale. Związane jest to oczywiście z porą roku, jaką jest lato. W tym czasie wszyscy chętnie wyjeżdżają na wczasy. Podróże służbowe są we wszystkich

80

http://www.intur.com.pl 

35

kwartałach oprócz III na pierwszym miejscu. Najmniej odbywa ich się w 3 III kwartale,  ponieważ związane jest z wakacyjnymi urlopami81.

Ogółem Niemcy źródło:

Stare kraje UE (bez

Nowe

Rosja, Białoruś,

Główne

Niemiec)

kraje UE

Ukraina

zamorskie

badania Instytutu Turystyki w 2009 r.

Interesy w imieniu

31

29

43

21

22

44

Samodzielne interesy

27

26

29

12

34

26

Transport

24

22

7

52

33

6

2

4

3

1

1

9

6

7

9

2

2

11

10

12

9

12

8

4

firmy

Udział w targach i wystawach Udział w kongresie, konferencji Inne służbowe

Tab.2. Rodzaje przyjazdów służbowych w procentach na świecie. Źródło: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostępu: 10.04.12. Gdy popatrzymy na tą tabelkę od razu zauważamy, że dominującymi rodzajami przyjazdów służbowych są przede wszystkim interesy własne lub w imieniu firmy. Stosunkowo mały udział  procentowy mają kongresy i konferencje, ale to się zaczyna powoli zmieniać. Nie można  pominąć faktu, że to Niemcy są wiodącym państwem nawet na całym świecie, gdy chodzi o turystykę biznesową. Spowodowane jest to na pewno bardzo silną pozycją tego państwa na rynku ogólnoświatowym82.

81 82

http://www.intur.com.pl  http://www.intur.com.pl 

36

Rozdział III. Podróże biznesowe a turystyka w świetle badań własnych Podróże biznesowe to podróże do celu pracy - na spotkanie, konferencję, targi handlowe czy wystawę. Ilość podróży w celach biznesowych stopniowo i równomiernie, choć powoli, wzrasta. Taki sposób podróżowania jest wyspecjalizowany, rentowny a dodatkowo istotnie przyczynia się do rozwoju zarówno miejskiego jak i regionalnego. Wagę biznesowych podróży najlepiej ilustruje fakt, że agencje turystyczne czerpią zyski niemalże o połowę wyższe niż kiedykolwiek wcześniej z tego typu usług. Duża liczba komercyjnych firm wydaje znaczne sumy pieniędzy na różnego rodzaju konferencje czy  biznesowy wycieczki, tym samym dając hotelom szanse na rozwój i zarobek. Jednak nie tylko biznesowa turystyka jest głównym źródłem przychodów dla wielu hoteli; jest to  pomocne w okresie posezonowym dla turystyki. Polska nieustannie staje się, co raz częściej wybieranym krajem, jako cel krajowych i zagranicznych podróży biznesowych. Szczególne znaczenie dla Rozwoju rynku turystycznego mają rozwijające się z roku na roku coraz prężniej różnego rodzaju firmy szkoleniowe. Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej, strumienia środków powiązanych z możliwością zarobkowania dla osób, niemających dotychczas możliwości samodzielnego działania. Doskonałym  przykładem, który obserwuję od lat są usługi Kursów przyuczających do zawodu, które z reguły organizują małe firmy, jednoosobowe, których często całym kapitałem jest własna wiedz, odpowiednie uprawnienia, dyplom wyższej uczelni i determinacja. To na naszym rodzimym rynku, do czego jeszcze wrócę. Statystyki pokazują, że ponad trzy czwarte z turystów, którzy przybywają do Polski to turyści biznesowi, natomiast polskie firmy wydają ok 10 miliard złotych na podróże w celach biznesowych. Przychody z krajowej turystyki szacowane są na 15 miliardów 37

złotych rocznie. Instytut Turystyki informuje, iż do Polski przyjeżdża rocznie 16 milionów turystów a liczba ta rośnie z roku na rok ok. 3-5%. Ponad trzy czwarte przybywa z sąsiednich krajów oraz krajów Unii Europejskiej, wyłączając Niemcy, które stanowią  większość turystów. Rocznie, ponad 4 miliony turystów przybywa w sprawach biznesowych, ponad 3 miliony w ramach wypoczynku i rekreacji. Natomiast niespełna 3 miliony turystów przyjeżdża w celu odwiedzenia rodziny czy znajomych. Większość tzw. turystów biznesowych pochodzi z piętnastki starych krajów UE. Ponad jedna czwarta zagranicznych turystów przyjeżdża w sprawach biznesowych. Jak   podaje Instytut Turystyki, ok 2 miliony z nich to Niemcy, a za nimi Ukraińcy, Rosjanie i Białorusini stanowiąc niespełna 1 milion. Poza tym można wyróżnić taki narodowości jak: Duńczycy - 130 000; Austriacy - 100 000; Brytyjczycy - 100 000; Szwedzi - 85 000; Francuzi - 75 000; Włosi - 60 000. Turyści spoza "starej piętnastki" stanowią liczbę 390 000, natomiast turyści spoza Europy stanowią, 150 000 z czego ponad połowa, bo 70 000 to mieszkańcy Stanów Zjednoczonych. Ponad 30% turystów biznesowych reprezentuje interesy firm korporacyjnych a 33, 6% to osoby prowadzące własny interes. 8% przybywa do Polski na konferencje a 2, 3% uczestniczy w targach i wystawach. Polskie przychody z turystyki biznesowej oscylują w granicy 1 miliarda USD, czyli 31, 1% z ogólnych, polskich przychodów z turystyki rocznie. Chciałabym szerzej zbadać temat, mając jednak świadomość ogromnej masy ludzi przemieszczających się na terenie kraju  postanowiłam szczególnie skupić się na rodzimym runku, Polskich turystów biznesowych.

3.1. Metodologia badań własnych W swojej pracy, jako Zakres tematyczny pracy obrałem sobie turystykę   biznesową mającą miejsce na terenie Polski, organizowanej przez Polskie przedsiębiorstwa dla pracowników, wolnych zawodów. Swoją ankietę przeprowadziłem w gronie przyjaciół i znajomych pracujących dla wielu zagranicznych, jak i Polskich firm na terenie RP. Duża skala organizowanych w ostatnim czasie szkoleń, powiązanych z dotacjami z UE znacznie zwęszyła skalę zjawiska. W latach wcześniejszych naturalnie również miały miejsce  podróże służbowe, wyjazdy integracyjne, doszkalające, jednak śmiało można stwierdzić nie na taką skalę, jaka w tej chwili ma miejsce. W latach 2007-2013 podpisane projekty, umożliwiające czerpać korzyści nie jedynie w skali przedsiębiorstw, ale i również małych, lokalnych firm, ale i również jednostek. Nie zagłębiając się szczególnie we wszystkie możliwe projekty, na bazie własnych obserwacji projektów Kapitał Ludzki, mogę śmiało  powiedzieć, że nastąpiła gigantyczna zmiana w tym zakresie. 38

Celem przedmiotu moich badań jest uzyskanie informacji dotyczących podstawowych źródeł finansowania takich podróży na terenie Polski. Interesuje mnie, bowiem odpowiedz na pytanie, w jakiej skali wynikają owe podróże z czysto pragmatycznych potrzeb danego  przedsiębiorstwa, które wysyła pracownika w podróż. A w jakiej skali wpływ na rozwój tego rodzaju podróży mają wszelkiego rodzaju dotacje unijne, wsparcie dla pracodawców z funduszy UE, co przekłada się na stale rosnący proceder. Obserwując grono znajomych i  przyjaciół mogę, bowiem bezapelacyjnie stwierdzić, iż szczególnie w ostatnich latach zwiększyła się skala tego przedsięwzięcia. Osoby znajome, wśród których również  przeprowadziłem ankiety, pogłębiając dotychczasową wiedze na ten temat udzieliły wyczerpujących informacji. Postarałem się również o zebranie danych od osób anonimowych, korzystając w tym przypadku z Internetu, jako najtańszej i zarazem najbardziej różnorodnej sfery zbierania informacji na każdy właściwie interesujący nas temat. Jednym z głównych celów przeprowadzonych badań było dostarczenie informacji o specyfice ruchu turystyki biznesowej we Wrocławiu. Miało to za zadanie wyróżnić wszystkie podróże, których cele były związane z pracą bądź też interesami. Według WTO wyróżniamy: •

Indywidualne podróże służbowe,

•

Konferencje,

•

Kongresy,

•

Sympozja,

•

Eventy branżowe,

•

Szkolenia,

•

Podróże motywacyjne,

•

Turystyka korporacyjna.

