,
,
/
OJD °SUPA APA KEJl
lati
QWQ
OLADIPO YEMITAN ati
OLAJIDE OGUNDELE
IBADAN
OXFORD
UNIVERSITY
PRESS
Oxford University Press OXfORD LONDON GLASGOW NEW YORK TORONTO MELBOURNE WELLINGTON CAPE TOWN DELHI BOMBAY CALCUlTA MADRAS KARACHI LAHORE DACCA KUALA LUMPUR SJNGAPORE JAKARTA HONG KONG TOKYO NAIROBl DAR ES SALAAM LUSAKA ADDIS ABABA lDADAN ZARlA ACCRA BEIRUT
@ Oxford University Press Reprinted
ISBN
1970
1972. 1974. 1975, 19117.
0 19 575219 8
A woran lati (>w(>
1. K. OYE
Printed by W. Girerdet Press (W.A.) Co••tbeden Published by Oxford University Press Nigeria Oxford House, tddo Gate, P.M.B. 5095, lbsdsn, Nigeria
ITAN
AWON
INU IWE yj
OjuEwe Irdmi
vii
Oro Akps(>
viii
ITAN
1 Oni 1'6 ni ib6
I
2
AlgbQr.an Kilo ati Adan
4
3
Ol6kun ati QmQ r~,Oyinb6
10
4 Ar~sa Ajeje
13
5
Ejo ko fifi di igi
6
OnHilja
7
Atiro ilu Ogele
tIu
16
Ak~san
18
23
8 Obagede
'28
9 LaslgboOgege
32
to
Idi r~ ti awon ani Iwoye ko fi njeeiye adilbil
35
11 Agbamoje ko nikan se'gbo
42
12 Obinrin }'6 kC>kQru~ku egungun
46
13 Eni ti koi ti i setan 14 Lja Araba oun
50
ir6ko
)5
A-kl.i-ma-ku-tan
J6
tw~ku
17
mu
56 62
Ewele
66
Ogun QI(>yQ ati ~wi Ad6
18 Atamajubara,
70
aya alagbede
77
19 Seyida t'6 ki ara r~ m'ebo
81
200titQ-inu
1'6 pe
86
21
Oniwo sa ha aje
92
22
t~r~ AflnOmQ
96
v
tRANTt A se iwe yI ni iranti AKfNPSU} OLOWOJOLU A-R'6GUN-10-BEL~U
vii
ORO AKOSO Gege bi ti Apa Kinni iwc yl, eleyi na tun j~ itesiwaju ninu ilAkaka wa lati sa awon itan inu odu Ifa jo. A ko ~i tenume Q wipe .bi O$Upa ti mQl~ yl gbogbo aiye ka b~ g~g~ni Ifa riran kedere ri gbogbo ohun ti 0 $apamQ fun ~ ni aiye yI. AWQn Yoruba a maa SQ pe, 'Ira ti fa gbogbo nkan tan'. Bi ~ ni, bi ~ ko, enyin papa yio tube ri oye r~ ninu Apa Keji yI. Oladipo Yemitan Eko, Naijiria
1st July, '1969.
viii
1
Oni 1'6 ni ibu Awo 0 so l'oko,
Bf
ni bOra 0 fa I'dj«: gbvnkall-gbvnkan Ti i s'oko fun wpn n'/gM lragbeji. Qni gbvnkan-gb9nkan, lw{) 1'0 ni ibU, lw{) I'~ ni /gM lragbeji. Baba tani fiR gb' odo /pwp OniOn; gb9nkan-gb9nkan.
Gun /'d di/df'(Jni
Gbogbo awon eja inu omi=Isin, arQ, okodo, akura, ojijigbogbo won patapata ni nwon k6 ara won Jc. ti nwon ndit~ si Qni. NWQn ni bawo ni enikan ti se le wa ti yi6 maa pase inu ibu, ti yi6 tun maa SQpe oun l'oun ni igb6 Inigbeji! NWQn ni eyi ko le bosi i rara, ki awon gba Qkan pada ninu r~ tabi ki awon kuku gba a~ ibi mejeeji IQwQQni. Ot~ yl kii se kekere, 6 si PQ t6b~ tiQn1 fi dide, t'6 to awon alawo r~ IQ. AWQn alawo r~ na t'6 tQ IQ ni a npe ni 'Awo-oso-1'6ko' ati 'Bara-6-fa-I'aja'. AWQn alawo Qni SQfun un pe yi6 segun Qta, ebo ni k'6 ru. Ni kukuru, Qni rubQ gege bi nwon ti SQpe k'6 se. Ara awon nkan ti nwon ka fun un pe k'6 fi rubo ni lkoko agbo nla k~r~~t~ kan. NWQn ni ki 6 IQ gbe lkoko nla na ju sinu ibu nla; eyi ni yi6 duro fun un gege bi apejuwe ti nwon ba bi i lare bi 6 ti se ni ibu, Oni se b~ gege, <)t~ yi t6 pari sugbon ko pari. Igbati 6 si ti j~ pe QrQ ti a ha pari ta~ ile tl, di ile oba; ni nwon ha k6 ~jQ yf IQ QdQ oba. Oba ni ki olukuluku won wa ro ti enu r~. On1 ni 6 kQkQ rojQ. () se alaye bi 6 ti sejepe oun l'ounni ibu omi, nitoripe nwon yi6 ba lkoko ar6 nla iya oun nibe, 0 ni ~ri t'6 daju ti oun ni niyen, ati wipe ohun ti oun si le fi ~pejuwe bi orQ oun ko ti j~ irQ.t6 niyen, 1
OJU OSUPA
2
Oba pase pe, ki awon yoku t6 rojQ tiwon, ki nwon kQkQ IQ j~rI si QrQ Qni na, bl otQ ni lkoko ar6 iya r~ wa nibe. Ko pe nA ni nwon pada wa ji~ fun oba pe otQ ni. Oba ni oun gbQ, ki awon yoku ro ~jQ tiwon ki oun gbQ nitori eewQ ni ki oun gbQ ti enu enikan dajQ. ArQ gidlgba ni nwon kQkQ pe pe ~jQ-riro kan. Enu ti arQ la bayi: pe k'6un rojQ, nse ni enu ko le pade mQ! Omi Iasan ni 6 nrQ si i l'enu paka, pQnkan. 'Nj~,iWQ okodo, bawo ni tl'e ti j~ 01' Nse ni okodo papa tun la enu Moha sinu omi, 6 tun dl paka, PQnUn; okodo ko tun le fohun mo. 'Akura, ati iWQojiji, kini tinyin ti j~ l' OrQ tun di 'wo-min'-wo-~'! Bi nwon ti ~e pe gbogbo awon eja inu omi niyi sugbon ti ikankan ninu won ko ri QrQ SQ. Oba ko mQ ibi ti oun le dt ~jQ si mQ ju pe Qni ni 6 ni ibu, oun na ni 6 si tun ni igb6 tnigbeji. Ibi ti QfQ buse si re-e. Oju ti awon t'6 ndit~ si onl, sugbon inu awon QmQ Qnl dun. NWQn gbe baba won ru, nwon si pe onilu: nwon b~r~ he ij6. Bi nwon ti se enu k6t6, nse ni orin awo k6 si won l'enu, nwon wa beresi i korin bayi pe: Kun~un-ndunkun ~t~nnaki; Qpalaba kan, orugud\i kan, egberin agbado, agbado egberin: )'0 dift fun won l'EgilnmajQ, nibi ti nwon ghe nsire ow6, ti nwon nsire QmQ. 6 gbQ ifa, ~p~t~ri' gbQ'fa; Sepeteri ghQ'fa pQ! Aragbandu k~k~k~, Ahide f'~l~d~ rubo, g~d~ l'ara 6 maa rQ wa 0, g~d~!
Alaye Orq (llan yl
je
eyi ti a y(> lati inu Ogbe Egiln)
Aw().-awo tAnganran ti a mbu onj~ si ninu j~, kl f se nkan t'o nso ninu oko BARA--eweko.t'o nso ~gusi; a maa fa n'fl~ sugbon bl oorun ba ran si i ni 6 le fa, ko le fa la~ aja He ' QNl GBQNKAN-GBQNKAN-Qni t'o gbOrin. t'o tobi lsiN-QmQ ~ja t'o j~ a~~bi; t'6 rl pinnisln ARQ-ori~i ~ja kan ti ko of I~, tl ara r~ ndan YQYQ; inu omi ti ko ni iYQ ni arQ ngbC
3
ONi L'O NI IBU
oKoo6-or~i ~ja kan t'6 ni j~ l'ara: ko ogM inu omi C6 n'iYQ AKu!V.-akuta p~pa ni i~ l'ara, ko sl ngbC inu omi t'6 n'iYQ OJbf-ojijI ni eja t'6 nji enia IQwQ bi enia ha fQwQkAn an; a maa ji enia I'QwQ g~g~ bi ina ~rQ manamami, oun papa ko si ngbC inu omi iyQ hCOKOB~$Ktrt-lkoko t'6 t6bi, t'6 sl ke inu, ~ugbQn tf ko ga gOdomu ARQ GloIGBA-arc} t'6 gborin, t'6 gb'eyln daadaa PAKA-apejuwe dldun enu ~ja nigbati 6 ha la'nu, t'6 si tun pa a de PQNKAN-apejuwe dldun enu da ni eleyi pipa p~AKf~idun Hu ti awon £gi1n maa DIu ARAGBANDUK4-~-K~-
Thinrawo 1. Bi Onl ha ni igbO tragbeji, t'6 tun ni ;bu 000, 5Q oruko QfQ kansoso ti .a fi le ~ apejuwe eran t'6 nj~ J6ke il~, t'6 tun nj<:
.,
W'
2. 3. 4.
S.
1'6mi. Kini ere, gbogbo <:ja inu omi ti nwon fi dl~ si <)nl? Kini 001 fi se apejuwe pe oun l'oun ni od01 Nj~ a le SQ pe oba gbQ ti enu enikan dajQ 1 1nl AjQYQ wo ni awon QmQ Onl ~ rugbati baba won jare
~!.9.1
2
Aigboran Kilo ati Adan A jd aagba ll'igb6, Gbogbo ilt lRbU mi ti-tli-ti": A dd fun Kilo, A bU/'Adifn. Kilo p' Addn s' omi A ;0/010. Kilo p' A ddn (J
S'om! A.i%/o. Ni igM lailai, lIu kan wa ti a npe oruko ibe ni Aja]6J6. Ninu lIu yl gangan ni awon eni meji kan wa ti nwon ti ya ewele s'iJu; alaigboran enia kan ni won. Oruko ekinni won nj~ Kilo, ti ekeji a si maa j~ Adan. Qja ti nwon ba ni ki ekinni-keji won ma ra ni nwon maa nf'ow6 si; ohun ti nwon ba SQpe ki nwon ma se ni nwon maa nk~rl ara me. OrQ awon mejeeji tile su awon ara Ho Ajal616 papa. Okookan ninu awon ~hanna mejeeji yI 1'6 ni ada. Ada yI ko nya won fun igba kan bi esinstn kl i ti se i ya elegbo; bl nwon nlo si okun eleke, t'awon ti ada won ni. Ko si si ohun ti nwon ko le fi ada QWQwon b~; k6da bi enia duro, ti ko ba me) i duro 're, bibe ni-ir6ko t'6 gbabed]! Ni QjQ kan, Kilo sun, ko sun 're. A]a ti Kilo la yl ha a l~rU jQjQ, ko si mo itumo r~. 6 gba Qml ile alawo r~ IQ. Kilo de e)hun, 6 muookan, 6 fi kun eejl, 6 ni ki nwon y~ oun wo. Igbati ifa yi6 wI, 6 niki Kilo mase rin oru; ti 6 ha f~ ]Q si ibikan, ki 6 j~ ki il~ maa mQ; ko gbodo tile rln ni f~r~f~ pelu, k'6 sa maa j~ ki ojuJ~ da daadaa ki 6 t6 rin. ~hlnna, ifa SQfun un pe ada kan mbe ni QWQr~, ki 6 fi ada nil rubo nitori ildunrunmQ. Se, ko si ei a ti se ]e ,e okete k'6 ma huwil ekurQ-a]aigborsn KUo kQ, ko rubo. 6 da won-In, 6 ni QtQ ni ohun ti oun ba wa, QtQ ni kantan-kantan ti alawo nSQ. 6 ni ewo 1'6 kan ma-rin-oru, ma-Tln-f~~r~ ati fi-ada-rubQ ninu QrQ 4
AiGBQRAN KiLO ATI
5
ADf.N
le
t'6 wcl nil~ yJ; afi eni ti 6 ba maa pa oun 1'6 gba ada oun I'QwQ oun, Tani yi6 gba Unmb6 IQwQimu! Ko ju QjQ keta r~ sira won IQ, Adan papa sun, ko sun 're. Oun nil to alawo IQ. NWQn difa fun oun na, nwon ni k'o rln ni ar~mQjumQ; bi 6 ba n'Ibi IQ,kl 6 ie ki il~ maa mo daadaa ki 6 t6 jade n'lle; ki 6 si rubo fun E~u. Ju gbogbo r~ IQ, 6 ni clda kan, ki 6 fi ada na rubo. Adan papa kQ, ko rubo, 6 ni ewo ni alawo riwl yI k~! OtQ ni ohun ti oun ba wa, QtQ ni kobo-kobo ti alawo nSQ; 6 ni ewo 1'6 kan ebo-riru ninu alaliIa! Se, mo ti nfo eyi, mo le fo t'Qhun, ni QmQ ologlnnl fi rire bo s'omi=ara beresl ya awon mejeeji nl ayasodl, ni lyakuya. NWQn ko fi ara bale, ki nwon huwcl gbQdQ~gbQdQ, ki nwon se p~I~-p~I~; nwon ko mo pe gbogbo bi awon ti nse ni E~u
ma
ndode awon. Adan ni 6 kQkQ kan agbak» E$u. 6 j~, 6 y6 tan, ni 6 dide nl oru ar~mQjumQ, 6 ni oun nlo si Ereko. Ereko yI wcl ni agbegbe ibikan ti ko jinna pUPQ si ilu won, Aja1616. Ko j~ ki il~ mo ki 6 t6 doriko Qna g~g~ bi ohun ti nwon ti SQfun un. 6 IQ, 6 de Qhun. Lehin ti 6 ti se ohun gbogbo ti 6 ba IQ tan, eyi ti iba si t~s~dur6 die si i ki il~ fi mo, ni f~~r~f~ QjQ na ni E~u tun ta a n'idI kan, ti 6 tun npada bo wa si Hu re. Bi 6 ti npada bo 16ju Qna ni inn beresi i run un, Ere ni, awada ni, inu yI kuro ni kekere t6b~ t'6 fi le pe nse ni 6 fi QWQ di inu mu titi 6 fi YQ si ado Aja1610. Igbati 6 de ado yl, 6 ti omi t'6 ji're; 6 bu omi die mu boya inu yl a j~ IQ. 6 mu omi tan ni 6 ba bQ ~wu sile pe ki oun b'omi s'ara. Bi 6 ti w~ tan, t'6 ni ki oun rnaa IQ ni 6 ba subu lule, ti 6 si fi b~ ku s'eti ado Aja1616. Ibi ti nwon ri Adan mo niyi. Odo Ajalol6 yl kl i se omi kan t'6 nilaarl, Inu keto ni a le SQ pe 6 wcl, rire ni nwon si maa nre esun r~ nitoripe ko nse omi t'o nsan kan IQ titi; nipa b~, eni ba yawQ l'Ogun i gbe ni omi ado yI j~: eni ba tete ji de'~ ni f~~r~f~ ni yi6 ri omi t'6 toro nigia-nigin PQn. Ni QjQ ti Ada.n k6 tir~ de yI gan-an, E~u ta Kilo n'idI ni f~~r~f~, 6 si gbe agbe, 6 di Qna odo, Ko j~ ki jl~ mQ daadaa; 6 ti gbagbe if a ti nwon da fun un pe k'o ma. rln 1'6ru tabi ni f~~r~. Ireti r~ ni pe bi oun ba tete ~aaju enikeni de ado,
OJU O$UPA
6
oun yi6 ri omi t'6 jl're pon, Bf 6 ti nlo jail-jail ninu okilnkim, yi6 WQ ode bayi ni 6 kQ~ lara nkankan ghail. Ko mo ohun n~ t'6un kose lara r~; ko mo pe oku Adan ni. 6 koja si ibi 000, 6 si nre omi sinu agbe r~. Omi yI ni 6 IQwQ ni E~u YQ si i; E~il ti paradA di enia, 6 si gbe akeregbe dani bi eni fe PQn omi. 6 ba Kilo, 6 si ki i kU odo. Kilo da a lohun. E~u ni, 'enyin ko ti'Q nsUn mQj~ n'lle nyin nil IWQ ti ya' ji d'odo nidayI JQWQy~ s'~g~ kan fun mi ki n' r'ibi ponmi [are'. Kilo ni, 'Farabale k~~, 0 sa ba mi r6do nil Tabi 0 ri nkan ~iwo ni?' Ibi ti nwon gbe n~u ara won 16hiln ni E~u dahun para pe, '~ 0 tile ti ~ ohun t'6 tun t6 bayi!' Kilo beere pe kini oun ~e? E~il ni, 'W'~hln '0'. Bi Kilo ti bojuw~hin bayi ni 6 ri oku AdaD tl 6 na gbalaja sile! Kilo ka QWQle'cl pe AdaD re-e, kini pa a 1 E~u ni tani Kilo mbi tare; $6 6 fo SQ pe oun ko niQ nipa r~ ni 7 6 ni, '$cbi iWQni 0 pa a. Tabi 0 ro pe ng 0 ri Q nigbati 0 nlil u ni 7' Kilo sare kighe pe, 'Iwo okunrin yI, ma ma daran si mi IQrUn 0'. Ko mo pe E~u ni oun mbawi. 6 sare gbe agbe omi r~ pe k'6un maa sale sugbon E~u IQ akeregbe mo Q l'6ri pe ko ni i IQ. ~il nit '~n-Mn-~n, 0 fe, fi emi nikan sile nibiyi ki nwon .le ro pe emi ni mo pa a 7 IrQ, 0 0 le IQ, ibiyi ni ile yi6 mo t'emi pelu '0 si'. Kilo kigbe gbH pe iru agbako wo ni oun kan yI 0; kl Olorun ma majQ ki oun rin n'ijQ tiebinp'Qna o. E~il ni, '0 nsire; il~ mQ Q loni'. IhQ ni it, mQ awon mejeeji si. AWQn enia beresi i de odo I'QkQQkan lati wa PQn omi arQ. Eni ti yi6 kQkQ YQ siwon bilsa bayi, nse ni 6 ta kiji, ti ko g~s~, bi aiya r~ ti ja t6. ~il ko jQ ki Qni nA fohun t'6 fi SQbayi pe, 'Kilo ma ti pa Adan s'6mi Ajat616 01' Nse ni oniyen ho; ko duro gb'~jQ. 6 nl, 'OrQ burukul Ohun buruku d'igb6'. Ko PQ ~ nA ni elomiran tun de lati pen omi. Bi 6 ti ba won, tl 6 gbo ~ Kilo pa'dan bayi, ti 6 si wo il~, ti 6 ri oku Adan, ko tun le duro pon omi me: oun na tun juba ehoro. Gbogbo awon ero ti 0 npade l'Qna ni 6 nSQ fun pe eemQ ma ti de si odo Ajat616 0: Kilo ti pa Adan s'6mi! Ni kukuru, awon ara UtI gbQ yika. NWQn beresi i pokikl
me
na.
le
'"
A1GBQRAN
Kilo
ATI
ADAN
7
Adan; ariwo nse ge-e, t6b~ ti oba fi ranse pe ki nwon IQ ha oun wo 6 bi 6 ba se pe 160tQ ni. Nigbati nwon pada ji~ fun oba pe ododo ni QrQ na, oba ni ki nwon IQ mu Kilo wa, ki nwon si di oku Adan TU u de iwaju oun. OrQ nA wa di, 'Bni ba pa kaaya a ru kaaya, eni ba pa inaki a gbe lnak] pen', Oba beere IQwQ Kilo pe bawo I'QrQ ti ri? Kilo ni ki i se oun ni oun pa Adan, enikeni si le j~ri si i pe Q~ oun ni Adan i se; bawo ni oun ti se le pa ~ni ti 6 j~ QT~ fun oun, nigbati 6 j~ alagbara meji kanna ni awon Jc 1 se; rara, oun ko pa Adan, omi Aja16161'6 pa a! Alaye tl Kilo se yI ko moyanlori, oba si p~~ pe pipa ni ki nwon pa a fun ~~ ti 6 $~ yI. Ni akoko oA, bi enikan ha rufin, ti nwon si fe pa a, nwon nilati beere IQwQr~ b'6 ha ni ebo kan IQrim lati TU. Bi 6 ha nl ebo kan lQrim, nwon a ni ki 6 IQ rubo yI mi ki nwon t6 ti oju r~ YQ'da, ki nwon si ti ehin r~ ~ ~ bQ Q. Kilo da won Iohim pe oun se iranti pe awon babalawo oun ti da if a kan fun oun ni ijelo pe ki oun rubo AdunrunmQ, ki oun si ma rln ni f~~r~; oun yi6 sare IQ rubo na. NWQn ni kl 6 sare IQ ki awon to pa a. Kilo rubo yI nitotQ; 6 tile tun fi Ada r~ QjQkinni rubo pelu, Lehin ti 6 ti rubo yI tan, 6 pada IQ SQpe oun ti setan wayi, nwon si da QjQiku r~. Ni QjQ pipa yI gan-an, bi nwon ti pejQ nse eto plpa r~ ni okunrin kan t'6 WQagbada repete bi 016ye WQaarin won wa. A$e E$u, eni Q,iQun,yI kansoso nA 1'6 ti parada, ti 0 WQ$Qbi QIQla; 6 de fila id~ t'6 dabi ade pelu, B'6 ti YQsarin won, 6 se Ajejl1'6ju won, nwon ko mo ibi ti QIQla bayi ti le wa. NWQn ki i pelu iteriba tan, nwon mb& eto ati pa Kilo nl$O ni tiwon, ~ni 'okunrin QIQ1&'yJ kes) wen pe ki nwon dawQdur6 na, Id nwon gbo ohun ti oun f~ SQ. 6 ki won IQ $A-$AA-$A bi eni ti ko ki won ~I~ri. 6 ki A$ipa, 6 ki Ajigb6da oba ati awon enia pataki gbogbo ti nwon joko; 6 ki t~tU plpl. 6 ni 160tQ Alejo ni oun j~ IArin won, oun ko si wa lati da OM ll6 won nj-b1 6 ba dabi Mojudi Id nwon dariji oun. 6 nl imoran ni oun f~ fun won, imoran nA si ni pe Id nwon rna pa Kilo! 6 ni Q~ oun timQ-timQ ni i se, oun ko si mQ Qmo lwa buruku kan lati igbati awon ti nse Q~ bQ; nitorina,
oru
8
~UPA
6 ni lati j~ pe DWQDdunrun mQ Q ni, 'Okunrin QIQIA'yI tun fi ohun w'6hun, 6 f'Qran w'Qran fun won, Nigbati ~~ 'QIQIA'yI PQ, nWQDko mo eyi ti aWQDle se mQ ju pe ki nWQD g~~ r~ IQ. Nitorina, nwon k6 QrQ 'okunrin 016h\' yI 10 si QdQ oba, nwon si fi enu si i pe ki oba dariji i, Oba papa g~b~; bayi ni nwon si se f'oju fo ~~~ ti nwon ti gba pe Kilo ~~ tele, ti nwon si ti fe tltori r~ pa a. ArikQgbQD ni QrQ Kilo ati AdAn yl j~ fun enikeni,
Maye Orq (..4 npe odu tlltcin yl yp ninu
re nl lrete ..4ddn)
Ewht-c}rc}; lpaoJe buruku AAGBA-ori~i itakun kan ti a nlo gC;g~bi okun N~Rl ARAMQ-tc;ramQ; wonkoko mQ OKUNELETE-bi a ti ripe apa ibikan nl okun Atlaotlkl ni Ek6. 6 j~ apejuwe ebute kan nibe ~HANNA-janduku;jA~dijAgan GB.bQol-gM lati se enia l'e~e; gM lati se QmQ enia ni lU. AWQn Yoruba mi a maa pe QtQ yi ni 'gbAbc}de' K1 OruL~ OA-ki ojU QjQmQ: ki i1~mQ OAwQN-iN~ki enia fi enu ~e 'won-In' lati fi lblnu tabi Aika-enia&si han, AWQn Yoruba a maa SQpe, 'wQn-in'l'ebU agM' FeeReFe-3.f~mQjumQ; nkan agogo merln si mefa oWlirQ AOUNRUNMQ-siSQpe enia ~ nkan ti ko~; titi c}rAnmQ enia lQrUn; plpuro mQ enia pe 6 se nkan tf ko se KANTAN-KANTAN-laimuQghQDdaDt; c}rQpalapala KANMa6-bi imu ti se ri; apejuwe bl imu ti ri HUwA GBQoQ-GBQoQ-huwA ~l~p~l~ K6BO-KOBo-kantan-kAntan; lSQkusQ; c}rc}jatijati JUBAEHoRo-sare bi ehoro, nitori ehoro 1'6 ni ere-slsa IQwQ; mu ere sa AJfGBEoA4ni ti ngbC ida oba danl; oruko oye kan t[ oba maa nfi enia je TtrU4ni ti m~ on enia tl oba ha nl ki nwon pa
Danrawo I. Kini oruko awon 'ewele' meji t'6 wA ni lIu AjaI616? 2. Kini gbC Adan yA si QdQ Ajat616?
AIGBQRAN
KiLO ATI
ADAN
3. Nj~Kilo 1'6 pa Adan ubi E~ dunruDInQ Q ni? 4. SQ ohun ti 6 KI~ ID QjQtI nwon ni lati pa Kilo. S. Ewo m a le fi ~ apejuwe iwa E~uninu gb616hun wQnyi: (a) ak6bani (b) k6-~f-ri-ko-~-(-f~ku (d) a-se-buruku-se-rere (e) a-k6-t'i1e-ta (~) Q19~ (t) olododo? 6. ~kQ WO ni itan·yI kQ wa nipa ririn Ode oru? 7. SQ itumo gb616bUn wonyi: (a) juba ehoro (b) QrQr~ ko mQyAnl6ri (d) tani yio gba karunb61QwQ Uno?
5>
3
016kun ati QmQre, Oymbo Atamparoko ko si mv, ika d'fmu;
Bddli-ile ku, ili d'ahoro: A dlfd.f'6lOkun Tl i se iyd Oyinb»,
NWQn SQ fun 016kun pe yi6 bi Oyinbo I'QmQ, sugbon ki 6 rubo nitori kl QmQ na ba le duro n'ile sin okur~ b'o ha bi i tan. 016kun gba, 6 rubo yl; 6 ru u gbaka-gblyan, sugbon gbogbo bi 6 ti rubo yI t6, 6 ti gbagbe lati ru ti E~umQ Q. OtQ-ntQ, igbati 016kun yiobJ 160tQ, 6 bi Oyinbo. Enikan ko si bi Oyinbo ri lati QjQti alaiye ti d'aiy6, aft 016kun ti 6 kQkQ bi i yI. Okunrin ni QmQ na, 6 pupa foo, 6 ri roboto. Bi QmQ na ti dagba 1'6 nfa ogbon orisirisi YQ.Ko si i~ ti ko mQ tan: oun nikan 1'6 mo i~~g~na-g~na; 6 mo ile i me; b'6 ti nkan QkQ oju-omi, 1'6 nkan eyi ti ficin n'il~ ati eyi ti ruo 1'6fuurufU. Gbogbo enia ni ogbon r~ njQ 16ju nitori nwon ko ri iru r~ ri; ogbon tire tase! Gege bi 6 si ti j~ pe QrQagbA, bi ko ba ta egun yi6 ta lk6k6r6, ohun tl nwon wi fun 016kun fe $~. 'A kol k6'fa n'il~ ifa fi~' ni QrQna j~. Oyinbo dagha tan, 6 k6 ~rU s'QkQ, 6 gba okun IQI Oyinbo IQ fee, ko ranti il6 me. NWQn t6 gburo r~-$ugbQn a kl igburo ojo l'~rim ni QrQr~ j~. Ko j~ pada wa'le. NWQn tile ti rigburo r~ tele nitori 6 maa nkowe s'i1e, sugbon, nigbati 6 se, nwon ko gburo '0' mo, depo nwon yio gburo 'Oyinbo'. lya re mbe l'aiye ni 0, ko si l'aiye mQ ni 0, 'jagun' ko bare mq. Nigbati Ol6kun reti, reti, titi ti eti f~r~ dalu, 6 $iwQ a-nreti Oyinbo, QmQ r~. B~ ni ko gburo QmQ ~ yI titi QIQjQfi de. OI6kun ku, nwon ko ri Oyinbo. NWQn ko til~ mo ibi ti 6 wa depo nwon yi6 ranse si i; ni nwon ba sin okU 016kun. Bi E~uti se tanle, tanle, t'6 me ibi ti Oyinbo wa, a ko mQ. Oun ni 6 dide ti 6 to Oyinbo IQ nibi ti 6 ghe wA, ti 6 si IQ tMQ lyci r~ fun un pe Olokun ma kil 0 I Oyinbo ni, '0 wf Abi 6 bQ! t6 igha wo?' E~ildahun pe, '0 nlo bi QjQmeta kan'.
o
10
11
OWKUN ATI QMQ Rtl, oYiNB6
Oyinbo fi QWQtrenu, 6 ni, 'lya mi ku lati ijo meta wa, ~ 0 ~ si mi I' rem pe, 'Tani mo ibi ti 0 ti nwon yi6 fi ranse wa pe ~T Oyinbo ni, ko buru, iku t'o pa lya oun, oun ni lati de'be beere wo. Ni kukuru, Oyinbo mura lhi r~ pe ki oun le mo boya otQ ni iya oun tile kn. Igbati 0 d'ohun, 0 ha a b~ 100tQ. 6 kawo Ie'ri, 6 beresi ike, 6 ngbe ara ~an'l~; b'o ti risunkun 1'6 nkigbe pe iya oun ku 160tQ, ohun t'6 pa cl oun gbodo me> Q. Gbogbo ara adugbo pejo ti i nwon mbe ~ pe k'o ma ke mo. NWQD~ ~ titi sugbon Oyinbo ko simi ekun-sisun ; ohun ti 0 sa ntenumo ni pe iku t'6 pa iya oun, Olokun, oun gbodo me> Q ni. Igbati nwon ~ ~, b~ ~, ~ ~, ti ko dekun igbe kike, ni E~u ha bQ sibe, 6 fi QWQrQ awon ero t'6 mbe Oyinbo sehln ; 6 ni Id nwon je>wQ r~, ki nwon ie ki 6 pitu inu r~. Gbogbo won se, 'Ha! IWQ okunrin yI, 0 SQ eyi tan fun eni ti iya '~ ku!' E~uni kini oun SQ b~ fun? Lehinna, 6 kQju si Oyinbo, 6 ni, 'Oyinbo, iya re ku, a ha Q gbe e sin, 0 tile de 0 ko dupe lowo wa; bi a ko ba sin in rikQ-ti a gbe e ju sile fun Q pe ki 0 de 1 Bi 0 ha de na, ti 0 ha oku iya r~ n'i1~ nko, 0 fe ya a ie ni? A 6 SQ pe iya re ko to ku kQ! Nitorina, ohun ti 0 ha maa fun wa ni ki 0 IQ mu wa; ki a maa j6, ki a maa ye> }'6 ku'. Bi E~uti gb'6ju soke bayi ni 0 ri i1u asiko ti nwon ti se jo, ti nwon k6rc> soke. E~u ni ki nwon k6 ilu sode ki awon beresi i jo, ki awon maa ye> pe iya awon ti darugbo ki 6 to ku, awon si gbehin r~. NWQn k6 llu s6de tot6, nwon ni Ol6kun, QmQ 016kil abaajalQrlm, ni k'6 darin. Ni Oyinbo ha b~r~ orin nit6to, 1'6 nkorin bayi pe:
~u
wa
Em; a di'b~ ma beere wo, Em; a di'br ma beere wo, Iku t'6 p'Olokun Em; a di'bf ma beere wo. Orin yJ ni gbogbo won gbe, ti nwon ko titi ti am Oyinbo fi gbc>nnu yau, ti 6 s1 turaka.
