PANDUAN TENTANG DAUR ULANG (RECYCLE) LIMBAH BOTOL INFUS DI RSUD LEUWILIANG
BAB 1 DEFINISI
Rumah sakit aa!ah suatu u"it #asi!itas $%!a&a"a" k%s%hata" &a"' m%mi!iki 'a"isasi &a"' t%atu* t%m$at $%"+%'aha" a" $%"&%m,uha" $%"&akit* $%"i"'kata" a" $%mu!iha" k%s%hata" $%"%ita &a"' i!akuka" s%+aa mu!ti isi$!i" !%h ,%,a'ai k%!m$k $#%si"a! t%iik a" t%!atih &a"' m%"''u"aka" $asaa"a a" saa"a #isik* $%,%ka!a" #amasi a" a!at k%s%hata"Rumah sakit m%mi!iki kaakt%istik t%s%"ii a!am m%!aksa"aka" #u"'si"&a* sa!ah satu"&a umah sakit m%u$aka" s%,uah i"stitusi ,%sa &a"' s&aat %"'a" $%a!ata" ,%t%k"!'i +a"''ih &a"' i$%asi"a!ka" !%h s%kum$u!a" a"' %"'a" k%ah!ia" a" ,akat s%suai &a"' i$%!uka"M%"uut P%atua" M%"t%i Li"'ku"'a" Hiu$ a" .%huta"a" N- /0 Tahu" 123/ Lim,ah &a"' ihasi!ka" ai #asi!itas
$%!a&a"a" k%s%hata" m%!i$uti !im,ah $aat* !im,ah
+ai* a" !im,ah 'as* &a"' m%!i$uti !im,ah 4 a- %"'a" kaakt%istik i"#%ksius5 ,- ,%"a ta6am5 +- $at!'is5 - ,aha" kimia k%a!u7asa* tum$aha"* atau sisa k%masa"5 %- aiakti#5 ##amasi5 '- sittksik5 h- $%a!ata" m%is &a"' m%mi!iki ka"u"'a" !'am ,%at ti"''i5 a" ta,u"' 'as atau k"tai"% ,%t%ka"a"Rumah sakit s%,a'ai i"stitusi &a"' tu'as"&a m%m,%ika" $%!a&a"a" k%s%hata" k%$aa mas&aakat* tiak t%!%$as ai ta"''u"' 6a7a, t%haa$ k%s%hata" !i"'ku"'a" i s%kita"&a &aitu m%"'%!!a !im,ah m%is %"'a" ,%"a (s%suai $%s&aata")- E!%m%" $%"ti"' a!am $%"'%!!aa" !im,ah umah sakit m%"uut WHO &aitu mi"ima!isasi !im,ah* $%mi!aha"* $%"'um$u!a"* $%"'a"'kuta"* $%"am$u"'a"* hi"''a taha$ $%mus"aha" a" $%m,ua"'a" akhi- U$a&a &a"' m%"6ai $iitas utama aa!ah %"'a" mi"ima!isai !im,ah ,%u$a %uksi !im,ah $aa sum,%"&a a" u$a&a $%ma"#aata" !im,ahP%"'%!!aa" !im,ah B8 ai Fasi!itas P%!a&a"a" .%s%hata" imaksuka" a'a Lim,ah B8 &a"' ihasi!ka" s%s%ikit mu"'ki" a" ,ahka" iusahaka" sam$ai "!* &a"' i!akuka" %"'a" +aa m%"'ua"'i a"9atau m%"'hi!a"'ka" si#at ,aha&a a"9atau si#at a+u"Mi"ima!isasi !im,ah aa!ah u$a&a &a"' i!akuka" umah sakit u"tuk m%"'ua"'i 6um!ah !im,ah &a"' ihasi!ka" %"'a" +aa m%"'ua"'i ,aha" (reduce)* m%"''u"aka" k%m,a!i !im,ah (reuse) a" au u!a"' !im,ah (recycle)-
BAB 2 RUANG LINGKUP
Mi"ima!isasi
!im,ah
a$at
i!akuka"
%"'a"
m%"'ua"'i
,aha"
(reduce)*
