JOHANNES DUNS SCOTUS
OPERA OMNIA
I
JOHANNES DUNS SCOTUS
OPERA
OMNIA I
Mit einem Vorwort von
TULLIO GREGORY
O 1968
GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM
7CS J)7
-t.l
Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Printed in
Herstellung: fotokop
Lyon 1639
Germany
W.
Weihert, Darmstadt
Best.-Nr. 5101851
:
VORWORT Die hier nachgedruckte Edition der Opera omnia von und bis heute einzige Gesamtausgabe seiner Schriften: sie
Luca Wadding, 1639
Lyon, wurde 1891
in
— 1895
die erste
ist
von
ersdiien, herausgegeben
bei L. Viv^s
wenn
heute eine unentbehrlidie Arbeitsgrundlage, audi
ist bis
Duns Scotus
J.
wieder aufgelegt und
die neuesten Erkenntnisse
der Textkritik und der Gesdiichte der Philosophie des Mittelalters ihre Mangel und
Irrtumer haben erkennen lassen.
Wadding
fiihrte
mit der Herausgabe der Sdiriften ein Dekret aus, in
Generalkapitel der Franziskaner 1633 die
Sammlung
der
Werke
dem
das
des Doctor subtilis
beschlossen hatte, wobei er sich der Sdiwierigkeiten bewufit war, die dieses Unternehmen wegen der Unzuverlassigkeit der vorausgegangenen Einzeiausgaben und der Handschrifteniiberlieferung mit sich bringen mufite.
winden, indem er auf die Handsdiriften
„Quae
analysierte:
kritisch
foedis erroribus respersa, rant, adiunctis,
iiber-
Quellen studierte und jedes
Werk
—
prius erant impressa
cum mss
eadem adhibita
vendicamus.
oblivione
Die Schwierigkeiten suchte er zu
zuriidcgriff,
Sacrae
Ad
er
diligentia in reliquis operibus,
Sanctorum
Scripturae,
amanuensium socordia mutila,
schrieb
lectorem
omnium
breviori
vel
Doctorum
et
principiis
alios
loca,
corrupta, suae veritati restituimus, et iuxta
vitio
Commentatorisque Averrois compendio indicavimus, depravatos correximus,
Ad
praemisimus discussores.
quosque tractatus, censuram
sed
,
quae nunc primum ab
Patrum,
recentiores editiones citavimus. Aristotelis, famiiiares,
—
codicibus conferri curavi, notis et sdioliis, ubi dee-
textus, et
Doctori
quaestionum
singulos libros, et minutissimos
iudicium nostrum adhibuimus circa aucthorem, enarratis,
et
ex quibus accepimus, Bibliothecis."
Trotz der Gelehrsamkeit und Sorgfalt Waddings und seiner Mitarbeiter weist die Edition
— auch wenn
unser Jahrhundert die so gut wie unangefoditene Grund-
sie bis in
—
lage der Scotus-Studien bildet
dem
nadi
Urteil der neueren Forschung sdiwerwie-
gende Mangel auf, und zwar nicht nur was die Herstellung der Texte
betrifft,
sondern
Duns Scotus mit Sidierheit als Autor gelten kann. ungefahr die Eine grofiere Anzahi der in den zwolf Banden enthaltenen Werke^ Halfte der kleineren Schriften — muiJ namlich als unecht angesehen werden, wahrend andere Werke des Duns Scotus Wadding unbekannt geblieben und zum Teil bis heute noch nicht veroffentlidit worden sind. auch die Tatsadie, dafi nicht
fiir alle
—
•
Um
die
Benutzung des vorliegenden Nachdrucks zu
angebracht, hier ein Verzeidinis seiner editen, in der
und
Ausgabe von Wadding enthaltenen,
schiiefilich die in ihr nidit
veroffentlichte trennen).
Dabei
enthaltenen
Werke
halten wir es
erieichtern,
Werke vorzulegen. Wir
fiir
unterscheiden dabei die
die unechten in derselben Edition (die
wir
in veroffentlidite
und un-
wir uns auf die Ergebnisse der jiingsten For-
stiitzen
schung und folgen vor aliem den grundlegenden Arbeiten von G. Balic. In
Waddings Edition enthaitene
edite Schriften des
Duns Scotus
(in
Klammern
der
Hinweis auf den Band und die Seitenangabe) 1.
Super universalia Porphyrii quaestiones
2.
In librum Praedicamentorum quaestiones
(I,
87
(I,
— 123). — 185).
124
librum Perihermeneias Aristotelis
186
— 210).
3.
Quaestiones in I
4.
In duos libros Perihermeneias, operis secundi, quod appellant, quaestiones
5.
In libros Elenchorum quaestiones
6.
Quaestiones super libros Aristotelis
7.
De primo rerum omnium
8.
Theoremata
9.
Collationes Parisienses (III, 345—430).
et II
(I,
(1,211—223).
10. 11.
(III,
(I,
224
— 272).
De Anima
principio (III, 209
(II,
485
— 582).
— 259).
263—338).
Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis (IV, 505
Opus Oxoniense {Y — X).
— 848):
libri I
— IX.
VI 12.
Reportata Parisiensa (XI).
13.
Quodlibet (XII).
Die neuere Forsdiung
Meinung,
fast einmiitig der
dagegen
Ist
der Lyoner Edition enthaltenen
Werke
dafi die folgenden, in
Duns Scotus zuzusdireiben
nidht
sind:
4.
Thomas von 45—76). 341). In lib. I et II Priorum Analyticorum Aristotelis quaestiones (I, 273 In lib. I et II Posteriorum Analyticorum Aristotelis quaestiones (I, 342 430). Dilucidissima expositio et quaestiones in 8 libros Physicorum Aristotelis
5.
Meteorologicorum
Tractatus de modis significandi sive Grammatica speculativa von
1.
Erfurt 2.
(I,
—
—
3.
1—475.)
(II,
libri
4 (III,
1
— 125).
[Das Werk wurde an den Anfang des
drit-
ten Bandes gesetzt, als dieser schon zusammengestellt war; deshalb haben die Seiten eine eigene Zahlung.]
— 207). — 440). tractatus imperfectus Quaestiones miscellaneae de formalitatibus [Q. 2 —
6.
Quaestiones disputatae de rerum principio
7.
De
8.
(III,
1
cognitione Dei tractatus imperfectus (III, 431
7],
441—484). In XII lib. Metaphysicorum 3—462). (III,
9.
10.
Conclusiones utilissimae ex (IV,
von
Aristotelis expositio
XII
Metaphysicorum
lib.
Antonius Andreas
(IV,
Aristotelis collectae
465—495).
Einige, in die
Sammlung von Wadding
aufgenommene
nicht
Schriften des
Duns Scotus
finden sich in aiten, andere in neueren Ausgaben:
Reportatio in I Sententiarum, gekiirzte Fassung, Paris 1517.
1.
IV
Sententiarum, Paris 1518.
2.
Reportatio in
3.
Lectura Oxoniensis in I Sententiarum, vgl.
4.
Collationes 6 Oxonienses et Parisienses: vgl. C. R. S. Harris,
I.
Duns
Scoti
Opera omnia,
vol.
XVI —
XVII, Civitas Vaticana 1960—1966. 1927,
II,
371
S.
— 378;
K. Balic,
De
Duns Duns 185—219.
collationibus loannis
Subtilis ac Mariani, „Bogoslovni Vestnik",
IX
(1929), S.
Scotus,
Oxford
Scoti, Doctoris
Aufier diesen Schriften sind verschiedene reportationes und lecturae der Vorlesungen des
Duns Scotus
wiedergeben:
sie
iiber die
sind
Handschriften in der
De
Ordinatione
gefuhrt, die Balic an den
(Civitas Vaticana 1950, S.
Was
die
Sentenzen nodi unveroffentlicht, welche deren Lehre getreu
Wadding unbekannt
von Wadding
Anfang
des
geblieben
und finden
sich
mit Angabe der
I.
Duns
I.
Bandes der Opera omnia von Scotus
Scoti disquisitio historico-critica aufsetzte
142*— 149*).
veroffentlichten echten
Werke
des
Duns Scotus
betrifft,
miissen
wir sogleich darauf hinweisen, dal^ nicht nur bei jedem dieser Werke eine erneute Oberpriifung der Handschrifteniiberlieferung notig ersdieint
unechte Stellen eingefiigt
—
,
oder doch jedenfalls nicht endgiiltig erwiesen die
— was den Inhalt
betrifft
—
haufig
wurden
in
den Text
sondern dafi auch bei einigen die Echtheit noch umstritten ist:
dies ist der Fall bei
den Theoremata,
— nach Meinung einiger Gelehrter nominalistisdie Thesen
sie eher Occam als Duns Scotus zusprachen, wahrend die Autorschaft Duns Scotus aufgrund der Textkritik gesicherter ersdieint, wenngleich man dariiber streiten kann, bis zu weldiem Grade Duns Scotus der Autor ist. Das gilt auch fiir die Quaestiones super libros Aristotelis De anima, die in ihren Grundgedanken der Lehre von Duns Scotus entsprechen, bei denen aber noch zu priifen bleibt, wie grofS sein eigener Anteil ist und wer der Redaktor war (vielleidit Antonius Andreas oder Jacobus
aufweisen, welche des
de Turbio?).
Damit besdiliefJen wir nicht die Erorterung der ersten einfiihrenden Fragen zur Echtheit und Uberlieferung der Werke von Duns Scotus, die von der neueren Forschung aufgeworfen wurden. Das Hauptproblem nun, das sdion den ersten Herausgebern in gewissem MafJe bekannt war, stellt sidi mit dem Hauptwerk des Duns Scotus, dem Kom-
mentar zu den Sentenzen, der in versdiiedenen Redaktionen iiberiiefert wurde. Seine endgiiitige Losung ist erst dank der aufJerordentlichen Arbeit von Baiic moglich gewor-
VII
wurde
den. Sie
von einer Kommission fortgefuhrt, mit dem Opera omnia des grofien Franziskaners, deren erste Bande Einleitung von Balic im ersten Band) ein Muster der exaktesten
spater unter seiner Leitung
Ziel einer neuen Edition der
(mit der grofiartigen
Textkritik sind.
Es herrschte allgemein die von Ferkic und Wadding bestatigte Ansicht, daJS Duns Scotus die Sentenzen nur zweimal kommentiert habe, einmai in Oxford und einmal in Paris,
und
dafi diese
Kommentare dem Opus Oxoniense
(oder Ordinatio) beziehungs-
weise den Reportata Parisiensa entspradien, von denen es
den ersten Jahren des
seit
Buchdrucks verschiedene Ausgaben in jeweils verschiedenen Fassungen gebe. Aufierdem glaubte Wadding, dafi die Reportata Parisiensa von Scotus selbst verfafit seien. Scotus habe, als er die Sentenzen in Paris kommentierte, das Material des Oxforder
Kom-
mentars (damit die Bedeutung des Terminus reportatio falsdh interpretierend) geordneter ,wiedergegeben*, wahrend das Opus Oxoniense ein Werk sei, das von seinen Sdiii-
Ordnung und
lern ,in eine rial
wurde (daher der Name ordinatio), wobei Kommentars zugrunde legten.
gebracht'
des Oxforder
sie
das Mate-
des Pariser
Die neuere Forsdiung und dabei vor allem die Untersudiungen von Balic haben diese griindlich korrigiert: es kann heute als sicher gelten, dafi Duns Scotus die
Meinung
Sentenzen mehrere Male kommentiert hat
mals in Paris), wie
reportationes
es die
man
bezeugen. Dariiber hinaus hat
in Oxford und mehrWadding unbekannt waren,
Cambridge, dann
(in
und
lecturae, die
aufierdem erkannt, dafi die Ordinatio, wie
gewohnlich das Opus Oxoniense bezeidinete, das eigenste und Lehrers
ist,
von ihm
selbst ,geordnet'
und
diktiert,
reifste
Werk
man
des grofien
wobei er das Material der vorher-
gehenden Vorlesungen (vor allem die Lectura Oxoniensis und die Reportatio Parisiensis) verarbeitete; es wurde von ihm selbst durdigesehen und blieb unvoUendet. Die Repor-
Name
wie der
tationes dagegen sind,
—
Vorlesungen, die seine
sagt, Nachsdiriften seiner
—
anfertigten. Sie sind dementmandimal mit der Billigung des Lehrers sprechend von geringerem Wert und sehr verschieden voneinander, was sich durch ihre Entstehungsart erklart (noch weniger wichtig sind die Abbreviationes und die ComSchiiler
pendia seiner Vorlesungen). Diese von Balic vorgezeichnete neue Richtung der Forsdiung und kritisdien Rekonstruktion ist die Grundlage fiir die neue Edition der Ordinatio, die den Anfang der von
omnia
herausgegebenen Opera
der Scotus-Kommission
Textvergleich und durch die Klassifikation der Handsdiriften schrift
Durdi systematischen
bildet.
—
da eine eigene Hand-
von Scotus oder ein Apographon fehlen — hat Balic die urspriinglidie Gestait der
Ordinatio des Duns Scotus, der
war das Manuskript 137 der anderes zuriickgeht, das
man
summa
seines
Denkens, wieder herstellen konnen. Dabei
Stadtbibliothek von Assisi grundlegend, das direkt auf ein (einziges Beispiel
als erste ,kritisdae Edition'
im Mittel-
alter) der Ordinatio bezeichnen kann. Fiir diese mittelalteriidie ,kritische Edition', die
wenige Jahre nach dem Tod von Duns Scotus aus dem Bediirfnis heraus entstand, die verschiedenen im Umlauf befindlidien Fassungen der Kommentare des grofien Lehrers in eine Ordnung zu bringen, iiberpriifte der ,Herausgeber' den verbreiteten Text der Ordinatio anhand derUrsdirift oder des Apographon des LiberScoti, d. h. anhand des von Scotus diktierten und korrigierten Textes, und verglich ihn auch mit anderen verbreiteten Fassungen. Diese Textiiberpriifung
kungen
des Duns Scotus erkennen lassen:
non
est in libro Scoti",
vit Scotus",
„Vacat,
„Album
sic
ist
reich
in libro
in libro Scoti",
Assisi ab, das vielleicht in das
Es
„Non
in libro Scoti".
Ordinatio wiederherstellte, stammt
von
ist
dokumentiert durch kritisdie Anmer-
der Handschrift, die die Varianten, Liicken, Verbesserungen
—
Von
Duns", „Non
„Extra de
manu
Jahr 1325 zu datieren
—
die den Text der
das Manuskript 137
ist.
schwer zu sagen, wieviel Zeit die Scotus-Kommission
wird; wahrsdieinlich wird
Scoti", „Istud cancella-
dieser Handschrift,
wie schon oben erwahnt
und Streichungen
Duns", „Ista ratio
in
uftser Jahrhundert nidit geniigen,
fiir
um
ihre Arbeit benotigen dieses
Werk zu Ende
zu ihrem Ende konzipiert, und die ersten Friichte zu bringen. Aber die Arbeit ist und ein grundlegender Beitrag zu den Forschung kritischen sind ein Musterbeispiel der Edition noch einige Zeit auf sidi grofien dieser Voilendung Scotus-Studien. Da die
nun
bis
.
VIII
warten lassen wird, ersdieint
emeut zuganglidi zu madien,
es sinnvoll,
wenn
die,
der Wissenschaft die Ausgabe von sie
gebotenen Vorsidit benutzt wird, nodi heute eine unersetzlidie Mogiidikeit
Denken
Wadding
mit der durdi die neuesten Erkenntnisse bietet,
das
eines grofien Geistes der mittelalterlidien Philosophie kennenzulernen.
BIBLIOGRAPHIE
Die von L. Wadding herausgegebene Edition der Opera omnia von Duns Scotus (12 Bande, Lyon 1639) wurde bei L. Viv^s in 26 Banden wieder aufgelegt (Paris 1891
— 1895).
Eine kritisdie Ausgabe der Werke wird von der Scotus-Kommission her-
ausgegeben und erscheint
Opera omnia
missionis Scotisticae
gabe sind erste
seit
1950: Doctoris Subtilis ac Marianis loannis
iussu et auctoritate
Rmi
und
die
Oxoniensis in I
Bande
lib.
M. Perantoni
.
.
.
Duns
Studio
et
Scoti
cura
.
.
Com-
ad fidem codicum edita, Civitas Vaticana 1950 ff. Von dieser AusBande I VI (Civitas Vaticana 1950 1963) ersdiienen, die das
bis jetzt die
—
—
Buch der Ordinatio enthalten
gesehen),
P. Pacifici
(fiir
XVI — XVII
die gesamte Ordinatio sind
(Civitas Vaticana 1960
— 1966)
15
Bande vor-
mit der Lectura
Sententiarum.
Die folgenden bibliographisdien Hinweise beschranken sidh auf die Arbeiten zur Untersuchung der Werke des Duns Scotus, der Zuschreibung, dem Aufbau
kritischen
und der Handsdhrifteniiberlieferung; auf E. Bettoni, Vent'anni di studi Bibliographia de vita, operibus et
1955;
S.
fiir
eine ausfiihrlidiere Bibliographie
sei
verwiesen
(1920—1940), Mailand 1943; O. Schafer, doctrina I. D. Scoti Saecula XIX XX, Rom scotisti
Gieben, Bibliographia scotistica
— recentior (1953 — 1965),
—
in
Laurentianum, VI
(1965), Heft 4; O. Schafer, Conspectus brevis bibliographiae scotisticae recentioris, in
Acta Ordinis Fratrum Minorum, 85 (1966), Heft
6, S.
531—550.
DC BALi
A propos de quelques ouvrages faussement attribues a Jean
Duns
Scot, in Recherches de theologie ancienne et medievale, 2 (1930),
160—188. Bali<5 K.,
Die Bedeutung der historisch-kritischen Methode jiir die Erneuerung der skotistischen Schule in der Gegenwart, In Wissenschaft
Balk^ K.,
und
Weisheit, 4 (1937),
110—130, 181—210.
Bemerkungen zur Methode des Studiums sowie der Edition der Gesamtwerke des J. Duns Skotus, ib., 273 281.
—
Bali6 K.,
Bemerkungen zur Verwendung mathematischer Beweise und zu den Theoremata bei den scholastischen Schriftstellern, ib., 3 (1936), 191—217.
BALi
Les commentaires de Jean Duns Scot sur les quatre livres des Sentences (Bibliotheque de la Revue d'histoire ecclesiastique l),
Louvain 1927. BalkS K.,
De in
Balk^ K.,
collationibus loannis Duns Scoti, doctoris Bogoslovni Vestnik, 9 (1929), 185—219.
De
critica textuali scholasticorum scriptis
subtilis
ac mariani,
accommodata,
in
An-
tonianum, 20 (1945), 267—308.
Balk^ K.,
Die Frage der Authentizitat und Ausgabe der Werke des J. Duns Skotus in Vergangenheit und Gegenwart, in Wissenschaft und Weisheit, 2 (1935),
136—158.
Duns Scoti, doctoris mariani, theologiae marianae elementa. (Bibliotheca Mariana Medii Aevi II A), Sibenici 1933.
Balk^ K.,
loannis
BalkS K.,
Quelques precisions fournies par
manuscrite sur
la
de Jean Duns Scot, 22 (1926), 551 566.
in
la tradition
vie, les ceuvres et 1'attitude doctrinale
Revue Balk^ K.,
La
d'histoire ecclesiastique,
questione scotista, in Rivista di ftlosofta neo-scolastica, 30
(1938),
Balk^ K.,
—
Une
229—231.
question inedite de
J.
Duns Scot
sur la volonte, in Recher-
d>es de theologie ancienne et medievale, 3 (1931), 191
Balk^ K.,
Relatio a Commissione Scotistica exhibita capitulo generali Frat-
rum Minorum Assisii a. D. 1939 celebrando tionis Operum omnium I. D. Scoti I), Romae Balk^ K.,
— 208.
(Ratio criticae edi1939.
Segni e note critiche nelle opere di Giovanni
Duns
Scoto, in
Miscellanea Giovanni Mercati, VI, Citta del Vaticano 1946,
292—323. BALid K.,
La
tecnica delle edizioni critiche, in // libro e le biblioteche. Atti
del
20
primo congresso
— 27 febbraio
Antoniani V), Balk^: K.,
Vber
Romae
1950,
1
francescano
internazionale,
(Bibliotheca Pontificii Athenaei
189—219.
die Kenntnis der mathematischen Wissenschaften als Vorbe-
dingung sdjaft
bibliologico
1949, parte
fiir
die richtige
und Weisheit,
Auslegung der Skotus-Werke,
3 (1936),
in
Wissen-
120—130.
critique des citations des oeuvres de Jean Duns Scot, 556. Auguste Pelzer, Louvain 1947, 531 Melanges
Balk?; K.,
La valeur
Balk^ K.,
De
Ordinatione
—
J.
Duns
in
Scoti disquisitio historico-critica, in
— X Duns
J.
Opera omnia,
Scoti
vol.
I,
Clvitas Vaticana
1950,
1*—329*. Animadversiones circa auctoremLibrill sententiarum conservati in codice Borgh. 346, in Melanges offerts d Etienne Gilson, To-
Bali6 K.,
701—702.
ronto-Paris 1959,
Au
BALid K.,
sujet de Vedition critique des oeuvres de
Uhomme
et
son destin d'apres
Jean Duns Scot, in Moyen Age, Lou-
penseurs du
les
vain 1960, 229—239.
Die kritische Textausgabe der Werke des Johannes Duns Skotus, 317. in Archiv fur Geschichte der Philosophie, 43 (1961), 303
Balic^ K.,
—
Zur
BALid K.,
—
John Duns Scotus
Balic K.,
Werke 304—318.
Some
Roma
Duns
Skotus, in
on the occasion of the
reflections
seventh centenary of his birth,
Barth
des Johannes
kritischen Edition der
Scriptorium, 8 (1954),
1966.
in moderner Sprache. Zu einer englischen Ausgabe von Scotus-Texten, in Wissenschafl und Weisheit, 28 (1965),
Duns Scotus
T.,
54—56.
Barth
T.,
Bettoni
E.,
moderner Sprache. Zu einer spanischen Scotus-
Duns Scotus
in
Ausgabe,
25 (1962), 218—220.
ib.,
Vent*anni di studi
scotisti
(1920
— 1940).
Saggio hibliografico,
Firenze 1943.
BoRAK
H.,
Commentatio de in
BoRAK
H.,
Callebaut
editione
Laurentianum,
'Operum omnium' Joannis Duns
(1960), 253
1
'Operum omnium' loannis Duns
Editio
critica
(1965),
103— 108.
Scoti,
— 266.
Scoti,
ib.,
6
A
propos du Bx. Jean Duns Scot de Littledean. Notes et recher1265 d 1292, in Archivum franciscanum historicum, 24 (1931), 305—329.
A.,
ches historiques de
Callebaut
Le Bx. Jean Duns Scot d Cambridge vers 1297-1300,
A.,
(1928),
Capkun-
Commissio omnibus operibus I. D. Scoti critice edendis, in Acta Ordinis Fratrum Minorum, 85 (1966) fasc VI [Fasc. specialis ven. I. D. Scoto dicatusj, 551 558
DelicP.,
.
Delorme
F.,
ib.,
21
608—611.
.
—
.
Autour d'un apocryphe scotiste: Le De rerum principio et Godefroy de Fontaines, in La France franciscaine, 8 (1925), 279 295.
Delorme
F.,
Uoeuvre scolastique du maitre Vital du Four, Ms. 95 de Todi,
ib.,
9 (1926),
OFM,
d'apres
le
421—471.
Del Valle C,
Significado e interes del nuevo
Gilson
Les seize premiers Theoremata et la pensee de Duns Scot, in 13 Archives d'histoire doctrinale et litteraire du moyen dge, 12
E.,
tista,
volumen de
1960, in Salmanticensis, 8 (1961),
la
Comision Esco-
438—54.
—
(1937—1938), 5—86.
GiLSON
E.,
Duns Scot d
la
lumiere des recherches historico-critiques, in Romae 1951,
Scholastica ratione historico-critica instauranda,
503—516.
— XI Glorieux
P.,
La
litterature quodlibetique de
1925,
Glorieux
GoLZ
P.,
218—219
1260 d 1320, 1, Le Sauldioir Kain 152 e passim.
e passim; II, Paris 1935,
Pour en jinir avec le De rerum principio, scanum historicum, 31 (1938), 225 234.
torenkonferenz der deutschen Franziskaner Theologie, Werl i.W. 1934, 53—60.
Grabmann M.,
J.,
E.,
(1934), E.,
Pour
E.,
O.,
the
„De
perfectione statuum*'
scholasticism, 7 (1933), 134
la
— 152.
cathedrale de Valencia. Etude sur
Duns Scot, 437—458.
und
in
les
of
Duns
reporta-
Revue neoscolastique de philosophie, 36
de Duns Scot, in Rivista di filosofia neo-sco-
la defense
lastica,
LoNGPRE
New
Le ms. 139 de tions de
LoNGPR^
Philosophie
273—277.
The authenticity of Scotus, in
Longpr^
fiir
De Thoma Erfordiensi auctore Grammaticae quae loanni Duns Scoto adscribitur speculativae, in Archivum franciscanum historicum, 15 (1922),
LoTTiN
Archivum franci-
Die echten und unechten Werke des Duns Scotus nach dem gegenwdrtigen Stand der Forschung, in Sechste und siebte Lek-
B.,
Kirby G.
in
—
32—42.
18 (1926),
Une Reportation inedite du B. Duns Scot: le ms. Ripoll 53, in Aus der Geisteswelt des Mittelalters (Beitrage zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters, Supplementband III, 2.), Munster i. W. 1935, 974—990. L* „Ordinatio" de Jean
Duns Scot
sur
le livre
III des Sentences,'m
Recherches de theol. anc. et med. 20 (1953), 102—19 [cfr. id., Psychologie et morale aux XII^ et XI 11" siecles, VI, Gembloux
1960,403—423].
LoTTiN
O.,
Robert Cowton et Jean Duns Scot, id.,ib.,425— 441].
ib.,
21 (1954),
Maier
A.,
Zu
Masai
F.,
Uedition vaticane des ceuvres de Duns Scot,
einigen Sentenzenkommentaren des 14. Jahrhunderts, chivum franciscanum historicum, 51 (1958), 369 409.
L.,
in
[cfr.
Ar-
—
(1954),
Meier
281—94
germanicum
Iter
in Scriptorium, 8
136—142. scotisticum, in
Antonianum, 23 (1948), 500
520.
Meier
L.,
Meier
L.,
Vier Jahre Skotusforschung in deutschen Bibliotheken, in Zentralblatt fur Bibliothekswesen, 60 (1943), 145—167. Itinerarium scotisticum, in Verba vitae et salutis, 22 (1951),
159—168. Meier
L.,
Iter britannicum scotisticum, in
Antonianum, 26 (1951), 115
128.
Meier
L.,
Meier
L.,
FUnfundzwanzig Jahre Scholastischer Forschung, et salutis, 23 (1952), 103—108.
Codex Valencia 92 und
L.,
Verba vitae
die Geschichte des Skotus-Textes, in
Archiv fur Kulturgeschichte, 38 (1956),
Meier
in
116—124.
Die Skotusausgabe des Johannes Reinbold von Zierenberg,
5cn>ton«m, 7
(1953),
89— 114.
in
XII
9^aru
Doctorjurcim
svtu:
^
jytaruim^
s(Uie cu non r on pura pura sUrpe cr&iiCa ^ ^
^U4^.
Ct/i?
cu
sctrt
d&cus koc
cie^e-a^
tJia
tipt.
^^BJ
%^ m^
EMINENT"» ET REVEREND"» PRINCIPI
D.D.
ALPHONSO
LVDOVICO PLESSi^O
E L ^ O, R C HSANCTISSIMiE I
S.R.E.TIT. TRINITATIS PRESBYTERO,
CARDINALI AMPLISSIMO, ^RCHIEPISCOPO ETCOMITI LVCDVNENSI, Cailiarum Trimati ^ Magno FranciA Eleemojynario, ,
E c indigna eft Cardinalis patroTheologia quse tot Theologos effecit Cardinales nec ef-
cinio
,
;
fent eminentiffim^ virtutes car-
dinales
rentaltiores;nec
,
nifi
illuitrior
Theologicas habePatronus ^
l
eligi
potuit,
tuit
,
quam ille
,
cuius
nomen ita diues
pretioliorfitingenij locus. tias ingenij tui
,
detego
quas tu omnes tegeres
Non
eminerent.
Non
ell
,
vt
diui,
nifi
affero eminentiffimi fracris
teftimonium, cuius ingenium cum maius humano fit fatetur tamen te etiam hac in parte ,
natu effe maiorem.
Non
appello
curiam,cuiushocoraculum oracula tua non poffe ditiori ,
claues Petri ,
nifi
Romanam
fuit poI1:
in loco collocari
Roman^ effent quanquam ,
h^ccaufainaniseft,GalliaRomana te(l
,
quia f^pe
audita
Roma fuit Gallicana.
effe
po-
Omitto
c^tera , h^c etiam dixi te inuito , altera fubtilis
qu^dam
ratio ell:,cur fe tibi dedicet redi-
uiua Scoti Theologia quod philofophatur Scotus,hoc viuis quod fpeculatur, hoc efficis. :
;
Vita tua fubtilis qu^dam Theologia e(l quia ,
id
totum fadtis exprimis,quod ille verbis. Ap-
eam vitam theologicam quam tu diuinam effecifti,dum eam nuper immolalli Deo. pello
,
Placet huic rationi fubtilius infiftere , quia e(l fubtiIitasScoti,inqua nefcio vtrum (ubtilius
quod
,an quod tu viuis. Boni PaftorisideamdefcripfitScotus fubtilibus didis, tu melioribus typis, quianullo melius colofit
ille fcribit
re depingitur caritas,
quam cruore.
Impleuifti
omnes boni Paftoris numeros,agnouifti gregem tuum, nulla ouis periit ignota Paftori, obtuhfti tua vt pafceres. Nihil aliud afpexit
pons nouus per aliquot menfes nifi euntes ad te miferias noftras redeuntes eleemo,
,
&
Mi-
fynas tuas;obtulilliteiprum,vtleruares. funt
rati
lue,adiri le abs te eo
afflati
re,quovitabanturafuis:non
tempo-
Lugdu-
fugifti
num,cumipfa fe fugeret; lijbltitifti,vt retineres; luftrafti vrbem vacuam, fed te ipfo plenam & dum eam omnibus officiis imples, ,
Lugdunum effecifti. Smgulare fecinus efl:,quod commemoro dignum Carolo diu folus
Mediolanenfi aut Alphonfo Lugdunenfi; ingrelTus es tugurium,in quo duo viri Reli,
& tertius inquilinus peltis erat
non expauilli morbi pr^lentiam cuius afpedum alij timuilTent: credidit vterque illapfum Angelum & erat, fi folum animum alJDexilTent affatus es vtrumque iis verbis qu^ fanitatem giofi,
;
,
:
,
,
afferre poterant, nifi
mori maluillent excepit :
idem locus verba vit^, expialti peccata iufti
,
& anhelitus
qux iam
mortis:
peftis deleue-
vterque ouibus tuis vitam fuam confecrarat , tu vtrique tuam cuius Eminentiam peftis venerata ex eo tempore languere coerat
:
,
pit
&
,
euafiffe
tecum vrbs tota periclitata tecum fe credidit. Audacior effeda lues hoc
anno domum ipfam Paftoris aggreffa eft nec tueamtimuiftidomi,quieam foris prouocaras non aufa Paftorem aggredi in oues defcE,
,
,
uiit
,
& paucis vidimis contenta gregi "^
4
pepercit
Paftorem reuerita. H^c pars aliqua beneficiorum tuorum,quibus ita Lugdunum deuinxiili vt mukis nominibus olim tua, hoc etiam cit
,
titulo nunc tua ris
fit,
quia fana, id totum duratu-
charaderibus teitari voluit
Eminenti^ veftr^
Humillimus
& obfequentifli-
mus feruus
Lavrentivs Dvrand.
Ad
Ad eumdem Emmentiflimum Cardmalem
EGLOGA
PASTOR BONVS. A S TO R
g
AriHns
Archat languentc Sanguinis
^ ^
Suggerit
"vt
FontthHS
i
crat fitt
hi^cntunu
cui flchs dilcCbi
,
defeccrat
,
humor
trifli fGlus fiipcrahat
Artfto
lacrymarum humor , pofi vota, prccefqucj , Durtis adhuc morht caufam cclahat Apollo: Optanti ft mmen amor , morhoquc mcdclarru
Et
,
pcftem lacrymis
fiat fons tpfi grcgi
Ingcntum Tcrreus
,
^ fangutnc potctt
'vcncratm amoris
,
"vcnam ferro firututur
,
^ fangutnc rorans
lacrymifiqHc
ipfic fiihi ,
ArtUm
Fit duplcx outhiis flnmus. Innixufiquc pcdo
Ad
dcxtramquc
,
,
^ vulncra
potum lacrymante grcgem
Currttc lanigerA pecudcs
,
tcndens
tnHituhal auena,
properatc htdcmes
Ad laticts quos finxit amor nc parcttc fonti: Dum fitftct fiupplchtt amor jgHftate flucnta, ,
,
Ex
^nd& rorant
oculif
^roflutt
,
*Vulnera
,
^ulnere fanguis
c
htc "vohis riufts decurrtt vterquc,
^
Impcnfiis
,
'vtcrque meis
lacrymx
feltces
damna
^aftoris pcr
•,
fclicia
,
outlt^ fi vtuat
fut.
Interea lacrymis pecudts
Explcuere fiitim
vcn&
,
^f fianguine paftA
,
paftor fipe
tpfie
fatificens
^afiehat fe rore fito , potufique , cthufique, Et conuiua fthi , tandem quos fecerat ipfe^ Claufitt
amor
n)um nuUa Fftc
amor
efi,
latices ,fuffecitque
%>nda
ommhHS vnda,
fiuit.
Alphonfi
,
tuus,tu Paftor AriflM>
Lugdunum tua fiecifti quod fabula Et fiamam tranficendtt opM, ,
finxit,
AMAN
AMANTISSIMO CORDI CARDINALIS
SVI
LVGDVNVM COR SVVM REPENDIT. ELOGIVM EVCHARlSriCVM CORDIS. R
V
B
I
s
miraculis Cordis
quartum addis Alphonfe,
dum Lugdunum amas etiam pefte afFe6tam,quintum addit Lugdunum, dum ita te redamat, vt difficilc iudicium
fit
plufne amcs Lugdunum,quam.
mum miraculum cordis cft magnitudo
illa te.
Pri-
in paruitate,
vt magnum effet ingcntem
virtutem haexiguum cor exiguam molem, eb capacius, qub anguftius, quse paruitas ahis membris noceret, ca cordi prodefl. Quacris quanta fit amplitudo exigui cordis ? pars efl toto fuo maior, exihs hominis portio toto homine grandior, particula mundi, & mundus ei votorum particula cfl. Admittit omnia, nec impletur, plenum fempcr & vacuum, poft omnes thefauros adhuc auarum, poft omnes dclicias adhuc auidum, poft omnium bonorum copiam adhuc egenum,nifi omnibus bonis cffe debuit,
:
bet, quia
admifceat
fummum Bonum.
Alterum cordis miraculum Primigenij
,
eft vita in
ignc
focus 6c lares domeftici caloris
,
,
cor altare
eft ignis
clibanus ftammas vita-
Sed 6 amabile miraculum vitam fouet ignis quam extinguerc debuit pafcitur humore cordis, nec eum rcfoluit vefcitur impcnfis ahenis abftinet fuis abfumit humorem vicinarum partium , &: hs.
I
,
*,
•,
,
&
•,
Qupd admirabilitatem maiorem habct, copiofus adcps cor oblinit,& calorem ambitjvidct vicinum igncm, nec cmolhofpiti fuo parcit.
lefcif,
flammam attingit,nec liqaefcit
ardorem ignis,nec impedit inccndium , quod adiuuare debuit 6c nc
ab eo incalcfcit quid huic miraculo :
intcriacet
,
fluitat
•,
rcfrigerat
:
dcfit
,
intcr cor
&
pcricardium ferofus
humor
humorcm aqucum , ncc igncm aqua cxaquam nec abfumit. pacem in corde rctincnt
cor intra
tinguit , lambit ignis
,
aqua &: ignis, ahbi hoftes,hic amici,quia funt cordis inquilini. Tcrtium prodigium cft motus cordis in quiete cor pcr diaftolcn :
opcs
colligit,
pcr fyftolcn diftribuit, pcr illam ditcfcit per hanc aha :
mcmbra ditat,pcrillam fanguinem e arteriis impertit,per illam
calorem fuum intra
fe
bono frui poffit quod
acrcm
vcnis exfugitjpcr hanc fpiritus
attrahit
•,
per hanc cmittit,pcr illam
temperat pcr hanc communicat , atque vt eo •,
afiis
confert
»
inter
vtrumquc motum acqualcm
lcm quictem captat. O motum cordis mirabilem mouctur cor , 5c quicfcic mucat locum,ncc amittit cxuit figuram fuam,& rccipit e triangulo in circulum tranfic, c circulo in triangulum rcdit, alienam figuram mutuacur,vt fc opibus impleat figuram fuam recipit , vt fc exhauriac auarum fub alicna figura, munificum in fua influic in (c, !
;
j
:
:
j
j
cffluic in alia, dicefcic
dc dicac.
His cribus miraculis quarcum addis Alphonfe , dum in Lugduno amas ipfam eciam peflcm , nec pocuifl:i amare purius quam dum
amas impuram, ncc forcius quam dum afflidam nec fandius quam dum eam cunc amas, cum nihil in ea prjecer peflem 6c Deum ama,
,
dum ipfa fc fugcrec-,afpexifli asgram, dum eius afpcaccrcdafli dum venenum effec prouocafli peflem nc
bile erat:fletifli
£lus Ixdcrcc
•,
,
i
iraca parcerec
•,
obcuUfli Paftorcm
amor diues effecjaddidifti
tc
vt oues feruarcs cffudifli tua , vt
,
•,
ipfum,vt diuicem locum efficcres:id ap-
miraculum cordis, quia amoris prodigium efl. Refponfura amori cuo Lugdunum cor fuum ofFerc cordi tuo, quia nihil mclius habec quod refcrac, cor amplum vel eo nomine,quia tui capax-, cor diues,quia amoris cui diues locus cftjcor illuflrc,quia purpura cua lucct j cor mobiIe,vc obfequiis tuis pareatjcor immobilc, nc pello
vrlquam
amans,vt
tc deferat -jCor icacui
ames Lugdunum,quam
difficilc
iudicium
fit
plus nc
illa te.
DOCTORIS SVBTILIS ELO G l^
I
c pene antc Jubiilti fuit , quam homo
dum
Occuhauit patriam fuam
Tria regna de eo fic dilfutant Cejfate lites
,
ibi
ea lege
Inde
JubtilitM taata
Nec
petijt
efl
,
illi
ejfe
,
dim
'Zfbique nafcitur.
fubtiUtas rvenit.
debuit
i^tT^E l-para
rt ipjum etiam nomen fubttle
Ita Ariflotelti difcipulus jfn Theologia aquauit S.
Virgmis
,
,
ejfet,
inuentor
doceri
Thomam dum ,
DEl
,
,
,
fi
inuenijfet,
yiueret.
fuperare non potuit,
eam
nifi c£ca
ita defcripfit
natam
ejfe pojfet , nifi
ab eo Arifloteles veHet
fidei Chrtfliana ita fciutt
Extinxijfet fcientia fidem
fit,
,
T?/ eitu
yt
ynictid Theologia Princeps ejjet
Naturam
'^nde
,
qua Jitbtilij
,
Thilofophiam fic excolm!
^yfieria
ejfet,
a// fubtiliter nafci pojfets
,
'^t nuUibi fere nattu fit
,
alitu ejfe debuit Alumntid
Et ne
M.
vt Jubtilitatem Concepta Matru defenderet,
t/iccepi:
,
nafcitur
Scoto Patria
Subtilitatem infkns ah ea
illi
V
I
,
in duo regna diuifit.
yt pene non
fimul
O*
crederet,
oculata
ejfe pojfet.
quafi aSfexiffet,
aArcana Japientia diutnt quafi penetraffet,
DeliciM
alteritu 'Dtta quafi expertiu ejfets
z4tque hac omnia tam fubtiltter ,
^t crederes rvfum
radijs
Solu ,
nifi
Scotm
effet
Sei
Sed
3
<^t
nemo
tiAddaxit rationes
rDecretum
ejl
,
dubitarit
tam
fiacras
DEyM
inficerety
DE V S fiAggereret^
Sorhona iurauerity
in eiuj 'z>erha
ad lauream
ne quii admitteretur
Virgmu,
DE^S cum homine re^onderety
quin
,
»
duhitatum fit^ an
ita re^et^tjyt
^t
,
Concepta
e^uam Scotui im^uram nolehat,
,
T>i4centa aduerfariorum argumenta Ita diffoluit
qmm Juhtilitas
frohmit acumen Scoti,
nihil meliuj
nAgitahatur a filijs origo matris
,
hac in parte Scotifta
nifi
ejfety
Adie^um efi "votum celehrandA Conccptionis:, yt quqtannis cum Virgme Scotm triumpharet, CK^n arrogauit fibi eam '-uicioriami quam miraculum pepererat-s T>um ad pugnam pergit, orauit Virginem in Imagine, O* Imago respondit, Imago fiaxea
Jntlinauit caput
i.>t
,
opem annueret,
Adhuc perfiuerat inclinatio,ne quis de antiqua 'Zfi^oria duhitet,qua quotidie noua efi. itAttolkre hac
omnia Scotum poterant ,
Coloniam dsBmatus
,
T^enexit infilutatfs Varifiis ihat pedes l^rogrejfa
<-uir
nifi
,
eo
,
ejfet»
infifituerety
njt ohedientia caca ejpt,
triumpho dignm
ohuiam Colonia
Minorita
Coloniam
x^/ ihi fapientia
,
oneratus Scoto
fiatis
maiorem njenerata
efi
,
,
nifi fiuhtdis
ejfiet:
quo af^exit Minorem.
"T^dintegrata Conceptionij pugna renouauit ZJiSiortam, ZJicit dificipulos Colonia
,
qui Varifiis magifiros njicerat^
Non incruenta tamen Vicioria dum pofi pugnam interpjt, ^artyr Concept^ yirginis appellandus,fiu mertta yita^fieu mortis calumniasJ^eSies, ,
Tu ne fahuiu credas
,
Et mirare tngenmm
Scoti
Tam
acute interijt
,
miracula confule,
Ipfie
dum mortem
occultauit
mori 'voluit , quia
etiam mortis annus tncertus
eft
fiuhtiliter
'"ut fit
,
qui Natales celauerat,
Tugnat yoluminihus cum Thoma yterque DoSior
, ille
hic fithtilif ejje
,
,
njt
ijs
fiuhtilis,
legendis
vix alter Ju^ciat,
firipturus plura, fi firipfijjet rmnus fiuhtiliter,
Angelicus
non
natus erat.
atas tota
lUud certum , paucis annis tam multa ficripfijje
Sed
,
'ut adhuc de mortis genere duhitetur.
Scilicet fiuhttliter
Contra
,
pojjet
,
,
hic Suhtilir,
nifi
Angelicus
efjct.
T. L.
S,
l
R. P. F.
AD LECTOREM. VANTA tuti
prasualuit authoritate inter noftri infti-
Magiftros loannes Scotus , tanto fcrcbantur
omnes
deflderio vniucrfas eius lucubrationes ha-
Idcm mihi cum rcliquis ardor ab eotcmquo primum pcdem in Vrbcm intuH, &C pa-
bcndi. pore,
ad Bibliothecam Vaticanam , totius Europa: inftrudifTimam. Antc annos fermc viginti ahud agens , incidi in ahquot Do^toris opera , ante hac minimc firmarunt , vt aUquid in cxcufa , quas magis animum acucrunt moleftis CuriaE,RcHgiohac rc tentarcm Ad aha ftudia diftra(9:us, cuit aditus
& &
nifque cxcrcitationibus frequentcr in diuerfa raptus, dcflucntibus annis pra:tcr bonum conatum nihil promebam. Confihum apcruipri-
manis noftri inftituti
viris
:
laudabant, non promouebant. Ardua hacc
qualem animo concipiebam ne ipft aggredercntur nequc aggrcdienti opitularcntur omnes perterrebat. Vnus occurrit Dodoris difciphna apprime imbutus, in Magiftrum
prouincia
&C vafta molcs
,
,
,
,
,
fumme propenfus,Reuerendifr.
Patcr
,
Fr.
loanncs Baptifta
,
Campa-
nea vetufta Regni Neapohtani vrbe,oriundus,virreligio{i{Iimus, nocuius rtudium vti perpetuum in dodrina ftri Ordinis Primicerius •,
fummum
,
Dicentcm auide excepit conantcm impigre laudauit, faduro prompte auxiUum promific. Vc primum ad apicem noftri regiminis afccndit, de his cogicarc,loqui,agere,nihil iUi frcqucntius, Demum fe totum parat opc-
exphcanda,
ita
erat in viro ipfo extollcndo.
,
ri
•,
qui
fieri
poUit, coetus cogit grauifTimorum virorum,
vt ego dimiiris reliquis ftudiis
incumbeicm
,
iniunxit.
,
etfi rei
noftrx nccefTariis
Qui Commcntarios
bercnt nobihfHmae operis parti
,
& poftremb,
,
,
huic
foli
vbi opus crant , adhi-
dcfignauit primarios huius noftri
Coilegij ProfefTorcs, qui fcribercnt
,
qui editioni,
riderent, aUos prxfcripfif, in ncccfTarios
& corrcdioni prx-
fumptus collcdis, 6c abundc
collatis fubfidiis.
His auxihis operam ante quadriennium aggrefTus , congrcgatis omnibus operibus huc vfquc cditis, pcrluftratis Vrbis Bibliothccis, prjcfertim Vaticana
tandem
cffeci,vt
erant impreffa
,
•,
confultis in longinquis regionibus amicis
,
id
opcra omnia fcholaftica confcquercmur. Qua: prius fed foedis crroribus refperfa,
Scott opcr.
Tom» L
cum M SS. codicibus * *
conferri
conferri ciiraui, Notis 6c Scholiis, vbi deerant
hibitadiligentia in rehquis opcribus
,
adiun(5fcis,
,
eadem ad-
qux nuncprimum ab
obliuio-
ne vendicamus. Sacras Scripturae, §an(5lorum Patrum, 6c Do6toruni> loca amanuenfium focordia mutila , vel vitio corrupta , (ux veritati rcftituimus,& iuxta recetiores editiones citauimus. Arifl:oteIis,Com,
mentatorifquc Aucrrois textus, Do6lori familiarcs,brcuiori compendio indicauimus
,
deprauatos correximus
principiis alios prasmifimus difculTores.
circa
authorem
,
&: quaeftionum
Ad
lingulos libros
omnium ,
&
mi-
cenfuram Sc iudicium noflrum adhienarratis, cx quibus accepimus , Biblio-
nutidimos quofque tradatus
buimus
,
,
thecis.
Duo ris
Archiepifcopi Hiberni plurimum illuftrarunt potiora Do(51:o-
opera. Primus, Mauritius a Portu Archiepifcopus
Tuamenfts
,
in
Parauina vniucrfitate celebris per multos annos Profeffor. Secundus,
Hugo
Cauellus Archiepifcopus Armacanus Hiberniae Primas , prius ,
Louanienfis
,
mox Romanus ProfefTor^Generalis fui
ror, vir notaepietatis,8c ingenui candoris
omnes ferme
fufpicicbam.
lllc in
vel largiores
vti ferebat occafio
,
taxat in opus Scoci
,
Ordinis Defini-
quem cgo peramantcr
Scoti clucubrationes
,
ftri(5i:iores,
notas edidic fed qua^ftiones dunPorphyrianum , adnotationes in tra^ftatum dc Theoremata,&: in Metaphyficam nobis hcuit ha,
,
&
primo Principio, in bere, Hichbros de Anima Scholiis varioque ornaru illuftrauit, 6C fupplemento perfecit, vtrumque opns Metaphyfica:,fcriptum Oxo,
nienfc,& Parilienfc,(5u,odhbeta,&; Collationcs fimilibusnotis,8c cura dilucidaiiit. Nihil
horum prastcrmittendum duximus, netantos
viros fua laudefraudarc, aut ledori percipiend^ do^flrinae fubfidia
videamur inuidere. Commenrarios Oxonienfcs in Magiftrum Sententiarum, Do^Sloris opus poriffimum &: ab afleclis magis receptum amplifTime, fcd non integre interpreratus eft Francifcus Lychctus Brixicnfis, olim totius Ordmis generalis Minifter, Thomx Caietano coa^uus atquc vti illc quatuor partibus Summa: Theologicas D.Thomas commentarios adhibuit ita hic conatus cft quatuor libros Scoti dilucidare. At commiffo fibi Ordinis regimine impeditus &; immatura morte pra^uentus, magnam partem libri tertij, &c quartum integre inra(Sta reliquit. Vifum eft qua^ in hos libros & Qaodlibeta fcripfit fimul emittere: ncquc cnim alius quifpiam accuratiiis pcrpctuos commentarios ad fingula fenr.c verba Scoti cdidit, ncquc fidclius ad literae fenfum, cius ,
,
:
,
,
,
,
mentem
perccpic.
Ne
verb reliquis partibus fu^ commentationes decffent ,iniun(Stum eft R. P. Fr. loanni Poncio Corcagienfi, S. Thcologiac primario viro non minus erudito quam religiofo vt quasftioncs omnes,quasin tribus prioribus libris Lychctus non cxplicauit, &: poftfcmam tertij partem commcntaretur. Id prasftitit ingeniosc quidem Piofeffori
,
,
,
quam
quiciem Sc promptc, brciiiori
fperabatur,tcmpore, difFusc
methodum
8c iuxta reccntioruui Tlieologorum fentcntias
fatis,
Dodloris ftabihcns
&C adueriariorum refcllens obie£liones.
,
Librum quartum dodtiirmie
& grauiflime interpretatus
,
cft
R. P.
Fr.Antonius Hiqujeus Tuomonienfis,facra2 Theologiac Lc<5tor emcritus
,
vir Ipedabihs
virtute,& dodrina maxime commcndabihs,
,
& mmori hbrorum mole immcnlum hoc Theologiae moralis 8c Sacramentorum pelagus ingrefTo non adcb facilc licuit cymbam reducere Produxiffe opus longius quam oporteret fortalTe ahifquc
id fe
editis opcribusnotifTuTius.
prxftiturum mdicabat
,
Breuius
fcd
,
,
,
,
fcioh ahqui
,
vel brcuitacis ftudiofi,iudicabunt
controuerla rcrum materia , per
Dodori
quam
:
fcd varia , difFufa
,
&C
latifhme ahj exfpatiati funt,
totam hanc fcriptioncm expoftulabant Syrtes in tcrra Africana cffe dicuntur, in quibus homines fcholaftiobruuntur asftu rcciprocantium arcnarum illae hic funt, cum hunc puluercm qui fcmel mgrcffus , cum potcrit , cxibit , non in phirimis aduerfanrcs,
&
•,
cum volet. Plura hic circa (ingulos
Commentariorum
fiue
,
Tomos
,
pccuhares tra<^atus
,
&
nouam
Rcportatorum Parifienfium editionem,
prxhbanda cfTcnt nifi opportuniiis ca diccnda forcnt in limine cuemaculato prodircnt praclo ddigcniufquc. Vt omnia correda tcr curarunt P.F. Ludouicus CauaUi Gallus Bolonienfis,vir do6tus,8c ,
,
humanioris
Hibernus
^
literaturas cruditus Profeflbr, 6c P. F.
8c diuturni 111
loannes Tyrellus
V Vcftmedicnfis, Theologus, ex hoc CoUegio in id munus
Lugdunum amandati,quibus Illud
,
,
vel
hoc gratitudinis ahquale fpccimeii,
moleftiquc laboris memoria debebatur.
vaftiffimo conatu nos malehabuit,
qubd intcgrum non
omnes viri do^tiffimi elucubrationes vna hac editione produccre. Qnx ad rem (pcculatiuam feu diftcrtationcs fcholalticas fpc6tant hic damus vniuerfa. Pofitiua feu Scripturx facrae commcntarij ad huc defidcrantur. Ad hanc claffem reducunt ahqui tradatum ita infcriptum qubd totus in eo verfctur exaAq. ferfeciione flatuwn mine An ftatus Praelatorum prsefercfidus fit Regularium Opufculum hoc ex Angha amici ope fummo gaudio recepi fcd dum lego,
fucrit
,
,
,
,
,
?
\
,
hxrco, &: iudicium fufpendo an Scoto fic afTcrcndus. Aliqiiacontinet , qux multorum conflent inuidiam ,prudcntiffimi viri dodlrinas, bc modeftias pcnitus aducrfa. Si aliquando
,
Dco
propitiante
,
licuc-
fccundam hanc claffcm Scoti operum in lucem proferre tunc intcgrum dc hoc opufculo iudicium adiungam. Qiiac verb adhuc de funt huius generis Scoti elucubrationes in illa claffe fub hunc ordi-
rit
,
,
nem redigcntur. Lechira in Gcnejim.
Commentarij
tn Euangelia,
Commentarij in Epiftolas Pauli, * *
2.
Ser
Sermones de Tempore, Sermones de SanBis,
TrA^atHS de perfe6tione fiatmm, Diftributis ita per duas clafTes vniuerfis operibus, poftrcmus To-
mus dabic totius operis Indices varios & tabulas copiofas. Interim, mi iedor placuit in tui gratiam c tenebris ifthasc eruere, & res mor,
,
&
noftris conatibus lucem protrahere. Fruere paramus noftra alienaque monutibi bcnignus adfpira , nunc Quae tertia abhinc dicct pagella. Vale. exhibemus menta. Romas ex Collegio S. Ifidori Ordinis Minorum Fratrum Hibernorum Kalendis Septcmbris anno M. D C. X X X V 1 II.
tuas fcpultafque in
,
dum plura
,
Fr.
L V c A s VV a d d i n g v s.
Facultas
Facultas Reuerendiffimi Patris Generalis. Raterloanncs Baptiftaa Campanea totius Ordinis Gcneralis
iiiftci
to,
Ordinis Patri,&
fori,
Magiftri Dodoris
Romani
S.
P. Fr.
Salutcm.
blt cur gratulemur
lcgcrit,& ad
Minorum MiLucx VVaddingo Ledori cmcriRomanaj, vniucrfaliTquc hiqui/itionis Ccn-
& fcruus,
Tux
fubtilis,
Patcrnitati
quod omnia opcra
loannis Scoti, ingcnti ftudio
noftrumvotum fimul cum
S.Ifidori, Notis,SchoIiis,
PiofciToribus,
Scholaftica noftri
& aftiduo laborc col& viris noftri Collegij
,
amphftimis Commcntariis illuftrataad
eum
ftatumpcrduxcrir,vtinomniumconfpedum,&ad communcm rci Philofophicx, &Theologic2 vtilitacem poftint prodire. Vt autcm noftrum defidcrium fit plcnum &gaudium noftrum perfedum, hortamur, vt quamprimum typis omnia cornmittat, & qux Dodor omnibus fcripfit, Tua Patcrnitas omnibus cxhibeat. Vt ita faciat, pcr has noftras patentes litcras facultatcm conccdi,
mus, & ad meriti cumulum falutaris obedientix virtutc iubemus , feruatisfcmperSacro fandiTridcntiniConcilij, Apoftolicis, &noftris conftitutionibus. Roma: ad Aram-cceli, III. Idus Fcbruarij, anno 1638. Fr.
lOANNES BaPTISTA A CaMPANEA, Mimficr Generalu.
APPROBATIONES. Os
infrafignatiDodorcs AlmajFacultatis
Parifienfis
fidcm faci-
mus ad amuftim cxaminafle Commentaria & in quibus non nifi fufficientcm fidc & laudc dignam dod:rinam vidimus in quorum tcftimonium fubfignauimus. Lugduni Scholia in opcra
Scoti
,
,
die dccimaquinta Maitij 1639. F/*.
Stephanvs Molin,
Oannis Duns Scoti Dodoris fubtilis ,
Carmellta.
Dodorum inftitutoris opcra
non probct imo ipfa tot annorum ccnturiis probata , quis approbct, accxaminareiamaudcat?namad huius viri dodrinam ^^-^^g velut ad Lydium lapidcm rcccntiorum Dodorum dodrina probanda eil. Quidquid ergo dixit,ratum cfto,ciufquc didorum ratio fit tujtii i
?
&qux
Primicerij appofita, pr^elo
dignifTima
,
(
M
Scoto noftro
» «ntoTmew di^tcrium
vtpote dodrinae Scoti confona,
Lugduni dic vicefima Martij Fr.
a
I
)
ablatura
iudicamus.
finr,
Dacum
1639.
cH a EL Comentiu
M
I
C A R D, DoSior Tarijtenfisy e^ Guardianus
S. Bonauenturx.
Approbatio Supplementi Commentariorum 1 1. in tertium Sententiarum Tom.
V
,
X
commiflionc Reuerendiflimi
P.
Magiftri facri Palatij
Supplementum Commentariorum Lycheti fupra tertium Scoti in Scntentias 6l Commentarios eius vidi actentc
,
integros in feptem poftcriores Diftindioncs eiufdcm claborata ab
admodum R.
P. Fr.
loanne Poncio
S.
Iibri,
Thcologiac Le6lo-
CoUegio Romano S. Ifidori Patrum Hibernorum Ordin. Mino rum, in quibus fubcilitatem Magiftri clara methodo cxornat &: fore in
,
dodrinas claritatem firmat.
liditate
fonant
,
Omnia Scoto
fubtiHftimo con-
difTonum , 6c in nuUo Lycheco inferiorcm fe dcPropterea dignum luce iudico, Die decima nona Martij
nihil fidei
monftrat.
anno 1658.
Fn
lOANNES GONZALEZ DE LeON, eMagifier
J MP Rl
^ Minerm '^egens,
M ATVR, F^.
NlCOLAVS RlCCAP. DIVS, S. Palatij uipofioltci
Sciat
Ledor hanc approbationcm idcb ,
iam Tcrtio Sententiarum ,
^agifier.
hic pofitam
iufto ferius
ad nos
,
qubd cxcufo
fucrit perlata.
INDI
INDICVLVS OPERVM QV^ SINGVLIS TOMIS CONTINENTVR.
TOMO I
PR
MO HAB E
1
T A Docloris a R.
P. Fr.
NTVR,
Luca VVaddingo
W
confcripta.
Teftimonia claroruin viiorum , qui dc Scoci opcribus
fcri-
pferunt.
Giammatica fpeculatiua Scoti. In vniuerfam Logicam quseftiones. Mauritij a Portu cxpofitio fuper quseftiones Scoti in Porphyrium.
TOMO Commcntaria
in o6to libros
S
CVN DO,
E
Phyficorum cum adnotationibus Fran-
cifci a Pitigianis Aretini.
Quseftiones in Hbros dc
Anima imperfcdas cum Scholiis
,
& fupplc-
menco Hugonis CaueUi.
rOMO
TERTIO.
Tradatus dc rcrum principio,cum SchoHis &: notis Lucac V Vaddingi. Tradatus de primo principio, cum Scholiis Cauelli , 6c adnotationibus Mauritij.
Tradatus Theorematum cum eorundcm SchoHis,&: adnotationibus. Collationcs viginti tres
,
cum
SchoHis CauelH.
Collationes quatuor nouiter additjc.
->
Tradatus dc cognitione Dei. ~ Quxftioncs Mifcellancas. — Meteorologicorum Iibri quatuor.
TO
i •'
Cum Scholiis & notis VVaddingi.
MO
QJfARTO. Expofitio in Metaphyficam, cum Summariis, & notis Cauclh'. cum notis ciufdcm. Metaphyficam cum adnotationibus Mauritij Scho-
Conclufiones Metaphyficae Qiistftioncs in Iiis,6c
,
,
notis Cauelli.
TOMO
QJ^INTO,
TARTE PRIMA.
Libri primi fcntentiarum diftindiones
feptem,cum commcntariis Ly-
cheti,fuppIemcnto R.P.Fr.IoannisPoncij,Schohis,6cnotis Cauclli.
TARTE SECVNDA. Reliqusc diftindiones eiufdcm
commcntariis , Scholiis , 6C
libri
primi Scntcn.tiarum,cum eifdcm
notis.
TOMO
TOMO
SEXrO, FARrE PRIMJ.
Libri fecundi Sentcntiarum diftindiones fex i;ariis,
fuppIeraentOj Scholiis
,
,
cum eifdem commcn-
&C notis.
TARTE SECVNDA. Reliqufls diftindiones tariis,
eiufdem
libri
fecundi
cum eifdcm commcn-
&c.
10M0 SEPriMOy TARTE FRIMA. Libri
Sententiarum diflindiones viginti quinquc
tcrtij
,
cum eifdcm
commentariis, &c.
TARrE SECVN D A. Rcliqujediftindiones eiufdem
libri
cum eifdem,&c.&
integriscom-
mcntariis R. P. Poncij a diftindione 34. vfque ad finem.
roMo ocrAvo. Libri quarti Sententiarum diftindioncs tredecim notis CaueUi,
uc,
libri
Scholiis
,
6c
& integris commentariis R.P.Fr. Antonij Hiquaei.
rOMO Eiufdcm
cum
K^ONO.
quarti diftin^io 14.
cum Scholiis,&:c.
cum reliquis vfque ad
42,.
inclufi-
& commentariis Hiquici.
lOMODECIMO. A diftindione 45. vfque ad finem ciufdem Iibri quarti, cum Scholiis, &c.
6c commcntariis Hiquaci.
rOMO VNDECIMO, TARTE Reportatorum Parifienfium libri tres , &C VVaddingi.
cum
PRIMA.
Scholiis, 6c notis
CaueUi,
TARrE SECVNDA. Eorundem Reportatorum Scholiis
,
Parifienfium Iiber quartus
,
cum cifdcm
6c notis.
rOMO DVO D E C Quaeftiones QuodUbctalcs
,
cum
I
MO.
commentariis Lycheti , SchoIiis,8c
notis CaucIIi.
Quidquid hic noftriim , aut alicnum regulas
,
& abfquc
alitcr cxcidit
,
bonorum
eft
,
Romanas fidei didum volumus quod
iuxta fandas
offenfione
,
reuocamus.
AVTHO
AVTHORIS
V R
T
I
A,
LVCA VVADDINGO, IN SVIS ANNALIBVS, Tomo tcrtio, Anno M. C C C. I V. & Anno M.CCC.VlILdefcripta,
^
ah eodemfer
*vma
C AT ITA
diHrihuta,
Cauja fcrthendi,
Capvt Primvm. ELIcE s
magni ,
viri
hanc fugianc
,
fi
inuidiam non conflarcnt vt pcftcm Sola mifcria inuidia ca:
mifcros cfTc oporccc.
Vtrk magni* «^y Inuidtnt,
Percurrc animo ccrras omncs , fccula przccrica , cundas euoluc , vix inHgnem virum malo hoc immuncm
rcc.
hiftorias
rcpcrics.
bra
;
Iccr facicnces
pcrfolcm, ncceffario comitacurvm-
incedcncibus pcr gloriam
,
comcs
inuidia.
Prxclara
igi-
curfacinora, &: rcs a quopiam cgrcgi^ geft^c, magnum plcgraucs calumnias conflarc folcnc , atquc rumquc Huorcm ,
&
obidmagnos lcgimusmtcrdum
1
viros, vtfccuri viuercnt,
&
ingenium occultaffc. Ioannes Scotvs vir probus , vir- Sccius quf tutc incegra , dodrina fingulari , fublimcm gloriam aflccutus , certam hanc cxpcrtus cft runJmm f*ffm iituidtam. malz focise fequelam , ne incer bonos bonorum forccm vidcrccur fupcra(fc. Quidam libcrioris, quam par crac , calami , gloriose vaganccm obfcurare , & compri1. mcrc illius famam ccntarunt fcd tarde nimis , poflidencc finccros animos xquo ante aliquoc fccula iudicio. Vc canci viri cgo confulcrem honori , detradoribus co animi candore occurrendum duxi , vc illis inofl^enfis , fuus S c o t o mancac honos &r abfquc calumniis , calumniz rcfcllantut ncquc cnim illorum vicuperio , fcd huius laudi ftudeo , cuius vitam nnccre fcribcndam , non xmulorum vlcera accrbius fricanda in animum induxi. Tanti viri decor ab aliorum dedecore non pendet , neque illorum ignominia ingcniorum Phoenici quidquam aduchit cxcellentiac. Scotvs fupra omiicm inuidiam eft zmulatoria: mcnccs vti inuiderc poffunt , fed nocerc non poflTunt ita fulgentiflimo fyderi nubes opponuniur , fed non imponuntur & dum difcuciuntur , ingcnitzlucinihil acccditclaritatis. Solaliquando laborat , fcdfubipfo nitcclabore; fcmpcr idcm , fiuc conftipentur acris paflioncs , fiue diflipcntur. Qualis itaquc fucrit Scott ofer. Tom. I. a Scotvs virtutcm ad tempus
,
6c
i
i
:
;
:
;
1
Vita F.Ioannis Duns
2
Scoti.
S c o T V $ fulgcntiflimum pietatis , & fapicntix iubar non qualem cum quidam cfformant fcu deformant fcrib defcribam & quidquid alij in quseftionem vocarunt,abfquc vel tanquam probabilius cxponam. quasftionum contcntione vel clarius diflfoluam Patria actas mors , hacc plus cacteris inccrta , nequc in his nos quidquam plus certi ftatuemus, quam quod ratio, fiuc authoricas ingenuis viris vcUc cfTc perfuafum. ,
,
,
:
,
,
,
SCO T'/ patria. C A P V T II. ¥
AE
Hibcrni , Angli , Scoti. Tanti enim viri gloria defiderium cxcitar, his prouinciis ciuem afterat fuum cx vnaquarque non ahter quam Gxxcix A--/^^ vibcs oHm pto Homcri natahtiis acritcr pugnarint , vti teftatur Ciccro pro Archia:
u£n*
Tria
cert»nt.
Ciccco.
Uomerum
Anciparcr. Sanazaiiui
,
,
,
,
,
-
,
,
,
:
jingTt
nco-
ejje
&
,
:
&
ne
&
c*ir5. Angi. fol
,
;
Ep^gr. Epig-.
Flutarch.
tnm
L
inquit , Colophonij ciuemejfe dicunt fuum Chij fuum vertdicant SaUminij reSmyrn^ vero fuum effe confirmant : itaque etiam deluhrum eiui in eppido dedicauerunt : multt alij prdterea fugnant inter fe , atque contendunt. Ahas enumerant vrbes Antipatcr , Adius Siuccrus Sanazarius in fuis Epigrammatis &: Plutarchus inHomeri non vrbcs fed intcgrx ^'^^ ^^ P*^" S c o T o fibi vcndicando , non oppida , fcd regna w dcccrtant Prouincije. Scudium laudo , gloriam nou inuideo ; nulh genti quod fuum eft detradum vclim neque me a:que quis condcmnabic fi ahis non adiudicauerim , quod mcum eftc multi proclamant. Domcfticos teftes miflbs facio , caufam enim agunt ^i quos alios noftrates cxternos conuoco , ex aducrfa fuam , Cauellum Connarum , claffe produco Anglos , quifacile cedant, Scotos a iudicio repellanc , Scotvm Hibernix , Anglico idiomate cdiHibcrnis adfcribanr. In Chronicis Angliar, Scotiaj, Antequam huitM quod tis in initio catalogi Scriptorum Scotiac ita inquit Chronologus tracla.turui fumdifcuftonem flggrediar oportet {nonvt quicquam detraham glortd nationis Scoticx ) dicere quid cenfeam de quibufdam Scriptoribta Scotis pro talibus habitis per mtil-
fetunt
).
1
:
^tlhtiT de-
lib
patria certant
487.
,
:
,
,
,
tos Scotorttm hiforicos
ferunt in
(
,
qui obferuantes multos eruditos Scriptores vocari Scotos
fuam Scotiam. Sed
debetur : quta (fi
,
omnes tranf mihi videntur nimis auari aliis auferentes,quod ipfts iure multi eorum qui Scoti vocantur, in Hiberniafunt nati nam
in eo
vt verefuppono
)
;
me nonfallit memoria vfque adrecentiatempora,paulo ante conquefium )
bantur Scoti
lumbantm Hibernos
.
;
(-r
hinc
eft
,
,
DvN
quod Scoti, <^ Hiberni
s
(
,
Dodorem fubcilcm
Htherni vocaintelligit)
Co-
ajferentibus eos in Scotia natos aliis ^ alios vtriquefuos contendtmt affirmantibus ^ Scotos reprehendentibus quod eosfhi prjitenderent. Nam ejfe
effe
;
aliis
,
Scotiex Hibernia venerint,
,
licet
,
& Hiberni Scoti dilfi fuerint,rationi dtjfonum
eji
vocare Scotum
natum vtfaciunt nonnullt Scriptores fub amfhibo' nomine Scoti. Defcriptionem Hibernia: olim a Richardo Stanihurfto Anglo genc rc , etfi in Hibernia orto , Profefibrc publico in Academia Oxonicnfi, concinnatam, Anglicc edidit cum iconibus Raphael Holinshed Ehzabcrhse Rcgmx Chronographus in in Hibernia natum, nomine Scoti in Scotia
Sianihurft,
,
logjo
,
,
;
habctur Nomen S C o t i a non itapridem fumi caepit t>ro illa Britanniaparte, qujt modo S c o T I A Hthernis A l b a n i a dicitur. Farij antiqui Hiberni Scriptcres putantur in Scotia, id ef, Albania^ nati, quorttm tamen natale foltm vere Hibernia eji. Tamofus ille Ma~
qua
ita
:
,
,
gijler tibtts
Ioannes Dvns Scotv s^alias Doctor svbtilis, afubtilihm quidditain Scholnjlicis controtterfiis fic nominatus, in Hihernia natus
Aliquiputant nmtum in oppido
Tathmon
D vtj peruetujia ciuitate minatum D v n Ita Annalcs Anglici
rtmt in
,
s.
^udultur.
,
judicant de S c
dicato
arquc
illi
in
Anglia vernaculo fcrmonc conTcri-
,
,
,
,
dum eum
Anglis
,
& Scotis ncgar, Hibernis apcrtc afferit,
his verbis
:
Ttm
vero
quem tibi celeherrima ac peruetttBa vrhs D v n tanquam itterHA glorid pignus quoddam ingeniorum omnium miractilum genuit. Quartura do ItalumPauIum Amalthatum quicirca Annum 1490. in Epigrammatc, quo laudac Commentarios S c o t r in Mctaphyficam Ariftotclis pcr Mauritium de Portu Hibcrefi
Hibernia
,
tttus ille
S coTv
s
,
,
,
^
,
Araalth.
;
;
,
'
pro Scoto tamen habetur.
o t o vt Hibernis non Anglis,nequc Scotis debcac adiudicari. Tertium addo teftem Belgam is cft ornatifllmus vir Nicolaus Vernularus, celcbcrii^"^'^ Louanij eloquentiar Profeffor, qui in Pancgyrico, xtcrnae mcmorisE &: famar S c o t i
pti vevnul.
e(i,
non frocul a VVexfordia fed alij natum a[fein boreali Htberni& partefita , indeque autumant co^no' ,
,
,
nura, Archicpifcopum jffertor
Tuamenfcm
caftigatos, ita canic:
meus eji ,prjtfentis gloria
(JHauritius conforsingenij
,
(jr
fdcli,
pAtrix.
Conrer
1
V.
Vita F.Ioannis Duns
Scoti.
5
Scotvm
facic , &: Mauritium ; quod fcu ciufdem patrix confortcs &: ipfc prxdicat Mauritius in Ep)ftola nuncupatoria ^antum inquit, rem Chriftiein/im ^aur. Hiiuuerit Ioannes Scotvs conterranem metu. Ncquc folum ciuldcm regni , fcd &: rc- nd, tuni*m
Conterrancos
,
:
gionis
,
fcu populi , vulc
cum codcm conforcium
;
paulo
,
namquc infcrius fubiungic
:
Ego, Mjutittum
m» quia melius quam cdteri idpraftare poftfum,fed offcium potiits.&pietatem fecutus,cum nu-
'H/^^f*^!»!^,
terinh
fanc multis viculis confitum,fcribitCamdcnus, Dunumquc in cxtrcmi Promontorij Lel"c^°Y'^' caliac Ifthmo, vecuftae mcmoriac oppidum mox Scdem Epifcopalem SS.Pacricij,Colum- in comitata ;
bani,
& Brigidae tumulo nominaciilimum floruiffe. Sed Porcum hunc Mauritij verius alij
Duncnfi.
in Momonia: Prouinciaconftituunt. His adiungo cx eadem Metaphyfica, non lcuc argumcntum,ipfis S c o t i vcrbis cony, ccptum. Nam vtcxplicarct mcntem Philofophi,dicencis in definicionc accidencis copulaci
poncndum
cffc ncceflario
dcccrminacum fubicdum , fubdic iftud excmplum. Sicut, vel S. P a t r i t 1 1 ponitur necejfarto homo. occur-
S.Francisci,
inquic , in deftnitione
rcrunc cnim cx afFcdu racncis, Rcligionis
& nacionis pacroni
;
Francifcus
infticuci, &:
Pa-
namque in confuecudinem abiic, vc quos ferucnccr amamus,facilius fcrmone compcUemus &: quos affcdu foucraus,exprimarau$ affacu. Adncdc dcinde cradicionera populi Dunenfis, indignc fercncis, fi quis fibi pcrfuadcri &: innatam vniucrfis perraiccac concrariura. Adde eciara confpiracionem cotius regni Hibernis ad S c o t i dogmata propenfionem nequc enim Francifcanis duntaxat &: tricius rcgni ica :
,
y I.
,
,
:
,
,
omnis inftituti viris (folos illos excipias,qui iurarunc in D.Thomae doftrinam ) inditum hunc Scocicac fubcilitatis confpicies aff^c«5tum, &: defidcrium ingcns,prscfcrendi gcntilis fui dogmata,quibufcunque doftrinis extcrnis Demiim coronidis loco eani produco rationem, conucnire patriar, quam pracferibimus,cognomcn v N s, &: agnomcn S c o t i, vc illud a ciuitatc vcl oppido natiuo hoc a rcgno , vcl familia dcducatur. A Duno D v n s contrade pro Dimfius, vcl Dunfenfs ; S c o t v s a rcgno, quod ctiam Scotis nomine, vti &: Hibernia:, non folum per priora fecula , vti multi Profcffis do
D
,
^"'^*
,
*^*'
fw/scotus.
plus quam aperte produftis manifeftis teftiraoniis,&: optimis monumentis,dc, monftranc vcrum &: hac ipfa S c o t i arcate audiuiffe^vlcro liquec cx Prouinciarum par- HibrmU di. ^'' *"'"•• ticionc, a S.Bonauencura praefcripra,quara ahbi ' cx vetufti$,&: MSS. Ordinis monuracnprimarura Prouinciarura notitiam produximus antiquitatis &: , in lucem. \a L. i^xso. tis , in gratiam Etcnira vigefima fcxta ita infcribitur Prouincia Hibernidi ,ftitc Scotix ; cum tamen mona- " '4. coaluerint ob fuam paucitatcm iub ftcria regni , quod nunc Scotis nomine infignitur Prouincia Angliae, &: Cuftodia Nouicalhi fi tamen fubilla Bonauentura: partitione, aliqucm habuerint tunc Scoti Conuentum. Nam fi verumeft, quod fcribunt Thomas Dcmfterus •*, &: ex eo Matthxus Fcrchius Vcglia ^, Monafterium Dunfriftj, omnium Scotico ^ Demfter. rum (inquit Demfterus)/'nw//w, non nift Anno \%6t.ab Alano Deuorgillx conditum^fub illa s"cot''lTb*'i'*' viri dofti
,
:
,
;
diuiftone
fa6la,Anno izSo.nullum erat monafterium Minorum in Scotia:atque ita nullafaCla neque inter Cuftodias Scotia Albionum memoria j fed Hibernia Prouincia
eft inter Prouincias
,
&
&
Hibernia: recenfita efl. Atquc vcl hoc fanc ccftimonio Scotias , fub vtroque nomine mihi amphus probacur quod Gcrardus Mahu, Ordinis S. Bcnedidi, fcripfic in Vita S.Aidani dic 3 1. Augufti, & in Additionibus adeandem, quaehabcntur in fincTomi j.nimirum optimos quofquc authores vfque ad annum odingcntcfimum , immo millefiraum, abfoluto nominc S c o t i iE abfquc alio addico, inccllcxiflc Hiberniara , quod illc pluri,
yil
it R,ii.
tit.
^"y''
.
,j
^ita Scoti
^**
bus dedudis ceftimoniis, ex vccufiis, & probacis monumcncis plus fatis probat. Moncoobiter, mcdixiffcaliasf introdudosMinoritas in Scotiam Anno iii^.afTcr- f i" Annal. tionis cnim habuiauthorcm IlluftrifT D. Francifcum Gonzagam fcd hunc annis fcptcm ^^V."*' lapfum ipfc affcrit Demftcrus citatus idquc cx fide Codicis manufcripci , qucm fub no- iitmtt,cp,M. mine Scocichronicorura paffim legcncibus obiicic , vbi aic ^ Minorcs Scociam pcnccrafi^c )^ l"gi*'^ :
;
Anno
prius
Quod
mcum non conftabit aflcrrum,
g
Minorcs Scotiam,quam Hibcrniam pcnetrafrc.Etc-
1,
millcf duccncef crigcfimo priipo.
quo alias^^dixi pcr plures annos
fi
ita cft
,
scoticlu.
V"*^'
nimfalte hocanno,quemaffignat Dcmftcrus,velaIio anteriori largius probaui'cos in Hi- n.i*. bcrniam perucniffe.Scd &: aliorum rctuli ''opinioncm,qui volunt prius illuc tranfmiffos, An.n^o. idquc mihi omnino pcrfuafum vellent Patrcs Prouincix Hibcrnix , qui dicunt fibi dc his k An. 1x14, fuppctcre non infirma monumcnta,quac tamcn adhuc non protulcrunt.Horum fidc mco "'»"» ' »• dubioinfringicgonolim,ncqucauthoritatccncruari:nihiltame vndequaqucccrtum,omnifquc dubij expcrs inuenio circa origincm Minorum in hoc, vel illo rcgno.Iftud dunraxat '
Scoti Qper.
Tom.
I.
a
&
mihi
Vita FJoannis Duns
4 mihi ccrtum
eft
,
plurcs
& breuiori
tcmpore
Scoti.
fedcs in Hibernia ; quippe quac
fibi ftatuifle
ance Capitulum Narboncnfe fub S. Bonauentura coalucrint in intcgram Prouinciam , in Cuftodias quinque diuifam ; quam in Scotia, quxctiam Anno i j y^.vti ad illud tcmpus dixiin Annalibus,paucadomicilia habueritfub nominc duntaxat Vtcfiria,hL Anno 5 99»
jPifan.eonioi.ii.
librum Conformitatum ,recenfebanturmonafteria Beruici, Scotiac , fub pracdida Cuftodia Nouicaftri, vidclicct Conuentus Dunfnfij Adingtonae, Dunda:,& alij quod dum obferuarct Ferchius citatus fubiunxit ^nre ab Anglfs religio migrauitad Scofos, d^ Francifcanorum monalieria Scotorurn Anglicanx trouin'
quo fcripfit Bartholomarus Pifanus
'
,
,
:
cia aggregata funt, EneruMfitur
damnt/'"''
(jr
:
"vnita.
Vt vcro ad propofitum rcgrediamur, nullum firmum aut indclebile video fubcfle VIII. Scotis argumcntum, vtloANNEM ScoTVM ciuem aflcranc fuum.Quod enim pra:cipuum adduci folet ex agnomine S c o t i facilc cludi poteft ex affixa ctiam Hibernia?, pcr tot fccula eadcm appcllationc. Traditioni autem, qua in Prouincia Marcliia?,in vi,
,
,
co Dunfaro natus afleritur, alteram opponunt Hiberni,qua in Prouincia Vlronia?, in vrbe Duni vetuftiflima, ortum conrendunc S c o t eciam cognomen a familia, non a nationc aut rcgno dcriuari potuit nam & hxc Scotorum cx familiis dedu£la appcliatio, crebcrrima eft, tum in Hibcrnia, tum in Belgio, & in Icaiia. Quod vcro maximum ab Anglis Zelando pracfercim, affertur ex infcriptionc quam paflim ait in codicibus Bibliothccac Martonenfis Oxonij comparcre nimirum Expltat i
,
ittm Anglornm.
:
,
,
leElura DoBoris fuhtilis
,
,
'vocata
Dunfane
{cGntracte Duks) in
comitatu JS^orthumbrid^pertinente ad dominium Scholaflicorum de Marton
quondam
diffx Domusfocij,
non adeo
irrefragabile eft
originis nefcium,vel adfciciciaegloriaicupidumrciici pofllt
tum
ad cos, qui
cum
Nam vel
fuiflTe.
X.
in vniuerjitate Oxonienfi^fuper libros Sentetitiarum,fcilicct Dofioris
loANNis DoNS, nati in quadam i-illa de Emylden C-r
I
:
,
Pifano,vcl
aliis
,
BauuU
vt in Scriptorem
non
pofllc
prxdida
in
in Oxonie,
vcl S c
o t
i
Ecpariracioncrcfpodcri
dicunc Prouincia^ Fiancifcanorum
ex diururno cempore,quo
,
Anghcanx Sco-
vixic Prouincia,ita licuic fufpi-
& quocidic fic,cx Hibcrnia ad Anglicanam Prouinciam dicam in eadcm initiari ? & prius in priedido Collcgio Martonenfi , ob fingulare & rarum acumcn ingcnij, licct cxtcrnus, concra commune, quod obiicicur,ftarutum,admicci. De hominis origme concendicur, quam vel ipfos Anglos diximus fuperius Hibernis adiudicare. Ccrcc ipfum eiufdcm Epitaphiumjquod in omnium ore vetfatur,contra Anglos vltimamfert fentcntiani. cari,vcl rcucra pocuir, vti pafllm,
tranfmeatejvcl etiam quid
fi
,
SCOTIA
me gentiit
G ALLIA me
,
docuit
ANG LI ,
C
me
/1
LONI A
fufcepit,
me tenet.
Anglia, mr\mtyfufcepit, vel adfacri inftituti rationcm,vel ad Scholafticam capefl^cndam,
aut efformandam difciplinam.
Tandcm vcr^itahacc pro Scoto Hibcrnis vcndicando,fincerc congcfl!],vt minime m.e X. caufam contra alios omnino euiciflc purem non cnim tantum mihi tribuo , vt qui aliorum argumcnta dixerim folubilia,mca iudicauerim rcfponfionem omnem refpucrc.Noui ;
enimnon TV
M
que
dcfuturos, qui his mcisrationibus aliasopponant,
repctant , cuicmque aflerant fuum. Id pcr
nHemUme- ccs habcrc tito debetHr Scottti.
& fclle amaritudinis
liuore,
ita illis
;
,
& vlteriori conatu Sco-
me liccat,dum vrbane &
caufam egerint Vt cnim S c o t
iguominix vcrtctur
,
fi
«
Chriftian^ abf-
gloriaf eft tot vindi-
modcftia: fincs tranfiliant.
Hoc
interim adii-
dubia fcrenda fit fentcntia, potiorcm habcndam cfle Hibernorum rationem. Etenim fi pro meritis pr.Tmium,& pro laborc merces adfcribcnda fit,nullis nifi Hibcrnisadiudicanduseft ScoT vs.QuiscnimaliquandocxScotis.aut AnglisinS co t o
ciam
fi
;
in caufa
opcram publicam infumpfit aut laborcm iinomncs laboraucrunt in hoc genere Hibcrni Mauritius Hibcrnicus, Archicpifcopus Tuamcnfis, in Acadcmia Patauina multorum annorum Profcffor publicus eius opcra clucidauit, terfit, Commcntariis cxplicauit. Hugo Cauellus H;bcrnicus Archicpifcopus Armachanus & Hibcrnia' Primas, cadcm dcnuo cxpoliuit ad authographorum vcritatcm reduxit, fpuria agcnuinis diftinxit, adieftis notis marginahbus, citatifque Dodoribuspulchriora fccic; &inferiis
illuftrando
pcndit
?
,
aut operibus cius caftigandis
Quis corum
a
,
calumniis dcfendit?Vltra
:
,
,
,
,
ad omnes dubias
,
obfcuras
,
aut ab
aliis
impugnatas fententias dodifljmis Scholiis pro ,
omnium votis, cum omnium laude vltra quam dici pofllit, cgrcgie clarificauit itavr fummo defidcrio &: magno pretio conquirantur qux prius ncgligcbantur &: dum alia: ;
,
,
priores cditioncs vbiquc proftabant
,
abfque cmptore
,
huius poftrema:
non
fit
inucnirc
volumcn.
Dcniquc
Vita F.Ioannis X
Duns Scoti.
^
Mancs agitarcc Abrahamus Bzouius,atquc vltra omncs,quorquoc praECcfTcrunc famam dcnigrarcc quis cx Scotis , aut Anglis cius dcfcnGoncm fufccpit Quis pro contcrraneo pugnauit ? foli Hibcrni, tanquam pro fuo ciuc caufam fufccpciunt, ftylumacutuminBzouium rctorfcrunt; Scotvm ab iniuftis calumniis Dciiique
I.
cum
Scot
i
,
;
,
?
palam, &: do£Vc vcndicarunt.Primus fc oppofuit ptxdiiXus CaucllusMagiftrum fcquutus Hugo Magncfius, etiam Hibcrnus , cditis in Bzouium,ciufquc dcfcnforcm Nicolaum
cft
&
folidc totam rcm pcrcgit author Nitclx lanfcnium binis Apologiis. Mox difcrtiflirae, Francifcana: Rehgionis , itcm Hibcrnus, ad fingulas iniurias minutim rcfpondcns, calumnias omncs vcritatis pondcrc,vcluti folc nubcs difcutiente,mira dcxtcritate rcfcllcns. Hiomncs Hibcrni,hominis innoccntifljmi integritatcm , & a detradoribus illatam iniuriam omnibus manifcftam volucrunt , &: fcccrunc. Itaquc fi Hibcrnorum calami &: doftac clucubrationes S c o t v m illuftrant, quos potius,quam Hibcrnos,iIIuftrarc dcbcc S c o T X natiuitas ? S c o t o honorcra diligcntcr impcrtiunt , ab cius ortu honorcm fibi debitum viciflim rcpofcunt. Qu.arc fi ipfa caufa: cuidcntia non cuincunt , faltcm mcritorum titulo, fibi S c o t v m adiudieandum non dcfpcranc. Suus eft cx meritis S c o t v s; fuus ctiam erit ex proborum iudicio. ,
,
SCO Tl ortHS puehtiay initiatio. C A P V T III. ,
XII. i,
T
TIs prolixius pro S c o t i incunabulis prxmiflis , rcliquam brcuius viram profequcNatus eft Anno millefimo duccntcf fexagef fcxto,fi vcrum cft,quod Andrcas
JL J.mur.
Anno ijoS. annumagcntemquadragefimumtcrtium. Ac quod alij volunt, annos vixit duntaxac criginta quatuor,cius natiuitas in Annum 1174. quo etiam mortuus cft Seraphicus Dodor S. Bonaucntura, mira Dci prouidcntia ita fuaThcuetfcribit, obiifliefcilicct
fi,
& pufillo Minorum grcgi confulentc
vno dodrina: folc occidcncc, litteris incumbit,non camcn a Caual.c.t. finc Iaborc,&: ca:dio,ob mcncis ftuporcm,&: ingenij hebetudincm,quadam dicfub arborc folitarius , Virgincm facratiflTimam, Dei Gcnitricem multis lacrymis , &precibus orar, vt a B.rirgin* hmo donAtur intcllcdum illuminarc, viuum,& vcgctum,&: ad fcientias capeflcndas facilcm,cfforraare ingfnie. Deipara dignantcr fomno corrcpto apparei, dignctur. Cui mox fcientiarum copiam , &: multam in cifdcm addifccndis cxprimcndifquc facilicaccra promiccic, co camcn impofico uitcr difponente,
alccr
Minoribus orirecur. Pucrulus(vci
refcrc traditio
,
vt
',)dum
oucrc adhibiraque condicione, vc fibi pcr eafdcm,vbi occafio fc obculcric, ftudeac infcruirc. Expergefactus fummam conccpic dc canca apparicionc,&: illuminato intcllcdu,la!tiad dodrinac mcnfuram crga Virgincm facratiam, crcfccnte in eo quotidie fapientia, ,
&
,
tiflimam deuotione.
XIII.
Adolefcentulum iam Grammaticis initiatum , Oxonium dui3:um a duobus Minoriris, loannes Maior atquc in Minorum xdc,gratia iftorum Fratrum conucrfatum, inftituto nomcn dcdiflc. Circa imitationis locum difcrcpant authorcs, Hibcrni Dunum, Scoti Dunfrifium Maior Oxonium , loanncs Pitfcus ' apud Nouum Caftrum in Northumbria,Matthaeus Fcrchius * V Varc Cuftodiac Londincnfis.idquc cx Pifano & Rodulpho ^ aflignat fed Pifanus,& Rodulphus illinc prodiiflc S c o t i Magiftrum, non autem S c o T V M ipfum,afleucrant.Ego ° vcro in tanta fcntcntiarum varietate initiationis locum rcputo mccrtum. fcribit
'',
,
:
'^
'
b Maior de
fjf "ji^"* cap. ig.
[
^^'jj^."'^*' c
Pitf.
''."?*• '^"e'-
adAn. 150». d Ferch.cit. c.x.
e Pifan. 8c
Admirandus in Ittteris
C
A
P,
V T
RoJulph. in cuftod.Lon-
frofe£iHS,
«iio.
IV.
XI y /^AXonij, fiue alibi initiatus grauioribus littcris opcram dedit Prxccptorc VVillclmo V^dc V Varra,fiue Guliclmo Varronc,vti alij appcllant.loanucm vocac Pifanus,fcd vel ,
crror cft,vcl alius fuic cciam S c
ribus VVillcImi dc
ot
i
Magiftcr.
Dum enim bis ipfe S c o t v s
*
V Varra mcntionem agit,adnotac Mauritius Hibcrnicus 8
Sfcti
in fuis ope- f
Scotv
m
MMgi-
^"' Scot. lib.y.
^^'/«m
iK
fuum citaflfe Magiftrumrciquc commlinitcr fcriptorcs hunc tribuunt Przccptorcm,imm6
& in circuicu fcpulchri eiufdcm S c o t
i
apud Colonicnfcs
,
inter
quindccim Dodores,
quorum nomina,&; cognomina in acrc funt incifa,fcriptu cft ita M/tgifter Gultclmw Vmrro, Prdceptor ScoTi; vti alias ^ admonuimus,& cncomfa eius cx aliis produximus authoribus. :
Huius opera erudita valdc,in Scoti ofer.
tom.
I.
libros Scutcnciacu,affcruantur
apud Minorcs Conuetuales, ^
i
Cham
h Ao. 1170. ""^™- **•
VitaloannisScotL a
Tiithetn.
de
fcript.
&
Bzouius * S c oChambctij in Sabaudia. Quod vero Trithcmius % Sixtus Srnenfis '', difcipulum, planus Alcnfis Alcxandri eft crror ; ctenim Alcnfis prius vitam ryfiA dicaDt abfoluit, quam candem S c o t v s inciperct. Annum, quo natus cft S c o t v s, iam dcduximus lupcrius, cx ccrto , & ftatuto ab omnibus mortis tcmpore Alenfis vcro dcccflic anno t^y. vti fuo loco largius docuimus ^ ; anno faltcm yno vltra viginti,ante Scotvm natum:vcl,fccundum ahorum opinioncm,annis fermc triginta. Quin & duas claffes Do^orum inter Alcnfcm , & S c o t v m numerare hcct vidchcet DP. Bonaucnturam, &: Thomam,deindc horum difcipulos iCgidium Romanum,& Richardum de Media-villa, S c o t v s tcrtia poft Alexandrum claflc fucceflit. Hinc ipfe Bonaucnturam fub antiqui
4.Bibiio£h.
c Bzou. ann.
:
/«/'
N»»
i
fcipuius Ais-
:
dAnn.ii^j. B.I?.
Doftoris appcllationc recenfet '. Adeo vcro iu ftudiis profecit Oxonij , vtbreui Magiftcr in omnibus fcicntiis euafcomn^flrmi fofeditftitn- rit. NuUa enim eft ex liberahbus , quam non fe plenc pofledifl^c paflim in fuis operir e Scot. in
i.
XV.
"**•
bus oftendat. Logica tam acutd vfus cft , vt nihil vltra fieri pofle videatur. Quaproptet percipientibus eius acrimoniam (quod imperitorum eft proprium) Sophiftacaeam frequcntiflimc acccrfit ptiofus arguitur. Phyficam calluit , vt quammaxime , ad res Theologicas enuclcandas. Mctaphyficam perfcaiflimc tenuit, adeovt quidam aufi fucrint eum in Metaphyficis Ariftoteli prxponere. Ahj volunt cius Philofophiara Pcripareticam fingularcm cflc atque ad Philofophos Ariftotchcos , contra fidem fefc armantes , retundendos eflicaciflimam , vt cum multi Theologorum aduersus hxreticos polleant , Scotvs aducrsus Philofophos , tanquam princeps prxlium ducat. f In i.d.i. Mathematicam pofledit egrcgie. Gcometrices peritiam tam luculenter dcmonftrat *, ^^' vtad ScoTVM intclligendum , nemo nifi peritus Gcomctct fufficiat. Aftrorum nogibid.d.14. titiam oftcndit ^ , nccnon Optices callentiflimum fc probat *". luris Ciuilis rara in ''. dida opcribus ^'"^ Aliquando acut^ refellit Glof, Canonici vero apprime multa h Vn 4 i 41. ^,ahquando pluraprofertfacrorumCanonum c].3. loca, vt fuam fententiam , mafatorem '^'"^^ ^''•^^ ^^^ morales, ftabiliat. Thcologiaj praiftantiam in cius Commcntariis ad I^^^Vio Magiftri Sentcntiarum adco plcriquc quatuor libros admirantur vt Theologorum 9. frinq vocitare non vcreantur. Diuinarum Scripturarum cognitionc ita cnituic , vtplu^^&^d'' «^^w res cx facro Codicc libros Commentariis illuftraucrit. ^.j. 1 in 4. d, 6. ]sjon me difpliciturum puto Ledori , fi dc eius cruditionc canta , foccundiflima comprchenfionc vnum aut alterum proborum virorum teftimonia fcicntiarum , fubiiQ^Wt k d.13! q.r.d.ij.q.i. ciam. Futt ,inquit Pitfcu*'", vir ingenio planead litteras fa£io , (jr ad miraculitm fub-
anon
&
;
&
'
*
,
,
,
'
&
XVI,
,
tam hominem ttcie meritii fiupcndum , quam inter argutos PhilofoHiftoria vniuerfalis Hartmanni Schedelij ": Ioannes Minor. Theologus fubtiltfsimus , mno Dom. j 00. vel circa , velut alter
Atc^ue ftcuto ,ivt TPon
0ius"d?arin»
'^'^
tmomia.
phos quend^m dixerit Deum.
rschcde'"n «?.mundi ^ta-
o SciVrm de
»
o f V s , Ordtn. ApoUo floruit frA
Sc
,
^^t minus °
&
\
Citterif
Theologis , fubtilifsima qu/tdam opera edidit.
Hcdior Boctius
Ftr fuit acutiiHmo ingenio prdditua.
:
^
:
Cardmalis BclTants eruditionu
TheolegM , vt eitu ingenio illud feculum cenferi foffet indignum. Sixtus Senenfis ^ Fir admirandd erttditionis , fubtilitate prddittfs. Trithemius ' Fir in diuinit Scripturis fiudioadeo profundus vt eiusfcripta eruditus dr tn Philofophia Artfiotelica doBifsimus q Scncn I.4. fus> * ^'^''*"^ In diui/'^*^*^ ^^^ penetrabilia ,(jrobtd quoque minus vfitata. Alphon^us Ciacconius d rerum abdita»^ Scripturis Philofophia peripatetica verfatifsimus, ob ingeny acumen, fcriptor. s Ciaccon.in fyf^ accuratifsimos interpretationes DoCToR svbtilis vocitatus. lacobus Philippus Bcrgomenfis ' Theologorum fubtiltfsimus perhoctempus velut alter Apollo fioruit , &pra t BergoM.in fuppien». cAterii Theologis fubtilifsima edidit ; quantum valent eius Commentarij in diuinis Codici^*^ abfque nofiro tefiimonio ipfiosiendunt. loatines Rioche " Vir omnifapientiaprofundus, V Rioche in copend. t6p. peritus vnde c^Doctor svbtilis nuncupatur. loanncs Leflxus Epifcopus Rof^*"^* * Tanto fuit ingenij acumine , iudicij in doffrina cognitione vt Theologiam iUam reLcil hb 7
fcript.
:
P.'^°"-^'^''
:
&
,
,
^
,
:
,
^
&
,
:
'
:
^
;
'•
,
l
dc teb. Scot. condittorem, »dann.i33o.
quam Scholafiicam vocant
,
multis fubtilitatibus exquifitis , felicifsime auxerit»
f^ quibus quod multa,qu*in obfcuro pofita latebant
mam
,
e tenebris acerrima ingenij perjpicientia
vitam ac doSrinam auidius confeSiantur immo qui quitfiionis alicuius intirationem ad viuum rcfecant , ac fubtilius perfcrutantur ScotiH^tfumma, tanti ingenij
eruerit, qui eius
,
;
,
laude vocantur; quafi nihil fit aut tantadifficultate interceptum , aut tam denfa caligine inuotutum , quod S c o T i ingenium non potuerit penitus in^icere , ac clare aperire. Verum .^.
hoc iUius gloriam aliquantulum imminuit , quodqu£ inuefiigauit fapienter
;; .: i
cultu illuHrauit .
ficundLm f^tmunt ku.
man.m.
;
,
non ita orationis
quod tamen futo nsn tam hominis, quam atatis, qua cultiorem loquendifor-
mnm ftfpernata efi, vitio acctdiffe. Verpmcft eamaetatcm non ita orationis cultui ftuduiffe ita tulit illud fcculum in XVII. quo Thcologi & Acadcmici, non tam in vcrbis nitidc proferendis, quam in rebus ipfis ;
,
,
^j^^s
.
Vita loannis
Scoti.
j^
&m^inceUigendisoperainomnem impendcrunr. Acque diuina ilU , vc compculos modus humanz fpernanc clovc fucum omncm pohti abhorreanc fcrmonis. finiphcitatis vencrandr , quenciz , 6C Proinde viri magni qui huiufmodi pcrfcrucancur arcana , non quahcer dicanc , fcd quid dicanc rcuerentcracccndunc. Peculiarem habenc fuum loqucndi modum qui eo clarius , quo dcmiiTius fecreta pandunc diuina. In hocdicendi gcnerc fimphcitas hxc cloqucntia eft " , f«-c virosfumma authoriute dignifsimos fUn^c^ue dtuinos decet. H»c tUt loclir^ expIicAndis
,
tnyfteria, nefcio quid habcnc maieftacis
,
;
» Augnft
,
humtlior
,
enim congruit
1
4.
altos autem
quanto videtur chmt c.*!^ ipfis Cor.t. tantoaltiitsnon ventofitate ,fed foliditate tranfcendit. Res diuinz ^ non perfua-
cuti funt, nec ipfos decet alia , nec alios ipf*
:
,
*»
&
•
'^'
&
virtutis exphcantur , human/i fapientix verbis,fed in oiienfione Jpiritus dum vcritatcm duntaxac proponunc, noncxpctuutphalcratos, fed fimplices fermoncs '. veritati operar/t dat oratio , incompofitadebet ejfe, (jr fimplex. Nihil ergo dctrahic S c o t 1
Jihilibus
^a
c
SeDec«ep.
*°"
laudibus,neque gloriam cius minuit,quod pcculiariillo Thcologorum loqucndi gcnerc, fimplici fic vfus fermone. Lcgc Picum Mirandulanum, qui in przfatione candido iciuuus. Sane fcholafticae fubciiicaornati(nmus cft, in dcfcriptionc fchol.iftica nudus, tes, & anfra<3:us vix huiufmodi nicorem patiuncur.
&
&
Docet
C
y
A
fcnbtt Oxonij, P
V T
V.
'AntoicaqucOxonij licterarum incrctricuto enituic in ipfa adolcfccntia Scotvs, vc humanas vircs,& communem natur* curfum tranfcendiflc vifus fit,&: vcrum eflc probaucric,quod fupra retulimus dc pecuiiari Dei dono conccdcndo.per Virginis Dei-
XVIII. ^
I
X
**
para:
,
fibi
Tantum
apparentis, intcrceflionem.
porro lumen
,
fui inftituti
Reftores
,
d num.it.
non
fub modio abfcondcndum,fcd fupcr candelabrum ponendum dccreucrunt. Quare euocaco ex AcademiaOxonienfiadParifienfcm, Guliclmo Varrone,cius,vtidiximus«,prx- eSupram^. cepcore, ad cathedram Theologalcm rcgcndam, Scotvs fuffedus cft przceptori. L*iit msgn»
Vcroque hoc viro adc6
Oxonienfis, vt eateruatimillucconfluxcrint ctium millium ftudioforum fubannum joo.
floruit Vniucrfitas
auditores, &vlcra ccnfum
communem
'^f*"^'*^'
1
quo ccmporc illic legic S c o t v s , criginca millia fuiflc recenfita, fcnbit Pitfcus ^. Concurrebancenim, cefte Rodulpho^exfinitimiscuncVisciuitatibus,&pencexorani mundi angulo, plurimi ad eum videndum,& audiendum, qiicm tanquam quoddam cceli oraculum vcncrabantur. 2^/^//^»/wr*»»off«//»/w, inquit prardidusauthor '', abHrufum ^uoa perjftcax etus tngentum non penetrauertt e tenebrts eruertt nthtldentque tam nodofum, quodiUe tjuafi quidam OEdipus non dijfoluerit : nihil inquam, adeo erat dtfficultate intereeptum , vel denfa ealigine inuolutum , quod S c o t i ingenium non potuertt ex-
&
,
&
;
,
f
de
Pitf.
'^«^»*'-
0"n«
g Roduiph. |"»'"Scoti. fcriptor.
^
flicare.
XIX.
autem Oxonij vltra philofophica, eruditirtimos Commcntarios in quaruor ScrSifi, ihijg Sencenciarum , profundius in primum diffufius in quartum. Inccpiifc hoc opus '* ^""f""poftannum 1500. conftacexfecunda quarftionc prologi , vbiaitannopra?di<5omuItos scot.'q*t. Mahomcti cultorcs occifos fuifl*c , & plurimosfugatos. Hxc dixiflfc putem de Caflano i- <^^ f«pt>Tartarorum Regc,quide£ponfarafibi Rcgis ArmenorumChriftiani filia, Chriftianam ipfe fufcepic fidcm , dcui£tis Perfis, pulsoquc if.gyptiorum Impcratore , Syriac iura dabat ^ Huic, indifto Romat Concilio , Bonifacius validum mifit fubfidium , quo adiutus k iEmii. la F"'forciccregicconcraMahumetanos. Sccund6 citac Scotvs Decretalem, qua BonifaScripfic
,
,
libros
,
*
;
&
'
["f^"]^
fextoNonas Martij , anuo sc
cius
VIII. approbaclibrumfcxcum Decrccalium
;
data
eft
\
'
1
;
,
loco
X X.
dubium
intexere.
Hoc autcm opus
,
ecfi
mis laudibus cxcollunt
:
Authoris immatura morte ab incudibus ablatum , omnes fum/» eo monlirauit , ^uod fiurit ingenio per^icacifiimiu , aic Ferchius A. 4
in^.
"^^*
Vita FJoannis Duns
8 a Fcrch.c*.
chios citatus
Scoti.
^i&i» rerum /tbditarum ferfcrutatione ahditi/simus m» cententus exteriore ,
quadam fuferficie
adveritatum frofunditatem ajfirans , ficut difceptationum argumentorum cengefiorum flurali' eiufdem frolixitas ofinionum exfenfarum varietas , tasdemonfirant. Duahus in rehus exceUuit :frima quidem in famofis frofofitionibm valde accuratis vniuerfalibus iruendis, ad quas tanquam ad frincifia refoluit fuhtilifiime theerernata c^uttc^ue ; vndefit vt illis , ceu fortifiimis munimentis , Scotifia tum arguendo , tum rejfondendo euadant rohufiifiimi. Secunda , in rerum frofriis ratienibus , 'vel ef[entiis,fiue,vt do&rindi ifed
&
,
,
^
,
ScotiBtt loquuntur^quidditatibus^dr rationihus formalibus indagandis, efi incomfarabilis.
enim a rerum ejfentiis
ckm
accideritia, fiue communia,fiue frofria eafint,fendere nofcanturyfraci-
fuus De&orum fcofus in entium,quod quid c^^nofcendo confifiit.Acceditnatiua qujtda Scotica fubtilitatis longanimitas,
Commcntarios hos •»
P"'*^*^' '"
nuncurl"
& Jfeculatienihus confiantem & lahoriofum,aliequin fru6iuvacuum dimittit.
quam (jr in frofofitienibus
oh tdc^ue requirit le&orem valde attentum
redcgit in locos
,
difcernis-,
,
communcs magno
& laborc
ftudio
Hicronymus
Rcgifelmo Vcneto , cenfuic foecundos amoenofquc hortos fcUcium arborura cxcclfarum contcmplationum , in agro
Fcrraricnfis
Ordinis Praedicatorum , quos, tcftc Pafcalino
,
^
Hcclcfia: fatarum.
^J^odeBe Jcrihit
C MtdefleMtio.
A
P
^ catholice,
,
VI.
V T
TLluJ prxtcr rcliqua potiflimum in hoc operc atquc in rcHquis itcm clucubrationibus XXI. admirandum quod cum nemincra fibi propofuerit fedandum nequc in vlJius vcrba iurauerit; fcd in vcritatis gratiam modo hunc, modo illum Dodorcm ctfii ,
JLcius cft
ctinionei.
,
,
,
nominatiflimum ,
confpicuum pro Scholafticorura more refellens & S.Thomx dodrinam.multis nominibus illuftrem,& communi calculo commcndatam,phirimis in locis impugnauerit pracfertira vcro qua: in prima partc S.Doctfi doftrinac
,
&: fan(3:itatis titulo
,
;
;
cCaietan.it»
pn^
a .i.par-
candcm Caictanus prxfatur,diccns*^ Theologi comflures,neque adeo contemnendi, magnum fihi nomen ingenij^ ac doifrina faBuros hincfe ejfe futarunt ffiveluti
£lorcdocuit, vtiad
:
munitifsimas arces fortifsimi Duccs felent , ita illifartem offugnarent. tilitate
,
I
o a n :i
cofia
(jr
vero S c o t v
hancfrimam fuismachinationibus
, hac in re , laborauit fuhquippe qai fingula eius fartis verba labefaliare contendat. attamen ita
;
& rehgiosc
e
s
s
egregia ,frater cateres
verbum vllum iniuriofuracxcidcrit, autquodiuftam minus cautc protulcrit. Addc quod maius cft , homincm Cathohcorum virorum , & orthodoxorum Do(^orum fcripta conuellcntem , nihil minus orthodoxum , nihil non Cathohcum dixiflc ita vt cias doArina per terccntura , & plurium annorum interuallum nullo,vclminimo, fufpcdx,aut minus fana; na:uo, communi Ecclefiac , aut vUius cx tot Concihis , quac toto hoc tcmporc cclcbrata func , iudicio fic
modeft^
olFenfam gcnerare
fecit,vt nc
poffit
,
;
afFcfta.
Vtramquc &: candidam mentcm d Poffcuin
m
nius Poflcuinus
ScoT
I,
,
& fanam dodrinam
,
ineo fincere laudauit Anto-
inquit, doilrina graue tefiimonium extat, quod eius libri, ahfque
vfque in hanc diem trecentes circiter annos , in OEcumenicis ConciliiSy tnuioCerte cum illud D. Augufiini de laude charitatis , verumfit ' IUe tcnet quidquid latct , quidquid patct in diuinis fcrmonibus , qui charitatcm feruat in moribus haud mirum fuerit , fi ingenium De6toris fitbtilismodefiid, (^ charitate praditum al-
vllo erroris nAuo, e Aag.ferm.
ad med?"'^
laff permanferint.
.•
&
,
;
indagandam. 2{unquam enim fuam fententiam frefert in aliorum iniuriam vel deprefsionem quin quorum aut erreres conuellit , aut ofiniones excutit tam id modefte adeo flerumque fuffreffo nomine facit vt chriftiano feEleri hafijfe a Demine fafientiam ( certe integram mentem ) coniici fofsit. Guliclmus Vorilongu» cundem Dodorem compellans ait ^: Mirum tot fublimia fcrihens quod in errore non es deQuarcnon frehenfus alique. Similiterfercadnotarunt PctrusRodulphus ^,&Bargius immcrito facraslnquifirionis gencrahsRomaETribunal,antc Annum i6zo.prjecepitdo^"narura aut librorum ccnforibus, vt quidquid S c o t i cfTc conftaret, intadum inuiolatiimquc permitterent. Ccrtc qui ad eius fcrrpta oculos conucrterit,facilc vidcbit, quod nan modo pictas Chriftiana orthodoxo Doaorc digna ; vcrum etiara dodrina,& humilitas pari grcflu in eifdcm incedunt. Difllcruit ille quidcm quod magis cx vcritate vifum eft, ea tamcn animi modcratione , vt finc cuiufquam prxiudicio vcritas fuas ferat partes, illi quorum fentcncia impugnatur, debitara rcuercntiam. Nec enira fua ita lcdori inculcare ftuduicvcluc fincomni haeficationc fcqucnda ; imm6ne eundem ab aliorum tifsimos fenfus eruere fotuerit ad veritatem ,
,
f Vorjlong. *"'
ceot"**
R Rodulfh.
h Bareius in proi. I. Se>-
""•
;
&
,
,
''.
,
&
fequcla
XXII.
o
1
o
Vita F.Ioannis
9
non fecus ac aliorum arqua difcutit lancc; inde non folum animi fincerus candor,fed veritacis non glorix (ludium in eo Fuif-
fequela abftcrrerct , propria intcrdam placita vt vel
Duns Scoti.
,
,
fc legentibus apparcac.
^x C XX 1
T X
r.
fcripfirit Parifiii.
VII.
A P V T
"IMc dixiraus dc iis, quae fcripfic Oxonij
,
prxfcrtim in Magiftrum Sentcntiarum
J.tcr rcliquas cius clucubrationcs, vt laudaciflima,ica magis obuia,
dcnu6
in
& vficaca.
,
in-
eundem Magiftrum Reportata qua:dam Parifiis,vtiomncs indigitant attamcn ;
ca , qua: fub cius nominc circumfcruntur , aliquas patiuntur cxccptiones ctcnim praeccr ftylum longe diuerfum a fcripco Oxonienfi , difcrepac cciam ab codcm valdc dodrina. :
Addc long^ humilius, & infcrius eflc priori
§tuij fdfft.
Scripfit '"
^•'^•f»*-
lujuiunfu. ''•"'*'
"^'
^'-
fZjJll!''"'
opcre,acque proinde ingenio iam proucdiori ficri pocuit , vc iunior exadius , fcnior minori
indignum qui namquc Atquc hac rationc fadum cft, vt neglcdis Rcporcacis Parificnfibus umncs inhaircanc Oxonicnfi Commcncario. Ex S c o t i fedacoribus non fuic qui RcDoftoris
cum
fubcilis
:
laude docuerit
?
,
porcata hacc clucidarct, aut fuiscommcntationibusilluftraretentarct.foIusnoftcrHugo •I
Gauellus laborcm hunc aggreflus cft , vt nihil quod S c o t i dodrinae capefTcndje , aut nomini magnificando conduccrct, prarcerirct. lamprodicruntciusScholiain hoc alia Thcologica opufcula. Id aliqui cxcogicarunc opus , in Collationcs , Quodlibcca , cffugij , vt plurima hinc indc coUegcrit Scotvs,&cx fcripco Oxonicnfi reporcaucrit, tumulcuaria quadam colledionc , vcabfolutum opus opporcuno ccmpore concinnaret, cius
&
prarpropcra tamen morte infcdum,cx difcipulisaliquem voluiflc cdere,ne perircc, atquc cx proprio penu aliqua addidiflc, fuppleuiflc, commucaflc.Profc£t6 Macchzus Fcrchius omnino S c t i eflc ncgac, pocius alicuius aic efle Scotiftae fcd cgo partim S c t i, partim cfl*c Scotiftac contradiori cnim voluminc exfcripfic ille,quae S c o t v s libris quatuor qux nos in hac cdicione damus cx Bibliocheca VacidifFufius fcripfit Commcntaria cana , aliorumquc codicum MSS fidc corrcfta , de quibus in Praefacione ad ipfum opus amplius diccmus. Reliqua cius opcra vbi fcripca finc , non conftac omnia commodius dc fingulis noftrum profevbi dc Scripcoribus Minorum feorfim egerimus,refercmus,
» Frech.
''
cjt.
'•
;
;
,
&
;
&
rcmus iudicium.
XXIV. rit
Quando vcro Reportata vcl fcripfcrit,vel collcgeric Parifiis, auc quo ccrto anno vcneLuteciam eft incompcrcum. Sub Annum 1 3 04. illic habicafiTc conftat ex licccris Mi,
niftri
Gcneralis Fr.Gondifalui, quibus concedic faculcaccm, vt ad Baccalaureatum S c o-
T V s pofllt promoueri. Harura cxcmplar cx Petro Rodulpho authographo.hic fubiungo.
IN CHRISTO
«
Domino.
D expeditionern dileffi in Chrifto Patris *A.gidif de Legnaco,
de quo per litteras veUras
vt moris efi ) eodem fecundum vefiri ftntuta Conuentus BaccaUureus huiufmodi frafentmdus sd frafens deheat effe de ^liqua Prouincia aliarum a Prouincia Francid,dileiium in Chrifto Patrem Ioannem Scotvm,^^ cuius vitA l^udabiltfcientia excellenti, ingenio'que fuhtiiijiimo aiitfque inftgnibus conditionihus fuis partim experientia ionga, partimfama, qu
teat,
csiculo pr/tjentando frouidere ofor
(
ciim fecundum ftntutfi Ordinis
^
,
,
,
,
,
,
,
diEium Patrem ty£gidium principaiiter dr ordinarie pr^fentandum iniungo nihtiominus vobis ad meritum faiutaris obedienti/t,quatenusprdfentationem huiufmodi cum foiemnitate foiita ,ftne muito difpendiofacere debeatis .fttamen conftiterit vobis quod veftr/t afsigno foft
;
,
,
Dominus Canceliariusveiit duosftmui iicentiare de noftris voio (^ piacet mihi quod frater Aibertus Metenfis ,fiad Conuentum redire poterit cum Prafato Fr. loanne deheat expediri. ,
,
,
&
In quo cafu mando ordino quod di£ius Fr. Aihertus antiquitatis merito incipere debeat, Aiho Fr. loanne fub eo poftmodum incepturo. Vaiete in Domino,& oratepro me. Datum in ioco Ffcuii Prouincia Marchi
XXV-
,
Magnum illud fanc cncomium
«ij. •
Parifiis, vcl cius
Fr.Gondifaluus gaudium in
A^
cas cx ipfo tranfcripfic ^ RoJuiph.
CHARISSIMIS PATRIBVS, Vicario, & Magiftris,
SIBI
Guliclmo Guardiano
'',qui
fuprcmi Religionis Redoris dc pccuiiari viro , coque
ado
Priftn/*tmr
tU B*tc»Uut' ^^^^^^
Vita F.Ioannis Duns
lo Graue optimi ^effimoniui»
adolcrccntc.
DileBum in
chrifio P.
Scoti.
Ioankem Scotvm,
^^* txcellenti^ ingenio fuhtihpimo , aliifque conditionibtti ftiis,fartim experientia longa,f(iro[U£ vbique diuulgata ejl, informatus fum adflenum, DileElioni velirx. afsigno,^c. Quantus vcro qualifque fuerit hic Gondifaluus Generalis Miniftcr apud quem ade6 cgrcgie ScoTvs audicbat docct luculenter hoc fuo teftimonio Aluarus Pelagius * coxuus SanBd memoria Gondifalpus Hijpanus de Preuincia Galicix, nobilis gcnere ,fed noEuangelica faufertate vere frater Mtnor (^ aeUtor ardentif moribus , bilior vita
timfama,
,
,
,
a Aluar. lib. 1. de pian£V.
,
,
:
&
,
^
,
fimus reguU, f^ dominus faupertatis,(jr Dominica httmilitatis. Magilier in Theologia realif opere , de maioribus mundi litteratU in triuio^c^ quadriuio, qtti farttm poji morftmus, verbo
&
temfuam Parifiis in vifione quibufdam Fratribus nojiris affaruit gloriofus in throno refidens cum corona aurea, (^fceftro qui dixit tunc, quodfedes threnifibi afsignata erat iu ccclo,quia ,
;
ffirifsime in Ordine iujlitiam obferuauerit.
LutetU Uuream
fufcipit Doctoris
,
^ pro immaculata Virginis
MariA Conceptione decertat,
Capvt
VII.
PAriilis itaque Baccalaurci primum mox Doftoris infignibus laurcatus dcindc a fuis XXVI. in Comitiis Tholofanis Anno 1 307. Regens creatus ^ primum locum inquit Poflcuinus in Schola Parifienfi ajfecutus, Academiam illam multum illuUrauit Theologia JcholaUick mtiltis fubtilitatihus auEia. Hic primum publicuminiuit certamen proimmacu'^'^ Virginis Mariae Conccprione qui eandcm etiam Oxoni) fecutus fucrat fcntentiam, & Hbro tci tlo, brcui fcd fohdo,commcndauit difcurfu. Nam cumpubHca, &: folcmnis dc hac re difputatio ^ ad fedandos iam cxortos tumultus intcr Mmorcs & Prxdi,
,
,
,
c Po(reu.cit.
Defenditim-
vT^^^c^Zeftionem.
,
,
;
,
d Vcrnu!. in
fn^oL.
'^
,
,
,
Apoftohco prxccpto, Apoftohcis etiam prarfentibus inftituerctur Lcgatis (nequc cuim S c o T V s primus omnium hanc dcfenfauir fcntentiam hcet primus pro ea dctcndenda grauiora ftrauerit fundamenta ) miflus eft hbenfquc vcnit Oxonio Parifios pro dcfendcnda Virginis puritate cui fuam omnem vti diximus acceptam ferebat doftrinam. Aduerf
ct'-
ccpr. a sixt.
IV. appio-
,
,
,
c Peibar.hb.
,
,
,
,
,
ait.3.
ordine refimpfit tate
,
foluendo intricatas eorundem difficultates
qna Samfon DaliU iigamina
,
Sco TV
s
multas
,
,
,
,
,
& nodofos fyllogifmos ea facili-
in fatiorem Philifiinorum fofita
,
dirumfebat. yiddidit
& fortifsimas rationes, frobans Virginem J'an£iifsimam fine
originalis
feccati macula conceftam. ASitis obliufefecit fafientifsimam illam Vniuerfttatem Parifien-
fem, qu£ in gratificationem vt Mmpiexx
ffjf
Hoc itaque adu,
&
Scotvm
iis,
celeberrimo nomine
DocToRis svbtilis inftgni-
quae fcripfit in Tertium, allcxit Vniucrfitatcm Parifienfem ad
efFormandum decrctum quo
cauit, ne ad vllos gradus Scholafticos admittcrctur, fedcfcnfurum Beatam Virginem a noxa originaria. Decretoad^ votum dc cclcbranda quorannis fcftiuitatc immaculatx Conccptionis Reuerenf Cncar. in J^''^''^ eiufid. virg. difiimo Domino Vrbis Antiftite Mifi^a: facrificium offcrcnte,& vno ex Magiftris concioP"^-^' nem habente. Quje fcftiuitas dum in diem Dominicam cadit , in Conucntu PrardicagLib.aeCo- torum ahistcmporibusin ConucntuFratrumMinorumhabetur. Scripfiahas ^largius ^^ l^^i-iius voti nuncupationc eamque S c o t o dcbitam oftendi. Ipfa fan^ pia , & com\'4a feft munis opinio iUi fert acccptam ftabihtatem fui principij , & pcr fohda, quc iccit fundai5.§.i.n.z. mcnta , iuum incrcmentum. Licet enim plurimi, maxime ex Francifcanis, in hac rc ad'aborauerint , & fuppctias tulcrint ahj non nifi S c o t i iaftis fundamcntis fua fupcrSaiazar. ftruxcrunt & ab aduerfariorum molcftiis fe expcdicrunt. Vt non immerito noftri xui Itb. dc ConsL
pl'"ifitn[.
hnnc
epinio-
''^"<^
,
qui prius tton iuraret
,
,
,
,
,
,
V.
,
cc^pt.c.i3.&
yj^. tjodus ita contcftatus fit Subtilifsimus DoBor quemadmodum omnibus Theoiogis immaculatA ConceftionU frofiignandtt author extitit j ita etiam nthilfratermijit qnod in hac re ''
Pincda in pnml. Reg.
i
loan.
Rutz
jn vita Scot.
Morcn^ dc Rin c^p.4.
Lczana
in
:
^^ maiorem Viriinis facere poffet. Deindc :Ioannes Dvns Scotvs fraci.'^'^zloriam '.''', ri r rj ac maximus ftir^ Concefttonis vindex qtti tantam hutc doilrinajua authorttatepdem comfarautt, quantam nuliusalius ante, veifofi iffum. illud fingularc & mirandum commc- XXVII. Qji' dc publico hoc cius congrefTu fcribunt moraut quod dum ad difputationis locum procederct coram obuia B. Virginis ftatua rti^./~ ^-iniarniorca breuiter orauent emfquc opcm cxpoftularit fimulacrum vero mchnato capjte, fignificarit fopcrnum ei non defuturum auxiiium. Communis ita fcrt popuh Pari-
fuus
i
,
'
&
aiij piuti
™i.
,
•
,
,
t,
,
,
,
ApoloB.c.rt.
t
i
,
,
f.
•
t
5
ficnfis
Duns Scoti.
Vica F.Ioannis
ii
ipsaque imago rcm confirmat patcnti,&: vfquc in hodicrnum dicm pcrfcProfcdo non nifi fupcrno auxilio ita pocuit inualcfcerc cius
ficnfis traditio,
uerantijCapitis inclinationc.
eamque impugnantibus cx aducrfo pcr tria intcgra fccula dodifquotquot cx Angelici Dodoris Schola prodierunc , G. paucos cxcipias. Nihil h*
fimis viris,
&
:
,
,
,
,
,
&
;
nonfolumexauditorumapplaufu, verum cia , ei tribucrctur honorificus titulus,
& ex authoritatc
,
fcu nomenclatura Pontifi- ^»'»*'"^-
Doctor.is svBTiLis,ita carmen
vecuftum,
fcd impolitum,
«'^7^*/,*' 'w-
eft Virgo frimifine Uhe farentii, Hic tulit , &c. Inde gentu meriti tantum ftbi Papa refuniens
Concepta
Doctor
svBTiLis,
Mcitur^ inde dedit.