Alaye Qrq (ltan yl wa lati inu odu Ejl-Ogbe)
12
OJU~UPA
,hAMPAROKo-ika QWQ t'o tobi julo IKAD'tMu-lka di ~mu; 0 di amuga lasan EGUN-i~u kekere ti 0 tun ta lehin ti a da a ni egbodo; egun yl n awon ag~ fi nse cbit lati gbin iKOK6R6-i~u rugUdu ti ko ta pUPQ
Danrawo I. Tani iya t'o bl Oylnbo ? 2. Tani itan yi so pe 0 kqk{l bi Oyinb6 l'aiye yi?
3. Ahiro Jasan 1'6 IQ tUfQ Ol6kun fun QmQ r~. Kini oruko ohiware ? 4. 'Emi a de'~ ma beel'e wo, Emi a de'~ ma beere wo, lku t'o p'Ol6kun Emi a de'b~ ma beerc wo'. Kini da orin yi sile 1 5. Tumo gb616hUn QrQ wonyi: (a) Ore) agba, bl ko ta egun yio ta lk6k6ro. (b) Ki nwon j~ ki enia pitu inu r~.
A -gbpn-bi-ako, A -gp-bE-ako Ako gbvn, gbpn, gbpll, B~ ni 0 !Vdgun s'ile; Ako gp, gV, gp, B~ ni 0 gbe s'egbe. K' 6nELe6 hilwa gbpdpgbpdp
K' 6 se pelePflf, K'djVji 6 md baa fi ile L'6 dlfd
f'Aresa
e ~e'tefun un:
Ajeje,
t'6 ti I'hbd wpn 11dja il~ ri. Arrsa Ajeje, Md tun bd wpn nd'ja ile mp, T'oju PP9n ni 0 mda bd wpn nd kuuruku. Eyf
Okunrin kan wit ti oruko r~ nj~ Ar~sa Ajeje. Onile, QIQna, ni Ar~sit Ajeje. Oja il~ ni 6 nna. Nigbati 6 se, oju beresi i pon Ar~sa Ajeje. Oju owo PQn (;>0 t6b~ ti 6 fi f~r~ le ri imi adie n'ile ki 6 pe e 1'6w6. Ko si i~~ti ko danwo tan; bi 6 ti nroko ni 6 tun nsona: 6 dan agbonhihun wo pelu sugbon 6 dabi eni pe aWQko ka oju ilu. Nigbati 6 tile ya, 6 dan eja-plpa wo sugbon kaki ki 6 re;, lara ewe agoon, lile ni 6 tun rile koko si i. Nikehln, Ar~sa Ajeje to awon alawo ~ IQ, nigbati ko mo eyi ti it tun I se, 6 wadl pe kini orn le se ki oun t6 le la. NWQD fUD un ni imoran pe ki 6 ma ba won na'ja il~ mo, t'6ju QPQn ni ki 6 maa na kuru-kuru. NWQn ni igbana ni yi6 1'6w6, ti yi6 ko ile mo'Ie. Ki a ma da eena p'enu, bi Ar~sa Ajeje ti se te ifa niyi; 6 te ifa tan, 6 di eni ti nso apo kQ kifa kakiri, Bi eni pe kini Ar~sa Ajej6 t~fa yI tan si ni, nse ni 6 nri se w~r~-w~r~; 6 f~r~ ma si alawo t'6 rise bi tir~ mQ. Gbogbo awon 1'6 ha lenu r~ ni 6 ti gbe ju sehin. OWQr~ beresi i ji, b~ni ow6 rirogun si i IQwQ t6b~ ti 6 fi Je pe bl 6 ti nkQle ni 6 nkan aas~. Bi nwon ni nkan 13
14·
OJU O$UPA
i se n'Uu, bi nwon ko ha ti i ri Ar~sa, lnaju ni nwon sl wa. Eni ti ko ti jamo nkankan ri tun di eni ti nwon fi njoye n'Uu. Oba ilu papa ko gbodo so pe tir~ bawo, Nigbati ola yl PQ tan, Ar~sa Ajej6 pinnu pe oun yio bo ori oun ni ijQ kan; 6 si se ~ tOt{>.Malo 1'0 pa ni oj_Qyl, 6 pe gbogbo ilu io: 6 fi He pon oti, 0 fi Qna ro Oka. Nwon j~, nwon y6 tan, nwon k6 agogo pelu ~~k~r~ da s6de; nwon Iij6, nwon nyQ. Esin ni Ar~sa Ajeje gun ni oj{> yi." 6 gun esin ki won kakiri ilu ni ojQ na l{>hun; nwon nkorin bayi pe: Esin ni ng 6 mda gun 19 $'awo 0, Esin ni ng 6 mda gun 19 $'awo, Ayaji b' (5 ha se p' Eji-Ogbe k(J 1'6 I' aiye,
Esin nt ng 6 maa gun 19:j'awo. Gbogbo awon iyawo Ar~sa Ajeje t'6 ti 10 t~l~ri, ti nwon ri i pe igba tun yipada fun un, ni nwon tun pada si QdQ r~. Ori 1'6 mo i$~ a$ela eni.
Alaye Qrq (Lati inu odu Ejl-Ogbe ni itan yl papa ti wa)
AKo-c)wa <',>P
A-GB<)N-Bi-AKo--~ni gbon g~g~ bii aka. QP~ 6gurQ.) A-GQ-Bt-AK~ni gQ g~g~ bii aka.
('Aka' ni
Qwa
Danrawo I. SQ iru ipo tl Ar~sa Ajeje wa nigbati 6 fi nnaja i1~? 2. Bawo ni awon Yoruba ~e maa mbQ ori won? 3. Se Alaye ohun t'o ~yl~ of <;>jQti Ar~sa Ajeje mhQ ori r~.
oru O$UPA
15
4. Kini itumo 'e~iqni ng 6 maa gun IQ s'awo"? S. Obinrin miran a maa ko QkQ r~ sile nigbati isoro ba ba QkQ. Om\ wo ni itan Ar~sa Ajeje fi toka si otQ yi? . 6. SQ itumo awon gb616hUn wonyi:
(a) bi 6 ti nkQle 1'6 nkan aas~ (b) inaju ni 0 wa (d) jamQ nkankan. 7. Lo awon gb616hiln wonyi
ka oju Hu (b) i~~a~ela eni, 8. Nje itan yi kQ 'ni ni ~kQ? (a)
aWQ ko
.<,na ti yi6
fi itumo won
ban:
5
Ej6 ko fill di igi Okim-sail, babaldwo ejo, L'o difdf'ejo. Ejo nre'le A-m'okun-d'igi.
Teleteleri ejo, ti 6 di nkan ti a nri ~rU loni, ni nwon fi maa ndi igi. Bi eleyi ~~ igi tan, ti ko ba ti l ri ejo ko ni di igi; bi t'Qhun ~ igi tan, ,6 di igbati 6 ha ri ejo ki 6 todi igi d. Ohun t'6 fa gbogbo arifin wonyi fun ej6 ni pe enu lasan ni ejo ni, ko ni ehin. Nigbati 6 p~ ti nwon ti nfi oju di ejo ni 0 ha to alawo IQ. here ohun ti oun le se ti awon enia ko fi nl i le ri oun di igi mo? NWQn ni ebo ni ki 6 ni; nWQDka ebo fun UD. Am aWQDnkan ti nwon ka fun UD pe k'6 fi rubo ni a~r~ mewa.
o
6 ko fifi di igi'.
•Ejb fpnmu ..•.. 16
17
OJU O$UPA
Ejo wa gbogbo nkan ti nwon ka fun un, 6 si rubo nB.gege bi nWQDti wi. NWQDfi a~r~ m~w~~wa yI se i~~ifa fun un, nwon to won si i l'enu, nWQDsi fi ase si enu r~. Bi ejo ti se gba oro niyi, Lati igbana wa, ejo fonmu pe enikeni ko gbodo fi oun di igi mQ-ki DWQnwa okun tiWQDsiwaju. Bl enikan ha si segl tan, t'6 SQpe ki oun mu ejo di lgi, bi nwon ba ti ki ejo m9'1~, bibiisan ni yi6 fi ehin r~ t'6 ~~~ gba bu won san, Ejo bu eni kinni san, 6 bu eni keji san; ni irohin agbara titun 1'6 ~~~~ni yI ha beresi I kan ka gbogbo ilu pe, '1;:ma fi QWQkan ejo mQ 0, 6 ti di 016r6 o!' Ni gbogbo enia ba nsa lati tun fi ejo d'igi; bi 'enikan f~r~ pade r~ 16ju Qna. yiya ni DWQDyi6 ya fun elehin or6. E~u6 ma se wa ~'ejo o.
Alaye QrQ (Okdn Osa-a ni a npe odU If itdn yl ti inu re jade)
Danr8wo 1. 2. 3. 4.
Tarn Oluwo ejo? Ejo, t'6 di ohun ads! loni, ti wulo pup<;>t~l~ri. LQna wo? Bawo ni eJo ti se gba or6? Kini ki ejo l'aiya t'6 fi fonma pe enikeni ko gbQdQfi oun di igi mQ?
6
Onilaja Ilu Ak~san Ibdjt pe asinwin /'0 mM asinwin gM'/i Nwpn a ti bu ara wt)nj,:: B'o se pe were fo mM were rln P9, Nwpn a ti ti ara wt)n lu'g1¥: L' 0 difd fUn Asfnwlnka L'o bilfUn Were9jp. A.k9s~Mj~dUnrUn L' 0 dlfd fUn baba On/Mja To jf tl 0 r'tJOkan dmUnd.
Ni lgba lailai, okunrin kan wa t'6nikQ ~ rij~ Onilaja. A bi okunrin yI ni ileto kekere kan ti ko jlnna pUPQ si illi kan ti a ripe ni Ak~san. Okunrin yI j~ -oninurere enia; nipa iwa rere r~ yI ni QPQIQPQenia ti se ripe e ni Onilaja. Bi inu Oni1aja ti sunwQn to, b'6 nlo larin Qna, t'6 ru ~ru I'ori mo-moo-mo MyI, b'o ha rlawon meji ti nwon nse gbon'rnisi-i-omi-o-to-o, Onilaja yio SQ~rU t'6 ru kal~, yio si ri i pe oun la ija yI k'6 t6 di pe 6 tun gb'~rU r~ maa rekQja. IQ. . Bi nwon fa a l'aso ya nibi ti 6 gbe rihija yI, ko j~ binu rara g~g~ bi inu r~ ti dara t6. Iyen ko si tun SQpe k'6 tun ha awon onija miran niwaju k'o ma tun duro ha won yanju gbolohun aSQ won. () ti se bayi ni QpQIQpQigba, ti 6 ie pe kaka k'6 rl ibukun gba nibe, irQ ni. Gbogbo a~Q ti Onilaja ni 1'6 gbo tan I6ri ija-lila. Bi nwon ba si pe pe, 'Ugbaja, 0 to dojukc i~ re, ija-lila yl sa ti gba Q lQkan; ere kini 0 tile riri ie ninu ija-lila gan-an ri l' Baba Onililja a dahun pe gbogbo rere t'enia nse 1'6 l'ere. Nigbati 6 pe ti nwon ti n~i i Ieti bayi ni Onilajil pinnu nl ijQ kan pe oun yf6 dawQ oore-sise yI duro ti awon enia ko ba IDQQ fun oun; oun ko kuku ni gaa, oun ko ni goo. Nit6tQ, 0n11iljil ~iwQ ninu oore-sise, Sugbon sibesibe, inu r~ ko dim nigbati 6 f'oju ~iro gbogbo i~ rere t'6 ti se sehln, t'6 si j~ pe asan ni gbogbo r~. K'a. wi, k'a fQ, Onilaja dide I'QjQ kan pe oun yi6 kuku pokunso.
e
18
OJU a,UPA
19
() ran okun t'6 lagbara, 6 si gba Qna igbo aginju nla kan 10 nibi ti 6 ti mQ pe oun ko le gbohun ~iy~. 6 wa igi kan t'6 lagbara, 6 si beresi ita okun OWQr~ mQ 0 lara pe k'6un pa so. Ok un yI PO rita 10wOt'6 beresi i gbUr6 nkan kan t'6 riru
a
igb6 bQ. Kini nkan ti Iba maa rugb6 bQ k~! YiYQti nkan t'6 nrugb6 na yi6 YOsi i 1'6 di aro kan, ti ko l'QwQ, ti ko l'~s~, 1'6 ~ pe idf lasan 1'6 fi riwQ! Bi aro yI si ti mho 1'6 riwi lemolerno pe b'6un ko ba ku, oun yi6 da nkan l'aiye. Ar~ mu OnilajA nigbati 6 ri eyi. 6 so ninu ara r~ pe oun t'6un ko ge l'apa, t'oun ko ro 1'~~, l"oun so pe oun fe pokimso nitori omo araiye ko mo oore f'6un yI! Ti enikan re-e t'6 buru ju t'oun 10 yI--enia ni ko l'apa, ti ko l'~s~. Nitorina, oun ko ni pokunso mo, bi oun nA ko ha ku oun ~ile da nkan. Ni Onilaja ba pada s'ile laye. Ko N pupo lehin eyi ni ija ~l~ Ulrin oja I'QjQ kan bayi, arin awon oni~owo meji kan. Oruko ekinni ninu awon onisow» yi a maa j~ Asinwinka, oruko ekeji si ni A$iwere-oojQ. Oro '6 ~e OkQ, ko se ok9' 1'6 fa ija awon mejeeji yJ. Ni Hu ti Asinwinka tigbe, i~~ agb~d~ bamiI-bamu ni nwon nse nibe, i$~ agbede yJ ni Asinwinka si nse, 'Ohun t'6 fa a t'6 fi j~ pe OkQ ni nwon tiro ta ni pe a$al~ lasan-Jasan ni il~ won, ko ba nkan Qgb)n mu. Ni Uu ti A$iwere-oojQ, i~~agb~ ni i~ ti nwon nse nitoripe il~ tiwo» j~.il~ olQra. Sugbon nwon ki iro oko ta nibe. Owo OkQ-titAni A$iwere.oojQ fi ri$i~ i se ni tire, A 10 si Qja re i ra OkQ, a si wa tun won ta ni ilu won. 6 wa ni a~ kan: ijQ yiowu t'6 M ti IA;I s'Qja,QdQ Aslnwinka nikan 1'6 ti lira OkQ, egbeta 1'6 si nra OkQ kookan. Bi A$iwere.oojQ ba si k6 OkQ wonyi de'le, a ta won ni ow6 gegere.
mM
Nwon ti ara won se onibara yI t6 ojQ meta kan, ti ko si si ija tabi ita larin won. A$e igbagbogbo ni A$iwere-oojQ ti maa riro 6 lQkan ara r~ pe kini se tf Asinwinka. yI gQ t6 ~ ri, ti owo OkQ tire kl i le ni egbeta ni ijQkan aiye yI! Nigbati 6 ti ~ 1'6 ti nro ore yI IQkcin ara r~, ko le fi i sinu mQ. B'6 tide ojani 'ijQ kan 1'6 ba so fun Asinwlnka pe kini se t'o fi ge) ~ ri; nse ni ki 6 bu ow6 t'o ga ju egbeta 10 le okQ r~. Asinwinka dahun pe i$~ Ogun ni, a ki i se eru r~; 6 ti oun t6 bi oun ti se Iita ni
pe
~g~ta.
a
20 A~iwere-oojQ ri i pe 0 dabi eni pe ti Asinwinka ye e sugbon, lati rim an lowo, 0 SQ fun Asinwinka pe oun yio fi Qdunrun kun ow6 QkQ kookan fun un ki 6 fi pe egberun nitoripe ere t'6un Ori Je 16ri QkQ t'6un nra ni QWQr~ PQ pUPQ. Sibe, Asinwinka da a 16him pe k'6 ma se iyonu, egbeta n§. ti pe oun, iye ti oun si fe maa ta a niyen. OrQ yI ni awon mejeeji Ma mo ara won lenu t'6 fi di ija. Bi Aslnwinka ti taku pe egbeta ni oun yi6 ta QkQ t'oun ni A~iwere-oojQ n§. fi like kQn pe egberun ni oun yi6 ra a lQWQr~. Ero Qja pe le won Ion ~iha-~ib~. Bi awon era iduro ha si ba won da si i pe ki Asinwinka gba iye ti A~iwere-oojQ fersan=-se kl i kuku se pe 6 din si iye tl 6 ti rira a IQWQr~ tele afi lile t'6 tun le si i=-Asfnwlnka a SQpe rara, egbeta ni oun yi6 ta QkQ t'oun dandan. Bi nwon ba si SQ fun A~iwere-oojQ pe k'6un na a ni egbeta ti Asinwinka SQpe oun yio ta a-tabi sara riwu oun n§. Iati se oi-a dahun pe afori, aforun, egbenin yen $aa ni nitori ere ti oun rirl j~ 16ri QkQ t'oun rira lowo Asinwinka ti PQju. AWQn ero Qja laja, laja titi, agara da won. Ni gbogbo lgba yf wa, Onilaja kol ti ide Qja; QPQI9P9 awon enia ti nwon ti mo Q teleri ni nwon mbeere wipe Onilaja tile nko ? A tile; je; pe awon ri Onilaja l'aiye, bi idan ni iba ti pari lja yl fun won! Asinwinka ati A$iwere-oojQ ja lja yI titi Qja fi rituka mQ won Ion .. Olukuluku ngba ibi ti 6 ti wa IQ nitori iI~ ile ri$U, ati papa pe ki buruku ma ti oju awon $~. Akoko yI gan-an ni Onilaja t6 YQs'Qja. A$e iru ~ b~ ki i tan l'aiye 1'0 fa a ti Onllaja papa ko se ti fi de Qja: lja miran 1'6 ti nlA lQwQ. Bi Onilaja ti kQs~ ba Asinwinka ati A$iwere-oojQ lenu Ija yI ni 6 5Q ~rU 1'6 wa ta I'Qja kale, t'6 si be si aarin won. () rida won lekun pe ki nwon ye i ja. Tabi kini nWQDyi6 ri gba ninu ija! Sibesibe awon alajangbila meji yI ko $iwQ ija. NW9n tile; fa Onilfija I'a~Q ya pelu! Gbogbo 19ba ti Onilaja ti nIa won yl, koi beere ohun t'6 fa ija won wa, sugbon igbati 6 rl i pe enu oun ko ka won mQ 1'6 ha beere ldi ~jQ IQwQwon, Eni kinni k6 ~jQ tire 6 ro fun Onilaja; enikeji papa tun tu pere-pete QrQ tjr~ n§. kale=ibl ti isu ti ku ati ibi ti Q~ ti bu U.
ca
OJU O$UPA
21
Lehin ti Onilaja ti gbo won del~ tan, 6 ni, '$e ohun t'o rimu nyin ja itjitku akata tan mb'o ku l Eyi ko to ohun ti ~ le maa ja si; Me ni ko y'ede'. 6 wa SQ fun Asinwinka pe k'6 maa mu QkQ tir~ wa ni ikookan, b'o ha si ti mu QkQ kan le A~iwere-oojQ
'ljd iJjilku akdtd tan mb' 0 kit!' IQwQ, a gba egbenin, a si YQegbeta ninu egberun nil le Asinwink! IQwQ,a si da Qdunrun yoku s'apo. Bayi ni Onilaja rigba QkQ yI I'QkQQkan, t6 rigba egberun l' QWQonira, t' 6 nk6 egbeta le on ita I'QWQ,t'6un nil si nfi QdunrUn yoku bo apo. 6 se ~ titi, apo r~ kinni kun, 6 tun beresi ko si apo keji=-iyen papa tun kun. Iyoku lregbe, nigbati Onihija yi6 fi IQ sile ni Qja nil IQhun am ni 6 fi ow6 t'6 j~ lere se d6'le! B1 Onilcija ti se fi ogbcn pari ija nil fun Aslnwinka ati A~iwere-oojQ niyi. Gbogbo awon ero t'6 rl Qna ti Onilaja fi pari ija yI l'QjQnil l{lhun 1'6 j~ iya.l~nu fun, papa nigbati 6 nfi owo se arillQ site!
22
(ila" yl wa 141;inu odU Olura TUktI lab; (Jw9nrln-were) ASjNwfN-8$iwere. AKQStBAJ{lDUNRuN-mimQ i rln se kong~ Qja tl nwon nta ti a si nj~ ere ~dunriln 16jukanna {lDUNRUN-kQbQ kan perc Tf '0 R'66KAN AM(1NA-ti ko ri ow6 ~YQkansoso ti 6 ti1~le mu fi ra nkan AGBtD~ BAMU-BAMU-ag~d~ t'6 nCQ QkQ ati ad!, yatQ si ag~d~ gOIi1 . ~GBfrA-kQbQ meji ~GB~RuN-tQrQ AFORf,AFQRUN-dandangbQ'n
Danrawo 1. Bawo ni OnilAja ti ~e gba oruko yI? 2. E~ ti OnflAja fi pinnu lati pokunso? 3. Tani YQsi OnflajA bl 6 ti nta okun ti yi6 fi b'Qrlm? . 4. I~ wo ni AsinwinkA ati A~were-oojQ ~e? 5. Snu arlyanjiyan ni Onilaja ha AsfnwinkA ad A~were-OOjQ. Kini fa iyan-jijAwQn? 6. Nj~ awon art Qja yoku d! slijA awon mcjCCji yl? 7. Nj~ 0 ro pe OnfJaja 10 takaye t'6 t6 lati fi pari aawQ aWQn omugQ meji yl? 8. 'Gbogbo rere t'cruA nse 1'6 lere'. Nj~ ltan OoflijA j~rI sf ododo QrQ yi? 9. Kini ~kQ tf itAn yI kQ wa?
7
Atiro
lIu OgeIe AdlgbOsagi, At?masaYfPf: L'o di/dfun Atiro To hsawo l{) s'Ode
Dgeli.
To, Dgeie kil /dikUn kan'do. To, DgeM ka iilltu kan'do. Ni igba lailai, okunrin kan wa ti a npe ni Atiro; oruko magije ni oruko yI kl i se oruko r~ gidi. I~ awo ni Atiro si nse. Awo yl ni Atiro $C de Uu lean ti a npe ni Ogele. llu yI ti loklki pUPQ tele nitoripe oruko Ilu na tan de okeere. Sugbon nigbati 6 $C ni ilu yI .beresi i tu. Gbogbo awon enia jailkanj:lilkan ilu Ogele titi fi lean awon sanmori ni nwon beresi ifi ihi sil~. Bi nwon ha si bi won pe kini de ti nwon fi nk6 IQ, nwon a dahun pe ko si nkan, awon sa nlo UU miran ni! Ni kukuru, QpQIQpQile n'ih11'6 di ahoro. Ibi ti Atiro ti nse awo kiri lati Uti lean de ekeji ni 6 ti de ilu Ogele. 6 f~r~ ma ti 1wQ'lu t'6 ti ri alapa ogiri gbogbo, ti igbo ti $'~biti bo mQ'I~. Arun oju kuku ni: ko se in parno. Lehin t'6 ti ri QpQIQpQHe alahoro bayi ni 6 pe enikan t'6 nkoja IQ, t'6 si beere pe kini oruko Uti na ti nj~ gan-an? Se oun kuku ~$~ wQ'lu ni. Nigbati nwon SQ fun uu pe Ogele ni oruko Uu yI, 6 tun beere pelu iyanu pe kii se ilu Ogele ti nwon maa ridaruko r~ nigbagbogbo niyi? NWQn si tun da a lohun pe ilu Ogele nt ni, Ogele ko pe meji. Atiro ni oruko Hu Ogele yI YQ16keere ju b'6 ti mo yI IQ; kini wa fa a ti ahoro fi PQ bayi! Ni nwon ha k6, ni nwon ro fun un, ohun 1'6 fa a ti ilu fi ri ~. Atiro ri i pe ko y~ ki eyi ri b~ rara; nitorina 6 wadl awon wo 1'6 tun kil l'aJamojut6 uu nil. NWQn mu u doriko ile oba. Ohun t'6 gbQ l'~nu oba nipa nkan t'6 fa titu ilu na ko yatQ si eyi ti 6 ti gbQ t~l~. Atiro ronu IQ 6 ri i pe eyi ti a le $C ku, 6 SQfun oba pe, bi awon ara ilu yI ti le rubo oun $C Id ilu ni tun
ba
~-~-$a.
ha
le e
23
24
ATIRO
fLU OOELE
kun pada, koda yi6 tile tun kun ju b'6 ti wa teleri IQ. Tohun-tenu na, kl Atiro t6 i wi t'alwi, oba ti pe awon agbaagba ilu yoku ic pe eti oun nikan kQ ni yi6 gbo QrQ ti alejo yI SQ sile yI. Nigbati nwon pejQ tan, oba ni ki Atiro tun SQlleri r~ lekan si i ki awon na le gbo. Atiro ko fi ikan pe meji. NWQn ni, ko buru, Atiro seun, kl 6 yera'fun awon na. Bi Atiro ti kuro IQdQ won tan, nwon wewe 16ri QfQ r~ yI, nwon si gba pe awon yio dan ebo r~ na wo mi-yi6 tile le ni, tabi ko ni i j~. Lehin ti Atiro ti se lnibo yJ fun won tan, 6 SQ fun won pe ki nwon gbe e, ki nwon IQ ri kinni t'oun se fun won yl si ikQja odo. 6 ~e alaye fun won pe ibi ti nwon ha gbe ri kinni na mQ'I~ si ni ilu Ogele yi6 tun kun pada de gangan=-be odo jln to lwon ibusQ kan tabi meji si Ihi. NWQn si se bi Atiro ti wi. Ko ju osu meji si meta IQ lehin ti nwon se gbogbo etutu yI tan ti ilu Ogeie fi tun beresi i kun de. QpQiQpQ ninu awon QmQ won t'6 ti IQ si idal~ ri ni nwon tun npada si ilu, ti nwon si tun nkQ ile nla-nla 1'6 j~ awoyanu. Nigbati yi6 fi t6 odun kan ti Atiro ti pidan yI ban won, ilu Ogele ti yipada-6 ti kun ju b'6 ti wa teleri IQ. Odo t'6 ti je ehin llu 1'6 wa ri ti bQ si aarin ilu! Gbogbo lIu 1'6 wa ri i daju pe lgba Atiro yI san won. Nigbati inu won dun tan, ti nwon ko mo eyi ti nwon le se rno, ni nwon ha SQ fun Atiro pe k'6 ma wule tun IQ sibikan mo, ki awon kuku Jo maa gbe ilu, NWQn fun un ni omogebinrin kan lati fi se aya. Lati se gegere 16ri gegere, nwon tun fi oye kan Atiro Papo k'6 ri ohun maa fi se ola; oye igbakeji oba ni nwon fi je, Gbogbo nkan t'6 ba si ti de n'Ilii, nwon ko Je fi Atiro sehln; b'6 si ti wu ki nkan na le to, Atiro yi6 fi ogbon inn yanju re. A~e gbogbo bi nwon ti nse yI ni E~u nse akiyesi! Nigbati 6 ti ~ ti liu Ogele ti ridun pada, ti oklki r~ si tubo IiUn kakiri, ni E$u ba t~~bQ Q. 6 WQ Hu na IQ, 6 si beresi i IQ re won n'imu, re won l'~nu, t'6 nfi QrQ wa won l'enu wo, ohun ti nwon se ki 11uOgeIe t6 tun kun, 6 ni nitoripe oun se iranti pe nigbakan ri, gbogbo ibi ti oun Iiwo yI, ahoro ni. Laifura, nwon to fun ~u ohun ti nwon se kl 11ut6 tun kun de g~gy bi ti atijQ. Kini E$U gbQ QrQ yI tan si ni, didide t'6 dide larin won, He
ha
OJU O~UPA
25
oba ni eleiuDQgba lo, E~u pe oba si lkQkQ, 6 si gba oba niyanju bayi pe, 'Eni se Ilu t'6 fi kun t6 bayi, ~ ko ~aimQ pe 6 le gba ilu yi lQwQnyin b'6 ha ya! 1;, ko yara tete le e kuro n'ilii: ogbon ati le gba 1111yJ I(>WQnyin ni 6 ma ndA ti ~ 0 mo yen!' Oba ko koko gba ~tan E$U yl, sugbon nigbati 6 pe ti daleru. donaru ara r~ ti npe oba t~ 16riQrQyl, okan oba papa yipada, ara r~ ko si gba a mo, -Se ma-je-ki-eti-eni-di ni Id iJe ki inu eni dun. Bi E~u se k6 si oba ninu niyi ti oba fi ranse pe awon igbimo r~ jo, Lehin ti nwon ti pa A, ti nwon ti kun un tan, ni nwon ha ranse si Atiro pe llu ripe e; se Qt~1'6 nj~'ilu ripe Q', gbogbo wa I'a l'oruko. Wiwole ti Atiro wQI6tan, t'o ki oba tan, ni oba ha jis~ 'awon llu' fun un pe awon ko fe y n'ili! mo ; nitorina awon ara ilu ni ki oun so fun un pe osu meta pere ni awon fun un k'6 fi pale eru r~ mo, ki 6 jade n'ilu fun awon. Atiro beere lowo oba pe, 'Nwon ko si so fun nyin ~~~ti mo fi ~~ won ki nwon t6 i SQ lru QrQ bayi 1 Oba dahun pe oun bi won sugbon ohun ti nwon SQni pe kl ise pe ,6 ~y awon ni ~~~kankan, awon ko kan fe y ni Ilu mQ ni! . ", Se Atiro ko mope ajQro t'awon pelu oba ni QrQ yI. 6 ba byTysi 1 yan yl~b~ b~ awon ara ilu yJ, sugbon b'6 ti mbe won t6 ~hln eti won ni ~b~ r~· mbo si. Nigbati ~b~-bib~ su Atiro, 6 . dekun ati maa b~ won, 6 nl ki nwon Jcwo se iranlowo fun oun -ki nwon ha oun wa alaar& ti yi6 ran oun l'~rU ti oun ha fe jade n'ilii, nwon si, ~e ileri fun un pe awon yi6 baa wa alaaru ti yi6 ran an l'~rUjade kuro ni ihi. Atiro beresi eru r~ ipamo nitot(>. Ko tile duro ki osu meta ti nwon dA pe t'o fi tun 'pada to oba 10 pe ki nwon fun oun ni alaaru ti nwon se ileri fun oun pe awon yi6 ba oun wa nitoripe oun ti pale yru oun mo tan. Oba ni, 'HQwU, Atiro! Osu meta ni nwon fun Q pe ki 0 fi pale eru re mo; osu meta tire si ti yara pe na niyen! Tube IQ pale eru re m(> daadaa ki osu meta ti nwon da fun Q fi pe 0'. Sugbon Atiro SQ fun oba pe oun, ti pal~m(> tan; kini ki oun tun maa duro mu, ati 10 ajao nit'oun -ko ni eru f di, Bi nwon ti se fi ogbon fi agirA ti Atiro si ehin odi ilu Ogele niyi pelu gbogbo oore t'o ti se fun won,. Bi Atiro ti b(>dI s6ju Qna tan ni E~u, eni Qj~ kan yI na t'6 SQfun awon' ara .ilu Ogel6 pe ki nwon le e jade k6 ma ha soI ilu .
