PERBAHASAN PENTING MENGENAI PERSOALAN-PERSOALAN PEMBINAAN JATI DIRI BANGSA, PEMBENTUKAN MASYARAKAT, KRITIKAN SOSIAL, PENDIDIKAN,PEMIKIRAN PENDIDIKAN,PEMIKIRAN DAN PERANAN WANITA YANG TERKANDUNG DALAM KARYA ARYA AGUNG SULALA SULALATUS SALATIN
MUHAMMAD AFDHAL BIN ZAINAL
ISI KANDUNGAN 1.0 Pengenalan Sla!" Sala!#n $.0 Ken#%an Sla!" Sala!#n &.0 Pe'"(alan) &.1 Pe*+#naan Ja!# D#'# Bang"a &.$ Pe*+en!%an Ma"a'a%a! &.& K'#!#%an S("#al &. Pen##%an &./ Pe*#%#'an an Pe'anan Wan# Wan#!a !a .0 R*"an /.0 S(alan .0 R%an
PENGENALAN SULATUS SALATIN •
•
•
Slala!" Sala!#n 3Sea'a4 Mela5 *e'6a%an "a! %a'a "ea'a4 ang #!l#" # Mela%a an #+a7a +e'"a*a "e*a"a Sl!an Ma4* Sa4 +e'n' a'# Mela%a 6aa !a4n 1/11. Na"%4a4 a"al #n# %e*#an #+a7a %e J(4(' a'# Ka*6a', S*a!e'a 6aa !a4n 1/$8. Te%" ang aa *a"a %#n# *e'6a%an !e%" ang #"al#n #6e'9aa# +e'a"al "ea% !a4n 1&/, an #"n!#ng "e*la 6aa 11$. Sal#nan *an"%'#6 ang aa +e'!a'#%4 1808 *engena# %e+ang%#!an, %ege*#langan an %ea!4an :a*an Ke"l!anan Mela Mela%a ang #!l#" (le4 +e+e'a6a ('ang 6enga'ang Mela. Na*n !e'a6a! 6ena6a! ang *ena%7a a6a+#la 3P('!g#"5 *ena%l% Mela%a, "al#nan Sea'a4
KEUNIKAN SULATUS SALATIN
Sea'a4 Ke"l!an an Mela%a # Mela%a, J(4(' La*a an
Sea'a4 Bang"a ang Leng%a6 < Ma"!e'6#e9e
Sla!" Sala!#n
Be'"#=a ! O+e%!# =
Pela+aga# Pe'"(ala n Bang"a ang Me*+en! % Wang"a Mala"#a
>. T4#laga?a!4# Gnalan, 1@@@
Pe*+#na an Ja!# D#'# Bang"a
KETAATAN PADA RAJA
•
•
•
•
Taa! an 6a!4 %e6aa 'aa. K(n"e6 ala! *ena"a'# %e6e'9aaan ('ang *ela *ene+a+%an *e'e%a !a%! *ene'4a%a %e6aa 'aa, 6e'e'4a%aan %e6aa 'aa a%an *ene+a+%an !e'%ena !la4. Dala* "ea'a4 *ela, %e!aa!an ('ang *ela %e6aa 'aa #ga*+a'%an ala* 6el+aga# 6e'#"!#7a !e'*a"%la4 6e'#"!#7a 6e*+n4an !n +e"a', ana% +ena4a'a 6a%a 'aa !n 6e'a% (le4 'aa a4*a, %#"a4 6ene'a4an Tn Tea %e6aa Sl!an Mela%a (le4 Hang Ta4. Dala* Sea'a4 Mela ga, 6e*+e"a' Te*a"#%, Sang Rana Ta6a an #"!e'#na !ela4 !e'%ena
BANGSA YANG MENGEKALAN KEPERCAYAAN LAMPAU
•
•
•
Raa an "el'4 *a"a'a%a! Mela%a !ela4 *e*el% I"la*, na*n *e'e%a ga *a"#4 lag# *enge%al%an %e6e'9aaan *e'e%a !e'4aa6 #l* *#"!#%, ang +e'!en!angan engan aa'an I"la* 3Ha'(n Da, 1@85. Se+aga# 9(n!(4, 6e'#"!#7a Hang Na#* ang !ela4 *enggna%an #l* gna-gna ala* +en!% 6ell! 3"e'+%5 ang #"a6 %e +aan Tn Tea "e4#ngga Tn Tea +e'a"a +e'a4# a%an Sl!an Ma4* Sa4 3Ha:*an A:4a', $01&5. Sl!an Man"' Sa4 ga *a"#4 *enga*al%an #l* ang +e'"#=a! *e*a "e*anga! ala* *enn%%an 4a#7an-4a#7an l#a' "e6e'!# #l* gaa4. Sl!an ga "angg6 *e*+e'# +elana
Pe*+en! %an Ma"a'a% a!