Papa hic probabilitcr crat Clcmcns V. nam fub Pontificatu Bcncdidi X I. aliquoc mcnfcs Oxonij adhuc commoratum S c o t v m duximus ' probabilius, ex Bulla Bencdidina ab eo citata iu fcripto Oxonienfi. Ab hoc tamen Bcnedido indidam publicam difputationcm , ad quam S c o t v s perrexit dcinde relatam Clementi V. in Galliis anno fcqucnti creato , cui dum hominis acumen &: dextcritasin rcfcUendis aducrfariorum obicdis, narrarcntur, Svbtilis Doctoris agnominc cohoncftafTc non cft omnino improbabilc. Nifi &: probabilius , & verofimilius vidcarur Epigrammatarium per Papd nomen intcllexifiTe Epifcopum Parifienfera ita cnim prifca ferebacxtas vt ctiam Epifcopi Papx vcl Patres Patrum quod illa vox fonat appcllarentur. Exempla habcs plurima in Auguftini , Hieronymi, &: aliorura cpiftohs ad Epifcopos confcripcis. ,
«Suprin.ij.
,
;
,
;
;
,
,
,
Coloniam mittitur ,
C HOnorifico donatus 1
5
A
P
^ qua de caufa ? V
V T
I
11.
nominc, magno auditorum concurfu
lcgit Parifiis
;
dcncc Anno
cS.fupcrucncre Miniftri Gencralis Gondifalui obcdicntialcs littcrx.vt Coloniam
Agrippinam fe transfcrrct. Acccptis littcris cxtra Lutctiam , in prato Clcricorum , quo co dic cum difcipuUs , rcmittendi animi gratia, feccfiit, coeca & prompta obedientia '', valc difto iis,qui aderant,rcda
Coloniam
itcr
affumcre coepit,antc
quam domum,Iibros,
aut fcripta collciiurus, fcu Fratrcs falutaturus rcdirec Admiraci difcipuli.incerrogarunt, cur non abirec in Conuencum , Fracribus valcdidurus ? at ille dignam loanne proculit
fcntcntiam
:
Pater Generalit Coloniam ire iubet
Grauis fanc
redire.
,
& ponderofa
,
|'n^*'j''T^* q. i.
'''""/'* »**-
nen in Conuentum ad falutandos Fratres
fubeflc debuic caufa
,
vc canrus
homo
,
cx Acadcmia ^'^: '^'S'-*
omnium tas
,
prima, deftinaretur ad Vbios, apud quos Vniuerfitas non erat , ncquc ipfa ciuiquantumuis inferioris Gcrmaniz Metropolis amplififima, pulcherrima, atquc poten-
tiflHma
,
pracferenda Lutetix.
Varias varij rcferunt
:
quidam volunt proindc miffum
,
vt
^'
^-''"rfi-
Academiam caftcrarum inftar fundarcc, & ccrccabfque fcrupulo aflrcric Pccrus Rodul- j^f ^*" phus % quod Foiuerfttatem Coloni/t inftituit & frimus fundamenta iecit, Atqui improba- « Rodulph. tum putant alij cx co quod teftibus lacobo Middendorpio ^ & loannc Pitfeo * Acadc- ^ Middcnd. ,
,
,
Vrbano V I. Legatis cx Mendicantium Ordinibus ab Agrippinatum Scnatu dcftinatis ad Annum 1588. fundata fit. Poffunt camcn hxc ica inccr fe cohxrcre vc & S c o T V s cum aliis Dodoribus inccpcric & fub Vrbano alij pcrfeccrinc. Prima fundamenca bonarum artium, & honcftr difciplinx icccrint A Ibcrcus Magnus,Thomas Aquinas, & S c o T V s ali j fupcrcxcruxcrinc caecera, qux ad Vniucrficacis brnacum,& complcmencum potucrint deVuifie. Nequc cnim repentc vnico impetu ftabiliri potcft litteraria mia
haec,fub ,
,
,
;
,
haec cefpublica
,
qux toc fumpcus
,
redditus , Magiftros, miniftros
,
aulas difciplinar, &: id
'genus
At Acad.Co-
je Angl.
^''"pitf fcript.
^^^so».
n
Vita F.Ioannis Duns
Scoti.
gcnus alia plura rcquiric. Atquc ica infinuare vidctur Pitfcus non cnim abfolutc tunc inceptam fub Vrbano dicic, fcd publicis iam fundatis lcdionibus , dcbitis aflignati» ftipendiis , Acadcraiam credam ftabilitara , &: priuilcgiis munitam ad Vnmetiitatis Pari;
,
%
cratfpol.
fienfis
fimilitudinem. Concordac Pecrus Cratepolius
de A.chiep
yfrckiepifcopt Coloniert.Anno
n.sj.
hnbuit. cit
Dem. i i%%.fub Vrbano
*
his verbis
Tempore Frederici III.
:
V I.frocHrante arfiplipimo Senatu^initium
rrim/imle6{ionem prafente Senntu ,/icClere,indomoCa,pitulfirimaioris EcclefafeCM^lcarienfis, ac Theologm quidam Parifienfis , hk qitoque oltm hutpn Vniuerfi-
D. Gerardus
tatis fundamenta iecere
do^if^imi viri , fub his
,
,
D. Alberttis Magntis
,
S.
Thoma^ Aqttinas Ioannes Scotvs , cunc fuic omnibus prjemiflis re,
& fub S c o t o forcafiis incepta
quificis Poncificiaauchoricatc ftabihca.
Aliam ahj caufam aflignanc, vc fciliccc priuatam intcr Fratrcs fui fodalicij Academiam iMvteriMs inftituerec. At probabile noncft tantum virum, publicum Profefforem Vniuerfitate. jin vt schi-
m
tnjitutr* .
p2j.jfjgjjg
^
iHinc
amoucndum
,
XXIX.
vt priuatsc inter domcfticos duntaxac Schol.x principia
Immo & infticutum
iam ftudium apud Mihores Colonienics probat tabula, fcu indcx Fratrum ibidem fepultorum , qualis communiterin mon?.fteriis Ordinis habepracftrueret.
tur,m quo cum caetcris Rcligiofis ibidem connumcratis, hi recenfenrur lUius xdis Lcdores Fr.Andreas quortdam Le^or Colonia. Fr.Alberttts de Mediolano quondam LeBor 'oloni£. (
:
Fr. Hymtctts Vol
quondarn LeStor
Colonitt. Fr.
VVillelmus. .Le^er Colonitt,qui obiit
Gerardus qttondam Lecior ZoloniA Reuer. P Fr.
AnnoDom.i ^oj.Dcindcin eadcm tabula,poil
trigcli-
mum quintum fequitur Reuer. P. Fr. loannes Scotus ,facrit Theologit Profejfor D o c t o r ,
SVBTILIS bFerch.c.7.
nominatus, quondam Leilor Colonid, qui obiit Anno
r
5
08
^/
Idus 2{ouembr.
Matchxus Fcrchius ^ Pccrum Paulum de Nouariajnfubrix virumjteftari MSS. quibufdam vetuftis codicibus caufam,quam fubiicio, lcgifTc In Conuentu Pa-
Scribic vcr6
jtn aliorum
fc Jn
inUiii».
rifienfi Francifcano
X X X,
:
legebant Regens primfts Reginaldus Prouincialis
Prottincia Prouincite:Regens fectindus
Ioannes Dvns
,
feu titulo,feu re fuper ,
Crtz« iunier,Scholaprac/art[!^imii,acfre-
qui eius doftrinam exofcularentur, viris referta, in Sorbonx. Cathedram conjcenqua Reportata pro illorum temporum confuetudine dicitur compofuiffe ) feriior notam ( non tulit. Sed prAclaram naStus occafionem quod Scabini Colonienfes talem Coloria tn Germania, qualu Lutetia in Gallia erat,Academiam erigere optarent, a P Generali I o a N N E M S C o T V M tanto operipraficiendum curauit.Receptas pro voto litteroi Prouincialis,mora impatiens,ad Scotvm,^'»/ tum remittendi animi gratia extra Parifios cum difcipulis,afiifque honefiifiimis virii effet,tranfmiftt. Doctor s v b t 1 l i s litteras emni cum reuerentia excepit,f^ nec Lutetiam quidem ingreffus,Coloniamreciaperrexit.StA & ha:c caufa incidir curo prima, vanatquc folum in modo narrandi, &l omnium vota potuerunt concurrerc, vt Coloniam S c o T V s mittcrctur;ciuium Agrippinatum ad fuac vrbis fplcndorem,conforcis Rcginaldi ad xmulacioncm. Grauior illa caufa , quam Ferchius ' pracfcribic. Emerferat inquic ante aliquot annos e Percl».ibid. illorum, quife de ordine Apofiolorum ,fuperbe nimii nuncupabant., toties jin vt cbfi. fi^^ Begardorum, fitret mre- a Pontificibus condemnati ^ qui etiam friBa fronte afidei Catholica linea exilientes, aduer^*'^ Ftdet CathoUcx fatores infurgebant, prafertim aduersus Fratres Pr
,
tn
diffet
,
,
&
XXXI.
;
,
lem Gondifaluum velfolum veletiam cum Archiepifcopo Colentenfi,fecere certiorem GenetalUpro z>elo Chriftiana fidei,& religionis Francifcana feruentifsimus, illuc Ioannem S c o,
,
TV
M nunquam difputando viBum,ad truces Hareticos reuincendos,ac radicitus euellendos di' Nam etfiBegardi atque Beguirfa in Italia, Prouincia., altifque locis ebullierint au-
rexit.
eionibus
irt
,
dacesnimis,(jr eftrentes erant in '
;
,
,
Germania , eoqueprorumpebant infolentia,vt publicis in con-
in medio plenifsimorum cenfeffuum infttrgerent in Pradicatores
,
& Minores, illortim
harefes e roftris condemnantes. Patulum extat huius temeritatis teftimonium in Codice Statttterum Colonienfium , vbi ,ad Annum i; 06. refertur decretum Henrici II Comitit de Virnen-
kurch, Archiepifcppi Celonienfis , centra hcs errores , fub his vcrbis , Feria fecundapofi
Domi-
nicam luuocauic compaBum : dr qued amaricante mente referimus, eorum aliqui laici, ac litpradicationibus publiteroi nefcientes, Pradipatoribus,^' Minoribus in fermonibus eorum ,
^
eis (
quibus in agre Theologica fapientia centinue laberantibus
,
pradicationis
verbumper fa-
erofanBam Ecclefiam efi commiJfum,(dr miniBeriorum Dei , t^fideifecreta lucefcuni) non ftne vehementi fujpicieneprauitatis Haretica publice reftiterunt infidelium iniuriam ^fan6ia ,
,
pcclefia;frrorem,& cacitatis catiginem,inveritatis lucemjpargentes,temereinfultarttnt. Aljj
candcm mifTum Scotvm volunt Coloniam,
vc Albcrci
Magni
difcipulis
pugnam XXXII. redintc
?
:
:
Vita F.Ioannis Duns Scoti. redintcgrantibus
&
,
controuerfiam dc Conccptionc Virginis rcnouantibus obfiftcrct; ^nvtvhxj.
caquc dcxreritate, ac dodrina: ginis
immunitatem
O uatuor iftx
ig
apud Agrippinatcs, quiapud Parificnfcs , Vir-
fubtilitatc,
peccato originali aflcreret. caufac, a variis rclata; , poterant codem tcmporc concurrcrc
omnes ScoT
,
atquc pro-
vM tranlmitti
Coloniam. rortailis tunccxortacoguatio Acadcmiam publicam inftituendi tunc Minores Lcftorc carebant Hazrctici infoleutius fuum virus fpargcbant, atque Alberti difcipuli Virginis a noxa originali indemnitatcm maiori oppugnabant conatu omnia hacc cfficacius mouerc potcrant Primiccrij animum,vt Dodorcm, quantumuis valde apud Parificnfcs dodrina & auftoritatc pollcntcm, ad Vbiorum ptcr
"ZmtmJ!!,'.
u
a
dtfmd*.
"!• .
fur cmna '^^" '*"/*'•
:
;
,
:
,
votum Coloniam deftinaret. Argumcnto
cum a
Primoribus vrbis cxpetitum quod populo obuiam proccflcrint , quafi folcnni pompa vfquc ad Conuentum fuorum deduxerint. Non aliter quam olim Vcnicnti Plavittata naui;itanobilifllmaciuitasharc Syracufanorum Rex,quadriiugisalbis , toni S c o T o aduentanti magna populi frequcntia, crebro Magnatum apparatu , occutrit vt aduenicnti Procercs
,
cum
Clero
,
eft
,
&
&
,
&
,
,
cum tanquam Solem aliquem,fibi exoricntem,fufcipcret,& amplexaretur. lacobus Middcndorpius * Colonicnfis fcribit eum in ccenobio Minorum frequcnti fchola lcgiflc & difputaflc fa^pius cum immaculatx Conccptionis impugnatoribus. Scd & Hxreticos fu,
MarCl, Fi"*
piatonii'
aMiddend.
,
pradidos acriter infcdatum fuifl*c innuit tabula Epitaphij ad fepulcrum appcufa , pra: reliquis habetur ,
in
qua
hoc diftichon
Concepta
Hic
eji
tulit
Virgo frimi ftne ,
hic htrefi
Ube
pr
parentis.
dura dedit.
Nequc enim rcde exfcripfit Rodulphus ,.
i.J
,
I
1
j
aut
'',
fi
qui alii,qui
ita
b Rodul.Vo-
lceunt
"'<>"•
j-..
Hoc tuht , hoc dtcfo pr£lta dura dedtt. Prioriquippe modohabetur praetumulo appenfum, ncquead feruandam mctri rationcm mutanda eft narratio Epigrammatarij aut vcritasfadi, Dcdit itaquc Scot vs harrcfi horum nebulonum duraprxlia, fermonc, fcriptis, frcqucnti congreflu , corilm crrorcs
VVil-
loc. citati.
Betti.invita ^'*'""
,
&
profligans, atque ipfos
loco confifterc pcrmittens.
nuUo
SCO T/ mors fed qmlis C A P V T IX. •,
XXXIII. TJLurimis demum facrarum aftionum, concionum ,difputationum,
X
& fcriptionum
morcs corrigendos , religioncm amplificandam , pofteros inftruendos mcritis, &: virtutibus plenus Confummatu^ in breui expleuit tempora multa, donecci pro temporariis laboribus,Dcusa:tcrnam rcquiem offerrc, ace tcrrisraptum, in ccelum (vtpiecrcdimus)euehercdignatuscft. Itaquc Anno 1308. VI. IdusNoucmbris, ipsa omnium Sanftorum odaua die , ad Sandorum omnium communioncm cuocatus & diem , vltra tabellas fepulcro appenfas vt cft. Ita confpirant omncs in hunc annum mirum fit quoraodo folus Abrahamus Bzouius * lijmii fejiinato funere eum feptilcro adad fidcm illuftrandam
,
,
:
,
,
;
:
Anno
Mirum & inconftantcr de cius morte fcribant Authorcs non aliter, quam dc
httc viuentem illatum
.,
inedque mifere ntmis fujfocatum
ctiam quam varie , Pythagora &: Empcdoclc ,
1194-
fcriptitarit.
,
^ ,
scotm fH *""'""•
grauiflimis Philofophis
,
fcripferunt ahj
,
quorum mors vna
autem communitcrcircahomincsprajftantifllmos fit, quia horum fama, vti maior, ita mukoties inccrtior & quorum non intereft gloriar eorum aliorum rumorcs facilc cxcipiunt non veram fadi rationem conquirunt. Scotum vero pracpropera morte raptum recentiores fcribunt Authores &: apoplcxia corrcptum lcd id a lacobo Philippo Bergomenfi cxordium cepit,& ab eius xtate vircs acquifiuit eundo. Etcnim ante authorcm iftura, nuUum inucnio qui apoplexix huiufraodi memincrit. Coaiui Hartmannus Schedel Nurcmburgcnfis & Sabellicusprimi cx cocrrorcm haufcrunt,a quo magnampartcm fuac hiftorix mutuati funt. De SabcUico ita largius alias probaui*; dc Nuremburgcnfi, Trithcmij fubiicio tcftimonium Hartmannm Schedel Tiuremburgenmultiplicitcr rcfcrtur. Id
:
,
,
,
:
,
c
Bzouiu» **'*'
|^""°
^^'««w «rjc vUi$ PhUo-
'''i'^^^^^
^"'P''"' Aii^pti
4Uut
'W'"'*»^-
KiftiiMntur.
,
einApoloK.
:
fis,&c. fcripfit inter aliaingenij fuiopufculaexlacoboBergomenfi,& aliisHifioriographisMinftgne , quod continet hiHorias dens nonnttlla , maximede rebw Germanorum,optu grande,
s\J^°"*/''' a.9.
&
temporum.
Viuit vfque hodie
apud Tiurembergam ,fub Maximiliano Rege Anno Dom. 494, 1
hos narrationem,vcluti per manus traditam,amplcxati,crrorcm foucrunt. Attamcri Trithcmius f quantumuis apud hos , corumque duccm Bcrgomcnfcm ill ud mortis genus legcrit, tanquara commcntitium neglcxit nouit cnim tanquam lcriptor c domcfti Scoti oper. Tom. I. Alij poft
XXXIV.
,
:
f Trithem,
•**^"'P'°'-
VitaF.Ioannis
14
Duns Scoti.
domefticas,& loco vicinior, lcuitcr nimis adinucntam lianc apoplexiam,quam antc hunc afleitc.rem nuUus rctuleritjncquealiquod Germani2e,maxime Colonia;, vbiSco-
nouum tus
I
Abfque vllo itaquc difcrimine a communi obitu alioicc. morttur temporibw Alberti Imperatorii Anno Idtis Nouembris Coleni
iaccbat,monumcntum
rum
,
jo8. VI.
indicarit.
:Ioannes Dvns,
ita fcribit
,
,
Anno.xQc^mt^prmotatoScAxcct^ 1 308. V I. Idus Noucmbris,©^////» Colonia Ioannes S c o T V s, DoiiorSubtilis, Ordinis Minorum ibidem infuo Conuentu ad introitum Sacrisiid fepultus qui quanta fcripfertt , quamfubtilia, dr profund.i in Theologia receptiua , c^ omnes Theologi nouerunt , dr nos in Itbro noftro de Eccleftafttcis Scnptoribus annotauimus. Omififfct, fcilicct, Trithcmius , fi quidpiam rei nouitate circa S c o t i mortcm notandum occurrifgicnfi
:
,
,
,
tam
fct,qui
diftinfte
annum,menfcm,dicm,fepulturam,&: fcpulturx locum
eundcm modumChroniconctiam Colonicnfe, codemxuo, dittift
ntiuumfrpui.
MM. t*d
a»t
Ad
&
aliud eius fepulcrum, quo rranflatus cft ad Chorum. S c o t i rcfert, Improbabilius valdc quod al:j comminifcuntur nimirum fcftinato nimis funerc pro mortuo tumulatura. Figmcntum hoc abundc refellit folcnnis,&: rcligiofus ritus Conucn^"^ Colonienfis,ab ipfis initiisinftitutus,&: rctcntus.qucm &: communiter vniuerfum ob-
njortem
Ai^
adfcripfit?
1499. imprefTum,
fcilieet
,
,
defundum,non quo diuturno temporis interuallo
feruat fodalitium, Fratrcm
nifi
puIturiK
fopiti fenfus
,
XXXV.
fequcnti dic fub Mifia folenm traderc fc-
adde varia medicamina,diuerfaitem experimcnta,qua:
foporem omnem excutiant. His hutufmodi morbis folent adhi-
in
norydcfuiflfc viro,qucm cxterni fufcipiebant, domeftici vcnerabantur, difcipuli diligebant , & omnes in vniuerfum cupiebant incolumem. Quis credat Magiftrum grariffimura, omnium votis expctitum, omnium iubilo antc paucos menfes exceptum, ita feftinantcr, & feralitcr adfepulcrum rapipotuiftc, vtnullus expIurimis,quospIcnaedoccbac fchol5, difcipulis iftudfcirc adeoqucbreuetempus elapfum fit,inccr fenfuum foporcm, fcftinatum funuS, vt nullus ex difcipulis, quos abfentes fingunt,fupcrucnirc potucric? Dcinde mcnfe Noucmbri,quo mortuus eft S c o t v s, maxime vacatur ftudiis,neque crcdendum cft ita feriatos foris difcipulos vt nuUusadfucric qui refcrret huiufmodi fenfuum foporcm Magiftro fuo fuiffe famili3rem,vti ipfius fabellx afierunt Authores. Si vcro infolitus fuit &:primahac vicecum cftpafius quomodoaftrucre poterant fupcruenicntcs difcipuii.eum viuum,&:in ecftafi conftitutum,tumulatum,&: non potim mortem obiiflTc ? Dcmum adco fui immcmores crcdemus eos,qui adfuerunt,&: fepclierunt, vt impianishomicidij pericuIum,quod fub oculos erac,contempfcrinc, ncquc in Dcunijin uominatiflTimum communis inftituti confodalcm,pcccare timuerint ? Anvitienter Quod vcro cx Paulo louio adiunxif Bzouius,r^^f//«?
:
&
,
,
,
,
XXXVI.
;
Dodorcm fummaminiuriam eamquc non ,
tcrrimomortisgenerc, fMuli tcu^
^''
mcdiocri auxcric incremcnco,aflrcucrans,cc-
w/jw/y^y?/, aitt certe occulti criminis paenas perfoluijfe.
tantar authoritatis,autopinionis louius
,
fidci,
pro fcribenda re graui , amplifl!imo Minorum infticucocxofa, claflico Dodori viro Chriftiano numcroftflimacfcholac Antefignano iniuriofa ? ludicio fide ambiguum , dicit Li-
&
,
tLipf. Jib.i. Poht. c.y.
Tantx
vc BzouioEcclefiaftico Annalifta: vnusfufficiac
vbi aJfeSfusadfunt, obnoxium ad gratiamfe dare,^ auram. Robcrtus Turncrius^: (jM.a.Ce fanum, ait, Scriptorem qui laudat, vituperat, non ad normam veritatis ,fedpro ratione pfius'',^^
" apad Hcr- frdtmij : vt non immerit6,cIogii loco, ci fymbolum Aubertus Myrxus appofueric Venaoart.inMan [j^ ^ (^i penna fuit. Alij acerbiiis eius vacillantcm fidem infringunc , Paganifmum pocius, :
c Myr*ius'fn eUron.
quam Chriftianifmum rcdolerc,cx Gcncilium morc loquendi probanc cui pocius vcrbor^im jcnocinium, quam hiftoriae vcricas applaudebac cui menciri, fingere, fallerc, rcligio fuic modo fub afFedaca vcrborum illcccbra Lcdorcm cireumucnirc, incfcarc, &: capcrc :
,
,
poflTct^ipfam vcritatem,ccrtis,& importunis figmcncis
cerc
:
eademum
noua,& percgrina imprcfllonc
feriberc,qu3eanimus,non vcricas didabac. Ance
huncqucm
infi-
mihi dabic
Auchorem Bzouius,qui miferam hanc refcraccragCEdiam,auc Scotvm fuiipfius dicac homicidam?Bina intcgra fecula clapfa func ab obitu S c o t i,antcquam fabulofum hoc mortis genus adinucnerit louius pro quo mallum cicac Authorem traditioncm nuUam pracfcribir, ncquc ipfum vulgi profcrt rumorcm. Adfuit fcilicct funcri S c o t i folus louius, qui ca rcfcrat, qux nuUus vidit, nullus audiuic, duccncis annis nullus cxfcripfic ? hic cantus Hiftoricus folus , & vnus, qucm grauis iniuriz Auchorcra pracfcrat Bzouius ? cx quo calumniam vniucrfam infuos corriuet Annalcs ? Dicct tamen fc planc rcculilTc , & exfcripfifle louiana vcrba , fcd iudicium rcliquiflTc XXXVII ,
,
pcncs
Vita F.Ioannis Duns Scoti.
ly
pen^s Authorcm,ncquc fidcm propria cxtorfiflTc fuadcla.Quid tamcn fibi volunt illa narrationis cxordia cx propria pcnu dcfumpta ? Hoc anno voUns^lens,ex humanu ahtit IoanNES DvNSivs, &c. Quid itcm fccundx cditionis audarium , quo plurimum aggregauitiniuriam? Monitus crroris primae imprcflionis , Minorum qucrclascotcmpcramcnto adnarrationcm louianam dcfcflinato funcrc,mifcrabili intrafcpulcrum mugi-
lcniuit,vt
cu,&: clifo capitc
,
pofl:quam finccrc
TVM
addidcrit ctiam manus deuorajfe,
Authorcm citans Gencbrardum. Scd
& candidc Gcncbrardus ex Trithemio retulit nihil aliud, quam
S c o-
Colonix adiunxit de fcftinato funere, rumorcm incertum quorundam fub dubio vcrbo ,ferunt quod tamcn Bzouius omifit, ccrtum volcns apud Ledorem , quod dubium, &: fabulofum erat apud Gcncbrardum obiiflfc
:
,
XXXVIII.
Addcdidum
,
aperto fepulcro in gradibus Mftufolei deuoratisrnanihus repertum fuiffe.
Sedomnia haec figmenta, vnus illc mos fcpcliendi Fratrcs apud Colonienfes, facil^ refellit. NuUus enimaut fuit vnquam vfus fepulcrorum concameratorum ineaEccIcfia Francifcanorum Coloniz Fratres namque cffofsa & inicda humo terra: commen:
,
,
autem neque fpirare , nequc mugirc ncc pulfarc ncquc gradus afccnderc poflfunt fepulti. Adiungcritum communcm , & perpetuum Ordinis alligatis manibus, & pedibus defundlos fcpeliendi. In illa vero prouincia Colonienfi vltra hoc fubfterdantur
:
nitur eis
ctgo
fic
,
,
aflfcr,
feu tabula, cui cadauer alligatur
hominem fanum robuftum ,
,
afTcri
cxtra fepulcri anguftias in plano locatum capitc potcrit,
neque
ligatas
,
& fic ftrati fepulcro inferuntur. Demus & pedibus alligatum &:
nexis manibus fimul ,
ncc
aflTurgcrc
manus deuorare. Quomodo
cameratumfuiflfc) infirmus,
,
necquod defuper cft pulfarc ergo in fepulcro dcmus con-
,
(
&cum infirraitate multishoris ludlatus, idprxftare,caque
vehemcntia potuit, vt caput elifcrit ? Dcinde fi ad gradus afcenderit, ibi pulfauerit,mifcrabili mugitu opem inclamauerit, idque in Ecclcfia, ad introitum Sacriftiae, vbi communis erat tranfitus Fratrum;ade6 impij,& crudeles erant in virum,optimc de illis meritum, Vt necfepulcrum aperire,nec lapidem amouerc voluerint ? Demum, fi fefHnatofunereraf t tn efl ,<\noA fupereflrepotuittantoMaufoleocondendo tempus ? Quod fiantcaconditum dicas cui quxfo ? Fratribus, an alicui Hcroi ? Non illis quibus humile aperitur fcpulcrum non vero graduale , aut magnificum extruitur Maufolcum. Si Heroi qua authoritate, vel prxfumptionc, alieno tumulo Fratres fuum confodalcm inferrent ? XXXIX. , Poftremo vellem in hoc cafu confidcraret P.Bzouius,qua facilitatc.qua leuitatc abfquc vllofundamento fccundbm varias affeftiones huiufmodi fparguntur calumnix, &: diffunduntur iniurixrquarum ipfc patulum,& manifeftum palpauir, & exfcripfit cxemplum. Hxc etenim ipfa, qux S c o t o imponuntur, nimirum extremamanuum deuorajfe,(^ caput ttdparietem elififfe etiam de Bonifacio V I II. * Summo Pontifice fcripfcrunt varij Authores, Piulo louio, & rumore inccrto apud Gencbrardum longe potiores , & tamen inuentafunt corpus cius caput, &: manus illsefa, Anno i6o6. quodirutofcpulcro inucntum eft cadauer integrum in farcophago reconditum Pontificalibus vcftitum ita vt ad hoc manifcftum fpedaculum non immcrito ira ipfe fcripferit Bzouius ^ Talfum efi quod ,
A%.
,
,
,
,
,
,
:
,
inRegis Philippi, atque Columnenfitim gratiam aliqui impofiores olim dixere, quafi BonifaciHS in tam violentum morhum inciderit, vtfihi ipfe manuum extrema eroferit ac furenti fimilia, ,
Nam me tn vrhe, &c.
elifo, decefferit
Banif. Pioc-
da
in
Mo-
narch.lib at.
:
,
capiteparieti
aVideCiiecon. in vua
Bonifactf fepulcro aperto tota vrhe
adfpe
cap II. J.i. ioan. Villao. Iib 8 c
6^. b B^.ou. Aqq,
ijoj.n.y.
VII liorpm
eiuscorpta Ponttficaltbus vefitbus indutum, adeo integrum, integrum ,p incorrupttimque, vt non nifi extremum nafi defideraretur. Porro mantu^ quas aduerfartf erofas rtftrtum.
£faculum concurrente, repertum mentiuntur, neruipelle,
tam vtuid^e, tam
eft
integrx,omnihtifque digitis integru confiantes,vt etiam ven^^dr
& carnthus operti, extuberantefque vifxfaerint. I» earum vntusdtgito erat annu-
quem Cardinalis Caietanus pretio oo. aureorum dato redemit. S\ crgo ei exemplo manifefto & publica experientia compertum fuit in huiulmodi calumniis pracualuiflc animi paflTioncs^vt quidam in gratiam Philippi Pulchri Gallorum Rcgis, aut Columncnfium,Bonifacij inimicorum,eas indignc eflfinxerint cur cafdem in no-
lus pontificius fapphiro diues
i
,
,
,
;
minatiflTimi viri,
potius rcfcllerit
,
quam
rc-
tanquam dubias potius filcntio inuoIucrir,quani fuo probaucrit iudicio. Atque vt ad primum Authorem louium redeam;admiror fanc vndc cxorfus eft huiuf- V»dt <»lmi^ nU J^etitm modi fabellam, neque fcire, aut perfcrutari potui vnde fundamcntum aut occafioncm dtduxit C«aliquam candem fcribcndi dcfumcrc licucrit.Nifi fortaflTc ea, qua pcr vniucrfam fuam hi- uim ! Znunitjfuf ftoriam vfus eft fingendi Iicentia,volucrit,quac de Zenonc Ifauro Impcratore lcgit, Scoto ri moTs. fcricEuaglib.}. ctiam in alicuius gratiam adfigcre. Hxc enim ipfa quac de S c o t o louius rcfcrt cap. x>. comitiali morbo, pfit etiam Euagrius de Zcnonc. Narrat cx hoc Authorc Baronius ^ d Baron. Aa. quo crcbro laborabat, arrcptum, pro raortuo habitum, viuum fepultum cffc cum vcro c 4ji.n.i.
tulerit
X L.
& ccleberrimi Doftoris iniuriam cffi(ftas,non
,
aut
,
,
,
,
"^
,
:
Scoti oper. Tom.I.
c
x
fcpul
Vita Eloannis
i6
Duns Scoti.
fepulcro lamcntabiliter domcfticos,& fatellitcs implorarct.prohibente Ariadna vxore,cui inuifus cflc coeperat,nc quis monumentum aperirct,miferc periit,fuis ipfius lacertis,& cat Cedrcn.
compertum efte Cedrenus^narrat. Quid ii louius pro fuo arbicrio,& libercate fcribendi S c o x v m nobis pro Zenonc fupponat ? Aut hominem piu,fibi camen,vcl fuis infenfum,dcnigrarc cotendat infelici morte fceleratiflimi Zenonis.
in
ligis,quas geftabat,comeftis,vt poft
in
funi
h!ftor!" ,
Quid ll aliundc fortaflis error hic,ex alio cxortus cft maiori Sandi ffimum inucnio viGcroncm Archiepifcopum Colonienfem ^ cuius cledioniex Angelica monitionc ?
b Trith.
"^*
faug."
chron. BeigicumABfto Brufch. dc
Baron.w* 5
,
X L I.
,
Summus Pontifcx confenfit,&: confecrationi interfuerunt SS.Petrus & Ambrofius,oIeum adum, haerentemquc diutius immobilem a V Valramo Diacono, Epifcopatumambiente,viuumtumulatum efle. Dudlus tamen tantifceleris pcenitudinc V Valramus poft obtcntam Epifcopalem Sedem Romam venit,& a Pontifice ea ratione
infundentes,in ccftafim
,
abfolutus cft.vt aut nouuminftituerct Monaftctium, aut vetus aliquod iu fua dioeccfi inftauraret. Cocnobium itaque D.Martini Colonix rcparauit,&: bonis mulcis pro Religiofis
Scotia aduentantibus dotauir.Non immcrito Mattharus Ferchius " hinc prodnfTc putat %7<^^li' ^^ Dum cnim Monaftcrium Scotorum audiunt popularcs, ob hominem viuum feetrorcm. cFerch.e.jo. pultum, fuifle conftrudum,faci]e fufpicari, aut dici poflit, & vulgari fpargi rumore, proilli pcregrinsc nationi datum graue Coloniae domicilium,ob aliquem fua; gcntis ita indigne occifum,& crudelitcr fepulcro viuum inicdum. Sic itaque S c o t v m viuum tu-
ptcrca
credi potuit, & a viro Scoto ad Ioannem Scotvm brcui morbo, vt mox dicam,fublatum,transferri fabcllam,cx errorc prognatam.Ego mihi fanc perfuadco vel ex dentato calamo louij , vel ex ignorantia quadam fupina merum hoc prodiiflc figmentum. Aliud honorificentius mortis gcnus,quidam ex S.Bernardino Senenfi excogitarunt vc velut alcer Moyfes mortuus (it.tuhente Domino '^.Dicunt cnim in ccftafi conttitucum,dum L)eo fruerecur,ex hoc mundo cranfiifle ad Pacrem, & Fracribus huius rei ignaris ira cu-
mulatum fuifte facile ,
,
,
^Deutet.34. i>icunt
»iij
Seotuminecp«fi fepum.
.\
mulacum jquaracioue
XL1
1.
XL1
1 ]
,
pariesincermediusdiftblucuseft, vc, qui antea
Deo per altifiimam .\
^ r concemplationem vniebacur cidcm ablquc carnis impedimenco intimms coniungcrecur pergloriam. Vcrba quxex Bernardino tranfcribunt,fubiicio' Oportet fubleuarewentem ^^ ijlisfenfualthu^ ad infenfunlia,ficut accidit Mdgiftro Subtili S c o t o^quifuit extrd^m de fenfualibus ad injsnfualia (^ itafuit eleuatus-, quod Fratres qui ignorabant hunc folttum eius morem credemes ipfum fore mortuum ,fubterratterunt eum •viuum (^ fofea venientes eius difcipuli fcientes id f&pe accidere (ir (^uid foret de eius modo interrogantes repererunt eum ,
:
.
,'
.
1-
.
,
.
.
'
.
,
e Pfeudo'
{etm^i
ex-
eraord.i'arr.
:
,
,
,
,
,
,
'viuum fubterratum fore
,
id ef,fujfocatum.
Attamcn quantumuis honorificum ego apocryphum hoc mortis genus reputo & eo difficilius admittcndum hoc tcftimonium, quo leuius, & abfque vllo fundamcnto S.Ber,
,
TtmtuAff- nardino attribuitur. ^rdini «« muifitt
Nam quartus ille Tomus Scrmonum
infcribitur,& S.Bernardino adfcribitur, ex
fandi Bernardini adnotacur,
,
,
qui c^adragefimale Serafhin
quo tcftimonium hoc defumptum
fed cuiufdam colledoris Danielis de Purziliis, vti in ipfius
eft,
non
& Petrus RoduIphus,cuius opera, & ftudio edita funt Sandi viri opera
eft
fronte
libri ,
ledo-
rcm aditionet in epiftola prxliminari.lramo & ipfe colledor hoc abundc probat,dum poft Sermonem dccimumfeptimum iIIorum,qui extraordinarij nuncupatur.plura gefta &: miracula S.Bernardini rccenfet.Sunt etiam in indigna, ftylus barbarus
illo
vniuerfo opere quamplurima S.Bcrnardino
& inconcinnus,totus fcatcns idiotifmis,& vocabulis Italicis:func
etiam multa ludicra,& futilia.ncquc mcthodus corrcfpondet ordini,ab eodem obferuato inrehquis voIuminibus.Deindefaspiuscitatur ipfcS.Bernardinus,&tanquaagcns,vcl loques a colleftore introduciturjvti videre eft in plurimis Sermonibus,praefcrtim in eo ipfo,
dcfumpcum cft fuprafcriptum feftimonium,& in Sermone vndccimo,partc tertia. Nullo itaqucmodo, fiuc ad opprobrium, fiueadlaudcm fcribatur admittendam puto violentam hanc mortcm autfeftinatum funus quod merum figmcntum & ina5''flT»w'"^'" lenter oceuncm fabelUm efle , vlcra rationcs fupra allatas contra fenfuum foporem , comprobat h'Jf>firibit. filentiumomnium, quiIouij,aut huius Danielis jetatem praEcefiferunt :eorum prjcfcrtim qui non diflimulantcr fcdpalam &acritcr in S co t v M fcripfcrunt,& dodrinam omni ftudio labefadare conati funt. Ex horum numero,prajter domefticos Occhamum & Aurcolum , fucrunt adfertorcs D. Thomaj Hcrua:us qui decimofcptimo anno poft Scoti obitumdeccfiic &cumipfo Scoto Colonix dc fummis Thcologias apicibus difputauit , vci mox a mc fubiieicndum loannis Eckij viri piiflimi , tcftimoniumdocebic. Iccm Paludanus, qui codemtcmpore floruit loannes Caprcolus antiquiorhoc Daniclc in his nullacft mcmoria fiuede apoplexia, fiuc dc ccftafi, fiue quod hac, aut illa afFedus S c o t v s, viuus elacus fic in fcpulcrum. Aliundc cx qtio
tTunus
«ttti-
,
,
,
,
,
,
,
,
;
,
,
,
,
;
:
,
XLIV
Duns Scoti."
Vita F.Ioannis X L V.
17
&
Aliundc ctiam hoc idcm confirmatur ex vcrbis , attcftationibus corum , qui proI fcculum de cius moitc fcripfcrunt quorum vcrba ftatim fubiiciam , mtcr quac nullum cft quod huiufmodi violcntum indicet dcceffum. Ncquc tamcn hxc tanto ftudio profcquor , aut rcfcllo , quod S c o t i honori potius confultum vclim, quam vcritati. Etcnim hcet apud homines , qui cxterna refpiciunt , & repentinos , arquc inopinatos cafus infauftos putant , accclcrata nimis , vcl violcnta mors finiftfam gcncrct opinionem , apud Deum tanti eft , fi hoc , vcl illo modo decedat quifpiam , dumin iuftitia pcrfeueraucrit. Quaicunquc illac fucrint , prctiofac funt mod6 bene vixcrit fcmpcr mortcs iuftorum. Tcmerc itaquc iudicaucrit , qui exccleri , vcl violentamor^owo^o inquit Auguftite , nialam obiifle qucmpiam, autmalc vixiflc dcduxcrit iius ' , rejpiciet Dowinus wAla (ogitantes (jr dicentes: llle maie tnortuiu eji ? citm iujius ejfet k befiiii conjumptm : non erat ille iuftm, ideo mnle periit, nam nonferiret,fiiuftus ejfet. KaCih pius ad S c o T
,
,
,
&
:
,
'hipil*
,
,
Holchot in SapicntisE cap.4. illud LMors iuFli4 fiibtta quem
^'^''f' ?•"*'*"
' Aaguft. io
Holchot.
cccinir, pr
bona vita,
2{on minuit merita ,fi moriatur ita. , &: filias lob ruina domus fubito opprcflos damnabit
filios ? Quis Simoncm Styfulminc percuflum cuius animam ab Angelis cfFerri vidit S. lulianus ? Quis S. Agathonicum a lconibus difccrptum, qucmalias in frigorc nodufouebant? Quis S.BcIi-
Quis
licen
,
num bros
canibus laccratum
a
& ftudia
,
,
Author
?
Mufeo
in fuo
eft
obiiflc
;
quemdam nitcrlidum quidam indc fufpicionis calumniam con-
pra:didus Holchot Sanftum &c
cumvcrfum dcfignaflTc ^ luHits quacunque morte Nunquid damnandus Martinus V. loaimcs Albcrtus Polonia: Rex Paulus 1 1. Carolus VIII. Rcx Galliae aliiquc viri pij qui quotidic apoplcxia intercunt Ergo manifeHi velocculti criminis fanam luunt ? Gcro Archicpifcopus Colonicnfis Sandiflfimus, a VValramo eathcdram cius ambientc ccftafi corrccipcrent, inuentus eft digito extenfo
pr^occupatus fuerit , in rejrigerio ,
,
,
?
ptus
:
,
domorum
,
&:
,
,
cft an manifcfti criminis poena ? Quot viui in dics aqua terra, parietum fcpeliuntur feu opprimuntur ? Prartcrita vira non vio-
viuus tumulatus
,
ruinis
bSap.4.Y.7.
erit.
,
;
,
,
,
lcntamors,inpoenamimputatur, autprxmium. Morsomniumccrta
caufam fibi quapiam fubitanca mortc fublatum fuifle dicatur quid fingularc contra eum infercndum crat cx fucceflfu , tot viris fandis & piis communi \ Rcpcnte , & violcnter perierunt plurimi nomine , &: fanditate clarifllmi pcr me ita cum illis pcricrit S c o t v s , dum fic pcriiflc probetur & non cx liuore potius, quam ad hiftoria: vcritatcm refcratur.
Deus
refcruauit.
Quod
fi
igitur
Dodorem
fubtilem apoplexia, aut
fuit>
alia
,
,
,
:
;
Amhom ittdicmmi^ aliomm deSCO l^Imorte tefiimonia, C A P V T X. XLV
I.
Tir Go vcro vt intcr tot finiftra,mcum finccre de Scoti morte iudicium interponam,na1 v turalem morc aliarum fuifle dixerim,cclerem tamcn, brcui morbo prxcuntc.Ita cnim indicare vidcntur aliquot carmina, ex variis veruftis Epitaphiis,ad tumulum appcnfis. ,
Tempora fofl chrifii propria dulcedine lethum Venit atrox,raptim carcere compofito.
Secundum itcm hocdiftichon: Do£}or Subtilii foluens fua lufira I o A n N E S S c o T v s in obie&is vltima verba dedit.
Exquibus contra
colligo eo ipfo die,quo repentinus
illos
morbus
inuafit,
Hazrcticos Begardos, fcu Beguinos,& profunde
cogitantcm,dum
publicc difputaflc, fortaflds
fecum dcpcradis
in confcflu
domum rcdirct,ex acricongreflfujfrigido anni tcmporc,calore conftipa-
to, &:
fudore rcprcflro,rcpente dolorc correptum,breui,
minis
officiis
& raptim prxmiflls Chriftiani ho-
cnim prxfcriptos difputatione iuxta vltimum carmcn:
placide fpiritum cxhalafle. Ica
intclligo vcrfus,vt poftrcma verba protulerit in S C TyS in obie^is vltima verba dedit. Deindc taciturnum fecum alte pcnfitantem inuafcrit morbus , mox prepria dulcedine le~ thum venerit,(c^ raptim. Illa autem prima vcrba, tempora pofichrifii,T\oi\ ita mihi fonant, vti &: aliis.vt indicent S c o t v m obiiflc poft annos aztatis Chrifti,anno fcilicct trigefimo-
quarto,aut quinto;fed annum poft Chrifti natiuitatcm,quo Scotvs obiit,fignificant,appofito tamcn e regione in marginc annorum computo , prout Epigtammatarius appofuit, cx illo Rodulphus cxfcripfit in hunc modum: Tempora pofi Chrifii * prepriA dulcedine lethum.
Scotiopcr. Tom.I.
c
3
&
Vfus
An.t)ot.
?
Vita Floannis
i8
Duns Scoti.
VCus enitn efl: hac partitione propter difficultatem diftribuendi computum Arithmcticnm. Confiderationevero dignum eft,qu6d fi calore difputationisprofideijautvcritatis zelo
,
in
morbum inciderit
,
& occubuerit
gloriofius fanc in ccrtamine fpiritali
,
profudit, quam.quiproterrenarein corporali pugna moriuntur.
pcccato debita
,
cft
gratix reddita
nec tam pro iniuria Adami compenfanda
;
vitam
O fortunata mors,quac ,
quam pro
gloria Chrifti comparanda, eft fufcepta! g«; «W/W^
eorum teftimonia,qui S c o t i mortcm paulo ab eius obitu refe- XLVII. nequequidquam ex his fabulofis commentis intermifcent. Vnde firmiora pofTunc defumi,quam ex ipfa, in qua iacet, xde Tria iam profero primum habet tabulaFratrum Exfcribere hic plaquit
ufirimT'" ^^^^
'
?
dcfiindorum
in Sacrario,
:
& aha in aula Capitulari,quod fuperius iam retuh,atque hic rc-
peto:D.P,Fr.IoANNEs Scotvs facra Theolegia Profejp)r,Do6{or fubtilis nominA,ius,quondant Lector Coloni^, qui obiit Anno i } 08. VI. Id,ns Nouembris. Secundum ex appenfis ad fepul-
crum
Epitaphiis proxime rccuJi,in
quo AfCcrkutymorte
proprid dulcedine veniJfe;quomodo
igiturfejlino impetu.aut repe?ttinA violentiA irruifiTe dicaturjTcrtium
i^nno
Pojlremum
clauftt letho agitante diem.
Quartum defumo ex eius Anton.AnJr.
,
cuiusfatna
,
Antonjo Andrea qui ad calcem Commentariorum dodrinam pcr omniafccutus eft^itafubdit:?'/»»;^^»-
difcipulo
ad Mctaphyficam,in quibus S c o t tentiandq
ex altcro Epitaphio:
milleno ter centum cumcj^ue ndderet 0^0,
,
i
quam notando fecutusfum doStrinam illitts fttbtilifimi^ C^ excellentifimi BoEtoriSt memoria in benediEtione efl, vtpote quifuafacra, ^profunda doEtrina totum
^
orbem (idimpleuit (^facit refonare ,fcilicet Magifier Ioannes Dvns, quifuit natione Scotus , religione Minor. Hoc teftimonium excludit faltcm omnem malas: fufpicionis aculeum.dum memoriam,& famam in bcnedidioneconfignatam^ viguiffeadftruit Quintum cx BairholomaEo Pifano ',ciufdcm feculi Scriptore,quiin reccnfu prouinciarum Ordinis, j.^^ fcribit de Colonienfi Prouincia Colonia. kabet feptem CuJlodias;CuJlodia Colonienfis habet ,
a Pifan.con-
orm.i
I.
:
quo iacet Ttocior fubtilis /"j-.Toannes Scotvs,^«/ ibidem LeBor decefit Sexex Matiano Florentino^^proximi poft Scorvu feculi,fdo hiforico.Scorvs Colonia tan-
locum b Marian.
Colo7ti
tum dem confitmmatus in breui,ex
operibusfuis xternaprAtmia recepittibtque in Conuentu Colcntenfi
Agrippimfuperioris Germani£,honorifice fepultus,in magno'que veneratione habitus eft Excefit t Gont. in
con.
i'ari
^»»0
5^/////V
I
j
o8.ScptJmum doexIIluftrifrimoFrancifcoGonzagaSpoftcriorisfeculiau-
tJiore:ScoT vSjinquit^Co/o»/^ obiit Anno
i o%.magnofui Patribus.ac difcipulis reltclo defiderio. Ttcs dciude addo , qui non folum referant communi cum aliis forte extindum, fcd XLVIir, refcllant hxc portentofa figmenta. loannes Stommelius ^ Colonienfis , oratione m ipfa dTrommd largius hocfefiinatumfunus impugnat eoquc nihil imorat.dc sco- vrbe Coloni.n, pro roftris habita prudentius,nihil inconfuItiu,s,dici pofle afleuerat.Perrus Rodulphus * Epifcopus Scnogal.
&
eiuifi^mentu
,
,
*'Rodd h foi.} J.'^
liaj,PauIum louium, in fuo aflerto,nulIa rationc fuffultum fcribitjeumque
f Myracus in
ccm iniquum
chcon.
&candidushiftoricus:IoANNES
in
defcribenda S c o t
i
morte
fe gefliffc
Dvnsivs
S
:
tanquam
iudi-
Aubertus Mirxus ^vir fincerus,
cot vs, Doctor
svbti-lxs
cegno-
wento Ordinis Francifcani, moritur Co/onia^. Nouembris. Fabulofum illi mortisgenus Paulus louius in Elogiis virorum doctrina iUuflrium,affinxit vtpote cutus nuUafit Colonix memoria in ,
;
MonaHerij Archiuis aut Epitaphiis variis tumulo ,
Epitaphia ad
C
SCO Tl A
appenfis.
tumulum appenja,
V T
P
X
I.
EPitaphia omnia tum ad fuperiorum confirmationem tum vt confulamus poftcritati ,
ne pereant, placet exfcribere. Ip(a inconcinnitas, phrafis demiifanimis^rudis Minerua,& planus dicendi modus,vetuftatis ingerunt reuerentiam. Primo lapidi,qui fuperpofitus erat fepulcro paulo poft mortcm,infculptum hoc primum Epitaphium carmine leorei narratio conferuatur in quodam codice MSS. Biblionino , cuius ctiam exemplar , ;
&
Minorum Colonienfis inter litteras G, & H, in Primum Scoti Epitaphium. theca:
Claitditur htc riuus , fons Ecclefio6lor iuBitia ,fiudtj fios
,
arca
,
3
.
plutco ad dcxtcram ingrcdientis.
via, viuus
fophi^e.
Ingenio fcandens , Scriptura abdita pandens
In teneris annis fuit
Hunc
DVN
s
;
er^o
memento
ornatum fac
I
oANN
calitui effe
I S.
beatum
Pro Patre tranfiato modulemur peEiore grato: Dux fuit hic Cleri , claufiri lux i tuba veri.
&
Additi
X L I X.
:
:
Duns Scoti.
Vita F.Ioannis
19
Additi funt poflca hi quatuor vcrfus in prima tranflatione ofllum vcncrabilis Doftoris, ad mcdium Chori, quam mox refercraus,& habcntuc in codicc pracdido Addicio ad primum S c p t i Epitaphium. Hic LeHor ScoTvs sVBTiLis,y?/ hene nottts, Voffor humi firdtus hac siibque nolx tumuUtm: Pro quo orate , Chrifti veniam fiagitate^ ,
,
Dicentefque pie Tufumme Deus miferere. Sub Annum 509. cditius & pulchriusclaboratum eft fcpulcrum &: ad pedcs eiufdcnx hoc Epicaphium cultioris Mincruac incifum cfl laminx zncz adpcdcsa£xx: Ante oculos faxum DoSiorem deprimit ingens, ,
;
,
1
Cuius ad interitum facra Minerua gemit. Sifie gradum Le£ior
Corpus
I
o ANN
Anno miUem L.
Deinde
in
fuluo dabis ofcula faxo:
,
t
hxc tenet vrna S c o
s
CCC.
i.
ciimque adderet olio,
Pofiremum claufit letho agitante diem. duabus tabuhs pendcbant cx fcpulcro
qua: poftea in
Primum
ter
I
hacc, quac
vnam rcdada funt caquc nunc fcruatucin ;
fcquuntur , inculu carmina,
BibUochcca.
intabula fequitur hocEpitaphium:
Parifius plora
O
mteiiis incede lacernis,
,
Htc perit in
tcto
quod volat Orhe decus.
,
Sorhona tuis humiles compone Cathedras,
Cultus ah ingeniis fons facer artis ahefi. Straminis in vtco placidi certaminis ordo Cejpitat
,
heu
caput ?
helli definit efie
Pondere fttpremi validos componite lu&us, Do[iiloqui pulfet triliia corda pauor.
Hunc
,
pofito
vultu Uto , defiete togatiy
Difcipuiis labor hic omnibus
In
eadem deinde
vnus
erit.
hoc fecundum:
t.ibula fequitur
DoCTOK
svBTiLis foluens fua luflra I o A N N E S c o T v s in ohieiiis vltima verha dedjt. Huic humiiis cafio Trancifci chordula renes Strinxit
,
erat fapiens
Feruebat fiudio
y
,
Tresbyter
S
officio.
nulli virtute fecunduSy
^uod didicit totum, mox alios docttit. Concepia ^'
efi
Firgo primi fine labe parentis
* Bcgatdorfi.
Hic tulit : hic harefi * pr^lia dira dedit, Inde genus meriti tantttm fibi Papa refundens,
DoCTOR
svBTiLis
dicitur
,
inde dedit.
£luattuor infcri^tis, qux funt diuina probauity
Htnc
reitquis vates
^in (jr fancia mihi
,
lumine plus viguit. qux digna problemata liquit
Ingeniis nofirts fertiliora valent.
Artibus egit opem tuto
,
nunc
iile
modernos
Projequitur fandens , qux via fit veterum. Tempora Chrifii * fropria dulcedine iethum
* Aim.i}e|.
pofi
P^enit
Dogmata
atrox raptim carcere compofito. Orhi, , qtii quondam retnlit non infimus
Exigitus cunBis
nunt filet exantmis.
S>ui ratione fietit , non viCius , femper Achilles Ceeno fordidior vincitur ilie fimo.
Horrida iam farcos trahitur fuh lite voranda, Hunc fnbeant vermes prohfncua pradavenit, Ante gradus medios , nola nunc vhi pendet ah alto, Hic Chorus in terris offa tenet tumulo. Turba futura canet hona , qua cungel^it in vnum Singula , qua docuit fcripfa reltHa manent. .,
,
Fiebile qui hujii prtfens
Hanc animam foeict
Epigramma ,
pcfce
tueris,
Deum Suptris. c
4
Duhlttm
Duns Scoti.
Vita Floannis
20
Dubium mcidensjanjhbfcripferit SCOTFSoperibw 'Raymmdi Lulli?
C
EX
his Epitaphiis
,
& ccrco
XII.
A P V T
calculo mortis S c o t
i ,
quam omncs
boni Authores
L I.
vnanimiccr fcribunt hoc anno accidifTc , manifeftc fequicur errarc cos , quidicunt, auc putanc , S c o t v m hunc noflrum approbafTe opcra Raymundi LuUi , feu propria
manuillius Arciparuse, llucBrcui, fubfcripfiffc. Etcnimilla approbatio fada fuit Parifiis 1309. menfe Fcbruario; S co t vs vcro , vt vifum cft, dcceflit 8. Noucmbris, anni prxcedcntis , in ciuitatc Colonix. Vcrum cft duos fubfcriptos cffe loanncs Scotos
Arccm probarunt ; vnus ita fubfcripfit , loaanei lomnes Scotut. Scruatur autographum Parifiis, cxemplar vcro auchencieum in Archiuo regni Balcarium. Hoc eius initium Vniuerfis frxfentes litteroi inJpeSturis , Offciales Curis Parifienfium in Domino falutem. 7{ouerint vniuerfi quod in frdfenti^ LMagiBri lo/tnnis de Salinis , df Michaelis de lonquerio , naftrorum Clericorum iuratorum , quihtts in his , maioribtts fidem in dubium adhibemus , incer quadraginca Doifbores
MagiHer
Scotus in artibus
,
,
qui illam
alius fic
:
:
,
&
&
quibus
quoad
commifimus tenore prdfentium vices noHras frofter hoc ferfinaliter conftituti , LMagifter Martinus in Medicina , Magiftcr loanncs Scotus in Artibus Magiftcr, &c. flnis vero approbationis ita habet. Datum Jnno Dom. j ^ 09. die Martis ,foft oHauam ,
h
,
^/»r/
fefti Purificationis B.Firginis gloriofdt
,
;
,
;
,
^lu
Anna!.
Ann.
it<>5.
;
L 1 1.
:
,
,
,
&
,
;
,
:
habctur his vcrbis:L/^fr diBus Dominus,quaE; pars
Vari&
quifuit diffutatio Raymundiydr Sco»r.
SCO Tl funeris tranjlationes, C
Dlximus iam
?
X
A P V T
I I I.
vt ad S c o t i tumulum rcgrcdiatur oratio , quo loco primum tumulatus fit , ad introitum Sacrarij , prope Altarc trium Regum , vbi per aliquot annos rcquicuit; donec glifccnte cius fama , &latius indiesfe diffundcnte, nobiliori loco digna iudicata funt eius offa. Quapropter in medium Chorum fub campana dc »cdo pcndente in lapidea vrna, latiori cooperta lapidc funtrepofita , dehinc tcrra comP^^^^ ^°^* ^*P'^ honorabilior fupcrpofitus cft. Tunc fada cft illa additio , Hic LeBor S c o T v s,&c.ad primum Epitaphium. Huius tranflationis,& tumuli teftimonium pcrhibctChronicon CoIonicnfcGcrmaniccab A.Milmanoeditum Anno 1499. fadafuit, fi conicfturarc licctjtcmporc Sixti I V. quo myfterium immaculata: Conceptionis B.Mariac ,
L
1 1 1.
,
,
TrimitranfUtio.
^
^Utiof**'^^^'
b Theuet de in"o. Scmo c Satius in
.chion.Anno
^''g'"'^ illuftratum eft Pontificiis decrctis, Indulgentiis pcceatorum, proprio Ecclefiafti-
co officio, aliifquc incremcntis tunc enim dccebat prxcipuum infignis priuilegij Dodorgm prxcxcellcntius innotcfccrc atquc in omnium prodire confpedum. Dcindc cum Anno 1 509. ardcnter agererur dc hoc myftcrio in Germania , & alibi; LI V. vci rcferunc Andrcas Thcucc » , Surius ^, Trichcmius % Chronicon Cicizcnfe & alii; /*>! ^ j-o \ r rurius produc S c o t y s crutis oflibus , &: collocacis ponc fummum Alcarc doncc edi,
,
d Trithera. in
chton.
Spanhem. rchron.ci. tizcn.ao.tod.
'',
i
t
,
tius
S>c
nobilius
monumcncum aurichalco afFabre
i
,
elaboraco tcftum fabricaretur dcindc :
opcrc
I
Vita F.Ioannis Duns quam
Scoti.
21
, operc com(i|}cco , Anno y i j. , pila rcpofica funr ad c.v puc fcpulcri. Conftant omnia hsec ex chirographo in arcula plumbca, propc S c o t olla, inucnco , quod lofcphus Pifculius Mclphicnfis tunc Commifrarius gcncrahs in Archiuo Conucntus collocauic. En cius cxemplar.
in cadetn
i
fupra diximus
i
L V.
Tiotumjit omnibui futurii
J1
1
,
& futent euidenter vniuerfis & fingulis ,
Anno Dtmini miUefimo quingentefimo nono
cfuod
,
,
tampr^fentibuf
,
qukm
penultim/t menfis Augufit , fub diuina proutdentid Pap^ fecundt; ,
Pontific^tu Stm^ifiimi in Chrifio P/itris , cjr Domini lulif , Archiefifcopatu Colonienfi Philippi Deiberfiein ; Atque Imperio M/iximiliani Archiducts Aufiri* eleilo\Minifieritttu CoUnienfi Fr.VVeffeli Gosbrinch de MontiHerio, S»crofiinSi* Theologia
Magifiri;Guardian/ttu huius infignis nofiri Conuentus Colonienfis Fr.Ioannii Cufter i Leiloratu
vero Fr.VVilielmt Franck Theologid facultatii Magifirii Pcenitentiariatu Fr.GerarJi Paulifacultatis di6ia Eaccalaurei formati ; Curforatu Fr.Cornelij de Dauentria ifiudtf Magtfierio Fr. Rogerij de Rattinge apertum efifepulcrum DoSlorisfubtilis Fr. Ioannis Scoti, obfin;
gttlarem affeSlionem Patrum,(jr Fratrum
tia,fubrubra
Mox in
fumpofita.
:
inuentafunt eius offa integra.dr
& in iun^uris alba^ad infiar laHis vn£fa.
,
diani pradiSti
Et ex tunc
admodhm redolenfummo retror^
in Aitari
hoc farcophago ex aurichalco faHo , vt apparet ex nunc , eleemofjna Guar-
colleila.
Anno vero Domini millefimo quingentefimo decimotertio,Jexta decima
menfis Augufii,httc eius cunSfa offa hoc infarcophago pofita,atque recondita,Ponttficatu Domini San^ifimi Leonis X. Archiepijcopatu DomPhilippi DeiberfieimMinifieriatu R.PF.Hermanni Haueilor,facra Theologia Magifiri;Cuftodiatu Cuftodia Frifia R.P.F.Ioannis de Durfien;Guar-
dianatu R.P.F.Gherardi Paulifupradi6i*facultatis MagifiriiLe&oratu Fr.Corneltj de Dauentria Baccalaurei formati ; Senioratu Fr.Iacobi Rutgertj Prouinciatoris Conuentus
, dr Rogerij Conuentus;Curforatu Fr.Iacobi de Mondorp ;fiudij Magifterio Fr.Wtllelmi de Selingen : quo quidem Anno in oSiaua^Regum^ex tumultu populi Colonienfis decollati funt in
Rattingen
Sacrifid.
videlicet loannes de Reit & loannes Oldendorp nobifcum in capella ^ Reddttuarim ciuitatis leannes Bergum alias Papagei dr plures,
foro Famiburgi Magifiri S. Francifcifepultus
,
,
,
,
,
alij
quorum anima in face perpetua Utentur. Scriptum perme Fr. Liborium Rodo/fhi de Conuentu Paderbornenfi, maioris fiudij huius infignis Conuentus Decani, Anno Dom. i y r J x^.die menf AuguHi. Nobilc fanc tunc cxtruftum fcpulcrum , quod ahquanto clarius hbct hic defcribcrc. Dcfccndcnti a fummo Altari ad Chori planiciem occurrct vhimus graduslapideus in
ex
ciuibtts tres
,
.
L V I.
W"**'' ^'«» ''f"'*^"'"'*
,
quo
litteris
cxcultis ita habctur, Obiit iV.
Ioannes Scotvs .^facra Theologix Doctor
hoc gradu, in Chori planitic media, S c o t i fepulcrum pedis Geomctrici mcnfura , triljufque ferc Gcometricis palmiS eminet a ccrra quadrangulum alcera partc longius , lamina ex aurichalco, vcl zre coopcrtum. In medio xnei tcgumenti eft imago S c o t i , librum tcnentis fcitc claborata ad eius pedes hinc inde ftrati iacenc duo leones , velut cuftodes. In extrcmitatibus longitudinem ad dexteram, &:adiiniftram occupanc infculpti prseclariftimi quidam Religionis noftrz Dodores,non omnes tamen funt S c o t i difcipuli eos afcendens enumcro. Ad dexteram Guilielmus Okam, Vgo de Nouo-caftro,Francifcus de Mayronis,Richardus de Media-villa, Alcxandcr de Ales. Ad lacuam Nicolaus de Lyra , Petrus Aurcolus Rogerus Varro. In fupcriori parte fcpulcri ad capuc S c o t i, tres in medio exfculpti funt Pontifices , quos Minorum familiatunc cnixacrat, Alcxandcr V. Nicolaus IV. Sixtusl V. cum corum longicudinem implcnces funt duo Cardinalcs, ftcmmacibus. In angulis lacicudinem , Bercrandus ,cum infignibus eorum. Tcgufcilicec D. Bonauencura Dodor Ecclcfiai, s
VB
T L I s nominatus, Anno I
1
3
08. Diftat ab
,
;
;
,
&
mcncum vcr^cft cgrcgium
,
& & pcrpulcro arcificis opificio incextum.
pauimento Chori, lapis quadratusinucnitur, fulcrum
LV L
DocTORis svbtilis,
dilii
A
lepulcro ftatim in
his litccris dcfupcr ornacus
:
Hic aperitur fe^
Ioannis Dvns.
Poftrcmo Rcucrcndifr. lacobus Bagnacaballenfis , Ordin. Min. Conucnrualium Gccofam llluftriff. Domino D. Anconio Albergaco , Epifcopo Vigiliarum , & Nuncio Apoftolico pcr Traftum Rhenanum , cum porcftacc Legaci de latcrc, ncralis Magiftcr,
Scot i iuflicofta luftrari. Elacoitaquc lapide ad capuc ad pcrpcndiculum duobus pcdibus Gcomctricis humi quadratus iapis alter fublatuscft tum in pila lapidea, trium palmorum cxtentx manus apparuic fub his aliquanra tcrra , minoribus quibufcaluaria fuper maioribus offibus corporis dam offibus concrcta. Offibus in Sacrario , fub duplici clauc , rcpofitis , dic fcqucntifcpulcrumeruderatum, parictibus lateritiis , atquc ftrato quadrangulari opcre ardificatum , affcrc in jncdio librato. Itcm duplex arca parata , vna lignea quz humo Anno
1619. dic ij.Ianuarij,
fepulcri
,
cfFoffis
,
,
:
:
,
fub S c o t
I
oflibus cxiftcncc repleca
,
in fiindo fepulcri collocaca cft
;
altcra
plumbea
J*rtiMtr4nf. *"*"
Vita Floannis
22
Duns Scoti.
bea quatuor paltnorutn excrcis digicis emcnforum longitudinis , duobu$ latitudinis, pene duobus aliitudinis , &inhac rurfus atca qucrna , tegumento vitrcotcda, cftad amutTim inclufa;ineapluribus collocatis odoribus dic I j. Ioannis Dvns Sgoti ofla funt recondira, fuperquc mcdium fcpulcri aflcrcm collocata. Cum S c o t i oflibus, in eadem arca, repofitum cft chirographum fupcrius rclatum Anno 1313. fadum fcquens adiedum in vafculo plumbeo. In nomine Saniiifimfi (^ indiuidud Trinit/itii Amen. Annofofi T^tiuitatem Domini nofiri lefa chrifii 1619. Pontificatus SftnSHfif. D. N. Papa Pattli V. quartodecimo, inui^ifiimi Imperatorii Matthia AuHriacifemper Augufii fepimo iSerenijf. ac lUufiriff. Ferdinandi Ducis Bauarix Archiepifcopi (^ EleBoris Colonienfis Anne oBauo Indi^ione fecunda ; cum prifna die menfis Decembris inhanc lUuHrifiimam ciuitatem Colonienfem paterno affe£iu , (^ z.elo duBus Reuerendifif. in Chrifio Pr. Fr. lacobus Bagnacaballenfis^ Ordinis Minofum Conuen" tualium Minifier Generalis ad vifitandum (jr reformandum eiufdem Ordin. Minor. Conuentualfum D. Francifci Conuentum venijfet ciimque multapia ,falubri^ , fanBf^ in aSiibitf vifitationii infiituiffet mandauit quot^ue vt fepuUrum Fr. Ioawnis Dvns Scoti AiBi Ord.Min. Conuentualium Doctorissvbtilis, in medio Chori,fub eampanafitum anea lamina ( quA ipfius DoBoris fubtilis effigie iliuHrata efi ) coopertum aperiretur: ad videndum vbi, (jr quomodo ofia, omni veneratione digna, requiefcerent. Die ergo i } me»-
&
,
t
i
LVIII.
,
,
,
,
,
&
;
;
,
&
,
.
fis lanuarij
prdfentibus
injpe^antibus lUufiriff: ac Keuerendiff.D. D. Antonio Albergati Bononien. Epifcopp Figiliarum , ac Nuntio Apofiolico per Traitum Rhenanum , cum poteHate ,
Legati a tatere tonien.
;
,
(jr
item Reuerendifi". D. D. Othone Gereon, Epifcopo Cyrenenfi,^ Sufiraganeo CpReuerendifif. Pr. lacobo Bagnacaball. Generali ; admodum Reuerepd.
eodemmet etiam
Patre loanne Pelckingio Prouinciati Minifiro ; (^ Guardiano Cotenid , ac Vifitatore Generath Reuer. P.Matthxo Vegtenfi Prouinciati S.Bonauentur* admodum quoque Reuerend.
admodum
;
de CaBro Prouinciati Leodienfi; RR. demum Patribtts SacrofanB* Theotogid Dor Sforibus Gherardo Romero, ^c fupradilfum fepulcrum apertum efi per vefiitlones ,fubleuand0 tapidfm iacentem ad captit feputcri.,cui infcriptum erat : Hic aperitur fepulcrum I o A N n i s P. Ludeuico
DvNs ScoTi, Doftoris fubtilis. gus ex tapide viuo
Do£ioris vatde rubea
fur
eo
,
F.ffofid
ergo atiquantutum terrd
,
inuenttis efi farcopha-
Et in eodem reperta funt pteraque ofia fupradilfi fed quoniam hoc modo parum decenter condita (^ feruata putaban-
coopertus atio lapide.
,
',
quod ad caput
,
lapfde impofito requiefcerent
ipfius feputcri in
:
hinc pr^fatus Reuerend.
vt euacuatd ex fepulcro terrA , opus concameratum fub ipfo tapide vt fupra memorata ofifa honeftius , ac decentius pro tanti DoBoris dignitatecollocari pofifent. Confe^ta efi ergo arca plumbea , cui offa arcuts. Hgned inctufa , pie funt impofita ac pofimoditmin feputcro concamerato reuerenter cotlocata. Sarcophagus quoque tignetts Pr. Generalis pracepit
confiruerent
,
,
,
pr/tfaratus
mixta
,
efi
qu* in antediHo farcophago tapideo ofiibus interidemque in fefutcro apud effa coHocatus afiifiente adfpeSiante cum
in quo terra recondita efi
,
iacuerat
:
,
,
,
^
fupradiiiis Patribus Reuerendifif. Pr. lacobo Bagnacabat. Miniffro Generali affeifu
,
z,eto ^
ac pietate , pro decore , ac illufiratione, honore
,
,
admirabiti cum
ac gloria DoEioris fubtitifiimi,
atque Religionis Serafhicd. In quorum omnium fidem ego Fr. Gherardus Romerus ,fac. TheoNotarius ad hoca Reuerendiff.P. Generali Jpeciatiter deputatus , prafens hoc
logid Dolior
,
inUrumentum (fatua femper bus
admodum R.P.
nienfi.
copia vlterioris dilationis ) confeci
Vberto lunckmanno
^
A6ium Colenixin Conuentu nofiro
Patre Prouincia S.
Francifci,
,
;
voeatis ad illud
idem
teffi-
^r Pr.Ioanne Motmanno Tremo-
Anno 16 \$.diemenfisvtfupra.
Fr. lacobus Bagnacaballenfis Minifier Generatis,ita
efi.
Ego Fr.GherardusRomerus SacrofanB£Theott>gia humitis Do6ior , tanquam Notarius,vt fupra attefior. Ego Fr. loannes Fetix deBrixia Ord. Min. Conuenf. S.Francifci fecundus Secretarius fidem facio (jr tefior prndiBa fuiffe fcripta a P. Magiflro Gherardo Romero , de mandato Reueren,
difiimi.
In veritatis tefiimonium,
&c. die
i
Locus
y.
lanuarij
1
6 19. in Conuentu S.Francifci.
i" figilli.
Plumbeum ^rcs opcrculum intrinfccus in mcmbrana, oflc pcllucido te£J:a,ha:c habct: L I X. offa Fr.I oannis Dvns Scoti, DoBoris Subtilis,piifiimi cutttris,(ir defenforis immaculatA Conceptionis Deipara Virginis Maria:qui e terra effojfus^^ in hUc locum,terrd,qud
Htc iacent
ptenus erat, eieSid, lapide firatum,
iufifu
Reuerend Pr.Magn.
Fr. lacobi Bagnacaballenfis, Ord.
Min.Conuent.Minifiri Generalis,Anno iC 1 9.XIIX. Calend.Februari/. Extnnfccus pagina infcripta hacccft
:
Reuerendifif. Pr. Fr.Iacobus Bagnacabatlenfis,
Artium &^facra Theologia DoBor,
:
:
.
Duns Scoti.
Vita F.Ioannis
23
Ror , neeno» vniuerji Orditfis Minorum Conuentu^liitm Minilfer GenerMl/s , Anno 1619. dum v N s Doiforis Subtilis merito nominati, intemehunc Conuentum vifttst Fr. I o A N N i s r/ttd Conceptionis Firginis Mari£,piij?imi cuttoris,& acerrimi propugnatoris,ojfa, qua terra immixta in diem iUum vfque iacuerat^effofa humo,in loculum cocameratum,Jiratumque, eiufdem Reuerendifimi iujfu confiruEium^acplumlfeaareula inclufa intulit XI IX. Cal Februartj. His cxaais arca plumbca conclufa cft , & a quatuor latcribus , nc poffct apcriri , figillo Rcligionis Min. Conucntuaiium munita , duobus Prouincialibus Matthxo Vcglcnfc , & Ludouico a Caftro fcrcntibus,pracfcntc Rcucrcndiflimo Patrc,cgrcgij facinoris aufpicc,toto
D
,
Conucntu, & quamplurimis cum dodrina, tum
nobilitatc prxftantibus viris,qui
ad
tanti
&
confluxcrant , a Sacrario in fcpulturam dclata , fupcr affercm in mcdio fcpulcro pofita cft. Ncc mirum fi dcfenfor immaculatx Conccptionis hoc tcmporc gloriosc cxiliuit c fepulcro dum paulo ant^ , Anno vidclicct 1 6 1 7. dic 1 1
Doftoris reliquias vidcndas
,
&
paulo poft Gregorius X V. ^nno i6ti. Septcmbris, Paulus V. honorifico dccrcto , non minusgloriofoconftituto, celcberrimi viri fcntcntiam cxtulerunt , iubente primo , vt illa fola in publicis quibufque aftibus , addcntc altcro , vt etiam die 14. Maij, altcro,
&
&
commcndarctur ; ab omnibus myfterium hoc ccin fecrctis doceretur, proferrctur, lcbraretur fub Conceptionis duntaxat vocabulo quo vcl folo nominc,fi non aliunde mul:
tis praiclaris titulis
laudari mercrctur, magnis cfFcrtur prxconiis.
SCO T^l pietas ^ plnHma 'virtutes, ,
C T
XIV.
A P V T
y T^Antam horum Patrum curam circa arida Dodoris offa,tantamquc impcnfam opcm,
X & opes circa cius fepulturam magnificandam, 5i nomcn celcbrandum non tam ciOs
dodrina:,quam
pietati tribucrim. Sufpiciunt
omncs eius do£lrinam,colunt
alij
pictatem,
vtramque alij admirantur. Vcrfe duplici titulo mirar probitatis , & fumnix cruditionis omnem fuz xtatis gloriam , & poftcrorum promeruit vcncrationcra. Dodrina oinnibus notiflimacft; pictas& virtusmultisapparuit argumcntis. Pcr omncra intcgcrrimx vitx curfum nullum inucnio,qui vcl minimum nzuum obiiciat inuenio tamen plurimos.qui fandarum virtutum fplcndorem micantcm affirment. Euangelicr paupcrtatis rigidum probat fcftatorem , fegmentitia , & vilis lacerna fub qua incefllflc, nudis ctiam pedibus, boni fcribunr Authorcs ', concinitque Poeta illc vetus trito illo carminc ;
f «»/«*«.
,
^uem vefiis vilis
,
fes nudus , chorda coronant.
Addc, mendici more ad ftipcm ,
hilari
a Marc. ». p.
m
animo mifloquc omni honorc accefliflc quod ,
:
' '^ •
in
co,duobufque prxciaris confodalibus, Alcxandro Alcnfe, & Richardo dc Mediauilla grauis Author '',non indign^ his verbis commendat. Conjlat quodin itinere,vl>i non habehant b Maior in 4dj8.qii. Ccenobia,amore Deivifium ,ho^itium ,^tranfitum per Oceanum a Britanniain Galliai econtra,petebant, ingrande meritumfibr,& aliorum ddificationem. ^od viri Summo Pontifi' ,
^
catu digni, digito demonfirati, ob eminentesfuas virtutes,fie eleemojynai nonfunt verecundati fetere. Obcdicntiac rcligiofx fpecimcn dcdit hcroicum,in cclcrrimo cgrcfluab vrbc Pa-
prompto,
rifienfi,
ohtditnti».
& cxpcdito animoomniarclinqucns.ciuitatcm ampliflSmam, cclcbcr-
rimam Academiam, coenobiura omnium grauiflimum, amicos,difcipulos,fcripta,charos ingenij partus,Cathedrxdcniqucrcgendxnoncontemnendum honorcm. Quis itahxc defpiciat Quis negligat ? Quis ita rclinquat.nifi verus obcdiens,& perfedus Rcligiofus? Caftitatcm fummo ftudio coluiflc probant cius fcripta variis in locis ' & illud quod ?
,
fupcrius cxfcripfimus
Huic humilis &c.
,
,
carmcn cafio Francifci
CMBitM. J"
J
^"^j"
q.».
ehordula renes
Styinxit,
profligaflc,& per multos annos,Dco auxiliantc,a mortalibus cauiflc, deducunt quidam non incptc.Ncquc tamcn feruili timorc,fcd gcncrofo Dci amorc bcUum hoc indixiflc pcccatis, indc fcimus,qu6d ipfc prarclarc fcripfcrir, Non ' id curandum quod creatura,fed quod Deus offendatur quod ne committatur eligendum ftiMS in nihilum reduci , idque propter fincerum Dei amorem non propter pamas gehenn* fu-
Pcccata
cx
ipfis
magna cura
cius vctbis
**
;
,
smi*tfert*. '• '•'>«»». j.d^"."'",'."
c
Scot
in 4.
**^°-9'-
,
giendas.^c>b\\\% fan^ dodrina,&: charitatiscxccllcntiflimxargumcntum,vcllc potius non cflc , quam Dco ofFcnfo fupcrcflc. Hinc illc non frigidi , aut fcgnitcr , fcd diuini amoris
ardorc
,
mortalcs quofquc pro veritatc
eundam, multis cohortacur
,
& virtutc
aflcrenda
,
ad mortem gcncros^ ob-
rationibus.
Qui
^*
Vita F loannis
24 «
Qui tanto
ftudio pcccata vitauic ,
Duns Scoti.
& vitanda pcrfuafit,quanto conatu putcs virtutibus L X
I.
acqairendis incubuifTe? Mali odium virtutis fubinferc amorcm ; &quiillud ferio profligar,i(lam ftudiosc fcdatur.Ita fccifte optimum hunc Dodorcm,&: obtinuifTc practcr anciquas infcripciones fupr.\ poficas,in quibus, viuus DoBor iujiitu^dux cleri^clmftri lux,mUi virtutefecundtt^.z\n(q\ic fuae probitacis,& piccacis elogiis infignitcr audic vetufti,
thores.
ciufdem,&
a Gondiral.
lus fcribic
'^
fi-
nc Mctaph.
cultu,& religiofis fancitonibtts. Guliclraus Eyfcngrenius
cPifan. con-
C(t
d Eyfengr.de teftibus
TC-
e Trith. de fcriptor.
f PolTcu.
ifj
»ppar.
Prarlatus
de eius vita lftudahili,& fcientiaexcellenti. Anconius Andrcas ^ difcipueiwfamam, (^' memoriam in benediSiieneeJfe. Pifanus froh^ educatum in diuino
aic fibi conftitiife
».14b Andr.in
irit.An.136'0.
ccftancur cciam
totius Ordinis Prfmarius,Gondifaluus 'iexperienti/i,drfamavi>iquediuulgat^,
citatus fupta
form. II.
;
& candidi ScriptorGS,cx quibus aliqui coartanci, quos prastermittimus.
gr*Mes «u-
yrofe^ionem
,
&indiuina
lege exercitationem.
Scripturarum eruditionem. Anconius Pofleuinus
^
commcudac in co
Fidei Catholi-
Abbas Trichcmius ^ ftudiefam
coelejiium
modefid,dr charitate,ait,prdditum,& haftjfe chriftiano eius fcBori inditam a Demino faftentiam, atque integram mentem. Non ob^
fcurum fane charicacis argumentum,&: indicas a Domino fapicncise:, proximis proficua:, illud, quod de eo referc Guilielmus Vorilongus ^ , nimirum per Britanniam maiorem , feu Augliamiceragencem,occi^rifle cuidamagricola:hordeumfcminanci, &Chriftianapiceundcm forcaflis iurancem , auc laboris impaciencem , a:cernae falucis, diuina: legis
&
g
Vorilong.
cacc,
W
i.d.jS.
Cui indignabunde rufticus Vc quid fruftra verba profundis ? illud perfuafum, & cercum habeo,Dei adimplcndam crga me voluncaccm,& aeccrnaprxfcicncia iam vidif* (c quidquid de me adurus fic fi faluare,vel condemnare me ftacuic,mca inanis cft opcra, fiue bona,fiue mala;nequc illafaluabic,ncque ifta condemnabicExccpic paciencct vir pius pcrniciofam do£trinam,& familiari recorfic cxemplo Si diuina,inq\iit,fcientia,vt arhitramonuiflTe.
:
:
:
hanc nccefitatem rehui imfonit, vt quid hunc feminandi lahorem ajfumis ? Etenim fi Deus frauidit nafciturum hordeum,fiue feraine5,ftue ahftineas ah ofiere,nafcetur ; ft vero nen nafciturum prAuidit , vtique non nafcetur : arena itaque femina mandas Illum obmuccfccncem ris,
.
Idcm
Ii
in
proccni. i. Jcoc.
la lib. dc primoprinc. i
fobinde pius D6dor inftruxic. Ex hac eciam charicate,illa profluxic dcuocio,quam idem Auchor ^ cancopcrc commcndac,& apertiflimc patec in eius operibus ', in quibus crebris ad Deum,vcri,ac boni cocius fontem pcrennem inuocationibus iaculacoriis amoris , xftuanccm alco cordc flammam
L X 1 1.
,
rigcns, animus cxperirccur. Eafdem iaculabacur flammas amoris , iu noftc Chrifti Naciuitacis Parifiis.^^jdum cunas Saluacoris cencrrima dcuocionc celebrarec, k Maic.Main fe pqftea rcuerfus, profunda n)cdicarctur concemplacione. Nam fupra fe rapcus ,
&
quiuis,
quancumuis
in princ.
togic*.
&
&
rian. Bert.
Cucarus
in
X. part. elu-
cidaiij. I
Cantic. 8.
n.i.
phriflum infantem vlnis flicefit.
Dci erga nos dignacioncm,qua Fraccr noftcr per aflumpcam humanicaccm fieri voluic,digne confideranSjfaucio cordc ingeminabac illa Sponfx fufpiria ^is mihi det te jratrem meum,fugentem vhera matrU me£,& inueniam teforis,& deofculer te ? amacoriifque vcrbis pecebac Chriftum fibi dari,non folum canquam Deum in anima,fed & vifibilem canquam Fratrcm,in Virginis grcmio,ad vbera cius pcndentcm. Ad cuius fcrucntes,&: rcpctitas prcces ci Chriftus apparuit in pueri forma, deditque fe in btachia,& amplcxus deuoti fcrui contreftandum. Difparentc autem vifione ad altiora fe accingens,& in virtute proficicns '
:
,
propter deuocioncmdulciflimi pucruli,& fanftiflimx Genicricis,dcinccps carnibus abftinnit
,
nudis pcdibus, abicdis cciam fandaliis incefllc,& pannofa cunica,
nouam adraiccere
nolens,humilis,& abieftus inceflic.Eius porro erga ipfam Dci Gcnicriccm fingularc dcuotionem.ceftancur vbique cius opera,praEfercim,quas in cius innoccnciae dcfcnfionc conferiin
Supta n.
Mtflti
eittt
lnudant pie-
pfir,& eiufdem Virginis crga
illii
mira dignatio,qua caput,vti diximus^^oranti inclinauit.
Hinc aliqui intcr Diuos,& Bcatos pium Dodorcm connumcrant;quibus,donec a fanda Sede hoc approbctur,non fubfcribo.Multi ctiam cum dcuotc inuocant,& fc in tribulaticJnibus,atque aducrfitatibus exauditos dicunt,praefcrtira in rcgno Ncapolitano,qui aliquoc donariis, tabellis, laminifque
magnis argenteis, quas
pra;
manibus habui, fuam gratitudi-
ncm funt profcfli. a Demfter. in Apolog. ^cotoium.
Erardus Vinheim Carthufianus in Sacrario. Agrippincnfi,Z)/«»«» vocar. Pctrus Cratepolius libro de Sanftis Germani^,intcr Sandos cnumerat.Thomas Dempftcrus " , praeterquam qu6d intrepide in Bcatorum rcccnfcac cafalogo , refcrt cx Gilberto Bruno,Dulcicordij Abbate, Scotoseum coluifleDunfrifij tanquam ccelitc|ln,& Ecclefia-
maturius,& prudcntius agcndum ccnfe5,& cxpcdanS.R.E. iudicium; nec quidquam temerc intentandum in re omnium grauiflima. Longc lateque nunc fpargitur, & diuino quodam confilio difFunditur cius gloria, eo maxime temporc,quo famaeinfidiari,& nomenobfcurarc quidam intentarunt.Scd/M °fiteiy quem Rex honorare defiderat vt quanto maiori £:onatu alij detrahunt , c6 foHicitius-Dcus illius confulat honori. Sanc illud crga Dci Gcnitricem impenfum obfequium digno praemio no potuic 4efraudari:imm6 eodem ceporc Virginis priuilcgium a Sgoto afl^ercum, ftico officio cohoncftaflTe.Ego in his
dum
p
Efthet
y.f.
6.
,
&
&
L X 1 1 1.
i$
VitaF.IoannisDunsScoti.
& ScoTi honor mirific^ difFufuSjmagnum fufcipiunt incrcmcntum.Honorificauit S coDci Matrem,& ab cadcm
TV
s
hil
abfonum
piis viris
fapicntiflimi viri
honorificatur cgrcgic clucidauit Dciparam nidicamus vitam confccutum srtcrnam luxta illud ^ui elucidant me, vitam tternam habebunt.
viciflTim
vidcbitur
cnuntiatum
*
:
EtHS fcripta
j
:
EccleftA
C
;
pii
fi
,
A
P
Dei valde
ejfe
" ^"'-
*•
proficua,
XV.
V T
L X I V. TJIs dc vita,& rcbus praeclar^ gcftis diffufius cxplicatis,ad doftrinam dcfccndo,& fumJ[ j[me proficua cffc Dei Ecclefia:,eiiifquc fidelibus oftendo. Altius indagandi vcritatcm, occafionc pr^buit ScoTvs,vtpote fua difl"crtationc,& ftrido cxaminc fccit.ne cxco grcflu, placido duftu,omncs in vnam abirent fcmitamjaut in vnius , vcl alterius Magiftri iura-
&
rent doftrinam.Difcuflit
abfquc deledu
ille
omnium
Scholafticorum,qui
fcntetias:ncquc animi afFedus,fcd vcritatis pondus in hanc,vel
illa
fc prarceflTerur,
inclinabat opinioncm.
.
iEquo ardore domcfticos,& cxternos, vbi iudicabat redargucdos,impugnauit:tam D.Bonaucnturz,quam D.Thomae Aquinatis placita ad vcritatis ftatera reduxit Ea tamcn animi modcftia,& proprij
iudicij fubmiflIionc,vt rariflime
Authores ipfos nominaucrit,&: nullius
Tentcntiam grauiori afFeccrit cenfura. Longc abcrat a quorundam Scholafticorum cofucCudine '',5'«/ ex opinionum,quas infchola acceferut,j>rdiudiciii,viros alios Catholicos notis gra-
Scolapidem tentatum,& probatum,duxcratfcribcndum:diligenter
uioribus inurunt,tdquetantafacilitate,vtmeritorideatHr^\\i\\ indifcuflfum prartcriit
Tvs,nihil
LX V.
nonadLydium
b Canas
I.«.
^^-.'j^v'*,^/'
tntnnuh.qu*
cxaminauit vniucrfa rerum principia,conclufiones,& ipfas,quibus probantur,rationes.
f'"tf'*'
Atquehacdecaufa putatur S Thomac Antagonifta,dum non folumquod fcntit, vcfcnfus fundamcntum impcnfius conuellit.Leftioni S.Thomac magis intentus,plus ruminabat quod ex illo excipicbat & qucm facilius alij fequebantur voluit plus cxteris
S."*^"»»/"'-
rum &
difcutiendum.
^ducTf^rMs.
,
;
Nunquam Thomam exagitauir, qucm infummahabuiti'cuerentia,cuius reticuit,in qucm vcrbum nullum, quod ofFcnfionis vmbram prac
fanftum nomen vbique fc ferrct,cfFudit;fed cius
autcm
&
doftrinam,non
Angelici Dodoris
nifi iuftis
pSderibus libratam,voluit admitti.Hoc
nomen gloriofius cflEecit,'& doclrinam
rcddidit illuftriorcm.
Nefcio itaquc quid adeo difpliceat in ScoTo,qu6d abfquc Aquinatis ofFenfione,qu6d abfque vllo eius njeuOjdodrina reddidcrit fccuriore,qu6d nomen extulerit,qu6d difcipulos ad Magiftri fui dogmata clarius illuftranda,acrius defcndeda,quoda veluti claffico excitauerir,& vniuerfos Theologia: fedarores, coftirutis akernis acicbus.ad Chriftianu bcUum conuocaucritjin pacifica pugna inftrui docucrit,vt quid in crueta cum Hacrcticis quotidic
ineunda facicndum fit,maturc pracmcdirentur;& qualiter cum
vafris inimicis
cogrcdien-
dum fit,opportune cofpiciant'^.^^/ in ipfo bello trefidare noluerit ,ante be/lum femet exercet. L X V L Magnum hoc facras doftrina: emolumentum cfTe percepcrunt Ecclefiaj Do(3:orcs,& rci litterariae
prxfedi.Nam tantum
c Seneca «p.
^^'
p^ ;^ abeft, vt has fopirc litcs,aut contcnrioncs extingucre vo- AcUimiM.
lucrint, vtpropofitis potiuspr^emiis foucre, inflitutis ftipcndiis.ercdis contrariorum do-
gmatu
cathcdris,folertcr excogirarint. Peculiarcs habet Profcflforcs,
& fedatores in Aca-
Dodor Angclicus.fuos habet &Doctor svbtili srcx peculiari docctur cathcdra D.Thomx,ex altera Scoti dodrina. Ad trcs nobiliflimas in Hifpania acccfli Vnidcmiis
uerfitates,Conimbriccnfcm,Salmanticcnfem,Complutcnfcm; in vnaquaquc harum, vidi inftitutafubfellia,&deftinatos Magiftros pro Scoti difciplinatradenda. In Parificnfi iu ipfa Vrbc,orbi$ capitc, pcculiares cathcitcm Acadcmia,in Patauina,Ticinefi,imm6 dras ScoTvs obtinuit. Eo ctiam habctur in pretio,vt dignitatc,ftipendio,aut horx comoditatc multis in locis non cedateius cathcdra illi quac S.Thomacretinetnomen. In Co-
&
,
nimbricenfi ctcnim Acadcmiaaequalis funt ftipendij,& auftontatis.In Salmaticcnfi haud minoris cmolumenti , qua: Scoti cft;& magno conatu ad illam adfpirant dodiflimi illius
Acadcmia: Magiftri
:
in
Complutenfiomniumprimariam
Scot vsobtinuir.
Vltrahxc
ftridccauit VniuerfirasSalraanticcnfis^^jncScoTi cathcdrxProfcfloralianviquamScoTi , difcipulis tradat dodrinam , nequc eam fummatim , aut pcr conclufioncs duntaxat
comprehendat, fed clarc mcntcm cius, & tcxtum largius cxponat. LXVII. Percepcrunt vtiquc optimi illi Magiftri , & cathedrarum inftitutorcs,magnum ftudioforum profcftum ex fcholaftica hac concertatione,& quotidiana diflertationc prouenirc: quorum alias ingenia torpcfcercnt,& hebcfcerct intcllcftus,fi comunibus duntaxat principiis.quafi ftatutis fcholafticx difciplinx mctis,cxca quada manuduftionc dcqonercrur*. Terrumferro exacuitur,& homo
Tom.
I.
i
pit;
d Sramta
li^"""-'*ctntyennf,A ^l^*^^'^^,^. /'»««. '
P'o"^7.
Vita Eloannis Duns Scoti.
26 a clo(r. ord. pit;ita '^
c"i8.'
bBcrtiinep. jura
sco^r
cx aducrfo doccntis ingeniura cxcrcctur,cxcitatur,acuitur *. Expedit itaquc contra^^^ injiudiu EccUJi/ifiicii ejfe opiniones ad exercendum ingenium.cjr excutiendamjtudentium pgritifim. Non immcrito dc hac ipfa ScoTi dodtina fcripfit Paulinus Bctti familia:Au^*
guftini*"^: vir doiflus : Si fifcholU aufera^ feculiares S c
oti
opiniones, rei/quum
efi,
vt
ipfe.
flane dijprendi vfu»,^ occafio languefcat. Hinc magnus illc purpuratus patcr,in rebus Ecclcfi3c,quantumuis arduis,dcxtre pcragedis,&morum grauitateilluftris,Dominicus CarcGrJmal.ep. Ftnd"!*"'"'*'
d
vorilon.in
fR,oduIph7a
his ptxcipuis audit t^io^xxi^^Inquifitormaximm veritatis,redargutorfalfitatis,veri arca^.Ve-
^***^^ frxcipuui amator,
Probc hoc
vita Scoti.
f lui.scahg. itaiuduauit frpremu Hi"" eiiium.
^
Grimaldus'ScoTVM/>r« comuni litterarum vtilitate fcriffiffe tefiatm Communis pfofcdo illa & maxima in litteris vtilitas eft,vt vcritas indagetur,& inueniatur:at Scotvs dinalis
intcllexit,
dcmum, idque appofit^ fatis
^
:
lima veritatu,(^
ces
ingeniorum.
& longo experimento probauit Conciliura fupremum Hifpaniar,
quod pcr Antonomafiam
LXVIII,
quibus illa florentiffima rcgitur monarchiz,Regium appellatur;dum Anno 1 6i 8.maturo,& grawflimo dccrcto fartam tedamque yoluit ScoTi dodrinam. Rem narro,& pcrpetua: confccro memoriac,vt poftcris rclinquaturexcmplum,&fciantqui poftnos vcnturifuntjqjild antc ipfos a prudcntiflimis viris dc hac dodrina fit iudicatum.Grauiflima &: nobilifliina Academia Salmatiecnfis, in Thcolopras tot tantifquc aliis
gia prxfcrtim Scholaftica, nuUi toto
rcferrc,ncque ad trutina reuocare
,
Orbe fccunda,propter quafdam rationcs,quas ncque
modo plurimum intcrcft(nifi illam fpcciofiorcm foliiiii
indigitcm,ad cxcludcndas,vidcIicct,nouas quorundam dodrinas,quje in florcntiflimas,& fua vetuftate,ac foliditate commendatifllimas fcholas inuehcbantur) communi fuoru Ma^
f
giftrorum,& Do^aorum calculo
f
Kouum
s»t-
filtutHm'!"'
ftatuit,vt fola illa,qux S. Auguftini,aur
D.Thoma: dodri-.
na cflct,aut iudiearctur, c cathcdra doccretur;liccrct tamcn,fi vclIet,cathedrjE Scoti mo^ deratorijVt cius dogmata fcqueretur.Statutum folenni iuramenti forma fixum,&: firmum voIuerunt,eamque die ^.mcnfis Iunij,Anni 6 ty.in hunc modum cdiderunt. luroin quo1
Academia,vel Cathedrjt moderator^vei volUtarifti doBurum, atque ie&urum in Theoiogia Schoiafiica doEirinam S.Auguftini
f^'^^^"'^ leiiionibiis,quas in
Profejfor legero^
me
,
conciufiones
D.Themit.quas infumma Theoiogid docet,vhi herum San^orum rnens afertafueritwbi vero an-
cefs,& dubia,nihii doiiurum,neque ieffurum,quoti eorum do6frind aduerfari fenferimfed quod vei iuxta meumfenfum,vei eorum,qui difcipuii SS.Augufiini,dr Thomx communiter cenfentur,
Patrum doHrinx magis conforme inuenerim. Excipio opinionem de immacuiatx Virc^ ea quA iure Ecciefiafiico immutatafunt , vei pofiea immutabuntur; .c^ qux cum oiim controuerfa ejfent, iam confiitutionibta Apofiolicis definitafunt. Etfiquando Cathedram S c o t i, vei Durandi moderabor,quamuis ad id teneri noio^ licere tamen mihi volo^ pre eo tantum tempore probabiies eorumBoEiorum opinionesfequi, abfque periurij crimine. taritorum
^inis Conceptione
;
,
improb»tura ^«ito Conct-
Quia tamen,vt
Vniuerfitatis ftatuta fuo robore conftent,& futuros conftringat,dcbcnt,
^gj folent,a fupradido Concilio approbari,& confirmari.
L
X I X,
Dum Magiftri c6 rccurrunr,oc-
currunt,qui Scoti caucant pra^iudicio. Concurrunt etiam
&
alij,qui opinandi libertatem denegari doIebant.Vehemcntius vcr6,& acrius fc oppofucrunt Minoritar,vchemeti,& acri Magiftrorii conatui,doncc porrcdis hinc indc libellis,& causa vtrimque dida coram fibi
.iu.
ta^
grauiflimo Senatu, dcucniendum fuit ad vldmum rei examcn, librandumquc fuit iuftum podus ftatuti confirmadi,veI potius irritandi.Conclauc ingrefli omnes Confiliarij V I .Idus Februarij fimul cu Rcucrcndiflimo D.Gabricle de Trcjo,S.R.E.Cardinale digniflfimo, Archiepifcopo,Epifcopo MalaGitano,ConciIij Pr^fidcfumma maturitate,& ftrido cxamine, pcr odo integras fcrme horas,ab oftaua fcilicht ante meridie,vfque ad quinram, vcl paulo fninus pomeridianam,re difcufsa,vnanimitcr fl:atucrunt,non eflTe confirmandii quod Academici ftatucbant,& voIcbanr.Subfcripscrc omncs,quornm nomina rcccnfeo prxdidus Emincntiflimus Dom.Cardinalis Prxfcs,Ioannes de Frias,Don Ferdinadus Ramircz,Don Gondifaluus Pcrcz,Don Francifcus dcTcxeda,Don Bcrengarius dc Aoiz,Don Gar^ias dc Aro , Don loannes Coello Don loanncs Chumazero, Melchior Molina, Don Alphonfus dc Cabrera, Don loannes dc Chaucs,Don Didacus dc Corral, Don loannes de Frias Mcxia,Don Pctrus Marmolcxo,Don Didacus dc Contrcras,Don Francifcus dc Alarcon. :
,
AUit Doaofrtiu4ic»*<*•
Sapicntiflimi,& grauiflimi viri in eadem florentiflima Vniucrfitate enutriti,dignam con-
commcdationem magni Auguftini,aut Angclici Aquinatis dodrinar dcDCgadam non iudicarunt,quam omni comendationc prxftantiorcm cfl!e non ignorabanr: nequc tamcn ita probanda dnxerunt^vt cxteri omncs Dodorcs optimc,& honorificentiffirniationem,aut
fimc dc Ecclcfia meriti,perpetu6 condemnarentur,& ab iis fcholis,qua: illorum crcucrunc dodrina,actcrnum exularcnt. Itane pcrcat Alcxandcr Alcnfis,&magnus Albcrtus, Aquinatis magifter>Ita exulct S.Bonauentura, Aquinatis collega
?
Ita difpercat
Scotvs, Aqui-
Occhamus Nominalium antefignanus? SilentiQ obruantur Durandus,GabrieI,& alij quiquc v jri fapientiflimi, quorum clucubranatii excrcitator
?
Pcrpctua: tradatur obliuioni
,
tionibus
LX
X.
Vita F.Ioannis cionibus creuic
,
& reuirefcic facra dodrina
,
Duns Scoti.
dummod^
27
Tnus iaudecur Aquinas
,
& cius
commcndecur Summa Thcologiac?Grauc hoc,& indignc ab aliis fcrendum prxfcnlit amplifnmus Scnacus. Quid & Hicronymus nihiH fiac, qui cum Auguftino aliquando pugna-
&
flocci pcndancur ali), qui ab cius do6lrina difccdunc, dum folus audiacur , Auguftinus ? Ncque id cciam zquum repucauic prudcncifllimus Confcflus. Ad duorum duncaxac iudicium vniuerfa modcrccur coclcftis difciphna?Cenceni, millcni Auchores, Orbis Magiftri,Ecclcfiac Do
uic accrrime
&
communi hominum fcnfu pra:ccdunc canquam
Antcfignani , id non fufficicc Cxceri omninoabcrraruncavcritate,foli Auguftinus,&Thomascam accigcrunc,acquc ica fcripfcrunc,vc in omnibus,& pcr omnia finc fequendi ? Ipfos inuoco c dicanc an caufx iudiccs, vc apercam in hac caufa profcranc fcncenciam , coelo ceftes , cXpcdiac ad duorii duncaxac iudicium vniucrfam rcferrc Theologiam,&: proptcrea vcrum Caeceros in
nifi fuerinc
& foli
?
&
&
omnino cenfendum fic.quod dixerunc, quia illi dixerunc. Communis cft in hac rc vtriufquc fcncencia quam Thomas * ex Auguftino cxfcripfic Solnrn Scriptura Jacr^t Ithru qui ''.
»
,
;
Thom.i.p.
Csftntici /tppel/antftri didici hunc honorem deferre, vt nullum Authorem eorum infcribendo er- 2 ^,4' ep.i^. tajfe aliquidfirmifime credamialios xutem ita le^o.vt (]uantalibetfAn£{itAteJ,oBrindquepr4C- paulo poft foUeant, ncn ideo verumputemyquodipfifenferu»t,velfcripferunt.Et alibi Auguftinus % fuos ^[j-^ j.j^
^^
^
non cancum crcdendi ncccfficacc fed cum iudicandi libcrcacc lcgendos cfle proccftacur.Ec nihilominus libcncer homincs Auguftmi amplcduncur dodrinam,5c quod ipfius
libros
fic,
,
pucanc abundanccr
homincs nar,
neque
iurifiurandi foleunitace
quam nullus orthodoxus non acricer dcfcndac. Vbi
illi
fuic
'-^*
aliquando neceflc
cauendum
crac doftri-
Auguftini dodrinx contcm-
Vbi qui impugnent ? fbi forcaffis.vbi nihil a fc rede didum,ncquc quod Auguftini non confirmcc fcntentia. Ante aliquoc annos^, hoc idcm ccncatum fuit circa Aquinacis duncaxac dodrinam , in AcademiaCompluccnfi,ncquccamcnobcinuerunr,quicogitaueruncconfiIia,qua:nonporuerunc ftabilirc , dum miffo fub Philippo II I. D. Gabriele de Ccfpedcs olim Auditorc, fcu Confiliario Granatenfi, nunc Magiftro fcholx Salamantinac ,'qui rera cxaminaret , &c per cum plane rclata in Conciliis Regio,& fuprema: Inquifitionis confilium eorum.qui id accentarunc, pcnicus cuanuic. Gloriofus, \nilis, folidus,ncruofus S.Thomas,ncque ramen ptbres? Vbi qui negenc
I.
fufficcrc.
cogi, quifponcc currunc,
folidc fcriptum putcnc
LXX
Cercc ad Augpftini fequeIam,non
cont. FauiL
?
,
rcliqui incrtcs faerunc in acic
Domini , fcd tanquam
^]'^'
^""«-
ftdfruft,"^'
felediffimi pugilcs, gladiis accindi,
fortes perftitcrunc in excubiis,cuftodicnces ledulura Salomonis.Lcgacur itaquc
Thomas,
lcgancur& alij, Alcnfis, Albercus,Bonaucncura,Scocus,& claffici Auchorcs. Non omnia poffumus omnes,nc(\Vic quifquam fuic,auc eric,qui ica fcripfcric,vc vniucrforum coroprchenderic vircucem immo nuUum effemortalium, aic Auguflinus ^^cui conceffumfit hucufque^vt in nuUo omnino errauerit. Quod vnus omific,alcer fupplebit & in quo vnus errauit,alter ad ac
:
;
veritatem pertinget.
Non inaniter animaduertit
Pcripateticorum Princeps
prioribus addidifreIuGcm,& limam;mulcacorrexifrc,mulca conculiffc, uencis, ars
candem
eflrcc perfc
SCO T*t
impedic, nc id
alij
pofteriores
vccxomnium
in-
pri!l!:*^"''"*
e Atift. t.
'^ct.ci.&t.
poft Aquinaccra finc aflccuci?
do6tr'tmm jummo frojequuntur odio HAretici.
C LXXII.
Quid
'
i Aug.ep.y.
XVI.
A P V T
/'^ Vanco aucem in precio habecur ab Orchod6xis,& in Cacholicis Vniuerficacibus ScoV^Tvs, canco eum profcquuncur odio , qui Ecclefiam perfequuncur Catholicam. Premuntur, ftringuncur, coardancur a neruofis S c o x i racionibus., & fubcili modo vericacis cum indagandac,cum probandx neque quidquam eis profunc folit* verfutia:, vt ab illius cxpedianturpreffuris. Propterca dixic haudimmerico lacobus Brcullius ^Bcnedidinac familiac vir AoQt\x%\Eim memoriani nunquam ejfe ferituram,prdfertim inter Schelafitca fnfien;
tiaprofeffores
,
f Brcul. de
*°"^''*"^
(^ eruditionem;quam fcriptii fuis inferuit , Hareticorum impietati retundcnda
maximeefife opportunam. Atquc hinc Ambrofius Cacharinus^exPrzdicacorum Ordine,au- gCathar.
denccr affirmauic,ScoTi lau^ quantafit i» Ecclefia,& merito,folipraua affe^i mente non con^iciunt. Ecclefiac dogmaca firmiter comprobauic Hacrcticorum infanias egrcgic rcfcllic: hinc illisadco infcnfus, vc nullum raagis lacerenc, nullumacerbius mordeanc,ncc acrius j
ille Pfeudocpifcopus,impuriffimus fcripcor,& impudicus Cencuriacor,Ioanncs Balxus '*,advomicumvfqueopprobriacogcric,&calumnia$,fzuiufquc concra Scotvm agic,quem coutra Balaco firailcs dodius,& ncruofius cgiffc confpcxic,
in
**''P;.*'*i.°5^
dent.pan.i.
nialcdidis infcquancur Pcrfidus
Scoti oper.
Tom.
I.
1
z
Papifia
•>
Baixn ***
iB*j°coto.
Duns Scoti.
Vita Floannis
28
fapjldrum Uercitlem deriforic appellac;quem pro
Papiftis
dod^ fcripfifle,& contra Hacrccundem inuchitur loan»
ticos conftanter difputafle opera demonftrant. Acerbius etiam in • c»fu$ in
"
jg^""*
ncs Cafus
*
Oxonicnfis Hxrcticus,
^nm Jpinam, & vrticam vocat
,
& e Catalogo Dodo-
ru'^ vctcrum vclit cxpundum. Deindc,vi refert pius, &: candidus Author Nieolaus San, dum inuadcnte, & depafcente Angliam haercfeos flamma voraci omnia ad fuum deprauatum vfum conucrtere,&: impedimenta fuac peftis difFundcndae rcmoucrc, artibus quibufcunqucjftudcrcnt Hajretici,illam prazcipuam excogitarunt,vt tollercntur c medio omncs Orthodoxi Dod:orcs,& libricomburercntur. Itarem narrat author praedidus fub Edouardo V I. impij Henrici VIII. digna progenie ^. Lihros cmnes eorum MagiJirorum,qui ^^>& r/ttione Theologiam, ctterdfque dijcipltnas tradiderunt, qui/i ijlorum Jolida, doilrina,(jr
derus
b Sander. de eJiclib.i.'*
,
methodica inJiitutione,H£reticorumpofularesfraud£S,non
difficulter
cerni^& diJpelHjciebant,
manibus,^ fere e Bihliothecis excutiunt Lombardi,Aquinatis,Scoti,cdterorumque doUifimorum Scholajiicorum nomina, de barLiri},Jcripturarumque ignoratime, e^ vari* deceptjone traducunt ,memoridmque quantum fojfunt ,damnant.Denique ne quidquam adfummam (^ impietatem,& flultitiam in hoc genere deejfet ,ejfecerunt ^njt petulantes iuuenes,horum Scriptorum, taquam iam recenter mortuorum,ingentem conquijitam Jlruem in ludicroJpe£iaculo fer 'vrbem inferetro circumferrent c^demum inforo cum cantihus luguhribus concremarent. Boc appellabant funus feu exequias S c o x r , ac ScotiHarum. Ita ia omnes Scholafticos, quafi in vnum S c o t v m , & ita in vnum S c o t v m , quafi in omnes dcbaccharentur, ^nfaniunt. Plus omnibus S c o t v s inuifus , qucm prae omnibus volunt fcpultum. e Studioforum
\
;
,
SCO Tl
doBrins. ohiiciuntur contentionis
fiudium ,
^ docendi
ohjcuritas \ fed vtrique occurritur ohiedioni.
Capvt Vo fortaflis quibufdam in
d:
XVII.
S c o t o difpliceant, qua: iam olitn.Iouius,
&
alij
ciufdcm LXXIII.
affedionis viri obiecerut.Primum,qu6d litcs feuerit immortales in fcholis, aciefquc
jnftruxerit
ntftiiitur
f*tma
obie-
aduerfantium
fibi
Religiolorura,
quorum
fcnfus vnus,&: cor
vnum
cflc
dcbc-
rct.Sccundum,qu6d quidquidfcripfcrit,obfcuro dicendi modo,dcnsaqueinuolucritcaliginc.Vcrumtamcn immerit6 accufatur,qui fincero & cadido animo veritatcm indagauit, ^£„[5 tranquilla,& pacato cordc,recondita fidei myftena tradauit. In his cxplicandis ob fuam profunditatem in varios abeunt fcnfus Do(3:orcs nequc vcr6 cuiquam impropera:
tur,quod fuam apcriat fententiam,etfi ab aliis diflfcntiat.Si alius argrc fcrat,qu6d hic fuum bella non huius, fed illius cft culpa, qui altcri proindc litcs fcrat fcnfum depromat, negarc vcIit,quod fibi licucrat Dixit iUe libcre quod fibi verius vifum cft;cur non huic idipfum Iicebit?Qu6d fi liccat,liccbit etiam,quia poftcriuis dixit,fentcntiam eius qui pracceflit,cxaminarc,& cum dicentibus cx aduerfo difputationem inire.Difputabant cum ipfo
&
&
;
&
Pco ferui fui, neque tamen rationes corum
dedignatuscft cxcipcrcjnequc tanquam litihoc Auguftinus contra Crefconium Grammatieum,qui in fcmctipfo ccndemnabat acrcm diccndi modum cx principiis Dialedicac fumptum , quibus contracundcm vteb!Ltur:Habes,inquit''^0' apud fjaiam Prophetam : Fenite,dijputemus, ^j^j^ Dominus,ijr mu/tis a/iis diuinarum Scripturarum locU. Lege vbi inueneris hoc verbum,^ injptce codrtes GrMosjn eijdem tefiimoniis JanSiarum Scrtpturarum,^ videbis vnde Jit appellata Dialectica ne quod omnes iujii cum Deo Jaciunt quibus di6ium eji : Venite, dijputenms;
giofos ipfos reiecit. Adnotauit
f Auguft.l.i. contta Crci-
;
,
Domimts Noninnitaris fapienti pietate,fed infulsd temeritate crimineris. folidc Plurimorum ha?c confuctudo eft, vt dum non poflunt rcde argumentantcm, redarguctcm ratione rcfcllere,ftatim confugiant ad calumnias, & do£tum difputatorem,
dicit
,
&
ilbid.c.ij.
litium fatorem confeftim appcllcnt
**.
^uientm veritati non acquiefcunt, onerose ac molejie
quifccum fedulo agunt, nec ab eorum conuincendo errore difimulant , litigiofos , (jr contentiofos vocant. Talfitas enim , qux. nudari , redargui metuit eorum vitiorum nomine , qu* veritas damnat , diligentiam veritatis accufat. Magna fanc eft inter litigiofum Chriftiane difputantem diff^ercntia litigiofus enim'vcrbis contendit , non curat ' G^omodo error veritate vincatur , fed quomodo fua diEia di&ioni alterius prdferan-
ferunt eos
,
&
&
e
Hcm
1.
4.
chrift. c.x"g.
^.
g Zcnon Pfalip.
I
in
«7.
&
:
:
'*'• i^o^^o ?«^ *^''f* verbis contendit , ftue fitbmife , Jiue temperate , Jtue granditer dicat , id verhis agit, vt veritaspateat, veritas placeat, veritas moueat. Pcrquifiuit itaque S c o t v s
veritatem, f lcretn.
,
& plures aliorum
Domini confilium
^
S^cnon
8
qua bpna
cxplicuit eft^
-.
:
fententias examinauit
;
vt in vera quiefccret
,
iuxtaillud
Tnterrogate Jemitas Dei, qu£ via ejibona, dr ambutatejn ed.
Multa via interroganda Junt
,
& in multis injiliendum
inueniamus,per niultorum Jcilicet do£irinam. Subiicio de S c o T
eft i
,
Quod ita vt vnam,
ftudio vericatis
LXXIV.
Vita F.Ioannis Catis
29
indagandafjtnencc pacaca, a concencionibus aliena, vnius Paulini Berci Auguftiniani
tcftimonium tis
Duns Scoti.
*
:
Ntim cum
ttciem fMulo altim
,
Ioannes Scotvs, inquic
quam nltf
,
inueJligAttdd vertttitujludio
intenderet^noutu ffitiones,
* ^erti dtat.
men-
^ mrgumentA inuenit.feculi/ires
dijpcultstes excogit/tuitpMlias opinionesfr/tter communem difertiptme tuetur, dr Aliorum dtitA
stque rstiones fubinde csrpit. Hdcfere omni/$ dijputationis grstiA res,
LXXV.
>
vt inde verttAtis amato-
& differendi feriti haherent, in qut felicifime exercerentur.
Qbfcurum aucem cfTc, quod fecundo loco obiiciebacur,duplicicer poceft accidcrc'','^/ vtnon
^ff'UitwL.
, , vt Heraclitm cognemento 2>»t«>»{ ^ cicero x. ferhibet, quia de natura nimU obfcure memorauit : aut cum rerum ebfcuritas non verborumfa- • adapcauic profundiffimis,qua: difcutiebac, arcanis. Pcr vniuerfam Theologiam,& Metaphyftcam,in nacuralibus,& fupernacuralibus fcienciis fubcilia excogicauic argumenta,nouas adinuenic quzftioncs , abfcondita decexic myfteria; quare fublimia rcrum principia
efuia de indujiria ita qui4 loquatur
inteffigatur
i
&
mirum
obtutum, vclut incer nubes Aquila,fuverum efty8£clarum,quod manibus palpanc aucfenfuum rudi contadu exercent. In profunditatem myfteriorum obiipuritatem operis reiicic Trithemius *, dicens, Do£fifsimus S c o t V s, adeofrofundm,vt c Ttithcm. tim fcrifta faucisfint fenetrabilia^t Antonius Contarenus^^Patriarcha Aquileicnfisi^f//- Jconu7e fta eius reconditifsimos fenfus habent. Hac etiam ratione obfcurus mulcis in locis Augufti- ad.Tarujf. fubcilicer fpecuiacus, nihil
(1
cerrcni fenfus
peruolarit, humircpentibQsobfcuris,quibu»idduntaxac ,
^
nus, obfcurus AriftotcIes,obfcurus Plato,obfcurus ftolis dixic S.
Pccrus
'
,qu/tdam
ejff dijfcilia
& ipfcPaulus Apoftolus,in cuius Epi-
intelleBu , ^«^ indoHi
,
& inftabiles defrauant.
Quod de illa, quam fcripfit ad Romanos, potilfimum inrelUigunc incerpreccs
;
in
humano fenfu craftauic
my-
Apoftolus, Dei Spiricu inflatus, ad myftcrij,& quxf"Roman.ii.
obfcuritatcm fufpenfus atque exclamans
* altitudinemdiuitiArum fcientijt ,(jr faatque inuejligabiles vias eius. Quiditaquecondcmnandus ScoTvs,quiprofunda Dei fcrutatuscftarcana,propter-
ftionis
^^
fienti/t Dei, incomfrehenjibilia iudicia,
LXXVI.
'P* '•
qua vo-
cacio Gencium,rcprobatio Iud2l:orum,aIci{fimadiuinae Pra:dcftinationis,&clcdionis ftcria,non cx
*^^'-
eaquia non complanauic,quae; alij arduo non poflunt ftudio pcrciperc?Proptcrca iudicandus obfcurus, quia obfcura ponderose tradauic , & quia puerili obuia non fecit ingenio? Quidam funt dehcatuli,qui abfque vllo labore omnia fibi vctlenc peruia,& dum alciifima non percipiunt myftcria,non hoc fuo imputant imbecilli ingenicfed doccntem facilc obfcuritatis incufant. Iniquos & incptos hos iudiccs apfe redarguit ludas Apoftolus ^ SI^acunque quidem, inquit, ignorant, blajphemant qu/icunque autem naturaliter tanquam muta
S ^fd. inca-
:
,
;
animalia nbrunt, in his corrumfuntur. Hifunt murmuratores querulofi,fecundum defderifi fua ambulantes,cjr os eorum loquiturfuferbiam^ mirantes ferfonas qudjlus gratia. Eofdem fimili afFccit ccnfura
D.Cyrillus Alexandrinus ^-.Fatuisfane cenfuetudo hdc efifemfer entmfubli
^ ^T"''-
mioridoifrin
'•>
c.»j.
fubtilitate rerum eleuari,contradeiiciuntur,durum affellantfermonem,quemadmirari deberent.
Non aliter igitur, qukm edentuli foleant,
molliora enim eligunt elementa
,
etiamfifeiora
ac meliora edulia magnopere vituferant agrotationem fuam celare fiudentes mentis quoque acumine friuati.fcientiam abhorrere folent , qua magno fiudio magna-
fint ',folidiora vero
,
,
,
que ofera
effet
conquirenda.
SCO Tl
doBnna midtomm commendatur elogiis,
C LXXVII.
A P
V T
XVIII.
/^Onfirmant hacc, clogia variorum Authorum, qua: profunditatem, & fubtilitatcm in V^eius opcribus, commcndant, & mulcis ciculis illuftrem eius volunt doitrinam. Plura alia hiclibcc fubneftere. loannes de Ragufio ', ^f^^f^'^? orationc,quam habuit in Concilio Bafilienfi,de coramunione fub vtraque fpecic,& habetur ad calcem eiufdcm ConciIij:ScoTvs,inquir,/>rrf al- ^ *'«<"'•"«. titudine,& fubtilitate doffrina antonomafiice nomen Doctoris $ v b t i l i s infcholis obti- Ocham ia
opportun^
fuis locis
dedimus
fuperifis
;
vir doftus,Pracdicacoriae familiz,in
\
»«;r,&c.Sandus Antoninus ''eiufdeminftituti:IoANNES ScoTvs,quifcriffitfuferSentendicitur Doctor svBTiLis,GuiIlieImus Ocham ', ctfi S c o t i tiaf,muleafubtiiia; vnde
&
fui Magiftri antagonifta://?<» ofinio efi.vt credo,ofinio
fubtiiitateiudicij exceiiebat.
Doctoris svbtili s,qui aiiesin
Antonius Andreas " per omniaoptimusciufdcm Scoti
'•**:*T.* -
„5 Metaph.' nAftenf.JDi.
difci- o^NjtTmb!*
pu\\iifubtiIifsimfts,(^exceiientifsimusT)o6tor A^enCis^^^&cNiivebcTgcnCM^famofifsimus.df '""•
yi^/;7/yj/w«j.Henricus VVilloc ^•.Taiesfuafubtiiit,atisrittosfrefudit,vt
Scocioper. Tora.
I.
Doctoris 1
5
svbtilis
nomen
cj
JJ'"*'^
Vita F.Ioannis
50
Duns Scoti.
yfibi congruentifsimum inuenerit. Nihilerat veltamdifficiU, veltim densd calt^ine muolutum.quod illius viuax, dr perjpicax ingenium non fenetraret : nihil adeo diftortum,& nodofum,quod non dtffolueret, &c. Hic, vt AfoUonitn alter difcifulcs ex omni cli-
npmen calculo omnium
mate ad fe traxit ^fecitc^ue, vt nihilad hac vfque nofira tempora aliud Theologica gymnafia frdter S c o t i nomen ferfonarent \fibic^ue egregie beatut quifc[ue videatur , qui eo duce vtifacrttTheologitt adytaiUo Mercurio fraieunte ingreditur. Paulus fcriptor * , author tur ,
&
iPaul, ini. pioicg. fcnt.
ygfufti^s
,
& dodus dum agcrec de ,
iis
,
qui Tlieologiam fuis elucubra^ionibus
illuftra-
runt Inter quos, inquit, faludface omnium, Vnum aliii fluribus frtHantiorem, I o a n m e m V N s natione Scotum intueor , qui frttdicta omnia , tam clare , tam luculenter , tam fubtiliter enodautt , vt merito omnibus admirandus , omnibtM venerandus , (jr omnibttsfitfiudio^ :
P
& charttate amfle£iendtts: cundit
h in
Yotilong. nc cnt.
in
,
tantum
fubtiles veras
,
,
cuit^s
vt vnius
fententittfunt frofimd*
frofofitionis fcecunditas
& vtilesfrofofitiones includat.
^^^^^ fiudij Parifienfis
,
,
(^vt fatebit
fiequenter decem
Vorilongus
^
.mentes fujpenfas faciens fra fiufore
fcendunt facultatem.ldem alibi ipfum alloquens
c idem in pnnci.fcnt.
,
frofofitionesfce-
,
vel viginti alias Doftor anciquus , S c o T v $, ,
communem
cuius di6ta
,
tran-
Scotvm':/» tanta vniuerfitate,iPzvi-
svbtilis nomen retineres^ ) tantd fcientid flenus eras ,a/^DocTOR.is doBrinam cuitts ofus nullus error maculauit. Deuotione confofitus fracifua fcribebasi dtim nemfe tuam Logicam incifiebas ita dicebas : O Deus , qui es cerroinus fine cermino. da mihi bcne loqui de termino. Et f
fuius
,
,
:
i Maur. in pag prilim.
:
LXXVUL
:
,
c Sabcll.lj.
ndetti aif 1 c.j.
,
,
,
:
,
Corios dc rcb Meaiol.
Ann. ijoj.
h Catdon. /iudec in
i
Acr.pocma;.
Eyfcngt.
m^Mcrcator tn
AtUme
Scoti»
'
,
,
,
,
'
,
>
fta
:
,
Maucuanus
^
prxclara
cum
laude dQuac,diccns:
^' f'*^ <^ homtni Deum teneri, Scoto Relligio , Dettfque debent.
Gullielmus Eyfengrenius i^i^^^tifiif^us,
Vir omni litteratura do(iifiimus,fide Catholicusdn lege Dei exeratque in Scrifturis abfolutifiimus. Gcrardus Mcrcacor ^. Nihil efi quod nonfu-
fcrarefotutjfet ingenium '^^'^ ^'
' :
Ioannis Dvns
^°^ tnuidtffent. Nunt in Scholafiico
genere ncentar.i.
,
:
ia fartis."*
I
,
,
g
^
:
^
illo
Scoti,fi (
temfora modo cultum animi elegantio-
curiosdne,
an vtili ) de rebus facris difiutandi
nihtl eo acutius ,nthil accuratius, nihil abfolutius.