26
ATIRO
iLU OOELE
di tir~, ba tun IQ r~burU r~ 16ju ona. 6 kl Atiro 'ku QjQ meta kan, 6 si beere pe nibo ni 6 nri IQ t6 bayi, t'6 fi dl gaga, dl gogo, bi eni ti nwon le jade kuro n'ili1? Atiro dahun bayi pe, '0 ti ri i tan: awon ara ilu ni nwon SQfun mi pe awon ko fe mi ni ilu mo, ki n' jade. N won ko fe Q n'Hi1 mo, 0 ni 0 mo orin i kc=-bl 0 ko Q, ti nwon ko ba Q gbe riko!' E~uni, 'IwQ ko si b~ won l' Atiro ni oun b~ won.titi, enu oun f~r~ b6, sugbcn nse ni nwon fi ake kQri pe, dandangbon, ' aft ki oun sa jade ni Ilu, E~uni, 'IwQ kl i se QmQ ibe ni, tabi kini 0 ko fi le wa eni bi eni, enia bi enia, ki nwon Q b~, ki nwon fi ma le Q IQ1 Atiro fesi pe oun yan ~l~b~ si won titi, nwon ko gb~~ ni=-nigbati oun kl i kuku se QmQ ibe. E$u tun beere pe 6 t6 igbawo tl Atiro ti de'be gan-an, Atiro si SQfun un pe oun ti de ibe kl i se oni, ki i se ami, kl i tile se nkan odun marun. E~u ni, 'IwQ na tile ti di onile! Kini wa gbe Q de uu yl?' ' Atiro tu pere-pere c)rc)sile, 6 SQ fun E$u. Lehin ti E~u ti gbo ti enu Atiro dele tan, 6 ni, 'Oore ni 0 se ti 6 wa di ibi yf. Kini se ti iWQna ko fi tun se IS ki nu na tun tu pad a ? Kini ti 0 16 nijQsi ti tan IQwQ're ni l' Atiro dahun pe 6 si ku. E~u ni, 'Kini wa i se ti 0 ko fi tun le la, 6 ki ilu nil. tun tu pada?' Atiro, ti ko .ti ni iwa ibi ninu teleri, gba irnoran alabese yl. LQrc) kan, hi Atiro ti se tu k~k~ sile niyi, t'6 ripofo pe: AdegbOsagi, AtvnasaYfPe: awcm l'adiJa fun Atiro t'o nsawo If) si Ode Oge!e, t'(JgeTe ka .yai 111 kan odo. T6!
e
le
ha
Nigbati yi6 fi to O$U meta si igba ti Atiro ti fi Uu sile fun won, Hu Ogele ti tun beresi i tu gcrg~bi ti atehinwa, K6dA, Hu na ko se i maa fi enu juwe mo fun b' 6 ti tun tu to. Nitorina, lwa iU ati ero buburu ti E~u maa rigbin si enia l'Qkan j~ nkan ti a gbodo maa ~Qra nipa r~. Sugbon 0, eni a ran ni lka, 1'6 gb'lka, 6 ti ni tir~ ninu tele ni. Ah\ye
Qrq
(ltan ati inuodu lr~t~ Okdnran ni Itan yT) ADEGBOSAGI-dide igb6 sa tabi Iu igi lati mo hi 6 ti lagbara t6 ATc)NASAY~rt-dide oju Qna gba erUN io Iati te odu if a sinu r~ E1.ENMQ~ni ti 6 le, tl ko se f'QwQ pa idll r~ 16ju
onr
27
~UPA
01 GAGA,Dl oooo=di gUngUn
gbogbo eru dani, ki gbogbo r~ ri gangan-
ALAB~-enia-kenia
KAN'oo--de ado
Danrawo I. Kini ~ tl Atiro D~? 2. Ini enia wo ni a npe ni (a) jAii.kAn-jankAn (b) sAnmc)ri? 3. Kini oba llu Ogele se ghar! lehin ti Atiro fi t6 o- leti pe bUD le se 6 Id llu WqD tun kUn pada ? 4. Om wo ni awon ara llu Oge16 fi fi ~m1 imoore hAn si Atiro? 5. Tani da rUgUdu si1~ larin Atiro ati awon ara UU Ogele7 LQna wo? 6. Ak6ko wo ni DWqD fun Atiro pe k'6 fi pa1~mQ fi UU Oge16 sile ? 7. ~kQ wo ni itAn UU Oge16 yi kQ 'ni?
8
Obagede
(Jpd t'd a gbetekd, t'ihin 1'6ju: L'6 dijd!,Obagede I'6 nroko aUire odun " To ti flhun agbon p~lu ago ri, Ti nw()n 5() pe k'6!'()k9 at'Odd rab» Nltori oko ni y16 ro la. Eni ti a ripe ni Obagede yi j~ aku~~ enia. KJ a hun agbon pelu ago ni i~~re: i~~yI na 1'6 ha a de ibi ki a maa hun agbon pelu ago ta. Obagede se i~~yI ti-tii-ti, sibe ko ri ow6 se. Gbogbo QWQ r~ mejeeji 1'6 j~ klkl Qgb~ pati-pati nibi tl 6 gbe ti rifa efon, Nigbati Obagede ro igbesi aiye r~ IQ, t'6 ro 6 bo, ti ko ye e si, ni 6 ha pinnu pe, ko si sise, ko si alse, ki oun pa okun so ni 6 tQ; bi oun ha pokunso, abuse ylo buse. Ni kukuru, ni Obagede ha WQ inu igbo IQ nl QjQ kan, t'6 si ja okun QrQ 1'6 dara, 6 ran okun yI papo gege bi eyi ti nwon fi nso esin m91~ l'ek~lO. () si gbera paa, 6 doriko aginju igb6 nla kan IQ, nibi ti 0 mQ pe ~da Olorun kankan ko le si nitosi, B'6 trde ohun, 6 wo igi giga-giga kan, 6 si ta okun yl mQ 9 l'ara n'ireti pe, bl oun ba de oke igl yl, oun yi6 ti okun QWQ oun bo ara oun l'orun, oun yi6 si ju QWQ mejeeji ati ~s~ mejeeji sile-« ki titan de si oun! . Gbogbo bi 'l66gun' ti 6da ogbon yl, eiye kan wa ni on igi gigamiran ~W~, t'6 nri i. Bi abaml eive yI ti ri i pe 6 f~ pokunso ni 6 beresi i kigbe pe: Obagede, md ma ka! Obagede, md mtl ku! Obagede, md kw Obagede t~tj si orin ti eiye yl nko, 6 si gbo ohun ti lYiylYyI riwi. () ni iru eiye wo ID eyi ibaj~, t'6 nSQ pe, 'Obagede, ma
roiL ku' yI!
j
.6 binu na.
kuro ni apa ibe, 6 si tun gba apa ibomi IQ ninu igb6 Sugbon a-po-bi-esu nieiye yi: b'6 ha Q n'Ile, a tun ha Q
-_-
-
28
OJU ~UPA
29
1" ko. Bi Obagede ti tun de idi igi miran, 1'6 tun ta okun mo Q. pe k'6un pokunso, ni eiye kanna tun bere igbe aramu: Obagede, md ma ku! Obagede, md ma ku! . Obagede, md ku! Obagede ni 6 ni lati ie pe eiye yl ri lehln oun ni: 6 to g~~, nkan se alubata kl i darin-oun yi6 jawo n'idi pipokunso yl bi ko ba si ohun miran n'idl r~. Bayi ni Obagede se npada bo wa s'ile. Bi Obagede ti npada re lie ni 6 pade awon kan I'Qm!.; awon t'6 pade yI le ariran. Nwon SQ fun Obagede ~ak6 pe, Qna t'6 rigba ki i se Qna r~ rara. oko ni yi6 ro la ni aiye r~: ki 6 IQ ka oko ati ada jQ. Imoran ti nwon fun Obagede yl wo Q leti t6b~ t'6 fi IQ ka oko ati ada io nitotO. Ak6ko ati ~a oko lati gbin ire odun ko ti i to ti Obagede fi talu igb~, t'o nsanko IQ bi arira: ngbo, igbati nwon ti SQ fun un pe oko ni yi6 ro la. 6 ti mo pe k'6ju ma r'Ibi, at~lxs~ l'oogun. -- . -y ...-Enu oko-~i~ayI ni Obagede wa ti 6 ti riroye pe i~~ ti ori oun i se gan-an ni oun ~~$~ b~r~ yl nitoripe, ibi ti 6 ti n~akoIQwQ, 6 rid igbin he, 6 nhe ijapa; igbamiran, a ja sinu egburu ninu eyi ti yio ti ri aaka gbe t6 meji tabi meta, QjQ miran, ki 6 ti $i$~, $i$~, titi kl 6 de abe iti, ki 6 dawo te lbadi pe k'6un simi, k'6 gboju soke k'6 ri awon Qwawa lori igi, ti nwon yi6 gbe imu 16 ara won bi elege inu agolo. QjQ ki a ta igbin, k'a ta ijapa tabi aaka lehin t'6 ba ti mu eyi ti oun na yl6 Je tan, iwonyi ni Obagede ko fi rigbera na ki i~~oko t6 ijal~. Nipa sise bayi, okan r~ til~ bale ju ti atehinwa IQ. Oko ti Obagede $a yl wa 16ju Qna Qja, gbogbo ero Qja t'6 ha si nkoja IQ, koja be, ni nwon riri bi Obagede ti tepele me oko yl, ti nwon si maa nll i ku i~~. AWQn miran a tile maa fi QrQwa a lenu wo pe, oko ti 6 risa yl, kini 6 f~ i fi gbln ? Esi ti Obagede maa nfun won ni pe ohun ti oun ha ti ri ni oun yi6 gbin si 1. Elomiran ninu won a se ileri agbado fun un, wipe oun yi6 ha a wa eyi ti yi6 gbin nigbati 6 ha ya; omiran a SQ pe oun yi6 fun un ni ebu isu melokan. Bi olukuluku ti nse ileri fun un niyi gege bi if~ ti nwon ni si i. B~ni Obagede se $a oko yl lo jaburata, laini ero kini ohun ti
1/
30
QBAGEDE
oun yio gbin si i gan-an, Nigbati 6 ya, 6 ~ igi si oko yJ; 6 fi ina si i nigbati 6 gbe. Oko yI j6 ij6 ara kan t6b~ ti 6 fi Je pe eyi
~a.
ti ko sa mQ Q ninu igb6 yI tun j6 papo mQ eyi ti 6 Enikeni t'6 ha fi oju kan oko yl b'6 ti PQ to 1'6 nj~ iyalenu fun; beni gbogbo awon t'6 ti se ileri isu ati agbado fun un si beresi i da agbado ati isu jo fun un ki 6 fi ri ohun gbin. K'a ma ba op6 IQ ile 016ro, Obagede gbin isu, 6 gbin agbado, ati QpQIQpQohun ti enu i j~ sinu oko yl, Odun na ni ojo SQ pe oun i rQ. Gbogbo nkan ti Obagede gbin 1'6 jiire: isu fQ'l~ IQ ni orl ebe, agbado gbQmQPQn sehin tQQku-tQQku. Akoko ati kore to, Obagede beresi i wa isu r~ Jo sinu aba. Opo isu t'6 nse ko Je ki 6 raye gbo ti agbado; beni eiye nie agbado wonyi, NWQn SQfun Obagede pe ki 6 pa isu tl na, ki 6 ya agbado ki eiye ma fi j~ tan sugbon Obagede a SQfun won pe ko ti i si adodo n'il~ ti oun le fi ko agbado si. .Nigbati 6 ya, awon eranko pelu eiye bereesi 'I j~ ir~ oko wonyi ni Obagede ha de okun yi gbogbo oko r~ yika, 6 si de ate fun awon eiye t6 Mo loke, Gege bi i~~r~ t~l~ri, Obagede hun ago lati maa fi k6 awon eiye ti ate ha mu sile si; nipa sise b~, bi eni ti 0 nsin adie 1'6 nsin eiye. Ni ijo ti 6 ba ri i wipe eiye ni 6 nwu oun lati jy, a ki okan mQ'I~ ninu awon eiye wonyi; a si pa a j~-bi eni pa adie ie ni 6 ripa ~iy~ jy. Ase Obagede ti fi mu ~iy~ ojo kinni ti ko j~ ki 6 pa ok un so ti 6 nk6 pe: Obagede md ku ! Obagede md ku / Obagede ko si mQ titl ti 6 fi gbe e ju s'ago. Se gbede-gbeyo si ni Obagede, ko si ede ti ko gbo tan; bi 6 ti gbQ t'eranko ni 6 gbQ t'eiye. Ni ijQ-kan, ti ko si obe n'Ile, ti 6 SQ wipe ki oun mu okan ninu awon eiye ti 6 wa l'ago lati fi p'ata s'enu, ni 6 ki eiye yl mQ'I~. Bi 6 ti f~ mu eiye y1jade ninu ago ni eiye nsare sihln, sare sohiin kakiri inu ago; bi 6 si ti mu eiye yl jade, ti yi6 fi obe si i l'orun lati pa ni ~iyy ba ti orin b'enu, ti 6 si beresi i korin bayi pe: .
ate
Obagede, md pa mi, Obagede, md pa mi, Se rantl 9N yfO $oro
0,
31
OJU O~UPA
Tf
0 f~
pokunso
sinu igbo,
Nigbati Obagede gbo bayi, 9WQ r~ gbon p~p~, 6 dawo ro, 6 ta ldji. 6 ni, 'En-hen! iW9 eiye yi re e, ol6ore mi QjQkinni! Ng 0 si ni pa Q mo, sinstn ni ng 6 maa sin 'Q'. Ni 0 ba IQ kan titun miran, ti 6 si fi eiye yI nikansoso sibe, ti 6 beresi . i sin in -.6 se eyi lati fi ~mi imoore ban. Arapa b~ ni awon enia se nka~a 1ati maa sin eiye bi ibaaka, aiyekotQ, odereekoko 1ati igba na wa titi di oni ol6ni. A~a Obagede ni eyi, nitoripe Obagede ni eni kinni ti 6 kokc sin eiye l'aiye yI.
ago
Maye Orq (item yl wa lati inu odu Ogbe
JY9nu)
QPAT'A A GBE LE'KA-Qpa ti a gbe le ejika OKO AiLEREQDUN~ko ti ko nmu ere wa l'am{>dun IGBE ARAMu-igbe iranu; igbe ti ko ni ltumo . J;FON-eepo ehln <)wa <)~, ti a la si w~w~ lati fi hun agbon QWA TABl QHA-{ka igi Q~ ARiRAN~ni ti 6 ni ~bun lati me ohun ti yio ~I~; onlwose
ARlRA-~ang6 ~GBURU-iho ADODo-aka
t'6 wa ninu aja ile tabi ahere ti agb~ tlk6re re Jo si ninu lati fi pamo
Danrawo 1. I~ kini Obagede kQkQ D~e ni igbesi-aiye r~ 7 2. AWQn irll kini a le so mQ eekan? 3. Bawo ni Obagede se rl inigbln gbln 7 4. Ona wo ni QWQ Obagede fi te eiye ti ko j~ ki 6 pokunso? S. Obagede 1'6 da a~ eiye-sinsln sil~. SQ bi 6 ti se da a sil~. 6. Nj~ otito ni alubata ki I darin 7. 7. Se alAye gb616hiln wonyi: (a) Id enia ri ow6 ~e
8.
(b) Id ~ se (d) igbe aramu (e) Id enia tepele mQ i~. tkQ wo ni itan yikQ enia 7
9
Lasigbo <)g~g~ Agbonmi ni i wole eja, Apajuba nf f wo/e aparo; OIUgb6ngbo bUlitku l'a fi i $~gulI Ogll!Ui!tU: L 0 difd fun Ldsigbo Og~g~ TI nw,m m9 ile r~tdn l'diye T'o tun npil~ t'ode-orun. A ni ki f wole vrun Ki ~ tun t'aiye m{J, Envin agbOgirija.
nu
Lasigb« <)g~g~ la, 6 lu lQPQlQPQ;bi 6 ti .nkQle, b~ 1'6 nkan aas~. Ohun lni r~ ko se i kil. Esin PQ ni eekiln. Qla ati Qla. r~ PQ ti 6 fi j~ pe oun ni awon ara Uu fi j~ olori onisowo ilu. Iyi r~ ni ipo oye yI PQ to~ ~i enikeni ki i da ase r~ koja, k6da titi fi kan oba Ilu, Ohunkohun tl 6 M ti SQtabi ti 6 ba pa lase ni abe ge. IIu ti Laslgbo ngbe yI, t'6 si joye ninu r~, a maa j~ Oke tg~ti. . Laslgbo <)g~g~ ko fi iWODle ara r~ sugbon 0 beresi i Ie aiye aj~~usara. Ibi ti 0 ti b~r~ ni ki 6 maa fi iya j~ aWQDara Uu r~, lalsepe oun ni oba. ~e bi aiye ha nyeni iwa ibaje l'a i hu, oun .I~ fu_n...a._rakunrin ijQsi ti ody-iho agilinti YQ!..Qrun-ala1ceji! v\ inu Lasigbo p'egbeje; irQ QWQ r~ p'~gb~fa. Bi nwon gunyan fun won l'ode ilu tg~ti, Laslgbo <)g~g~a gba a, a fi je! Bi nwon roka fun won l'ode ilu Ig~ti, Laslgbo Og~g~ a gba a, a fi j~ bakanna l Bi nwon gbevawo fun enia l'ode ilu tg~ti, Laslgbo ni yio gba a fi s'aya. 11e kiko, agaga-hi ile ohun ba ti dara ju ti Laslgbo IQ die, nse ni jagunlabi yio gba IQWQ won fi se tir~. Eni t'6 si to i bi i lere, nwon ko ti ibi oluware l ~ na ti ri o'u ~kun i ti 0 6 SQ e ran ry b sonu! Ni QjQ kan Laslgbo Og~g~ sun, 0 ilIa. Inu t1 6-Ia-yI ni 6 ti ranti pe iku mbe. Nigbati 6 ji, 0 pinnu pe bi ikU ha tile IDb~, ohm} ti a i se ku: oun yi6 wa Qna kQ ile ti oun yi6 maa gbe bi oun ba de Qh1ln.
A
tu
a
~a,
la
32
ala
33
OJU O~UPA
Ko ju QjQ melokan IQ l~hjD ti 6 pinnu bayi tan ni 6 SQ pe ki nWQDba oun pile ile ti orun nibi ti oun yi6 maa gbe bi oun ha kujan. () so ni okan ara r~ pe, bi oun ti 1'6w6 t6 l'aiye yI, kc y~ ki oun ku tan Id oun tun maa gbe ile jati-jilti l'Qrun; eewQ niyen, UsigbO Og~g~ ti gbagbe pe orl ko mQl ib?su~ ~tar' ko mo ~b~~be~ ori iba IDQibu~u~ a tU~b~ ~. NI ukuru, nwon kQ ile yi fun un g<:g~bi aafin oba, Koda, galu ni nwon fi kQ Q pelu, Nigbati awon ara llu r~ ri eyi, nwon beresi i kehln si i. NWQn rikim sinu pe enikan ie. 6 y6 tan, 6 fi gbogbo ile aiye yl kQle, slbe ko t6 0, 6 tun wa ripile t'ode orun; nibi ti baba elomiran ko ti i ri aka kQ! Nje eleyi kb ni i SQ gbogbo awon di Itru ara r~ tan bayi. Pelu iberu yl l'Qkim ni awon ara llu ha to alawo IQ lati mo ohun ti awon le se lati f~ LasigboOgege ku n'ilu ..Bi babalawo ti gbe if Iule, 6 ki odu 1'6 YQbayi: Agbonmi ni i waie eja, apajuba ni i wale aparo; o[ugb6fz· gb6 bUluku l' afi f $tgun ogUluntu: l' 6 difd fun Ldsigbo 9g~gf, ti nw(m mo ile r~ tan /' aiye, tl nwpn tun npile t' ode 9run. Njt! k' ~ f wale prun nu, k' ~ f tun i' aiye mp, enyin agbo girija. Babalawo ki odu yl tan, 6 SQ fun won pe C(bQni ki nwon 6 ru ki nwon ba le ri isegun. () ni, 'Tani oluware t'6 kole t'aiye tan, t'6 tun ripile t'orun?' NWQn dahun pe, 'Laslgbo Og~g~ ma ni o!' Babalawo ni 'Paga, kini e wa ti nwo lati QjQ yi wa? Ebo ni ki C(yara ru'. AWQn ara ilu Oke.lg~ti gba, nwon rubo gege bi babalawo ti SQfun won. Babalawo se kinni yI fun won tan, nwon beresi i 106 g<:gC(bi 6ti se SQpe ki nwon maa sa Nigbati yio fi t6 QjQmeta ti nwon ti nsa bi ologun ti juwe fun won, ariwo ta lala ni ar~mQjumQ ojo kan. Nje kini de? Nwon ni Laslgbo ma ni. Kini se e1 NWQn ni oun ni nwon ko ri! Nje, 6 ku ni tabi 6 sonu ni 1 Ere ni, awftdft ni, bi nwon ti se f~ Laslgbo <)g~g~ ku niyi! NWQn ko mo wipe awon eran osln re, ti it npe ni agbo girlja ni nwon le e WQ igb6 nla klji-kiji IQ, ti nwon si IQ kan an pa mo ibe. O sun, 6 ji; ki 6 bo si ehinkule lati ni 6 wi, QWQ awon agbo glrija ni 6 bO si; nwon beresi I kan an. 6 kigbe pe oun ni, oun ni, ki nwon ma kan oun pa; sugbon
a
a. a
to
,.,/
34 awon eran Qsin r~ wonyi ko gbo, 6 gbiyanju lati sa WQ inu ile IQ sugbon nwon ko fun un l'aye: ni 6 ba fi ori le ona inu igbo, ti 6 nsalo, AWQneran gba, nwon fi ya a-nwQn ko kuku gbo 'kai' mo ! NWQn le e de inu igbo kiji-kiji kan ki QWQwon t6 i ha a, ibe ni nwon si kan an pa si! AWQn ebi Laslgbo Og~g~ beresi i wa a kiri. NWQn wa a de oko, nwon wa a de odo, nwon ko ri eni t'6 ic Q. NWQn fe ki awon tile ri oku tabi aaye r~ gbe IQ sin sinu ile r~ orun ti 6 ti ko sile pe ibe ni oun yio sun ti oun ba ku, sugbon nwon ko ri oku ati re. Igun pelu akalamagbo I' 0 fi oku r~ je.
aaye
Ah\ye Qre) (A rl ttan yl fayo lati inu AGBQNMI NI t woL1~
~A-~ni
odu
lr~t~ Meji)
ba ngbon odo ni i ba ile ibi ti awon
eja ngbe j~
APAJlJBANi
I WOLEAPARO-yni ba npa koriko papa ni i ba ibi ti awon aparo ngbe j~ nitori inu papa ni lie aparo
OLUGBONGBOBULUKu-blugb6r6; gbongbo t'o l'orln AGBOGIRuA--yran agbO t'6 gb6rin, 1'6 le kan daadaa AIYE A]~USARA-aiye ijykujy Danrawo 1. IIIl wo ni Laslgbo <)g~g~ rigbe nl Ak6kb ti Itan yl ~yl~? 2. Kini Lasigbo <)g~g~ ro k'6 t6 so pe ki nwon ha oun fi iplle He t'orun le'l~? 3. Kini ihuwasi awon ara Oke tg~tl nigbati 6 ban si won pe Laslgbo <)g~g~ tun ko iIe t'orun de QjQ iku r~? 4. Bawo ni nwon ~e fi UsigbO<)g~g~ se af~kun'ilii? 5. Njy Laslgbo 'suo' sinu ile r~ orun t'6 kQ? 6. Fi QrQ tabi gbolohun miran awon gbolohun wonyi:
ropo
(a) Lasigbo la, 6 Iu (b) Lasigbo ni Qla ati Qia (d) aiye ajesusara. 7. ~kQ wo ni Mn yi kQ wa?
10 Idi re ti awon ara Iwoye ko fi nje ~iyc:adaba . Or0/6ro/6. eiy« abiye gM-a Awpn adab«, eiye abldl reke-reke; eiy~ mejt fI/a 16ke ragajigi-ragajigi B~ l'a 0 m'obf,
B~ l'a 0 m'ako: L'6 dlfd/un wpn l'ode i!u 1l1'oye Nlbiti nwpn gbe hf'omi oju $e'rahim pmp. he enia ni lse eranko : bi 0 ti nse QmQ enia, ~ ni 0 nse QmQ eranko pelu. Eiye adaba kan ni ko ri t'omo se, O wa QmQ titi ko ri. () wa QmQ t6b~ ti 0 f~r~ ri f:eTa il~ Id 6 pe e I'QmQko se he ni. Nigbati criy~adaba yl w'omo titi, ti ko ri, ni 6 ha to alawo IQ lati ]Q wadl wo kini ohun tl oun le se ni aiye t'oun ki oun to le r'omo bi, Oroforofo tabi ~iy~ Or6f6 ni babalawo ti 6 tQ IQ. Or6f6 gbe ifa kale, odu si fo jade gere loju QPQn ifa. Odu t'6 YQl'QjQ nB. IQhitn ni Olosun-riwoye tabi twoye Irosun, NWQn ki if na. fun adaba bayi: Or6/6ro/6, ~iYf! ably~ gbaa; awpn Maba f!iyf! abldl rekereke;fiYf meji rift 16ke ragajigl, bi I'a 0 m'obf, bi l'a (} mak»: 1'6 dE/a fun wpn l'ode ilu Iwoye nibi nwpn gbe nf'omi oju $e 'rdhim pm{J. NWQn ki odu if yI tan, nwon ni oju QmQ 1'6 ripon adaba t'6 fi to awon wa. NWQn ni ebo ni ki adaba ru; ebo meji ni yi6 si ru, Ekinni, nwon ni Id ~iy~ adaba rubo ki 6 le ri QmQ bi; ekeji, Id 6 rnbo Mo, nitori hi 6 ba bimo nB. tan ki 6 ma baa Iu agbako QmQ araiye. Gege bi nwon ti se SQ, eiye adaba rubo. 0 rubo ki 6 le ri QmQ bi, 6 si tun rubo Mo nitori QmQ araiye. :eiy~ adaba rubo yI tan, o~u kinni ko cl ami kankan; o~u keji tun sugbon ko gbo 'pa at, ko gbo '~ mu u'. Ninu o~u keta, adaba fo f~~ n'ijQ kan; 6 M61ati lleto kan si ikeji. Ibi ti 6 gbe Mo kakiri ni
a
a
pe
35
36
iDi
Re
TI A WQN
ARA
iWOYE KO FI
NJI;l ~IY~ ADABA
6 fo de Uu Iwoye, Ni ~gb~ kan llu na, 6 ri QPy kan t'6 ~~~~ PQn. Adaba fo IQ si ori igi QP¥ yI pe Id oun le jeun die, ki oun si simi die ki oun tun gberaso. Ere ni, awadA ni, ori QPy yi ni adaba wa tl 6 fi ye eyin meji; ni eiye adftba ba kuku fi orl QPy yI se ire, 6 si saba le eyin r~ meji na. Ko P¥ PUPQ r~ na ni eiye adabA pa QmQ meji. 6 beresi i tQjU awon QmQ r~ mejeeji yl, ko si jy fi won sile ayafi bi 6 ha jade wa onje IQ. A maa yy awon QmQ yI I'6ju l'ara wo ati l'~mywa; ogede pe oun jaja bimo yI ti mu ki aY9 gba inu T~ kan. Ni osan ijQ kan ti adaba wa onje IQ fun awon QmQ re, Id 6 t6 de ni nwon ti k6 QmQ r~ rnejeejl yl IQ! Bi 6 ti de, t'6 f~ awon QmQ wonyi ku, jinni-jinni mu u l~s~k¥s~; ogu.n da bo 6, 6 si beresi iju bara-bara lati orun QPy kan bQ si ekeji pe b6ya oun a ri awon QmQ wonyi. B'6 ti nwa won kiri 1'6 rikigbe pe, 'Omo mi 0, QmQ mi 0, QmQ mi o!' Ibi ti 6 ti njowere ara kiri bayi ni 6 fo de aarin llu Iwoye, riri ti yi6 si ri 1'6 ri i ti awon omode k6keke so okun mo okan ninu awon QmQ r~ l'~s~, ti nwon fi n~ire ni ori erupe, n'ita gbangoa ode. Titajukan ti yj6 tun tajukan ni 6 tun ri i ti nwon s'okun mo ekeji I'~s~ ni abe igi odan 1'6 wa nitosi ibe, Ara ildaba gbona; 6 gbon iy~ pa, pa, pa; 6 fo f~~, f~~, f~, bi k'6 ja QmQ T~ wonyi gba mQ won IQwQ1'6 ri, sugbon ko se i se. Bi adaba ti nku f~~f~ kakiri bayi ni E~u ri i, ti 6 si pe e pe, 'Adaba, kini se Q ti 0 fi nju ba-ba-ba kflkiri il~ bi eyi ti QmQ r~ sonu, 1'6 riwa a yi?' Adaba sare dahun pe QmQ oun na 1'6 sonu ti oun nwa kakiri ki oun t6 IQ ri i IQhiin ni, nibi ti awon omode k6keke Uu yl s'okun mQ won l'~s~, ti nwon nfi won sire 16ri yanrin! E~u tun bi i lere pe se 6 nr~gba QmQ r~ pada lowo won ni? Adaba ni b~ni; 6 ni bi nwon si pa oun ku p~I~b~ bayi oun yi6 gba QmQ oun pada lagbara EdiImare. E~u ni , 'IwQ ko mo ohun ti 6 'le se ni? Nse ni Id 0 maa fi llu yI re; nigbati UU won ko ba gbadun mo, oju ti nwon yi6 fi gbe QmQre sile ko ni i ni funfun'. Kini adabA gbQ imoran yJ si, ys~ky~ 1'6 ti beresi i ~epe, t'6 nSQ bayi km: Kekere lwoye, dd ku; Kekere lwoye, k'o ku;
OJU OSUPA
37
AgMlagM lwoye ko ni t raju, llulwoye, ad tu/ Laifa QfQ gun, nigbati yi6 fi t6 QjQ meta ti adabA ti nfi ilu twoye ~epe buruku-buruku bayi, llu o r6ju mo. AWQn ornode w~w~ Hu beresi I ~Aisan. Bi 0 M bojnwo inu ile yl, wa a ri i ti awon baale-ile ib~ yi6 dorikodo ; b'6 0 de tohun, wa a gbo ti nwon yi6 maa ke=-igbe ohun meji ko, igbe QmQni! Gbogbo Ilu ko r6ju mo rara. Nigbati QrQ ri bayi, e~u, eni ojoun, 1'6 ko eiye adaba pe k'6 fi ilu twoye re, tun parada di enia 6 si WQ llu Iwoye yl IQ; 6 beresi i ki won lati ile kan s'ikeji pe, '~ nl~ n'b~ 0'. Nigbati yi6 ba yoju wo inu ile, yi6 ri awon enia ti nwon dorikodo IQ beerebet Nj~ kini de? NWQn a ni ara QmQ awon ni ko ya. E~ua dahun pe, Olorun yi6 gbe e fUy~ 0; ibikan ni oun nlo ti oun SQ pe k'6un ya ri alafia won ki oun t6 koja ; bi oun M tun mbo oun yi6 ya wo won o. E~ua tun gberaso, 6 di ile miran, a ni, 'E nl~ ri'be o!' A tun M won nibi ti nwon gbe rike l! Nj~ kini tun de? NWQn a ni enikan ni ojojo nse. E~ua tun daro tititi, a kl won, 'I;: ku 'wo ~ 0; Oluwa yi6 gbe e fUy~ o. Ibikan ni mo nkoja IQ ti mo SQ pe ki n' ya wo alafia nyin 0'. Bi E~uti se f~r~ yi gbogbo Uu Iwoye ka niyi: C6 ritojubo ile-onile kiri; gbogbo ile t'6 si nWQ, ohun 1'6 mba nibe ko yato fun eyi ti 6 ti rikan bQ lat~hlnwa! Nigbati E~u ri i pe gbogbo nkan ri bayi, 6 wa beere pe awon wo 1'6 tun ku fun won ni agba ni 1Iu na· gan-an? 6 SQ fun awon agba t'6 ku n'ilu pe nwon ko IQ yry ara won wo ; nwon wul~ lajusile ni, tabi nwon ko mo pe llu t1f~tu mo won 16ri niyen. 6 fun won nimoran pe, 'Ebo t'6 M wa nibe ni k'e er IQ ru 0; aiye ko ma rid'ori eni k'6 baj~ 0'1 K'a ma ba opo IQ ile 016ro, awon agba nu pe ara won io lati wewe 16d ohun t'6 ~ryl~yl, Nikehln, nwon to alawo IQ. Babalawo gbe if a kale: odu t'6 yQ 16ju QPQn ifa l'QjQ na lohiin ki bayi: Or616ro/O, eiy« abiy~ gbaa; awpn adaba, eiye abldi rekereke; fiYf meji lok« ragajigl-ragajlgl, bi I'a m'obi, b~ l'a 0 m'ako: ['6 difd [un wcm l'ode ilu lwoye nib; nwpn gbe nf'omi oju 'rdhun pmp.
nla
a
$e
38
lol
R~
rt
AWQN ARA iWOYE KO FI
NJ~ ~IYfii AOABA
NWQn ki if a yl IQ bi il~ bi eni. Sugbon babalawo f~r~ mal ki ifa yJ dele tan t'6 fi Mere pe, ,'A ha r'eni t'6 nsin eiye n'ilti yl ndan?'