PEMBENTUKAN MASYARAKAT H#e'a'%# P(l#!#% •
Men'! M4a**a Y"( Ha"4#* 31@885, 6eng%ela"an "!'%!' *a"a'a%a! 6aa e'a Ke"l!anan Mela Mela%a a6a! #%ela"%an %e6aa ""nan 4#e'a'%# 6#'a*#.
Ma"a'a%a! Peagang •
•
Sea'a4 Mela *en9e'#!a%an *engena# *a"a'a%a! Mela%a ang 'a!a-'a!ana aala4 6eagang ang %aa "e'!a *a*6 +e'agang 4#ngga %e Tana4 A'a+. Se+aga# 9(n!(4, Sea'a4 Mela *en9a!a!%an, “...kerana pada masa itu orang Melaka ratalah berkapal belaka.” Mela Ma"a'a%a! Ma*% Kel#ng
Mela%a
Pedagang ang Pel+aga#
K'#!#%an S("#al
KRITIKAN SOSIAL K'#!#%an %e6aa Raa) Pe'#"!#7a S#nga6'a D#langga' T(a% M('al Raa Ke:al#*an Raa •
•
•
•
•
•
K'#!#%an !e'4aa6 Ma"a'a%a! S#%a6 S%a Te'*a%an #!na4 S#%a6 Ke!aa!an Me*+!a Tl# Ma"a'aa! ang K4#ana! %e6aa Bang"a
KRITIKAN TERHADAP MORAL RAJA
T#a%
*ene*+n#%an %e+'%an Sl!an Ma4* Sa4 ang #l#4a! "anga! *eng#%! 4a7a na="na "e4#ngga "angg6 n!% +e'"e%e%an engan #"!e'# Tn B#a# %e!#%a Tn B#a# ala* "a! !ga"an %e M('#+.
Sela#n
#!, 6e'#"!#7a 6e*#nangan P!e'# Gnng Leang an 6e'#"!#7a 6en9l#%an Tn Tea a'# Pa4ang %e Mela%a +ag# #a#%an #"!e'# Sl!an Ma4* Sa4 "e4#ngga 4a*6#' *e*la%an 6e'ang # an!a'a Pa4ang an Mela%a *enn%%an +aga#*ana "#%a6 Sl!an Ma4* Sa4.