,
aliquando difFufius,lucuIentius tamcn pij viri loannisEckij °,deraraScon LXXIX. fuo opere , quod Chryfofafus infcripfit,pluribus in adiungo teftimonium. Is locis ScoT VM laudat;fcdpotiflimum,Centuriafccunda,in Appendice,vbiloqucns dc Magiftro Hcrua:o,ita ait Is efi Heruaus exfamilia S.Dominici,Dofior illuminatus{zt Lazarus Soardus cognomcn fubtilis ci tribuit ) qui cum Ioanne Dvns Scoto vero cegnomine DocTORE svBTiLi, afud Agriffinam Coloniam, nobilifiimam Germania Academiam^ fublicitusde fummis Theologia apictbus magnd cum laude dijputajfe fertur. Verumfalmam Scotum tulijfe aiunt in eo articulo qui de immatulata Virginis Conceftione ,fortafie tunc in tontrouerfiam venit. E regione vero Herudum infigniter contra formalitates S co T i dimicajfe;vti hodie ColonienfesfuhmurmuranufubtilitatesHeruai defiruxeruntformalitates S coT I. Statimfoft hocdehitum naturaferfoluit ScoTVS Colonia afud Chordigerosfefulttis,Anno
Aliud
ctfi
m
fubtilitate
:
,
,
,
j 08. V.t. IdusNouembris. ^oanno inuiBa AlfefiriumHeluetiorum infuferiori Germaniaymultis Nohilibtu,(jr Princifihtts exitiofa cenfcederatio,& liga initium fumffit. Sed vtcunque fit ,exfloratttm efi nafuto^dr doElo Le^ori,Heruaum fuijfe virum dolfum,acri ingenio,^
gratia
i
: attamen Ioannem Scotvm multis fubfelliis ei fraferendumiScc.KnAtc^^ Vcga°,viromnium calculocruditus :7'/»»/A/
fubtili
• Vega de iuftificq.ii.
fracel
Vita Floannis Duns Scoti. mJifti,
Deo
doitrinam
dnce, pro •vttlitste eorum
,
^ui in/equi
^
&c. lacobinus Bargiui *. ^ovtlunt fnnSfsm frofund»m , dr tneffuhtlem
frdeellenti doffn»a,vt neque ittis mrgHmentis sdduci pefim
* Batgiai !a
,
,
Doctoris svbtilis, Ioannis Scot \,Jum decUrMturfis,(jr expojitu-
rus eiufdem irreprehenjti>iiis Dodtoris primum lii>rumfuper Sententigt. Lconzrdus Lcdioi
**
J,Vk'
ST'
f*"'-
in b
Approbationc opcrum S c o t i cdieiouis poftrcmae Ancucrpicnfis, eum vocac eotem inveItmnm Jubttltorts Tbeologtd , nc Phtlojophtd , qus in Scholis , cr eruditit dtjhui/tntorum ,
Leffio» io
'*"''"
**^
&
maxime triumphare confueuit. Claudemus hxc ccftimonio Conflaocini Sarnani ' S R. E. Cardinalis, qui dum de ve> tuftis Dodoribus Scholafticis fcrmonem inftituic , ita fubiunxic Inter quos i o a n n e s tionibus
LXXX»
DVN r-v
,
s
Scotus,velut Sol,
"
c Saraaa. in
^P
:
?'?'"]'"••
opfrumAoi, r /t luctdtjstmum tnter rudiattajyder» uJtrum,ucerrimo ingenij acaminet Aadic*. I
•
ir-
t
fubtilitdte, nc frofunditnte abdit
•
1
^ mtra reconditte doitrina ,prd cdteris omntbusfubttiifsi-
•
mus Doffor corufcat nemini, med quidem fententid qui in hocfeientid genere vlU ^tateJUruerit,fecundus. CuiusingeniJ monumentu (qua non ftne mnxim/k DoHorum hominum dtdmir^ ;
,
tione di/igentifsime leguntur) cumdr' doilrina genere,
(jr
fubtiUtate eiufmodi fint , vt optims
quandam diuinarum rerum cognitionem mirandum non eji grauifsimos viros in ea fententiafutffe, vt dicerent, S C o t v m qu
vnum, nonfolum co tuosfuos,fed dr friorum^pojleriorumque feculorum fummos nij
magnitudine doSlrin^que fuhlimitate fine controuerfia fuperaffe. ,
,
qus.
j
diffe-'
minata, nulla ed dierunt
hic Do^or,
doSlrinam fuam complexa con& dux Iqnge clarifiimus defendit, amplificat, ^ vbiquefic diffundit, vt iamper vniuerfum Orbem
nobiliJiim£ Scotica feltx Author,
fianter docet
Theologos inge-
Iruit fubtilii
ftt illufirior.
iliitis fcientijt
commoda attulit, (jr
Ex hac SeHa tanquam ex equo
Troiano plurimi pofimodum prt-
laudatifiimi principes , quorum <^ in dicendo labor innumera doftis viris
in fcribendo indufiria facram iheolegorum fcholam ita exornautt ,auxh-
que, maiorem vt eruditionis accefiionem videatur non poffe recipere. Cardijialis altcr Illuftxifftri({]mu.s,& dodifnmus,Scaninaus Ho{ius,in Confucacione Prolcgomcnon Brencij, dum valorcm Mifta: contra pcrditum hominem probat, cnumeracis aliis tnagnis Doftoribus,. qui dc hac concroucrfia traftant , vnius S c o t i ccftimonium fibi fufficcrc aic ^amuis, inquic , muUifint, qui traSient quttHionem hanc , Vcrum Saccrdocis mali Miffa cancundem valcac , quancum boni ? ( traSiant enim eam Thomas de Aquino, (jr Prdceptor eitu Albertus, tonauentura, loannes Gerfon, Gabriel Biel, dr u.lij nonnuUi : ) nos tamen vel vnius I o A n N i s S c cf T i tejlimonio contenti erimus eius verba paucis adfcrtbemus : Mifla, inquit ille, non folum valct , &c. Quaf verba dcfumpfit exQuodlibcto lo. in quo cgregi^ rem hanc S c o T V s percra^ac. Vidcri ctiam poceft loanncs Picus MiranduIanus,EpiftoIa ad Hcr> molaum Barbarum. :
;
^
SCOTl dtfcipuli. C A P V T XIX. LXXXI.
El'<5"""^ cft,vt canci Magiftri difcipulos enumeremus,&: quem fccit arbor boha,fruXV.<^Lim bonum oftehdamus. Prodicrunc cx fapiencifiiihi Do^^oris fchola plurimi aho-
13
&
rum
Magiftri , qui Religionem, vniuerfam Ecclcfiam fuis fcriptiscgregic illuftrarunc. loanncs Baftolius, quem canti fccit S c o t v s, acque in ea habuit 3rftimatione,vt hoc folo i»Mmn pracfenre fufficiens adcffe diccrct audicorium *. Errat itaquc PofTcuinus dum fub Annum ^^^^\
1466. vixiffe
Guillielmum Eyfcngrcnium fecutus. Habentur in aliquot GalliacBiMSS. in quorum finc admonetur ea ab ipfo pcrlc£la Rhemis Anno
dicit,
tsf-
i.coouoa.4!
bliothecis eius opcra
I J45. Omnium,qui tum fucrc, do(3:iffimum,oratorem facundum,& Theologorum nulli fccundum dicit Eyfcngrcnius. Cuias fuerit Baffohus non inuenio quidicat , cpitheto ordinatifsimi Dofforis, pro illius tcmporis ratione, quo illuftrioribus viris agnomina affigc,
bantur,ex optimo ordinc,& clara methodo, gaudct intcr anciquos Thcologos. Secundus Anconius Andrcas ex prouincia Aragoniae , fidcliffimus pcr omnia fui Magiftri fcdator
jfatn.
Jb-
Do^or dulcifiuus nuncupatus. Tcrtius FrancifcusMayronius,cognomcntoDo^tfr/iW/»/- ^*natus, prouinciae S.Ludouici in Gallia celebcrrimum adum Sorbonicum infticuit^vr fuo nmk. *"'"'• locodiximus ', & plurima reIiquitfuiingenijmonumenta,in quibuscrcbr6 D ffr-ita animi ' ^" 1' Anno ijij. Quartus, recordatione, fui Magiftrircminifcitur. AluarusPelagi) Hifpanusex Gallccia, D.t4. vti ex quibufdam monumcntis Pontificiis,difpenfantibus circa qucndam dcfcdum nata- ^'""'** "' lium, clicio vulgo Aluaro ?/»/<>, fiuc, deS Paio, prouinciae taroen S.Francifci alumnus li- '** cct Matthzus Fcrchius eum puret ex hoc numcro S c o t difcipulorum expungcndum; quia rccepcus cft , inquic, Aono 13 05. ad Ordinem , ipfo tefte hb.t. de Plan^lu Ecclcfiz :
'
_.*_-
<="-
;
:
i
i
4
c.i3.
Vita Floannis
jz c.ii.Sc
Duns Scoti. v m in Galliis florcntcm audirc non
Anno i ^o^.Vndc S c o t
Pifis fuiflc conftat
poterat, nccancc Ordinis ingreflum audiuit, qui Bononiaefub Archidiacono lurifpru-
Cum tamen omnes
dentiac addifcendae operam dedit. rcnt,
non auderera
rcfragari
,
Scot
i
difcipulum
confpi-
fuiflfe
cum ipfe nihil amphus dicat quam fe a Gondi-
prjcfertim
,
Ordincm Aflifij. Id autcm nos verifimihus condiximus * io Capitulo gencrah cclebrato Aflifij j inquo cleftus cft in Miniftrura Gencralem prxdidus Gondifaluus, Anno 1304. Expleto autem tyrocinio in prouincia
faluo Gencrali Miniftro admiflfum ad ft
In Annal. tigiflTe
'^°*
n.M* b Aiuar.
i.i.
S.Francifci
vbi ipfc fe nouitium fuiflc ahbi ^ teftatur
,
,
tranfmitti potuit Lutctiam
vti
:
'""'^ inoris crat maioris expeftationis Fratres illuc dcftinarc , neque diu hxfiflTc Pifis Mcl.clri^rnobis vUatenus conftat. S c o t v s autem non nifi fub illud tempus ( vti ahas ' pra^moipte j. Begardor.
«nuimus
JAiuar.
"iw^
cit.
vero per ahquod tcmpus fuiflc Aluarum , muhis in lodemonftrat*. Audiuiflc ergo potuit Scotvm per vnum , aut altc'""^ annum non tamen eum in omflibus fequitur vt videre hcct in loco proxime cicicato Quintus loauncs Cauonicus , fiucCanon, ahas Marbrcs, vti habet V Villorus: citac faepius S c o t v m , coztaneos fuos Francifcum de Marchia , Petrum Aureolum, floruit Parifiis, Lutetias
)
cis lui opcri? iple :
'ff''
joan.canoni-
:
&
«*•
LanduIphumNeapohtanum,Gcrardum de Odonis, Goalterum Burlaium. Scxcus GualQuaiterBur-
ccrus Burlxus Anglus, fui Przccptoris accrrimus impugnator,
''1p'
^^^^^^^^
A ad Ann.i$)7, f
fcriptor.
^ ahqua adhuc
qucm 61 annum agcncera .
memorat Lelandus apud Pitfaeum '. Sepcimus Frandc Marchia qucm ex cognomine Picencem credic non immcrito Pofleuinus &
cifcus
'
fcripfiflTc
,
,
gx fragmcntis a Canonico rclacis cgcegic fubcilcm repucac Ferchius * , &; S c o t i difcipulis annumcrac. OftauusLanduIphusCaracciolus Ncapohcanus, vir dodiflimus/anguinis claricacc, dignicace Archicpifcopali prxclaris funftionibus fub Rcgibus Parthe,
'
Marchia. f f erch. eit. '* foilf!*'
Guiteim.oc-
cvoliter.in Antropoi.
hVn
&
Commcncaria in Euangelia habcncur MSS. in facro Conucntu Aflifiacc. Nougs Gulielmus Occham,quem immerito Hibernum facic Voiaterra**"^ ^ , vc alias oftcnd» **, Magiftri fui ancagonifta accrrimus. Nominalium anccfignafius communiccr appcllacur non quod cam Sedam inceperic quam S. Bonauen'"'^* pluribus antc cum annis refellic fed quod magnopere iUuftraucric, dodis Hopa^is nociflimus. Eius
;
Annai Ann. ijij.
eciam principiis confolidaueric.
?_'^-
rum
ferc prascipuus
cam
in
d.41 c).vit.& in
j. 4.
14
%ln.dei4neiune.
Ann" ijT/ n.i*.
^ofaflro^'''
,
;
,
»
plerumque
His adnumeracur loannes de landuno
,
Aueiroifta-
non fuumMagiftrum ciusdoftriuam impugnando, quam cemcre nimis in vniuerfalem Ecclefiac prascepcorem loanncm X X 1 1. infurgendo, Poenicuifie camen vtrlimquc fuicrrorisalias ofteudi ^: fed& Occhamum inHiberniacanquamSandum coli fcriverone fundamenco, an falfo rumore ncfcio.. Vndecimus Hugo [>ic Volaccrranus ,
a Magiftri placitis dcfcifcens.
Pcccauic vterquc,
,
,
,
^^ NoMocaftro Anglicus
qucm Scoti
,
cmitt VVillotus &: Pitfxus
Pctrum Aurcolum
;
ctfi
difcipulum
,
&
ftrenuum defcnforem
fa-
eum Scoto prxponar. quam difcipulum alij ap-
hic in reccnfu Scriptorum
his attcxucrunc
alij
fed
;
lemulum potius
,
fetnu Au-
pcllarunt.
rt»lm.
dodiflimieuafcrunt Magiftri, multofquc cdi- LXXXII. Bonus Magiftcr bonos crcauit difcipulos , cxundantc fuae fapientix fonte , praeclarc , abundcquc aliorum irrigauit ingcnia. Bona fors , bonum obrinerc Magiftrum h«erct enim bonadifciplina , &:
Otnnes
hi
,
prxter alios minus notos
dcrunt inThcoIogiam
,
,
& facram Scripturam Comraentarios.
&
:
apud bonum pracceptorem Seneca ep.
difcipulus rabitur
;
,
aut mclior
,
vcl aflidue federe
domum redibit
profedo iuuat quotidic aliquid boni fcrcc ;
^i in Solem venit, licet non in hoc venerit
'.
^«i in vnguentaria taherna refederunt
,
aut paulo diutius commorati funt
,
,
colo-
odorem
&
loci ferunt : qui apud Philofophum fuerunt , traxerint aliquid neceffe ejl , quod proetiam negligentibm. Solcm appcllaucrunt alij S c o t v m , vti paul6 antea diximus. IIIuminauit,fouit,caIefccit ad fe venientcs,excitauit,&: accendit difcipulorum animos ad
fecum dejfet
itavtomncs ardcrent, omnes lucerent, & videretur intcr difcipulos IHc profed6IumenanipliflimeinomncsdifFudir;fed &: illi abund^ cxeeperunt, nequc camcn inaniter, auc ingrare abfque inuidia enim & liberalitcr communicarunc quod haufcrunc. Non ex illorum numero fadi func ", qui admodum illorum, qui dum ignem petunt a vicino deinde luculento illic repertofoco defident mane'ntque : ita hifemper afsident praceptori nec accendunt ingenium fuum, vt domi,fuefruan~ tur igne. Sublaco namquc hoc iubarc , &: extru(flo igne tanti Magiftri ipfi lucerc & ardcre vifi funt, quorum fulgor ad Solis confpeftum prius abforbcri vifus eft. Mirum fanc quomodo adc6 paucisannis cocpotuit infigncs crearc difcipulos, qui aliorum non contemnendieuaferuntMagiftri.Nequcfcio,an fuerit exTheoIogiacprincipibus.qui itagloveritatis ftnidium
,
ScoT vs,quafiSolinter aftra.
,
;
m Plutarc.in °^'
,
,
,
,
,
riose rcfulferit in fuis auditoribus.
Omnes hi auditorcs, fed non per omnia fccCtarores, plures cnim, non paucas Scoti fcnomnia fcrmc fc ci oppofuerunc. Hoc autcm non opponendi
teutias impugnarunt;alij pcr
ftudio.
LXXXIII.
Vita F.Ioannis Duns Scoti.
??
ftudio , fcd vcritatis indagandz ardori tribuic Mauritius Hibcrnicus , ita fcribcns dc Occhamo * Forte , inquit , non in vitufertum Do^oris, quem fuum , Reltgionis , fuhtilem
^
:
fterumque nominaf
&
fed rtgore Mtnorum , qui nemini parcunt fjnterefi (jrconmoti. Familiarcm, ingcnitam dixcrishuius fodahtij viris h-
fcrifjit
,
:
,
fcientiA ,fibi /tffrofriatis bcrtatcm, facilitatcm fuis obfiftcndi
&
,
&
,
vel
quod
vcritatcra Jibcre quacrant
vel
,
quod
nolincvidcri fuis pcr omnia applaufinc. Placcc in vcritatis inquifitionc animus abomni affcdionc hbcr ; procul fic amicorum ftudium , Magiftrorum amor , vc facilius apparcac vcritas , qua: omniam prxfcrcnda cft dileftioni. Si tamen hxc cohxrerc
a
Maur.
4. Iibri
in c.
dc
1.
princ. JHinorili»/*n.itiatc
tfl
•vtTHalit^lt'
iium.
&
vjgcac , & iftamancat indcmnis, habendacft racio prxcipua Magiftromancac honos , pcr quos ipfam.quam venamur gloriam fumus affccuci. Turpc cft vc qu« accepi , in cum a quo acccpi , arma conucrcam. Occhamus &: landunus plus czcccis S c o t i dodrinam labcfa(3arc conaci func. Scd concra iliorum cjccerorumquc aduerfariorum ftudium inconcufla permanfic ncquc fuic hucufquc , quifohdi/fima cius principia deftrucrc auc firma fundamcnca pofiTcc conucllerc. Ab ipfo fcrme obitu coepit haberi in honorc per vniucrfum fodahtium, & eius dodriLXXXIV, na placcre eam cradiderunc ahis difcipuh & ab his ad^ofteros tranfiuic. Ab vno & alpofifunt
rum.
,
vc
illa
llhs fuus
,
,
:
,
:
ccro feculo in difciphna Scholaftica ab vniucrfis Minoricis habetur pro Antcfignano
communi Magiftro
&
Magiftri
ScttUi frtci'
putu ordi»i$
,
cam
,
:
& in ahquoc Comitiis
in curfu Philofophico
Mirum eft quomodo omnium cucric fodalicio
,
gencrahbus ftacucum
quam Theologico
,
cft
,
vc
t.l»gtfltr.
&:
Ledores omnes
eius fenccnciam fequancur.
cordibusipfcDoftor, &ciusdodrina
infederic
,
roci pla-
vc ncgledis celeberrimis Theologia: principibus Alexandro Alenfi irre-
,
Dodorc
&Seraphico S. Bonauencura,quorum dodrinacancoperccommcnvnum S c o t v m fibi prxfixeric cuius difciphna imbuendi cfTenc vniuerfi Fracres in omncm cerram fidem Chrifti dififcminacuri. Quo vero rcmpore ica primum ftacuerinc Ordinis Redtores non omnino conftacj video camrn Occhamum cum indigicare pracclaro illo agnominc Ordinis Doitor i Sc Antonium Andream prore magna reputaflc,fi eius dbdrinam cam Mctaphyficam,quam Theologiam cIariori,&: brcuiori compcndio Ordmi tradidiflcc in quam probabilitcr iam omncs inclinabanc. Vterque vero cum fueric S c o t i difcipulus & paucis poft eius mortem annis fcripferic, facilc iudicandum cft , & virum omnibus placuifle & poft morcem cius fcripta valde dofragabih
daca
cft
,
ab Ecclefia,
,
,
,
,
,
,
Ctis arrififle.
S coT
LXXXV.
I
porro
,
tanquam
Scholaftici cxercicus Imperacoris
,
nomen
&:
a^ftimacionem
ad minimam eius ofFenfionem commoucantur in calumniacorem infurganc neque a fcribendo dcfiftanc donec laefara honorcm inftaurcnc.Vilis quippe noca eft, probrofum habere Maglftrum. Hinc tot Apologix pro S c o T I famae indemnirate fcriptaj, vt folus Mattharus Fcrchius Vcglenfis Dalmata Ordin. Min. Conuenc. nofter amicus, vir grauis, &: folidc doftus, crcs edideric, priroam concra Fredericum Macenefium, fecundam concfa Abrahamum Bzouium Polotanci faciunt vniucrfi confodalcs
vc nihil fupra
&
,
num,
,
cerciam in
,
&:
,
,
Paulum louium Nouocomenfem. Aliam fcripfit
llluftriflrmius
D Hugo
CaucIIus Archiepifcopus Armacanus, Hibcrnia: Primas ex Ordinc Minorum Rcgulans Obferuantiac,afrumptus,in eundcm Abrahamum Bzouium alteram cius difcipulds Hugo Magnofius eiufdem Ordinis, nationis,in Nicolaum lanfenium Bzouij confodalem, &: defenforem. loanncsScommclius CoIonienfisMinorica Conuencualis dodcpro roftris declamauic necnon vir clariflTimus profeflTor Eloquenciae apud Louanicnfcs Nicolaus Vcrnulacus, oftcndens palam demonftrans S c o t v m fupra inuidiam eJfe.Optimc.fohde, ncruosi pro codem deeercauic Author Nitelac Francifcanje Rchgionis, Hibernus in principio fui opcris. ScoTivicam fcripferunc Paulinus Berti Auguftinianus, Pecrus Rodulphus fcd brcuiusrninufquc cxzStc quam oporccbac grauius vcr6,largius, &dodms Ferchius pracnominacus vcerque Ordin Minorum Conucncualium. Ex Obfcruancibus Marianus Florcncinus, Ludouicus a Manganella, IIluftriflTimus Cauellus largifldmc , adprincipium fcripci Oxonicn. Marcus VlyflTiponcnfis iparcc Chronicorum, Grcgorius Ruiz in liminc Commencariorum in lib.4. Scntcnciarum , Ipanncs a Pola in ;
&
,
;
&
&
&
;
:
;
principio opcris in
primum.
E P i.XXXVI.
I
L O G F
S.
T
Ti£c difFufius in S c o ri commcndacioncm,&: dcfcnfioncm diximus, nc pcriclitanci XjLfama: canci Dodoris dccflrc vidcrcmur. Inglorium volunc aEmuli qucm gloriac fux auchorcm depraedicanc Francifcaui quocidianis calumniiscxpccunc, quem hi perpccuis ,
;
laudibus
§}iiin«m eint •vitatn fferuttt.
fcrt-
Vita F.Ioannis
34
Duns Scoti.
iaudibus profcquuntur; &;obfcurarc conaiitur virum clarcfcit. Aliorum fada breuius ego licet perftringam
bus obfiftam fius
:
pro S c o t o tamen
fchbendum duco
;
cuius dodrina vniuerfus
, ,
licet indulgentius
pugnandum
virilius
,
acrius
Ordo
calumniatori-
dcccrtandum
>
ncruo-
nomine tota periclitatur Religio. Hoc vno gloriatur fedandam fibi propofuit difciplinam quid fiat fi ha:c cli-
in cuius
Magiftio huius indefcfse , cum matrisglominetur ? Si ille non audiat gloriose ? Pcrit cum filioparentis honos, ria immenfa: prolis honorificentia. Non licet communis Magiftri , & torius Ordinisfainam contcmnere. llle confodalibus do£trinam tradidit; illi pcr Orbis plcnitudincm difFundunt;fi calumniis dcnigratam, fi dctradionibus obfcuram quid fupereft,nifivt pufiUi fcandalizcntur * ? *y£-Fiimationein homimm non folum imfudenter verum, fjr cru^gltf^y ifi Ijdc re ccntemneremus, ciim animas occideremui, (^ua exhono nomine,ex bonaofinio:
;
&
,
a Aug.
bono
ic
1
viaui-
tlift. }. c.
,
Magifirorum fendent. Nobis itaque necejfaria efl vita noflra, aliis fama noflra. porro & alia mihi eft ratio , pro homine ifthoc , grauius agcndi , quod indigne tradubonus, qui nulli dctraxerit ; qu6d gratis perfccutioncm patiatur, qui catur vir acquus ,
No» r^e
fmtntdieii.
&
quod vituperctur,vt noxius, qui fuerat Vndcquaquc laudabilis: quod ab infcrioris notae hominibus crimen infcraturei, qui communemhominumfortcm tranfccndit. Huius proindc &c2Eterorum virorum fapicntiflimorum qui Chriftiaimpugnatur
fine crimine,
,
num Orbcm fuje
nomcn traduci
^ Pro quorum memoria ac propatriit atque deluhris frefugnandum futarim acfi nonfecin CiloVall^ lio. fro illorum laude mihi firmacafienda effent , non miniis flrenue lihenter caferem , quam illi fro communi falute ceferunt. Ignofccndum itaquq fi fcrmonem longius protraximus ; pro viro bono indigne tradu£I:o fcripfimus, pro Magiftro decertauimus imuftas vtiquc illi^tas calumnias fufcepimus refcllcndjs.
b Cicero
in
yii w^, _g^/or/^,
doftrinae facc illuftrarunt ,
,
acerbius fero ,
:
;
;
lEsri
.
TESTIMONIA VARIORVM AVTHORVM de S c
Trithemivs
oT
I
operibm,
de Scriptoribus
Ecclefiafticis.
Oannes DVns, nMtione Scotm.Ordinis Fratrum Minorum, AUxMndri Alenfis Anglici diofiis
*,
qumdam
Parifiis auditor
,
,
Supcr fenccntias. Quodlibeta quoquc.
lib.4.
^
&adeopro- ^'^^^^j^
fundus, vt eiusfcriptafaucisfint fenetrabilia ,drohid quoque minits -vfitata. Edidit quadam infiruffa volumina, quibus nomenfuum ad notitiam fofieritatis tranfmifit.
vMe
vir in diuinis Scripturis fiu-
& eruditus, &in Philofophia Arifioteiica doifi/imus
n.14.
E quibus extant^ Cufientes circa Prolog.
lib.i.
Cun6lA res
Dc cognitionc Dci.
lib. i.
^iafumma
In Mctaphyf.quacftiones.
lib.i.
Scrmones dcTcmporc. Scrmones dc Sandis.
lib.i.
difficiles,
nobis.
Eruntfigna, &c. In hoc.
lib. i
Commentarios in Euangelium,& Apofiolum fcriffiffe dicitur,aliofque varios compofuiffe tra, qui ad notitiam meam non feruenerunt. Moritur temporibus Alberti Imperatoris Anno
liatus
Vom.
15
08. Indi£i.6. Coloni^ afud Minores fepultus.
GviLLiELMVS EvsENGRENivsde Teftibus Catholicx vericatis ad Annum Chrifti 1503. :
IOannes Dvns o,natione Scotus *,quem multi BoSlorem fubtilifiimum vocant,^ frincifem Theelogorum, Ordinis fiis,
Minorum , Alexandri Alenfis Anglici auditor * quondam Pari-
atque difcifulus,vir omni litteraturadoilifiimus,fide Catholicus, in lege Dei exercitatifii-
ViJe
tU
umn.). Videibii n.14.
rnus,atque infacris Scrifturis abfolutifiimus.De cognitione Dei volumenfcriffit. Aliud ^od-
libetorum confecit. Lucubrationes infacra quatuor Euangelia,(jr Efifiolas Pauli abfoluit.^uatuor libros Sententiarum
Lombardi
expofuit. Sermones quoque in
honorem Sanfforum habitos
flures reliquit.Moriturin Agrifpinatum vrbe Celoniaex apoplexia,Anno Chrifii
M.CCCVIIL
ibidem ad Minores fepultus.
SixTvs Senensis
libro quarto Bibliothecac
fandx.
IOannes Dvnsivs, natione Scotus, ex Minorum familia Alexandri Alenfis Britanni, quondam inGymnafie Lutetia auditor *, viradmirandaeruditionis,fubtilitatefr4ditus,ob *
vldcikiJ.
frofundifiimam dicendi ebfcuritatem 2x9T«»ij,id cft,tcncbricofus,gf«o
fuo dillam emnibusfcholis notifiimus ;fertur fcriffifie Commentarios in Euangelium,^ A^ofiolum : e quibus iffejragmentum legi in Efifiolam ad Romanos valde eruditujn,ac fenfu frofun-
dum , fed iuxta Autheris nomen tenebricofum obfcurum , dr vix in eius fchola detritisferuium : cuiusinitiumefi, Circa Epiftolam Pauli adRomanos./i citmfroximis annisTypegrafhus Lugdunenfis excudere moliretur,& a me efigramma effiagitaret, eferis, vtfierifoletjnitiofrafigendum, venit illico in mentem nullum aftius carmen laberis obfcurati conuenircqukm iBud, qued Hierenymus cuidam Ez.echielis vifioni frafonit , his verfihus : ,
Hier.lib.14.
in Ezech.
Hjc labor illa domus ,
Vt quondam
& incxtricabilis crror,
Parictibus textum caecis iter
Mille
viis
habuiftc
Anm Domins
^eid.
,
Idemlib.f.
ancipitcmquc
dolum, quo {ignafequcncum
Fallcrcc indcprenfus
Claruit
Vicgil. f.
Crcta fcrtur Labyrinthus inalta
,
& irrcmcabiHs error.
1508.
Henricvs
)
.
Teftimonia variorum Authorum H E N R c V s VV L L o T in Athcnis Orthodoxorum Patrum
56
I
I
fodalitij Franeifcani.
Oannes Dvns. ^ijs, i:
(jr
Huita 'viri n/itiiles dum exfloro
,
idem illi
,
quod Homero
qut in quocunc[ue genere difciplinarum exceUuerunttContigijfe video.
,
^ omnihus
Cum enim regiones
papuli interfe certent quis opulento pignore ditefcat,fit vtplerunque quilibet fuum effe glo-
&
Herodotum:de Stefichoro Lyrico eft. De Homero videre eft Plutarchum De noftro Dunfio Variafunt opiniones : alij Anglia,alij Scotia,alijin vlteriori Britannia, ad Caledoniam filuam ortum cenfent. Recordentur tamen, qui in afiignando huim
rietur.,quod
alienum
Poeta,Gyraldum.
clarifiimt virifolo patrio laborant,non
nes Gcorg
:
lib.i.
omnia aquafertilitateyomnesfroducere,ferre'que regio-
adeo verum eftiilud Maronis, Hic fegetes , illic vcniunt fclicius vux, Arborci fcetus alibi , acque iniufla vircfcunc
Gramina. Partim Oxontj, partim Pariftis S.TheologtA inftituta haufit ; talefque hauftd fubtilitatis riuosprofttdit, ^-/Doctoris svbtilis nomen,calculo omniumftbi congruentifiimum inuenetit. Nihilenim erat,veltam difficile,veltam densa caligint inuolutum,quod iUim viuax, perjpicax ingenium non penetraret : nihil adeo difiortum nodofum , quod non dijfolueret. Faciunt eum quamplurimi Colonienfis AgrippinA factdtatis au^orem , ereBerem : quo citm mifiui venijfet^confiansfama efi,primores cum toto Clero obuiamprodiijfe, deduBiimque abtjs
&
&
rica'T loa.
&
vrbem , maximo cum honore applaufu incredibili. Hic vt ApoUonim alter dijcipulcs ex mttndi climate adfe traxit fecitque vt nihil ad hjtc nofirA vfque tempora, aliud Theologica gymnafia^prater S c o t i nomen perfonarent :fibique egregie beattu quifqtie videatur, ejui eo duce vtitur, (jrfac. Theologi* adyta , iUo Mercurio pnteunte, ingreditur. £)uam multis
Vidc Philo- in 1"
&
,
"'^'^^
,
acutifiimi ingenij vires tcftatas reltquerit,quia latts noftra iUius meritis impar
omnino cenfetur,
non ditttius in
(jr
ijs
explicandis verfemur
,
fcripta tantummodo enumeremus
,
a
Theologicis
incipiamtts.
Sixtus Senenfts,poft aliquos iocos, memorat fcripftjfe in Buangelium,& in ApoBolum } quibuifragmentum fe legijfe dicitin Epiftolam ad Romanos valde eruditum, ac fenfuprtfundum; fix in eius fchola detritis peruium Commentarium : cuius initium eft , Circa Epiftolam PauH ad RotTianos. Scripftjfe autem in quatuor Euangeliftas , (jr Paulinas epiftelas varios libros, extra omnem ;
Vide
Sixti
Scncnfis te-
fupra
rcJatii.
&
eontrotterfiam
eji.
^
lib. i. leduram in Gencfim. lib.i. Scrmoncs de Sandis. lib.i. Sermoncs de tcmporc. Supcr Magiftrum Scntcnt. duo diucrfa {vtvocant. Scripta egregia quorum pritts Oxonienfe , altertm Pariiienfe appeUabatur, Tradatum de primo rcrum principio.
Edidit
,
Dc cognitionc
Dei.
Collationcs.
lib.i, lib.i,
Tctragrammata quxdam. Reportationes.
lib.4.
Quseftioncs Quodlibctalcs.
lib.i.
De Perfc
lib.i.
j
lib.i.
lib. i.
Veniam ad philofophica. lib.i.
Pcrihermcnias.
lib.t.
Priorum. Pofteriorum. InEIcnchos. Commentatus eft Mctaphyficatn Ariftotclis. In libros Phyficorum. Quxftioncs in lib. dc Anima. Thcorcmata quxdam. Habet Commcntariorum impcrfci^orum.
&
I
V
lib.t.
lib. Vniucrfalium. Prardicamcntorum.
i^m/jT/ in
i»b.z.
lib.i. lib.i. lib. 1 1 •
lib.8. lib. i. lib. i
lib.i.
Eft
dc operibus Scoti.
^7
Eft & trfiiifHui eiuidAm dc modo fignificandi, qui Grammatica fpeculaciua dieitur \fed
y'
p«f«"
* quihttfdam creditur ejfe Alherti de Saxonia. ^1^- ^ Floruit Anno i}o8. Orbi inuidens tantum virummors,illum fuffitrAta ctelo reddidit,Coloni£ «Ji^ii opai. Agrippind VI. idus Nouembrif temforibus Alberti * Imperatoris (jr apud Min^res conditm eji PotiuiH£ in medio Chori adaram maiorem : cui/u tumulo pius quidam Vates hoc Epitaphium dneis lit- j" ^"'1"" '
,
teris afpinxit.
nottros Ann,
Antc oculos faxum -J- &c.
j}o8.n.8.
,
Projiat etiam ibidem tabella ab eius difcipulis,
cum verftbus
,'"
his appenfa:
,5
"
n^
ibid.n.jo
Parifius plora*,&:c.
Inaltera quoque abrasa tabula ,
&
prope vetuftate exesA, leguntur fubieSti verfus leo-
nini:
Clauditur hic riuus
&c.
-f-,
t
&
alia carmina,quibus explicatur pietas eius, (jr maxima religio in Beata Leguntur quoque immaculatA Virginii Conceptionem nam fuborta Colonia Agrippin* graui de ConceptioScotvm cortne B. Virginis , inter difcipulos Alherti cognomento Magni, argumentorum copia aduerfariorum tela detorcfuecertatione tanta ingenij fubtiiitate , bat, ac retundebat fudmque tam validis rationtbus ftatuehat fententiam , vt fummopere
^
:
^Ioannem
&
;
,
auditorum coronaplauderet, vndc^ue or^DocTOREM
svbtilem proclamaret. Itta,hre-
uier vtfim, mtffafacio,
Antonivs PossEViNvsin Apparatu facro. ANN E 10 ledoniam Hales
,
Parifiis
men
cognomento
s
filuam
,
Dvn
s
,
Ordinis
Minorum natus in vlteriore ,
Gulielmi Varronis Anglici
in fcholU obtinuit
Britannia, ad Ca-
eiufdeminHituti (non autem Alexandri de
& ex eo Sixtus Senenfis qui Anno 114^. diem obierat) & difciputus floruit Anno Domini 300. a patria Scormo& i» diuiois Scripturis ac in Philofophia Ariftotelica ddeo prdfti-
vti putabat Trithemius
quondam auditor
,
,
,
I:/ic
1
,
,
DocroK
svbtilis vt in diftutationibus palmam cAteris prariperet atque ob id Hicprimum in Anglia Oxonij Sententias interpretatus ; deinde in fchola Parifienfi primum locum ajfecutus Academiam illam illuUrauit Theologia fcholaltica mulquod rnulta qud non ita patehant eruerit,fatis fubtilitatibus exquifitis aufta in quihus cium efi vt qui eius doBrinam fe£iantur Scotiftdt vocentur. Hunc^autem complures inftituiffe difcipulos conBat : inter quos fuere prdcipui Francifcus Mayronis Antonius Andrea Aratit
,
,
fuerit appellatus.
;
,
,
,
,
,
,
,
gonius
,
frimam
Aluarus Pelagius
,
natione Hiftanus
Dionyfij AreopagitA lihrorum
hunt, falluntur : alteri enim
& loannes
,
^i
vero huic DoStori
parttm defacra Hierarchia e Gr*co conuerfionem afcri-
Ioanni Scoto
& Athenis Grdce didicit,ea referenda
Canonicus.
efi.
Monacho,qui multis ifiumfeculis
Nimirum
ille
vixit Anno
%TJ.& iujfu
antecefiit,
Caroli Calui
Francerum Regis libros illos Latinitate donauit; difcipulus olim Bedd, , (^ collega Alcuini» qui poftea ah Alfredo Re, (jr vnus ex quatuor fundaterihus Gymnaftj Parifienfis ge e Galliis vhi Carolus Caluus eum fouehat reuocatus in Angliam infchola Oxonienfi, qua ab ipfo Alfredofuerat inftituta , prdegit. Sed cum Ordini S. BenediBi fe addixiffet difcifuli quos ( vtfit ) erudiendos fufceperat apud monafierium Malmesberienfe , contra ipfum
fiue Albini
\
,
,
,
.
conj^irarunt
,
graphitfque ajfumptis transfixerunt
martyr chrifii Porro fcripftt
jtftimatus
,
atque illum fAuifime interemerunt
eft.
Ioannes Dvns
pleraque in Theologiam ,
:
(^
& in doSirinam Peripateti-
cam : quorum hafunt infcriptiones. Scriptum Oxonicnfcfuper Sententias.
gum
huitts
primi
lib. 4.
quod incipit
:
Circa Prol$'
lihri.
Scriptum Parifienfc fuper Sententias. Quodlibeta.
lib.i.
Collationes Parificnfes.
lib.r.
De primo omnium rerum principio.
lib.
Theoremata.
lib.i.
Intelte£ius inteSigibilis*
De cognitione Dei.
lib.
^is fumma
Tetragammata quzdam. Sermones de tempore. Sermones de Sandis. Commentaria fuper 4. EuangeUflas.
lib.i.
Scoti oper.
Tom.
I.
lib. 4-
i
.
i .
lib.i.
Cun^aresdifficiles.
Vtrhmtantumftt,&i.c.
Primum rerum principium^
Erunt figns ,
,'
nobu.
SiCc.
lib. i.
o
Com
lbid.n.45,
.
.
Teftimonia variorum Authorum
jS .iHtit
.
Commentaria fupcr
»»
Circa Epft. Pauli ad Rommos, Scc.
Epift. Pauli.
Lcfturam fupcr Gcncf. ad
littcram,
lib. i
Quaeftioncs fupcr Vniuerfalia Porphyrij.
lib. i
Circa Logicalia.
QuaEftioncs fupcr Praedicamcnta.
lib. i.
^/tritur vtrum
Quxftioncs fuper
lib.
lib. i.
Circa fubieBum huitu
Quasftiones fuper
lib.
Hb.i
^xritur circa
Pcrihcrmcnias.
Priorumenta. Quaeftioncs fuper Hb.Poftcriorum. Qu^Eftioncs fuper lib. Elenchorum, Quacftiones fuper
dc Anima.
lib.
liher Pr^dic. lihri.
lib.Priorum.
lib.i.
Scireautemopinamur.
lib.i.
^
lib. i.
Quaeftiones fupcr Metaphy fic.
lib. 1 1
Omnes homines natura.
Expoficion. Mctaphyfic.
lib.ii.
luxta confuetudinem.
CoUedion. conclufion. Metaphyfic. SuperPhyficara Ariftotelis. Super Catcgorias eiufdcm.
lib.ji.
Conclufion- MetafhyfAriftot.
Terdntque
feripjijfe
afoflexid correftm
e>c
lib.8.
lib.i.
fufer cdteros libros ^ variofc^ue comfofuijfe alios traSfatus. Denique hac luce migrauit , die 8. Neuembris Anni 13 08. Colonix. Agriffindi,
SluamuU a
plerifque exiHimetur viuus fuiffe hf*' immobilem interdum federe jolitum ,fenfibus fofitis mente nimirum rafta in altifimarum rerum centemflationem , atc^ue ita demum ab hominibus huius rei nefciis,fefl:inato funere fromortuo elatum. CAterum Anno i j8o. Venetiis a Melchiore Seffa editdfunt ^dlfiones quatuor voluminum emendatiores quam antea. Addito libro Refolutionum fcripti Oxonienfs fufer fententias loANNis ScoTi,/? Melchiore Flauio illuJlrato,(^ authoritatibus noui,& veteris Tefa-
fefultus in Conuentu Pratrum Minorum.
matns. Ferunt enim diem totum
,
(jr
amplius
,
,
,
San^orum Patrum fententiis comprobato. ^diecit autem Bartolucius Afifias huic editioni Syllabum generalem
jnenti, ac
,
ftue accuratum
Jndicem in illud fcriftum Oxonienfe Ioannis Scotx ^ ex antiquiore Indice colle^um, cjuem lacobus ab Afculo , vir doBus olim ediderM. Eo videlicet SyiUbofer ordincm Alfhaheti materias, definitiones, diJlin£tiones, axiomata , enunciafeleBos doBrin^ Scotiae flofculos ,
&
Theologicas, tum Perifateticas,flriBimattigit. altj i^IoANNE DvNS Scoto , quaji non ^uinetiam quoniam louius fuis elogiis folum obfcuriore ,fed dr" veritati ( vt non reile futabant ) tenebras offundente licentitts fuerant locuti Ba/rtolucius Afologia Syllabo fr&fixa vindicat Scotum ab obtre^atione , cutus doBrind graue illud teUimomum extat, quod eius libri ahfquevllo erroris ndtuo, vfque in hanc tiones, inftgnioresfropofitiones,
tum
^
,
,
,
,
diem Aug. ferm. admcd?'"''
&
trecentos circiter annos in OEcumepicis Conctliis inuiolati fermanferint. ^^^^^ cum illud D. Augujlini de laude Charitatis verum fit ; llle tenec quidquid latct, quidquid patct in diuinis fermonibus , qui charitatem feruat in moribus haudmi:
&
charitate frdditum t i l i s affellati , modeftia , fi ingenium DoBoris S v b altiftmos fenfus eruere fotuerit , ad veritatem indagandam. Nunquam enim fuam fententiam frofert in aliorum iniuriam , vel defrejsiqnem : quin quorum aut errores conuelUt aut adeo flerumque fuffreffo nominefacit , vt Chriftiano ofiniones excutit tam id modefte ,
rum fuerit
,
,
&
,
fe&ori
hiftffe
a Domino fafientiam
(
certe
integram mentem)
coniici foftit.
Infignes Scoticas dodrinae Scriptorcs. eos autem , qui S c o t i doSirinam illuftrarunt,fuit Petrus Aquilantis Ordinis Minorum cognomento Scotellus. Hoc enim DoBore non folum ad S c o T i fubtilitates verum etiam ad D. Thom£ ac reliquorum Scholafticorum doElrinam facilis faratur via. Hic vero au£iis duobus Indicibus altero ^dftionum altero verborum Stefhani Nouelletij oferafro-
INter
,
,
,
,
,
,
,
emendatiorin lucem Pariftis,ex NicoUi Niuellij officina Anno 1 5 8 j. o//cf Antonius de Fantis Taruifinus Tabulam generalem Scotica fuhtilitatis emiferaty oHo Se£lionibus iterum abs fe caftigatam Anno i o. Lugduni , oftimam illam quidem , diit
&
JJ
fer Alfhabeti ordinem quamlihet diflinBam. ^arum frima materias omnes ^ S c o t o dijputatas , vel fertraHatas : fecunda decifas conclufiones circa fertraBatas materias : tertia frdcifuas entium definitiones : quarta fubtiliftimas diuifiones ex omnibus voluminibus Sco T
I
congeftas
;
quarum cognitiofacilem fraftat aditum ad fleraqueomniafercifienda: tanquam : fexta fropofttiones
quinta regulas in exflicandis rerum omnium frofrietatibus
,
certa Theoremata fro decidendis concluftonibus ex Philofofhia fenetralibus defrompta -fpti-
ma flurimas
SanElorum Interfretum amhiguas frofofitiones
;
nimirum Ambroftj
,
Hilarif,
Auguftini,
de operibus Scoti. K^itguFiini
Gregorij
,
,
Damafceni
,
Anfelmi : quin
& Auerrots fugnantes fententias
etUm
39
"^
Philofophix
triflicis PeripMtetic/t
oHaun qu£ omnium Seffio vberior &fru. Huofior, Epitomenfcibilium feu Mare magnum Scoticarum omnium Jpeculationum conttnet. Ad quArum Seilionum calcem idem Au£iar,Jiue CoUeBor,digrefionemperbreuem adtecit,qua
K^riHotelii
,
:
,
,
vnum congefit ^feritmmethodicam oculii fubiicit. Beerat autem huic editioni fecunda SeHio , feu Tabula refolutionum , fiue decifarum con~ clufionum : fed dr hafcepojlea curauitidem , quem diximut , Bartolucius , adiici altera editione VenetA adjingulos S c o t i Tomos.
eorum, qux in
Sed cjr idem Antonitts de Fantis explanandd S c o t i Logicd,atqtte adeo intelligendo S c oT o operamfuam, qud extat,impendit. Prxterea fuit Paulus cognomento Scriptor , qui citm ^iujliones S C o T l in primum Sentent. Tubinga qux tum erat Catholica ciuitas Anno 1498. expofuijfet ^ deinceps hic liber Carpis , eius oppid* Principe Alberto Pioprocurante, editus ejl Anno i^o6.a BenediEio Dulci,
,
he/lo.
Gratianus item Brixienfs in ^*ft. S c o t i infecundum Sententiarum cum dofle fcripfifeodem Principe, Typographo, loco, (^ anno emijfus eft.
fet,
Francifctts Lychetus Brixienfis
^odlibeta S C o t
Commentaria erudita in
ciim abfoluijfet
i
;
tres
primos Sentent. libros
hicpoftea a Paganino de Paganinis Brixienfi
,
,
& in Anno
1 y 17. euulgata funt Venetiis : fed (jr poftea nouifiime in omnes Sententiarum libros ab Andred Zenario Venetiis exiit iterum in lucem. Petrus Tartaretus fcripfit Reportata in 4. Sentent. S c o t i , (jrin ^dft. ^odlibetales eiufdem S c o t i Anno 1J19. c^iyio. a Claudio Cheualerio Typographo , quA deinceps
Parifiis excufafunt.
loannes Vigerius Genuenfis in Primum Sentent. S c o T Joannes Taurinus de Tridino.
i
,
quem
Venetiis
Annn
i
y 1.7.
edtdit
Hieronymus Gadius , qui lo.annos in publico Bononienfi Gymnafio docuerat Metaphyficen^ ^odlibeta S c o t i, qu» in eadem Ciuttate ex officina loan.Bapttftx, PaeUipro-
fcripfit in
dierunt,
Anno
i
j
j }
•
lacobiss Malafofiius
profejfus eft
cacinus ,
,
K^iccefiit
1
,
ipfe Patautj publice 47.
Enarrationem in Primum Sentent.
fcripfit
Anno
Bargius
^ qui ^
lib.
annos publice Metaphyficen
Scot
i ,
quam
Gratiofus Per-
560. Patau^ dedit in lucem.
denique nouus labor hac infcriptione
«m/^^.Rcpcrcoriiun locuplctiflimunv
:
tam librorum Scntcntiarum quam Quodlibctorum Dodoris Subtilis Ioannis Dvns Scoti , olim ab Hieronymo dc Fdrrariis Fantano Viglcuancnfi Ordinis Prajdicatorum Obferuantium & Hacrcticx prauitatis Inquifitore Fcrraticnfi coUeftum nunc opera R. P. F. lulij Hiflbpij Cxfenatis Ledoris Patauini , ciufdem Ordinis, in luccm editum: a quo adiedz func ctiam opiniones , & propofitioncs a S c o t o contra D Thomam ad probandum aflumpra: quafque loanncs Capreolus confutauit hoc figno ^ demonftratac Opus maximo vfui futurum non tantum S c o t , &: D. Thomx dodrinam profitcntibus, fed & omnibus ferio Thcologica tradarc cupicntibus. Venctiis apud Melchio,
:
,
,
:
i
:
rcm Scflam, Anno
1
j88.
Cxterum quodad hoc genus Indicum ftue Repertoriorum attinet ,Jpero viris eruditis valde probatum iri loannis e Cetonia ordinem Alphabeticum ad^sft. S c o T i tam in 4. lib. Sentent. in J^odlibeta quam in Metaphyfic. atque in lib. de Anima. Eas enim omnes in Compendium ita redegit , vt magnus Studiofis laborademptusfit. Porro cum mu/tosante annos Itber hicfuiffet editus recufus efi a VVendeltno Spirenfi , locis ^ S C o t o, vnde eadem depromptafunt, adnotatis. Edidit quoque Roma, Anno i ^S^.apud Dominicum Bafam Conftantius Sarnanus Cardinalis librum qui infcripttis ^.Conciliatio dilucida omnium conttouerfiarum,qux in dodrina D.Thomz, &Ioannis Scoti leguntur. ,
,
&
,
,
^od fupereft
admonitos velim promeo captu candidatos ftue Philofophid , fiue Theovt qtioniam tanti viri , qualis fine dubio futt Ioannes Scotvs, plerique interpretes non omnino eius mentem funt ajfecuti , dijpiciant quinam in primis fint verfandi. Et quoniam antequam ad Theologiam accefferint ,Jolida funt in Philofiphia fuitdamenta i/$eienda , curertt , vt hac e S c o t o reife intelligant. ^uam ad rem permultum conferet , vt prst manibus habeant Philofophiam naturalem ipftus ex 4. Itbris Sentent. ^odltbetis collogia
,
,
,
,
^
leEiam k Philippo Fabro, de quo vide in verbo, Phihppus Faber.
Etenim prodiit
Ioannis Dvns
Scoti Philofophia naturalis
^odlibetis coUe^la in Theoremata diftrihuta , Scotiopcr. Tom.l. ,
,
^Jf 4. lib.
& contra aduerfarios omnes o
1
,
Sentent.
ef*
tatn veteres,
quam
Teftimonia variorum Authorum
40 quam
recentiores impugnationihus
& defenfienibus illuBrat»
nc dilucidata. Cui prdmijfa
,
funt lo. Theoremata prdcipuas diffcultates Logicas compleHentia: necejfarius ad Formalitates S c o t efl traEiatus breuis , facilis ,
&
,
Fabro Fauetptino Ordin. Minor. Conuentualium
tippo
Parmenfi Gymnafio Regente, ac in canobio apud loan. Bapt. Bertonum.
S. loan.
,
Artium
&
S,
& incuius fine addttus ;
1
AuStore eodem Phi-
theologid Do&ore
,
Euangelifid Leifore.]Fenetiis,Anm
& in
1
601.
IdANNES PiTSiCVsde Scriptoribus Anglis. 'Oannes Scotvs, i:_candum putant. teiltgunt
;
vt olim
e[uem alij
Aliqui denique ,
tefte
Dyn
Dvn
s, alij
s,
Seneca epiftola
i
z.
Dvn
s
i
v
M
Dc
his vide
viiam Scoti ^'**
^^^^
>
c o t , vo'
Scotum appellat, non tam apa-
tria,vclnatalitio loco,quam ahingenio obfcuro. Sic enimfcribit : S.rt9Teim,\6.
s
appellant, 2)tfr«vo> in-
Heraclito cognomen Scotinon fecit orationis ob-
fcurttas. Sixtus Senenflib.^. BibiiothecxfanBx,
obfcuritatem
D vn
nonnulii etiam
Ioannem Dvns Scotvm
oh profundiflimam dicendi
eft,tenebncorus,qu6d olim obfcuriffimi Anaxagorae cognomen
cognominatus. Non
tamen addit fuiffe natione Scotum.
reite
Nam quare tamfollicite
probat cognominatum Scotum ab ohfcuritate,fific vocari exiftimet a natione?Dicamus igitur ego,quod Heraclitus,<^ ille quod Anaxagoras fint natione Scoti\fed reuera,vt ego ex Lelan-
&
do,
(ir
Lelandus ex vetufiis codicibus
Collegtj
Mertonenfis Oxonij manifefie colligimus,fuit hic
Ioannes,Scotus cognomento, Anglus natione ,Northumhrius patria,parochia de Emildon,villula
Dynftam contraSte Dyns, qua trihus ,
ad Mertonenfe Collegium niediocri fortuna
,
,
circiter
ah Aluefico diFiat milliaribus Angltcis
vhi aliquando S c o T v
ingenio plane
ad
litteras facio
,
fiuduiffe dicitur
s
(jr
ad miraculum
,
(^
pertinet. Fuit vir
,
fubtili
,
atque acuto,
vt non tam hominem mentis acie jlupendum quam inter argutos Philojophos quendam dixeris Dcum- Poftquam Oxonij aliquot annos magnocumfru&u fiuduiffet , in-^atrtam fuam Northumhriam reuerfus , apud Nouumcaiirum Dunelmenfis Epifcopatus oppidum non ignohi,
le
Dtui Francifci fantHonibus fe ohftrinxit
,
,
habitum fufcepit
,
c^ fuo tempore fuh
illa
fan^a ohferuantia profefionem edidit. Succejfu temporis denuo mtjfus ad Oxonien. Academiam intermijfum nonnthil (iudtorttm curriculum ardente quadam difcendi auiditate <^ inextiniuthilt fcientiarum ftti redintegrauit. Adeoque incejfanter lihris inhttftt vt pedem non retraxerit donec ibi fupremam in facra Theologia iauream effet confecutus fimulin ea ,
,
,
,
;
fuhiimi facultate
& Docior creatus &
Sententiarum expiicauit *
Confule vitamc.7.
^°f^
^'^
,
;
Profejfor faHus.
deindc Anno Domini
1
5
07,
Itaque primum Oxoni/ Magiftrum
* ah
Ordin. Generaii Gonfaluo To-
Capitufo conftttutus Regens,feu Profeffor Pariftenfvhi denuo Theologia curfum docuit.
tandem Coionix Agrippind idem
Auditorum applaufu (jr densdque caiigine inticiutum qttod tile fibi faitem non reddiderit perjpicuum , dr clarum : nihii tam occuitum, C^ ahftritfum quod perjpicax eius ingenium non penetrauerit ^etenebris eruerit : nihiique deniqne tam nod^fttm, qucd ilie, quaft quidam OEdipus non diffoitierif, Tertio
mira
fuhtiiis in^^enij fui teftificatione.
praftitit incredibili cttm
,
Nihil enim erat tam ohfcurum
,
,
,
,
Non defunt
quifcrihant, huncfuiffeprimum auiiorem,fundatorem,
^ inftitutorem Acadecum Ciero & pO'
mi.( Colonienfts,etimque iiiuc miffum,aprimorihus vrhis obuiamprocedentihus
puio terhonorific}fufceptum,CJ' quaftfoletmi pompa vfque ad ConuetumfuorU deduEiamfuiffe. Pofleafchoias aperuijfcfacram Theologiam docuijfejam tertio Magift Sentent publicitus com-
mentariis illuftrajfe,fuxque eruditionis,& ingenij monumenta indelehilia ibi reliquijfe.,vt vfque in hodternum diem exceiientis huius DoSloris nomen , (^ eruditio, opiniones ,feufententid
arTumenta, (^folutiones,fundamentaJolida,^juhtiles diftin£iiones omnis deniquemirahiiii viri memoria ,fummo in honore illic habeantur. Ferunt tamen non tuncfed poft annosfere ,
centum Anno videitcet Dom. ,
i j
88. fuhVrhano
Papa
Vl.ptthlicis fundatis le&ioniht^i-s
,
de-
Academiam ereliam, flahiiitam (^ priuilegiis munitam ad Vnitterfitatis Pariftenfis ftmiiitudinem fuum exordium accepijfe.
hitis aftignatis (lipendiis
,
,
,
^^ofempore
Coionict docuit ,cocurrentihi^
vndique viris dotiifimis,orta eft infcholis contro-
uerfiagrauis.quid de Conceptione B.Mari
concepta ?
Omnes Alherti Magnifeiiatores in peccato conceptam fttijje aJferuertint:Scotm,
^a
fentetia nuncetiampotiores Cr quotquot erantfuafchoU contrarium mordictts tenuerunt. pie defenditur.In hac autem concertatione S c o t v s partes obtinet,magtfque cemmuniter tam accurate,tamfuhtiliter, tam neruose,omnia contrari^partis argumeta inpublicadijputa-
&
tione diJfoluit,vt ipfi etiam aduerfarij ,vei inuitiftupendum hominis ingeniuconfefi
uerfopr&fentium confenfu,tanquam vno oret)
ocr OKEM svbtilem
iint:quo titulo vfquein hodiernum diem innotefcit. Sed itiius ingenij ;
fumere poterimus quam ex ,
iis qtnx.
cum vni-
eiimprontmciaue-
vnde euidentius argumentum magni
viftens fcripfit
,
& inoricas pofierisreliqtiit. ,
Scripfit
.
..
trvvP
r
Scrifftt
Mtem
Je operibus Scoti.
fro hreuitMte vitd
,
41
qusm vixit , dr tUtitudimt terim ,
& multituiinf
lihro-
rum fUrte m&shiiis.
Le&uramin
De De
Genefitn.
lib.i.
rerum principio. primo rcrum principio.
iMSS, Oxcnif
itt
lib. i.
Domine Deus f$eBer.
lib. i.
Collegie neuo.Extnt Venetiis
Anno i^^y.NancM vidi in BibliothecM Frim-
eifcMrtorum.
Commenc. in Euangelia.
lib^.
In Epjft. D. Pauli. Serm.dcSandlis. Serm. dc temporc.
lib plurcs.
In Magift. Scnccnc.
lib.i.
Erunt ftgnit. In hoc Euttng.
lib. i
Commcnt. Oxonicn.
Vtrumhominifrofiitu
lib.4.
ifioftt,iLQ.
^
^
lMSS. Oxonij in Coll. nouo in Mertonenfi , Bulliolenfi. Cantshrigid in puhlicA in Et in CoUegio C/»y hahetur MSS. in Primum Sententisrum , cum his verfi,
Collegio S. Petri.
hus in fine
lihri.
Iftud opus fcripfic S c o t v PariOis dixic
&
,
s
,
dum corpore vixic,
ob hoc fua fama
reuixtc:
Nam (ibi S v b t l s nomcn fubtilia donanc, Qucm vcftisvilis, pcsnudus, chorda coronanc. i
cundcm Magiftrum Reporcacioncs
In
gum
I
•
i
Parificnfes.
lib. 4.
Circs Prele-
Sententiarum.
CMSS. cum multis aliis
eius efcrihus
Oxony in
Dc cognitionc Dci. De Perfcaione Scatuum. OHSS. Cantahrigid in
Oxonij in Collegio nouo
Extant Norimherg^ Anno 148
Quxftioncs
iMSS. Oxonia
De
in
lib. i
^^i* fumm»
lib.i.
Status Frxlatorum.
nehis cognitio.
Coltegio S. Benediffi.
Quodlibcta Scholaftica.
iMSS.
Collegio Balliolenfi, Lincolnien. Orialenf
1
.
Cunita
lib.i.
res difficiles,aitSalomon.
Merton. Magdal. Cantahrigid inpuhlica,& in Collegio Vidi.Nancai apud Francifcanos.
Porphyrium ,
&
vctcremartem
in fuhlica. Extant Venetiis
Anne
i
y
1
Ariftoc.
Caij.
lib.i.
1.
medis figniEcandi.
lib.i.
tMSS. ihidem.
& Poftcriorum.
In hb. Priorum
lib.t.
lMSS. ihidem.
Puto
)n Cacegorias Ariftotelis.
lib.i.
Quxftiones Vniucrfalium. Quaeftioncs Przdicamencorum.
lib. i.
ejfe quttliiones
etiam hahentur
1
1
.
lib.i.
qua hahentur Oxen^ MSS. in Cdlleg. Wiccamice,(^ Mertenen.vhi
MSS. multa a\ia
eius ofera.
Quzft. in Mecaphyf
lib.ii.
In frincifio Metafhyfica.
fJKSS. Oxenij inCollegio Ballionenfi. Extant VenetiisAnne 149J. hliotheca Francifcanorum Namcai.
In Analycica pofteriora. In Ariftocclis Phyfica. In eiufdcm Meceora.
lMSS. Oxonij
lib.&.
Seire
^ lyoi. VidiinBi-
Mttem efirhmur. lib.8. lib. i
inColleg. Magdalen.Bsllielen.Ori*len.
In Elcnchos.
lib. i.
Thcorcmaca.
lib.i.
Sceti ofer. Tom. I,
05
Tertte
:
41 Teftim. varior.Auth.de operibus Scoti. Tjfrfio frittcifAliter circa
diffa VoStoris.
lExtant Venetiis 1497. Viii in BiyUothecaFr/Nteifcmorum Nancsi.
Quxftioncs in lib. dc Anima. Commencarios imperfcdos.
^ fi,
alia,
Kb. i
plurima. Inueniuntur oferum eius volumina o^e
quinque in Collegio
Balliolenfi.
BallioL^ Cantahrigid in ColLegio
•
lib.i.
MSS. Oxon^ in
Collegio
Mertonen-
Pleraque eiui Philofofhica MSS. funt Oxonij in CoUegio S.Petri.
eft Colonia, taitus afoflexia VI idta No~ fub Anglix Rege Eduardol I. lacet autem ibifefultus in magno Trancifcanorum Conuentu in medio Chori ante fummum Altare tumba admodum JJ>lendida in cuius circuitunominaquindecim Do6forum Ordinis S. Francifci infcul^ta leguntur. videlicet in farte fuferiore tres Summi Pontifices duofunt Cardinales : a laterihus hinc inde DoEiores decem ex quibus fex funt Angli natione. Ad fedes autem hocfeqkens Efit/t-
Tandem
Atate virili
,
fntfrofera morte raftus
uenihris,AnrfQ ChriHi 1308.
,
,
,
,
,
,
&
;
fhium laminis meis incifum hahetur viJe fupf»
Antc oculos fajjum
,
&:c.
F.IOAN
va'\s\'
F.
lOANNIS
D V N SCOT
S I
GRAMMATICA SPECVLATIVA.
o
4
CEN
AU H I
1 AC
CENS V RA R.P.F.LVC.5
VVADDINGI
Hiberni de fequenti opere. Vvshoc gemimm ejfe S c o t non eft vnde duhitart popm neque altos dubitajfe iegi pratervnum Henricum i
5
,
WtUotum,
qui jiipprej^is nominihm .quofdam att credtdtjfe
ah Alherto de Saxoniafmffe compofttum. Legit ttafortafis in impreftone
tur
:
Veneta Anno
modis
SubtilifTimus tradatus dc
Speculatiua dicitur , atque
Dodori
15 19.
in
cuim fronte ita hahe-
fignificandi, qui
Grammatica Or-
Subtili, Fratri loanni Scoto,
dinis Minorum,inrcribitur,Iicct Albcrto de Saxonia ab aliquibus atcribuatur.
§lmnam njerofmt illt,quific attrihuant, ego non comperio. Or^
dtnem Eremttarum S.Auguftini profffm Alhertm , tnter Scriptores eiufdem inpituti connumeratur a Jofepho Pamphylo inChronicis,^ a Thoma in Anajtafi AuguHtmana.
Sed nec
Popuinus , inter opeta qu& Alhertum fcripfiffe recenfent iHud attexunt, Jmo primum , quod fcnpfijfe referunt Commentaria fcilicet ad tahulas Aftronomicas Alphonji Regis , fua manu exaraffe Anno 1551. 'vnaniih^iter conGratiano
,
hi
,
,
nec Antonius ,
,
Jj?irant
tem
,
eafque afferuari Bononia in Bihltotheca S. Dominici
decefit
Anno
Eiatum , prAfertim in Logica ergo poteft
:
Scotus au-
1508. ^f fipe indtgitat in fuis operihus prsidi6lum tra;
quam adolejcentiori fcripfit
Atate.
^Hjon
qui trigintafaltem annis foftfcriptam Scoto Logicam, pr^di^tum opus compofitit Aftrologicum. ejfe
foetus Alherti
,
a
partum ejfe fcrihit loannes Pitfieus ex fide CoM.S. BihliothecA puhlicA Oxonienfis. Et in Bthltotheca CcenohiJ
fpfius Scoti 'uerum dicis
S. Frartci/ci huius Vrhis in Tyans-Tyherina regione
,
in codtce "uetuRo
«^S. cuim opera 'vfijumus in hac edttione, adfinem opufeuli,ita hahetur, Explicit liber loannis Scoti in facultate Grammaticali
fecundum modos
M.
CCCC.
fignificandi
LVI.
per
me
,
videlicct
Vcrona fcriptum omnium 'vetufitftma
L. de
die 17, 0(Slobris. Extat
huius operis editio Veneta
modis
,
,
,
dc
modi
fi-
cuius initio itapr^figitur : Scoti fubtilis
iignificandi libellus incipit
:
^
in fine
,
Expliciunt
ab exccllentiffimo, altifTimoquc fapientiac Profeffore , Magiflro loanne Scoto , &c. Imprefli Venetiis pcr Simoncm de Lucre i^.Augufli 1499. gtiifidandi cditi
Deinde
41 T>emde
DoBor
ipje
hb,
Priomm q.^. ef
i.
traBauit in Grammattca Speculattua. Et repetit de
tu
j
modis figntficandi abfblutis»
^ Trifcianum citat, cuius in
fiione
11.
Vmuerfalium
illo
^
19. tnulta hahet
ex
ijs ,
quA
Elenchorum q. 17. easferme relatiuis, qu& dixtt in tlio trada1.
opufculo aliquoties memtnit. §lftA-
inteiledumnon attribuere aliquam froprte-
ajferit
tatem reiper eius tranjmutationem 3 affertque exemplum de modis fignif-candt,
quod eifdemferme
%.^ alibifApe.
'verbis docuit in
Grammatica Speculatiua cap.i.
In quem locum loannes Angltcus quAfi.j.att, Iftud
cxcm-
plum Do(^oris pertinet ad Grammaticam Speculatiuam , quae eft multum fubtilis, 6c quafi ficut Logica. ^uAjiione 16. ad/\,prtnctpale gf inteUigendi iuxta doCtrtnam in ea-
dijiinguit intermodos fignificandi
,
dem Gr^mmatica tradttam cap
^
cialtus.
Eft vtique
inquit
,
,
vbi Anglictss q.\y §.fed tuncffe^ pro illis primis modis recurrendum ad -l.
5.
Grammaticam Speculatiuam qux nominatur de modis fignifican» di, quse non minus videtur difficilis, quam Logica, quia videtur aliquo modo fubordinari Logicac, ^c. Similia habet Maurititis q. 15. in ,
IJniuerfalta §. ad 4. princtpale.
JUa nos tn hac prAjittimtis runt,
ejfet
editione, ^vt
omntum , qu& hucufque
prodie-
corr^dtj^tma, coHatis inuicem duabtss, quas citauimtis, edtttoni"
bus Venetis , alia Tariftenfi Anno 1605. reitquis puriori.
Multa
gine indtcauimus
,
^ Codtce MS. Irans-Tybertno,
correximus in textu, ledtionis varietatem in mar-
capitulorum adhibuimus partitionem iuxta materia
^ Codicis MS. Sedtonum capttaltum diFirtbutionem edittone T^arifienfi, ^ Venetis aliquanto dtBinBam. dtuerfitatem
,
,
ab
Tradattis porro tn eo genere ferius efi,^ vtilis,^ valde neceffaritss ad intelltgenda (ecundum
veram ^uocum Etymologiam plurima, quA traHan-
^ in Metaphyftca
vnde non immertto dtxit Maurtttas citatus h&c prsefiipponere diffufam cognitionem de modis fignificandi , quorum ignorantia , inquit , multum impedit a fpeculatione perfeda Logicali, Metaphyficali, maximc in dodrina huius Do-
tur tn Logtca
,
:
&
(Storis.
Ad percipiendam ettam genuinam 'vtm ^erborum,^ veram fer-
monis proprietatem valde conducet
,
nequefciam quis ex antiquis Gram-
^ aliquando citat, aut fubtiltori modo, velgrauiori methodo rudtmenta hAc leuioris ponderis ^ facimaticis, quos tlleferme
omnes
conjitluit
,
,
Itoris
etji
,
MtneruA, pertradauertt.
5;:
n.
INDEX
INDEX CAPITVM Grammatic^ Speculatiu^. Trosemium Authoris.
P^^i-^S
»5-
Dc
Nominis.
fpccic accidcntali
ibid.
VoMODo modusfigni-
Cap.
16.
ficandi diuidatar, &c dofcribatur. X.
A
quo modus
ibid.
j.
j\6
4.
ibid.
Quomodo modus fignificandi a modo intclligendi & a modo ,
cflendi diftinguatur. 5.
17-
In
quo modus
quam in
fiibie(5to
,
19.
fcilicct
minuj.
in,
11.
Dc raodo
modis
8.
Dc modo
9.
De
ibid.
11.
dcclinationc 55
Pronominis.
48
fubalternis generalibus
Nominis. ibid. De modis fignificandi fubalternis minus generahbus Nominis communis. 49 Dc modis fpecialiffimis qui con,
fignificandi efrcnriali-
fpecialiffimis.
14.
Dc fignificationepropriaProno-
libus Pronominis.
57
minis. 15.
Dc modo
ibid.
fignificandi cfTcntiali
generaliffimo Vcrbi. t6.
Dc modis
& fpccialiffimi*
Verbi.
58
17.
Dc modo fignificandi accidcnta-
18.
communiffimo Vcrbi. 59 fpeciaaccidentalibus Dc modis li
Jioribus Verbi,
& in particulari ibid.
Dc coniui^ationc, & fignificatio-
Dc modis fpccialiflimis qui contincntur fub modo adiacentu.
60
nc accidentali Vcrbi. 30.
Dc modis fpccialiflimis, qui contincntur fub modo appropriati.
De gcncrc accidcntali Vcrbi. 6i Dc pcrfona numcro & figuri ,
,
Vcrbi. 31.
52.
ibid.
fignificandi cfTcntiali-
bus fubaltcrnis
dc qualitate.
De modis accidcntalibus Nomi-
5<>
De modisfignificandi accidenta-
modo per fi/iantu.
nisincommuni.
Dc modis
13.
raodis fignificandi cfTcntia-
ibid.
14
&
bus Pronominis tam fubaltcr-
ibid.
13.
,
fignificandi efTcntiali-
nis,quam
fignificandi ciTentiali
tinentur fub
it.
pcrfona
tcr generaliflimo
fignificandi adiuis in
gcncralifTimo Nominis.
11.
ibid.
Grammaticali.
Si-
ibid.
^cciali.
10.
fcu Gram-
,
Grammaticali Nominis.
Dc
gnumi diSiioifars orationts,^ ter-
libus
Dc cafu
10.
inucniatur.
Qualem ordinem habcnt ad
E)c
53
De figura accidcntali
ibid.
uicem ifti tcrmini,
7.
Nomi-
ibid.
47 6.
accidentali
maticali Nominis.
ibid.
fignificandi., tan-
Dc numcro nis.
18.
A quo modus fignificandi immcdiate fiimatur.
accidcntali Nominis.
ibid.
/ignificandi radi-
calitcr oriatur.
Dc gcncrc
33-
Dc tcmporc Vcrbi. Dc modo fignificandi fimo Aducrbij.
6i.
ibid.
gcncralifibid. 34.
De
44 34.
Dc Qjodis
fignificandi cfTcntiali-
busfubakcrnis Aduerbij. 35.
ficata:
,
ibid.
Dc modo
Dc modis fignificandi
6^
Participij.
De modo (ftionis
,
liflimo
,
tam
40 De modis talibus
4i
Dc
diuifionc conftru6tionis in-
tranfitiua:
nas ,
,
pcr adus ,
& perfo-
& fpccialitcr dc intranfiti-
ua a<5tuum.
70
gcncra-
ftrudionis intranfitiux a£tuum.
fiibaltcrno fpcibid.
ibid. 50.
66
fignificandi effcntiali
Dc conflru6l:ionc intranfitiua pcrfonarum
fignificandi acciden-
piis 51.
in fpeciali
,
& prmci-
congruitatis ipfius.
71
Dc fpccicbus conftru(5tionis tran-
gencraliflimo Pra?pofitionis.
fitiuse
,
&
ibid,
principiis congruitatis ipfius.
7?.
Dc modis aitcrnis
fignificandi
quam
Dc modo
tam fub-
51.
ibid.
fignificandi cffcntiali
53.
54.
Finif Indicis
prarfcrtim
adtuum
conftrmarionc tranfitiua per-
tatis ipfius.
gencraliflimo Intcric(5lionis.
^7
De
,
fonarum, &priricipiiscongrui-
fpecialiflimis
Pra:pofitionis. 43.
69
via diuifionis. 48.
49. Dcvprincipiis congruitatis con-
Coniundionis»
Dc modo
ibid.
Coniun-
cffcntiali
quam
Dc
68
natura conftrudionis in fc,via
Definitionis.
6^
(ignifjcandi
ibid.
paffionibus o6to par-
47. Dc conftrudionc in fuis partibus,
ibid.
cialiflimo.
41
46.
Dc modis fignificandi accidcntalibus Participij.
De tribus
tium orationis ingcncrali.
cfTcntiali-
bus fubaltcrnis &c fpecialiflimis
39
45.
fignificandi cfTcntiali
gcncraliflimo Participij.
38.
Intcricdionis.
& cxpartc modi fignifi-
candi.
37.
mis,& de fufficicntia diuifionis
Dc modis cflcntialibus fpccialiflimis AducrbijjCxpartc rcifigni-
$6.
44. Dcmodisfignificandifpecialifli-
6^
Dc congruitatc fcrmonis dum fc,&in communi. Dc pcrfcdione fcrmonis.
Capitum Crammatica
73 fccunibid.
74
SpecHlatitiA,
F.IOAN '1
aU
.f {
.7.f
F.IOANNIS
D V N COT
S
DOCTORIS r
A
R
c
S
I,
SVBTILIS,
rA r V
De Modis fignificandi
fiue
,
s
Grammatica
ipeculatiua.
PROOEMIVM AVTHORIS. VoN
I A M quidem inteU'tgere,&[cire contingit in omni fcientia^ ^ ex cognitione principiorum,vt fcribicur primo Phyficorum text. Mnhldi foww^/»/. I nos crgo , volenccs habcre fcicntix Grammaticx "'*• noticiam , circa omnia cius principia , cuiufmodi funt Modi
r«-
.
(ignificandi, pcr fc
rum
prim6 oportec
Scd antequam coprxmitccnda func quxdam quibus plcnarius ipforum intellcdus haberi
inquiracur noticiain fpcciah
in gcnerali
non
,
poceft.
(Ine
mliftcre.
,
Quorum
Vnum&:primumcft,quomodo Modus fignificandi partiacur &: dcfcribatur. Sccundum eft a quo Modus fignificandi radicalitcr oriatur. Tcrtium eft a quo Modus fignificandi immcdiatc fumatur. Quartum cft quomodo Modus fignificandi.a modo intenigendi,& a modo eflcndi, diftinguatur. Quintum eft, in quo Modus fignificandi tanquam in fuo fubicdo inucniatur. Scxcum eft, qualcm ,
,
,
,
^^ uttMnJsfia P'*»>*>"*»-
"^"
,
ordincm habcant ad inuiccm
ifti
tcrmini, Signum,Diifio,Psrs orsticnis, dr Terminut.
& ^mmodo Modu4 pgnificandi O*
C
(^ faffi-
MUi.
djni.
, efl;
prietas vocis, ab intelledlu tc
qua , vox proprietatem
provt al.quod-
paflluo.
di aEliutu
fignificMidi p*ffmmy eft
*
I.
care,
eft
pcr
fib.i
Modm fignifican-
modus ,
fiue
rei fignificat.
Mfdut
modus^fiue proprictas
voccm fignificata. Et quia
& confignificare eft * Seoti oper.
pro-
conce(Ta,median-
Tom.
I.
rci,
fignifi-
quodammodo agercj
,
&
confignificari
,
cft
* quodam-
al.
qaoj-
inde eft, qu6d modus,vel proprieras dam. vocis, roediante qua,vox proprietatem rei a^tiuc pati
;
modus
fignificandi adbiuus norainavcro , vel proprietas rei , provt per voces paQIue fignificatur , Modus fignificandi pafiduus nuncupatur. tur.
A P V T
uo,&
figrti-
ficAndi, »Hi-
fignificari
modo
fignificar
R c A primum cft fciendum, quod Modus fignificandi duo imponat zquiuoc^. Dicitur cnim de modo fignificandi afti-
imf»rt»t.
tius
deJcribatHr^
I
5Utdnffigni' flc»Hdi dn»
Mcditi
diuidatur,
,
Modus
luxta quod notandum , quod cum intellcdbas vocem ad fignificandum , & coDfignificandum
4Ipfe
$.
ali-
imponit , dupiicem ei rationcm trihuit fcihcet quato al>tcc rationcm fignificandi,quz vocatury^^m)&
quam efficiturfignum, vcl maliter eft
Didio
quae vocatur
vox
;
&
fignificans,
& fic ror-
rationem confignificandi,
tyb.
Jatfluffws
Modus fignificmuU ^Hiuus, pcr quam
duftictm TMfienificans,fitconfignum,Tei confignificans; lientm vtti
& fic fomialiter cft pars orationis cft
Cod. Tiaof-
pars
; ita qucd pars fccundum fe,pcr hanc rationem configni-
A
ficandi»
tribuit.
.
Grammatica
46 iicandi
quam
fe^
,
wodum
adiuum ,
fignifjcandi
per principium formale, fcd
ran-
pars relata
eft
fpeculaciua. ginamur ex
ad aliam per eandem rationem confignificandi
adiuam , tanquam pcr
principiura eificiens in-
trinfecum.
Ex hoc
j. J4odi fignlfieanJi n^iui,
, quod rationcs confignificandi modi fignificandi a£tiui,per rc,& prij^^^ ^j Grammaticam pcrfinent, tanquam prin-
patet
aftiuxjfeu
paiHui, ad
"4»»"^
*'"'
EtfTinfteiur^fimodifignificandiadiuijinno-
minibus priuationum , fumuncur a modis eflendi habituum, tunc nomina priuationum efTendi habicus,& non priuationis defignabunt, & hoc pofito nomina priuationum pcr luosmodos figni^candi adiuos erunt * confignificatiua falfa.
cum fint rerum
Htnt.
ntn
& fic de
prpprietates,nifi quantuq;i ad iIlud,quod eft for-
tif^m ptrfirajjiui
Dmcenff ,
Dicendum,qu6dnoneftverum;imm6nomina priuationum,per fuos modos fignificadi adliups, defignant circa priuationcs modos intelligendi priuationum,qui funt eorum modi eflcndi. luxta quod fciendum , qu6d licct priuationes non finc
^'P'^ confidcrata in Grammatica. Scd rationes confignificandi padius , fifu modi fignificandi
^sJGrJnm»-
capite LeonUyCOMda
aliis.
accidcns
,
Grammaticam non pcrtincnr , nifi per quia non funt principium partis ora-
'^Jo"is,nec formal.e,nec
male in
cis
cum
,
emcicns,
hoc ctiam fortc a modis
in
non
^gnificandi adiuis
difcrcpent.
i i.
lnn»ntia,
configna.
li. Solutio.
anima *,Tt patet J^.Met.text.^.&c funt en- * Vidc DoA. fecundum animam,& quia eprum intelligi eft '" P°'}" ^.^ !* eorum cfIe,ideo corii mpdi intclligendi crunt eo- ,'„^ & §.'^^ rum modi cfTendi^vndc nomina priuationumjper rationts in tiua in
tia
^
e^ ^uo modu^ Jignificandi radicaliter
C
-^
A P V T
II.
Clrca fccunduip notafidum pmnw mo4i4i pjnificmndi aliiuui efi »i>
«liqu*
rtt
froftittntf.
lufmodi rationcs ackiui
non
fint
,
fiuc
fuos
quod cum humodi fignificandi ,
a.ftiuos,non erunr f c6- oppcfitum. quia cum modi intclligcndi ^ configna. priuationupi rcducantur ad modos intelligcndi habitus ( nam priuatio non cognofcitur nifi pcf
h^bitum) ideo modi efrcndi priuationum , tandem ad modos effendi habitus rcducuntur.
%4 quo modus fignificandi immediate
fignificandi a6liuum ab aliqua rci proprictate
ledus vpcem
quod
quia ciim iniclad fignificandum fub aliquo modo ;
fic
patct
fitmamr.
;
C
fignificandi aftiuo imponir,ad ipfam rci propric-
tatem
afpicit, a
qna modum
priginalitcr trahit
adiuum cum fit vir-
uus
& pafliuus
piinata rei propricrarenccellarib
di
fciliccr aiftiuus
mouctur er^o :
modo fignificandi aiSbiuo,
corrcfpondcc
nliquaproprictasrcijfeumodus eflcndi rei. Sed fi contra hoc pbiiciatur quia hacc vox ;
rignificariua,fcilicet
nus,
quod
eft
modus fignificandi * tamcn in re non correfpondct,quia ;
/ignificata fibi proprietas eft
proprietas patientis
,
a
qua fumitur
foeraini-
numgenus. ,
& figmenra fub nuUis pronon fint entia & tamen
prietaribus cadunt,cum
,
voces fignificatius priuationum,& figmentorum piodos Ugnificandi adiuoshabenr,vtcx«V/«,C'E'*-
tfi profrittM
10. fnnatitntt #*yi«t» hahi.
iibHt inttBi-
lnntHr.
cft
modus inrelligen-
imelligendi mEHuus eft ratio concipicndi,
diante
intclledus rci proprictates
,
concipit
,
velapprehendit
gendipaffluHs {k\i
:
fignificac,
Mgdusautem
proprictas rei
cft
,
cuius eftmodus
& fufficit quod fcnfibilibus
,
non rcpugnet non intelligimus
ipfi
ftantias feparatas
idco
:
fijb
& ,
quia fub-
nifi
ex
iftij
intelli-
apprehcnfa.
, qu6d modi fignificandi adbiui fumuntur immcdiarc a modis intclligcndi paffiuis quia modi figuificandi adViui,non fumuntur ^ modis efTcndi nifi vt hi raodi eflcndi ab intel ledu apprehenduntur :modi autem cflendi, provt ab intcUedu apprehcnfi,dicuncur modi intel:
ligendi pafnui
;
^uomodo modtu fignificandi a mqdo telligendi y (^ a modo ejfindi
in-
VicfcDoft.i. Petihcr.
q t. $.Ad partcni oppof.
in
Mccaph.tcr1.
4.
fummar.
x.
40. Sc inPr^dicani.
&
in
«cd.iy.q.
diHinguatur^
C ,
&
A P V T
modi
IV.
intclligcndi paifiui
,
ic
eflcn-
modi
paffiuus, eft ipfaproprictas rei, prout ab incelle-
ficandi a£tiui cx prpprictatibus partium
eiufdcm
liter; fed differunt
6tu apprchcnfa. rei
idem materialiter,&
formaliter : quia
Mpdus
modus
rea-
T
Modut
ejfen.
iii,intelHgen.
cffcn-
'
^«^f 'A"
fignificandi paffiuus eft
proprietas , provt pcr voccro
fignificatur,
j.
cj.r.in 4.d,i.
Clrca quarrum norandum , quod modi di
I.
in X. d. 41.
di eft rci proprietas abfolutc; modus intelligcndi
At
fignifi-
candi adiui.
q. 3.
norainaimponimus ,& nominibus corummodos fignificandi aftiuos attribuimus.Similiter in nominibus figraentorum , fumuntur modi figni-
quam ima-
modi
d.t^.ci.i.n.v.
fignificandi paffiuijfunt
ous imaginamur Chinurttm componi,
tjuibttt
proprietati-
hut fumantur
c.t. n.
Similiter priuationcs intclligimus, cx fuis habitibus , idco fub proprictatibus habituum eis
ex qui-
14.
A
tuali
&
,
87.
(|
vniuet. ad ^, pcincipaic.
Dicatur ergo
proprictatibus fcnfibi-
lium cis nomina imponimus : nominibus eorum modos fignificaiidi adiuos attribuimus. Vndc licct in Deo,fecundum veritatcm,non fit proprietas pafllua , tamen imaginarnur ipfum tanquam patientem a noftris prccibus.
his vide
prout ab intellc-
fumuntur-
,
Dc
quo me- Doa.
,
finfihilibut
l^ Heo non
duplex
& paflluus. Modus vninerjalu
proprictate rci illius didhionis
&
intelligimiti.
flex,
ita
:
iriuntur
fcd poteftaccipia proprictatcrei alterius didiouis-, rei illius didioniskribui, ^uhfiantiM tx
;
&
Dicendum , qu^dnon oportet, qu6d femper modus fignificandi adtiuus diAionis trahaturk fignificandj
f/ip»ratfn
candi a6fiui immediatc k modis intelligendi Modit4 figniinfumuntur.Iuxta quod fcicndum cft,qu6d fiiandi ttUigtndi dnficuc duplex eft modus fignificandi ; fcilicec adlr-
ergo modi fignificandi a(5tiui,fuamodis cfTendijraediantibus modis intelligendi pafliuis ; & ideo immediatc modi iignificandi adkiui a modis intclligendi paffiuis
m£ray&c fimilia. 9.
III.
;
Item priuationes
s.
V T
Clrca rcrtium notandum, qu6d modi fignifipafliuis
cqilibet
^lMtie.
P
quia intcllcftus , ad aftum detcrfninatum non vadit , nifi aliundc dctcrminetur: yndc cum imponit vpcern ad fignificandum fub dcterminato modo fignificandi adiuo , detcr;
Ji
f paomus.
A
fignificandi
tus pafllua,de fc indetcrminata
Qki.aio.
,
omnem modum
figmenta,oportct
radicalitcr oriri
modos fignificandi
fignificatiua f^lfa
eriatur.
& funt eadcm
materialiter,
* con-
*
&
'"'•
realiter
Grammatica Ita
habet iJter
,
^**^'^
Tranft
qnod
quf a
[
dicit
modus
modus intcUigendi
abfolute,
eflTcndi
paffiuus, prout rcfercur
ad intelle
e«enti«.
folutc, fiue fub rttione
modum
*
exiftentiar;fcd qui dicit
eandem
fpeculaciua. vt in fubicifto rei;Rei
rci
proprictatcm
rci
fit
candem
dicit
,
&
,
rationcm
vt formalc
,
fignificandi paffiuum
proprietatem
vt materialc
,
,
rei
& rationcm intelli-
vt materiale
,
rationem confignificandi alia
;
fiuc concipiendi
,
modum
^ai dicit
candcm
prietas vocis fignificatiuat
quia forma-*''"«•'
'«
S*»*/'-
matcrialiter eft fn
,
voce fignificatiua , vt in fubie^lo *
•,
;
&
:
in proprie-
'
Mem
tcncf
&
&
e£^ens
vt caufa
,
in fua cfFcdlu
proprio.
fed
dicit
,
& dicit
vt formalc. Et
J^alem ordinem babeant ad
cum
inuicem
iSii
Signum, Di6tio,
terminiyfiilicet,
ratio cflendi,alia intclligendi, alia fignifi-
Pars orationisj&Tcrminus?
candi,difFcrunt fccundiim formales rationcs.
Nammodus
C
eflendi dicit abfolutc proprie-
tatcmrei,& modus
intelligendi paffiuus dicit
&
A
V T
P
VI.
moproprietatem rei fub modointclligendi dus fignificandi paffiuus dicit proprictatcm rei
ESt notandum,qu6dyJfff«w, didio, pars orMienis & terminMs conucniunt & difFcrunt:
rubratione confignificandi. Sed cadem cft profub modo inprietas rei,vt abfoluteaccipitur,
conucniunt enim in fubicAo,
:
&
tclligendi,& fub
Item fciendum , qu6d modus eflendi , Sc momodus fignificandi dus intelligendi acSliuus ,
&
modus
& materialitcr:quia
eflcndi dicit proprictatem rci abfolute,
fiue fub ratione cxiftentiac
vt
,
didum
fupra:
eft
modus intelligcndi adiuus dicit proprictatem intellcdus , qux cft ratio intclligendi , fiuc
fed
Modus
concipicndi.
proprietatem vocis candi,fed alia
adiuus dicit
fignificandi
quz
,
cft ratio confignifi-
proprictas rei ad cxtra animam,
eft
& alia intellcdlus & alia vocis ,
alia intclligendi
;
ita alia cft ra-
alia confignifi-
tio cflcndi
,
candi:crgo
modus cflcndi,&modus
,
intelligendi
acliuus difFcrunt in vtroque.
Item fcicndum
qu6d modus
,
intelligendi
& modus intclligendi paffiuus difwrunt & conucniunt formaliter. Nam matcrialiter aAiuus,
,
modus intclligendi paffiuus dicit tci jproprietatcm fub rationc intclligendi paffiua fcd modus :
intelligendi adliuus XeQtns
,
quat
proprietatem intel-
dicit
,
intelligendi aftiua
cft ratio
7*
,
in
codem
& in obic(fto;quia fignum,
fubie<5lo reperiri pofl'unt,ficut
& fignatum.DifFcrunttamen penes rationcs;quia
modo confignificandi.
aftiuus differunt formaliter,
4.
,
ftruiftione
vt matcrialc
,
dicit
,
fignificandi paffiuum
intelligendi
Sfft'
fignificandi adliuus
litcramodo fignificandi iOiiwo non difcrcpat. Modus autem fignificandi adiuus , cum fit pro-
modum mitmtis.
3.
;
modus
gcndi.fiue concipiendi, vt formale ; fed qui dicit
Etnmnmit-
Etnm ""**
cft proprictfts
tatcautemrei,ficut caufatumincaufacfficicnti 1^^«" >• radicali , rcmota ; in intelledu ficut caufa^M^^nl' ""'^ tum in fua caufa efficienti proxima ; in con-
inteliigendi paffiuum
proprictatem
3L
eft
47
quia raaterialiter
autem ptoprietas eft in co,cuius cft, vt in formalitcr autem cft in co fubicdo, in
lubicdto
quo
:
:
diciiuryig-««»w per
rationcm fignandi
,
vcl rcpraJ-
fentandi aliquid abfolutc fed dicitur :
for-
diflto
maliter per rationem fignandi voci fuperaddi-
tam , quia
vox
diSlio cft
fignificatiua
orationu formalitcr cft pcr
modum
fed f>art
,
fignificandi
a6l:iuum, ditSlioni fuperadditum,quia^«r/OT-4no-
nu cit didio ,
modum fignificandi
vt habct
uum. Termimu vero
afti-
rationem terminandi rcfolutioncs Syllogifmi , quia Diale(£ticus rcfoluit Syllogifmum in Propofitiones,& PropofltioPrxdicatum ; qux dicuntur nes in SubieAum, termini fecundiim Logicum. Item fciendum cft, qu6d voic inquantum t/o*, non confidcratur a Granimatico ; fed inquantum y^wiw», quia Grammatica eft de fignis rcrum quiaf0A:eft habiliffimum fignum inter alia figna, dicit
&
;
ideof^rinquantumy^w»»* ^
Grammatico, quam
'•
&
prius confideratur «I.potii»,
rcrum. Sed quia Grammaticus con-
alia figna
cife fignurti accidit voci:ideo
fiderans vocem,confiderat
eam per accidens.
T)e modu pgnificandi
aSiiuts in ^eciali,
?.'
fed ea-
eft ratio intelligcndi , pcr quam intcUedus proprietatcm rei intelligit adiuc,& per quam rei proprietas intcUigitur paffiuc ; crgo proprietates
«lem
funt diuerfx,& ratio
cft
Capvt
eadcm;crgo matcrialiter
VII.
difFerunt,& funt formalitcr idcm. J.
Item fciendum,qu6d modus fignificandi adiuus , paffiuus difFcf unt materialiter , & funt
HIsadiuis indiccndum
idem formalitcr , quia modus
quod modus fignificandi a(3:iuus , qui eft prfncipium in Grammatica , diuiditur in modum
&
fignificandi paffi*
uus, dicit proprictatcmrei fub ratione confignificandi paffiua
;
modus
fcd
fignificandi acfliuus
Jicitproprietatem vocis,quar ficandi adiua,fed
eadcm
cft fignificans zQtxuh
iignificarur paffiuc
rcntes,fcd funt
;
c(l
eft
ratio
& per
ratio configni,
quam
per
quam vox
proprietas rei
ergo matcrialiter funt
:
difFe-
vifis,
eft
fpeciali.iuxta quod notandum eft>
Modut Mtim
fignificandi eflcntialem,& accidcntalcm.
Modtu fignifiamdi
acci^
'^'^f^
qui aduenitpani poft eius efle
com-
'^r^'
vcl fecundiim fpcciem. dentitlis eft
,
modom
fignificandi cfFentialis fubdiuiditur in
fignificandi clFcnrialem gcneraliffimum
^lT^f^'^
«Mf
«/f.
C
A
inucniaiuK
P
V T
alternum
V.
notandum quod raodus ""^" quintum i^ Vk^fignihcandi paffiuus materialiter eft in re> eft
Sccti o£er.
Tom.
,
/.
*Mdi-
fepletum , non dans eflc cunditm genus , nec fecund^m fpeciem. Modus
In quo modMjignifcAndhtanquam injulf'
^
<^rn»
efimudu eft,per qucm pars orario- ft»-'*&»"'' ""' "' nis habet fimpliciter efFe , vel fccundum gcnus,
figmfictuidi
fimpliciter pani , ncc
idem formaliter.
ieSio
'•
dc modis fignificahdi
,
&
Medm
fpecialiffimum.
£*ndi eJpmidUs genendiffimtu eft efFcntia partis orationis ti
fub * fc contenti.
tislii
jpeci^dijfimm
eft
,
Modm >
,
qui
& cuiuflibet
fub-
eft
de
fuppofi-
fi^ific^mdi efen-
qui
A
,
fiffiifi-
eft
a
de eflentia
quctun
aLco. ,^
Grammatica
48
quorundam fuppofitorum
illius partis.
Modui
Jifmficandi ejfemialii fHbalterntii efiiC^ui cft de eflcn-
ruppofitorum illius partis , nec generaliflimc,
tia
medio modo fe habcns} pollumas imaginari in iftis modis fignifican-
riecfpecialiffime
&
^J'
S^
fed
,
coordinationem fimilem coor-
di elfcntialibus
Nam
dinationi prcdicamentali. ad
tes
coor-
iUiiu
diaiV^ouU'
modus fluxus,& fucceffionis,rei inhxrens,cx hoc quod habet fieri. Tunc dico qu6d modus fignificandi aftiuus pcr raodum cntis qui cft modus gcneraliffimus Nominis , trahitur a modo ctrendi entis , qui eft modus habitns,&perm3nentis.Sed modus fignificandi adbiuus per modum eire,qui eft modus ef,
fcntialis gcncraliffiraus
Verbiitrahitur a
modo
* cirendi ipfius
eft
modus fluxus
& fuc-
omnia.qux funt illius coordinationis;& Ipccialiffirauui cuias priedicatio medio modo fc habet: fic eft in iftis modis fi^nificandi eHcntialibus.Eft cnim dare quendam niodum gencr Hffi n m,
ceffionis, vtpoftca patebit.
eft dare,
Ad
,
cuius nitura gcneraliffime participatur ab om-nibns fuppofiiis illius partis'; '&: modum fpccia-
liffimum, cuius natura fpecialiffimc ,
me
& parciffi&
participatur a fuppofitis iljius partis
;
Modi
fgiiifi-
cire,
qui
hanc intcntionem Commentator
tis
accidentalcm abfo-
4. Pf^yf
,
,
qua: eft proprietas detcrrainantis
formadetcrminat,&
Hos modos
;
quoniam
fignificandi cxptcircrunt
Gram-
matici antiqui in definitioneNominis,cum dixc-
ttlh akfolu tw ryrffpe-
dentalts ahflnttu dicitur illc
vnum , per qucm conftrudibile non habet refpc^aium ad altcrum,
runt Nornen
ftrudtibile habet rcfpciflum
roprietatem, fed etiam pcr
non folum ad
rei
qucm vnum con-
^ruitibilc habct refpcduiTi ad altcrum,& hoc dutanquam ad ipfum dependcns , vel canquam ad eius dcpendentiam * tcrminans. De his ergo modis oranibus vidcamus & prim6 prout lunt principium fontialepartis orationis abfolutas , fccundum qiKmmodum pertinent ad ctymologiam deinde prout funt prinflicitcr,vel
Hetcr-
a!.
minans.
,
:
cipiura intrinfccum conftruifiionis vnius partis
cum
alia,
fccundum qucm pertincnt ad Diafyn-
Dctcrminantcs autcra dc his prouc modo , primo videamus de fignificandi Nominis. Secundo de raodo fignificandi Pronominis,&; fic de cstcris fccundum ordinem Donati *.
theticam.
funt forma partis
* Don. traft.
de ofto pattihutoratio-
proprietate rci ,quaE
mus Nominis
M>'d$is fignlji'
c»ndi
ejfen-
titltsgener»-
Uo-
liffimus tniiis.
al.qux.
,
cft
modus
fignificandi pcr
ca *
quod notandum cft, quod
rum modorum
licet
proprictas habitus,
eft
&
ergo efiparsoratiornsfignificansper rnodumentis, vel determinatA apprehtnfioms.
Etfidicat aHquis;multa funt nornina,qui priuationes fignificant
,
vt
nihil,ctu:itai,
Sc huiuf-
9oliiaio.
modi ciim crgo omnes priuationcs,& negationcs,non fint entia , vidctur quod fub proprietaie ftare non poffint,&idco raodus fignificandi acti;
uus per
modum entis,in non
fignificatJCjOriri
Diccndum ,
vt
talibus i proprietate rei
poteft.
didum
eft prius
priuationes,& neeationcs
animam
>
polita
non
r
;
lunt
* quod ,
Ifcct
fint entia pofitiua
tamcn entia
r
politiua
^
*
o-
'^"P''^
'^•*'
SoIhiiO.
/ecundum animam,vt patet cx intcntionc Phiiofophi ^.Meta. text.^. vbi dicit quod opinianes contradiSioriorumfHnt contrarf£,hoc cftiduocontradi-
animam ;
,
funt duo contraria fecun-
& quia priuationcs,& negationcs,
& figmenta funt
modum cntis, dctciminatas apprehcnfionis. lux-
qtfalitate,
,
dum animam
gencraliffi-
cnm
&
ftoria extra
C A p V T VIII. MOdus fignificandi eftentiaHs
,
principaliter in fubpermanentis, quai primo, ftantia {reperitur. Per cjualitatem vero , modum qualitatis qui eft modus * detcrminat« appre- * «'• nwdu», piop^cia^henfionis , fumptus iproprietatc formff, & qua- ^ ^uiett Ncwt» Nomen litatis', qui eft modus detcrminationis.
.
De modojignificandi ejfentiali generali^mo Nominkr.
4-
fignifi^are fHhfinntiam
dantes imeWi^tze.Y^^xJjgnificarefidf^antiam modum fubftanna: , qui eft raodus cntis fumptusi
cxtra
nis iD priac.
.
diftinguic.
hitum,.& refpc£tiuum. Medtu Jignificandi acsi-
fcd folumad rci proprictatem. Modm fignificandi accidemdis reffebliHtu efi , per qucm vnum con-
s
J-
& qualita-
ctndt^c
HiitHS.
u
quod duo funt modi principales cntium , fcilicct modtu emif, & modtu effe , a quibus fumpferunt Grammatici duas partes orationis principales, fcilicet Nomeny & VerhHm. SubNomine comprchenditur Pronoraen , fub Vcrho Participiura.Item raodus determinatJeapprehenfionis accipitur a proprietate forma;
modum fignificandi
* conAqufdi
cap.i^.dicit
participatur.
tur in
,
ip
qucndam fubalternum,cuius naturamedio modo Item modus fignificandi.accidentah's diuidi-
6.
,
genus gcneraliffimum, cuius pra:dicatio gcncraliffimc jc extendit * ad
prxdicamcntali al.
ficut in linca
fpeculatiua.
entia fccundiam
animam idco :
cadunt fub proprietate entis , qua: cft ptoprietas habitus,& pcrmancntis ; a qua proprietatc trahitur
modus
fignificandi gcneraliffimus.
vtcrquc ifto-
, fit forma Nominis tamen comparando Nomenad
fignificandi
abfolutc fumpti
,
alias partes orationis
,
modus
cntis habctratio-
De modkf
/tgnificandi ejfentiaUbitjfiiljal-
ternts generdlihfu
ncm materije,quaj cft faccre conuenirc:facit enim Nomen conuenire cum Pronominc. Sed modus
C
A p y T
Nominti.
IX.
determinatac apprehcnfionis habet rationem for-
m^.quia facit
Nomen ab aliis partibus orationis
& ideo
copulando hos modos fignificandi ad inuicem , ex vtroquc vnus refultat modus per viam compofitionis. Et vt fciamus a qua rei proprietate ifte modus fignificandi furaatur, notandum cft,qu6din rebus inuenimus quafdam proprietates communiffimas , fiiie modos eirendi communiffimos, difFcrre
M^dus
entis.
>* al c/Te.
Mttdus
fjf».
,
fcilicct
modum entii,
modus
habitus
,
&
& modumefie. Modta entis elt pcrmanentis ,
ex Iwc quod habet circntiam *.
rci
inhsrens,
Modtu
ejfe , cft
Nominis ad SVb modo eflentiali gcneraliffimi fubaltcrnorum dcfcenda-
'
•
modum fignificandi
mus. Sunt autcm duo modi fignificandi,qui immediatr fub hoc modo contincntur fcilicct momodus appropriati qui funt dus communis , modi fpecialcs relpc6lu gcnciaUffimi,& funt gencrales rcfpedu aliorummodorum, de quibus :
&
:
poftca dcterminabitur.
Modus
fignificandi per
x, Moduffgiuft-
modum communis,
fumitur a proprictatcrei,quac elt propnctas dmifibilis in plura fuppofita, vel communicabilis pluribus
c^ndipermo^.^
^^
^^
;^;^,^,."'
Grammatica pluribus fuppofitis , k quaproprictatc fecundura hic Logicum, iumitur intcntio vniuerfalis :
&
Nomen communc, & appellatiuum,& huncmodum vocat Donatus * appe/iatiuam cjualitatem. Nomen ergo Commune,vel appellatiuum fignificat per modum conimunica* modus
•Donatc.tlc
Nomiac.
fpeculatiua.
49
De modujpecialtlfimuyqui continentHrJi^
conftituit
modoferjejlantit.
C
A P V T
XI.
bilis pluribus fuppofitis,vt vrbs,flHmeit,8cc,
Modus fignificaaidi
5-
Mtdus
fumitur k proprietate
figni-
qux
funt
in
loco
T^ma,
dum
diuifibilis per plura fuppofita
afpro-
tur
vtidi
fri»ti
fum*tHr. indiut-
al.
«luum. cita-
tus.
efle
:
&
,
bDon, •f
appropriati,
Tcl
tem-
in
detcrvt ,
De modu
Jignifiatndi fitbalternu
ninato
^
generalibtii
nunc , B»-
hic,
mims
Nominu communu.
C A Einde fub
nerales
iftis
P V T
X.
modis dercendamus ad alios minus geprimo fub modo fignificandi per his
fignificandi'fubalternos
,
&
modum communis fecundo fub modo fignificandi pet modum appropriati. ;
y-
laodMs ftr ft
W#
(Unt
"'"'""' fittmUMr.
Circa primum notandum,qu6d modus fignificandi per modum communis,habet duos modos fub fe, qui funt minus gener.iles eo, fcilicet mo-
dum per fe ftantis , dus fignificandi per
& modum
adiacentis.
modum per
fe ftantis
tur a prqprietate rei xix.
,
abfolutae
tia:
dum
fic
:
Mofumi-
quac eft proprietas etfcn-
dcterminatae. Sicut
enim modus
fignifican-
di gcneraliilimus fumitur a proprietate
modus
cllen-
fignificandi per
mo-
per fe ftantis fumitur \ proprietate ipfius
&
determinata hic modus conftituit Nomen fubftantiuum.Nomen crgo fubftantiuum cllcntia:
fignificat
:
modum
per
determiuati fccundum
M^idm »di»eentu \mde ^'
^
*
Modus
V^ff^
7al.de no minibus.
•j-
al.coniun
alteri
modos Nominis fpeciaIi(Iimos,quoru piimus cft modus pcr fe ftantis
,
continet fub fc quinque
fignificandi pcr modura gcneraus,fumptus a pro-
m»'
§iMint]M4
di fix>i>fic»n-
diferf*fi»ntis.
PrimMt.
prietate rei communicaoilis pluribus fuppofitis
fpecie diff^crentibus
;
ficut enira a proprictate rci
abfolutc,
pta
,
fic
ab eadem proprictate ftridiijs fumcommunicabili pluri-
fcilicet a proprietate
autem proprictate,apud Logicum fu-
mitur fccunda intentio generis,& fic ifte modus conftituitNomen fubftantiuum generale,vt <«tima\,color, fic dc aliis generibus. Nomen ergo Uomen fua. fitbslantiuum generale efl , cjuodfi^iflcat per moditm ft^ntiuu ge-
&
* commumcabilupluribm,nonfilum ntitnero,fidjpecie diffirentibtu.
nerale.
*
al.»ffli(0.
b.l,s.
Sccundus modus per fc ftatis,eft modus candi
fignifi-
10. fpccificabihs,fumptus^ propricStcMndMt. proprietas comunicabilis pluri-
pcrmodu
tate rci, quac eft
bus no abfolutc, fed folum nuiiicro difFerretibns. Tertius moduspcr feftantis,eftmodusfignificandi pcr modum defcendentis ab altero ; vt ab auo, vcl a patre hic modus conftituii nomen fubftantiuum patronymicum, vt Priamides. Et :
f I. TerttMs.
&
quianomen patronymicum apropriis nominibus patrum , vel auorum deriuatur, ideo merito patronymicum nomen nuncupatur. Nomen crgo Kemtn
f».
quod aproprtfs nomijjibtu patrum, ronymicHm. velauorum, deriuatur ,fignificans per modtan defien-
patronymicum
efi
,
dentis ab altero,vt apatre,vel ab auo.
ficandi per
fe
ftantis,eftmodus figni-
modumdiminuti ab
11. Qujtrtw,
Vcrbi fumitur \ proprietate ipfius
fiului,lapiffu-s.Nomen er^o /ubftantiuum diminuti-^
DiminMtlua.
uum efi,ejuoda voce * primitiua deriHatur,fignificanper modum diminutiab altero. Quintus modus pcr fe ftantis,eft modus fignificandipcrmodum colledionis plurium in vno
•l.frimiti-
generalifli.Tius ,
vt poftea patebit
fu-
,
*
fic
modus ad-
nomine fumitur a proprietate f ipfius inhxrcntis alteri fecundum elTc & hic mo-
iacentis in ,
:
dusconftituitNomen adiedliuum. Nomcn ergo adiediuum fignificat permoduminhsrentisaltcri fccundum elle,vt aU>tu,lapidef*s,Scc. Et fi inftetur , * nomina diflTcrcntiarum iii gencre fubftantiae , ficut corporeum , animatum,
&
jfenfibile,rationaU,
8.
modum adiacentis
,
lnf}»ntia.
Solutie.
&
mitura proprietatc rei qua: eft proprietas altyi adhacrentis fecundum eflc. Sicut enim modus
efle
*
,
fumptus a proprictatediminutionis in rc;& hicmodus conftituit Nomcn fubftantiuum diminuiiuum,vt/*-
fignificandi pet
vide infra ellc abfolutc '
fe ftantis
fpccialiUimos defcen-
& prim6 fub per fe (lantis, & deindc fub
Quartus modus pcr
ellentiam.
6.
damus,
modos
modo adiacentis.Modusfignificandi pcrmodum
lis.Ab hac
d:modos
modo per
bus fpecie diffcrcntibus , fumitur modus gcncra-
Komt,^ nonid.
fub
adiacentis ad
qux cft communicabiIispluribus,abfolute fumitur modus fignificandi per modum communis
Tiberis.
detetininaco,
pote
VLtcrhis
proprietas in-
, a qua etiam fumiapud Logicum * intentio indiuiduationis hic modus facit Nomen proprium, & hunc modum^^Donatus v oait propriam tjualitatem. Nome ergo proprium fignificat rem per modum indiuilibilis perplura fuppofita, vt fubproprietatibus indiuiduationis , f qus funt hic Sc rtu»c,vt
ficddt fer mi>-
*
mo'dum
per
rei, quae cft
enim
adie£kiuaquidcm funt, congruc
alio
,
:
(k.\\i\.vm,vipoptdMsgens,turba.^omenex^pfitbna»-
, & tamen non fignificant pcr modum inhasrcntis alteri fecundum cllc; quia fignificant fubftantiam, qu« fccundum cflc
torum.
*De modis JJecialiffimis qui continentur
guntur ad in uiceptt »p pofuionc , & alteri non inhaeret. **°" ?I?°. ' Diccndum.quodhuiufmodinominafunt fubluttioeuap- f. /r r n probapofittua,& c(l ftantma , quia iignincaiit lubftantiam, .
•
I
&
CetUlHMttm,
tiuum colleSliuum efi,^od fignificat per modum ceUe£Honu pUtrium fiecundiim vnum locttm.* *»i.rMfftj:.
fubftantiuis adiunguntur, dicendo corpus
animatum, animal rationale
flMintMt,
&
loco,fumptus a proprictate colledbonis iB re hicmodusconftituitNomc fubftantiuum collc-
Jub modo adiacentii.
C
A p V T
XII.
I
inc6grua,ta- tut ; nam idcm fignificat rationale , quod homo: nien ratione Sc animatum c[uod animal , Sc cum drcitur quod
DEinde fubraodo adiaccntis altcri adraodos
appo
tMtrmdt^ quatuor raodos ; quorura Priraus cft raodus fignificandi p«r raodii adia"J^^^i^ centis alteri, * feu denominantis ipfum fimplici- * ai.ia fubi» ter,&abfoIutc,fpccialirationen6fupcraddita,& fto. hic modus conftituic nora^ adicdiuiidcnoraina»
itionis
ell pcrmtlli-
ua
proptct
fpecificatio-
ncm dam.
facicn-
congruc cum fubftantiuis coniunguntur,diccndo " i. '"""'^* rationale , corptt^ antmatum diccndum quod t ibi cft conftrudio .ippofitoria , & cft incongrua de fe,tamcn per appofitionem admifllua, hoc eft,propter fpecificationcm fpccificandam. Scoti 0per. Tem, l. •
i
.
i
.
i
;
fpccialifnmos dcfccndamus
fub
:
qui contitlet
fe viginti
A
i
ciuiun.
T. figinti
fua-
^
.
Grammatica
50 fltmin mlit' Bitium dtn»mtnattuum.
tiuiim
vt alhuSy niger, creceus.
,
Nomen
^ittum denominatiuum Jlgnijicat per ^-^ alteri,Ji:te
ergo Adie-
modum
adiacen-
denominamis alternmfijnpliciter ,
modus eft generalior omnibus modis fcqiientibus,qui dicuntur modi adiacentis alteri, denominantis alterum
,
fuperaddita ratione
(peciali,vt poftea patebit.
t. Secundus modus adiaccntis , eft modus figniAJiecHuum ficandi per modum dcnominantis alterum , fub gittir»U. ratione communicabilis plur ibus fpecie difFerentibus
modum
denoninantis,fub ratione communicaloilis plu-
ril/tujpecie diffirentibtu.
Tertius
Adielliuum candi per ^eci»li.
tis
modus
adiacentis
,
eft
modus
fignifi-
:
& hic modus confti-
adied:iuum patrium , vt Paduaniis, Bononienfis,Parifienfis.f^omen ergo AdieEiiuumpatrium
eft
tum
vel oppidorum ,fignificans per
,
,
cjuod deriuatur a proprijs nominihus ciuita-
modum denomi-
nantis aiterttmfuh ratione ciuitatis,vel eppidi.
Dccimus modus ficandi per
adiacentis
,
modus figni-
cft
modum
denominantis alterum , fub ratione interrogationis de ipfo hic modus conftituit nomen adicdliuum interrogatiuum, vt (juis , ijualis , ejuanttu. Nomen ergo AdieElitium interrogatiuum eft , ejuodfignificat per modurn denominantis alterum,Jitb ratione interrogationis de ipfi.
Vndecimus modus
adiacentis,cft
modus figni-
modum denominantis
ficandi per
alterum , fub ratione refpondentis * ad interrogatiuum hic modus conftituit nomen adicdtiuum re:
&
dum denominantis alterum ,fub ratiene * refponfionis
huiufmodi modi fignidenominantis alterum fimpliciter,ratione
non fupcraddita
fpcciali
fic
,
funt fub
nomine
adieftiuo denominatiuo. Si autemconfideren-
(ecundum quod
tur
eis
competit modus de-
communicafpccie,vel numero difFerentibilis pluribus bus ficilmt fub nomine adiedliuo gcncrali , vel
nominantis altcrum
,
fub ratione
,
,
fpeciali.
,
fignijicatper
modum denominantis alterum,Jiib ratione
po(ftdentts ipjitm.
Quintus modus adiacentis , eft modus fignimodum denominantis alterum , fub
ficandi pet Adieifiuum ratione diminuti diminutum.
ab alio & hic modus conftinomen adic6kiuum diminutiuum,vt nouellus, ;
paruultu.^omcn ergo AdieEliuum diminutiuttmeft, ejuodfignificat per
modum
denominantis alterum ,fub
ratione diminuti ab alio.
Sexrus modus adiaccntis,cftmodusfignifican€. Adieliiuum di pcr modum dcnominantisalterum , fub ratio-
ne coUedtionis plurium fuppofitorum fecundum
locum & hic modus conftituit nomen adic;6l;iuum collediuum , vtgentilis , vrbantis , pepularis :
Nomen ergo AdieEliuttm colleSiiuum eft, qttodfigniJicat per
modum
denominantis alterumfith ratione
Duodecimus modus
Scptimus modus adiacentis,eft modus fignifimodum denominantis alterum , fub ratione diuidentis ipfum in partcs;& hic modus conftituit
nomcn adic6l:iuumdiuifiuum,vt omnis,
Nomen
diuide
ergo AdieBittum diuifiuumeft ,
qttod
permodum denominantis alterum,Jub ratione
Jtis
ergo vermo-
adiacentis
cft
,
reSpondm'
eft,
alterum
,
^uodfignificat per
fub ratione
medum *
deneminantis
%
&
indetermina-
alteri
infinitatis
modns
Ittfinitum.
&
,
adiaetntk infini'
ti,^ ittd*t*f
tionis.
Decimns
It.
modus
modum
:
minat*.
eftmodus 15fignificandi per modum denominantis alterum, JHegMiuum» fub ratione negantis ipfum & hic modus conftituit nomen adiediuum negaiiuum , vt nu/lus, tertius
adiaccntis
nemo.
,
Nomen crgo AdieEliuum negatiuum eft
fignijicat per moeium denominantis
Decimus quartus modus adiacentis,eft modus
modum denominantis alterum, Demonlfrati' fub ratione demonftrantis * ipfum:& hic modus uum. al. dcmon» conftituit nomen adied:iuum dcmonftratiuum. Nomen crgo AdieSiiuum eUmonfiratiuum eft , ejuod (lutioois. fignificandi per
fignificatpermodum denominantis alterumjitb rationc eiemonilrantis ipjitm.
Decimus quintus modus adiacentis,cft modus ir. inodum * denominantis alte- ReUtiuum. rum, ftans fub prima notitia, referendo, & reite- * al.adiaccn» fignificandi pei
rando ipfum fub fccunda notitia conftituit ttu.
&
^omcn crgo AdieElit$um^etiU,eft tptodfigni-
;
& hic modus
nomen relariuum, vt ejui,
Nomen
fignificatper
crgo AdieEHuum relatiuum
prima notitia,referendo,& da notitia.
Decimus
ijualis,
modum denominantis alterum
fextus
eft
tis altcii (la-
eptan,
^ued
,ftansfid>
reiterando ipfitmjubficun-
modus
adiacentis
,
eft
modus
modum
denominantis alterum fimpliciter , fine exceflli in termino & hic modus conftituit Nomcn adieftiuum pofitiuum , vt albttSyniger. Nomcn ergo AeiieEiiuum pofitiuum eft,
\6. fifiiiuum.
:
ejuod fignijicat
per
medum
adiacentis
denominantis altentm fimpliciter
,
alteri
,
vel
fine excejjit in
termino.
Decimus feptimus modus
nomen adiediuum gentile,vt Grxaw, Italns, Bar-
, quod alterumfub ratione
negantis ipjitm.
ipfitm inpartes..
Odauus modus adiacentis, eft modus fignifig^ Adieaiuum candi per modum denominantis alterum,fiib ragintil*. tione gcntis, vel patriac : hic modus conftituit h«rus
ejttod fignificat
denominantis alterum indetetminace , &c indefinitiuc hic rnodus conftituit nomcn adicctiuum infinitum , vt ^uicuntjue , (ptalifcune^ue. Nomen ergo AdieEliuum infignificandi per
finitum
intciio-
tii altiri,
fignificandi per
candi pcr
fignificat
,
*
ganti.
Nomen
tanttu.
,
eft
de ipjo.
col-
leElionis plurium JiippofittprumficundHm locum.
totits.
vt tot ,talis
,
II. Rffpon/iuuni,
:
Quartus modus adiaccnti*:, eft modus fignifiAdieaiuum candi pcr modum denominantis altcrum,fub rafoffeffiuum. tione poffidentis ipfum & hic modus conftituit nomen adiediuum poireffiuum , vt aureus , lapidetu. Nomcn crgo Adie£Huim pojfejfiuum ejt, efuod A,
tirit
lO. Int*rroi»ti'
&
:
Nec prohibet aliquid, eadem nomina de diucrfis fpeciebus Nominis collocari proptet modos fignificandi difFerentes. Namfi confidercnturin his nominibits fcilicet btti,hHmanni,coloratus,S<.
futrium.
nomen
tuit
AdieEliuum refjonfiuum
ficandi
diuifiuum.
AdieSiuum
eft
fponfiuum
a
y_
9.
fub ra-
,
minantis alterum, fiS ratione communicabilis pluribui
,
AdieSfiunm
fignifi-
adiacentis
tione ciuitatis, vel oppidi
,
eoUiSiuum.
modus
modum denominantis alterum
iedtiuum fpecialcvt humanw,albtt6,niger. Nomcn ergo AiieBiuum Jpeciale Jignificat per modum denofolo numerod.Jfirentibtu.
,
vel patritc.
candi per
modum denominantis altcrum,fub ra-
tione communicabilis pluribus , folo numcro difFerenribus.Et hic modus conftituit nomcn ad-
,
Nonus modus
& ifte modus conftituit nomen adiedkiuum
,
gcneral? fignificans fub ratione commufticabilis pluribus fpecie difFerentibus , vt coloratiu. Nomen ergo AdieHiuumgeneraU efi, ejuodjignifcat per
«
ficatper modum denarmnantis alterumjuh rationegert"
& ab-
/dlute.Hc ifte
fiue
fpeculatiua.
adiacentis,eft
mo-
»7-
Ais fignificandi permodum*denominanris alCimfeirtuiterum , fub ratione comparantis ipfum , fccun- uum. ifte modus * al.a(]iacendum cxceffiim citra terminum :
Nomen adiediuum alhior,nigrier. Nomen ergo
conftituit
Vt
&
comparatiuum, AdieEHuum compAratittum
tis alccri,fca.
Grammatica tMratiuum
efi
tjjuod Jtgnificat
,
per medtm
51
tiditiccntis
denominantis alterum.fiib rdtione comparan-
tilteri,vel
fpeculatiua.
cum excejfu citra terminum. Dccimus odauus modus aducentis,eft raodus f\gnificandi per modum dcnominamis alterum, fub ratione comparantis ipfum , fecundum excetTum in termino & hic modus conftituit Nb-
De modu Jpecialtjjimu ,
qui continentur
tis
18. SitffrlMtnM,
fuh modo appropriati.
C
A
P V
T
XIII.
:
men adiedtiuumruperlatiuumi vt albijfimui.l^omcn ergo AdieEiiuum /itpertatiuum efi , qued per
jignificat
modum
denominantis alterum
ratione comparantit ip/itm
,
,
/itb
ficuvditm excejfum in
tertnino.
Decimus nonus modus adiaccntis ,
19' AiaUfitid.
ngnificandi per
eft:
modus
modum denominantis alterum,
&
fuD ratione refercntis ipfum ad tcrminum : hic modus conftituit Nomen adicdiuum ad ali<««', filiMyt^alls,fimilis,8c jfimilia,qu« rclationem important in concrcto. Nomcn ergo yidieSfiuum ad aliejuid di£lum ,efi, tjuodfignificat per moium denominantis alterum
,
fi(k ratiene referentis ipfitm
ad
terminum,
&0. Vnhttlt.
Vigcfimus modus adiaccntis, eftmodus fignimodum denominantis alterum , fub ratione adus in habitum tranfmutati : &hicmodus conftituit Nomen adicftiuum vcrbale, vc amabilis,amahundM.^omcn ergo AdieSliuum verficandi per
hale efi,ejuod defcenditavoce Verbi , figr.ificans per
ntodum denominantis alterum,fub ratione aSlus tranfmutatiinhabitHm.Et notandum,qu6d Nomcn ad-
icdiuum
participiale
,
vt amans
,
&
huiufmodi
fub voce participij, cundem modum fignificandi idco fpecifice Jl nomine vcril.TnJefub adiuum habet * Boinine »et- bah difcreparc non potcft , idco fub diuifione
&
:
&
bali colloca-
generali collocatur.
tur.
Vigcfimus primus modus adiacentis , eft modus fignificandi per modum denominantis altchic modus conftirum,mb ratione temporis tuit Nomen adiediuum temporalc ; vt diumus, noElumus, ofinuus. Nomcn ergo AdieSiiuum tempo-
1 1. Tmfwal*.
:
rale
efi~,
quodfignificatper
&
moMtm denominantis alte-
rum ,fitb ratione temporis. Ec quia quzdam huiufmodi nomina ab Aduerbiis fecundum voccm deriuantur
tt. Lec»U,
,
vt hediemus
,
crallinust
idco aduerbitdia
nuncupantur. Vigefimus fccundus modus adiaccntis , eft modus fignificandi per modum dcnominantis aitcrum , fub ratione loci : ic hic raodus confti-
Nomen adicdiuum locale , vt vicinut pre~ pintptus ,proximus. Nomen ergo AdieSiiuitm lecale tuit
efi
,
^uodfignificat per
medum
denominantis tdterum
fith rationeloci.
Kitmral*.
Vigefimus tertius modus adiacentis , eft modus fignificandi per modum denominantis alte-
rum
,
fub ratione numcri
:
& jiic modus confti-
Nomcn adiediuum numerale , vt vnus , due, binarius temarius & fimilia. Nomen ergo Adtuit
,
,
ieliiuKmnumeraleefi,^uodfignificatper
Ortlink,
Vigefimus quartus modus ddiacencis, cft dus lignificandi permoduradenominantis
cundus
,
tertius.
Nomen
'('al.
inen
noo ta- fitb ratione ordinis. Et magis
Tfitaci funt
quam
hi qui
didi fuat.
denominantis alterutn,
fic patenj modi fignificandi communis per fcftantis, & adiacentis, ab his diuerfi * qui tamcnfunt magis vfitati,funt hi pri:
nutus
recitati.
fumptusaproprietatcindiuiduationisabfoIutc:6c hic modus conQituit Nomen proprium indiuif dui,&abfolutc impofitum.vt Socrates, Plate, No-
^^ *
al cfl
pro-
P"<^ ptopriua ''S'*'"
J].°^J*j
-f."" proprie
mcn ergo proprie propriumefi,
"H."'»^^»''»-
'"P"^"-
ficandi pcr
"^
ptus a proprietate difFerentiac,quaE eft faccre differre:& hic modus conftituit Nomen propriura
j^^
prasnomcn , vt Marcus Tullius. Nomcn crgo preprium pranemen eft , quodimpofitumefi rei inditiidua,
** **
****'
^Jj**
al.denominantis.
