MAKALAH KEBUTUHAN FISIK PADA IBU HAMIL TRIMESTER II
Dosen Pengampu : Siti Chunaeni, S.Kep, Ns, M.Kes
Disusun oleh:
1. Nind Nindia iana na Ayuthi uthiaa 2. Alma Almass Sy Syauqi auqina na Idn Idnii !.
"etn etno #apsa$i a$i
%.
I$ma $ma "atnasa$ sa$i
&. Aldh Aldhil ilaa '(a '(a Nu$s Nu$set ety yo)at o)atii *.
#ilma Nadi+a
.
-i$a i$a idy idyan anin ing g$um $um
/. Nael Naely y -ati -atim matu atu 0ah$ 0ah$o o
PRODI DIV KEBIDANAN MAGELANG JURUSAN KEBIDANAN POLITEKNIK KESEHATAN KEMENKES SEMARANG 2!"
1
BAB I PENDAHULUAN
A. ata ata$$ ela( ela(an ang g Kehamilan adalah $ang(aian pe$isti)a yang 3a$u te$4adi 3ila o5um di3uahi dan pem3uahan o5um a(hi$nya 3e$(em3ang sampai men4adi +etus yang yang ate$m ate$m 67uyton 67uyton,, 1889. 1889. Selama Selama pe$tum pe$tum3uh 3uhan an dan pe$(em pe$(em3an 3angan gan (ehamilan (ehamilan da$i 3ulan (e 3ulan dipe$lu(an dipe$lu(an (emampuan (emampuan seo$ang seo$ang i3u hamil untu( 3e$adaptasi dengan pe$u3ahanpe$u3ahan yang te$4adi pada +isi( dan menta mentalny lnya. a. Pe$u Pe$u3a 3aha han n ini ini te$4a te$4adi di a(i3 a(i3at at adany adanyaa (eti (etida da(s (seim eim3a 3ang ngan an ho$mon p$ogeste$one dan ho$mon est$ogen ya(ni ho$mon (e)anitaan yang ada didalam tu3uh i3u se4a( te$4adinya p$oses (ehamilan 6Mand$i)ati, 2;;/9. Selama masa (ehamilan i3u hamil mengalami pe$u3ahan +isi( dan psi(ologis yang dapat menim3ul(an (etida(nyamanan te$utama t$imeste$ II dan III sepe$ti dispnea, insomnia, gingi5i$is dan epulsi, se$ing 3uang ai$ (e
?ensen, 2;;%@ Pe$$ y, et al, 2;1;9. Pe$u3ahan +isi( yang te$4adi sepe$ti $asa mual dan muntah dipagi ha$i, mening(atnya +$e(uensi 3uang ai$ (e
2
menent menentu(a u(an n posisi posisi yang yang nyaman nyaman,, selain selain itu pe$u3a pe$u3ahan han ho$mo ho$mone ne dapat dapat menye3a3(an pe$u3ahan psi(is pada )anita hamil sehingga sulit untu( memulai maupun mempe$tahan(an tidu$ 6i$an, 2;;9. Ke3u Ke3utu tuha han n +isio +isiolo logi giss dasa dasa$$ i3u i3u hamil hamil t$ime t$imeste ste$$ II te$di te$di$i $i atas atas hygie hygiene, ne, nut$isi nut$isi,, tidu$, tidu$, (enyam (enyamana anan, n, o(sige o(sigenas nasi, i, elimina eliminasi, si, pa(aian pa(aian,, se(sua se(sual, l, mo3ili mo3ilisasi sasi,, 3ody 3ody me(ani me(ani(, (, e=e$
. "umu "umusa san n Masal Masalah ah Da$i lata$ 3ela(ang di atas, $umusan masalah pada ma(alah ini adalah BApa sa4a (e3utuhan dasa$ +isi( pada i3u hamil t$imeste$ IIE C. u4uan u4uan ma(alah ini adalah untu( mengetahui (e3utuhan dasa$ pada i3u hamil t$imeste$ II.
!
