PEMERIKSAAN HITUNG JUMLAH RETIKULOSIT
Hari, Tangga Tanggall : Rabu, Rabu, 15 Oktb Oktb!r !r "#1$ "#1$ Rabu, "% Oktb!r "#1$ P!rt!&uan
I(
: I'
TUJUAN 1( Tu)u Tu)uan an In*t In*tru ruk* k*i ina nall U&u& U&u& a( Untuk Untuk &!ng! &!ng!ta+ ta+ui ui )u&la+ )u&la+ r!tik r!tikul ul*it *it ala& ala& ara+( ara+( b( Untuk &!ng!ta+ui &!t! -!r+itungan )u&la+ )u&la+ r!tikul*it ala& ara+( "( Tu)ua Tu)uan n In*tru In*truk*i k*ina nall K+u*u* K+u*u* a( Untuk &!ng!ta+ui &!ng!ta+ui an an &!&a+a&i &!&a+a&i -!r+itu -!r+itungan ngan )u&la+ )u&la+ r!tikul*it r!tikul*it &!t! &!t! *u-ra.ital( b( Untuk a-at &!lak*anakan -!r+itungan )u&la+ r!tikul*it !ngan !ngan &!t! *u-ra.ital( /( Untuk a-at &!ngint &!ngint!r-r!ta !r-r!ta*ikan *ikan +a*il +a*il -!r+itun -!r+itungan gan )u&la+ )u&la+ r!tikul r!tikul*it *it ala& ara+( I I( METO0E Hitung r!tikul*it u&u&na &!nggunakan &!t! -!2arnaan *u-ra.ital( Sa&-!l ara+ i/a&-ur !ngan larutan 3rilliant 4r!*l 3lu! 3436 atau N!2 M!t+l!n! 3lu!, &aka rib*& akan t!rli+at *!bagai 7ila&!n b!r2arna biru( Ju&la+ r!tikul*it i+itung -!r 1### !ritr*it an inatakan ala& 8, )ai +a*ilna ibagi 1#( I II ( PRINSIP R!tikul*it ala& ara+ i2arnai !ngan /ara *u-ra.ital, k!&uian )u&la+na ibaningkan !ngan )u&la+ !ritr*it an inatakan ala& 8 atau -r&il(
I'( 0ASAR TEORI 0ara+ &!ru-akan gabungan /airan, *!l9*!l an -artik!l ang &!n!ru-ai *!l, ang &!ngalir ala& art!ri, ka-il!r an .!na ang &!ngiri&kan k*ig!n an at9 at gii k!)aringan an &!&ba2a karbn ik*ia an +a*il li&ba+ lainna( S!l ara+ &!ra+, *!l ara+ -uti+ an tr&b*it ibuat iala& *u&*ung tulang( 0iala& *u&*u& tulang, *!&ua *!l ara+ b!ra*al ari *atu )!ni* *!l ang i*!but
*!l *t!&( K!/!-atan -!&b!ntukan *!l ara+ ik!nalikan *!*uai !ngan k!butu+an tubu+( Jika kanungan k*ig!n ala& )aringan tubu+ atau *!l ara+ &!ra+ b!rkurang, gin)al akan &!ng+a*ilkan an &!l!-a*kan !ritr-rt!in +r&n ang &!rang*ang6 *u&*u& tulang untuk &!&b!ntuk l!bi+ banak *!l ara+ &!ra+( Aana k!lainan ara+ a-at &!n!t!k*i gangguan atau -!nakit ala& tubu+, inila+ ang &!n!babkan -!rluna kita &!lakukan -!&!rik*aa n +!&atlgi untuk &!n!t!k*i k!lainan ala& ara+( P!&!rik*aan +!&atlgi aala+ -!&!rik*aan ang ilakukan untuk &!ng!ta+ui k!aaaan ara+ an k&-n!n9k&-n!nna( P!&!rik*aan +!&atlgi b!rtu)uan: 1( M!n!t!k*i k!laianan +!&atlgi an!&ia an l!uki&ia6 i&ana iuga aana k!lainan )u&la+ an 7ung*i ari *!l9*!l ara+( "( M!&bantu &!niagn*i* -!nakit in7!k*i !ngan &!li+at k!naikan atau -!nurunan )u&la+ l!uk*it *!rta +itung )!ni*na( ;( M!ng!ta+ui k!lainan *i*t!&ik -aa +ati an gin)al ang a-at &!&-!ngaru+i *!l ara+ blak balik baik b!ntuk &au-un 7ung*ina( $( M!n!t!k*i -!nakit -!nara+an ang &!nun)ukakan k!lainan 7aal +!