Prtmimen.
fiJ) ratione tUfiirentia,
Terrius modus appropriati , eft modus fignificandi pcr modum cognominis , vcl cognationis, furaptus a proprietatc * parentali , qua* eft vnum
, TeriiHt
m«-
dus.
nomen
pluribus comraune;&hic modus con- *al.parenteftituitNoracn proprium cognoracn,vc omncs .
dc parcntcla Romuli
&
dicuntur Romuli : dici- »ocabantnr"' tur cognomen,quia pluribus cognatis eft nomen »juia ndebicommane.Nomen eigopropriumcognomenefi,^uod tur conucninomina impofitum efi rei indiuitbta , * fiib proprietate pa- '* t
^*"^"'''.
rentali.
Quarcus modus appropriati , cft modus figni- p»r,„uU. ficandi per modum agnominis , fumptus a proa prictatc cucntus
:
&
hic
modus
mcn proprium agnomen , nominatus
eft
,
conftituit
qnia ex euentu deuicit Africara.
Nomcn ergo propriumagnomenefi, ,
&
quoc func modi
mt-
tltt.
-^f »»*»«»•
tptod impofimm
efi rei indiuidHtiyfiib proprietate euentus.
qui
No- euwus
vt Scipio Africanus
Patct ergo,
fignificandi
Nominis
& fubal& quac & quoc func fpccics Nominis pcr
eircntiales, gcneraliflimi, fpcciahfllmi,
tcrni
,
,
eofdcm modos conftitutae. Et notandum , quod ficut modus gencralifllmus Nominis , qui cft modus cntis , diuiditur in
DiHifit
modos
*"'*'* "•
y.
N».
dcfcendcndo ad modos fpe^f""»<''#""• cialifllmos : fic Nomcn fimpliciter fumptura in fuaprimadiuifione,diuiditur in nomen communey 8c nomen proprium. Noraen vcro cemmune , vel fpecialcs
,
appeUatittum diuiditur in ttdiefiiuttm , Scfitbflanti'
nomcn nomen Jpeciale ,patre-
uum. Noraen fubftamiutim diuiditur in fitbltantiitum generale
,
8c in
MymicMm,celleSiuum,Sc diminutiuifm.
Nomcn adie-
mttiuttm, diuifiuMm,gentile, patrium, imerrogatiutem^
altc-
etgo AtHeRiuum erdinale
modum
per
* eft modus propriae denominationis,
mo-
:
efi, tjuodfignificat
Priraus
diiuumdiuiditur in noracn adie&iuum tienonunsttiuum generalt,/peciale,coUeEliMttm, poffe/fiHum, dlnu^
rum Inb ratione ordinis & hic modus conftituitNomen adiediuum ordinale, vt^*»«tf,/?,
quorum
de-
modum
nominajjtis alterum,fitb ratione numeri,
14.
fub modo appropriati , qui cx j oppofitodiuidebarur contramodumfigni- Dmifio jtp. ficandi communis , ad modos fpccialinimos fub M-'*ti "t fe defcendamus. Diuiditur autem ifte modus f**"*»' »»«appropriati in quatuor modos fpecialifllmos, ''p':
COnfequenter
relfonfittum
,
infinititm
,
negatiuum, tiemon/h-atiuumf
relatiuMm, pofitiuMm,comparatiMtem,
(fr fitperlatiuMmy
adalitptid di£tam,temporale,verbaie,lecaJe,nMmerale, oreUnale.
Iccm proprium diuiditur in
nomen^-
prie prepriMm,prtmemen,cegnomen,& agnemen. €. Et eft fciendum,qu6dprxter nomina, dcquofignificandi dcterminatum eft , funt ^^ *«* »•
rum modis
& alia
nomina vfitata,quse difterenti.im tpecialem non habcnt fecund^m modos fignificandi,difcrepanccs>maeis fecundum diucrfitacem plura
A
4
vocis,
'""^
*^«^»^«
Grammatica
52 vocis flis
,
quim fignificati.Ideo fiib non cadunt
fignihcandi
tur fub
modis
fird
:
fpecialibus
mo-
comprchendun-
fignificandi fiipradiftis
ficut Fnt-
,
ftocum, AnAlogumyitejiHiHocHmyfynonymum, eiifjdlutum,
fi^um , & his fimilia , quotum qua:dam funt fub nominibus fubftantiuis, quaidam vcro fubnominibus adieiftiuis comprehcnduntur.
J)e modtis accidentalibuj
Nominu in
fpeculatiua. candiremjitb
ejfefecundario,vel vt eJfemiaJecUdaria. »>o»/primitiu£E fpeciei cft,quia fignificat re fub efsetia primaria,quae eft cfTentia abfoluta;fcd
vnde
Montanus deriuatiua: fpeciei eft , quia fignificat rem fub cfTe fccundario , fiue fub elfentia fecundaria tanns
DEterminato
Nomi-
de modis fignificandi
Aecidentalts
nis,confequenter de modis fignificandi actlomU cidentalibuseius videamus. luxta quod eft nonis. ' Don. cica- tandum,qu6d^«4/i^/«, quam affignat * Donatus vxt. pro accidenteNominis', diuidcns eam in ejualitatempropriam, appellatiHam , nominat duos mo-
&
dos eftentiales Nominis fubalternos
modum communis funt
;
,
&
appropriati
qux dicuntur
,
fcilicet
;
vt patet cx
Nomini quia cflentialem Nominis
acciderc
prjEter intclledtum
,
fimph"citer,& abfolute fumpti.
* Compataqwem.
tiuus
''Don.partir. 1.
de Nomi-
Item * comparatio;quam ^ Donatus diuidit in gradus,nominat tresfmodos fignificandi
tres
conftituentcs pojitiuum , comparatiuum , &cjiiperlatiuum, de quibus didlum cft quia fub his tri:
bus modis fignificandi
nc.
fit
&
comparatio rerum,
f modos rpe- iieu gradta comparatiuui ciales fpeciacomparationem accidcre lilTimos
moHu
per
figui-
ficadiqui facit
nome po-
iiciuum.&c.
nominatur,& dicitur Nomini , quia hi trcs modifunt extra intelleiStum Nominis abfohitc fumnti.Et fic vniuerfaHter omnis modus fignificandi partis, qni non eft modus eflentialis generahffinuis,poteft dici accidens Nominis abfohitc. Et lic^t fit modus accidentaHs partis fimpHciter ,
fumpts
,
poterit
tamen efte ciTcntiah^s fecundum
AecUenti* ahquam eius fpeciem. Dicamus crgo de modis Nominis fex. pure accidentaHbus Nominis , funt fexfecun-
&
dum Grammaticos;fciHcet Species,
Genus, Jsfume-
rus,FigHra,Per/ona,& Cafus. de his crgo dicamus,
& primo dc fpccie.
DI£to dc Specie,dicendum eft de Genere,iuxta
quod notandum
eft
,
quod
in rebus in-
ueniuncur duje proprietates generales proprietas agentis
,
,
quae
,
omnibus rebns ex materia,& formacompofitis inueniantur tamcn in rcbus * fcparatis magis promptc,& diftinfte videntur ineire quolicct in
:
*fcnfatis.
:
&
rum vnuro
eft detcrminatc generans , alterum determinatc patiens ; aliis autem rebus infunt fub quadam indifFercntia, indiftinde, fiue in-
&
determinate,& hocantiquiattendcntes definierunt Genus, dicentes Gcnus efi difcretiofexus ,hoc efi , Genus efi modus figwficandi nominis ,Jiimptus a proprietate aEliua,vel palfiua,ejU£ in rehus *fepara:
tis
magis prompte,
& determinate inuenitur.
Dcfnitur.
fenfattf.
Ab hu-
iufmodi cnim proprietatibus trahitur Genus in nominibuSjVtdiftum eft.Vnde Genus fimplicitcr cft modus fignificandi a(51:iuus,quo mediante,no-
mcn
proprictatem agentis
,
vel patientis
,
vel
vtrumque fignificat. Et fecundijm diuerfitatcm harum proprietatum diucrfificatur genus in Nomine, per Mafiulinum , Femininum , Neutrum, Commine , 8cc. G enus mafiulinum ett: modus fignificandi rem Z. fub proprietate agentis ,vtvir, lapis. Genus Fe- Mafulintim, mininum cft modiis fignificandi rcm fub proprie- Fcemtttinitm, tate Tpxtienus,\x. petra,mulier^ Genus Commune eft modus fignificandi rem * fub vtraque proprie- * fub pro«
&
pricrare
melius,qu6d Gcnus Commune eft , quod ncc dif- vrriufcjne fiuc indifFcrcfcrt a Mafculino,nec Fcminino. Genusneutrumefi, ria. modusfignificandi remfitb proprietate neutra, ejut.efi Commnne. indeterminata,& indijfirenter ad vtrumque,vt Ugnum, Neutrum.
XV.
P V T
T. Gtnut.
fcilicet
& proprictas patientis
tate Aex.e'ivn\n-iXe,vK.homo,virgo. Aliter dicitur,
Dejpecie accidentali nominu.
C A
com-
fed in
Capvt XVI
tnod,i
praEdi<5kis
,
Degenere accidentali Homims.
XIV.
V T
P
Nam Mon-
,
parationead habitatorcm montis , &fic inaliis, qujcfunt primitiuar,aHt dcriuatiuae fpeciei.
communi.
C A
qus eft eilcntia comparata. non fignificat montem abfolutc
animal. Specict ncn
k
iJocefumtiHr.
IVxta didla notandum eft , quod Species fecundum quod eft modus fignificandi accidentahs Nominis non attcnditur ex parte vocis vt quidam dicunt , ita quod illud nomen fit primiri,
,
vox eft primo ad fignificandum impofita & iHud dcriuatiux fpcciei , cuius vox cft fecundario impofita , \ voce primitiua defccndcns, vtrf/^«jdefcendit ab alhedine, quia iam modus fignificandi a<5biuus a voce traheretur,& nx. fpeciei,cuius ;
non i proprietate rei:quod eft contra pofita. Diccndum eft ergo quod Species fumitur k proprictate rei , qux eftmodus "*^exiftendi pritnaric,
4eflendi.
Sumitur
a
tKMloexineodi.
vel fccundaric.
primarie
dum
,
Et voco
modum
modum
fignificandi
exiftcndi abfolute
fignificandi fccundaric ,
modum
;
&
mo-
exiftendi
comparatc. f-
modus
Species erge eji modusjtgnificandiaccidentalis
No-
modum Jignijicandi primarium,
minii , mediante
Diuifie eiw. Primitiua.
velJecundariHm fignificat. diuiditur in fpeciem primitiuam , deriuatiuam. Specics primitiua ejf modus figntficandi remfid? ejjh primario , vel vt ejir
cjuo
&
&
ejfmtia prima,
Spec jes deriuatim efi modus fignifi-
dicunt , qu6d neutrum genus rem fub priuatione vtriuf-
fignificandi
queproprietatis
non eritmodus
;
quo pofito,velgenus neurnim
fignificandi
,
fedfigmcntum vcl ;
apriuationeaccipietur,qu2 nullius eft caufa:qux ambo funtinconuenicntia;nifi tunc intelligatur, quacdam nomina cje fub priuatione vtriufquc proprictatis impofita
& hoc
,
& fic ipfa cflct * neutrius
^nuUius.
benc poffibile ficut aliqua funt verba , quae poflimt imponi , ad fignificangcneris
dum
,
eft
:
priuationera generis
,
perfona:
,
vcl alterias
accidcntis,quam gcncris,qu6d taracn imponitar ^diecHun ahquod nomen fubproprietateoOTmV^irwmV.& fic cmnu£enerit. poflet cfle oranis gcneris , hoc tantum conuenic adie
Def.titur.
Deriuatiuti.
Quidam tamen fit
tiui«ominis.
,
non habent ex proprietate
fed cx proprietate rci fubftan-
Vnde dicituradicAiuum cireom-
quia poteft attribui fubftantiuo mafculini generis , feminini , vel neutrius , vt nis generis
,
felix.
Item
illud
nomen
dicitur Epicoeni gcneris,
quod habct mafculinum,& femininum genus fub vno
4Eficaenum.
Grammatica vno
Item
$• aliquj.
M
arriculd dcfignatutn
mm
x#-
nomen
illud
,
vt htc pMj/er
V6x eft decompofita hoc pofito , modi
Sc h*c
,
quod^^^nulla caufa cogente Pocta- fub vtroquc ggj,jj.p protulcrunt , quandoque fub mafculino,
didta.
quandoque fub femm\\\o,ythiC)Velh€cdUsMc,vel
proprictatc rei
Sed dicendum
rhunes,
A
tribus
quar
HAbito dc Gcncrc
6.
Kmierm.
dc
cft
Numero
confequentcr diccndum
,
iuxta
;
c^vihdnamern! in rebus extra ' Boet.lib.i
Dufiex v»it4U.
,
&
Boctium ^efi multitHdo ex vnitMihm aggregata, Sed duplex eft vnitas , quadam cft indiui/a rci entitas,a qua cns dicitur vnum,id »
eft, indiuifum} abifta vnitate multoties iterata profunditur multitudo , qua: cft vnum de tranfcendentibus , vt ens,S>c vnum : quia cum cnte conucrtitur huiufmodi multitudo , voca-
&
Numerue ef tur numenu ej/entiarum , fecundum iftam /eotiMum. numcrum eftcntiarum , fpccies rcrum numcrantur.
Alia nuitas
nui.
eft
indiuiium
,
f
m*teri»T&. diucrroru.
tiumerui
tWtrinUi.
8.
Kumeri
prt-
friftMei.
cpx
,
indiuifa conti-
cft rei
qua continuum
k
vnum
dicitur
,
id
Sc ab ifta vnitate multoties
:
profunditur multitudo, <\ux ntmecft , f indiuiduo, id fccundiira difFcrentiam materialcm difFe-
rciterata
*
vnitas
eft ,
rm * rum
,
materialU vocatur
rentium.Iftc ctiam numerus dicitur accidentaliSj quia per hunc numerum numerantur indiuidua, quae per accidens tantumdifferunt. Eft fciendum , quod in vtroque numero dua: ptoprictatcs inucniuntur , fcilicet proprietas indiuifibilitatis tis
;
&
qua: eft in re rationc vnira-
,
proprietas diuinbilitatis
qua: cft in re
quae ab vnitatis rcplica-
rationc mukitudinis
,
tione profunditur
&
:
,
ex his proprietatibus
in nomine qui modus accidentalis fignificandi nominis. Numerus crgo efi modm Jignificandi accidemali-
iam didis fumitur numcrus
,
eft Dejlniti».
ter nominis
,
diuijibilitatis
tatem
mediante epv) ,
^ua
eft
diuijibilitatis
,
.
ralcm.
rem fuh
t^vimcms
,
dm
fignificandi
cft proprietat
lia
homo.
rem
vel proprie-
fingularcm
fingularis eft
proprittate indiuifi
vnim vt animal ,
P!nr*/if.
,
cjui eft proprietas multitudi-
,
nts fignificat Sc diuiditur in
SinguUrit.
vnim
,
,
&
pln-
modm fignificandi ejua
eft
proPrietoi
Numerus plttralis eft mo-
fiib
multitudinis
proprietate diuifi ,
vt homines
,
qua
Mtima-
,
propuetatibus
modus
,
&
SyllogifmHm
DIAo dcNumcro
9Sumiiur i frtfrielMtt rei tit.
,
tt9H
Vt-
diucrfa fignificata diucrfarum
Sed in nomine compofitac,
cuius vox
tione limplicjs ngutjc lumitur iimphcitas, prout opponitur cotnpofitioni , qux cft fccundum diftantiam cirira idem fignificatum eiufdcm didtionis cadens. Figura ergo eft modus figuificandi accidemalis Nominis , mediante eflto , nomen proprietatein
rei
,'
qux
* fimplicis ccmpofiti
,
fimplcx
ta
,
vt indoilus i illud
,
vt doHus
;
&
il-
vox cft compofivcr6 decompofitx , cuius ,
,
vel dttompofitifigni-
Et fetuhdum hanc tripliccm proprietatem
ficat.
J>'finitur.
*
fii^ftieein
"J^J^""'^
variatur figura per tripliccm. diffcrcnriam, /ticJ!.""^ eft figura fimplex compofita , decompcfita. DluiJitur im
&
modks figtiificandi rem , fuh proprietatefimplicis, vt diuts,paKper. Figura compofita FigUTzfimplex
eft
trcsjp-eies.
^''"^''^-
eftmodusfigmficandicompofitiy\ipridiues,praclarHs. eft modus fignificandi fuh proprietate ^tcimfiftta. ii eft ,fuh proprietate coUeSlionis , vt in-
Decompofita decompofiti
,
expugnabilis.
Et hoc eft,quodfolct e{i.fimplicis figura
dici
,qu6d illadidio
qua: eft impofita k fimplici
,
&
conceptu ad fignificandum illa cRcompofita figura,quxeA impofitaad fignificanduma conccptu compofito. lUa autem cdfigitradecompofita, :
quac eft impofita a pluribus
lignificandum
,
quam
Licct hoc vcrum
fit
aggrcg.itis.
tamcn quia huiuimodi
,
propricratts in re
' 1.
^">>mj;fe. "'">&'-''.
conccptibus ad
cx duobus
conceptus non funt fidi
,
oportCtcorrefpondcrc
hx proprictatcs funt nomen conccptibus mc-
:
&:
fignificat.
,
cuius
XIX.
A P V T
COnfcquenter de cafu notandum,qu6d
,
cft
cadqns.
&:
fecundum diitantiam circa diuerfa fignificata *Pfoutc«"ndiuerfarum didionum cadens ; fcd in dcfini- P°?" '"""
C
,
,
vocum
decompofit* figurx , fumitur Compofitio fccundum diftantiam vocum circa' jdcm fignificatum , ciufdcm di«<.
XVIII.
,
rae
Ctjefitit itm
licct aliter
'De cafi grammaticali Nomina.
dicendum eft de Figura, quod notandum cft qu6d Figura, iion prout eft modus fignificandi Nominis accipitur a proprictatc vocis , vt qufdam dicunt ita quod illud n^omen fit fimplicis ftgulud compofitje figurz
,
pu grammaiicali
iuxta
Tigurj.
flis
Termino, Propofitione ,& Syllogifmo. In Propofirione cnim, & Syllogilmo fumitur compofitio fecundum diftantiam circa
Nominu.
Capvt
figura,
/b
nominis.
in
moratis mediantibus
accidehtali y
{"trittMiK
proprictas
rerum fumitur
fignificandi
bar,quae didtx funt,qHas
De fgura
lo. remm
&
quam
ipfis
&:c.
,
,
Trti
fumatur g
nomen proprietatem in~
proprietM
,
&
cft
fitionem
&
Vnittu e$nti.
eft
iuxta
,
ctiam proprictatibus imponit Logicus trcs voces , ad fignificandum fcilicet Terminum , Prcpo^
quod notandum,
animam fecundum
^e Arithmcc, frofufk. cap.j.
quod cft conira
,
proprictas decotnpofiti. Et voco , proprictatem dccompofiti proprietatem collcdionis ex pluribus , quam duobus. Ab his
XVII.
V T
p
quia
traherencur
fignificandi
fcilicet proprietas _pw^/if«
coTnpofiii
De numero accidentali Nofninu.
C
,
qu6d figura funutur )l quod notandum , qu6d rebus inueniuntur trcs proprietates com-
in
hdc cortex.
55
vt ine.xpugHahili4
,
& non a rci prourictatc
a vocc,
Duttf gcncris,
dicitnr
fpeculatiua.
dicamus
dam proprietatcs communcs tes .
principif '
'
, 1
&
proprietat '
'
,
iuxta
in rcbus ihxicniuntur ,
quod qux-
fcilicet proprieta-
1-1
temdni. Item inue-
.
niuntur quxdam proprietatcs gcncraicsin rcbus, fcilicet
,
proprictas
,
^.
C*fMe.
vt ejuideft aliquidinft
,
tpiod
eftalterumiSc proprietas cuius eftaliud;Sc ptoprieI3i5,\tcftieft,(^eui ali^juid datur ;
&
fic
de con-
fimilibus»
'"''""'*'" rei ex qii. defumuur.
m
:
Grammatica
54
repracfcnwntur per inflexio> qua huius nominis ^ttod , cHttu y cui y &c.
firailibus
&
nem
&
tmdm JignificanM
efi
& fecundum harum pro-
prietatum diuerfitatem tatibus fuperadditis
mccidentdilis
nomen pro^rietatemprincipi^,
fix^eeitt.
,
cum
,
ahis
,
&
, fub proprietate , vt fub proprietate, vt quod
aBum
alitjuidinfi
efi
fub proprietatc vt terum principians pajfiue
iicat
"vt
vil
in ^uo.
alterum
,
Si-
Socrates figni-
ejuod eft ali^uid in fie al-
vtrobique enim ftat rcfpcdu vcrbi depcn-
:
fub proprietate principij , dentis , proprictatc , vt
,
id cft,
,
,
verhi fibi adharentis principians aEiiue.
militer Aiccnio, Socrates amatur
de quo
efi
alterum
fupcr-
,
Verbi
«Sbu
,
poflit fubftare proprictati
vel proprictati
vt in
,
vox Nominatiui non ,
vt de
,
& nc de aliis
,
(juo,
tamcn
:
fignificatres fub proprie-
Nomina-
vt de ^uo
,
non
cafus ab aliquo diitindus. Item
eflct
vel in ejuo
quia tunc
;
medut
eft
modo
huic
vt ipfiam
eft
rem
in
fiiffiificandi
vt cui alterum acquiritur
,
fiperad-
,
rum
ac^uiritur
citur
modus
cft
ritur
ejuo
,
vel in
^quod ,
tunc cft
^
tur in verbo
&
;
modus
figttlficandi
,
hoc probatur ratione
,
vt
fic
&
lUc
:
tyfccufiitiuiu cafiu
xionem,^/? modu6
&
eft
alterum.
cuitueftalterum,Dzti[ias cft
vt cui
,
eft
tUtttr alterum
alterum
,
modus
vel cui acquiritur
Nominatiuus
,
fignifican-
erit
modus
vel
,
figni-
Et dicitur iftc modus fignificandi Nominatiuiu , quia fub ifto modo , nomina rcbus imponimus & huic modo proportionatur in verbo , modus , vt ficandi vt ejuod
alternm.
eft
:
i^fium
eft
alterum
,
principiatum
fcilicct
caufatum a re Nomiiiatiui adiue
,
vcl
,
&
paf-
fiuc.
ne principij ,
(k\i
modtu fignificandi rem in ratiovel termim indijferenter ,proprieta-
eft ,
vt cuius eft alterum
ctnAo tis
^uod
altcri
,
(ecundum didam
quem
ter- ^ff">"»««w»
vt di-
;
Deum fiterminandi adum,
Accufaiiuus
iftc
proprictate
fub
fiperaddita
,
proprie-
,
Et dicitur e^tEt huic nioeufittiuiu quafi terminus adus. do proportionatur in verbo modus * dcpcndcntis , fub modo ad alterttm. Aliquando tamen Accufatiuus cafus eft modus fignitatc
vt tjuem
,
rem
ficandi
cum
trinfecc
noo (uperquando adus conftruitur in-
Infinitiuo
vcl
,
me
vt dicendo
,
dcpcndoi» '"*•
proprictate fpeciali
,
fcilicet
,
fuperaddita.
fub ratione ptincipij fimplici-
,
id eft
,
,
"•
infle-
rem in ratione
cum vcibo im-
legere
,
me
oportet
hic fignificat Accufatiuus rcm , fub ratione principij ^ nulla proprictate fpcciali con-
trada
ncc contrahibili
,
,
cui proportiona-
modus verbi fimplicitcr *. Et hic modus non vidctur fibi accidcre , nifi tunc ponatur quod kCtus fit modus fignificandi acquiuo-
cus
,
ad fignificandum fub rationc termini , tt ad modum fub ratione principij fim;
&
*'*^.^^.' """?
j-^form
"^
formatusnc© «onfotnaabi''*•
pHciter.
9• fciendum, quod ratio termini, vt quem, fimpliciter, id cft , non con***• traftc vt dicendo ,lege librum : aliquando con- * ^°° perPraepofitiocontrahitur trad^, vt quando ^^["^^^^^^^^ nem Accufatiuo dcfcruientem,vt dicendo, Vade cft niodu» Et
eft
ahquando fumitur :
adplateam , curro ad campum ,
modus t
fibi
&
&
fic (\gn\i\candi fic dc ahi«. correfpondcns fimpliciter cft con- corrcipond^
^
,
Prxuolition»
trahendus*
„
^
,
.^
«r.ahcndu*.
,,
,.
Fecatiutu cafiu eftmodMtfignificandt rtm fitb ratlonetermini
dependentis aEltu exerciti
f
,
coiuia^^^ vel exer- hcndus.
nulla differentia diSlarum proprietattm
fiii\q, Vocati- f t*!htciit
citati
,
peraddita
:
vt diccndo
,
o Henrice
:
ifte
.
Genitiuiu
te
proportiona-
efi ,
dcpcndentiam huius verbi amo
^uem
Probatur etiam authoritate * Petri Helis , qui vult quod fpecies , fiue modi cafuum , fumantur penes inflexionem huius nominis
amo Deum:
,
gnificat
candi
:
modo
vt ipfium
fignificandi
proprietate vt
,
tur
vt ejuod
di-
quia
,
vt cui alterum acejui-
,
huic
modus
&
:
Datiutu
datur.
dus fignificandi , minatiuus ab omnibus aliis diftinguitur , fed per modum vt ejuod eft alterum , eft diftindlus ab aliis ergo Nominatiuus cft modus fignifi,
,
&
:
vt cui alte-
,
fupcraddita
,
fignificandi
fignificandi
vel datur
,
pcrfonali efl
vel datur
,
modus
ifte
rtm
fignificat
proprictatc
,
J.
pro- DMti-m,
,
in
:
Datiuus Socrati
ifte
,
5orriir> accidit
,
in ratione tcrmini
addita
de
,
modus eft moNominatiui per quem No-
aflas.
&
,
modus
,
efi al-
quafi pri-
,
vel termini indifferenter
,
vt dicendo
:
diantc praepofitionc
authoritate. Ratione
*
eiita
ter
t]ued eft alterum
Gttiittuui.
prietate
C conftnidio Nominatiui cumVerbo fierctme-
Nomlnatiutu ergo
nominc.
genittu
in vcrbo
Datiutu ca/tu
cendo
faluim.
Hclias traft.
,
ratione principifi
mini
pixpoutio dcfcruiret Nominatiuo
vt cuitu
,
alteritu.
Ex hoc patct error dicentium , Nominatiuum eflc raodum dc quo cft alterum cnuntiabile , vcl modum , in quo cft ahcrum , vt in fubiedo, licct enim * rcs Nominatiui refpe-
tate
Ri,
Nominatiui
a vocc
proportionatur
additi.
tiuus
*A
proprietatc
,
ftrudionc
Ifte
re
vt
mo
filiiu
fuperaddita. dicitur Cenitium
,
terum , fitperaddita
, vt dicendo , Socrates currit, nominatiuus Socrates fignificat in ratione principij , refpedu huius aftus ama-
non
ifte
,
vel a7nat.
Nominatiutti cafiu , efi modtu fignificandi inraUtmin*ti- tione princifij yilla proprietate r«,vt<|uod eft al-
,
efi
hac conftrudionc , ifte Datiuus Socrati fignificat per modum principij , fuperaddito fibi modo , vt Similiter dicendo,/icui alierum acejuiritur. neo Socrati , vel fimilis Socrati : in hac con-
tiuum.
^iiod
nominis
terum
proprie-
Cafus in fex fpecies partitur , fcilicet in NominatiuHm , GenitiuHmy Datiuttm, tAccupitiuum , VocatiHum , ^yibUi-
Sjgnificat
vel filitu Socratis
;
ius
vtltermini confignificat
VOX.
Simih'ter diceu-
fupcradditl
,
rnifireor Socratis
,
dis proprietatibus fuperadditis primis oriuntur difFerentiae Cafus , vcl Cafuum.
Diuiditur in
*
do
Gcnitiuus Socratis fignificat rem in ratione lermini , refpedu buius vcrbi mifiereor , vel hu-
Jslominiitmediante cjho,
Mtlt.
itu eft alterum
a prirais proprictatibus oritur cafut , qui eftmodus fignificandi Nominis. Scd a fccun-
Ca/iu igitur DejtnitHr.
fpeculatiua.
,
Soeratii interefl
fignificat
* huius
rem
:
,
fiuperaddita
ifte
in ratione principij
veibi
interefl
,
:
Genitiiius ,
proprieiatc
,
•
t
I
& exercitu*. A&.\\s figna-
nfpcau de-
vt di-
eft 3iGius,(ci\icct fignatHs,
Socra-
meft,quipervcrbum,velparticipium impor-
refpe-
tatur
vt ch-
per prolationcm huius Aducrbij 6,cxercitatur, ^j^'/^^*"*'
,
vt lego
,
legens.
Adus
exercittu cft
,
qui
quafi
pendcnti*._ ^*'^"' »*«'*»'
.
Grammatica modutn (igniHcandi cadcns > & hu-
qua/i in eius
tcrminus
ius proprius
cft
vocatiuusj idc6
ifte
modus ngniAcandi yocatiuM nominatur,quia
Et huic modo HgniBcandi Vocatiui,vcl exerproportionatur in Aduerbio 6, modus
citati focationis
el
cxctcica-
fignificandi per
I.
vocantis,vel exer-
citantis.
tionis. I
modum *
do
JM#.
nando nominata.
Notandum quod
,
qao , /iperaddita
j
vt dicendo
vt ^Ho , fuperaddiia
tionatur tero.
modus *
,
,
proprietate
vterpane
j
iftc
,
& huic moda propormodo
dc'pendentis fub
Similiter dicendo a Secrate legitnr,
vt al-
,
ifte
abla-
tiuus fienificat in rationc principij ,proprietate,
vt ^Ho fuperaddita. Et dicitur ,
quia
eft
modus
ifte
fignificandi
,
modus Ahlavt a quo ali-
quid aufcrimus. Et eft fciendum quod ratio termini , vel principij vt tjMo, aliquando fumitur non contraftc, vt dicendo, vurpane ; aliquando contradc Prspo-
vel confequentis
fignificandi fibi correfpondens, bilis, eft
& proportiona-
funt
quam
tHuifitnU c»l-
li^itW.
entis
fumitur
didum
Nominatiuus cafus, Si tantiim in rationc rermini nuUa fpeciali proprietate fuperaddita,fic cft Vocatiuus cafus. Si autem fit modus fignificandi rem fub ratione vtriulque indifFercnter , vel hoc cft modo iiiperaddito vt cuim ; & fic eft Genitiuus cafus ; vel modo vt cui , & fic cft Da-
oritur a proprietate
tiuus cafus
;
modo vt tptemySc fic elt Accufavel modo a cjuo & fic eft Ablatiuus
cafus. Et eft
,
fciendum qucd
ficut fpccics,
& dif-
fercnti^ cafuum attenduntur penes inflexioncm iiuius
nominis tpiod,cuiui,cui,
icc. fic
vcrbo proportionabilitcr cafibus pcncs inflexioncm huius nominis alteri , &c.
modi
in
attenduntur
,
alter
,
alterifu,
,
modus
generalifll-
fignificandi
prius di
hoc modo Pronomen
guitur, vt
vcl
eftcntialis
eft
per frtntmin.
,
raodus fignificandi in ratione principij tantiam, modo, vt quod, eft alterum , fuperaddito , fic eft
;
quot
dr * indeterminata apprehenfionis ; a qua \eth proprictatc modus fignificandi pcr
fnodum
in
,
ratio
XXI.
MOdus fignificandi modum entis
fit
hxc
& fic patet qu;,5(:
Capvt
tantum , vel termini tan-
tiuus cafus
:
Vronominij.
ItJJimo
indirfcrinter. Si cafus
vtrmfquc
ideo qui-
vocis iu vo-
clfe
Ve mddo Jignificandi ejfentialiter genera-
tum
vcl
j
accidcntalc^.
fignificandi principij ,
vocum;
vel inconfcquentis
musPronominis
Ex iftis patet fufiicientia iftorum fex cafuum, per hunc modum Omnis cafus aut eft modus
quam Donatus
modi fignificandi Nominis, tam clfcntialcs»
contrahendus,
;
SnficUntla
,
a parte vocis attenditur
&
&
,
ccminflexionem, Quod autem aliquod nomen fit primx , fe4, cundar,tertia:, quartaf, vd quint» Dcclinationis, Eiui^dtt.
iitionibus adiciflis, vt dicendo,
«I
Declinatio
fubcafucomprchcndit,iproprietatibusca(uum Donar. paroritur. Declinatio ergo ejt modMt fignificandi rem tit. j.denonominis per tptem infleSiiur. Et variatur per di- "''"r.' ^"'""'*uerfas cafuum j)roprictates, dc quibus didum cft, Et quia ad iftam inflcxioncm proprietatum, fequitur inpluribus inflcxio
tiuHi
II.
55
modus dicitur^«7S»4 a perfefi-
dam dixerunt Declinationcm
t.nte
mo-
ide6 ipfc
,
vel termini indiffirenter
vt
tix fub
fc
AbUtiutu cafm eft modni/ignificandi rem , in ratione principtf
ablatiuus ugnificat in ratione tcrmini propriedepenJen-
dc
eft
proprius tcrminus vocationis > feu adusvocandi.
ipeculatiua.
Modus
nam
,
* rupr.cap.l.
diftin-
cft.
vero indetcrminatae apprehenfionis
prima^. Materia
minata
*
Nominc non
a
haiitm ^f quielii.
,
feu
modo
enim prima in
clfcndi matcriac fe,
extra indeter-
6. Mtau. pgnifiiandi nui
a
mmtiriM [h-
formac naturalis, miiur
cft, refpedlu cuiuflibet
quae inell: dc fe, ita quod * nec includit formam, * nec incluncc determinationem formar. Ab iftacrgopio- dit ccc eiprietatc materix prima: , qua: cft proprictas dc fe cluditdeter-
indeterminata
mam
,
determinabilis
tamen pcr for-
niinatioDcm
foimz.
fumijur modus fignificandi per modum indctcrminati , qui eft modus fignificandi cften,
tialis
gcneraliflimus Pronominis
Pronomenmarcriamprimam fcd cx
modo
;
non quod
fignificet tantijm,
eifcndi repcrto in materia prima,
intellcdus mouetur ad confiderandum aliquam cftentiam fic indeterminatam
,
&
ad imponen-
dum fibi vocem fub modo fignificandi pcr raodum indctcrminati. Et hunc modum genera,
T)e perfena f£ DecHnatione Grammaticali.
CA
P
V T
XX.
liflimum eircntialcm Pronominis , Grammatici Sipiifitmt cxpreflcrunt , diccntcs , Froncmen fignificctre fithfniHaKtitm ftantiam meram, velfiibfiantiamfine ^ualitate ; danfim qmalits» tes intelligi ^cr fiibflantiam modum entis, qui in ti. fubftanria principaliter rcpcritur
f. ferftn».
Defiiutur.
HAbito de cafu
nunc dicendum de perfona. luxta quod notandum eft , quod in rebus rationabilibus reperitur quardam proprietas cafus ; fcilicet proprietas loquendi , a qua trahitur perfbna, qux eft accidens Nominis Eftergoper,
;
fona rmdHs fignificandi Nominis, mediante cjuo
* confignificat
* l$gni1U*l.
men proprietatem lo^endi
ViuidiiMr,
dum diuerfitatem loquendi, de fe ,ad
;
,
No-
&c fecun-
alium , vel de alio variatur pcrfona per triplicem diffcren-
primam, fecundam , & tcrtiam, Prima perfona eft modiufignifie^ndiremjidfprt^
liam,fcilicet
1.
prietate lotjuendi defe,vt defi. na.
Stcundn ferf»n». Ttrti» ftrfr-
Secunda perfona eft modm fignificatt^ rem fvk proprietate lotptendi ad alium, vt ad alium. Tertia perfona eft modusfignifiicandi remfiibpreprietatf locptendi de alio , vt de alio. Et quia modus
loqucndi dc
fe
»
non
eft fine
tnodo iignificandi
,
vt didlum
cft:
modura indetermina-
per meram,\c\finetpmlitate,
tz apprehenfionis, fi obiiciatur fic Modus fignificandi jpat'' 7debct efte pofitiuus , ic non priuatiuus , ficut OHiBiK pars eft quid pofitiuum ; fed modus indetcrmi-
Scd
:
tis
eft modus priuatiuus crgo non potcft efte modus fignificandi Pronominis. Diccndum quodillud quod eft ita indeterminatum, quod cxcludat formam , & formac dc-
natx apprehenfionis
,
:
,
terminationcm , eft priuatiuum ; tamcn illud, quod fic cft intcrminatum , qu6d non excludit, nec includit formam , ncc fomi* dctcrminatio-
ncm , non cft priuatiuura
,
& fic fe habct modus
8. StlMiiur.
Uctlnt figni.
fUtukU friwtititim,^fȣt'
Pronominis , qui eft raodus inde- tium. tcrminatidc fe,determinabilis taracn. Vcl dicendum , qu6d pcr modum iftum priuatiuum
fignificandi
Grammatici circiunloquimtur
modum
fignifi-
caudi
Grammatica (peculatiua.
56 pofitiuuiii.
candi * partium,qui
munis Et Modutfignifi-
enndi ccm-
dn-
tnunii
modus /jgnificandi com-
eft
fimplicitcr.
dicatur
fi
communis
,
quod
mocius fignificandi
iftc
hoc nomine
fimpliciter inuenitur in
vel ergo ens eft Pronomcn , vel Pronomcn non erit didtindtum a Nomine. Dicendum, qu6d licct hoc nomen ens habeat modum figni-
ens
y
communem
ficandi
refpedtu
,
klsy vel leonis
commune
tamen
:
eius fignificatum
homi-
;
non
eft
refpedtu aliorum tranfcendcntium,
w
vnum , , & alitjuiJ,&c refpedlu priuationum,& negationum, vtnihileA. non ens ergo non habet modum fignificandi communisfimplicitcr;fed Pronomen habet modum fignificandi communis fimpliciter,refpe(fluomniumfigniquae funt
;
ficatorum fpecialium,
&
tranfcendcntium ptincgationum , tefte Prifciano , qui Ptifcian. lib. uationum , i^.dePtono- dicit quod t Pronomen ad omne fitppofitum pertinety
&
iTiinc.
t
id eft,ad
omnc
fignificatum fe extendit jcrgo in-
fi^i'fi'»f'*
Fronominis adomnefis'**-
ficatum fertinet.
ftantianulia.
quod eft notandum , quod oipnis
luxta
orationis
,
eft
ensfecundumanimam.Itein
dum eft quod omnes priuationes ,
lO. ^fupra
in Ce funt entia pofitiua in
c.t.
pars
fcien-
dc negationcs
anima vt di«5bum ;
eft
Dicendum eft ergo , quod licct modus indetet minati , non fit pofitiuus realiter ; eft taprius *.
men
pofitiuus in
(Sfcionem
anima
:
& hoc fufficit addiftin-
partium orationis
cundum animam. Pronomen fignificanspermodwn
entis
,
,
: c% confequcnti diucrfa Pfonomini adiediua *. Contingit cnim rcm ellc prxfentcm * Jemonftr»* certam,& maxime certam,vel priientcm, tiua. fic demonftratur per hoc Pronomen ege, vel.non maxime cflc ccrtam , prxrentem, fic dcmonftratur pet hoc ProHomcn tu, alia
& &
&
&
quae funt cntia fe-
ergo efi pars orationis
& indetermimttt
appre-
henfionis.
&
fimilia.
Modus fignificandi, qui \oczxmrelatie
fignificatorum
fpeciaiium,rciHcety«i/?
&
tionum
,
fumi-
tur a proprietate rci,quac eft proprietas abfentia;,
&
incertitudinis
,
4Kel»tiuum,
Vndc
feu notitiae fccundae.
Donatust" appellat iftummodum tjualitatemPronominis infinitam hic modus conftituit Pronomcn Rclatiuum. Pronomen ergorelatiuumfigniincertitudinis, ficat rem fiS proprietate ahfintia,
^ Donat.cir»
&
:
&
Semper enim pronomen relarelationis reprjefentat rem,vt eft ab-
fiu notitiaficundd.
tiuum fens,
vi
& inccrta, fiue
fit
res praefens
quac refertur , vt dicendo
,
,
fiue abfens,
Socrates atrrit
;
&
ille
KeprtfentMt
rtm fubnotiti» fetund/t,
^ abftiUtm.
hoc relatiuum iUe rcfcrt hoc antccedens dzns fub aftu primo,fcu fub notitia ptima , rciterando ipfum fub adii fecundo , fiuc fub «otitia fccunda > & fic notificat ipfum, tanquam inccrtum , abfens , facicns rccordationcm de ipfo fubadu fecundo. Rccordatio enim fcmper cft pr«tcritorum,& abfcntium.Rccordatio enim Reeerdatio nihil aliud cft , quam cognitio fecunda , vt fi ali- quidejf. quid fit primo cognitum , poftca oblitum , itcrum ad memoriam reduftum , vnde dicitur Relatio, quafi ante lat£ rei recordatio. Et ficut con- Dtuerfititfrttingit darc diucrfos gradus abfcntias , fecun- UdimtrMm, dum hoc funt diuerfi modi relationis , cx confcqucnti diucrfa Pronomina rclatiifi , quia ad diuerfitatem in caufa , fcquitur diuerfitas in
di/putat , Socrates
&
&
&
cfFcdu.
De
modi4
/ignificancti ejfentialihus
XXII.
V T
& deri-
&
Jpecialijfimti.
P
,
ab eadem proprietate in Prono- Prlmitiuum. DeriuMtiuS. mine , a quo fumitur fpecies prinutiua , deriuatitta in Nomine , funt enim iidem modi fignificadi hic,& ibi:nam primitio in Pronomine idem
uatiuui, fumitur
mminij) tamjitbalterntj,quam
C A
Modus fignificandi, qui c&primitiuus
Pro-
quod fpecies primititui in Nomine & deriPronomineidcm cft, quod fpeciei deriuatiua in Nominc. Sed habent fc difFerentcr,quia
eft,
;
uatio in
hoc autem generaliflimo modo fignificandi Pronominis admodos cilentiales , fubalternos , fpeciali{fimos defcendamus , qui funt modi relationis,8cdemonBrationis,moduspri~
SVb
Mfdi efsfti»les fubalterni
&
lpefi»lei
fex.
&
&
modus deriuatiui,modasfitl>fiantialis, vel fubfiahtiui^SiC modns adieEiiui. Modus ergo fignificandi , qui vocatur demonmitiui,8c
Demmnrddi firatio,(\imm\z a proprictate
rei, quae.cft
propric-
& pricfentiac, fcu notitix primas
tnodus.
tas certitudinis,
• Donat.c.de
hunc modum Donatus * vocat
Pionominc.
intellc6tus,&
dcmonftratiuum. Pronomenergo demonUratiuumfignificat rem
3Demtnflra-
ratione
tiuttm.
Semper cnim Pronomini
DemSftrstiMi ttd s?fum,vel intellellu
tn$di.
fex
,
fitb
vel proprietate prafentu ,feu notitia prifna,
fex demonftrationes
& deriuatio conftituunt diuerfas fpecics Pionomcn primitiMum, & deriuatiuum fed in Nomine, fpeciesprimitiua, &
primitio
,
in Pronomine,fcilicet :
deriuatiua
mo^i fignificandi
accidentales
Nomine, fcilicetmodus/wry?y?
in
Pronomina adicdiua pofucrunt.
&
:
loanne, iUefuit loannes, hic
&aliud
vnum demonftratur,
numero fignificatur. Etfic contingit modos certitudinis , & prsfentiz: & fecundum hoc erunt diuerfi modi demonftrain
dare diuerfos
adiundione
Submodo
autcm omnia alia
alterius fubftanfiui, aliis
funt adiediuc
vfi
currit.
:
7' SuhfitmtiuS.
quia huiufmodi vfi funt Poctae virtute demonftrationis,& relationis in ferraonc perfciSlo,
men dcmonftratiuum ad fenfum , hoc quod deScd Pronomcn demonftratiuum ad intelledum , hoc quod dcmonftrat,non fignificat , fed aliud vt fi dicat dc herba demonftrara in manu mca , htc herha crefcit in horto meo , hic vnum demonftratur , aliud fignificatur:& hunc modum dcmonftrandi habent propria nomina vt fi dicam demonftrato
AdieHiuum.
fiti,
fine
ille
6. SubfiantiuM.
tate eflcntiae diftindae
corrcfpondent praefentiac , fiue fit ad fenfum fiue ad intelledum , difFercnter tamen , quia Pronomonftrat, fignificat, vt
Nomi-
nominantur. Item modus adiacemis, Sc perfifiantis ab eifdcm proprietatibus fumitur,aquibus fumcbatur
nis
,
idco Grammatici
fignificandi, qui eft
modus
dcri-
ad modos fpecialiflimos dcfccndamus. DtriMatiuum Centinet autcm fub fe duos modos. Primus cft Proncmen. uatiui
,
fignificandi per modum adiacentis altefub ratione poflidcntis ipfum :& hic modus conftituit Pronomen dcriuatiuum potleflfiuum; Pronomen ergo deriuatiuum pojjeffnatm efi,tjuodfigni-
modus ri ,
modum adiacentis alteriper modum poffidentis ipfum, vt meus, tuus,fiais,&cc. Secundus modus deriuatiui eft modus fignificandi per modum
ficatper
adiaccntis alteri
,
fub ratione gentis
,
vcl patriae;
&
PcJfeJpMUm.
Grammatica (peculatiua. &hicmodus
conftitnit
Pronomen deriuatiuum
gcntile. Prenomen trgo ieriHMiuHm gtntiU
StHtilt.
jtgmficMt per tit,
e(i
,
^ucd
modum adiMcentit Mlteri^b rtftiontgen-
fine demonftratione ,z\xt reiatione
crgo non
vcl patrix, vt neftrMS , vtfirM.
modus fignificandi genePronominis diaidirur in modos fpe-
mtit.
ralifllmus
cialiffimos
,
& fubalternos
fic
fumptum prima fui Pronomcn demonfiratiMum
plicitcr
in
,
,
Pronomcn um-
diuifione diuiditur
,
tiuum , dtriuatiuHm
:
,
& relatittum primi& mdietiiHum.
fubftantiuHm
,
ItcmPronomcn adie
tur in
,
riuatiHumgentile
,
Sc
Pronominis didta
haccdemodis
cflentialibus
f^tcA attingcrcj
eft fruflri.
Notandum ergo cft , qu6d aliquid dupliciter 6. & vanum vno modo qu6d nihil Non liab. in
Sic crgo parcr,qu6d
9Tiimiftnk
$7
eflcntiam indct^rminatam fub modo indetcrminati,& vlterius ad conftru£kionera;& huncfineni
dicitur caflum,
;
modo
fignificat
,
gnificat.
Pronomen
alio
aliquid determinarc
non
,
quia nihil determinatc
fignificat aliquid
,
& fic arringit fincm & fic
MS.
cod.
Traot-Tybcr.
,
,
eft fruftri.
qu6d Pronomen fignificar condeterminatum , applicabilem vnitam in anima , quim extra animam,
Alij dicunr
ceptum
entis
cuique enti,
fidut intentiones fccundar, vt Geniu,Species
fufficianr.
fi-
licetnon
ieEhtm,Pradicatum,Sc
,
Sub-
Ofinit atiirHtn
intit
qua
fignificant
conccptum
,
fignifi-
c*rt€»netpii
MppluM'
biltm
Mliit.
dctcrminatumapplica^ilemcuicunquccntiiquo-
moduJignificandi
*Z)^
accidentalibiu
rum motiuum cft
XXIII.
Ifta
Donat.citat. €^»lit4ufinittt
sb seti-
tltntilmt etT' tit
,
^
4t-
mmjlrstit.
Cttfum.
pro accidente Pronominis , diuidit in qualitatcm )?m>4m , Scinfinitam: Sc^oat illos dyos modos fignificandi cflcntiales fpecialcs Pronominis , fcilicet demonftrationem , & relationem, de quibus didlum eft; ita quod per Qfialitatem finitam dat intclligefc demonffratienem qus rcm finitam, reprjcfcntar, ccrtam fignificar, aflignat
tnr.
&
fub accidentibus realibus
fcilicet
sb
,
qu£
oculis
confpici pofrunt.Pcr^w
nitam repraefentat , fcilicet fub notitia fecunda per rccordationcm , qus cflincerra refpcd*! notitia: primae , vt didlum eft. De Genere autem ,
&
>^fupiac.i4.
Numero , Perforta , Figura , 8c Cafit in Pronominc idem inteIIigatur,quod de ipfis didum eft de Nominef nam ifta accidentia eadem funt hic , &
fc fcqq.
ibi,& ab iifdcm proprietatibus fumuntur.
:
;
quia
XXIV.
modis fignificandi Pronominis, confcquenter dc eiusfignificationcvideamus. Quidam dicunt , quod Pronomcnde fe abfolutc nihil fignificat , fed tantum habet habilitatem ad fignificandum, talis habiiitas reducitur ad a6bum jpct demonfirationem , Sc relationem, quod perfuadent per Prifcianum.qui dicir Preno-
&
&
Prifciao. lib.
IX.
rnen fine demonnrtUione &relatione
ntS
9.
Ad aIiud,quodaddu(£lum fuir ad confirmationem diCti fui quod Pronomcn fignificarct alifi
,
quid indeterminatum,cius fignificatum no"n pof^ fet intclligi,
Diccndnm quod
vidcmus in Madui
ficut
re.quod totum compofituni intclligitur pci formam poftea pcr Analogiam ad formam co,
&
gnofcitur materia
niam
vr dicitur
,
qua:
cft in
ma-
tiri»m.
pocentia ad for-
primo Phyficorum
rext. ii.Sc aliquam ef^ fentiam intclligerc inderetminatam , poftea confiderare , & ^ confiderare efTchriam aliam i« refpe(^u ad illam,vel aliam indcterminatam , lamen pcr aliquod dcterminabile:& illud eft fignificatum Pronominis , fcilicet efTcntiam de fe indeterminatam,dctenninabilem ramen.Et fic pa,
intil-
ligindi
deinceps;fi<; intelledus potcft prius
&
tct
qu6d Pronomen
rerpicere.
iigniji(Mtum
frinominii. Indifftrtni ifi
ad tjnniM.
fienificatefrcntiam,licet in-
fignincatum enim Pronominis ad fignificata fpcciajia;fcd ctiamad fignificata tranfcendcmia,priuationumj negationum , vt patet ex didlis. Quod cnim
determinatam
:
fe extendit
&
HAbitodc
rttm.
Cinctptm
;
Pronomen
Capvt
fi
,
non foI6m
Defigntficattoneprofria Pronomints,
Opiwit slit-
8.
enim erro-
fubiedum intelligitur,& fignificatur vndc ficuc hzc eft falfa, Conceptut hominis eft animal , fic hxc erit (a\(z,Ega fum animal, quod eft inconucniens.
,
InfinitM
eft
dititur dt tt.
&
tmtfrtit tUti-
,
^<;m0,quiaprxdicatum deeo verificatur,quod per
eft de modis fignificandi accidenluxtaquod notandum eft,qu6d Oonatus affignat Pronomini fcx accidcntia,fciliccr G^alitatem , Gentti , NumerHmi Figuram , Perfonam^ &
Notandum, qu6d jS^
%.
opinio fimilitcr non vajet
talibus.
cendum
Actidenti»
Pronomcn fignificarct
Riiicitur.
DI£Vo dc modis eiTcntialibus fignificandi.di-
trmuminit.
fi
Pronomcn fignificaret conceptum cntis , nunquam prxdicarum reale poffet verificari de Pronomine & fic hxc cffct ralfa, Egofitm
nca
Dooat.citat.
quia
non eiTct intclligibile.
Capvt I.
,
«liquid indetcrminarum, tunc eius fignificatum
Pronominv.
fignificat in gencrali
,
illud rcfert
,
&
demonftrat in fpeciali : lcd Pronorpen in fpcciali dcmonftrarc,& rcferre potcft, quod eft ens , fiue fit in anima,fiue extra animam ; fiue fidlum , fiue verum ; fiue ens in ad);u,fiue cns in potcntia;& fic
vno funt duo contraria , fcilicct cns , & non non cns rcfcrt & dcmonftratprout cftaliquod cns fecundum animam :quiac0»/r«diBoria extra animam , funt contrariafecttndHm atiU in
cns; tamcn
ffMm,vt patet 4. Mctaph.text.p.
cMjfumeJfe,&
vtuium. Ifta Ktiititnr.
opinio
eft
crronea
,
Mtitu figni- tas rei prxfupponit ipfam habet modum figniHcandi
ficiuttUfuppt-
nit Jignifie»-
tnm.
& falfa
quia
;
modus
rcm -y
,'fcd
bet fignificatum.
Ad authoritatcm, quarn adducunr,dicendum,
qu6d Prpnomen fine demonSiratione , Sc f^idfitVMnon eft cafTum Sc vanum.quia.vt dicitur num. iMturA iadtttrmin»ti.
fignifitMt
reiatione i.
Phyf.
text.Gi.lUud ejl cajfum,& vanHm^quodefi erdinatum in aii(juem finem,
& illMm non attingit
men fimplicitcr ordinatum Scoti oper.
Tem.
l.
eft
,
fcd
Prono-
ad fignificandutn
ejfentiali generalif^
fimo Ferbi.
Pronomcn
crgo ncceffarid ha-
5'
Prentmin
De modo figmficandi
fignificandi fupponit fignificatum, ficut proprie»
C A P VT XXV. MOdus fignificandi generaliflimus lis
modum
Vcrbi
,
cft
modus
fignificandi
tft, Sc Mftantis i fubftantia.
telle^um
eft
notandum, qu6d
dus, fcilicct eJp!,Sc diftantu.Cit lutc fumpti,
Ad
efTcntia-
I.
rem pct Mtdtmfg^cuius in-
^JJ^' vtcrquc mo- y^^f^ forma Verbi abfolicet
tamcn comparando Vcrbum ad Pai-
B
ticifiuro.
^*^
Grammatica fpeculatiua.
58
^^e maUri/t ticipium , tQodus ejfe habcc racionem materiz, (^ eSuenien- rcfpedu Vcrbi, quia facit Verbum cum ParticifUm finiu. pio conuenire 5 fed facere conuenire, eft proprie-
modus autem diflantu,)\jihit ratioquia facit Vcrbum ab omnibus aliis diftare, & diffcrre. Et quia alia eft ratio ma{eri£ , &C alia ratio forms , ideo componendo tas mareriae
ncm
vnum cum dus
Signifienti»
,
altero
eft,
uus pcr raodum cft
,
cx vtroquc refuitat vnus
mo-
per naturam compoiltionis.
,
Norandum
1. ftr mfdum aSionit , (jr
:
form£c
quod modu? ejfe
,
fcilicet
,
quz
proprietas/«A;«*
habittti.
quas-^pponitur proprietati entis, quac eft proprietas habfttu,& permsnentts, yt prius
.
didumeft*.
f*r
modum
fopri Ci.
y f)ii*Sit.
^ficcejfionis
Et
,
dicaSjCflecuiuflibet rei verbaliterfignifi-
fi
non tamcn omnc cns habet
catur,
uum nam eire Dci :
influxu,
,
jtur,
,
geney atio,& coriuptio,
non habcnt
,
efle in fucccf-
& tameneiTeillorum vcrbaliter fignificar-
vt dicendo,^*wr
& tUumina-
tio aeris funtifiue fuerunt.
Dicendum qu6d licet eflc Dei , & Intclligen', npn fitfuccefliuum fuccefHone tempo-
4fylmtur.
Sueee^e realie,tilia imaginaria. Bocc.lib. ^.
,
tiarum ris, eft tis
:
ramen fucccfliuum fucccfllone xternita-
& Mch tternitasfit totafimnl,
ex
profa 6.
ceflionem,
yidcScotum in i.d.^.q.i.
ad
(fr
perfeElapojfef-
y/ff,fecundum Boctium; tamcn,quia intelligimus
dc CoBlol.
inferioribus
iftis
,
non fit
jbi fucccfllo,
qu2 cft
inter
tempus,
&
11.^
fit
,
ta-
men ibi eftfucceflio caufatacxrefiftentia terminorum contrariorum, fcilicet a quo,& ad quem. Huicautem modoVcrbi, qui eftmodus*//f &
habet.
Ec
inftes
fi
proprictatc eflcntia: dcterminatae.
8. $»lfuttir.
k proprietatc cirentiae dciermina-
Vcrbo va.oAyxi difiantis ; cumcrgo Participium eandcm rem Vcrbi fignificct , qua: fccundum cflentiam cft diftindta ; crgo Participiam modum difiantis habct.qnodcft falfum. Ad huius folutioncm eft notandura , quod in vna,& cadetn re^poflunt rcperiri diuerf? proprictrahitur in
lates rei,non rcpugnantcs,^
quibus fumi poiTunt diucrfimodi fignificandi a6^iui,IicetTnavoxnon imponatur ei,vt ftat fub omnibu* illis proprietaVar^ m»A cibus,fedquandoque imponacur vna vox, vc ftat fub vna propriecacc; quandoque alia vox, vc ftac fignifieatfdi eandfm fir- fub aliapropriecatc. Vcrbi gratia.baec rcs, alhedo, habetdiuerfasproprictatcs,fubquibuspofruntei
imponi
,
voces.Nam fi confidcrctur in ea tnodus cntis,qui cft modus habitus,& permanentis ; fic fignifiCatur per vocem nominis abfolutc. diucrfae
vc
,
vnitam,
& idco rnodum difian-
Hifferentim
Verhi,
^///^dWftf
^
Particifij im
fignificandgf
a proprietate eiTcntiae diftindla;,
inVerbo , videtur quod modus difiantis in Vcrbo non poflit conucnire omni Vcrbo quia dicendo ens e[t , ejfe non confioritur raodus
10. Jnftaatia.
;
gnificat aliquid eflentialitcr
diftindum ab omni
cntcquiaquod cfteflentialiterdiftindum ab ente,eft non cns. Diccndum eft,qu6diicet hoc verbum e(l, non
II.
fignificctaliquideflentialitcrabcntediftindtum; Diluitur.
attamen in ifta propofitionc,fubie6lum accipitur vt materia
& praedicatum vt forma
,
;
qu^e cflcn-
tialiter difFerunt.
Vel dicendum
eft
,
prarter hoc, vel illud
duo,fciIicec
;
quod licec non fit dare cns & cum omnc quod cft , fit
rcm
& efre, & illud cfle non
Vel
aliter
,
cft
I£. Significatum tntit.
cns;
f/?fignificac aliquid cflentia-
propofitione fignifica-
licct in ifta
'5-
tum Verbi nbndifFerat efrentialitcr,& fccundum rem a fignificaiofuppofiti,di6Fert tamen ab eofccundum rationcm & hoc fufHcit ad diftantiam, :
& diucrfitatem Verbi a fuppofito,* quae funt entia
fccundum rationem; Verbum ergo efipars ora-
modum effe diftantis,afkbftantia.
qux cfTca^ tta eft. Defittitttr.
De modit Jignificandi ejfentialibtu ,fitbaL ternU) f^ ^ecialijfimu Verbi.
Capvt XXVI.
proportionatur in fuppofito,& in obli-
quo modus m.M^^idcftjmodus habitas permancntis. Irem notandum,qu6d modus difiantitin Vcrbo fumitur ab cadem proprictate rei , k qua modus per fefiantis fumitur in Noraine , fcilicet k
tae
altcri
non
,
^Ut&it.
,
modus inhsrcn-
fucccfliua,
prout fucccflio caufatur ex refiftentia mcdij
inftes.fi
eft
gnificat,quaefccundumcflentiam cft diftin6ta,tanien Participiuln non fignificateam, vtdiftin-
tionii fignificansper
Itcm illuminatio acris,licct non
Et fi
qui
quod quamuis Particicandemrcm, quam Vcrbumfi-
fignificct
diftansab cntc.
i^mpoTc praeref ito fuit non cns, nec eft dare vltimuminftans, inquofuit nonens, fedbenecft darc primum inftans in quo cft ens , vt patct ex
fitcceffionu
ejfe ,
& cum hoc modus
fignificatur participalitcr,
fic
hocVcrbum
deinceps.
Urtsinorum.
fecundumcflc;
vtdealhans. Et fic patct
pium
figni-
fignificatur vcrbalitcr
fic
litcr
intcniioncPhilofbphi^. /'i&j/Trm. 10.
Stteee0» ex
;
modus
confidcretur in ea
fi
ideo
,
gffofnione
fucccfllionis,
tamcn
funditm or- temporis; quia impoflibile cft,qu6d in codem indinem rei, (^ ftanti aliquod habeat efl"c,& non efle; fcd intoto fi*ffofitio.nit.
confiderctur in ca
& terminum
fuccefllo,qua: eft inter tcmpora:eft
r-
fi
dealbo.lttm tis
fic
hoc,veI illud,quia enseft concretum,& fignificac
Similitcr in generatione,& corruptionc, licet
Succejjio fi-
Icem
;
voce nominis Adicftiui, vi alhiti.
modus fluxus,&
idco imaginamur ibi fuc-
& durationcm astcrnitatis pcr diuerfa
fpatia tcmporis.
5.
ficatur in
& intcliigentiarum, non eft
efi,Sc,iMteUigentia */?.Item
fione}
elfe fucccifi-
& fuccefl[ione & tamen dicimus, Deut
& iiluminatio aeris
inhasrentis alteri,fccundumeflcntiam
eflentia* diftindkac
fignificandi adki-
oritur a proprietate rei
effe
proprietas ipfius
autem confidcrctur in ca modus entki , & cum hoc modus eircntia: determinatae; fic fignificatuc vocc nominis Subftantiui \talhcdo.Si autem confidcretur in ea modus entis , & cum hoc modus
Si
SVb hocmodo efTentiali generalifliimo Vcrbi,
I.
modos fignificandi eflentiales fubaltcrnos, per quandam diuifionem defccndamus. Iftc crgo modus ejfe cum diftantia, velfumitur generaliter, ad
tanquara aliquid fpecificabile per efrefpccialc,& fic
modus
effe
cum
difiantia conftituit
Verbum
fubftancinum. Verbum eigo fithftantiHum efi , ejuod Verimm Jiil' fignificatper
quodlibet
ejfe
Mum non
eft
modum ejfe generaliter jpecificahile
,
per fiantiuum.
(peciale.Ynde etiam dicitury«^<<««-
modo
perfi
flantit ,|fed
quia
fignifi-
cat efTc gencrale fpccificabilc; ideo poteft ftare
fpecificatiuum cuiufcunquc fpecificantis ipfum.
Vel
iftc
modus effeaimdiftantia, fumitur gencra-
liter rcfpcdlu rei propriae
nominationis tantura:
& ficconftituit Verbii Vocatiuura. Verbumergo Kociitiuumfignificat neminationem in generaii fpecifi-
cabilem,per tjuamcunque * nominationem propriam in Jpeciali.
Vel ifte modus
effe
curn difiantia ,
Veeatiuum, '^
vttatitni.
fumirur
fpeciaIitcr,proutftat in fpeciali,prof;^,a£lionis, vel pafIionis,& fic iftemodusconftiiuit Verbum
Adiediuum. Verbum ergo AdieEHuum eft , quod AdieHiuum.
A£Honem,& pajfionem fignificat. Ifte
Grammatica fj^eculatiua. Ifte TnoA\is\ ejfe jpectMlis
ft.
,
modos clTcntiales fpccialifllmos , fciliccr in tnodum MRionu , in modum fAJfiohis in modum
tuor gtnir».
di per
VnhmnBi' Verbum crgo
yidieliiHHm aSHHttm
paQIonis cantilim, condicuit Verbura Adie(5tiQum pafHuum. Vcrbum crgo j4die-
HiuHm pafituHm efi,
fcccrunt,
Modus
efi,
e^Hoifignifi-
modum
/ignificandi pcr
efle diftancis
quodfignificat pafilonem tantum,
neutri
modum
fignificandi pcr
fub
effie
modo
fiuefubpriuacione vcriufque confticuic
,
Verbum Ncucrum. Vctbum crgo NeHtrum (jHodnec aEiienem
nec pajfionemfignificdt
,
,
eft,
vt, viuo,
&c. Sieut enim aliqua neutra dicuntur abfo4< propter. luta , non * per aliquem modum fignificandi, •} proptcr. fed t per priuacionem ctanfitionis ; fic aliquod Verbum dicitur Neutrum, non per aliquem modum fignificandi , fcd per priuacionem adionis> Tt gaadeo. vcl pamonis, * vcl alcerius. fio,
>l>
luxca quod notandum efl quod Vcrbum Ncutrum efl ab aliis fpecifice diflindlum.non per priuationem adionis & pafHonis fcd per modum fignificandi fpecialem , qui efl modus fignifi^andi pcr modumfj^, vt cfl contradlnm ejfe Qieciali, non efie adlionis vel paffionis , fed tjfe ,
ja»diu figni-
Vnbi
wtmri.
,
,
,
didionis.
jpeciali alicufus alterius
Et
6,
dicas
fi
adlionis
,
generali*
:
non
,
licct
contradtum effi Jpeciali crgo habebit modumr^
efl
vel paflionis
;
Verbum Neutrqm
8c Cic
Subflantiuum, quod
mgtrt StibftMtiiU.
efl
falfum.
tra(5bum,
modo
a<5bionis
non ramen
Subflantiuum
Vcrbum
cat
abfolute fecundum
non contrahtbile
con-
([^generalc, vt
Subftanriuum
neutrale fignificat
de fi
ejfe
vel paflionis
non contracflum de
traHum
,
Verbum
modum
fiabeat
fignificat
namVcrbum
:
gnificac efle gcncrale
contrahibile.
,
crit
Dicendum,qu6d
Verbum Neutrum non
fignificandi
,
fe
ejfe
fi-
fed
,
con-
vt viuo fignifi-
effe vitae
;
&
fic
de
OflMMfff.
Modus fub modo nis
,
fignificandi per
efi
,
Vcrbum
rtducitMr
(juod fignificat per
,
cum
& terminacione conuenire.
,
(^ ntn
ttmr».
vtriuf^tte,
&
vocum quod non
ra.
Bit tfi fttunditm f^t-
modnm
&
frim» gtiu-
8.
& paflio-
Cotootww. Verbum ergo
&
ad nationem
me diftin-
ejfe difiantis
a adionis , paflionis , vt criminorte, te. Verbum ergo Deponens non potefl effc diftinfta fpccies ab Adiuo Pafliuo, nifi per tcrmifcilicet
pgnificatitne
modum
vtriufque , fcilicet aiSkionis ,
conflituit
Commune Titp*M*ns in
quem tamen modum moderni Veibo
, moti cx di(Slo Philofophi i. Pcrihermeniasjcap.j.vbi dicit quodhoc Vcrbum*/?, * * imprtm fignificat ejuandam compofitionem , quamfine extre-
rnis
non eft
intelligere
& tamen hoc Verbum,f//,in
;
omni vcrbo f includitur tanquam radix om- t intelliginium ideo compofitio omni Vcrbo inhxrct per lur. quam Vcrbum diftans Aippofito ,ad fnppofitnm principalitcr inclinatur & hunc modum quidam* vocant eflentialcm Vcrbo,'quodnon ponnar. cft verum ,quia non eft modus cflentialis gcne- hfi (ilfptTfnralifEmuSjCiim Vcrbo non dct cffe fimplicitcr, tta ncctdtntnlu. fed fit pratcr eius intellcdlum efTentialcm. Ncc etiam eft eftentialis fpecialis,cum non conftituac ,
,
,
:
aliquam fpcciem Verbi , vt de fe patcr. Itcm Vcrbum de fcfignificai pcr modum difiantis fed. Compofitio non ,quia modus effein-
X.
:
altcri,modo difiantis quafi opponicur; cr-
hxrentis
go Vcrbum habet Compofitioncm pcracfidens. Hic autem modus fumitur aproprictatcaccidentali
Vcrbi , quz
cundmn
proprictas inharentis altcri Cc-
eft
cfte.
Compofiiie ergo
efi
modutfigmfican^i accidtntalit
yerhum confignif.cat proprietatem inhtrentis ficundum efft& ijua mediante,nrhum Verhi, tnediante^Ho
difians afitppofito,
5Dffinititr
,
primh
,
etiTifoJitit.
Cr principaliter adfuppofi-
<«w»iW»«
tum
fupra
Compofitionem fundanturmodi
illi
raodus numeri , &cperficde aliis. Et huicmodo Vetbi , qui eft fina, compo/ftio , proportionatur ex parte fuppofiti meAasperfiftantis. Et ifte modus confequitur Vcrbum ratione modi di£tifiantis, quiacum Vcr- ^idfit Vtr. bum fit alterum exrremum in oratione, diftans a bum tjjt diJians, fuppofito.&inclineturadfuppofitu.huius inclinationis principale,& comuniflimum principiii, Vide 4 capiinter ca^tcros modos accidcntales Vcrbi eft cotft-
ipfam contrahentes
;
ficut
&
aliis.
7-
Cemfefilit Virbi.
atcribuunc
vt, amor, doceor.
Modus
1.
dentalibus Verbi videamus. luxta
modum
pcr
Ktutrum.
COnfcqncnter
de modis fignificandi acciquod notandum cft , qu6d Verbum habct qncndam mo» dum fignificandi ,qui vocatur compefitio , dc quo antiqui Grammatici mentionem exprefsc non
3-
4-
Capvt XXVIL
Vcrbum AdicAiuum adliuum.
cat tantitm aBionem, vt^arru, doceo.
tsjpiutm.
nijfimo yerbi.
& in modum vtriHfque. Modus Hgnificanmodum crtediftantis fub modo aftionis
tancum,confticuit
titt
1)6 modojignificandi acctdentali CommH-
,
neutri,
fie»»di
59
fubdiuiditur inqua-
cfl fpecie differre,
plures partcs orationis poflint in vna voce,
Ec notandum
modos,
,
quod quidam. fecundum hos
fcilicct a£lionis, 8c pajftonis, neurri,8c
Com-
inVcrbo.quod falfum efl fed penes hos modos fpeciales fpccies inVerbodiflinguuntur, cum non fit idemdice-
w««»V, diflingnunt genera :
,
te , Verbum Anittum
& Paffiuigeneris
,
,
ic ASHuigeneris
&c. vt poflea
\
Paffutnm,
patebit. Patet er-
go ,qu6d ficut modus eflentialis generaliflimus Verbi , diuiditar in modos efrcntiales fpccialcs; fic Verbum abfolutc fumptam diuiditur in vct ba ipecialia. Verbum ergo abfoluce fumpcuro priiuaAii diuifionediuiditur in Verbum Suhfiarttittum, yocatiuum, Sc AdieSHuum. Verbum Adiefti-
uum fubdiuidicur in Vetbum A^iuHm, NeHtrum,
& Comrmme.
Scoti oper.
Tom,
I.
tavltima.
Verbum prius.pcr. modii(5^incIinaturadidcm,quod habctmodnm entis,(ed ille modus eft elTcntiaIis,vt di(flum cft. Nccobftatjfi compofitio.c^ax cft modos inhtrenquia tit, fimul ftct cum modo difiantis in Verbo
pefitio.Et
dico accidentales,quiz
;
licct
eidem
infint
,
& refpe^ftu eiufdcm
,
non ta-
men eodem modo,& fecundum idem nam mo
*
Cod
M S.
:
dus
diftantis ineft
Verbo i proprictate
effentia di-
ftinll*,Ced compofitio\ proprietate»'wA«rfW«altcri
difiantis
,
Nec eodera raodo, *
quia niodus ineft Verbo pcr fe, compofitio vcro per
fccundiim
efle.
accidens.
De modis
occidentalibM ^ecialioribuj
Scd infuDC fecundu di-
i&nt fccundum
ftantia tc
difcrcpantia
Vetbi cuin fuppofito ad euDdeoi fta«um.
yerbiiO* inparticulari de Qualitatc.
Capvt
Pajftuumf
D
E
aliis
XXVIII.
raodis fignificandi accidentalibus
Vcrbi , qai funt ,
& quot, yidcamus & fe,
B
1
cun
I.
'
Grammatica Ipeculatiua.
6o Donat.
c.
de
Vetbo.
Verbi ftftem.
Donat.citat. &uillitiu ,
funt fcptem,fcilicet,6^/«V<«,
feu
Modu».
Verbi,
primo de Giualitate. luxraquod notandum tem Donatus intelligit,
tur in ioimzmperfeElam
&
modos
eft
&
formam
,
quod per
Glualita-
dat intelligercduos
fcilicet modum & inNominc per Qjiualitatem dat induosmodos fignificandi ^fcilicet <«/'/'?/-
accidcntales Verbi
,
,
ficut
;
telligere
& in Pronominc pcc Qualitatem, demonfirationem, & relationem. latiuum, Scproprium
,
tJModtis aiuem,vt eft accidcns VeTbi.fumitur
1. Jiiodui fumi-
proprietatcrei Verbi ,quaz difpqfitionis
tur afrefrie-
ficationis
tttte rei.
Vetbi ad fuppofitionem indicij
D^nitur.
,
ejl
proprietas quali-
&
fnclinationis rei
,
,
vel
,
Inde
P«ttus lias
He-
tra£b.
de Verbo.
afficitur,
quando ad enuntian-
quod Petrus Helias
cft
diffiniens modtim
Modus efl varia animi inclinatio varios eitu fed non, qnod modus fit ipfa inclinatio fcd .qnalitas inclinationis non ea, dixit
,
:
effecim demonfirans
c$m-
pofititnem,
;
,
qotnaMmna inclinacurad cnuntiandum a£bus de fubftantia. Scd mod^u vt eft accidens Verbi , cft qualitas compofiiionii , qua Verbum inclinatur ad fuppo'fitum.
Qa3Ed.^m qualitas cftanimae
4-
,
hoc
abanima, ficut&cartera Veibi prxfcntansdiucrfosaffedus
,
eft,
caufara
accidcntia
,
re-
hoccft, difpofitio-
anims id cft priijs exiftentcs in anima. Et ifte modus fignificandi qui vocatur »>0(5f»« continensVerbum tAtiane cor.ipofitionif. compofitio fequitur Veibum rationcfj^ difiantif: &fecunnes
,
,
,
dum tioii quiit-
diuerfitatcmharum qualitatum diuerfifica-
xm.modta per qiiinque difFcrentias, Jndicattuum
Terminm refolutienit efi
IHfinitium.
Hum
,
Jmperatiuum Optatiuum ,
,
8c JnftnitiuHm. Dicitur
quia omnibus
commuois
ipfum rtfoluantur
me
kgere
lege
,
,
:
,
,
fcilicct
autem
pcr
Coniuncii-
,
/rfinitiut/4,
cum omncs modi
vt diccndo,lego
id cft
impere
in
id e{i,indico
,
te legere
,
& fic
dc
Notandum fecundijm quofdam quod modo ,
finito in
Veibo .correlpondct cafus
in fuppofito
:
quae cft ratio principij
gcneraliter fumpti
cum ratio principij quam in fuppofito parte poft
jn Verbo
^fuffofiti.
,
,
;
tanquam
,
quod non
fit
eft
fimpliciter
,
vcl termini
verum quia ,
tanttimii partcantc
& ratio termini in obliquo;
fi
fit
,
lan-
tantum a
modo
finito
correfponderet cafus fimpliciter in
:
&
folute
,
fed
cum quadam
additione,fcilicetfub
inchoatione,frequcntationc, &fic dc caetcriSjVt feruefco, le£lurio,patriffo,forbiRo,
&e.
De
Coniugatione 3 ts* fignificAUone acddentali Verbi.
Capvt XXIX. cft de Coniugationc.f/? autem Ceniugatiomodtufignificandi rem Ferbi, proHt infltEHtur per diuerfas 'preprietatei temporum, nurneromm , modorum , perfonarum. Vndc habet
VLtcrius vidcndura
Coniugati* Vtrbi,
&
Nomine
fe flcut declinatio in tio
in
nis
,
Nomine eft modus
:
quia ficut declina-
fignificandi
rcm Nomi-
prout inficdlitur pcr diucrfas proprictatcs
fic Coniugatio in Verbo eftmodus fignirem Verbi, prout inflcditur per diucrfas proprietatcs tcmporum, numerorum,roodorum, &perfonarum fed difFcrunt quod decUnatio at-
cafuum
;
ficandi
:
,
tcnditur pencs.inflcxionem vnius accidcntis,qui
eftCafus.
Z. Ideo Donatus declinatienem fub Cafu comprehendebar. Coniugatio autcm attenditurpencs in- Donat. c. de Verbo. flexionem plurium accidentjum:idc6fub nullo
propric,& determinatcpoteft comprchendi; & idei intcralia accidctia Vctbi numeratur.Quod autcm Coniugatio fit Prima , Secunda , Tertia vcl .^«
fitm
& volo habent Coniugationem,licet non Pri-
mam, Secundam,Tertiam,\el
De
Gluartam.
, quamPrifcia3nus, Donatus comprchcndunt fub gcncre Prifcian.lib. Vcrbi, vidcamus. luxta quod fcicndum,qu6d %. Donatns cit. fignificatio fumittir a proprietaterei Veibi , quz Significnti» eft proprictas depencjenri^ adqucmlibet obliquii accidentalit.
fignifieationc accidcntali
poft fe
,
habentcm
fc in ratione
pcr fc ftandi.
modtu figntficandi accidentalis Verbi , mediante quo , Verhum fignificat proprietatem dependentia ad tjuemlibet ebliquum pofl Signiflcatio ergo accidentalis
fe.
Sicut enim compofitio
,
cft
eft
modus
fignificandi,
fignificationem accidentalem vult intelligere
pcr
modum,qui
tionu, exigit in fuppofito,
cft t^viiMtzscompofitio-
modam perfeftantii,in
Forma,c[vx
cft
Noinine
pta,lcilicet a
accidens Verbi,idem ,
eft
,
quod
& ab eadem proprictate fum& fecunda-
modo eftcndi primartc
,
Befinitur.
Differtittfofitiont.
&
mo-
dum tranfeuiltis , * id eft, modilm dependentis ad quemlibet obliquum poft fc. Et huic modo fignificandi , proportionatur modws entii per fe ftantit i parte poft in obliquo. Nam ficut Vctbum
4Pctrus HeJiasfupracitatus. rcfpciJlu
dcpendcnte.
fcr compefitienetn exigit raodum en^titperfi
ftantis in quolibet fuppofito \ parte ante
rationeprincipij,fe habentis. Jpecies in
diutfit,
funt pri-
,
vtrumquc eft falfum. Vndc dicendum , quod modo finiro in Vcrbo , corre^ondct in fuppofito ratio pri^cipij. Sicut cnim Vcrbum pcrmodum
hi.
pcrfeftac forraae
mcdiante quo , Vetbum primo , & prmcipaliter dcpendet ad quodlibct fuppofitam ante fe ; ira fignificatio eft tnodus fignificandi , mediante quo, Verbum prim6 , principalitcr dependet ad qucmlibctobliquum poftfe. Et hoc patct per Petium Hcliam , qui pcr
,
fed
6. Vorm» Vtr-
EtM
;
tunc vcl ratio tcrmini eflet in fuppofitOjVcI modus determinaret dcpcndcntiam Verbi poft fc in obliquo : quo pofito, modus non folura clfct qualitas compofitionis , qua Vcrbum dcpcndcrct ante fe ad fuppofitum,fed etiam eftet qualitas dependentia: Vcrbi poft fc ad obliquum: fuppofito
Ccrrejpon-
fretjuenti-
,
&
aliis.
dentia Verbi,
meditatiuam
quia fignificant rem Verbi abfolutc vt iegOyfirbeo , vole , icfitm. Sed qua funt inchoatiuas formae, fic de cxteris,funt deriuatiua: fpeciei ; quae non fignificant rem Verbi ab-
& difpofitio-
,
,
jtfficit
;quiaqux funt
mitiuas fpccici
irifiniti
dum adVum dc fubftantia inclinatur. 5-
i»/f(«<>
proprietatem Ver-
catam. Et cx his qualificationibus
anima priijs
j
,
d*f*£liuam, inchoatiuam,diminutiuam, Sc * defideratiuam. uam. V ei fotmzm perfeBam debct intelligij^«»«;»r»-
* yerbi dependentiam ad fitppojitum configniji-
riibus
& fecundarium fignificat & diuidi-
Modtts
velinfiniti,
tjuam modtu fignificandi
bipermodumindicij, impertj, voti , dubij circa
primarium,
fignificans qualitatcm
,
imperi), yoti,dubij
,
Verhi nihil aliud
ergo
,
eft
accidentalii Verbi: rnediante tjuo
^eJfeVertl
Forma crgo eft modut fignificandi acciientalis mediante quo , Vetbum modum exiftendi
rie.
Numeru/, Figura , Temptu, Per/ona, de qnibus fecundam ordinem videamus, Coniugatio, GertM,
Accidtntia
Vtrbi
cundum Donatum
;
fic
Ver-
per fignificatienem aecidtntalem cxigit modumentisperfeflantis in quolibet obliquo..Vo- * ipfo Terbo catur autem iftemodus fignificatio : quia * ipfa mcdiante. nie
bum
Grammatica fpeculatiua. medianre , Verbum reprzfentar proprietatem, immediat^ fupra fignincatum Verbi fundatam. £t dicitur Mcidtntalu ; quia non eft efTcntialis, generalis , ncc fpecialis > vt di Aum eft de compofirione.
uum
6i
&
fic de cacteris. Sed oportct practer hoc ad vocis terminationem arteodcre, fi Tclimuj genera Verborum fcruare. :
Dicendumergoqu6d illud Verbum cft -^/?»uum fiu aEHui generit,quod fiib terminatioie vocu ,
in o, poteii mutari in ficat
De
Genere accidentali Verbi,
A P V T
lego.
,
verba, timee
ifta
fub
C
amo
vt
,
voce
XXX.
canc.
videamus. Gtntu in
vocitin
& fieqHentitis alfionemfigni-
r,
Et dicitat fiequentius propter
liceo
,
€. jtSinum.
mttue,
,
& huiufmodi
modum
Adliua
paflionis
,
quae
fighifi-
Vcrbum
COnfequenter de Gtnere
I.
Verbo fumitur
Ctnrn V*rki.
,
Jignificandi accidentalii Vtrbi
tattm dependtntia
*
ttBpgntfi-
Petr.Hel.ci-
rationt ttrtmni
trum Heliam
, ,
*
,
mtdiantt tjHO preprie-
Vtrhi pofifi ad obli(jHHtn ,fitb Jtgnificat, Et hoc patet per Pcrti
qui
diffinit
tionera accidcntalcm
tatas.
Vcrbi, qua:
fub ratione tcrmini non contradi, fed contrahibilis. Gtnui trgo in Vtrho tfi modtu
obliquum
Definitmr.
^ proprietatc rei
proprietas dependentiarci Verbi, poft fead
eft
ficatio accidtntalit
cum
,
fic
Genus per
dicens
{ignifica-
Genut tflfigni-
:
dettrminatiorit in d, vtl in or:
dans intelligere per fignificationtm aecidtntalem, figniHcaciuum tranfcuntis , vt di6):um eft, id eft , depcndentix ad qnemlibet obliquum poftfc. Pcr terminaiionem ino, velin or,dat
modum
Jntelligere fpecies generis
,
quarum
diuerfitas
maximc
attenditur penes vocis terminarionem, fecundijm Grammaticos , vt patebit.
Notandum qu6d haec diffinitio
non ^mUiilU eft formalis , fed materialis. (7f»Mf enim non eft formaliteryj^«^c<»r»o, quiavnus modusnoneft ibfmtit. Generis
,
alius, fcd Gtnut cft quafi qualitasyi^»i/fMr«»»
detcrminansjfiue fpecificansy^»«)fM«*««».Sicut idtim* e»mftfitienim,
Ginut ftquit»r fignific»-
enim
fc habet
fe
habet
bi
non
Genm
eft
modm
Vcrbi ad
formaliter compofitio
diftumeft. SxcGfnnt t>o,fed
& difponens.
fignifieMti»-
Item
m*m.
,
vcl inclinatio:
vel inclinationis
,
,
vt
eft formaliter/^»«/fc
* qualitas7^»«^f4/
*quafiyi/«i-
pemns
vel
non
fic
,
Sed rnodm Ver-
iAfignificationem.
fed qualitas compofititnis
,
cempefitiontrn
ficut »»«
cq|ifequiturVerbum«wi/7o-
Ctntu,^gtnerando di6):um,quia vox vnius generis :
Qupd autem aliquod Verbum 4AAiuum, Adiui , vel Pafliui , vel neutri ,
&
^ accidit. Donac.cap.
ic Gintrt.
fir
*
generis
de czteris; hoc maxime a parte vocis t attenditur. Et hoc etiam patet per Donatum , qui tali modo diflipic Genus Acliuum , dicens quod Geniu AEHHum efl ^Hod definit in o,& potefi accipere x,fitper o,&facere txfe PaffiHum. Et quia
Verbum
fic
per vocis termi-
nationem, non magis determinat fibi adlionem, qu^m paflionem ideo dubium eft , quare Verbum fub terminacione vocis ino , magis debcc eftc Ailiui generis , quim Pafliui , &: fic dc cx:
teris.
Vnde dicendum fic
licter
poft fe a
quod cura genus Verbi, dependentiam rei Verbi
eft,.
ratio fignificandi
huiulmodi
Sc
,
rtnti/t
nem
vtl indtttrminationt
,
,
aEiiontm, vtlpajfio-
fignificati vt curro,ferueo
refpiciendo ad
; aliquando neutro , vxjpiro ,viMo; aliquando aflione coniunda , depofita paffione, aut e conuetfo , vt loquor, irafior, Inde eft , qo6d
nor, ampleElor
quoddam Genus
eft
Scoti oper.
Adiiuum
Tom.
I.
,
quoddam
Pafll-
inflix
£,(»,
;
ttam,vtflo ,viuo.
Vcrbum
Dtporuntit gtntris t(i,(juodfiibttrvu-
o
nationt vocit in r, non potefl mutari in
alHoHtm
fignificat tjuor
,
depofita pafilont
ftquor ,vtrter , lucror
fcilicec
:
quorum ,
nifi
fignificat
,
/••
alia
pencs vocis rerminacioncm.
Verbum Communis gtntrit tfl nationt vocit in
&
,
duo inueniuncut ,patior non difFerunc przdidiis
,
gencribus
vc luElor
:
lator ,fruor
8. Difiniwi.
foliim
& nafior &
,
& con-
,
Vel pafEonero depofic^
multa cius generis. adlione
,
r
,
tjuod
fub ttrmi-
non pottR mutari in o
,
aSiontm ,
uem inueniuntur
&
,
con-
9« Cimmuut.
& paffientmfimul: quorum nofcilicec criminer
,
ofculor, inttrprttor, rhoror, vtntror
,
ampleEloTt
Urgior
,
txpe-
,
& alia nonnulla
deponencia , quar apud Authores etiam inueniuntut in pafCua fignificationCjVt cemitor, &c. Et notandum,qu6d rior
hortor
,
ficut
,
modo finito Verbi.correfpondet :
fic
raiio prin-
gcneri in Verbo corrcfport-
det ratio tcrmini in obliquo.
Ex
dit^is
concludo
,
qndd Verbum
prastcc
10.
habet tot modos fignificandi refpediuos , quibus dcpcndet poft fead obliquum , quot habct , quibus depcndet ante fe ad fuppofitum , fecundi^m fimilitudinem fe habentes. Quod patci , quia ficut Vcrbum pet
numtrum
modum per
fic
,
Sc perfinam ,
tjft
modum
requirit
eundem modum
in obliquo. Ec ficuc exigir
modnm
tjfi
tntit
infuppofico:
exigic
modum tntit
Verbum
pcr compofitientm
ptrftflantie in fuppofito; ficpcr
fignificationtm accidentalemexigit
niodum^rry^
fiantit in obliquo. ficut V
II.
Item
gic
;
;
,
dos proporcionales f cafibus
,
qu6d
ita
:
generis, quac- «#
dam fignificant adlionem tantum, vt curro qux- /'**• dam paflionem tantuni, vt^rMtf.* quaedam neu-
termini in obliquo. Item ficuc
fub ratione termini
viuo
,
omnia verba neutri
vt di-
,
N/w/r**».
,
6lum eft & cijm huiufmodi dependentia fit aliquando adiione coniunda, vtomaff ; &aliquando paflione coniunda, \x.amorate; aliquando tam adjone, quam paflione coniundla , vt fr«'m«';
quat fub voce
,
adionem fignificant. Vetbum Ntutri gtntris tfl quod fub ttrminationt vecii in o, non potifi mutari in r, &fHb indifiiPaffiua
Gtntu confequitur
generatur a voce alcerius gencris vt vox Pafliua gencrata a voce Adiua.
Tcl PaiSuu.
propter
tiits
cipij in fuppofito
Vcrbum ratione fignificationit. Et vocatur ifte modus fignificandi, fitionis:
Pajfiui gtntrit tfi , qued fubttrminationt J. pottHmutari ino,& fitefutntiiispaffio- P*pHHm. titm fignificat , vc amor , itgor. Ec dico fittjutnr,
Vcrbum
pcr
**
*••
mo-
realibut Vcrbi fu- t tnodis. peraddicos , exigic in fuppofito rationem princiex confcqucnpij, aliter,& alitcr coniundlam, ti aliud aliud fuppofitum ; fic eciam Vcrbum pcr modos proporcionales cafibos gcncri Vcrbi fupcraddicos Vecbum exigic in obliquo ratio-
modo
&
&
nem
ccrmini,aliccr
,
& alicer
coniundlam
:
Sc ex
confequeuti aliura , 6c alium obliquum.
B
3
Norao
Grammatica fj^eculatiua.
6i
Notanclum ergo j quod
11.
ficut intcr
modos
fi-
gnificandi Verbi,quibus dependet ante fc ad fup-
pblitum Vnil* etn-
firHSit tr»nJiiiuMjiff intranfitiu».
,
modus depcndcndi ad Nominatiuum
videtur efle principalis.Vndc con{lcu(5l:io intran(itiua
Vctbi
cum Norainatiuo
xime vidctur
a partc antc,ma-
,
clTe incranfitiua
,
quz
potior eft
& * quia fola pcrfcda Hc intcr alios modos & dependcndi & a parte poft ad obli^uum modus dependendi & tranleundi ad
aliis
:
tranfcundi
,
A
videturefTc principalis. Vnde
:
,
,
,
&con-
* iattaofiti- (Irudio * tranHciua Vcrbi , & Parcicipij cum aa. A6tiuo maximc videcur ciTc tcaniitiua:qua: maxi-
me cft
euidcns intcr alias conftru(^ioncs tranfilciuas.Et hoc atccndentcs Grammatici.pofucrunt
quacdam verba tranHtiua didtummodum tranfeuntis habentia , vt amo lego. Qusdam gutem abfoIuta,id eft,huiufmodi dependentia,& tr^nfi,
tionc priuata, vty?P, currot viuo,amlfHlo,fedfo,Jpiro, huiufmodi.
&
modftt fignificandi
rem Verbi ,prout caiitfub iiffe-
rentiamfuturi temporit.
Et
inftetur
fi
,
Deut
& inttUigere Dei
ejje ,
Detts inteUigit : tzmcn
eft;
non
cadit fub aliquam dif-
non fcmperVcrbum
fercntiam tcmporisjcrgo
modum
,
&
difFercntiam ccrapocis reqairic.
Rcfpondctor qu6d licet ejfe & inttlUgere Dci, rion cadanc fub aliquam difFcrentiam tcmporis , tamcn cadunt fub aliquam difFercntiam actcmitatis , fecundum noftram apprehenfionem , vt difiipra
(k\im eft fuperius *. ,
6. S»n tjt atei' pcndcat ante fe ad fuppofitum : ncc poft fc ad ^w" "reO^aC obliquum. Poteft tamen refpedn Aducrbiorum uum.
tcmporalium dici aceidcns refpcdiuum ; quia incongruc dicitur , fortaffi Socrates currit cras, vcl Plato diffutttt heri. Et fic patcnt modi fignificandi Verbi cfrcntiales , accidentales dcclaratiui , qui funt , quoc funt , ^ quibus propcie-
&
&
'De Perfona , Numero
,
^ Figura Ferbu
Capvt XXXI.
DE
Perfona,
cendum
yerhum
tntt-
tuat ferf»-
dcm
Numero,
& Figurtt
in
Nominc.
cft ficut
,
in
ab
proprietatibus fumuntur vcrobique
,
cif-
Capvt
liccc
XXXIII.
difFcrcnter, quia
^ftr firu
n^n inhnrentem
vtrbii
tfi
* defe
:fid vt res Verbi applicabilis reifuppofitifiihfifientii perfi ficundum proprieta-
tes to^uendf.
tri-
tAduerbij,
Vcrbo di-
Nam
/aediante, Verhnmproprietatemlo^uendi confignificat
ftrftn»
&
tatibus otiuntur.
'De modojignificandi generdijfmo
Numerus^ic Perfon4\n(\mt VerHMm, d^nuho, npn ex proprictate fuae rci, pcr fc loquendo, pteritm k •fcd Vf. proprietaterei fuppofici,quod pacec de fuppofito. Perfona. Nam Perfina efi modui /tgnificandi , tjuo
fUx.
Vnde
/'ry/3»««incfl
Verbo, cx aptitu-
dine atcribuendi fuppofico, fecundum vaciam actribucioncm. Terfina auccm Vcrbi diftinguicur pcr triplicem di^crcnciam , fcilicct Primam , Secundam , Tertiam. Vnde illud Vcrbum dicimus eircprim
&
perfint atrribiitum,
quod cft applicabile fuppofi-
.to,prouc ftac fub propriecace loquendi de fe,& fic
Ec ex hoc fcquicur, quod illud Vcrfcum eft nullius /"^r/Sw* , quod fuppofiro fubccrr to modo loquendi non cft applicabilc. Ecco.de aliis.
dcm modo diccndum ra
eft
de Numero
,
ic Figu-
&c.
,
MOdus
modum adiacmis alteri , pcr modum ejfe , fignificans ipfum fimplicitcr, id cft , abfolutc dcterminans. Et quia Participium fignificat pcr modum ejfe , ficut Vetbum , ideo Aducrbium detcrminat Participium , ficut Vcrbum : licct * Ad-
determinare non poffunt^cilm Participium compofitionem , modum Verbi non habeat. Et iumitur ifte modus dctcrrainantis i proprietatc
&
terminantis in re.
Aduerbium etgo cA pars trationit , figmficans permodum odiaceNtis alteri, ^utdper modtmeffe
fcicndum, quod ficuc in rc extra,tempus confcquitur ipfum modum ejfe , ficut mcnfura xncnfijir^tutn ; fic modus tcmporis fccundum efie rationis, confequitur modum r^,qui eftmodus
iufinodi-; quac
flaxus,
vt cft accidcns Vcrbi
,
efl
meditt
fignificandi accidentalif Verln, «juo mediante,Verhttm cifra
dum
rem
,
modum
temporit confignificat. Et fccun-
diuerfitatem huiufmodi
tempu/
jpei ttes difFcreiitias
,
vel proprietatis,
diftinguitur,fcilicet
per prtjfens , prateritum , Sifuturum. fins
frtttritum.
& fucceflionis.
Tempm crgo,
4.
Trtfint.
dc Aduerbiis ex-
clufiuis,quacfuntr<»^«»l»w
eft
Tempus pra-
modfufignificandi rem Verbi, prout caeUt fiib Tcmpus prateritum
diffefentiam prAfentis temporis. eft
madutfignificandi rem Ferbi ,prout caditfitb dif-
ferentiam prtteriti temporis, Tetppus fitturum *fl
modum
hu-
propter modum fignificandi per excludentis , pofTunt detcrminare omne
quod habet fe per modum exclufibilis. Sed modum exclufibilis , non habent fol&m Verba, vcl Participia, fed etiam Nomina, & alijc partes orationis habent ipfum idc6 ifla Aduerillud,
:
bia, per huiufmodi
lcm
1. I>efimtttr.
ipfum efle abfilute determinans.
VJ-tim6 de 7?OT/>or*diccndum cft.Iuxtaquod jcft
Partici-
uerbium dicatur Adiediuum Vcrbi , fccundiim piam. Prifcianimi. Hoc eft ided , quia Aducrbium fePtifcian. HK cundiim omncs fpccics cius * dctetminat Verbii, II. fcdnon Participiura:qiiia Aducrbia dctcrminan- * e(l natum tia Vcrba gcnera compofitionis , & gcnera fni detctaiinamodi, qui cft qualiras compofitionis, Participia
terminat ea, quae per modum ejfe fignificat : liccc dc aliquo modo eflentiali fpeciali,& accidentali,
XXXII.
I.
jtJutrbium.
&
poffit alia dctprminare,vtpatet
pefinitur.
fignificandi pcr
Et notandum, qu6d Aducrbium de fuo modo fignificandi cfFcntiali generaIif]imo,tantumdc-
'De Tempore yerbi,
Capvt
fignificandi eflcntialis gcneralifli-
mus Aduerbij, eflmodus
fignificat,
Tmifut.
cap.
Notandum quod tempttt non eft accidcns rerpediuura Vcrbi , cum fccundum ipfum non dc-
modum
eflentialem fpecia-
&
\ Participio , habent etiam alia i Vcrbo , determinarc : vt diccndo , Hemotantttmmodolegit.
Similitcr diccndo,f»wf««rptfrfcf,hoc Aducrbium, f«w,propter modum fignificandi accidentalem, qui eft modus vt alteritu , conftruitur cum Genitiuo habente fe pei modum ,vtcHifu, ficde
&
aliis.
De
f^uomtdt inifieat.
fim'
Grammatica fpeculatiua. De modu fignificaneU
ejfentialibiu fubal-
6j
menfur2,continuz,vd difcretc Et fub hac fpecie comprehcnduntur Aducrbia feparandi , vt fetrfum retror/tm , & huiufroodi. Et hoc vel pcr ,
temis Aduerbij.
modum rcquirentis menfuram vt ^ueties ^uan' tum vel pcr modum refpondentis mcnfuram, 8c ,
,
;
Capvt XXXIV.
funt
fic
ifta
Aduerbia msdtum,parum, mtdicum^i-
nimum,minime,fimel,bu,ter,quater.
SVb modo cflcmiali duo modi
gencralifllmo Aduerbij,
cfTcntiales fubalterni continentur.
Quorum primus eft modus fignificandi pcr modum dctcnninantis Vcrbum,vel Participium rationc fignificati. Secundus modus , cft DnfU* m0dtttfiinifuX' gnificandi pcr modum detcm^inantis
modus fiVerbum,
vcl Participium rationemodi fignificandi.Et hos
di.
Doaac. c. dc duos modos Donarus a^^llAt Ji^ficationem AdAdiurU». ficut pei ^HMlitatem in Nominc , dat uerhtf.
Nam
intelligerc
modum communis,& appropriati;pcr
^Holitatem in
relationcm
formam
:
;
& pcr quMlitatem in Verbo, modum, & Pronomine, demonftrationem ,
per fignificationem in Aduerbio,
fic
dat intelligcrc duos
^
mcmora-
cos.
tKn.
modos
eficntialcs fubaUer-
Et notandum.quid Donatus appcllat Aduerbium quantitatis difcretz , jlduerbium numeri, non qu6d dctcrrainet Verbum , vel Participium
dcterminat rcm Verbi ratione mcnfurx di/creta, eft numerut : vcl ide6 , quia reprx-
cuius fpccies
tio
,
modum fignificandi. Aiia eft fignificaqux idem eft quod modus fignificandi &
:
cnim multoties iterata numerus caufatur; ptopterca a Donato Aduerbium numeri nuncu-
tate
hsc cft aliain Adacrbio,alia in Participio,&alia in Intcrieftionc,qui modi fignificandi funt.Quis autem modus fit fignificdtio in Participio , & Intcric6Honc,poftea patebit. SignificMio in AdMerhio , vt di(^um eft,p/? modtu MtdMsfymJieandi Ad- fignificandi,
Aduerbium
^iM/fMfAT fignificat per
determinantis rero Vcrbi
,
modum
vcl Participij ratione
& hoc duplicitcr , vcl pcr modum rerem Vetbi,vt ^ualiter, ijiiomodo vcl pet ;
modum refpondentis ad
qualitatcm,vt
denter.
Aduprbium vocandi, eft quod Verbum ratione
*
1,
,
ricelege.
Sccundus modus
fignificandi per
medum dctcf-
minantis rcm Verbi.vcl Participii rationemodor
-r
!•
1-
••
•
r
I
-t-
lerb""*
_
'
'.
uetirmtnare
rum lignihcandi,aiuiditur in tres modos, icilicct mtdumSni-
modum fignificandi permodumdctcrminan-
in
tisVcrbum,vel Participium ratione Compofitionit: Sc in modum fignificandi per modum detcrmi-
ucrbio,fcd eiTcntialis fpccialis, nifi pro tanto dicatur accidcntahs ; quia eft cxtra rationem Ad-
nantii
uerbij abfolute, vt prius didkum eft de qualitate Pronominis in Pronominc.
tAtione
Vcrbum
fignificandi
ratione7«»^#r*f
.•
fitandi.
Trti^ieies.
&in modum
pcrmodumdcrerminantis Vcrbuin
ifualitatif,
fiue
modi:qui dicuntur
Irtdictt-
tiuHm,0ptatiuMm,Imperatiuum,8cc,
tis
ex
1
prout ad ipfum v*<»mdi. rcfoluitur fubftantia vocatiui vocata, vt,o Hen- * ««Uimt
a£tus exercitandi determinat
aut rationefignificati , aut ratione modijignlficandi. Vndefignificatio non eft modus accidentalis Ad-
uerbij exparte rei fignificata,is^
u^ QuaUtatis.
;
cialem modum determinandi yerbum.velParticipium,
Ve modu ejpntialibud JfecialiJ/tmu z4d-
Doiut.c!t3t.
patur.
;
,
&
rcm Vcrbi eirc iteratam fic funt ifta Adaetbii, bis,ter,quateri vel rcprxfcntat rem Verbi efle itcratione priuatam , vtfimet. Ex vnifcntat
quircntis
ficMtionem,Sc
de
dicitur dcterminarc Vcrbum ratione »«ram;quia
qualitacis
orationis aggregat in fe tria,fcilicct vocem ,Ji£ni-
c.
^^i-rrtt».
Cnr alipia ; ciim etiam po(Et dctcrminare aliquod Verbum,quod nullius eft numeri, vt di- dutntitr Uucendo iegere/emel,vel amare bi4^er,ftater,SeA idco *""
Nam qua:libet pars
:
o.
ratione numeri
nos * mediatos. Etnotandumeft, qu6d duplcx c& Jtgmfic*tio, vnaqua vox refertur ad f cflc , & per quam vox formaliter fit didio , vt prius didum cft Sc hoc eft eflcntiale cuilibet parti.
i
Donac.
Modus fignificandi pcrmodum dcterminanVcrbum ratione compofitionis, eft modus figni-
ficandi
Vcrbi:
pcrmodumdeterminantis inhzrcntiam in quatuordecim modos
& fubdiuiditur
14. Ratitnt temfofi'**'"*'
>4« ••^*'
quatuordecim fpccics Aducibiorumconftituentcs, Iquz funt Aducrbia i»f«T*fpecialifiSmos
parte modifignificandi.
;
gandi,dubitandi,aff.rmandi,negandi,modificandi,de-
Cajpvt XXXV.
menjhandi,ordinis,fimilitudinu,euentiei,prohibendi,
Aduerbia determinant inhzrentiam Verbi, fub ratione requircntis caufam, vt, cur, quare , huiufmodi. AduerbiaMf/determinantinhztcntiam Vcrbi , fub rationc dubitationis , vt, forfan,forfitan , &c. Aduetbia afirmandi dctcrminant inhzrcntiam' Verbi ratione aflirmationis, huiufmodi. Advel aflenfus vt, etiami certe , ucrbia negandi detcrminant inhzrcnriam Verbi, fub rarione negntionis : vt thaud , non.m^ut. Adaerbia i«r4n
modis fiibaltcrnis Aduerbij, SVb his duobus eirentialcs fpecialifilimos dcfcenad modos
damus. Primus , cft modus fignificandi, per mo-
dum detcrminantis Vcrbum,vcl Participium ratione rei fignificat£:& diuiditur in quatuor fpe-
quatuor fpecies Aduerbiorum conftitucntes , quae funt Aduerbia loci, ^ualitati/t
cics eficntiales
,
^uantitatUfVoeandi.
8. jtdunUa lo- bi
Aducrbium loci,e(i quod determinat rcra Vcrratione loci.Et hoc duplicitcr,vel per modum
requirentis locum,vel re(pondentis ad locum. Si
per
modum requircntis
,
hoceft quadruplicitcr:
vel eft in quo , & fic eft vbi ; vel a quo , & ficcft vnde vel ad quem, & fic eft qoo ; vel per quem, ;
& fic eft qua. cum,fic funt
modum refpondentis ad loAduerbia , hie,ibi.Ulic,indejMtm,
Si per
ifta
9' flMoatitMtii.
^uantitatis fignificat per
modum
dotciminantis icm Verbi, vcl Paiticipij, ratione
'"""**
&
tiz,pofl[ibiIitatis,vcI impoflibilitatis,
& fic intel-
modo de aliis. Nam
Aduerbia habent ferc idem pro figri ificato pro modo fignificandi, ficut hoc Aduetbium ,fmi , dc fuo fignificato fpeciali imporrat euentum : fignificat f>ermodumeuentus ; & ide& cognito fignificato pccialijcognofcitur modus ugnificandi : quia non B 4 ligitur fuo
HnhitMdi.
Aftmandi.
&
:
:
&
&
Sc huiufmodi.
Aduerbium
interrogandi
&
Ntgaudi.
tmramdi.
^edift audi .
Grammatica (peculatiua.
64
non difcrcpant nifi pcnes rationem lutum & comparatiuum.
Modus
fignificandi pcr
verbum,ratione madi
modum
qui
ficut
,
abfo-
^emodofigntficandi ejfentiali generalifdetcrminan-
tis
gu4lit»tem.
tionis
,
Vm j^eciti.
mos
duas fpccies Aduerbiorum conftitucntes;
,
,
fubdiuiditur in duos
modos
fpecialifli-
qua: funt AduetbiaO/'f4n'M»i».Aducrbia Hortandi.
hortandi detcrminant
inhairentiam Verbi
ratione exhortatjonis exprimcndae
fub
,
Aduerbiinn eptandi dcterminat inhxrcntiam Verbi , fub ratione voti , vcl defiderij , vt vtinam. Modus fignificandi per modum dcterminan-
Oftandi.
Determinant tempus dut fketits.
Verbum,fub ratione temporis.fubdiuiditurin duos modos fpeciales,duas fpecies Aducrbiornm conftitucntes fcilicet Aduerbium temporis interrogatiuum,Sc reJponJiuHm. Aducrbium temporis tis
,
,
Interregtti-
interrogatitium
,
modum
fignificat pcr
det^rmi-
lub ratione temporis , per modum inquirentis tempus, vt ^uande Aduerbium He^tnfii4Mm. tpmporis refponfiuum , fignificat per modum determinantis inhaircntiam Verbi ratione tempo-
Verbum ,
nantis
uum.
.'
jris,
fub raodo refpondentis
,
vt
nunctnuper,
,
Et notandum,qu6d nulla fpccics Aduerbij detcrminat Verbum fub ratione modi fignificandi pfiTentialis gcneraliffimi ipfius Verbi fcd fub ra:
tione
modorum
vt vifum
i8. Donat.
cita'
tus.
fpecialium
,
vel accidentalium,
XI.
,
quod
ficut
modus
fic pari
modos
Jianit fr*" tnifft.
,
modos
fub-
modo Aduerbium
fimpliciter
&in Aduerbium
ratione
modi
fignificandi,fubdiuiditur in Aduerbium
detcrminans i;ie
»1.
Verbum
lAtione compo/itienu, ratio-
oriri
Itcm Aduerbiuin determinans Vcrbum
:
cum modi
fignificandi oppofiti, in
,
ne compofitionis fubdiuiditur in Aduerbium
quod idem
a fubfiantid ,fiue vniti cum eft.
quifipartem Nominis
,
&
ratiointerr
Item
Aducrbium detcrminans Verbum ratione modi fiibdiuiditur in Aducrbium hortandi , & eptandi. Itcm Aduerbium determinans Verbum ratione temperis fubdiuidifur in Aduerbium retjuirens tempus;Sc Aduerbium rejpendens tempfu,de quibus omnibus di^^^vd eft. De Cemparatiene ,/p*cie, Bcfytfra dicendum cft hJe, ficutjnt^pminc. Ef fic patcnt modi fignifi,
fijnt ,
differen'
k Vtth.
non partem eirentialcm
,
3Definitur.
Et dicitur participium, partcm Verbi capiens,
id eft,
modum eflcntia-
lem vtriufque. Et quidam dicunt quodParticipium fignificat pcr modum entis, & per modum quia tunc Participium non ejfe, quod falfum cft cftct ab vtroque diftin(^um fpecificc , quod eft ;
&
Ratit eiut.
:
ftatim apparebit.
De modfi fignificandi ternis
ejfentialibiufitbal-
^
j^ecialijfimis Participij.
Capvt XXXVII. SVb modo
eftentiaU gcneraUffimo Participij ad modos fubaltetnos dcfcepdamus. Diuidi-
turautem modus(^
fubaltcrnos.Primns modus
eft
& accidentalcs Aduerbij qui & a quibus prpprietatibus fu,
*
genertslii.
Et hic modus conftituit Participium
Secundus
jfithjlantiuum,\t ens, exifiens.
modum ejfe generalis
participium vecatiuurn
Tcrtius
Eius diuiji» fubalternM.
niodus fignifican-
modum ej/e ^generaliter re^eSbs cuiu/libet efie
fpecialis.
tuit
modos
indifiantit, in tres
minationis prepria tantitm. Et hic
ipiintur.
ti»
Participissm eigo,eJlpars orationis ,fignificansper
modum cife indiftantis
ordinis,fimilitudinii,euenti4s,prohibendi,eligendi,con-
funi,& quot
figni- Eiui
ipfum Participium in fuum fuppofitum in conftrudione,& in fitu coUocatur.
fignificaAdipet
,
eadem
Participium a Verbo diftinguitur,& per
rogandi,dubitandi, affirmandi, negandi, modificandi,
candi eftentiales
Verb».
:
voce poffint fundari. Et pcr hunc modum
di per
modi,Sc ratione temporu.
gregandi,demonfirandi, refidendi, excludendi.
tt»
:
fignificandi.
Item Aduerbium detcrminans Verbum ratio-
modi
cum
fumptum,
cjHalitatis,& vocandi.
ije
& in
proprietas fluxus , & fucceffionis j & in hoc modo Participium ^ Verbo non difcrepar, Modus autem indifiantis a fubftantia, feu modus vniti fubftantix , fumitur ab eadcm rei proprietate in Participio,a qua fumitur modus adiacentis in Nominc & cempofitie in Vcrbo & hacc eft proprietas inhxrentis alteri fecundum efte. Et non cft inconueniens ab eadem rei proprietatemodos fignificandi diuerfos,non oppofitos,
Aduerbium determinans Verbum ratione fignificati,fubdiuiditur in Aduerbium loci, quaatitatu,
10.
,
qua: eft
,
fpecialiffimos defccndendo:
Diuidicur autem Aduerbium , primoinAdqerbium determinans Verbum ratione fignificati
Participio
rei proprietate oritur
quofdam modos fignificandi accidcntaies modis ^ccidentalibus Nominis,& Vcrbi confimiles , vt
diuiditur in Aduetbiafpccialia.
Rntio diui'
notandum , quod modus effe in Verbo.ab cadcm
fignificandi eflentialis
generaliffimus Aduerbij diuiditur in alternos ad
I. fignificandi per Partieipium, Cenuenit indiftantis a fubftantia. Circa quod
inconuenicns.Sed pro tanto dicitur Participium capcre partcm Nominis Verbi quiahabet
:
1%
modum efie
cfrentialis generaliffii-
modus
&
funt Pronominacum Przpofitranfitiue tione per Anoftrapham prolata cumVcrbis a parte p6ft conftruiia. Sicctiam
dum Prifcianum,
patet
fignificandi
musParticipij,eft
fitbfiantia,
eft.
Et notandum qu6d Donatus pofuit quatdam Aduerbia fpecialia perfonalia ; quac tamen Aduerbianon funt,ncc Vcrbum rationeperfonacdeterminant : quia ctiam polfunt adiungi Verbis, qua: funt nuUius perfon£E,vt dicendo legiturmecum,amatur tecurn. Vnde dicendum , quod fecun:
Pfirciaa.lib.
MOdus
ficandi
hodie.
17-
Capvt XXXVI.
vt eia age.
,
Participij.
fimo
eft c]u*litai inclina-
Dtt*rfnin4ni
,
eft
modus
,
cft
modus
vtnominans
;
fignificandi per
modus
reffeSuno-
Subn»Hti-
uum.
confti,
vecans.
modum
Vecatiuum.
ejfe
Et hic modus confti^diefliuum, Patticipium ^dieEiiuum.
Ipecialis aEHenis,velpaJfionis.
tuit
Et fnbdiuiditur nis
,
ifle
modus
fpeciaUs aftio-
eftmodus
fpecialiffimos. Primus.,
per
effc
vel paffionis in quatuor modosefTcntiales
modum
aEHenis tantum ;
fignificandi
& hic modus confti-
^uit Participium ab aSliue defcendens
Diuifie
Ad-
ieSiui in qutttutr
mt-
des.
vt legens,
Aaiuim.
modus fignificandi ^et modam pajftonis tantum ;& hicmodus con-
Pnjfiuum.
amans. Secundus
ftituit
modus
Participium
Jk
,
,
eft
Vcrbo/^ft^aodcfcendens^vt
amatMt,U£l$u. Tcrtius cft
modus
fignificandi per
modum
Neutrum.
Grammatica fpeculatiua. vnoAamneutrim :ic huiufmodi modus conftituit Participium a verbo neutro dcfccndcns vtftans, currens. Quartus cft modus fignificandipcrmo,
dum vtriufque CmmUHt.
fimul
:
& hic
modus
conftituit
Participium k Verbo communi dcfcendcns, vt crimtnans,crimtnattu,8c huiufhiodi.
Et/icpatet
6.
,
quod
ficut
modus efTentiah^s gemodosfub-
alternos,ad fpeciaUinmos defccndendorficetiam
Participium, fimpliciter
fumptum ,
efle
accidens
,
fub
modo
Opiniuut
depcndcntis adipfum '*'"^*^f*'
Alij ponunt aggregatum formalitcr tamen per rationcm accidcntis. Et quia omncs iftae pofitiones habent forte dcfcnforcs; idc6de fignificatoParticipij difputantibus rdin-
fubictftum. :
quantui*
diuiditur in
participiumy«^4nriM«m,& adieEiiuum , & vocatiMum. Adiediuumfubdiuidicurin
t.
quod qividam po-
nqnt aggregatum cx vtroque,fciIicct cx accidcnte,& fubiedo. Et quidam ponunt illud folum
eire
neraliflimus Participij diuiditur in
65
termini concreii accidentis-,
De modo Jigmficandi
Coniun&ionu tam
quam /hbal-
ejjentiali generalij^imo ,
ternoj^ecialijitmo.
De modu JignificAndi
accidentalibM
Capvt XXXIX.
Parficipij.
MOdus fignificandi
Capvt XXXVIII. I.
dentnliiPnrticipij.
Donat.c. de FMrtififit.
COnfequcntcr
de modis CgniHcandi acci-
dentalibus Participij videamus.Sunt autem
fecundum Donatum
fex accidentia Participij,
,
fcilicet ,/ignificatio,genM4, ternpw,
numerM,figura,
r4/«w.Significatioin Participio,fccundiim
:
&
pio,
X.
Ex hoc
quod qucmcunque modura Veibum exigit poft fc in obliquo, ratione generis, eundem cxigit Patticipium poft fe in obliquo, rationc fignificationis. & hic modus cft modus fignificandi in ratione tcrmini abfequitur
fignificandi
folute,& non contra6li,tamen contrahitur: vt diI^faprac.is.
{kam
Qu6d autem aliquod Par-
de Verbo *.
eft
ticipium
fit fignificationis iCiivx , vel pa(Iiuz,& de aliisjhoc totum de partc vocis attenditur. De genere,numero, figura, ca/it , Scper/ona , ^cut 5Accidtnmlis in Nomine didum eft, intclligitur hic:& dc temm*di,fuimH. poreeodcm modointcUigitur hic , ficut diftnm tuaHtur i cft de Verbo.Sed tamen notandum,qu6d Nomi-
lic
fubfiMUi».
na Adieifiiua,& Pronornina,quae funt Adicdliua, Pat ticipia AJiediua,habcnt caftH,nHmerum,ge^ nue,&c per/inof, no cx parte fua: rci,per fe Joquendo fcd ex partc rei fubicdx. Nam fignificaturn
&
;
iftorum nonftat per fe , fub proprietatc agendi, vel paticndi , a qua oritur genM ; ncc ftat pcr fe, fub proprietate vnius,vel plurium,iqua fumitur numerus , cum accidcntia numercntur adnume-
rationem fubicdorum proprictate termini
,
;
ncc ctiam
vel principij
ftat ,
per fe.fub
a qua oritoc
cafus non cnim tali dependcntia conft;:u£lio cnunciatur , terminatur ; nec etiam ftat pcr fc, fub proprictatc loquendi , ^qua oritut pcrfona: :
&
fcd
rcs-
fubic£bi per fe fub
confiftif.
Vnde dida
iftis
proprictatibus
accidentia infunteiipcr
attributioncm fui ad fubicftum , & ide6 etiam huiufmodi adiediua requirunt didaaccidentia in fubieftis, non per modos fignificandi propor-
modum coniungentis duo extre-
Sub modo cflcntiali generalifllmo Coniunmodos * fubalternos , per diuifionem
£lionis, ad
duo cxrrema/»fr vim, & in modum coniungemis duo extrema per erdinem. Et hos duos modos Donatus iif^^c\\iX.potrftatts. Et habct fe fimiliter poteftoi in Coniun(5tionc , Gcm ftgtificatioin Aducrbib. Nani Cicux/ignificatio in Aduccbio,confiftit
in rpeciali
modo dcterminandi
ficandi Participii eftcntiales,
funt
,
&
quot funt
;
f»gni-
& accidentales, qui
& ^ quibus, proptietatibus
oriuntur.
Dc
hoc intclligendum dc fignificato cuiuilibcc
fignificato Participij
cft, (^uod intelligitur
:
CtniunOionit.
Donat
cip.
de C
(xcpoteftoi in
, 8c per ordinem. Ex hoc patet qu6d Coniun6bione npneft modus fignificandi accidcntalis , nifi pro tanto, quia cft extra rationcm Co.niuuftionis fimpliciter,& abfulutc fumpts, vt didtumcft de fignificatione in Ad-
gendi^/rz/iwi poteftoi in
ucrbio.
Modus
fignificandi per
modum
7-
eeniungentis
duo exrremaper vim,eft modut fignificandi,^ vniendi duo extrema , ^ua inter /e dependemiam non hahent,
duo Subftantiua,vel duo Adiediua , vcl duas orationcs,intcr fe ordincm non habentcs. Et di-
.
frimus mtdus. vnitntit.
vt
modos cftcntialcs fpccialiflimos. Quorum primuseft modm fignificandi per tnodum uiditur in duos
ccniungentts duoextrema inter/e,
Diutditur in dutt.
& r*fpe£lu alicuim
modus conftituit Coniundbiones copulatiuoi.Secimdus modus edmodm fignificandi, CtpuUtiua. per modnm conittngentii duo extrema inttr fe,^ di- * difiungenftinguendoearefpeEbi tertjif.Et hic modus conftituit Et
tertif.
ifte
Coniundioncs difikn5Huai,de quibus Boctius dicit , quod ConiuniHo difiunBiua/entit hoc , ^uodea
DifiunfHuM. Boct. Iib de
qu* coniungit.fimuleffenonpermittit. Itemroodus fignificandi pcr modumconiungentis duo exttema /ecunJkm ordinem , eft modus
diuifiooibus.
&
iungit ptr tr^
vnientis
duo extrema pcr ordinem
diuiditur in duos
modos
exparte ante
modi
6. fpecialifC-
Coniun£tionc,confiftitin fpecialimodo coniungendi. Et iftiufmodi modus cft tnodus coniun-
tionales,fed fimiles:fcilicct,fimile^*«w, fimilem
patent
Definitur.
defcendamus. Diuiditurautem iftemodus con- tnos. Due Mtdi iungentis duo extrema , in modum coniungcntis
numerumSmWem cafitm, Cimilem per/onam, requific
Ceniunllh
inafignificans.
mos quorum primus modum coniungentis duo
runt, vt poftea patebit. Et
fignificandi
extrema.
&
eftpars orationis ,per
Gram-
mat^cos idcm eft,quod genus in Verbo, & ab cadem proprietatefumitur.Genus autcm in Verbo, vt didlum cft, eft modus fignificandi per modum dependcnti* Verbi ad obliqnum poft fc,in ratione termini hoc idem e^ftgnificdtio in Partici-
modum coniungtntis du»
modus
Et fumitur (jr mtdui fiiftc modus fignificandi i proprietate coniungen- gnificMHdi iiut. lis, vnientis in rcbus * cxtra. ConiunlHo crgo * cztremt. per
MtimfiiHiJU»ndi Meci-
Coniundlio-
eftcntialis
nis generaliflimus eft
cft
:
caufates
;
modm fignificandi
dintm.
per
,
Et hic modus conftituit
anrecedentis,qqod eft caula confcquentis, dicen-
do ficSocrates
8. MiJusci-
extrema fecunditm ordinem
,fe tenentia.
Coniunfbioncs
inclinata
cflcntialcs fpecialifli-
t.
eurrit,ergo mouetur.
Secundiis ,eft modmfignificandi permodum coniungenttt duo extrema , fecundkm ordinem. , ex parte eonpjuentis , /i hahtntia. £c hic
modus
conftituic
Coniun
CiniiptSii caufaiit.
Grammaticafpeculatiua.
66
ConiilfiAioftes tMietialis etniungtntii
i
euiut ip-
cuntur
,
quia magis
fe
:
*
confi-
^HemiitCuiui Vaiio dependet ab"antecedente,vt dicendo Terrainterponitur inter /olem, &lH»am;er£o :
tunaeclip/atur.
Et
lO. lExfletiH*.
K»ti» tx fUfjieitHti» dinijitnis.
eft
notandum, quod quxdam Coniundio, quae fecandum vcritatera
nes dicuntur expletiua
eft
notandum,qu6d
dicendo
fum in domo. Item dicendo
aliquid intet fc diftingucndo tcfpcdlu tertij
ficfunt Coniunftiones di/iunSHHa\
hoc
eft dupliciter
,
aut
Ci
:
&
per erdinem,
Coniundio
parte anteccdentis,& ticfunt cau/ales
fe tenet ;
ex
aut raagis
ad confcqueris,& fic funt rationales. Si autem Coniundtioextrema non coniungit, fcd coniundla adornat,fic lunc funt Coniiinftioncs expletiuit ; quia extraplenum fenfum orationis funtpofitae. Et ficpatct,qu6dficutmodus fi-
,
quod
fed
de
& Ablatiuus.Nam,flc-
Nominc
,
f quod Accufatiuus
:
:
pofitio cafuale coar(Stat,& contrahit, Prspofitio
& fufficicntcrdirp.onit,
cafualead a(Slumreducit,
coniundionemconiungentem perordinem. Con-
le.mediantc Pracpofitione,femper cft
i\xn^\o per vim coniungens diuiditur in coniun(Slionem copulatiHam,&c di/iMicliuam. Item Con-
vt frcquenter. Eft ergo Pntpo/itio pars orationis, fignificans per
iunflio coniungens/^^rorii/iww.diuiditur in cou-
contrahens,(Jx
COnfequenter
zCtxx
conftruatar,& fumatur.