m%"''u"aka" k%m,a!i !im,ah (reuse) a" au u!a"' !im,ah (recycle)A- Reduce .%'iata" $%"'ua"'a" a$at i!akuka" %"'a" %!imi"asi k%s%!uuha" mat%ia! ,%,aha&a atau mat%ia! &a"' !%,ih s%ikit m%"'hasi!ka" Lim,ah- B%,%a$a ha! &a"' a$at i!akuka" a"taa !ai"4 a- $%,aika" tata k%!!a !i"'ku"'a" (' hus% k%%$i"') m%!a!ui %!imi"asi $%"''u"aa" $%"&%'a uaa kimia7i (&a"' tu6ua""&a ha"&a u"tuk m%"'hi!a"'ka" ,au t%ta$i m%!%$aska" ,aha" ,%,aha&a a" ,%a+u" ,%u$a #ma!%hia* isti!at mi"&ak ,umi* $:ik!,%";%"a* !!)5 ,- m%"''a"ti t%mm%t% m%kui %"'a" t%mm%t% i'ita! atau %!%kt"ik5 +- ,%k%6asama %"'a" $%mask (su$$!i%) u"tuk m%"'ua"'i k%masa" $uk5 - m%!akuka" su,stitusi $%"''u"aa" ,aha" kimia ,%,aha&a %"'a" ,aha" &a"' tiak ,%a+u" u"tuk $%m,%sih (+!%a"%)5 a" %- $%"''u"aa" m%t% $%m,%siha" &a"' !%,ih tiak ,%,aha&a* s%$%ti m%"''u"aka" %si"#%ksi ua$ ,%t%ka"a" ai$aa m%"''u"aka" %si"#%ksi kimia7iT%masuk k%'iata" $%"'ua"'a" $aa sum,% &aitu4 a- m%!akuka" s%"ta!isasi $%"'aaa" ,aha" kimia ,%,aha&a5 ,- m%ma"tau a!ia" atau isti,usi ,aha" kimia $aa ,%,%a$a #asi!itas atau u"it k%6a sam$ai %"'a" $%m,ua"'a""&a s%,a'ai Lim,ah B85 +m%"%a$ka" sist%m <$%tama masuk $%tama k%!ua= (FIFO* #ist i" #ist ut) a!am $%"''u"aa" $uk atau ,aha" kimia5 - m%!akuka" $%"'aaa" $uk atau ,aha" kimia a!am 6um!ah &a"' k%+i! i,a"i"'ka" m%m,%!i s%ka!i'us a!am 6um!ah ,%sa* t%utama u"tuk $uk atau ,aha" kimia &a"' tiak sta,i! (muah k%a!u7asa) atau #%ku%"si $%"''u"aa""&a tiak a$at it%"tuka"5 %- m%"''u"aka" $uk atau ,aha" kimia sam$ai ha,is5 a" #- s%!a!u m%mastika" ta"''a! k%a!u7asa s%!uuh $uk $aa saat ia"ta !%h $%mask &a"' is%suaika" %"'a" k%+%$ata" k"sumsi t%haa$ $uk t%s%,ut Reuse P%"''u"aa" k%m,a!i tiak ha"&a m%"+ai $%"''u"aa" !ai" ai suatu $uk* t%ta$i &a"' $a!i"' $%"ti"' &aitu m%"''u"aka" k%m,a!i suatu $uk ,%u!a"':u!a"' s%suai #u"'si"&a- D"'a" u"tuk m%!akuka" $%"''u"aa" k%m,a!i aka" !%,ih m%"'aahka" $aa $%mi!iha" $uk &a"' a$at i'u"aka" k%m,a!i i,a"i"'ka" %"'a" $uk s%ka!i $akai (is$sa,!%)- P%mi!iha" $uk &a"' a$at i'u"aka" k%m,a!i aka" tuut m%"i"'katka" sta"a %si"#%ksi a" st%i!isasi t%haa$ $%a!ata" atau mat%ia! &a"' i'u"aka" k%m,a!i-
B%ikut ,%,%a$a +"th u$a&a $%ma"#aata" !im,ah ,%u$a $%"''u"aa" k%m,a!i (reuse)4
-
Dai u"it #amasi4
Baha":,aha" kimia s%$%ti %si"#%kta" ima"#aatka" u"tuk m%m,%sihka" !a"tai* ,ak sam$ah-