 Następnym celem było określenie wielkości(natężenia) turystyki biznesowej w Polsce od strony podaży i popytu(hotele i pozostałe obiekty). Na koniec chciałem skategoryzować i scharakteryzować turystykę biznesowa według: rodzaju finansowania wyjazdu, zadowolenia z udziału w tego rodzaju wyjazdów osób uczestniczących oraz szeregu innych danych, o których w trakcie pracy będę wspominała. Badania były prowadzone kilkoma uzupełniającymi się metodami. Metodą zbierania danych statystycznych z hoteli i od organizatorów według kwestionariusza ankiety. Informacje były zbierane osobiście, telefonicznie, lub droga elektroniczną. Również wśród znajomych oraz za pomocą ankiety internetowej.

39

Badaniem zostały objęte: •

Imprezy zorganizowane w hotelach – konferencje, venty branżowe, szkolenia firmowe, imprezy integracyjne, seminaria, sympozja, pozostałe – z pominięciem imprez okolicznościowych, towarzyskich typu: wesela, komunie, prywatne  bankiety, itp..

•

Imprezy organizowane poza hotelami – targi, kongresy, konferencje (w tym naukowe), szkolenia, spotkania biznesowe, sympozja, podczas których spotykają  się turyści biznesowi poza salami hotelowymi.

Z monitoringu wyłączone są imprezy rozrywkowe, targi konsumenckie, wydarzenia muzyczne, sportowe, religijne i hobbystyczne (definicja zawężająca). Szczególne moje zainteresowanie wzbudzają organizowane na terenie całego kraju różnego rodzaju kursy i szkolenia podnoszące kwalifikacje pracownicze. Temat nabiera znaczenia w podnoszeniu kwalifikacji pracowników, ale i również poprzez możliwość  podróżowania na koszt firmy, moim zdaniem znacznie wpływa również na motywację  osób uczestniczących w takich wyjazdach. Badania odbyły się w terminie 01-13.04.2012 roku.

3.2. Analiza ankiety przeprowadzonej wśród osób podróżujących biznesowo wykorzystujących turystykę w Polsce 1. Badanie natężenia częstotliwości wyjazdów biznesowych wśród osób uczestniczących w badaniu: Zakres tematy czny:

1-2 raz w 1-2 na Częściej mies kwa iącu rtał

Rzadziej niż raz w tygo dniu

L.os.uczesz. w wyjazda ch  bizneso wych:

6

3

12

2

Tab.3. Badanie natężenia częstotliwości wyjazdów biznesowych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

W trakcie trwania 2 dniowego badania uczestniczące osoby wskazywały na częstotliwości wyjazdów organizowanych przez pracodawców i innych. Niska próba ankietowanych 40

została wyselekcjonowana wśród osób mających bezpośrednią styczność z biznesowymi wyjazdami, z tytuły pełnionych funkcji zawodowych.

Badanie natężeniaczęstotliwości wyjazdów % 60 50 40 30 20 10 0 1-2 m

1-2 częściej rzadziej kwart

Badanie natężenia częstotliwości wyjazdów %

Wykres.6. Badanie natężenia częstotliwości wyjazdów w %. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Jak wynika z analizy powyższego wykresu najwięcej osób podróżuje w celach służbowych 1 lub dwa razy na kwartał. Związane może być to przede wszystkim, z polityką i zarządzaniem takimi wyjazdami przez właścicieli większości firm. Właściciele starają się  w miarę często wysyłać swoich pracowników na różnego rodzaju szkolenia lub w celach interesanckich, ale wszystko w ramach zdrowego rozsądku, żeby nie przekroczyć budżetu.  Nie można oczywiście pominąć osób podróżujących indywidualnie w celu zaspokojenia swoich potrzeb związanych z turystyką biznesową.

2. Badanie rodzaju/ formy wyjazdów

41

Zakres tema tycz ny:

Szkolenia Współfinanso Wyjazdy organiz wane moty owane  przez UE wacyj  przez ne  pracod awcę 

Sympozja, wycieczki Inne targi, konfer  encje

Finansowa nie wyjaz du:

3

3

5

7

3

2

Tab.4. Badanie rodzaju i formy wyjazdów. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Pytanie dotyczy form turystyki biznesowej, w jakich uczestniczyli nasi respondenci. W tym pytaniu zawarłem interesującą mnie znacznie formę - finansowanie wyjazdów, ze szczególnym zainteresowaniem, o czym wcześniej w pracy wspominałem nad finansowaniem w ramach realizowanych projektów Unijnych. Odpowiedzi osób ankietowanych odzwierciedla moje wcześniejsze domysły, dotyczące szczególnego Rozwoju w ostatnich latach branży turystyki biznesowej bezpośrednio powiązanej z rzeką   pieniędzy płynących z Brukseli.

42

Wykres.7. Badanie rodzaju i formy wyjazdu w %. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Jeżeli popatrzymy się na ten wykres widać, że zdecydowanie najczęstszymi formami turystyki biznesowej, w jakich uczestniczyli nasi ankietowani to wyjazdy związane z turystyką motywacyjną oraz te współfinansowane przez Unię Europejską. Jeszcze raz chcę   podkreślić jedną z głównych tez tego opracowania, czyli dobro, jakie płynie poprzez działania Unii Europejskiej w tym zakresie. Zauważamy również, że mniej więcej po równo odpowiedzieli nasi ankietowani, gdy chodzi o targi, wycieczki oraz wyjazdy związane z pracą w jakiejś firmie. 3. Badanie formy akomodacji osób wyjeżdżających biznesowo oraz standardu

43

Forma noclegu oraz jego standard

Kwatery  Noclegi u  pryw znajo atne mych

ODPOWIEDŹ 11 Standard noclegu

6

Brak  Jedna/dwie klasyf  gwiazd ikacji ki

ODPOWIEDŹ 17

6

Inne

6 3/4/5 gwiazde k –  Standar  d  podwyż szony 0

Tab.5. Badanie formy oraz standardu noclegu. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Podczas przygotowywania pytań zastanawiałem się mocno nad zasadnością takiej formy  pytania, ponieważ w Polsce, bazując na danych statystycznych ilości i jakości hoteli  przeważają nadal jednak tańsze formy noclegu. Naturalnie bezwzględna jest to powiązane z poziomem budżetu każdego z podróżujących, jednak baza lokalowa pozostawia nadal wiele do życzenia. Kolejne pytania sformowałem w taki sposób, ażeby udowodnić, bądź obalić tezę o znikomym udziale noclegów o wyższym standardzie w stosunku do  popularnych Agroturystyk, pokoi gościnnych czy też prywatnych kwater.

44

Forma noclegu oraz jego standardu 1. Kwatery prywatne 2. Noclegi u znajomych

Wykres.8. Badanie formy noclegu oraz jego standardu. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Jak spojrzymy na ten kołowy wykres od razu powinniśmy zauważyć, że sporo turystów w Polsce mimo tego, iż, podróżują biznesowo korzysta z okazji nocowania u znajomych czy  po prostu z tanich kwater. Na pewno wiąże się to z mentalnością Polaków, ale stosunkowo duża liczba ankietowanych odpowiedziała, że wybiera inne standardy. Dowodzić to może, że coraz większa liczba osób, które podróżują w celach biznesowych wybiera jednak  standard, nawet wtedy, gdy koszty takiej podróży bardzo wzrosną. Dowodzi to temu, iż, turystyka biznesowa ciągle się rozwija poprzez ciągłe podnoszenie standardów. 4. Rodzaj transportu w miejsce docelowe – z podziałem na województwa Forma transport u na miejsce docelow e

Pociąg

ODPOWIEDŹ 9

Samochód

Autobus

Inne (np. samo lot)

12

1

1

Tab.6. Badanie rodzaju transportu. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

45

W odniesieniu do formy podróżowania na terenie naszego kraju, bezwzględnie najatrakcyjniejszą formą w mojej subiektywnej ocenie jest kolej. Ma swoje plusy nie tylko w cenie biletów, ponieważ te są uzależnione od połączeń, ale pozwala również oszczędzić drogocenny czas na pracę, korzystanie z laptopa/ Internetu, nadrabianie zadań do wykonania. Podobnie ma się sytuacja do autobusu – niestety obie te formy podróżowania nie oferują komfortu, jaki bezapelacyjnie oferuje podróż samochodem ( nie wspominając tutaj o godzinach spędzonych korkach oraz cenach paliwa). Wyniki, które uzyskałem nie odzwierciedlają naturalnie całej branży turystycznej, dają jednak pewien pogląd na obecną  sytuację w różnego rodzaju przedsiębiorstwach, z których pracownikami miałem  przyjemność przeprowadzić ankietę.