BAB II PEMBAHASAN
A. F(sigen Adaptasi $espi$asi selama (ehamilan di$an
%
. Nut$isi Stat Status us gii gii me$u me$upa pa(an (an hal hal yang pent pentin ing g dipe dipe$h $hati ati(a (an n selam selamaa masa masa (ehamilan (a$ena +a(to$ gii sangat 3e$penga$uh te$hadap status (esehatan i3u i3u guna guna pe$t pe$tum um3u 3uhan han dan dan pe$( pe$(em em3a 3ang ngan an 4anin 4anin.. Menu$ Menu$ut ut #end #end$a $a)a )an n Nasedul yang di(utip oleh Mitayani 62;1;9, gii pada saat (ehamilan adalah at ma(anan atau menu yang ta(a$an semua at giinya giinya di3utuh(an di3utuh(an oleh i3u hamil setiap ha$i dan mengandung at gii seim3ang dengan 4umlah sesuai (e3utuhan dan tida( 3e$le3ihan. Kondisi (esehatan i3u se3elum dan sesudah hamil sangat menentu(an menentu(an (esehatan i3u hamil. Sehingga Sehingga demi su(sesnya (ehamilan, (eadaan gii i3u pada )a(tu (onsepsi ha$us dalam (eadaan 3ai(, dan selama hamil ha$us mendapat tam3ahan ene$gi, p$otein, 5itamin, dan mine$al 6Kusmiyati, 2;;89. Pe$u3ahan (e3utuhan gii i3u hamil te$gantung da$i da$i (ondis (ondisii (eseha (esehatan tan si i3u. i3u. Kusmiy Kusmiyati ati 62;;89 62;;89 mengun mengung(a g(ap(a p(an n dasa$ dasa$ pengatu$an gii i3u hamil adalah adanya penyesuaian +aali selama s elama (ehamilan, yaitu se3agai 3e$i(ut : 1. Pening(ata Pening(atan n 3asal meta3ol meta3olisme isme dan (e3utuhan (e3utuhan (alo$i. (alo$i. Meta3ol Meta3olisme isme 3asal 3asal pada masa % 3ulan pe$tama mengalami pening(atanan (emudian menu$un 2;2&H pada 2; minggu te$a(hi$. 2. Pe$u e$u3aha 3ahan n pening(atan
+ung +ungsi si #C7,
alat alat
pen
est$ogen,
(a$e (a$en na
p$ogeste$on
pe$u3 e$u3ah ahan an menim3ul(an
ho$m o$monal, al, 3e$3agai
pe$u3ahan sepe$ti sepe$ ti mual muntah, motilitas lam3ung sehingga penye$apan ma(anan le3ih lama, pening(atan a3so$3si nut$ien, dan motilitas usus sehingga tim3ul masalah o3stipasi. !. Pening Pening(at (atan an +ungsi +ungsi gin4al gin4al sehingga sehingga 3anya( 3anya(
&
nut$ien nut$ien melalui melalui plasenta plasenta 3e$(u$ang 3e$(u$ang sehingga 4anin pe$tum3uhan pe$tum3uhan 4anin men4adi te$ganggu. Adap Adapun un +a(t +a(to$ o$+ +a( a(to to$$ yang yang dipe dipe$ti $tim3 m3an ang( g(an an dalam dalam meni mening ng(a (at( t(an an (e3utuhan gii pada i3u hamil adalah: 1.
u$u u$u(ny (nya stat status us gii ii i3u i3u
2.
sia sia i3u i3u yan yang g mas masih ih sang sangat at muda muda
!.
Kehamilan (em3a$
%.
?a$a ?a$a( ( (eh (eham amil ilan an yang ang $ap $apat at
&.
ing( ing(at at a(ti a(ti5i 5ita tass +isi +isi( ( yang yang ting tinggi gi
*.
Penya Penya(it (itpeny penya(it a(it te$tent te$tentu u yang yang menye3a3 menye3a3(an (an mala3so mala3so$3s $3sii
.
Konsu onsum msi $o( $o(o( o( dan dan al( al(o ohol hol
/.
Konsum Konsumsi si o3at o3at legal legal 6anti 6anti3io 3ioti( ti( dan dan pheny phenytoi toin9 n9 maup maupun un o3at o3at ilega ilegall
6na$(o3a9. 6Kusmiyati, 2;;89 Pening(atan 3e$at 3adan sangat menentu(an (elangsungan hasil a(hi$ (ehamilan. ila i3u hamil sangat (u$us ma(an a(an melahi$(an 3ayi dengan dengan 3e$at 3e$at 3adan 3adan $endah $endah 6"9 6"9 dan 3ayi 3ayi p$emat p$ematu$ u$.. Se3a3 Se3a3se3 se3a3 a3 te$4adinya penu$unan atau pening(atan 3e$at 3adan pada i3u hamil yaitu edem edema, a, hipe hipe$te $tens nsii (eha (ehami milan lan,, dan dan ma(a ma(an n yang yang 3any 3anya( a(3 3e$l e$le3 e3ih ihan an.. Menu$ut Kusmiyati 62;;89, p$opo$si (enai(an 3e$at 3adan selama hamil pada t$imeste$ II se(ita$ ! (g atau ;,! (gminggu. Se3esa$ *;H da$i (enai(an 3e$at 3adan ini dise3a3(an pe$tum3uhan 4a$ingan i3u 1. 'ne$gi Seo$ang )anita selama (ehamilan memili(i (e3utuhan ene$gi yang meni mening ng(a (at. t.'n 'ne$ e$gi gi