Baha" kimia !ai" s%$%ti asam* ,asa* %a'%" kimia ita7aka" k% $%"''u"a $t%"sia! s%$%ti !a,atium-
-
Dai u"it !a,atium4
A!at:a!at &a"' a$at i$akai u!a"' s%t%!ah i!akuka" %si"#%ksi a" st%i!isasi s%$%ti +a7a" $%ti ( plate count agar )* '%!as ka+a* '%!as uku* ta,u"' %aksi* desk glass* object glass* test tube 31>?/* sample cup conical -
S%,a'ai +atata"* 6aum su"tik $!astik a" kat%t% tiak a$at ist%i!isasi s%+aa t%ma! atau kimia7i* atau i'u"aka" k%m,a!i* t%ta$i haus i,ua"' s%suai $%atua" $%u"a"':u"a"'a"
B-
Recyle Dau u!a"' m%u$aka" u$a&a $%ma"#aata" k%m,a!i km$"%" &a"' ,%ma"#aat
m%!a!ui $s%s tam,aha" s%+aa kimia* #isika* a"9atau ,i!'i &a"' m%"'hasi!ka" $uk &a"' sama atau$u" $uk &a"' ,%,%a- B%,%a$a mat%ia! &a"' a$at iauu!a"' a"taa !ai" ,aha" 'a"ik* $!atik* k%tas* ka+a* a" !'am- Dau u!a"' t%haa$ mat%ia! ,%,aha" $!astik umum"&a i!akuka" t%haa$ 6%"is $!astik ,%,aha" asa P!&%th&!%"% T%%$htha!at% (PET9PETE) a" Hi'h D%"sit& P!&%th&!%"% (HDPE)B%asaka"
Suat
Eaa"
.%m%"tia"
Li"'ku"'a"
Hiu$
N-
B:
01/39D%$-I@9LH9PDAL92/91238 $aa ta"''a! 82 M%i 1238 t%"ta"' .!ai#ikasi T%kait Lim,ah Bt! I"#us B%kas ,ah7a Lim,ah Bt! I"#us ,%kas &a"' ,%asa! ai i"#us% maka"a" a"9atau ,at a$at i!akuka" $%ma"#aata" k%m,a!i (au u!a"') a" i"&ataka" s%,a'ai !im,ah N" B8 %"'a" s&aat 4 3-
T%!ah i!akuka" isi"#%ksi kimia7i a"9atau t%ma! a" i+a+ah
1-
Tiak i!akuka" $%ma"#aata" k%m,a!i (au u!a"') u"tuk $uk &a"' ik"sumsi-
Da!am ha! k%t%"tua" s%,a'aima"a imaksu tiak a$at i$%"uhi* $%"'%!!aa" !im,ah ,t! i"#us% ,%kas 7a6i, i!akuka" s%suai k%t%"tua" $%"'%!!aa" !im,ah ,aha" ,%,aha&a a" ,%a+u"-
BAB 3 TATA LAKSANA
U"tuk s%tia$ !im,ah ,t! i"#us% ,%kas &a"' ,isa iau u!a"'* haus m%!a!ui $s%s %si"#%ksiA- P%"'%tia" 3- D%k"tami"asi aa!ah u$a&a m%"'ua"'i a"9 atau m%"'hi!a"'ka" k"tami"asi !%h mik'a"ism% $aa a"'* $%a!ata"* ,aha"* a" ua"' m%!a!ui %si"#%ksi a" st%i!isasi %"'a" +aa #isik a" kimia7i1- D%si"#%ksi aa!ah u$a&a u"tuk m%"'ua"'i9 m%"'hi!a"'ka" 6um!ah mik'a"ism% $at'%" $%"&%,a, $%"&akit (tiak t%masuk s$a) %"'a" +aa #isik a" kimia7i8- St%i!isasi aa!ah u$a&a u"tuk m%"'hi!a"'ka" s%mua mik'a"ism% %"'a" +aa #isik a" kimia7i-