Forma transportu na mejsce docelowe 1. Pocią g 2. Samochód 3. Autobus 4. Inne (np..samolot)

Wykres.9. Badanie formy transportu na miejsce docelowe. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

46

Województwa na terenie PL

Dolnośląskie Kujawsko pom orski e

Lubelskie Małopolskie

Mazowieckie

Opolskie

Podkarpackie

7

0

0

ODPOWIEDŹ 0

0

4

0

Województwa na terenie PL

Pomorskie

Śląskie

Świętokrzyskie Warmińskomazurs kie

Wielkopolski Zachodniopomorskie

3

2

0

6

Podlaskie

ODPOWIEDŹ 0 Województwa na terenie PL

0

0

Łódzkie

ODPOWIEDŹ 1

Tab.7. Badanie akietowanych według województw na terenie Polski. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Odnośnie województw pozwolę sobie jedynie wspomnieć, że zastosowanie ma tutaj nie  jedynie atrakcyjność wizualna, czysto turystyczna w zakresie podróży biznesowych, ale i również zasobność każdego w województw. Wybijającymi się regionami Polski są na  pewno małopolskie, wielkopolskie, ale i lubelskie, – co jest zaprzeczeniem zasobności.

47

Województwa na terenie Polski 1. Dolnoślą skie 2. Kujawsko-pomorskie 3. Lubelskie 4. Małopolskie 5. Mazowieckie 6. Opolskie 7. Podkarpackie 8. Podlaskie 9. Pomorskie 10. Ślą skie 11. Świ ętokrzyskie 12. Warmi ńsko-mazurskie 13. Wielkopolskie 14. Zachodniopomorskie 15. Łódzkie

Wykres.10. Badanie ankietowanych na tle województw. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

 Na tym wykresie widzimy wyraźnie dominację województw Małopolskiego oraz Lubelskiego, o czym wspomniałam już wcześniej. Dominacja województwa Mazowieckiego wynika przede wszystkim, że znajduje się w nim stolica Polski, czyli Warszawa. Jak to zwykle bywa to właśnie w mieście stołecznym mieści się najwięcej ośrodków i firm związanych z turystyką biznesową. Jak wspominałem w rozdziale drugim mieścił tam się Pałac Kultury i Nauki, który był symbolem turystyki biznesowej do  początku lat 90. To właśnie do stolicy przyjeżdżają delegacje polityczne i biznesowe z całego świata. Duży udział procentowy województwa Lubelskiego może wynikać przede wszystkim z dotacji, jakie otrzymała wschodnia Polska w ramach projektu finansowanego  przez Unię Europejską Piękny Wschód oraz innych projektów. Dużą zaletą tego województwa, jest również dużo terenów rekreacyjnych i wypoczynkowych. 5. Badanie długości pobytu, lokalizacji w poszczególnym województwie oraz wydatków  prywatnych w trakcie wyjazdu

48

Długość wyjazdu w dniach

4-7 dni

Dłużej

ODPOWIEDŹ

18

5

Lokalizacji na terenie  poszczegó lnego wojewódz twa

Okolice miasta, w którym pracuje

Różne miejsca w Polsce

Atrakcyjne Różne turyst miejsca yczni w e europie miast a na tereni e Polsk  i

Różne miejsca na świecie

ODPOWIEDŹ

4

12

5

0

0

Wydatkowanie środków własnych

Zakup pamiątek

Zakup książek,  przewodni ków

Rozrywkę

Zwiedzanie

Inne

ODPOWIEDŹ

14

0

5

3

1

Tab.7. Badanie długości wyjazdu w dniach, lokalizacji celu podróży oraz wydatkowania środków własnych Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

W badaniu dotyczącym pobytu, jego długości nie ma reguły – tutaj główną rolę  odgrywają poszczególne interesy wysyłających swoich pracowników firm. Województwo w odniesieniu do mojej poprzedniej tabelki zasadniczo się pokrywają, oczywiście zakładając próba (ilość osób) uczestnicząca w ankiecie byłaby wyznacznikiem całej grupy osób podróżujących w ten sposób. A już samo wydatkowanie środków własnych, jest na pewno uwarunkowane charakterologicznie, ale i również poprzez płeć. Pozwolę sobie na małe zestawienie tych dwóch czynników  podczas analizy całości.

49

Długość wyjazdu w dniach

4-7 dni Dłuzej

Wykres.11. Badanie długości wyjazdu w dniach. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Jeżeli przyjrzymy się wykresowi dotyczącemu długości wyjazdu liczonemu w dniach to zauważymy, że zdecydowana większość osób wyjeżdża w celach służbowych na 4-7 dni. Wynika to przede wszystkim z cechy takich podróży, którą niewątpliwie jest konkretność. Wiadomo, że ludzie oczywiście korzystają z różnych atrakcji wypoczynku, ale w bardzo dużej mierze skupiają się tylko na obowiązkach służbowych.

50

Lokalizacja na terenie poszczególnego województwa Okolice miasta w którym pracuje Różne miejsca w Polsce Atrakcyjne turystycznie miasta Różne miejsca w Europie Różne miejsca na świecie

Wykres.12. Badanie lokalizacji celu podróży. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

W tym przypadku narzuca się albo raczej potwierdza teza, że najważniejszym elementem podróży biznesowej jest po prostu jej cel. Może to być szkolenie, konferencja lub załatwienie interesów. Zauważyć można również, że często są to okolice miejsca, w, którym mieszka dana osoba. W tym przypadku często są do  podróże krótkotrwałe. Z wykresu możemy również odczytać, że dość duży wpływ na wybór miejsca podróży ma jego atrakcyjność. Warto przecież podpisać ważną umowę  w jakimś niezwykłym miejscu, bo to przecież podnosi rangę tego wydarzenia. 6. Badanie warunków w trakcie wyjazdów, program spotkań na wyjazdach

51

Warunki  pobytu

Lepsze niż pan/pani oczekiwał/oczeki wała

Dokładnie takie jak  oczekiwałem/ oczekiwałam

Gorsze niż wynikało to z informacji firmy organizującej wyjazd służbowy

Mam inną  opinii

ODPOWIEDŹ

0

16

4

3

Program spotkań służbowy ch

Dobry

Zadowalający

Oczekiwałem/oczek   iwałam  bardziej interesującego  programu

ODPOWIEDŹ

9

12

2

Tab.8. Badanie warunków pobytu oraz programów spotkań służbowych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

 Nie bez znaczenia w takcie wyjazdu biznesowego jest atmosfera, która spotkaniom towarzyszy. Osoby wyjeżdżające na spotkanie, często mogą się nie znać osobiście, mogą   pochodzić np. z różnych oddziałów formy i zasadniczo poza celem głównym wyjazdów  biznesowych, np. szkoleń, konferencji z założeniu wysyłającego przedsiębiorstwa znaczącą rolę będzie również odgrywał proces integracji. Ważnym czynnikiem  pozytywnej atmosfery jest odpowiednio ułożony plan spotkań, warunki bytowe oraz czas wolny.

52

Warunki pobytu Lepsze niż pan/pani oczekiwał/oczekiwał a Dokładnie takie  jakie oczekwiłałam Gorsze niż wynikało to z informacji firmy Maminną opinię

Wykres.13. Badanie warunków pobytu. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań. Gdy popatrzymy natomiast na wykres przedstawiający warunki pobytu od razu zauważymy jedną  z najważniejszych cech turystyki biznesowej, czyli znowu konkretność. Ludzie podróżujący w celach służbowych bardzo często potrafią sobie wyobrazić miejsce swojego pobytu, co w wielu  przypadkach zgadza się z tym, co zastają na miejscu. Możemy również zaobserwować to, iż niektórzy ankietowani odpowiedzieli, że warunki są gorsze niż wynikało to z informacji firmy. Wynikać to może przede wszystkim z mentalności Polaków a wręcz ich stałych skłonności do narzekania. Ci respondenci stanowią jednak znaczną mniejszość.

53

Programspotkań służbowych Dobry

Zadowalają cy

Oczeiwałam bardzie

Wykres.14. Badanie, co ankietowani sądzą na temat programu spotkań służbowych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Gdy chodzi o program spotkań służbowych to znacząca większość osób odpowiedziała, że jest zadowalający. Duża część respondentów uważa, że jest dobry. Wynika to tak jak w poprzednim  przypadku, że turyści podróżujący w celach biznesowych po prostu wiedzą, czego chcą.

7. Badanie stanu majątkowego, dochodu respondenta Przedział miesięcz nych dochodó w

Do 1000 1000 –  zł 200 netto 0 zł nett o

2000 –  500 0 zł nett o

Powyżej 5000 zł netto

ODPOWIEDŹ

1

8

2

12

Tab.9. Badanie przedziału miesięcznych dochodów. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

54

Badanie zasadniczo określa tylko i wyłącznie deklarowany poziom dochodu osób ankietowanych, w przypadku organizacji wyjazdów przez firmy, przedsiębiorstwa nie  będzie miała szczególnego znaczenia w odniesieniu do poziomu hotelu czy np. ogólnego zadowolenia z udziału w takim wyjeździe. Będzie miało jednak pewną spójność przy  pytaniach związanych z czasem wolnym, formami spędzania wolnego czasu, już poza oficjalną formą organizowanego wyjazdu.