'A/ora nyin, nibo l'~ ti mu ~iy~ t'e fi nsere yen wd?' .Gbogbo won wo ara won l'oju; nwon ni ko daju. Babalawo ni ki nwon wal~ r~ daadaa; 6 ni bi eiye na ko ba j~ orofo, 6 ni lati j~ fldflba. 6 ni, 'A ha le da ~iy~ na pada sibi ti a ti
k6
;
0,
lba dim, dun, dim'.
lmoran babalawo yI mu
ki nwon beresi i y~ gbogbo illt 'wo yika; bi nwon ti mbo sile ni nwon mbO sode pe boya awon le ri eni t'o ri.sin eiye, Gbogbo He 1'0 mbe n'Ilu yI ni nwon y~wo ni kQQkan sugbon nwon ko ri ibi ti nwon gbe nsin eiye!
OJU O~UPA
39
Nj~ kr nwon pada IQ i SQfun alawo won pe oro t'6 SQko ri b~ rara ni nwon tajukan ni nwon ri awon omode kekeke merin kan ti nwon s'okun mo QmQ eiye meji l'~s~, ti nwon rifi won sire kiikiri ori yanrin l <)ro na wa se won loju werewere pe 6 ha le jy iru eiye ti alawo yI riwi niyi bi! Eyi kekere yI! Nigbati 6 p~ ti nwon ti nse ariyanjiyan Jori QrQ yI ni nwon hal~ mo awon ornode kekere wonyi gygy bi awon agbalagba ti ~e maa nhale mo awon omode kekere. NWQn kigbe pe, 'Enyin omode wonyi, afara nyin, nibo l'e ti mu eiye t'e fi nsire yen wa? Afara nyin, y yara k6 won wa; eyi jQ ohun isere l'oju nyin!' Bi awon QmQ yi ti nse alaye pe iya awon 1'6 mu eiye bo lati oko fun awon ki awon ri ohun sire, nwon gbiyanju lati gba eiye wonyi IQwQ won sugbon awon QmQ taku mQ won IQwQ.Ni kukuru, nwon mu won pelu tipatipa; nwon k6 awon QmQ ati eiye=-gere-gere 6 di iIe baale lati SQ bi t'eiye ti j~. 'A~e obinrin aherata kan t'6 jy ara Uu Iwoye 1'6 IQ s'6ko IQ re 1 he ira. Jgbati 6 de idi OPy ti yiyy adaba parno si ori r~ yl ni 6 ri awon ekuro ti awon eiye wonyi Je sile sabale; 6 tun" woke 6 ri eyln t'o jiire. 6 SQagbon ori r~ kale, 6 beresi isa lra da sinu agbon; nigbati 6 sa ti il~ tan, ti ko t6, ni 6 ha tun ki popa mQI~, t'6 fi nWQ t'oke da sile. Ibi ti 6 ti nWQ ira t'oke ni 6 ti ja it~ eiye lldabll ju sile, ti 6 si k6 awon QmQ y'iyy meji inu it~ na. Bi 6 ti YQ IQkiinkap ni awon QmQ ti sa re IQ pade re, ti nwon si beere pe, 'Iya, kini y mu bO oko fun wa?' Iya ni ki nwon fokanbale, nkan isire kan l'oun , mu bO fun won, oun yi6 si mu u fun won b'6un ha ti SQeru ori oun kale. Bi obinrin ahera yl ti fa awon QmQ eiye yl YQ ninu yru nigbati 6 dele, inu awon QmQ r~ ti dun, nse ni nwon fo f~r~, ti nwon fo sode, ti nwon si pe gbogbo omode egbe won' ic pe ki nwon wa i wo ohun al~rillnbarll ti iya awon mu bo oko fun awon. Bi awon omode ti pejo, ti nwon s'okun mo eiye wonyi 1'~s~, ti nwon nfi won sire, nl eiye jowere ara. wo'lu, t'6 si ri awon QmQ r~ l'owo won.
~ee~i
ira
adaba
Nigbati nwon k6 awon QmQ pelu eiye yI de ile baale, baale ranse pe iya awon QmQ yI Jati wa SQt'enu r~. Eni ha sa bimo oraD. ni i pon Qo. Bi iy~ ti YQIQkiinkan, t'o ri era t'6 IQ tlrere
40
lol
R$ Ti AWQN ill
lworl KO
FI
N~ ~
AoABA.
l'ojude baale, ni ~~ r~ ti beresi i gbon n'il~. Nwon ko tile ti i beere QWQIQwQagbale t'6 fi beresi i kako bi oun ti se ri QmQ criy~k6 bQ oko fun awon QmQ oun+se olob6 kuku ti ta a 16ju Qna. 6 ni, bi 6 ha jc; pe ~~~ l'oun ~~ fun QmO eiye t'oun k6 wa'Ie, ki nwon foriji oun. Nwon ni ko buru, rumQ Id i pa QmQ-QIQmQJC;, awon forijl i ni eIeyi, sugbon ki 6 ma tun san a~Q iru r~ se ora mo l'aiye r~. NWQn beere b'6 ba mo Qgangan idi QPy ti 6 ti ri QmQ eiye na ko, 6 si dahun pe oun mo ib~. .es~kys~ ni nwon ti yan awon geride tele e pe ki nwon sin in de idi QPy na, Id nWQDsi ri i pe awon da awon QmQ eiye mejeeji pada sori QPC; Qhun. Ki a ma da eena p'enu, bi nwon ti se da awon QmQ adaba pada s6ri Q~ re e. Inu adaba dim dehln 1ati tun ri awon QmQ r~, 0 SI tun Iik~ won I'oju, ke won n'imu, Sugbon ijo keji ti nwon da awon omo wonyi pada ni E~it tun YO si i gb~r~, 1'6 si beere b' 6 ba ti ri awon omo r~ 1'6 riwa. A.daba dupe, dupe, IQwQ re, 6 si so pe oun ti ri won. E~uni, '~e bi n' ko ba wa bi 0 lere bayi, o ko ba ti wa dupe; IQwQmi l' A.daba ~ ~ pe k'o jQWOma binu nitoripe oun ~~~~so pe k'6un wa tQ Q 10 lati dupe oore r* na ni 6 fi YOyl; 6 ni 6 ku :lgb:lsi1~oun o. E~it ni oun ko binu mo, 6 ni sugbon nisisiyi t'6 ri awon OmQ r~ yen, k'6 yara tun pada 10 si ilu twoye ki 6 IQIsure fun won pada ki llu le r6ju. E~u f~r~ ma ti i yisepada ti ad:lba fi fo IQ si ilu Iwoye, t'6 si nsure bayi pe: Kekere lwoye ko ni i ku, AgM lwoye ko ni i rim,' AgM lwoye a l'OWO,
l/u lwoye a roju. Nigbati yi6 fi t6 oic meta ti eiye adaba ti nwure fun ilu Iwoye bayi ni il~ ha tun nr6ju! Ow6 tabua tun ya WQ ilu; beni nwon nkQle mo'le; gbogbo awon QIDQwon t'6 ti sako 10 tun pada bQ s'ile. Lati akoko na wa ni nWQDti f'oM si i wipe enikeni n'Uil awon ko tun gbodo le eiye adaba IDQtabi ki 6 til~ pa rara. ttm yl fihan 'ni bi 6 ti se je; pe eni ti ~ang6 Alad6 foju .~ WQ'I~,lailai ko je; ba won bu oba Koso rek~ IDQ.
a
mu
~UPA
41
Alaye Qrq (Inu oda
lwoye lrosun
ni ttan yl
wo. A
e
tun mda npe ni OlOsUn NWbye)
OR6F6ROF6, ~1Y\1ABIY~ GBAA-or6fo j~ eiye ti iy~ r~ tobi ~IY~ AB'iof REKEREKE-apejuwe iru eiye adaba; tl iru r~ monlwon, t'o si l'~wa RAGAJfGf-RAGAJ1Gl-tinwon na apa mejeeji f~f~re AHERATA~nj t'o nhe ekurQ ira lati pa fun Uta ~ABALE-pelemQ .l.L.l.oo-orukQ miran ti Simgo nj~
Danrawo 1. 2. 3. 4. 5.
6. 7. 8.
9.
Tani Adflba te) IQ pe oun ko ri QmQ bi 1 Kini mu adAba mu He si ~g~ ilu Iwoye1 QWQ tani awon AgbA-agbAilu lwoye ti ha awon QmQ Adaba? Kini i~ obinrin ti 0 ko aWQn QmQ AdAba wQ ilu twoye wa? 'S~~~l'omode i y<) m'eiye, ~~~'. Ibo ninu itan yi 1'6 fihan pe otito ni QrQ awon Yoruba yi? Tani gba adAba nlmoran b'6 ti se le ri awon QmQ r~ gba pada? Nigbawo ni nwon f'otin si i wipe ki enikeni ma jy yiyy 1daba nl i1u lwoye mo ? Lo awon gbolohun wonyi mQ e)rQ ki a le me pe 0 mo itumo WQD: (a) eni AIAd6 ~'oju r~ wQI~ k'o jy ha won bu oba Koso l'ek~ me) (b) oju QmQ ripon enia (d) jlnnl-jlnnl dA bo 0 (e) aiye ki I d'ori eni k'6 bajy. ~kQ wo ni a le ri kQ ninu itan yi?
11 Agbamoje ko nikan se 'gb6 1Gunnugim ni i gunydn tire T£ £ nikau dd je e: AkaIamagbo I'll ipo eko tir~
do mu u; ~lrgi'i~a~a I'll l se je, se mu
Ti i nikan
Ti i pe gbogbo egb~ ~ pe kl
1111'911
wo je:
L'o difofun w9n I'$rinmoowe, Omo asaja 1'1£ popo Olowe. Omo igi yakata kan, Om9 igi yakat« kan. 9m9 is! yakata kan. t'o ya di'na I'f,in Ti 0 j' oko 0 le 'le, Ti ()j' ile 0 le oko.
ora ora
NN,
wo re
O.•. i l'ogun
f;ltgiri enia,
tu l'ogun. flu erln ti a nSQ nipa re yI j~ llu pataki kan n'il~ y oruba. tlu yI wa l'agbegbe Ni QjQ kan bayi ni ~~Ie kan $e ni nu Erin yi. Kini i$e1e na ? Igi nla kan yakata 1'6 ya di'na, ti ko j'ara oko 6 le wa'le, ti ko j'ara ile 6 le re oko. Gbogbo nu pejo lati yi igi yl kuro 16ju c;,nasugbon igi yl kQ, ko se i yil Nigbati QrQ ri bayi awon agbaagba l1u wa sasaro lori ogbon ti awon yi6 da lati le yi igi buruku yI kuro l'ona. QIQgbQn
on,
rida, olumoran rime. Nigbati Olorun yi6 se e, awon alagbara meta kan wa wa n'llu yI ti nwon t6 i fokante. Oruko awon meteeta na ni Gunnugun, Akalamagbo, ati Eleglrl, AWQn meteeta ti a daruko yI, enia ni won teleri, sugbon eiye ni won l'ode-onii Qte 1'6 te won ti nwon fi d'etye igb6! Okookan ninu awon alagbara meteeta ilu erin yI 1'6 ni iwa tir~ tl enikan Id i ha a du bi enikan Id i ti i ha yimiyimi du imi. Ni ti Gunnugun, agbara re pc;, icic: sugbon b'6 ti 42
OJU~UPA
43
Jagbara t6 b~ nB. ni ahun r~ huye, B'6 ha gunyan tan, i da a j~ ni. AkaIamagbO papa ko ~al ni tir~ l(>w(>:166t(> oun na Iagbara sugbon ahun tire nB.ju ti konkorogun IQ; bi 6 ba po eko, lwonba ti enu r~ ni i po, ko si j~ po 6 k'6 ~~kudepo ti enikan fi le b! a mu riinu re. J;l~glri~a~a nikan ni ko fi b~ lagbara sugbon oun ko ni arun ahun lara: bi oun ba se je. se mu, oun a maa pe gbogbo egbe re pe ki nwon wa ij¥. Lilawo ti Eleglri Iawo yI mu ki t'omode t'agba feran f~, ko si si ohun t'6 le fe se ti gbogbo egbe ati QgbA ko ni i ha a ~urumQ se. Nigbati QfQ igi t'6 ya ell'na yl so QIQgbQnko, t'6 so omugo kQ, ni nwon ha ranse pe Gunnugun pe QfQ 1'6 del~ yl 0, Qna wo ni awon yi6 gbe e gba? Gunnugun fun won lest pe bi nwon ha le fun oun 1'6w6 oun yi6 ba won yi i kuro I'Qna, nwon si fun Gunnugun 1'6w6 nitori Qfan 'ma-wo'lu' yI ko ye won t6. Bi QWQeruuku ti te ow6 tan, 6 da QjQmeje fun won; sugbon nigbati QjQmeje pe Gunnugun yi igi tl. Aj~gbe n'igun ijebo 1'6 fi ow6 won se. .A$etl Gunnugun yI mu ki QrQ tun yi kan .Akalamagbo. NWQ~ ni ki nwon IQ pe Akalamagbo wa nitori agba 1'6 t6 oro i IQ. Sugbon inu. apo kanna ni oun pelu Gunnugun npa eku si: igbe ow6 ni oun papa nke. NWQn tun fi ow6 fun kokoro miw6-miw6 tan, 6 dei ijQ meje fun won pe ijQ na ni oun yi6 wa fi igi se ar~ku 16ju Qna llu. IjQ keje pe, Akalamagbo yi igi ti; 1'6 ba di igb~ a i fewe, oko l'obinrin ti i wa nkan Q~; Akalamagbo sa IQ n'nci bamu-bamu, nwon ko si ri eni io Q mo. OrQ na wa yi kan awon agbaagba, 6 kan awon Mlf~; bi a ba ka eni tan, ejl ni i kan. NWQn tun ranse si ~:t~girl$a$a pe QfQ 1'6 del~ yI 0, kini imQran ti 6 le mu wa tabi iranlowo 1'6 le se? Ko sa ni i buru k'6 ma ku enikan mo 'ni=-eni ti yi6 kit nlkan l'a 0 mo. NWQn be EI~girl$a$a pe k'6 jQwQ gba awon. J;:l~girl dahun pe, 'Emi QmQ kekere! Eleyi PQ ju ~mi rni IQ! Kini se ti ~ 0 ranse pe Gunnugun, awon ni nwon le se iru i~ oayi 7' NWQn ni awon ti ranse pe Gunnugun, 6 ti se e ti. El~giri ni, 'Hen, ohun ti Gunnugun ti se tl ni ~ wa SQpe k'emi wa se! ,Akalamagbo riko, ~ 0 ranse pe 7' NWQn SQ fun un bakanna pe oun papa ti ta tl, J;:1~girl ni oun ko fO pe apa oun yi6 le ka igi yf Iati yi. AWQn agba ri i pe okete f~ boru re e; ni nwon ba mu
a
e
44
AGBAMOJE
KO NiKAN $E
'GB6
~l~giri be, Igbati 6 p~ ti nwon ti nfi ohun w6him fun un, tl nwon si nfi Qrfm woran fun un, ni :e.l~giriba gba, Iati ba won se ise yi; nwon fun oun na 1'6w6 gege bi ti awon yoku bi 0 tile j~ pe oun ko beere ow6. Oun papa da ijQ meje fun WQn pe ijQna ni oun yi6 yi igi yI. 'Agiltim m'Qran se sQ-Q,ogbon inu r~ pe egbeje' ni QrQti Elegiri j~. B'6 ti gba ow6 wara tan, "0 fi okan se meji, 6 se Je, se mu. fun awon ~l~gb~r~. Lehin ti 6 ti fi jlj~ ati mimu t~ WQn IQrUntan, 6 SQfun won pe, '~gbQ 0, enyin ara mi, igi nla kan yakata ya di'na I'Erln, ti ko j~ ki ara oko le wa'le, ti ko si ie ki ara ile le r'oko 0; emi ni nwon si pe si igi Qhun pe ki n' wa yi i kuro }'Qna. Nitorina, mo nfe iranlowo nyin; bi ~ 6 ti se ran mi IQwQlati yi igi yl kuro l'ona'. Elegiri , f~r~ ma ti i sQrQyI del~ tan ti nwon ti dahun pe 6 ti ya. Se, b'enu ha je, oju a ti. el~giri~a~ani ijo meje ni oun da fun won, ijQmeje na si ku ijQmarun lonl. NWQnID iyen ko soro, k'6 IQ fokanbale; bi ijQ na ha pe ki 6 maa se lreti awcn=se bi erin ha Je ti 0 y6, igbe I'oju 6 ti! Ni kete ti J;,l~girl~a~afi QdQawon ygb~ r~ sile tan ni 6 tun ta~a~a gba ilu miran IQ IQdQ awon elegbe won yoku. Igbati 6 tun d'ohun, 6 se fun won j~, 6 se fun won mu. Lehin ase yI ni 6 ha tun t~wQp~b~, 6 ni ki nwon jowo gba oun; ki nwon ma jy ki oun t~ nitorL~t~ awo ni ~t~ Q beri, Nwon beere pe kini de? 6 ni igi nla im yaKata 1'6 ya d'Qna I'Enn, ti koje ara oko k'o le wa'le, ti ko jy ki ara ile k'o le r'oko. Igi yl ni nwon si SQpe ki oun wa yl kuro l'Qna; bi nwon yi6 ti se gba oun 1'6 ku; ohun ti oun be fun nlyi. NWQnni se 6 ti ya ni abi koi ya? :el~giri~a~a ni ijQ meje ni oun da pe oun yi6 yi igi Qhun kuro l'ona, ijQ meje na si ku ijo merin. NWQnni ki 6 IQ fi ~dQle'ri oronro ; ki 6 maa IQ, bi QjQna ba pe ki 6 maa ~ereti awon; howu, kini 6 ritltori iyen b~b~ abeelurno si-'~ni ti ko ri bi abahun flW~WUabona, abQfQnt6riAjibQna, baba ahun!' Bi el~giri ti nlo lati abule kan si ikeji niyi, t'6 mb~w~ kakiri 16rligi nla yakata t'6 ya di'na refin yl, t'6 si flSej~ se mu fun gbogbo enia. 6 se b~ 6 yl bi orisi ilu m~~dQgbQllPQ, gbogbo ibi ti 6 si flUe ni nwcn tlfQwQsQyafun un pe, 'ko s'ewu l'egberun eko aya1ialdun Q~ nikan 1'6 ku'. Lotlto, nigbati QjQpe, ki enia wo okitikitl yS~QmQ enia
oru
45
~UPA
16de-enia dabi y~~~ il~. Gbogbo won cl pire-pire; ibi oku QIQja ripuro ni. Bi nwon ti pc;,to ni uwon fi ~urnmQ igi yakata yI. NWQn mu orin ko pelu, nwon nwipe:
NN, ti-t l'ogun Ti-t l'ogun; eltgiri enia, tt-i /' ogun, el~giri enia, t1-1 l' ogun. Eyi ti a ti riwl yI p~, bi ogan ni nwon ti yi igi yakatl yI kUro 16ju c;,na. Ngbo, tani rid'emu ti ko s~-16ju awon geode! Bayi ni :el~giri se fi QWQ-liIa ~e nkan ti gbogbo ilu ~rin ti se ti; 6 gba iyi, 6 gba ~y~ I'QjQ na IQhlin. NWQn gbe ern, nwon fi ilu si i, nwon nkorin WQilu erin bayi pe: NN, tl-1 l'ogun,
Ti-ll'ogun; el~g;ri enia, tl-i l'ogun.
AJaye Qrq (Ninu odu Oturd Orlfa tabi Oturd Origbe ni itiJn yf ti wd)
~taiRl$A$A-ori~i PUPQ, nwon a Tt-) L'OGUN-r~~t~
awon eiye kan ti
maa
tQwQrin:
nwon kere
si maa dide PO fo wil l'~kanna
ni ori awon jagunjagun maa 6ri l'QnA ogun; eleyi nse apejuwe bi awon ~iy~~l~giri ti maa nse wil .l.sAJA Ni p6p6 oL6wE-bi a ha iisa a tabi yin in l'orisirisi ni p6p6 016we, 6 le mu ija ja nigbati ori r~ ha yi KOKORO MIW6-M1W~ni ti ojur~ ko riri ow6 k'6 ma k6 0 na TA$A~A-rlnkiakia B~B~ AB~UJM~~~ laisimi
Daorawo 1. 2. 3. 4. 5.
SQiwa ti Gunnugun, el~girl, ati AkalamAgbOni l~wQ. SQ owe yl ja: Agba 1'6 t6 Ore ilO, oba 1'6 . QgbQn wo ni el~giri~~ da lati fi yi igi yAkata kuro I'Qna ~rln1 ~kQ wo ni itan yi kQ wa? 'Emi QmQ kekere! EJeyi PO ju ~mi mi IQ'. Tani SQ oro yi, kil'o si fa gbolohun nil wa? 6. Lo awon gb616hun wonyi mQ or<): (a) b'~nu ha j~, oju a ti (b) so QIQgbQn kQ, so were kQ (d) enikan kl f hi yimiYlmidu 'mf.
.
12
Obinrin }'6 kQkQ ru eku egungun Igbo etlle t'oun t'~gbin Adilpi> 011'0 t'oun
t'ty«
0 ju mi, Emi oju 9' L'ard i1i eni fi nfojudi'ni: L'o difd fun W{Jll ni llubinrin Nlbi egungun w{Jn ti nl'dko kiri. NN, Iwor! 0 r'fku, Egungun 0 gb{Jdi> na babaldwo. 'lw{J
Obinrin ni eni kinni t'o kQkQ ru ~ku egungun l'aiye yl, nipa a~eju ni okunrin fi gba 1QWQwon, Bi irQ ba ni, ~ ja mi, enyin opltan, lIu kan wa ni lgbaanl ti a npe ni Ilubinrin. Ni i!u ti a wi yI, awon obinrin won 1'0 PQ ju okunrin won IQ. Nitori idi eyi, awon obinrin 1'6 npa~~ le awon okunrin 16ri! Bi ija kan ha b~sil~ larin QkQ at'aya, eyi ti nwon iba fi pe won ki nwon pari QrQ na fun won, Mao! nse ni gbogbo awon obinrin yio sa ara won io, dWQn a yi WQinu ile, nwon a si IQ da ago b'ori pelu pa~an atorl l'QwQ won ha-haa-ha; nwon a beresi i maa okunrin t'6 ba iyawo r~ ja yI kakiri, nwon a si na ani Ipijunpimu! Bi awon obinrin ha da age yI b'ori tan, kerekete ni enia yio maa ri QWQati ese won lode; nigbati awon okunrin ha 11 eyi, nwon a kun fun ib~ru ati lwarirl; alsan airot~l~ a beresi i maa se won, Nigbati awon obinrin yio han awon okunrin ni eemQ tan kale, nwon pe ara won io, nwon si se a~aro 16ri awon obinrin won wonyi, NWQDro 6 IQ, nwon ro 6 bQ, nwon pinnu r~ s6ri pe ki nwon ranse pe alawo won lati le mo kini awon le se, Babalawo ti nwon tQ IQ gbe ifa kale, odu t'6 jade 16ju open !'QjQna lohtin ni lworl pelu <)y~ko.0 ki bayi pe: , /gbo etlle (bun t'fgbin, ildap9 owo t'oun t'iy«; iW9 I>ju mi, emi I>ju p, Para He eni fi iljojudi 'ni: 1'0 difa fun
a
le
46
OJU O~UPA
47
w()n ni llubinrin nibi ti egtingun W9n ti nli ako kiri. lworl 0 r'~ku,' egungun 0 gbodo na babalawo. Nigbati babalawo ri awon obinrin loju open, ti nwon da IlgQ b'ori, pelu pasan Mori l'QwQ won ha-haa-ha, 6 ni, '1;, wa fe na mi ko! Iwori 0 r'eku, egungun
o' gbodo
na babalawo!'
Lehin t'6 ti dapara bayi tan, 6 yiju si awon okunrin t'6 joko yi
j
ka, 6 ni, 'Enyin ojo wonyi! AWQn obinrin nyin ni ~ nsa fun! Se nitoripe nwon da ago b'ori, oun ni ~ wa SQ di nkan' babara bayi; ko buru, ebo ni ki ~ rU Iati fi ta ebo E$u danu ... Nj~, kini awon maa fi rubo ? 6 ni nwon yio ni igba abere, QpQIQpQowu iranso, igba awe aso alari, igo epo meji, akuko adie meta, ati ~~rindil6gun ow6 awon baba wa Iailai. K'a wi, k'a Io, awon okunrin rubo Iati fi ta ebo E$u danu. Nigbati E$u ri ebo, oun na parada di enia; ni 6 mu won WQ igbale IQ. Inu igbal~ yI ni 6 ti fi QWQbi nwon yio ti se nkan wonyi ban won. Ni nwon ba mu awon aso wonyi ran: nwon da ~wU, nwon da $okoto, nwon rein lbowc pelu lbose. E$u ni, 'Se e SQpe nwon rifi QWQati ~s~ tiwon sil~ ni, enyin ~ ma fi QWQati ~s~ tinyin sil~; koda, ~ ma jry ki nwon r'oju nyin nile papa~ da aWQn bo 6. Nipa b~ nwon ko ni i le mQ nyin'. E$u ko fi IDQbayi: 6 tun SQfun won pe, dipo ti awon obinrin fi rimu pa$an dani, idit ni ki awon mu I'QwQ, eni ti 6 ba si ta fele-fele nigbati nwon gbe egungun tiwon jade,ki nwon fi idit b~ oluware I'6ri sonu. K'a ma ba op6 IQ ile 016ro, titi ti awon okunrin fi pari woro awon obinrin ni igbaI~, awon obinrin ko fura si i rara. Ni QjQ kan lehin eyi, obinrin kan pelu QkQ r~ jQ rise gbonmi-si-iomi-o-to-o, eyi ti ko y~ k'6 d'ija rara. Sugbon eyi ti a ti nwi yI p~, awon obinrin ti wole IQ da agQ b'orl, nwon ni awon gbe egungun jade. Pa$an duro sanran-sanran I'QwQ won, nwon beresi i le okunrin ti 'oun pelu iyawo r~ ic ja yl kakiri. Nigbati awon okunrin ri eyi, nwon ni kini subu te awon yI ~w~; awon na WQ igbal~ IQ, nwon gbe egungun tiwon jade pelu ida l'QwQ r~. Egungun wa pade egungun, Bi awon obinrin ti ri eyi, nwon ta kiji pe nigbawo ni eleyi wa tun de k~! Aiyit won b~r~si i ja pa, pa, pa. Eyi ti 6 se aiya gbangba ninu won, t'6 SQpe oun Iaiya, egungun fi ida QWQr~ b~ ~ 1'6ri-o di peregede n'il~. Gbogbo awon obinrin yoku di
na
ha
ha
$aa
48
OBJNRIN L'6
KQK6
RU
~KU
EGUNGllN
p~-~-il'-tuka; 6 di b'o-o-Io-o-ya-n'vmi. Ni kukuru, bi awon okunrin ti se gba agbara pada IQwQawon obinrin WQUniyi. Jlnni-jinni t'6 da bo awon obinrin nitori QrQyl ko se i fi enu SQ. Odidi ijQ meta ni nwon fi rikako, ti nwon rironu nipa QrQ yI. NWQn ~r~si i wadi eni kQ won ni ini ohun ti nwon se yi sugbon nwon ko ri i mo. Lehin QjQ die, awon obinrin pap~ wa se ipade tiwon, ti nwon si wewe 16ri QrQawon okunrin won, nipa ogbon ti awon yio da ki awon le tun fi gba agbara yi pada IQwQWQn.QIQgbQn tida, onimoran nmQ Q; nikehln, awon na to alawo won IQ lati wadi ohun ti awon yio se lati gba agbara yI pada lQwQ awon okunrin. NWQn mu ookan nwon fi kun eejl, nwon de QdQ alawo. Alawo gbe QPQn if a kale, odu karma yi 1'6 tun fo YQ ganran 16ju QPQn: IgbO etile t'oun t'~gbin, adapv owo t'oun t'iya; iW9 0 ju mi, emi 0 ju 9, Para ill eni fi nfojudi 'ni: 1'6 dlfd fun wcm ni llubinrin nibi ti egungUn w(m ti nl'tik{J kiri. NN lwori 0 ,'fku, egUngUn 0 gbodo na babalawo. Alawo na ni, 'Enyin obinrin, er ma kuku ni a~ju o! Kini se ti er fi ni a~eju be? Agbara ni er beere fun, awon okunrin si ti gba agbara yi mQ nyin IQwQ'. Nj~ kini awon le se ti awon yio fi gba agbara na pada, babalawo ni ko tun le se i ~e mQ. Sugbon nigbati 6 ti p~ ti nwon ti tiYQQlenu, ti nwon ko si dekun iyolenu yl, ni 6 wa SQfun won pe ohun ti OUD le se fun won ni pe ki OUD kQ wonni Qna miran ti nwon le maa gba ' gbe egungun won jade. 6 nl, 'Se Qsan gangan ni awon okunrin ngbe egungun tiwon jade ni, enyin er maa gbe tinyin jade 1'6ru; sugbon er ma j~ ki nwon ri nyin 0, ay3.fi ni oju ahi'. Lati igbana IQ ni 6 ti j~ pe awon okunrin nikan 1'6 tigbe eegun,
Maye Qrq (ltan
y(
YV ninu odU lwoTl OYfkU)
IOB6 E'IiU T'OUNT'~BIN-jgb6 t'6 bit idQti si
wa
nftosi ni awon enia nda
OJU O$UPA
49
AoAPQ OWO T'OUN T'lY).-ki aWQD enia maa paw6pQ ~e OWQ le mu iya tabi ~gbjn wa, 6 san ki olukuluku ~owo tir~ IQtQQtc} iwoRl 0 ll'tKU-onifa ki i gbe age} egUDgUD we} NA NilPIrU-lPlMU-lu ni alubol~ NL'AKQ KIRI-n.Je ako (okunrin) kakiri
Danrawo 1. Iru lgba wo ill awon obinrin Ilublnrin maa ngbe agQ egungun wQ? 2. S
4. Ogbon wo ni awon okunrin Ilubinrin da ti apa won fi kli awon obinrin won Co ti nfi iya j~ won? 5. Lo awon gbolohun wonyi mo QrQ lati fihan pe 0 mo iturno won: (a) di p~-~-n'-tiika (b) nkan babara, 6. S9 ~kQ ti ltan yi kQ wa.