ini ini
digu diguna na(a (an n
untu untu( (
pe$t pe$tum um3u 3uha han n
4ani 4anin, n,
pem3entu(an plasenta, pem3uluh da$ah, dan 4a$ingan yang 3a$u. Selain itu, tam3ahan (alo$i di3utuh(an se3agai
se(ita$
/;.;;;
tam3ahan
(alo$i
pada
(ehamilan.Ke (ehamilan.Ke3utu 3utuhan han ene$gi ene$gi yang tinggi paling 3anya( dipe$oleh dipe$oleh da$i da$i 3ahan 3ahan ma(ana ma(anan n sum3e$ sum3e$ lema(, lema(, sepe$ti sepe$ti lema( lema( dan minya minya(, (, (a
*
(a$3 (a$3o ohid hid$at $at
sepe sepe$t $tii
padi adip padia adian, n,
um3i um3iu um m3ian 3ian,,
dan dan
gula ula
mu$ni6Mitayani, 2;1;9. 2. P$otein Pada Pada saat saat hami hamill te$4a te$4adi di peni pening ng(at (atan an (e3u (e3utu tuha han n p$ot p$otein ein yang yang dise3 dise3a3 a3(a (an n oleh oleh peni pening ng(a (ata tan n 5olu 5olume me da$a da$ah h dan dan pe$tu pe$tum3 m3uh uhan an 4a$ingan 3a$u.?umlah p$otein yang ha$us te$sedia sampai a(hi$ (ehamilan adalah se3anya( 82& g$ yang te$tim3un dalam 4a$ingan i3u, plasenta, se$ta 4anin. ahan ma(anan he)ani me$upa(an sum3e$ p$otein yang 3ai( dalam hal 4umlah maupun mutu, sepe$ti telu$, susu, daging, unggas, dan (e$ang. Selain sum3e$ he)ani, ada 4uga yang 3e$asal
da$i
na3ati
sepe$ti
tempe,
tahu,
se$ta
(a
(a
dit$ans+e$ (e 4anin dengan $in
4u$n 4u$nal al
(ese (eseh hatan atan
ni5 ni5e$ e$si sita tass
Muham uhamm madiy adiyah ah
Sema$ang oleh S$i Mulyani, #e$yanto Adi, dan Mamat S tahun 2;1! dengan 4udul B#u3ungan anta$a status gii dengan (ada$ hemoglo3in pada i3u hamil t$imeste$ II di Pus(esmas anda$ha$o Sema$ang ta$aE e$das e$dasa$( a$(an an hasil hasil penelit penelitian ian di dapat( dapat(an an hasil hasil 3ah)a 3ah)a ada hu3ungan yang signi+i(an anta$a status gii dengan (ada$ #3 pada i3u hamil t$imeste$ II, sema(in 3ai( status gii ma(a sema(in 3ai( pula (ada$ #3.
/
C. Pe$so Pe$sona nall #y #ygiene giene Ke3esihan ha$us selalu di4aga pada masa hamil.Adapun halhal yang pe$lu dipe$hati(an dalam pe$sonal hygiene pada i3u hamil $imeste$ II adalah dimula dimulaii da$i da$i (e3e$si (e3e$sihan han $am3ut $am3ut dan (ulit (ulit (epala, (epala, (e3e$si (e3e$sihan han payuda payuda$a, $a, (e3e$sihan pa(aian, (e3e$sihan 5ul5a, (e3esihan (u(u tangan dan (a(i. 1. Ke3e$si Ke3e$sihan han "am3ut "am3ut > Kuli Kulitt Kepal Kepalaa "am3 "am3ut ut 3e$m 3e$min iny ya(
8
puting susu dan se(ita$nya. Puting susu yang masu( diusaha(an supaya (elu (elua$ a$ deng dengan an pemi4a pemi4ata tan n (elu (elua$ a$ setia setiap p (ali (ali mand mandi. i. Payu Payuda da$a $a pe$l pe$lu u dipe$siap(an se4a( se3elum 3ayi lahi$ sehingga dapat sege$a 3e$+ungsi deng dengan an
3ai( 3ai(
pada pada
saat saat
dipe dipe$l $lu( u(an an.P .Pen engu gu$u $uta tan n
pay payuda$ uda$aa
untu untu( (
mengelua$(an se($esi dan mem3u(a du(tus dan sinus lat e+e$us se3ai(nya dila(u(an se
D. Pa(aian 1. Pa(aian Pada I3u hamil $imeste$ II se3ai(nya pa(aian yang nyaman dan 3e$3ahan (atun untu( mempe$mudah penye$apan (e$ingat dan tida( mene(a mene(an3a n3adan dan,, (a$ena (a$ena pa(aian pa(aian yang yang mene(a mene(an n 3adan 3adan menye3a menye3a3(a 3(an n 3endungan 5ene dan mempe$
yang
lem3ut9,
atau
mengguna(an
3$a
(husus
untu(