Przedział miesięczny dochodów Do 1000 zł netto 1000-2000 zł netto 2000-5000 zł netto Powyżej 5000 zł netto

Wykres.15. Badanie przydziału miesięcznych dochodów ankietowanych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Z tego wykresu możemy łatwo wywnioskować, że dochód ankietowanych wynosi najczęściej od 1000-2000 zł netto. Jest to typowy średni dochód w Polsce. Warto również zwrócić uwagę na kwoty od 2000-5000 zł netto. Wiąże się to na pewno z pewnego rodzaju elitarnością tej gałęzi turystyki. 8. Badanie kosztu wyjazdu oraz jego przydatności dla osoby uczestniczącej

55

Czy koszty  pana/pani wyjazdu  pokrywa w całości firma

Tak

Nie

Inne (np. współfinanso wane z UE

ODPOWIEDŹ

8

2

13

Jak pan/pani ocenia  przydatność wyjazdów dla firm?

Pozytywnie Negatywnie

Mam zastrzeżenia

Inne

ODPOWIEDŹ

18

3

1

1

Tab.10. Badanie pokrywania kosztów pokrycia podróży przez firmy oraz oceny  przydatności takich wyjazdów dla firmy. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

W tym pytaniu są zawarte dość konkretne informacje, kryjące odpowiedzi na szczególnie interesujący mnie zakres, mianowicie środki finansowania całej tej branży turystycznej. Oczywiście jak sama nazwa wskazuje turystyka biznesowa bezpośrednio powiązana jest z  biznesem, zatem jest w każdym z takich wyjazdów cel materialny, ekonomiczna słuszność  przemawiająca nad sensem całego przedsięwzięcia. Przydatność to już raczej subiektywna ocena każdej z ankietowanych osób, jest jednak pewna prawda w uśrednionym przekazie, która pozwoli na wyciągnięcie wniosków.

56

Czy koszty pani/pana wyjazdu pokrywa w całości firma ? 60 50 40 30 20 10 0

Czy koszty pani/pana wyjazdu pokrywa w całości firma ?

   k   a    T

  e    i   N

Wykres.16. Badanie pokrycia kosztów podróży służbowej. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

 Jak pan/pani ocenia przydatność wyjazdów dla firmy ? 100 80 60 40 20 0

  e    i    i  e   n   n   w   w   y   y   t   t   y   z   g  a   o   e   P   N

  e   n   I  n

 Jak pan/pani ocenia przydatność wyjazdów dla firmy ?

Wykres.17. Badanie przydatności wyjazdów służbowych firmie.

57

Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Analizując powyższy pierwszy wykres od razu rzuca się w oczy to, iż, ankietowani udzielili odpowiedzi, że ich wyjazdu biznesowe w największej liczbie przypadków  pokrywane są ze środków Unii Europejskiej. I znów trzeba powtórzyć jedną z głównych tez tego opracowania, że turystyka biznesowa swój dynamiczny rozwój zawdzięcza głównie finansowaniu unijnemu. Warto zwrócić również uwagę na to, że duża liczba firm finansuje swoim pracownikom wyjazdy biznesowe, co ma na celu przyniesienie dodatkowych profitów firmie. Jeżeli chodzi o analizę drugiego wykresu, to chyba wszystko jest jasne. Wiadomo, że większość respondentów uważa, że wyjazdy służbowe działają bardzo pozytywnie na firmę. 9. Badanie dodatkowych atrakcji oferowanych osobą uczestniczącym w wyjazdach Czy w trakcie wyjazdów organizowan e było dodatkowe atrakcje?

Jazda Paintball qua dam i

Strzelanie z łuku Pływanie łódkami/motorów kami

ODPOWIEDŹ

0

1

0

0

Czy w trakcie wyjazdów organizowan e było dodatkowe atrakcje?

Loty

Ognisko

Karaoke

Nurkowanie

2

7

0

 paral otnią 

ODPOWIEDŹ 0

Czy w trakcie wyjazdów organizowan e było dodatkowe atrakcje?

Dyskoteka Uroczyste kolacje

Inne, jakie?

ODPOWIEDŹ

4

3

6

Tab.11. Badanie dodatkowych atrakcji podczas wyjazdów służbowych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

58

Pytanie postawione w powyższej tabelce pozwoliły uzyskać informację o działaniach wybiegających poza oficjalne ramy spotkań biznesowych, konferencji czy szkoleń. Sam fakt organizacji i przeznaczenia dodatkowych środków na tego rodzaju,  powiedzmy wolne spędzanie wolnego czasu, jego zagospodarowanie z punktu widzenia działu Kadr ma zawsze dodatnie, wymiernie pozytywne w dłuższym czasie dla przedsiębiorstwa aspekty. Dodatkowa forma motywacji pracowników, osób  pracującej w podobnej branży ma wpływ na wydajność pracowników, która powinna wpłynąć na korzystniejsze wyniki finansowe dla organizującego wyjazd  przedsiębiorstwa.

Czy w trakcie wyjazdów organizowane były dodatkowe atrakcje ?

 Jazdy quadami Paintball Strzelanie z łuku Pływanie łódkami/motorówkami Loty paralotnią  Ognisko Karaoke Nurkowanie Dyskoteka Uroczyste kolacje Inne,jakie

Wykres.18. Badanie dodatkowych atrakcji podczas wyjazdów służbowych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Ten powyższy wykres przede wszystkim dotyczy wyjazdów motywacyjnych oraz integracyjnych, na których najczęściej pracownicy razem się spotykają, aby poznać się, dzięki czemu będą lepiej pracować w grupie. Widać, że ankietowani nie wybierali jakiś  bardzo wymyślnych i wyszukanych rozrywek. Najwięcej z nich odpowiedziało na

59

karaoke, oraz uroczyste kolacje i dyskoteki. Wynika to również z faktu, że firmy nie mają aż tak wysokiego budżetu, aby fundować swoim pracownikom takie rozrywki jak  np. nurkowanie.

10. Oczekiwania związane z wyjazdem motywacyjnym oraz wpływ wyjazdów na życie codzienne Atrakcyjność Poszerzenia Integracji ze imprez  posiad współpracowni na anej kami wyjeźdz wiedzy ie  bizneso wym

Ciekawie Inne spędzo nego czasu

ODPOWIEDŹ

5

9

7

2

W jakim stopniu turystyka  biznesowa  pomaga w codzienne  j pracy?

Wcale nie  pomaga

Trochę pomaga

Średnio  pomaga

Dobrze  pomag a

Bardzo  pomag a

ODPOWIEDŹ

13

2

5

2

1

Tab.12. Badanie atrakcyjności imprez podczas wyjazdów służbowych oraz tego jak  turystyka biznesowa pomaga w codziennej pracy. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

W odniesieniu do tabelki z poprzednimi pytaniami ta ma za zadanie uszczegółowić informację w odniesieniu do subiektywnej oceny każdego z uczestników. Odnośnie samej korzyści wynikających z uczestnictwa w tego rodzaju wyjazdach, wychodzę z założenia, iż każda forma dokształcania, podnoszenia własnych kwalifikacji, a i możliwość  podróżowania na terenie kraju u zagranicy wzbogaca pracownika, co pozwala na znaczne  podnoszenie wydajności pracy.

60

Atrakcyjnośc imprez na wyjezdzie biznesowym 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

  ?   e    i    k   a    j   ,   e   I  n  n

  ..  .    j    e   n   a   d    i  a   s   o   p    i  e   n   z  a   r   e

Atrakcyjnośc imprez na wyjezdzie biznesowym

Wykres.19. Badanie atrakcyjności imprez na wyjeździe biznesowym. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

61

Wjakimstopniu turystyka biznesowa pomaga w codziennej pracy ? Wcale nie pomaga  Trochę pomaga

Średnio pomaga Dobrze pomaga Bardzo pomaga

Wykres.20. Badanie, w jakim stopniu turystyka biznesowa pomaga w codziennej pracy? Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań. Jeżeli spróbujemy się przyjrzeć temu wykresowi na górze od razu zauważymy, że głosy są   podzielone na różne aspekty tej atrakcyjności. Duża część osób uważa, że ważne jest  podnoszenie kwalifikacji, oraz ciekawe spędzanie czasu. Stosunkowa mała liczba osób uważa, że ważne są spotkania integracyjne. Jeżeli natomiast chodzi o drugi wykres, to nasuwa się prosty wniosek: turystyka biznesowa nie ma tak naprawdę wpływu na naszą codzienną pracę. Tak  naprawdę stanowi ona tak jakby ,,dodatek’’ do życia zawodowego i często jest wykorzystywana np. jako element służący do motywowania pracowników.