Hic fumitur aClm pro conftru(3:ibili dcpcnnon cnim dependens ad cafua-
denti ad cafuale
,
modurn adiacentis
a(Slns
licct
,
alteri cafitali, ip/iim
modij fignificandi tam fuhaiternisi
quam^ecialiffimii Vrttpofitionis,
C AP
X L.
P V T de modis
XLIL
V T.
SVbhocautemmodo
(ignificandi acci:
qui
generalifllmo PrspofiI. ad niodos fubalternos per quandam Modi ftibaldiuifionem defccndamus. Diuiditur autem iftc temi fignifitionis
,
modus
Coniundlioneidem ficut in Nomine dicendijmcft, ab eifdem enim proprietatibus fumuncur vtrobique. Ordo in Coniundione fu-
dos fubaltcrnos,quorura primas eft modus fignir. ficandi pcr modum contrahentis,& retorqucntis u4ccu/atittnm tzntum. Sccundus modus eft modus
mitur;ib ordine in rebus ab extrL
fignificandipcr
Coniunftionc modus fignificandi a6liuus,quo mediante, Coni«n6tio ordinem extremorum confignificat,ratione cuius ordinis aut coniundio prxponitur tantiim , aut
quehtis ^blatiuum tantiim.
/igura in
Eft tnimordo in
aut indifFcrcnter praeponitur,
poftponitur cxtremis coniundkis. Et
modi
tTtfefiticnis.
&c rationalem.
dentahbus Coniundionis vidcamus
,
Defimti»
ada^um reducens,8cc.
funt tvcsSciUc^t fpecies,figHra,8c ordo. De(pecie,8c
poftponitur
6,
&
vtcura
,
qucracunque,fed quL
^uem, &ficdealiis. Similiter Ablatiuus eft modus fignificandi per modum vt ejue, conrrahibilis vt k ^uo,8c in quo, Sic/lne ejuo , & huiufmodi talis autem coardatio cafuaHsfit pet Ptxpofitioncs Accufatiuo cafui,vel Ablatiuo dcferuientes. VndePraipofitio inuenta cft,vt ptimo modum deindc cafuacafualem contrahat,& coar^flct lem ad a(£bum reducar. Per hoc enim qu6d Prx-
ad fpeciaHflimos defcendendojficdiuiditur Coniundio fimphciter fumpta in coniundionem coniungentem^*r vim ,
CA
X.
Aceufatiuus ,
f fupca C.19. eft modus fignificandijff ^M^ra^contrahibilisper Finis Pr*ftmod^um vt ad quem, in tjtiem , prope qttem , & iuxta fitionis.
Coniun^ionu.
.
cft
uti di(5bum cft
De
,
dicitur,
annulfu exauro .^illud
noraen annulfu, exigit Pra:pofitionem,non t^en vllam tranfitioncm habct,vt patet de fe. Vnde dicendum eft , qu6d Pracpofitio inucnta rcft finaliter propter * cafuale, non quodcunquc, ^ caruin,nea
De modtiJignificandi accidentalibu/
^,
«/or/iff ,
duos modos fpeciales
iundionem caufalem
dtntalestres.
y»w» «»
gnificandi effentialis generaliilJimusdiuiditur in
&
I.
nam incongrue
non coniungunt,
& in fermone non
:
cft in-
verba Prspofitiones exigunt,quz tamen nuUam habent tranfitionem,ncc velocem,hcc tardam,vt
noii func Coniun(3:iones,'quia
fumuntur propter neceflitatern , fed propter ornatum. Si autem e.as Coniundiones f*y>/«»«<« volumus includcre in fpeciebus Coniunftionis, hoc modo fufficicntiam harum fpccicrum fumamus Omnis Coniundlioaut coniungitduoextrcma,autduo extrema coniundla ornat. Si coniungit,'hoc.eft dupliciter zurpervim ,iUTperordinem.Siper wwj.hoc eft duphciter,aut coniangit
hon
Praepofitio
ucnta propter vcrba vehcmentis cranfitionis, vt quidam dicunt;hoc enim non videtur Grammaticc di(a:um,cumfGrammaticusyeloccm,vel catdam tranfitionem non confidetct. Itcm quacdam
fed tantum coniundba ornant,
,
II.
Et
8c beric rationales di-
tenent ad partcm
fic
,
&
quot fimt,& vnde oriantur.
modum conttahcntis
fignificandi per
Tertius
,
eandi
tres.
& retor-
,
modus ,
modum contrahentis
retorquenris Accufatiuum
& Ahlatiuum
,
eft ,
&
fcilicet
vtruhique indifterenter.
&
patent
fignificandi Coniun(2;ionis qui funt
modus
mo-
generalifllmus Praepofitionis in trcs
Et hos tres modos circntiales fubalternos,voDonatus ca/iim Vrapo/itionis. Et habet fe fimi- Don. cap. de
cat
litercafus in Pra:!pofitione,ficuty^««/fc(«»o in
Nam
uethio,8c petefiM i» Coniun(Slionc. gnificatioin
Aduerbio
,
confiftit in
Ad-
BTtpofititn*,
ficnty?-
modo fpeciali
determinandi,&/'«i^
|
De
modojignificandi ejfentiali generalijfi-
mo Pr
C AP VT XLI. gencralifliMOdus fignificandi eflentialis
mus Prjepofitionis iW*Lj
'
eius
epntialit figntficandi.
,
cft
modus fignificandi
modum adiacentis alteri ca/itali ipfum conirahens,& ad adum retorqucns. Et ifte modus PraiP'^'^
modo coniungendi Ciccafttf in Praspofitiomodo cohtrahcndi, & rctorquendi. Et hoc criplicitcr variatur, vc didum
ciali
:
neconfiftit in fpeciali
eft
j
& ex hoc pacec
Przpofitionis
de
,
quod
nifi
/ignificatiene i«
ca/iu
non
eft
accidens
fccundiam quod di£bum
Aduerbio
,
&
eft
depotefiate in
Coniun(5tione.
Item,primus modus fignificandi
,
modum contrahcntis Accu/atiuum, modos
fcilieet
triginta
his,& coar<5lationis intebns.
fpecialifl!imas Prxpofitionis conftituenres
,
per
triginta fpecies
pofitionis fumitur a proprictate detcrminatio-
fpecialiflimos
,
diuiditur in
,
quae
5' Primus mt' dus fignifieandt frtfO* fitionis.
funt
,
Grammatica (peculatiua. funt ^*«/, *ntt , &c.
contrahendi cafualc ; Jicct in his non inucniatur pluralitas indiuiduoruro : fcd quot /lint fpccics,
T}e modo Jignificandi
Secundusmodus
Smmdm
(ignificandi
,
fdlicet
^Pfntticc, Dequibusidcmeft dicendum
modus
fignificandi
,
dm.
tur in quatuor
modos Et
,
fic
qu«
patcf,qu6d hcut
funt,i«
modus
InterieElio
Participium, affitSlm
,
um
fub voce non dcliberati
&
latl.
:
& Praipofitiones
in quatuot fpccics
,
,
vel
dum hsc
cius
mo-
fignificandi eircntialcmgcneraliffimum. eft
vcra Prxpofitio ,
Et
& ab aliis partibus ora-
tionis diftin£ta. Alio modopracponiturpartibus
orationis per compofitionem
per
fe di(ftio,nec
;
& tunc
pars orationis : fed
non manec cadit in vim
qua componitur:& tunc Pracpofinon retrahit,nec retorquct,fcd complct , auc
di(5fcionis,cum
tio
,
reprtfentans.
conccptum mcntis
fi*fficientia
Dimfionu
Capvt ^Vbhocmodo
XLIV.
encntiali gencraliffitfiolntcr-
Eim
dos fpeciales. Primus eft raodus fignificandi. Intericdlionis, per raodum dctcrminantis altcrum , motum do-
jnuriiait
loris
,
vel triftitix in
anima reprxfentans. Et
vcl
lactitia:
altcrum
,
motura gaudij,
& hu-
Tertius
modus
,
eft itiodus
fignifieandi per
itiodum determinantis altcrum, raotum admira- Admiraatii, tionis in anima reprxfcntans.Et hic modus conftituit
Intcrie(ftioncm admirationu:vt Pap4,8c hu-
iufinodi.
Quartus modus
j
eft
modus
fignificandi pcc
& huiufinodi.
vel
notandum , quod Prxpofitioncs , non funt verac Pracpofitioncs, quia pec fc nihil fignificant , cura non fint per fe didbiones , nec etiara pcr fe modura fignificandi habcnt
;
fed adduntur aliis dicftionibus tanquara
(yllabicac adicdliones
:
vt met ,pte ,hi huiufinodi.
* aJiaoga-
Quarc autem habitudo, vcl circumftantia caufarum * attribuitur Prxpofirioni , hoc magis for-
tar.
tafse ex fignificatione conftruflibilium
extre-
morum elicitur.Nara Prxpofitio extra compofitionem , fi per fe profcratur,nulla circumftantia caufarum pcr cam expriraitnr , nec de vi vocii, nec de vi ugnificati , nec de vi alterius modi (\gnificandi & fic patent modi fignificandi Przpofitionis,qui funt,& quot funt,& a quibus proptictatibus fumantur. :
CauUntii.
iufmodi.
modum dcterminantis altcrum, motum tcrroris,
cft
doUntii.
modus
in aniraa rcprxfcntans.Et iftc
minait:ficetiam iftxjvt eUftrahotreprobo, regredior,
in compofitione
j j
,
&
* didionibus fcparari, fub f proprio moAlio modo infeparabilitcr,& fic non raerctur dici Praepofitio, nifi valdeihiproprie , propter quandam fimilitudincm , quam habct cum Pracpofitionc in compofitionc. Nam ficut Pracpofitio in compofitione complet,aut mutat t aut ftrare.
ifte
iiuifi:
modus conftituit Intericdionem dolorii,\thet4. Secundus modus cft raodus fignificandi per
conftituit Intericdlioncm/itf//»*, vt«»4*,
quod prx-
ter corapofitioncm potcft didtionibus adiirngi,
II.
i3ie6lionis , ad modos fpecialiffimos dcfccndamus.Diuiditur autem illc modus in quatuor mo-
partibus. Vnomodo feparabilitcr, ita
Et vltimo
l»t*riiai$ne.
InterieSiionu,
modum detcrroinantis
ik
Donat. c.de
fcd quafi abruptc pro-
mutat,aut minuit. Przpofitio autem dupliciter componitur cum
&
\ \
Defimtitr.
T)e moduJignificandiJpecialijSimuy f^ df
eft.
vim diuifionis:& manct Prspofitio per
t
anima
Perhum
dtferuientcs vtri-
de quibus omnibus vi-
prarponi partibus orationis dupliciter. Vno mo do pcr 4^^
doais.
vel motiu
jiccufitiMo
Notandum, qu6d cum frtpofitio iiatm 'ipr^ponendo, quod fecundum Grammaticos dicitur
Pratpofi-
,
tjiuod efi
,
affe6lMm,voce incognita : id eft,
?[ue
compoC-
pars orationii fignificam per
efi
/eruicntcs vtrique.
cim fpecies
tioDC.
ergo
determinantU alierum
Et hoc voluit Donatus fignificarc , cum dixir, quod InterieElio efi pars orationis fignificans mentis
tanti^m,diuiduntur in triginta fpccies, Pracpofitiones defcruicntcs AhUtitioia.m\xm in quindc-
"¥
Vnde Inteticdio
AccHfattHo tantum , in Pra;pofitiones deferuicntcs -^^/4/M
Itcm Praepofitiones dcfcruicntcs
8.
eft
dcterminat Vetbum.vcl Participium non fimplicitcr.fcd in comparatione ad animam,eius afFcdlum expri-
moJum
Przpofitio fimplicitcr
quod
,
:
liffimos defcendcndo
&
tim in
fignificandi
determinantis altcrum
ic(ftiones exprimiiur.
mens.
fic
10. IntnifiH*.
modus
mo-
rumpta, diuiditurin Pracpofitiones dcfcruientes
Vtt
modum
fignificandi eftentialis gcneraliffiraus Prxpofitionis diuiditur in modos fubalternos,ad fpecia;
Interiediionis, cft
pcr
quatuor
,
mus
Vcrbum,vel Participium,* affc
's '«: loris,gaudij,metus,& huiufmodi hoc pcr Intcr- P«^«""o-
fubdiuidi-
fpecialiflimos
/pccicsPracpofitionis conftitucntcs, fi*l',fMper,Si.fiihter.
per
fcilicet
dum contrahentis vtriimquc cafualc
MOdus
XLIII.
fignificandi efTentialis gcneralifll-
ilcut
prit^s.
Ttrtim
Capvt
mbdus
contrahentis ^^/<««*iw»tantum,fubdiuiditur in quindecim fpccics,quindccim fpecics fpccialiflimas Przpoittionis conftitucntes : qux funt 4,4^,
Tcrtias
ejfentiali gentralif-
Jimo InterieSiionis,
tot funt indiuidua.
4.
67
qu« diuerfos habent modos
»fMttuntit.
mctum repracfcntans.Et iftc modus conftituit
& fimilia. Et hos quatuor modos fpccialiffimos cftcntialcs Interiedionis Donatus fuby^m/Sf^/iM^comprchendit:& habet eodcm modo {efignificatio ad Intcricdlionem,ficuty^>t//$f4(i0 ad Aducrbitim, Scpotteafite ad Pracpofitiofia* ad Coniun^ionem , Intcric(ftiones »jrfii«,vt dech,at,
Doaat.cicat
&
ncm. Sicut cnim fignificatio in Aductbio confiftit in fpecialimodo detcrminandi ; icpoteilat in Coniundtionc in fpcciali modo coniungcndii& cafm in Prxpofitionc in fpeciali modo contrahcndf;
i€.
fic figmficatio Interie€tionis confiftit in fpeciali
modo dctcrminflndi,fpccialcm motum
anima
in
rcprzfcntans. Ethocconfiftit inquatuor modis,
vtvifumeft. Et idc6yl^)ff4Wpnoncft accidcns vifum eft de aliis.
Intefie6lionis;nifi ficut
Sufficicntia iftarum fpecierum fic poteft accipi
:
Cura interie^io determinstt Vecbum
,
& ex-
pximit
»7S-gicitntta diitifionit.
Grammatica fpeculatiua.
68
ptimic motus,&afFediones in anima; poteft er-
quum poft fe, non poteft
go anima moueri circa conuenientia , vel circa non conucnicntia , vel circa mcdio modo fc ha-
defe patcc.
bentia.Si circaconucnientia,ncrunt Imeriedio-
ftrudibilium
nes Uuiite;& circa non conuenientia, hoc eft dupliciter ; vcl cadunt fub tempus prsfens , fic uint Inceriediones doloru;\e\ fubfuturum, fic funt Intcric6liones metiu, quia dc prafenti dolemus, de futuro timemns fi autem anima afK-
& &
&
:
citut circa
medio modo
fe
habcntia
,
func In-
fic
quod Intcricdlioncs , & partes indeclinabileSjnon tot modos fignifi-
Notandum crgo
iS.
altac
cft
,
ficandi habent,quot partes declinabiles
,
quia
fi-
gnificatum parrium indeclinabilium paucis fubfiftit proprietatibus , fed fignifica(io partium declinabilium multis ideo pauciores func mu:
Ai fignificandi, partibus indeclinabilibus
Et
dcclinabilibus. Intcrieftionis
,
fic
modi
patent
qui funt
Pcincipium^rw*»/^ conftrudlionis,eft vnio con4, hocenimeft forraarei, pecquod Trincifium res habec efrc:fed conftru^tio Kabet effe per con- formale. ftrudibilium vnionem
; ergo conftrudiibilium vnio eft forma conftrudlionis. Principium ejficiens conftrudlionis eft duplex,
,
&
,
quclm
fignificandi
quot func
& vnde
,
Trtneifiam
modi
efficient
fignificandi rcfpe£liui,ratione
quorum,vcl
ad alcerum dcpcndens, vef alterius depcndentiam cerminans : ^ quibus conftru&ibile
modis
eft
iHtrinficum.
fignificandi refpedtiuis, abftrahuncuc
fignificandi generales
fcilicec
,
idenciamcerminans inalcere conftru6tibiIi. £c hi modi fignificandi dicuntur efficere coi}ftrudionem pro tanto;quia przparanc ,& difpo-
6,
nunt conftrudibilia, ad adualem vnionem, quae fic pec incelledium lich quaedam magis temotc,& quaedam magis pcopinque , vc paccbic in fequentibus.Ec dicunturmodi fignificandi princi:
pium intrin/ecum , quafi
cianc.
nences. Sedprincipium efficiens extrinfecum
&
W».
flex.
duo modus dependendi in vno conftrudtibili, & modus depcnmodi
Et hzc dc modis fignificandi clfcntiaJibus accidcncalibus od^o partium orationjs, prouc ad Etymologiam fpedianc , dida fu£oriantur.
5'
fcilicet extrin/ecum,Scintrin/icum.I»trin/ecum,rant
vnum
teriedbioncs admirationu.
vna conftru&io > vc
efTe
incec conftru
ma,
cft
ExtrinfieS,
intellcdlus,qui conftrudibiliapermodus fignifi-
candi difpolita,& prazparaca
De tribuj paj^iombw oSJofartium orationu tngenerali.
<5tione,
HAbito de modis
fumme difponantur ad vnioncm , pcr modos fignificandi nunquam ramen vnum
intcUedum, vt di^^uni
fignificandi odio parcium
formale partium fcrmonis, fccundum quem modum pertinent ad Etymologiam , confequcncct de ipfis dicamus pcouc funt principium eflSciens intrinfecum conitruftionis , aliarum paffionii fermonis fecundum quem modum pcrtincnt ad Diafyntheticam ; hoc nihil aliud eft,qu^m ap-
&
:
&
ConflruSio, Cejtgruita^, Fer/iitfo.
&
pJicare cos ad conftru(ftioncm,.congruitatcm , pcrfe6tionem,oftendcndo qui modi fignificandi, quarum conftrudionum , congruitatum, pcrfc-
^ionum, func
Trincifl» eon/iritilitnis
De his
principia.
;
conftrudibilc attu fe alteri vnit
orationis,fub rationc , qua func principiiim
Trtt faffitnet 0rMtitnit.
XLV.
V T.
crgo cribus paf-
qu6d Ea qut/hmin voce,id in prolatione
mttteriale,formale,efficiens,8cfinale.Pnncipiammti~
MMeri»U,
teriale
£e
habec fubiedum ad accidens materia accidentis
materiam ex ^ua, fed
autem
eft
nalitei:
^tionis
,
fic fe
,
nam
accidens
;
fci-r
conceptus mencis, vcl animx. Signum finaliter proptcr fignificatum : ergo ,
Gcammatica , cft fiexprimeudum mentis cohte-
vel oracio in
proptet
De natura conJiruSiionu infefviA
non habec
Definitionis,
non
in
funt plura
,
dcpcndcntianoncft dentis,
nifi
duorHm,fcilicet depcn-
& dcterminantisjcrgovnius conftrudiio-
non funcnifiduo conftrudibilia
principalia,
dcpendens,& cerminans. Ec ex hoc patet error dicentium hanc conftru£kioncm effe vnam Homo alhns currit bene. Nam
fcilicec
:
hic funt diucrfae dependentiaE
uum dependet ad bnm dcpendct ad
Capvt
XLVI.
vel pauciora duobus;
:
aatio.
eft,voces fignificatiua:
quales funt orationes Grammati-
habcnc
quia, vc pacebic , conftrudliocaufacurex dcpcndcntia vnius conftruiSlibilis ad alterum fed vna
f determi-
,
pcum.
qua ; ergo conftru^ibilia funt matcria conftruaionis. Et vnius conftru-
nis
per
conftrucndi.func conftrudibilia;quia ficuc
conftrudtibiliaad conrtru6tionem;fed fubieftum eft
fit
cXifuntnetitpajfionum earumyijua/itnt in anima
conftru Aio
quiuuer.
hoc
mencis conceptus compofici:ergo exprefnomcntis conccptus compofiti, cft finis conftru(5tioni£. Vnde Philofophus i. Perihcrmcnias cap.i.dicit,
Primo earum principia in gcnerali videarous. Sunc aurem quacuor principia efientialia eoi^-
& perfe£l:^,fcilicec,
fed
cft.
Principium/W^, cft expreifio mentisconcc7' ptus compofiti. Quia, vc dicitur j, Meiaph. Princifium lex.i I .Fin^ efi.gratia cuiiu aliquid fit;{c6i conftru- finale. ^io partium orationis , fic gcatia cxprefHouis
licet figna
fcrmoncm congrue,
:
Et dicicur intelledlus principium extrinjecum, quafi extra conftru^ibi11)^ manens.
fionibus decerrainemus.
ftruendi
a^u vnit in conftru-
Conftrudtibilia enim quali-
tercunque fuos
C AP
& fcrmonc.
COnfequenter videamus
dciftis tribuspaf-
& primd de conftruiiioWjfecundo de congruitate, & tetti6 de perfeiHone, quiaconftruftio eft potior congruitatc & confionibus in fpeciali
:
,
Ad cognofccndum naturam fe,& in
quod
fuis
conftrudlionis in
conftruftio cft
, notandum eft, quoddam incomplexum
fuppofitum:tertia,qua* detcr-
fcilicet pet definicioncm , qua rcs cognofcicur fecundiim fui efle;& pcc diuifioncm, qua rcs cognofcitur fccundum fui pofle. Ad definitionem crgo conftrudionis , ad cius diuifio-
minans depcndcc ad dcccrminabile;ergonon eric hlc vna conftruftio.Similiter cum dicitur,5ofnites percHtit Platonem :hic propter diuerfas depcndentias Vcrbi ad fuppofitum antc fc , ad obli-
&
in^'
partibus fubiedtiuis
vniuocum:fecundiim autem Boetium,incomplexum vniuocum habet duplicem cognitionem,
:
Bione ei»li.
gruitas prior perfe6lione,vt patebit.
vna,qua Adic6liSubftantiuum alia, qua Vcr:
Z.
DtewfirU*
&
nem proccdamus.
Dcfinicur ergo conftru(3;io fic.
Boetius lib. dc dcfinicionib.
Grammatica Itipmitit
ttmfirMSit-
ms.
CMjtrunh ,
(ic.
fignifimntU
,
'
efi-etniirfUHbilitim
caufttM
(fr ihtelle£lH
vmo tx tntdu ,
ad txprimettdum
,
mentig conceptumcompt/ittonfinaliter adioMent». ft.
:
.
Dtpnitit tx
«(Te: jcrgo per faas caufas
re^itut qu6d aliquid ,
cum
habec
hoc
definiri. .Ex
fufficiencius cognofcin
omnes cognofcitur,: qukm.qnando cognofcicur per quaiaam eius tui:.,
pcr fuas caufas
caufas tantum
,
:
Didumcft.cnim qu6d conftru-
rius ordinata. dlibiliumicft
ordo fecimdum prius
,
& poftcritu;
crgo.&c.
Item conftru£libilia non pQfTunc ambo cer6. minarc , quia terminans , vt eft terminansv Zx ttniMiaeftensina£lu ; fed exdupbus entibus in aftu, titmt Jeft»' :
non
vhum fit dependens,altcrum ver6 dcpendentiam
fit
tertium
terminans.
Nam ficut ex matetia,& forma
ly confhuSHbiliMmf tangitur caufa
rum vnum
eft in adlu,
per ly
omnes
fwi»., caufa
formalis per lyr* :
»!>
inteie^u CMMfatm , caufa
effi-
,
quo-
SimilitiUi,
alterum ver6 in potcntia, fit per fe compofitum in naturajfic cx ratione dcpendendi, terminandi fit pcr fe conftru6lio in
&
fcrmone
autem conftrudibile cft dcpen-. quod rationeadtus modi fignificandi tanillud
:
qicns cxtrinfcca^perJy'*»!^**'/?^»!*»^/»»» mentitcon:
dens
Cfpfum.ttingkat caufa:finalis : ergo dida definirio
tum pctit, vel exigitjillud vero conftrudibilc eft lerminans , quod ratione alicuius modi fignificandi tantum dativel conccdit,&c.
eft ftifficiens.
dtntit.
j
caufas condru-
per \y
:
fi ambo dependerent', mutu6 depcndcScd qua: mutu6 dependcnt , funt fimul natura : ^talia non funt fecundum prius, & pofte-
Itcm
& deinceps. Sed pratdida
modi^fignificMndicMMfMta, taagitur caufacfficicns
injrinfcca
conftrudliot
vc patct cx intcntione Philofo-
definicio aggregac infe
materialis
fie
ergo non poftunt ambo terminare.Relinquitur ergo, qu6d conftru£libilium
phi. 6»Aietaph. texi:*t.
6lionis,nam per
69
exduobus dependentibus non rcnt.
Ad caias incelleduin e(l notandum ,^
t0tfil/U.
fpeculatiua.
,
Refumo ergo quod di6lum
eft,
qu6dinomni
primumconfttuaibile,& fecundum. Aut ergo fecundum dcpcndct ad primum aut primum dependet ad lccundum , fecundo per fui dependentiam primo recedente. Si fecundam dcpendct ad primum , fic eft conconftrudlione
De Conjhrufiione in fitu fartibfu ^ia diuijiontd.
eft
;
'i
Capvt XLVI.
ftrudtip intranutiua. Co«/?r«fif«o cxgo intranfitiud
Vlfa natura conftrut^ionis in fe via dcHnicioCenfimiHt
efi
confiru£Ho,in cjuafecMndum confiru£lihile, perfuoi
adprimum: vt diccndo, hoc vcrbum currit , quod cft confccuiidum, in hacconftrudionc de-
modosfigmficandi,dependet
dimiditur.
nis,confequentcr cius naturam videamus in fuis partibus , vii diuiHonis fecundum omncs
Grammaticos. Primadiuifioconftruftionis , cft Conftrudbionum alia tranHtiua , aha intranfitiua. Et ifta diuifio eft fufficiens , quia ad has duas differentias reducuntur cmncs con-
ftrudtibile
Ttanfi/iua,
ha^c
Intrttnficiu».
:
&
flru£lionum fpecies. Nam retranHtiua , reciproca ad tranfitiuam reducuntur, vtpofteapa-
Socrates currit,
eft
Ad incellcdlum membrorum
huius diuinonis
notandum , qu6d in genere eft dare prieftmctrum, & menfuta ahorum, vt fcribitur lo. Mctaph. Com.y. Eft ergo ingcneie conftrudlibilium dare primum conftrudibile & fi cft dare primum, etiam erit dare fecundum iquiaprimum , & fecundum funt differentix ordinis. Et illud eft in omni conftru^ione , cpnftru(Stibile primum quod poft fe de-
cft.
diuiptnit
:
,
MMtrdiat.
pendec ad obliquum, Illad ver6 fecundum,quod ante fe depcndec ad fuppoficum. Illud eft ctiam fecundum , quod.dependet ad determinabile. Ec jracio hocum eA ; quia illud, quod poft fe dependec ad obliquum , dependec ad ipfum , vt ad ter-
minum
,
& vltimum
:
quod autem ante
(c
de-
pendet ad fuppontum , dependet ad ipfum vt ad principium , & ad primam ; quod autcm dcpendet ad fuum determinabilc , dependet ad aliquid prius fe:determinatio
autcm , &
difpofitio rei,eft
pofterior ipfa re.
c^m omnis conftcudlio duo conftrudibilia , oportct vnum efle
Item notandum,qu6d requirat
& alterum dependentiam terminani;
SxJtfendtn-
dependens,
tis.
quod Gc probatur lia
,
dent
ex quibus ,
auc
fit
:
quia
illa
conftrudio
,
duo
conftrudlibi-
ambo depenterminanc ; auc
aut
ambo dependentiam
fic eft tranfitiua.
Con^rt^io ergo
tranfititut
,
efi
in qua primum
morecedente .fidependensfuerit. Et dico ,fidepen- Duplix mtdensfuerit
quia in hac conftruftione quando-
,
queconftrudtibilc dependentiam
non
dm
tranfti'
habet, fed
lolum primi conftruftibilis depcndentiam terminat vt fic dicendo,^w«»r/fl 5«r<«r«n.Quandoque autem fecundumconftrudtibile depcnden:
tiam habet
,vt fic
diccndo
,
video iegentem iihrum,
hoc Participium legenrem , in ifta conftru6tiune cum hoc,quod depcndentiam verbi terminat ance fe.quod eft primum conftrudibile in hac oracione,eciam dependct ad obliquum poft'fe,quod eft
diuerfum aconftrudtibili primo. quod conftrudio reciproca,
Exiftispatet,
&
9' fub ccanfitiua continentuc. Nam Rteifrtca ad. conftrudio reciproca tranfitiua eft , vc diccndo, Tranfitiuam Socrates diligitfiic[\iiz hoc conftcudibile primtim ridMtitur. rctranfitiua
,
dcpendet ad fccundum,fecundo non depcndentc
adprimum.fedad aliad,fidependet.Itera retranfitiua eft ex duobus tranfitiuis compofiia , vt dicendo , Socrates rtgat me,x4 diligamatm , ideo fub tcanfitiua continetur,
tranfitiMMm,8c intranfitiiatm,
fed dependcns accipitur vt quid in potentia ex duobus entibus in potcntia , non fit aliquid * vnuhi , vtdicitur 7. Mctaph. tcxt, Com.j6.ergo Sc9ti oper. Tom. I.
dlionibus mctaphoric^ , ideft , per quandam fimilitudinem uanfitus realis.Nam aliquis dicitut cealiter tranfiie , quando tcanlic de vno loco ad alium C
:
%.
confhuEHhile , per fuos modos fignificandi , dependet. adficundum , ficundo per eius dependentiam kpri-
vnumdependec, & alterum dcpendentiam tecroinat fed non polTunt ambo dependere , quia :
^ teitiam.
conftrudibile. Si autem conftru^ti-
fecundum,fecundo non dcpendentead primum,fed ad aliud ^primo diucrfimi,
mum, quod frtbMur.
primum
bile dependet ad
tebit.
Suffititnti»
,
pendet ad fuppofitum,quod cft primum conftrudibilc. Item dicendo, Socrates legit hene , hoc aduerbium bene , quod eft fecundumconftrudlibile in ifta conftrudione,dependet ad verbum , quod
Et fciendum
,
qu6d
iftr
due
differenti*,
fumuntur in conftru-
to.
;
Grammatica fpeculatiua.
70
«Hum k primo diuerfum .Cum autcm quis pro-
&
in aliqucm tcrminum primum , manet , inde non diucrtens , tunc dicitur
ccdir ad ifto
nontranfire, Sic in conftruftione intranfitiua,
quia depcndentia vnius , id cft , poflerioris conftrudibilis , vadit ad primum , inde non ttanfiens
ideo intranHtiua dicitur
,
,
vt
,
Socra-
in conftrudlionc vcro tranfitiua
de-
JiiprentU
tes currit
T^tnfitiuA
pcndentia pofterioris non vadit ad primum , fed iraufit ad aliud diuerfura a primo,ide6 tranfitiaa
^ IntrMjh tf»t.
:
,
Notandum
vltcrius
,
quod
in conftrudlione
jntranfitiua pofterius confttudibiie ,dependens
ad primum
cum
,
modo
aliquo
eo. In conftrudkionc
nititur identificari
autcm
tranfitiua
tiones conftrudlionis tranfiiiux ,
,
& ditterfitm
(iru^ionem intranfititiam bilia pertinent
effe
& intranfitiuat, ,
dicentes
,
Con-
iUam^in fjua conJlruSli-
ad idem , vel tan^uam ad idem viden-
diftantis
extrcroa, fe-
a fuppofito fecundiim fitum
,
* addi non potcft fine mcdio. Tale autem medium eft ipfa compofitio, vt di(5lura cft de vcrbo t.& ideo compofitio in hufuppofito
ideo
Verbo
neccfta-'
quod omne Verbum
requiric
iufmodi depcndcntia,maxime
Ex quo
ria.
fuppofitum,
patet iiue
aliud
& aliud
,
eft
SupfefitHtH,
affmfiium, dtfiamia,
mediuA. vniii.
t fupra cxf
pcrfonale, fiue imperfonale:
fit
infinitum.Non tamen idem,fcd fccundijm quod compofiiio cum
Conftrudionera autcm tranfitiuam effe illam, vel viin (jua confiruiiihilia pertinent ad diuerfa dentur pertinere ad diuerft. lUud autcm dcbct intelligi modo , quo diftum eft ; quia pro tanto ,
conftru(SlibiIia in conftru6J-ionc intranfitluadi-
cunrur pertinere ad idem
;
quia poftcrius con-
& alitcr contra^a,mo-
modo Vcrbi fucrit aliter do
* cafui proportionabili. Refumo crgo quod di(5lum eft
* compofi-
fignificandi
ciim conftru(Slio intranfitiua a(Sluum
cum
ftru(flio fuppofiti
fupponat,nifi cafus
apppfito
&
:
vcl habens
,
fecundum diucrfiratem *
quod
,
,
ciam nihil
cafum
ide6 fupponentis,
cafus
Aut ergo Nominatiuus cendo ponit
,
vt dicendo
,
cafus fupponit
4Vari» ceftrulHa aSuum.
;
cafuum fuppoiiti.
vt di-
,
aut Genitiuus cafus fupSocratu interefi ; aut Datiuus
Socrates currit
,
tioni.
con-
fit
diuerfificatur conftru(5lio intranfitiua a(5tuum.
cafus fupponit
tur pertinere.
n,
dum
po-
,
ftcriusconftru(5kibilenon dependet ad primiim, fcd per fuam dcpendcntiara ^ primo rccedens, aliquo modo nititur diuerfificari ab co. Et inde eft quodantiqui Grammatici dantes defini-
dabant eas per idem
duo
cundum fitum diftantiajfcilicct/wp/^o/uww», & ap~ pofitum. Et cum appofitum fignificet permo-
fiue finitura,fiue
merito nuncupatur, II,
ftrudlione perfcda.rcquiruntur
;
vt diccndo
, Socrati accidit ; aut Accufatiuus fupponit , vt diccndo , Socratemle-m gere oportet; aut Ablatiuus cafus fupponit , vt dicendo , a Socrate legitur, Vocatiuus autem fiip,
poncre non potcft repugnet , vt
pij
mine
ratio
fibi
ctira
,
vifurji
princi-
No-
fupra dc
cft
t fupu ci^,
f.
fuum modum fignificandi dcpcndens ad primum , aliquo modo nititur idenfiru(5libile
tificari
,
cum
per
,
Pro tanto etiam
eo,
conftrucftibilia
in conftruAionc tranfitiua dicuntur pcrtinerc
ad dinerfa ; quja pofterius conftru(n:ibilc,pcr fuam dependcnriam ^ primo conftru(5tibili rccedens , aliquo modo iiitJtur diuerfificaricum eo,vcl ab eo. Et fic patet , quid eft conftru£tio tran/itiu^ , intyanfitiua , quatc fic nomi-
&
&
De
Principikt congruitatu confiruSiionik
aSiuum.
intranfitiutt
C AP
congruitatis
PRincipia
natur,
iam
tes
dum
XLIX.
V T.
fingulas par-
circa
didlas aflignare poflumus.
crgo primo, quod congruitatis principia
cum fuppofito modr fignificandi
conftrudlionis Verbi perfonalis
^e Dimfione
conSlmciiom^ intranjitiua
Nominatiui cafus
,
funt fex
in appofito dependcnti
^er aSi(i4.>(^ ferfinojy O^jhecialiter
modus * efii dus
XLVIII.
,
;
nam
,
Diuiditur autcm conftru(£l:io intranfitiin conftru(5lionem intranfitiuam alfuum,
tum
ua
dupUx.
& conftru(Stioncm intranfitiuam perfinarum. Con-
Jntrsnfitiu»
ftruftio intranfitiua Rihile dependens
AU»
Perft'
,
per
a&uum,efi
modum
in tjua confhu-
aSltis fignificat
,
vt
dicendo, Socrates currit. Conftru^ftiointranfitina perfonarum efi,in tjua conftrtiSHbile dependens,fivt diccndo,5ocr
Vnde fub his
& coramune huius
congruitatis.
modus
in appofito dependcnti cft efi alterum
to vt ^uod
:
Quinto
alterum.
efi
eft
conuenientia
in vtroque.Et ifta funt principia fpecialia,
Principia autem
congruitatis
fuppofiti Genitiui cafus
cum
6. t intranfitiui appofiio , vt diccn- tconftra-
communibus,funt eadcm,qu« cranr
cum
tis
Verbi
* dc-
nanti
a6luura,& perfonarum.
luxta
quod notandum,& primum de conftru, quod in omni con-
^lione imranfitiua a^tuum
\ociuendo de principiis remotis,
&
in przdi(Sla
dependcncompofitio , modus quibus conformatur in fuppofito termi-
conftru<5tione, fcilicet ex partc Vcrbi
appofito,& intranfitiuaperfonanim fit determinabilis cum determinationc ide6 fecundum
fitiua
& ap-
probata.
dOffiti interefi,
terminantium:diuerfificatur conftru£tio intran-
fcilicet,
numeri in vtroque. Sext6 conuenicntia perfonae
luxtaquod notandum eft,quftd cumconftru&io intranfitiua aBuum , fit conftrudtio fuppofiti
cetmm^n- diuerfitatcm fuppofitorum,& diuerfitatem
,
rcmoQuarto
cui corrcfpondct in fuppo-
Tkeriiis dcfcendamus.
:
ttttOI.
,
vtipfitm
gnificatper modum fuhSlantia,vel tjuomedolihet aliter.
».
Et hi modi
fignificandi funt vtrobique principium
JntrMnfttiu»
ttSuitm.
cui infup-
,
pofito corrcfpondetratioprincipij.
tiua.confcqucntcr dcfccndamus ad fuas fpe-
,
^fieri.
cui in fuppofito corrcfpondct Tx\odus perfifiantu.
Vlfo dc conftrudlionc tranfitiua & intranficies.
mo-
compofitio,
eft
Terti6inappofitoeftmodus Vcrbi t.
cengruitatit
fex.
in appofito cft
cui in fuppofito corrcfponder
Secundo in appofito
entis.
Principia
quibus conformantur
fex in fuppofito terminanri
de intranfitim aBuum.
Capvt
,
r.
Notan- * rpeciej.
antc ,
fc
modus^j^
,
&
&
modas entis, Sc modus perfefiantis,
principij fimpliciter fijmpta.
propria
mes,
,
vel propinqua
,
funr
& ratio
autem duo modi conforPrincipia
modus vt almodus vtcuiw.
fcilicer, ex parte dependentis ,
/mw; exparce
terminantis,
Principia
cianiitiux.
Grammatica fpeculatiua. Principia eongruitatis condrudionis intran-
j,
Cniux
,
qua Datiuus fupponit
in
vt dicendo,
:
accipiendo principia temota, communia,funt eadem , quz in prcdi^isifed
Socrati Mcidit
& * rpceialiOi-
propria&:
m*
eonformes
"^
,
fpecialia principia ,
dependentis
,
funt
modus vt alteri modus vt cui , cx pattc termi-
fcilicet :
&
duo modi , ex pane
Principia autem congruitatis , conftrudio* nisintranHtiuz, in qua Accufatiuus cafus fupponit., vt dicendo, me tfgere, Socratem oportet
g
firihere
ter
;
fumendo
principia remota ,funt eadcm,
,
& non con-
Principia congruitatis conftruf^ionis intran-
uum
conftruAionibus conuenicntia mmeri , Sc Vnde fub quocunque riHmero , pixdiiki
iftis
ftrudio Socrates albut
cie conftrudlionis concinctur.
munia
conftrudlionis
iftius
modus
dependencis,func
dus determiriabiiu
,
modus deneminantu fimpHciter ex patcc & modus denorninabilufimpliciter cx ,
dependcncis,
Si aucem ifta determinacio declinabilis fic Adicdliuum relatiuum, fic eft conftru^Ho rela-
cum
ciui
antcccdente.
ftruuntur
tami partcantc
intranfitiuc
,
quam
,
pendencis,modus ficabilis
_
I
ConflrHSiione intranjiiiua ferjona-
refponfiui ficantis
Si
Dl6to de
prinapifif con-
aucem determinacio
P V
T
,
nullMs ttfinw.
,
munia
,
fitatem fuppofirorum
* deterini-
eft
,
,
fccundum
diucr-
confequeutcr vidcndum
dc conftrudione intranfitiua *perfonarum detcrminaci, cum dctcrminationc:quotnodo variatur,feu diuerfificatut
fecundum diuerfitatem
determinationum. luxta
quod notandum , quod quicquid inue-
nitur in fermonc perfedo
,
vel eft fuppofitum,
Sf*a»»ti»Md vel appofitum, vel aliquidab vtroquediuerfum, tamen ad aliquod illorum ordinatum, vel cft deftrm$**m. :
tionis
cum
detecminabili.
&
terminacio alicuius horum tfium hzc omnia inueniuntur inoratione,quz fubfcquicur:5«iw»M doQrina TuBtf Rhetoris "* infhuit fubtilittr artem
Hhetoncam.
Cijm crgo tdeterminabilis cum dcterminationc diuerfificacur fecundum diucrfitatcm dcterScoti oper. Tom. I.
certi'
permodum
certi-
di-
6.
,
com-
,
quz
funt
,
vc dicendo
Principia congruitatis
£x parce
conformes.
Adiedliuum
fit
omnis
funt e'adem
:
in przdidlis.
duo modi
'
Sed
fignificandi
figni diftribuciui
,
modus
modum diftribuentis.Ex parce tcrmodus
,
dum difiribuibilis.
L.
diucrfificatur
ftrfinMntm.
detcrmina-
Prin-
funt ea-
conftrudlio figni diftribuci-
fic cft
fignificandi per
conftrudlioneintranfitiua aftqum
quomodo
tntfMnptiMa
A
fignificandi
cum termino communi
homo
,
pcrmodum
fignificandi
modus
mini communis
C
fcon(lru£lio
communia
Cvh racione refponfibilis.
principia propria
grftitatij ipfiw.
iufiHuit.
fuo rcfponfiuo.
fub ratione interrogantis:ex parcc aucem
fiributiuumy
rum injjeciali,^
num.
cum
ftio interrogaciui
ui
*Z)tf
ceiminacio-
modum
Si aucem ifta decerminatio dcclinabiiis, Adic6biuum interrogatiuum fic eft conftru-
fic
^
pancpoft. .
uerfitatem
congruitacis
dcm,quzin przdi^is,fedprincipia propria func duo modiconformes. Ex partcinterrogaciui de-
fitini.
fe-
Principia
huius conftrudlionis communia^func eadem,qux in przdidis. Sed propria func duo modi conformes , fcilicec , ex parcc rclaciui dependcncis, niodus fignificandi per modum r^^^wii.-ex par-
iMpriuata.
ii^,& incran-
cundiim di-
,
cipia huius cungruicatis
Et fciendum ,quc>d licct ram vcrba perfonalia , quim imperfonalia conftruantur cum obliquis , hoc tamcn eft diff^erentet ; quia Verba pcrfonalia conftruuntur cum obliquis tranfitiue^ inl^rfo- parte p6ft folum : * fed vcrba imperfonalia con-
fificacur
& modas perfifiantis & con-
,
ucnicrniain Gcnere,Numero,Cafu, &Perfona. Sed principia propria funt duo modi confotmcs,
hoc dicuntur impcrfonalia, quafi HHtnero,8c perfi10.
tnoiiodiuer-
funcmo-
rejeribHis,
intclligatut in alii$:& pet
modus
determinantu,8c
teantecedentis,modus fignificandi pet
Sccodcmmodp
com-
Principia
ex parte Adicftiui
,
Verba poffunt rcfpicerc fua fuppofita , vt diccndo me oportet , vts oportet. Itcm fub quacunquc perfina , vt dicendo oportet me , oportet te, oportet, illum,
quo-
quae fpcci-
,
fcd fub vnafpe-
:
per/ortd.
,
nabiti
etjum albut
,
:
,
I.
vel cft Adicifliuum reUti-
;
diflributiuMm,
parcecerminancis.
&
Adiedi-
cft
,
quia
,
S\ Adie<5biuum denominatiuum, fic ifta eftcon-
didlis.Sed principia propria, funt duomodi conformes,fcilicet,modus vtab Hli^Mo,in appofito,& tnodus vt4^M0,in fuppofito.
fiunt per modos proportionabifcs , non per * ^ofimilet. '"^''os conuenientes. Non enim requiritur in
* * iadetermi-
uum; vcl Adiediuum interrogatiuum j vcl Adictti-
fcilicet
Et nota , quod omnes iftz confttudiones Vetbi imperfonalis a parte ^ntc , cum obliquis,
tranfiti-
quadrupliciter
eft
vei ifta decerminatio declinabilis
, in qua Ablatiuus fupponit , vt dicendo, ji Socrate legitnr,rcmotz funt eadcm.quz in pra:-
fitiuae
io
hoc
,
adiacentit.Ex parce fubiedi tcrminantis
fuppofito
vcl
,
nabilu.
Si dcclinabilis
non contrd6bu$,nec contrahibilis:& in cra£la,ncc contrahibilis.
Baiarcto
dcclinabilis
ficamdifterentiam non habec
in pracdidis.
cft ratio principij adlus fimpliciter
*
veWi«c determinaciu cft
:
indeclinabilis.
Sed principia propria fpeciali(Iima funt duo modiconformes. Nam in appofitp dcpcndenti ,eftmodus Verbi fimpliciter fumptus , id eft , raodofpeciali , cafui conformi,
qux
9«
pofito,vel appofito.vcl difFcrenti ab vcroquc. Si dcterminatio addatui fuppofito , hoc eft duplici-
uum denominatiuum
nantis.
71
tninationura,autergo dcterminatioadditur fup-
Eft
fignificandi per
mo-
autem notandum, quod
in
huiufmodi conftrudbionibus , conformicas omnium didorumaccidcnrium, qux func ptincipiumcommune congruicacis,non fcmper rcquiritur,fed vt freqUentius.
Si
aucem
ifta
fitindeclinabilis dis
-,
quia aut-
dccerminatio addica fuppofito, hoc eft iterum quatuormo, eft
Coniun<^io
,
aut
Aduer-
bium , aut Przpofitio , aut Inceriedio. Si cft Coniundio , hoc cft duplicicer ; quiaauc coniungit fuppofitum appofito , pcr vim , vel per ordintm. Si per vim , hoc eft duplicitcr , auc coniungic duo cxtrema inter fc relpeftn tcrtij: vc Socrates
rcfpcftu
,
(jr
cercij
:
Plato cttmuit
vt
,
;
auc difiungit ca
Socrates,vel Tlato currit. Si
autem Coniundio coniungic fuppoficum apauc Con, hoc eftdupliciter i\in6kio fe cenec cum antecedence , auc cum cohrequeme. Exemplutn dc vtroque > vc diccndo,
pofico per ordinem
:
C
i
fi
.
Grammatica Ipeculatiua.
72.
fihom» efl ; erge tittirrutl eft. Si aatein dcterminatio indecltnabilis addica (uppofito, fic eft ifta
A Socrate
:
autem deter-
Si
legitur.
PraEpofitio,
fit
minatio indcclinabilis addita fuppofito
tum Aduerbium git.
autem
Si
fic eft ifta
,
tan-
Tantum Socrates le-
:
, fit
Intericdio,
fic eft ifta
Heu
:
montmt efl. g^
multz conftrudlioncs fccundum
Principia autem
qupd,?ft proprie fHppofitum^quia diccndo , cnrrere velociter efl bennm , in ifta oratione , infinitiuus non fupponit pcr fe , fed ^ratia Nominis. .Item Participium per accidens eft fuppontum , cum omne Parcicipium fit adic£tiuum. Idem intclligitur de Interieftione , dicendo , heti nwrtutu eft , huiufmodi. Principia autem harum conftrudUonum congruitatis generaUa , funt duo modi conformes , fcilicec modus determinantis , modus detcrrainabiiis. Principia aotem magis fpccialia congruitatis conftructionis , in qua Coniundlio additar fiippofito , funt cx parte Coniundlio-
cienti.
,
&
&
nis
modus
,
coniungentu
cx patte cxtrc-
oc
:
morum ,modas coniungihilu. Sed
principia fe-
Cundum vnamquamque fpeciem appropriata, func modi fignificandi quibus vna fpecies ,
Coniundionisfpccificae ab alia diftinguitur^qui *faftie.}9. patent capitulo de Coniun^ione * vnicuique
Item propria principia nis
;
A Socrate legitur conformes
ficandi tis
,
modi fignimodus contrahen-
funt duo
fcilicet
,
conftruftio-
iftius
6c retortjuentis a pstte Prxpofirionis
,
raodus
contrahibilit
,
&
,
&
ex parte ca-
retorquihilis
fuahs.
tur
conftruftionis
tantitm Socrates legit
,
duo
funt
,
modi conformcs,fcilicet modus excludentis cx parre Aduerbij tantum , & modus exclufihilu , ex parte fuppofiti,fcilicet
propria
modi conformcs
,
ta appofito citer
,
,
,
congruitatis
heu mortuu*
fcilicct
in aliis Interiedionibus fuo modo.
modus
funt
,
efl
hoc
dupliciter
eft
do,
fic
.
latiti*
;
huduo
,
communia
,
:
eft
primo mo-
fi
vocor Adrianut. fiue
,
funt
Et huius con-
eadem
quz
,
in
pr jtdi(9:is. Sed principia propria , funt
duo mo-
di conformcs
,
cialis in
nantis
fciiicet
ex parteappofiti
modum effe, feu
rationc fpccificantis.
modus
minarltis lllud
,
modus
Si
»5'
quadrupli-
Intctiedtio iatitiam expri-
congruitatis
harum conftru-
eadem,q^3e in przdi-
f uiit
duo modj figni^ vnaqusque fpecies Interiedlionis
Sed.propria principia funt
6lis.
ficandi,quibus
diftinguitur ab alia.
autem detctminatio
Si
indeclinabilis addita
i^
hoc contingic eodem modo , ficut cum Coniundio additur fuppofito. Sunt enim tot fpccics, & eodcm modo fe habenappofito
fit
Coniuncfiio
,
tcs,congrue,vcI*conftru(5kiue.
autem
derminatio addacur ad illud, diuerfum ab vtroque, fcilicec , fuppofico , appofito , tamcn ordinatum ad fuppofitum ; tunc eodem modo fete diuerfificatur : ctiam tot fpecies conftru<^ipnum , quot funt, cum dc.tcrminatio additurad fuppofitam, eo> Si
quod
eft
&
&
dem modo congruc. Si
autem detcrminatio addatur ad iilud, quod ab vtroquc , fcilicct , fuppofito ta-
cft difFerens
mcnordinatum ad appofitum, priores ,
:
&
I
f
;
& iterum tot
diuerfificacurvt
funt fpecies conftrudio-
eodem modo conftruclx
,
patere potcft diligenter intuenti.
vt vnicuique
Etficpatenc
omnes cojuftrudiones inttanfitiux,qu£
funt,
&
quot funtprincipia congruitatis ipfarum, tam
communia,qu^m
propria.
DeJiectebtM conflruSitonis tranfitiua,^r4ifirtim-aSitium
y
f^ principiij con-
gruitatii ipfiuj,
P V T
L I.
Vlfo
de conftru£tiorie intranfitiua vra dluiconfequcnter de conftruftionc , tranptitia via diuifionis diiigcnter videamus. fionis
ftrudfonem tranfitiuam atiutim,
nem
&
deter-
vel voca-
in latione fpecifitantis figni-
tranfitiua.
conftru(5lio-
ttnnfitiuitn perfinarum. Conftrudlio trarifi-
tiua aEluum
,
efl
in tjua conflru£libile dependens ,per
tia.nf\ti\it
ferfonarum
,
Tranfitiua
aSiutm.
Conftru(ftio Ttanfitiua
qua conflruBibiU deefl fendens permodumfitbflantiafignificat , vt dicendo,
,
T.
CenfiruSi»
Diuiditur autem conftrudio tranfitiua,'vncox\-
modumaEltufignificat, vt lego librtm. in
perfenarutit.
filim Socratis.
1. Conftrudio rranfitiua aEbtum , diuiditur in ABuum Juconftrudbioncm tranfitiuam aSltts fignati ; plex tnodus. in conftruftionem tranfitiuam aEitu exerciti. Conftrudio tranfitiua a(5lus cxerciti nondiuiditur in fpccies, fed tantijm in indiuidua, vt,o Tho-
&
ficat.
11.
eft
vocationis fpc-
quod per modum effe
tionis fpccialis
boc
Ex parcctcrmi-
modum
flgnificandi pet ,
,
appofico,
quia decerminatio aut
eftifta,/»»! albm
fignificandi per
infpi-
vei admirationis,
,
vcl indeclinabilis
,
hoc diligenter
aut admirationem , aut metttm.
^ionum communia ,
CA
principia huius congruitatis
ftrudionis
deter-
ieterminantii
autem determinatio addatur
dcclinabilis
illa ,
Principia autem
:
Si
roodus
iiideclinabiiis addi-
Intetiedio
mit , aut dolorem
fub affedlu doloris , Sc modus determinabilis, qui eft fibi propnrtionabilis S^itaintelhgatur
10..
fit
quia aix
;
&
,
fpecics Aducrbij ab alia diftingui-
patenc, vnicuique
antem detetminatio
Si
feiiicet
Socrates.
principia
ius conftruftionis
,
qux
,
,
12.«
duo momudus dt-
funt
,
ex parte appofiti.
,
vnaquzque
nis
Itcm propria principia congruitatis huius
Icem
conformes
fupra^^fi ha-
Scd principia funt duo modi fignificandi , quibus
minabilie
propria
generalia
ex parte Aducrbij
,
omnium
di-
&
fubtilitcr intuenti.
p.
auc
raultas dcter-
congraitatis
rum conftrudtionum di fignificandi
,
,
minationes aduerbiales , de quibus omnibus dcam cftcapitulo de Aduerbio *.
terminantii
eft
rei fignificata:
modorum ugnificandi:& vtrobiquc func
qu6d Aduerbium inquantum Aduerbium , noa additur ei , quod eft pet fc fuppofitum propric , fed inquantum eft Aduerbium talc , fcilicet , Aducrbiun;i exclu/luum. Et 4.ico , qu6d Aduerbitnn non addiEt fcieiidum
lurei
jj
rationc
dctetminatio indeclinabilis
ifta
addica nippofito
,[it
Verbo , ratione difpofitionis
autem
nabilis,
ifta
determinatio
fit
hoccft tripIicitet:auteftAducrbium,vel
Coninnftio , vel Intericdlio. Si
hoc eft
pars indecli-r
daplicitet
»
cft
Aduerbium,
quia vei Aduccbium addituc
rna.
'
Principiacongruitatis huius confttu(Slionis
comniuuia.
,,jd
.
Grammatica (peculatiua. >ti
EfTentUIis
fignifiunii
vtrobique
qaos Ttramque
fcr
condtuftibiliom habet •\
effc.
duo modi * ex parre dependentis,pcr qaorum vnum exigit roodum ferfi
communia
funt
•
&
per alterum exigit rationcm termini *hSed principia propria funt duo modi conformcs , fcilicet modus (ignificandi per modum excitMntis, feu vocantis a parte Aducrbij,o;& mo-
ftantis
j
filmi.
pct
difs figniiicandi
rocaatis.
modum
excitnti
cx parte
f
vocatiui.
Item conftrudio tranHtiua a£{tujlgn4ti , dfuifecundum diuerntatem conftrudibilis tcrminaniis , quod in huiu(rnodi conflrudione eft ditur
quadruplicirer rMrif mtdi.
vel quia eil Genitiui cafuSivr di-
:
ccnAo,mifireer Secratiti vel Datiui.vt^wM Socravcl Accufatiui, \x pcrcutio Socratem\ vel Abla-
ti,
Principia congruitaiis
tiui, vt vtortoga.
harum conftrudionum , iunt
nia
parte dependentis
Nam
:
tres
& tres cx parte
commumodr ex
terminantis.
ex parte dcpendentis ,eftraodus *^;cui
correfpondct in obliquo poft fe modus entis. SecunJo exparte dependentis, eft fignificatio accidcntalis
qui
,
modus
eft
fignificandi Jependentit
ad qucmlibct obliquum poft fc cui corrcfpondet in obliquo modus fignificandi per modum ferfiftantis. Nam ficut hacc eft incongrua , albttt atrrit , pari'modo ha:c eft incongrua ,fercuti» :
Terti6 ex parte dcpendentis 4-
neri/
y
atbi
:
fic
n
Nam ficot hatc eft incongrua, * nufirttr
hatc, cappa atbi. Et fiiniliter, ficut hatc cft
qui
dentalis
:
,
eft
modus *£e-
quafi qi^alitas fignificationis acci-
eft
cui corrcfpondet in obliquo
tatis
,
ftliitt
Socratit
,
(unt
duo modi
modum
fignificanJi
conformes, fcilicetmodusdcpcndentis, fubmoiovt alttrim; modus cntis tcrminantis.fub modoucuim. Et ita imclligatur in aUis tribus
&
cafibus, in ordinefuo.
quod notandum, quod conftruAio quz Adiediui cum Accufatiuo, noneft*incongrua : fcd figuratiua. Accufatiuus cnim folijm luxta
conftruitur congruc
cum
a6lum;quia Accufatiuus ti.
vcrbis fignificantibus
cft
inquirendum , tamen proptcr Synccdochen congruc admirtitur in fermone. Et fic patct fufficicntia fpccicrum conftrii^io-
eft
nis, tet
ctiam
quomodo conftrudlio
pra diuiditur
iit
fimplJcitcr
fum-
conftrudlioncm tranfitiuam ,8c
intranfitiuam.Conftru£liointranfitiua,diuiditur
&
in conftruftionem intranfitiuam aduum, perfonaruro. Conftrudiointranfitiua aduum,diuiditur in quinquefpecies , fecundum numerum difFcrcnriuro, quia
aut Nominatiuus fupponit, aut Gcnitiuus Datiuus, aut Accufatiuus, aut Ablatiuus. Itera conftru(flio intranfitiua
,
auc
pcrfonarum,qu«
muItiplicitcT variantur, vt vifiimcft.
Stcratis
,
duo modi conformes,
funt
dus dcpcndentis fub depcndentis,
modo
fcilicet
mo-
vt alteritu ex parte
& modus tcrmini vt cuitu
,
ex partc
Principia ver6 propria huius conftruftionis, faueo Socratiffant fimiliterduo
modi conformes,
modus dcpendcntis fub modo vt
fcilicct
alteri:
& modus terminantis fub modo^/ cui. Principia propriacongruitatis , huius conftrudionis pwSocratem , funt duo modi conformes , (cilicet modus dependentis, vel tranfeuntis, fub mo-
cutio
do
modus terminantis fub modo autem ille modus rr ^««»,fit Pracpofi-
vt alterum
vt ^uem.Si
Sc
,
tione cdtra£tus,tunc fimilitermodusrranfeuhtis
modo vtalterum, prcfportionabiliter eft
fub
eft
con-
Item conftrudio tranfitiua diuiditur i» conftrudlioncm tranfitiuanrt a£tuum,& perfonarum.
6lio
a(5i;us
exerciti
,
diuiditur
nifi
fecundum
indiuidua. Conftru6tio tranfitiua adlusfignati,
diuiditurinquatuorfpeciesfpecialiflhnasfecundijm diucrfitatem quatuoc obliquorum fpecie difFerentium.
II. Et notandum, qu6d ficuti conftrudkio diuiditurpcrfc, in tranfitiuam, intranfitiuam fic pcraccidens diuiditur, in conftru^bioncm fccundijm fenfum , fecundum intcllcdlum , qu« diuifio ideo dicitur per accidcns , quia non * diui- * conuenit
&
:
&
dit
conftrudionem fccundumfc&abfolutc; fcd
f animam apprchenfiuam.Et
dicitur conftru^io , fecuniwn finfttm ,* qoia
&
dependentis fub modo vtab altero.Et modus terminantis fub modo vtaquo j proportionabiliter eft
tonftruHibilia funt voct
tenm
,
:
coentudioni per fe tc
abfolute.
amho t porentiaia exprtffa rationtcuim .animx,
vocit ,fi confert finfin auditm. Conlit\j£tio ficundum inteUtSiumeft, tjuande alterum conftruHibilenon eit vocaHter exprejfum
contrahendus.
lO.
& a£tus fignati. Conftru-
non
hnius conftrudionis,z*or/<>f4,(unt fimiliter duo ,
terir.inan-
Conftruftio tranfitiuaaduum,diuiditurin rran-
in comparatione ad
tranfeuntis
'^
tium.
trahcndus. Principiaautempropria congruitatis
modi conformes , fcilicet modus
^.
dcterminabilis
fitiuam zGtus exerciti,
terminantis.
8.
& principiorum •congruitatis earundem.Pa-
pria congruitatis huius conftru£lionis
mifireer
tioa.
tetminus adlus figna-
conformi cafuum contrahibilis. Principia pro,
Congrua, fed figDifica-
Vndc de congruitatc huius conftt uftionis non
modus
termini abfotutc raodo
7-
cft
cum dcterminaiione,diuiditur fccundiim diuerfitatcm * dcrerminationum,qu«.
fignificandi per
^ ptreuii» Mtbum,
congrua, nufireor Socratit : Hc \\zc cft congrua, cappa Socratit. Principia propria huius congrui-
quinqucfuppofirorum fpecie
albtim.
% tmmmtk.
obliquo.
* quaado.
fid efl in inteBx^u , vt lego,
& huiufmodi & hxc de conftru^ionibus di^a >
fufficiant.
De
ConJiruSiione tranjitiua. ferfonarum,
i^ priHcipiu congruitatu
CA
p
V T
iffitu,
De
Congruitttte fermonu fecundum fi,^
LII.
in
ITem Tranfitiua
ptrftnoTMm,
cem
conftrudibilis terrainantis; Genitiui cafus, vt dicendo ,ftlim St-
diuerfitatera
Communi.
Capvt
conftrudio tranfitiuapcrfonarnm , diuiditur in quatuor fpccies fecundum quadrupli-
SEquitur dc congruitate
LIII. ,
quac
eft
fccunda paf-
i,
tiui, vt Petritt albut percutit
fermonis , de qualic^t tadlum fit in fpcciali , circa quamlibct fpeciem condrudlionis, dc cius tamen 'natura fcorfimin *fpeciali vi- genere.
vtcelerpedihtt
deamus.
quia vel
eft
; vcl Accufapedem; vcl Ablatiui, velox. Principia congrui-
cratit; vel Datiui, vtfimilit Socrati
,
id eft
,
communia harum conftrudlibnum , func modus entif, fub modo tranfiuntis cx parte dependemis & modus entis fub modo perfiftantit in tatis
:
fio
luxta
quod primi notandum, qu6d ficut convnioncm ab-
ftrudiio rcquirit conftrudlibilium
folutc,
fic
congtuitas re^uirir conftru^ibilium
C
)
vnio
.
Gram matica fpeculatiua.
74
> non quamconque , fed debitam. £c h«c debita vnio potcft cQntingere dupliciter, vnp modo ex conuenientia fignificatbrum fpc-
vnionetn
CettgruitM,
.
(^
ineigrui-
tasptrfe.
l.
cialium,& per oppofitum vnio indebita,ex repugn^ntia ipfbrum. Alio modo poteft contingere ex conformitatc modorum (ignificandi , &per oppofitum indcbitacx indebita modorum figni^candi difcrepantia. Indc eft, qu6d quidam , non diftinguentes inligaificatorum fpecialium conuenientiam,
ter
vel rcpugnantiam,&
modoruni
fignificandi con-
formicatem.vel difcrepantiam; dixerunt OTnnem conftrudkronem eftc congruam, vel incongruara, in
quo
tia 4i
reftnoois
,
ipecialium conuenien-
cft fignificatoruro
yel repugnantia.
jcpngruitas cft paflio
pet£c.
iconfiderata.
Vnde
Sed hoc uon valct , quia pc ifona: in Grammatica
*
patet,
quod congruitas
fitdc
confidcraiione Grammatici pcr fc. Scd conuepicntia, vel repngnantia fignificatorum fpecia-
lium, i Grammatico pcr
fc
non
confideratur,fcd
magis a Logi^o ergo congruitas,veI incongruijtas in fermone ab his non caufatur. Pipcndum cft ergo , quod congruitas , & incongruitas , caufantur ex conformitate , vel difconformitate modorum fignificandi, quae per fe funt de confidcrationc Grammatici. Tamcn :
proprietas
, vcl improprictas fermonis caufaiur cx conucnicnria, vel rcpugnantia fignificatorum fpecialium. Vnde ha-c cft congrua, propria, papp^ nigra : ic \\xc cftimpropria, cappa ctitego-
&
rtca
ta.men vtraquc iftarum
congrua. Secundo notan^jjm quod* congruitas rcquiric ^4cijB? eondebitam vnionem conftruaibilium , cum huftruftio reiufmodi vnio non caufctur pcr quofdam modos quirac. Reqnirit dir fignificandi ; ideo ad congruicatem rcquirirur ;
eft
&
bit»tn vitio-
conforraitas
omnium modorum
fignificadi
con-
/Irudibilium, ad aliquamfpcciem conftrudlionis requifirorum : ita quod conftrudibile dependc»>$
•
ferminatum per conftrudibile termi-
fir
quantum ad omnesmodos fignificandi,fecundum quos dependct quantumadiftam con-
Jians,
ftcu£bionem. £t dico, tjuantHmad
«rwjquia
fi
iftarncottfiruEiio-
habeat dependentiam ad diuetfas
, non requiritur quodomnes depcndentia; fint femper adu tcrminatai , fcd fuffi-
.conftrudliones
cit quodfecundum ynam conftru(5lionem rcrmipentur, vt dicendo, legolibrftm , haec eftcongrua, Jicci non aJdatur f^irgily, vcl ah'quid nliud,quod terminet dcpendentiamhuius, quod cft librMm,
* priuj.
Terti6
Ctnfcrmittu tnedoru printon'
ftruRitnit
^Un
propor-
tionit,itliafimttlititdinit.
modorum dfonis
,
principium conftrudiftingucndum eft dc quia duplex eftconformitas, fci-
fignificandi
& congruitatis
conformitat.e
,
:
rcquirit irf fuppofito
,
& quandoque
Et vt fciamus quando vtraqae conformitas Vtrttque mli- .exjgatur, aut altera tantum , cft fciendum , qu6d ju»ndo,Altequandoquc conftrudibilc dependens, habct alir* neeejjaria quos modos fignificandi,non exproprietatibus fh(rft>§Cux rci pcr fc, fed cx proprietatibus rei conftru*it. ;
figuific^ndi exigitur
1 4epfttifi. t tccipiflan-
& tunc
inter illos
modos
fimilitndo,&non ptopor-
quod conftrudibile * terminans dcbet h»bere modos fignificandi conftru(5libilis fdetio
:
ita
pendenris, vt patet de conftruAione Adiediui c^m Subftantiuo ii) conftru^lionc fuppofiti :
&
non proportionabiles , fed
Siautem conftruAibile depcndens habec fignificandi ex proprictatibus fux perfe,&non ex proprietatibus rei conftrufti-
rei
bilis
modos
terminantis,tuncexigiturinillismodis
gnificandi, proportio,&
non
fi-
fimilitudo. £t quia
AdiecSliuum habct
modum adiaccntis propric, &
de proprictatibus
fua: rci
:
ideo pcr huiufmodi
modum adiaccntis requirit in^fubici^omodum perfiflantii
de
,
qui
eft fibi
proportionabilis
,
& fic
* fabftantiuo.
aliis intelligatur.
8.
Quarto notandura
eft, quod ficut congruitas conftrudiionis in generali, cauiatur ex confor-
modorum fignificandi; vt patct ex didtis, infpicicndo fingulas fpecies gcncraliter didlo-
tnitatc
rum : fic congruitas fpccialis conftru(5lionum fpecialium caufatur ex alia , alia conformitate
&
3iliorum,&aliorum
modorum
fignificandi
,
Congruittu Jpecialit exi-
git conftrmi-
vt tAtem in Jbt-.
p^tet ex praedifSlis
fli:. , infpicicndo fingulas /pecies conftru(5lionis. Congrnitai nihil aliud <'y?,quam Definitur.
partiumfirmonis debita vnio,ex modorumfignificandi confarmitate ad aliijuam Jpeciem confiruEHonis re^ui-
fitorum dereli^a.
notandum eft
Vltinio
,
quod
conftru(5lio, fcilicctfecundillm
dumintclle(ftum; fitm
efi
,
txpreffa.
tjuando
fic
ambo
&
ficut
fenfum
duplexcft
9.
& fecun-
ConJl,uBi*
,
CongruitM fecunditmfien-
Et dicitur congrua fecundijm
Adftnfum
fienfum,
non quiafenfus cius congruitatem pcrcipiat; quia vocem vtriufque conftru(5bibilis auditus
cum vox
duplex.
conftruttibilia fiunt voce ttntu
fed
dicttur exprejftt.
ap-
proprium obic^aum auditus. Congruitas ver6 ficundum intelleBum , efi AdintelUa& quando ambo conJhu£libiUa , ficunditm vocem non non txfrejfm. fiunt expreff» ; fcd altetum ipforum eft ab intelle<5tu appprchcnfum ; ficut contingit in vcrbis prims & fecunda: perfonat, inquibus intelligitur fuppofitum. Et ficpatetquidfit congruitas,& vndc caufetur. Et h^c dc congtuitate di^fta fufprchendit
,
fit
ficiant.
*2>tf
C
Terfe&ione Sermonis,
L I V.
A P V T
,
vtraque ad conftrudtionem requiritur ; quandoquc autcAi fufficit proportionis tantum,quandoque »utem fuflficit fimilitudinis conformitas
terminantis
,
fimilcs.
aliquos
fit
licct proportionis, &c fimilitndims
dlibilis
7fubftantit^
&
quam dcpcndct a partc * p6ft. notandum eft , quodcum conformitas
tantum.
tis.
Vndc cx partc * fubftantiui, non requirit mo-
dos proportionabiles, fcdfimilcs. Simihter Verbum perronale habet numertmi, perfonam, cx proprictatibus rei fuppofitz ided hos modos
fecu;idjjm
5'
tipiutn
Nominatiui cafus , cum Verbo petfonali. Nam Adie(^iuum habet tamgenus , qukm numerum, quam perfonam ex propictatibus rei * fubied):a:: * fubieAt. t fupra C.17. vt didtum eft fupra t&18.
SEquitur de perfe(Slione, qua: eft tcrtia & vltima pafCo fermonis. luxta quod notandum, quod cijm Gramniatica fit fcientia organica, oportet quod illud , quod in Grammatica eft principalitcr confideratum , fit organicum ; hoc aureni eft conftrudio, de qua di^um cft. £t quia
omnc organicum tum;
cft
ad aliquera fincm ordinaigitur conftrudionis aliquis finisnccef-
farius. Talis pintfuus,
cft
autcm
finis cft
I.
terfiaio pttjjio
fertnt'
ntt.
Finit eon»
firuSionii
duflex.
duplex,fcilicet^r«-
& remottts.
Finis propinqutss
,
efl expreffio
Z.
mentis concepttt*
Et dico tficnndum diftantiam , quia. conccptus mcntis compofitus cftaliquando fecundum indiftantiam,vtcomponcndo htminem curaalboCmc copula, vt diccndo , Homo albtis. Alioquin conccptus mcntis eft compofitus fecundum diftantiam , vc compocompofiti ifiecundnm diftantiam.
nendo
frtpinquut finis.
Cenfiruait feeuttdum difittntinm, tj}'
indiftMt'
tiam.
Grammatica fpeculatiua. nencio hominem
cum
ccnAothtmo
alhiu.
nem
tfl
mediante copula, diCirca quam comporitio-
*lho
conHftit veritas
:
& falhtas
,
vt dicitur
,
1.
Pcrihermcnias cap. 1. Et quia intellcdus fuper compofitionem primamnon quiefcit ,ciim incompleta , fed dc prima proccdit ad fecundam; ide6 conftrudio noneft ad exprimcndum
m
primum cunccptum compoHtum tmt,
^ quit-
tMUMM inuUtSm.
,
(cd ad cxpri-
nocandum
,
quod
ficut
con-
*
vnionc abfolute
ti
:
perfcdlio
fic
;
&
congiuitas con-
vnione debi-
ex conftruflibilium
ftrudtionis
acquiritur cx conftru6libi-
ntm,^ com- lium vnione debita,non quorumcunquc; fcd fuppoHti cum appoHto^dummodd nulla depcndentia derelinquatur circa ipfam non terminata , recrahens eam ab eius fine , qui eft conceptum mentis compofitum cxprimere , perfe<^um fenfum in * animo auditoris ge-
&
nerare.
4Rtqui/ita
*d
ftrfeliiontm ftrmtnit.
Supptjitnm tJ.
Ex
»fftf$ta.
,
quod
requiruntur ad perPrrmum eft fuppofitum, tria
feftionem fermonis. appofitum ; quia cum conftrudlio perfeda, fit ad exprimcudum mentis conceptum com-
&
poficum, fecundum diftanciam nata
oportet
j
,
quod
conccptus mentis
ficut eft
diftancia
modorum.
pofitum
,
pofituin
,
,
fic
ctiam
fit
Sed hatc
folum eft inter fuppofitum , ex hoc quod foliim Verbum
modum
primacur
,
cendo
,
animum
me
legere
,
h«c
cft
coniundlio,
impcrfedla
&
auditoris nonquietat;
quia
;
ergo nihil aliud & vltima , ex debita , conftrudlibilium vnionc dcrclidla , cum fufficieiuia exprimendi menjis conccpcum compofirum fecundum diftanciam : generan,.
tercia
&
*
perfedtam fententiam
animo audi-
in
diftantis fe habct.
figni-
Metaph.
com.
tcxt.
ii.
Tertio roodo aliquid
poteft fibi fimtle in fpecie
&
Conftrudlio ergo habens fuppofitum , appofitum , fccundijm conformitatem omniutn tnodorum fignificandi,ramen nullam habens cir-
Qaart6
notandum , quod duplex
eft
fedtio conftrudlionis
& fecundum eH
fcilicet
,
eftper-
fecundumyf»/«rw
,
Hum.
dumvecem non exprimtmtur fed
alterum ah
,
lego
diccndo
ly ego. fub conformitate
eft
rum
,
Nam hoc
lego.
dat intcUigerc fuppofitum
,
fignificandi
intel-
quod
omnium modo-
requifitorum
hanc fpc-
ad
Et * camcn hic nulla de^cum nulU relinquicur dependencia , cx parte conftrudlio- tcquiiitut. nis tocius, vel parcium eius, non terminara,
eam ab
qua: recrahat
eius fine
,
qui
eft
conceptum cumpofitum fecundum tiam exprimere , vel perfedum fenfum
tis
audicoris generare
:
,
rocndiftan-
in ani-
ic ica intclligatur in
aliis.
Quinto,
&
v!tim6
eft
notandum
,
quod iU
lud quod habec fe per addicionem ad alterum, pofterius cft eo
:
quod con&pcrfcdio conftrudtio non re-
ideo cx didlis patet
gruitas cft pofterior conftrudtione pofterior congruitace.
Nam
ceptum compofitum fccundum diftanciam eft
)
pertingere. Tertio
modo
,
cciam
fibi fimile
,
vt eft
id eft,
perfeftum fcnfum in animo auditoris gcnerare. Ex his patet , qu6d fignum perfc&ionis con-
10. CtnfimOitmil cengtui-
,
,
quirit aliquid aliud nifi abfolucc conftrudlibi-
tatii
ttrft-
Riimii trdtf
&
difirem-
tia.
lium vnionem , ex modorum fignificandi conformitate caufatam , vt dicendo , vir efl alhtu, ita benc cft conftrudlio, ficut ifta, vir eR hontu; quia vtrobique eft conformitas modorum fignificandi. Scd congruicas requiric conftrudlibilium vnionem , non quamcunque , Ccd dcbitam, ex conformitate modorum fignificandi illius dlionis requifitorum.
perfedla; quia potcft faccre
rtrfiHit ft-
Pcrfcdlio fecundum fen- cundiimft»curn amho confhuEHbilia coniiruEHonit fum. intelleEbtm.
contlrud^ionis tantijm,ad illaro fpecicro conftru-
fc dcpendentiam, non terminatam , * non retrahcntem ipfam ab cius fine , eft perfedla primo modo ; quia nihil fibi dcficit corum, qux ad eius 1. Medoptr- fpcciem requiruntur. Secundo modo etiam cft fta». perfedta, quia debitc poceft fuum finem,proptcr quem ordinacur ( qui cft exprimere mcntis con-
didlum
* perredum fcBfum.
toris.
in Co(l.M S.
Mtitptr-
imperfiBa.
qux funt eft , quam
mtmtdo. *Iy »• deeft ca
3.
Ctnftruaio
fi
fimiles. Pcrfedlio
pafHo fermonis
verbum
gcnerare.
fta».
8.
hatc cft im-
ifta
:
leEiu apprehenditur , vt
vno modo aliquid eft perfedum , cui nihil decft eorum quz requiruntur ad eins fpecicm. Secundo modo , aliquid cft perfedlum, cum poteft dcbice fuum finem , ptoptcr qucm pertingerc.
qa6d
confequens quod fi non exfcmper impcrfedla manebit , vt di-
,
ap-
Nam
,
,
quia
fe, vt ad aliquid
mo
perfedum , cum
audito-
roinus pcrfcdla
fi, huic conftrudlioni addita , Socrates eurrit , facit in ca nouam dcpendenciam ad aliquid excira
generare.
ordinatur
ftrftei» pri-
fi Socrates currit
ap-
,
CenfiruSit
,
ciem conftruclionis.
eft
animum ,
his didlis ctiam paiet
eft
,
aflignat Philofophus 5.
6.
Ex
prout ad congruicacem requircbacur. Tcrcio requiricur ex parce conftruflionis , quod nulia dependencia fit non terminata , qux rctrahat ipfam ab cius finc: qui cft mencis conceptum compofitum cxprimcrc , perfe£fcum fenfum in animo audicoris ficandi conformitas
quietat quictat
erit.
ic
Tertio eft notandum , quod conftruftio habcns in fe hxc tria mcmbra , quac difta funt,per* peifcdiofcdla eft fccundum tres modos * perfedos, quos nis.
ftrftSionit.
qux magis qu« minijs
,
&
funt voce tentu exfrefft : vt ego lego. PeifcCtiofe- Alia fitum' ditm intiBtcunditm intelUElHm , efl , citm conJiruBihilta fecun-
&
Trts modi
eft ;
fum
Secund6 requiritur omnium modorum DtSpenJenti»m ejfe ttrmunatMt.
,
:
finaliter ordi-
compofitos
quod per
oim
diftanlia inter
diftantia in conftrudtibilium vnione.
Ctnformittu
EfeSlitt
conftrudlio ^fnit.
illa
Scd h«c perfedlio fenfus animo auditoris non cft pundkualis , fed habct gradum perfedlionis fecundum magis & miniis & fccundi^m hoc conftrudtio dtcitur magis , & minus pctfefta. Nam ea magis pcrfe-
di
his patet
qu6d omnis
pcrfedba,quat pcrfcdlum fenfum in animo
perfedla
ftruftio fimplicitcr acquititut ex conftrudlibi-
lium
auditoris, ita
'n\
^a
eft
75
generare pcrfedlum fenfum in
,
audicoris generabit.
ris
diftantiam finaliter ordinata. Finu autcm remotHt conJlmSionu ejl generare perfeEium fenfum in animo auditoru , ex confiruliihilium dehita
Secund6
% anima.
crit
cundum
3-
ftrftai» ftquimr vnit-
animo
mcndum fccundum conccptum compofitum, fe-
vnione.
% eonformiuce.
ftrud^ionis eft
Perfedio
requirit
conftrudtibilium
vnio-
nem , non quorumcunque fed folum fuppofiti cum appofito ex conformitate omnium mo> doturo fignificandi caufatara cum fufficientia ,
,
,
exprimendi mentis conceptum compofitum fecunduin diftantiam , gcnerandi perfedlum fenfuminanimoauditoris. Et fic patet, qu6d pcrfedio fuper congruitatem addit propria principia , Sc fimilitci congtuitas fuper con-
&
flittdUo
II.
76
Grammatica fpeculatiua.
firudipnem > 8e ideh perfe£tio praEfupponit congcuitatem , 8c congruitas conftrudioncm. Conftru^io crgo , eft pajfto firmonis printat congruitas Jicmda , pcrfedlio tenia , & vltima. £t vt habeamus didin^um modum intcrrogandi de
ipfis pafllonibus Grammaticar, fciendqmeft, quod de differentiis conftrudio-
nuro i.qux funt tfanfitiHHm
»
&
intranfitiuum.
poflTumus
qua
?
quaerere
Sed de
iftis
per
hoc inrerrogatiuum
difFerentiis
,
quae funt ton- lutmtfMti»-
gruum , & incengruum , pofTuinus quarrere per »«<»'««»hoc intcrrogatiuum ^ualu ? Scd de iflis difFe- "«"^*^* rcntiis
,
poflufnus
quanta?
qua
funt ferftElum
quzrere pec
,
&
imperfeilum,
boc interrogatiuum
Vnde verfus:
§1^11?tram
;
intrahs,qualit f con)fttcon: qnanta?
per ; imper.
Finis Lihri de modis fignificmdi.
F.
lOAN
»!eerimodmtt.
RIOANNIS
D V N SCOT
S I
K VNIVERSAM LOGICAM }
Q VjESTIONES.
9
C MATT
f
Mm in
i
i
i
I
IVDICIVM R.P.F.LVC^ VVADDINGI Hiberni de fequenti opere.
N vniuerjam Logicam telis
opera Diale£ttca
appid qmnes, VytliotttiS
rectnfent
Scottimfcrtpfilfe
,
^ Ariflo-
,
in confejfo efi
Lthrornm numerHrn,^ principia Henrtcm ,
^ loanries TitfAUS
atque hi ipfifunt^quosprA mnnihpis hahemtis,
s
edttionem curautt
,
Anno
T^orphyij Jcilicet
^Antontvu Pojfeuintis
,
Trtmam quam vidimtts , CHS
,
,
1504. fuhfecutAfunt ali^ fex
fuit iUaficunda Confiantij , commifit* Editiones porro
,
fieri M.auritiiis
diuerfts temporthtis,
Hthemi-
TotifitmA
mox Caydinalis Sarnani , his emm hxcprdo
omnes,^
codices
MSS. tres BihltothecA Va-
quartum MonaHerij S. Maria de Populo , quintum Collegij Gregoriani Benedt^inorum nos contultmtis , loca httilca completiimusy deprauata correximus , T>o6torum authoritates mancas , laceras reticans.
,
^
ftituimuSi^ loca ex quthus defiim^tafiint, citauimus j numerosy^ notas marginales adiunxirrms,
Opus hoc Commentariis
iHufirauit pr^dii^us Maurititisjicet prodie-
rft
duntaxat , quod fiiam
ius
Tomi calcem fiihiungimus,
,
eius expofitio in Vniuerfalia
^
in
qua ipfe fith numerum
,
quam adhts-
10. quafiionis
j.
^
lihros Perihermenias eiufdem Dodioris alfhiifiin Pr^dtcamenta fcripfijfe commemorat, Irenms Brafauolus Commentartos adhihutt per-
petuos adfingula verha pradidti operis Porphyriani, Nouifiime omnium Ludofiicus RodrigueZj Noyenfis , prouinciA S,Idcohi alumnus, Vniuerfalia
^ Tr/tdicamenta do6tis ^ copiofis quARionihus ,
lucidauit, Scripfit
autem Scqtus
mirum, quodproueHiori , lihris prAfertim
,
articultjque di-
ifta adolefientiori Atate
j
vnde nihil
^ maturiori ftudio quAdam^correxerit ^ in ,
Sententiarum aliter tradiderit,
ScholafticCs nefeimus quis hoc nofinro
Demum inter
antiquos
Authore fxcundius,^ fele^iorihus
quAftionihus Ariftotelempt interpretAtus.
Scocioper. Tom.I.
TABV
1
.
1
.
1
S
8o
TABVLA Qy.ESTIONVM SVPER VNIVERSALIA. ^^^ Trvm Logica
QvijEsr.i,
fit
fcicn-
An hxc fic vcra
14.
,
Socrntes fenex differt
a feiffo fuero.
^^^WT fcientia
Vtrum Logica
i.
fic
communis.
1
8S
j.
6.
Vtrum Vniuerfale habcac aliquas pro-
7.
An
Vniuerfale
fic
Vniucrfale
fic
^o
ens.
fic
fubicdum
iftius li-
fic
vniuocum ad
prxdieabilia.
quo
An
eft
ha:c
fic
3 I.
i^.
9}
14.
Vtrum Proprium
33,
Vtrum Proprium
An locus fit gcnerationis principium quemadmodum & patcr. 96 Quid fit
An dcfinicio Gcncris fic conucnicnccr
16.
Vcrum
17.
&confimiles. 99 Vcrura drfferentibut Specie cdnucnien-
daca.
vcra ,
fic
Homo eft
ibid.
diftindum Vni1
17
neceffari6 fcmper
iig
ucrfahum. 3 y.
Vcrum
119
hasc definicio
Lyiccidens efl
3 6.
98 haec
^ fem-
infit.
97
I y.
fci-
34.Vtrum Accidensfic dcnumcro Vni-
definitum in dcfinitione Ge-
neris.
fit
6
1 (
uerfalc ab Accidenti.
Vniuerfalia finc cantum quin-
9y
quod accidit , omnifoli conuenientcr data.
fit
3 r. ,
quc. 13
licct
fer)
An ha:c fic pcr fe Homo eft Fniuerfnlis. Vcrum
ibid.
Vtrum Proprium fit Vniuerfalc. Vtrum definitio Proprij 4. modo
Homo ejl fhi»erfale.
94
z
difFcrcncia animalis ra-
cutiua.
Vniuerfalc vc in fubicdo,
,
1 1
qitale.
cionahs diuifiua 8c hominis confti3 o.
vcra
DifFcccntia praedicccuc in
114
$.
ibid. .
An mortale fic
91
vcruminrCjVclininccllcdu.
1
19.
,
rentihus Sfecie in eo qupd quale.
ibid.
Vcriim Vniuerfalc
10.
An
9
Vniucrfalc
bri Porphyrij.
In
i8.
ibid,
nifferentin fradic/itur deflurihm diffe-
ibi4.
priccaccs.
9.
An pifTcrentia poflit definiri. An hacc definitio fitconucniens
per fc intclligi-
bilc.
8.
xj.
z 6.
ibid.
Vtrum Vtrum
4.
o
prima dcfinicio DifFercntia: , fcilicet c^k Sfecies ahundat a Gtnere, fic conucnicnter data. iii
An Syllogifmus fic obiedum Logicx.
3
1 1
An
j.
,
fic
conuenicns:
quod adefl
,
(^ ahefl 1o
frtnterfuhieiti corruftionem.
1
Vcrum Proprium U. Accidcns
poffint
dc aliquo codem.
1
dici
1 2,
Animttly
TABFLA ^VjESTIONFM fuper VradicAmenta,,
ccr ponacur in definicione Gencris.
Qv^ST.i.^f
103
3.
efl,
4.
Vtriim ens
qua fr^tdicatur de flurihtu , numera differentihus, in eo quod quid, fic con-
j.
Vcrum
An Gcnus neccflario rcquirac
19.
Vcrum hacc particula ,
l^.
V
mulcas
Specics.
«>
ibid.
in quid,
conuc-
nicntcr ponacur in definicionc
Ge-
ncris.
loj-
Vcrum Gcnus
fit
principium Spccici.
X.
106 2.
1.
An haec
Vcrum
117 deccm Prjcdicamentis
Prardicamentis. definicio Spcciei
ucnienccr daca. it.
TTrum
libct Prxdicamcncorumficde dcccmvocibus , deccm prima gcncra rcrum fignificancibus. 1^4 Vcrum ifte liber fic dc deccm Praedicamcncis, vc de fubiedo. ii f Vcrum ahquid fic vniuocum dcccm
18.
,
Species
ifta fit
vcx^^Plures hsminesfunt
108
i^.Vcrumprima
4iuifio Ditfcrcntiac
conuenicns.
vniuocum.
,
fic
109
11
definicio iEquiuocorum
fic
bo-
131
na.
ibid.
'vnus homo,
fit
6.
Vcrum dcfinicio Vniaocorum fic bona.
7.
Vcrum Gcnus
133 fic
vniuocum
fpecie-
8.
Vtrum
bus.
134
1
1
Indcx Qu^ft. omnium in Logicam. Vtrum denommatmmn idem figaificcc quod ahfirmiium^ 135 y trum hxc rcgula fit vcra , ^ikuido al-
8.
f.
ucnieoccr ordincncur. 3
mcrentur. 37.
8
3 8.
frAdiciUurJ,e fubieiio.
1
3
ferenti/t. I
1 3
i.Vtrum fintcancum dccem fima.
12..
Vcrum aliciuis homo fic
141 prima fubdan-
confequcncix Ariftocdis ccncanc formahccr, Animal pfddicatur de hominc > erge de aUquo homi-
nc.
fic
conucnicns.
Vtrum aUqua
40.
Vcrum
7f
1
Concraria
fint
immc-
diaca.
^78 pofiibilc
fic
aUquorum con-
crariorum,^um dctermiiiacc inefle a nacuri dicui fubicdo.
143
An hx
174
3 9.
generalifT
cia.
I}.
^
vclin-
,
natiuami
dif-
(jr
>
cencionalc.
&
pojftorumy diuerfd funtjj^ecies,
accidcns reale
Vtf uni diuifio cppofitionisinhzc quacoor, fcihcec Relatiuam oppefitionem» Contrarimn Contradiiioriam, Priua-
,
,
ibid.
An oppofitio^Ht
hzc rcgula fic vcra Biuerforum generum no» fulaltetnatirft
10. Vtr&ra
ibid.
^.An fpecicsQuahcacis Rifficienccr enu-
terum de nltero fr^dicatur, vt defml^ie£}o, quicqufd prddicatur deprddicar to,
8i
180
4 1. Vcr^m a priuacionc pQfiicfieci
rcgrcf-
fioinhabicum.
ibid.
Vcrum in negaciUa, futictaum ftec pro
41,.
14 y
cncc,lcproenceihdi£Fercntcr. i8i
14. Vcrum difFcrcncia dc gencre fubftan-
43.Vcrum Ariftoccles conuenicncer aflignccmodos Prwmt ibid.
cix, fic fubftancia. X f.
An
1
48
parccs fubftancix finc fubilanciz.
149 16. An Quancicas fic genus, i fo 17. Vcrum Quancicas fic gcnus vnum.
Vcrum
44.
8.
fufer
An oratio fic quancicas.
ij.Vcrum
oratio
fit
1
5
Ah
1
5:
j
^4 copu-
lencuradeundemcerminum.
ibid.
i
^4.
An Quancicaci fic ahquid concrariura.
% 5.
An Gcnus Relacionis fic genus vnum.
%6.
An
a.
rum Pcrihermcnias. 18 tf Vcrum Nomen fignificcc rem vcl fpc,
ciem 3.
quz
fignificacur
,
cranfmucacio
fiac
infignificacionevocis. 4.
Vcrum
diffcrcncia,
189
quam affignac
5.
& voces &
,
,
Vcrum ccrminuscommunisimpoficus ad fignificandum vcram naturam, cuius aliqua fuppofica cftcnc,aUqua
160
non
,
Vcrum Rclaciua finc fimul nacura. 1 6 Vcrum in definicione vnius Relaciui, necefiarium fic poncre fuum corre-
bu^,
& non exiftencibus.
laciuum.
Vcrum idem
6.
uerfa.
ad di164
cis
prima fpecics QuaUcacis
ttts
fic
h^i-
& dijpoftio. fic
ns-
turalis potentia,vel impotentia. ibid.
An
ccrcia fpecies
&
QuaUcacis
pafsibilis qualitas.
}4. Vcrum forma,
fic
pafsio ibid.
& circa aliquid conjians
fic quarca fpecics QuaUcacis. 16% 3f. An quatuor fpccics QuaUcacis con-
figura,
Scotioper. Tom.I.
191
aUqua fuppofica fimpUci-
communis ,
fignifican-
veram nacuram przccc
exiftencia.
7.
Vcrum hafc fic vera Cafar efi homo.Cafar efi animal, Cxfarc non cxiftence.
8.
Vcrum hzc
9.
far efi Cryir,ncucro exiftcntc. 1 9 3 Vcruni ccrrainus commnis fuppoficus
,
19*
16 j
An fccunda fpccies Quahcacis
finc
ibid.
\66
Ccr afiignencur.
dicacur vniuoc^ de exiftenci-
cer cermini
jo. Vcrum fpecies Quahcacis conuenicn-'
An
Vcrum
163 pofiic per fc rcfcrri
Ari-
pafsiones,(jrres,{itconuemcDS. 190
fecunda nocificacio Relaciuorum, quam ponic Ariftoccles , fic conucnienccrdaca.
3 )•
ibid.
ftoceles inccr litteras
ij(J
51.
in anima.
Vcriim fada cranfmucacione circa rcra,
»n
3 I.
fubicftum Ubro-
fic
V^
ibid.
,
1.9.
Perihermeniai
Arifiotelu.
cnumerct
.
17. a8.
i.
QvAST.i./^Vid
Ariftocelcs fufficienccr
fpecics Quancicacis. 1
lib.
quancicas difcreca.
An loctu fic qiiancicas. it. Aa locu^ fic quancicas concinua. 13. An parciculx corporis & loci 1
84
2,
ibid.
10.
1
TABVLA ^FyESTlONVM
ibid. 1
Ariftocclcs cohucnicnccr di-
ftinguac fpecies Mottts.
fic
vera,
Homo
efi
homo,Ca-
vcrbo de przfenci/upponaccancum dc, vcl pro przfencibus. 1 9^ lo.Vcrum in propoficione de prrcerico, ftec fubiedumcancum pro ilUs, quz fuerunc &: de fucuro cancum pro illisquzcrunc. 197 ,
1
.
Vcrum
in
omni
propoficionc , in qua
D
3
non
8 4
.
Index Qu^ftionum omnium
81
non additur cermino communi aliquod concrahcns immediacum, diftribuacur cerminus communis pro quibufcunque eius fuppoficis (implii^ cicer. 19S IX.
Vcrum
hacc
ce
& non exiftence vniuoc^,vc fupra toi
di£bumcft. 13.
ngcc vera
Vcrum cerminus comraunis
poflicrc-
cradidionis
~ \
9
11
vera^m.
cflTe
ibid.
TABFLA ^JESTlONyM Juper libMlenchorHm Ariftotelkt.
Qv^sT. I. T TTrum Logica proccdac cx communibus. 114 z. Vtrum ArsSophifticaficfcicntia. ii f 3. Dato quod Sophiftica fic fciccia,vcrum
V
i o^
ftringi.
vel falfa.
,
An poffibile fic vcramque parcem con-
8.
vcra,Ce/2jr eJihomOyCa-
fic
fare non exiflenPe , fuppofico quod idem cerminus fignificec, rc cxiften?
1
.
fit
de Syllogifmo fophiftico, tan-
quam dc per fc fubiedo.
I
TAByLA ^yJESTlQNyU
falfas
in t.librum^erihermenias.
,
prxmiflam
vel
A N Vcrbum infinicum ma»
-A' neac in/inicum
in ora-
cione. 9,.
An fequacur ho(
eft
hoc non gji influm
,
non iuftum.
An tahs confequentia ccneat
3
f
.
^. «4=
7. 8.
,
iof
Ic^^ici.
An
hacc
fit
ibid,
vnz^Socr^tes
eft
homo
mi
Vtrum hxc
fic
vna
,
Bomo ^ui
eft
currit.
A
1.
Vcrum
5.
,
vel falfitas
pofitionem ficuc calcs
,
,
fit
circa
fua fignificata per
I p.
f.
fignificata per
de ahquo , rcquiraturprjcdicaciocncisdeeodcm. ii6 Vtrnm e(l fit tantumcopula prxdicati cius
*'
vel
ahquid
vel
fit
prardicatum, fic
dicendo
praefenti
copulcc
pra:dicati
,
Vtrum verbum de nunc quod inftac quodhbcc
7.
An
z
Vtrum terminus
jequiuocus
3
poflic
contrahiperimmediateadiundum: quod de virtute fcrmonjs folum
poflic accipi
pro alccro cius
caco. 1 3
14.
z
j j
Vcrum cerminus acquiuocus pofTic co
-
trahipermediatcadiundum. ibid. Vtrum fignum vniuerfalc aduenicns tcrmino arquiuoco, poffic ipfum diftnbuere pro omnibus fuppofitis cuiuflibct fui fignificati.
I y.
fignifi-
Vtrum
pofl^bilc
gnificare
quum
fic
vnum
134
aliquod nomen fiper prius , Sc reli-
per poftcrius.
i
j
j
16.
Vcriim ccrminus Analogus perfepofitus ftet folum pro modo famofiori.
17.
Vtrumtertius modus xquiuocarionis
117
homoeftalbus? $.
ibid.
ita
1
quales defcripfi nunc.
,
copulatio-
ll.Vtrijm terminus arquiuocus habeat omnia fua fignificata adu refpeau
& diuifionem tantum,
fubicdto
modum
pracdicati.
com-
difiun-
Z30
nis.
Vcrum Nomen infinitum aliquid ponat ita quod ad prxdicationcm
pum
modum
119
Vtrum terminus acquiuocus contineac
ibid,
x
dcfcibid.
dionis.
,
>
fit
vnum.vclpluranomina.
a ly 4-
horum primus
Vtriim tcrminus ajquiuocus contineat
JVi)w
An veritas
Syllogifmi fimpli-
9.
iiz,
& non exiftentc.
dcfedus Syllogif-
&
demonftraciuum. 12.8 Vtriim nomen acquiuocumfitnomcii
NiV
re exiftente,
fit
8.
II.
J/y. paffioncm.
cuius
,
Vtrum pcccct concra Syllogifmum
fecmdi operij Verihermemas. QjiMEST.i.
qu6d
albus
TABl^LA ^l^uESTlONFM
dia'-
7.
An hjEC fit vna, album eft muficum. 1 07 An hxc fic vx\^Joomo albus eft hornomuibid.
,
Syllogif-
117
dialedici
citcr
defedus
vcl Syllogifmi
ftus.
nlbtu.
ibid.
fimplicicer
Suppofito
6f
contra pofita conftancia
ficus.
$.
fic
mi
ibid.
fubic£li-
Syllogifraus fophifticus pcc-
cans in forma
An
An fequacur h
Syllogif-
ii6
Vtrum
y.
104
teneat cum Verbo de prxcericQ; primo an fcquacur , fuit nop albuWy ergo non fuit album. xo6
fit
mus.
ergo
in cermir
nis refpediuis. 4.
,
prflcmiflas
quac dici-
,
tur pcccans in materia,
QvjEST. I*
ibid.
Vtrum Syllogifmus habens
4.
,
vcl indifFerenccr 1
pracfcns.
propofitio de futuro
fit
1
dctermi-
rcfuftetcx
hocfolum, qu6daliqua
diilio fignificat
vnum dc fe, & aliud
exadiundo.
ijg 18.
Vtriim
.
Logicam.
in i8.
ip.
Vtruni vnitas vocis complcxx fit fufficicns principium didingucndi Amphibologiam ab ^quiuoeatione.x^o
Vtrum
bcac
mcnciinaliud caufec figuram didionis.
40.
vtrum
,
profcrcndi
oratio fub
talis ,
vno adu
multa fignificarc.
poffit
fufficicns caufa
tx 1
1,
Vtrum
oratio multiplcx
fccundum
Amphibologiam,vno modo prolata, multiplcx quocunque modo profcratur. z^z
41-
Vtrum
ha:c
fit
Vtrum
13 14.
Vtrum
dux
nis.
vnitas matcrialis vocis
y
com-
falfus.
Vtrum
1
harc propofitio
huUre
,
44.
eft fofsihile^ fit
4y.
18.
Vtrum
15>.
Vtrum hxccopula,
fit
^
I.
Vtrum
ifte
ibid.
paralogifmus
folttm poteft ferre fit
,
,
^tod vnum
diftinguendus fccundum
J3.Vtrum
5 y.
36.
37.
Vtrum
fubieda ad ac-
proceflrus a rc
Vtr^m
variatio
Vtrum
mcdij
non cxiftcntix
fufficicns
fit
Ac-
infallacia
ibid. ,
O-
rifcus cognofcitur a te, Corifcus eft
ve-
hic
fit
fallacia
Accidentis
niens,ergo,^c.
16 y
j I.
Vtrum ub
aliquo fumpto
cum
dctcr-
minationc diminucntc ad ipfum
fumptum
eom-
fimplicitcr, tcncat confc-
167
qucntia.
yi.Vtriimterminuscommunis
pofllt fup-
diftinguendus fecundum
poncre pro tota propofitionc cuius
compofitioncm,& diuifionem,prout lyfolitm Nominaliter tcnccur. ibid.
^3. Vtrumincipicnsfic \oc\w\,Ego dico fal-
fit
Vtrum accentus Cit dux fallacia:. r y 3 Vtrum figura di(^ionis operctur aliquammultiplicitatcm. 1^4 Vtrum figura didionis opcrccur vcram multiplicitatcm. ibid. Vtrum figura didiotiis fitlocusin diftionc.
38.
vcl vtrum
4«).Vtium paralogifmus Accidcntis poffic fieri ncgatiue ficut affirmatiuc.ibid. yo.Vtriim fit fallacia cxtra diclionem 1 66
plurapoteftferre^
pofitionem, &: diuifionem, prout ly /olitm tenctur Aducrbialiter. x yt
34.
48.
c^, opcretur potcntialcm multiplicitatem. ifi
,
,
164 47.
Vtrum ha^cdidio,
Vtrum ifte paraIogifmus,^/»^«^ytf«^ du» cr tria, fit vcrus iu (cnfu com-
fyllogiftici
cidens, faciac fallaciam Accidcncis.
duoj
zyo
tria.
Accidcntis pofCit cau-
tionc maioris,minoris &: medij. l6l
4^.
cidentis.
^in^uefunt
in-
caufari indiftcrcnrercx varia-
hac propofitione
pofitionis. 3 1.
Vtrum fallacia
caufa
,
i6i ibid.
inter tcrminos, vcl propofitioncs in
Cr 30.
copularc
caufa apparentia: fallacix
quam medij
ibid. c^jpoflTit
fit
Vtrum fupcrius pofllt accidere fuo
pofllit
vcra in fcnfu compofitio-
nis.
vcl ra-
fariex variarione altcrius tcrmini,
vcra in fcnfu 2.49
,
ad aliquid , parcicipans vnam
feriori
148 feAentem am-
diuifionis.
z6o ahcuius ha-
Accidcntis.
poflitdiucrfa fignificare.
Vtrum
figurz didio-
partialis identitas
illarum,
eJipofihile(\xh diuerfis prolationibus
17.
modo
bcntis in fe diuerfas naturas
47
harc orztiOy fedentem amhulare
in tertio
ciones,
&
di compofitione diuifionem ibid. 1 j. Vtrum ad fallaciam compofitionis rcquiratur,qu6d fenfus compofitus fit
fignificance quale
laceac diucrfitas interpretato-
,
43.Vtrum
caufa diftinguen-
plexar,fit fufficiens
j^.
1^9
Vcrum fub ccrmino
cum
14
ibid.
in hoc
,
nis.
41.
efnid
fallacias diftinfta: fpecie.
cxiftcncix figu-
Vtrum commucare qumle quid
145 compofitio,&: diuifio fint
uou
didlionis.
diftingucnda fcit fecu-
lum.
vnius Prxdi-
4»//^iy/Wfaciacfallaciam figurx didio-
fit
11.
ibid.
Vcrum commucarc rcm
camcnci , fub vno modo acccpcam, in rcm ciufdem gencris , vel alcerius , fubalio moda accepcam , fic
mo rcpcriatur diucrfitas conflruAionis
1^7
39.Vtrum commucacio vnius Przdica'
diucrfa ratio conftrucndi re-
quiraturad Amphibologiam. ibid. io.Suppofito quod in aliquo Paralogif-
8i formari.
fic
Virum
iftc
fum,^t fimplicitcr verus in dicendo.
169 fcutum cuius vna mcdiccas cft alba,& alia nigra,dcbcac dici album, velnigrum. 170
54. Vtriim
jf.Vcrum ignorancia Elcnchi diftindusab
1j y
^poeterminantur in z dr mufs
paralogifmus,i)/iv/^
tsfimiliter
eft femiHini generis,ergo (jrpoets,
dc-
i6S
cftpars.
j6.
Vtrum eft
ifta
fic
locus
271
aliis.
confcquencia
fic
bona Hoc ,
Ho» duplum,ergo hoc non eft duplum.
171
D
4
TABV
81
Index Qu^ftionum omnium
84
TAByhA ^JESTlQNyM fn^er
Vtrum
17.
18.
Arijiotelu.
fimiliter
quis, fimiliter
Qv^ST.i.T TTrum dc Syllogiftno
V
plieiccr
Vtrum Syllogifmus
X.
fcicutia.
fit
fimplicitir
ieftum in libro Priorum.
Vtrum
3.
propofitio
fit
fic
de
illis
199
Vtrum obliquns
19.
fub-
174
conuertantur
redis.
fim-
173
&
,
conuertantur
cum illis de pracfenti. 197 Vtrum propofitiones dc terminis obli-
Priarum
lih. I.
propoficioncs de practerito
dc futuro
poffit effe fubie<3:um
300
propofitionis.
10. Vtriim ex puris parcicularibus
vcl
,
indefinicis poffic fieri Syllogifmus.
oratio affirmati-
ua , vcl negaciua alicuius de aliquoy zi.Vcriim ex puris ncgaciuis 4.
Vtrum omnis lis
,
propofitio
fit
particularis, indefinita-, vel fin-
j.
dcfinitio Syllogifmi fitvcrain
qua dicitur ,
gurae ceneanc gracia formac.
7.
Vtram
dici
de omni,
(jr
principia necefiaria
8.
,
&
t
y.
fu compofito,cou{\mi\\icx conuercan-
z8t bonitatcm Syllogifmi. dici de omni fit aliquid, vel aliqua fcilicet vtrum prxdicatum dici dc fubicfto vniucrfalitcr fumpto, vcl fubicftum aut fit praidicatum ambo fimul, vel difpbfitio inhxrcns
inxiWis deinejfe.
Vcrum
%6.
,
^05
Modales
in fcn-
conuercancur
310
iIIiS(S?^/»
17. Vcrum*valcanc Syllogifmi de necejfario in qualibcc
Syllogifmi de
,
Vcrum ex vmde
i8.
Figura ^£\c\xtvz\c\M 3 i j
inejfe.
necefiario
& alia de
,
Syllogifmus ad conclu-
prxdicato, vel fignificabilc complc-'
inejfe
xum
dendum neccfTario in prima Figura.
Vtrum
przter ifta
ifta.
18j
fiac
,
rcgulaficvcra, ^^^««g^wr
vni d^ eidem fi^nt eadem, illa interfe 18 f funt eadem. 10. Vtrum in omni bona confequentia cx oppofito confcquentis , infcratur x%6 oppofitum antccedentis. 1 1. Vtrum Syllogifmus cxpoficorius tcncat gratia formx. 189
ii.Vtrum omnis
r9
.
Vcrum mixcio de necejfarie,& de ineffe valeanc in fecunda, &: cercia Figura.
3|7 jo.
Vcrum
propoficiones de contingenti
poffinc conuerci in oppoficam qua-
licaccm. j
bonus Syllogifmus. 31.
Vtrum omnis afiirmatiua
,
propoficio particularis poflit conucrti fimpli-
citer in particularem affirmatiuam.
14.
Vtrum omnis
propofitio vniuerfalis
j
jr.
additur ad prxdicatum inincclligibilis.
Vtrum
ticularcm ncgatiuam. i^.
j 6.
195
Vcrum fubiedum
194
poffic ampliariper pratdicacum ad fupponendum pro aliis,quampro fnppofitis. 196
Vtrum cx aliis
propoficio parcicularis negaci-
uapoffit conucrti fimpliciter in par-
3 1
Vcriim valeac raixcio de contingentf,SC de necejfario. 3ZJ 34. Vcrum omnis Syllogifmus fiat inaliqua trium Figurarum. j t y quareduplicatio in Vtrum propofitio j y
dcnsin parcicularcra affirmaciuam, non fimpliciccr in vniucrfalem affirmaciuam.
o de
i
alia
j J.
affirmaciua conuertacur per acci-
&
{\zt j
Vcrum ex vna de contingenti,Sc inejfe,vz\czt Syllogifmus.
15.
1
j
i.Vcrumcxambabus de contingenti
propofitio vniuerfalis
negatiua conuertatur fimplicitcr.
45
propoficiones
fu^^/»//^, confimilicer
Vtrum
,
9.
Vtrum in tercia Figura fincfolum fex modi direfte concludenccs. 308 Vtrum propoficioncs Modales in fen-
14.
dici de nuUo finc
& fufHciant ad
modi dircdle concludentes, non plures , nec pauciores.
tuor
Sy/logifmus eftoratio, in
&
305
zj. Vcrura in fecunda Figura finc qua-?
qua qmbufdam fofitis ab iis qu£ pofita funt , aliud accidit de necefsftate , eo quodhxcfunt. 179 6. Vtrum SyUegifmu^ fit gcnus ad Syllogifmum,Dialcdicum dcmonftraciuum. iSi
30J
Vcrum quacuor primi modi primse Fi-
zr.
178
gularis.
Vtrum
poffic fieri
Syllogifmus.
vniuerfa-
ab
fic
falfa
propofitionibus Modalibus
Vtrum ex finitis
&:
i(\.is,neceJfarium,pofsibi/e;CO'a-
318
//w^f»5,fiacSyllogifmus. 37.
,
^i-6
tcrminis obliquis
poffit fieri
,
&
Syllogifmus
ut cx tcrminis redis
&
infic-
obliquis.
TJBF
1
Logicam.
in
TASyLA ^yjESTlONVM Priorum.
lib. 1.
fufer
.
I j.
85
An hacc condido yferfe
,
fit pofllbilis.
36f i^.Antancum duofinc modi
inhaercndi
per fe in propofitionibus.
Qv/EST.i.T
TTrum Syllogifmus ex hy-
V
5 5
quod ex falfis fcquatur vcrum , & non cx vcris fal-
Vcrum
poffibilc
An hxc
Vtrum ad vtrumquc contradiftoriorum pofiit fcqui idem. 3 3 Vtrum Syllogifmus circularis fit bo-
nus Syllogifmus. 3 j y Syllogifmus Conuerfiuus difVtrum y. fcrat a Syllogifmo ad impoflibile. 336 6. Vtrum Syllogifmus cx oppofitis fit bonus Syllogifmus. 337 7.
Vtram
5.
Syllogifmum fimplicitcr. 339 Vtrum ad bonam Indudionem oporteat inducere inomnibus fingulari-
An
19.
in
fuper
fit
pcr fc
,
mmmal
homo.
eft
fit pcr fc primo modo, qua przdicatum & fubieaum fi-
propofitio
vcl diuifim fint in
571
ti.
An
modo
primo
ccndi pcr fc. An hoc eft animal rationale.
fit
fe,
fit
pcr
371
propofitio negatiua
fc.
11.
An
(cquitMr^ hocperfeinefthuicyigitur
hoc
eft hoc.
\ N omnis do(3:rina,&; omx\.
nis difciplina
fit
ex
An Genus per fe przdicetur dc DifFe-
14.
An differentia
rentia.
376 infcrior includat diflr-
rcntiam fuperiorem per ha:c
fic
per fc
,
rationale
fc
,
343 acquificio fcientix fit nobis per do-
t.
An
3
drinam. ^^y An nos intclligamus pcr fpecics ac-
.
quifitas
,
An
aliquod accidens pcr fe prxdice-
4.
An
^.
349 An dc dignitatc
pofiii
An
350
An
3n
An
de fubiedo
pofiit
cognofci
3yt
8.
An cognitis przmiffis fimul cognofca-
9.
An cognicis prxmiffis in racione caufx
tur conclufio.
,
10.
An inhxrcncia fic de cfl*encia acciden-
3 1.
An cercius modus fic modus
fit
cx primis
,
di.
3r.An .
,
3
An conclufio ftrationc
,
fit
vt hacc
tftriftbilis.
fit
fer fe , hoc cft quxrere , an fcquacur , hoc
& eft
ibid.
An hxc fic wcvZyor/mis triangulus habet 3
97
Circa primum errorem , an paffio inhxrens fuppofico alicuius commufic illi
fio
3^.
J9
qnam
dcmon-
ncccflaria
39^
Vtrum frimo prxfupponat
tresprimo.
ius
360 nccefiaria in
94
modus inhx-
fuppofico primo, vc anfaf Luna primo infit huic Luna. 399 Circa fecundum crrorem , an paffio poffic incfl*c primo fuppoficis alicu-
conclufiones. 14.
fit
primo, igiturperfe. 3 4.
y7
An harc fit vcra vnumquodque propter fintmagis nota,
modus
1
nishabcncis vnicumfuppofitum in-
3
An principia
3
quartus
rendi.
33
9
3
inhxren-
1^6
quod.Scc. I}.
389
vcris,
&c. 1 1.
prxdi-
cis.
-^
dcmonftratio
fc
cccurdealcero.
3 j.
da.
An
388
3 o.
An definicio eius quod e^fcireS^^ dan-
11.
prium, inficciper fc. oppoficorum pcr
An vnum
353
54
,
19.
fimul nacura cognofcacur conclufio. 3
accidens poflic prxdicari de alio
accidence canquam de fubicdo {ccundo modo dicendi per fe. 3 87 18. An paflio habcns fubicdum pro-
({uit^
eft.
386
cui incftpcrfc.
dc pafiione prxcognofcatur qui^
efi.
7.
17.
prxcognofci
quidefi.
6.
An omne accidcns habeat fubiciflum,
przcognitiones.
finc
384
x6.
vcl per fpecies feparatas.
47 cantum dux
3
an
vc
eft fenfibile.
381 j".
prac-
exiftenti cognitione.
7j
j
13
tur de fubicfto.
Qv^ST. I.
di-
homt
pcr
373
1
Vojieriorum.
^66 onimML
eft
An Genus & Differentia coniunftim,
^^STIONFM Ith.i.
homt
,
gnificantidem. 10.
340
TABVLA
pcr {e
370
pctitio principij peccet contra
bus.
ifta fic
368
332.
)
4.
18.
fit
fum. j.
An
pothcfi diffcrac 2 SyllQ-
gifmo oftcnfiuo. 1.
17.
,
homo i6i.
communis habencis
plura fup-
401
pofica.
37.
An cognofcens vnuraquemque criangulum cognofcac triangulum
fim-
pUciccr.
401
,
}8.
An
S
.
86 Index Qu^ft. |S.
An fignum vniucrfalc diftribuat tcrminum fub propria rationc fuppoiitorum
^
communis.
,
An fcquatur, ho^ inefiferfs
igitur
,
confcquentiam
fciri
pcr mcdiura contingcns,poflit
neccfTarium.
QvjEsT.i."!
409
quasftiones fint
numero
quales
ae-
fcicn*
41^
tiis.
I.
Any?^,fitquacftio.
3
An quid efi, fit quxftio.
417 41
Vtrum Vtrum
gentibus. 410 Vtrum accidens commune (cuiufraomodi eft album ) necefl*ari6 prxdi-
6.
An
7.
An omnis
8.
An^W^«i^poflitdcmonftrari.
9.
An medium in demonftratione fic de-
I o.
An contingat dcmonftrare per omncs
I I.
An
conclufio necefTaria , poflit fe-
qui fyllogiftic^ ex
praemifl[is
cctur dc fubicfto
homo
efi
,
vt fic dicendo,
alhus , vel cygnus
45 Vtrura Dialedica .
flt
fcientia
commu^
Vtrum
45".
An hacc fit vera, fiaffrmatio efi caufa
in demonftrationc poflit eflc
dcccptio.
,
df^
fcicntia
,
deficiat
cfi!entiac, fit
quaeftio
41% fit
quxftio medij.
413 41 5»
417
caufas.
quaelibet pars definitionis
fit
plusquamdefinitum.
An
&
in
418
diffcrentiac fubftantialcs
pofl^int
nobis innotcfccre pcr accidentia
fecundum illum fenfum.
coramunia, ficutdicit Ariftoteles.
419
414.
Vtrum
4to quod cft adualiter
finitio fubicdijVcl pafi^onis.
iz.
deficiente fenfu
ejfe
ibid.
negatio negationis.
ibid.
dc eflentia. 419 prxfupponac
quacftio quid ejl
decflentia.
415
affrmationis
efie exifiere, fit
fiefi.
411
nis.
44.
Vt»um
4.
efi albus.
ibid.
47.
TTrum
V
f.
.
46.
Pofieriorum.
contin-
4 1 Vtrum
41.
de fa-
40 y
cit Ariftoteles.
Vtrum
libri z.
404
nece/itate,q\iSLm
40.
TABVLA ^V^STIONVM
aut Aib ratione tcrmini
fj
1 9.
omnium in Logicam.
vnitas fcientias
generis
,
fit
cx vnitatc
I}
.
An
41 y
fubic<9:i.
F
J
definientem peccfle
fit
N
I
fcire
om« 430
nia.
S.
:se
F.
'--i
lOAN
lOANNIS
R
D V N C O T S
S
I,
DOCTORIS SVBTILIS ORDINIS MINORVM,
'i^ke^
Super Vniuerfalia Porphyrij Qu^ftiones acutiflim^.
QV ^STIO PRIMA. Vtmm
Logica fit fiientU ?
lihitta de principiji Ltgic^, c»p. i. D.Thomas /^.Metaph.leS.^.ThcmiH.i.Pofi.eap 14. Ammonius inPnUgo Prtdieam. yEgidius i. tofi. ^««/^.i.Tartarct,
D.Augiiftinus !n
judji i.Prtoem. loan. Anglicus, (^Brafauolus/«/»r
/!;«««
, Logiciu efi fcitm ; ergo logica cft fcientia: quia a concretis, vbi cft prardicatio pci fe , tcncc confequcntia ad abftradla.
(^ Tolet. q.t.
Dicendum,qu6d Logicaeft(cientia:quz cnim
fr«cem.^oaiecit.Met*ph.cap.i. quAft.i. frS.9. Conim-
inea docentur,demonftratiuc concluduntur,ficnt inaliis fcientiis ; crgo fciuntur: quiaD<^w«w»-
fuifi. Villalpan.jM^/J.itf.Prtforw. Sotus
,
bric.j.^.Proarw.Fabct Thetrem.i.Hxitudo dljput.i. Leg,
feii.i.Metinciodijpuf.procem.q.i.Kodtigaeiq.i.Preaem,
ftratio eft fyllogifTafis faciens fire.
srt.^. Aucrfaf.iT'"!?.?.
I
!
R c A Logicalia diligen-
cerintendens.vt veritates, OLijp ,
I
in eis funt dubix, cla-
rius clucefcant
,
moiiendo
dubia,prim6 fupra Librum Porphyrij
,quxro,Vtrum
LogicafitfcicntiarVidetut
quodnon. Modus
non
fciendi
Logica eft modus fcicndi ; ergo, &c.Maior patet a fimili>quiamodus videndi non eft
elt
lcicntia,
vifus.Probo
minorcm per Ariftotclem
1.
Me-
taph.Cont.i;. Ahfurdum efifmulquArerefientiam., modHm fciendi , vbi Commentator exponit mo-
&
Item,6.Metaph.Text.com.i.diftinguit Ariftoteles fcientias in
,
Mathcmaticam , Natutalem,
&
Vno modoinquantum
tcr eonfideratur,
cens,4S^ fic cx ncceftariis
lcientia.
Alio
fcientia
,
ficut patct in naturalibus,vbi Ariftote-
les addiicit rationcs
Logicas
non
cft
per Ariftotclem
cx communibusrergo
cftfcicntia.
Ad oppofitum
,
Scientia eft eff"c6bus
demon-
Logica autem multadcmonftratiue concluduntur ; crgo, 6cc. Itcm,hacc cft pcr fc ftrationis: in
qux procedunt cx lo-
qucndo.
nis.
quod modus fcicndi non tamcn ellc commuha:c eft vcta aliquo modo,
dicitur
eft fcicntia fpccinlis
Contra hoc
,
fi
,
,
poteft
fciendi eft fitnti*
cft
tia patet
,
ergo
erit
,
cura
fit
per fe ptimo
prxdicatio in
modo
:
confi:-
& aniecedcns.Confcqucn-
quia omnis przdicatio in abftraflo
eircntialitcr vcra.
J. -^' *»/*• '"""*•
,
falfum;crgo
& demonftratio,
,
medio communi,& non faciunt fcirc,propric
qucns
i.Pofter.Text.j.Logica
Sc propriis principiis,
cando cam adilla, inquibus eft vfus; & ficnon ex proptiis , fed cx communibus.ncc (ic cft
communibus,non cft fcientia-.quia propriis,ficut
Logit» du/•'»«•
eft
;
fcicnt ia cft cx
do-
,& ficcft modo inquantum vtimur ca.appli-
abftrado
fiue
,
cft
proccdit ad necelfarias conclufioncs
Afodut
,
.Poftcrior.Tcx. j.
dcfubit£bo permedium , quod eft dcfinitio. Intelligendum eft t amcn , quod Logica duplicilis
Mctaphyficam, fub quarum nulla contincturLogica. Itcm,illud quod proceditcx
Diuinam
i
Cnttteft.
Sunt ctiaminLogicaomniarcquifita ad demonftrationciHjVt fubieftum , & pafllo dcmonftrabi-
Ad primum
dMm/ciendiyidcdyLogicam.
£.
vcra
Sed
falfitas
eft
confcqucntis pa-
rct.qnia in intclletftu fubicdbi, non includitur prxdicatum. Item modus fcicndi eft pofterior fcire:crgo poftcrior quatu fcicntia:quiafcirepoftcrius cft,quim fcicntia. Idco
•
Super Vniuerfalia Porphyrij
88 4LtgieM ntn tfiformttUttr
tHodm feittfdi.
lith dirttur aliter, qu6d minor cft falfa , forloquendo. Ad eips probationcm dici poteft,qu6d illa expofitio dcbct intelligi materialii:er,& ita h«c pt«dicatio , Modiufciendi eftfeien-r roalitcr
quia Logica docet moduro fciendi pro tanto , quia eft de Syllogifmo , vel de argumentoperquod tantum habetui fcientia. Aliter dici poteft , ad primam propoHtionem, quAd fi cxponatur modtufeiendi per Logicam , cotia
eft vcra
,
,
non debet cadere inter rcientiam,& modum fciendiifed inter quzrerefcientiam,& quz-
pulatio rere
modum
fciendi
nam hoc quzrere,
:
eft illnd
hoQetit per Syllogifmum^quod falfum quia Syllogifmus , dc quo qu«ritut fcientia,eft ignotus.Syllogifmusautem perquem habetur fcientia, eft ignotus ergo idem erit notum jgnotum , fed per ignotum nihil fcitur. fcientia
,
Tum
eft.
:
&
Tum
quiaquzrode Syllogilmo, perquemha-
betur fcientia,aut de illo cft fcientia , aut non ; fi non , pari ratione nec de Sy IJogifmo in communi,quia
quod fcitur de communi
libet particulari
pum, & fic erit
eftignptum
cias
fecundum. dico, quod diftinguit ibi fcienreales, cuiufinodi non eft Logica ,fed eft et-
iam fcientia
,
;
idcm erit notum,& ignotum. Item, nihil eft fubie^um totius, & partis; Syllogifmus autem eft fubiedum partis Logicae, tur
fcilicet libri Priotura;ergo.
rationalis.
Ad tertium patct quod Logica ,
priticipia oftendit pafliones
%
Item,SyIIogifmus
per propria
licet eius vfus fit
nunquam fuit in fenfu;ergo
ncc in inteIIed:u.Confcquentia patet pcr Ariftotclcm in dc Senfu Senfato.