&*tati*( Sala+ *atu -!&!rik*aan +!&atlgi ang *!ring ilakukan aala+ -!&!rik*aan +itung )u&la+ r!tikul*it( P!&!rik*aan +itung )u&la+ r!tikul*it &!ru-akan *ala+ *atu -!&!rik*aan ara+ rutin ang *!ring ilakukan( R!tikul*it &!ru-akan *!l ara+ &!ra+ ang &ua -!r/ur*r *!l ara+ &!ra+6 ang t!ra-at -aa *u&*u& tulangan *!bagian k!/il a-at &a*uk k! *irkula*i ara+ -!ri7!r, &a*i+ &!nganung inti an *!rat r!tikulu& r!*iual 0NA6( R!tikul*it aala+ !ritr*it &ua ang *it-la*&ana &a*i+ &!nganung *!)u&la+ b!*ar *i*a9*i*a rib*& an RNA ang b!ra*al ari *i*a inti ari b!ntuk -!nu+ -!na+uluanna( Hitung )u&la+ r!tikul*it &!ru-akan inikatr akti.ita* *u&*u& tulang an igunakan untuk &!niagn*i* an!&ia( 3anakna r!tikul*it ala& ara+ t!-i &!ngga&barkan !ritr-!*i* ang +a&-ir akurat( P!ningkatan )u&la+ r!tikul*it iara+ t!-i &!ngga&barkan !ritr-!*i* ak*!l!ra*i -r*uk*i !ritr*it ala& *u&*u& tulang( Eritr-!*i* &!ru-akan ta+a-an atau -r*!* t!rb!ntukna !ritr*it *!l ara+ &!ra+6, ta+a-an t!r*!but anatara lain: 1( Rubliba*t 0i*!but )uga -rnbla* atau -r!ritr*it, &!ru-akan *!l t!r&ua ala& *!l !ritr*it( 0ala& k!aaan nr&al )u&la+ rubliba*t ala& *u&*u& tulang aala+ kurang ari 18 ari )u&la+ *!l b!rinti( "( Prlubli*it
0i*!but )uga nr&bla*t ba*7ilik atau !ritr*it ba*7ilik, ukuranna l!bi+ k!/il ari rublibla*t !ngan )u&la+ k!aaan nr&al 19$8 ari *!luru+ *!l b!rinti( ;( Rubri*it 0i*!but )uga nr&bla*t -likr&atik atau !ritr*it -likr&atik( Ju&la+ *!l ini ala& *u&*u& tulang rang !2a*a nr&al aala+ 1#9"#8( $( M!tarubli*it S!l ini i*!but )uga nr&bla*t rtkr&atik atau !ritr*it rtkr&atik( Ju&la+ ala& k!aaan nr&al aala+ 591#8( 5( R!tikul*it Ta+a- r!tikul*it ini i*!but *!bagai ta+a- &atura*i ak+ir, i&ana !ritr*it &ua *!lain &!nganung *i*a9*i*a RNA )uga &!nganung b!rbagai 7rag&!n &itknria an rgan!l lainna( Staiu& ini i*!but r!tikul*it atau !ritr*it -likr&( R!tikul*it akan b!r!ar i*u&*u& tulang *!la&a 19" +ari, k!&uian tu&bu+ &!n)ai !ritr*it &atang *!la&a 1"# +ari( <( Eritr*it Eritr*it nr&al &!ru-akan *!l ang b!rb!ntuk /akra& biknka7 = !ngan ukuran >9? @& an t!bal 1,59",5 @&( R!tikul*it &!ru-akan !ritr*it &ua ang *it-la*&ana &a*i+ &!nganung *!)u&la+ b!*ar *i*a9*i*a &!tabli*&! rib*& an RNA ang b!ra*al ari *i*a inti ari b!ntuk -!nu+ -!na+uluna( Rib*& &!&-unai k!&a&-uan untuk b!r!ak*i !ngan -!2arna t!rt!ntu *!-!rti briliiant /r!*l blu atau n!2 &!t+l!n! blu! untuk &!&b!ntuk !na-an granula atau 7ila&!n ang b!r2arna biru( R!ak*i ini +ana t!r)ai -aa -!2arnaan *!l ang &a*i+ +iuan tiak i7ik*a*i( Ol!+ kar!na itu i*!but -!2arnaan *u-ra.ital( R!tikul*it ang -aling &ua i&atur6 aala+ ang &!nganung rib*& t!rbanak, *!balikna r!tikul*it t!rtua +ana &!