LAPORAN TAHUNAN PROGRAM PROMOSI KESEHATAN PUSKESMAS KEC PASAR MINGGU TAHUN 2014
OLEH NI MADE JENDRI, SKM, MSI KOORDINATOR DAN PENGELOLA PROMKES PUSKESMAS KEC PASAR MINGGU
BAB I 1
PENDAHULUAN A. LATAR BELAKANG Strategi Health pr!ti" i# the pr$e# % e"a&li"g peple t $"trl 'er a"( i!pr'e their health )*HO, +-/. Pr!#i Ke#ehata" a(alah 0!&i"a#i &er&agai (101"ga" !e"2a"g01t pe"(i(i0a", rga"i#a#i, 0e&i3a0a" (a" perat1ra" per1"(a"ga" 1"t10 per1&aha" li"g01"ga" (a" perila01 2a"g !e"g1"t1"g0a" 0e#ehata" )Gree" (a" Ott#", 4-/. Pr!#i Ke#ehata" a(alah pr#e# pe!&er(a2aa" !a#2ara0at agar !a!p1 !e!elihara (a" !e"i"g0at0a" 0e#ehata""2a. )(e%i"i#i 2a"g #ela!a i"i (ipa0ai leh P1#at Pr!0e#/. Pr#e# pe!&er(a2aa" ter#e&1t (ila010a"
(ari,
leh,
1"t10
(a"
&er#a!a
!a#2ara0at5 Arti"2a pr#e# pe!&er(a2aa" ter#e&1t (ila010a" !elal1i 0el!p060el!p0 pte"#ial (i !a#2ara0at, &ah0a" #e!1a 0!p"e" !a#2ara0at.Pr#e# pe!&er(a2aa" ter#e&1t (ila010a" #e#1ai ##ial &1(a2a #ete!pat, arti"2a #e#1ai (e"ga" 0ea(aa", per!a#alaha" (a" pte"#i #ete!pat. Pr#e# pe!&ela3ara" ter#e&1t 31ga (i&are"gi (e"ga" 1pa2a !e!pe"gar1hi li"g01"ga", &ai0 li"g01"ga" pi#i0 !a1p1" "" pi#i0, ter!a#10 0e&i3a0a" (a" perat1ra" per1"(a"ga". I.
DASAR HUKUM
1. U"(a"g6U"(a"g Rep1&li0 I"("e#ia N!r 7 Tah1" 899 te"ta"g Ke#ehata". 2. Perat1ra" Pe!eri"tah N!r 8: Tah1" 8999 te"ta"g 0e;e"a"ga" Pe!eri"tah (a"
Ke;e"a"ga" Pr'i"#i #e&agai Daerah Ot"!. 3. Perat1ra" Me"teri Ke#ehata" N!r <=+ Tah1" 899- te"ta"g Sta"(ar Pela2a"a" Mi"i!al Bi(a"g Ke#ehata" Ka&1pate">Kta. 4. Kep1t1#a" Me"teri Ke#ehata" RI N!r :+>Me"0e#>SK>?>8999 Tah1" 8999 te"ta"g Upa2a Ke#ehata" Da#ar (i P1#0e#!a#. 5. Kep1t1#a" Me"teri Ke#ehata" N!r ++7>Me"0e#>SK>@>899= te"ta"g Ke&i3a0a" Na#i"al Pr!#i Ke#ehata"5 6. Kep1t1#a" Me"teri Ke#ehata" RI N!r HK.97.9+>+9>I>89+9 te"ta"g Re"$a"a Strategi# Ke!e"teria" Ke#ehata" Tah1" 89+9689+=. 7. Kep1t1#a" Me"teri Ke#ehata" RI N!r :-: >SK>?>899< te"ta"g Pe(!a" Pr!#i Ke#ehata" (i P1#0e#!a# 8. Kep1t1#a" Me"teri Ke#ehata" N!r +++=>Me"0e#>SK>@>899= te"ta"g Pe(!a" Pela0#a"aa" Pr!#i Ke#ehata" (i Daerah5 9. Kep1t1#a" Me"teri Dala! Negeri (a" Ot"!i Daerah N!r Tah1" 899+ te"ta"g Ka(er Pe!&er(a2aaa" Ma#2ara0at.