KEFALIMAN RAJA
•
•
•
Meng%'#!#% Sl!an ang *elangga' 6e'an#an # B%#! Segn!ang # *ana Raa #+e'# Dala!, Ra%a! #+e'# Kea#lan 3Ha:*an A:4a', $01&5. Be'*la engan %#"a4 ana% 6e*+e"a' S#nga6'a Sang Rana Ta6a ang #a#%an gn#% Raa "e(la4-(la4 *ena!4%an *a'a4 Sang Rana Ta6a "e+aga# Bena4a'a 6aa %e!#%a #! 3Ha'(n Da, 1@8 < Ha:*an A:4a', $01&5. K#"a4 6e*+n4an Tan Jana K4a!#+,
KRITIKAN TERHADAP PENGKHIANATA N
•
•
•
•
Te*enggng ang *ene'#*a Ra"a4, %e"anna '"an agang # Pela+4an +e'*a"ala4 3U*a' Jn", 1@85. K#"a4 Sang Rana Ta6a ang *eng!" "'a! %e Maa6a4#! "6aa *elangga' Te*a"#% an +el#a "angg6 +el(! engan *e*+%a 6#n! %(!a. Ke"anna Te*a"#% !e7a" %e6aa Maa6a4#! an Raa an 6eng#%!na !e'6a%"a +e'n' %e Mela%a 3Ha'(n Da, 1@8@5. K#"a4 S# K#!(l ang *e*+(9('%an "!a'a!eg# 6e'!a4anan %e6aa e'#ngg# P!#4
Pen##%an
PENDIDIKAN •
•
•
•
Mela%a *n9l "e+aga# 6"a! 6en##%an I"la* !e'%e*%a # ala* Mela engan %e4a#'an la*a-la*a a'# Tana4 A'a+ "e6e'!# Ma%4* Sa## A+l A:#:, Malana A+ Ba%a', an e!9 3M4a**a Y= Ha"4#*, 1@8@ 5. Sl!an !'! *ena# 6e*ang%#n %e6aa +aa #l*, 9(n!(4na, Sl!an Man"' Sa4 +e'g' engan Malana A+ Ba%a' ala* #l* aga*a an *eng!" 6e'*a"ala4an aga*a %e Pa"a# 3U*a' Jn", 1@85. Mela%a ga *n9l "e+aga# 6"a! %e#l*an I"la* !e'%e*%a a6a+#la K#!a+ Da'l Man:* %a'angan Se#%4 A+ I"4a # +a7a (le4 Malana A+ Ba%a' %e Mela%a an #aa' %e6aa *a"a'a%a!. Sea'a4 Mela ga *en9a!a!%an +aga#*ana
Pe*#%#'an
RAJA DAN PEMERINTAH •
•
Ke!el#!#an Bang"a7an 3M4a**a Ha# Salle4, $005 Pe*e'#n!a4 ang +#a% an a#l *a*6 *enge%al%an %ea*anan nege'# 3M4a**a Y"= Ha"4#*, 1@8@ < Ha'(n Da 1@8@5 “ Adapun raja-raja itu umpama api, segala perdana
menteri umpama kayu, kerana api itu jikalau tiada kayu tiada akan nyala…ra’ayat itu umpama akar, raja itu umpama pohonnya; jikalau tiada akar nescaya pohon tiada akan dapat berdiri. emikian raja-raja itu dengan segala ra’ayatnya …jikalau kau bunuh ia !ra’ayatmu" dengan tiada dosanya, baha#a kerajaanmu binasa” Pe*e'#n!a4 ang *enen!ang 6enaa4 3A. Sa*a
RAKYAT •
•
•
•
•
Ma"a'a%a! ang !aa! %e6aa Pe*e'#n!a4 3M4a**a Ha# Salle4, $005 Ma"a'a%a! ang Pena%! an 6e'9aa 6aa 9e'#!a %4'a=a! an 'a*alan %n 3Ha'n Da, 1@8@5 Ma"a'a%a! ang *ele!a%%an '"an Mela%a an Sl!an *ena4l# %e6e'lan "en#'#, !a%! *ene'4a%a 3M4a**a Y"= Ha"4#*, 1@8@ 5. Ma"a'a%a! ang g#g#4 *enn!! #l* aga*a 3N#% A+l A:#: N#% Ha""an, 1@805 &ejarah Melayu !'! *ela%a'%an *engena# 6e*#%#'an g(l(ngan 6e*e'#n!a4 an 'a%a! Mela%a ang *el#4a! 6e'anan *a"#ng-*a"#ng
Pe'anan Wan#!a
PERANAN WANITA •
•
•