&
communia,&c.
circa
fic
quia tunc nihil fcirf tur : infinitmn enim , per Ariftotelem j. Poftf rioruro : igi-
ueniens
quod eft fibi neceftario coniun(^um,licct vnum non fitxeliquum.
Ad
fi
gifmiS, ad habendumfcicntiam,quod eftincon-
quaErere,propter concomitantiarojficut quxrere aiiquid,eft quaei^ere, illud
, fcitur de quoergo per alium Syllogifprocedere in infinitum in Syllo;
Ad oppofitumiPa{fiones Syllogifmi in Logica
Qjf
M
S
T
O
l
principaliter de eo demonftramur , propter ipfum:ergo,&e.
II.
i.Pofi.q.4).
^ i.KUnehor.q.i.Titt. qutfi.i.Vrocem,
/n)Jo«.Ioaa.ADgli.(^ htiCfupirh^ne ^udtlionem.fzaentinus Theor.
5.
eap.
i.
dealiis
Dicitur,qu6d fubiedlum Logica: eft conceptu$ formatus ab aftu rationis ; quia ille communis cft omnibus in Logica confidcratis ; nam ^um
ytmm LogicaJitJctentiA communisf Do^or
&
Rodrig. ia exftfition* huitn
textus,
aiius rationu
Ciz triplex.
^^ j^^-^ efinita net.
'Primtu fcilicet indiuifi-
biiium intelligentia. 5rf««
QVod non vidctur. Quia communitas fcientiaeeft ^ communitatc fubiedi Subiec^um autem Logicx diftin^um eft a fubiedis aliarum :
fcientiarum;crgo,&c.
Ad oppofitum arguitur per Boetiam. Logicaeft defecmdu intemionibus applicatis primis : illx autem funt communes , qu£ funt applicabiles orpnibus primis. 1. teinuis difiitur tomfnunis duflifitir.
Dicendnm,qu6d fciemiadiciturcommunis ^ fubiefto. Poteftigituf inteiligi communis ; vel quia fubiedtum eius
ei^ praedicabile
de fubie<^is
ieiSbiuis.
Alitcrponitur, quodeft de Secundis intentionibus applicatis primis , ficut dicit Boetius, quia illx funt communes omnibus in Logica determinatis. Tertio modo ponitur Ens ctte fubie-
vcl qui^ eius fubiedum ca-
«flumjquia per Ariftotelcm ^.Mcta.Cont.j. circa
vfum on)i>ium aliarum fcientiarum.Primo modo non eft communis Logica per fe,nifi fortc peraccidens. Si alitcra fubiedum cius fit applicabile omnibus aliis fcientiis , fccundo modo Logica eft communis ; quia omnesfcientia: vtuntur Syllogifmo , & aliis , de quibus cft Lo-
idem laborant Metaphyficus, Dialedicus, & Sophifta.Metaphy ficus autem laborat circa Ens;igi-
{iliarum fcientiarum
;
dit in
gic?.
tur.Quarto
modo ponitar Oratio,quia de ipfa,&
cius partibus determinatur in veteri,& noua
Logica,cum^t genus enunciationis & ponitur etiam in definitionc Syllogifmi priiiK) Priorum. Quint6 ponitur Argumentatio, quia de eiusfpe:
cicbus
& cius
partibus eft tota Logica. Sexto Opinie Dt-
modo ponitur Syllogifmus,quia omnia alia, qujc Qjl' iESTIO
IJI.
rantur.
Ad videndum autem qua iftarum
*A» SyUogiJmiufit ebieSium Logica?' fit
P.Thom.4. Met.
leS.^. f^ i» Ofufa^x.eaf.i. &Ofi*fe.^g. »nte medium,cr 70.queft.6.art. I .(*r 3. <^ i . Poft. leH.io.
Albertus Magn. in Prolog. Predieam. Auicca. eap.i. Aueito in Efitt.Pradieam
1.
eaf.vltimo.
Metafh, t!f
^Met.
eaf.i.landunat ^.Metafh. quaft.^. Aurcel. in Prol.Sent. q.defttbieSo Thiologit.art.^. Ockani.^.2,,X0/. loanncs a Magiftris f.j. Prooem. Ciiet.eap.de Genere. Sotusf.f.
Troaem.Tittit.q.i.Precem. loannes
Ang (^ Braf. ia hane
qutft. Tlztidt.^. Metafh.q.^.art.x.Saucz
l.Tom.Mttafh.
di{put.i.fea.4.(^ Tom.i.di^ut.^4.in ptine. Vafqucz i.^. di^.4.eaf. i.fot\{eCi i.Melafh.cap.%.qiuft.i. feh.^. To-
]et.q.^.Procem.Cotimbt.ibidtrn.
HattiAo diJp.i.Proetm.
fauentinus Theor.6. Mcrinero di^.vnie» Proaem.quaft.^.
I.
^rgumenl» freparte ne-
jMiua,
^odtigq.i.art.s.Yaenteq.i.diffli.
Q
Vodnon
videtur.
per Syllogyfmum;
Quia omnis fi
**'*•
in Logica confiderantur, propter ipfum confide-
fcientia eft
ergo de Syllogifmo
fit
verior,
prarcipuaE fubiefti in fcientia.
Prima videlicet
quod fitnotum^Mf^^,
&
vt inquit Ariftoteles
Pofter. Text.i. oportct
I.
5•
pofitionura
notandum quod tres funt conditiones
"^^"
"^l' ^i/W*»/»*.''
^uia efi,na.mhxc duo,
przfupponere de omni fubiedto demonftrationis. Secunda eft,qu6d per eius ^uodfiideft, demonftrentur in fcientia pafliones illius fubicAi de eo. Tertia cft , qu6d ad ipfum alia omnia in fcientia determinata reducantur , &propter ipfum confiderentur : aliter enim ab eius vnitate
non
eflct vnitas fcientiar.
Duzprimaeconditienesdefunt tribusprimis pofitionibus , quia nullius eorum fubie^orum lecundum rationera generalem , vt ponuntuc fubicda , habetur definitio in Logica , nec praemittitur.
^,
Quxftioirr irritmur.vt princJpfum fcientix,nec pafnoaliqua
de
eis
demondratur
illorum
non difFerunt
ergo quodlibec fubiedlum. Etiam
in gcnerali
commune
nimis
e(i
:
iftz tres pofitiones inter fe
quod
,
nanifeftum ed de prima,& fecundaide tettiaautem probatur quiaaut ens reale cft fubiedlum :
huius fcientixiaut ensrationis. Si primomodo, ergo hacc fcientia eft realis;quod falfum eftsfi fccundo modo , aut crgo tantiitp de cnce racionis, idcft.connderato ab intelledu;auc de ence ratiouis,ideft,ca^faco a racione.Si priino modo,(ic ad> huc pocerit ede realis nam nihil eft fubic<^um :
aliciiius fcientiac, ni(i vc
y.
jlJ rttients
mlUrum mcnum.
tpi'
connderacum
a ratione;
quia nou niH vc eft vniuerfale:ergo oporcet dare, quod Hc de ence caufato ii ratione,quod cft idem cum aliis duabus. Ad raiionem quidem pro prinia pofitione, patct argumcncum non valerciquia arguitur ab infufficienti diuiiione
,
& facit
guentis. Patct,quia defunt
Ad au^oritacem
itibiedli.
gica
eft
de
illis
aliac
duae couditioncs
dico,qu6d Lo-
BocciJ
non communiora :
fallaciam Coufc-
fed illa
func
primum
fubic-
fubieclo (icuc dici^um, fed func mus quod omnis fcentia cft de cnce quianuUa ,
denon
eft
&
cionem:fic ergo pcnes eius diaifioncm,& accri-
buta
cerciz dieo
,
quod
la-
non camen propter hoc principalc fubiedum illius
parcicularem. Ad primum concrahocdiquod Syllogifmus ifte per quem habetur fcicncia , nocus cft quoad veritacem przmillarum:quia funt ptopoficiones immcdiatz illaciux conclufionis,& quantum ad illationem con-
Quarto.fcilicet Orationi.deficic fccunda con-
Ecquodaccipitur.quud conucnit Syllogifmo ,dico quod non conuenic nih zquiuocc ei , enunciacioni : & zquiuocum non cft fubiedum in fciencia , quia non potcft definiti' fnmiturenim in definitione Syllogifmi pro argumcntatione. Quinto , fcilicet Argumentationi , decft prinium , non enim ab Ariftocelc vfquam dcfinitur Argumentatio in communi;nec ponitur cius de-
&
principium fcientiz;
licct
Bocciuseam
definiac in Topicis fuis. SccunduiTi eciam decft fibijvc manifeftum eft fecundiuti rationcm gencralem.Tcrtium etiam probo, quia vcl eft iquico cum;& cunc manifcftum eft quod ab cius vnitace non cft vnicas fcicncix , Dcc fcicmia vna, ciim tuncnonfit vnum fcibile , nccvnumintcUigibiSc tunc le;vel eft analogum ad concenta fub ea fciencia non eric vna ab ipfo, fed ab vnitatc prin:
cipalis,ad qiiod
omnia
alia attribuuntur,
& illud
Syllogifmus ficuc vnitas Mctaphyficz :
vnicace (ubftanciz, ad
clufioni$cxpr.Tmi(ris; quia illatio nifcfta,ciim SyllogifmHt perfetltu fit
eft
ab
quam omnia aliaencia at-
pcr fcma-
eft
t^ui nkllint
,
in-
.
i.jde(t,
ad hoc,vtmanifcftum
Sed
fcqui ex Przmiflis.
fic
Concluiioncm
Syllogifnuis, ^er
ifte
quem habecurfcicncia,cft ignocus,quo ad paflioncm ilUm quzdcmonftratur de Syllogifmo in «ommiini ,fccundum quam ipfc Syllogifmusin ,
enim quxiicur cogni-
igiiocus,non
cft
communi ,nifi quo ad p;iffioncm;& ica non cft idcm nocum,& ignotum fecundum idcm. Ad aliud concra hoc,dico,qu6d fcicntia cft de SylJogifmo,pcr qucmcft fcicntia.Et cuni quzricur perqucm Syllogirmum ?dico quod per fcipfum ; quia inquantiim per ipfum oficnditur
;
Ad fccundum
principalc
quod Syllogilmus quo ad
argumencum
hbw
ipfum confeqiientcs,cft fubicdtun
cer
,
Piio-
rum:cftauiem fubicdnm totius Locicz.quo tr r r -L adomnes pallioncsin le, vcl in luis partibusinI
I
•
•
•
rcgralibu$,& fubicdtiuis,vcl rcducibihbus ad ipfum nec oportcc fubicclum pracdicari de onini :
modum,
cft
& figut am in illis de inejfe & in mo;
vc habete cres cerminos
QHoniam
igitur in iltu figuri^
, ,
in i!lo capicu-
pcr hoc
quod
cx neceditacc, acciderc conclufiouem,&c.
Et tertiam
fimilitcr habct .ptopter
ipfumcnim
in veteti Logica dctcrminatur de cius partibus integralibus
tione,
& dc
,
fcilicec
delncomplcxo
partibusfubicdiuis
Scotiiper.
Tem.
l.
,
Enuncia-
m libro Topi-
5.
AdfetHJum. Syll
["^"
ttctum Lbri p^^^.^
/,v, LigitA.
Subitifum
bus in fcicntia conlidcratis ; fed elfc id, propcer "'" ^'^'f quodaliaconfideraiuurjvc paccc dcfubicdoNa- f* 'f'" * <">n,kuscen•! •! V rj ,L curalis lcient]z,quod eit corpus mobile iln agifidetMtuim turde mocu& nacura , quz non funt corpus fiitnti*. I
:
mobiie.
Vcl potcft dici quod maior
eft falfa in fcicn-
quando fubic(5tum totius mulia rcquirit dcterminari,proptcr cius cognicioncm lunc enim
tiis ,
:
de
illis
muitis oporcet in
illa fcientia
& cum
confidera-
hoc de ipfo fubicAo ergo aliqua pars fcicnciz eric de illo fubieiiio , fecundum fe prore,
pric,quod
de
ccc
:
eft
odo
fubiediim totius:ita cft hic, vt pa1'hyficorum rcfpe^ftu totiui
libris
fcicntiz naturalis.
dico
quod
,
teXiStNihileftin inteOedu
vera eft de co,quod
eft
,
illa
propofitio Arifto-
«juin priits fierit infenftt,
cft fcilicct tjuod«jtudeftxc'\ materialis;
fu
;
fed per rcfiexioncm intcllcdtus
citur i.Pofteriorum
,
;
eft per/e,ifuam
&
ica eft
de
primh,\t di
Ifofcelesenim pcr
texx.x.
Vniuerfali.
fe
luplms
tfl
ffr ft .^iuim
frim». ,
quzren-
1 1,
Etquiaomnemquzftio- vnher/iU
nero przcedit,quid dicitur per
tandum, quod Vniuetfalc tripliciter fumitur.
^
ttriiam.
non aurem
babec tres angulos.fed non primo. In fpeciali circa librum Porphyrij
dumelide
j
^^
primum incelligibiIe,quod
Sy\lopimo:in pliu enim
,
^"^ ^.)%'/-
dico,
proptirraces formali-
ipfo ortendit Ariftotelcs per illam definitionem,
:
tft
^fO-gif'^»
,
de omnibus pcr fc inccUigibilibus.quia mulca per fe intelligutitur,non quia fpecicm faciunt in fcn-
dalibus
"*'
dccommuni Syllogifiiio olkndidc feipfo,inqu.intum cft Syllo4jifmus,nccaiiter c(t fcicntia dc pnrtirulari. paflio aliqiia
condicioncm.quia ftatim poft decerminacioncm de eius pattibus in vctcri Logica.in primo Priorum cap. i.przmictic eius dcfinitionem. Et fccunda habet, quia in eodcm mulias pafllones de
lo
Scienti»
,
Ad tertitim
Dicendum eTgo,c\\ibdfuhie^Mmprimum,&pr»prinm LogicA eft Syllogifmit* habet enim primam
vt
t'""'/*'*-
ad hoc vt appttrear necejptrius. i Priorum, cap.
diget
tribuuntur.
CtnfimJSo.
^^frimum
,
dicio,&: ccrtia.
•y,
ali-
qucm co
8.
quod
,
tiir
fcientix.
eft
Logicz.
fcientiaeftdc Syllogifmo pcr Syllogifmum
cio dc Syllogi(mo in
:
finicio,vt
illi,pacec diuifio
Ad pcimnm argumentum conccdo
coinmuni
ta laboratur in fciencia, eft
,
Syllogifmo fophiftico , vc dc priuacionc eius, quia eiufdem eft cognofcerc habitum , priua-
;
boranc circa idem, non quod idem fit fubie^tum; fed quia in Logica confidcratur illud , per quod circaomnia conucnic laborace nam circa mulquodlibet illoruiu
89
Priorum , Pbfteritwruna , 8c dcaliis fpecicbus Argumcncacionis; quia illa reducuncur ad ipfum ficuc imperfeftum ad pcrfcdum,& dc ,
,
ence.
Ad racionem podcionis
g.
corum
,
nomcn
idco noconcreta enim fumitur ,
ficut cetera
Quandoque
profubie^o , ideft,pro reprimx intehtionis,cui
£
applicacur
ttipliciitr
/•*'"••'•
Super Vniuerfalia Porphyrij
90
&
hoc roodo pro rc
Contra hoc , quia probat conclufioncm illanQ hocquia fecundx fubftanti^ dicuntur dc primis , accidentia funt in primis , fecundz autem
fccunda: intentionis.caufata ab intelleduj&ap-
fubftantix,vt ibi loquiturde ipfis,non funt prac-
& ficloquitur
operationcm ; ergo non tant^m dc his , que funt pntcr operationem intelle(5lus,fed ctiam dc his, quzfunt pcr opcratione intclle
applicatur intemio
Vniucrfale
vniuerfalis
;
primum obiedtum
eft
Quandoque fumitur pro forma
intcUc£lns.
fcilicct
,
plicabili rcbus primtcintentionis;
Logicus propric de Vniuerfali.Tcrtio modo pro aggrcgaro ex fubiedto, & forma ; illud eft cns per accidcns, quia aggregat diucrfas naturas, ex quibus non fic vn&rn pcr fc;& Gcnon cft de confidcrationc alicuius Artificis, quia deenteper accidens nuUa efl fciemia , pcr Ariftotelem fexto Metaphyfi.quia nec diffinibile.Tantum igitur decctcro fiet fi:rmo de Vniuerfali fccundo modo furapto,non autem de aliis,&c.
&
per
ter intellcdus
jntelligit
&
:
intcllcftus.
^
Q^y
s
T
o
I
Ideo dicitur quod Vniuerfale dicitur dc priAd illud , quod eft contra hoc, quia fola: fccundz fubftantiz dicuntur de primis.D)co,qu6d
IV.
mis.
Vtmm VniuerfaUfitens, AM.lib.de jMerpr.eap.^.primo feft.cap.i. j^ i^.ttxt.it.y. ^etiiph.text.io.^7. Metaph. ttxt.^ i. (jy 57. D.Thom. lib.de Ente (^ Ejfentia.cap.^.^induobutOpufculisde hac materia. Mirandulanus in expofitione Prddicamentorum. Vallcs Centrouer.^ sd Tircnes. Albertus Paruus qutft.9.Log frapc.de Maironis q. 7. §Htdlibetal. Okam eap,\4./ud Lof. textMalis.o> in i.d.i.q.j 8. loan. Anglicus (^BtaC.fifper hanc qutft.Coniwhi.Vib.^. Met»ph. eap.ii q.l.feff.v. Complut. dijp.i.de ejjjiniia vniHerfnlis. j. i.RoHrig^ues f.l. Vniuerf.art.-j. AuetUqudft.i. feH.i.
^
ii\irt3dodi^.^.^.M't/iph.feit.io.Doi\on>H.d.i.q.l.§. fed contra,cy7.Af«-»/>^.j.i8.
I.
QVodnon
tro p»rte nf-
videtur,per Boctium DeVnitate,
& vno,(iicentcm:^mne ijHodeft,ideo
Jlrgtonent»
vnutnntirnero
no
eft
efl
,
tjuiit
vnum numcro,
quiapridjcatur dcpluribiis vniuocc,ergo,&c. Itetn,pcr Ariftotelcm in Pracdicainentis, i.De fubftantia. Omne efmd efl aliud afrimafuh^antia, ant dicitur deprir/ia fuhUantia , aut efl in iUa : fcd Yniucrfalecft aliud a prima fubftantia , & non dicitur dc pqima fubftantia , ncc cft in illarergo, &c.Probatio m{noih,Sola/ectinda/ithRantiit dicun-
fecundzfubftantiaf,vt ibiloquitur,funt ^ccidcntia, non quidem rcalia, dequibusponitaliud membrum,fcilicct »«
cft
quidcommunius adfecundam
Ad tcrtium dico,qu6d Vniuerfaleeftab intelEt cum dicitur, crgo eft figmcntum dico
lciflu.
;
quod non
quia figmento nihil corrcfpondetin reextra;Vniucr(aii autcm aliquidextra corrcfpondct , h quo mouctur intelledus , ad
ria,
nec
eft
accidcns,
non
riurn
talcm intcntioncm. Efl enim , fccun, Species tenuu flmilitudo flngula^' Geniu magit tenuu Jitarum fpecierum.
,
Dico ergo
Vniuerf^le , quod cfFedbiuc eft ab intelledlu, fed niatcrialiter,fiueoriginalitcr,fiue occafiona- effediui eft a* iriteliehu. l^ter,eft \ proprietatc in rc , figmcntum vcro mi-
mine,&c.
Q_y ^
,
ficut illud.in
Vtrum
quo eft albcdo,eft
I
o
V. /;;-
telligibile. fi
Vniuerfale eft ens, aut
cft a
natura,aut
ab intcllc(3:u;non ^ natura, quia tunc eftct fingulare,& tcrminus tranfmutationis ergo ab intclledu folo.ergo eft figmcntum,& ita non cns. Ad oppofitum. Vniucrfale definitur ab Ariftotcle primo Pcrihermcnias fed non entis non eftdcfinitio. Item per Boethm ,Secundainten:
:
tiones applicantfir primis
ppDflufi»,
T
Vniuerfale Jit fer fe
album. Item,
s
eft
,
ciret vniucrfalis
,
dum Boctium
fecunda fubftanr in primis quia tunc prima fubftantia fit
fcquitur
caatmdum
tur deprimti, vt patcr pcr Ariftotclem.Vniucrfale
autcm cum
fubftantiam;
quia fecunda fubftantiadiciturVniaerfalc applicatum ad aliquid in genere fubftanri^.
;
non cns autcm non ap-
Franc.Maironis in x.d.^.q.i B»rgiusM) i. «/«^.j.^.j.Ioan. Anglicus dy Brafauolus fuper hmnc qutft. Doftor lib.-j. Metaph.q. i ^.num.^.in f!ne.Kodt\g\ies j.i. VntHerf.art.i.
Vidc cicacos qutftione antecedenii.
QV6d non,per Ariftotelem dc Senfu & Scnfib.
fenfu : Vniuerfale
autem nunquam
fuit in fcnfu, propArte negaiiua.
plicatur enti.
crgo,&c.
Dicendum , quod Vniuerfale eft ens.quia fub rationc non ent|s,nihil intcUigitur ; quia intcUigibile mouet intelleaum. Cum enim intellcdus fit virtus pa{fiua(pet Ariftotelemj.de Anima cont. j. & inde fzpc.) non operatur nifi moueatur ab obiedto non ens non poteft mouere aliquid vt obiedtum quia mouere eft cntis in adu; ergo niliil intelligitur fub rationc non entis:
Item,omnis virtus pafHua pra^fupponit funm obieftam in a£tu ,ante eius operationem , quia ab obicdo capit fuum adtum , per quem potcft
,
;
operari; Vniuerfalc
autem non prsfupponitur ab
inrelle(ftu,fed caufatur
ab eo
,
per
Commcntato-
rcm i.deAnima,cap.8.crgo,&c.
Ad
quicquid autcm intelligitur, intclligitur fubra-
oppofitum. Qiiicquid definitur , eft per (c intcUcdkus j Vniuerfalc dcfinitut ab Ariftotele i. Pcrihcrmcnias , cap.j. crgo intdli-
tionc vniucrfalis:crgo
omnino
gitur.
Ad primum argunjcntum dico qu6d Boctius
gibilc
;
non
illa
ratio
non
cft
cns. ,
obic^um
Dicendum, quod Vniucrlale cft pcr fc intelliquod patet fic , primum obicdtum intel:
quod eftpratter operationem intcllcAuSjCuiufmodi non eft Vniucrfalc. Ad fccundum dicitur fimilitcr,quod Ariftotc-
fcntialitcr
Ics fic intellexir.
accidentalis
intclligitdcillo,
I.
Nihilefl ininteUeElu ,^uinpriHtfueritin jtrgumenta
Icdlusyfcilicct ijHod^uidefl, intclligitur fiib ratio-
ne vniuerfalis
;
cum :
illa
vcroratio non eftidemef-
i\\o^uod^uidefl,{ed moduseius
ergo intcllc(^us potcft cognofcere difFcrcntiam
CtHtluJie,
..
i
&VII.
Qu^ftio VI. obicftum primiim,&
difflfrentiam inter fuiim
lum modum
:
il-
quia potcftdiftingucrc-intcrom-
nia,qua;non funrcftentialitcr cadem; fedomnis virtus cojnofccns pcr fc difFcrcntiam intecaliqua duo, cognofcit vtrunque cxtrenuim fub propria rationc , pet Ariftotelera 1. de Anima.Tcxr. com.146. Periioc«nimprobat (cnfumcommun6 efte'igirur intellc^lus poteft
cognofceremodumi
& fub
ratiohem vniucrlalis pcr (e,
fiue
ratione
;
propria
operationera,& modum opccandi,& cztcra,qux iibi infunt. Ad primum didlumeft fupra, quia intelligittit de primo obic6l:o,quod eft ^uod^MiJefi,ic\ niatefc,&
fui
rialis.Velaliter,
lnttU*9Ht vir-
tMtfaJjtu»
0gtns tun.
quod
fccundum na-
intcUigitur
fi
dcfinitio ipfius Vniuerfalis ve^
ra fir,quz tik.pradicabile de plitrihiu I
tiam vniuerfalis,erit
illud
cont. 5
vtiMm in multit
f
.
fcilicct tjfe
Et c conuerfo iftud erit
Ci
,
quod ponit
.Pofter.
fit
,
tionem Vniuerfalis de Vniucrfali demonftratiue potcft concludi.& ita
fciri.
Ad primum argumentum
dico,dato qu6d
A
paf-»
non qu6d fit cfrcntialiter idem fuo fubie«fto, fcd quod Vniucrfalc applicatur fibi,vt modus eius, & etic fio ipfius Vniucrfalis
fit
A,
eft
vniuerfale
,
Contra,fubie6lumnon przdicatur denomi-
modi non
ncc Vniuerfale dicitur modus fuz paflionis. Dico,qu6dVniuerfalepoteft fumit/r^«iV,vclM»w-
Vniucrfale.
eft
Ad fccundum dicitur quod
intclledlus podiprzfupponit fuum obiedum ; fed intclledus agens non pracfupponit, quianoneft virtus pafliua. Vniucrfale etiam noneft obie(5tum cius, fed ejuoi cjHtd eft y in ,
bilis eft virtus pafliua
,
,
&
& illa
vniucrfale eft finis eius,
T
S
O
I
VI.
modus
primo modo.
Per idcm ad fecundum dico , quod eft Proprium denominatiuc , fed non continetur (lib Proprio.Poflibilc cft enim , majcime in intcntiunibus.aliquid conuerticum Genece, & denominari ^ Specie. Ad tcrtium dico,qu&d accidcns non cft fubie-
proximum
eft
,
tamcn accidens cflc
& immediatnm fubic^^um acciden-
fion.Vniuerf RuuiuSf.l. {'«/«rr/Mcrinero di^.i.'f.l.(ff X.Rodrigues in exfof.huiui qutft.^ art.fequenti. Auerfa
Do£lor f .1 j. .
jjj.
dicendum ergt »d
iju*-
.Sf*d centri.
Hoc modo cft
in accidentibus
;
quia proprium eius non
non conuernon
potcft elfe fingularc.quia tunc
ArgMtnent*
w- tcretur cum eft
ipfo.-igitur cft vniuerfale:igitur
aliud ab eo,
quod Proptium ponit«r:quod
eft
inconuenicns, quia Troprium nen indicat ejfentiam eitUfCttituefiproprium, per Ariftotelem
rum
,
& omni & fo4i & femper ,
Ad quartum argumentum
,
dico
rationiiSunt multi gradus^ficur in
,
effe
qu6d
in
6.
tjfe
-*
MMltigr»ims '*"•* in alio '", 'i7*
n«r»r
vno gradu & modus intelligcndi cft minus ens , cnte incclligibili. Vndc concedo; quod illud , quod eft minus cns entc rationis in vltimo gradu eft non ens , cuiufmodi non eft Proprium , quod conueriitur cum Vni-
modus
inrelligendi cft in
,
&
"'
,
ucrfali.
Topico-
i.
cft
,
crgo
:
inconuenicnsjquia runc
&
erir conuertibilis
cum
s
T
o
I
V IJ.
Propriuni, paflio con-
illa
Q^y A
illa iiieric
;
erit
An Vniuerfale fit juhieSium ifiim lihrt
cinebicur fub Proprio,quod eftfpecics Vniuerfa.» lis
refpe-
cap.4.
Itcm,fi habeac aliquam paflionem
quod
fubicdum
6lu fuz propriz paflionis.
ens intelligibile,
QVod non vidcinr
quam aiiud ipeft
fubfianriz,vt fuperficies cft fubiedlum albedinis.
Tirtiict.q.ifr4*tnh. loanncs Angli. (^ Brafa. fuperhMe f loanncs a Magifttis q.^.Vniutrf.Comflut.di^.^.depaf-
j.
f
fubfiftcns,& fuppofitans,
tis:quia eft ratio fufceptiua, pcr
proprietates,
I
4.
&
talc cft fola fubftantia:potcft
fHtnetti,^ in t.V.5
cius,ergo
ac vltimatc terminans dependcntiameius,nam
ytrttm Vniuerfale habeat aliquaj
y t.feH.i^ dr
)
Jtd «i>^«. "^»'*»
pra:dicatio denominatiua,dicendo A,cft Vniucrfale?
naciuc deaccidentc.nccdicitur
QjV A
fStitt».
1
& de mMltU.
de.finitio bona & vera* & ita alterutrum per defini-
illud
Proprium,
(kum primum,quod
frtfart*
,
turam fenflciuam,fcilicctde fcnfibilibus ,cuiuf-
phanufmatibus &c.
1.
qux ponituc
,
.Periher. cap. j. tunc conuertibile prxter cfTen-
hoc cnim modo rcfleftcndo cognofcic
intellc(5lus
pejjihtlis
Vniuerfali.quia
91
^orph^rij.
ipfo Vniuerfali,
q Hod eft ipconueniens,crgo,&c. Item accidensnon efi/itlrieSlMm accidentit , per Ariftotelem 4. Metaph. cont. 1 4. fed Vniucrfale cftaccidcns crgo, &c. Item omnis paflio quas eft minus ens ente ra,
qutfl.9. d* tbieHt lib. Vniuerf. OVim qu*ft.x. Prectm. Albert.Vnaastjutft.x.Ltg. Tart. quift.i. Prtdi-
D.Thom.
rA^.Brafauol.Ioannes Angli.{7 RodrigaesyM//r h»nc q. loaancs aMagidris q.^.LegicA. Anconius Andrrasf.i.
,
,
tionis,eft
non
Ad oppofitii cft Porphyrius qui aflignat aliquas omnium quinque Vniuerfalium.
Vnde manifeftumeft,qu6dconueniunt
inaliqua
propricrate,fi igiturillainfiteisvniuoce,hoceric
comraunis uocafic,
communem, quae
erit
&
prim6
eius
paflio
,
cft in
quia
eis,& paflio
fi
fubiedum primum
eft
,
,
X.
;
Quod non
vniuo^
&
definicio definiens
fufHcicnterindicat efTcntiam definiti, igiturcui-
cunquc ineft aliquid conuertibilitcr , prxtcr ea qu« ponuntur ineius dcfinitione.illud habet Xi^ pro paflione Scotiiper. Tom.I.
le fibi inhaercns
,
&fic
&
tter/klefit ipfitu
igicuc talis pafllo eft ipfius Vniuerfalis
Dicendum , quod fic quia
habet conditiones refubiedlum fcientix quia videlipaflioncs habens de difHnibilc , cet eft cns , co dcmonftr.ibilesrquzritur minc, An ipfumVniquificas ad
vni-
prim6. Ctutlufit.
Vjfoquod Vniuerfalc
illius ,
cum.per Ariftocelem i.Pofteriorum cont.ii. circitcr
Tolet.y.i.
cns.
conuenicncias
per rationem
frtLdicah.KyxMiMS qutfl.t. Vniuerf. Sotus ijtufi.^.VniMtrf.
ineft aliquid
^^
,
&
Hbri Porphyrij fiibietiMrr,?
viderur ; quia aut Vniuerfaleeft ArpnKtnta inquancumeftintentio,aut inquantumcftappli- ft fnrttn*/•"**• cabile rei;non primo modo; quia fic intcntio haProbo confiderari. quia Mcbet ^ Metaphyfico raphyficus confiderat quodlibet inquanrum intentioncm inqaantum efi ens ; igitur ,
& & intentionem
inquancum eft inidem eft intentio , inquantum intentio , & inquantum cns ficut idcm eft homo inqiiantiun homo, & homo inquancam ens,nec £ 1 fccundo ens
;
igitur
tentio; quia
:
^
Super Vniuerfalia Porphyrij
^ecundo modo
;
accide.nsjde tjuo
Item
,
omnis
quia
fic eft
non
eft fcieniia.
totum
,
cns per
cft
fcientia rationalis
,
fcicntia.ciam igiiur
non
crit
hxc
dcVniucrfali.
Itcm, hic dcterminatur dc iftisqiiinque fub propriaratione.diuidendo, definicndo quodlibet pcr propria fibi, nuUam facicndo mentionem de
&
fecundum fe,necquoad eius ^uod^uid quo ad paflioncs,ergo hsc quinquc erunt
Vr\iucr(ali r/?,ncc
t.
nem, videlicet, quod Vniucrfale non
cft
hicfub-
iedum,fcd quinque vrtiucrfalia & tamen fcicntia eft vna propter vnitattm prinii, ad quod omnia alia attribuuntur,quod cft Gcnus. Contra hoc,In omni generc eft aliqua fpccies,. quae perfeftiirs participat naturam gcncris.quam \
fcicntia realis cft dc vniucrfali,
quia hngularium non fit
illud
fubie£luin,&nun Vniuerfale. Ad oppofitum:Ha:c fcientia eft vna : ergo haJbet vnum fubieclum } ergo harc quinque non funt fubie
& illud cft Vniuerfale.
alia
quod
idco dicit Naturalis
;
5Refutatur,
ingetiete tatent
lcd Log cus ponit gcnus vniuocum propter vnitatcm rationis,igiturlogiccjoquendo , Vniucrfale potcrit cftegcnusiftorum quinquc, licct Gcnus aliquo dt^uiuocationes
,
contcx.
7. Phyfi.
j i.
,
modo
fit
Item
non
,
peifedtius
aliis.
quo ad foiutioncm
dicitur conucnicntcr
,
alterius quxftionis,
vt vidctur
,
quiain
principio 7. Mctaph. cpnt- J. cxhoc quod fubftantia eft primum ens , concludit Ariftotelcs,
^apropter folum,dr maxime,& ptimuTn defuhflantiafptculandum efl. Ex quo accipitur , quod ad de-
Q_y
T
JE s
i
o
VIII.
tcrniiiianduindcmuItisdi
ad aliquod primum,
ytmm Vnmerfde fit Vmmcum adqmnrque Pradicabilia. p.Thoni.l.ConfttGentei ra^.ji.^ Opftfe.^t-in
t^uifliini-
bfu fniutrf.^Uifi.i.^Boetiui (^ Ammon.fuper cap.de Genere.CiMextxs tn Anteprtdie*m.ciip.^,\oit\.Kx\v\.VmLi^
Rodrigues Superhtine
qudfl.^otxis qutfi.^.Vniu^f. (^ c»p, de Genere.^.vnieo.ToXct qunjl.t Vniuerf. Saztiai l.Tom, Metaph.dijp.i.feit 8 Jauellus traff.^ de pr/idicab.cap.i.^.
O'
6.Ka\ii\ii.tf.7.Vriiuerf.nttm
Complut.
y^.FuentC q.6.diff.6.art.i.
Sanchtz /»/>, t,.
j. 8.
Mcrincro
di^-A-q.i.
I.
IVxta hoc ,
ffopttrti ni-
cft
Vniueifalc.
yinvidelicet
Vniuerfiile fit viiuocHm ad htc cjmncjue ? Qu^d non probo.Quia omne vniuocum mulcis, fc habet ad illa
fub rarione alicuius vniuerfalis fed Vniuer:
faleno|ico'.npararer ad hxcquinque.fub rationc vniuerfalis
non
:
crgo, &c. Probatio minoris
quia
;
fab ratione alicuius iftorum quinque
nullum iftorum conuenit aUis,
;
quia
fed quodlibct eft
(diftindum ab
aliis; fi ergo fub ratione diierius, fextHm vniuerfale. DiCitur, quod comparaturad ha£c quinque,
crit
fub ratione Gtneris
,
qnia praEdiaatur de
ittis
in
hsc inrer fe diffcrunt fpecie. Contrahoc, fi Vniucrfalc cft Genus ad hxc
^uid,&c
quinque.ergo quodlibet iftorum eft fpecics;er.go eft fpccies quod eft falium , cjuia fpecies oppofita nonprsdieatur dc aliacum hoc verbo
Genus ej},
fcd
,
Gcnus
,
& Species funt fpccies
difparatap
fub Vniuerfali.fi Vniuerfalc ponatui Genus
irto-
rumquinque. (ic
idum
magUy(frminMi^ct Porphyrium capire dc DifFercntia,Viiiuerfalc)^r3Edicatur fecundummagis &minus dc iftis, quia Gcnus cft vniucrfalius quam Species.vel Differcmia;pra:dicaturenim dcpluribusjergo.
Ad oppofitum. Vniucrfale pradicatut fecundum nomen, & fecundum rationem igitur vni;
uoce. Confequentia paiet per Ariltotclem in principio Pracdicamentorum. Anteccdcns eft ma-
nifcftum
tum
dici
; quia quodlibet iftoium cft aptum nade pluiibus,pcr quod dcfinitur Vniuer-
fale i.Perihcr.cap.5. Opini» tea-
tijtAmmon^,
if AHtrti.
Ad iftam
determinarc de
fit
,
& trinario
ex pluiibus vnitatibus
,
quarftionem dicitur,qu6d Vniuerfale eft analogum ad hasc qoinque , per prius enim dicitur dc Gcnere , per pofterius vero dealiis, vt patet per tertiam rationem ad primam partem. Et fecundum hocre(pondetur ad aliam ^uaeftio-
illo
,
licct itinarius
fed fimplicitcr vni-
uoee.
Propter hoc & proptcr rationem fupra pofitam ad oppofitum qu^eftionis , diccndum quod ,
CmcUiJi»,
Vniuerfale vniuocepra^dicatur deomnibusiftis quinque.
Ad primum argumentum dico , quod intentio
4-
Ad
i.frinei»
Ad primnm argumentum contiahocconcedo, Ai quod quodlibet iftorum eft Species neccft in- nes.
ehitSit*
Generis
,
libi
applicatur .refpcduiftorumquin-
Cum autcm dicitur,quodlibct iftorumcft diftinftum ab alijj, vcrumcft , ideo non praedi-
quc.
&
defe inuiccm pratdicationecllcntiali ncc alicjuid dc vno iftorum (ub rationc altciius.led ptxdicationc f*gnata; quiaiatio Gccaiitur
cxcrcita
,
•,
nciis eft extranca Vmucruii , quando vniturifti per hoc vcrbam efi, ficut &aniu)ali , quando diciiut, animal tft genui.
,
conueniens fpccies ciufdem gencris in accidcntiBuSjdcfeinuiccm dcnominacin^ pridican. Contra. Inconueniens cft in fpeciebuseiufde gencris:nam ficut harc cft falfa , alhedc^ejl nigredo, ita
h^c,4/^««»f/?«/^«OT.Dico,quod non
cft
vniueifaliter, licet fo.tc inabfolutis ita
vcium non
fit
,
tamen in relatiuis nam idera eft pater &filius, qua ratione enim fcquitur, patcr htiius, crgo pa:
ter;pari ratione feqnitur,filius hu'us,
Item, Gentu non pradicatur de fpeciebnt
i.
analogicc de binario
quasritur de vnitare iftorum quin-
que in hoc quod
fufficit
primo;fccundum hoc igiturfufEccrct Porphyrio determinarcde Gcnerc tantijm,Itcm,ratio fic ponencium non concludit,quia nuincrus eft muititndo ex vnicacibus aggrcgata, tamen nondicitur
Sicutigitur antecedentia ftant fimul
ergo
filius.
etiam Er relatiua talia poifunt dici dceodem, & de fe inuicem:non tamen rtlatiucoppofita,quianonfuntoppofita,nifiiefpe6lu eiufdem.Suntauterelatiua fecundum ccmuncm rationem fua: patercnim primo rcferrurad filiu, non pater huius, ad filium huius ita in propofitOjGenus eft fpccics,fed non rcfpcdu eiufdem. AIiterdicitur,qu6d tales propofitiones, Genut efi^ecies pofTunt efle verje dcnominatiua piasdicatione. QujElibet enim iftaium intentionum poteft accipi vt tfuid, vel vt modia ; quando enini confequentia
fic
,
fimilitcr.
:
st. Intenti»
,
eft
ilIud,quod intelligitui, tunc
autem
eft
quid
;
quando
iatio,fubquaaIiquid inteiligitui, tunc accipitur vtmodm , vt geniu efl fpecies. Sccundx eft
igitui intentiones
que accipitut Antc.w,genfu
non opp&nuntni,
nifi vt
vtra-
vtraqucvt moduf.Hic vera cft,vt gcnus atcipitur
yt ejuidy\e\
eflfpeciest
vt
foteft
aeeif^
duflifiter.
Qu^ftio Vt ^MfVjquia incomparationead vniuecnilcqubd eft gcnus fuum.rpccies vcr6 vt m«^Mriquia fub ta-
modo
li
Genus rcfpcftu Vniuerfalis;
intcliigitur
eftfimile.
oppofito:fitfallaciafigursdiftion{s,commuian-
dico , quod non cft ens per accidcns , ficut aggregatum, quia res non cadit in ifii teUe6kn illius totius,vt pars, fcd vt tcrmiBans refpcdkum. Hoc modo intelligitur accideni in dependcntia ad fubftantiam , ncc tamcn vt cns pcr accidens. Ad fccundum,qu6d fcicntia realif cft dc Vniuerfali primo modo , qu6d eft rcs , fcd Logica eft de Vniucrfali fecundo modo.quodeft'
AomodHm,in vt
,
^«iW.vcl econuerfo:vcrbi gratia,^/«-
tptidt&c JinguUre vt
,
Mplurale accipitur,
modut, quia quod fignifica-
tur perJingMlare,cA modus«ius,quod fignificatur
fct plurale;nec fic cft oppofitio. Dicitur tamcn, qu6d ethmftnguUre dicit ^uid: quia accipitur pro fuo fignificatorefpcdku fiibkdi ipluTAle dicit modum, quia accipitiu pro fuo
raode rcfpeftu pracdicati nam pro re fignificata non ineft fibi prxdicarum , & li vtroquc modo rumatur,non eft difFerentia ad propofitum. Ad aliud dico.quod Genus non eft magis vniucrfalc i quia magis dicit intcntionem formx eius, cui adiungitur fed eft quodammodo maius :
fieun-
cxemplum dehomine,quianon
Quod obiicitur contra illud membrum dc en-
fi.infcratur
rdle eft/ingulAre,\\xc cft vera
Ad
93
dam,ficut non cft idemmobilein quantum mobilc,& mobilein quantnra en«. Pcr hoc patet ad
crgo pratdicatur oppofitumdc
Sed
6.
& X.
X.
I
1
o.
te per accidens,
Ad tertiura patct per didia in folutiono
intcntio.
quiftionis,&c.
————— In qtto
eft
-
'
Q_V
T
iE S
'
! 1
o
I
Vmuerjde
IX.
m fitbieSio?
1//
;
vniucrfale,quiaextcnditurad plura,
dum
non magis, ficUt non dicitur magis
eft
fpecies
,
licet plura
fub
fe
fu*fiimi 7.
Adprimam quxftionem dicendum,qu6df^«»tter/al* eft hmitt fcientit ftd^ieSittm.
Cum cnim
fupponitur cnim hic ^mdeft,Sc jui4 ^,tanquam notum nec enim eflet poflibile aliquam fpecicm cius fciri , ignoto dc ipfo^»i<^ eft
:
hic
autem
eius fpecies dcfiniuntup,
ncc oportuit hlc definitioncm Vryuerfalis poni, quam fupponit Audlor fufficienter afllgnatara fuiiTc ab Ariftotcle I. Pcriher. vel i. Poftcr. vnderatione Vniuerfalis
^w , vtitur
,
hic loquimur
,
Ccilicct pr
in definitione iftorum quinquevni-
uerfalium.
Habet etiam fecundam conditionem fubiefti, fi qua paflHo vniuoca iftis quinque , de his oftenditur ,perrationcm Vniucrfalis , illa pcr hocoftenditur de Vniucrfali , tanquam deproprio,& primo fubiefto & fi de vno ah'qua paflio quia
»« ^uo eft
,
,
,
v<
I.
vt infubieElo:vtrum
non inrc,pr6bo;Omn\ proprium , vcl comproprium,incft indiuiduis.licet non pri'^
inre,velininteUe^u.Qlupd accidcns,
:
:
#/?,& ^uia
tientttxtMst»p.ittStntTt.Koit\g\m^.^.Viuutrf.Mrt.l.
QVxritur de rmuerfali cum fit accidens
trcs
fint principalcs conditiones fubiedi, Vniucrfale
priraam habet
Antonius Andr. q.x.Vniuerf^ S}u»ntum Mdqunrtum. loan. Angl.t^- Braf. fuftr htinc tjutjt. Meiincio m rtcnfitula-
ha-
beat contenta. Kt^enJttur
'^trum in re/vel in inteJIeSiuf
qucmadmo-
maior numeius biiiario, etiam vna fpecies fpccialiffima
quaternarius
mune;.fi
quod
eft in re
,
eft
m6 (quia proprium pcr feprim6 ineft fpeciei,/>rr fi
enim prxfuppoi)ii de omni.
ineftprim6 indiuiduis;
fi
ergo
commuue;
Si
)
eiret
accidens
it»-
primo in indiuiduis j fcd hoc eft fal*> famiquia tunc indiuiduum ellct vniuerfaie,crgo. re
,
ineflet
Itcm , InttUeEltueft virtntpaffiua , per Ariftorclem 3.dc Anima. Contcxt.j. & indc. cap.z.crgo nonagit cxtra mittendo, ficut eftdcfcnfuper Ariftotelem
i.
Top.cumergocaufct
vniuerfalc,
noncxtramittet illud; ergo non eftin fubiedo aliquoextraipfum. Item,£4: inteU.eElM,& inteRigihilifitveriui vnttmt tjukm ex materia &forTna,pei Comroent.3 .de Ani-
;
luc demonftratur
,
per rationem
Vniuerfalis,
qax eA pradicari de pluril>Hf,etizm hoc oftcnditur dc Vniuerfali quia medium dcmonftrationis
ma.Cap.y.fed forma non eft extra maceriam, nec econuerfo; igiturnecintclligibile extra intelle-
6lum crgo nec modus ;
intclligibilis extra intel-
:
acquatur paflSoni:aliter eflct
Confequcntis,fed hoc
fit
comniune,&
hic, vt patet
fcrre ab indiuiduo demonftratur de
hanc particulam, pradicari
8.
:
fallacia
quia dif-
Gencrc , pcr
depluribttti-
& ita fup-
ponitnr de aUis pofle oftendi. Tcrria conditio manifcfta cft , quia quodlibet iftorum cft eius fpecies , cum ipfura diuidatur a
Porphyrio in hxc quinque. Pofita cnim Gcnetis dcfinitioncadeius declarationem,ponit diuifionera,cuius
vnum mcmbrum
cft prddicari de pluri-
tns rettU ctn-
^w.pcrquod intclligit Vniucrfalc,quod fubdiuidit inhxcquinque. Ad priihum argumentum dico,qu6d hxc diuifio non cft pcr oppofita, quia intcntio fecundum quod intentio, eft applicabilis rei, vndc conccdo vtrunque membrum,cijm fint idem. Cura autem obiicitur contra prjmum membrum , dicipoteft, qu6d MctaphyficuS omnc cns rcalc confiderat , non ens rationis, cuiufmo-
fidtrnt.
di eft Vniuerfale.vt hic toquitur
Ad
srgumi-
t» futfiituk 7.
9. MttMphyficMt
,
vcl
fi
conceda-
qu6d confiderat intentioncm inquantUm non tamen fequitur , qu6d inrcntioncm inquantum intentio , quia non funt idcm quod vniuerfaliter accidit ,quando terminus fequcns redupJicationera , non fignificat abfolutceflcn-
lcdl:um;igitur nec Vniucrfale.
Ad oppofitum cidunt
t
:
Aiateria dr
pcr Ariftotelem
z.
efficiens
non coin-
Phyf Cdntext.io.
2.,
in-
, ergo non ergo nec fubiedura ; quia accidcntia non habent aliam matetiam,nifi»'»^(«i,qux dici-
tcllcdlus eft caufa cfHcicns vninetfalis cft raateria,
fubicdum eorumv Item per Commcntatorem fupcrprimuro dc Anima. Cap. 8. IntelltUitt facit vniMtrfalitatem in
tut
relfittietgo illa eft in
rc,non in intelledu,&c.
Item accidcns eft in ilio, vt in fubiedo quod denominat ; Vniuerfalc denominat rem, non in,
tellc6l:um,igitur,&c. i'i
Qjf ^
s
T
I
o
X.
An httcjitijera, Homo cft Vniucrfalc. D.Thomas dt Entt ^ EjftntU caf.^ ir 7 HD^cado dijp.ft dt PrtrUc»hiUb.fiS.i. § jo. Compl. di!}ut.^. i(e ftjfion. Vniuerf. qut/t.^. Kuaius tr»S. dt Prtdieat. feeun. inteut.
^ Zti{. fufer h»nc
Mcrinero
lur
farte x. loan.Angli.
ens,
4/f/^.4.^.i./«(?,x.Ro
qu*ft.
dot ^udfi. 1 6.
,
Scoti 9ptr.
Tom.
I.
Vxta hoc quxritur de veritate
I fiiionis
,
Homo e/i Kniiterfab i
iftius
propo-
ficeoTVriiniiiuin,
£
3
vbi
i.
Atgumtnt» friniifiiUit.
Super Vniuerfalia Porphyrij
94
vbi pr^d jcatur intftio de rc.QuAd Cnt falfa ,probo. Subiedlum Hgnificac veram naturam ; crgo pro illa Aipponit : prcdicatum non przilicat vexam naturara,quia non (ignificat eamjigiturprxdicatuc non veri ifatura, de vcra natura:ergo op-
homo eft Species,8e Spedes eftititen-* ergo homo eft intentio , conclufio eft falfa,
Item,(i :
ergo & aliqua prztpiflacam } ied non minor,ec< go maior. Item, omnis prxdicatio vera in abftra£to > eft vera per fe primo modo : haec non eft vera per fe primo modo > homt tfifpeehs,Scptxdictnum,6c rubiedum fant abftrada ergo propofitio faltii. :
Adoppontum:Dequocunque finitio
& definitum
t
fignificandi didioni fignificatiux
:
homo
fed
numero
pluribus difTerentibus
:
przdicatur deprzdicatur de
homo eft
ergo
,
vt in fubiedo
quiatunc intelledus cflct comomnium rerum fenfibiium : fcd intcUigendum eft , qu6d intclle£tus in a(5bu veriusrecipit prsdicationem vnius cum intelligibili in ad^u,quam matcria cum forma:quia intclledtus inad-u cft intcUigibilcinadu : quia perfpccicmintclligibilcmina(ftu,poteft ftipfum intelligcrc refiedendo : matcria aiitcm non eft forma jperhoc quod ponitur cum forma. Ad Iccundam quiftioncm dicendum,qu6dcft vcra eo modo , quo nunc diiSbum eft accidcns inillis
:
cx quidditaiibus
f>oficus
T
j4n htecjtt ferfii
O
I
XI.
Homo cft vniucrfali?.
QVod ficvidetur. Cui enim perfe jfrmstiMs.
ineftdiffi*
&
,
mero : cfgo homo pcr fc eft fpecies. Item , quod eft pcr fe ihtelligibile , vniuerfalc
:
homo
cft
cft :
per
fc
ergOt
ineft homini , fecundumquodhomopr;dicaturdcindiaiduis,lo-
fuppofiti^
Ad primum argumentum dico qu6d diftingucndaeft ftat
,
quia diucrfitas ruppoficionis
vnitatc fubicdli
&
Scd
fignificati.
cft
phantaflica
,
Confequcns
cft
falfom
,
crgo Hc
quia illam deno« minat.non intelledunr);fed in intelledu eft vclu» li in tfficicntc,& vt cognitum in cognofcente. ,
eammuaif
ter poteft confidcrari. Vno quidem modo fecunduin e(Te fuppofitis , quod dicitm effi materisle Vt'sm nstih eius,& hocmodo infunt fibi accidentia commurim.
m
nia.Secundo
modo confidcratur
abfolute fccun-
dum ejfe (fuidditatiuunt & fic infunt ei prxdicata effcntialia. Tertio modo vt per formam intclli,
gibilem ejfe
,
ab intcllcftu apprchcnditur , quod cft
cegnitum,6c
fic
infunt ei intcntiones. Intclle-
naturam heminis vnam
ikos eniin confiderans
in multis,& de multis , ab aliqua propdctate rcSierta in
natura
fic
confiderata
andum intentionem buit
illi
&
,
natury , cuius
eft
,
mouctur ad can-
fjt
,
:
multiplicitas
,
fedrantiJm
vnde hic non diftinguiiur
homoScdcffei
pitur hic Jf-mo tft intentia
,
Socrates
falfa,fi acciperetur/&('»io,vt
acci-
ejtjpeeifs.
ficut hacc
,
,
Speclet
^lhum ejt color, quiijpeciet
dcnominariuc importat aliud , qu
*le.
i
n fuo genere cft ^uid. Ad tcrtium dico , qn6d noncft ibi
in abftrado
,
pra:dicacio
qmz ff>ecies cft conccetum, Sc deno-
minatiuc przdicatur dcre. Ad tertiam quarftioncm diccndum , qu6d talcs no|i funt per fc: quod patet^e primo modo, pra:dicatur enim in
primo modo
dcfinitio, vcl
pars dcfinitionis de dcfinito. Impoflibilc eft au-
tcm aliquam rem fccundz intcntionis
rcmprims
,
dcfinire
intentionis;quiatuncilIa rcsfccun-
dum fuam eirentiam panim eflet a natura, & partim ab intcllc^tu , ita 9i diuerfis non ordinacis; quareiion cflct vnum e(rentiaIitcr;crgo impoffi» bileeft aliquam intentioncm per fc prim^pracdidicari de rc.Ncc fecundo modo ; quia non caufa-
Ad pritnum argumentum dico qu6d proce^c de acctdeBte ccali quod incft naturz , fecundi^mefrematerialc. Ad fccundum dico,qu^d ,
,
&
tuc intentio cx pcr fe principiis fubiciai.
Ncc
quacto modo;quia res non
eft
tcntionisjfcd intcllciftus.
Nec vniuerfalitecali-
aiiquam proprietatem rci, pcreius tranfmutatioiiem , quia non eft virtus fadliua: poceft camen aliquam attribucrcquz dicithaoitudinem rei ad intelle£him , praefcrtim fi ac-
quo alio modo quia tunc eflet natura fufiiciens caufa talis accidentis. In quocunque igitur cflec
cipiatur ^ propcictate iUios cei
illa natuca,illi inefrec
attribuit
:
ficut attcibuic
10.
enim figurx di-
& ^ qua
,
accipitur,
non
accidcns
illam caufatara attri-
propcietas
tnttua fHt.fi,
:
Ad fecundum dico, qu6d hxccft falfa
Ad Primam quxftioncm dicendum,qu&d Vni*
JigMififMruis
f.
cum
verana-
tamen prDpo.'itio Ad Mgm-
Ad oppofitum:?
,
/t$tm
diftin-
(ftionisnon eft ver^ multiplicitas
Sciendum tamen quod fignificatum termini
MgP-
primum mcmbium
cft flngulare.
communisjflgnificantis vcram natnram,triplici-
Jd
eft
ei rale
ttftio ttrmi-
fiUt.
,quod
lCtionis.
verum,quia homo, vt coniungitpr accidentibusr
uerfale el\ in re, vr in fubieilo
futmtit» e^
&
magis multiplicitas ^gurs di^ionis, fiquafit. Eftigitur propofirio umpliciter vcra.quiafccundum qu6d fubiciSbum fupponit vcram naturam vt tamcp compararur ad intcllc(flum,incft
V*ft-9'
tit vniutr-
non
cfl
hoc eft do propofitio eft vera. Ad hoc dico , quddSpccies
Antcccdcns.
JnttStSn*
fccundum quod
&c.Minor patet,quia pcr fuum qued ^nid ejtyt^uod cft idem fibi. Item, vniuerfale conaenit homini, fecundum quod abftrahitur ab omni accidente; ergo non conucnitei,vt accidcns.Antccedens eft
erit vniucrfale.
tii
illis,nifi
tura poteft fumi triplicitcr,non
per fe intclligibile
fi
JLt^fi» 44
homini.fecun-
quendodepta:dicationcyi^noM:non de pra:dicationcfarmV^jid eft,non fecundum quod efl idcm
diffinitum : fed homo pcr fe ineft prxdicaturper fe de pluribus differentibus nunitio
ineft
dicitur de pluribus,6>.c.fcJ
r ilhs, fecundum cfle materialc;crgo piimo mo-
Vide cicaco$ qutfl.Mttetdtnti.
JtrpmtHt» fr»f»nt »f-
4-
cllecei; quia dcfinitio intcntionis ineft tei, ifto iutfi.io.
diciturde
iE S
qui
Ad tenium dico,qucid illuddidum Cotnmcnnon potcft intelligi,qu6d fiat vnum com->
dumqu^d homo
C^V
>
tamen ab
eftedtiuc
tatoris
modo, Concra hoc , SpcCics
ipecies,ergo Vniuerfale.
,
intellc^u.
pofitum ex
poHtum deoppofito. tio
modos
func in voce
caufa efficicns in-
;
accidens,quod falfum
eft.
Ad
Seluti»
f«4«
fii»nit IX.
Qu^ftio XII. 7'
Ai primum argumentum
negatur minor. Concr^, n non prxdicatur per fe, prsdicatur per accidens: igicurhzceft per accidcns, Afomo«/l tutittul, etiam ifta refponlio eft concra cormnu-
nem modum
loquetidi.
Ideo dico.quod I7 ,per/i , in minori poteft de« terminare inhzrenciam huius przdicaci ,pr*dicMur dt pluribtu.VeX inhzrens, fcilicet , przdicacum. Primu modo eft falfa , fequicur concIuHo falia. Secundo vcc^ modo eft vera , non tamen inferc cunc confequens fic.Simile pacec hic : Aceidens eji fer fiiithtrtns , fi decerminat inhairentiam, vera eft : H inhzrens falfa. Ad fccundum per idem , minor eft vcra , vtper fic maior cft falfa. fi dctcrminat inharenciam: AJ cercium dico , quod Vniuerfale incft homini , vt abftrahitur ab omni accidente reali,
&
&
quod fequitur ipfum fccundum efTe materialc; Bon aucem ab accidencc intcntionali,quare,&c.
Qj iE5TIO
XII.
nifi
h SummM L»g. iMp. i.
Thom.
etntrM Oenttt
)t. Boetins in firphyr.enp. de Genen.
^
e»f. Auetrocs ibidtm, ,
in Sfiteme Log,e»f.i. Albert. Mag. TrnR.tAn trtdi' 'Mb. Tarta.}M4yf.}. Prtosm. §. x. Seiendum, loan. Angli.
(^ Bnf./ufer iiMne qutft.Mbettai Vuaaiqueift.g.freeem.
Coaimbr.
in trtfttt. Perfhyr. ^utjt.y.urt.t. Covnpl.dijp.
4-de PMjJ$in.V»$uerf.qu*ft.g. Ruuiui f. 9. Vnluer/.Meti' nero di^ ^.qutft. j Fuentes qutft .g .dif.f . mrt. 1 . Rodii.
guei T.
Arpuinnt» fro fiutt nt'
f*t'tM,
jutft.6. Vniutr/.Mri.i. haetii^M*fi.l.fiil.i(.
QV6d non videtur. proprium
Quia fr«/iV*ri eft Vni-
quot igitur funt pracdiScd i. Topic. cap. 3.non ponuntur , nifi quatuor prxdicata: igicur,&c. Per idem oftendicur, quod fint tancum tria, quia ibinon ponuntur Spedes &DifFerentia; igiiur ifta non funt Vniuerfalia. Et quid fint fcx , probatur,quia ibi ponitur definitio : igitur pra:cer hzc quinque, iUud eft fextum Vniuerfale. Item , QMt mdU dicitur vnum opfoptorum tot uerfali
caca
,
:
tot Vniuerfalia.
,
modis
& reUoHttm, per Ariftotelem
i
.
Topic. cap.
& fingularc funt oppofita,& fin» gularia funt infiniu,ergo & vniucrfaiia. 1 1.
Vniucrfale,
Icem, Indiuiduum catur de pluribus ,
cft
Vniuerfale quia pridi,
& nullum iftorum quinquc indudiue, igicur, &c. Iteni, Ens cft Vninerfale, & non eft genus per Ariftotelem j. Meraph.conc. ro.prxdicatur enim pcr de DifFcrentia.nec eft Species ; quia tunc haeft,vt patct
bcbit Genus fuprafe
uec cft aliquod aliorum trium Vniuerfalium ; quia illa pra:dicantur in qMMUt cns vero prardicacurin^M^de oranibus, vt patccpcr Ariftotelem S.Metaph. tex.com. vltim. Ad oppofitum eft Porphyrius. X. Ctnelu/I».
Primi4t m»-
dm
Dtcendum qu6d ,
gicalis.
Item omnia Vniuerfalia inaeniuntur in gencre accidentis ; ergo male diftinguimiut per fignificare fubftantiam, vel accidcns.
eorum fufficientiapenes or- x.M»dm. enim,qu6d quia hic liber immediatcordinatur ad librum Pizdicametuorum,vbi Ide6 datur
uerfalia
,
fcd illud diuerfimodc ponitur.vno qui-
determinatur de ordinabili in genere, idco hic loquitur de Vniuerfalibus fecunduin quod in genere funt ordinabilia , datur fic eoium fufifi-
&
Ordo enim potcft efrc corum quae funt in eodem genere inter fe vel eorum qu« funt in vnogenere,adilla qux funt in aliogenere. In eodcm gcncre poteft efTc ordo dire^us fcctmcientia
:
:
&c/itpra
,
Genus
,
cft DifFcrentia
,
tiam
& fic
;
& Species qu«
duo Vniuerfalia,
funt :
vel indiredus
eft indiredlc
,
& fic
fupra Specicm,
Gcnere. Accidentinm autem ad (ubftanordo conuertibilium , vcl non conuer-
eft
& fic funt alia duo Vniuerfalia.
tibilium,
Contra hnnc fccundum quod
modum
arguiiur:qnia aliqua ordinaDiliainGenerc,fecundumy5ii,&y«;>r(ifunt prxdicabilia,& fubiicifiint
ordinabilia; quia vt ficnon funt rantum pra;dicabilia, fedcttjmfunr fubiicibilia. Patct maior;
quia vnumquod4ue*diftinitur hic pcr frsdicari, vel ei zquiualens. Item , (i pcr hoc bcnc datur diuerfitas inter hnnc librum, librum Topiccrum tunc DiffcTcntiamagis ibi elTct enumeranda.quam hic.cum
&
:
magis habcai racionem prsdicabilis, quatn ocdiBabilis.
Icem , Indiuiduum eft per fc ordinabile in gencre;ergo licct nonprzdiccturproprie,tamcn cfTet ponendum hicfcxtum Vniucrfale,quia, pcr ficdiccntes, hic nonagiturdeiftis, inquantum
funt prxdicabilia,fcd inquantum ordinabilia. Itcm , ficut accidcntia ordiiiem habcnt ad
corum , guod cft fubftantia , vcl aliquod accidcns , ita fubieftum ad accidcns ergo fubic6luni
;
cxparte fubiefti accipi polTunt duoalia Vniucrfalia penes eius ordinationem dupliccm ad accidens, ficut eftapartcaccideniis.
Propter
modus
:
iftas rrcs
&
rationes omitrcndus eft
diccndum
aliter
,
quod corum
cientia accipitur penes pr*dicari
fic
:
ifte
fuffi-
PrMdicari
gtndi
:
mi modi przdicandi
,
prttdicari in
dicarecflcntiam fubicfti, per
modum
^uid
,
eft
prz-
modum efrentiz,
& non dcnorai-
id eft, per
nanris:& hoc contingit dupliciter ; vel qu^d prxdicct totam cfTcntiam fubicdi, & fic eft Species. Si enim aliquid cffet in eflentia indiuidui, przter effentia Speciei, duo indiuidua cffentiali-
fubftantiam
,
vcl
vel materialem
tocum
&
,
vcl patcem
;
fi
partcm,
Genus vcl formalera, & fic eft Diffcrentia ; vel totam fubftantiam , & fic eft Species. Species cnim
fic eft
;
indiuiduorum. Si accidens vel conuettibile ,
&
fic eft Proprium vd non conucrtibilc , & fic eft quintum Vniucrfalc, fcilicct Accidcns. Ciim ergo non fit pofBbile fignificari aliquid dicibile de ,
pluribus, nifi aliquo iftorum
modorum,
noi|
T-
Medm
De-
iierii (nBi-
tS-
ejft cnim diuiditur in przdicari , in quid ,Scinqu4le, lum qutn^u» funt ifti pridifFcrentias quia tanqnam in per fe Vniutr/Mlia.
uerfale,vel fignificac fubftantiam,vel accidens;
fi
4. KtHtitur.
bilia.Sed hic determinarur deiftis,inquantu funt przdicabiliatanriim: rrgonon in^juantum funt
dem modo accipitur eorum fumcientia fic Vni;
(flligtn'
diy.Votutr'
aliter
dinari. Dicitur
,
funt tantum quinque Vtii-
R«HtiVNr<
illud,cui accidic; ergonee intcnciones diftinguuntur per fe penes res ; fed Logicus per fe cotifiderat intentiones ; crgo hacc diuifio non cft Lo-
& fub
m. lecundum
tencionis; fed nihil per fe diftinguicur
fcilicct
X>.
fint
intentiones fecundae*, accidunc rcbus primae
dum /ub
Vtrum yniuerfalia Jint tantum quinque.
9S
hxcquinque Vnioerfalia. Contra hunc modum , Vniuerfalia c^m
ernnc
fubfiftcntis
,
& per difFercntias acceptas ab il& in iIlo,pofIet Species formaiiter diuidi & indiuidcuim diffiniri, quod ter difFcrrent;
lo,
quod
cft
inconueniens.Si ver6 partem effcntix
plus cft in hoc, ,
,
fic eft
Gcnus. Si enim roram ipfura Genus fpeciei effentiam diceict , fufficeiet ad definicndum Specicm. £ 4
Super Vniuerfalia Porphyrij
96 cicm 4.
&
,
dinpli-
citir»t(idit.
qnati
iff
denominantis fu»le
denominantis >
,
c&
&
;
dupliciter; vel
cllentiam
(iibiefti
cies
pcr
,
tunc przdicatiir
fiue ejfentiale
,
tnodum
prscdicari per
quod contingit
,
quod prsdicet Jiantiale
fupcrflucrer.
Diflferfntia
*Prddic4ri
trt
niodum
ejualefiih-
& iic eft Diffeicntia.
Efl
enim Differentia /iibfiantiit qualitfH pcr Ariftotelcm $. Metaph. vel quod prxdicct accidens pcr xnodum den.pminantis , tunc pra:dicatur in ^uale accidenf^le ; vcl crgo prsdicat accidens conuertibiie , egrediens a principiis fubiedli , lic ,
,
&
&
cft
ptopriumj vcl accidens cpmmune, & fic cft nam de rali accidentcfe
vltimum Vniucrfale
;
exponitPorpJiyrius intelligcrcvbi ponit diuifionem ad declarandum definjtionem Generfs, ci^m , non contingat, nifi aliquo iftorum quinque modorum , qui per (e diuidunt pradicaridepluribM,c\uod eft ratio ipfius
igitur prtdicari df plurihHi
Vniucrraiis, fequitur
quod Vniuerfalc
diuidituc
in hasc quinque tantijm.
Hscdiuifio vidctur eflcconucnicns; quiadipidit rationcm Gcneris per diffcrencias per
fe.
£r cx hoc ctiam non tanciim patet fufficientia yniuerfalium, fed etiam ordo,&ratio ordinis
quem
in deceiminando de
tenet Porphyrius
Contra faunc raodum obiicicur
;
quia
fi
hic
determinatur de iftisquinque, ("ecundum quod funt ptaedicabilia , ica loquicur Ariftotclcs i. Topic. dc eis; tunc videcur , qnod non poflit
&
folui controuerfia hic,
&
jbij fcd
hoc pacebic
rcfpondendo ad argumenca.
Ad
argumf-
magis fubiicitur in propofitione
qukm pra:dicecur.
Ad fecundum dico qu6d ifte
Ad primum argumencum telcs in
i.
hoc,quod
,
quod
Arifto-
Topic. diueifificat prasdicaca pcnes prasdicare cffcfttiam^vel non ; con-
cft
uertibiliter
,
vel
non
;
&
fic
non concingic
non
ad propofitum.
eft
Ad
, quod indiuiduum eft Spedcs refpeftu intentionis,&quomodointcntio
tettium dico
difparata prxdicaturdeaitcra^ didkum eftfupei;iiis,qu£ft. ^,
Ad
quartutn dicendum quod enscftasquiuo-
cum, ideo non quia
pratdicatur, id eft, prius alio dici-
quod dftprius
alio, eft vniuocuin, ide6 nec eft Vniuerfale. Contra,accipiatut cnsin genere fubftancia:, ibi eft vniuocum crgo vniuerfaic , nuilum iftorum quinque,vt argutum eft prius. Dicitur quod adhuc in genere fubrtantix cft acquiuocum ad tria. Impoflibile cft cnim alicjuod vniuocum prsdicari pcrfe primo modo de fpecicbus,& differetiis,vcl dediffercntiavna,& ?!ia oppofita, nifi diffcrentia fuperior, de diftc rentiis
tur,
&
:
infetioribus oppofitis prajdicaretur
tunc rcfpedu eius
;
Diffcrcntia. Aliquaeft eciam Differencjavlrima,
&c fpecifica, quar conuerticiir
vniuorc,&
fpecierum ellcnc per confequens diffc-
differcntia:
,
&
quarum funr differenquod eft impollibilc idco ens sqniuocum , vt dicitur dc fpe-
rcncix rcfpcdtu (pecicrum tiac,
eflent gcneta,
in fubftantia eft cicbijs in
;
gcncre,&
vna parte,& dc parcc,& ideo conce-
diffcrentiis ex
diffetentiis oppoficis cx aiia
Auicenna quod tria funt prima cntia in quoGcncrc, non tamcn tot Praidicamenta^quia
iibcc
4u9 coordinationes Diftercntiaru in omni GcnC' re,reducuntur ad coordinationem Specierum.
Etenimfatri/t principium generationii
Cap.
s
T
I
locnsfit gemrationis
Ang.
Braf.
^
pum aliquo vno prxdicato.
adGenus; quia Specics,fciiicct de quo prxdicatur cllencialiccr , non
cici, vcl potius
conuertibilicer. Ec ideo ex^, Topic. habentur
intcrimendi , vel conftrucndi probiema dc Spccie , ficur dc Genere. Vci quidein fpecies non eft prsdicacum propofitionis ,
,
quia
laris; exciudit
illa
enim
ncn
eft
I.
Item ,
fic
fi
:
igicur
&
teinpus erit generatio-
menfura cxtrinfeca.ficuc
locus.
Dilfinicionemhknonponic ,qi!ia non habet aliqacm vnum modum prardicandi in t^uid, vel in guale. Specjcm ibi non ponit, vel quia reducitur ad definitionem,cum dcfinitio fit proprium Spe-
confidcracioncs
Rodtigaczfuper hanc ^ueft,
:
nis principium, quia cft
Differentiam
prlndpum.
Quia pater cft principium pcr fe locus vcro pcr accidens ; quia
tcm
pofuit
1 1 r.
QVod non videtur,
cum Spccie,& prx-
non mouct.
non
X
o
k\icitot& fuper cap.de Gtnere.O\iim ibidem.Conimbti.iti-
&
differenciarum
'vniufcuiufque
1.
Q^ ^ tAn
eji
quemttdmodum &patcr}(^c.
dicaturdc caconuerfim, qux rcriticcnda cftad definitioncm ; forcc proptcr trilcm diucrfita-
Diaicdlicac
a,
:
uettibiiiter.Vnde4.T0pic.vbi docctur conftrucxfiy&c interimerc Geniis docciuretiam hocde
prasdicatur
g,
cflc,
quatuor quac ponjc ibi hic aucem , licct confiderctur de Vniueifalibus , pcnes prxdicari: non tamen quo ad illa qux ihi ; quia iftorum quinque, tantum vnum przdicatur conuertibiliter , tria prardicant edenciam , non conucrtibilittr ; fcd penes prjtdicari »« quid , vcl in ejuale , vt priusdidium eft. Non ponit ergoibi Differentiamjquia illa, vt ibi dicitur , reducicutad Geuus: prasdicat cnini cifcnciam ii)bicdi,non con-
nifi illa
fenfus iiiius
dr alterim , fi fccundum omncm fignificationcm aicerum fibi opponatur, non quot fuppofita;idc6
dit
dico
eft
,
ptopofitionis,Quotfitmfignificata vnitu oppe/iti,tot
fpecics jnrcfta iinea;
iftis.
•7-
6c idcb
,
Diaiedica,
communiier fingu-
Ariftotelcs i.Topic. cap.9.
ab intcncione Dialcdieajilla qu^ func manifcfta fenfui. Non oportet autcm omne problcma,nec omncm pofitionem confidcrarc; fcd quando dubicabit aliquis racione indigcntium non poena, vci fepfu. Minimum aucem coramunc cA Spe-
Ad oppoficum eft Porphyrius. Ad quaeftioncm dicendum quodpropoficio
*•
,
eft
vera
luis caufae
atcendatur fimiliriido quo ad gc- Condufig. quia vtrumque cft in gencre cauf-c
fi
,
,
Porphyrius, idco dicit principium quod a proprictate conucnit efticfficientis, iic intclligit
Falfa cft auccm fimilitudo, fi inteliigarur quo ad omncm modum czufx , nam patcr cft per
cienti.
, locus vcro tancum pcr accidens, lcicoadiuuans ad gcnerationcm , &confcr-
fe cfticiens
licet
uans. Differencia
mcmbrorum
nispacet2.Phyfic.cont.5 5.&
^.
iftius diftindlio-
Mctaph. cont.j.
l-ocus gene^»' *<»*'* prin-
"ffjT^
Ad argumcnca. Ad primum p:j gcnerationem cft
,
nec faluat generacum
caufa corrupcioMis perfe
,
,
fedmagis
vt oftendirur^.
Phyfic. cont.117. Tripli
r«.
Qusffio
XIV.
97
Dicitur.quid
cum GenM dicatur:de tertio apud
Trifliciter
Philofophos fermo
efl
quod etiam defcri-
dicentes Genus quod de pluribus difFcrentibus fpccic in co quod quid fit praedicatur,
bentes afignauerunt
cfTc
^c. Cap. codcm.
^
(iy
T
s
Contri ,
fi
res fub intcntione dcfinitur
, tunc quia per hoc , qudd fed omnc per accidcnsrc-
res pcr accidens dcfinitur
intentio
fibi accidit
:
;
ducitur ad aliquod per fe, a quo illud dicitur pec accidens : ciim crgores non habeat nifi ab inten-
XIV.
o
I
non
vniuoca : fcd tantum habct proportionic vnitatem : modus lamen fub quo dcfinitui cf4 vniuocus diuerfis Generibus. cft
,
,
rcs iilaquathicdefinirut,
tionc
qu6d
hic dcfiniatur , feqaittir
qu6d inten<*
tio per fe hic dcfinitur.
^mdfit definitum
in deflnitione Cenertj.
^
V^entitteup. 4. ir 7. M'tafh.L'll.i. D. Thom. d* Entt Caiet. ibHtm. Aurax lib.^. Metaph.qut/i.^.art.i loan. Ang. ©• Braf. ftfer hant ijutjl. Sotus CAp,
nero dif^. vnie» de Ginere qutji. i. Roiiiiguez qutfi. i. dt GtHir.nrt.i, MtGas caf.dtGeaire feS.i.q.^,
Item
respcraccidens definitur,quiavt fub fibi accidit , ergo non definiturj quia dcfinitio^onuenit dtfinitio per fe.
Dicendum igitur,qu6d res nullo modo dcfini-tur,propterrationesfa<^as;necaggregatum,quia illud eft ens pcr accidens, cuius non cft dcfinitio, per Ariftotelem 6.Metaph. texr.com.4.j.& 6.
Clrca hanc dcfinltionein,(j*»«< tHtfuodprtdicatttr
ArgmmtntM
de pluribtu
Quxritiir primo
frincif»UM.
tcmio,an
rcs
?
intentio ciim
,
qiud hic dcfiniatur , an innonintentio videtur; quia accidcns.non prxdicatur/ff^W ,
Qu6d
fit
de re , quod autcm hic 'dcfinitur , ptrdicatur in de re. Item, infentionon pridicatur in tjuid , nifi de hac intentione, &illa, qux tantum difFcruht efuid
& numeraliter
materialitcr
,
fpecifica eft
formahs qu6d autem hic
;
DifFerentia
,
autem
definitur,
pra:dicatur dc phiribus difFcrentibus Specie in
AiTumptum
tjiiid.
patet, qnia intentio Gtncrisin
& colore
animah",
non
,
difFerunt
,
nifi
per illud,
cui apphcatur intencio accidentaliter. Itena , fi hic definiatut intentio Generis , pari rationc intcntio Speciei poflca ergo cijm ifls intentiones fint difparatac , difparatum non ;
&
prajdicatur de difparato
fcquitur
,
non pridicatur de Specic phyrius , cuius oppofitum
,
qu6d Gcnus
vt hic loquitur Por-
dicit
Porphyr. cap. de
Specie.
Item, Porphyrius exponendo diffinitionem, exemph"ficat de animali , horaine ergo de il-
&
lis
,
alitcr
cxemplum
quod per
fc
:
Logicus tantum debet
confiderat
:
defini-
illud eft intcntio
;
igi-
tur,&c. Maiorpatet , quia quicquid dct:ni'ur ab aliquo, cognofcitur ab co , fci undum fuun tjuod ^uidefl,
& ita
per
Piobatio minoris
fc.
prim6 confideratur
:
Quod
Logico , eft aliquidcommune,habcns vnum inttllcdum, qniacnsper i
non eft fi:ibile aut ergo illud eft rcs; & fic i primo confiderato dicerctur Logicos arcifex realis aut intentio, quod cft propofitum. Ad qusftionem dicitur quod res fub intcnaccidens
;
:
,
tione definitur, quiaficrcs^ Logicoconfideratur.Et fic patet ad argumenta pro vtraque parte. Contr
omnium gcnerum,
vt animali,
celori,
quiafecundiim idem nomen,& definitioncm eandem fcd impofTibile eft aliquam rem
figHra,Scc.
:
qualemcunqucfub intcntioneconuenire vniuocc rebus noris
ne
:
omnium Gcnerum
res
enim non
fignificari
intcntione,omnibus cfTet vniuoGeneris pofTct efrevniuoita tantum vnum cfFet Gcnus rcrum
ct, ens fub inrentione illis
:
omnium.
&
ergo.Probatio mf-
communiori nomi, quam pcr hoc nomenfm; fi ergo
res aliqua fub
cum
:
poteft
i . i
^ to.
&2
1
.nec res fub
intentione; quiailiud ,velerit aggregatum tijm
enim
definitio
illud definitur ,cui perfe
&
;
,
vel
fed intentio fola dchnitur.Tan-
;
prim6
incfl
illud eft fola intcntio, quia qujc
po-
nuntur in dcfinitione funt intcntionalia,fciIiceF prtdicarideplurihf*4, &c. quod cft impoffibilc pct fe primo conuenire, nifi intentioni. Sciendum taraen
,
quod intentio
cTeto, vcl in abftrado.
Intenth iU"
poteft fignificari in con-
flicirtrpstffi
Primoraodo
figuijieari.
fignificatur
per hocnomcn,^f«>«,& proprie fccundum qu6d intcntio quia fecundum hoc eft applicabihs rcij idco fecundum quod figniftcaturperhoc no:
&
mcngenttf
,
definiturhic ,vt fcilicct
ert
intcnfo:
tamci) fortc,"^^*/^^/?, habet dcfiniri a phyfico.
Proprcrargumenta fciendum cari ciim
fit
intentio,
eft
cft
,
Meta-
<]uod prtdi-
intcntionura pcr
lc ,iei
vero per accidens ; ejfe vero eft rei per fe. Aliud fciendum , qu6d ejfe in rcbus primar intentionis,illud exercct
,
quod
4. Prtdicnri ffi intiHfionitm
ftrf,, rti ftr arridtn!,ijft
pradicari fignat in rtifttft.
fecundis intcntionibus.Ex quibus fequitur,qu.6d
nomina concreta fecundz intcnticnis re(pc6tu huius, quod eft^r<^iV4r
fiue fuppofitis
rcfpc&u
,
ejp.
Exquo
fequitur,qu6d » prttdicari fignaio zA pradicari exer-
non tenct confcquentia pcr fe,
citum, fiutzAejfe,
ad propofitum.
cfTct
Ad oppofitum re
;
intendit dcfinitionem dare
non t.
Metaph. tcxt. com.'i
res.vcl intcntio
&c.
Stnttntia
DiBtrii.
&
7.
I.
,fi
intentionc, quac
in cifdem terminis; fed ^ pradicari per/e, in
tentionibus ad
confequcntia
fic
bomoejl animal
quod
ejfe
:
:
Genut pradicatur deSpecie
hic
in-^
fundamentis bcnc tcnct
in
-^ergo
enim exercctur in prima,
fignatur in feciinda.
DifFcrcntia intcr
adum fignatutn & exercitum patct in muUis.per ntn enim exercetur negatio
:
per nego ver6 figna-
Diffirtntia inter figna-
tum (^ txtrcitum.
tur:perr«»rMi» fimiliter exercerur exclufio exclttdo
Ide6
fignatur,&
fic eft
ita deprater, &c excipi,
arguendum .Ad
/etjuitur negatio iriferierit
:
pcr
& aliis.
:
negationetn fuperieris
;
ergofi nen eff animal, nen
quod prius per fe fignacumftiit,per hoc quod dico y/fNir»r; &itahic pro intentionibus fupcrioris , infcrioris , poeilhomo. Vbi exetcctuf,
&
nuntur fundamenta, fcilicet homo,&canimal. Contra hoc; quia fequitur, Animttl pradicatttr de bomine , ergo bemo efianimal ; 8c ramcn fit in eifdem cerminis. Dico, quod Confcquens poceft effe vetum , fcd non propter Antccedcns; quia manifeftum eft , qu6d Confcqucns eft pcr fe,& Antecedcns per accidens; verius aurrra fuam veritatcm non habec a mini^s vero: vnde non valec confequentia. Vel potcft dici,qo6d non funt iidem tetmini Antecedentis, & Confequentis quiain Antcccdeme fumuntur, vt :
fignifi
.
.
Super Vniuerfalia Porphyrij
98
ra
gnificatis abfoluic.quibus vt nc,extraneacur
Item , nugatio eft dicete pluribus differentihtu. Probo , quia dilFcrentia in fe includit multitudinem , vcluti Species fuum Genus , quod patet, per Ariftotclem j. Metaph. text. non habente
intentioncs
& ita non
;
tanta diuerHtas
funt
iftae
idem tcrminii quia
ad fallaciam accidentis:
fufticit
& ad diucrfificandum terminum,quia tcr-
igitur
minus variatus in fallacia accidcntis, eft duo
ter-
Ad eft
argumentum dico , qudd intentionon
I.
qntd
quod
rci
j
intjuid
hxrentis ; intentio
;
przdicatur tamcn in quid de re , ita fit terminatio inhasrentis ,non inpr^dicariin ^»t^,eftaccidens,quia
c^uia.
ficur
& definiium.
Ad fecundum tio
,
Genui
,
patet per idem,quialia£c inten-
non
eft
quid,
tantum numero
nifi
diffcrentium ; prasdicatur tamen de ditferentibus Specie.
Ad tertium pcr idem , quia Gcnus prsdicatur de Specie , licet intcntioncs fint difparatx , non tamcn vnum cft alterum. Ad quartum dico , qnod
Species
fimul natura
com.& lo.Mctaph. text.com. 10.12.& i7.crgo,&
illud
,
quod
;
&
idco in
manifcftioribus
illis
non quiadecis
j
excrcctur in
,
excmplificat
fignatur
,
tanquam in
definitiotiera
;
ergoeftnu-
gatiodiccndo multu differentibm, Sc fi lypluribut ponitur pro multis , vei fi comparatiue > adhuc
idcm
fignificat.
quod nugatio eft, in praeponendo infcrius fuperiori, ex eadcm parte orationis, non c conucrfo ; quia inferiqs tupc cft fpeciDicitur ad hoc
z.
ficans fuperius.
Contra, Ariftot. 6. Topicor. cap. i.Loco i
^
tiam diminutionem expedientium
pcr definitionem in intentionibus
rebus
;
te, vel
Differentia concretiuc dicit multa
mini.
ment».
non eft tale, quiaeft pofterius Gene.> ; & ita non prius vel notius.
fignificata informantur intcntionibus , quibus conuenit pr^dicari pcr fe,in confcquentcpro fi-
^
iuftum expediens quippiam tur in expediente
,
,
&
iufiorum
,
nam
quare iufium contine-
ficut inferius in fuo fupcriori,
abundans ergo iuftum, id
fupetfluum
eft,
cft
in defi-
nitione, priushabito expediente. 7. Metaph. cap. de Vnjtatc dcficom. 45. quod nugatiocftinpr*.-
Item, dicitur
dedcrit.
nitionis ,text.
.»k
Nihiligitur neque faperfiuum
,
neque minus
continet Gencris diffa defcriptitf
,
&:c.
Cap. eodem.
Q^
.« s
t/i» definitio
T
XV.
o
I
ponendo difFcrentiam fuperiorem infcriori , vt quod ibi probaturduplicitcr , vno modo experft modo cpgnofccndi nugationem.quod eftponendo rationes pro nominibus, nihil enim aliud dixerat, ^iAmanimal
animal habens pedes ybipes
;
habens pedes duospedes hahens.
Genem fit conuemm-
Alitcr probatur idem ibi.fic, cx tranfpofitione terminorum , palamautemeritfi quis tranjponat tales definitiones,
ter data.
dicens,
animal bipes, pedcs habens, habcns,
di6loetiim bipes,fitperfluum efidicerp pcdcs
D.
^
in i.d. 34. qntfl.t. Thom. epufc. 48. traS. r. cap. p. art.i.ui i. Ariltoc.l. Topicer.cap.^^ lib.^. cap.i.Q' x. Cpmmen(^ 5. Metaph.c»p.i%. Auipiopius Albertus xator Com.vlt. cap. de Genere. loan. An2. Cf Braf. fuper
^
haKcqu^fi. "tiit.tfutft.z. Pridicah. Conimbr. cap.de Genere qudfl.i.art.x. Sotas eap.de Genere qutft.vnica.To!et, quaft.i. loannes a Magirtris quift.6. Log.dub. i Ru.
1. Hurtado di^.^fed.i. vnica de Gcnere qutft. 11. Rodriguez de Genere »rt,tf.. Aueifa qutft. lo.feB. i
a\*ifell.i.C»mpt.di{pui.^.ijutft.
Klerincto qutft. }
difp.
QVod non videtur
;
:
^
porey per Aiiftotelcm
'7. Mctaph.cont.^.fcd nihil ponitur hic ad fubftantiam pertiiicns:ergo,&c. \x.traiConcretHmnon diffinitur y.Metaph.cont.z. crgo.&c.probatio Antecedcntis,per Ariftotclem
i6.Metaph.cont. to.&ii.i» diEiis fecHndjim accidens, n»nefi(idem,
quod quid eft
,
cftw
»7/o
cuius e(h Et
, vt muficum & album ; fcd quzcunquc vere dcfiniuntur, habent ^uod quid eft,idcm
exemplificat
,
ergo,&c. Item probatur ratione ,qu6d enim definitur cft in Gencre ; fed concretum non eft in genere, fibi,
per Atiftotelcm
Mugu notJ,
tt
Itcn cft
Topicor.cap. .vbi dicit,qu6d efi eligendHm tjHod efi in Genere , ^uam qued
iufiitia
tia,
,
:
hic
iuRo.
tantum
eft
Speciei,GenusnQn
non penuntur Genus,& DifFercn-
Topicor. cap.z. Itcm , per Ariftotelem 6. Topicor. ibidcm. idem 7. Mctapli. tcxt. com. j. Definitiodaturin6.
1
>
id cft
,
definicrunt. Itcpi
de Specie coptcx.zS.
dicit
^Herationibtuvtrifijuevti.
:
,
eft affignaue-
inferius capit.
Neceffeeftin vtrorum-
Ratio autcnj quamfl-
nomcn, eft dcfinitio.^.Metaph.
gpificat
Item, hxc ratio conuertitur cum definito , vt probat Porphyrius , non prajdicatur , vt acci-
&
dens de ipfo, quia qux ponuntur in ea.funr eiufdem Generis cum definito , quia intentioncs: quodlibct autemeiufiJem Gencris , quod prsdicatur per fe de alio eiufdem Gcneris, cft fupcrius ad ipfum ; quia nec inferius,nec difparatum :fc-
go hzc
ratip eftdcfinitio.
Item per Ariftdtclem 7. Metaph.coptex. 1 1 .& I
}.ratio
qu«
conuertibilis
ex praedicatis pcr fe, in quorum non cadit per fe fubiedtum Ci fit cum fubiedo, eft dehiiitio; haec cft
eft
,
huiufmodi, quia in definitionem nuUius definiti-
crgo.
nptt/cendi cauii
,
definitioncm
quxad vetamdefiniiionemrcquiruntutper
Ariftotelcm
lud cx litera prodeft, quia in Ijtcra rtint
1
.
dcfinitio
:
Species
Item
j
,
,
quia omne accidcns difSHhHantia enim finitur per fubftantiam jfrgument» temprepatte »e- prtccedit omne accidens definitione, cognitiane, fatiit».
Hsc duo mcdia fciliccc derationeponcndapro nomine, & tranfpofitione tcrminorum.fi valent (fipro cjuia ) hic, & vbique iiiiprobantpra:di(5tam refponfionem. Ad oppofitum eft Porphyrius & Ariftotelcs fic dcfiniens Genus i.Topicor.cap.4. Dicitur ad quxftioncm , quod eft defcriptio, 3non vcra dcfinitio, quod innuitur in litcra, cum opimo ScS-^*"dicitur qiiod etiarn defcrihentes. Sed fic facileeft '''• & euadcrc pcne in omnibus definitionibus.nccil- J^7^rtr'r«i-
prius ergo fuit nugatio.
idee dari debet per priora
& notiO'
uicaditdiffinitum.
Itcm
non
pr.TBdicatur pet fe
fct definiri
cnim
illi
;
,
& conucrtibilitcr & ,
quia tune tota ha:c ratio.pofneque vt difFerentia vltima , lunc
vt propriuip
;
pporteret addere Genus; fedadden-
doVniucrfale, quod
eft
Gcnus
dcfiniti
,inhac
defiuitio
citur.
Quxaio XVI. Jefioirione erit nogatio
ergo hxc
:
cft
vera de-
Stntnui» "DtSorit.
Dicendum crgo ad quzdionem qu6d ed vera dcfinitio, quod fic oftenditur :Ratio Vniuerfa,
lis c{\ prtdicari
rihcrmenias
de fluribm, pcr Ariftotclcni i.Pe-
cum ergo
;
in dcfinitione Gencris
Ad fecundum principalc dico qu6d concrctum potcft diffiniri cum autcra oftcnditur quod non per Ariftotelem 7. Mctaph. dico qu6d ibi vocat diCta. per accidens qux in fe diuerfas ag,
:
,
,
fomtut prdJicMridt pluribut,ponitnt Genus eius:
gregant naturas
poftea ponitur Dijferentihut ffiecie : Sc in ^uid: quae funt per fe diffcretix Gcneris.Probatio.quia pcr
cxcmplificat in principio capituli
,
ibi in
fecundum accidens
;
ideo
fediuidunt fuperius, fcilicet/>r4
cnim
fuperius pet illa appropriatur. Diuidicur
pcr
(e prMlicari de pluribus in dijferentihttt fpecif,
differentibtts
&
numero, quia de diffcrcntibus gcncre
inquantum talia
nihil prxdicatar per
,
ditur etiam inprtdictiri in
fe.
& in tfuale
Diui,
vt in
primos modos prxdicandi & per has difFcrcntias diuifiuas manifeftum cft, quod contrahicur Vniuerfale ad Gcnus 3 fit enim ratio conucnibi-
pofterius difta
crgo,&c.
lis,
dicitur
,
quod
illud
cft verum dc accidentibus copulatis , id cft^ qux Kt^nfio AturroU »d fibi dcterminant fubicfta , qux vocantur copu-
lata.7.Metaph.cont.i7.&
non determinant rcm
fibi
19.
intentioncs autcm
alicuius Generis, quia
Sipajfio fit vniuoca
(^ fithieSlum , per Ariftotelem i,pofteriorum,tc?£t. 59. ergofipaf:
eius
etiam
:
:
:
,
vtalbut homo
tali
omnia Vnde mu-
homine muficc^
vt pro
,
illis
didis
fignifidarc.
quod iuftum non eft in Gencte virtutis, ide6 non facit habentcm bonum.ficut iuftitia, efttamen in Gcncte poteft,
prxdicabili.
Vel aliter, quod generaliflima accidentium funtabftradla
& in
pcr fe
non funt
7-
ab-
GtHtrAlijfi-
ftradba, id cft,qux recipiunt per fe prxdicationem
ma atddtn-
,
illis
nifi
ipforum tamen concrcta inter fe funt in Gene- "**" f""' re pet fe quia inter fc , fe habent (ictit fuperius, ^''i*''*^'';
& inferius, quod fufficit ad hoe, vt definiantur, Sed fimplicitcr loquendo non funt in Gencre> per redudionem , qnia non funt in aliqiio Prxdicamento , nifi quia coordinatio concrctonifi
reducitlir id
Ad Tertium
,
multisGcneribus vnifi adlus fit vniuocus, & potentia ; quia potentiaper fe ordinatur ad adum : fubiedum cftin potentiaad accidcns, ficut materia ad formam ; quia accidcns non habet aliam materiam, nifi i»^a<«.Dici poteft,qu6d propofitio Ariftotclis vera eft dc paflionercali, qux egreditur ex principiis fubiefti , dc qua loquiiur ibi , qux eft de (ubiedo demonftrabilis, cuiufmodi non cft intentio quia effeftiuc eft ab intelleftu. Per hoc idem ad aliud quia illud verum eft de potentia per fe ordinata ad adum:cuiufmodi potcntianon eft in fubiedo intentionis ad ipfam : quia illa non eft rei fccundum natu-
uoca,& fubicdum
ram
quia in
,
funt intcliigenda.
fic
Ad aliud dc Topicis, dici
coordinationem abftradorum.
Gcnus
principalc dico ,qu6d
Spccies Vniuerfalis
Ad Quartum
fio, fcilicct intcntiojfit
Mj^fit.
,
alhttt
muficumcnim non habet duplex
rum
vniuoce applicantur omnibus.
Contra
vr homo
:
Ad primum argumentum
5'
,
;
ficum fiipponit pro
,
Rtikitnr.
fcd ab intcl-
,
ledlu.
finitio.
4.
99
tem non cft per fuum fubiedam
didum
vt
,
prxdida
patct per
quia dcfinitio Vniucrfalis ponitur
efl
-^d alia «r-
fupri quxft.8. i-»»»'*'
eft
in foliuionc:
Genere,&
prjo
cum illa difFerentia/^fry? differentibttt Specie. Ad Quintum dico,qu6d abfolutuip potcft cognofci in fepercffentialia,&: notiora ; & idc-6 non dcbent. lUud auccm quod pcr fe , fccundum quod eft ,dcpcndct ad aliud , finc illo cognofci non potcft ; ficut dicitur in Prxdicameuto de Relatiuis ; ideo ponitur correlatiuum , non vt notius; fed quia fineeo definitum cognofci non poteft. in eius difinitione, alia poni
&
Ad
Sexcura dico
cxpofitio
:
,
quod
difftrentihut Speciey eft
& non ponitur ibi, vt partcs
vt dieendo de pluribtu
diuerfx,
id eft, de difFerentibus
,
Spccie.
fed vt confideratur kratione.
&
Contri fi nulla in hac re, & illa,cft vnicas, hscintentio eft illis vniuoca,ergoanullo,qu6d :
hac re , & illa, accipitur intcntio ergo eft figmentum. Dicitur , quod aliqua Vnitas in re fufficit, fcilicet vnitas proportionis, ^ qua mouetur int«lle£bus , hanc intcntioncm vniuocam
eft in
huic
i^nimal cumjit
Genus, de
:
&
enim fe habet color ad albedinem, ficut animalad homincm. Contra: vniras vniuocationis maior eftvnitate proportionis crgo hxc ab illa non fumitur. Dici poteft, qu6d occafionalitcr poteft accipi maior vniras ^ minori , non totaliter ; vnde vnitas in re tantum eft occafio vnitatis in intentione, inquantum intelle(£kus mouetur ab ipfa poteft tamcn intelleftus motus maiorcm cauiarc ,
illi
attribuens
Qj^
.E S
T
XV Homo eft
o
I
fic
:
Vtrum
homme, equo, d^
Cap. eodem.
boue prtidicatttr.
hxcjit ijera
3
I.
ani-
mal, (^ conjimiles.
,
Mmt vnitm
ottafio-
mUiter fumiiMr M minori vnitatt.
6.
;
rnitatem in intentione. Aliter poteft concedi , qu6d habct fubiedlum vniuocum,quialicct nuUa eadem res fitin diuerfis GeneribHS,poteft
dum qu6d eft
tamen
confideratur
efTe
eadem fecun-
rationc, &fictantuni
fubieftum imentionis. Aliter dici poteft ad
principalc
,qu6d verum
per illam
:
fic
enim
qutfi.^.dt Geiur*. art.i.
Clrca
eft
eft alicuius rci tpiodtptid
O?a&definitio, ficat illudcftens; intcntio au-
hanc particulam
Specie, quxricur.-^»
,
Gemu
prtdicatur de
Geniu pradicetur
tle
Spe-
j.
Argutnent»
, loquendo dc prxdicatione exercica in fun- frofMrten*damcntis iftaruin intentionum. Vtrum hxc fit i*""**
CfV
vera
primum argumentum
de accidentibus qutc habent fuum efle k fubiefto : quia non propter aliud,aliquid diffinitur per fubftantiam,nifi quia eft
^
tfftntia taf. j. Caict. iiidem. loan. D. Thom. de Ente Ang. (jr BrafauoL/M^T h*ne quMfi. Compluc. Ji^. 4. qttfi. 4. ^.frirro. Huttado diff. ). Ltg.feB. 3. Runius de modo frtdirjtKdi. Cencr.i^ Ahfir. Mincio tii^.^, Vttiuerf. <}utfi. I. Fucnce quefi. 6. diff. 8. »ri. i. Rodriguez
,
& confimiles
Home efl animal,
?
Quod non
videtur ;~Qijia Pars non pradicatur de
Ariftotelem ^.Topicor. cap. care
,
cjui
partem dicunt
1.
tote : per idc6 dicit eespec-
Centu: fcd Genus
effe
efl
pars Speciei, per Ariftotelera^.Metaph. capir.
dc toto
enim
eft
text.
com.jo.
&J3. Etprobatur,quo(l
pars definicionis
,
eft
pars dofiniti
:
fed
Genus
Super Vniuerfalia Porphyrij
10 o Genus eft
pars definitionistcrgo eft pars definiti.
Ircm Marcria non prsdicatur dc illo,cuiuseft matcriaifcd Genus cftmateria Spccici :crgo,&:c. Maior patct , quia matcria eft per fe in potentia ad illud cuius cft compofitom autem eft in adtu. Minor probatur pcr Porphyrium in hoc :
,
capitiilo dicentem: Gentu ejfe principium SpecierHm, Sc dicic, quod conuenit cum fecnnda fignificatione non eft autcm principium foimale, quia non diftinguit Speciem abaliis 7, Metaph. :
rext.com. 49. forma autem diftinguit Spccics ab aliis nec cfficiens , quia non facit Spcciem efte
Porphyrium
patet per
capit. dc DifTc-
quod Differcntia habeat fimilitudinem forma:, Genus vero mareris. Ad hoc fecundum dicirur qiiod Gcnusnon rcntiac pcr
hoc
,
,
cft niateria, fcd
forma,quiaperAriftotclem7.
Mcraphyfic.context. 5j. omncs partcs dcfinitionis funt ficut forms. Et cijm dicitur forma di-
verum eft de foima vltimata& coropletiua Genus autem non eft huiufmodi forma. Ad fccundum didum Porphyrij dicitur,qu6d ipfe non dicit Genus clle materiam,fed fimile ftinguit
,
:
.V
quod
przdicando ve-
ro totum.
Contra
Secundiun qu6d cadit Genus inde-
:
finitionem Spccici
:
& vt
prxdicatur.
fumptum cft vniuocum,vcl squiuDcum fi jrquuiocum, ergo non eft Genus , nec definiens fi vniuocum , crgo idem fignificac vtrobiquc,& ita, vel vtrobique crit pars , vcl Item,auc
fic
:
;
nufquam. Tcrtio ad intentum principale , fcquitur Hohumanitas eft animalitai'. Confequcns falfum , crgo Anteccdens. Piobatio confequentiae , quando cnim cftprffdicatio pcr :
mo efl anirnalyCTgo
fe in
Anteccdcnte , tunc tcnet a concretis ad abfi fit pcr fc, tunc eft veritas in con-
ftrada ; quia
crctis, rationeeircntia fignificatas
tur,fignificatur proprie pcr
compofiti
,
Horna eflhumanitM,
autem, fcilicct in concrc10 maceria potell prasdicari de compofito: ergo prima refponfio non valct , ncgando Gcnuscile materiam, & concedendo ipfum eftc formam, ad faluandum ipium pra:dicari de Specie. Ideodicituraliter ad vtru e argum ntum fic
...j
principale
non teft,
,
pars
,
pra:dicatur dc toto
vel ,
maa ria in
in coj
abftra£l:o,
crctotanun po.
& fic per Genus fignificatur.
Contra,
uum
quod
;
fi
Omnc
igitur
concrctum cft denominatiGcnus prardicatut in concrcrodc
Spccie , pra-dicabitur de ca denominatiuc. 1'robatio primac propofitionis , Denominatiua dicuntur , quxcunque ab aliquo folo cafu difteren-
habcnt dcnominationtm huiufmodi funt , omniaconcrera, refpedu abftradlorum ; Confcquens eft falfum , quia Gcnus vniuocc pra:dic3tur dc Spcciebus non crgo denominatiuc quia tia
:
:
;
funt difparati
oftcnditur cap.
in
moJi prxdicandi. principio
Similitcr
fecundi
idem
Topicorura
j.
Item,
;
,
vt
fcd nullafiihiiamia eslinfuhie-
per Ariftotelem in Prardicameniisin capttu, Proprietate prima, igitur nihil fignificans fubftantiam cft concretum. Aliter dicirur , quod licet m.
Ip de Subftantia
nou przdicctur de toto:matcria tamcn,vel pars rationis poteft prxdicari , cuiufmodi cft Gcnus.
modo
,
la eft
&non ratio-
;
quod conccrnitur quia \nperfe primo :
,
pra;dicatum prxdicat cHentiam fubicdj; ,
quod concerni-
abftradum ; crgo vc-
m abftrado.
Ircm patct
cxemplo
in
,
cnim non feqna-
licct
lur, Mtificurn efl al(>Mm,ergo mufiia
Antcccdcns non
cft
pcr
fe;
efi
albedo
;
quia
benc tamcn fcquitur,
yiH/Mm efiperfe coloratHm,^timo modo-.ergo alhed»
modo
quia ex
eft color;
idem ponitur
fignificandi
primitur in Anteccd£te.Probatio lcquentis
;
quia
humanitas
fi
ratione humanitas
eft
figura
,
&
fic
ex
crgo pcr
falfitatis
illis
:
cx-
Con-
nam zque
homine
duobus fcquitur
fc rationalitoi
fe
animalitas, pari
cft rationalitas
per fc pr^edicatur rationale de anir/ial;
terminorum,
Confequcnte,quodper
in
,
ficut
&
in tcrtia
eH animalitM, qu«
maior ; quiaexmaiori fcquitur minor; quia fi minor eft falfa , fcquitur qu6d
falfaeft
:
igitur
maior, quia fimilis ratio
cft
de vtraque.
Quodilla conclufio fit falfa, probo Omnis cnim pra:dicatio vcra in abftradlo, eft per fe primo modo , fcd ha:c non cft pcr fe , RatiorialitMeR animalitoi : quia Genus non praedicatur per le dc Differcntia, per Ariftotclcm 6.Topicorum,cap. :
8.
& 3.
Mctaphyfic.cont.jo. crgo,&c. Probatio
maroris,Quia Ariftotelcs^. Mctaph. conr. 45. volens oftendere DifTcrentiam fupcriorcm cffe de intelledu infcrioris , oftcndir cx hoc , quod fixio pedis eft pcdalitas eft
quxdam
;
quiafoiiccc
vcra prsdicatio fupcrioris Diffcrcntia:, dein-
fcriori Differentia
inabftrado
:
fcdquodcftdc primo modo
intclleftu altcrius,pracdicatiu: perfc
deillo.
omnc concretum fignificat formam
inhacret fubic^lo
fcalis
illius
fcd ipfa cdentia abftracta ab eo
vero confequens
alia
t
f,
&
tione materiaj,ratione cuius eft in potcntia. Dicitur,qu6d duplex eft forma.quacdam enim
compofitum. Prima vt anima , & hic non pra:dicatur de compofiro: fecunda vt humanitas, qu2 refulrat ex compofitionc mareria: ,cum forma, huiufmodi formaeft genus, & ha;c pra^dicaturde compofito. Contra , Forma fecunda non prasdicatur de compofico , nifi in concreto , hxc eft enim falfa,
Vw«<-.
in definitione eft pars, in
ne
eft
cft altcrapars
^_ Mlter rfjp^.
partcs ra-
Dicitur fecundum Boctium lib.Diuifio.
Genus
indeterminatum. Contra, Forma non prxdicaturde.compofito, ficut nec materia; quia repugnat compolito ra-
mareria:, quia
!•
:
habet. vt definit,
rcntia, vbi probat definitionem fccundam Diffc-
%.
non przdicantur de toto crgo nec
le
tionis.
cipiura raateriale.
Idem
-
,7.
Sicut ratio
inadu: nec finis quia propter ipfum noncft fpecies, cum fitimperfcdiusfpccie:ergoeftprin,
.<
Mctaph. contcxt. j}. dicit Ariftoad remyficpartes rationit adpartfs reiy crgo permutatim, ficut partes rei ad rcm , fic partcs rationis ad rationem ; fed partcs rci pec :
, pra;dicatur per fe.primo modojdcSpccie; quia primus moduscft, quando pars definiiionis , vel dcfinitioprzdicarurde definito ergo fecundum candcm rationem fe
:
jF
Contfk
teles
Idcm oftenditurratione, quia
abftra£);afigni-
cGentiam fccundumfc igitur fi vnum verc de altero dicatur , cum hoc verbo eFl , hzc efita przdicatum prajdicatur cffentia cft illa fentialiter dc fubicdlo,quare per fe,primo modo. Item quarto ad principalc , potcft argui pcc media communia: quia vbi Spccies fubiicitur, & Gcnus prardicatur , propofitio eft falfa quia fubic6tum,& przdicatum accipiuntur fub oppoficant
:
:
&
;
fitis
^-
Qusftio rationibus ; ergo propontio falfa. Confequentia patet, quia non prop^er aliud eft'hjec
XVI.
lOI
Item fequitur
fitis
,
^01»»
cttrrit
vt dicitur in Przdicamcntis
ergoanimal
,
cutrit,
antcquam ponat
,
proprietates Subftantix.
j,
Item , ficut affirmatio animalis fequitur ad affirmationem atini , fic negatio ad negationem; fed fequitur , Homoejtafimui ergo homo t(i dtiimMl; quia oppoHtum Confequentis non ftat cum Antecedente erg6 requitar,//i9i»0 non efi Mfinm; trgo bomo non tfi snimal. Antecedens eft vcrum; crgo Confequens. Probatio prima; per Ariftotclcm -,
:
& I
.Pofteriorum text.
tnationu
j
o. 5» affirmatioefi canfit affir-
ergo negatio eii caufa negationu.
;
Item , probatur rationc quia Hcut afSrmatio aHni ad fuam negatit)nem , ita afHrmatio animalis ad fuam negationcm ; ergo pcrmutatim , iicuc ;
primum ad tertium , & fecundum ad quarium. Ifte modus arguendi patct efle bonus pcr Ariftocelem t. Priorum cap. }. in iilo capitulo ; §luanio autem conuertuntur extremitates : vbi ponit duas regulas manifcftc
etiam modo argucndi vtitur i. Perihermenias, circafinem , ad detcrminandam illam quaeftionem , Vtrum autem contraria, &c. Item, aut przdicatur de homine animal,qu6d eft idem homini , aut quod eft aliud ab eo fi
ncntes
g
modum hunc argucndi conti-
lioc
:
:
idcm
igitur
,
idcm pra:dicatur de
non
igitur illud aliud
mine. Itcm,
fi
aliud,
poterit prsdicari; de ho-
fi
homo
eft
animal.tunc tota natura
hominc; alitcr enim non ciret nifi fccund6m quid ,fedtotum eft , extra cft
,
in
quodnihilefty pcr Ariftotelcm
j.
Phyfi. contcxt.
ergo extra hominem nihil cft natura: animaergo afinus non eft aninial. Itcm, fi homo eft animal,& animal eft Gcnusj ergo homo cft Genus. Dicitur hic, quod eft fallacia Accidentis,propter varjationem medij quia vt praedicaturde <5
j.
lis;
,
homine
fccundum
accipitur
,
vel quidjtatiuum rio.accipitur
:
eflc in fuppofitis,
vt vcro ei conuenic intcn-
fecundum
paratur ad intelledlum
eflc,
quae
;
quod habet,vt comquidem faciunt ex-
traneitatem intermino.
Contrk, Omne quod pracdicatur, prardicatur fub ratione alicuius Vniuerfalis ergo hic, Homo eH animal , fi propric prxdicatur , przdicatur fub ratione alicuius vniuerfalis , non alterius :
quam
Gencris ; crgo illa przdicatio non c ft fibi exttanea fecundiim quodaccipicur hic, Horao eil Miimal. -
De
Specie arguitur fpecialiter
bilis
,
,
quia incor-
non przdicatur de corruptibili ,
ruptibile
uiduum
ticatenct virtute alicuius mcdijneccflarij ,per
quod rcduci potcftin Syllogifroum: illud niedium in propofitoeft )^oc,homo eii animal ; crgo illud cft neccflkrium , quia omnis confequcncia bona cft neceflaria. Et quod medium fit necelfarium ad confequentiam, patctpcr Ariftotclcm i.Priorum,tcxt.28.& Poftcriorum tcxt.(j.vbi dicit, qabd Ex vno nihilficjuitur , fcilicet fufiicienaliud fubintcUigatur.
ter, nifi
Dicendum ad quzftionem,qu6d przdicatio
corruptibile
eft
,
Species
eft
Indi-
incorrupti-
per Ariftotclcm 7. Metaph. text.com. 3/.
&
cic , illud primo importat de fuo intellcdu dcterminato : non tamen pcr mudum partis illud fignificart
,
fed per
modum
vbi dicit dicantur,
quod
,
eft
Porphyr. cap. de Specie,
emniafitperiera de inferieribm pra-
& hicpoft
plificat, ft
dcfinitioncm datamexcmanimalde hemine ;ergo de aliejuo homine.
Irem ,pcr Ariftotelrtn in prxdicamentis
:
Se-
vitarinugatio in definitionibus ledlu vtriufquc,illud
,
,
:
:
&
I
j
.
& circiter & priraum Antcccdens
fimiliter.
Scotipper.Tom.l.
,
"*"''•
,
quia pofitisdeeflt t de intel;
fi
ctiam
fuum habcret per modiim de toto
partis, przdicatio cius
cflet falfa.propcer
raodum repugnantem. Dici igitur potcft ad ptimum, & ad fecundum aJ i.dr i. argumcntum , quod matetia , vcl pars intcUcila trwcijtile. per modum partis , non przdicatur de toto vere: intclledf a tamen per niodum rotius , potcft verc P/irs fer rr.o. przdicari, vt Auicen.5. Mccaph. exemplificat de
''«"»»
manuafo,& capitaio,qux
/''"'"«"•'•
diurcla fiynificant pri
&
nio , icuicct manum , caput ; vtrunquc tamen ex confequentifignificat totum,ex hoc fcilicer,
qaod
fignificat partera pcr
tetiu^
^^^ ,r.cdum /.«r/*.
modum totius.vt »74-
nuatum exponitur pcr habens manum vbi hahens non cft de fignificato manuati,Ced dc modo fignificandi permodum totiusrnoncnimcftpartishabere manum,fedtotius & ita exponetur animal, habens fcnfum:r
;
Quia vcr6 refpcnfiones prius diCtx pofliinc J I. •bieBitrcduciadiflam pncerprimam. Ideo refpondendum eft etiam ad ca.quz obiiciuntur contra illas. »""'•"••/»Et quia fccunda tcfponfio conccdit Genus »"^'^',{^"
M
fignificare partera materialciT)
,
pcrmodum con-
quo conueniunt iftz duz , fecundiim quid prior valet , ide6 dicendum adargumenta creti
,
in
contrafecundam refponfionem.
Omne concrctum Adi.*H»diftinguendum cft , qu6d S'»»*»w. ficuc eft duplex abftradum,( vnum fciIicet,quod ^*'*ftttum "' abftrahic \. fubicdlo : aliud ver6 quod abftrahic i forma vt cft io fuppofito) ita duplcx eft concreeft
denominaciuum
dicitur,
;
cumpcr oppofitum,vnum vidclicet quodconfubicdum, quod cft altetius naturza forma fignificara,aliud quod concernit fuppofitum.
Deprimo
quando definicio vel pars definitionis praedicatur de definito ergo h«c eft per fe primo modo, Homo eft animal ; eigo neccflari^ igitiu vcra. Conftquentiz patent per Ariftorelem i.Pofteriorum per fe eft
DijferlriH .-h
*//j«* ffr-
quod
idcmbis diceretut
alteruni fignifiratum
quia enim animal przdicatur dc hominc : ergo dealiquo bomine.
modus dicendi
& ideo totum
formale inSpecic, a quo accipitur , fed totum ex confequenti ,'quia illud formale importat pcr modum totius. Si cnim vtrumque idem prim6 importaret , non poiFcc
ccrnit
Item, primus
;
'*]J„'j^i^'^
fignificat aliquid
cundafitlflantia prddicar.tur dt primu,quod probat;
text.9.
totius
cx confequenti importat. EtitaDifFerentiapri-
m6
,
oppofitum
Senteniia
Ad primum argumcncum foluendum , nota, "DoBcri*. qu6d Genus fumitur ab aliquo matcriali in Spc- Genm fmmi-
Adprimum cum
Ad
jq^
fupcriorisdc inferiori vniuerfalitcrcftbona.
finitionibus prt) nominibus,
animalis
animal
feipfo:
£t probatur ratione; quia oppofitum Confcquentis non ftatcum Antecedente , fcd omnis confcqucntia enthymema-
ver6
vcra
eft
dida propofitio, defecundo
falfa.
Pcr idcm ad fccundum argumentum dico,qu6d concrecum prirao modo fignac formam,vt eft in fubicdlo
,
& tale eft caiuuro inaccidencibus,ficuc
album refpcdlu alhtdinu.
Secundo ver6 modo.vceftio cft in fubftantiis
;
fuppoficis,
& fic
vc homo rcfpcdlu humamtatu,
F
Ad
12.
Super Vniuerfalia Porphyrij
lox
Ad probatjonem, ciiiu dicitur, Omnc concretiim habet definitionem denominatiui ; diccndum.quod concrctum fubltantiale nonhabctil-
gnantia , ficut fc habent iftae intentiones ad illa, quibus applicantur. Potcft enim /^om^ iucclligi fub oppofito huius intentionis , Species , fine re-
lam dcfinitioncm , quia non
gnantia, vt
differt folo cafu
formx adfubiedum
inclinationc
cft, fola
id
,
in concreto
tum
ficut
,
fumitur
ibi cafus
,
fcd differt
fola inclinationc format ad fuppofitum.
Contra rcfponfionem qua: concedit , quod matcria in concreto prsdicatur , arguitur alitcr. Nam ficut animal fignificat materiam hominis fic lignum materiam arcjc in con; ergo ficut ha:c cft fzlfz,arca eft lignufD,non obftante concretione illa; fic 8chxc ,Hemoefi ;
Prima propofitio patct nam ficut animal concrctum rcfpcdlu anitpaUtatii t ita lignum refpedu Ugneitatii. Ad hoc dicendum,qu6d animal cft concretum ad fuppofitum rcfpe(ftu hominis, quiaAowoeft fuppofitum eius; non fic lignum tcfpeftu arce, quia licet fit concretum refpc<5lu iigneitatit , jdco de hoc ligno pradicetur; non tamcn refpeanimal.
;
cft
&
^u arca:
,
quia arcaratione formar,
paliter fignificat, cft artificialc
;
quam
at-
fe habet ad naturalem , ficut accidcns ad fubieilum ; & nihil quantuncunque concrctum , cft concrctum rcfpcdu fui accidcntis. Vnde non cA finiile hic, Sc ibi ; quia hic fignificatuc matcria in concreto , quod eft conacctum materiati, ibi non.
Ad abud argumentum contra tertiam refponfioncm fupra didiam , dico qu^d fimilitudo Ariftotelis intelligenda eft, quoad determinate importare , non quoad^M^/iVarr. Sicuc enim tota ratio cxprimit totum definirum tiim partcm rci
;
catur dejjota rc
,
Ha:c enim
rei.
rationale eft
,
non
fed
fic
pars rationis, tan-
ficut tota ratioprasdi-
ctiam pars rationis , de parte falfa, ylnima efl rationale,pioat
eft
hominis
difFcrentia, Si
ergo
fiat
per-
tudo.
pofiti.
Sccundi modi, extranei funt fignificatis , vt vniuntur pcr hoc vcrbum.i-yy.Efrc cnim cft rci pec , ifta: autem intentiones non infunt rebus pcr fe,fcd vt comparanturad imclledtum , idc6 ifti modi non funt vniti pcr fe , nec funt principia
fe
formalia, fub quibus fignificata formalia vniuntur;ide6 corii tcpugnantia non caufai falfitatcm.
Ad quintnm
negatur fimilitudo
, quia implidcfttudioncn»
cat fallaciam Confcquentis ad
Ad primam probationem dicendum, qu64 Ariftoteles intcllexit in caufis praecifis
Nam definitio debet principia defi-
niti diltindic exprimcre, fed diftincStc
non cxpri-
mit Genus,nifi partcm; idc6 appropriatc loquendo dcfinit , vt pars ; vtrobiquc tamcn in fe cft totum, pars, vt oftenditur pcr duo argumcnta, fadVa contra illam rcfponfionem. Ad terrium principale, negatur confequcntia. Ad probationem dicitur,qu6d rantum renetin concretis didfcis a concretione ad fubic£luih, in aKisvcroiion.
&
Ad quartum
»4-
dico,qu6dquidam modi,qui proprie dicuntur modi fignifican-
funt di
,
illi
principalc,
&
qui conucniunt didioni ex impofitione funt a fignificato irifcparabiles , quia fignifi.^. :
catum vt ,
didione , non potcft modi fignificandi,fine fecundum qu6d fingu-
fignificaturtali
jntelligi fub
repugnantia
oppofito ;
lalis
ficut hotno
,
non potcft intelligi fub modo plurali , finc repugnantia. Alij vcrifuntmodimagispropric late
,
modi inielligendi,quia tantUm infunt fignificato fecundum qu6d fub aliquo ccrto modo concipitur, qui quidem funt fcparabiles; quia fidifti
,
gnificatum
,
vt fignificatar fub tali didione
tcft ^ntclligi
fub oppofito
calis
pomodi finetepu,
,
ficuc
cxemplificat ,fi habere pulmonem efl caufa refpirandi, (^ non hahere pulmonem , eji caufa non rrjpirandi; fcd affirmatio Spcciei
non
,
cft
prxcisc caufa in-
fercndi affirmationem Generis.
Adaliud dicendum, quod prima fimilitudo quoad opponi;quoad hocergofolum tenct confequcntia in permutando , fed in pcrmutando concluditur eife fimihtudo , quoad antetenet
,
ccdcrc
& confcqui.
,
Ad fextumdicendum,qu6d
,
quod
indiffcrens ad
eft
& ad aliud ab homine
ni,
animali,
,
idem homitamen pro
vcrificatur
quod cft idem homini.
Contri,fi animal przdicatur de homine, vt eft indiffcrens ad multa ; ergo quodlibet illorum dc
non
partem.
i j,
Antecedentis.
modum totius, & appropriatc dcfinit,quia fignificat
fle».
non quando funt circ* ibi non func op; quia
alha;
eft
homo eB alhni
ilU przdicari poteft. Dico, quod confcqucntia nori valet
,
fic»adf dff'
vt
,
Quarta refponfio Boetij fic intelligenda cft, Genus vrrobique pars cft & totnm , id cft , partem diftindle importat per modum totius.appropriate tamen prasdicatur vt totum, id cft.habens ,
Modm Jigni-
vt albedo
;
diuerfa
fic
mutatio , quoad diflinEle importare , fic conccdo conclufioncm , ncc quoad aliud valet iimili-
deeU-
&
princi-
forma autem
tificialis
lioet^
home.
creto
dtu abftradki
15.
ifte
Primi niodi, qui funt infeparabiles ^ fignificato, vr fignificatur pcr talem didioncm , non relinquuntipfum refpectu cuiufcunqucprsdicati; licct n6 fint illa,qu^ vniuntur,f unt tamcn formalia principia, feu rationes , fub quibus fignificata vniuntur. Idco tales modi repugnantes,caufant faIfitatem,quando funt circa idem fignifica-
rcfpc-
modum
indiffcrcntia cft pcr
, quia illa difiundionis ad :
aliquid autem fe habens difiundiue ad multa, fcquitur aliquod illorum, quia pro quocun-
qucpoteritvcrificari,fic in propofito.
Ad feptimum dicendum
,
tius, fic dft inteIligenda,CMMi nihil
cui nihil deeft
,
eft
requifitum ad ipfum
animalis,nihil dceflin
extra,id eft, ;
fic
naturs
hominc de natura anima-
noh tamen cft prxcise illa narura
in
homine.
Ad o6tauum dicitur , vt prius qu6d
eftfalla-
lis,
,
cia Accidcntis.
Ad argumentum contrahocOranequod praedicatur
,
prazdicatur fub ratione alicuius Vniucreft de pradicari fignato , non amem quia alicui inquantum ^ixdiczi pricdica-
Vcrum
falis.
exercito
;
tione exercita
,
qu2
fit
pcr
ejji ,
cxtrancatut ratio
Vniuerfalis.
quidcm motantum includit naturam fui communis,tamen fignatam,
Ad nonum
do, quod per
dicitur dnpliciter,vno fe
fuppofitum communis
& nuUum accidens fe, ficut <]Hid,
nec
;
ide6 neccft corrupribilc pct
communc
;
fcd vtruuquc
fceundum
fcilicctper accidcns.
Aliter dicitur,qu6d Specics
duis
,
,
eft coriuptibilis
corruptibilis ,ex
;
,
vt cft in indiui-
fecundura
fc
ver6
eft
in-
hoc, qu6d fempercontinuatur
pcr fuccef&onem in diuerlis indiuiduis. •
.-
uinimHl
16.
.
i
Qu£B(lioXVII.&XVIII. i^nimal cumjit Genut.de homine
,
equo
,
(jr
ioue prjtdicatur ,eju£ differuntafe inui-
cem
Specie,
Qjr
non numero.foliim. Oap. cod.
XVII.