10. Perat1ra" G1&er"1r Pr'i"#i DKI Ja0arta N. 8 Tah1" 899 te"ta"g Pla
Pe"gellaa" Ke1a"ga" Ba(a" La2a"a" U!1! Daerah Prpi"#i DKI Ja0arta. 11. Perat1ra" G1&er"1r Prpi"#i DKI Ja0arta N. +8 Tah1" 899< te"ta"g Sta"(ar Pela2a"a" Mi"i!al R1!ah Sa0it Daerah (a" P1#0e#!a#.
III.
TUJUAN
2
+. U!1! Diperleh"2a (ata, i"%r!a#i (a" ha#il pela0#a"aa" Pr!#i Ke#ehata" (i P1#0e#!a# Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1 (ala! pe"i"g0ata" 0e!a!p1a" !a#2ara0at 1> !e!elihara !e"i"g0at0a" (era3a( 0e#ehata""2a &ai0 %i#i0,!e"tal ##ial #ehi"gga pr(10ti% #e$ara e0"!i !a1p1" ##ial 8. Kh1#1# +/ Di0etah1i"2a pela0#a"aa" Pr!#i Ke#ehata" 8/ Di0etah1i"2a (ata Pr!#i Ke#ehata" )Data Pe"21l1ha" (a" (ata PHBS/ 7/ Di0etah1i"2a ha!&ata" 2a"g (iala!i #ela!a pela0#a"aa" Pr!#i Ke#ehata".
BAB II GAMBARAN UMUM PUSKESMAS KECAMATAN PASAR MINGGU A. KEADAAN GEOGRAIS *ila2ah Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1 ter&agi ata# T131h Kel1raha" (e"ga" : R*, <8: RT, 9.<= KK (a" 8.7 3i;a (e"ga" 0epa(ata" pe"(1(10 +7.-+: 3i;a per KM. *ila2ah Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1 terleta0 (i &agia" Selata" I&1 Kta DKI Ja0arta. 3
Keti"ggia" *ila2ah Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1 0ira60ira 8 M (i ata# per!10aa" la1t #1h1 rata6rata 8< 9 C, $1rah h13a" rata6rata +-9.7 !! > tah1" (a" (i &ata#i leh (1a &1ah #1"gai 2ait1 S1"gai Cili;1"g (i #e&elah Ti!1r (a" S1"gai Kr101t (i #e&elah Barat. Bata#6&ata# *ila2ah Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1
Se&elah Utara
Jl. E!pa"g Tiga, Jl. H. Sa!ali (a" Jl. P1l, Ke$ Pa"$ra"
Se&elah Barat
Kali Kr101t Ke$a!ata" Cila"(a0
Se&elah Ti!1r
Kali Cili;1"g Ke$. Kra!at Jati Ja0arta Ti!1r
Se&elah Selata"
Ke$a!ata" Jaga0ar#a
B.
JUMLAH KK DAN JIWA KELURAHAN
LUAS
RW
RT
JIWA
KK
WILAYAH
PASAR MINGGU
8<,-
+9
++9
8.99
-.+=
KEBAGUSAN
8
-
-<
=<.7-
+=.7-
JATI PADANG
+:8
+9
+9+
=7.9:
+7.7+
RAGUNAN
:9=,<=
++
+9-
=:.<:
+7.7+
CILANDAK TIMUR
7:8,
<
<8
7+.:=<
+9.<97
PEJATEN BARAT
8-,8<8
-
+9+
=8.=-
+8.8-
PEJATEN TIMUR
8<
++
+=
<.7
+.<:9
8+7-,=<8
:
<8:
79.87<
7.=8:
KECAMATAN
C.
JUMLAH TATANAN PROMOSI KESEHATAN
4
+/ J1!lah Tata"a" I"#tit1#i Pe"(i(i0a"
NO
KELURAHAN
TK
SD SD
+
PASAR MINGGU
+8
8
KEBAGUSAN
+9
7
JATI PADANG
=
RAGUNAN
:
SLTP MI
+9
SMP
SLTA
MTS
PT
SMA SMK
7
7
9
+
=
8
7
9
+
9
8
+
<
=
=
9
+
8
9
+9
+7
=
7
9
7
8
+
CILANDAK TIMUR
+8
8
8
+
PEJATEN BARAT
+7
7
=
+
+
8
9
<
PEJATEN TIMUR
++
+:
:
7
+
+
+
9
KECAMATAN
=
<<
8=
87
:
+
:
<
8
8. Se0lah L1ar Bia#a a(a + &1ah SLB *i!ar A#ih G"aga Rag1"a" 9. Pe#a"tre" + &1ah Pe#a"tre" Al!ah!1&i2ah Cila"(a0 Ti!1r.
BAB III PROIL PUSKESMAS PASAR MINGGU A.