&-unai b!b!ra-a titik rib*&( P!&!rik*aan r!tikul*it *angat -!nting an -!rlu ilakukan, bukan *!k!ar +ana untuk &!ng!ta+ui a-aka+ *!*!rang t!rinika*i an!&ia atau tiak t!ta-i a-at )uga untuk &!nginika*ikan +al lainna, iantarana: 1( P!nurunan kaar Hb 15g=l tan-a ik!ta+ui -!n!babna "( M!&!b!akan an!&ia +i-!r9r!g!n!rati7 atau +i7 r!g!n!rati7 ;( N!natu* !ngan an!&ia $( Mnitr -!rk!&bangan bai -r!&atur 5( Mnitr k!aaan &i!l-*i* *u&*u& tulang <( Mnitr -!ngbatan bat +!&litik -aa an!&ia >( T!r*angka an!&ia +!&litik '(
NILAI RUJUKAN 0!2a*a : #,591,58 3ai baru la+ir : ",59<,58
3ai Anak
:#,59;,58 :#,59",#8
'I( ALAT 0AN 3AHAN a( Alat: 1( Ob)!k gla** "( 4.!r gla** ;( Tabung r!ak*i k!/il $( Pi-!t -a*t!ur 5( Mikr*k b( 3a+an: Sa&-!l ara+ !ngan anikagulan E0TA
'II(
4ARA KERJA GAM3AR
KETERANGAN 0i-i-!t " t!t!* r!ag!n 3rilliant 4r!/l 3lu! 3436 !ngan -i-!t t!t!*, i&a*ukkan -aa tabung r!ak*i
0i-i-!t " t!t!* ara+ !ngan antikagulan E0TA,i &a*ukkan -aa larutan 343 tai(
R!ag!n 343 an *a&-!l ara+ k!&uian i+&g!nkan, *u-aa t!r/a&-ur *!&-urna
0ari larutan tai ia&bil 1 t!t!*, k!&uian it!t*!*kan -aa b)!k gla**
Sa&-!l k!&uian itutu!ngan /.!r gla**( Pr!-arat k!&uian i-!rik*a iba2a+ &ikr*k- -!&b!*aran 1#B an $#B
'III(
HASIL PENGAMATAN Ga&bar r!tikul*it iba2a+ &ikr*k-
La-ang -anang -!rta&a it!&ukan ; r!tikul*it ala& 5;1 !ritr*it
La-ang -anang k!ua it!&ukan ; r!tikul*it ala& ;%# !ritr*it
0ata Pa*i!n: Na&a U&ur J!ni* k!la&in Caktu -!nga&bilan *a&-!l J!ni* *a&-!l
: Ni Lu+ N&an Sri Ka*i+ani : 1% ta+un : -!r!&-uan : "% Oktb!r "#1$ : ara+ .!na !ngan antikagulan E0TA
Tab!l Hitung R!tikul*it La-ang Panang I II Ju&la+
R!tikul*it ; ; <
Eritr*it 5;1 ;%# %"1
P!r+itungan: 0ik : Ju&la+ r!tikul*it D < Ju&la+ !ritr*it D %"1 0it : 8 r!tikul*it D((( jumalah retikulosit retikulosit x 100 Ja2ab : jumlah eritrosit =
6
D
921
x 100
D#,<51$>8 IF(
PEM3AHASAN 0ala& -raktiku&
kali ini
ilakukan
&!ng+itung )u&la+ r!tikul*it(
M!ng+itung r!tikul*it ala& ara+ &!ru-akan *ala+ *atu -!&!rik*aan +!&atlgi ang b!rtu)uan untuk untuk &!niagn*i* an!&ia( 3anakna
r!tikul*it ala& ara+ t!-i &!ngga&barkan !ritr-!*i* ang +a&-ir akurat( P!ningkatan )u&la+ r!tikul*it i ara+ t!-i &!ngga&barkan ak*!l!ra*i -ruk*i !ritr*it ala& *u&*u& tulang( S!balikna, &!ng+itung r!tikul*it ang r!na+ t!ru*9&!n!ru* a-at &!nginika*ikan k!aaan +i-7ung*i *u&*u& tulang atau an!&ia a-la*tik( R!tikul*it aala+ !ritr*it &ua ang tiak b!rinti an i ala& *it-la*&ana t!ra-at *i*a rib*& an RNA ang !ngan -!2arnaan *u-ra.ital akan ta&-ak *!bagai 7ila&!n atau granula b!r2arna( Rib*&! &!&-unai k!&a&-uan untuk b!r!ak*i !ngan -!2arna t!rt!ntu *!