Ti o
>E s
103
Ad primum argomcntum dicitut,qu6d Gcnus inquantum Gcnus , non prxdicatur dc plunbus numero
differcntibus
,
pcr accidcns
nifi
Vtrum diffcrcntibus Spccic conuenienterponAturin definttione Generu.
ficut
,
idem, fecundum cxtrancam rationcro,potcft
cllc
Gcnus , & Specics. Contta , inquantum aiiquid przdicatur dc pluribus Sjpccie difFcrentibus
-^^ *'/*'*"*'*•
oW#/7i#.
prxdicatur dc
,
nutncro drftcrcntibus ergo non cxtrance. Anteccdcns patct , quiaad differre Specie , fequitur differre Humero , confequens prxdicatur de an:
&
tecedcntccum rcduplicatione. Vidc cicatos j^ jtrrmuinta
fnfMH* t^uiu^
n*-
}«//?. 15.
Idco dici poteft.quod definitio Speciei, debet
/^ V6d non videtur;
qnia ponituraddiftinV^gucndum Genus a Spccic , qnod non contingit,quia Ctqakai, differentibM Specie : CTgo,dif-
feremihm mimero,pet Atiftotcleni j. Mctaph. cap. dc Vno.contex. i i.fcd dijferemilnu mmert ponitur jn degnitionc Spcciei Antccedens autcmnon idiftinguituc ^ Conrcqucnte. Itcm, ifla particula ponitur ad didinguendum Genus a proprio,quod non contingit ; crgo frufir^ ponitur iergo,&c.Minor pater>quiaaliqua gencra intermcdiahabenr propria , vt numerm,figura, triangulM , &cc. aut crgo ifta propria pracdicantur de differentibus fpecie fic fcquitur propoHtum quia hzc parricula tunc conueniret Proprio,autnon;&: tuncnon erunt propfia,quia :
&
;
:
propriil conucrtitur
cum
eo, cuius eft
Iicm ,n conocnienter ponitur
propnum.
tunc pr^tdicnri
,
de plurihtu differentibm Specie per feineft definito; &n hoc,crgo differentia Spccie.pcr fcfubiiciuntur Geoeri , fcd hoc eft falfum ; ergo & primum Ant«cedens. Prima confequcntia patet ex ratio-
«e pcimi modi per fe.Probatio fecundit pet flmile in aliis relatiuiSjt^/^/Mm enim pcr fe refertur ad dimidiumietgo dimidium pcr
Idem
fe
refertur ad duplnm.
oftcnditur ratione;quia nihil dicitur per
ad fuura per fe correlatiuum. Si enim ad corrdatiuum per accidens,cum illa contingac eflc multa, idem per fc dicercturad multa, fe rclatiuum.nifi
intelligi
tum
cum praccifionc, fcilicet differentibm tan-
nHTnero,
& fic non
fcquitutad
differre SpeciCt
differre numero.
Vcl potcft dici,qu6d fpccics pratdicatur immcnumcro , Genus vcro non: quia medianteSpccic. Ad fecunduni dico , quod Proprium nuUius diatc de difFcrentibus
cft,
inquantum cft Genus^fcd inquaruum cft Spc& ita conuertitur cum eo, inquantum prx-
cics
:
dfcacur de pluribus
numcro
inquantum
aptum natam
eft
monftrationis
fubicdlum de-
effe
& hoc folumeft
;
,
inquanrum
;
efl , pcr Ariftotclero primo Pofteriorum.inquantum autcm definitur,habct Gcnus
^uid ejt, S: ^uia
& difFcrentiam,& itaeft Specics. Ad
tcttium dicitur,qu6d
differeiibM Specie,idc(i,de
qus tamen n6
fic
intcUigitur
illud,
Spccicbus difFcrctibus,
differunt Specie.vt oftcndit latio.
Aliter ncgatur confequentia fecunda
quia ad
;
aliud per fe comparacur in Antecedente
Confcquentc. Conccfsa tamen
qu£ pcr fc liumero
,
fubiiciunrur Gcneri, t^ntiim diffcranc
quia difFcrcntia Spccie non difFerunt
vbi Ariflotelcs illud habecpro inconuenicmi in
elidifferens
duo,non
cft
:
vnum cfrentialiter. Tum etia ex pro-
prietate relatiuorum
;
quia func fimul natura, cx
libro Przdicamencoru,cap.dc../^<^<(/i^M<^.Si
enim
A pcr fc dicatur ad C,& B.crgo C noq cxiftehre, non eric A,& B poccft cflc quantum cft ex fe', ergo A crit, ctgo fimul erit, & non crit. Probatio falfitatis principalis confequcntis quia quz per ;
Spccie, fed
numcro tantam «ccipiendo ;
differen-
qu6d
,
Specieiqux funt difFercntia Spccici quia coromune , in plorali prxdicatur de fuppoficis
multis fimul;
& tuiic
differemia Specie icci'
pitur.vt dicit
non
la
fuiit
Specie dicit cic
fcd il-
difFcrentia Spccie prout differentiit
modum:
ficui
Gcnus
^m'^,non vc dicic rW«m, fed
difFcrcncia
;
non
cft,yt cft
Genus
Spccics
;
di-
ficuc
eftdifFerencia, fcd Specics; ficuc
mutta genera,id cft,multa fuppofita Gencris,non funt multa genera, id eft, mulra,quibus applicatut Genus , & mbdus nec cft oppofitio modi ad :
quid
nec e contra.
,
fcfubiiciuntur Generi,funt tantiim intentiones: fuhiici
cnim cum
fit
intcntionalc.ficut
& pr^dicA-
ri,tantum competic inceniionibus pcc fe, fed illac intcntiones tantura diffcrunt per marcriam , ctii applicaiirur: igitut
Gentis Autem
non de vna Specie foln pr/tdi'
ctnuf^fed deplurthtts,^c, Cap. eodcni.
dy^sTio
tantum numcro,& noti Spc-
XVIII.
cie; qui;» Differeniia fpecifica eft diflfcreniia for-
yniuerfaliter autcm diffcrcntia accidcntium per ^ibicdum,eft tantum materialis. Ad oppofitum eft Porphyrius. Adqu£ftioncmdicendum,qu6dconuenienter
inalis
:
JnGenmneceJfariore^uirdtmulta4 Species. AMot4.T«p.eM^.y.f!r j.M#f«/*./r«f.io..CThoni.i.
JUStrit.
P«/f.
ponitur vt difrcrentia,quia per illam pacticulam, Vniucifalc defcendit in ipfum
i.S' '" I.''. 1 9 .f .^.iwi.i.AlcxaDiet tib.H»tMrMlimm ^q.e»p.ii. K\bcttaitr»3.^.PrtdfeMi.esf.S.lo»B.Kng.9c Titz(.ftiftrbaM-quifi.Soi\i%q}^t if*e'* *^ »• Tolet. j. d*
quam Genus
Spte^i /iy j.Louanien.f.
leit.
per di^crcnciam. Eft
Vniuerfalis prMlicMri de pltnibm
uiditui.in pluribm Sptde
poniiur, quia definitum Scoti oper. Ttm.
,
eft l.
&
,
enim
qux
numero
ratio
per fe di,
& iltud
telatiuum per
ie.
I
%.Vntniffpartr ^.Fonfeca \.kU-
/«^A.r.i g.f i| .Sinchez /r(.) ML I i.Mcfineto r.
G/nrr/^.
Compl.
di^.6.d* Sfeeit j««/>.t. Aucrfa ^.la.Ug.ftfi.^.
F
X
}
& in
,
tiaSpecie in fubicdlo ,pro fuppofitis huius
Capitulo de Relatione.Tum ctiam exratione ree^go habitudo cft de efTcntia relatiui:ad diucrfa auccm cft alia,& alia habitudo ; crgo quod pcc fc eft ad
cft
quia folum inquantum eft Species dofinitur,cijm defubiedlooporteat prxfupponere, Species
quod eft inconucniens. Tum propfct aucHoritatcm j.Mecaph. cont.io.in Prxdicaro. c.dc Relat.
latiui;quia cins effe, efl habcre fe ad aliud
Racio
difFerentibus.
affumpti cft, quia Proprium fo]um eftalicuius,
Qu6d
^,. »i
Super Vniuerfalia Porphyrij
I04 QVod
Atgum*nt» fr»p»rte *fprmitMtiuM,
i quia illud ponitur in eius dcHnitione , ergo efl de ciTentia eius. Item cap. dc Specic dicitur , Gtntre vno , Sfecithfu OHttm pUtribtu , quod probatur , femper
enim
/ic videtur
diuiHo Gencris , quod quia Gcnus de fua ratione diui-
in plures Specics
poteft probari
;
fit
ditur per Ditferentias oppofftas
, vtraque autcm aducniens Gencri Spcciem confticuit. Ex hoc concludit Boctius in Lib.DiuifionHm, qu6d fub vno Gcnere minus duabus fpeciebus
e/Ie
non polTunt. 4. Topicorum
Item
Contri, hicmodus dicendi non videtur efTe ad propofitum , quia proccdit deintentionibus, ac fi fupponcrctur in quatftionc intcmionem Spccici vnam clfe , quz rcfertur ad Gcnus efTcntialiter
& dubitaretur
,
quodnon quzritur fcrtur ad
Speciem
accidit fibi
;
,
fic,fi
an intentio Gencris
quia Genuspcr
non hanc
fic referri
natura Generis cap.i.
Gtntrit flurts Jknt Specits
Sidtfirn&a Sptcit
II.
Gemu j ,
& infra cap. 4.
dr Gtntu,mMOptrttttnim dtpMt-
itflriutttr
& infr^
ejukm
,
Quomam
:
,
Genm
Ad hoc
prddicari.
etiam funt multz aliz au£loritat$s. 7. Metapb. in libris Logicalibus , BQctij , Porphyrij
&
&
cap.
1
1.
Ad oppofitum , Sicut fe habet Species ad Indiuiduum , dc Genas ad Speciem ; fed Spccies non rcquirit malti Indiuidua , crgo nec Genus piultas Species.
vel illam
,
Minor
patct dc Solc, Phoenice,
vnde
:
ad multa. Necqu£ricur,an
natura Spccici
eiti
^cd
ti
non
finc
A.applicetucintentio Gencris,cuiapplica-
rctur
fi
C,D,
niultis naturis ,vt B,
applicareiuc
refpedu illius naturz,(cilicct A. Et fic intelleda quzftione , neutrum membrum pofitionis eft ad propofitum. Item , non vidctur v.cra , quia impoflibilc cft aliquid eflc aptum natum dici de pluribus ,nifi illa pluca ab intcllcd^u pcr diuerfas Species apprehcndi poflint; fed fi fic poflimt concipi , crgo
intentio' Speciei
adu quia ifte cft , qu6d
plures Species generis funt ip
adus naturz , inquantum
;
dicitur Spccics
aftu concipiaturab intcllc£luperSpeciem intcl-
fecundum hoc
ligibilcm; quia
fit>i
attribuicuc
Dicitur , quod non eil Hmile , quia de ratione Generis efl: diuidi per difFcrentiasoppofitas^quz cum Gener(p condituunt ad minus duas.Spccies:
ribusdifFerentibus.Spccie ,crgo plura difF-rcn-
iKm
lius
eius dcfiniiione zqualiter poniiur
Speciei
diffisren-
numere acqualitcr ponitur in dcHnicione
Speciei
ficut diffirtntibiu Sptcit in definitione
,
Generis.
Ad quzf^ionem dicitur , quod Genus fiue fumatur pro intentione , fiue p|ro illo cui applic^tur intcntio, nonrcquiric niultas Specics aAu, vel poteniia. Quod oftendituc de intcntionc Generis, quia illa rcfertur ad intencionemSpecici , vna ergo cxiftcnte Specie , erit Genus;
&
quia rclatiua funt fimul natura. Similitei: oftenditur de fundamento intentionis, qpiailludeftquid^atcrial.einSpecie : im-
aurcm aliquid cire fine fuo matcriacft Spcciem efTe , infi Genu$ modo ; tamen /icut Vniucrfalc rcquirit
f>ofEbiIe eft i
>
crgo impoflibile
fit illo
mulca aptitudinaliter: quia dcfinituc per *ptunn natum prtdicdri dt pluribm : Gc zd racioncm Ge-
aliquid eft
, fi
aptum natum
tia Specie, funt apta recipcre
non Hc autem Species defccndit in Indiuidua. Contra, squc enentiale e(l cuiquam , quod in fcd
:
igitur
illa
fi
aptitudu
igiiur
fi
aliquid
de pluv
przdicationcm ilad Gcnus:con-
fufficit
fimilis aptitudo participandi :
dici
fit
,
fufHcit ex parte
Genus adlu proptcr
talem aptitudinem , illamulta quz participanc ipfum apticudinaliter erunt a6ku Species ergo omnc Genus nnultas habct aftu Spccies. Alfumpium patet, quia zqualc eire fufficit vtrique cor,
celatiuo,cum
fini
:
fimul natuta.
Poteft igitut dici ad quzftionem,
tioncm Generis requiritur, quod ad:u Species, fed
quod ad
ra-
ruultas habcat
nonquz cxiftant aftujvel
potentia,
que
^xiftent ibus,&
nem
qu6d adlu habeant
aptitudi-
participandi Gcnus, quia talis adualitas cft
illorum inquantum dicuntur Spccics Gencrts.
Ad argumentum
in oppofitum
,
dicirur
quod
fimiliterSpecics ccqi^irit multa indiuidua aptitpdinaliter.
Per hoc ad argumcnta in oppofitum. Omnes audoritatcsintelligcndz funt dc aptitudinc,non de z(k\i , vcl potcntia. Differt autem aptitudo a
naturz tantum applicatur intentio Speciei,qu6d illi naturz, quz eftinhacnatura, adhucapplicatur intentio Gcneris,vr prius ; quia adhuc cum concipitur minijs habet dc intcllcdln , qu.ini il-
requicicur
qu6d
dicatut
etptitttdinaJittr
pluribiu Sptcit difftrtntibtu.
Nam
potentia.
fccundum
aptitudo
fc in aliquid
gnanria. Potentia autcm
eft inclinatio alicuius
,
magis non rcpuordo ad adlum. Po-
vcl
cft
reft igitur
potcntia effe fine apiitudine , vt pofgrauc cfTc furfum^ non tamcncft apium
lud
,
quod
Spccics
eft
DifFercntiam
;
&
,
& dcfcendit
ita eft
in illud per
refponfio ad propofi-
tum.
Ad fecundum
priuatione ad htJritum noft eft natttralis regrtffm . S ic nulli vniuerfaU , quantum eft ex fua forma , rc-
dicitur,qu6d non fufficit ad , pofle concipi ab intc]lt per eandcm fpeciem, per quam runc, cum eflcnt , nunc funt multz Spedes a&u ; qui at^us rcquiritur ad Speciem in a^u, quia tunc in eorum intelle6lu cadic Genus,
pugnat
ficut
flbile cft
ibi cfTc , quia repugnat ci fecundum fe. Ei apticudo eft fine pocencia , vc czcus eft apcus natus ad vidcndum; nHnlenim dicitur priuatum, nificum eftaptum natum habere habitum , fecundum Ari.
ftocelem in Poftprzdicamencis cap. de Oppofitis cont. 27. &j.,Kietaph. cap. de Pciuacione.
Non
eft
aucem
dici
poffibile ccecum vidcrc,
quiai
demultis; hzc tamcu aptitudo im-
27f-
quod tantum a£lu concipiantur pcr Specicin
Suftinendo primam pofitionem, dici poteft ad ptimum argumentum contra illam, qu6d fi huic
,
Mo4ui <5(firM.
intelligibilem ab indituduis acccptani Mjuando-
d(
neris
mtdm
'
fit,
imentio Spcciei,
;
4Ifit
primo re-
fe
& conHmilibus Spccicbus.
tihtu
Aftitud» ^uid.
funt multa ,de quibus
licet
fioribtu Spiciem
dtndi.
non
ponitur pro Gcnere. Item in alia conndaratione dicit
&
re^n-
vt quia
multa, quibus applicctur intentio Spccici, fed tantum vnum , fcilicec G. an illi nacurz , fci-
li MJfigntUHr
df(4
,
dicatur.
H Species przdicatur dc zqualibus cum Gcnece, interimitur qaod
amnu
^f
pediri poteft
efle Speciei aliciuus
,
&
&
& quando eranr. Aa
-^^ tfgumf-. '*'
Qusftio Ad tertiura ncgatur prima confcqucntia: quia forma Solis nata c(l cfTc in alia matetia, quam in qua eft> quantum eft dc fc , ncc tamcn eft aliqua
6.
5.
M*dm di-
undi.
XIX.
loy
in efwi, ide6 ratione totio&dicitur prxdicari
\\\
Vnde patet difFerentia pratdicandi inQualitatcm & DifFcrentiam , qux diuerfi-
tfuaieefuid.
ter
matcria alia , nata rccipcrc talcm formam ; quia fi talis argumcntatio tcnerct in aptitudine , (cmpcr cfret aptitado in vtroquc cxtrcmorum, &ita
tas prardicandi
fumitur \ diuerfis modis effcn-
di qualitatis
&
potentia
in vnocxtremo, non ; quia aptitudo impeditur i potentii , nid proptcr dcfcdum aptitndinis in aliocxtrcmo.
Contra folutionem quxftionis. Si przdicari 3 in^M»i,cft pra:dicare efTentiam permodum ef- Ccntr» ccr*^nntm. "'" fcntiac crgo h«c eft przdicatio in quid , Homo efl '
Nota, qu6d fimplicitcr teneri potcft; qu&d Genusnoncft aptum natumdicide multis,nifi quz concipiuntur ab intellcftu: in quorumintellcdu eft Genus, & huiufmodi funt Spccies
lapi^.
aftu,
&
fiiie
cxiftant
fcquitur
fic
,
,
fiuc poflint cxiftere
,
vel non;
qu6d Genus fcmpcr multas ha-
,
diffcrentix fubftamialis
,
vc
patet.
;
Itcm,fi prxdicari in ^uid, cft pracdicaie ef-
fcntiam per modum eircnti«,& illud non eft vniuocum rebus diuerforum Gcncrum quia necef;
fcntia:igitur
hzc
particula,»'»^M(V,non conucnit
rcbus diuerforum Gcnerum; crgonccGcnus htc definitum cft vniuocum omnibus illis Gcneri-
bct Spccics adlu.
bus.
I» eo quod quid diuidit Gentss a Differentia,
fentiam fubiedi , pcr modum cfTentiz , quod lapu , vcl aliud difparatum non przdicat circn-
Dico quod przdicari
in quid, eft prardicare ef-
Stluti».
&
(jr
communiter accidentibw.
Cap. eod.
tiam hominis
,
modum
per
ptzdicaturdchomine
C^V ^
T
S
XIX.
o
I
Vtrum
hac fArticula in qaid, conuenien-
non vidctur
,
quia illud praedicatut
i»^Mi
ad intcrrogationcm faftam petijMidy vt patet ex probationc Porphyrij tale non cft Gcnus hic :
definitum ; quia fiue quzratur de re , fiue de intentionc Spcciei, non conucnienterrefpondctur tamen pet Genus , vt denotat intentionem ,
&
Genus ficfumptum dcfiniturhic
,
vt
didum
cft
prius.
poteft conccdi , qii6d pracdicari przdicare cdenriam permodumcf^ fentiz,& hoceft vniuocum^IicctefTentia non fit
& ibi, ad przdicari vniuocc, quia przdi-
k Differcntia,per
Potphyrium,fed hoc no
Dijferentia enim fitperior prttdicatHr de Diffirentia
perfi primomodo, pcr Ariftotclcm y.Metaph. cont.45 .& non ficut Diffcrentia; quia tunc
inferiori,
perfcipfum defcenderct fuperius in hanc infcriorcm Differcntiam ergo prxdicatur fuperior de inferiori »'» (jnid. Item, ponitur ad fcparandum Genus ab Accidente, quod non contingit quia Accidens prxdicatur inquid quia in omni Gcnereeft reperirc
dico, qu6d duplex 4quzftio de Specie fumpta pro intcntione, ^"^ "i"*""*"*• fcilicct ejuid efl,8c ^uid pradicatur. Quid praMcatur cft propria quzftio in intentionibus , fic coneft
&
ucnicnter refpondetur per Gcnus , vt hic definituf. Vt quzrcnti cjuid pradicatur de Specie,, ben^ refpondetur Gemu. S\ autem fiat quzftio cum
;
Ctntlujit
V*Strif,
eft
i
.
& in ^uale
,
tanquam pet
pri-
mos
prxdicandi modos; igitur per illa defccndit Vniucrfale in fpecies , Genus autem non pra:dicatuf in K»/«.
ijuale
,
ris
§iuitlitiu,
(^
in moJ» frtdi
,
igitur in ^uid.
de fundamento Specici in
Ad fecundum
fuperior DifFcrentia
Genus refpcdu
cft
Contra quia ,
fi
fic
,
ergo in omni Gcncre funt
tria gencraliflima, fcilicet
Specicrum,& duarum
DifFcrentiarum.
Itcm fi DifFercntia infcrior fit Spccies ,ergo habet propriam DifFcrcnciam fuperiorem in fe, vt Genus , aliam DifFercntiam fuperadditam,
&
ita illa DifFetcntia pati
rationecrit Spccics,
& ifta habebit & illa alia Differentia non
refpcdlu fuperioris DifFcrentiz
aliam Diffetentiam
,
non
,
erit
,
,
&
ica nihil erit cognofcibilc ; quia deucnirc in primam illarum Differen-
tiarum.
Ad hoc igitut dicendum ficut di(ftuni eft,qu6d tota coordinatio Difterentiarum leducitur ad
cap. 8.
dens
Przdicamentum, Sed difFerentia fub-
eft
Ad
tertium principalcdico ,
,
qu6d
nihil
prz-
refpedlu cuius cftacci-
, fed refpcftu cuius cft Gcnus , vt celor non przdicatur de Subftantia in fuidt fed de albedine rcfpedtu cuius eft Gcnus.
Exhocenim
quod imporcat formam,pr2dicatur in^M4/;,fed cx hoc quod importat fubftantiam,pra:dicatur I.
,
quia tunc non fubftantia effet ptius fubftantia , etgo ficproccdendo , infinitz crunt piffcrenciz in Genere fub-
poteft effe in alio Gencrc
dicatur in cjuid de illo
>
Sfoti optr. "Tom.
infc-
riotis.
coofdinationem Specierum.
DifFcfcntia accipitur a parte formali,
ftaniialis pra:dica(ui in quale tjuid.
non
DifFerentia
przdicatur in^««'<^de aliquo, refpedu cuiuseft DifFcrentia , fed refpedlu cuius cft Gcnus , fed
& ideo pr^dicat clfcntiam pet modum informantis & qualificantis 6c ide6infM4/f.6.Topic. przdicatur in^M4/f abfolutc.
& Cicpradica-
cjuid.
quod
dicitur,
tum autem
Nota qu6d Qualitas qu^
,
przdicatur fundamcnturo Gcne-
ftanciz
,
HtfftrtnttM,
propria fundamejitis
Intelligcndum quod przdicari in^«iW,eftprxdicari efTcntiam per modum eflenti* , hoc eonucnit Gencri ; quia genus accipitur a partc maidco przdicat efrcntiara per modum teriali , fubftantis , qui eft madus efrentiac. Per oppofi-
&
Diftrunt
ifta eft
&
Topicorum. cap.74.
Porphyrius Diccndu, quod
conuenicnter ponitur,quia^rrf
,
tione exercita
:
;
habitudinem.
Adprimum argumentura
poteft: igiturfruftra ponitur. Probatur minor,
Ad oppofitum
eft
cari dicic
effe
Itcm.hacc patticula ponitur ad diftingucndum
quid, per Ariftotelem
iliis
Ad fecundum
re hic,
Gcnus
,
vniuoca;qiiiafufficit efrentiamfimilitcrfehabe-
Vitlecitacos qutH. 15.
QVod
illo
,
illo,
mejuid,
ter fonaturindefinitione Genertj.
quia non modotantum
efrentiac
nam
& communc prxdicatur decontentis & de cft manifeftum.
fupcfius
fub
;
F
3
Etenim
"^
.
.
.
Super Vniuerfalia Porphyrij
io6
& hoc fignificat
terminationero vltimx fornije,
^tenim frtncipium qutddam efi huiufmodi Genus enrum cj^uxfub iffofunt Specierum.
modum ^uid, & per fe d;(5tum.(k ideo fecundum Porphyrium pradicacur in (juid. Ratienale
pcr
aucem idem
Q_V
iE S
T
mx forma:
XX.
o
I
nominantis
ytrum Gentisfitfrincifium Specierum, P.
Thom.
Opufr.4%. Triia.i.cap.4. dr in i. d. 15 qutft.i. Art.i. Paulus Vcnetus eap.de Speeie. Sanchcz lib.^.qutft. Brafauol. fuper h»nc queft. Rodriguez Mcrinero c»p. de Genere qutft. 4. Suarez Tvm. i
i. loan. Ajig.
iiidem ,
Metaph.
ej-
dijp.^. quift. j.
rif.qujift.j.art.i.
Gcneris,
yH
difti. j.
Ruujus
tamen per modiun qualu &c de& ideo apud rationem conceptus ,
,
,
& diffcrentiaE funt exttanci.
Et propter rationes
cundum rem; tes torius
,
fmtius.
cipium,& principiatum; quia principium, piincipiatum diftinguuntur. Scd Gcnus eft
autcm fccundum rcm,
nihil aliud efl prater res
Icem,Genus prxdicatur de Spccie pcr fc , ha:c cft per fe Homo efi ammal\ fcd quod pratdicatur pcr fc de aliqiio , non eft diftindium ab illo, ergo cft idem fibi. Itcm, Genus eft totum refpc61:u Spccici , crgo non cft principium eius. Confcqucntiaprobatur;quia principiumcft fimpiiciusprincipiato; fed totum eft compofitius co cuius cft ; & Antc;
cedcns patec,per Auflorem in htera, cap.de Spc.cic, vbi dicit , Genut efi totum refpe£lH Speciernm.
Adoppofitum
Auftof in literaincomparando tcrtiam fignificationcm Gencris ad primam ,'vbi dicit , quc)dy?t«f Genmtertio mododi6lfim, efiprincipium Specierum ,fic Genus prirnomodo diSfum,
modum partis.Verbi
efi principium multitudintf.
Ad quxftioncm dicendum, quod fic,fumendo 6enu4 pio natura, in qua fundatur ipfa iritentio, non pro intcntione quod declaratur fic Ge:
,
iws cft eftentialc principium cognofccndi Speciem ; ergo eft cftentiale principium Spcciei. Confeqtientia probatur; quia definitio faciens fcire definitum
definiti,quod
do
,
cft
,
exprimit eftentialia principia Spcciei folura, proprieloqucn-
quia nihil proprie dcfinitur,nifi Specics.
Antccedens patct pcr Philof 6. Topic. Scd fcicndum , qu6d efTcntiale principium
trineipium
du-
fignificant parics
Spccici cft duplcx.
Quoddam fecundum
quod
cuiufmodi funt aliud fecundum racioncm,
eft
materia
,
pars rci in exiftentia
&
rationie
,
©•
partes fecun~
par- dum rem. ,
per
Genus hominis, pu(ccundum rationcm. Nam
gratia,
a fua prima impofitionc imponitur ad fignifican-
dum partem hominis
,
puca habens animam fenfiti-
;
;
fignificat
,
paitcm pcr
modum partis
,
&
ideo dc ftatua non potcft prsdicari. Per hoc ad ratiobes dicendum , qu6dnoneft Ad inconuenicns idemcrtetotum,& partem diuerIdeo dicit Boctius
fiiTiode.
quod Genus nitione vero
rattmes.
Hbro Diuifionum,
,
in przdicatione eft totum,in diffieft pars,
i^mpittii autemfic, quod Species
efi,
qua de
pluribt^ differentibtdi numero in ee qu&4 eiuidfit,pradicatur
fortria
:
rem,
Qjv c^«
&c. Cap.
,
5
s
T
I
XXI.
o
hacdefinitio SpecieiySpccits eft
difFercntibus in eo conuenienter data
.<*
Aaeiio'esc4p.deSpeeie.Okam
i.
Ldf!.
quac
numcro
quod quid ,fit
parteZog.eap. ti.
^in
textuali cap.de specie. loan.a Magiftris j«
Lt£. loan.Angli e^Brafauol./«^
.Mc-
lincro cap.^.de Specie difput.iJiueft.^. Rodrigucz qUeft. I. de Specie oM. 4. Fonfcca f Metaph. eap. ig qHtift. II. .
fed.
j.
Hurtado dijp.y Log.feB.
1. Ruuiusfi»/>.i/»S/>««*.
^ qutft.ii.fe3. Vide reconfitutKine Sptctei, ^ diftinQitwGeneri*
AacxCa queft. II. Logfeii.i. ccntiores
1.
tr Tnfferemit.
;
minato , quam Spccics importat raodo dcterminato, 8c hoc, fi illud nomcn imponatur ad fignificandum illam riaciunem , prout fumitur vel a materia, vel i forma. Nunc autem Gcnus , puta ««iwA/,noneftprincipium Spcciei , puta hominir,
ptfmo modo , fcilicec fecundum cffe; quia fi fic , tunc non verc przdicarctur de ea , ergoeft
&
principium Speciei,fccundo modo ideo fi hodebcat dcfiniri ( cum definire fit aftus rarionis)in eius definitione dcbet poni <*»fW4/ tan:
tno
quam principium Specici fecundum rationcni,& «quc
rationale, Et ficut in rc,natura materiae cxtraneatur naturae formac , ita quod neutrumeft dicibilcde altero, ita apud rationcm, intcUedus
Generis extraneatur intellcdlui DifFcrentia; , licct eadem rcs importctur per vtrumque. Idcm fignificat animnl,
^
pra:dicacur dc pluribus
Clrca caput de Specie^quacritur. An hxc defi-
quod imporrat eandem rcm , fub modo indeter-
enim
4T>ijferentin
inter partes
cft
&
Sptciti
:
ftatua;
;
cnim
WjftntitfU
modum totius
per
lofoph.y.Mccaph cont.45.
eas, cjMAfitnt Generis Species.
5-
,
idem Speciei i crgo non potcft cflc principium Maior pacet. Probatio minoris cft duplcx prima eft ha:c quia Geniu fecundum Phi,
Cenelufi»
& partcs fc-
uam quia tamen eam fignificac pcr modum rotius,& non pcr modum partis; ideo vcreprasdicarur de homine. Scd non eft fic dc parre fecundum rem quia a:s , quod cft pars materiatis
Speciei.
PtHor».
,
licet vtrumque fignificet partamen fecundum rationcm , fi-
ta animat, cft pars cius
&
fciendum , qn^d hsc
quia
partes
gnificant parces totius tes
QV6d non videtar, quia idem non eftprinnt-
eft
*<»/'.
de Qenere quift. j
fropam
,
eft diftercntia inter partcs rationis
Conirobr. »» Pnfatiene Ptrphy-
Comflat.
cum detcrminatione ylti-
fignificat
fcd
,
quod homo,
prjcter dcter-
nitio SpecTci, fcilicct
,
Species
tfi
catur de pluribiu numero differentibus
quid,
conuenientcr data.
fit
,
,
tjuapradiin eo
^uod
Quod non videtur
per Porphyr. qui dicit, quodGenw ,& Speciesfunt duo correlatiua , &• propter hoc neceffe eft in vtrorum^ue rationihus vtrifque vti.
Hic autcm
nihil poni-
tur,perquodhabeaturcorrclatiuum,fcilicctGcnus, ergo male definitur. Itcm, haec dcfinitio conucnit Generi.vt pater, quia fequitur, differentibtu Specie,eigo difFcrentibus numero,vt fupri. Item , non funt multae definitiones ciufdem, pct Ariftotclcra 6. Topicorum, ficut ncc multa; cflentiae
;
quia fi
fic,
noncfTet definibile ciim er:
go Spccies conucnicnter dcfiniatur fic, Gjuetponiturfub affignato Genere ; non conuenicnter definiturhacdefinitionc.
Itcm per hanc definitioncm
,
pontfiib Genere,
habetur.
T.
Argumtnta propartt nt' gaiiua.
QujEftio habetur, quod per fc
pcr feprxdic^bilis
:
non
cft fubiicibilisiergo
eft
igitiir aitcra dcfinitio falia,
quiaoppofita non infunt cidcm per fe. Diciturquod relaiiuc oppofita poflunt inefTc
cidcm
,
non refpcdu ciufdem ; quia
fed
fic
func
oppofita:fed prxdicabilc rcfpedlu Iiidiuiduorum, eft fubiicibilc
frintifmli.
bis dicitur relatiuc,quod eft contra Arifto-
feparatur.Spcclcs idcfinitione.
in litera, ihv.Non
Icem Specics non cft pratdicatum pcr Ariftocelcm I. Topicor. context.zo. crgo nialc dcfinicur pcr prsdicari. Ad oppofitum eft Porphyrius. Confimiliter
tem,
& contri, & obiici ficut fu»
dc definitione Gcneris. qu6d dcfinitio eius conueniens
Diccndum , fuprididum eft dedefinitioncGcneris. Ad primum argumentum dicitur qu6d Spe-
eft.ficut
,
ad Genus, & idco neceflc eftaliquam dcfiniiioncmeius dari , in qua poetiam ifta , Species efiqMponitMr natur Genus , fwh affignato Genere.A\\am autem comparationcm habet Species ad Indiuidua,non fecundumquam eft Genus,quia fic negat Porphyrius cap. de fpecics dicitur correlatiuc
dum quam
ditm
,
fcd fecun-
&
fi-
duplumjfcd cirentialiter,& per fe comparatur ad vtrunquc. Et quod dicitur (idem non bi accidat
refcrtur bis,)intellexit Ariftoteles
cft
quod accidens
non refertur ad fubie6lu,& terminu,
&
eft
autem
ficut innuic
ad inteUigtn-
intelleSim
&
intelligihile tunc non eft contra prxdida. Vel oportet diccre , qu6d idcm non refcrtut primo ad diuerfa,per fc tamen potcftrquia prim6 ad vnum.pcrfuam rationem:perfe veroad aliud, ;
fecundum rationcm fui Gencris.Rclatiuum cnim fecundum Genus,eft relaciuum per fc,quia includitin fuacfrcntia illud perquod rcfertur.lmpof^ fibile
eftenim abfolutum in fua efrentiaenentia-
fic Species fccundum fuampropriam rationem dicitur ad Genus; fecundum autcm rationcm fui Gcneris,fti!iccc
liter
includcrc relatiuum
Vniuerfalis
:
dicitur relatiuc ad
,
illa
de quibus
prxdicatur,quia<^iVi<^,conuenit fibiinquantum cft
duplum fecundum fe rcfcrtur fecundum fuum Gcnus ad/i^non eft camen omnino fimile.quia ibi
Vniuerfale
ad dimidium multiplex:
;
,
v.g.
fed
idc6 neceflc eft ipfara habere aliam definitioncm in coroparatione ad
correlatiuum Generis continet correlaiiuiim Speciei , hic non.Ideo prima definitio cft Spccici
Indiuidua.
propriafccundum fe,quia daturper
cftSpccies
:
Adfecundum di^um eft fupri,q.i7.
Ad tertium dicitur,qu6d eft definitio
,
vnius abfoluti,cuius fe , non func
indicans eius cfTc in
mul tar definitioncs. Specics autcm per
fe rcfcr-
tur ad duo.
Contra,faltem non habebit tunc nifi duasdetantum habet vnam in ; quia ficuc comparationc ad Indiuiduum , fic tantum vnam in comparatione ad Genus. Dat tamen Porphyrius duas in comparatione ad Genus, dicit enimj ^uidem ajfignatioyCciUcct prdelicari deplurihu*, &c. Speciei jpecialiJftm4teft,
£nitiones
Hm
vero erum jpecierum non jpecialijfimarMm
:
crgo ad
minusfunt duac alixprxteriftam. Hocconccdicur & dicitur quod fpecies potcft habere comparationem duplicem ad Genus vnam , vt ordinatur fub ipfo aliam vero vt Genus enunciatur dc Specie in propofitione. Primo modo datur ,
,
:
;
hxc dcfinitio Gtnere.
:
^/'««w
eft
Secundo niodo hic
:
fub affignato ponitur Species eft,de
^ua Gc'
in to ^uod^uid eft prtdicatur. Contri.Liber Pratdicamentorum immediatiiis ordinatur ad Librum Perihcrmenias , quam iftc, fed in Pracdicamentis non dcterminatur deincomplexis,inquantum vnum enunciartur de alio;
mUydr
quiatunc in Lib. Pcrihermen.fuperflueretdcterminarc dc Nomine,& Verbo, qua fignificant incomplcxa fub illis rationibu$:ergo multo minus definituc hic Specics » vc dc ca enunciacur Genus.
Hoc poccft conccdi, & dici qu6d cantum povnam definicioncm in comparacione ad Ge,
nit
primum
cius
correlariuum, fecunda datur per pofterius , quia magiseftad propofitum; eft enim propria Speciei
inquantum
Ad quintum
eft
Vniuerfale.
poteft concedi
,
qu6d
definitio
noneftdiftinftum vniuerfaIeaSpecie,feeunduro Adfexmm. quod hlc de Vniuerfalibus agitur. Vcl aliter, qu6d non prsdicatur in ^i
&
Adfextum didum
cft
quxft.ii. in foiucione HnhentMr hte quA/i'
primi argumenti.
Ad videndum quomodo idem referacur ad quunturj» Cod.MS. duo pcr fe,& hoc didum cft in folutione 4.argu- Anici»n». mcnti.fciendum quod idem non poteft rcfcrri,ad 6. diuerfa primo ; quia illud competic alicui prim6, De hee vid* quod compctit ei per fpeciemfuani; illud auccm DtSirem compecit fibi per fe, quod compctic fibi pcr can- qM*.ji. 19. fam in fe vnde illa dicuntur relatiua prim6,qu^ prtdienmimtornm. func huiufmodi fecundum aliquid intcllcdum eflentialiter inclufum in eis , ficut rationc fui generis. Sicut medicina diciCur relatiuc ratione :
fcientiae,quz eft eius
Genos quac
Probatio primi;quia eft ratio
eflec
rcfcrendi
dax
fi
iteratur in ca.
fit,tunc illa relatio
qu^ Idemntnp»-
vnum ad duo extrema, primo,
relationes cfrcncialiter
;
non eft primo eadem habitudo,fed
quia ad duo,
dum fc, eft habitudo , Tunc.ctiam idcm habercc duas definiciones ; quia per vtrumque relatiuum zquc prim6 definiretur : confequenseft falfum} quia cunc pofTcc cognofci pcr gnofciper aliam.
vnam , & non co-
Icem,cunc idem pcfTcc fimul
&
non
accipio enim duo correlatkia, fcilicct
&c. 'Quod aut dicitur 4//4 mcM non Iptcialijftmn-
C referatur ad vcriique.fi C referacur ad A xqu^
nun,fcilicec aliz nocificaciones,non diffiniciones;
prim6
,
&
cciaro
ad
fi ,
igicuc
F
cfTe
,
cum A 4
teft
A
eflc:
&B & ;
poilic efTe
finc
prlmi
rtftrri
duf.
relatio fecun-
nus,& cunc hacc ratio,fcilicec,f«« /'•«iVwryi^ Gt^to/cilicet dtejtut, «wr.exponitur per fequcns ,
&
4-
nontantum fccundum diuerfa fibijjccidcntiarcferturad Gcnus,& Indiuiduaiqnia tunc
celem j.Mec. Item ad principale,per hanc dcfinitioncm non
cie,extrema habere duas habitudines
fieun-
contra hocpoteftdici,quod
per neutrumdefiniretur,ficui nec homo,licct
:
&
Ai
,
Gcnas. Iliud rcfcrtur ctiam ad Indiuidua, per definitur in hac fccunda dcfinitione crgo
pta,vbi qnaefitum
frimum
comparando fpccicm fecundum quam comparaiioncm cancum ponitur vna dcfinitio. Ad quartum didum eft fupra. AdqHtrtum. diucrfitas poterit inueniri
ad Indiuidua
Adargumentum
refpedu Generis.
poflet hic argui pro,
Ad
quia fecundum quandam diuerficatem tStum, fecundum quid notificant fpccicmjconfimiiis enim
fpccies
idem
Ctnelufi^ JJtHtrU.
r.
Contrijfi definiatur conuenicnterpcr Gcnus, quia ad ipfum rcfcrtur , crgo pcr fercferturad
qu«
ft.
XX
*d
,
Super Vniuerfalia Porphyrij
io8 iitveJB.requitur
A
ad
ftente
7Jitm pettfi tfferri
ftrfi
ttdfli»».
qaod C relatum ad
athbovfcilicec
& Bjfitnul cfrct,& non eflet, quiaeflct
exi-
A.& dcftrudo B,non eflct.
Pfobaiio fccundi , fcilicet quod poflibilc eft refcrri ad diueifa non prjmo probatur fic, quia refertur prim6 , & per fe ad primura corre-
&
referri per fe i non prihi6 ad correlatiuum fui Generis: verbi gtwzmultipUx, SiC fubmultipUx referuniur; duplum dimdium refcruntur } fed duplum prim6 pcr fe refcrtur ad dimidium , pcr fe autera non primo zAJitb-
&
&
&
&
muUipUx quod eft correlatiuum fui generis , & non primum dupli , fcd primum muUiplicis : multipUx enim eft Gcnus dupli & fithmuUipUx eft genMS dimidij fuhmuUipUx poteft efle non exi^ ftente dimidio ; fed dimidium non poteft efle, nifi cxi&ente/ubmuUipUci.Scd idcm non poteft refer,
;
,
ad quascunque diuerfa , quia fi ad vnum primo , & ad aliud per fc non primo , tunc primum
ri
quod non pofler eiTe fine pct fe quam c contrario fine primo, & cor^
poflet clfe tale
corrclatiuo
,
fclatiuo.Primojquia relatiuo
mul
fequeretur
,
non
cflct,&
ceflario eft
fi
ptiis
& diftindis reiacionibtis contincntisrefcr-
tur contincns ad illa plura contcnta.Similitet di^
idem
latiuum,& poteft
camen plura contincncia formaliter; quia pro-
cendum eft dc patte diGto ad pluces filios. Ad aliud dico , quod potcntia a£biua cefercur
&
rclatiuum pritencia,foIum refercur ad agere : muin jfcilicet pocentia pafliua non poteft cfle fi-
ne pcr
fe correlatiuo
duplum cuius
per
eft
fc
&
diuiduis,qu£ funtpcr
,
fimul eflet duplum zd
Ad
tertittm,
fe correlatiuura. AiuSkori^
coturarium p3cec,quia fi inccllcifius dicituc ad intclligibile, idem bis diad intelligentcm
tas in
&
citur,id eft,a:quc prira6,vel aliter,tunc
omne ae-
cidens habecduo corrclaiiua,fciIicet fubicdtum
& ohieQium. Ad aliud qudd ad quid rcfcrtur Ge-p nus,& Species;vcrura cft per fe,& non prira6.J
UuctifqH»
Ms. Antfi4r num.
enim Sffciei plures hominei funt vntu homo. Cap. cod.
Participfitione
primo cor>
effe:
& dcftrueretur
ad deftrudionqm, perfe correlatiui potcft tamcn efle econtrario extrcmum /»bmultipUx fine dimidio ; cuius caufa cft-, ,
fcilicet fine
Genus,& ad Indiuidua per fe; vnde Genus,quod eft primum correlatiupm,non potcft efle fine In-
rclatiuum ; fed deftrudlo yA(^»>«//«^/iVi , quod eft per fe corrclatiuum dupU, Sc nonprimumdeftruinir duplum : ergo fi dimidium poffet efle, non dimidif
i
fi-
cflct:quia exiftcnte dimidio, ne-
exidcme /uhmultipiici
non primo
*
adtu potentisadiiux. Ad aliud duo, qu6d Specics primo refertur ad
poflet eflc fine per fe cor-
quod vninn extrcmum
lo.
pcim6 ad pocentiam paffiuam,inquantum huiuf- Ad fetund/tt modi,fed per fe,& non ptimario, inquantum po-
C^V
T
iE S
I
XXII.
O
Vtrum iftaJitijerayVhxxzshommzs funt vnus homo.
:
quiatfle corrclatiuum perfe, tantum ponitefle Gcneris , non ponit aliquid pofterius Gene-
&
fle
:
oranc enim fupcrius abftrahit ab infcriori:
poteft ergo
Sed atguitur in oppofitumjfcilicet, quod idem
8. frim»fib'u-
edefihmuUipUx fine dimidio.
duo per (e, quia idcm continens dimulta contcnta ; ficut vnus numerus continct multos numeros. Similitervnapotentia adiua refertur per fe ad agcre , ad pati, vei ad potentiampafliuam:fimiiitcr idempater diciturad inultos filios pcr fc. Item , ad quidquid dependet Genus , Spexries; igitur Specics rcfcrtut ad correlatiuum Generis,& etiam ad proprium correlatiuum , & ad rcferatur ad citur ad
&
Bteund».
&
vtrumque pcr Ttrtitt.
fe.
refcrtur ad Genus , fecunperfcad Indiuidua:Species cnim prsdicantur per fc de Indiuiduis , ponuntur in definitionc cius;igitur depcndetad ca , & non ponuntur ibi vt Genus ,ncc vt fubieftum;crgo tantum vt corrclatiuum , vcl correla-
Item,Spccies per
fe
dum Porphyuum,&
&
liua fpeciei.
9'
Adprimam ekitHioiiem.
Diccndumeft ad quxftioncm vt fupra.Ad prinon rcfcrtur ibi vnum ad diuerfa piimo , fedcontinens in communi adcontentuui in communi, & quot Species habet conti-
mum dico,qu6d
ncns fubfc,tot habct contenturo. Simihtcr dico dc patrc. Et cum dicitur , quod idcm numerus poteft continere
muhos numetos
intelligendum
de pcr
eft
,
vcl fundamentis
alia rclatio
;
,
quia paternitas
rclatio
relationis; fit
auc extremis eft
in
quod
dico
cxtremo
fe
non enim oportet quod vna fubiedlis
;
in toc ,
ficut
vno fubiedo,
& hliationes in multis filiis,tamcn quotfiliationcs funt in diuerfis
vno parrcjvelquod cet
fit
vnum
filiis,
eft
tot funcpatcrnitatcs in
patcr.Continens crgoli-
materialiter,
& fubieftiue in com& perfc, cft
parationc ad plura contenta primo
Boecius de Vnitate,^ Vno eap.t. loanncs Angl.Biafauolus,
^ Rodrigucs fufer h«nc queji.
QV6d
fit vera vidctur ; quiafcquitur,parcicii. pationc Specici piures homines funt vnus Argumenttn honio,ergo plurcs,&c.Anteccdcns eft verum,per propnrte af,
Porphyrium; ergo & Confcqucns.Probatio confequcntii.Quia nihil diminuitur ab aiio,nifi ponatur ex partc eiufdcm extiemiifed participatiene /peciei ponitur in Antccedcntc k partc fubiedti, vnus non ergo vmu non diminuitur in Antece-
&
:
dcnte.
Item , quando aliquid fe habet ad aliqua fimfecundum quid , fi addatur fibi ali, quid dcterminans iecundum quid , ftat tantutn pro iIlo,fed vntttfe habet ad vnum numero,Cimp\iciter,& ad «/««»» j^mV,fecundura quid crgo cum fibi addatur in propofiro noracn (pccici, fcilicet i)omo,tAnium ftabit hic pro vnitate Specici, fic
&
pliciter
:
&
ergo firapliciter eft vera. Item fecundum Ariftotelem y. Mctaphyficas vniuerfaliterfecundura quod aliqua habent in aliquo indiuifionera , fic funt vnura ; plures homines in horainehabent indiuifionem; quiaforvera propofitio
eft
ma
:
hominis vniuocc
incft cis
,
ergo funt vnus
homo. Iccra
,
vccrquc iftorum
eft
vnus
Komo
,
ergo
plures homincsfunt vnushorao. Antceedcns eft
verura,quia vterque iftorura
cft fingularis.
Pro-
batioconfequentiac, quia oppofitumconfcquentis fcilicec tantum vntu homo, e/i vnm homo , non ftac
cum Antecedentc
,
fcilicet vter^ueifionimefi
vntu homo,ciuiz ibi attribuitur vnus homo , fubiO6lo,ad rainus produobus.
Adoppofitura, fi plures homines func vnus horao : crgo per conuerfionem fcquicur , vnus homo eft plures homines,confcqucns cft falfumj quia fua conrradidoria cft vera,fciliccc««AWAatno efipiures htmines.
Item,
firmstiua.
»
Qusftio
'
Icem in fubie^lo , 8c prxdicato accipitur idem fub oppoHtis modis , qui non funt fepatabiles k k Hgnificato , fecundum quod Hgnincatur per iftas didione$,ide6propoiitio falfa. ^* Ti!ArU
Adquasftionem diccndum qu6d tmmpotcd *ccipi categorematicc
ciamemis,
&
,
&
fic fignificac
diffcten-
ficde eo loquicur Ariftotelesf.
&
&
idem contex. u. <^4. Metaphyf. tcxt.8. cunc diuiditur ab Ariftotele ibidem 5. Mecayi$mm mnl' phy ticz in multos modos , vlcimo autem incM tifU». Vh9 ponantur quatuor modi , ad quos umnes prccedentes reducuntur , fcilicet vmm numero, vnum proportione. Si xmumfpeci* , vnumgenere , VHum categorematicum fe habet xquiuocc ad hzc quatuor , tunc fumpto vno fic , adhuc diftinguenda eft propofitio penes xquiuocationem vnius categorematici, pro tribus fenfibus eft vera i fcdproquarto eft falfa,fcilicet pro vno
XXIII.
109
prxdicacum i pluribus fumptis per mQdum plurium , quod ibi affirmatur de pluribus fumpcis permodum vnius; quiaibidtuifim»huic, & illi (eftenim fror^Mo fignum diuifiuum) hic coniun€tam in ambobus. Vel poteftconcedi , qu6d ftant fimul , tHntum vnm homo eft vnm bomo 8c vter^eftvnm homo; quia cnim frrr^M diftribuic pro fuppofitis diui,
fim , non exctuditur aliquod fuppofitum hic, t*mitm vnm homo , fub illa rationc , quia pro eis diftribuitWCT-^f.
&
Differentm verh eommu»iterfroprie,&
Qjr>ESTio XXIII.
&
numero. Si autem
Vtrumfrima diuifio Differentiajit ,
ficuc fortc verius eft
,
vnum fe ha-
hzc quatuor , vt ad fimpliciter & fecunJum quid , quod vidctur ex didtis Ariftotelisj. Metaphyficz context. 1. vbi dicitur , qu6d Ai vnum munero , fiquitttr vnum Specie , c^ vberius bec ad
Cencre
fitS'
Ca^i^.
git frofrie iicitur.
conuentens.
,
,
(^ proportione ,
minor ratio
vnitacis in
& non «coff«mo,quafi
fic
vno Specie , qukm nume-
&Genere qukm Specie.Tuncdicendum cft, qu6d propofitio eft falfa , vt vnum eft caccgoremacicum quia cum hic nihil fibi addatur conro;
,
Albertut traB.^.emp.i.Gktra i.fMrt.L»g,e»f.xi.Ctiet.eaf. it Difftrtnii». loanncs Angl. <^ Braf. fuptr h*ne qutft.
Conimbi Jne»p.deDiffertnt.fM*fl.i. Complut. Difftrenti» qutft.i. Sotusf.t^.
Ruuiut eaf.dt
dijp.y.de
Differntt.
^utft. 1. Meiinero t»p. 4. d» Digtrtnt. di^nt. 1 qf*ft. i. Rodriguei ^utft.i.d* Difftrmti» «rr. i.Didacusa 1 1 s v .
dijput.t.ijutft.^Ctbci.diffut.^. Wb^.i. A\ietia.qu»ft.iu Li>£.fta.4.
;
f
ccahens ad vnicacem fecundum quid,ftat tantum pro vno numerOtQ^Qi. cft vnum fimplicitcr. Aliccr fumitur vnum , vt cft (yncategorc-
macicum ; & ficdicit modum incelligendi tcrminumjpro fuppofito determinato.indetetminatc tamen , & bomo fic fumptus pro fuppofico, non ineft fubie£lo. Ide6 fic propofitio eft falfa, nihil cnim eft in fubie£^o , virtute cuius poflret vnus
4. argw "^***
M
homo confundi, & accipi
pro diuerfis;quia copulatio non confundit ; quia tunc hxc eircc vera in fenfu compofito,
homine.
Ad rercium
dico
,
cia, func indiuifa in
qu6d non valet confequenhomine , fiue in forma ho-
: ergo func vnus homo > vcl homo indiuiquiain Ancecedentefignificatur^omo.vt habens racionem decerminationis refpcd^u vnius, fed in confequcnce,vc decerminabilc. Ad quarrum dico,negando confequentiam. Ad probationem dico,qu6d iliud quod ponicur loco confequencis.fi fic vnu.vc hic , Ifte,(^ ifte fimtvnm homo : eft vera in fenfu diuifionis , liccc non compoficionis : non cnim habet pro oppofito , tuntum vnm homo , fed hanc , non pbtres , quz benc ftat cum Ancecedcnce ; <^aia h^c negacur
minis
fus
i
Clrca capitulum de DifFerentia.qujctitur primo Anhtc diuifio :
trirna dijferemia
communiter propric
in difFetentiam
,
,
,
i.
Argument» magis profrtt nt-
fcilicet
&
ftOfiic,fitconueniens}Qnod non vidctur ;qiiia noneftdiuifio generis in fpecies. Gcnuscnim
t*'"*^'
«que proprie dicicur de fpecicbus. Ncc totius in pattcsintegrales; quia totum nonprxdicacur de parcibus talibus, fcd diuifum hic ptxdicaturdc diuidentibus.
tunc hzc vox tria
&
,
Ncc vocis
in fignificationcs
;
quia
prim6 importat illa non fequcrccur ad diuidencia nec efrec ,
dijferentia
,
,
definibile;quiazquiuoci non pic.cap.i.
Nec
eft definitio.(S.To-
eftaliqua diuifio per accidens.Pa-
tct,quiainomnimerobro diuifionis intclligicur per fe diuifum,quod nunquam accidic in diuifione per accidens. Irem,hxc diuifio non eft per oppofita. Tumj quia
eft
alteri
membrorum vnum vni vnum membrum fe-
trimcmbris : ergo aliquod
non opponitur ; quia
t.incura
Tum ; quia ad quituraliud, fequiturcnim difFeruntmagis proprie : ergo difFerunt communitcr. i. accidcnte opponitur.
aliquo. lequituretiam
,
differunt proprie
communitcr ,& etiam fequitur,
difFerunt
, ergo magis
propric;ergo propric. Confimilisdubitatio eft dediuifione,quxponiturad declarandum definitionem Generis,ibi; Eorum
dc pluribu$,prxdicatur propri^, quod dc vno folo, communiter ; vnum etiam meuibrum videtur vniuerfaliter de diuifionibus, fequiad aliud,
&
pcr propric,& communiter datis. Ad oppofitum eft Porphyrius.
Dicendum , quod tales diuifionesfiincbonx; quia funt vocis in fignificationes , non vocis xquiuocx, pencs primum modum xquiuocattonis;quiafic xqniuoca prim6 imporcanc mulra, fed pcnes fecundum modum ; quia vox fic xquiex impofitiouoca fignificac vnum proprii , ex vfu ficuc ne ; aliud vcr6 tranhimptiuc , dicicAriftocelesi. Elenchoruro,cap.i. Secundut
&
&
modm
t. Ce»tluft».
,
Super Vniuerfalia Porphyrij
iio modus
efl e.x
Ad
Aivfumen-
runt : ergo funt multa
eo,qu<)ifolitifHmu6ficdictre.
priniuni argumcntUiT), pacet
quod non (e-
quitur ad diuidentia, neque definitur vt xquiuo-
& po-
eui"n,redfumpta in vno fenfu vniuocaelt,
teft definiri,& efTe principiuro confcqucntiae.
Ad
quod rocmbra funi oppo-
feicundujTi dico>
Ad oppofitum
Ad primum
gis propria prte
,
:
& v\ii^^nonmtigis propria, tjutdampro-
ejUAdaru communiter
:
8c fic vniucrlaliter
om-
nis diuifio non bim«mbris rcducitut ad bimembrem. Alia auiem membra pofita funt membra fubdiuifionis & ponuntur proptcr brcuitatem, loco diuifi in eo,cx hoc quod diuifum cft vnura ,
,
membtupv
Ad fecundum contra hoc debcnt imclligi fub
quod membra
&
nuUum fe-
fic
Sic etiam in diuifione feqycnti,
quitur ad aliyd. 8c
di :o,
prqcjfiojje,
quxdam differentia facit alteratum quacdam membra non funt oppofita, nifi fuma,
aliudjqujc
tucaltcratuin tantum.
eft
enim Socrates k Platone alteritate, kfe fene , vel iatnfuero vel iant 'viro. Cap. eod. ipfe
,
Qjr^STIO XXIV.
%.
opponuntur «
te
Non idem, quiacunc ha;c a&tm2.u\iz,Socrates fen
:
Ctnclufi»,
fecundum zquiuocationem; quia fumpto
;
men differentia
proprie , vel magis propric , cft propofitio falfa, vc patei cx rationciftarum diffcrcntiarum.
Ad primum argumentum
&
alhtimeff,
Porphyrius.
Dportet extrema relationis nDiffert
,
Item,arguitur rationc fic,Circa ens immedia-
diftingucndaeft
principalis dipifionis.
ficut fequitur
tur ibi,crgo confequentia bona.
fita.
contra hoc dicendum ,qu6d habct rcduci addiuifioneni bimembrem,fic ; Differentiarum (^HaJ^m magU propritt : ejUitdam non ma-
;
Probatio tertiz confequentix, quia ab infeiiori ad fuum fuperius tcnct affirmando, qucmadmodum a detcrminationc non diminuente fequitur ad dcterminabile, fic argui-
ergo coloratum.
rationcm rcfercndi
&
,
qnia prius,& poftcrius,
poteft dici
cffe in adtu
,
,
quod quoad
^**^
primum
/"«'V''»^^'
nonquoad cxiftcntiam: non fimulexiftanr,
licet
tamcnfimul funt fccundum rationem,quareferuntur :nam quando prius cft fubracioneprioris,pofterius cft fub racioncpoftcrioris,licec tunc
non
cxiftant.
Alitcrpoteftdici
t4nh<£cfit
quod
,
Socrates ptier
,
non
cft
perfe extrcmumhuius relacionis,fcd Socratespuer
a fcipfo puero. Commenmoi fuper aol.fiiper
hnim
hanc
c»p.de
ijiuft.
differ.
Rodtigues
Toannes Angl.
^ Brafa-
in recapitulatione textu*
differens; quia pcr fe cxcrema rclarionisa:quipajantiae,nominanmr codem nominc ijlius relacio-
nis
4rrument» fri p»rte ne£*tiu».
/"^Vasriturcirca primum mcmbrum diuifioV^nis diiFcrentiiE , an fit hacc vera , Socrates
Quod non videtur;quia duo extrema in adu quia fi fit,
fenex diffm afeipfo puero. rclatio requidt
fuum
fubiciluin
;
eft
;
&
fi
hoc,ieius correlatiuum
cft,quia reiatiua funt fimul natura. SedSocrates
fent;x,& Socratcs puer acijbU;
non
ergQ differentia
,
(
non
funt fimul natura iu
quaedam) oppofitum
qiiae eft rclatio
eftinterilla, vt extreipa, cpius
nptat illa,propo/jc,io. Iteiji
,
crgo non
fi
idem
fibi
pucro
,
crgo noij eft idcm
fibi.Prima confcquentia patet,quia ideiH,
ferens opponuntur,ergo ad
& dif-
ynum fequit.ur ncga-
tioalterius. Probatiofccuncjas confequentiar.negatio inantccedente, negat idcntitatem vniuerfAliteticrgofequitu;:
a
fc.ficii?
n^atio
identitatis
a fuperiori,ad inferius
cjufdem
negandQ,& hoc
tantum fi,gnificac confcqucns. Item fcquitur , Socrates fcncx diffett ?
fc puplo evgo Soqr.it,e5 fcnpx , SfC .Socrates puer diffclunt , crgo Socraccs fcncx , 6^ Socratcs pucr funt :
multa
:
&
vltra
rWgo
multa. Confcquens
Socrates
cft. rglftjjn
& Socraces fun^ & primum
:,prgQ
Antccedelis. Pri?baiio primce- confe,<^uejjti2':
cnim fequhur in.omnibus
non
Sequitur ejiim^Socratescft
firailis
Placoni
,
ergo
eft
pcr
quia pro
fc
fimul
cum
codcm tcmporc
valet,
Non efl idemfihi puero :
ergo non efi
quiain prima, negatur idencicas rcfpedu in fecunda vcro , relpcftu terinini fubftantialis , qui importatur ^et fihi, quod eft rdatiuum rcciprocum , & in hoc fit faliacia Confequentis , quia ad diuerfitatcm accidentalem , non fequitur diuerfitas fubftantialis, fed ecomierso. Scd (i \yfihi,in Confequente refetcrmini accidentalis
:
Antecedenscum determinatione,fciliceihoc
totum, SocrAtesfinex , tunc patet confequentiam iion valere ; quia in Antccedente,& Confequcntc, rcfpccludiucrforumtcrminorum accidentalium , ncgatur identitas. Vndc quod hic affumitur in probatione, quod in Antccedente negatut identitas vniuerfaliter , falfum cft ; fcd taiitul» rcfpedu huius x.cm\\m,Socrates. Ad tertiura dico ,*qu6d negatur prima confequentia, propter negationem inclufam in diffcrt, vt patet in aliis,quia hasc cft vcra
ah,emni homine homini; l\xc
,
tamcn
difffrjttft tC\cnt
,
Socrates differt
ficut Socrates non eft
h.xc,
cft falfa, Socrates
idem «mni
& omnis bome
Socrares& omnus homo two fitnt
i4*m.
Ad ptobationcm
dicitur,qu6d tenet ini;elari-
uis 2quiparanti«,vbi
dc
firaili patetjfic
noaincluditur negatio > vt eft de differcmia.
non
Socratcs&P.i4.t,
talem confcquencraiu«,inifi proptcr h6c , qilod rcrrainus praccedens ipftrra,&fubfequens, diuer-
tiaefi fpe(.ies,mu!tiuidiiiis, per Ariijtotelcm j. &;
fam habcnt fuppofitioncm, vndc
Mccaplvcontcxt,! o.t i.& I7.feqyij:ur;e«gq
i
o.
difffi.
»
idem Adftcaium,
fihi;
fic
yclfitiuis aaquiparajiae.
;
Ad
rat
SocrAtes fenex differat a fcipfo pucro,
eft
autcm cxtrcmum
hoc differens ab ilIo,& illud ab ifto. fecundura dico , quod hsc confequentia
eft
j^
illud
,
Socrate fene differente
qudjl.Vide citacos i]u*ft.Mtteedenti,
Contrahoc.Ncgatioinclufain
differt, nontol-
lit
tcnet,obfeciiata
CAd
cum.
jid ttnium.
.
m
Qu^ftioXXV.&XXVI. ciim difert. Sed in fingularibus
non
refcrt prac-
fioncre.vel poftponcrc negationcm,pcr Atittote-
cm
2.Pcrihermcnia$,cap.i.crgoiniliis,cumi^/-
^rr.bcnc tcnct talis conlequcniia. Ideo poteft concedi illud vltimum Confe
lcm vnionem extremonim;fed hscc eft \cxz,yinimal ejt rationale ct^o pracdicatum non tantum ineft fubicAo in potcntiil. Adoppofitumeft Porphyrius. Dicen^um , quod Spccies abundat ^ Generc in differentia quia dehnitio cxprimit totum per •,
;
non
fequitur, ergo Secratts dr Secrates/knt multd\
fe
quia
determinatio in Anteccdente refpcdu przdicati,diminuit ^ Socrateabfolutc. Idc6
ptimo definiio , fed definitio conftat ex Gencte,& DifFcrentia crgo DifFcrcntia cft aliquid dc per fc inlclledu Specici & non dc intclledu Gcncris-,quia fi fic Gcnus per fe prxdicaretur dc
talis
illa
non fequitur , vt fupcrius ad infcrius , fcd vt fccundum quid.ad fimplicitcr.Similitcr in illo coniundo fumitur Socrates fccundum accidens, quia fecundum rationem alicuius quod fccun,
dum
rationem
prxdicati
talis
abfolutc fumpto,
Cmt prxdicatis
cft fibi
fiue fubicdis
,
iun^is ad diuifa menias tcxt. z.
extraneum
& in didJis fecundirm accidens, non
,
tenet a con-
pcr Ariftotelem in
,
i.
Periher-
non conueni-
intellcdlum definiti; quia alitcr
tet
;
,
,
difFercntia,vel econucrfo
:
quorum vtrumquecft
falfum, Sc nugaiio cfFct in dcfinitione; qnia po-
ncndo rationem Gcneris , & DifFcrentiac loco nominum,idem bis diccrctur:ergo Specics abundat,DifFcrcntia k Gcnere.
Ad primumdico,
nere.
efi
fibmidt Species a Ge-
(^ufi.
,
Cap.cod.
XXV.
QjTiESTIO
^d arpt-
quod^/^iw/i/iw.eftdHplici-
fccundum contincntiam adualcm,vel poterrtialem , fiuc fecundum indifFcrcntiam , & tcr,fcilicet
fecundo modo,Genus eft in plus, vt vult audoritas addudta, Spccies ver6 alio modo:&: ide6 ficabundat a Gcncre. ifto
Vifferentia
} Ctndnfie.
mtnt». tfft in
<^
plf,
dufiiti'
tir.
Ad fecundumdico, ficut diAumeft;quia ficuc compofitum naturale habet formam inpotentia a mitcria inquantum materia eft in potcntia per fe ad formam,& idco quando materia cft, cft etiam forma compofiti in potentia formam autem habct compofitum in adu ab agente quod ,
K>in^nma>
definitio T>ijferentitt ifi^iltcety
:
qua Spccics abundat a Gcncrc,
,
adu inducit formam in matcriam
Jit conuenienter data. loannes Angl.Brafauol.o* Rodriguei /«/«• bxnc^Htft. Vidccitandosf.17.
QVod non videtur Jit^mtnta fr»
partt
m*i»tiiia.
alio,eft in plus
Species
,
,
quia quod abundat ab
illo.Gcnas eft in plus.quam
& non cconuerfo
,
per Ariftotelem in
Pr.xdicam. cap. de Subftantia, vbi dicit. Animal fltu cotnfleEiitur, tjuam home, crgo,&c.
Item, Si ficquxro , ^ quo Specics habet diffetcntiam,non a nullo,quia ex nihilo nihil fit:non a fc , quia nihil facit fe cHe in a6tu. Si igitur hafed hoc eft in be.-it , ergo habet hoc a Genere conueniens proptcr duo. Primum eft, quia tunc non abundaret in hoc a Gcnete , cum vttumque habeat illud.Secundo , quiahabcret tunc Genus ;
cnim ratione vna Species habet vnam diftercntiam a Gcnere pari ratione, in fe contraria:qua
:
aliaSpecics habcbit aliam difFcrentiam
pofitam; ergo vtramque habet
,
fibi
op-
ergo oppofita
fi-
nnil.
Dicitut hic, ficut Porphyriusin lirera refponSptcits habet
dere videtur,
difftrenti»m
Gcnere
k
in potentia
Gtntri,
,
quod Species habct difFcrentiam i
& ita Genus
habet illam differentiam
potentia habct DifFerentiam a Genere , quod proportionale materi^.
Ad primum
cft
contra hoc , concedo-, qu6d Spca<5tu a Gencie,
habent DifFercntiam in quia nec Gcnus illam habet adu.
cies noii
Ad fecundum poteft dici,qu6d non eft inconueniensoppofita in zdiiincffe cidem Genere y\icct fit inconucnicns dc eodcm numero. Vcl alitcr,qu6d/>orm»« nondicitur hic.ordo ad adum ficut fumitur 9. Metaphyf. context. :
2.& inde;fed potemia dieitur hic.indctcrminatio, ficut pcroppofitum, adus proprie detetminac aliud,
&tuncGenus habet
indifFcrcBtias in po-
tenfia,id eft,indeterminatc,& ifto tclligitur propofitio illa,qu6d ducihilii efi
modo non in-
Omnii potentia
re-
ad aSlurn.
Pcr hoc ad aliud, concedo enim qn6d haec eft vetz^Animal eftrationale. nam fua conttadidtoria cft falfa fcd non eft vcra vniucrfaliter , non eft cnim inconuenicns aliquid prsdicari verc dc co, quod eft in potcntii ad ipfum,id cft.indetcr;
minat^
fc
habet ad ipfum
,
& hocpatticularitcr,
non vniucrfaliter.
,
primum inconueniens
:
quia illud
Definiunt autem
abtmdare dcbet intelligi,quoad aElu hahere.
Ad fecundum
dicitur,qu6d noneft inconuc-
Contra primum,A nullo poteft aliquid verius haberi , quam ipfum illud in fe habeat igitur \ Gcnere non poteft Species haberc veriiisilifFerentiam illam quam Gcnus habeat illam fed Species habet illam a£tu , Gcnus tantijm in potcntia ergo Species illam ^ Generc non haber. Contra fecundum , Omrvis potentia eft redu;
:
adum
infunt Generi
,
:
igitur
fi
oppofita in potentii
poterunt incftc adu,quod
eft
im-
poffibilc.
Item contra vtrumquc fimul , lUudquod tantum incft alicui in potentia.non pracdicatur vcrc de illo cum hoc verbo,«/?;quia,r^,denotac aftua-
Cap.cod.
An Dififerentia^ojfit definirif
:
,
& hoc mode,
Q^v^sTio XXVI.
niens oppofita fimul incfte eidcm in potentia.
ad
Spccics in
tantum Specics autem adu. Nec fe-
quitur tunc
cibilis
fic
:
loannes Angl.Braf.;^ Rodrigucs/M/rriMMr jMjf.Vidc citandos qutfiion* ftqutnti,
Q*V6d non videtur;quia DifFercnti* non eft
|^
enim cfFct procederc in infinitum: omne autem quod dcfinitur,habct DifDifFcrcntia,
fic
fcrcntiam.Item.fola Specics dcfinitur; DifFercntia
non
cft
Species.
Ad oppofitum eft Porphyrius. Ad quacftionem dicendum qu6d DifFerentia ,
potcft definiti
,
quia habet Gcnos
,
fcilicet
Vni-
uctfale>
CntUip».
Super Vniuerfalia Porphyrij
112 iicifale
,
quod per aliquam pcr
fc
DifFeremiam
dcfcendit in ipfam, vr patebit in folucionequsftionis fcquentis.
Ad primum concedo qu6d ,
Adtrgum.
eft Difterentia
DifFerentia:
non
rcfpcdiu cuius Dift^erentia habet
,
rationciin DifFerentia:
fed potcft haberc DifFe-
:
rcntiam,rcfpcducuius ipfacft Species:fjcuthoc,
quod eft prxdicari in^uale , per quod conftituitur DifFerentia in fua Specic, ficut hemo pei ratienale.
Contra, tunc DifFerentia refpeSu
non eft
DifFcrentia;quod
faiio cft DifFercntia
eft
;
&
ftoteles 6.Top.cap.4.
quia neccf-
Ad oppofitum eft Porphyrius.
crgo refpedu ad
Dicendum ad qu?ftionem,qu6d
falfum
& per fe
,
alicuius
habet corrclatiuum, vc pacec ex prsdi(Stis;nec ad Ptoptium,Tci Accidcns,quod eft manifcftum. lcem,Omne definicum , difFcrc Spccic ab aiiis» per fuam dcfinicionem , difFercncia aucem non przdicacum fignificadif&rciqaia fubiedun^, curfub oppoficis modisinfeparabiIibus;qui caufanc falficaccm.Item,Porphyrius ponit alias dcfinitioncs; ergo vel illas non valent , vel iftanon valet;quia VniHs tantum efi vna definitio , pcr Ari-
,
qnodcunquc non poterit illud tollcre. Conccdo, quod DifFerentia vt ^uidm fe non eft DifFerentia vt modfu, tamcn nccefFario eft DifFcrcntia , vc ^uldyCic fpccies eft modus cius. Ad aliud concedo quod DifFerentia eft Species. ,
DifFerentia cft
duplex , quaedam vltima , quzdam intermedia. Hasc dcfinitio conuenit DifFercntias incermedia: vniuerfaliccr,&: cft vera definitio:ponuiKur
Genus
ibi
,
enim
& DifFcrenciaipfius Diftercnc)«e;quia
DifFercntia Specics
eft
Conelup» Dtifiorit.
Differtnti» di4plex.
refpcflu Vniuerfalis, ficuc
deGenereprius didtumcft; quiaVniuerfale per DifFerentias fibi additas in ipfam dcfcendit; quia
quA defdimbus Aifferentibus Specie in eo ^uod quale ftt prxdicatur.
Differentia
eft,
diuifiua; fupcriorum,per fe func conftitutiuz inferierum,quia per illas fuperius determinatur ad inferius,camen non eft dcfinicio,DifFerentix vni-
Cap.eod.
Q_y^s Ti
XXVII.
o
&
illa: per fe diuidunt Vniuerfale, ipfum ad Differentiam contrahunc. DifFerencix aucem per fe
ucrfaliter; quia
An haec definitio fic conucnicns,D//^
non
dam Subalterna,& fererftia pradicatur de plurihttj dif-
ferenttht^ Specie
«;
rentia fic
quale. Auctroes in
^
cap. ie Differenti».
pnruue
q.
vnica de Differentia. Tatt. e.de Differentia q. l Conimb. Bsif. /uper hane f.t. de Differ. art.l, loannes Angl. ^u*fi.Hatiiio dijp.g.Leg.feB.i Metineio,5oto,Tolctus, Rodrigues, Fuentes; R-Uuias , Louanienfes.Fonfeca,ViI.
^
alij
Contr^,
i.part. Leg.eap.f^.
ilia
,
fic eft
da-
DifFe-
defcriptio conuenicns DifFc-
DifFcrcntia vltima
ni Ci pet differemilttn numero
:
ifta. ,
non dcfinituc
etgoeftaliud Vnir
ucrfalcabifta DifFcrentiahicdcfinita, ficut Species eft aliud Vniuerfalc a
aliud diffcrentia intcr
Gencrc hon cnim eft Specicm , nifi in ,
Genus
differemibw fpecie, 8c nurnero:
coibniuniter cap.de Differentia.
& qua-
& quaedam intermedia,
vicima,
rencix intermediz.cniufmodicft
Okam
in expefitiine tap. de Differentia. Albcrtus
.lalpandus,&
quidam
quod cft aliqua
,
ficut eft aliqua dcfcriptio
ta de Specie Spccialiflima tanttim
eoquod
i?i
DifFercntiaj vltimae. Sicut
enira cft quxrdam Specics Specialifiima
&
quz duo
confimili-
habcnt circa prtdicari in ^uid , & in ^uale: cum igiun pradicari in quid, faciat duo Vniuerfalix.etgo pradicariin quale,d\ii duo. Item , fecundum nullam vnam definitionem DifFcrencia. conuenit DifFctcntia: intermedia: vitima: ; qiiia in ilia dcfinitione oportec habere pradicari deplurihiu in quale , & non poccric poni differentihtu fpecie , nec numero : crgo aequiuoce conuenic iliis,ncc illud cancum depluribns in cjuaie fufiicic ; quia^»n^ma:quiuocc conuenit pbtrih>*s Jpecie,8c numero,ficut vnum a:quiuoccconuetcr fe
I.
QVodnon
vjdctur
;
quia dcfinitum excedit
pr» pnrie nt-
dcfinitionem ; prxdicatur enim dcfinitum de vltima DifFerentia, complctiua Spcciei , Sc
l0tiU4.
ntsn definitio
Argumnt*
&
;
quiailla DifFerentia
tantum
ineft
Specici fpecialiflimac,& eius fuppoficis.
Item , definitio excedit definiium. Probatnr qaii fen/ihile prxdica
abftradum
/ignifi-
cans aliquam intentionem fecundam.lmpoffibile cft autem aliquam fccundam inccntioncm in abftra€to przdicari dere primae intentionis.Pro-
batio afliimpti
quia
;
tiuc l dijferemia
,
denominAtiaam autcm tantum
ab abftrado folo cafu:crgo,&c. Anrecedcns patet per Porphyrium. Nam vbi vult exponere membradiuifionis DJfFcrenti£t,exponit fic: Piffert enim Socrates fetttrx aji puere , (fr conjimititer difFert
in
Item.hoc quod ed pr^dicari , e& ratio relatiui, vt patct de Vniuerfaii differentia autem non eft relatiuum,quia relatio non rcfertur clFct cnim proccdere in infinitum , difFerentia aucem eft rcJatio ; quiafecundumipfamrefertur dijferevs ad :
:
cnim
nit \n\fpecie,Sc vni numero, vt patet 5.
fic2cap.de Vno, cont.S. tur
,qudd
& indc.
/ignificato
,
cft
cnim
differens
,
relati.o
r.cnte;ergodifFercntia
Hoc eciam
xquiparantiar
,
6mne
AliquadifFerentia difFerc i difFe-
non
,
nihil valcat
vcl
;
,
& non pro aliquo
fi fic ,
tunc poteric
communi per pradicari
DifFcrcntia definiri in eo
de pluribtu inquale
,
inceiligendo ^uale, pro quali
efTcnriali.
Vniucrfalcjficuc
Sc Species crunc
vnum
& DifFerencia,cuius vnius Vni-
ucrfalis definicio e{^etpr*dicaridepluribiuin^md.
Dici poceft.quod Genus,& Specics non cantum difFerunt per
hoc , quod
cft pradicari deplufibtu
numere,8cjpecie differentibfifi,{ed,int}uid , conucnic
£quiuocc,quia Genus przdicat partem efTen- Gentu prt,cocum. Non fic autem tjuale/kb- dicat partem effentid Jpeflantiale conuenit aequiuocc DifFercntia: vicimz, cits totam. intermedi«,quia vtraquc dicit partem formaeis
tia;,Specics vcr6
,
rcfcrtur.
patet indudtiuc
;
quia ad nullam
rem rem primx inteniionis refcrtur,quia non eft fimal naturacum aliqua , nec ad aliquam fecundam inrentionem quia non ad Genus , vcl Specicm , yel Indiuiduum ; quia quodlibct illorum ;
Mctaphy-
Sed tunc vide-
definitio Vniuerfalis,inqua ponituc
pradicari de pluribitt, abfpiute
Sed contra,cunc Gcnus,
aliis.
dijferens
&
&
lem definicio igicur ifta cft cancum DifFccencix incermediz,& noh vicimz. DilFcrenciz auccm in communieftfufficiens
Differentls
definicio prtdicari deplHribfu inquale ,effimiale,
in
:
quz
titmmuni
definltur.
Qu^ftio qus
coniienit vtriqne DifFercntix
:
prdJjcMri ia"
lem in^Hid, vniiioce non conuenit Generi & illa funt duo vniuerfalia^Differentia vcro vnum. pro dcfinitionc autem Vniucrfalis , & DiffeSpecieijided
rlMr» tft vnfMtcMm, jgnti* fic in communi , oportet diccre plurM cffc MdplMr»»*' . , „ r ad plHra numero.&c limfi*,& nimr- vniuocum ad plMraJpecte,8c pliciter in elTe , idcft , vere vtrique pluralitati r»,
/,..1,
infit vninumero & Spcciei, fccundum quid;ficutiMn/)0vniuocura ad moctuum, & non mortuum,
conuenire,licct
vnu
ficut fimpliciter 8c
mo cfl
liccti&07/i0conucniatfimplicitcr,
& fccundii quid
nec vnum cfl aequiuocum ad illa, quia tunc fuum oppofitum effct xquiuocum , ciim fibi omnimodc opponatur, fed Hgnificat fimnlicitcr vnii numero,&:pro aliis nonaccipiturnin pet determinationem diflrahentcm , ficut ncc nomo pro homine mortuo. NcC cfl inconuenicns vnum , lic^t non fit zquiuocum ad h^cdiflingui in h^c,vt patct j.Metaph.cont.i7.& i .Top. quia fic mulca alia nomina diflinguuntur ibi non in zquiuocata , fed in fimpliciter ficumiMmquid , vt patet ibi illis,
&
depriuatione.
Ad primum argumentum patet. Ad fccundum dico quod Sferenfi* potcfl
Ait.&t. priiuifsl*.
,
fenomen
ef-
eft nomen abftrad:um,& fignificat rclationcm,&cft Species mulcitiidinis vt m«/r«m cft difFcrentia entis. Sccundo modo eft concrctum
roodo
,
& alia nomina intcntionum dc quibus hic agitur & tranfumit
,
primx
intentionisrfignificat
applicabilem
ei
DifFerentia.vt
quod
,
eft res
eft
qu6d
differre
diffcrentia,vt cft
principium formale
fic
abftradum.potcft di-
tantijm dicitur denominatiuc
nomc primq intentionis:& quod
dicit Porphyrius
puero,non
autem intentioncm
prima: intentionis.
Cum oftcnditut quod ci,
quod
Socrates fenex differiafi
quia differentia,vt eft intentio, fit in vno cxtrcmo,& denominet ipfum Cic;Socrates differt:Ccd fic cft ilUid ad propofifum , Ci Socrates fencx , difFcrt a (c puero ergo difFcrcntia cft inter eft
:
cxtrema,vt
differentia,c(i
nomcn prima: intentio-
nisrergo in altcro extremocft aliquod princfpiii,
quod
dicitur difFerentia, vt differemia cft intetio;
iilud eft pHeritia;ergo pueritia cft difFcrencia
munis:
com-
& fic eft incelligendum de extremis alio-
rum membrorum. •^ h
Ad tertium potcft dici.quod differentia,vt eft res primz intentionis,cft relatio,& C\c non refcrtnrj vtautcm cft fccunda intentio,refertur,& nonefl celatio. Ciim autcm pc?r indudlionem oftenditur, qu6d non refcrtur,potcft dici, qu6d fccundii rationem fui generis refertur ad illud, dc quo diciEur,quod vocari potcfty«^t*ff«ffi,quia pr^dicatum tefcrtur ad fubie€tum,nec ad Indiuiduum,nec ad Specicm,vt ad primum correlatiuum,quia fecundum Ariftotelem4.Top. cap.9. oportct Specicm dici
ad illud,ad quod Genus dicitur.
Dicit autem in fpeciali,qu6d DifFerentia,fecun-
dum quod
diuifiua, dicitur ad
Genus fit primum
primo eft Speciei,fcd rationc diuifi ita qu6d primo dicitutad diuifum:fecundum aute quod eft conftitutiua,dicitur ad Specicm,non inquantumSpecies.fcd inquantum conftituta pcr differcntiam. Pcr hoc patet ad quintum, quia non funt multaK definitiones DifFcrcntiz fecundum fc, fcd prinueft cius,fecundum quod eft conftitutiua Specicijcft enim Ceh(\xi;DifferentiaeJi,qHaabundatSpe' :
,
Genus,non qu6d
cius corrclatiuum, quia
Scetioper.Tom.
I.
eiesaGettere,ide[t,qvix
"5
cum Getierc cSftituit Spe-
ciem,ita qu6d ibi ponituz lpecits,vt correlatiuum DifFcrentix,inquantum Spccies eft conftituta,& DifFcrentia conRitmiu»,aiMndataGenere,ponitut pro cenfiituere , Sc propria rationc conftitucndi;
qnianon vt Genus conftituit Spccicm. Secunda dcfinitio , eft DifFcrentiae intermcdia;, inquantum cft Vniucrfalcjfcd fi fumaturgcneralius.dcpto hoc.quodcft differentibtft^ecie, edpropria DifFercntia:,inquantu hic dcilla agitur.Alia:
dux
dcfinitioncs funtDifFerentiz,inquantum
cft. Prima datut ^ diuifionc adiua in qua ponitut ratio difFcrenti^ diuifiu;,fcilicet nara
diuifiua
,
diuiderr.cum corrclatiuo fcilicet diuifo,
no
& termi-
inqna diuifum diuiditur,fciliceteaqu« funt fubeodem Generc. Quarta non multum valct, vt ipfe dicit hi litediuifionis.fcilicct ca
,
ra:& ciim corrigitur, tunc conttahiturmagisad difFcrcntiam conftitutiuam.
Ad quartum poteft dici, quod Dlfferentia vt cft nomen
fecundac intcntionis
6.
xquiuocum: AJ^. intemionem applica,
ficcft
vno cnim modo fignificat bilcm ei , qnod cftptincipium
difFerentix, vt cft
relatio reahs, ficut r<«io«(i/f dicitur difFcrentia,&
primae inccntionis,veI fecundx. Primo
Hcut
XXVII.
fic eft
Vniueifale hic. Alio
modo fignificat rcla-
tionem rationis,cuiusfpecies CunXydifferemianumero,Sc differentia /pecie,i quibus dicitur dcnominatiue differemjpecie, 8c abftra6kum:ficut
diffcrens nMfnero
,
& fic cft
quando cft nomcn priinac
inten-
tionis.Hoc videtur probabiIc,quia(J/^r*»J^mV,
vniuocc in omni gcnercicrgo cft dcnominatiuum intcntionalc.Similiter DifFcrcntia definita cft
C\c;Qua diffcrunt afifingMla,tepetnut in omni gencrc.quia tantum diucrfificatur pcr mattfliam accidentalem : crgo & differens concrctiucdidum, quod ponitur in eius dcfinitionc. Non cft enira dcfinitio,ncc defcriptio conucniens,nifi conucrtatut cum dcfinito , vcl dcfcripto ; ergo aliqno
modo eft
,
^quo
poflit
,
& nomen fccun-
denominatiucdici
differre,vt eft intcntionalc.
Tunc ad argumentum concedo,quoct DifFcrcnab aliis Vniucrfalibus dcfinitionc,& Spccie ; nec fignificatur idcm pcr fubicdlum , praedicatum fub difparatis rationibus. tia diffcrt
&
Cotra,vidctur qu6d DifFcretia, vt cft Vniucrabftradbum , tum quia eft tpta diffentntafi y;«^«/
concrctum,
fit
& denominatiuum
dto dicetur denominatiue
Ad primum dico,qu6d
?
:
iquo
abftra-
vidctur qu6d a nullo.
definitio ficintcUigi de-
vt forml informante, de albcdine , fcd qua,vtintcntioncapplicabilj ad principiii,difFerentia Specie fingula differHt afe. Dinetcntia Spccie, quia DifFercntia dcnomi\iet;Differentia efi qua,
vt
non
eft
natiuc dicitur dcDifFeretia,vt cft-rclatio rationis.
Ad aliud tur
dico, qu6d cius abftradii no fignificavno nomine,ficutnec abftradii Gcncris.Spe-
cfci,& Accideniis,vcl Proprij,qu^omnia conftac elTc concreta;fcd poteft cxprimi per circumlocutione Gc,intentio differentid; illud non praedicatur de rationali.Iuxta di£la potcft dici,qu6d m«//« cii emnibus fpcciebus fuis, ita vnit per oppofi-
& &
tfi,pofrunt«quittocicfre res,vel intcntiones:pri-
mo modo,loquitur de eis Mctaphyficus,fecundo Logicus, in
& fic faciliter faluatur eoru vniuocario
omni genere:tamc inauid pote& efTe ;quiuocii
adpluraj^feM&««n»rr«:faluaturetiaquompdo^/KrilfiH
nou fitaequiuocu in definitioncVniucrfalis.
G
Jiifihilt
*
'
Super Vniuerfalia Porphyrij
114
JRiJihile enim dr mortale de homine,fr/td,ic(i,tnm in eo quod e[UAle eft homo dicitur ^fed non in eo quod ^uid eft. Cap.eo4>
CLy^sTio XXVIII. tAn Differentiafradketur in
:
&
loannes Angl. Braf.
I.
tate
Ariument»
,
:
,
ideft
:
,
& non per modum ^uid.igitur illud quod prxdicat & modus fub quo pra:-
primum.
,
ejuld dicitur
a ^Hiii-
DifFcrentia przdicat quidiratcm eius,
fieri
Dico quodoppofita habent modus,
non opponuntur;fcd
res rci,
& modus modo
Sc fingulare vt
,
vt
modus non
cuiuscft.^litcrnon ponetcturindcfinitioneciusj
plurale fignificatum
gtttitt».
igitur prsdicatur in
opponuntur;fant ctjim fimul in hac di^ionp,p/«-
pradicatur iti ^«4/*;igitur eft qualitas: tconfequcns eft falfumjquia accidens cftpofte/i
Re^ondttMr.
circa idcm,ideo (]uid vt rcs,&: quale vc
pro p»rtt ne-
Itcnij
Centra /elutionem ad
tum.fi pracdicet^ai^
dicat.funtoppofita.
quia
&
illud cadcntia ad fubiccbum tantiJim conuenit his , quac prjedicantur in ^uale accidentale ; quia <3Uod pracdicaturin^»<»/
folo cafu
Contra refponfionem ad primum argumen-
Rotlrigues, fuper httnc qutfliontm.
,
differt a principaii
rum nam denominatiuum
dicitur effe in fubie(3:o.
qnale.
Vidc cicacos ^utfi.wtectdinti.
QV64 non videtur
acccpto ^»4/» accidentali in Antecedentc , valet confequeBtia,fcd fic non ponitur Anteccdens vc-
,
,
r«/
rius fubftancia,DifFcrcntia cft prior Spccic.
Itcm, fiprxdicaturin^Mi/r, praedicatur denominatiuc.Confequeiis eft fa!fum;quia quod prxdicatur denominatiue, praidicat aliam etlentiara a fubicdlo,
Item^prajdicatio denominatiua
,
diftinguituc
K^ftignant
& hoc modo, Bifferentia eft,qu^
differunt afe finguU
,
nam^^ue fecundum
genus non differunt.Sumus enim animalia nos irrationalia,fed additum rationa-
&
le difiunxit nos
ab illis. Rationalesfumus
contra pr^dicationem vniuocam,per Ariftotelcm Jn Prxdicamentis, Differentia autem prardicatur
nos
vivuoccjficut Spccics,& Gencra,per Ariftotclem
iunxitnosabillis.
& Pijfed mortale affofitum nobis dif-
in Pra:dicamentis, cap.dc Subftamia, infecunda
proprieutejcrgo non dcnominatiue. Ad oppofitumcft Porphyrius.
Diccndum
1.
,
quod
Qj ^
DitFercntia prsdicatur in
^uaUtqaod oftedit Audor duplicitcr.Primo.quia ad quzftioncm faftam per ^«
tifnclufio
,
crunc aliqua ijHihui fit
iftis proportionabilia,nam omnia ex vnumperfe , alterurn efi vt petentia,atterum
vt aBwf^ev Ariftotelem 8.Mctaph.cont.(j.9.&
modum materiac;
DifFcrentfa
autcm non habct
quia non
indetcrminata,necin potentia
eft
ij,
,
qua:
propriafuntmatcri2:crgo habet modum formjc} forma vet6,8cijHalitai,Sca£iM idcm funt:crgo habent modum qualis rcfpedu Spccici , hoc eft
&
ASim
dif
flix.
prasdicari in
&
flix.
XXIX.
o
fit Differentia
rationalts diuifiua,
animalij
O^bominti
confiitutiua, Joannes Angl.
Sc BiciC.fiiper
h»nc qutfi. Rodrigucs
1» reca-
pnulatione textus huiin qutfi.
Q
Vod fic
videtur perPorphyrium hic,
cap.de Spccic. Icem , rationale non
& in u1rgumtot4
cft
vltima hominis Diffc-
laautem non
cft nifi wwrf
(cdratienale
Anteccde-
cum definito,
tis.vltima Differcntia conuertitur
non conuertitur cum homine , quia
ineftlnteUigcntiis, vt
hk
dicit
Porphyrius
&
& qualitas
illis&nobis.
Contra.per Ariftotelcm i.de
33.&
J7. Potetitixdifiinguuntur
Anim a,c. 3 .conr. pera^tu
,
& aEius
cet a formafpecifica,qua: efl qualitas eflcntialis,
turaiis vniuoca.
:
fic eft
forma duplex ,
idco pra:dicatur in qualcefTentiale,
non
acci-
duo Vniuerfaliafequentta. Ad primum argumcntum dico,qu6d ad pracdicari in ifuid, non fuflicicquod prsdicct ^«i
dentale,ficut alia
;
lis,non per
pro purtt n«-
g»tiua. rentia;ergo prjeter illara oportet addere aliam,il-
duplex , ita k qualitate duplici duplex eft modus ^«-«/«.DifFercntia fumitur a primo a(5)-u,fcili-
taii
&
itr;gumif-
I
fer ohie^a:ohie6cnTa autem aftas intelligcndi eorum , noftri , idem eft,fcilicet ftod
gns in a(^u
& ^i
tAn mortale
T
Ariftoteles i".Ethic.Diciturqu6d xquiuoceincft
^ttale.
Intclligcndumtamen, ficut cft a£tus duplex, primus.qui facit ens fimpliciter in a(Slu:& fecundus,qui prffifupponit ens in adu, tantum facit
Ttrm» du-
s
modum fubfiftentis.
Ad fccundum dico , qn6d eft qualitas , fccundiim quod dicitur 5. Mciaph.cont.io. fcd non vc qualitas eft vnum gencralifEmara,fed a:quiuocc, vtforma, ejualitoi , aEiut funt eadem tranfccn-
&
dcntia.
&
Itcm,fi rationale
vltima hominis Diffcrentia:
ua alterius Speciei tanttim , quia Differentix diuifius addits Generi fimiliter Species conftituunt.
Ad
oppofitum:
jn^«i
locum k definitione, & pra:tcr nos, tantum rationaies:crgo atiimal rationale,
animalia, per ill« funt
non habec
Ad tcrtium dico qu6d
fit
ergo
Differcncias diuifiuas.
Item »wrM/(r non conftituic Speciem.Probatio, Differentia fumitur a forma , vnde ineft Spccici
confcqucntia non valet quiaoportet adderein Antecedente, quod pracdicat aliam naturam,& illud eft falfum, fi-
rationc foxmx,mortalf cantiim fumitnr a materia;
ne ilio non fcquitur Confcqucns.Vel aiiter,qu6d
quia materia efi principihm,^tio res potefi cffe
,
;
&
,&nm
t.
Qu^ftioXXIX. &
hoc fjf', per Ariilotelem 7. Metaph. cont. zi. intelligitur tantum de matcriis indiuidualibus,
qux nonpertinent ad
Specieiedentiam.
Item.DifFerentia prim6 ineft Spccici
,
poftea
er6 Indiuiduis,quia per formam Specici,»)arf4U ver6 c cduerfo.quia per Ariftotelcm .Mctaph.
commune
,
dr generationes «mneSfperfi/unt circa
yJnpt/imV-vtCalliasranacnrper feihomo vero per accidens
:
nurt^Ue dicit aptitudinem ad tranfmu-
tationera:aptitudo autcm
ad aliquidj
eft
eius per
fcd martale pofterius
quia prius natura
cft
prior Specie
,
vel fimul,
homine fecundum naturam;
eft
homo , qukm
iit
aptus ad
diftblutionem.
Item vltima nito
;
cum deficum hc-njne.
difFcrcntia conuertitur
mortale non conuercitur
Item, Differentia conducit ad cftc,
& cft pars
Porphyrium, mortale non conducit ad efTe hominis. Ad quxftionem dicendum , propter iftas rationcs,qu6d animat rationale non eft Genus,ncc mor-
rei,pcr
•
^
Ctntitt/ii.
tate
DifFetentia diuiflua eius,vel confticuciua ho-
rainis.Ad Porphyrium dicitur,qu6d loquiturfe-
cundum opinionem
Plaionis
,
qui dicit Incelli-
gencias animalia cfle rationalia.Definit enim ani-
^aoA ejl/kbfianiiafemouens
mal,
metuvolHntario;Sc
haic ratio competitlntcUigcniiis.
Contra hoc , Porphyrius non loquitur hic de animali recnnduro hanc definicionem,fcd fecim-
dum hinc,fiibfiantiaammatafinfil>ilu,<\aiz poncndo coordinationem eorum
,
qux
funt in genere
Subftanti^.diuidit corptu animatum in finfibile, Sc
xquiuocum
tMtionale fit
C\
qu6d tantum fit commune fecundum nomen,fed nos fumus intelligcntes fecundiira remi ergo ipfz tantijm fecondum nomen.
Ad primum iftorura dici poteft, qu6d non eft
autem collocat Ariftotcles animal,Sc fimiliter definit per illud Genus , & illas DifFercntias ergo loquicur fecundum opinionem Ariftotelis. Potcft igitur conccdi , quod non loquitnr de animali fecnndum opinionemPlatonis, quia fe;
cundum illaxationemnon loquitur,quampofuit
fccundum zquiuocacionem , InteUigentia efi irra- Irrotiiual* vera cft in vno fenfu. Vel aliter , qu6d i-*'""''
tionalit, 8c
tem
vt eft DifFercntia confticucns
Speciem fub-
ftantiz incorporcar,ficut conuenit Intelligcntiisj
& i:anchxc,homoefiirrationalis,e!iomnino & hatc Bos efiirrationalif,omninoveia.
falfa,
Concr^ , priuarum nihil propric dicitur , nifi hoc quod cfl aptum nacum habere habitum bos ;
non eft
aptus efle racionaIis;ergo noneft irratio-
nalis.Poteft dici,qu6d incompofitione,iVr«r/0M-
lu habct accipi negatiue,non priuatiue.
Contra, tuncnon
eft
DifFercntiaanimalis di-
uifiua,quia cxcedic aniroaU nec przdicacur de ea
per
DifFerencia fuperior, fcilicet finfihile
quia de incelledu eius,fi tanct^ra importat negationem rationalis. Dici potcft ad vtrunque quod hic eft tantum ncgatio in genere , non extra gcnus , v t eft DifFerentia animalis. Vcl poteft concedi , proptcr fccundum iftorum , qu6d non eft DifFercniia propric loquendo,. quia DifFcrencia quslibet accipiriir a forma , ide6 diuerfarum Specicrum dife
non
,
eft
&
ucrfa: funt DifFcrcntix propriaf.
Alitef poteft dici ad
qu6d
primam obieftionem,
a£tum,priuat actum,& rclinquitaptitudifedpriuatiueoppofitumalicui fignificanti aptitudinem,priuat aaunv,& aptitudinem ; fi quid rclinquir , hoc eft rantum fecundikm genus; r«r/0n«/;aucem,tanciim fignificat aptitudinen),& ficanci
nem
;
&
hocpriuat, clt tamen irrationale apcum habererationem fccundum genus, quia inquanrum animol fibi non repugnat , ficut ncc talpz
irrationale
vidcre.
nifi
peraliquam fpeciem imaginatiuam , & ide6 comuniterimaginatio circa infcnfibilia decipit.
aijuiuocum in vtroquefenfu,eft
Ide6dicitur
cans aliquid,& non tanti^m vox, tamen nihil eft commune fignificatis,nifi tantijm vox;fed in hoc
Ad aliudde
:
j.
Phyficor.context.7J.qu6d/<»r«Jw»
ratione
£t idc6 vulgus fequens imaginacionem, concipit delnteliigentiis, quafi idem quod de fubftantiis corporeis, &itaellcnt
fcnfu accipicur vox
ponenda animalia rationalia fecundum veram rationem animalis; fic autcm loquitur Porphyrius, qaialoquiturminus prouedtis , quinonintelligunt maltum rcmota k fenfu. Ad rationem dico , qu6d rationale eft acquiuocum nobis , & Intelligentii^ , ipfae enim intelliguntper fpecies innatas , nosautemperacquifit;is,idc6 non egent fenfibns ad fcientias, nos ve<
illis,qu^m nobis.
efi
credere imaginationi,
r6 indigeraus.per Ariftotelcm i.Pofteriorum, In principioquiaomnis noftra cognitio ortu habct
a fenfo. Praeterea ipfz incelligunt complexafinc difcurfu, nos ver6 cura difcurfu , vt dicitur j. de Anima, context. 1 4. omne nofirurn intelUgtre ift atm
dum vocem , &
(ir re!i
cap.
I
z.
Scoti oper.
Tom.
l.
vniuocum
cum vno fignificaco
,
fic rationale
fignifi-
in ifto,
fecun-
fignificationem perfcdius incft
Ad illud ,"quod prim6 obieaumcft contra il]am refponfionem,poteft dici , qu6d didum Ariftotelis verum eft , fed non dicitptarcisc potentiasdiftinguiperobieda, fed pofFunt diftingui per diuerfos modos Operandi , alitet non cftct fcnfus communis diftinda potcntia, afcnfibus particularibus,quodeftcontra Ariftotclcm 1. dc
&
cnim \ propter diucrfum operandi raodum , circa idem obicdhim ; quia quod
Anima, cont.
14.
circiter.Diftinguitur
fenfibus parcfcularibas
per iie
fe
,
%|
cognofcitur ab aliquo fcnfu particulari,pcr
cognofcituc \ fenfu corarauni.
Ad
fitorum,tot
«qumocorum, dico qu6d
& cum alio fignificato in alio,
continuo tempore,
Contri; quia tunc eodem modo irrationale effet zquiuocum, qaiz ^tmodis diciturvnufn eppo-
6,
priuatiuc uppofitum ad:ui, velalicui figni-
Plato de animalijfed loquitur fecundum opiniovulgi nihil enim coramuniter concipitur,
ncm
#.
inconoenicns hanc inultiplicitatem concedere
infinfil>ile,Sc
fub corporeaniraato coilocat animal,
per hoc innuens Genus defcendere in hanc Speciem,per alteram DifFerenciarum diuifiuarumific
^.
"5
ergo
niiar rgtionaHtVt eft DifFercntia animaIis,non au-
re,cuiu$ cft terminus aptitudinis.
Iiem , Differentia
;
illis,& nobis, fequitur
i
cap.t . AEliu
eft
aliud ptincipale poteft dici
,
qu6d non
oportet,qu6d fi vna DifFcrentia cum Gencre conftiruit Speciem fpecialiffimam , quod alia fimiliter
,
de animai tia
licct
vtraque conftituat Spcciem. Vn-
irrationale
vera) poteft efTe
Mmmal
,
( fi
irrationaie
fit
DifFcren-
genus intermedium
,
&
rmioiuil* , dcfinitio coropleta horainis,
G
X
&
7.
Super Vniuerfalia Porphyrij
ii6
hoc maxirac eft verum , quando eft oppofitio impcrfcdi ad perfc(3:um. In quolibct enim Generc,vno perfedfco exiftente, funtmulca impcrfe«aa.per rcceftiim ab illojfccundum diuerfum gra-
Sc
dum
,
vt patct in coloribus
;
ration^le
autem
cft
perfcdiffimum in gcncrc animalis.
frofrium vero c^uadrifariam diuidunt
Cap.
,
&c.
y.
CLy ^
T
S
I
Ad primum argumentum
dici poteft
quod Adprimum
,
Proprium opponitur communi , vt cft res prima: intentionis , non autem vt cft fecunda intentio. Vei aiiter,qu6d funt relatiua,& vnum relatiuum dicitur dc aiio,non tame oppofitum dc oppofito; quianon funt oppofita,nifi rcfpc£lu ciufdem. Proprium autem refpcdtu Spcciei , commune cft refpcdu Indiuiduorum fub Spccie contcntorum;quiadciiiis dicitur , vt depluribus,non de SpeciCjCuius
XXX.
O
dicariconttertibiliter in ijuale accidentale.
eft
frintifai*.
proprium.
Ad aliud patet quia proprietoi eft abftraftura 4d proprtf vt eft nomen prima; intentioriis non fc-
1.
;
Vtrum Vropriumfit Vniuerfale.
,
,
cundx. D.Thom. Opufc.^i. M^.y.Auerrocs
cap. de Proprio.Mben,
Mig.tr/iB 6.de Proprio cap.i.^trttB.j.cap.i. Okam l.p. Log.cap.t^. Qpin expof. eap. de Pripr. Albercas Paruus f. voita de Proprio.loin.z Magiftrisf. 9 tfff.Ioan. Angl.& Braf./w/i^r AaTjf j.Caiec.Sotus,Tolccus,Mctinero,Ruuio
eap. de Proprio.
Conimb.
cap. de Proprio art.^.
i Rodrigues Auerfa q.io.de ProfrfofeS.x.
dijp g .de Proprio qutfl.
1.
ApgHment» }r»
partt
Compluc.
q. i.di Prtprio art.
U
QV6d non vidctur;quia oppofitum non pradicatur dc oppofito,proprium,& commune opponuntur:ergo hasc eft falfa , ProprlumeficommHne,Ced commune,& vniuerfale idem funt:crgo. Item,nulU intentio fecunda prxdicatur verc in abftra6to de re primac intentionis, hr:c eft vcr^.Rifibilitof efl proprierM ; crgp Proprium non eft fecunda intentio.Item per Ariftotelemin^.Top, cap.p.fi Genuseftad aliquid, &Species, vniuer/ale cft ad aliquid,Proprium vero non ergo,&c. Prima pars minoris patct; quia Vniuerfalccii fit eflcntialiter prxdicabile , dicitur ad illud,de quo prxdicatur,fiucad fubiicibile.Sccunda probatur; quia Proprium non referjur ad illud cuius cft :
proprium;nam nuUum accidcns rcfcrtur ad fuum
omnc accidens eiret relatiuum.Similiter illud,cuius -rft proprium.prius naturaliter cft proprio , reiatiuum autem fimul eft rubie(^um,quia tunc
natura cugi correlatiuo , nec ad aliquam aiiam intentioncm.vt patet indu£tiuc,ficut ar-
jtefertur
gutum cft fupra, de
Item.Proprium
DifFcrentia.
fic
non prsdicatur de ,
intentio proprif.
Ad tertiom
principale dici poteft,
qu6d
fi
Gc- Ad
prij,vi; eft
intentio.non
priraa: intentionis eft
,
,
vt
eft
Species,fcd res aliqua
rifil/ile/icnt
tamen
de Vniucrfaii
illud cui applicatur in-
tentio Proprij.poteft clfein eo cui applicaturinrifihile
in hpmine.
Ad fecundam probationetn
ctun dicitur, pro-
Topic.cap.3. ponens Proprium elTe prx4icacum;
prio prius eft iliud,cuiuseft proprium,dico,qu6d
crgo Vniuerfaic.
fubiedtum fecundum fe cft prius,fcd non inquantum habens proprium , noneft auiem corrciati-
Ad quzftionem dicendum,qu6d Proprium eft 4riftoteleq? i.Top.
prsdicatum con-
uerfim, ideft,conuertitur cumillo, cuius
eft
pro-
prium;illudautem
uum Proprij;, nifi inquantum habensproprium. Ad quartum dico qu6d nihii proprie accidit Ad^ ,
aiij,vt ibi
ftu
(umizui accidit , nuiio cxiftentc intciie-
fimiiiter
nec accidit omni;quia
eft vniuerfale,quia poteft efle demoftrationis fubie^um, quia omne proprium
mune omni
poteft deraonftfari dc eo.cuius pft piroprium, per
tclledu cxiftente.
dcfinitionemrvniucrfaiium autemcft dcmonftratio,pcr Ariftotclem i.Pofterior. crgo fi ip^ufub-
Et quodfoli accidit
ic^um praidicatur dcpiuribus:& fuumconucrtibilc,pr«dicatur dc piuribus,quod
eft proprium. Inteiligendum tamen,qu6d/>r0^'«m eftsequiuocum ; quia poteft cfle nomen primx intcntiofic opponitur communi , potcft enim alinis, quid dici proprium Indiuidui, ficut Speciei,&
&
&
fic cft
concretum,&
Aiio modopropriMtn
eft
nomen fecundz inten-
tionis,fignificans intentionem fccundam,fcilicct
przdicatum conuertibile non prsdicans eflentiam, vt dcfinitur i.Top. cap.4. fic cft fpecics Vniuerfalis; quia Vniuerfale defccndit inipfum
&
pcr
diffcjrcntias
pcrfc diuifiuas cius,
fcilicet/»r*-
3.
nus fit ad aliquid,oportet Specicm cflc ad aliquid per fe , fed non primo , fcd fecundum genus , fic Proprium fecundum fuum genus , quod cft Vniuerfaicjdicicur adaiiquid,fcilicct ad illud de quo dicitur.vrad fubicdlum,quiaprsdicatum dicitur ad fubiedum. Aliterpoteft di(:i,qu6d fecundum proprian^ rationemrefertur prim6 ad Speciem,non inquatura Specics,fed inquantumliabcnsproprium. Cura dicitur quod non;quia accidens npn rafcrtur ad fubiedum.Dico , qu6d fiibicdum Pro-
tcntio SpecieijVt
i,
re fecundac intcntionit
Item fi vt eft nomen fecundac intentionis ctk concretum,quid eft cius abftradumS Ad primum dico,qu6d eft faliacia Accidcntis, quiaextranec infunt accidentiareaiia, & intcntionalia ipfi fubiedo. Ad fecundum djco, quod eius abftradum non fignificatur vno nomine , ficut nec in aliis quatuor , fed per circumlocurionem fic exprimitur,
teinteile£buadhuc,ficut prius,^o^rr' rr«, incft omiii tranguio,& fQli,& fcmper.
fccundum
ffumtcum.
nis
in abftradtojficut nec econuerfo.
fupra didtum
Vniuerfaie;qnia pracdicatur de piuribus;eft cnim
treprium
funt vera::ergo conclufio:fed res primas intcptio-
n)anet,non exiftcnte intciiedu,quia non cxiften-
Ad oppofitura cft Porphyrius& Ariftotcies
r.
Contra, rifibiie eftproprietas,rifibiie eftproergo proprium eft proprietas. prxmilTs ;
prium
,
nil eft
com-
cui poffit accidcre aliquid,nuIio in-
& omni &femfer,quem'
admodum homini effe rifl>ile,&c.Cap.cod.
Q^v^sTio XXXI. Vtrum definitio Proprij quarto modo{feili~ cet
quod accidit
omrii , foli ,
&
femper)y?/ conuenienter data^ loanncs Angl. Biaf. & Rodiigues Vide cicacos ^utfi.antectdtnti.
,
fuperbane qutfiiontm.
QV6d non videtur;quia non ponitur nus Proprij,quod
eft
Vniucrfaic
,
T. ibi genec ratio Argumentd pro parte »»-
eius loco fui.
gntiu».
Item,
Qusftio Itcm.ifta ratio competit DifFcrcntiaE
completiuz Speciciiquia
illa
XXXII.
couerticur
eum dc-
N»m (jrfinon riie»t jemper^ fnmen rifihilis
finiro.pcr Arillotclc 7.Mctaph.cont.43.crgo,&c.
Itcm , proprictas Cic conuenientet dennitur; non crgo propriuni,nin per accidens. Item,Accidcns e(l diflinda Spccies ^Proprio; ergo inconuenienter poniturinciuldefinitione. Item,daturper copulationem } ergo cftincrepanda,pcr Ariflotclem 6.Topic. Itcm definitum
cum
vniuocum in omni genercfed accidcns non e(l vniuocumjquiatunc tantum edentduo gcneraliflima^rubftantiarcifit
intentio , potefl etTe
licct,&accidcns.
Adoppontumed Porphyrius. Ad quzllioncm dicendum,qu6d ifta deiinitio CtnclMp»
eft
conucnicntcr data
;
quia per primam particu-
lam,rcilicet «ra,habetur ratio
pr^icati,&mo-
non quod ittm rideat ,fed ad ridendum; hoc au-
,
tem
ei femfernMurale efi.
Q_V^STIO XXXII. Vtrum T^roprium fit di/iinSium Vi
QVod non
videtur ; quia Proprium vcl cft rubftantia,velaccidcns,nonfubftantia,quia ArgMmtnt»
omnis
cadem alij vcl Proprium non eft fubftantia
fubftantia cft cfTcntialitcr
cflentialitcr diuerfa,
pcr has differentias dcfccndit Vriiuerfalc in proErium,vt patet in diuiHone Vniucrfalis.Eft etiam xc ratio eadem illi , quz ponitur ab Ariftotele I Top.cap.4. Proprium ej} ffr*dicatum nenfrddicant
eadem
tffentia conttertibiliter.
Sciendum eftautcni,qu^ acciJem xqaiaoce ell
nomenprim^
interionis,& fccund^.Primo cnira
modo /ignificat naturam extra animam , fecundumquod Ariftotelcs j.Mciaph. cont.13. & inde,diuidit cns in fubftantiam,& accidcns.Secun-
'vniuer-
ftWab tAccidenti.
effentialiter diuerfak Spccic-,
.
»j«iu»cum.
homo dicitur
qitod aptus natusfit
dus przdicandi^fcilicet in quale accidentale , per emni ^fiU &firnptr, habctur conuertibilitcr ,
&
Aetidtns
"7
vltim«,&
bilicer prsdicarctur
quiatunc poneretiir in dcfinrtionc Spc-
;
ciei,cum dcfinitio totam expximat cfrentiam de-
autem ponitur;quia poteft dcmonftradc Specie per eius definitionem. Item, omnequod eft in compofito , prstec
finiti,non ri
matcriam,& formam,eft eius accidens;quia hzc fola,fubftantiam rci conftituunt,Proprium
in
cft
compofito prztcr h«c;ergo,&c. Itcm, omnc rcfultans ex compofitione formx cum matcria,cftaccidens.Proprium cft huiufmodi;ergo,&c.
guicur contra,<^iVf
per Ariftotclem y.Mciaph.cont.^. 7. ergo enunciacur per fe , fecundo modo dc illo fubie(flo,per quod definitur; quia hzc eft ratio fecundi modi pet fc, quaiido in ratione przdicati ponitur nibicdum ; ergoilludaccidens de illo fubicdlo potcft demonftrari ; quia fic funt o;nnes conclufiones demonftrationis perfc;crgo
,
eft
prxdicatum elTen-
eft in non eft eftentiale.Alio modo cft qu«dam fumpta ^ proprietate in re, fub
tiale.quod intentio
quo,& eft
eius oppofito , intclligi poteft illud cuius accidens fine repugnantia.De accidcntc primo
modo non
loquitur Logicus
Secundomodo, ponitur Tertio modo , cft vnura
,
peraccidens.
jiifi
in dcfinitione proprij.
Vniucrfalc diftindura
contra alia quatuor.
Ad ptimum argumentum patet.Per occiMt enim I^ ^Mfgumift. intelligitur prxdicari pct emni , dcpluribus fub SpcciecontentiSjillaeniin particula,in hoc quod qua habecur conuertibilicas eius cum omnia , qui-
eftt/n«, ex
Specie,dicit yniucrfalitatem eius ad
bus
ineft Specics,cuius
cidit,quia
Differentiis
dum cfTentiz. Ad tertium dico,qu6d
proprictas.vt eftnomcn prims intencionis , non fic coniicnienccr definitur, func enim quz definiunior fecundum intellcdlumiergo ibi fumunturintcntienes, qua: non definiunr rem primz intentionis-,quia funt natuintentionisifignificans illa
non conucnicntet
gnificatur
,
fub
modo
ver6
fit
nomen fecundx
idem quod
intentipproprij,
definitur fic
oppofito
ei
,
,
Omne
^ccidcns
quia
illa fi-
quo fibi con-
uenit acciderc omni.
Ad quartum patet quia proccdit deaccidenmodo di^o. Ad quintum dico qu6d pcr omnia illa copulata, «»ni,c^y5/i, (^ femper dcbct intelligi vnum :
tc tertio
,
,
& non eft
fit
Pro-
accidens definitur pct
fubiedum
<
& 19.
proprium rcfpcdlu fubicdi. Item.fumpto aliqao accidcnte, quzro de illo, autineft huic fubiedo perfe,&erit Proprum; aut non,fcd per accidens,per hoc quod ineft alij; aut igitur illi ineft per fe,& fic cft Proprium vel fi femper per accidcns , procedctur in infinitum illudeft
;
in fubie(Slis.Item,ad priHcipaIe,Proprium dcfini> tur pcr accidit\efgo
non diffctunt
efTcntialiter.
Icem,accidcns diuiditur pet fiparabile,
non acprzdicantefTentiam^Iicct nonpermo-
lariter pofteriorcs ea. Si
qu6domne
Item,cconuerfb,
prium , probatur.
cftpreprium.
Ad fccundum patet,qu6d
& iw/?-
Propiium vidctur cfrcaccidens infeparabile.Ad oppofitum eft Porphyrius,& Ariftotelcs i.Top.cap.j. poncns Proprium , & Accidcns duo diftinda przdicata. l. Ad quzftioncm dicendum,qu6d funt diftindla Vniuerfalia ; quia accidentium, quzdam funt ab Cmtlmfit, intrinfeco,& hoc vel catione materiz,vc quanti- Ateiditimm, j«mV« ak intas vel qualiratum a^iuarum , ficut qualitates trinfttt.^MA'
parabile.
;
fenfibiles
pofteriores:quzdam ab extrinfcco
,
&
hoc dupliciter,vel manent amoto illo cxttinfeco, vt nigrcdo ab zftu.vcl non manent , vt calor, vel figuraaquz , quz fibi deteli^ba rcdibit ad propriam natura:nullum iftorum cft proprium; quia nullum iftorum conuerticur.Eft cniro dcfedus in aliquattium particulatum requifitarumad conuertibilitatem,vel in omnibus. Eftprzter hzc , accidcns , quod ineftSpecici ratione
fotmz ,
inconueniens ponere copulationem, ad circum-
pcrfe
& immediata
loquendum
pecefrarii,& przcisa,& immcdiata, ponituc
circumlocutum.fcilicet connertibUiter, aliquid in dcfinitione.
Ad fcxtumpatct
,
quia procedi; de accidente
primo modo. Scefi oper.
&
,
efTedlus
babenti
Tom.
I.
gatiM».
quia tuncimpoffidc Spccie , nec efrentialiter
do uiodo adhuc eft zquiuocum,vno enim modo, idcm eft qu6d prxdicatum non efrentiale , & fic cft idem quod ^/«.fecundum qu6d,ejfe in didinrum.quia quod dicitur de
pr» partt nt-
,
,
&
ita
quod forma
Speciei cft eius
caufa: pofici autcro causi
ideo omni amoti amouetut Speciei , ined tale accidens, :
foimam
G
j
&
d*mak trinftet.
«x*
Super Vniuerfalia Porphyrij ii8 & fempcr & non habcnti forraam Spcciei, non fumpco proprio particularitcr
,
:
ineft tale
;
ergo
eft
fimpliciter conuertibiie cura
dcfinitionem dcea
,& potcft per
Specie
demon-
ftrari.Pw/^riwwigiturjVt hic fumitur, cft intcntio applicabiiis
lantum accidentibus vhimis
fed
,
Accidens, vt eftquintumVniuerfale,applicatur tantum aliis priiis cnumeratis , quxdicuntur accidcntiacommunia,velquia comrauniter infnnt
fubiedo
& aliis
rcntcr infunt,&
;
vel communiter,ideft, indifFe-
non
infunt,(iue
fic, fiue fic
non
,
cum non przdicans falfa, cft
;
fed vniuerfalicer
Ad quartum fibi
cft
dicitur
fubiedtum
,
quintum Vniuerfale.
quod accidens dctcrmi-
,
pracdicatum
,
non
effcn-
quia intelligeretur immediata per fe caura,& ncceftaria fub oppofito fui efFcdus primi,fed Accidens eft quod adeft aheft, vel t^uod cemingit eidem inejfe^&non inejfe,\x. dicitur i.Topic.c.de Accide-
&
te.id cft,fub
quo,&
eiusoppofito,poteft intelligi
illud,cuius cft,finerepHgnantia,quod dicitPor-
phyrius de Accidente inlcparabili^de quo minus vidccur quomodoabeftjvcl adeft,quia
fubiedam
quod accidens vocatur.7. Metaph. context.i7.& copulatum , vty«»»»» refpeftu
Ad primum argurrientnm cedit de accidentc
,
, quod proprimx incentionis,
fecundum,& tcrtium. Contr^:tuncomne proprium cft accidcns ifto modo; quia cum nullum proprium fit fubftantia, vidctur quod omne fit accidens,quod non vidcfimiltter
tur verum; qiiiaaccidensprimac intentionis
,
vel
concretum,vclabfttad;om.Si abftra!5tura,non prardicatur vere de fecunda intcntione; auia nec per fe primo modo.Si concrctum,Contra,res priett
inz intentionis non dcnorainant remfecundcC intentionis.
Ad hoc prims nera
,
dicitur
,
quod ^.ccidens vc eft nomcn squiuocum ad noucm Gc,
intentioniSjCft
in \Mctnhn,emiiepropritimeftaccidens, tan-
&
tumpotcrtaccipi proaccidcntevnius gencris, nullum iftorum vniucrfaliter ineft Proprio;quia froprium, cijm fit vniuocum ad proprium in hoc gcnere , in illo , pro omnibus diftribuitur,& uiccidens ftat tantum pro accidenrc vnius genc-
&
ris;fignificaturergo,qu6d omnepropriura cuiuf^
cunque generis fit accidens , accipiendo accidens pro vno fignificaro:tamen hasc eft vera; omneprofrium
in hoc genere eft accidens
catum pro vno
fignificato
,
accipicndo'praedi-
y
& eft haec praedicacio
reducibilis ad denominatiua
,
ficut vniuerfaliter
quando fubicftum przdicacur de accidcnce; quia Proprium,vt eA inccncio,cft accidcns incencionalc applicabile
ei,qu6d przdicatur dc ipfo pro ali-
quo infcriori,ficuc allfHm
eftanimal,
fi
album infit
alicui animali.
Vcl poceft dici, qu6dprjcdicatio dcnominacioa , vniuoca , & aiquiuoca diuidunc pradicacio-
nem fccundum fe,quando fubiicicur,quod nacum cft fubiici,
& pracdicacur quod nacum eft przdi-
carijcuiufmodi praedicacio non
cft
,
Contrk.in ^.Metaph. conc.4. probac Ariftocequod fubftantia prxccdic omne accidens , definitione , necejfe eft enim in vniH/cuiu/^ueratione,
&
&
accidcns incencionalc prxdicacur de omnibus illis quinque per fe. Poccft Jici,qu6d ifta, Proprium eft accidens, non cft
,
vcra
uerfaic
,
fumendo accidens , vt eft quintum Vnivc pacec in folucione quzftionis
nec vt cftrcs primae incencionis , liifi przdicacioneper «ccidcns , in vno fenfu zquiuocationis , hoc. ,
r.
quod non videtur intcUigi non oftenderet ordinem fubftantiac fecundum fe , ad accidens fc-
fttbftantia rationem efti,
tantijm de copulatis; quia tunc
cundum fe,quodtamcn ibi intendit vcpatec ex eo,qu6d concludicpoftea, quod fnflScicdcccrminare de fola fubftantia.ad detcrminandum de en,
tc,vtdiuidicurin x.Prasdicamcnca.cont.y.
Item,vniufcuiufquc ficuteft^«o
tioncm abfolucam fine fubiefto , hahet ^uod quid abfolucum igitur eft ens abfolutum ; ergo eft
*y?
:
fubftancia.quod
eft
Ideo diccndum
,
inconueniens. quod omne accidens reale,
definitur per fiibieftum
;
quia
eft
ens pcr illud,
non tamenquodlibec prxdicajur fecundo roodo pcr fe de illo fubiedo , eo quod fubiedum ponicurin eius definitione
,
ficuc in definitione fimi
poniturnafus.non tamen haec eft per fe , nafweft fmiu , quia ncc vera vniucrfaliter , fcd fufficit ad hoc , qu6d fubic(3:um ponatur in definitione accidentis , quod illudaccidensnon poffit reperiri nifi in illo tali fubiefto. Plus auccm rcquiricur ad prxdicacionempcrfe , fiuc ad proprium.fciliGCt quod egrcdiaturcx per fc principiis fubiefti , dc cali fubiedio incelligicur racio fecundi modi diccndiper fe. Ad quincum dico , qu6d accidens quodlibcc
&
medio,& ad illud fub- AdquiatMm non quodlibcC ineft per {c,
ineft alicui pcr fe,ideft,(ine
ie^bum ita
eft ftacus
,
fed
quod egtediatur ex per fe principiis
ic(5l:i,fic
bura
fi
illius
fub-
accipitur/^fr/fin fecundo modo,ficut al-
ineft
homini pcr accidens,incft
pcr fc,ideftiramediace,fcd
fuperficici
npn ytperfe
diciccau-
fam.