1;
(eham (ehamila ilan. n.Se Se3e 3ena na$ny $nya, a, tida tida( ( ha$u ha$uss meng mengen ena( a(an an 3$a 3$a (hus (husus us untu untu( ( (ehamilan, namun pema(aian 3$a 4enis ini dapat menyangga payuda$a dengan 3ai(, sehingga te$asa nyaman saat 3e$ge$a(. Ada 3$a yang 3isa dipa(ai se4a( masa hamil hingga menyusui. $a 4enis ini memili(i B4endelaE yang 3isa di3u(a 3ila ingin menyusui 3ayi (ela(. $a ini 4uga memudah(an, mengingat setelah melahi$(an pe$lu pa(ai 3$a siang dan malam 6te$utama di minggu pe$tama9, untu( menghi menghinda nda$i $i tetesan tetesan ASI ASI Btumpah BtumpahEE (e manam manamana ana.Pi .Pilih lih yang yang 3ahan 3ahan dasa$nya (atun, aga$ (ulit 3isa B3e$napasE dengan nyaman. Se(alipun 3egitu, 3ahan elastis yang menye$tainya a(an mem3uat 3$a le3ih lentu$ (eti(a u(u$annya 3e$u3ah. ntu( payuda$a 3esa$, 3$a yang memili(i tali 3ahu le3a$, sehingga dapat menahan 3e3an payuda$a.Pasti(an penyangga 3$a di 3agian 3a)ah
11
sangat mem3antu i3u hamil yang mengalami 5a$ises 6pem3esa$an pem3uluh da$ah 3ali( 5ena. 6Kusmiati, 2;;89 !. Sepatu Sepatu atau alas (a(i yang tinggi se3ai(nya 4angan dipa(ai, oleh (a$en (a$enaa tempa tempatt titi titi( ( 3e$at 3e$at )ani )anita ta hami hamill 3e$u 3e$u3a 3ah, h, sehi sehing ngga ga muda mudah h te$gelin
'. 'limi iminasi Selama (ehamilan, gin4al 3e(e$4a le3ih 3e$at. 7in4al menya$ing da$ah yan 5olume 5olumeny nyaa mening mening(at (at 6sampai 6sampai !;&;H !;&;H atau atau le3ih9 le3ih9,, yang yang pun
12
'liminasi yang te$4adi pada i3u hamil t$imeste$ II yaitu +$e(uensi AK no$mal (em3ali (a$ena ute$us telah (elua$ da$i $ongga panggul. -. Se(sual #u3ung #u3ungan an se(sual se(sual selama selama (ehamil (ehamilan an tida( tida( dila$an dila$ang g selama selama tida( tida( ada $i)ayat penya(it sepe$ti 3e$i(ut ini. a.Se$ing a3o$tus dan (elahi$an p$ematu$ 3. Pe$da$ahan pe$ 5aginam <.Koitus ha$us dila(u(an dengan hatihati te$utama pada minggu te$a(hi$ (ehamilan d. ila ila (etu3a (etu3an n sudah sudah pe
Pada 3ulan3ulan dalam pe$tengahan masa (ehamilan me$upa(an masa pun
usia sia
(andungannya nya
di
atas tas
12
minggu,
ada
3ai(nya nya
ist$ st$i
mengonsultasi(an (e do(te$ (andungan untu( melihat (ondisi (ehamilannya. iasa iasany nyaa dalam dalam usia usia (and (andun unga gan n ini, ini, posi posisi si meny menyam ampin ping g 6side 6side)ay )ayss 9, menungging 6dog position 9, dan dudu( 6)oman on 3a<( 9 masih aman dan le3ih dian4u$(an untu( dila(u(an. Posisi ini masih nyaman 3agi ist$i. a.
Side)ays 6p 6posisi me menyamping9
1!
Pasut$i 3e$3a$ing menghadap satu sama lain. uat 3e$at 3adan da$i pe$ut mendu(ung $ahim pada )a(tu yang sama. Keintiman a(an le3ih te$asa (a$ena pasut$i saling 3e$hadapan satu sama lain. Keuntungan : 19 Kont Konta( a( +isi +isi( ( le3ih le3ih 3any 3anya( a( 29 Nyaman Nyaman atasi atasi masal masalah ah panggu panggull !9 Pene Penet$ t$as asii (u$a (u$ang ng Ke$ugian : 19 Daya Daya do$ do$on ong g (u$a (u$ang ng 29 Ku$a Ku$ang ng 3e3as e3as 3.
Doggy Style 6posisi menungging9 menungging9 Posisi +a5o$it )anita hamil ini memung(in(an penet$asi le3ih dalam dan mem3e$i(an (esempatan untu( mendu(ung pe$ut dan payuda$a 6dengan 3antal9. Pasangan 3isa 3e$di$i atau 3e$lutut di 3ela(ang Sang Ist$i. Keuntungan : 19 Pali Paling ng 3an 3anya ya( ( disu disu(a (aii 29 "angsa "angsang ng 7Spot 7Spot paling paling 3ai( 3ai( !9 Daya Daya pen penet$ et$asi asi ting tinggi gi Ke$ugian :
<.