B- P%s&aata" 3- Lim,ah Bt! I"#us B%kas &a"' iau u!a"' tiak t%k"tami"asi aah atau +aia" tu,uh ma"usia1- D%si"#%kta" haus m%m%"uhi kit%ia tiak m%usak $%a!ata" mau$u" a"'* %si"#%kta" m%m$u"&ai %#%k s%,a'ai %t%6%" a" %#%kti# a!am 7aktu &a"' %!ati# si"'kat* tiak t%$%"'auh !%h k%saaha" ai atau k%,%aaa" sa,u" a" $t%i" &a"' mu"'ki" aa8- P%"''u"aa" %si"#%kta" haus m%"'ikuti $%tu"6uk $a,ik- P%"+a+aha" Lim,ah Bt! B%kas I"#us haus i!akuka" m%"''u"aka" $%a!ata" s%%ha"a 'u"ti"'9+utt%9$isau atau m%"''u"aka" $%a!ata" m%si" $%"+a+ah &a"' ,%k%6asama %"'a" $ihak k% ti'a /- P%tu'as %si"#%ksi haus m%"''u"aka" a!at $%!i"u"' ii a" m%"'uasai $s%u %si"#%ksi &a"' ama"0- Hasi! akhi $s%s $%ma"#aata" k%m,a!i !im,ah ,t! i"#us% ,%kas tiak u"tuk $uk: $uk &a"' ik"sumsi
C- Tata Laksa"a 3- Lim,ah Bt! I"#us B%kas haus i!akuka" %si"#%ksi sam$ai ama" u"tuk ima"#aatka" k%m,a!i1- I"stum%" a" ,aha" m%is &a"' i!akuka" %si"#%ksi haus m%!a!ui $%sia$a"* m%!i$uti4
a- P%sia$a" %si"#%ksi4 D%si"#%ksi P%"+u+ia" (%k"tami"asi) P%"'%i"'a" ($%!i$ata" ,i!a $%!u) : P%"ataa"-
S%tia$ umah sakit haus m%!akuka" %uksi !im,ah imu!ai ai sum,%- P%mi!aha" !im,ah haus i!akuka" mu!ai ai sum,% &a"' m%"'hasi!ka" !im,ah- Lim,ah &a"' aka" ima"#aatka" k%m,a!i haus i$isahka" ai !im,ah &a"' tiak ima"#aatka" k%m,a!iLim,ah ,%"a ta6am haus ikum$u!ka" a!am satu 7aah ta"$a m%m$%hatika" t%k"tami"asi atau tiak"&a- Waah t%s%,ut haus a"ti ,+* a"ti tusuk a" tiak muah u"tuk i,uka s%hi"''a a"' &a"' tiak ,%k%$%"ti"'a" tiak a$at m%m,uka"&a- aum a" syringes haus i$isahka" s%hi"''a tiak a$at i'u"aka" k%m,a!iLim,ah 6aum hi$%mik tiak ia"6uka" u"tuk ima"#aatka" k%m,a!i- A$a,i!a umah sakit tiak m%m$u"&ai 6aum &a"' s%ka!i $akai (disposable)* !im,ah 6aum hi$%mik a$at ima"#aatka" k%m,a!i s%t%!ah m%!a!ui $s%s sa!ah satu m%t% st%i!isasi $aa Ta,%! 3-3U"tuk !im,ah $aat m%is* ha! &a"' $%!u i$%hatika" a!am $s%s $%mi!aha"* $%7aaha"* $%ma"#aata" k%m,a!i* a" au u!a"' aa!ah s%,a'ai ,%ikut4 3) Di!akuka" $%mi!aha" 6%"is !im,ah $aat m%is mu!ai ai sum,% &a"' t%ii ai !im,ah i"#%ksius* !im,ah $at!'i* !im,ah ,%"a ta6am* !im,ah #amasi* !im,ah sittksik* !im,ah kimia7i* !im,ah aiakti#* !im,ah k"tai"% ,%t%ka"a"* a" !im,ah %"'a" ka"u"'a" !'am ,%at &a"' ti"''i 1) T%m$at $%7aaha" !im,ah $aat m%is4 : T%,uat ai ,aha" &a"' kuat* +uku$ i"'a"* taha" kaat* k%a$ ai* a" m%m$u"&ai $%mukaa" &a"' ha!us $aa ,a'ia" a!am"&a* misa!"