13
Eni ti koi ti i setan iku Igbehtn aiye I> jump L' <5 dlfd fun Eni-ti-koi-setdn-iku; Eni-ti-kot-se-tdn-iku dlfd fun wQn ni lhib_inri/l Nlbi aj~;i godogba ti npa.$~ai/ora: L' ($ dlfa fun aj~jl gOdogbo T' 0 nlQ ree bd w9n mu' l~ ibitdo Nibi ibU oluwert. 'Ire ow<5ni n'
le mo
ont, tani mo?
Tanf 'gbfhin aiye mi! Ire Qmr ni n' 0 bl, tanl ma?
mo
Tani le 'gbehin aiye mi! Ire aya ni 11' 0 If, tani mo? Tan! le fI'Io 'gbehin aiye mi! Ire He ni n' <5 ko, tan! mo? Tan! le n1{> 'gbfhin aiye mi!' . Okunrin kan wa ti ow6 r~ buyaarl teleri, 6 ni owo yl tob~ tl eni ha SQpe tire bawo ni il6 won, oluware nsu imi ehin ni. lie r~ PQ jQjQ; esin r~ ko n'iye l'ekan. Sugbon nigbati 6 ya, obiri yi fun un, ko rise UUlra mo, Gbogbo He 1'6 ti kQ 1'6 ta: esin r~ ti ko l'6itka I'ekan tele, a 0 ri ikankan ninu won mo. h~r~ yl PQ tob~ g~ 1'6 fi tun di atoroje Qsan gangan. AWQn enia t1 nwon ti mQ Q teleri nigbati nkan ridan fun un, ti nwon si tun ri i ninu Ipo t'o wc\ nisisiyi, ni nwon gba a nimoran pe k'o se bi omokunrin ti i se b'6 ha buru tan. Sugbon, 'ako igi ki i se oje' ni okunrin yI j~ nitofi esl ti imaa fun won ni pe oun koi ti i setan iku. Beni nwon k6k6 se fi ndapani pe 'eni ti koi ti i setan iku', ti oruko yJ si fi mQ Q lori. Eni-ti-koi-setan-iku kQ lati pokunso nitori igba 1'0 yipada yI, bi 0 tile jy pe nwon fi-enu tl i de oj6 k'6 pa ara r~ danu. Kclka ~ nse ni 016ro n'iret! t'6 daju pe b'6un 0 ba ti i ku, oun yio ~i tun da nkankan-ohun ti yio da nikan ni kc me. Pelu ireti r~ yI l'Qkan, 6 beresi i sagbe kakiri lati abule kan s'ekeji,
le
SO
OJU~UPA
51
awon alaanu a si maa ta a l(>r
e
Oruko alawo ti nwon to IQ a maa j~ Igbehin-aiye-o-jumo. Alawo gbe ifa kale, odu t' 0 YQ n'ijo na l(>hl1n ni odu Ogbewehln. 6 ki i bayi:
Igbehin aiye 0 jum(J: /'6 difd f'eni tf koi.setan iku; eni ti koi seton ika difa fun w(>nni llubinrin nibi ajoji godogbO ti npa$f! aUara: 1'6 dfja fun ajoji godogbo t'6 nlo re ( bd w{Jn mu'/f ibUd6 n'fbU oluweri. Nie, ire ow6 ni ng 6 nl, tani mo? Tani le mQ 'gbehln aiye mi! Ire QmQ ni ng 6 bI, tani mQ? Tani le mQ 'gbehin aiye mil Ire aya ni ng 6 f~, tani mQ? Tani le mQ 'gbehin aiye mi! Ire He ni ng 6 kQ, tani mQ? Tani le m.Q'gbehln aiye mi 1 Babalawo na SQfun won l'(>jQna IQhiln pe bi nwon ba m~ ki ilu won torO-id ow6 de, ki onj~ PQjaburata n'i!-u-ekute ile ni nwon yio fi rubo, Enia 1'6 oj~ b~ l'aiye ojoun. Ko wa ku ibi ti nwon yio ti rl odidi QmQ enia fi rubo! A gbo pe ayangbe aja dun, sugbon Id a wa t6 yan an k'6 t6 i gbe nkQ! Tani j~ fi QmQ tir~ sile ki nwon fi rubo fun ilu! AWQn agba wa ronu wo, nwon dete kan: nWQr1ni ibO ni awon yio di 16rl QrQ Da; ki olukuluku maa wa daruko QmQ tir~, eni ti Ibo ba mu ni awon yio fi se lrubo na. Babalawo ti kQ won pe bi nwon ba ti ri 'ekute-ile' na, ki nwon kan an m(>'nu p6si l'oy~, Id nwon si gbe p6si yijus'6do, k'6do ghee IQ. NitotQ, nwon beresi ibO i ill. NWQn beresi i daruko: QmQ lagb~rci ni k'ciw n mu Iati fi rilhQ nd; aWQD ~CL~_ta_n6~ bi. ilu r ~u, ow6 de, onj
eN! rt Koi rt i $ETAN IKU
52
tam~u ni? 11>0a tun kQ! Bi nwon ti se le gbogbo awon omode kekeke Ilu tan niyi t'o j~ pe ko si eni ti ibo mu ninu won. AWQn agbaagba llu tun beresi i ara won wo I'QkQQkan; nwon tun iyawo won pelu, sugbon 11>0ko mu enikankan ninu won. Ni gbogbo igba yI wa, nwon ti gbagbe Eni-ti-kol-setan-iku lati le wo. Nigbati 6 p~ ti nwon ti npete-pero lori QrQ yI ni enikan ninu won s'enuforo, t'6 SQpe, '6 ~iku Eni-ti-kol-setan-iku ki nwon le wo ; ~j~ ki a le e wo boya oun ni eni nil'. Binwon ti ju lbo si i bayi, ponkan ni ibo gba a mu: ifa ni oun ni! Ko wa i ku ibi ti nwon yio ti ri Eni-ti-kol-setan-iku; eni ti 6 j~ pe kadara tire 1'6 mba yi kakiri, ti ko fi ibikan se ile; eni t'6 ie pe k'a ri 'ni ni igbara loni, k'a si tun gburo eni ni igboro lola ni o mM kakiri-t'o nse agbe lati abule kan s'ikeji! Nigbati ko si ona miran fun won mQ lati gba, nwon beresi i wa Bni-ti-kol-setan-iku kiri. NWQn wa a kiri titi; bi nwon ti nkuro ni ileto kan ni nwon mbQ si ikeji sugbon nWQDko ri eni ic Q. Igbati 6 p~, pe, pe, ti nwon ti wa lori hila-hilo yI ni nwon IQ kan 016ro ni abu1e kekere kan nibi ti 6 ti nsagbe, NWQn pe e WOboya oun ni tabi oun kQ, 'Eni-tl-kol-setan-iku!' 6 ta girl, 6 ni, 'Hen'. NWQn ni iWQti awon ti nwa kakiri lati iye QjQ yI wa, t'awon 0 sun, t'awon 0 wo! 6 ni, 'Kini ~ nwa mi kakiri funj B 0 mQ pe ng 0 le se ki m' ma se i~ oojQ mi ni T NWQn ni irohin aYQ nla kan ni awon wa mu fun un. Eni-ti-kol-setan-iku da won lohun pe kini irohin aYQ na? Ki nwon 50 Q fun oun k'6un gbo, NWQn ni oba ti waja lati QjQt'6 ti p~, nigbati awon si difa ni llu lati mo erii ti oba tQ si, oun ni if a mu pe k'awon fi joba; nitorina ni awon se nwa a kiri. Eni-ti-kol-setan-iku ni, 'e wi i, abi 6 be)! Iyen ni pe ng 0 b~ kuro IQwQi~~ t'6 n~ mi yl!' Inu r~ ti dun de'dl, Ni kukuru, bi nwon ti se fi ogboogbon, ~r~~rQ, tan eni-tikci-setan-iku j~ niyi, ti nwon mu u pada wa si ilu r~-laimQ pe nwon ti kan p6si ti nwon yio gbe oun ju si sile. Bi nwon ti nrmi u wQ'lu, nwon ko f'Qkan se meji, aa:fin oba ni nwon mu u gba IQ. B'6 ti de aafin ni nwon ba di i raka~au, ti OWQOgbe e jit sinu p6si nwon fi omori r~ kan an pa, oba si pase pe ki nwon IQ gbe e ju sinu odo. NWQn dapara pe inu p6si yen ni yio ti mQ bi oun setan iku tabi oun koi ti I setan.
le
le
om O$UPA
53
Odo gbe p6si IQ raurau! Kini nwon se eyi tan si ni, ilu beresi i r6ju.llu ti ko ti s'6nj~ teleri, ODj~pc) ti nWQDf~r~ le maa fi QWOgba a n'i1~. Ow6 tun ya wQ'Iu bi omi bakanna; DWQDtun beresi I kO il6 alararltbara kakiri gbogbo Ilu. :eni-ti-koi-~tan ikU ni tir~ kal setan iku nit~to; dipo kt6 kU, nse 1'6 rinna ko ire IOna. Akoko ti nwon ghe e ju s'6mi t'oun ti p6si yI gangan ni 6 pe bi o$il merin ti oba llu kan ti a iipe ni llubinrin ti waja. AWQn ara Ihibinrin si nwa eni ti nwon yio
fi joba. Babalawo t'6 dafa -oba fun won l'ojo na. lohun ti SQ fun won peeni ti nwon yio fi joba, oju omi ni yio ti wa, inu edldl ni yio si wa pelu; bi nwon ba kQkQ ri i, iliya won-yio ja, sugbon kl nwon mase kominu, ki nwon 6 tu nkan na. ti a di l'edldi wo nitori ire 1'6 mbe nibe. Lati ijQ ti babalawo ti SQ bayi fun awon ara Ilublnrin ni
nwon ko ti ni igba i~ meji: bi nwon ba ti ji 1'6wurQ, nwon a beresi I IQ maa $Q oju omi nigbati nwon ti SQfun won pe oju omi ni oba titun ti yio j~ yio ti wa. NWQn $0 odo titi-ti, nwon 0 ri nkankan titi O$Ukinni fi koja; O$Ukeji le.bakannaj osuketa, Mifo-ni nwon ba se ara wuy~, nwon ni iro ni alawo awon pa tan awon je. () ti ~, ~, p~; nwon tile ti gbagbeki 6 t6 di QjQ ti ado ghe p6si YQsi Ilubinrin! Enikan lasan ni 6 IQ si eti ado lati ponrni; titajukan t'6 tajUUn ni 6 ri nkan na. t'6 tiyi ridi-ridi be) 16ju omi 10kankan. Were, 6 ti fi igbe ta pe kini mbo 16jU omi lokankan yI? Oju oun nikan kO ni yio ri eleyi. Igbati nwon yio sunmo kini na. 1'6 di p6si! Aiya WQDja pe tani ku ti nwon gbe ju sinu p6si SQs'6mi! NWQn beresi I bi ara won sugbon ko s'eni SQpe oun me) nipa r~. Ni awon llgba ba SQ pe ki nwon IQ y~ ~ wo, ki nwon mo ohun t'6 wa ninu r~ k'awon wo 6 na. NWQn yi p6si ju si bebe odo; hi nwon ti $i i wo bayi ni nwon ba Eni-ti-kol-setan-iku ninu r~! () fi QWQbQ oju bQorobQ bayi, 6 ni nibo ni oun YQ si vl ~w~! Eyi ti a ti tiwi yI ti ~, ni nwon ba ghe e dlgba-digba, 6 di ile. Ori 1'6 YQ c$ ti kai ti i ku4rni kansoso 1'6 ku l'~nu NWQn gbe e de'le tan, nwon w~ fun un; nWQDfun un l'onie. nwon si
lere
re.
~N1 rt Koi
54
rt i ~ETAN
IKU
WQaso daradara fun un. Nigbati 6 t6 bi QjQ meta ti nwon ti ntoju re, ti nwon si ri i pe oju r~ wal~ tan, nwon de e ni ade. Bi nwon ti se fi joba niyi. Gege bi a~ Ilublnrin, bi nwon ha ~~~ joba tan, awon ilu yoku gbogbo t'6 wa ni agbegbe 11uyI ni lati wa foribale fun oba tuntun t'6 ~~ j~ yI, ki nwon si ta a lQr~ owo, erubinrin, erukunrin, esin ati QPQiQPQohun-elo ni meremere, Oba tl ko ba se b~, t~t~ j~ e. IjQ keta pe, awon oba llu orisirisi agbegbe ti ko jlnna pUPQ si tlubinrin sa ara won jo, nwon si wa yil~ fun oba g~g~ bi ati i$~dal~ won. NWQn ta oba lQr~ ow6, ejlgba i1~k~, kijipa ldi, ati oniruuru ohun meremere b~. Ara awon oba t'6 wa, t'6 si mu ~bun dani bayi, ni oba ilu ibi ti nwon ti kan Eni-ti-kol-setan-iku mo p6si. Bi oba ni ti d oba tuntun yi, ~ru M a. ~~ r~ kQ'I~. 6 rora dojubole sugbon Eni-tl-kol-setan-iku ti ri i. NWQn ki oba tan, nj~ ki nwon maa IQ, ni oba tuntun wa pe oba ti ~rU mM yI. 6 beere boya 6 mo oun. Oba na dahun pe, 'Kabiyesi, oju mi ti IQ lara nyin!' Oba tuntun yI wa tun bCere pe tabi kl i se oun ni oba 11u ibi bayi-bayi ni; oba si dahun pe ~ni. Oba ni nj~ 6 tun ranti ohun t'6 ~l~ ni ilu r~ nigba bayibayi. Idahun r~ j~ b~ni. Oba Ilublnrin tun bCere pe nj~ oba yI mo .okunrin kan ti oruko r~ rij~ Eni-ti-kol-setan-iku: oun na dahun pe, 'Kabiyesi, eni ti a daruko yl ti jalalsi!' Oba Ilublnrin ni oun kol ti 1ku 0, oun l'oun rij~ Eni-ti-kol-setan-iku o. Ni QrQ ha di 'wo mi, n' wo Q'! Nitorina igbehin aiye ko jumQ t6tQ. Ko si eni le mo igbehin aiye QmQ ~da ayafi Olorun nikansoso. Enikan ko gungi k'6 koja on ewe ri; ko si eni le fi on enikan run imu k'6 SQpe ko ni i la. Qrunmija.
a
a~
(Lat! inu odU Ogi>e Wrhln ni utln yl ti y~) iCdtHIN .AIYB 0 J1JMo-bi tl enia le mQ NIBI }JOJI 0000080 TI
igbehln aiye enikan yio ti ri Id i se ohun
NPA$~AlL.4.RA-nibi ajcjl Iasan-lAsAn ti np~ lAI j~ pe 6 ni ara m ilu na MU'Lt IBiID6 N'mu OLUW~RI-mu il~ lati ~6 si inu jbu ti oluw~ri wa
OJU O~UPA
55
OL~Rl-iwjn
odo Buy.uRi-pc} pupo EKurE ILE--enia ni nwon
da pC ni ekutC ile nihln. 6 j~ ap awon babalawo lati ma maa la a mQI~ pe enia ni ki nwcn fi rubQ RA~U-g~g~ bi ~YQkan ALARAMBARA-ti a da ara orisiris! si ol L'Eolol-de pa bamubimu MOBA iLtKt-il~k~ oniyebiye tf eba nl0 miPA lof-kfjipa idi oba; ban~ ti eba nsan Danrawo I. Kini fa a ti nwon fi gba Eni-ti-koi-setan-iku ni imoran pe k'o pa ara r~? 2. Bawo ni okunrin olow« t'o di edun arinle yi se gba oruko 'Eni-ti-koi-setan-iku' ? 3. Ipinnu wo ni awon ara ilu yl se nipa Qna tl awon fi le mo QmQ eni ti awon yio mu fi rubo ? 4. Kini ldi r~ ti nwon fi kan Eni-ti-kol-setan-iku rnc'nu posi, ti nwon si gbe e ju s'odo ? 5, 116ibo ni nwon ti ri posi Eni-ti-kol-setan-iku he loju orni? 6. Ona wo ni ori Eni-ti-koi-setan-iku fi gbe e ko ire? 7. Kini ~tQ ti gbogbo awon oba ilu agbezbe Ilublnrin gbodo se bi oba tuntun ha j~ ni llubinrin? 8. SQ ohun t'6 ~yl~ n'ijq ti Eni-tl-kol-setan-iku tun oade oba ilu r~ t~l~ ni Ilublnrin. 9: SQ itumo awon gbolohim wonyi: (a) T~t~jy ~ (b) su iml ehin (d) 'ohun ti cmckunrin i se b'c ha buru tan', 10. ~kQ pataki wo ni a ri kQ ninu ltan yi?
Ija Araba oun Iroko
14
Olllrll ponkan, Oliiru ponko, OtLiru ponko-ponkan-« Oturu P911kim:
L' 0 dlfd fUn lroko To mb'Araba 19ta, Oturu P9nko: L'o dlfdfun lroko To thb'AroM $9t~•. Oturu P9nko-P9nkiln L' 0 difd fun lroko
T'o mb'Arahapete. OturU P9nko-P9nkan-pqnkall[hi AroM ha wo si
lb~ ni f ra sf. K'o wo, k'6 wo! Araba 0 wo m6 Oju t' troM . K'o
wo, k'o
wo!
Iroko pelu Aniba j~. Qr~ gidi gan-an ni igba aiye won. Enia hi tiwa yI na ni won teleri, Qt~ 1'6 t~ won tl nwon fi di igi igbo, Or~ Arithit pelu troko PQ to~ g~ ti a ko fi tun pe won 1'0r~ IDO bikose omo-iya, Onje ti Iroko ko ha j~ jy, Arftba ko j~ fi enu wo ; bakanna ~w~, aso ti Aniba ko ha j~ wQ, Iroko ko j~ fi kan orun re, Sugbon gege bi a ti mo, k'a tile so pe inu iya karma ni awon mejeeji ti je;> jade wa, sibe olukuluku won 1'6 gbodo ni Iwa tire, A ko le ~~~~ maa f''enu pitobo pe alagbara ni Iroko i se=ayafi eni ti yio ba pegan ori~ft ni yio so pe afin 0 fin t6! Sugbon hi. 'jagun' ti j~ alagbara yI ni 6 tun ie olokan-lile ati onigberaga; ogbon tire nikan ni 6 maa nje;> 0 loju. Wayi 0, ni ti Arftbit, enia j~j~ I'oun; sugbon b'o ti j~j~ to yl, okunrin j~j~ ablja-kunkun ni i se, Ko si eni j~fi <;>wQ pa ida r~
le
to
56
OJU O$UPA
57
6ju; bakanna 1'6 tun ie QIQgbQnenia. Iwa f~ yI mu ki nwon feran re ju Iroko IQ. Oba llu papa feran re t6b~ 1'6 fi maa riki i ni 'An\ba ni baba'; bi oba ba si ki i bayi, oun na a maa cia oba lohun pe, 'Eni a ba ba I'aba ni baba, kabiyesi'. A~e inu Ir6kb ko dun si gbogbobi oba ti se nki Araba YJ, a si maa ro l'okan r~ nigbagbogbo pe bawo l'oba ti se mo pe Araba ni baba. Oun ko ni i gba eleyi rara. Ni ijo kan, QfQ kan se bi QfQlarin Ir6ko pelu Araba; QrQna ko si to QfQ t'o Yf; k'6 d'ija rara. Sugbon nigbati 0 j~ pe 6 n] nkan ti Iroko ti gbin s'ikun W~,6 taku herihe mQ Ai-aM IQwQ. Ere ni, awada ni, bi ere bi ere, alaborun ma d'ewu! OrQ kekere da ija sile t6b~ 1'6 fi di ohun t'awon ara ilu mba won dei si i. Ni kukuru; E~uk6 sarin awon mejeeji: bi E~itti nse Qtun b~ nse osl, AWQn ti nwon mo won I'Qr~ pe won lati ha won pari QrQna sugbon nwon ko gba. Bi nwon M bi lroko Iere.pe kini nkan t'6 mbi i ninu si Araba gan-an, dahun pe ko si ohun meji lehin pe 6 oun jija egbon, ati papa pe oun ko faramo kikl t'oba riki i pe 'Anlba ni baba'. Bi nwon M si SQ fun Ir6ko pe iyen ko se nkankan, a dahun pe 6 se meji. Nigbati nwon ko roju QrQ yl, nwon De Ar~ba pe k'6un papa gba fun Ir6ko pe oun l'egbon. NWQn ni, 'Ere kini wa ninu a-ju-'ni-IQ a-o-ju-tni-lo', oba kc kuku ni i .titori iyen pa oriki r~ da: k'6 gba pe Iroko I'agba, ki nwon si maa M ere aniyan won bo g~g~ bi Qrf. Agidi ti Jr6ko nse mu ki Araba papa ti ~ninnu bQ Q pe, 'Emi ko le gba o. Nigbati baba M ~ nSQ pe 6 d'owo QmQ oun I'orun, ire d'odi niyen; kaka ki kiniun s'akapo ekun, k'QIQde maa se ode f~ lQtQQtQ'. .K'a ma ba op6 IQ ile 016re. QrQ yl ban si oba nigbati 6 p~. Oba ranse pe awon mejeeji lati pari QrQ na fun won nitoripe ko dara k'awon alazbara meji maa ja n'ih1--6 le d'ogun. ]'0
mM
a
Ekinni.ko ejo tire, 6 ro ; ekeji na so t'enu re. Obasofun awon mejeeji pe QrQ ti nwon titori r~ nja yl, QfQ Qg~d~ ni-ko le t6 ohun ti a j IQ Ma ti lorun ; sugbon alaye oba ko tun t~ awon mejeeji IQrUn. Ekinni ni 6 di igbati gudugudu ha ku k'a t6 fi aWQ f~ tQ osan: ekeji ni Ialaiku ~kiri. 6 soro lati fi awo r~ se gbedu. Gbogbo 'ilu wa beresi i pokiki won: bi 0 ha ri awon enia
58 meji tabi meta ti nwon nti enu bo ra won lenu, ti nwon' pejo ~uuru~u, ti nwon mM ara won soro, QrQeni meji ko ni nwon nSQ-QrQ tr6ko pelu Ariba ni. Nigbati oklki na ~~ npoju ni Araba ha pinnu I'e;,Un r~ pe oun yio fi 11usile fun Iroko; 6 ni sugbon ki enia t6 jade n'ill1 6 y~ k'6 mo ohun t'6 lile e. Ni kukuru, Araba to alawo r~ IQ lati wadi wo kini oun le se Id oun t6 le segun c}ta. NWQn ghe ifa kale, odu t'6 YQ 16ju QPQn I'QjQ na IQhi1n ni a lipe ni 'Oturupc}n':
Dtu," ppnkon" otu," ponko, oturu ppnko-pfmko-, Dtu," ppnkon: /'0 difd fun lroko t'o rhb'Arobil ~vtd; Dtu," ppnko: /'0 difd fun lroko torhb'Arobil ~9tf: DturUwnko-pvnka: "0 dlfd fun lroko t'o rhb'Arabilpete. Dtu," ppnko-pvnka-ppnka, ibi ArJbil ha wo si ibf ni i ra si. K'» wo, k'o wo, AraM 0 wo mo, oju t'lroko,' k'o wo, k'o wo. Were ti nwon kif a yl del~ tan, nWQDni ebo ni Id Araba 6 rn; nWQDni k'6 rubo ldera ki ara ba d~~. NWQn ni nigbana ni yio to segun c}ta r~. Araba gbQ, 6 ru. Ero QUn .Aliba ni pe bi oun ha ti se eyi ni enu QmQ araiye yio kuro lara oun sugbon, sibesibe, 11uko ye poklki re, 'Ir6ko 0, Araba ni o!' Okan Araba ko gba a mo, nitorina 6 mu ~ru di lati fi llu sile fun Ir6ko Id nwon ye ri t'oun SQ. 6 pale eru r~ mo tan gau-gail-gail, 1'6 ha fi ilu sile. Ni QjQ ti Araha nfi ilu sile gangan, eni j~ ori ahun f~r~ le sunkun. NWQn se eyi g~g~ bi iwa rere r~ larin ilu. BibQ ti Araba si bo si ~hin ilu tan, nse ni 6 parada, 1'6 di igi nla ti apa ko kci mo! Ara wa d~ ~ patapata gba, Se 6 kuku ti rubo
idera, NWQn mu irohin QrQ yI IQ ha lr6ko pe Araba ma ti jade n'ili1 ati pe 6 ti parada di igi Araba! Kini lroko gbo ~ si, 6 ni kini subu te oun yI ~w~! Kini enikan se ti oju 0 ri ri! Eyi ti a ti nwi yI p~, 'jagun' papa ti be;,~wU sile, 6 si forile ona inu igb6. WiwQ t'6 wc'gbo tan, oun na pidan 6 si di igi sinu igb6 kan ti ko jinna si itosi ona. B'6 ha di ale, a tan ina,gbogbo eni ha si jade si itosi QdQ r~ a beresi i maa le won kiri. () wa di l'orul'oru ni QrQi rin! Kc p~ lehin i~~I~yl ni aWQDQmQ araiye kQle pari tan ni ijo kan, ti DWQDsi beresi i ha ara WQDSQiru igi wo 1;6 dara lati fi
OJU O$UPA
59
kan ilekun. Nwon f~r~ ma ti I so Qtan ni enikan dahun para pe ki nwon IQ ge igi Aniba. fi kan ilekun, Gbogbo won gba ~. Sugbon bi nwon ti de idi igi Araba bayi, ti nwon so ada si i, nse ni ada wole, 6 di pinsln! Ni nwon ha so pe Arabil ko lagbara ohun t'awon fe 10 6 fun yI. B~ ni nwon rora fi Araba. sile j~j~. Se Arab:i si kuku ti rubo ldera, ara si ti de ~. OIQgbQn wa tida a, onimoran timQ .;" wipe iru igi wo ni 6 wa tun dara fun ilekun o? Ibi ti nwon ti nSQ pe eyi ni, eyi kQ, ni enikan senu f6r6 pe ki nWODj~ ki aWODge igi Iroko w6-igi Hie buruku ni, ko m'ojo, ko m'~~rUn. Nwon sl, nwon forile ona idi tr6ko t6t';'. Bi nwon ti de'be, ti nwon so ada si igi Iroko, nse ni igi tun so ada si won pada. Nwon tun so ada si i l'ekeji, peregeoe m ada kan SI meji! Nwon ni, 'en-h~n, iwo Iroko, bi nwon ti 0 gan-an 1'0 ri! Eyi ti 0 mba Araba se 1'6 sebi? Ko buru, IQla ni ambo wa ~ 0 Iu'W. ~rU ba Iroko nigbati 6 gbo bayi. Bi nWODti IQ tan, 6 sure ~-Q alawo r~ 10, 6 k6, 6 ro, bi awon omo enia ti wipe lQIa-olQla ,ni awon mbo wa ~ oun lu'le. Alawo lroko ni, 'Ti nwon wi! Maa 10 ni tire, hisan ni nwon wi ~, nwon ko ni 1le be 0 Iu'W. di Qjo keji, awon geride gbe like, 6 di idi igi Ir6ko. Bi nwon ti de'be, nwon da like bo 6, bi nwon ti nso Ake si i 1'6 nSQ Ake si won pada. Bi nwon ba tun gbe ake le e, a tun fa a mQ won l'owo: 6 di ponkan, ponkan, ponko, ponko; oturu ponko-ponkan. 0 ku die bayi ki nwon ~ igi Ir6ko ja ni ar~ mu won, ti 6giln da bo won. Ni DWQnba pinnu pe k'awon simi die lati fi wa nkan s'enu, Sugbon nigbati nwon jeun tan, ki nwon pada de idi igi tr6ko ni nwon ko ri ipa bibe l'ara r~ mQ. tr6ko ti tun sodi! Eleyi ya wen lenu pe iru eemQ wo l'awon ri yl k~! Nigbana ni nwon wa so fun Ir6ko pe, 'Lagbara Edilmare, a mbo wa ~ 0 lu'le lQla-o-l';'la yl'. ~rU ba lr6ko. 6 tun sare to alawo r~ 10 pe awon enia yl ma tun wa; nwon ma so ne, lagbara Edumare, awon yio be oun lu'l~ lola. Alawo r~ danun pe t'6 j~ be ni nwon wi, a j~ pe otito ni nwon yio ~ ~ lu'Ie nitoripe nwon ti fi oruko Olorun kun un. tr6ko ni ki alawo oun jowo oun se ki nwon ma fi le ~ OUDlu'I~, sugbon alawo so fun un pe ko si eni le yi i~
pe
o
ha
ha
e
60 Olodumare pada. K'a wi, k'a fQ, il~ QjQ keji ti nwon fe ~ igi h6ko Iu'I~ mo. AWQn omo enia k6 ada ati like, 6 di idi Ir6ko. Bi nwon ti yun Un de idaji ni igi tr6ko beresi i rQ k~k~; womu 1'6 da Iu'IQ. Bi igi tr6ko ti ya igi lile t6, eyi ti iba fi w6 siwaju gege bi igi yoku, ~hln l'oun wo si, 6 si pa aWQOti nwon m~ ~I'ara yannayanna; 6 tile tun pa meji ninu won pelu! Sugbon nwon ~ ~ lu'le dandan, nwon si la a si w~w~ fun il~kUn ti nWQDfe fi kan. Lati igbana wa ni igi lr6ko ti di igi ti nwon fi nkan ilekun. L'6 di pe, bi eleyi ha si fe kQle, a ni igi h6ko ni oun nfe ki nwon M oun fi kan ilekun r~; bi t'QhUn ha si fe tun kQIe a SQ de igi tr6ko ni oun nfe. 6 wa di pe QrQ gbogbo ko nse 16ri igi Iroko: bi nwon ha se nkan t'o buruku julo I'aiye yr-g~g~ bi ebo, ti nwon ha nwa ibi ti nwon yio gbe e ju si ti nwon ko rt, nwon a ni ki nwon IQ gbe e ju s'idi igi Ir6ko. Bi Iroko ti se bere iya ~~ r~ niyi o. 6 jiya na titi t'6 fi j~ pe nigbati a ha fi kan ilekim tan, t'omode t'agba a tun maa ta a l'aiya sibi-sohiin. Araba ni tire se bi ere, bi ere, 6 d'iji. 6 di, 'A Id i ikin 1'~kQ, a Id i di .A.raba I'okun; a Id i gbe QWQija si alagemo ; igb6 ki i di gaga, di gaga, k'Araba ma YQ;QWQkoko l'a fi i WQ igi, QWQorl~a l'a fi iWQafin: Araba wa di igi ow6, QrQna wa di:
~a
K'o wo, k'o wo, Araba 0 wo m9, Oju tllroko, K'o wo, k'o wo.
Maye QrQ (A yp ltan yl lati inu odU ti a ripe n{ Oturoppnka)
mejeeji yl j~ ti oluwo t'6
onJR:u-pQNKAN,OnlRU-pQNK.G-OrukQ
difli fun fr6ke) F'~
PlTOBo-fQD itQ danu lAsan
QKUNRIN J~
ABbA-KUNK.UN~ni
se i ri TAK.U HERIHE-kQ
ti 6 ni sUru sugbon ti ibinu r. ke)
. jAl~-jlil~
Dlinrawo 1. Ini ~a wo ni h6ke) ati Araba j~ t~l~ld ltan to so pe nwon di igi'l 2. SQ ohun ti 6 me) nipa iwa Ir(lko ati ti Araba.