11. Badanie przyswajalności informacji zdobytych w trakcie wyjazdu biznesowego

62

Czy uważa pan/pani, że w trakcie wyjazdów  biznesowych łatwiej  jest zapamiętać zdobyte informacje?

Zdecydowanie  Nie uważam,  Nie ma to tak, że na dla szkolenia wyjeźdz mnie wyjazdow ie różnic e trudniej y sprzyjają   jest  przyswaja cokolwi niu ek  wiedzy zapamię  tać

Inne, jakie?

ODPOWIEDŹ

6

1

7

9

Tab.13. Badanie przyswajalności informacji zdobytych w trakcie wyjazdu biznesowego. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Czy uważa pan/pani że w trakcie wyjazdów biznesowych łatwiej jest zapamiętać zdobyte informacje ? Zdecydowanie tak, szkolenia wyjazdowe sprzyjają przyswajaniu wiedzy Nie uważamże nawyjeździe trudniej jest cokolwiek zapamiętać Nie ma dla mnie różnicy

Inne,jakie ?

Wykres.21. Badanie czy w trakcie wyjazdów biznesowych łatwiej jest zapamiętywać informacje. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań. Z tego wykresu zdecydowanie wynika, że głos respondentów w tej sprawie jest podzielony a dla większości z nich nie ma dla nich żadnej różnicy. Warto podkreślić jednak, że każda osoba uczestnicząca w wyjeździe biznesowym, chcą czy nie chcąc zawsze się czegoś nauczy.

63

12. Badanie płci ankietowanych Proszę   podać  płeć

Mężczyzna Kobieta

6

17

Tab.14. Badanie płci ankietowanych Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Badanie płci ankietowanych

Kobieta Mężczyzna

Wykres.22. Badanie płci ankietowanych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Analiza badania przeprowadzonego z udziałem osób ankietowanych wykazała, iż  przeważająca grupa społeczna uczestnicząca w wyjazdach biznesowych, wśród osób uczestniczących w ankiecie to kobiety. Może to oznaczać większe kompetencje społeczne wynikające ze światopoglądu pracowników płci żeńskiej, wynikająca z innego charakteru kobiet i poglądy na pewne sprawy, często związane właśnie ze sprawami biznesowymi. 13. Badanie wykształcenia osób ankietowanych

64

Proszę podać swoje wykształ cenie

Podstawowe Średnie

Wyższe/licencjatinżynier 

Wyższe –  magiste rskie

1

7

3

12

Tab.15. Badanie wykształcenia osób ankietowanych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Badanie Wykształcenia ankietowanych

Podstawowe

Średnie Wyższe/licenc  jat-inżynier Wyższemagisterskie

Wykres.23. Badanie wykształcenia ankietowanych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Analiza wykształcenia osób uczestniczących w badaniu wykazała, że w znacznym stopniu są to osoby mające, co najmniej średnie wykształcenie a bardzo duża z nich część nawet wyższe. Wynika to przede wszystkich z charakteru tego rodzaju turystyki. Ludzie podróżujący biznesowo nie mogą sobie pozwolić na to, aby ich wykształcenie było niewystarczające. To właśnie stała chęć podnoszenia kwalifikacji składnia ludzi a także interesy skłaniają ludzi do takich wyjazdów. Środowisko biznesowe wymaga pewnej elementarnej wiedzy, bez, której ludzie by się  zwyczajnie nie odnaleźli w tego rodzaju grupie, jak by to określić.

14.Badanie wielkości miejsca zamieszkania ankietowanych

65

Proszę podać swoje miejsce zamiesz kania

Miejscowośc do 30 tyś. mieszka ńców

Od 3100050000 tyś. mieszka ńców

Od 51000100000 tyś. mieszka ńców

Powyżej 100000 tyś. mieszka ńców

2

6

4

11

Tab.16. Badanie wielkości miejsca zamieszkania osób ankietowanych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań.

Badanie miejscazamieszkania ankietowanych

Miejscowość do 30 tyś.mieszkańców Od 31000-50000 tyś.mieszkańców Od 51000-100000 tyś.mieszkańców

Wykres.24. Badanie miejsca zamieszkania ankietowanych. Źródło: opracowanie autora na podstawie własnych badań. Tutaj na tym wykresie, widzimy, więc, że podróże biznesowe są domeną głównie ludzi  podróżujących z wielkich miast. Wiąże się to po prostu z tym, iż główne ośrodki i centra turystyki biznesowej zlokalizowane się w dużych miastach. Duży wpływ na pochodzenie ankietowanych z dużych miast na pewno ma również fakt, że firmy, w jakich pracują również zlokalizowane są w największych aglomeracjach. Jednym słowem mówiąc, to charakter tego rodzaju turystyki decyduje o tym, z jakich środowisk wywodzą się ludzie ją uprawiający.

14.Badanie wieku respondentów

66

W ankiecie nie mogło zabraknąć również pytania o wiek uczestników, podzieliłem go na kilku grup wiekowych i zgodnie z nimi ankietowani odpowiadali. Te grypy wiekowe to: 18-25 lat, 26-30 lat, 31-36 lat, 37-45 lar oraz powyżej 46 roku życia. Zdecydowaną większość stanowili ludzie w przedziale od 37-45 lat. Związane jest to  przede wszystkim, iż ludzie w tym latach są w tzw. „okresie produkcyjnym” i przeważnie  jest to szczytowy jego okres.

3.3. Wnioski Ostatnim etapem tego rozdziału, mogę śmiało powiedzieć najważniejszego w myśl uzyskanych informacji na postawione wcześniej pytania będą moje własne, subiektywne wnioski. Postaram się scalić wszystkie odpowiedzi osób uczestniczących w ankiecie w  jedną spójną całość. Opisując poszczególne tabelki zauważyłem pewną prawidłowość, spójność odpowiedzi na przykład osób posiadających wykształcenie wyższe, bądź mających większy zasób finansowy w stosunku do wymagań, oczekiwań związanych z usługami świadczonymi tak przez Hotele, ogólnie noclegi jak i większe wymagania w stosunku do organizatorów szkoleń, konferencji, ogólnie wyjazdów biznesowych. Zatem  próbując określić wyniki mojego badania chciałbym chronologicznie ułożyć pewne wybijające się odpowiedzi: - Częstotliwość wyjazdów zgodnie z odpowiedziami udzielonymi przez uczestników ankiet najczęściej występują w okresie półrocznym, liczba odpowiedzi wskazujących tą   prawidłowość to 12 osób. - Najwięcej z ankietowanych uprawia turystykę motywacyjną jest to aż 7 osób, można  jednak zauważyć, że aż 5 osób korzysta z wyjazdów dotowanych albo współfinansowanych przez Unię Europejską. - Jeżeli chodzi o formę noclegu to zdecydowana większość bo aż 11 osób wybiera kwatery  prywatne. Związane jest to przede wszystkim z szeroko pojętą oszędnością osób ankietowanych. - Środkiem transportu, jakim poruszają się nasi ankietowani jest przede wszystkim samochód. Taką odpowiedź wskazało aż 12 osób. Wynika to przede wszystkim z faktu tego, iż podróże np. samolotem po kraju są w dużej ilości nieopłacalne a lotniska są na uboczu największych miast, które są ośrodkami tego rodzaju turystyki. - Gdy chodzi o województwa aż 7 osób odpowiedziało, że jest z województwa Mazowieckiego. Wynika to przede wszystkim ze stołecznego charakteru tego województwa.

67

- Chyba najbardziej wybijającą się odpowiedzią jest odpowiedź, że podróż służbowa trwa od 4-7 dni. Tak odpowiedziało aż 18 respondentów. Dowodzi to przede wszystkim konkretyzacji tego rodzaju turystyki. Nikt nie zastaje specjalnie dłużej, aby wypocząć np. na plaży. - Również przytłaczająca większość, bo aż 12 osób wybiera się w taką podróż na terenie całego kraju. Interesy mogą zaprowadzić ludzi bardzo daleko od siedziby swojej firmy czy miejsca zamieszkania. - 14 osób podczas podróży kupuje jakieś pamiątki, żeby mieć jakiś dowód na uczestnictwo w takiej podróży albo zwyczajnie mówiąc przedmiot wywołujący miłe wspomnienia z  podróży. - Aż 16 respondentów uważa, że należy warunki pobytu podczas podróży służbowej są  dokładnie takie same, jakich oczekiwał, co dowodzi, iż ludzie podróżujący biznesowo wiedzą dokładnie, czego chcą. - Jeżeli przyjrzymy się dochodom naszych respondentów widzimy, że aż 12 osób zaznaczyło odpowiedź, ż ich dochody miesięczne mieszczą się w granicach od 1000 zł do 2000 zł, co jest typową średnią krajową. - W przypadku aż 13 osób koszty tych podróży służbowych pokrywa Unia Europejska, co  jest kolejnym już przytwierdzeniem tezy o niezbędności wykorzystania środków unijnych do rozwoju tego rodzaju turystyki. Gdyby nie te środki, to, co warto podkreślić wiele z tych osób nie miałoby możliwości uczestniczeniu w tego rodzaju wyjazdach.