-!rti brilliant cresyl blue atau new methylene blue untuk &!&b!ntuk !na-an granula atau 7ila&!n ang b!r2arna biru( R!ak*i ini +ana t!r)ai -aa -!2arnaan t!r+aa- *!l ang &a*i+ +iu- an tiak i7ik*a*i( Ol!+ kar!na itu i*!but -!2arnaan supravital ( R!tikul*it -aling &ua i&atur6 aala+ ang &!nganung rib*&! t!rbanak, *!balikna r!tikul*it t!rtua +ana &!&-unai b!b!ra-a titik rib*&!( Prin*i- &!ng+itung r!tikul*it aala+ r!tikul*it ala& ara+ i2arna !ngan /ara *u-ra.ital Sa&-!l ara+ i/a&-ur !ngan larutan brilliant cresyl blue (BCB) atau new methylene blue &aka rib*&! akan t!rli+at *!bagai 7ila&!n b!r2arna biru( Ju&la+na ibaningkan !ngan )u&la+ r!tikul*it (
Ju&la+ r!tikul*it
i+itung -!r 1### !ritr*it an inatakan ala& 8 atau -r&il, )ai +a*ilna ibagi 1#( Paa -raktiku& &!ng+itung r!tikul*it ini &!&buat *!iaan ba*a+ an *!iaan k!ring( P!&buatan *!iaan ba*a+ an *!iaan k!ring ini ilakukan !ngan /ara &!n/a&-urkan ara+ !ngan larutan -!2arna 343 !ngan -!rbaningan 1:"( Paa *aat -!n/a&-uran ara+ !ngan 343 t!r*!but l!bi+ baik larutan 343 i&a*ukkan t!rl!bi+ a+ulu k! ala& tabung r!ak*i k!/il lalu baru ita&ba+kan ara+ ibaningkan ara+ i&a*ukkan t!rl!bi+ a+ulu lalu baru ita&ba+kan 343 kar!na +al ini a-at &!ngakibatkan knta&ina*i -aa -i-!t t!t!* ang igunakan a-abila tiak +ati9+ati ala& &!n!t!*kan 343 k! ala& tabung ang t!la+ b!ri*i ara+ t!r*!but( S!t!la+ ara+ !ngan antikagulan E0TA i/a&-ur !ngan 343 ik/k agar +&g!n k!&uian itunggu *!la&a 15 &!nit tu)uanna agar at 2arna 343 t!r*!ra- baik ala& ara+ *!+ingga 2arna ari r!tikul*it ala& ara+ t!rli+at !ngan )!la*( S!lan)utna ibuat *!iaan ba*a+ !ngan &!n!t!*kan *atu t!t!* /a&-uran t!r*!but iata* b)!k gla** k!&uian itutu- !ngan /.!r gla**( P!&buatan *!iaan ba*a+ ini +aru* *!ti-i* &ungkin agar &ua+ &!nga&ati r!tikul*it a-abila *!iaan ang ibuat t!rlalu t!bal a-at
igunakan ti**u! an il!takkan i *!k!liling /.!r gla**( Ini b!rtu)uan untuk &!ng+i*a- /a&-uran t!r*!but *!+ingga *!iaan &!n)ai l!bi+ ti-i* ari ang *!b!lu&na( K!&uian ilan)utkan !ngan -!&buatan *!iaan k!ring !ngan /ara &!n!t!*kan *atu t!t!* /a&-uran t!r*!but iata* b)!k gla** k!&uian ibuat +a-u*an, +a-u*an ang ibuat tiak bl!+ t!rlalu t!bal an t!rlalu ti-i*( S!t!la+ *!iaan *ia- lalu i+itung iba2a+ &ikr*k- !ngan &!t! .!rtikal atau +rintal *!-!rti ular( 0iba/a )u&la+ r!tikul*it ala& 1### !ritr*it atau &!n!kati 1### !rtr*it(
Nilai nr&al r!tikul*it
D #,5 1,5 8 atau 5 915 #=##
Nilai nr&al )u&la+ &utlak r!tikul*it
D "5(### >5(### =ul