OJU O~UPA
61
3. Kini fa Ija larin Arab! ati Ir6ko? 4. Lehin ti awon ara lIu ti pari Ija yi ti, kini OWQO se? 5. Tani awon onija meji wonyi gba si l'enu? 6. SQ nipa Isesi awon ilu ni QjQti Arab! nfi ihi sile. 7. Kini mu lroko pinnu lati parada di igi ? 8. SQ bi awon QmQ araiye se yaneyi ti nwon yio maa fi kQle ni nu igi Arab! ati lr6ko. 9. ltao yi fihan pe awon Yoruba ko gba pe enikan tun wa t'6 lagbara t6 Olorun, LQna wo 1, 10, Lo awon gb616hun wonyi me> QrQ: (a) QrQ Qg~d~ ni QrQ yi (b) 6 ti gbin nkan s'ikun (d) f'enu pitobo. 11. Se;>~kQ ti MD yI kQ 'ni.
oro
15 A-ku-ma-ku-tan . . ,
v
ldt at PI-. f ,
~_
,_rJ,?
LjLlr~ I
•
:58
f(
Era pl-i. Oblnrin ku n'i/i oko, 6 gb'ile ale ree ji. B'o 0 ko'ld, 0 ko'ld; B'o 0 gbeni, 0 gbeniEwo l'ab9r9 wo'ju ()19)a1'9ja Ejigbo! A/wo 6Ojll oktil'b 1iwo nni. Ni 19b8. anjo, awon ara aiye Id i gbfl~ sin okU. NWQn kol ti 1jagbQn oku-sisin nigbana; ohun ti nwon maa nse ni pe nwon yio gbe oku ju sinu igb6 tabi ki nwon gbe e sinu iho igi kan ninu igb6. Ni Ak6ko ti a nwi yI, okunrin kan ati iyawo r~ wA ti iMgbepQ won ko rogbo IQ titi. Nitori idi eyi, obinrin yI f~ ko QkQr~ sil~ ki 6 sl lo f~ elomiran, tdi ni oruko obinrin ti a nwi yI, Qrunmlla si ni QkQ r~. Ni kukuru, ldi ri QkQ miran t'6 f~ f~, oun pelu QkQ titun yl si ti Jo se adehun fif~. Ko wa ku bi yio ti se ko QkQr~, QrunmllA, sile! QrunmUA niyi, idA r~ ko se i fi QWQra 16ju; ko gba gb~r~ rara, ko si ie gba ki obinrin yI ko oun sn~ IQ f~ elomiran. Qrunmila ko tile le ki Idi ya oun lesekan: b'6 rilo oko, oun pelu r~ ni; bi Idi si nlo odo, Orunmlla yio gba tele e. 6 wa dabi eni pe Qna fif~ okunrin miran ti pin fun idi. Jgbagbogbo ni Idi pelu Orunmlla maa nja. Bi nwon ba si ti nja ni Idi maa nSQpe, 'Ng 6 wul~ ku si Q lQrun'. Orunmlla ko si fura si eyi, a maa da a 16bun pe k'6 kn; b'6 ku oun yio gbe e ju s'ig~. Nigbati QrQ na pin obinrin yl l'eml, 6 ba QkQ t'6 $~$~ nfe f~ yI di i pe oun yio dibon pe oun kU, ki QkQ ar~sQna yI maa murasile lati wa mu oun I~hin ti nwon ba ti gbe oun ju sinu igbo tan. A kl i ku sire ni ~,gbo, sugbon bi ti Idi yI k6. 6 kQ okunrin
62
OIU O$UPA
63
M~om\ yI pe k'6 mura g~g~ bi ode, Id 6 si duro ninu igb6 bi eni ng~gim ~Qeranko ni Qjo bayi-bayi, Bi 6 ba ~e~, yio le ri ogangan ibi ti nwon ha gbe 'oku' oun ju si gan-an, Bi awon t'6 gbe oun wa ba ti IQ tan, ti Qjo si bora tan, k'6 wa tu oun Id oun le maa ba a IQ ile. A-wi-~-~e-~ ni obinrin yI nitoto, Ni ijQ kan ni oun pelu QkQ r~, OrunmiIa, jijo se gbolohim aSQ kan. OrQ ti ko to ibinu ni Idi taku herihe le. t'6 binu gbe ara sanle, t'6 diju, t'6 s~ emi, t'6 se bi eni ku. NWQIl,ro pe 6 ku toto ni; Orunmila si ni ki .nwon IQ gbe e sonu, Ariwo gba ildugbo kan pe 'Idi ku'. NWQn beresi i se QfQ. Eni nsunkun, ariwo 1'6 ripa, eni gbe'le 1'6 risin oku: ibi ti awon kan ti rike ni awon kan ti ritun un se, ti nwon si gbe e IQ si ibi ti nwon maa nSQ eni ha ku n'ihl ibe si. Se aSQt~l~ nl ij~ QmQ mi gb'ena: QkQ tuntun wa ni ibi ti 6 gegun si ni gbogbo igba ti nwon gbe Idi yI wa. Okunrin yI Je ki gbogbo nwon IQ tan Id 6 t6 rora sQkal~ wa ha Idi. Were, 6 ti tu aso ti nwon fi di.i kuro. 6 pe lem~ta, 'id!, Idi, Iyen dahun, 6 ni, 'Hen-en!' Didide ti 6 dide, ko tun $OPO 'DU u gba ilu IQ mo; nse ni nwon gbe ara won sa IQ si ilu· kan bayi ti a npe ni Ejlgbo. Lehin ak6ko die ti nwon ti de ilu yI, awon na di onile. B'6 ha di ale, Idi a maa IQ na Qja ale g~g~ bi awon obinrin yoku IIa ni 6 ngbe IQ s'ojil IQ la lalaale. 6 ti pe, p~, p~, lehin eyi; QrQ 'iku' obinrin yI ti kuregbekuregbe, enikeni ko si ranti r~ mo, Ni ijo kan ni okunrin kan ti ilu QkQ akoko obinrin yI IQ si Ejigbo, t'6 si IQ ha Idi pade ni Qja Ejigbo ale ni ibi ti 6 gbe ti rita ila. 6 wo 6 titi, 6 ni, "Idi niyi; ab'oun ni, ab'oun k07 Eni ti 6 ti ku, kini iba tun gbe e de ibiyl?' 6 sunmo QdQ obinrin yi, 0 si b~r~si i YQw6ila, laini ila i ra. B'6 ti nYQw6 Qja ni 6 riwo 6ju obinrin onila yJ. Obinrin onila nfi oju pamo k'6 ma fi ri oju oun, sugbon b'okunrin yI ti rifi oju kan YQw6 Ha 1'6 nfi oju keji y~ obinrin onila yI wo, t'6 nSQ pe ila k6, k'6 paarQ r~ f'6un. Igbati Idi fojupamo titi, ti ara r~ ko gba cl mo, 6 jagbe mo okunrin na pe, 'B'6 6 ko 'la 0 k6 'la, b'6 6. gbeni 0 gbenl, ewo l'abQrQ wo oju Qloja l' oja EjigbO 7 Alw« 6, oju oku 1'0 nwo nnl!'
e
ter.
A-KU-MA.-KtJ'-T..\N
64
Okunrin yI yara kuro niwaju r~. Pipada C6 pada de ilu won, ile Qrunmihl, QkQ obinrin yI tele, 1'6 gba IQ taanlta, C6 si SQ gbogbo QrQ na fun un pe oun ri ldi I'Qja Ejigbo nibi ti 6 gbe uta ila! Orunrnila ko koko gbagbo, sugbon nigbati 6 p~ t! iyen ti nso
'B'o 0 ko 'Id, ... ; ewo [,lIb?rp w'oju pl9ja l'9ja Ejigbo?'
ha
ni Qrunmila yan awon geude okunrin pe ki nwon logbe e wa ni olokiindoro. Lati igbati nwon ti ri obinrin yI l'Qja Ejigbo ni ara r~ ko ti bale. Pipada de'le ti 6 pada dele ni 6 ba SQfun QkQ r~ tuntun yI pe Ilu Ejigbo ko wu oun i gbe mQ, ki 6 j~ ki awon IQ llu ibomt. Ni nwon ba tun pale WQDme gau-gail-gau gba nu ibomiran IQ. Iyoku lregbe, nigbati awon ti nwon wa i mu u yio fi de Ejigbo, nwon ko tun ba Idi pelu QkQ r~ titun yi nibe me, nwon ti gbe e fo. Arapa ~ ni nwon fi maa nSQ pe enikan ku, nwon tun ri i nibomiran; nWQDri i ni lgbara, nwon ri i ni lgboro, Eyi ki i se otito, aiye atijQ ni eyi ti liri ~.
DIU
65
~UPA
Lati iiQ yI wa ni 6 si ti di a~ lati maa gbfl~ sin oku si, ti nwon Id i wule gbe e ju sinu igb6 mo. NWQn gbagbo pe bi nwon ba tun gbe elomiran junu, 6 le se bi ti Idi yl.
(Itan yl wa lati inu odu OgundtibMe)
iDf pi-f-orukQ obinrin t'6 ku iku iro na ERApi-f-orukQ obinrin yi karma ni B'66 KO 'LA 0 KO 'LA-bi 0 ba f~ k6 ila ki 0 k6 Ha B'6 6 GBENi0 GBENi-bi 0 ha f~ gba eni Id 0 gba em two L'ABQRQ'W'OJl.JQLQJAL'QJAMGBO--eWO ni ki enia maa wo oju eni ntaja ni Qja EjigbO! .l.isANA wURuJU-alsan ti enia wule dibon pe 6 nse oun KUREGBE-KUREGBE-tipe t6b~ t1 enia ti gbagbe nipa r~ Danrawo 1. Bawo ni itan yi SQ pe oku-sisin se ~r~ n'il~ Yoruba? . 2. Tani ta QkQ ak(lf~ obinrin onila yi 1'61ob6 pe Ejigbo ni iyawo r~ t'6 ti 'ku' wa? 3. AWQn wo ni QkQakQf~ obinrin onila mu dani IQsi Qja Ejigbo Iati ha oun mu iyawo oun? 4. Nj~ QkQ akofe obinrin yI tun ri i mu pad a lati Ejigbo? 5. Lo awon gbolohun wonyi ID(l QrQlati fihan pe 0 mo itUIDQwon: (a) fi ara s'oko {b) kuregbe-kuregbe (d) a ki i ku sire (e) awuruju
(~) s~~m.i. 6. ~kQ wo ni itan yi k(l wa?
'AW{)I1
9k9
NW9n b le funrawon roko,
Aj'awa en/a 1'6 h$'e/egbe lehin W9n. NN, klnl f se elegbe 'thin'enia?
A,!i ajal{5run, Aft enla:' A dei fUll Erin, A bUfun Eni«. Nwon ni k'Erin rlt
K'enit1 md baa le mu u. NW91l ni k'Enia papa ru Nltori ija Ogun. Ko p~ PUPQ lehin ti nwon da ifa yI fun won tan ni rogbodiyan nla kan b~sil~ ni iIu Enia. tIu ko roju mo: QpQIQpQ awon enia a maa sare kakiri lainidl, laisi ohun t'o rlle won, Ida.amu yI PQ pUPQ ti oba UUfi ranse pe awon alawo lati wa yf; oun wo. Kini oun le se ti llu yio fi roju ? Aiye ko sa ride on eni ki 0 baj~ ay:Hi almo lwa i hu eni. AWQn alawo y~ oba wo tan, if a ni ki oba ilu fi eran Erin bo ori r~ ti nwon ba nfe ki ilu roju, A gbo pe ookan ni nwon nra esin l'orun, ko wa ku baba eni ti yio gun un w'aiye! Ko ku ibi ti oba yio ti ri eran Erin mu laye fi bo orl r~; a ki i sa fi oku eran bo on. Ibi ti nwon gbe korajo si, tl nwon nronu bi nwon yio ti ri Erin mu, tohun-tenu r~ na ni Ijapa de ba won nibe. 6 ki gbogbo won; 0 ki oba, 6 ki ijoye, 6 ki won l~mQ$Q-I~mQ$Q, 16midan-16midan. 6 ki won tan, 6 beere pe se ko si nkan ti nwon se roju k6r6-k6r6 ~. Kini de? NWQn SQfun Ijapa pe oba ni nwon SQ pe k'6 mu Erin laye, kl 6 fi bo ori r~; awon si ro ibi ti awon gbe ti le ri Erin mu laye WQilu lati fi bo on oba sugbon QrQ na pa awon l'Qda. Ijapa dahun pe, 'Titori eyi na ni gbogbo nyin se nronu, ti ~ kajQ bi eni ti QfQ ~! Nkan kekere ni, bi ~ ha le fun mi 66
01U OSUPA
67
1'6w6. ng 6 ha nym mu Erin wQ nu yr. Tarn Yl0 ri nkan ti a Id i ti ow6 ra tl ko ni i sare si i! Oba ko mo oju t'6 11wole k6 ow6 repete le Ijapa l'owo pe k'6 sa jQWQ,k'6 gba oun. Ijapa mu ninu ow6 ti nwon fun un yI, 6 fi ra oyin pelu ~wa. 6 ~ won Id nwon ba oun IQ ~wa na, ki nwon si ba oun fi oyin din in ni aUra rOdo. Lehin ti nwon ti din aUra yI tan, Ijapa
le
le
68 Erin ni, 'Ijapa, emi k~! Oba ilu awon enia ku, nwon ko ri elomiran lati fi joba 0 wa j~ emi, QmQ eranko, ni if SQ pe k'6 j~! Ng 0 gba 0'. Ijapa ni oun yio wa puro fun un bi. Bi 6 kuku ti j~ ni oun wi fun un; ibo ni oun SQ otito de ti oun yio maa pure. Ki Ijapa t6 SQ bayi tan, 6 ki QWQbo apo, 6 mu okan jade ninu akilra t'6 fi oyin din, 6 ni Id Erin gba, k'6 to Q wo. Erin to \kcira wo, 6 dim mo Q l'enu moranyin-moranyin, 6 beere pe nibo ni Ijapa ti gbe ri iru cikara bayi 7 Ijapa dahun pe, '0 ko si ni i f'ete 'e m'enu 0; 0 sa SQpe ir(> ni mo npa. Bi 0 ba d'ori oye tan, iru akfua ti nwon 6 maa din fun Q ie nu-un'. Ara Erin bu m'aso nigbati Ijapa gbe e gori esin aayan bayi. 6 tele Ijapa toto. Bi nwon ti nlo, Ijapa beresi i korin Id ara ma fi fu Erin; 6 nkorin bayi pe: A 6 rn' Erin joba,
a
~w~ku ~w~l~; A 6 rn' Erin joba, tw~ku ~w~l~. Sibesibe na, ara nSQfQ fun Erin. Nigbati nwon ha rin IQ saa, Erin a tun SQ fun Ijapa pe ara ma nfu oun si i. Qba ilu awon enia ku, 6 si wa ie pe oun ni nwon ri pe k'6 wa joba! Bawo ni a ti se pin itan aja ti yio fi kan Lemomu! Ijapa a tun t'owo bo apo, a tun mu akara oloyin, a tun fi tan an jy. B'Erin ha ti je e, t'6 dun mo Q l'ete, a ponnula tcki-toki; QbQnj'Qg~d~, 6 nr~dI-QbQ ko mo pe ohun t'6 dun 1'6 npa 'ni. K'a ma ba op6 IQ He 016ro, bi Ijapa ti se bi ere, bi awada, fi aklira oloyin tan Erin WQ UU niyi. Riri ti gbogbo ilu ri Erin 1'6 wQ'lu, ariwo ta gee; okiki kan yika UU pe, 'Erin 0, Erin o! Kabiyesi! Kabiyesi!' NWQn pejQ tirlgangan lehin Erin. Ijapa nyan IQ fina. niwaju, Erin papa ntele e IQ si on it~ ti nwon ti pese sile fun 'Qba1610'. Bi nwon ti u WQ aclfin, nwon ni ki 6 IQ joko lori it~ QIa. lihi r~. AWQn gandan die ti yio jy oba, b'6 ti gun on eni IQ ganl-gara, 6 ni k'6un joko, aft wonkoko! () ja s'ofln. K'6 t6 ja sohun tan, nwon ti k6 kumo ti were. Eyi ti a ti nwi yI ti ~, nwon ti ra Erin l'okun, nwon fi obe si i l'orun, nwon fi bo on oba. Ko per ti nwon fi Erin rubo tan ni UU tun beresi i r6ju pada.
mu
ti
OJU~UPA
69
Alaye Or9 (Okdnrdn Osa-a"i
a npe odU tl Ilan yl tt jade ninu r~)
ELEGBE-alatll~hin AJALQRUN-Q19run y~ OBAw~wadl wo Iowo Ifa fun oba PA AWONL'QDA-pa ogbon mo enia nimi ; 6 t'oju SU won LAKATABU4ran buruku ti ko se i ko l'ona J..-KAN-K'OJ<.E-tienia yio kan bayi, tl yio sebi oke ni oun kan FI LADUGB6~'OJu-fi ladugbo agbe se oju; oju r~ tobi t6 ladugbo KUoURUAGBENGBE-ipoI6w6 ekuru lati fihan pe a pon ekuru na tobi: nkan 1'6 tobi
Danrawo 1. Tani awon Yoruba npe ni Ajatorun? 2. Kini k6k6 isoro t'6 wa fun oba ilu enia lati ri Erin 10 fi bori? 3. Bawo ni Ijapa ~e 'dira' n'ij6 ti 6 nlo mu Erin wa? 4. A~~wo ni Ijapa pa fun won n'Ilii ki 6 t6 kuro n'Ile ? S. Ibo gan-an ni Ijapa wa Erin IQ? 6. Ki orlki Erin. 7. NWQn kol fi Erin joba, Ijapa ti ripe e ni 'Kabiyesi'. Kini eyi fihan nipa a~ Qba-jij~ n'il~ Yoruba? 8. Kini idi r~ ti ara fi nfu Erin ~e boya iro ni Ijapa npa fun oun? 9. Ona wo ni Ijapa gba fi okan Erin bal~ p; 'otitc' ni oun nSQ fun un? 10. Lo awon gb616him wonyi mo QrQ IOna ti yio fihan pe 0 mo
itumo won: (a) (b) (d) (e) 11. ~k6
l~mQ~o-l~mQ~O,16midan-16midan QrQ na pa mi l' Qda fi ohun sil~ ara r~ bu m'asc, wo ni ltan yi k6 enia?
17 Ogun Q1QYQati Ewf Ad6 Ogun QI9Y9 ati Ewf A(I£) Apd eranld thbe Ir,5W9 Ldnlose, Ag" mariwo rhbr 1r,51Vr,5Laruba. Mo f'ogo, Mo r'ogo, Mo \\"0 'gbehin "rim bi yio ti suna, sun« si. Enti \vo 'gbehin "ran suna, suna: VD difaf''oba I'Ew; Ado. Ologose, awo wcm rOde Aged; Arerekosun, awo Oke Ijero; EbUrfNgi-Ngi, awo orun ebe, An'o imi poro aka: L'o difo f''oba I'Arode 0)'r,5. O'd'igba klnni, Oba 1'0y(5 hgbogun r'Ode £11'1: Qw{5 do-doo-do I' (} $an 1(1. d'tgba keji, os« I'(JY9 ngb6gun r'Ode EwE: QW{1do-doo-do l' 6 san If). A.isinfJe OI6gboj£g(>l(J Nwon wa de orl Elewt m'akoto. I'Ol6gbiJ n$awo, Ol6gbiJjigplp l'awo Ew{ Ado; Otitr,5 I'Ol6gbo n~awo, <5 wd d'016gbojigplp l'awo l' Arode Oyp-l/e, Olitp I'Oiogbi> lifawo.
o
oiu«
Awo Ewi Ado ni OlogbojigQlQ i se teletele ri; sugbon 6 tun wa pada di awo l'arode OYQ. Ogun jija ajaku-akata 1'6 mu ki eyi ri be. Ni igba atijo, Oba Ewi Ado ati OIQY~ j~ awon oba t'o ni eru PUPQ. Oko ni nwon maa nfi awon eru ti nwon ba ri k6
l'6gun ro, 70
71
om~UPA
Oni-oni, bi oba Elewl ha k6 eru nibikan, awon emewa QIQy{l a gba IQwQ re; ola-ola, bi QIQy{l papa na ba k6 eru, awon ~m~wa Elewl a gba titi, 6 di ogun. Alagbara meji pade ara won ni QrQ awon oba mejeeji yl je. Nkan t'6 wa nibe ni pe agbara ti Oba QIQy{lPQ ju ti ~wi Ad6 IQ; nipa b~, ilu Elewl fer~ tu tan nibi ti nwon nk6 won l'~ru lojoojumo laisimi. Nigbati QrQ ki gbogun-ti-tni, kl nwon mu-omo-eni-l'eru. yI ~~ npoju, -oba Elewl to awon alawo r~ IQ. 6 si beere pe kini oun le se ti oun yio fi bo ninu ogun QIQy{l? Ol6gbOjigQIQ, t'6 dafa yI fun Ewl Ad6, ki odu t'6 wa fun un. J;.bQ ti 6 ni lati TU, nwon ka a, ile kun=-k! 6 le tu, ki 6 le ba, Id nwon ma le ko won mo. Laisiyemeji, nwon rubo. Lehin ti nwon rubo tan ni nwon wa ka eewQ ibe fun won pe ki awon ara ilu Ad6 inA j~ obi, ki nwon ma si se l'aya meji tabi fe a.lejo I'aya. Ol6gbojigQIQ fi QWQsQya fun won pe, l'Akoko t'oun yI, ogun QIQYQ ko tun le ri won gbe ee mo, Lehin eyi, Ol6gbojigQIQ ya aworan meji fun won; 6 se i~e ifA s'ara aworan mejeeji wonyi, 6 si gbe won si igun ile ninu yarA r~. Aworan mejeeji 1'6 ni eewQ: ekinni ko gbodo j~ ~j~ aja, ekeji ko gbodo Ie akuko adie pelu iYQQ~. 016gbojigQIQ SQ fun EI~wI Ad6 pe, l'QjQ-kQjQ ti QIQYQ ha ti tun ngbogun r~ bQ, ki nwon tete wa SQfun oun. 6 ti gbokanle awon aworan ere t'6 gbe kale ni igun yarA r~ yI. Bi ogun ha ti ku ola, bi nwon ba pe awon ere wonyi ni oruko t1 nwon nje, awon ere na a parada di enia, nwon a IQ pade ogun loju ona, nwon a si pa won IQ ni ipaknpa.
a
a;
a
I'em
OtQ-ntQ, 6 di 19ba kinni, oba QIQYQ gbe ogun r'Ode Ewi sugbon QWQdo-doe-do 1'6 san IQ. 6 tun di lgba keji, bakanna; eketa papa ko yato si meji t'6 ~AAju. Nwon pa awon ara QyQ yanna-yanna bi ejo aijy oori ~~m~t~~ta t6b~ ti ilu QYQfi joro; ti enia ko si fi ~ PQ ni llu mo, Nigbati QrQ ri bayi, QIQYQni kini oun ri yi k~? tIu ti awon ti nko ni eiye-ko-soka! NWQn ma ri oogim pa se gan-an ni Ad6 o. Were, QIQy{l papa ranse IQ ~a-~a-~ si QdQ awon alawo r~-awQn bi Odidere, Ar~r~kosun, ati Ebure Jegl-jegi, Nigbati nwon de, QIQy{lSQfun won De omi ma ti b'ehln YQ 0;
m
72
OGUN QLQY{I An
ewi
AD6
ilu ma f~ tu mQ oun I6n tan o! NWQn ni ki OIQy{l fi omo-bibi inu r~ obinrin nibo; Oba OIQy{l si gba b~. NWQn se i~ ifa si QmQ re obinrin l'ara, nwon gbe igba ob! pekete kan rU U, nwon ti i sinu igb6, nwon ni 11u-kilii t'6 ba ti YQ si, ki 6 maa pol6w6 ob! kakiri, NWQn SQfun Oba pe, bi omobinrin na ha tun pacta WQ11u yI, a j~ wipe ogun ~, nwon ti SQ fun omobinrin yI pe ti 6 ba ri eni f~ lQhiln, ki 6 f~ olnware, OmQ oba OIQy{lrin, rin, rin, ninu aginju. igb6 titi; QjQkinni, QjQ keji, nigbati yio di QjQ keta, ilu kinni ti yio kQkQ YQsi j~ Ode Ewi Ad6. QjQ na lohun si j~ QjQ QS~ tl enikeni ko IQ si ibikankan. Omobinrin yI beresi i pol6w6 ob! kiri ilu. NWQn ma ti difa fun won l'arode Sw! pe Id nwon ma j~ obi 0, sugbon lgbagbe se wQn-igbaghe t' 6 se aja ni QjQ kinni ti aja 0 fi da abe, t'6 se esin ti esin ko fi kola! Bi nwon ti ri obl aj60pa f6 ti ie ewe daadaa, 6 wQ won I6jU, nwon si beresi i ra obl yl k~ti-k~ti. Igbati OlogbojigQIQ yio tile se gegere I6ri gegere, 6 pe olobi yI, 6' ra tan, eyi ti IbA si fi rora fi QmQ 016bi sile ki 6 maa k6 tire IQ, 0 beresi i ha QmQ 016bl tage. Ni kukuru, QrQ t'ou.n p~"l QmQ 016bi wo, 6 si fe e. Omobinrin YI bi ,QmQ kinni fun QkQ r~; 6 bi ikeji, iketa. A$6, gbogbo bi QmQ OIQY()ti wa IQdQ Ol6gbojigOlO yI ni 6 nran$~ ab61~ si baba r~. Ni QjQ kan, bi t'oun pelu QkQ r~, Ol6gbojigOIO, ti jQ nse awada ni 6 taju kan, t'6 ri ere meji ti QkQ r~ ghe si igun ile. B'6 ti ri won 1'6 beere pe, 'h~kini awon ere wonyi nse gan-an ri T OkQ r~ ko mo igbati 0 senu f6ro SQ fun un pe awon ere ti awon fi njagun ni; bi ogun ba de, awon ere wonyi 1'6 ndi enia ti i maa jagun IQ bi arlra. Obinrin yl tun beere pe 'kini eewQ won, 016gbojigOlQ tun ka won fun un! Iyawo ni njcy bi oun ko ba wa beere nisisiyi nkQ, QkQ oun ko mQ pe awon le $ee$i IQ gbe iyQ si ldi r~, Id 6 si da si i l'ara. Iyawo yi ti ie ki 6 p~, p~, p~, si akoko yI Id 0 t6 wa ~j~ aja ati ~j~ akuko adie. Obinrin yI rora $C eta r~ ki QkQr~ ma fi mo, Ere ti QWQQtful ti ko gbodo j~ ~j~ aja, obinrin yI da ~j~ aja si i l'ara; ti QWQosi t'6 l'ewQ ~j~ akuko, obinrin yl fi ~j~ akuko ra l'ara, 6 si tun fi iYQw~ Bi iyawo ti se ba oogun
a
e.
OJUO$UPA
73
wonyi j~ niyi. OkQ ko si mo nkankan. Ni QjQ kan ni obinrin yI wa pe QkQ r~ pe, 'Baal6 mi, lati iye QjQ yI wa ti mo ti f~ nyin, ~ 0 til~ SQpe ~ 0 IQ me awon enia mi! Tabi ~ ro pe mo ti oju Qrun wQ bo ni l' OrQ ti obinrin yI SQgun QkQ r~ lara t6~ ti 6 fi da'jQ l~~kanni pe awon yio sire IQ si ilu won bi 6 ba di QjQ mesan. 6 ni, '6 ti t6 ~ lo6tQ ki n' IQ mo awon obl re; ~ni bimo fun 'ni ti kuro rale eni'. Bi il~ QjQ kan ti n$u, t'6 tlmQ, ni obinrin yI n:an QkQ r~ 16d pe QjQ lliQ awon ni ma ku ijQ bayi. Ol6gbojigQIQ a si maa da a 16hun pe oun ko gbagb6, ki Olorun $Q awon taye QjQ. ~ ni obinrin yI npal~ ~rU r~ mo bi eni nIQ s'6gun . .Nigbati oj lilQ oe~:a~ll9jjg919 da ifa__si . w.o __ ~ ~ 1 a$il awo. Ibi ti oun nl I oun!9 're ou~re'~ s'ewu 1Ig ati ifaxio wi, ifa ni Qna ko dara, ki 6 ma 10. A~ a kl i SQ iru eleyi fun aya eni! Bi 6 ti SQfun iyawo ~ pe ifa '0 ma fo 're ibi ti.awon fe IQ yI, iyawo fa ibinu yQ. 0 ni, 'If a ko le fo 're; se 0 ko kuku fe IQ teletele, Lati iye 'jQ yI wa tf mo ti rinin Q letl, 0 0 so pe ifa 0 fo 're nigbana, QjQ wa pe loni 0 nSQ pe ifa 0 fQ 're, Ifa fo 're 0, ifa tun fc 're 0, emi nlo ni temi 0', . Ara Ol6gbOjigQIQ ko gM a mQ nigbati 0 ri i wipe oju iyawo oun ti yipada kuro l'aghari r~. 6 ni, to! ko buru, 6 ya ki awon IQ. Iyawo bu ~rin s'emr nigbati 6 gbQ bayi, 6 ni, 'Nigba yI ni 0 t6 se daadaa. Nigbati ko nse epe -lati iye QjQ yI wa! Se bi 0 tile IQ loni, bi 6 ha di ola, iWQa maa bc}ni tire'. Nigbati OJ6gbOjigc}IQ ti gbQj~g~ lati tele iyawo r~, awon mejeeji bo s'Qna, t'omo t'omo. Bi nwon ti nlo, nwon kol ti 1 rln ju ibuso meji' si meta IQ ti Ol6gbOjisQIQ U'wQ 16 'ri, t' 6 ni, paga, iru igbagb6 wo 1'6 se oun bayi o! Iyawo r~ ni kini ohun t'6 gbagbe. 016gbojigQIQ dahun pe irUk~r~ oun ni oun ko ranti mu dani es~kanna ni iyawo ti QWQbo inu akoto ·r~, t'6 fa irUk~r~ YQjade, t'6 nl, 'Mo ti ha Q mu u dani nitori mo ti mQ pe enyin babalawo ko nfi irUk~f~ sire', NWQn tun tesemorin. Sugbon nwon kol ti i tUn rin jinna ti Ol6gbojigc,'llQ dahun pe kini ohun t'6 tile po oun ninu bayi gan-anl Iyawo beere pe kini tun de 1016gbOjigQIQ ni nj~ oun ko ni i pada bayi-oun ti gbagbe ki oun gbe apo Q~l~ ifa
74
OGUN
QL9YO
ATI
Ewf
AOO
oun pelu. Iyawo tun t'QwQ bo inu akoto r~, 0 fa a YQjade pe oun niyi. Gbogbo orisirisi Qna ti OlogbOjigQIQ ngba lati le pada s'ile ni iyawo f~ nja. Nigbati 0 su QkQ, 0 ill ki iyawo oun til~ nl~6 ni llu won na. Bi nwon ti se.wo ilu OYQniyi. Nigbati il. ~u, Oba pe QmQ r~ si ikQkQ pe kini nkan; ewo 1'0 M bQ? OmQ ni kl baba oun fi okan bale=oun ti ba OOgUD j~; QkQ oun na t'o nse e fun won niyi. Ere meji kan mbe ni kQfQ yani re: okan ko gbodo j~ ~j~ aja, ekeji ko si gbodo j~ ej~ akuko, oun ti fi ~j~aja ati ti akuko adie tir~ fun ekinni-kej! won, Oba ko se meji lehln eyi, 0 pe awon alawo f~ pe ki nwon bi if a I~re lekan si i pe awcn f~IQ, se awon segun nisisiyi na ? Ifa ni ogun ti ~. So, b'o ba nya ko np~ mo, were ni oba ti gM ogun jQ lati IQ fi ja oba Elewl. NWQn ko tile ti i ranse de QdQ Ewi Ado ti oun 01 ti gbo flnrln-flnrin pe OIQYQnran ogun bQ wa ko ilu 0\),0. Were l'oun na ti ranse si OlogbojigQIQ pe awon eleitmQ tun mbo, ki 0 dira sile o. Lati ijo alaiye ti d'aiye, eni ti 'ko ba si n'ile 0 soro Iati M a n'ile. Ona OlogbojigQIQ ti jin; ko si nitosi nigbati oba fi' ranse IQ wo 0 n'ile yI. NWQn IQjise f''oba pe awon ko ma ba a n'ile o. ' Oba ni kini nwon wi! Ki nwon tun sare pada wa a IQ boya () jade IQ s'ona oko kan ni, NWQn ko mQ pe OlogbojigqlQ ti rifohun l'Oyo. Ki awon iranse tile to pada ti ile OlogbojigQIQ de ni ogun OlQYQti kankun lehin odi llu l AabQ~~ ni awon ogun OYQ fi kiko 11u Ado se; nwon ko Hu yI, ko ku ete; koda, nwon ~ ori Oba Elewl pelu! Ori Elew! ti nwon ~ yI, ni nwon gbe siou igba QIQmQriwa'le. Lehin ti nwon ji~ ni aafin tan, nwon gbe igba ti ori Elewf wa ninu r~ yI kale niwaju QpQn ifa, nwon te odu tr~ Ntegbe si oju QpQn NWQn wa ranse pe OlogbojigQIQ pe ki 0 wa ki if yI fun awcn=iyawo r~ sa ti SQ pe babalawo ni i se. Bi OI6gbojigQIQ ti de, ti 0 ki won tan, ti 0 fe fidi kale, nwon ni Qran ijoko kQ l'eleyi=-ifa oju QPQn yl ni awon nfe ki 0 ba awon y~wo. Riri ti Ol6gbojigQIQ ri odu oju QPQn yI, 6 ki QWQbo enu, 6 oi paga! Oun ni oun fi QWQara oun se ara oun bayi! NWQD
a
ni.