VISI DAN MISI
5
VISI
P1#0e#!a# #e&agai 1"it Pela2a"a" Pri!a 2a"g pr%e#i"al, ter3a"g0a1, !a"(iri (a" &er0e#i"a!&1"ga", #erta !e"g1ta!a0a" 0ep1a#a" pela"gga". MISI
+. Me!&er(a2a0a" #1!&er (a2a !a"1#ia (ala! !e"gha(api era gl&ali#a#i 8. Me"ge!&a"g0a" !1t1 pela2a"a" #e$ara pti!al, &ai0 pr!ti%, pre'e"ti%, 01rati%, (a" reha&ilitati%. 7. Me"ggala"g 0er3a#a!a (e"ga" !itra 0er3a =. Me"ggala"g #i#te! pe!a#ara" P1#0e#!a# B. TUJUAN
+. Me"ge!&a"g0a" pr%e#i"ali#!e #1!&er (a2a !a"1#ia &i(a"g !e(i# (a" "" !e(i# 8. Ter;131("2a pe"e!pata" 0ar2a;a" #e#1ai (e"ga 0eahlia""2a 7. Me"i"g0at0a" pre#ta#i 0er3a (a" 0i"er3a 0ar2a;a" =. Ter;131("2a !1t1 pela2a"a" 0e#ehata" 2a"g parip1r"a 1"t10 0ep1a#a" pela"gga" :. Ter;131("2a #i#te! !a"a3e!e" P1#0e#!a# . Ter;131("2a 0er3a#a!a (e"ga !itra 0er3a (a" i"#ta"#i pe"(i(i0a" B.
PROGRAM PRIORITAS DKI JAKARTA
+. Pe!&ia2aa" Fa"0e# Ga0i" 2. Pe!&era"ta#a" Pe"2a0it Me"1lar Me!era"gi DBD, TBC, HI?6AIDS, Da" Nar0&a 7. Pe"i"g0ata" Gii Ma#2ara0at 4. Pe"i"g0ata" KIA 5. Pe"i"g0ata" Pela2a"a" Ga;at Dar1rat (a" Be"$a"a Ke#ehata" 6. Pe"i"g0ata" M1t1 Pela2a"a" (a" Pe"erti&a" Pela2a"a" Ke#ehata" 7. Pe"i"g0ata" M1t1 SDM (a" Pe"erti&a" SDM Ke#ehata" 8. Si#te! I"%r!a#i, Pr!#i, (a" S#iali#a#i Prgra!6Prgra! Ke#ehata" Pr!#i Ke#ehata" ter(apat pa(a 1r1ta" - 2ait1 Si#te! I"%r!a#i, Pr!#i, (a" S#iali#a#i Prgra!6Prgra! Ke#ehata"
C.
PELAYANAN DALAM GEDUNG
+. U"it Pel. U!1! 8. U"it Pel. A#0e# 7. U"it Pel. Gigi =. U"it Pel. MTBS :. U"it Pel. KIA . U"it Pel. KB <. U"it Pel. Gii -. U"it Pel. TB Par1 . U"it Pel. THT +9.U"it Pel.K1lit ++.U"it Pel.A01p1"0t1r +8.U"it Pel.DM +7.U"it Pel.IMS +=.U"it Pel.Ke#.Ji;a 15.
+-.U"it Pel. LJSS +.U"it Pel.Ke#. Ha3i 89.U"it Pel.i#iterapI 8+.U"it Pel. La&ratri1! 88.U"it Pel.Ra(ilgi 87.U"it Pela2a"a" Apti0 Da" G1(a"g 8=.U"it Pel. Spe#iali# A"a0 8:.U"it Pel.Spe#iali# O&gi" 8.U"it Pel. Spe#iali# Nerlgi 8<.U"it Pel. Spe#iali# Mata 8-.U"it Pel. Ti"(a0a" Me(i# 8.U"it Pel. 8= Ja! 79.U"it Pel.L0et Da" Re0a! Me(iK 7+.U"it Pel. RB 78.Kepega;aia" 77.Pe"ga(aa" 7=.Pe!eliharaa"
Uni P!".PKPR
+.U"it Pel. La"#ia +<.U"it Pel. KDRT 6
D.