Paa -raktiku& ilakukan -!r+itungan r!tikul*it -aa -a*i!n ata* na&a Ni Lu+ N&an Sri Ka*i+ani, -!r!&-uan, 1% ta+un( 3!ra*arakan ari +a*il -!r+itungan r!tikul*it ia-at kaar r!tikul*it -aa -a*i!n aitu #,<51$> 8( Kaar r!tikul*it ini t!r&a*uk nr&al kar!na &a*i+ b!raa ala& ki*aran #,591,5 8 untuk -!r!&-uan iba2a+ u&ur 5# ta+un( Aa-un 7aktr97aktr ang a-at &!&-!ngaru+i +a*il -!&!rik*aan aitu: 1( 3ila +!&atkritna r!na+, &aka -!rlu ita&ba+kan ara+ "( 4at ang tiak i*aring &!n!babkan -!ng!na-an /at -aa *!l !ritr*it *!+ingga t!rli+at *!-!rti !irtr*it ;( M!ng+itung ia!ra+ ang t!rlalu t!bal atau -aat $( P!ningkatan kaar gluk*a akan &!ngurangi -!2arnaan 5( S!&akin tinggi kaar at 2arna ang igunakan &aka *!&akin baik r!tikul*it akan t!rli+at, aitu l!bi+ b!*ar an tiak -!/a+9-!/a+ <( Larutan -!2arna ang igunakan untuk &!2arnai +aru* &!nganung lga&
F( K!*i&-ulan 1( R!tikul*it aala+ !ritr*it &ua ang tiak b!rinti an i ala& *it-la*&ana t!ra-at *i*a rib*& an RNA ang !ngan -!2arnaan *u-ra.ital akan ta&-ak *!bagai 7ila&!n atau granula b!r2arna( "( P!ningkatan )u&la+ r!tikul*it i ara+ t!-i &!ngga&barkan ak*!l!ra*i -ruk*i !ritr*it ala& *u&*u& tulang( S!balikna, &!ng+itung r!tikul*it ang r!na+ t!ru*9&!n!ru* a-at &!nginika*ikan k!aaan +i-7ung*i *u&*u& tulang atau 3.
an!&ia a-la*tik( Paa -raktiku& &!ng+itung r!tikul*it ini, ibuat *!iaan ba*a+ an *!iaan k!ring &!nggunakan &!t! -!2arnaan *u-ra.ital !ngan /ara &!n/a&-urkan
ara+ !ngan larutan -!2arna 343 brilliant cresyl blue) atau NM3 new methylene blue) !ngan -!rbaningan 1:" itunggu 15 &!nit ibuat *!iaan ia&ati iba2a+ &ikr*k iba/a )u&la+ !ritr*it ala& )u&la+ 1### !ritr*it atau ang &!n!kati 1### !ritr*it( $( Paa -raktiku& ilakukan -!r+itungan r!tikul*it -aa -a*i!n ata* na&a Ni Lu+
N&an Sri Ka*i+ani, -!r!&-uan, 1% ta+un( 3!ra*arakan ari +a*il -!r+itungan r!tikul*it ia-at kaar r!tikul*it -aa -a*i!n aitu #,<51$> 8( Kaar r!tikul*it ini t!r&a*uk nr&al kar!na &a*i+ b!raa ala& ki*aran #,591,5 8 untuk -!r!&-uan iba2a+ u&ur 5# ta+un FI( 0ATAR PUSTAKA P!)!, Pu)i( "#1"( Hitung R!tikul*it( Onlin!( +tt-:==-u)i-!)!(blg*-t(/&="#1"=#5=r!tikul*it9aala+9&ua9ang( +t&l 0iak*!* -aa tanggal 1 N.!&b!r "#1$ R!i.i, Ran("#1"( R!tikul*it( Onlin!( +tt-:==r!i.i(blg*-t(/&="#1;=#5=anali*9r!tikul*it( +t&l 0iak*!* -aa tanggal 1 N.!&b!r "#1$ Suli*tiani, E.i( "#1;( P!&!rik*aan R!tikul*it( Onlin!( +tt-:==!.i*uli*tiani(blg*-t(/&="#1;=#$=-!&!rik*aan9r!tikul*it( +t&l 0iak*!* -aa tanggal 1 N.!&b!r "#1$ Gana*!brata,1%<%( P!nuntun Labratriu& Klinik( Jakarta:Ola& Rakat Jn!*( 1%%5( 4atatan Kulia+ H!&atlgi
0!n-a*ar, 5 N.!&b!r "#1$
a(n k!l&-k 1A6 LEM3AR PENGESAHAN
M!ng!ta+ui,
P!&bi&bing I
P!&bi&bing II
Rini Ri2ati, 3*/
I K!tut Ai Santika, A(M( AK
P!&bi&bing III
P!&bi&bing I'
Lu+ Putu Rina2ati, A(M(AK
Ni Ma! Sri 02i)a*tuti, A(M(AK