19
Nye$i lutut
29
Ku$ang mes$a L tida( 3e$hadapan oman on a<( 6 posisi dudu(9 Pe$sis sepe$ti posisi misiona$is, hanya tanpa te(anan (e pe$ut atau $ahim. Ist$i 3e$3a$ing sam3il mengang(at lutut (e a$ah dada, sedang suam suamii 3e$l 3e$lut utut ut di anta anta$a $a (a(i (a(i ist$ ist$i. i. ?i(a ?i(a me$a me$asa sa lela lelah, h, ist$ ist$ii 3isa 3isa mengisti$ahat(an (a(inya (e dada suami se3agai tumpuan. empat(an 3antal di 3a)ah punggung ist$i aga$ le3ih me$asa nyaman. saha(an 4angan 3e$3a$ing telentang 6dengan (a(i lu$us9 te$lalu lama setelahnya, aga$ 3e$at $ahim tida( mem3lo(i$ pem3uluh da$ah yang masu( $ahim dan (a(i ist$i. Keuntungan : 19 Kend Kendali ali pada pada )ani )anita ta
1%
29 "angsa "angsang ng (lito$ (lito$is is le3ih le3ih 3ai( 3ai( !9 Daya Daya penet$ penet$asi asi 3is 3isaa diatu diatu$ $ Ke$ugian : 19 Ku$ang nyaman nyaman 3agi 3agi p$ia L penet$asi penet$asi tida( tida( ma(simal ma(simal 29 Ku$ang Ku$ang mes$a mes$a L (ont (onta( a( tu3uh tu3uh (u$ang (u$ang 6Sloane, 188@ h.18!9 7. Mo3ili Mo3ilisasi sasi,, ody ody Me(a Me(ani( ni( 1. Mo3ili ilisasi Mo3i Mo3ili lisas sasii dini dini adala adalah h (e3i (e3i4a( 4a(sa sana naan an untu untu( ( sele( sele(as as mung mung(i (in n mem3im3ing pende$ita (elua$ da$i tempat tidu$nya dan mem3im3ingnya sele(as mung(in 3e$4alan 6Soelaiman, 188!9. Menu$ut Ca$penito 62;;;9, mo3ilis mo3ilisasi asi dini dini me$upa me$upa(an (an suatu suatu aspe( aspe( yang yang te$pent te$penting ing pada pada +ungsi +ungsi +isiologis (a$ena hal itu esensial untu( mempe$tahan(an (emandi$ian. Da$i (edua de+inisi te$se3ut dpaat disimpul(an 3ah)a mo3ilisasi dini adala adalah h suat suatu u upay upayaa mempe$ mempe$ta taha han( n(an an (ema (emand ndi$ i$ia ian n sedin sedinii mung mung(i (in n dengan dengan
1&
a. -a(to$ -a(to$+a +a(to (to$$ yang mempen mempenga$ ga$uhi uhi me(ani me(ani(a (a tu3uh tu3uh Ada 3e3e$apa +a
tu3u tu3uh h
a(an a(an
mendo$ong seseo$ang untu( mempe$guna(annya se
dapa dapatt
mus
meng mengga gang nggu gu dan
(oo$ (oo$di dina nasi si
neu$ eu$ologi,
yang ang
anta anta$a $a a(hi$nya nya
menga(i3at(an pe$u3ahan me(ani(a tu3uh. &9 'mosi Sese Seseo$ o$an ang g yang yang meng mengal alam amii pe$a pe$asa saan an tida tida( (
aman aman,,
syst system em a(an
tida tida( (
3e$semangat, dan ha$ga di$i yang $endah, a(an mengalami pe$u3ahan dalam me(ani(a tu3uh. *9 Nut$isi Ke(u$angan nut$isi 3agi tu3uh dapat menye3a3(an (elemahan otot dan memudah(an te$4adinya penya(it. 3. Mo3ilisasi dan ody Me
1*
pele3a$an dan te(anan pada ligamen (a$ena adanya pem3esa$an $ahim. Nye$i pada ligamen ini me$upa(an suatu (etida(nyaman pada i3u hamil. Si(ap tu3uh yang pe$lu dipe$hati(an oleh i3u hamil : 1. Dudu( Dudu( dengang posisi punggung tega(. Atu$ dagu i3u dan ta$i( 3agian atas (epala sepe$ti (eti(a i3u 3e$di$i 2. e$di$i Si(ap 3e$di$i yang 3ena$ sangat mem3antu se)a(tu hamil di saat 3e$at 4anin sema(in 3e$tam3ah, 4angan 3e$di$i untu( 4ang(a )a(t )a(tu u yang yang lama. lama. ee$ ee$di di$i $i deng dengan an mene menega ga(( ((an an 3ahu 3ahu dan dan mengang(at pantat. ega( lu$us da$i telinga sampai (e tumit (a(i. !. e$4alan I3u hamil penting untu( tida( mema(ai sepatu 3e$ha( tinggi atau atau tanpa tanpa ha(. ha(. #inda$ #inda$ii 4uga 4uga sepatu sepatu 3e$tumi 3e$tumitt $un
1
punggung tegang, te$masu( untu( mengam3il sesuatu yang $ingan se(alipun <. ody ody Me
usia usia
(eha (ehami mila lan, n,
tu3u tu3uh h
a(an a(an