- Przytłaczającą większością, bo aż 18 głosów nasi ankietowani stwierdzili, że wyjazdy służbowe dla firm odgrywają bardzo pozytywną rolę. Ta kwestia chyba nie wymaga większego komentarza, ponieważ w tym przypadku wyjazd związany jest z nieustannym rozwojem danej firmy. - Gdy chodzi o rozrywkę dodatkową mogącą płynąć z takiego rodzaju wyjazdów, to trzeba zauważyć, że aż 7 ankietowanych za taką rozrywkę uznało karaoke oraz 6 ankietowanych odpowiedziało, że są to uroczyste kolacje. Wynika to z faktu, że niektóre wymienione w tym  pytaniu rozrywki są drogie i dużo pracodawców nie może sobie na nie pozwolić, jak choćby nurkowanie. - Aż 13 osób stwierdziło, że turystyka biznesowa wcale nie pomaga w codziennej pracy. To  pytanie dowodzi temu, że wyjazd jest tak jakby dodatkową częścią albo nawet urozmaiceniem codziennej pracy w firmie. Nie można przecież uzależnić całego działania firmy od podróży  biznesowych.

68

- Badanie przyswajalności informacji podczas wyjazdów biznesowych dowiodło, że dla większości osób nie robi to równicy. Tak naprawdę to indywidualne umiejętności aktywnego słuchania i rozumowania są determinantami, gdy chodzi o tą kwestię. Duże znaczenie ma również to czy słuchacz chce się dowiedzieć czegoś konkretnego, czy może uczestniczy w takim wyjeździe np. dla rozrywki. - Warto podkreślić, że większość osób uczestniczących w tym badaniu stanowią kobiety. Jest to aż 17 osób. - Najwięcej, bo aż 12 osób poddanych badaniu charakteryzuje się wykształceniem średnim. Nie można jednak pominąć osób, które charakteryzują się wyższym wykształceniem. - Jeżeli przyjrzymy się miastom z jakich pochodzą nasi ankietowani to zobaczyć możemy, że najwięcej bo aż 11 osób pochodzi z miast powyżej, które mają powyżej 100 000 tysięcy mieszkańców. Dowodzi to tak jakby jednak miejskiemu charakterowi tego rodzaju turystyki.

4. ZAKOŃCZENIE

Po zapoznaniu się ze wszystkimi aspektami turystyki biznesowej w Polsce można dojść do wniosku, że cały czas mamy do czynienia z jej gwałtownym wzrostem. Wynika to z wielu czynników, na które składają się przede wszystkim dotacje płynące z Unii Europejskiej, przez co powstaje coraz więcej firm szkoleniowych, które znacząco wpływają na zwiększenie ilości takich wyjazdów. Na pewno wynika to również z usposobienia ludzi, które to jest bardzo ważnym czynnikiem. Większość a prawie wszyscy ludzie starają się przetrwać na rynku, co jest determinantą wzrostu podróży służbowych. Tak naprawdę ludzie zdali sobie sprawę, że statyczne siedzenie w miejscu nie pozwala „rozwinąć skrzydeł”, więc należy podróżować. Człowiek tak naprawdę cały czas chce się  rozwijać i związane to jest z jego ewolucyjną naturą. W zaprezentowanych rozdziałów znajdują się argumenty świadczące o rozwoju i wzroście zapotrzebowania na turystykę biznesową. Gdy czytamy w pierwszym rozdziale o turystyce w świetle literatury i jej historii możemy odnieść wrażenie, że turystyka towarzyszyła ludziom od bardzo dawna i zawsze było na nią zapotrzebowanie. Jeżeli bliżej się przyjrzymy turystyce biznesowej możemy się dowiedzieć, że mimo rozbieżności tego pojęcia z innymi podstawowymi definicjami turystyki  jest to jednak  rodzaj turystyki. Związane jest to z tym, że osoba podróżująca służbowo korzysta z usług noclegowych np. hotelarskich oraz w czasie wolnym korzysta z dodatkowych atrakcji turystycznych jak. np. zwiedzanie miasta.

69

Zdaniem autora jednak nie można tylko skupić się na udowodnieniu czy osobę   podróżującą w celach służbowych możemy zaliczyć do turystów. Celem tej pracy było  przede wszystkim pokazanie ciągle wzrastającego zapotrzebowania ludzi na usługi związane z turystyką biznesową. W drugim rozdziale zostały pokazane najważniejsze imprezy związane z turystyką biznesową, co w rzeczywistości dowodzi jak wiele różnych rodzajów i form może ona przyjąć. Ankieta udowodniła nam, że istnieje wielkie zapotrzebowanie na turystykę   biznesową, gdy chodzi o jakże ważną opinię Polaków podróżujących w celach służbowych. Odpowiedzi, jakich udzielili ankietowani pokazują nam przede wszystkim, że wyjazdy biznesowe nie mają aż takiego znaczenia, gdy chodzi o życie codzienne, gdyż ich cel jest nieco inny. To pracodawcy wysyłający swoich pracowników na szkolenia, dbają o rozwój własnej firmy a co za tym idzie swoich dobrze pojętych interesów. Ludzie  podróżujący indywidualnie czerpią korzyść z takich wyjazdów w postaci samodoskonalenia się a co za tym idzie znacznego polepszenia swoich umiejętności. Nie można pominąć tu faktu, że ludzie wybierający się w podróż służbową wiedzą, do jakiego celu dążą, czego dowodem są niektóre z postawionych pytań w ankiecie. Wynika to po  prostu ze służbowego charakteru takich podróży. Nie można pominąć również pytań, w, których zostaje potwierdzona teza, iż bardzo ważną rolę w rozwoju turystyki biznesowej odgrywa Unia Europejska. To właśnie strumień pieniędzy związany z Unią Europejską  daje wielki wachlarz możliwości dla ludzi chcących się szkolić i udoskonalać swoje umiejętności. Jak wynika z ankiety szkolenia i formy turystyki biznesowej współfinansowane przez Unię Europejską są najczęściej odbywanymi formami i  przekraczają nawet formy organizowane przez pracodawcę. Potwierdza to w ten sposób główną tezę i koncepcję prezentowaną przez autora. Na koniec autor chciałby zaznaczyć, że turystyka biznesowa tak naprawdę cały czas się rozwija i wydaje się, że jak na razie tego rozwoju się nie zatrzyma. Związane jest to ze stale narastającymi potrzebami ludzi, jeżeli chodzi o kwestię załatwiania swoich szeroko rozumianych interesów własnych.

70

5. BIBLIOGRAFIA I

OPRACOWANIA KSIĄŻKOWE

1. A, Świątecki (red.), Wydawnictwo ELEKT Business Service & Travel, Warszawa 2005, s. 51. Nowy Incenim w Polsce, 2. A.Panasiuk , Ekonomika turystyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 10. 3. A. Niezgoda, P. Zamyślony, Popyt turystyczny. Uwarunkowania i perspektywy rozwoju, Wydawnictwo: Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2003, s.11. 4. A. Kowalczyk, Geografia turyzmu, WN PWN, Warszawa 2000, s. 68. 5. Bartoszewicz W., H. Borne-Januła, X Buczak, M, 6.Bartoszewicz W., H. Borne-Januła, T. Skalska Turystyka biznesowa w Polsce. Skalska Instytut Turystyki w Warszawie. Raport Kongresy i Konferencje. Warszawa 2005. 7. B. Meyer (red.), Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004, s. 50. Wybrane aspekty obsługi ruchu turystycznego, 8. Byszewska-Dawidek, X Skalska, Turystyka biznesowa w Polsce w 2003, instytut Turystyki, Warszawa 2004, s. 7.Metodologia badań i badania pilotażowe turystyki  biznesowej. Instytut Turystyki, Warszawa 2003, na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 9. D. Pląder, Krakowska Szkoła Hotelarska, Kraków 2001, s. 9. Organizacja pracy w hotelarstwie 10. Działalność hotelarska i gastronomiczna przedstawiona jest szczegółowo w: Hotelarstwo. Usługi, eksploatacja, zarządzanie, A. Panasiuk, D. Szostak (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 32.