OJU ~UPA
75
ni ifa ni awon SQpe ki 6 wa ba awon ki, ewo ni 'f'Qwq-ara-r~se-ara-re' ninu eleyi. NWQn ni k.i 0 ki ifa fun awon wayi. OJ6gbOjigQIQ SQ fun won pe, 'Kini ~ tun nfe ki ninu eyi? Isegun ni ~ beere fun, et si ti segun na; ki et maa j6, ki ~ maa YQ1'6 ku'. 6 fi Qwq lu opon Ifa ko, ko, ko, l~metta, 6 k.i odu tr~ Ntegbe fun won bi il~ bi eni. 016gbojigQlQ SQ fun oba OlQYQpe oun yio ju ifa-dida sile sugbon 01qyc} b~ ~ pe k'6 dakun, k'6 ma se ~ rara. Oba SQ fun un pe awon ti di ara kanna lati QjQ na IQ, oun pap~ si ti di alawo oun. • Bi Olqyc} ko ti se ie ki 016gbojigQlc) kuro n'ile r~ mo niyi.
6 ta a l'qr~
ow6. ~Q, erukunrin, ati erubinrin.
tInu odu
lre Nteghe ni itan yT wtl)
LA-N-~E, ALARuBA-orukQ enia ni mejeeji; QmQ Sang6 ni won AGQMARtw~ku egungun ti e fi mc)rlwo se F'OGo-fi ogo R'ooo--ra ogo QRANBf YIO TI SUNQ,SUNQsf-bi c)ran yio ti sunwQn si tBiJRt JtGi-JtGi4fC> ebur~ t'6 tutu, 1'6 si bo iJ~ j~gi-j~gi. SfQ ebur~ io ~fQebolo pUPQ PORO oxo=alafo t'6 wa larin ita ebe mu oko si ita keji ni poro; poro inu oko ni ag~ nrin larin oko ti ko fi nt~ori ebe oNi-oNf-nigbagbogbo; 16joojumQ QLA-QLA-itumQkanna pelu om-oni D8DraWO 1. Kini fa ogun wa larin QIQY9ati Swi Ad6? 2. Kini eewc) awon ~igldi meji ti OI6gbojigc)lc)gbe pamo si kc)rQ yara r~? 3. EewQ~o ni nwon kAfun awon ara Ode Swi Ad6? 4. Tani f~ omobinrin QIQYQni Ode ewi Ad6? 5. Kini idi r~ ti QmQQIQY9fi fi nkan eewc) fun awon sigidl QkQ r~j~? 6. Iru QrQwo ni aya OI6gbOjigc)lc)so ti 6 mu ki QkQr~ ha a IQ si QYQpelu tipatipa?
76
OGUN QLOY~ ATI
Ewl
AD6
7. SQawon ogbon tl 016goojlgQIQ da lati sa pada 16ju Qna nigbati oun pelu aya r~ nlo si QYQ. 8. Kini nwon se si oba Elewl n'ijQ ti ogun ja ilu r~ nigbati 016goojigQlc) ko si n'ile? 9. Tani ko j~ ki 016goojlgQIQ fi i~ babalawo sile? 10. Kini ~leQtl a ri kQ ninu ltan yi?
18
Atamajubara, aya alagbede ..
Ow(mrfn b~tuld L'6 difd fun Atimuijubara, aya alcigbfdf ;'gM "k(J I" ree fa 1'9ja Ejigbo 'Mfkim Nib; If it 0 no Ti a kl [bORr~. Alagbede kan wa t'6 j~ oko-riro 1'6 dojuko gan-an. 6 ni iyawo kan ti oruko r~ nje Atamajubara. Bi alagbede yI ha ti ro QkQjo, iyawo r~ yl a ru u re Qja Ejigbo lati ta won ni QjQQja. Alagbede yI ro 9kQ jQ tan, iyawo r~ ru IQ si Qja Ejigbo nigba kinni ko ta ~YQkansoso ;o tungbe e IQ ni Qja keji sugbon ko' ta edolo; eeketa papa, nwon ko tile YQw6 sire IQwQ r~ danwo=b'o ti ra IQ 1'6 rU pada wa'le. Obinrin yT ro 6 l'okan ara r~ pe, HQw}l! okuta ko le kuku lu Qja rnQ oun 16ri t6 bayi; nitorina 6 dide, 6 to awon babalawo IQ pe ki nwon ha oun ye QrQ aita-Qja yI wo. NWQn y~ QrQ obinrin na wo, nwon SQ fun un pe okunrin kan yio wa YQw6 QkQIQwQ r~ I'Qja 0, iyekiye ti okunrin na ba SQ pe oun yio san, ki 6 gbA o. Oja ti yio tun totQ, Atamajubara f~r~ ma ti i sokale l'Qja ti E$u wa siwaju r~, t'o SQpe oun fe ra QkQ. Nje el6 ni QkQ7 Obinrin QIQkQ yI fesi pe ~gb~~gba ni oun rita a. Sugbon okunrin a-fe'ni-nl-won yl beresi i YQw6a-yo-l-lumo. 0 YQw6 titi, 6 fi san ~wa sugbon obinrin QIQkQyl ko fi ibinu da a lohun, Jgbati 6 se 6 fi QkQ san ookan, Atamajubara ni k'6 sanw6. E$u t'Q}VQbo ape, 6 YQo6kan nitotQ, 6 ra ikan; obinrin yI gba. Bi 6 ti IQ tan ni obinrin yI se akiyesi pe eni ti a kl i ko I'Qna l'aarQ ni eni $Y oun IQwQ yi nitori ko tun pa Qnini mo-ti Qja fi tu ntijQ na. OjQ Qja t'6 tun tele e, obinrin yl.tun gbe QkQ IQ s'Qja bi ise r~. B'6 ti sQkal~ tan, t'6 pol6w6, ni okunrin ijQsi, E$u, tun YQ. 6 duro niwaju obinrin yI, 6 SQ fun un pe oun ti bel a raja ni Qja f6 koja, oun de l'oja onl lati wa ba a taja l Obinrin yi wo 6
tt
u
u
u
pe
77
78
OIU O~UPA
l'oju pe kini okunrin yI nwi jade l'enu yI, sugbon Esu ko wo oju re; 6 joko ti obinrin na. Ojo yl ko wa Jo Qjo Qja yoku mo. Nse ni awon ero nya wa siwaju igba Atamajubara leralera. Bi eleyi M si ti de, t'6 beere pe eelo ni QkO, E$u ni yio sare da a lohun pe egbee-« gbedogun ni-iye r~ jal~ l'oun SQ yen, ko din
K'a ma fa QrQ gun IQ titi,
Esu
ha obinrin yI ta gbogbo QkO
r~ tan, ko ku ~YQkansoso. lye karma 1'6 si ba a ta gbogbo
wen-s-owe goboyi! Obinrin yI kunle lati dupe lowo Esu, sugbon E$u ni k'6 dide; ki 6 $1 mu suru ope-dlda na nitori oore ti oun yio se e si ku, Aje, ori$il ow6 ati OWO, papa a rnaa na Qja Ejlgbo yI. Gbogbo enia sa ti mo Aje ni 016w6. Bsu ko Atamajubara pe k'o IQ si iwaju Aje, ki 6 ra obi wa IQwQ r~ SUgbQDki 6 ma sanw6 fun un. Obinrin yI se ~ toto SUgbODAje ko fi iyen binu; dlpo k'6 binu, 6 dak~ ni tire. Se E$u Iba si fi mo bayi, iro o. 6 tun ko Atamajubara pe k'o to Aje IQ, ki 6 si 10 Q mu giripapa, k'6 SQpe eru baba oun ni i se, 6 SQfun un pe, 'A ki i se mQ 0, 6 le jiyan pe ouo ki i se eru baba re 0, B'6 ba sa jiyan, ki 0 ni k'6 tu aSQ r~ bi apa ami ti baba re sa si i l'ara ko ba si ni itan Qtun' re'. Atamajubara rin de iwaju Aje toto, 6 di i mu gbagi, 6 ni eru baba oun ni, nibo 1'6 ti sa IQ lati ijo yI wa ti oun ti nwa a kiri? Awada. ni Aje koko sebi 6 nse, sugbon nigbati 6 f~ io otito, 6 tl I sohiin pe k'6 jowo b'ara r~ sohiin ojare; b'6 ba njawej~ k'6 ma bu oun je, Sugbon nse ni Atamajubara papa kigbe Id gbogbo Qja gbQ pe, 'Gbogbo ara Qja, ~jowo gba mi 0; ~rUbaba mi t'6 ti sa IQ ni mo ri yI o. SjQwQ ba mi mu u k'6 matun sa IQ mo mi l'owO 0'. Gbogbo Qja pejQ le won lori nigbati QrQ yI kuro ni sire-sire. Kini 6 ti j~, kini {, ti j~? Ekinni-keji won SQti enu 'r~. Ikan nSQ pe ~rU baba oun ni, ikeji nSQ pe oun ko mQ Q ri-boya 6
ATAMAJUBARA
79
AYA AL.4.GB~E
nsinwtn ni. AWQn t'6r(>gb(>n ninuawon ero Qja bCCre pe kiniAtamajubara ri l'ara r~ 1'6 fi me;, pe eru baba oun ni, ami wo 1'6 ri ? Atamajubara ni baba oun sarni si itan e;,tun eru ,tir~. Aje bu serln pe oun ki i se eru baba r~ s~-~. 6 ni oun yio si tu aso OUn ban won ki nwon le j~rl si oro oun; 6 ni bi 6 ba j~ 6t(> ni obinrin na so oun yio tele 'e maa 10 ile; sugbon, bi 6 ha ie pe ir(> ni 6 pa mo oun, obinrin na yio di ~ru oun. Se okan Aje ti bale pe ko si apa kankan ni itan oun. Aje beresi i tu aso r~ 166t(>.Gege bi 016w6, aso mokanlerugba ni Aje ro-wa s'(>ja ni ij(> ti a wi yl. Oju gbogbo awon ero Qja 1'6 pejo 1'6 riyan bi Aje ti ntu aso oniyebiye 1'6 ro wonyi ni jkQQkan. E~upapa ti sunmo itosi nigbayi, 6 si duro larin awon ero. Bi Aje ti tu aso r~ ku ikansoso ni E~una ad6 ogbe kan si i ni itan, ad6 na si sami apa f~r~g~j~-f~r~g~j~kan si itan otun Aje. Titu ti Aje tu aso are r~ kan yoku, nse ni apa nla yI hanrekete ni itan r~, ti gbogbo enia t'6 duro si riwo 6! A kol ho le 'ni t6 bayi cl! Gbogbo won h6 le Aje lori pe, a~e eru ni nit6t(>, nse ni 6 sa m(> ol6w6 r~ 10wQ.Nw on ni, 6 ti di dandan, nse ni k'6 yaa maa ha 016w6 r~ IQ i16. OrQ ko pari wo ni oj(> ti a wi yJ. A~Q kansoso ti Aje tu l'ara gbehin ni Atamajubara gba ki 6 r6; oun 1'6 k6 gbogbo igba aso yoku. Igba eru ni Aje mu wa s'(>ja ni ij(> yl, 6 si ti paw6 repete jo, Atamajubara rora di gbogbo ow6 Aje yl jo, 6 gbe won le awon igba eru wonyi 1'6d pe ki nwon ru u ni~6 niwaju oun-6 d'ile. 6 fi Aje funrare se ikokanlerugba awon eru 6 si riko won 10 ile. Bi nwon ti nlo niwaju r~ ni Atamajubara nj6 bo lehin won, ti 6 nIO ile pelu aYQati orQ airot~I~ yi.
re,
A'aye Qrq (!tan yl
wa lati
inu odU OW9nrin t'oun
btura)
rt A f NA TI A Ki i BQ$t-Qja ti a ki i tete be} bi a ha IQ n4.a oKuTA~aiti Qja ~GBA_:'sisi,kobo mefa KO TA EDOLO-ko ta rara ninu Qjil r~ Yow6 A-yo-i-LtJMC)-YQw6 nl iYQkuYQ, laisimi; YQw6 fun lgba pipe N'IBI
OJU ~UPA
80 ~GB~o6GuN-nain, kobo mesan JAwtJ~-ja ewe j~; ~iwere
Danrawo I. Tani Oluwo AtamajObara? 2. Nibo ni Atamajfibara ti nta QkQ ti QkQ r~ ha rQ? 3. Bawo ni E~use se aya ah\g~d~ l'oore? 4. Kini idi r~ ti awon ero Qja ko fi le YQw6 Qk(i IQwQ E~u'? 5. 'Gbogbo ara Qja, ~ jowo gba mi 0; ~ru baba mi t'6 ti sa IQ ni mo ri yi o. E j<;>wQha mi mu u k'6 ma tun sal<;>m<, mi l'(iw(i 0.' Kini fa gbolohun yi wa? 6. Kini itan yi fihan wa nipa iru eni ti E~itati Aje i se? 7. Kini 0 me) nipa ori~a E}u ati Aje ? 8. ~ni melo ni Aje k6 wa s'Qja n'ijQ ti Atamajubara mu u l'~ru'? 9. Se alaye gbolohun wonyi: (a) QTQ ko pariwo (b) onisowo na ko la edolo (d) okuta lu Qja mo 9 16r!.
19
Seyida
t'o ki ara r~ m'ebo
Ogbon agbVngb9ntall Oro ni i ko'ni; Aobe im9 nil ta ara 1'0#: A difd fun $eyidd, ()m() Wonhl« Ti yi6 ki ara ~ m'~b().
r
Baba $eyida yi j~ babalawo. Oruko baba r~ na si ni WQnnle. Nigbati $eyida gbQnju daadaa tan, baba r~ mu u s'odo lati maa ko Q ni i~~babalawo. $eyida kQ ifa, ko ko Q tan 1'6 fi SQ pe oun ti mo i~~ t6! Baba r~ SQ fun un pe k'o tubo mu siiru, k'6 kQ i~~ die si i sugbon $eyida gbonri pe oun ti mo Q to, Ni baba r~, WQnnle, ba dak~ t'6 riwo, Laipe r~ n§. ni $cyida so apo ifa kQ ejika, t'6 doriko Qna pe oun rise i$~ awo IQ. 6 de ilLIkinni, 6 yiwopada gege bi babalawo. Eni ti ori ko ti t1fQnibe t~I~, ori beresi i fQ Q; eni ti inu kl irun tele, imi rirun un; eni ti ~dQ ki i dun tf;l~ di eni ti ~dQ ririn. Gbogbo awon ti nkan nse wonyi beresi i wa s'odo babalawo alejo yl, 6 si nse oogim fun won, ara won riya. Lehin ti 6 ti ri owo se nibe tan, 6 tun gba Qna ilu keji IQ. 6 tun nse e bakanna; b~' 1'6 se titi t'6 fi de ilu kan ti a ripe ni Ajeji-o-gbQdQ-wQ. tj~nj~ ana dun mo ehoro ni babalawo yl se ni lIu Ajeji-ogbodo-wo. 6 yi QWQpada IQdQ won, orisirisi arun si beresi won $e. Bi ori ti rifQwon ni aiya ridun won. 'A ko ri iru eleyi ri', ni nwon rike. NWQn a sare to Seyida, alawo 1'6 ~~$~ WQi1u won . yl, IQ pe k'6 gba awon. Oun na a se egbogi fun won, ara won a si ya. NWQn a dupe IQwQr~. Nigbati 6 ti to ijQ meta tl nkan wonyi ti n~~I~ ni awon agbaagba lIu A.jeji-o-gbQdQ-wQ ha pe apejQ pe QrQ na ti to y~wO. Kini 6 ti j~? Iru eIeyi ko $~I~ ni llu awon ri! Tani fa alsan WQlIu awon wa? lbi ti Of un ti riwo 6, ti Iworl riwo 6, nibe ni agba kan ti mu imoran wa pe ki awon k6 obi f''osika, ki oslka 0 f'enu ara r~ wure: babalawo alejo t'6 wa n'ilil awon Vi, ki awon pe e k'o difa fun awon nipa alsan t'6 ripo ni i1u 81
82
OlU O~UPA
awon yl. Gbogbo won 1'6 SQ pe imoran agba yI dara t6tQ; nitorina nwon ranse pe Seyida, NWQn fi eejl kun eeta, nwon ni ki Seyida ba awon se ayewo QrQ na. Bi babalawo yI ti da QP~I~wai bayi, 6 mi ori, 6 SQfun won pe ohun ti odu t'6 YQwi ni pe ki nwon fi ajoji t'6 ha wa ni ilu won rubo, gbogbo aisan wonyi yio si kasenile. Seyida ko mo pe ara oun ni oun ki m'ebo yI nitori ko si ajeji miran ni ilu yi ju oun nikansoso IQ. Se Ajeji-o-gbOdQ-wQ ni oruko ilu yl, Seyida nikan ni ko mo t'6 fi wo ibe wa. Ko si sise ko si alse nibe, awon agba ilu ~ju si ara W9n pc Seyida ni ki awon mu fi se ebo na. NW9n ta ika si i fun awon geride pe ki nwon ra a l'okun, ki nwon si fi pamo ki 9jQ ebo na fi pe. Ni ile ibi ti Seyida ti jade, baba r~ Wonnle ko dekun didafa wO nigbagbogbo. B'6 ha gbe QP~l~Ioni, a beere nipa QmQ r~ yI pe se nkankan ko se e, ifa a si fesi pe alafia 1'6 wa. IjQ karunkarun ni baba Seyida nse bayi. Ni ijQ kan saa, WQnnle difa wo, 6 ri ire owo. Okan r~ bale, inu re si dun. Sugbon nigbati ile ojQ keji mo, ara beresi i fu babalawo yi; okan r~ ko bale, b~ kori nkankan, Nigbati ara yl ko ye i fu U, 6 ni ohun ti a 1 se ku, 6 tun na'wo gbe QP~le re; ko si le duro de ijQ karun ti i maa difa wo mo. B'6 ti gbe QP~I~ $anl~ ni 6 ri ewu iku! Eru ba a. 6 ronu ~a-~aa-$a pe kini oun le se o? Nikehin, ero kan S9 si i ninu pe ki 6 maa wa Seyida IQ. Were, 6 gbe apo ifa r~ kQ ejika, 6 si beresi i wa QmQ re IQ. 6 de ilu kinni, ko ri eni ic Seyida, 6 de ilu keji, bakanna Ibi ti 6 gbe nlo lati ilu kan de ikeji yi 1'6 YQ si ilu Ajeji-ogbodo-wo ni osan gangan. 6 si wa j~ pe QjQnil ni awon enia ilu ibe pejo s'ehin-odi ilu lati fi Seyida nibo ki ilu won le roju. Bi WQnnle ti YQlokankan ni Seyida ti ri i pe baba oun ni. J;::sC(kCfSC( ni 6 SQfun awon agba t'6 pejQ pe, 'llu yl ma se ori're 0, agba awo kan 1'6 YQlQQkan yl, oun ni ki ~ pe k'6 ha nyin ki odu t'6 YQnil'. NWQn ki WQnnle k'6 maa wole, ki 6 maa rora tan, 6 f~ j6k6, ni nwon SQfun un pe ki 6 mase joko. NWQn ni odu t'6 Y9 ni awon pejo lati rnbo r~ yJ, ki 6 ha awon ki odu na.
83
'Agba awo kan 1'6 Ye> i9kankdn yt.:'
OJU <>.$UPA
84 W Qnole SQfun
won pe, 166t6 b~ ni odu kl, sugbon bi 6 ha
j~ pe babalawo t'6 wo~~ fun won oikan ni alejo t'~ wa m i1u won ni, nwon ko gbodo pa a fi nibo. 6 SQfun won pe, bi QrQ 1ba ri b~, nkan miran ni awon rimu rubo, a kl i fi oI6ore eni rubo, Agba awo yI wi fun pe ki nwon wa malft meta, ewure meta, agutan meta, adie meta.s-meta-meta b~-ki oWQOfi se Irubo oa dipo alawo won ti nwon ti fe pa tele. 6 tun se alaye pe ehln-odi lhi ni ki OWQhpa gbogbo awon eran wonyi si. Ki nwon da gbogbo awon eran yl si Qml meta: ki gbogbo ilu se ida kan j~; ki oba ati aWQOijoye r~ k6 ida kan, ki nwon pin in; ki nwon k6 ida kan yoku fun babalawo t'6 k6kQ dafa fuo won, ki 6 maa k6 0 IQ-ere ifa niyen! Gbogbo awon ara Hu Ajeji-o-gbQdQ-wQ ko mQ rara pe WQnnle, baba ~eyida alawo won, ni agba babalawo t'6 ~~~~ wQ'lu ti awon pe yl, 1'6 si fi ogbon YQ QmQ r~ ninu iku yI. Baba ati QmQ nikan 1'6 mo ara won. Bayi ni awon ara Ajeji-o-gbQdQ-wQ se da ~ey1da, alejo llu won, sile ti nwon si fi nkan miran rubo won. tlu won pada toro, ~eyida papa si fi ilu won sile m alafia. Lati ijQ na wa ni a ti maa npowe pe, 'Bi onl yI ti rl, ola Id I ri ~, ni ki i mu babalawo difa oroorun'. Iyen ni pe, ti babalawo fi ndifa lojoojumo, Sugbon QpQIQpQ1'6 risi owe yl pa I'odeom pe 'B'6nJ ti ri Qla kl j ri ~ ni i mu babalawo difa oroorun'. A~lpa-owe ni eleyi j~. Bi 6 ha j~ pe WQnhle duro di ijo karun ki 6 t6 difa wo ni,-ti ko yara tun gbe QP~l~~anl~ m ijo keji ni =-nwon iba ti pa ~eyida, QmQ r~, ki 6 t6 di pe 6 WQ11uAjej1.
o-gbodo-wo.
(A rt itOn y/ ninu odU Ogb« lrosUn) QGBQN AGB{lNGBQNTAN-Qgb{lo
ti enia ko gbon tan daadaa
yfwQPADA-~ oogUn si
Dainrawo 1. Tani bi Seyida? 2. Nj~ Seyida kQ~~ye kooro? 3. Kini oruko llu cl Seyida ti Id ara r~ m'~bQ?
~EYioAT'6 Kt AAA
85
R$ M'tDQ
4. Bawo ni ajeji se pc} t6 ni nu AjejieO-gbQdQ-wc} nf Ak6ko tf Seyida wa nibe? 5. QjQ wo ni Seyida tun fojukan baba r~ lehin ti () ti kuro n'ile? 6. Kini se ti awon Agba Hu Ajejl-o-gbQdc}-wQ fi tun pe baba SeyldA Id () ha awon ki odu na nigbati () j~ pe t'QIDQ ti baba ni awon alawo mejeeji je? 7. Dlpo iku, ni Seylda tun k{) ni QjQ ti nwon ti pa a W~. LQna wo? 8. Adura ojoojumo dara. Bawo ni itan yI ~ jeri si c}re}yI? 9. Kini ~kQ ti enia le ri kQ ninu itAn yI?
ua
fe
20
Otito-inu 1'6 pe Bi oklti, bi akete, Ko ntdn n'idl QPfA 11'0 AbfY(JY? L'6 difdfiln Ab£Y(JY? AbZv?Y(J 1'6 dlfafu« Ori,
L' 6 dEJa fun Orun
c»
difafun
Behe,
L'6 difa fun Orunmilb
L'(Jjr;
t'al\"(J1I
m~rffrin nsawo lo ree bd Olofin.
Oba Olefin ni 0 ranse pe won pe ki nwon wa ha oun bo ori gege bi ise r~ l'odoodun. AWQn merin t'OIQfin ranse pe ni Ori, Orim, Bebe, ati Orunmila. Ki awon mereerin to IQ, nwon ranse si AbiYQYQ ti i se alawo won pe k'o wa ha awon da ifa si i. NWQn beere pe ibi ti awon nlo na, ire wa nibe? AWQn IQ, ko s'ewu, awon si tun pada bQ pelu aUifia? AWQn funrawon ni nwon iba gbe ifa kale ki nwon da a wo sugbon gege bi a~a awo, Q~ t'o mu ko rigbe eeku ara re. AbiYQYQ papa ko wule gberaso lalhuwa awo. Oun na to alawo tire IQ pe k'o ba oun ycyohun ti awon Qr~ oun wonyi pe oun si yl wo, nje ohun daadaa ni? Alawo AbiYQYQ SQfun un pe awon kan 1'6 ranse pe e ti okan r~ nsiyerneji si; awon ti nwon ranse pe e na, awo ni nwon nse IQ si Ilu kan, QIQla tabi oba ill! kan 1'0 si ranse pe won. Bl nwon ha de Qhun, kl nwon sora gidigidi; ki nwon ma fi dudu pe funfun fun won lohiin 0, nitoripe otito inu ki i sin 'ni r'ajo k'a padanu. Bi AbiYQYQ ti fi QdQ alawo r~ sile 1'0 forile QdQ awon Qr~ r~ mereerin ti nwon ranse pe e t~I~. B'6 ti d'ohun, t'o gbe'fa kale, 6 SQ fun awon mereerinwonyi pe irin-ajo kan ni nwon nfe rin, ti 6 nko won l'ominu ; ire ni lrln-ajo na yio ie sugbon ki nwon sora lohiin, ki nwon mase fi dudu pe funfun. 6 gba won nimoran pe ohun ti nwon ha pe won si ni ki nwon SQ IQhun. 86
87
OTITO-INU L'6 PE
Lehin ti AbiYQYQti pada IQ, Ori, Orun, Bebe, ati Orunmila mu c>na irln-ajo won pen IQ si QdQ Olefin. NWQn de oju C>nft tan, nwon gbagbe ikilo ti AbiYQYQse fun won. Ori 1'6 kQkQ dahun pe, 'Oba Olefin t'6 ranse pe wa yl, bi a ha de ohun, t'6 j~ pe ay~wo kan 1'6 pe wa k'.a wa ha oun se, oh un ti emi 6 SQ wipe Ifa t'emi gba lowo r~ ni ade ori re', Orun ni oun ko mQ pe 6 wi~, b'6 haj~ ~ ni, ohun ti oun papa yio SQpe Ifa t'oun gba ni ejigba i1~k~orun r~. Bebe ni k'6 ma Je oun l'oun kQkQ senu f6r6 ni, kijipa idi Olefin, kijipa o16w6 iyebiye yen, ni oun yio SQpe ki 6 fi rubo ti 6 ha nfe ki oun p~ 16ri oye. Nj~, iWQOrunmila fikQ? Orunmila ni oun ko ni i pure ni t'oun 0, ohun Ifa ha wi ni oun yio SQpe ki oba IQ fi rubo. Oba OIQfin gba won t~y~-t~y~. 6 pase pe ki nwon fi jij~ ati mimu t~ won Iorun, Lehin eyi 1'6 t6 SQpe ki nwon gbe QPQn ifa kale ha oun se ay~wo. Ori 1'6 kQkQ bQ sibe. 6 ki if yi titi ki 6 t6 SQfun Olefin pe, ti Oba ha fif~ j'ogbo, j'ato, ki 6 IQ fi ade ori r~ rubo. Bi Ori ti SQtir~ tan ni Orun tun bQ sibe. Orun papa ki if a IQ bi il~ bi eni, Ohun t'6 fi pari r~ sa ni pe ki oba Olefin fi ejigM i1~k~ orun r~ rubo b'6 ha nfe ki oun ~ I6ri oye, ki awon Ilu si feran oun. Bebe papa be) si gbangba pe oun 1'6 kan. 6 tu k~MC>rQda sile. Ko ic QfQ, ko Jc a-riki-ifa ni 6 k6 pale. Ibi t'6 pari r~ si ni pe ki Qle)fin fi kijipa 016w6 iyebiye idi r~ rubo t'6 ba fife ki ~mi oun gun I'aiye, Lehin ti Bebe ni opon wa ~~ kan eegun fila ti i gbehln 19M1~ -iy~n Qrunmila. Oun ko tile sore pUPQ kan IQ danyin-danyin t'6 fi SQfun oba pe k'6 wa eiyele rneji, adie funfun balai meji, isu ewimi mejo pere, k'6 fi eejilel6gun le e 16Ti. Ko ,iu ~ IQ; b'o ba ti se b~ yio tu, yio M. Ade, ejigM il~k~, ati kijipa o16w6 iyebiye=awon nkan meta ti nwon nl ki Olefin fi rubo wonyi=- j~ nkan ti oba yI ka nfi ha enikan sire sugbon 6 pinnu lati fi won rubo g~g~ bi Ori, Orun. ati Bebe ti SQfun un. Nigbati Olefin ri i pe Orunmila ka beere nkan 1'6 ga ju emi oun IQ, 6 pase pe ki nwon ha oun wa isu ewura nla-nla mejo, 6 k6 awon Isu na WQ iyewu lo, 6 si rora da iho lu si won ninu () ro golu si mefa ninu won, 6 ro ejigM il~k~ si meji yoku,
a
~a
88
onr
~UPA
6 di won pa minrin ki enikeni ma fi le mQ pe oun ko nkankan si won ninu. Lehin ti oba jade n'iy~wU pada s'QdQ awon alawo r~ wonyi 6 k6 gbogbo nkan ti nwon beere wonyi kale fun won=-ade, ejigba ll~k~, kijipa, adie funfun, eiyele meji, isu ewunl mejo t'6 k6 eru si ninu, ati ~ille16gUn ow6-t;YQ. Kfk6 ti awon mereenn k6 gbogbo kinni wonyi de'le QrunmiIa damoran pe Id awon pin in Id olukuluku k6 tire, Ori 1'6 kQkQ dahun, t'6 SQpe kini awon tun npin, se ade ni ifa t'oun kuku gba, ki nwon le k.i oun rora gbe ade i~ IQ. Orun ni tun dahun pe, b'6 ha ri b~, oun na yio maa k6 ejigM il~Jc~ tf ifa oun gba IQ; ni Bebe papa ba dahun pe, nigbati QrQ ti di ki QIQmu d'Qmu Iya r~ gbe, oun na yio mu kijlpa o16w6 iyebiye t'6un SQpe Ifa oun gba. Orunmila da gbogbo won lohun pe OUDfi ara mQ Q kl olukuluku maa k6 ohun ti ifa r~ gba IQ. A~ lati igbati nwon ti de, ti nwon ti k6 awon ohun ti nwon gba bQ wonyi da sile ni awon iyawo Orunmila ti nYQ pe QWQ QkQ awon ti ba era ati papa pe QkQ awon ni nwon gbe ade ibe fun gege bi 6 ti Je pe oun ni agM awo. Sugbon nigbati awon meta yoku k6 gbogbo nkan t'6 dara ib~ IQ, t'6 wa kiJ ewura nikan, aWQDiyawo Orunmila ~i le QkQ WQn. NWQn ni, 'Ninu gbogbo nkan mere-mere ti ~ gba bQ, 6 j~ pe isu ewUr3. meio yl pere 1'6 kan iWQ! Se nitori ki 0 ba le Je iyan yI na? Jeun k' 60 kU tile ni Q!' Orunmila fi suru da won 16him pe .nigbati 6 wa j~ pe ohun tl if a t'oun gM niyen nkQ, oun ko sa ni i puro gba ohun ti ifa ko SQpe k'6un gba, Sibesibe, Maye ti Orunmila se yI ko t~ awon iyawo r~ IQrUD. NWQn ro 6 wo ~a~,nwon pinnu ohun ti nwon yio se. Riri ti Qrunmila yio ri, 1'6 ri i ti okan ninu awon iyawo r~ kQ Q sile, t'.6 si ba alade IQ. K'a wi, k'a fQ, ekeji tun ba elejigba ll~k~ ortm IQ; eketa tun gba, 6 forile QdQ oni kijlpa-idi o16w6 iyebiye. tyate gbogbo WQDpatapata nikan 1'6 dahun pe ~iy~le kl i ha onile ie, k' 6 ha onile mu, k' 6 di QjQiku r~ k' 6 sa; nitorina oun yio maa rQju ha QkQ oun foriti i. Ni gbogbo igb! yI wa, Orunmila ko bu isu ewura ti 6 k6 wa'Je wo ki nwon tile mo ohun t'6 wa ninu r~igbati 6 Je pe 6 f~r~ ma ti i k6 0 wole tan "re ti aWQDiyawo r~ ti fi ebu pade
89 r~ l'Qna. NWQn wule k6 isu yJ ju si ~gb~ kan iy~wU ifti ni. Ni QjQ kan ti ko si onje tl nwon le jCfn "ile, ti ko s1 si tanga lowo Orunmila, ni ero won IQ si ibi isu yI, Orunmila ni ki iyawo oun mu ikan nibe se. Bi iyawo ti dana tan, t'6 ghe Qb~ le isu ewura kan t'6 mu, ni isu SQpe k'6 rora gbe obe le oun. L'6 ha logun pe oko r~ pe gbogbo isu ewura t' 6 k6 wa'le 1'6 ti ran o! Dun ko mQ ojutl1 r~ ojare, ki oun plipli wa yanju r~. Nigbati Qrunmila plipli fi Q~ dan isu yI wo, tl ko bQsi i, ni 6 ba fi tlbinu-tlbinu la ewUra yI mQ'I~. Isu yI kan si meji peregede, g&lil si tan yi iJ~ ka, G&lu nl, galil ko l NWQn tun jan ewura miraa mQ'l~, nwon si tun ri i ti g&lil fQnkal~ pere-pere. Ewura miran ti nwon tun da si meji ~, igba ll~k~ ni nwon ba nibe; be, he, ni nwon ~ gbogbo isu ewilr3. yI, ti nwon si ba ohun Qla bayi ninu won. Bayi ni Qrunmila ti se di o16w6, ti 6 nkQIe, tl 6 nkan aa~. Ko N PUPQlehin eyi ni Alsan nla kan kolu Ori, 0 ni ori nro oun. Gbogbo onisegun ile-aiye ni nwon f~r~ pe si i tan sugbon ori yI ko fi i sile, Nigbati nwon ta a tl ni nwon ba ranse pe Orunmila pe ki 6 wa ba awon da ifa si i wo. Gbigbe ifa kale ti Qrunmila gbe ifa kale, ohun ti ifa SQ ni pe, 'Kini a jeru, ti 6 npa 'ni ku IQ yI? Ki a yarafi nkan n1 rubo ki a ma ba ~Ofo ~mi tabi Id a yara da nkan na pada fun oniilk an'. NWQn ~r~ lati ori igba ile lati maa le wo, irQ, ibo ko mu igba, nwon le awo ile, bakanna ni. NjCf,Cf0 wa jCfki a ade ori wo. Bi nwon ti le ade ori bayi, ponkan ni ibo gba a mu. Ko si sise, ko si ai~e mo, nse ni nwon fi ade ori rubo fun Orunmila Id nwon ma ba ~Ofo ~. Orunmila ti ibe di alade. Lehin eyi ni nwon tun ranse to Orunmila wa, Kini de? Nwon ni Qrun ma ni. Kini nse Oran? NWQn ni nse ni Orun gan paaIi, ti ko se i yi pada lati bi QjQmeta wa, gbogbo awon onisegun ti awon si i ni nwon DSQpe awon ko ma ri ini r~ ri. Nitorina, awon be Orunmila pe k'6 gba awon o! Qrunmila tun gbera paa, 6 doriko Qna ile Qriln. 6 de'~; 6 tun da ifa r~ wo, ifa si tun SQpe, 'Kini cril ti a jCfti 6 npa 'ni kU IQ? Ki a f'ohun ti a jeru n1 rubo ti a ko ha le da a pada fun eni ti a gba a IQWQr~ Id a ma ba ~Ofo ~mi'.