meng mengad ada( a(an an peny penyesu esuai aian an +isi( +isi( deng dengan an pe$ta pe$tam3 m3ah ahan an u(u$ u(u$an an 4anin 4anin.. Pe$u3ahan Pe$u3ahan tu3uh tu3uh yang paling 4elas adalah tulang tulang punggung punggung 3e$tam3ah 3e$tam3ah lo$dosis (a$ena tumpuan tu3uh 3e$gese$ le3ih (e 3ela(ang di3anding(an si(a si(ap p tu3u tu3uh h (eti( (eti(aa tida tida( ( hami hamil. l. Kelu Keluha han n yang yang se$in se$ing g mun< mun
1/
dila(u(an oleh i3u hamil pada setiap semeste$. Senam hamil penting 3agi seo$ng i3u yang sedang mempe$siap(an di$i untu( pe$salinan te$utama untu( i3u dengan usia (andungan le3ih da$i 2; minggu. 6Manua3a, 2;1;9 I. Isti Isti$a $aha hat, t, idu$ du$ anit a nitaa hamil hamil dian4u dian4u$(a $(an n untu( untu( me$en< me$en
(eseh esehat atan an
4asm 4asman anii
dan
$oha $ohan ni
untu ntu(
(epen epenti ting ngan an
pe$(em3angan dan pe$tum3uhan 4anin.6Pantia)ati, 2;1;9 2;1;9 e$hu3ungan dengan (e3utuhan (alo$i pada masa (ehamilan, mandi ai$ hangat se3elum tidu$, tidu$ dalam posisi mi$ing (e (i$i, leta((an 3e3e$apa 3antal untu( menyangga, pada i3u hamil se3ai(nya 3anya( mengguna(an )a(tu luangnya untu( 3anya( isti$ahat atau tidu$ )alau 3u(an tidu$ 3etulan hanya 3a$ing(an 3adan untu( mempe$3ai(i si$(ulasi da$ah, 4angan 3e(e$4a te$lalu
(eti (etida da(n (ny yaman amanan an
yang ang
no$m no$mal al
pada pada
(eha (ehami mila lan. n.
Se$t Se$ta, a,
mengu$angi mengu$angi st$ess sehingga sehingga pe$sepsi nye$i selama masih mampu mampu melahi$(an melahi$(an ana(.
18
ntu( mempe$oleh $ela(sasi yang sempu$na, ada 3e3e$apa
?. Imunisasi Imunisasi Imunisasi selama (ehamilan sangat penting penting dila(u(an dila(u(an untu( untu( men
2;
(imia)iendoto(sin yang di3uat oleh 3a(te$i. u4uan pem3e$ian imunisasi adalah untu( melindungi 4anin da$i tetanus neonato$um. '+e( samping 5a(sin yaitu nye$i, (eme$ahme$ahan dan 3eng(a( untu( 12 ha$i pada tempat penyunti(an. Ini a(an sem3uh dan tida( pe$lu pengo3atan.
a3el. a3el. Pem3e$ian Imunisasi Imunisasi 1 2 ! % &
Inte$5al Pada (un4ungan pe$tama % minggu setelah 1 * 3ulan setelah 2 1 tahun setelah ! 1 tahun setelah %
ama Pe$lindungan ! tahun & tahun 1; tahun 2& tahun
Pe$lindungan 6H9 /;H 8&H 88H 88H
6seumu$ hidup9 Man+aat imunisasi i3u hamil : a. Meli Melin ndung dungii 3ay 3ayiny inya
yang ang 3a$u 3a$u lah lahi$ da$i a$i teta tetanu nuss
neona eonato to$u $um m
6KKN 6KKN,2; ,2;;& ;&@@ Chin, Chin, 2;;;9. 2;;;9. etanu etanuss neonat neonato$u o$um m adalah adalah penya( penya(it it tetanus yang te$4adi pada neonatus 63ayi 3e$usia (u$ang da$i 1 3ulan9 yang ang
dise dise3 3a3( a3(an
oleh oleh
teta tetan ni,
yaitu aitu
(uman uman
yang ang
mengelua$(an to(sin 6$a
K. $a5e $a5ell llin ing g anita a nita hamil ha$us 3e$hatihati mela(u(an pe$4alanan yang
21
pe$4alanan yang 4auh se3ai(nya dila(u(an dengan pesa)at uda$a. Ketinggian tida( mempenga$uhi (ehamilan.e$pe$gian dapat menim3ul(an masalah lain, sepe$ti (onstipasi dia$e (a$ena asupan ma(anan dan minuman
masa asa
(eha (eham milan ilan ini, ini, seo$ seo$an ang g
i3u i3u
mulai ulai te$3 te$3ia iasa sa denga engan n
(ehamilannya. Dengan du(ungan dan pe$hatian da$i (elua$ga 3e$penga$uh te$hadap pe$u3ahan psi(ologis i3u pada t$imeste$ (e2. Ada & lang(ah yang te$masu( dalam pe$en
22
3. <. d. e. +.
Memilih tenaga (esehatan yang te$latih agaim agaimana ana menghu menghu3un 3ungi gi tenaga tenaga (eseha (esehatan tan te$se3 te$se3ut ut agaim agaimana ana t$ans t$anspot potasi asi (e tempa tempatt pe$salin pe$salinan an Siapa Siapa yang yang a(an a(an menem menemani ani pada pada saat saat pe$sa pe$salin linan an e$ap $apa 3anya( 3iaya yang ang di3utuh(an dan 3agaimana ana
mengumpul(an 3iaya te$se3ut. g. Siapa yang a(an men4aga men4aga (elua$ga (elua$ganya nya 4i(a 4i(a i3u i3u tida( tida( ada. ada. 2. Mem3 Mem3ua uatt $en< $en
2!