&a fiberglass : Di s%tia$ sum,% $%"'hasi! !im,ah m%is haus t%s%ia t%m$at $%7aaha" &a"' t%$isah %"'a" !im,ah $aat "":m%is : .a"t"' $!astik ia"'kat s%tia$ hai atau kua"' s%hai a$a,i!a 198 ,a'ia" t%!ah t%isi !im,ah : U"tuk ,%"a:,%"a ta6am h%"ak"&a itam$u"' $aa t%m$at khusus ( safety box) s%$%ti ,t! atau kat" &a"' ama" : T%m$at $%7aaha" !im,ah $aat m%is i"#%ksius a" sittksik &a"' tiak !a"'su"' k"tak %"'a" !im,ah haus s%'%a i,%sihka" %"'a" !auta" %si"#%kta" a$a,i!a aka" i$%'u"aka" k%m,a!i* s%a"'ka" u"tuk ka"t"' $!astik &a"' t%!ah i$akai a" k"tak !a"'su"' %"'a" !im,ah t%s%,ut tiak ,!%h i'u"aka" !a'i
8) Baha" atau a!at &a"' a$at ima"#aatka" k%m,a!i s%t%!ah m%!a!ui st%i!isasi m%!i$uti $isau ,%ah ( scalpel )* 6aum hi$%mik* syringes* ,t! '%!as* a" k"tai"% ) A!at:a!at !ai" &a"' a$at ima"#aatka" k%m,a!i s%t%!ah m%!a!ui st%i!isasi aa!ah ai"uk!%ia &a"' t%!ah iatu taha" !ama u"tuk ait%a$i s%$%ti puns* needles* atau seeds /) A$a,i!a st%i!isasi &a"' i!akuka" aa!ah st%i!isasi %"'a" ethylene oxide* maka ta"'ki reactor haus ik%i"'ka" s%,%!um i!akuka" i"6%ksi ethylene oxide- O!%h ka%"a 'as t%s%,ut sa"'at ,%,aha&a* maka st%i!isasi haus i!akuka" !%h $%tu'as &a"' t%!atihS%a"'ka" st%i!isasi %"'a" glutaraldehyde !%,ih ama" a!am $%"'$%asia""&a t%ta$i kua"' %#%kti# s%+aa mik,i!'i 0) U$a&a khusus haus i!akuka" a$a,i!a t%,ukti aa kasus $%"+%maa" spongiform encephalopathies-
BAB 4 DOKUMENTASI
P%"'%"a!ia" I"#%ksi Nskmia! m%u$aka" suatu u$a&a $%"ti"' a!am m%"i"'katka" mutu $%!a&a"a" m%is umah sakit- Ha! i"i ha"&a a$at i+a$ai %"'a" k%t%!i,ata" s%+aa akti# s%mua $%s"i! umah sakit* mu!ai ai $%tu'as k%,%siha" sam$ai %"'a" kt% a" mu!ai ai $%k%6a sam$ai %"'a" 6a6aa" Di%ksi- .%'iata""&a i!akuka" s%+aa ,aik a" ,%"a i s%mua saa"a umah sakit* $%a!ata" m%is a" "":m%is* ua"' $%a7ata" a" $s%u s%ta !i"'ku"'a"D%mikia" ,uku $a"ua" i"i i,uat u"tuk $a"ua" t%"ta"' $%"au u!a"' ( recycle) $!a,t i"#us s%hi"''a ,%6a!a" %"'a" ,aik a" s%suai sta"a &a"' t%!ah it%ta$ka" !%h U"a"': U"a"' .%s%hata" &a"' ,%!aku* %"'a" t%,it"&a Buku Pa"ua" P%"au U!a"' ( Recycle) P!a,t I"#us i RSUD L%u7i!ia"' i"i maka s%'a!a $%!a&a"a" &a"' ,%kaita" %"'a" $%"au u!a"' (recycle) 7a6i, ,%!a"aska" ,uku $%ma" i"i t%hitu"' s%t%!ah ita"ata"'a"i !%h Di%ktu RSUD L%u7i!ia"'-
Dit%ta$ka" i 4 B' Paa Ta"''a! 4 Direktur RSUD Leuwilia!
"r!# $iwik $a%&ui!'i%( M#KM