KEGIATAN LUAR GEDUNG )KESEHATAN MASFARAKAT/ +. P8M )DBD, TB, HI?, NAPA DLL/ 8. KESEHATAN LINGKUNGAN 7. SUR?EILANCE =. GII MASFARAKAT :. PROMOSI KESEHATAN . PERAN SERTA MASFARAKAT )PSM/ <. UKS DAN PKPR 8. USAHA KESEHATAN GIGI SEKOLAH )UKGS/
. USAHA KESEHATAN KERJA )UKK/ +9.DLL
BAB IV PRO#IL PROGRAM PROMOSI KESEHATAN
A.
JENIS SARANA PROMKES 2014
NO 1
SARANA OHP
2 3 4 5 6 7 8 9
LCD S!"#$ P%&'$()&% T* K+,$%+ *"#$& K+,$%+ -&)& R+#"& K+$) W"%$!$ D$()&/ K&,/)$% N&)$ B&&( L$,+%" M$#"+ M$+ L+' O) P+$! P+,$%+ S)+#+% -!")+%) M&"! P%&,($ P$%+!+)+ %+ P+/+ I&%,+" S)#"& M""
10 11 12 13 14 15 16 17 18
PB 1
PB 2
PB 3
PM 1
PM 2
PUSKESMAS PT KEB RA
CT
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
7
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
KEC
JML
1 2 6 0 0 5 1 0
1 2 15 0 0 14 1 0
0 4 1 1 1 2 1 3 0
0 13 10 10 10 2 1 3 0
KET
B. DATA PETUGAS PROMKES SE KECAMATAN PASAR MINGGU NO PUSKESMAS
NAMA PETUGAS
PENDIDIKAN
PUSK KEC PASAR MINGGU
Ni Made Jendri
S2
Pusk Kel Pejaten Timur
Mulyani w
SPPH
Pusk Kel Pejaten arat I
Dalina
SPR
TERLATIH PROMKES
1
2 !
SUDAH ELUM ELUM
"
ELUM Pusk Kel Pejaten arat II
Husna# A
D! KEP
Pusk Kel Pejaten arat III
%uanita Me&a
D! KEP
Pusk Kel Ps Min&&u I
AA Kemu(iwati
SPR
Pusk Kel Ps Min&&u II
erliana
D* KE
Pusk Kel Ke,a&usan
Amalia
D! KEP
Pusk Kel Ra&unan
Re(is Sinam,ela
D* SPPH
Pusk Kel /ilan(ak Timur
Kelina Simarmata
D! KEP
Puskesmas Kel 0ati1a(an&
Lin(a Herawati
D* I3I
$
ELUM
'
ELUM
)
ELUM
+
ELUM
-
ELUM
*.
ELUM
**
ELUM
C. JEJARING
PKPR P1#0e#!a# Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1 !e!p1"2ai 3e3ari"g a"tara lai" +. Li"ta# Prgra! a"tara lai" KIA, IMS>HI?, Gii, RB, (ll 8. Li"ta# Se0tr #eperti Ka"tr Ca!at, L1rah, Di0!e"ti, Di0(a#, Di"##, BKKBN>PLKB 7. Le!&aga Lai" a"tara lai" LK7 Di"##, BNN Kta, =. Le!&aga R1310a" 0a#1# a"tara lai" RS, UPPA Kepli#ia", P8TP8A (ll :. Le!&aga S;a(a2a Ma#2ara0at )LSM/
8
D. PENYULUHAN PHBS DI SEKOLAH
NO
NAMA SEKOLAH
JUMLAH MURID
KET
+
SD 9+ KEBAGUSAN
9
8@
8
SD += RAGUNAN
79
7
SD 9- RAGUNAN
79
K$!%++ N+,+ M")%+ = SD 9+ PASAR MINGGU P++% M" LSM
:
SD 9: JATIPADANG
SD 9 JATIPADANG
<
SD +8 PEJATEN BARAT
R++
LSM
-
SD 9+ CILANDAK TIMUR
SMKN :<
+9
SMKN 7<
K$++ ++
LSM+9< SMPN
+8 L+% W"!+'+
SMPN LSM+7
D"!) -&#+& 79 S$+)$%+ :+'++ M+%+
79
:+'++ P!"