71

11. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 21. 12. G. Gołembski, Przedsiębiorstwo turystyczne w gospodarce wolnorynkowej. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1997, s. 57 13. G. Gołembskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 2002, s. 33. Kompendium wiedzy o turystyce,. 14. G. Gołembski, Kierunki rozwoju badań naukowych w turystyce, Wydawnictwo  Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 8. 15. H. Borne, A. Doliński, Organizacja turystyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s.7. 16. I.Kulesza, K.Łopaciński, Turystyka biznesowa w Polsce. Warszawa : Eurosystem Jarosław Śleszyński. 2007. 15. I. Sokołowska, Turystyka biznesowa -polska specjalność w ocenie Stowarzyszenia Konferencje i Kongresy w Polsce, [w.] Turystyka biznesowa. Produkt i promocja, wybór  wykładów i referatów zaprezentowanych podczas cyklu szkoleniowego „Europejska Akademia Organizatorów i Planistów Konferencji" w latach 2004-2005, Stowarzyszenie Konferencje i Kongresy w Polsce, Warszawa 2005, publikacja w formie CD. 16. J. Warszyriska, Ocena zasobów środowiska naturalnego dla potrzeb turystyki, PWN, Warszawa 1974, s. 29. 17. J. Allen, Organizacja imprez. Najlepszy przewodnik dla organizatorów, Wydawnictwo International Publishing Scrvicc, Warszawa 2006, 18. K. Przecławski, Turystyka a świat współczesny, PWN, Warszawa 1994, s. 10. 19. Kompendium wiedzy o turystyce, G. Gołembski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa -Poznań 2002, s, 31. 20. L. Butowski: Organizacja Turystyki w Polsce. Turystyka biznesowa produkt i  promocja. Warszawa 2006 21. N. Le Brun, Droga ku ustanowieniu wspólnej karty etyki i jakości dla europejskich PCO. Pierwszy krok: studium porównawcze statutów i kart etyki członków EFAPCO, [w:] Integrowanie działań stowarzyszeń profesjonalnych organizatorów kongresów na rzecz rozwoju europejskiego rynku konferencyjnego i turystyki biznesowej w Europie, J. Piasta (red.), publikacja pokonferencyjna sfinansowana ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa 2007, s. 15-18. 22. R. Davidson, B, Cope, Turystyka biznesowa. Konferencje, podróże motywacyjne, wystawy, turystyka korporacyjna, Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2003, s. 3. 23. R. Bar, A. Doliński, Turystyka, PWN, Warszawa 1969, s. 16. 24. S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki, hotelarstwa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 32.

72

25. S. Wróblewski, Produkty markowe turystyki biznesowej, „Rynek Turystyczny" 1997, nr 14-15, s. 24. S. Wróblewski: Konferencje i kongresy szansą hotelarstwa. Doradca Hotelarza. Warszawa 1997.

26. Słownik angielsko-polski, polsko-angielski, Wydawnictwo Europa, Wrocław 2007 27. S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki, hotelarstwa, op.cit., s. 54. 28. S. Bosiacki, J. Sikora, Podstawy marketingu w turystyce i rekreacji. Akademia Wychowania Fizycznego im. 29. T. Lijewski, B. Mikułowski i J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, op.cit., s. 34. 30. T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 89. 31. T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, op.cit., s. 91 32. U. Szubert-Zarzeczna, Kilka uwag na temat autonomizacji „nauki o turystyce", [w:] Cele i treści akademickiego kształcenia w dziedzinie turystyki i rekreacji, Zeszyty  Naukowe nr 81, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Kraków 2001, s. 75-79. 33. W. Kurek, Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 59 34. W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Wydawnictwo Albis, Kraków 2000 35. W.W. Gaworecki, Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s.20. 36. W.W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 21. 37. W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Albis, Kraków 1999, s. 71. 38. W.W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 45. 39. W.W. Gaworecki, op.cit., s. 104. 40. Z. Kruczek, S. Sacha, Geografia atrakcji turystycznych Polski. PROKSENIA, Kraków 1999, s. 26

II

POZYCJE INTERNETOWE

40. http://pl.wikipedia.org/wiki/Turystyka data dostępu: 1.03.12. 41. http://www.library.strefa.pl/files/2%20Ekonomia/Ekonomia_popyt_podaz_rynek_tur.doc data dostępu: 1.03.12. 42. http://klasterzit.pl/attachments/article/272/publikacja%20-%20podglad.pdf  s.7. data dostępu: 1.03.12.

73

43. http://traugutt.net/lo/felietony.php?id=7 data dostępu: 1.03.12. http://www.esky.pl/porady-dla-podroznych/Wczasy/Pobyt-na-wczasach/Dokumenty podrozy data dostępu: 1.03.12. 44. http://www.prawoipolityka.friko.pl/turystyka_jako_szansa_rozwoju.htm data dostępu: 3.03.12. 45. http://www.intur.com.pl/klasyfik.htm data dostępu: 3.03.12. 46. http://www.polishpros.pl/wp-content/uploads/2012/02/piramida_maslowa.jpg  data dostępu: 19.03.12 47. http://www.hiszpania-online.com/?strona,doc,pol,glowna,1288,0,1126,1,1288,ant.html data dostępu: 3.03.12.

48. http://www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=62310&wer=0&new=t&mode=shw data dostępu: 3.03.12. 49. http://www.geografia.dwgm.pl/turyzm.html data dostępu: 30.03.12. 50. http://www.intur.com.pl 51. http://www.egospodarka.pl

6. SPIS TABEL, WYKRESÓW, FOTOGRAFII, RYSUNKÓW Spis Tabel Tabela 1.

Porównanie liczby udzielonych noclegów w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania 2010r. i 2012r. Tabela 2. Rodzaje przyjazdów służbowych w procentach na świecie. Tabela 3. Badanie natężenia częstotliwości wyjazdów biznesowych. Tabela 4. Badanie rodzaju i formy wyjazdów. Tabela 5. Badanie formy oraz standardu noclegu. Tabela 6. Badanie rodzaju transportu. Tabela 7. Badanie akietowanych według województw na terenie Polski. Tabela 8. Badanie warunków pobytu oraz programów spotkań służbowych. Tabela 9. Badanie przedziału miesięcznych dochodów. Tabela 10. Badanie pokrywania kosztów pokrycia podróży przez firmy oraz oceny  przydatności takich wyjazdów dla firmy. Tabela 11. Badanie dodatkowych atrakcji podczas wyjazdów służbowych. Tabela 12. Badanie atrakcyjności imprez podczas wyjazdów służbowych oraz tego jak  turystyka biznesowa pomaga w codziennej pracy. Tabela 13. Badanie przyswajalności informacji zdobytych w trakcie wyjazdu biznesowego. Tabela 14. Badanie płci ankietowanych Tabela 15. Badanie wykształcenia osób ankietowanych. Tabela 16. Badanie wielkości miejsca zamieszkania osób ankietowanych.

Spis Wykresów Wykres 1.

Turyści korzystający i udzielone noclegi w 2011 r. w Polsce – w mln. 74

Wykres 2.

Porównanie struktury punktów gastronomicznych w Polsce w latach 2008 i 2009. Wykres 3. Cele przyjazdów turystów zagranicznych do Polski na przestrzeni lat 20072009. Wykres 4. Zróżnicowanie celów pobytu według środka transportu. Wykres 5. Zróżnicowanie celów pobytu według kwartału. Wykres 6. Badanie natężenia częstotliwości wyjazdów w %. Wykres 7. Badanie rodzaju i formy wyjazdu w %. Wykres 8. Badanie formy noclegu oraz jego standardu. Wykres 9. Badanie formy transportu na miejsce docelowe. Wykres 10. Badanie ankietowanych na tle województw. Wykres 11. Badanie długości wyjazdu w dniach. Wykres 12. Badanie lokalizacji celu podróży. Wykres 13. Badanie warunków pobytu. Wykres 14. Badanie, co ankietowani sądzą na temat programu spotkań służbowych. Wykres 15. Badanie przydziału miesięcznych dochodów ankietowanych. Wykres 16. Badanie pokrycia kosztów podróży służbowej. Wykres 17. Badanie przydatności wyjazdów służbowych firmie. Wykres 18. Badanie dodatkowych atrakcji podczas wyjazdów służbowych. Wykres 19. Badanie atrakcyjności imprez na wyjeździe biznesowym. Wykres 20. Badanie, w jakim stopniu turystyka biznesowa pomaga w codzienne pracy? Wykres 21. Badanie czy w trakcie wyjazdów biznesowych łatwiej jest zapamiętywać informacje. Wykres 22. Badanie płci ankietowanych. Wykres 23. Badanie wykształcenia ankietowanych. Wykres 24. Badanie miejsca zamieszkania ankietowanych.