)anita atau (ain, sa3un dan sep$ei dan menyimpannya untu( pe$siapan pe$salinan. N. Memantau Kese4ahte$aan ?anin Penilaian (ese4ahte$aan 4anin yang (on5ensional umumnya di(e$4a(an dengan
usia sia
(eham ehamil ilan anny nya. a.
e$dap $dapat at
3e3e$ e3e$ap apaa
stu studi
lain lain
yang ang
menu menun4 n4u( u((a (an n pe$t pe$tam am3a 3ahan han 3e$at 3e$at yang yang le3ih le3ih $end $endah ah da$ip da$ipad adaa yang yang dian4u$(an 3e$(aitan dengan pe$salinan p$ematu$ atau 3ayi 3e$at lahi$ $endah. 2. Pengu( Pengu(u$a u$an n in inggi ggi -undus -undus te$i te$i
2%
Pada (ehamilan, ute$us tum3uh se
Ga$ias $iasii
+isi +isiol olog ogi( i(
5olu 5olume me
amni amnion on
ha$u ha$uss
2&
dipe$tim3ang(an di dalam penilaian 5olume
da$i da$i
t$an $anspe$ spe$iineal, al,
plase lasent ntaa
p$e5 p$e5ia ia..
Peme$ eme$i( i(sa saan an
ata atau
t$ans5aginal
dapat apat
t$an t$ansa sa3d 3dom omin inal al,,
mem3 em3antu
dalam alam
mengidenti+i( mengidenti+i(asi asi ostium ute$i inte$num inte$num dan hu3ungann hu3ungannya ya dengan dengan leta( plasenta. Penentuan uan usia usia gestasi gestasi ha$us ha$us dila(u dila(u(an (an pada pada saat peme$i peme$i(sa (saan an d. Penent ult$asonog$a+i pe$tama (ali, dengan mengguna(an (om3inasi u(u$an (epala (epala sepe$ti sepe$ti DP DP atau atau ling(a ling(a$$ (epala, (epala, dan u(u$an u(u$an e(st$em e(st$emitas itas sepe$ti pan4ang +emu$. e. Pe$(i$aan 3e$at 4anin ha$us ditentu(an pada a(hi$ t$imeste$ II dan meme$lu(an pengu(u$an ling(a$ a3domen. Mes(ipun tida( pe$lu di3atasi, di3atasi, peme$i(saan peme$i(saan ult$asonog$a+i ult$asonog$a+i paling +. Mes(ipun tida( tida( ha$u ha$uss melip meliput utii peni penilai laian an anat anatom omii 4ani 4anin n sepe$t sepe$ti: i: 5ent 5ent$i $i(el (el se$e3$i se$e3$i,, +ossa +ossa poste$i poste$io$ o$ 6te$masu 6te$masu( ( hemis+e hemis+e$$ se$e3$i se$e3$i dan siste$n siste$naa magna9, +ou$
peme$i peme$i(s (saa aan n
ult$a ult$aso sono nog$ g$a+ a+i. i.
Peme Peme$i( $i(saa saan n
yang yang
le3i le3ih h
2*
se(s se(sam amaa ha$u ha$uss dila dila(u (u(a (an n te$h te$had adap ap suat suatu u o$ga o$gan n yang yang didu diduga ga mempunyai (elainan. 6Pantia)ati, 2;1;9 F. Pe(e Pe(e$4 $4aa aan n Seo$an Seo$ang g )anita )anita yang yang hamil hamil ha$usn ha$usnya ya 3e$hen 3e$henti ti 3e(e$4a 3e(e$4a dilua$ dilua$ $umah. $umah. Kesehatan I3u hamil dan 3ayi yang di(andungnya sangat te$gantung pada 4enis pe(e$4aannya, apa(ah a pa(ah ling(ungan pe(e$4aan mengan
2
yang yang meli3at meli3at(an (an 1*;.;; 1*;.;;; ; )anita )anita hamil hamil dengan dengan pe(e$4a pe(e$4aan an yang yang mem3utuh(a mem3utuh(an n a(ti5itas a(ti5itas +isi(. 2;*;H )anita te$se3ut mengalami mengalami (elahi$an p$ematu$, 4anin gagal tum3uh, dan hipe$tensi gestasional. 6Pantia)ati, 2;1;9
P. Kun Kun4ung 4ungan an lan lang g 1 u4uan ANC a. Meman Memantau tau (ema (ema4u 4uan an (eha (ehami mila lan n dan dan untu untu( ( mema memasti sti(a (an n (eseh (esehata atan n i3u dan tum3uh (em3ang 3ayi. 3. Mening(at(an dan mempe$tahan(an (esehatan +isi( dan mental me ntal dan sosial i3u. <. Menge Mengena nall se
3ayi aga$ dapat tum3uh (em3ang se
2/