79 K$,+ J+'+ M+#"%"
79
:+'+ A'+ 79 B#+ C")+(
79 :+'++ P) :+/+ 79 P+ K$++ 79 P&" :+'++ H"#/ :+'++ K+/$)+ 79 MURID :+'++ L+'+( :+'++ S%"(+#" S$+ :+'++ M;P+ T$%%$ D$ H&,,$
+8 EKOLAH
S$ K$+,+)+
79
:+'++ M++%+" W$+%(%&$/;72 B$!+#+ IDI IBI PPNI
P%&$"
O%,+
M+$!" T+(!",
K$/$,#++
K+%+ T+%+
D"+ U++
L$,++ P$#"#"(+
M$#"+ M++@$!$()%&"(
J&& J&& $%
B$)( K$,")%++ :+'++ A+( J+!++ K$$+)+ R$,++ #+ K$!+%+ ,"(" :+'++ U)( +)+ KDRT K&!)+" K$$+)$%++ K$!+%+ P$#"#"(+ #+ P$!++ R$,++ $%($)+ ( :+, P"+) :+, P"+) P$$#+!"+ HI* S#+ Ke$ #a3a S#+ S#+ P$!+'++ A+( A P$$++ E(/!&)+" A+( HI* P%&,&" ABAT P$!+'++ K$$+)+ S#+ S#+
NO
PUSKESMAS
E. E. E. E. E. E.
PHBS K$$+)+ L"(+ P%&,($ DBD P%&,($ #+ $,+ P%&%+, )$%(+")
E.
E. E. E.
E. E. E. E. E. E.
KEGIATAN PROMOSI KESEHATAN JUMLAH PENFEBARAN
PENFULUHAN
KUNJUNGAN
INORMASI MELALUI
KELOMPOK
RUMAH
MEDIA PROMKES
9
E.
P%&,($ #+ P$,$%#+'++ PIK R$,++ J+!% M+'+%+(+)
DATA JUMLAH PENYULUHAN KELOMPOK TAHUN 2014
JUMLAH
E.
+ 8 7 = : < +9 ++
Pe3ate" Barat I Pe3ate" Barat II Pe3ate" Barat III Pa#ar Mi"gg1 I Pa#ar Mi"gg1 II Pe3ate" Ti!1r Ke&ag1#a" Rag1"a" Cila"(a0 Ti!1r Jatipa(a"g Ke$a!ata" JUMLAH
< + +8= +7= + +7< +-< +: +<7 9: ++=
+=+=+ +7+=+=8 +:8 +:9 +:8 +== +=8 77 +=7
++ +9 +8 + 8+ +8 +: 8: +8+ 8= +-:
#. HASIL PENGKAJIAN PHBS PERKELURAHAN TAHUN 2014
G. LAPORAN PROMKES PUSKESMAS PASAR MINGGU TAHUN 2014
PE N% ULU HAN KE LO M PO K N45
PRORAM %AN
DALAM EDUN
DITUN0AN
PENUN0UN 6REK
*
LUAR EDUN
6ILM
PENUN0UN
TM
MU
MS
0UMLAH
6REK
TM
MU
7/D MS
0UMLAH
*+"
2)!
*"+)
22*
*-+*
!$"
*$-!
$++.
$+.
+.$!
2
K IA KELUARA EREN/ANA
**2
*"'
**2$
.
*2)*
*$2
*!$$
"$'2
.
$-*)
!
I3I
*))
"'
*)$'
**)
*-*-
!.*
*$)*
$+"2
'+)
+*..
"
IMUNISASI
**2
.
*)$'
**)
*+)!
*-.
*"$$
!'!+
$+!
$')'
$
DIARE
!.
.
+!$
2*2
*.")
*.!
-!.
$'2.
!*2
'+'2
'
DEMAM ERDARAH
**$
$$!
*!'$
!**
222-
$'.
*.)*.
*'2)+
-*$$
!'*"!
)
AIDS
2!
*-$
*++2
22*
22-+
*2*
*2-
+2.
*''.
2'.-
+
HEPATITIS
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
-
I SPA
*.-
.
*")
2*2
!$-
*'*
*2!!
*.".
*2.
2!-!
*.
ROKOK 8 NAP3A
'2
$"
*')2
22*
*-")
*2!
**.+
+'..
*''+
**!)'
**
KANKER
*-
$-
".$
!+
$.2
2.
"$.
!$*$
.
!-'$
10
6REK
0UML5
9
270
KET5
*2 *! *"
PEN%AKIT DEENERATI6 AIR 8 KES5 LINKUNAN
++
*++
')$
**)
-+.
''
".-$
$+
*2.
"2)!
).
$'+
*$"2
22*
2!!*
!+.
*.$$'
*'"2
-*$+
2*!$'
'-
.
*!$.
"$
*!-$
*'.
*!.
!2..
$""
!+)"
*$
T/ KUSTA 8 6RANOSIA
!*
.