Spis fotografii Fotografia 1. Pałac Kultury i Nauki w Warszawie

Spis rysunków Rysunek 1. Piramida potrzeb A.H Maslowa. Rysunek 2. Przykładowa mapa walorów turystycznych Mazowsza. Rysunek 3. Podstawowe imprezy turystyki biznesowej. Rysunek 4. Mapa obiektów konferencyjnych w Polsce Rysunek 5. Logo firmy „Orbis”

7. ANKKIETA „PODROŻE BIZNESOWE A TURYSTYKA” 1. Jak często wyjeżdża Pan/Pani w celach służbowych? 1 w tygodniu 1-2 w miesiącu 1-2 na kwartał częściej 75

Rzadziej niż raz w tygodniu

2. W jakich formach turystyki biznesowej miał/a Pan/i okazję uczestniczyć? szkolenia współfinansowane w ramach projektów UE na lata 2007 -2013 szkolenia organizowane przez pracodawcę  wyjazdy motywacyjne sympozja/targi/konferencje wycieczki inne 3. Z jakiej bazy noclegowej Pan/Pani korzysta? * hotel, motel kwatery prywatne noclegi u znajomych inne (przyzakładowe pokoje gościnne, domy pielgrzyma itd..) 4. Z jakiego standardu hotelu Pan/Pani najczęściej korzysta? * standardy niesklasyfikowane  jedna lub dwie gwiazdki trzy gwiazdki cztery gwiazdki  pięć gwiazdek  5. Z jakiego środka transportu Pan/Pani najczęściej korzysta? inne np. samolot  pociąg samochód autobus

6. Do jakiego województwa w Polsce jeździ Pan/Pani najczęściej w celach służbowych? dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie małopolskie mazowieckie opolskie  podkarpackie  podlaskie  pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie łódzkie 7. Jak długo Pan/Pani przebywa najczęściej na wyjeździe służbowym? 1-3dni 4-7dni dłużej

76

8. Gdzie najczęściej organizowane są wyjazdy służbowe? okolice miasta, w którym pracuję  różne miejsca w Polsce atrakcyjne turystycznie miejsca na terenie kraju różne miejsca w Europie różne miejsca na świecie 9. Na co Pan/Pani wydaje najczęściej pieniądze podczas wyjazdów służbowych? zakup pamiątek  zakup książek, przewodników rozrywkę  zwiedzanie inne 10. Czy warunki pobytu w czasie wyjazdów służbowych najczęściej są? lepsze niż Pan/Pani oczekiwał/a dokładnie takie jak oczekiwałem/am gorsze niż wynikało to z informacji firmy organizującej wyjazd służbowy mam inną opinię  11 . Jak ocenia Pan/Pani program spotkań na wyjazdach służbowych? *  bardzo interesujący dobry zadowalający oczekiwałem/am bardziej interesującego programu 12. Który z poniższych przedziałów najlepiej odpowiada miesięcznym dochodom na osobę w Pana/Pani rodzinie? do 1000 zł netto 1000 - 2000 zł netto 2000 - 5000 zł netto  powyżej 5000 zł netto 13. Czy koszty związane z wyjazdem w celach służbowych pokrywa w całości Pana/Pani firma? tak  nie inne (są współfinansowane w ramach projektów UE na lata 2007 – 2013) 14 . Jak ocenia Pan/Pani przydatność wyjazdów służbowych dla firmy?  pozytywnie negatywnie mam zastrzeżenia inne 15. Czy w trakcie wyjazdów organizowane były/są dodatkowe atrakcje? Jeśli tak to,  jakie (proszę zaznaczyć kilka)  jazda quadami  jazda autami terenowymi  paintball strzelanie z łuku  pływanie łódkami/motorówkami itp.

77

loty paralotnią  ognisko karaoke nurkowanie dyskoteka uroczyste kolacje inne, jakie nie ma dodatkowych atrakcji

16. Czego oczekuje Pan/i od wyjazdów motywacyjnych?  poszerzenia posiadanej wiedzy integracji ze współpracownikami ciekawie spędzonego czasu inne, jakie? 18. W jakim stopniu turystyka biznesowa pomaga w codziennej pracy? (w skali 1-5, gdzie 1-wcale nie pomaga, 5-bardzo pomaga) 1 2 3 4 5 19. Czy uważa Pan/i że podczas wyjazdów szkoleniowych łatwiej jest zapamiętać zdobyte wiadomości? zdecydowanie tak, szkolenia wyjazdowe sprzyjają przyswajaniu wiedzy nie uważam, że na wyjeździe trudniej jest cokolwiek zapamiętać nie ma to dla mnie różnicy inne, jakie? 20. Proszę podać swój wiek: 18-25 26-30 31-36 37-45  powyżej 46 21. Proszę podać swoją płeć: kobieta mężczyzna 22. Proszę podać swoje wykształcenie:  podstawowe średnie wyższe-licencjat/inżynier  wyższe-magister  23 . Proszę podać swoje miejsce zamieszkania: miejscowość do 30 000 mieszkańców od 31 000 do 50 000 mieszkańców od 51 000 do 100 000 mieszkańców  powyżej 100 000 mieszkańców

78

Spis załączników Ankieta 1. „Podróże biznesowe a turystyka”

8. STRESZCZENIE PRACY Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii z siedzibą w Suchej Beskidzkiej Streszczenie pracy dyplomowej licencjackiej:

Tytuł pracy: „Podróże biznesowe a turystyka”. Autor: Karcz Wojciech Promotor: dr Krzysztof Borkowski Praca zawiera: stron 84, pozycji bibliograficznych 51, tabel 16, wykresów 24, rycin 5, fotografii 1, załączników 1 + 1 CD

Słowa kluczowe: turystyka biznesowa, turystyka kongresowa, konferencje, kongresy  produkt turystyczny, turysta biznesowy, podróż służbowa, wzrost turystyki biznesowej, środki unijne.

Celem pracy było: Pokazanie, że na rynku cały czas występuje duże zapotrzebowanie na turystykę biznesową, które cały czas rośnie oraz wykazanie, że ogromny wpływ na zjawisko wzrostu mają dotację płynące z Unii Europejskiej, potrzeby samorealizacji oraz strategie przedsiębiorstw wysyłających swoich pracowników w podróż.

Zastosowano następujące metody: badania ankietowe i ich analizę, analizę tabel i wykresów, analizę stron internetowych oraz obserwację uczestniczącą.

Efekt pracy: Uzyskano dokładny opis poziomu rozwoju turystyki biznesowej.

79

Zwrócono dokładnie uwagę na jej uwarunkowania historyczne w Polsce oraz na opinię  ludzi, którzy zawodowo podróżują biznesowo i poruszają się w tym środowisku. Zwrócono uwagę na szanse rozwoju turystyki biznesowej.

Wnioski: Przedstawiono argumenty dotyczące rozwoju turystyki biznesowej na wszelkie możliwe sposoby, co potwierdza słuszność tezy dotyczącej ciągłego rozwoju turystyki  biznesowej. Był to cel napisania niniejszej pracy licencjackiej.

9. KRÓTKI OPIS GŁÓWNYCH ZAŁOŻEŃ PRACY W JĘZYKU NIEMIECKIM

Wie sind die Hauptmerkmale und Formen des Geschäftstourismus? Geschäftsreisen werden in der Regel mit keinem Tourismus assoziiert. Angesichts der Bewegung, Benutzung von typischer Infrastruktur sowie touristischer Bewirtschaftung können Geschäftsreisen als Tourismus bezeichnet werden. Die wichtigsten Merkmale sind: hohe Rentabilität, keine Saisonalität, geringe Empfindlichkeit gegen Preis (alle Ausflüge werden im Voraus von einem Unternehmen finanziert), sowie die Tatsache, dass sich die Reisen im Laufe des Jahres und der Woche ergänzen. Zu den zahlreichen Formen gehören: individuelle Geschäftsreisen, Messe- und Ausstellungstourismus, Korporationstourismus, Konferenztourismus sowie Motivationsreisen. Diese Formen zeichnen sich durch folgende Merkmale aus: individuelle Reisen werden zu einem bestimmten Zweck vorgenommen, Geschäftskontaktaufnahme, sowie Unterzeichnung der Verträge. Geschäftstourismus wird oft mit Dienstreisen assoziiert – diese sind die Bezeichnung für alle Reisen, deren Ziel mit dem Beruf und beruflichen Interessen des Reisenden verbunden ist.

80

Imię i nazwisko: Wojciech Karcz  Nr albumu: 3880 Specjalność: ZARZĄDZANIE TURYSTYKĄ I REKREACJĄ

OŚWIADCZENIE

Ja, niżej podpisany/a, świadomy/a odpowiedzialności prawnej, oświadczam, że złożona  przeze mnie praca dyplomowana na stopień licencjata pt. „Podróże biznesowe a turystyka” została przygotowana samodzielnie. Równocześnie oświadczam, że praca ta nie narusza praw autorskich innych osób w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 r. nr 24, poz. 83) oraz dóbr osobistych chronionych prawem cywilnym. Ponadto niniejsza praca nie zawiera informacji i danych uzyskanych w sposób nielegalny i nie była wcześniej przedmiotem innych procedur urzędowych związanych z uzyskaniem dyplomów lub tytułów zawodowych uczelni wyższej. W pracy wykorzystałem/am publikowane materiały i nie ujawniłem/am informacji  publicznych.

…………………………………………. czytelny podpis autora pracy

81