An!a'a !(%(4-!(%(4 7an#!a ang #9e'#!a%an ala* &ejarah Melayu P!e'# Sa4'l Ba'#a4, Wan Mal#n# an Wan E*6%, Tn Tea, P!e'# Gnng Leang, P!e'# Hang L# P( an Tn a!#*a4, # "a*6#ng +e+e'a6a 7a!a% la#nna. Se!#a6 7a!a% 7an#!a ang #"e+! ala* &ejarah Melayu *e*a#n%an 6e'anan *e'e%a ang !e'"en#'#, "a*a aa "e9a'a "a*6#ngan a!a6n *ela%a'%an "ea'a4 !e'"en#'# an *e*+en!% 7ang"a ang 6el+aga# ala* Pen"ea'a4an Sea'a4 Mela%a. D#gna%an n!% %e6en!#ngan P(l#!#% 3Ha'(n Da, 1@8@ < U*a' Jn", 1@85
TUN ATIMAH
•
•
•
Tn a!#*a4 !ela4 +e'!#na% *enggg'%an %annganna "e+aga# !ana 6'(!e" !e'4aa6 !#na%an Sl!an Ma4* Sa4 ang !ela4 *eng4%* +n4 "e*a a4l# %ela'ga an "a*#na, Tn Al#. D#"e+a+%an %e*'ngan an "#%a6 #ng#n Tn a!#*a4 !e'4aa6 Sl!an Ma4* Sa4, +ag#na !ela4 "angg6 n!% +e'an# a%an *e'aa%an ana% ang #la4#'%an Tn a!#*a4 "6aa Tn a!#*a4 !#a% *e*+a4aa%an #'#na engan *enggg'%an %anngan !e'"e+!. Sl!an Ala#n R#aaa! Sa4 II #lan!#% "e+aga# Sl!an # Ka*6a' "ele6a" Tn a!#*a4 *enen!ang 7a"#a! Sl!an Ma4* 3Ha'(n Da, 1@8@5
BONDA PADUKA SULTAN MAHMUD SYAH •
•
•
•
In#?# 6en!#ng # +ela%ang 6e'lan!#%an a#nana, Tn M!a4#' "e+aga# Bena4a'a Mela%a 3M4a**a Y" Ha"4#*, 1@8@, Ha'n Da, 1@8@ < Ha:*an A:4a', $01&5. Dala* 4al #n#, &ejarah Melayu !ela4 *en9e'#!a%an +aga#*ana %e!#%a Sl!an Ma4* Sa4 #ng#n *en9a'# 6enggan!# %e6aa Bena4a'a Mela%a, +(na +ag#na *e*+#"#%%an %e6aa +ag#na "6aa *elan!#% a#na +(nana 3a%n# +a6a "aa'a Sl!an Ma4*5 #a#! Tn M!a4#' "e+aga# Bena4a'a Mela%a ang +a4a'. Hal #n# *enn%%an 7na 9a*6' !angan ala* 6e*#l#4an Bena4a'a Mela%a 6aa 7a%! #!. Se9a'a !#a% lang"ng ga, 7ala6n #%e!a4# %a"a 6(l#!#% ala* Ke"l!anan Mela Mela%a #%a"a# (le4 g(l(ngan lela%#, ala* "e"e!enga4 %eaaan, 6e'anan 7an#!a ga a6a! #l#4a! *en9a*6'# '"an 6en!a+#'an Mela%a 6aa %e!#%a #!
Rujukan A. Sa*a A4*a. 1@. &ulalatus &alatin !&ejarah Melayu". Kala L*6') De7an Ba4a"a an P"!a%a. Ha'(n Da. 1@8@. &ejarah Melayu' &atu (ajian ari Aspek )ensejarahan %udaya. Kala L*6' ) De7an Ba4a"a an P"!a%a. Ha:*an A:4a'. $01&. *ota %ab + . Re!'#e?e ='(*) 4!!6) 777."l#e"4a'e.ne!9!'(n#%a10/&0-n(!a"4&10$+a+&%en#%an%a'a agng M4a**a Ha# Salle4. $00. &ulalatus al-&alatin !&ejarah Melayu" . Kala L*6') Yaa"an Ka'a Agng M4a**a Y"( Ha"4#*. 31@8@5. (esultanan Melayu Melaka . De7an Ba4a"a an P"!a%a. Mala"#a) Kala L*6'. N#% A+l A:#: N#% Ha""an. 1@80. L#*a !(%(4 la*a ang *e*a#n%an 6e'anan 6en!#ng ala* 6e'%e*+angan #l* # nege'# Kelan!an 31801@05. $ebat' Malaysian $ournal o istory, )olitics and &trategic &tudies, / . 66. 1&-1@$. U*a' Jn". 31@85. &ejarah Melayu, Menemukan iri (embali . aa' Ba%!#. Mala"#a) Kala L*6'. >. T4#laga?a!4# Gnalan. 1@@@. Gene"#" A!(g'a= Sea'a4 Mela. $0%A1 23!444" . 6.6 101-11@.