le
npe
OJU O$UPA
90
NWQn le lkoko wo, ibo ko mu u. Ko si ohun ti nwon ko ~wo tan, irQ ni. Igbati nwon le ejigba il~k~ wo, were ni Ibo mu u. NWQn tun bQ ejigba il~k~, nwon fi. rubo fun Orunmila, As~hinwa, as~hlnbQ, oni~~ tun de 16jiji pe ki a pe Orunmila wa. Orunmila nl se ko si nkan ti a fi. tun ranse pe oun o? NWQn ni Bebe ni 6 ma tun k6 bi 6 ti nse de o. NWQn nl nse ni 6 nSQ pe ogooro ehln nro oun, ko le jeun lati bi QjQmeta wa. Orunmila tun gbe ifa r~ kale, 6 si SQ odu t'6 jade fun won. 6 ni, 'Kini 6 io pe a jeru, ti a gbe sinu i16, ti 6 npa 'ni ku IQ yl? Ki c: yara fi. nkan na rubo kiakia ki a ma ba padanu ohun ti 6 ju nkan ti a jeru na IQ. NWQn tun le e wo, lbo tun mu kijipa idi 016w6 iyebiye. B~ ni nwon se tun fi kijlpa rubo fun Orunmila kl Bebe ma ba sofo ~mi. Bayi ni QrQ Orunmila se di repete. Nigbati awon iyawo QjQ kinni ti nwon sa IQ pe ki Orunmila ma ko ori buruku tire ran awon wa ri ayipada rere yI, nwon beresi i yan ~l~b~ ki nwon le pada si QdQ QkQ won ArQ.
(Eyf
it itOn kan
lati inu odU Ogun Dd~f)
E.JlGBA. i~Kt-il~k~ gigun ti oba nfi s'orun KuiPA iDf-kijipa idi oba; bitnt~ ti oba ns{m
Danrawo 1. Tani babalawo t'6 difa fun AbiYQYQ1 2. AWQn wo ni AbiYQYQj~ alawo fun 1 3. Iru il~k~ wo ni a npe ni ejlgba il~k~ 1 4. Qgbon wo ni Qba QIQfin dei fi san ~san fun Qrunrnila ti ko hilw! c}kanjuwil 1 5. SQ ohun ti aWQD iyawo Orunmila se nigbati 6 je pe isu m~jQ lasaD I'QkQ won gbA bo QdQ Olofin. 6. 'Ere Ai~otQ ko dara.' Fi ohun t'6 Kl~ si Ori, Qnm ati Bebe, fa Ododo gb616hun yl YQ. 7. E16 ni ow6 ti a npe ni tanga?
9)
OTITQ-INU L'6 PE 8. Salaye itumo gb616hUn QrQ wonyi: (a) ma fi dUdupe funfun (b) otito inu kl i sin 'm r'ajo k'a padanu (d) Id enia j'ogb6, j'atQ
(e) tu k~k~QrQ dasil~ (Q) 'jQun k'6 0 ku' tilQ ni
Q.
21
Oniwo saba aie $ffull-~ffun l'a fzta~f Gfjf-gfjf ['a 0 gb'og9: L'o difdfun Oniwo, {)mQOdo-Ob« T'o timl larin ip(5nju.
Oba ni Oniwo i se, 6 j~ okan ninu awon Oba pataki igbaanl,
Awon enia f~ran r~ jojo, ko si Ie pase ki nwon so pe aja wo 1'6 rigbo nibe. Bi nwon ti feran Oniwo to yI, nkankan wa t'6 ba ajawo jeapa r~ gb6rin ju itan 10: Oniwo ko ni kQbQ a YQna IQwQ. Oju ow6 pQn oba yI de'bi t'6 fi f~r~ le ri imi eran n'il~' k'6 pe 1'6w6. tpQnju yI PQ t6~ g~ ti odidi oba fi nta awon ohun-lni r~ jeun. Nigbati 6 ri i wipe i$~ yI ~ npQ jiI b'6 ti tQ 19 ni 6 ha to babalawo 10 lati mo kini oun le se ti oun yio fi bQ kuro ninu ipQnju yI. Odu t'6 jade ni ojQ na IQhun ni a ni '<)~-fun-un'. NWQn so fun Oniwo pe k'6 fi okQ at'Ma rabo; ati papa pe oko ni yio ro la. Lal$iyem~ji bi Oniwo ti se 10 ra OkQ ati ada jo niyi o. 6 ra OkQ oun ada tan, 6 mu igb6 gan 10 rebe-rebe. B'6 ti gan 'gb6 tan, ko duro reti ki ojo rQ t'6 fi mu ire gbln=se nwon kuku ti so fun un pe oko ni yio ro la. 6 f~r~ ma si ohun ti ko gbin sinu oko Qhun tan. Bi nwon ha si so fun Oniw~ pe ak6ko nkan gbigbln ko ti i to, ki 6 je ki ojo de, a dahun pe ki nwon fi oun sile nitori oun mQ ohun ti oun nse, OtQ-lttQ, bi eni pe kini Oniw~ gbin awon ire wonyi tan ~i ni, 16jiji ni ojo bu dasil~. Ojo yI rQ, rQ, rQ, 6 f~r~ le hu oku alagbara. Ojo ko-modun yI rQ d'6ju r~; nse 1'6 dabi eni pe Oniwo ti igi bQ Q 16ju ni, Bayi ni gbogbo awon ire t'6niw~ gbin fi bQ s6ju r~ r~gi bi eni fi owo moluke d'Imu. Agbado oko Onlwo gbe QmQ PQn l~hin 10 tQQkiI-tQQku. Isu tmpa san'l~ 10 I6n ebe pere-pere; ti ghagiIda ko tile ni siso, k'a ma tun $~$~menukan awon ire ~~-~-p~ miran.
e
ope
92
onr
~UPA
93
Inu Oniwo dun gidi nigbati ak6ko lk6re t6. Adodo agbado ko n'iye larin oko, pepe isu ko 1'6nkaj apo ~gUsi IQ kiti-klti, Ak6ko ti Oniwo kore tir~ tan ni QdA kanna-kanna da. Ojo 6 si ke>ko re>mo. Gbogbo nkan na buru n'ilu t'6 fi j~ pe ag~ kan ko nl onje tita, ayafi Oniw6 nikan 1 Gbogbo ara ilu beresi i rQ girl girl wa sodo Oniwo lati ra onje, Ko tile nse awon ara llu r~ nikan 1'6 nwa ra onje yI, awon ara ibomiran nwa ra pelu, Gbogbo awon t'6 ti nfi Oniwo ~f~ t~l~rl ni enu won WQ wOVfo. OrQ wa di pe bi a ko ba ri Oniwo ati m'QwQ r'enu di Qran. Bi Onfw6 ti se k~r~-k~r~ di ol6w6 niyi, bi baba ti nkQle 1'6 nkan aas~. Se, 'biile aiye ha ny~ 'ni, lwaibaj~ l'ai hu: 1'6 difA fun Elerhpe ijQsi, t'6 de iho agilhiti YQs'orun. Eyi ti Oniw6 ibci maa fi ~sQ j'aiye ni m~IQ-m~IQ, 6 tl o. Nigbati 6 Je t'6 y6 tan nse ni 6 beresi -I fi QWQlu ap<>ow6 $Q-$Q-$Q,a nl, 'Ow6 re e l' B'6 ha ya, a fi ife b'enu, a maa sure lako-lako, Awon t'6 gbQf~ wat~ ohun t'6 tifi ife wi yl tl. Nigbati nwon jli ife yI ti ni nwon ba de omoge kan si i pe k'6 ba awon wa itumo ohun ti Oniwo nfi ife SQyI. Omoge yI j~ okan ninu awon omobinrin t'6 ti nwa lati ()yQ wa ra onje IQwQOniwo. Bi omoge yI ti nawo if~ si Oniwo ni 6 han an ponkan bi igbati okun m'eran. tf~ti Oniwo til~ ni s'omoge yI tun ju eyi ti 6 ni si awon iyawo t'6 f~ s'lle, Ko me> pe, 'Etutu ko feran porop6ro de'nu: ibi ki 6 fije 1'6 mo'. Ko ~ rara ti Oniwd fi SQ ohun t'6 nf'lf6 wi fun omoge yI. 6 nl ohun t'6un nwi niyi: Ero ()yQ 0, er wi f'Qba, P'emi Oniwo $Rba aje 01 Bi omobinrin yI ti gbQ 3.$lri ohun t'6niw6 nfi ife wi 1'6 ti sare paarapa IQ si ile Oba OIQYQ,6 si SQ nkan ti Onlwc oft ife wi f'Qba. OlQYQ dahun pe, 'Oniw6 nA! 6 ma ti di nkan nisisiyi I I' Omoge yI papa se sunnasi pe, 'Ok6te ma ti kuro ni iye a nta a ni QrQ Oniwo'. OlQYQni oun odidi oba pataki na ni Oniw6 nSQko QrQ si ~! Nigbawo ni ok6 d'ow6 ti ana, na, na, ti ko tan ~! Mara, 6 ni ki nwon IQ ha oun mu u wa; enu ti lgbin fi b'6rl$i, yio fi gbo'l~. Eyi ti a ti nwi yI ~, nwon ti gba ogun jo lati IQ fi mu Onfwo. Bi QrQ yI ti ta firi si E$u l'eti, 6 gbera, 6 to Oniw6 IQ, 6 s1
da pan,
ONiw6 $ABA !UE
94
~6fof6 fun un pe QIQYOnranse bo wa mu u. Aiya Oniw() ja. 0 t~wQ si E~u pe kini oun wa le se? E~u ni b'6 ha ti le rubo oun le se e ki ogun OIOYQma fi le mu u IQ. t~~jU ~ya, Oniwo ti rubo lati fi ta ebo ~u elanu. Lehin ti E~uti fa a l'ori, t'6 fi c)dei kun an tan, 6 kQ Oniwo pe ki 6 10 ra apo 'Idoho jQ, kl 6 si fi won da agbada ati $okoto pelu fila. 6 tun kQ Q pe ki 6 ge igi oparun jQ, ki 6 g~ ~ ni ap6, ki 6 si gbe ap6 wonyi fun awon o~c)na ki nwon ha a fi a~ dudu, pupa, ati funfun 1>0won l'ara. Lehinna kl 6 so won dlro-dlro-dire-diro mo agbada yI. Ti ogun ha ti de, 8$Q yI ni k'6 yi wole ki 6 IQ wc)jade ko ogun nft. 16ju. Bi nwon ha ri i, aiya won yio ja, nwon a si maa ja ara won niyan pe se ~ni ti nwon so pe 6 ~M aje na re e! Eleyi kl i se aba aje, aba ap6 ni. K'a wi, k'a fQ, ogun wo Ode-Iwo, okiki kan gee, ariwo ta lahi IQ ha Oniwo pe ogun de! Were, Oniwo ti yi WQI6,6 si ti gbe agbada r~ yI WQjade g~g~ bi E$uti kQ Q. B'6 ti YQju s'ode bayi, ti awon ogun OlOYQri i, jlnnl-jlnnl dei 1>0won: awon t'6 si ya ojo ninu won juba ehoro. Nigbati awon t'61aya ninu won sunmQ Q. Nigbati nwon ri ~wU agbada 1'6 wc) nwon ni, 'Iwo Oniw6 na ni l~ run YQ l'ara r~ to bayi. Sebi nwon so pe 0 saba aje l' Oniwo dahun pe oun ha to ~ ni 11uti 01QYQwa! AM apo ni oun wi, oun ko so pe oun se aba aj6. Nwon n1 ki 6 tun korin na k'awon gbQ. L'Oniwo ba tun ~r~: Ero OyQ, ~ wi f'Qba, P'emi Oniwo ~M ap6 o! Ni c)rc) ha pesije. () di agbetl ti genge rigbQwQ, agbeti ti omode kekere rigbe igi e18ra. Ni ogun QIQYQha ~ri pada IQ SO fun OlQYQpe QrQ nft. ko cl ~ 0; aba ap6 ni nwon ri ti nwcn ripe ni aba aje o.
e~
ABye Qr9 (itml y1 ni a rl ninu odU irftt Al4je ,abi
lriJ ~kUn)
$~N-$~ L'A NTA$~~ ni ora t1 6 Dke; didun r~ nigbati 6 ha kQkQ ~r~ ni 'sefun sefun', eyfj~ apejuwe dldun r~ T'6 NMi LAJuN lPQNJu-t'6 mbe lann IpQoju bJb Ko.MQDUN.......ojo ti ko tele alc6ko tl ojo MQ ninu odun; ojo t'o mQ ni ak6ko ti a ko reti ojo
OJU O$UPA
95
ni arun t'6 nwU si enia ni ~hln 9WQ. Nitoripe ~hln 9WQ onfmQhike ti sa. bl 6 ha fi ~hln 9WQ
PI QWQ MQL1JKED'fMU-mQhike
yI di imu fun Ofun, nse ni ibi t'6 ga l'~hln 9WQ )'1 yio di oju ihO imu r~gi
wowo=enu won ka le soro mo; kl enu enia maa gb(ln laUes(lrQ An M'QWQ R'~ DJ (,lRAN-~oro PUPQ lati ri onj~ j~ J' AlYE Ni M$LQ-MtLQ-j~ aiye ~l~-~l~ $A8A. AJE-~e adodo tabi aka ti nkan aje kiln inu r~ WQwo---bi otutu ba nmu enia, enu r~ yio mu gbQn pe-pe-pe, -bi enu ti ~e ngbQn yl ni awon Yoruba npe of wowo (,lDA KANNAKANNA-Qda tl 6 da 16jijl lairot~l~ nt Ak6ko ajo. Qda tf 6 da nigbati 6 $i y~ ki ojo mu r(l ~u
WQN wQ
Danrawo 1. Kini itumo 'Onfwo, QmQ Odo-Oba, t'6 rim; lirin ipQnjll' ? 2. ~e apejuwe ojo ti it npe nf 'ko-modun'. 3. Od! wo ni A npe of 'Qda kanna-kanna"? 4. Kini Oniwo maa nfi ife wi, t'6 k6 (IrAn ha a 1 5. Tani kQ Oniwo ni qsbQn ti QWQ ogun Olc)y~ ko fi bit a 1 6. Sq itumo gb616hiln wonyi ~g~ bi a se 10 won ninu itAn Oniwo: (a) m'Qwc) re eau (b) bi baba ti nkc)le 1'6 Bkan ~ (d) jaiye of m~lQ-m~lQ (e) etutu ko f~ porop6ro de'nu
(~) ~estinnasf (f) fa a l'6rl, fi QdA kiln un. 7. SQ ~kQ t( 0 rl kQ ninu itb yI.
22 tb~r~Min OmQ Funfun
l'eiy« r1$U,
Ere abawp pata-pala: L'6 difd/'6r~a-r11d Ogiribajigbo
T'6 nf'omi-oju logbere pmp. B'6ju bd nppn w{1n, Nwon a mda purp jeun; Imul~ Qr~ l' a 0 gbodo do: L' 6 dd fun Orunmlla Ti yf6 sp a/En pmp di dudu. K'd sa d b'o!OgUn ti pe e; Bl a bd ti kp'ni n'ifd ni a d ki i: L' 6 difd f' 6ri$a-nld OgiribOjigbO Ti y'f6 sp aldwo r~ di opUrp. Orisa-nla Ogirlbajigbo j~ obinrin QIQla ati QIQrQkan ni 19ba aiye r~, Qla ati QrQ r~ si pc>fun un t6b~ g~ ti 6 fi j~ pe oun ni nwon fi j~ Iyalode gbogbo obinrin ni ilu r~. NWQn ko nfi obinrin yJ sere rara, oba nu p~pa ko oft i sehln se ohunkohun t'6 ha ti kanle s'ilti, Sugbon bi 6 ti la, ti 6 Iu t6 yI, ko bimo, 6 p~ t'6 ti nse aajo kakiri Iori a-bimo a-o-bimo yJ. Sugbon nigbati 6 ta a tl, f6 j~ gbogbo ireti r~ 1'6 nsaki, ni 6 ba to awon alawo kan ti a npe ni Funfun-I'eiye-risu IQ. AWQn alawo yI j~ QmQ-i~~ Orunmila, OdQ Orunmila gan-an ni 6 ti nlo teleri ki awon yen t6 da a pada I'QnA pe kini ohun ti 6 Ukiri. () k6 ~jQ, 6 ro fun won pe Am-QIDQ-bi1'6 ogbe oun IQ si QdQ Orunmila. AWQn QmQ-i~ Orunmila SQ fun Orisa-nla pe Qga awon, Orunmila, ti 6 nlo s'QdQ r~ yen, ko mo i~ t6 ati pe, t'6 ha j~ ti QmQni, awon le se ti yio fi ri QmQ bi. NWQn ka ebo nla repete sile fun Orisa-nla OgirlbajigbO pe tl 6 ha ti le rubo yI yio bi QIDQ. Ara awon nkan ti nwon la sile fun un yI ni agutan funfun bC>IQjQ kan. NWQn SQfun un-pe ki 6 mu agutan yI, ki 61Q ft bo Oke Ikirun.
nwa
e
96
91
OJU~UPA
Orisa-nla se gege bi nwon ti SQfun un yI. Ko mu osu na j~: osu duro si i l'ara, Jgbati yio bi QmQ yl 6 fi bi Min kale! eru ba Orisa-nla Ogirlbajigbo Iati ri iru QmQ bayi nitoripe oun ni eni kinni ti yio kokc bi Min. 6 yiiri QmQ yl wo titi pe in! QmQ wo niyi! Ko le gbe QmQ yI jade si gbangba tabi ki 6 SQfun awon enia pe oun blmo ki nwon a yQ. 6 gbe QmQ ns sa pamo si kQrQ yara. OrQ na wa di '0 r'afIn 01'6 i r'o~a, orisa funrare ni 6 fe ri I'
~a,
ha
Nigbati QrQ yI su Orisa-nla, 6 dide, 6 to Orunmila IQ. Ki 0 t6 di pe obinrin yI wa si QdQ Orunmila, Orunmila ti la ala kan t'6 rU u 16ju, t'o si ti titori r~ to awon alawo r~ IQ. NWQn da ifa fun Orunmila, odu t'6 si YQni QjQ na IQhlln Id bayl: B' 6ju ha flppn w~n, nw~n a mda purp jfU1J, imulf vr~ /' a 0 gbodo da; /'6 difd fun Orunmila ti yio so afin ~m~ di dud". K'd sa d bi olOgim ti pe bi a ha ti kp'ni ni tfa ni a f ki i: 1'6 difd fun Orisa-nla OgirihiljigbO tl yio so awo di opurp. Funfun /' ~iy~ ~u, ere ahawv pata-pata: 1'0 difd fun Orisa-nla OglribajlgbO t' 6 fll' omi-oja l oghere ~mp. NWQn ki odu yI del~ tan, nwon ni tani nfi Q~ ~hin j~ baba nl isu? NWQn ni awon QmQ i!i~ Orunmila kan ti fi ern gba ibukun r~, nwon ti bu enu lu pe k'o mose; ohun ti nwon SQpe awon mu se na ti bu won IQwQ,nitorina ki Orunmila fa won 1'6ri Id 6 fi Qda kun un=oluware mbo laipe JoioA koi k6 ifa nl~, if a nse, Ni kete ti nwon ki ifa yl del~ tan ni Orisa-nla Ogiribajlgbo wole de, t'o si SQ fun Orunmila pe ay~wo ohun kan ni oun ba wa s'odo r~. Orunmila fun un ni ookan adlbc pe k'6 soro sinu r~. B'6 ti sore MI~-k~l~ sinu ookan adibo yI tan, Orunmila gbe QP~l~r~ ~nl~; 6 da siwaju, 6 da sehin, ire ni ifa \vi. Orunmila SQ fun un pe 6 joun pe a ha nkankan mo inu kQrQ yara eni, nkan na si nse 'ni n'iyemeji-abi ki a se abi ki a ma se
e;
at~ u
a
a
e,
e.
ha
Orunmila f~r~ ma I ifa yI del~ tan ti Orisa-nla fi SQfun un pe eyi ti 6 Id t6, ki Orunmila kalo wo nkan na. Bi nwon ti de inu kQrQ yara ~k6t6 yI ni Orisa-nla gbe abaml QmQ yI soke, t'6 fi nhan Orunmila pe ohun ti oun gbe pamo na niyi; oun ko ri irn QmQ b~ ri! Ki Orunmila gba oun, k'6 ba oun SQQmQ na di dudo.
IB~litN
98
QMQ
Orunmila ni Orisa-nla yio rubo ~ 6 si gba lati se b~. Ninu awon nkan ti 6 fi rubo yI ni a ti ri agbon buje nlanla meji. Gbogbo biIje yJ ni Orunmila fi kun QmQ arin yI l'ara lati oke del~ titi QmQ funfun fi di dudu kirimu. Lehin eyi, Orunmila gbe QmQ na pada fun iya r~, 6 si SQfun iya r~ pe ko gbodo W~QmQ na titi O$Umeta yio fi pe,
19ba yl
ni inu Orisa-nla dun, t'6 si wa pc gbogbo aWQD aladugbo jQ pe oun bimc. () fi ile pon QU, 6 fi Qoft roU, 6 si pe gbogbo Uti ki nwon wa ha oun yQ. Eni ti ko le rin ID ijQ yl ID ki nwon fa oun ni t~t~. NWQn k6 QmQ yI jade tan ko ju QjQ keta r~ IQ ni QmQ ha beresi i$alsan; ko jeun, ko mu oyan, Igbati nwon ti SQfun won pe nwon ko gbodo w~ ~ titi di O$U meta ni QmQ fi nse aisan. NWQn 10 oogun, l'oogun, ko bosi i; nwon sebo, $~bQ, ko ran an. Nigbati 6 ~ ti nwon ti ndaamu k§kiri il~ ni alagba kan wa ta won ji, ti 6 beere IQwQiya r~ pe 6 ti t6 igbawo ti nwon ti we QmQ na gbehin? tya r~ si dahun pe 6 t6 QjQ meta ati papa pe Orunmila ti SQ fun awon pe ki awon mt we QmQ nA 'titi fi di O$Umeta', Okunrin yi ni, '1; bimo, er 0 w~ ~ lati QjQ meta wa I Afara, ki e IQ w~ ~ bi e ko ba f~ pa a'. Ni nwon ba k6 kanrinkan bo QmQ yl, ti nwon $A a nl kanrinkan ati ose. NWQn we QmQ tan, aWQ ara QmQ tun yipada si ko-jo-dudu ko-jo-funfun, aWQ wa ri pata-pata bi ti ere I tun. ba Orisa-nla pe kini QmQ ti tun ri yl! () tun fa QmQ PQn, 6 si to awon alawo r~, Funfun-l'eiye-nsu, IQ pe ki nwon wa wo aiye lode, iru QmQ ti nwon ba oun bi. NWQn beere pe kini Orisa-nla ti $e QmQ t'6 fi dB.~, abi omi gbigbona
:ern
99
OJU O~UIIA
e
Orisa-nla se gan-an ri ti 6 fi ri QmQ na bi? Orisa-nla dahun pe awon alawo kan ti a ripe ni 'Funfun-I'eiye-nsu' ni. Orunmila ni Orisa-nla ko IDQ pe funfun ni 6 maa bi ri! Ki 6 tun gbe QmQ pada to won IQ o. Lati igbana wa ni ko ti se i se fun enia mo lati yi aWQ aCin QmQ pada di dudu.
Alaye OrQ (Jnu odu
Owpnrin oun
Ogundti ni a
ti yp itim
y()
ABAWO PATA-PATA-ara ejo ere rl pata-pata, ko nl aWQ kansoso jal~ IRETI R~ ~Atd-ireti r~ di ofo gege bi igbati enia yinbon sugbon tl
ERE
lbon nR kQ lati r6, t'6 ~ki ~'OOBElU!QMQ--fi oju sunk un wa QmQ
F'OMl-Oru
Danrawo 1. Tani alawo t'6 difa fun Orisa-nla nigbati 6 nwa QmQ? 2. Tani da ti Qrunmila nigbati 6 fe SQ afin QmQ di dudu? 3. Oluwo wo 1'6 da fun Orisa-nla ti yio so alawo r~ di opurQ? 4. AWQn orl~a kan ni il\l Yoruba j~ ako, awon kan si wa ti nwon j~ abo. Ewo m Orisa-nla j~ ninu won? 5. Kini ipo Orisa-nla ninu ilu won nigba aiye r~? 6. AWQn QmQ'~ Orunmila fi Q~ ~hln j~ ~ n'Isu ninu ltan yl. LQna wo? 7. AWQn Yoruba maa mbo oke 8\lS\l bi orl~. Daruko oke meta t1
a maa mbo b~ n'il~ Yoruba. 8. Kini se ti oju fi nti Orisa-nla lati gbe QmQ r~ jade si gbangba ? 9. Daruko nkan meji tabi meta ti a le SQ pe 6 dudil kirimu. 10. SQ ~kQ ti itan yi kQ wa.
Bi O$Upa ti i tan imQI~ ka gbogbo orlgun mereerin aiye yl, b~ g~g~ ni Ifa j~; nitoripe 0 riran kedere WQ inu igbesi aiye ~dlL Idi nlyi ti a fi SQ iwe yi ni Oju O~upd eyi ti a pin si Apa meji.
Ninu Apd Kejt yI ni a tun ka nipa awon odu ti 0 YQ 16ju opon ifa pelu awon ltan ti 0 ti inu QkQQkan odu wonyl wa. A SI tun se alaye awon QrQ ti '0 ta k6k6 lati mo. A se iwe yI fun lilo awon QmQ ile-~k(> giga, papa fun awon ti 0 ndirasile fun idanwo ninu Yoruba fun iwe-er! W ASC ati ti GCE, ki a ma $~$~ SQ ti awon ti 0 nkQ ~kq olukoni. Bakanna ni yio wulo pupo fun awon ti 0 nko ~kQ ijinl~ ninu Me ati a$a l$~dal~ Yoruba ni gbogbo ile-eko giga julo,
ISBN
0 19 575219 g