+*.
.
+*.
$2
2-*
!..
!.
'2*
*'
KES5 II 8 MULUT
-$
.
2).
"$
!*$
)-
""
"$.
-+""
*.!!+
*)
KESEHATAN MATA
$)
.
*!-$
.
*!-$
'!
$'
+"$
*.**2
**.*!
*+
KESEHATAN 0I9A
-
.
)$.
.
*-
KESEHATAN KER0A
.
.
*!$
2.
PHS:R9 SIAA LAIN;LAIN PKPR:PKHS
)-
**$2
'.
22
!..
*"'!
!$!"
2*
0 U M LAH
)$.
!!
!*'
+$'
*''+
2+".
*!$
-
.
.
.
.
"$
*2$)
!!'
"."2
+*22
-*'$
2*!2-
*$..
*)*
*-)*
!.+
*!'
"*.
!"*2
!-$+
2.-*)
2!*"
2')'$
!$)*
".2..
)*')+
$++*+
*).'-'
9
270
B. HAMBATAN.
Pela0#a"aa" Pr!0e# (i P1#0e#!a# Ke$a!ata" Pa#ar Mi"gg1 !e"gala!i &e&erapa Ha!&ata" a"tara lai"
Pet1ga# !e"gala!i !1ta#i (a" pe"gella &ar1 Pr!0e# &el1! terlatih #ehi"gga pela0#a"aa" Pr!0e# &el1! pti!al5 Ba"2a0 P#ter &ar1 (i(i#tri&1#i0a" leh S1(i"0e# "a!1" ti(a0 #e!1a &i#a (i&i"g0ai 0are"a 0eter&ata#a" (a"a. Pe!&er(a2aa" Ka(er Ke#ehata" 1"t10 !a!p1 !ela010a" pe"21l1ha" !a#ih 01ra"g. Pe"erapa" PHBS #1lit (iti"g0at0a" ter1ta!a !a0a" #a21r &1ah, a0ti%ita# %i#i0 (a" perila01 ti(a0 !er00.
C. SARAN
+/ Mh" S101 Di"a# Ke#ehata" !e"i"g0at0a" 'l1!e Pelatiha" Pet1ga# Pr!0e# 2= Se!1a Prgra! !ere"$a"a0a" (a" !ela0#a"a0a" pe"21l1ha" pa(a Prgra!"2a !a#i"g6!a#i"g 3= Me"i"g0at0a" 0er3a#a!a li"ta# #e0tr. =/ Me"i"g0at0a" 31!lah Pr!#i Ke#ehata" (i #e0lah #1pa2a &i#a !e"a"a!0a" I"te"#i ata1 "iat 1"t10 !e"erap0a" PHBS D. KESIMPULAN
Pr4m4si Kese#atan a(ala# u1aya untuk menin&katkan kemam1uan masyarakat melalui 1em,elajaran (ari< 4le#< untuk (an ,ersama masyarakat< a&ar mereka (a1at men4l4n& (irinya sen(iri< serta men&em,an&kan ke&iatan yan& ,ersum,er (aya masyarakat< sesuai s4sial ,u(aya setem1at (an (i(ukun& 4le# ke,ijakan 1u,lik yan& ,erwawasan kese#atan5 Se(an&kan Perilaku Hi(u1 ersi# (an Se#at =PHS> meru1akan u1aya untuk mem,erikan 1en&alaman ,elajar atau men?i1takan suatu k4n(isi ,a&i 1er4ran&an< keluar&a< kel4m14k (an masyarakat< (en&an mem,uka jalur k4munikasi< mem,erikan in@4rmasi (an melakukan e(ukasi untuk menin&katkan 1en&eta#uan< sika1 (an 1erilaku melalui 1en(ekatan 1im1inan = advocacy >< ,ina suasana = social support > (an 1em,er(ayaan masyarakat = empowerment > se,a&ai suatu u1aya untuk mem,antu 11
masyarakat men&enali (an men&eta#ui masala#nya sen(iri< (alam tatanan ruma# tan&&a< a&ar (a1at menera1kan ?ara;?ara #i(u1 se#at (alam ran&ka menja&a< memeli#ara (an menin&katkan kese#atannya5 E. PENUTUP.
De!i0ia"lah Lapra" Tah1"a" Pr!0e# i"i 0a!i &1at 1"t10 (apat (iperg1"a0a" #e&agai !a"a !e#ti"2a. Sela"31t"2a !h" araha". Teri!a0a#ih
12