3. Men (esiapan (esiapan menghada menghadapi pi (ompli( (ompli(asi. asi. e. Mendo$ Mendo$ong ong pe$ila( pe$ila(u u sehat 6nut$isi, 6nut$isi, (e3e$si (e3e$sihan han , olah$ag olah$aga, a, isti$ahat isti$ahat,, se(s, ds39. +. (e)asp (e)aspada adaan an (husus (husus te$hadap te$hadap hipe$te hipe$tensi nsi (ehami (ehamilan lan 6dete(s 6dete(sii ge4ala p$ee(lamsia, pantau D, e5aluasi edema, p$oteinu$ia9 6Pantia)ati, 2;1;9 . anda anda ahay ahayaa dalam Kehami Kehamilan lan anda anda ahaya Kehamilan $imeste$ II 61! L 2/ minggu9 dianta$anya yaitu : 1. Dem Demam inggi nggi I3u I3u mend mende$ e$ita ita demam demam deng dengan an suhu suhu tu3u tu3uh h O!/ O!/C C dalam dalam (eha (ehami milan lan me$upa(an suatu masalah. Demam tinggi dapat me$upa(an ge4ala adanya in+e(si dalam (ehamilan. Menu$ut SDKI tahun 2;; penye3a3 (ematian i3u (a$ena in+e(si 611H9. Penanganan demam anta$a lain dengan isti$ahat 3a$ing, minum 3anya( dan mengomp$es untu( menu$un(an suhu 6Sai+uddin, 2;;2, p.2%89. Demam dapat dise3a3(an oleh in+e(si dalam (ehamilan yaitu masu(nya mi($oo$ganisme pathogen (e dalam tu3uh )anita hamil yang (emudian menye3a3(an tim3ulnya tanda atau ge4alaL ge4ala penya(it. Pada in+e(si 3e$at dapat te$4adi demam dan gangguan +ungsi o$gan 5ital. In+e(si dapat te$4adi selama (ehamilan, pe$salinan dan masa ni+as 6Pusdi(na(es, 2;;!9. 2. ayi ayi (u$an (u$ang g 3e$g 3e$ge$a( e$a( sepe$ti sepe$ti 3iasa 3iasa 7e$a(an 4anin tida( ada atau (u$ang 6minimal ! (ali dalam 1 4am9. I3u mulai me$asa(an ge$a(an 3ayi selama 3ulan (e& atau (e*. ?i(a 3ayi tida( 3e$ge$a( sepe$ti 3iasa dinama(an I-D 6Int$a te$ine -etal Death9. I-D I-D adala adalah h tida tida( ( adany adanyaa tand tandat atan anda da (ehi (ehidu dupa pan n 4anin 4anin dida didalam lam (andungan. e3e$apa i3u dapat me$asa(an ge$a(an 3ayinya le3ih a)al. ?i(a 3ayi tidu$ ge$a(annya a(an melemah. ayi ha$us 3e$ge$a( paling sedi(it ! (ali dalam 1 4am 4i(a i3u 3e$3a$ing atau 3e$isti$ahat dan 4i(a i3u ma(an dan minum dengan 3ai( 6Pusdi(na(es, 2;;!9. !. Sela Selapu putt (elo (elopa pa( ( mata mata pu
28
t$imeste$ II. Anemia pada t$imeste$ II dise3a3(an oleh hemodilusi atau pengen
!;
BAB III PENUTUP
A. Kesi Kesimp mpul ulan an Da$i Da$i ma(alah ma(alah ini, ini, dapat dapat disimp disimpul( ul(an an 3ah)a 3ah)a (ehami (ehamilan lan adalah adalah $ang(aian pe$isti)a yang 3a$u te$4adi 3ila o5um di3uahi dan pem3uahan o5um o5um a(hi$n a(hi$nya ya 3e$(em 3e$(em3an 3ang g sampai sampai men4ad men4adii +etus +etus yang yang ate$m. ate$m. Selama Selama pe$tum3uhan dan pe$(em3angan (ehamilan da$i 3ulan (e 3ulan dipe$lu(an (emamp (emampuan uan seo$an seo$ang g i3u hamil hamil untu( untu( 3e$ada 3e$adapta ptasi si dengan dengan pe$u3 pe$u3aha ahan n pe$u3ahan yang te$4adi pada +isi( dan mentalnya. Ke3utuhan +isi( i3u hamil t$imeste$ II te$di$i da$i (e3utuhan o(sigen, nut$isi, pe$sonal hygiene, pa(aian, eliminasi, se(sual, mo3ilisasi, 3ody me(ani(, e=e$
. Sa$an enaga (esehatan 3e$tanggung 4a)a3 me)u4ud(an (oo$dinasi dan standa$ pelayanan yang 3e$(ualitas ma(a petugas (esehatan ha$us di3e(ali dengan pengetahuan dan (et$ampilan untu( dapat mela(sana(an pelayanan mem3e$ mem3e$i(an i(an asuhan asuhan (e3idan (e3idanan an dan pada pada (elua$ (elua$ga ga yang yang 3e$+o( 3e$+o(us us pada pada pemenuhan (e3utuhan dasa$ 3ai( +isi( maupun maupun psi(ososial.
!1