Ad fexcum pacec,qu6d dcfinicione proprij
,
accidens, vc ponicut in
fignificatidcm
Ad
ftxtum,
Ad
ftftimi.
quod prsdi-
cans non cftentiam.
Ad vltimum dico, quod
accidens infeparabilc
habec racionem generalcm accidencis,fcilicec adclfc , & abe(re,&c. quia fub eius oppofico poteft fubic
&
cft accidens infcparabile.
quando con-
cretum fubiicicur refpcdu fui fubicai,&c. Contri,hoc Accidcns dicicut intcncionale, ^cale
nafi.
albm»t
definitio
dicitur
vt cft res
tale, vt
les
poteft intelligi fub oppofiro,diccns :/>or^*»ini carHPU intelligi alhfu,^ ^yEthiops nltens candore.
Adquartum.
definitur per fubieftum,
19. accidens
cft
in
idem quod pracdica-
non quodlibet autem accidcns cft vcl aliaaccidentia communia.
conuerfim. Et ideo fub eius oppofito non poteft intcUigi illud,cuius cft, fine rcpugnantia,
eft
hxCfProprium eft accidens,vt hic cft fermo
dc Accidence,quod
nans
cft
eireniiam
iftarum intentionum per (e,ex definitionibus eatiale
frintifal*.
pro accidcnce,quod
liccc
funt conuertibiliai Sic igitur parct differcntia
rum;quia Proptium
Aiprimum
vc di(^um
vlcima refponfione. Eft aucem vniuerfaliccr vera, {iimendo accidens pro accidenceincentionali,fci-
Qjr^sTio XXXIII. Vtrum Proprium
necejfarw fim^er
injti^
Vide citatos jutft.io.
:
&
Q
V6d non videtur ineft
;
quia
homini,non cnim
ri/ihile
non fempet
bomo femper rider. Dicicur
I.
Argutntnta fro
paria
nt£atiua.
Qu^ftio qu&J
femper ineft rccundum apcitudinem, fed non femper recundum ^dum. Cohtrk , femper ined homini adu caufa effiDicitur
riHbile
ciens huiusjproprij
,
forma horainisjigi-
fcilicet
& ifte eftedlus femper cft in adlu.
tur
ineftaccidens,vt deaccidente Ariftote-
fibi
les ibi loquirur
modo
fed illo
,
cidcnsj ergo fubftantia eft
Itcm
,
omnis potentia
propriumcft ac-
:
&
Adquzftionem dicendum
tttprium tgrtditur IX friittiptit
fubitai.
femper
ineft
,
,
forma non
eft
:
autem
,
i I. frktt,
citur,qu6d potcntia ante adura,opponicur adui,
non quzcft cura adu,& fubicdo refpeftu
eft
Vtrum
non
inhzrentia
eft
quia
rifibilis
;
ex parte ipfius proprij in fc,nec
illa
ad adbum, cft
incon-
ueniens,ridere aptitudinaliter fempcr inefle
Ad fecundum
dico
quod
,
illa
adu
propofitio cft
intelligenda per fe, quia fubftantiz cft
,
ex fua rationc
prarccdcre
,
non
fibi
inquantum
repugnant tcmpore
omne accidens, cum fubftantia fecun-
fe non dcpendcat ab aliquo accidente cft tamen pcr accidens falfa; quiafemperaccidcns cft, quando fubftantia eft; quia confcquitur im-
diim
,
nicdiatc
tjfe
fubftanti«,nec
clt
inconuenicns pro-
pofitionera per fc veram, eire iropoflibile pcr accidens,ficut dicitur 6.l^hyfic.cont.i./.qu6d
yniuerfaitum,
eius rationcra gcncralcm
&
de motu
,
ficut ibi loqnitut Ari-
fed in 8. ciufdcra,context. 76. circitcr.Idcm 2. Ctrl.contex.j^.dicitur, quod
omnisraotus
,
cft deterrainatae
quod verum
vclocitatis,& tar-
eft
coniparando raotura ad
dctctrainata raouentia,
&mobilia, fecundum
ditatis
,
quam rationcm
Vide citatos qutB, 11.
loquitur ibi Ariftoieles de
lari
Mo-
Vacuo,contcxt.fz. fupponitur in illaderaonftratione per impoflibilc Sit enira fpacium vacuum , quod quotunque corpore repleatur,contingitaccipercfpacium re-
pletum corporcfubtiliori,quod verum eftfecundiJim rationem gcncralem corporis , inquantum replcns locura cnius oppofitum cft raanifcftum, ,
rcfpiciendo determinatas naturas naturaliura.
Ad tertiura dicitur , qu6d omne quod eft tantum in potentia pailiua ad aliquid,eft in potentia contradiAionis ad illud. Sdbiedum autem refpc£lu proprij non eft folum in potentia pafliua, fed in potentia cfFediua
,
quia e^cdiuc
eft
pto-
prium k fubie(^. Contra , raateria, &
efficiens non coincidunt, per Ariftotelem \. Phyfic.context.70. igitur non eft
fubie^um
ciens.
tefpe^lo proptij
,
raateria
,
& effi-
,
eft
fingularc
,
eft
in fingu-
nam rcccptum
eft in rc-
_ jfrj,MfnentM
cipiente pcr raodura recipicncis eft in
fcd accidens pnpMrt* : Cngulari, vr habecur 5 Metaph. cap.de Eo- i^tius.
m-
.
dera:ergo accidcns commuueeft fingulare,& illud,dcquohic agicur,vt pa> tet per Porphyr. cap. dc GencFe in diuifione, quam ponit ad notificandum definitioncm Gcncris , dicentcra , accidemia eommMnid yfid non illud accidens eft
;
5^
&
prepria alicMt.
Itern,£ns y. Metaph.diuiditur in fubftantiam, &accidens.Ifta diuifio fi valet , eftpcr oppofita, fed res primae intentionis , non opponitur rei fccundac intentionis; ergo cum fubftantia,quod
alterum mcrabrura diuifionis , fit rcs primae non erit res fccundz intcn-
cft
intcntionis,accidens
tionis: igiturnecfpccies Vniuerfalis.
Itcm , nuUa res fccundae intencionis praedicatur per fe de
rcprimz intcntionis,fcd
hacccft
^alitas eft accidem ; ergo,&c. Probacio minoris,h^c eft per Ce,§)ualitM eftens,vt patctpcr Ariftotclera j.& 4. Metaph. fcd expref' fius 8. concext. vlt. fed ens non habct alium intelledum , nifi fubftantiae,& accidentis ergo cum fubftantia non praedicetur per fe de Qualitapraedicatio pcr fe
,
:
te
,
& ens
praedicetur
praedicatur per fe de
,
fcquitur
,
qu6d accideos
illa.
Item , nuUa fpecics
tu. Sirailitcr 4. Phyfic.cap.de
4
& citandos qutjt.fiquenti.
QV6d non videtur; quia quod
omni
motu contingit accipere motum vclociorem, quod verum eft refpiciendoad raotum fecundura ftotclcs
Accidens jit de numero
fibi inerit
homini.
JU%,
pocencia, fola eftin
Qjf^sTio XXXIV.
caufam nccef-
homini tantum aptitudinalitcr
apcitudo fcd
ifta
paflionis.
maximc
proprium. Ad primum argumentum dico , qu6d ripkile femper ineft a£tu , licct ridere non fcmper infit; quia ridere eft commune accidens hominis , nec ineft
,
,
,
lam, ide6 femper
dU
potentia.
,
&ide6 quiafemper ineftfiibic6bo fua forma; quia non eft id , quod eft , nifi per iltur efFcdbus
quod idem potcft cfTe in
& in a^u, racione diuerforum fcilicet matetiz, & forms & non funtoppofita nifi accipiantut fccundum idcm & refpedu eiufdcm. Alicer di-
quod Proprium
poflibile
adu rcfpcdu
&
& imraediatam alicuius poni, nifi pona-
fariam,
efficiens eft in
eiufdem.
vt patct cx prxdidlis; quiaPro-
priura cgrcditur cx principiis fubiedi,& it
Contii , omnc
cuius eft efficicns, omnis materiacft in potcntia, fed idem non eft in potcntia adu rcfpedu Poteft dici,
pafliua eft in potentia
prium; quia materia eius in qua ergo potcftefte fub proprio , cius oppofito ; ergo non cft neceftarium qu6d proprium fcnipcr infit. Ad oppofitum pft Porphyrius. 1.
&
Hne proprio.
contradi^ionis,per Ariftotclera 9. Mctaph.conrext. 1 7. fubiedlum cft in potentia pafliua ad pro-
CtHtlufit,
119
Dicitut,qu6d Tcrum eft didum Ariftotelis dc materia ex qua, efficicntc pcr tranfmutation£} non de materia in qua,& efficiente fine tranfmutatione, cuiufmodi materia,& efficiens cft fubie€t\xm tefpedlu pafEonis.
Item, ad principale,fubftantiapraecediromne accidens temporci crgo tempore eft,quando nul-
num
XXXIV.
\
ipfius Vniuerfalis verc in*
«ft iingulari, vt patet indu
enim eft fal-
hicbemo e^Species ; fed h«c cft vcra , Hticalbede efiaceidens , quia definitio Accidentis , fcilicet qtted adeft ,vel abefl, &c. dicitur de hac albedinc ; ergo Accidenshic defifa
,
hec animal
eji
Gentu
,
non eft Species Vniuetfalis. eft Porphyr.& Ariftoteles 1. Topicorum ponens Accidens quartum praetHv
nitura,
Ad
oppofitura
catum.
Ad quxftionem diccndum, qu6d Accidens cft de numero quinque Vniuerfaliura , vt hic furoitur. Sed intelligendura, qu6d hoc nonien4Crtdens fumituf multipliciter , vno modo eft noracn primx
intentionis,-
& fic eft xquiuocii ad duo,vt
vno raodo dicituridem <{\ioAcentiHgenfinpamcieribt4i. hMo dicitnr j.Mctaph.in finc, cor.vlt.quia
roodo eft id£, qu6d Mbutuau enti in a£bt poft eius
G 4
eire
1. ctntlmfi».
JeeiJtmsftt^
*!T "•^**
,
Super Vniuerlalia Porphyrij
I20
completum,& hoc modo loquitur MctaphyEn$ in Jubfiamiam , & Mcidem , & illud accidens fic (umptutn, eft zquiuocum ad 5).
efie
ficus d Juidens
modo eft nonlen fecunds intentionis,& fic vno modo fignificatidem quod
x^ccidens efiyefuod adefi,(jr fibep,fraterfub' corruftionem
iefff
,
&cc.
Praedicamenta. Alio
Qv^sTio XXXV.
extraruHm jproutrumitur in Eienchis, in fallacia
modo
fignificat
idem quodfe-
intentio, fcilicet quodlibet
quod caufiitur
Accidentis. Alio
cunda
^ fola confiderarione intelledus
Vtrum hac definitiojtt comenietjs, Accidcns
& ifto modo
,
omniaquinque Yniuerfaiiarunt accidentia.AIio inodo fignificat idem quod przdicatum non efrentiale,&
fic
diftinguitur contra
eftentiale
&
eft
,
Vniuerfalibus,
vltimis
idem quod prsdicatum
dicitur
non eftentiale, nec per
nec conHertibi^e:& fic eftquintum Vniuerfale. Et patet quodficfumptum prxdicatuc depluribus,& habet modum przdicandi diftinAum ab aliis fie enim przter fe,
:
materiam
& formam
,
quae funt cflcntia rei
,
quod
;
&
adeft, vel abcft,
ptionem.
prsdicatum
commune duobus
& fic ponitur in definitione Pro-
modo
Alio
prij.
cft,
prajter fubied:! corru-
D. Thotnas d* ^iritualibiu freaturi/,art.vlt.aJ 7.^ Opufe. 4t.cap.S. Caiet. eap. dt Atcidenti. iEgidius i.Pcft.ttxt. 1 8. Okam i.partt Log.eap. %^. in Log,ttxtual. cap.da jtccidtnte. Sotiis, Tolet. I.ouan. Compl. Conimbr. cap.
^
de Accidenti. loan. Angel. Brafauol. fuper hanc qutftionem. Tait.eap.de Aecidenti qutft. 1. Albertus Patuus qutft.vnicM dt Aeeidenii.lonn.i Magiftris qutft. 10. Pradieakilium. Antonius Aadtcneap.dt Aectdenti. Ruuius
ibidem qutft.^. Merincro ;«/>.(. de Accidenti, dijp. vnica qutft. I . TotrejoH eup de Ac. qutft. i Huttado diftiut. 6. .
accidentia egredientia ex
illis
principiis pcrfe,
eftreperire aliqua confequentia eftentiam
pet
fe
necconuertibiliter
,
modos przdicandi
in
(juidt
accidentale conuertihiliter
candi in
fic
fum-
& tale ptzdicatum di,
quod defcen-
in
modum
dit Vniuerfale per iftum
ficut in alia Vniuerfalia per alios
pracdicandi,
modos
praedi-
candi.
Ad primum argumcntum
t
^d
»rgur
mtiHf.
quod muni
,
dico ad minorem,
fubiedo com-
hjec intentio, accidens, eft in
vt in albo
,
plicatur
homo , cft dc
,
,
vel in aliquo confimili, cui ap-
hoc communi fubicdo Metjph.
ficut fpecies in
& fimiliter dictum Ajiftotclis $. illo
cui applicatur hajc intcntio accidens;
,
quia illud prim^ ineft fingulari
;
quia non confe-
quitur principia Speciei fecundum
Contri fit
illud cui appjicatut
fi
,
in fingulari priuio
ha:cintentio,quaE
;
ergo
eft
hxc
prius.
,
fic
Ad fecundum
&
,
,
Dico
,
eftci
extraneumcfle
tertium patet
;
quia proce-
primx intentionis , nam fumcndo accidens fic pro vno nouem fignificatorum hacc eft per fe , ^ualitas efi accidens fumcndoautem pro intentione,efttantum veradenoaccidens eft res
,
;
minatiuc
ficut hatc
,
,
Homo
efiSpecies,
ifto
modo
non
fingularibus, neccuilibet Spcciei
qua Species
ineft
quia
ali-
qualitatis,eft cui applicatur harc in-
leniio proprium, vt
rifibile.
Ad quattum dicitur qu6d hatc ,
dbedo
eii accidens
vera
vt ly accidens cft rcs
,
nec
accidens vniuerfaliter qualitati ,quia ;
,
Ad probationem
dico
& abeft
adefl ,
eft falfa
:
Hac
vt hic (umiiMt accidens , fed eft
ha:c verba
,
primx intentionis. qu6d Porphyrius per
circumloquitur pra:dicatum accidentale, non per fe , vel non con-
uertibile tir
,
,
huic albcdini
^atum ,
:
vt dicctur infr^ , ;
fcd album.
& illud non compc-
qaia h*c albedo
& Diffcrentia.
cuius cft eire
; fed hic dcbet intcntio igitur,&c. Similiter hsec intentio^mdens poteft vniuoce compcterc rebus diuerforum
definiri
,
:
generum fed ifta, adejfe, & abejfe non quia quibus efii non eft vniuocum, nec adefie : fed ep non eft vniuocum diuerfis Prjedicamentis. :
,
Item, intentio, cui
non eft
prasdi-
quia ab intelle6lu,
ineft, ncceflario incft,
non
ineft alicui, nifi vt cofidetatur
fed
fic eft
imperinutabilis. Similiter hocpatet
indudiue ; quia
Ci
homo cft Species, neceflario
eft
& animal nccelTario eft Genus:crgo hsc
,
,
fi
ineft alicui
fubiedo ,
ineft ci
non adeft,& abeft.
Item,c©ntra fecundam particulam aliquod aocommune necefTario ineft , vt quantitas homini,& nigredo coruo,& albedo Cygno;ergo non poflunt non inelfc fubiefto, pra:ter eius corcidcns
ruptionem. Quod accidens vt hic fumitur , dicacatur de iftis, patet per Porphyrium , qui diuidic accidens in accidens feparabile,
& accidcnsiw/?-
quiaomncprasdicavel eft proprium , vel acci-
parabile. Similiter rationc;
tum non dcns
,
eircntiale
,
vt hic fumitur
ejuamtu
,
e^uantttm eft
& non proprium
;
quando dicitur , Hemo eft przdicatum non cffentiale, ;
ergo accidens.
Item, corruptio non adeft prastcr fubie(Sti cor-
luptioncm ; quia opponitur fibi. Item , accidens abeft ergo non ;
cft
;
quia non
manet feparatum \ fubiedlo , & fi accidens non eft,fubiedum non eft; quia funt correlatiua.Probatur , qmnis Species ipfius Vniuerfalis eft rclatitium;ergo accidcns , & non videtur ad aliud
&
dici, nifi ad illud , cuius cft accidens , illud cft fubieflHm ; ergo , &c. Similiter fi dcfinitio fic conueniens relatiuis ergo in ea ponitur correlatiuum nihil vidctur hic pofitum pro corrclatiuo , nifi fubicAum crgo illud cft correlatiuum :
:
:
definiti.
Ad oppofitum eft Porphyrius
& Ariftoteles
t.
Topicorum , poncns confimilcm dcfinitionem> .Accidtns efi,
quai effcntialiter videtur
cadem
I.
Argumenta prc parte af-'
&
adefle eft
intentio accidens
in fingulari:vnde in argumento eft fallacia Accidcntis.
dunt vt
Genus,
Item.contra primam particulam adeft,& abefi, quia adefl!e abefle eft rei extra animam , quia
neceflari6,& ita
:
fideratur ab intelledu
eft ibi
& &
eft in illo, eft fingularis
quod
, Primo gcneralitet , quia daturpercopulationcm:fimiliter,quianon
intentio,
fingulare.ergo
Rodriguez
^ 4.
QVod non vidctnr
§pecies
fe.
quod cui appticatur hac intentio, vt album, fecundum cfte materiale eft in fingulari primo , fed fic non eft fubicdlum intentionis fcd fecundam quod con-
fequitur idem
togictfeEtian* 6. Auerfa qutft.i^. Lig.fiS. 4. qutft.i. de Aeeid. art.i.
modus prsdi-
non conuertihiliter
ejuale accidentale
citur accidens, vt hic fumitur •*>«^
prxter prasdiftos
& in (juaU ejfentiale,^
eft alius
,
modo eftendi in re,
ptus a
:
non
,
mn ineffe,
ifti.
Ad
firmatiua.
Ad qucftionem dicendum qu6d
t. Ctnclu^t.
XXXV.
Qu^Eftio
(i
,
dcfinitio
, (i
congrueintelligatur, ratisconucnicntcr eftafli-
ineft neceflarid
primx intentionis,& fccunda; intentionis. Vt funt nomina primae intentionis dicitur 7. Mctaph. contcxt.z. & inde. jiccidentu ejfe eiiinejfe , & hoc de accidcnte rcafic etiam fumitur adejfe^ \i , de quo loquitur ibi definitione, Tunt acquiuoca
5
& abeffe 8. quod
^
Phyfic. cont. 61.
Impojfibile efl
abeffi
idem/imul adejfe eidem/iibieSio,
ab eodem. Alio
modo
nomen fecunda; intentionis cationcra
& inde. vbi dicitur, ,
inefe, vel adejfe eft
,
Contri
fic
proprium
,
prxccdit illud accidcns
abcft; quia fubftantia
& accidens com-
ficut
,
mune,vt
Ariftoteles intelligit dc accidente 7. Mctaph.Si ver6 dicas per fc.quantum cft ex parte
accidentis , falfum cft. Aliquod cnim accidcns communcjhcet non habeat caufam per fe in fubicdto, taracn habet
caufam ncceflariam, vt quanrcpugnat, quantura cft ex fe, non
titat, Sc ita fibi
inefle fubicdlo
quo habet talem caufam nc-
in
,
ccflariam.
& fignificat praedi-
eorum,quz funtextra clfcntiam fubic-
quantum eft ex parte
fubic(5li.
&
4^*/?,fiuc gnata. Vbi fcicndum cft, qu6d *itfi iwfjl/^ , vcl non inejft^ quz ponit Ariftotcles in fua
121 vcl pcr fe,
,
modo fic.
Ide6 cxponitur illud alio
cundum
intellcdlum
,
yibejt fc-
prtter/iibieni cerruptionem,
€dt vel alterius gcncris ^ fubic6to, Cicut pradicari de , dicit propriaro przdicationem eftcntialcm
idcft, deftrudlionem eflcntialis intcllcdusfub-
eorum,qux funt in eodem gcnerc cum fubiedko; fedadhucin^ fccundo modo ,fumitur dupliciter. Proprid > & fic non incft , nifi accidcntibus communibus ; vel communiter , 5c fic incft fin-
ciim
euiaribus accidcntibus
modo
Sc ifto
,
gencrall
lumitur e^ in, in diuifionequadrimembri,quam ponit Ariftotelcs in ptiticipio Pra:dicamento-
rum, Sc adhuc communius fumcndo inejjfe , dicirous communiter in omni propofitionc , prasdicacum inefte fubic6lo, vel non inefte, ficut genc-
inomni propofitione
raliterdicimus
catum
,
Sc/ubieilum
,
cfle^ri«^»-
qualifcunque fucrit pra:di-
Primadiftin£bio videtur probabilis, inconuedcfinire,
& diuidere per
res prima: intcntionis, pra:fcrtim
quando defini-
nicns enim
Logicum
eft
tutn eft fecundaintentio
mcmbra
vel diuidere
:
, fi
aliqua
diuifionis fintres fecundxintentionis:
fed illius diuifionis qtiadrimembris.manifcftum
duo membra,
fciIicet
fecundas. Spcunda
intcntioncs fcilicet inej/e
,
fcilicct pt oprie
,
non
dici de,e{re
diftin^bio de,
vt accidens
com-
mune; commnniter.vt accidensquodlibeticommuniflime , vt omnc prxdicatum dc fubiedlo, patct ex definitione Ariftotclis
i
.
Topicor.& di-
uifionc eius in principio PtaEdicamcntorum
communi modo
,
&
qus
eodem genere communiter pro omni eo, quod eft commune; cotnmuniflimc pro omni co quod fpc;
funt fuperiorain
,
,
,
cificatremhuius verbi */?,inpropofitione. Primo modo , fumitur in principio Prxdicamento-
rum. Secundo modo,in definiiione Vniuerfalis, in lib. Perihermenias. Tcrtio
modo
in diuifio-
,
ne Porphyrij,diuinonefecunda,quam ponit poft detinitionem Gencris
,&
in definitione Indiui-
primo modo, cum vna difTerentia, fcilicet ptxdicatumnon eftentiale, velgenus intetmedium inter vniuerfale,&: acci-
dui.Sumendo
igitur adejfe,\e\ inejfe
per illud intclligitur gcnus accidcntis
,
d<(ns fic intelligitut in dcfinitione proprijper:
refiduum, hoc eft
codiffcrentiac
,
,
abejfe, Scc.
ponitur lo-
& cortelatiui ipfiusdefiniti.
Si-
militcr in dcfinitione Ariftotelis contingit inefe,
& Honinejfe Sed tunc
,
non neceflatio incft fubicdo, dubium, qualiter de accidcntibus
id eft,
eft
infeparabilibus dicitur accidcns
vt quanto
,
non tamen
& huiufmodi
,
,
Sc multis aliis,
quas neceflario infunt:
funt propria. Poteft dici
,
quod
illud
verum de illis, ficut de aliis , per fe loquendo, Hcut enim per fe fubftantia praecedit accidens
cft
tcmporc
,
fic
accidens
cum non habeac
communc quodcunque,
per fe caufam in fubie(^o
,
non
abeft
,
quia Specics,
Dicitur , quod accidcns abfecundiam intelleftum per pofitiojiem fui opfofiti , praiter fubiedi corruptionem : non fic eft
proprium
non
id eft
,
teftfubiedum
intelligi
intelleduijm
tia
accidens
,
cft
prardicatum
eflentialcfubicfto, fub cuiusoppofito, po-
:
non
breuius cxprimitur fc, vcl
prius
completc,fine repugnan-
proprium abeft
fic
fic
,
& hoc
accidens incft iionpct
:
non conuertibiliter , intelligcndo inejl , vc didlumeft:& ifte eft intellcftus definitio-
&
nis Porphyr.
AriftoteIis,& ficintelligendo conuenicns. Contra illud, fi hzc definitio fit conuenicnter data ; ergo ineft definito pcr fe ergo accidcns per fe adeft , & abcft. ergo per fcadcft, fi hoc,crgo non potcft a,beire.Seeft
:
&
cunda confequcntia patet ,quia a copulatiua
te-
net ad alreram partem. Confimilitcr poteft argui,qu6d abcft pcr
&
hoc mcdium
abejl, Sc fic
non
,
omne accidens
omne accidens perfe adefi,
adcft.
omne accidens neceflario incft quia ineire eft dc eflcntia accidentis, fcfd omne accidcns Iccm,
,
; crgo omncaccidens neMinor patct, quia hcc cft necefla-
ncceflario eft accidens ceflario incft. l\z
,omne accidens eji accidens fe crgo cft veracum
idem de
loquendi.
Proptium
fic,
pt ior natura ptoprio, complcte poteft in-
tclligi finc proprio.
:
Ad primum
Confimilitcr tripliciter dicitur pradieari de; propric,pro his
accidit,
fit
vtraque
catio.
eft
Contra
ieCti.
tur : perfeadeft fallacia
non
'k
tenet
iftorum dicitur, qu6d non fequi,
& abefi
trgoperfe adtfi
;
fccundum quid :
quia pta:dicatur
;
modo ncceflitatis.
,
J.
fed eft
»d fimpliciter, ficuc
Contingens necejfario
contingens necejfarih
:
ejl
contingens
j
ergo
eft.
Contra, a gencre pofito fub difFerentia , tcnet ad genus fimpliciter , vt fcquitur : Animal rationale i erge animal , fed iftud totum abefl, Scc.cd loco difFcrentix, rcfpcftu huius adej} : ergo confequentia bona. Poteft igitur dici, qu6d confcqucntia eft aliquo modo bona fed Antecedcns,& Confcquens cftdiftinguendumfecundum coropofitionem,& diuifionem ; c^aiiptrji poteft determinare inhaerentiam, & fic eft vtraque vcra ; vcl inhzrens, :
•'
&
fic
vtraque
falfa.
Et
ifto
modo pon ponitur^^rryi
in definitionc accidcntis
,
hoc
eft
didu
,
qu6d
illud prafdicatum, adtJi,SiC. per fc incft huic fub-
ie&o accidens, fed idcm przdicatum , fcilicet ade/i, deteiminatum pet fc non incfk fubiefto. Ad fecundum dicitur fimiliter, qu6d tam mi* nor quim conclufio eft vcra, vc necefe determi,
nat inhzrentiam, aliter non.
Ad primum argumentum qualitcr ibi ponitur qualiter pec
Genus
,
pcincipale patet,
&
tocum copuUtum
Difrerentia
eft aliud
,
&
circum-
locutum.
Ad
g^
^j Mftiiwtft».
Super Vniuerfalia Porphyrij
i|2i Aci
^
fccundam patet, qualitcr famitur ihi,adefif
Vt eft nomcn fecundx
Ad aliud principalepatet, quod quodlibet ac-
cft
Ad quoddam argumentura
fupcriis
fadum,
quod non cft proprium,adeft,& abeft k* cundum intelletftum , ita quod fubiedlum poteft
fcilicet intcntio.cui ineft, necefrari6 ineft
quod
illud concludit,
oppodto. dc corruptionc dicitur j.quod adeft prxtet corruptionem illius fubie6li ; quia eft in co, quod manet in tranfmutatione , vt in fubie-
incft
vt necejfario determinat inhaerentiara ,noii
cidens,
intelligi fub eius
Ad aliud
fto,
corruptio
fi
illius
fubiedo , tune
in illo
,
vt in
fubicdi
;
igitut
fit
non
formale
cft
non oportet quod fit corruptio cius, quia cius dicicur corruptio, quod dcnominatur ab ca, & illud non eft eius fubiedlum: & accidens eius,fed
vniuerfaliter ita cft in accidentibus fubieftum
non denominantibus , locus
cft
fed alia a fubicdlis. Sicut
corporis locantis,vt accidens
fed
,
non
locus corporis locantis
cft
ris locati
:
, fcd eft locus corpopafHo ver6 locantis, vt dicitur ^.Phy-
& indc.fic adio eft patientis
contcxt. z8.
iic.
,
vc
non cft adio patientis,quia non denominat fubiedum fuum, fcd aliud. Aliter dicitur ad primum , quod aJeii prater /ubietli corruptionem id eft, fubiedum poteft infubiedi, fed
,
telligi
fub eo
,
& eius oppofito finc deftrudionc
fui intelle£tus,vel fine
rcpugnantia intelledluum. fi accidcns abcft ficut
Ad vltimum dicitur,qu6d h>c fumitur
,
non
fequitur ipfum
non
cfte
:
,
Contra,per Ariftotclcra in libro Pra?dicamen,torum cap. de Relationc , Vnum correlatiuorum
npn
poteft definitc fciri finealtero,fubie£lum,&: accidens funt correlatiua, vt dicitur fupr^ oppo-
ncndo relligi
non potcft complcte infine accidentc igjtut non poteft intelligi
:
igitur fubiedum :
cft , fed non verum fubiedlum efle fub accidentc & cius pppofito j ergo non eft intelligibile. Minor pa-
,eft
,
tet;
quia veritas eft adasquatio rei ad intelledum,
fcd
non
eft ita in rc.
Adprimum
iftorum dicitui,qu6d fubie(5lum relatiuumper accidens, quiaaliuddiciturad
ipfum :&de illis non intcUigitur didura Ariftotelis , fed tantum de relatiuis perfe, quiafcibilc poteft cognofci,
non cognita
paturalitcr prius ea.
icdi corruptidnem tio ineft ,illud
non
mac
,
intcijtionjs
,
fcientia
,
cum
fic
Si diceretur praiter fubid eft, cius cui talis inten-
valet
:
quia illud
cft res pri-
& ita inconucnienter in defini-
tione alicuius (ecunda» intentionis ponerctur.
Ad
8.
aliud dicitur ,
quod prima propofkio vcra
cftdehabitu principiorum
, qui diciturintellcqui diftinguitur contra fcicntiam ,qua: cft proprie habitus conclufionum demonftrationis. Vltcrius pofcft dici, qu6d intellcaus inteUigcns
fkfis
:
ijjbiedum
fub oppofito talis accidentis infcparabilis,cftfalfusi fcd non intelleftus intelbeffe
gens fubic6lum fub oppofito icft
fimplex ,
rantum
talis
non componens,
circa conjpofitionem
accidcntis.qui
vel diuidens ,
;
quia
& diuifioncm cft
veritas,vel falfitas.
modo
VtrumVrofriHm f£ Accidens fojjint de aliquo eodem f D.
Thom.
dici
\.far.eiutfl.^-j.»rt.\.^T].aTt. l.(^ {4.«rr.}, Tolec. caf. de Prtprio. laucUus tr»Sl. 4. ,
&
Caicc. Socus
Angl.& ^tidMoX. fuper h»nc qutft. Blanc. di^ut. i.feH. ^.Didacus a Icfu qutfl. z. Fonicca ^. Metaph.cap. z8. Rodrjgucz fu*fi, 4. de Proprio,att.i. frt.dic»b.cap.^. loan.
Vidc Dodotcm ini.d.i.quifi.-j.fy d.i^.^in z.d.i.q.i. ^d.i.qutfi.i.^ d.ie^z^.^ in i.d.i.qutfl.x.^in 4. d.
^.quefi.i.^ 9. Metnph.quift.i^. In i^uibns locisdopcr Ptoptium cffe idcm rcalicei; cum fubicfto,
I
&
cet
confcgucns non polTc habcrc racioncm Accidentis , &: denominati a fccunda intcncionc accidentis pczdicabilis. Ec idemcxprcflius»ni.
'•&
d. 3^.(^41. Er in }.
cum
dern realiccr
ipfis
Sedpaflio
rcbus.
clt inclinacio
& apcicudo quasdam.
QVod
, de cmnibus propriis quaelcmentorum ; quia quxlibet ifta-
videtur
fic
litatibus
rum confequitur formam clcmenti :
vbidicituf, puta i^nu
ealidijfirfjta
,
efitnimaliu
caufa htuuicaloru. Similiter ifta propofitio,quam
intendit ibi per illam literam Itera, lux in
non habet
corpore luminofo ,
vniuocum , quia vtrique cft tura lucidura
prium ,
,
verita-
in vniuocis.
,
& mcdio
,
efl
aftus lucidi,inquan-
fcd in corpore luminofo cftpro-
medio accidcns igitur , &c. Primura patct , quia fequitur immediate formam corporisluminofi vndead diuerfitatem fornia: conin
:
:
fequitut diucrfitas lucis cceleftibus. ter,
&c. oppofitum
Ad dux
,
vt patet in corporibus
Minor patet ; quia adeft & abeft,pr2,
Proprium
,
&
Accidens funt
intentiones oppofitz-: oppofita
cidcm
non poffunc
incfrc.
Ad quxftipnem dicitur, quod qux funt oppofita
rcfpc^lu eiufdem
idera
non
eft
,
non
proprium
&
infunt eidem. Ideo
accidcns
,
relpcfta
&
habct rationcm generis , fpeciei refpedu diuerforum. Contra, Ci refpeftu alicuios eft proprium , refpedu illius non eft accidcns ; quia tunc illi in-
Rtiititnr.
&
cffct pcr fe, non per fe, nec cft accidcns alteri. Probatur, quia fi fic ; ergo prira6 non infitit con-
ucrtibiliter
:
crgo non fuit proprium refpc(ftu
primi.
yereppteft intelligi fub oppofito accidcntis in-
vnx intentionis applicari rcfpe^lu eiufdcm , vel diucrforum, quia qu6dalicuieftproprium,^li
kk
aliorum.
,
Idc6 diccndum,qu6d impofllbile eft iftas duas
/^parabilis, taraen vcrc poteft ficintelligi finc
Z. Sente^tiz
quia fic funt oppofita ; non cft tamcn inconucniens refpcdlu diuerforum; ficut idem eiuf
intentioncs proprium ,Scaccidens, eidem rei pri-
dicitur,
firio/itiua,
:
qu6d fubiedbam non
Tertio
Argumenta
igitur eft frtp.iTte af-
:
proprium refpedlu elemcntorura & accidentia funt in mixtis , vt manifeftum eft ncc poteft dici quod zquiuocc funt in his , & in illis ; quia hzc, 5c illa funt comparabilia fccundum talem qualicatcm , \i paict pcr Ariftotclem 1. Metaph.
tcm , nifi
fub oppofito accidcntis. Item, intellcftus foliira verorum
cft
Qj^^sTio XXXVI.
quia
quod fubiedura potcft injtelligi fub oppofito accidentis , vndc ex hoc non fcquitur quod non fit.
illud fic intclligitur
dico,
eft
adeft praiter
corruptionem fubiedi. DiGitur,qu6d Ci adeft materia,tunc
,
;
quodaccidcns neceffari6
inhsrens.
& illud non corrurapitur.
Contra,
""tissikijjs,
; quia fi fic intcUigatur, repugnantia intellcdluura.
repugnantia intelleaus
non
intentioni«.
noB
Smttntia DtStrii.
,
Qu^ftio non
cfl
nec alicui alij, quia conuertjcuius cft ptopriuiu , ita alij non
accidehs
tur (?um co
,
,
&
Ad
»r{H-
mt»».
Ad primum argiimentum
dici potcft
,
quod
proprium alicui elemento, vtjiicdicimus propriumacddcns,per fe confequcns formam Spccici,quia tlnulla qualitas adiua, fiue pafltua
teratio in
illis
,
eft
qualitatibus przcedit generatio-
nern,"& corruptioncm format fubftantialis , vc nunifcft!Un\eft, eo quod agens in elcmeiitum fuas iriducit qualitates, adhuc manente foimi fubftantialielemcnticorrumpendi, quiaillamaIiocintota tranfmutatione ergo illapottft manere fub oppofito, fiuc contrario qualitatis, qu« :
ponitur
fibi
propria; fed hoceft contraraiioncm
proprij.
magismatcriam ; quia funt principiaadlionis,& quz non funt primd) Speciei, fcd indiuidui, per Ariftotclem Mctaph. & idco rcfpc£J:u elementorum polFunt diciaccidcntia infepapaillonis,
i .
cumquotamen
rabilia:
ftat,
fint accidentia infeparabilia
nigrum
(ficut
paratur
&
)
rcfpe(5bu
quodcadcm
fpccie
rcfpedu elcmcntocorui,a quononfe-
feparabilia refpedlu alterius
,
a
qno
feparantur.
fit
in corporc luminofo
eadcm
qualitas
fpecie,
qu6d fi lux vniuocc medio , & fit aliqua non tamen eundem mo-
dici, ,
&
dumelfendi habct vtrobique, concretumautciTl /ignificat formam , fecundum quod cft in fubieiko , & ideo nullum concretum didlum a luce, vrriuoce ineft huic,
&
illi,
quia nec corpus lumi-
nofum dicitur illuminatumScd. lucens, medium ver6 non lucens ,(edillumina[um. Nuncautcijn ifta: intentiones;)rcr^r/*»j ,Scaccidens, non funt applicabiles rcbus primz intentionis ,nifivt fignificatur,vt in concreto ideo nihileft vniuocum ,
hic
& ibi
frium, -^
:
cui attribuuntur
ifta»
intcntioncs pro-
& accidens.
&
tamen /knitM Tniuo6.
:
rctfubicdo;
Ad fecundom flu hominis
dicitur
non
,
qaid
r»y/W«V/« refpe-
Vnjuctfalci quia nec riiibilitasrefpcdu cius prcdicatur de pluribus. Sed fi arguatur abfolutcde ipfa,cft Genus, eft
Dico , qu6d eft Species refpcdu huius rifibilitatis,& illius; quiareipeduiflarum prardicatur de plur jbus fic cx alia parte dc albedine, cuius fignum fft .quodPorphyr. inomnivel Spccies, ikc.
;
cpijcrcium.
Item
,
bus modis proprij,
& toto capitulo de Accidcntc
tantiim cxemplificat deconcretis. [
Et Arifloteles fimihter in
quod
paret pcr rationem
Topicorum,
1.
quia fignificatum in
,
rifibilitas
nus, nec Species
,
rcfpeftu hominis
non
eft
ge-
necdifferentia, necaccidcns:
ergo proprium. Similiter albedo rcfpccStu hominis , non eft genus , nec fpccics , nec differentia, ncc proprium ; ergo accidcns. Nec eft diccre, quod non funt Vniucrfalia , quia przdicantur dc pluribus ; ergo iftz intcntiones poflunt applicaaliquibus
primz intentionis , vtfignificantur
inabftrafto, cuiusoppofitum
didum
cft.
Ad primum poteft dici, quod fi concretum fit zquiuocum ratione formz fignificatz, & abftraftum crit caraen fi concreta dicantur ab cadem forma,per diuerfam habitudinem formz ab fubicdum non fequitur illud abftradhim cflczqui:
:
Finis qu&ftionHm
7, Dterat htt
abflrado dc nullo dicitur,nifi dc quo przdicatur '" «»''?»« -* " * efl~cntialitcr,& eius dequo przdicatur tflentialiternoneftpioprium,necaccidens;iguurnul- ctd.MS.v*lum abftradum prxdicatur de aliquo , vt pro- tuflut si•
prium,vel accidens. Contrarationem pofitio- tUnh. ^ni"is , quod cft proprium A, nulli accidit ,_nifi cui """' J' •
gratia
&
,
h^l>ere tres
confirmatur
,
,
accidit
illi
cui
& trianguliisj
per Ariftotelem /.
Topicorum
iHo capitulo , GiMniarn autem idern (^Muerfum: vbi ponir quatuor difficultates circa primum vult diccre, quod diflScile eft poncre illud cllc proprium , quod ineft vni fubicdo mcdiantc alio ; quia fi vtritifque illorum fubiedorum ponatur proprium vidctur alij inefle , vt reliquo fubie
,
:
autem
dicitur,/>r
ea
,
qua naturaliter in/ltm , vt
igni calidum,Scc.
Contra hoc , concretum , & abftradum idem fignificant «rgo fi abftxailum cft vniuocum , &
ri
,
cum eft. Ad illudquodobiicitur.quiaidem fignificant concretum, &c. verum eft candem formam tamen abftra6tumabfolutC}Concretum ,vtinhz-
accidit A: igitur faltcm alicui eft accidens, vcrbi
Ad fecundum potcft ^'
ad diuerfa fubie^a
:
Vel poteft dici , quod licct fcmper inefttnt huiufmodi accidentia clementis , & nccellari6, non tamen confequuntur formaraSpcciei , fcd
rum
123
uocunn, ficutySr«wf diciturmBltipIiciter, fcilicer effcd^iuum , conferuatiuum , vcl fignificatiuum fanitatisfexdiucrfa habitudine eiufdcm formac
ineft. •
XXXVI.
Itcmi.dc Animacap.
teles rangentia in
, C\ priiis inducentur qualitates quam forma^iftorum. Item, aqua manens aqua non potcft amittcre humiditatem ; quia eft qualitas roinias cflentialis ; crgo multo magis ncc frigiditatcm : ita de aliis.
valent
:
&
Item
,
fecunda probatio, videtur oftcndcre,
quod nuUa
fint principia
,
,
in multis
cuiufmodi /unt
,
quzdicantur princi-
velpatiendi, quod vidctur falfum
pia agendi
rifibil*
,
difiiplinalfile,
&vifihiU rcfpedlu -oloris dcquo dicit Ariftoteles 2. dejlnima,in principio capituli Devifit: quod per fc fecundo modo przdicarur vifihile dc :
«oIoribus:fimiliter dc audibili rcfpc6luyS«i,&c.]
Scoti
in Vnifterjalia,
EIVSDEM
^,',^^ ti».
.
^^.
,
EIVSDEM
DOCTORIS SVBTILIS Librum Pr^dicamentorum QuzEftiones. QJ^
^STIO PRIMA.
Vtrum liher FrAdicamentorum fit de decem Vocibw * decemfrima Cenera rerumfignificantihw? Aug.
t»p. }. Cntigor.
Auerroes
Auicenna, Alezander,
.
Simplicius, Boetius, Caiec. Conimbr. Compluc.Ruuius, 8c communicer lecentiores hocUco. Fonfcca 5. Metaph. Roe»p.T. qu*ft.i.feil.€.adi. loann.Ang. Brafauol.
&
driguez fuper h»»c qutft. Auetfa qutft. \6.Log.fell.\. Albertus <» principio h/tiue Ubri , Maroca qutfl. de obieHo lib. Pr/tdicarv.
toto:ergo quodhic primo confideratur,naturaIitereft prius
non
ett
quacunque voce
fignificatiua
ergo
:
hic fubieftum voxfignificatiua:cigo,Scc.
Item, nulla proprietas vocis fignificaciuae hic , nec in aliqua parce Logicz;
oftendicur de ea crgo, &c.
Ad ifta duo poteft dici.quod efe ex tribtu terrmI.
Vio
jlrgMmeni* trofartt af~
fic
,
quia hoc dicit
rum^vel falfitmfignificare,cik pafllo Enunciationisj
Pixdicamenta. Itcm, hicdetcrminatur de
& fic
vninoco
,
aqutHocB ,
natiuo,(^\xx
fcrentix vocis fignificantis
;
& denomi-
tantum funt
quia nulla res
,
dif-
nul-
lus etiam conccptus cft seqaiuocus, quia vbi eft
idem conccptus , ibi cft vniuocacio. Item, hsc omniadcfiniuniur pcr
de cxteris pafiSonibus huiufmodi. Contri, aut Syllogifmus in mente , eft Syllogifmus,& cnunciatio in mcnteeftcnunciacio,auc non. Si fic, crgo habcnc paffionem Syllogifmi, cnunciacionis, abfq^e hoc, quod profcrantur. Si non ergo habens dcmonftrationcm in mente, non habct demonftrationcm,nifi profcrat , ita
&
:
&
non
eft fciens nifi
proprium vocis fignificantis; ergo illud eft fubiedum,& itamaximc deccm Voces , deccm gencra rcrum fignificantes ; quia tantum hic de illis agitur. Item, vel Logica cft fcientia reah's , vel fermocinah's; non realis , manifeftum eft ergo fermocinah's: igitur qu3Ehbet cius pars eft de voce fignificatiua, & ita ifta pars cius, qus eft prima , eft de voce fignificantc conceptum fimpliccm ficut hbcr Perihermenias eft de voce fignificancc conccptum compofitum. Ad oppofitum patet per Boctium dicentcm, quod Logica eft de fecundis intentionibus applicacis pricpis ergo de vocibus non cft ahqua eius
fiones Syllogifmi
eft
fibiinefte
eft
:
:
,
& omnes partcs eius
,
Item
illud
,
de qup
\\\c
agicnr, cft pcr fe pars
fubicdtr confiderati in libro Perihermcnias,&
il-
pars eiu$,quod confideratur in libro Prio-
rum ,quod eft Syllogifmus; fed illud omnes fuas proprias pafliones habec
nifeftum
fibi
inhzrcntes
nulli voce cxiftcnte
(
vt
ma-
nec pofllbile efte igicur fimilicer enunciatio habet fuas ; ergo vcrumque illorum eft nacuraliter prius voce uguificatiua. Et quod hicconfidcracur eft nacuraeft )
,
:
liter prius
vtroquc iftorura
,
ficut pars integralis
Boaerit.
poflunc
fecundum eftequod habcntin mcnte,
Ad
auftoritatem Boctij dici poteft
,
quod
in-
dedecemVociifw , decem Genera rerumfignificantibtu , id cft, de decem Generibus , per dccem Voces fignificatis, quomodo illud fit verum,in folutione fequenactiuam ,
tellcxit paffiuam per
fic ,
&
quxftionisdicctur.
tis
Ad fccundum potcft dici quod ,
vniuocum, Sc
denominatiuum , primofuht difTerencix prsdicati
quod fccunduni fe incft concepcui , non
,
pri-
mo voci fignificanci.Dc £tjuiuoco zmira deccrmi-
pars.
•
Sementim
cciam fi non proferancur,vc indudiue patet, fed eftde aliquo priore, quod rcfpcdu vocis fignificatiua: tantum habet tationem fignificati.
;
eft
quod manifcftc
dici poteft,qu6d ifte libcr non dc decem Vocibus, vt de primo fubiedo , ncc aliqua pars Logic£ eft de voce; quia omnes paf-
cft
iud
,
Ad qua:ftionem
^«WKr.Similiter inferius Aiciim, fingMliiincomplexorum, autfignificat /itbftaritiam , &c. Scd dicibile fignificare
proferat
falfum.
dicuntur.
Icem, in ptima diuifionedicitur, «>-«»> ^«<«^»-
t.
ficut ve-
,
Boctius in Prooemio prims addicionis fupcr
incomplcxum
invoce
nis cft paflio Syllogifmi: vteft
nat propter oppofitipnem cius ad vniuocum, vcl quia zquiuocum acquiuocatum cft proprius
conccptus, licct non zquiuocum a;quiuocans, quia eft conceptus inqaantum fignifica-
vel
tur.
Ad tertium
dico
,
qu6d
ibi
ponit dicuntur,yt
oftendat fenon affignare veras definitiones ifto-
rum sequiuocorum &c. ,
quac cft per
Gcnus
,
&
Differcntiam, fed tantum per rationem exprimentcm,quid dicitur per nomcn.
A4
Ad argutnlf' ta.
QujEflio II. Mi
aliad dico
Ariftotcles, etrum <]M* fitnt
dc
non
illa
nec hic fc-
cui pcr fe conue-
eficognofiereaUerum , pcc Aciftotelera in Prxdica-
y
Hcut igicuc cx
fcquicur rubiedutn huius libri c(re ali-
quid realc , cui pcr
conuenit
C:
Vocem
qoitur rubici^uin cflc
t^t-.Cic
,
ide6 dicit tUaintur, id eft^ concipiuntur: 8c/Hntin fecunda diuifione fumitur , pro codein*
jiic dici
,
fecundum rationem. Ad aiiud de incomplcxo , dico
qu6d illud
,
eomienit concepcui fimplici; vociver6 fignificatiuflc cx confcqucnti ii ergo fubicdlum hic fit incomplexum V raagis ftat , qu6d fit conceptus, ;
non
dc Jignijicat, dico, quod
ficut
ad illud
fubiedum huias libri eire UteraM, t nec vulc Boctius j litera camen inccr quacuor, qiue numerancur in principio Perihcrmcnias,cn: tantum fignum , & non fignatum. Ita nec fcquitur,fubicdum hic cflc VocernyCX hoc medioy!^»!ficMt; quia illudcftnimiscommuncmedium,paf£0 enim fignificac rem cancum camcn bcnc ftac fequitur
,
:
fubic^lum hic
Ad aliud
efie conceptuntf
dico
quod Logica non
,
e(t fcientia
nec fcrmocinalis ^quiancc fermonem,nec fermonis pafliotics confidcrac , ncc fuum fubicCtwnx fub rationc fermonis imm6qu6d iftadicealis,
:
uifio
infufficiens
fit
ter rcm,
fic
,
oftenditur
:
Medium
in-
& fcrmonem, vel voccm,eft conceptus;
crgo ficut
aliqua fcientia per fe de rebus
eft
qua per fc dc vocibus
fignificatiuis, vt
,
ali-
Gramma-
tica,Rhetorica,qua; confiderant pafEones vocis,
quantum
fcilicet in
tim ratitna-
ornMtum:
ita poteft
conceptu
,
vocis
,
fcilicet congrtium
,
&
aliquafcientia eftepcrfede
& hic cft
eft
raentis,cap. de Relationc
decat vocem inquantum
eum de/init^
cet
fcilicet funt
qu^m vox. Ad aliud
I2S
vox fighificans conceptum fimplicem , & maximc dccem Voces , decem recam gcneca fignificantesiquia ad illas omnes alif ceducutuut.Contca hoc : cognito vno correlatiuontm diffinite , ntcefji
quM in fecunda diui/ione di-
,
Logica ; vnde per
fe
habet
dici fcientia ratiohaIis,non tantiim quia tradicur
:
ccgo
fi
Logicusconfi-
cft fignificatiua
rei,opoc-
cognofcecc rem, quod non vide-
tuc conueniens.
Item,omnis vox
gencre vocis ccgo nullius ad aliam cft ocdo:ccgo non magis alix voccsfigniicatiux ad iftas teducuncuc, qu^m iftx ad alias. Ad pcimum iftocum poceft dici,qu6d vox non fignificatiua, in
fignificantis,eft fingulatis
pcimo fignum
eft
:
cei,(ed conceptiu,
quem ppocccc
Logicum confidccace,non vc pcimum fubiedum, fed pcopcer cognicionem prirai fubicfli.
Contri , conceptm
fignura
eft vltcrius
tuc adhuc fequituc,qu6d opoctet
cci; igi-
rem cognofci.
acgumcntum non cft canciim concra BocLogicam efle de concepcibus. Et ide6 poteft dici,qu6d non oporIftud
tiura, fcd ctiam-concca diccnccs
tct
pcopccc vnius cclacrui cognicioncm
,
alcc-
fum cogno&ijquancum ad omnia,qux funt in fc) fed tantiim quantum ad illa, qux infunt ei , inquantum ccfectuc ad aliud:hoc autem raodo non ,
cft inconuenicns cem cognofci in Logica,inquantuin eft fignificatum per conceptum. Ad fecundum dici poteft,qu6d licet in gcnecc vocis,non fii aliquis ocdo intecvocesfignificati-
uas
:
tamen inquantiunfignificant conceptus,inomnis pcopofitio in gcnc-
tcr illas cit ocdo, ficut
tepropofitionum,cft fingulacis.iamcnaliqua fingulacis, aliqua vniuccfalis
,
cft
cationc conccptus
figuificati,&c.
per racionem, ficuc quaelibet alia fciencia,fed
cum hoc, quod
de concepcibus focmacis ab
eft
Qj iE
a6lu rationis.
Logicam eflc fcienciam fctmocihalem, vc videcurex incerprctationc nominis,intelligendum eft,qu6d multum conucnit cum fermone pcoptec duo. Pcimo, quia concfptm cft immediatum fignificacum pec vocem, de quo conceptu eft Logica. Secundo , quia paffioncs conceptus infunc voci fignificaciuz , ficuc incemplexum, Sc complexumjignificare verum , velfifl/itm, Si ab aliquo dicacur
vt figno pec nacuram fignificaci.
,
ccibus cccminjs, nifi pcolatus, Vel vctius,f*mi»«i fignificac idem,quod conceptm fimpUx, quia tranfumitur a Geomctria ad Logicam, ad fignifican-
dum indiuifibilein propofitionibus, quod potcft
& cunc omnis Syllogilmus pcolatus,& non prolacus,eft cx cribus ccrrainis. Simi:
fed
,
non
Icem hic Vtui figniji-
huius
,
,
in
II.
liherfit de decemVrxdicamn'
ijie
tu » wt defubie^o / Vidc titatot jutnittt* aattt,
QVod non videtuc; quia
Scire,efi
remper ca»»
famcognofiere,peT Atiiioielem i.Poft.Si ccgo jtrgumtnta
omnefcibilc habct cauftm,fed iftadccemnon t^f^* habcnt caufam crgo dc cis non eft fcicntia. '*"**' Ptobatio minocis; quia caufa naturaliter prius cft illo, eft
cuius
cft
caufa fcd :
iftis
nihil fiacuralitcx
prius ci^m fint pcima.
Itcm, vnlus fcicntix cft vnum fubiedum ifta dccem non funt vhum fubie6lum,quia ncc vnum definibile ; cum ecgo fcicntia fit vna, non crit dc iftis dcccm , vt de lubi^fto. :
Itera.de iftis eft fcicntia cealis;non ergo Log{ca.Confequentia patct pcc Ariftbtelcm ^.dc Ani-
xni,conui%Scientiaficantur,vt diuerfa ab
omni
res;
fcicntia rcali
;
fed
Logica eft
crgo fubicdlum
conuenic cnun-
eius i fubicdlo cuiuflibet fcientix realis cft diucr-
fum.Pcobatio antecedentis ; turn quia dc iftis dtftccBiinat Metaphyficu$,vt patct ^.Metaph. cont, 14.& indc,& 7.Metaphyficx,cont.i.& indc;tum quia ifta funt res ptimx intentionis. Probo, qaia
velfalfitm
,
,
pcara,fcd vc conccpcus fignificat c ero. y-
O
I
vt eft vox fignificans concc-
litet fignificareverum
ciacioni
T
:
Ad aliud quod cangituc ccfpOndcndoad argumenta in contrarium fadla tle trihiu terminis & fignificare verum, veifalfitm , poteft dici, qu6d terjoiHfu , vel eft idem quod vox fignificans conceptum fimplicem , & cunc non eft Syllogifmus cx
cfle in iticnce
Vtrum
S
Commenco
diqic Boccius
,
fuper principiura
quod voces
fignificaciux
€Mtiu* duplif
vnomodo
titir c$nfitU'
fignificandura.
tMtttmr.
ciDus infunt propcietatcs caufata; ab inccUedu.
confidcrancur, vt imponunturadfi-
Secundo modo,vt cis
fignifican-
impoffibile cft aliquid fecundx intentionis pr«dicari per fe,dc rc
primx intcntionis fcd ifta dc^ :
Prirao inodo confidccancucin Logica. Sccuqdo
cem Geneia gencralifllraa prxdicancuc pcc fe de rebus prira? inccncionis^cft enira hxc vcra per fe;
modo in Gcaramatica.Secund^m hoc igituc, pri-
Homeeftfitbfiamia\)exgo
mum
fubiedum Logicx
fiffiificatiua
,
&
ponendum Pox fic fubie£lum primro huiiu libd
Scoti oper.
Tom.
/.
eiTct
tiQnis;ergo
iftt
func rcs prim^ incen-
omnis fcictia de
iftfs eft Ici5tia realis.
Ad oppofitttm cftAciftotcles dcceTraiuans
H
htc
de
»**
.
Super PraBdicamenta
126
bacio fccundi, pczdicabile includit erdinabile in genere,vel econuers6 ; quia ex hocqudd aliquid eft prxdicabile , vc hic Ariftoceles loquicuc , or-
Ltde decem bct 1'raedicamemoruni. Ai quzftionem dicitur , qu6d Prxdicatnenca £, Tr4die»mt»- dupUciter pofTanc confideraci. Vno modo inM duflsuttr quantuin func entia.AHo modo inquanium cong»mfid*r4thfidcrancur a racionc , fiue inquancum aliqua progeneralfiffibnis, Intitulatur fimilicec
*
dinacuc adaliud fecundumySil>, sAfitpra,
Ad hoc vlcimum dicicur , qudd Indiuiduain generefunc ordinabilia,non camen prxdicabilia; gcncraliflima dicuncur prxdicabilia , non camen \i\ genereordinabiliai ideo neucrum iftorum reliquum includit. Contr^,Cunc ens ordintAile , &c. non conuenic generaliilirais,dp quibus camen maxime hic agicur; ergo illud non eft fubietSbum. Si veco ponitur pro fubiedbo,cancitm ens incom-
&
priecas ab inceUeiStu caufata eis attiibuitur.
Primo medo de eis connderat Mctaphy(icu$> fubiedtum enim e^us eft Ehs inquantum ^»j. Seccmdo modo hic de eis connderattrr oftenduntur cnim de eis pafliones fibi inhzrentes,inquantum func generaliffima, vc de Subftatia,»»»:
M«ce frtdicari
,
& non
ejfe
infubieiie
,
& videri hoc
^liqitid fignificare.
fUxHm
Similker de aliis Generibqs decerminacur fei:undum calem ratibncm , quia inquancum calia, illz vlcerius in >n fuas diuiduncur fpecies , «lias, nihil cftfuper ca, quod defcendit in illa per diutiHonem \ pacec enim iftis inquantum Tunc generaliilima , inefte has pafliones , fcilicec
genere ordinabile.
cancum ens dicibite , vel cantum ens in Concck,quodIibec iftoruro eft prima racionum fadarum contra pciorem pofitionem , concra pcimam poficionem fimul , & concraomnes iftascres; quia\^iiicqiiid iftorum
diifidi in Species ,
,
propriecaces decerminancur hic
quibus
aliis
,
quz
in
iftis
:
(i
quare cales vcro dc ali-
generaliffimis infunc,
ioremmanifeftacionen) iftorum quancunvad pr^dicaca incencionalia.
Scd cum ifta dec^m non
(\nx
vnum fubie^lum
ynius fcientix reaiis , fcilicec Metaphyficz , nifi Inquantun? cft in iftis vnum pcimum ad quod omnia alia attribuuntur , vt habeciir quarco Me^aphyncz , fed inquantum k racione confiderantur, nulium eft ad quod actribuantur. Quoinodo igicur func vnum fubieftum ? Oportet di:
qupd maior eft vnicas eorum in aliqua pro, ab incelleflu caufaca, quaia inquancum lunt entia & ica ciim hzc (ciencia non (ic vna, cere ,
priecate
:
vnicace atialogiz
tipiiU»
dl-
'hrti.
^ Mtiidtnr.
quod
,
opoccec aflignace aliquod in-
fic iftis
commune , & primum
fubiedum ; quia de folo tali pcr fe confiderac Logicus: iUud aucem ^ quibufdam ponicurrM fncompleamm dicihite ordinabiie in genere , omnibus conceflis prius narracis in poficione. Concra hoc vlcitpum , poceft acgui fic £ns non cpnuenic vniuocc omni enti extra animami ergo mulc6 magls , non eft vniuocum enci cxtra :
animam
Sc enti ^ confideracione
,
intelledus
caufaco,quia illa plus differunc ; ergo vcl hic acjcfpicur e»;
r^cionis
:,
,
fi
pro ence excra animam , vel pro ence modo , fequuncur duo incon-
pcirao
fubiedum, quod ponivniuocum decem Przdicanicncis,
ucniencia, fcilicecquod tifc ,
non
fic
quae hic confiderantur
:
cuius oppofitum fufti-
nece incendic. Secundum, quodfubie^umhic ficens per accidensj quia compoficum cx re pri-
tnx incencionis, & re fecundx , qux non faciunc ynuraperfe. De ente iutcm perafcidens non eSi fcientia^ per
Ariftocelcm
6. Mecaph.cap.4.Si vero fequicucquodeft nugacio,quia ialia addica includunc ens fic fumptum > ica eft nugacio.
ipro encc rationis,
&
quod Vniuerfale : ^go idcm eft fubicdum huius libri,&Porphycij, quodeft inconueniens, Sc excedic decem Pcxdicamenca. Sententia Idc6 dici poceft, quod hic confidccacuc de decem PrxdicamenciSjinquancum aliquid h. racione P'^'"*' caufacum eis cribuicur, quia alicer non poftlinc a Logico coniidecari , '& illo modo non habenc eft
;
ynquancum func entia rcalia, hic decermitiacur; hoc non eft principale ad proponcum.fed ad ma-
tentionale,
poiiacur fubic£lum , illud cxccdic omnia decem Przdicamenca, quod vidccuc inconueniens. Si ctiam ponacuc cancum^r
& multas hahere Species fubalter-
& non haberegenm fitpraHeniens
vel
,
&
&
&
ptu
>
cantum vnitacem analogix cionis
:
,
fed ctiam vniuoca-
& iilnd vniuocumiftis,illomodo, cftali-
quod incencionale , quod eft hic pcimum fubie« ftum & illud potcAnorainzti pradicamentMmtVcl generalifiimum i quia omnes propriccates.qux pet ;
dc iftis dccerminantur hic , determinantur de , inquancum habcnc racionem genccaliflimi, vel Prxdicamenci. Concr^, cunc decerminarecuc hic dc Subftancia, Quancicace, &c.cancuin per accidcns ; quia cancummod6 fecunduin quod aliquid ineft eis pec accidens , fcilicec fecundum aliquod incenfc
eis
ciona^e ; quia
nuUum cale poteft cis
incffe pcr fc.
It«m , nulk paflio eft hic oftenfa de Pczdicamenco, vclgcricraliffimo, fecundiim fuam racionem; crgo illud non eft fubie<5kum. Item , iubiedlum h^c nonconucnic omni concf ptui formatoi primo aftu rationis ficuc fubicCtam libci Peri hermcnias conuenic omni con:
cepcui furinaco k fecundoadu racionis ,quod videtur inconucniens, quia fimilicer videcur ifte
de concepcu fimplici incomplcxo, ficuc de complcxo. Icem, ciim generaliffimum , vel Przdicamcn-
liber efte ille
tum
, fub vniucrfali irontineacur , fequicuc hanc fcienciam libro Porphyrij fubalccrnari; quia ficuc
fubic€lum ad fubie€kum , ica fciencia ad fcientiam, fed illud videturinconueniens. Ad primum illorum dico,qu6d non eft inconueniens illa tantum per accidens k Logico conii« derari,qux Mecaphyficus per fe confidetac.
Ad fecundum dico, qu6d inquancum aliquoJ
ftionis przcedcncisillud accidere fiibicAo huius
vniuocum hic decerminacur de Subftancia,&Quancitace,inquancuB) habenc rationem gencralufimonim ; intantum illud oftenditur dc Prfdicamento,fiue generaiiffimoprimo, vt diuidi inSpecies, nen haberegemufitpemettiens, Sc
hbrij auc
wiifMCepradicaritqiiod ofkcnditur deSubftacia,
addendo incompiexitm , fic nugacio , 8c icerum fit pugacio addendo, ordinabile ingenere. Probacio primi , quia propoficio non pczdicacur , neraliquod complcxum , inquantumcomplexum.Pro-
fupponicnr cpgnicum de aliisjin hoc enim quod aliquid vniuoc^ oftendicur de mulcis fubiedis
Icem , auc ^eibil» intelligicnr pro fignificabili per fecmonem , oftenfum eft in folucione qux-
&
4.
inccncionalc
non
prTmis,in
&
hoc oftendicur dc primo fubicAo. , qu6d ficuc Enunciacio
Aj tercium poceft dici
eft
$*
1
.
Qu^ftio primum fubiedium libri Perihermenias quae non dicicur formali praedicacione de omni coneft
,
cepcu formaco k fecundo zStu racionis , fed alia reducuncur ad ipfum , tc «rMtio imffrMtitut \ fic omnis concepcus fimplcx, reducicur ad aliquod Prardicamencorum.
Ad quarcum pocefldici qu6d licct fcibiedum ,
fub fubiedo , non tamen htec fciencia fumic fua pcincipia ex illa , ide& alcerum deeft, quod (it
11 Icem
Ad »1»mmi»,
''"C iftorum in
fc
non
fic
principaIedico,qu6d caafa aliqua , camen
rerpedu fuarum paffionum habenc caufam, przcipu^ refpeAu pafllonum incencionalium, qu£
inquantuma racione
infunc cis
Subftancia przdicatur de pluribus fpe-
&
Quancicas fimiliccr, , quare genus dc iftis fecundum nomcn,& dcfinitioncm praedicatur. Ita potcft argui de mulcis incencionibus inhxrentibus illis, & fub eis contcntis, vt Spttin homini, albcdini.
&
Item
,
fola diucrficas in maccria accidcncali,
non
requiricur ad fubalcernacionem fcientiarum.
Ad primuraargumencum
,
cic diffcrentibus in quid
&
g^
127
1.
AntecedentiJ, qnia fubftaniia cft gcnus, Quantitas cft genus.
confidcrancur.
diuecfificat illud cuius cft , Specit ; quia differentia fpecificacft difFerencia formalis; {ti^xitcntio applicatarei vnius generis»& alterius,tan-
tum habct
difFerenciam pcnes maceriam per acnon difFerc Specic cx hoc, qu6din-
cidens: crgo
; crgo ncc coliicur propccr illud vninocatio,quia qu6d non tollit vnicatem fectindiim
cft iftis
Et cum dicicur , iftis nihil cft nacuraliccr prius: verumeft infc,tamcn rationeinhaercntixpaf-
Speciem,non collitvniuocacioncm. Primapro^
fionis intcntionalis
pofitio patcc; quia circulus aurcus
quid
,
potcft natutalicer cis ali-
eire prius.
Ad fecundum patet, qu6d primum hJc
aliquid
eft
vniuocum
iftis
fubiedlum
dcccm , vt Prxdi-
camentum.
Ad
&
circubs , xreus , non differunc Specie. Et rationc patct; quia talis difFcrentia, cum co cui addirur,non facir nifi ens
per accidens,quod non
eft nacum eflc Minor pacec ; quia nulla inccnprimx inccncionis pcr fc, vt oftcn-
fpccics gencris.
tertium patet ; quia qux Metaphyficus per
tio ineft rci
fe confiderat, hic per accidens confideratur;quia
fum eft
Mcpet
ncs res primx inccncionis
fe confideratur aliquid
intentionaleap-
plicabile ci$,qux Metaphyficus per fe conCderat.
iE S
Qjf
T
I
O
1
1.
hic,& ibi, cft pecrgo tantum pcncs
priiis, fcd fola diucrfitas :
matcriam accidentalem. Ad quxflionem dicendum , quid aliquid intcntionale vniuocum, poteft applicari rebus om-
niumgenerum; quia
ytrum aliqmdfit 'vntuocum decem Vrxdicamentu. loan. Ang. Braraaol. 6iKoAt\ga,tz fuftrhtmcqutft. loin. a Mag. qntfi. i. Prtiie. Tariar. quASi.frAamb. lacobus
Maroia qutft. dtfub. fridittuntta. ton*t.i.Do&oi quAft. frdffdtnti.Wiiccituosqudft. i.
diuerfitas in rebus primx non impedit ipfas ab intelconcipi , pcr eundcm roodum conci-
intentionis inter fc
ledu pofFc
,
intentiones autem omncscis atcribuuntur, inquantum ab intelledu concipiuntur,& ide6 inccucioncs exdem Specie pofFunc diucrfis
picndi
:
rebus attribui.
Ad primum argBmentum
dici potcft
qu6d
,
funt prima,& communiintna rcrum Gencra,non
Argumm»
TTIdetarqu6dnon,quiafi fic, prius & communius iftis ,
prefMTtt nt'
cflcnt gcnef alifHma
tmtiH».
c^tra Boetium hicin Coment.
I.
V
,
Item
, fi
&
tnncilludefTet
& ita hxc non
prima Genera, quodeft
& fuper Porphyr.
vniuocum , ciim fint aliquid idem entia ; crgo
aliquid eflct eis
diuerfa inter fc
,
cflent
difFcrentia.Confequcniia patet per dcfinitionem difFerentiura j.Mctaph.poficam.
falfum ucrCi
,
;
Confequenscft
quia Pratdicamenta funt fccundum
non
intcr fc difFercntia
j
fe di-
quia tunc cfTent
fpecies.
:
,
eft
&
Quod enim eft incellcdu figmentum : cuiufinodi non cftali-
propoficio patec. i re
,
qua intcntio. Item , nuUum vniuocum eft denominaciuum, fed Prxdicamcntum intcncionale.cancum denominaciuc dicicur de iftis decem, quae func rcs pricrgo nullum Praedicamcncum inccncionalc eft iftis vniuocum. Probacio raaioris , tum quia vniuocum diftinguicur hic concra denominaciuum , ficuc concra xquiuocum ; cum quia inferii^s dicic Ariftoceles cap.de Subftancia, iuxca principium, qu6d ijiudam pr*dicantur ficHttvax. inrencionis
:
dum rumett,^
j,
-^' *riumt**'
intcntionum.
Ad fecundum
fimilitcr dico , qu6d non funt quia non funt aliquid idem cncia, id cft, aliqua res. Vel aliccr ad vcrunque, qu6d licec difFer cntia
,
communiflima , & prima , poteft camen aliquid idem inefle omnibus illis denominattue, quod non debec dici prius , vel coramunius iliis, nifi cfFeHcialicer de eis dicerccur. Sic ad fecundum , qu6d non funt efFcntialiter aliquididem, ide6 non fcquicur ipfa cfle diflcrencia hoc quodammod^ apparet,vbi minus vffinc
:
Item, intentio caufacur \. it : igitur vnitas intentionis ab vnitate rei ; fed nuTla res vniuocc conuenit iftis crgo nec aliqua intentio. Prima
non
»
Cnutufit.
detur,fciliccc in accidentibiisfealibus', quia^/-
^«ry»,vnum fignificans,dicicur dc fupcrficic,
&
dfc
homine, qux funt duorum genernm, fcd non eft omnino fimile ; accidcns cnim teale,cancum ha^ bec aliquid vnum pro proximo fubicdto , ita qu6d nulli alij incft,ni fi pcr nacuram eius vndc aliud tantum eft eius fuoiedura per accidensi mcdiance primo fubie6to,fcd accidens incencionale^ poceft xquc prim6 ineffctcbus onuiium gcnerum, & nuUi pcr alind. :
Ad
cercium dico
inccticionis fcilicct
&
,
fed
,
qn^d
rcs
non
tancum occafio
mouet intclle6kum,
eft
vt aftu confidereti
intclledlus cft ptincipalis caufa
vnitas fufficic in re
quia
,
qu^
fic
coca caufa
inquantum
,
:
idc6 minor
vnicas inccncionis;
inccllcdlum ab aliquo excrinfeco ad caufandummulcaperconfiderarionem , quibus n6n correfpondenc aliqua in rd fimplicicer : ficuc in exiftcndo albedo fecundikm quideft per feftans , motus fccundiim quid ha-
tionficMndiim iHim nominit rMtiotumy puta concrcta.fiuc dcnominatiua , cxemplificando dealbo.
moucri
Ad oppofitura , aliquod intcntionale didtur dc iftis dccc fecundura idcm nomen,& fecund^tn candem rationem ; ergo vninocc. Confequcntia patct pcr definitionem vniuocorum.Ptobatio Scoti oper. Tom. l.
bec
fufficic ,
modum
telle^ut
habitus
moduna
,
,
vtrique attribnit inhabitus , per (t
&
fcilicflt
H
1
ftantis
a
.
u8
Super Pr^dicamenta
AaiKi*fitnpUcitCt, (Icut iidinini
,
&Ttrunque
^mplTcitcr noraen fed tamen vtrobique ;
njodo ,recl non ita verc, ab intelledu , moto ab illo extrinfeco. Similiter intelledus conHderans rcra , per illam vnam fpecicm , poteft millies rcfledere fe fupra fuam operationem , confidcran-
quid corrcfpondens
illi
iicuc caufata: intentioni
do
,
&
quslibet confideratioeft aliquid
,
nihil
habens exttinfccum fibi correfpondens, nifi tan^iita pjrimnm obiedum pro occafione, quantum
mouet randum^ fed
illud
intelleftum ad confidc-
prirn6 di^
hpc di6);um
eft
inlibrumPoc-
phyrij.
Aliudprtdte»ri vniuO' fi
,
»l$Hd
ejfe
pr£die*tum
Ad quartum dico , quod aliud eft dicerc , aliquid vnruocp pra:dicari dcmultis,& elTevniuocum prsdicatum de mulds ; dcnominatiuum enim primo modo cft vniuocum , fccundo ver6 roodo non, vt oftendit ratio. Vnde concedenda eft conclufio, fcilicetquod nullum prsdicatum intentionale , eft vniuoce praedicatum de rebus primx intentionis , fed aliquod intcntio^ nale vniuocum in feprxdicatur deiftis,Ucecnon
yniuoce
;
fed de
Iterot prddieari in c}uid,ck ratio
e"ft
eft ali'-
vna contieniens
dcomnibus iftis; ergo iIIud,quod di.cituc de iftis, eft vrauocum, quia catio fub qua aliquid dichur,n6 eft raagis vna eo qu6d dicitur. Itero jpoffibile eft vniuocura , tum quia habec
cnti, vt dicitur
contradiftionem, tura quia
«^ »quorura vtrumque rocnias
confcquens ad w-
cft
patet fecuiido Perihcr-
non vidctur communius communc,cum ens diuidatur per
fcd pojfibile
;
cnte, fcd rainus
ergo roult6 magis ens eft , & fotentiam vniuocum, Itcm,omnis diuifio incipic ab vno fcd ens diuidicur in h^c deccm, $. Mccaph. conc. 14. crgo
aSium
:
;
eft
aliquid vnura in
iftis.
omnis multitudo debec reduci ad vnicaccm, per Audorero de caufis; fed fubftantia Item
,
&
accidens funt roulta, quia diucrfa Ariftotelcro 10.
Metaph. eontex.
quod emne ens Jitfficienter diuiditur
,
vt patec pcr
dicentem, idem , vel di-
11. in
»ffr/«m:crgoiftaroultitudo reduciturad aliquod
vnum, fcd illud nihil vidctur , nj-fi ens crgo,&c, Item, fccundum Ariftotclem 7. Phyfic. Omnie ;
cetnparatioeii ficunditm aliquod vniuocum
hoc magis poftea dicctur.
\
fcd
fe--
cundum ens cft coroparatio crgo &c. Probatio :
jninoris
Qjy
^
s
T
I
o
IV.
,
turo quia dicirous
minus ens,
njmuocum. /«ff.j. <$' i.pnrte
qutfl. I } .»rt. ^.(^de Potenti» jue.Jl.y. »rt. 7. dr de ftrit»te qutft. i.»rt. II. (^ i.tontr»Gentesc»p. ji.Caict.
&
traS.de Analogi» , c»p. 4.^.6* ^•& de Xnte Ejentia, eap. i. loan. Angl. '&idSa.Mo\.fMptrhancque.jl. Ferr.i. contra Gentes cap.}^. Sohcinas 4. Metaph.queft. t. Flan4ria ibidem qutft. S'& 6. Antonius Andreas ihidem q. i
&
Trombeta qu4ift. z. Okam & Gabricl in t.d.i. quift.^ Rada i.controuerf.tontrtuerfi» xi.art.i. Fauentinus theor. jj.Suarez i.Tom.Metaph.di^. i. Fonfcca t. Metaph.cap. i. Vafquez j.parte dijp.iz.c»p,^. Mciiaeio dijput.t.de Mquiu.Crc. ^u»ft.x. cr }. Rodrigucz y«*/?. 4. Antepr»dic»m.art.i.Comp[,di^.ii.q.^.§. i.Ruuius Tr»S. i.de An»logia a num.'^-j,»d ^j.Hurtado dijp.p.Log.Do&oT in J.d.i.queft.z.& j.d. i.quejl.
i.Summs
1.
num.
j.&inMet^ph,
y &i» Mc"fh.
textuali,
futftftnttritt lib.
Vldetur qu^d fic.per media Logicalia.Et hoc fic,
ArpifMnu frtpsrt* »f. ^rmMtiM».
In dqniuoeii non
eSi contradiBio
,
per Ari-
fltotelem in Elcnch. fcd hic eft contradi(3:io,5«cratesfji ens
,
Socrates non efi ens^
gfgo ens
cft
vni-
liocoTn.
habet
ad
veritatem,8c ibi-
cont.4.probantur principia fempicernorum efte vcriflima,fiue maxirac vera;ex quo fequitur, qu6d fint maximc entia : ergo fecundum ens eft
comparatio. Icem, vnius fcientix
uocum
;
fed ens
fubieaum, crgo
cft
vnum
eft
inquantum ens
,
fubie£luro vni-
eft
Mctaphyficx
ficut detcrrainat Ariftotcles 4. ilHus:
vniuocu. Probatio maioris, tum quia dc
fubiefto fiunt dcmoftrationes. In dcmonftrationibus autem oportec eflc aliquid comraune vni-
&
uocura,per Ariftotelera i.Poftcr.contcxt.26. inferius. In dcmonftrationibus non accidit a:quiuocatio , cum quia de fubicdlo oporcet
parum
praecognofcere ance deraonftrationcm qutd eSi: jequiuocura non habet quid tft j quia ncc defini-
Item, in i.Metaph. conc. 4. arguirur principia fempiccrnoru eiTc veriffima,quia func cauia effcdlus vniuoci,& veritatis in aliis; tunc fic,vcritas caufatis ; ergo vniuoce ineft caufis omnibus , entitas per Ariftotelcm ibidem-,nara vntinejuod^ue
&
ficutfi hahet
Icem , nullutn asquiuocum
eft
dcccrminabile
per aliquod additura ad aliquod ^quiuocatorum, quia quodlibet illorum adlu iraportatjfcd ens,per suiquid additum,eft detcrminabile ad vnum Prae-
^icamentum,vt cum
dicitur,
ptrfi, en? contrahitur ab f:ft
ejfe,ficfi
turo quia
cioncra.
^.qHtft.i.
1.
ad
,
& h\Ae,vnumquodque
dem
t).Thom.i.MetMfh.Ucf.^.(^ lo. Metaph.
eap.
ficutfi habet
qu6d accidcns eft
,
& poftcrius ens fubftantia
dicitur j. Metaph.corit. 14.
p^rum Ens Jtt decem PrAdicamentii
,
fubftandam
:
velfw
,erg0
non
zquiuocum^
ad effe,ftc ad veritatem ; fcd orania,vel
funt caufzjvcl caufata;ergo omnibus
upcum. Itcm ^.Metaph. contexcS.
eft ens.vni-
& ^.ponitur
primum principium , fciliccr, Non con^ non ep , ccrtiflimum idem fimul ejfe, omnium principiorum; fed fi ens efTet squiuocura,etiara hoc principium c.flec dubium,proptcr roultiplicitatcm terminorum ergo aliquid aliud
iftud efte
&
tingit
&
:
Item, Cequkui, hornaeil/HbfiaMtia; ergo homoefi fHi i quia antecedens non poteft efte verum , fine
ccrpius eo
confequcnte, fed in aequiuocis np tia ; ergo,&c.
Item, vnius potentiae cognitiuaieft vnura obprimum ingenerejfed f«;,inquantum m, eft obicdlum priraura intcUedus.per Auiccnnam igitur eft vniuocum. Maior patct inducaipne ,
Itcm,fi
hxf
eft
confcquen-
Suhftantiaejinon ens,8c fequitur,tfr^o
fihfiantiano» efiaii^ufdi quia atiqmd,non eft
inunius ente
hoc
,
com-
& fcqHitnr, ergofitbftantia efinihil:
coiifcqHfiiii:
ali^uo
moda
eftvcrum,
quod videtur incpnnpniens ; quia tunc non pcccafct ratio^ParmenJdis in i.Phyfic.context.i6.& *7-Jn hooquodaocipit ifta«i,«oa<«j(^;»4i/,quod
vidccur efie coatra AEiftotclem.
cuiustcrmini non.eflcnt multiplices;
hoc eft inconucniens;ergo ens non eft«quiuocij. ieftura
cnseft«quiuocum: ergoaliquomodo
eft \er3.,
,
&
ratione; quia porcntia cognitiua nata cftpcrfi-. ci per fcper forraara fui per fcobiedi ; fed vnius , geneergo eidem potcntiae cognitiux,non correfpondent diucrfa gencra pro obicdo. Iicm, Auic.2,Metaph.dicit,quodfw, nec dicic
potcntiar,
re
,
non funt per
per fc pcrfcaiuaE
fe diuerfac forraa:
:
fubftau
Qu^ftio
i:
accidens, Ced qui dicit arquiuo-
rubftantiam, nec
cam , dicit alterum fignificatorum quia aquiuocum nullum intellcdum conftituit, nifi alterius fignificatorum igitur em non cft scqui;
:
uocum. Item ens imponirur ab vna ratione , vt ab adu crgo ugnificat vnum. Ad oppofitumeft Porphyrius cap.de Specle, dicens ,Jt
t.
:
,
quia quod fignificat fuperius, non fignifub propria ratione ergo non eilct cns incompIexum,quod cft inconucniens ; crncaret
j
ficat infcrius
:
go,&c. Item,fi«»/fitvniuocumiftis , tunccftctgenus iftorum , ita h«c non erunt decem Genera prima,fcd eiret vnum gencraliflimum primum. Pro-
&
batio primx confcqucntiae, Omne vniuocum di-> dtnm de multis dicitur dc illis , fub ratione ali,
cuius vniucrfalis
non
,
aliter illa
quinquc vniuerfalia
fufficicntcr diaideteni prAdicAridemHltisScd
y fi
vniuocum
cftet
nc Spcciei f;ularia
tion poflet dici fub ratio-
,
fpecialifllma:
;
quiahacc
non funtfin-
nec fub ratione DifFerentiac
;
;
quia nul-
um corum diftinguit. Diffcrcntia autcm cft, qua idifFcnmt a fc fingula;nec Proprij,ncc Accidentis}
quia ens pra:dicatur in ^uidy pcr Arift.^. Metaph. Idem j. Mctaph. 8. 10. vbi fupra. hxc dno nonrigitur fi fit vniuocum, crit gcnus lefpedu illorum,& cx hocconfcquentc,non tantiim fcquitur inconuenicns fuppofitum , fcilicct qu6d illa non funt Gcnera prima, fed cft contra Arift.j. Mctaph.cont, o.Quiaf»/ eft de intellcdu ci^ius-' libct, Genus non cfl de intelledu DifFcrentiaej ergo , &c. Similiter fi \\xc decem habcrcnt aliquod vniuocum przdicntum in cjuid de eis,pcr illud non diftinguerentur , vt manifcftum cft; igitur per aliquidfupcradditum vnumquodquedif-^
&
&
1
&
fcrt
ab alio
:
fe difFerentia
funtraliquid
telcm
4.
quicquidfit illud, fcquitur haec cfnon fecundiJm fcdiucrfa ; quia ,
&
idem entia , quod
cft
contra Arifto-'
& 10. Mctaph.idem ha-
Mctaph.cap.j.8.
bctur cap. .& indc. i
Sequitur etiam
hsc Specics
efte
;
quia
muni
didio de fe in quid,
peraddito
,
eft
& ex aliquo formali fu-
propric dcfinibile pcr
illa
:
dcfini-
nitio autcm propric folius Specicicft, pcr Ariflo-
tclem ^.Topic.cap.i .& inde. Itcm , fi fit communc iftis , cCim hxc difFcrant, non pcr em , quxro dc addito in hoc , iftud aut cft cns^aut non ens;fiens, igiturcns eftdc eius intelle^ crgo addendo illud enti , erit nueatio : cns , illud funt dc intellcdlu cuiuflibct Prxdicamcnti ; crgo in intdledlu fimpiici cuiuflibct Pracdicamcnti cft nugatio ; crgo in intclledu cuiuflibet eft nugatio;quia in intelledbu cuiuflibct includitur aliquod Praedicamcntorum , ctiam in omni definitionc crit nugatio , fcnjpcr rcfolucndo, vfquc ad Genus generalifllmum ponendo rationes pro nominibus, quod Arift. habet pro inconucnicnti. 7. Mctaph.
&
&
:
&
&
context.45.
tia
omnem fe
,
quia dc omni infcriori przdicatur aliquod
;
cum
eft
gencralis
determinabili
Scoti oper.
eft
,
qu6d
in intclledbu cuiuflibct
iuflibct,vt priiis
dcdudum
Itcm, Ariftotcles
qu6d ficut quod funt ,
cit
,
id
8.
Tom.
,
l.
,
eiFc cxtra
intcUct^um
Pr«-
& iiadcintclledtucu-
dicamcntifitrepugnantia,
cft.
Metaph. context.
vlt.
di-
4<
fubftantiae feparatae funt ftatim
id cft
quam aduenicntem
,
non per formam
matcriaj;
fic ens ell
ali-
ftatim
aliquod pracdicamentorum ; crgo non pcr diffcrcntiam additam:igitur noncft commune. Itcm , fi ens fir vniuocum iftis , hic crit nugatio , Suhilantia (juanta , bomo alhtu , vniucrfalitcr addendo accidcns fubiedo ; quia aliquid idcm includitur pcr fc in intcllt&u vtriufque : erga faciendo rcfolutioncm ponendo rarrioncs pro nominibus , aliquid idcm bis diccrctur,& itacrit nugatio.
&
,
omni dcfinitione crit nugatio proquia in vtriufque dcfinientis intcllc€c\x includitur idem. Propter hoc dicendum cft , qu6d ent non Similitcr in
ptcr idem
;
vniuocum deccm Prxdicamentis. Scdquomodo fe habeat ad hxc , dubium cft , vtrum cft
przdicatur aequiuoc^,vel analogice. Ponitur autem analogia in vocc vel quia fignificat
^*''*»»
,
^
'*'
exiftendo diuerfimodc conucnit duobus , vel pluribus, quac dicuntur analogata : ficut hoc
&
nomcn
&
caupt , hoc nx)men principium f, multa alia nomina , quac diftinguuntui in j. Mctaph. fignificant vnam rationcm prim6 , ta»mcn illa cft in diucrfis fccundvim ordinem.
Alio modo ponitur analogia in vocibusj^ qnia vnum fignificatur per prius , pct vocem, rcliquum pcr pofterius , cuius caufa ponitur;quia fignificarc fequitur intclligcrc; quod
&
igitur pcrprius intelligitur aIio,fi fignificetur per eandcm voccm , per quam illud aliud, per prius fignificabitur.
&
modo ; quia vox vni imponitur pro* propter aliquam fimilitudincm ad il-
Tcrtio pric
,
&
lud, cui primo imponitur, transfcrtur vox ad eft in fccundo mo-^ do arquiuocationis , vbi etiam cft quodammo* do ordo in fignificando ; quia nunquam vox fignificandum aliud, ficut
transfcrtur ad fignificandum aliquid , nifi fup^ ponatur iplam impofiram eflc ad fignificandum aliquid propric li^ra
:
&
hoc fccundum
lignificat fo-
propter aliquam fimilitudinem eius,ad illud
primo imponitur. Voccs analogicae primo
cui
modo videntur cA apudLogicum fimplicitcrvniuoc»; quiaGc^ nus fecundiim Logicum , eft fimpliciter vniuocum , lic^t ratio , quam prim6 fignificat , difc
,
ordincm conueniar. Jn omni enim geriere efi vmtm primitm , tjued eji menjura omntum poneriorum, pcr Arift. u.Met;}pht uerfis &pcciebus fccundiim
1
cont.
i.
&inde.
inter (c habeant
tamcn non eftomnino analogici^ , & dc Gencre
Fortfe
rcfpcdlu Spccierum
;
quia
licct
gcncris fpecies,
ordincm fccundiim pcrfcdius,
Sc imperfcdlius ioeflendo,tamcn in participando
H
}
'»«»•
'^)»«^**'
triplicjtcr, ><'»•%;# /r^*
vnam rarioncm primo qux
fimile dc vocibus fic
ad probandum dctcrminationem facientem vnum per
Harc probatio
:
iftorum.
omne
compofitum fecundiim rationem,ex aliquo com-
,
,
Alind
Item Ariftotelcs in principio Prxdicam.^/»ffdum incomplexorum attt JignijicM fubflMntiam, Mtt
129
& econuers^ de detenninatione non faciente vnum cfrcntialitcr , eft hoc magis manifcftum. Si illud additum in quolibcc Praedicamento fupra ens fit non cns (cquuntur duo inconucnicntia. Primum eft, qu6d quodlibct Prafdicamcntum fit non cns formalitcr, & ita omnia infcriora crunt pcr (c non en-
p4ihit.
tns
V.
I
dcterminabilis
r4
j^
Super Prjedicamenta
n^
rationcm Generis, non habcnt ordincmjquia «quc prirri6 omncs participantnaturam Gencris. nam ajquc immediatc prsdicatur Gcnus de pritunc mis fpecicbus condiuidcntibus ipfum ,
&
nulla
cft differentia in
dicationes
,
primitate, intcr
Alhedo efi color
Nigredo
,
comparando albedinem
cet
,
iftas pras-
eficolor
,
li-
& nigredincm in-
albedo fit pcrfcdior. Sed in vocibus quac ponuntur analogice primo modo , eft ordo inter participantia , in participando illud ficut non materia , nec fortc cft acque prim6/«*f , CMtJk , tcr fe
,
:
&
xquc primo
contrarietas
& contrAdiSlio
,
,
oppojitio.
Secundus modus analogiae fupradiAus , vidc-
-f
quiacontingit ignoratc fimpliquando nomen imponitur pofterio-
turimpoflibilis citcr prius
,
;
ri quia pofterius fimpliciter poteft eflc nobis prius fignificari. prins , ira prius intelligi, •,
&
&
Si ergo fecundo^vox ifta imponatur priori fimplicitci, raanifefturacft
pcr
poftcriiis
,
quodnon fignificabitur
,
primo imponitur quia
illud cui
;
illud fcmel fighificauit prim6,igitur fcmper.
enim poftquam impofita
cft
,
non
fignificando illud,cui imponitur
:
Vox
nnitatur in igitur
ordo
non concludit ordinem in fignificationc vocum. Ratio pofita ad hoc, non vidctur valcre j quia ilgnificarc non fequitur intelligere , ncccllarisl rcrura
confequentia, ficut cfFcdus ncceftari^ caufam quia aliquod poteft intcHigi prius alio, natura , n^c taraen tunc ugnificari; tcmpore ,
^
rcquirit
:
& Accidenti
Propter hoc dicendum, qu6d hocnomen, w/,
squinocum primo modo xquiuohxc dccera Genera prima prarcipuc propter hoc vltimum ; quia ccrtum eft fubftanfimpliciter eft
cationis , ad
tiam alio
,
vt intelligcns
voccm , im-
quod intcUigit fedadhuc eft adplacitum , vt imponac , vcl non fed ifta propofitio, ponat
ntt«vi«
cft
ei
;
:
fignificMre fetjmtur intelligere
quo non,quianon
illud fine
,
intclligenda
eft
,
vt
potcft aliquid figni-
ncc fequitur nenec quo ad confirailcm ordinem in in-
iicari, nifi pri6s intelligatur, fcd
ceflari^
^
,
tciligendo,& fignificando. Scd quomodo dcbeat vox poni analogica apud Logicum , tcrtius modus videtur probatifllimus}
quia alitcr
modum
non
vidctur dilFcrcntia intdr primum
jequiuocationis
,
&
fecundum.
Nam
fi,
vcl vtrobique voxiignificarcr plura aeque prim6,
fecundo modo fignificaret tantiim illud, cui conucnit proprii ,tunc ille modus non videtur efle «quiuocationis : quia illa vox effct fimpliciter vniuoca \ quia tantum vnum figvel
fi
Sed qualitercunque fit dc modo ponendi anamodorum vidctur conuenirc enti , rcfpeftu decem Praedicameniorum. Qu6d non primus , probant omncs rationes ad oppofitum. Similiter non \ idetur ifta haberc ordinem in participatido m;quia de quolibet pra:immedicatur in qwd , per fe primo modo , diat^. Secundus modus noneftpoflibilis apud Logicum. Tcrtius modus non cft ad propofitui\i ; quia hoc nomcn , w/, non videtur tranfferri a Siibftantia ad Accidens ,propter aliquam fimilitudinem Accidentis ab Subftantiam , ctim de vtroquc praedicetur in tpud , per Ariftot. 4. Metaph. & iia de netitro improprte. Similiter aclogiam, nullus iftorum
&
&
cidentia prius funt in fenfu,qu
& in intelle6lu
nomen
rctur per :
igitur pofllibilc eft eis
fignificans ipfa
ad Subftantiam ftiz
;
,
,
impo-
non per habitadinera
& etiamfi
hocnomen
Accidens fignificaens , vtattributum fubftan-
igltur fignificaretur fub propria rationc;
qiiia rario attributi eft
propria ratio accidentis:
igicut fimpliciter eft ens
zquiuocuro Subftamiac,
fignificari fub propria ratione
modo
;
quia
,
&
accidens
fub rationc propria fignificc-
fi
fignificare fub propria ratione.
Intelligendum tamen eft , quod vox quar apud Logicum fimpliciter acquiuoca cft , quia fcilicet sque primo importat multa;apud autem Mctaph. vcl Naturalem , qui non confiderant vocem in fignificando
fed ca qua: fignificantur fecun-
,
dum id,quod quod
funt,e(t analoga, propter illud
inquantum fignifinon habcant ordinem , ramen inquantum cxiftunt, habcnt ordinem inrer fe. Idcd ca qua: fignificat ,licct
cantur
,
&
Mctaph.in ^.Metaph- text.com. 1. 7. tcxr. 14. 15. ponitur analogum ad Subftantiam, Aceidcns quia fciliccthsc quac Cgnificantur , in effendo habcnt ordinem , fed apud Logicum eft fimplicitcr acquiuocum ; quia mens a
&
com.
&
;
quantum
fignificantur per
vocem
,
«cquc
primd
fignificantur.
Ad primum argumentum principale dico,qu6d circa ens
dlionc
ua,&
non
eft
contradidlio
,
niu fafta diftin-
fupponcndo ens accipi in negatiua,pro eodem:& boc
,
vel
aflirmati-
modo
cft
contradidlioinarquiuocis; quia tunc fumuntur Vtvniuoca,quiatantiim pro vno fignificato.
Ad fecundumdico,qu6d quantum eft de vi fermonis , non contrahitur ens per aliquod additum, nifi aequiuocum pofHt contrahi , tamcn pcf aliquid additum potefi fieri ; vel cfle contraitio, 2no ad vtentes, vt refcrant intcUedumad idemj cut nomina- propria conrrahuntur per cognominafuperaddita,quo ad vfura Ioquentium,non quo ad ugnificationem
Ad
in
nificans.
,
tur accidcns per hoc nomen tns , hoc eflet fibi proprium , fub rationc , qua attribuitur fubftantiac , vcl fub aliqua alia ccnfimili , illa eft propria ratio accidentis : adhuc fequicur vtrumque
&
non enim necefle
quia vtrumque fignificat fub pro«
;
pria ratione.
vocis in
omnem
teriium ncgo
fe.
confequentiam ab
cnte,iad aliquid,&
econuerfo , nifi priiis fadl4 >diente pro illo fignificato, eft propric confequentia , Sidfta/t' tia,igiturens,Ccd illatio eiufdcm ex fc. Ad probationem confcqucnti* dico, quod Anteccdens ,quod cft fimplex,poteft cfle verum, finc confcquentemultiplici , nifi confcquens fumaturinvno fenfu;quia ipfum,vt multiplex, neceft verum,nec falfum,fed diftinguendum. Ad quartum dico , quod haec eft multiplex, Sublianti^ efi nihil , ficut hacc , Suhiljmtiaefi non f»7/,&eftvcra inaUquo fenfu;quia Subftantia
& fumpto
ftindionc , tunc non
&
«ft nulla Qualitas
detur cfle
,
vel
non Qualitas , quia
*//-
negationem importat nihil , non vicommiinius quam ens , cum cxpona-
tur alujuidt id eft, aliqua res,
& res non eft cora-
muniusente.
Ad quintum patet Subftantia
acquiuoc^
idcm , cft
;
:
ficut
;
quia pracdicari in miid de
& dc Quantitatc
,
nec iequitur
modus
,
,
incft enti
fumpto
pracdicaium ita eflc
pracdicandi
,
vt fip^
didlum
modi prsdicandf, proporrionis in his , qdbus ineft
quia ad vnitatcm fpcciei
fufficit
vnicas
talismodus.
Ad fextum dico qu6d pojfhile aequiuocc cft nomen primx intencionis , fiue impofitionis , 5r ,
Qu^flio IV.
J> 3
modo
n^
/itMm,vmtierfiU 8cpmiaiUre,Sc multx huiufmodi
vcl ordincm ad adiim,& diuidit cns,& cft atquiuocum,/icutadus in diucrfisgcncribus. Sccundo modo.fignificat modum compofitio-
difFeientiz,non tantum confequunturM/,fccun-
ftcundz.
JPrimo
nis,&iftomodo non
communc
cft minilis
ccm Przdicamcnta tera inrcntionalia.
,
aquiuocum , & non quod diuiditur in decft vniuocum , ficut cat-
cft
cntc ,
diim rationemeius communcm,fed in particulaeodem Gencrc,vel in cadcm Specic ; licut in gcncrationc vniuoca , caufa , & caulatum func eiuldem fpcciei. Vnde ad formam argumenti diri,vt in
&
,
co , quod dicitur de caufa,
tioncs dc confcqucntia
,
& contradi
,
Ad fcptimum dico qu6d diiiifio incipit ficab modo vnius cft diuifio diuifio autem ,
j
deccm Gencra ,
eft diuifio
ncris, fcd vocis in fignificationcs I O.
,
vnius
non ge-
&ide6incipit
ab vno,fi:ih*cet,vna vocc. Ad o(9:auum dico , qu6d non omnis mulritu-
do reducitur ad vnum , quod nihil fit illius mulcitudinis ficut multitudo prime caufie , & caufatorum , non rcducitur ad ah'quod vnum, extra
eft
illam mnltitudinem tur ad
primo
:
i
quia
fcd tota
vnum quod ,
cft
fic
rcqucrctur aliquid
illa
multitudo reduci-
aliquid illius multitudi-
, vt ad primam caufam. Ita in propofito , multitudo Subftantiz, Accidentis , rcduciturad vnitatem fijbftantia:,
nis
,
cui alia attribuuntut
&
non autem
alicuius
,
quod fit
cxtra hanc multi-
tudincm.
de compararionc , quac eftfccundiim aliquam natutam participatam ab vtroque cxtremo , fccundiim magis , miniis ; quiamagis ,
&
&
minis non faciunt squiuocationcm fed talis comparatio non eft fccundum cns , fed comparatio , quac eft fccundum ordincm aliquorura ad inuicem. Eft enim AccidcnsminuscnsSubftantii , fcih'cct in cifendo habct ordincm ad Sub:
& haec comparatio
non
requirit vni-
uocationcm. dico
,
quod ad vnitatem
tas analogiac in
fubicdo
,
fcicntix fufficit vnivt dctcrminatur 4.
Metaph. fcilicet , quod omnia , quibus conuenit jfubicdum fcicntiae , habeant per fe , attribationcm ad vnum primum in eirendo , cog-
&
nofcendo.
Ciim oftenditur fubieftum cfle neceflarii vnitiocum , dico , qu6d omnes illz au<^oritates , Sc probationes , procedunt dc fubicdo deraonftrationis.Quando autem fubie^him fcientiae eft anade illo fecundum fc non fiunt demon, fed de primo , ad quod omniaalia attribuuntur ; quia ad determinandum de multis analogatis fumcit deterrainare de primo,adquod omni3aliaattribuuntur,vt dicitur in principio 7. Metaph. Ncc eft inconucniens de fubiefto Icientix fecundiim fe,nullam paflionem oftendi,quando eft analogum , fi tamen pafliones oftcndantur dc primo,ad quod alia attribuunrur. Ad aliud dico,qu6d Arift.innuit in ratione vertoH efle vniuocum,in principiis fcmpitetnorum» &ipfis fempitemis : conccdo etiam, qu6d verMm,quod confequitur entitatem rei in fc,fit vni-
logum
principium poteft
,
ftrationes
&
uocum omnibus fubftantiis:& em efle vniuocum ilhs fcd cx hocnon fequitur , «r/eflc vninocum ;
decem Generibus ; quia omnes fubftantia: funt in vno Gencre. Ad illud autem, quod accipitutin areumento, qu6d orania funt cauf«,vel caufara,& illis em eft vniuocum;ergo omaibus.Dico,qu6d^4»/2i,& C4f'
idei
notiflimum,cuius vcritaseftnotiflima,cognitisterminis:vndeccrtitudini principij
cffe
non rcpugnat multiplicitastcrmi-
norum nec cft aiiquid certius habens tcrminos non multiplices quia aliud non eft ita mauife:
;
ftum,cognitis tcrminis.
Ad
aliud concedi poteft maior
,
quia
primum
obiciStum intclleftus poteft vnico adu intelligcndi intelligi , quod non contingit de zquiuoco> quia in a:quiuoco nuUus conceptus eft idcm, fed fola vox. Ad minorem dico, quod primum obic-
€tam intelle(5fcus,cft fubftantia;quia,vt dicit Arift, in principio 7. Metaph.text.com.4. SuhflMitia efi
primum emniumentium cognitieiie , quod non intclligitur de prioritatetemporis,ftd naturae, fcilicet quod cognitio cius cft pcrfeiSliflima.
Ad auftoritatem Auiccnnac
potcft concedi vera
j 1,
quod accipit f»/,pro vno fignificato, quod cft primii,fcilicet fubftantia. Vcl dicitur fortc, quod duplex eft ratio, a qua hoc nomcn Juhfitirttia, imponitur, fcilicct, cflcndi, & fubftandi ; ens autcm imponitur ab a6tu cflcndi fed adus cflendi videfic,
:
tur ratio fimpIicior,quam adfcus fubftandi,& idco
prim6 occurrit intellc<5lui , quo ad rationcm, qua eft nominis impofitio quia fimpliciflima:
ens i
;
fcd
quo ad eflcntiam
fignificatam,y*(^«i«^i«intd-
ligitur,quandoCT/ primo intclligitur.
Ad aliud argumentum de fubic
dc Subftantia,& Accidcnte. aliuddico,qu6d Principia cognofcimiu intptM'-
illud
Ad aliud de 7.Phyf. dico, qu6d Ariftotcles intelligit ibi
ftantiam ,
vniuo-
gcneris,
tttm terminos co£no/cimtu,vt dicitur i.Pofter.&
:
cfte prius
eft
Ad
vno, quali
fic
,
non autem dc omni caufa , & caufato ; quia non
haec
dc Potcntia.
entis in
& caufato
cum , vcrum eft , quando funt eiuldcm
Hoc modo proccdunt proba-
diftindio plurics potcft habcri j. Metaph.cap.
II.
fi
potentiara,
fignificat
Hoc
patct
nominibus fynonimis;quia illa,cflentiam eandem fignificanr,tamcn imponuntur k diucrfa ratione,ficut/<«/'fef,&/'«n»,& quando intclligitur in aliis
eflentia fignificata per vnum,intellicitur cflcntia fignificata per aliudiquia cadcm eft:lcd
^t
non opor-
'
i
quantum ad rationes , a quibus cft irnpofitio nominum. Adaliud dico, quod diccns m, non dicit fubtet ea cointelligi
ftantiam, nec accidens
:
fi
verum,
illud eft
fi
tan-
tum intelligitur , quantum ad rationes a quibus nomina imponuntur,non autem quo ad eflentias fignificaias.
Ad aliud dico,qu6d illa ratio,^ quaimponitur. non eft vna , lcd aequiuoca in diuerfis , ficuc &ens. Contra, ratio entis non eft cadcm rationi fubftantiz per prius di6b,neque rationi \ qua impoens ,
oomen accidentis fed fimplicior vtraqne; c^m in vtraquc includatut , vtraque habet illam cum illo addito ergo illud cft commune
nif ur
:
igitut
;
vtriquc.
Dici poteft , qu6d ratio eflcndi
,
cft
fimplicioc
ratione fubftandi;& xquiuoce fumpta,eft fimpli-
ciorratione accidendi
& alteri
,
& ita zquiuoce fumpta,
&ita poteft efle aequiuocum illis, licer neutri fit omnino idcm , fied fimplicius vtroque quia non eft vniuoc^ fumptum conucnit vni,
:
;
r^. ohhoit <•«.
"* rt^mf!». Contra refponfionem daum ad argumentum '^«'"^•antepcnultimum , fcilicct de obiedo infcllcdus, th^taTii^i,
fimplicius V troquc.
atguitur
fic
:
Nihil cognofcitur ab aliqua viout r, UQmt.
H
4
nin
..
Super Pr^EcIicamenta
131 niCi
quod
participat rationem primi obicdi il-
lius virtutis
;
ie«5tum intelk(5lus ftantia
,
non per
nifefte falfum
primum ob* cum accidcns non fit fubintelligcretur , quod cft ma-
igitur Subftantia
fi
;
,
fc
quia Accidcns
bile, igiturintelligibile.
Maior
fit
pcr fe fenfi-
cft
patct; quia nihil
per fc videtur, nin colorarum, vel lux
nihilper fonus ; fic de csteris. Poteft dici,qu6d non oportet omhe per fe cog> nofcibilc ab aliqua virtute,fufcipere prjedicationem primi obiedi iliius virtutis in redoifcd fuf-
Solutit,
ficit
:
&
lc auditur,nifi
diim illud nomen , fccundum quod funt aequiuoca , cuius tamen oppofitum ponitur in definitione.
Item contra exemplum conueniat homini pi6lo ,
animal jcquiuoc^
fi
,
&
homini vcro pari rationc , nomen quodlibct erit aequiuocum verae naturx , & eius fimilitudini, & ita omnis propofitio diftinguenda , & nuUa vcra fimpliciter. ;
Similiter hic videtur cffe fallacia fecundiim quid, ad fimplicitcr , Hemo pi£ltik ; er£e htmo , non
&
aequiuocationis.
quod habcat per fe habitudinem,inquantum
Icem , homo
,
vt de eo dicitur intentio fpecici,
adprimum obieiftum iJh'us virtutis. Senfibilia enim communia, per Ariftotclem i. de
&
Anima, tejrt.com.6 $.& inde,funtper fe fenfibilia ab omnibus,vcl pluribus ieafibus,nec tamen pro' prium obiecftum aJicuiusfcnfus prxdicatur de eis
Probatio prima propofitionis , ponendo definitioncm pro nomine , aliter eft falfa ; quia animal
cognofcitur,
non
re«3:o,quia »««>«"»«, 8cjigur/t
iil
eft
color , vel
fbnus. Sed ideo per fefentiuntiir;quia habentper
&
fe habitudinem , attributionem , inquantum cognofcuntur,ad propria fcnfibilia ; quia faciunt
diuerfitatem in
modo fentiendi & immutandi ,
{enfus a fenfibili proprio
fic
;
accidcnria inquan-
tum cognofcuntur ab intelledtu , habeut per fe attributionem ad fubftantiam,licct non fint fubftantisjideo ftat,qu6d per fe intelligantur.
vtdicitur de fuppofito
commune
non
rationale
non
8c
,
eft
, folum habetnomen aequiuocum ; igitur , &c.
eft fpecies
,
fed definitio
Specics
;
autem & definitio filnt oppofitac intentiones; ergo, &c. Probatio fecunda? propofitionis, fi cf^ fcc arquiuocum tunc hic , homo eft Jpecies Socratet efthomo ergoy &c. non effet fallacia figura: didionis,nec Accidentis:quorum vtrumque cft falfum, Confcquentia patet,quia vbi eft adualis multiplicitas,ibi racionc illius eiufdem non eft phanlaftica mulciplicitas fic enim idem vcre fignificaret raulta, & tantiam apparenter , quod eft di:
;
:
cere incompodibilia. Similiter in fallacia Acci* dentis, terminusvariatuseftvnusfeciidijm figni, quoram folum nome» fecundum vero -i/iud nomen
py£quiu0ca dicuntur
commune
eft
,
ratiofubftmtiA diuerfa,vt animal,homo,
dr quodpingitur inpradicamentii.Ctijp
i
ficationem
T
iE S
O
I
eodem paralogifmo
Vtrum definitio ^qttittocorumjit bona. Conimbr. Complut. Hurtado
,
rationeeiufdem , ^quincc jequiuocatio, fallacia Accidcncis, &c. Sed in przedido paralo-^ gifmo rarione medij eft figura didionis , fal* uocatio
V.
non eftffquiuocatio.
Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad quaeftionem dicendum , qu6d
QV6dnonvidetur,
primo expaftc defii?iti} ^"^ 1^^^ ^^ concrctum, illud non habet dc-
&
tr» parte ne-
finitionenl, quia nec genus,per Ariftotelem in
i*tlHll.
Topic. cap. .igitur,&
3
I
non
igitur /e^uiuoca
ifta notifi*
conuenicnter datur de vtquiuocis arquiuocatis. Vbi intelligendum eft, quod 2C|Uiuocacio di(5ba,a(Stiue , dicit habitudinem vnius in catio
:
&
:
&
Rnnius.ToIctUs, Soco,&
geminatum,per Prifcianum
,
& figura didionis
,
lacia Accidcntisrigitur
ottiDcs reccntiotes in Antcprzdicatnenta.
jtrgument»
& aliter noh cflet
:
accidens locusaptifHmus ad dccipiendum , intet locos Sophifticos extra didioncm:ergo non funt in
Q^
quia loci extra diftionem non pec-
;
cant contra (;ontradidionem
fafis
ratione figni admulta in ratione fignificatorum,
&
pafUuc econuerfo,&
ita jcquiuocum includuplicem relacionem , aftiue fumptum, &pafnue fcilicet habitudinem ad xquiuocans, Xqttiueeath
&
dit
:
&
cft aliud , qu^m teptittocMniy & ^uiuocunt; fed totum copulattim non cft vnum definibile: ergo
tjua relatio
ncc illud in plurali numero. Patet , quia totum copulatum hon eft vnum ; quia copulatio vulc
non enim dicitur atlefte Jjdus squiuocatum ad canis., nifi pcr refpe(Slum ad animal Iatrabile,quae duo funt asquiuocata. Harc du-
poni inter diuerfa
,
poteft argui generaliter,
fic
ftullam definitionem
,
datam dc aliquo
in plura-
conuenicntcm. Item j hic non ponuntur genus, &c diffcrentia: ergo non eft defitiitio. Confequentia patet per
nem ad
eft
fuppofitionis
aliud aequiuocatum
aequiparantis
,
;
quae
habitudi- duflictm direlatio eft
:
plex relatio patet refolucndo
nomen
tujuiuocum^
xquc vocans ratione prima: partfS^j diciad aliud , quod cft aeque cum eo ; rationc fe-
li^efte
id cft
Atift.6.Topic.cap.4.
cundae dicitur ad vecans : propterergo relationem squiparantiae , datur notificatio in plurali,
& Boetium lib.Diuifionum.
kem contraparticulas fingulas arguiturJrimo fic
, fi
«quiuoca dicuntur, igitur funt voces ; quia
vocis eft dici pcr fe
go non
particula
,
funt
&
fecunda
,
hoc
nomina ernomina ergo prima
fed voces funt
quorum
pugnanc. Item, fi folum hil aliud
:
,
funt
;
:
fcilicec
quorum , &c.^ re-
nomcn eft communc ergo ni;
feqilitur ex intcllcdtu exclufionis;
crgo fupcrfluii^bftca addere ,
&
ratio
fuhSlAntU
efiditterfi.
Item,a:quiuoca non definitmtnr ;"ttgo non ha-
rationem fubftantiar,id eft,dcfinittoncmefigitur nec eft eorum fubflantiat ratio eadcim » ncc diucrfa > qtiianuHa yic- -ho& fecunfcent
/errtfalcm
:
Cenelufii.
tur
,
ficut caetcra
Mctaph.
huiufmodi rclatiua dcfiniuntur in 5. non habente com. ftmiliaydijfimiliay
text.
ontraria,8cc.
Propter relationem aliam , ponitut correlati ipfumj quorum vt fignificatornmy2/«»» nomen cemmune eft^
uum definitijinhabitudincqua dicitur ad
vt fignum
,
& per fequens
,
fcilicet ratio fubftan~
aequiuocatorum. pro definitione ex gene-r*,& differentia;quia prima gencra,qua: non habcnt rationcm talem , funt aequiuoca , in hoc tia eft diuer/a, ponkvLi differentia
Et nonftimitur ibi
nomine ent lis
in
;
ratio
fed ratio /ubiiat^iA
intelle(5lus
,
eft
diucrfus
,
,
id eft
,
ellcntia-
& quia aequiuocata
vno oomine, poflunciu dio vniuocari , &
ibi
habcre
cit
habftudi"
m
Quseftio VI. habere tationem eandem : ide^ adiiingitury?eilentialis intelledus cquiuocatorum eft diuerfus , inquantum de eis dicitur zquiuocans,licet in alio vniuoc»nte (ic eilen' tialis intelleftus corum idem. Si autem dicatur , quod tUcnntiir ponitur pro ctnmffiMntHr, idelt , Qinz conceptus , qu6d conf ceptus /it de cfTentia a:quiuocatorum ; poteft di-
&
ci
qu6defl: vera definitio
,
& per illam primam
,
particulam diatmm;f onitar genus ; per reliquas, correlaciuum dcfinici,& diiferencia. 5-
Ad
primura argumentum dico , quod concretum habet Genus^&Differentia^refpeduquorum eft
quidilicccrefpcdlu fubflancix
, tit
denomina-
ciuum»& concrctumiquia in omni generc,ell reperire qtud, pcr Ariftotclcm,&
fic
pcr
illa fui
ge-
neris poteft definiri.
& conce-
Vel poceft dici,qu6d cftnotificatio; ptus qui intcUigicur pcr dicuntur, non
cft
deef-
eft
aequiuocos ad diuerfiw acceptiones
quia ncc confignificac illas , ncquc eft fimphciccr vniuocus, vt fumitur fub iliis quia ; nulla cft ratio hominis vna,fecundi^m quam vcrc
non
fignificat
praedicacur
,
,
dceo fpccies,
& fccundum quam ipfc
pracdicacur dc Socrace.
Concra hoc,omne przdicatum cft vniuocom, vela;quiuocum, Tcl dcnominaciuum fedhomo, ;
non prxdicacur de inrentionc , &fuppofIto uoce, ncc a;quiuocc per fe
quod falfum
cft;
vni-
denominatiu^, quia przdicaturin quidde fup:
igitur
pofito.
Ad hoc dici potcft,qu6d quodcanque pr^ dicatum dc aliquo
vno,cft rcfpeftu cius vniuocu,vcl
xquiuocum.vcl denominatiuDm; fcd nonquodcunque pracdicatum de multis , eft rcfpeAu multorum , aliquo iftorum trium modorum fe hafccns. Sed rcfpcdu vnius , vno modo & rcfpcftu alterius alio
modo
,
vt coloratum prxdicatur dc
fentia a:quiuocati,led
fubicdum cius. Ad fccundum dici poteft,qu6d omnia relatiua
corpore,&albo,nonvnomodo, fcd dcalbo vniuoce,& i»f«i
conuenientcr dcfiniuncur iti plurali)VC pacct in j. Mctaph. vbi multa huiufmodi relaciua de/iniuncurf& omnia in plurali ; quia fic eorum intclledtus , cft magis finitus , inquancum
quodlibct nomen prxdicaturde fuppofito vniuocc,dc intcncionc vct6 , nuUodidorum modorum,quiaeftpraedicatio pcraccidcns , vel faltcra reducitur ad pracdicationem denominaciuam.
dcquiparantia;
,
denominat vtrumque extremum.
:
Quod aucem
dicit Prifcianus deplurali,intelligendum cft.quo
ad naturam conftrudtionis, non quoad vnitaccm
forms
Ad
Fniuoca 'uero dicuntur , quorum nomen com-
mune efi:^ fecundum illudnomen eacLem
fignificata.
cercium conccdendam
cft
quod non
fit
ve-
fuhfimtid. ratio,S>Lc. Cap.
i.
ra definicio.
Vcl potcft dici,qu6d in dcfinitioneaccidcnti^ concrcti,prim6 debctponi fubicdum.vc hic,w-
Qji^
nten eji w*,fic cft in propofico.
Ad quarcum xquiuocacis,
dico
,
quod
cnim
,
illa
dicuntur
,
non
fequitur
:
igitur ratio fubr
tionem fubftantis communcm,non tamen diuetVcl
fubftanciz.
,qu6d zquiuqcans ad quod definicum
aliccr, licet fcquerccur, poteft dici
y5/«»ircfcrcur ad
:
rcfcrrur, fecundiim rclacioncm fuppoficionis
Vldctur qu6d non & ,
prima argumcnta quasftioncm,
ftantix eft diuecfa~;quia,&fi fequicur,non cflera-
fam raciohcm
,
&
fequchsyfcilicet ratio/ithfiantidefi diiierfa, refertuc
ad asquiuocata in fc,& ita non petcinet ad idem< Alitcrdicendum magis ad propofitum , qu6d asquiuocata habent rationcm diivrfam , fccundum nomcn a:quiuocans,ideft,inquancum zquiuocancur inillo : fed zquiuocancia , non habcne aliam racionem. Ad fexcum dicitur,qu6d haec incencio ttjuiuocdt vt fumicurpro «quiuocatis,vniaocacft:& itadc(iniri poccfl
, licet illa quibus incfthsc intcntio, nonfiinc vniuoca ,necdcfinibilia>.ficuchzcin-
VI.
,
potcft argui pcr ttia
fada ad prxccdcntctti
& confimilitcc foluuntur
,
ficuc ibi ^S*,J!^'' ne^aiiM»,
ltem,alhum prxdicatur de honnne,& decquo, fccundum eandem tationem , alitcr cnim cffec xquiuocum ,& tamennoncft vniuocum prxdicatum , refpedu iftorum , quia cft denominatiuum. Similiter arguicur dc omni prxdicaco denominatiuo , & maxime dc intentionibus ; quia boc prxdicatum,^«niM,dicitur fecundum eandem tationcm dc Subfbantia, & Quantitate,& tamen non cft vniuocum quia cft denominatiuum vniuocum, & dcnominatiuum funt oppofiii mo^ di pcxdicandi,ficuc vniuocum,& xquiuocum. Itcm i omniaxquiaoca habcnt. idem nomen, fcilicct hoc nomen,d^uinoca,Sc candcm rationem fubftantiae,idcft,effencialcm, fccundum illud nomen , fcilicet racionem xquiuocorum igictu fi diAa dcfinicioeflec conucnicns,omnia xquiuoca efrcnt vniuoca,quod falfum eft; quia oppofitum :
;
&
:
prxdicatur de oppofito. Itcm,quorumfubfUntia>ideft,ratiocf7entialis,
eadcm, ipfa funt eadem cflentialiter : fed vniuoca vniuocata , habent eandem rationem fub-
Porphyrio,liccc fiibftancia,vel aliud cui incfthfc incencio,non dcfiniacur.
cft
Ad fepcimum poceft dici, qu6d non incclligir, hocnomcn dnimal.c^Te aequiuocum,ad hominem
ftantix vniuocantis ; ergo omnia vniuoca.cflcnc eadem cfrentiajiter , quod falfum eft;quia &c homo,&afinus,cfIcnc idcm cfrcncialicer. Ad oppofitam cA Ariftoteles. Diccndum,qu6d cA notificatioconuenicns,&
verum,& pidum,fcd fi cfrcc,mai»ifcftam efl^tibi, quod folum nomen effet commune , & nuIU ra> tio,
ficutcommuniccrde cxemplis nonmuUum qu6d Hnt vera, vt funt ad propofitum,
curatjfiifi
hoc eft,qu6d
ars fua,fit veta in eis,
Ad vlcimuro poteft
dici
,
qu6d terminus non
'• -rf»x«"»""«
func foluca.
tcmio generMliJfimum,e(i dcfinibilis,& dcfinicur ^
6.
o
y\Ae cttato!s ^utfi.^
igltur
poteft dici,qu6d cx h.oc,/olum,na,
I
dicicur per vocen?, vn-
ponatur(/iV«nMr,idcft,concipiuncur.
men commune efi
T
Vtrum Definitio yniuocorumfithona.
de fi duo,pcr diuerfas voces , exprimanteundem cbnceptum,dicemus quod idcm dicunc. Vcl cx-
Ad quincum
s
definicio dacur de
& non fequitur
/unt vocei, conccj^tns
^
poteft conuenicnt.cr inteUigi de vniuocacis yniu»cd/i(nt,
men vniuocancis
non
vt fignificatorurm,
C00im«ffr,quia iliud
efi
fic,
m-
nomen, non fignificac
Cnulmfit.
.
Super PrzEdicamenta
134
/ignificataliquod vniuocatoram, (eA quorum,vt contcntorum fub vniuocante, eft nomen vniuocantis communejd" rMiofubfiantU vniuocatorum eaiemfecHndum illudnomen vniuocan$^& tunc nullum nomen vniuocum vniuocanseftdenominatiuum rcfpedtu eiufdcm ,quiadenominatiuiratio,non e/l ratio rubftantialis denominatorum. Similiter poteft intelligi dc vniuocantibus,
primo
fic
Fniuocantia/knt,
:
tis x.on\.\%,commune eft
^uomm nomen,
vt par-
vni\ioc!iZiSy& ratiojubfianti*
vniuocantis eadem vniuocatis fecundum iHud novien.
Non
autempotuit definitio squiuocorum
deaequiuocantibus;quiaillorumnone(t nomen, cum nihil fit squiuocans , nifi fola vox. Similiter non habent aliquara definitionem j ergo nec diucrfam , nec eandcm,fed neutrum illorum impcdit hanc definitionem imelligi de vniuocantibus, quia idorum eft nomen , etiam ratio ; quia non folum nomen vniuocat , ifta habent eandcm rationcm fubftanti*. Ariftoteles tamen magis videtur intelligcre de vniuocatis, dicit cmm,vt animal,homo,at^ue bos : communienim nomine vtra^ue anfmatia nuncupantur , quod maniintelligi
&
&
&
feftum
cft
cadcm
,
dicide vniuocati5,&fubdit deratione quU ajfignet vtriujque rationem , quid
vtrum^ue/it in eo
,
ejuodfitnt
5
"*«•
Ad priroum argumentum dicitur , qu6d nullum dcnominatiuum habct rationcm fubftantia?, refpe£tiiillius, rcfpedtu cuius eft
uum
,
licct in
tio corporis.
Ad (ecundum argumentum, poteft dici dupliVnomodo conccdendo conclufionem,
citer.
^^
,
quod omnia aequiuocafunt vniuoca , quiaxquiuoca vt ^»/^,funt vniuoca vt modtu, nec praedicatur oppofitum de oppofito,nifi forte vt in refpeCtiuis. Vel alirer dicitur , quod non fequicur, aequiuoca habent hoc nomcn commune , a^uisiocum , & rationem fubftantialcm huius eandcm ; igitur habent idem nomen , & candem tationem; fed eft fallacia, afecundumquid,ad fimplicicer ; quia habere hanc rationcm eandcm, eft fimpliciter habcre diuerfam rationem , & fecundiim quid eandem ficut conuenire in di%ren:
tia, eft
conuenire fecundum quid,&differre fim-
plicitec.
Ad tettium dico quod quorum cft ratio fub,
propria,& completa eadcm, ipfa funt eadem, fed vniuocatorum non eft racio eadem propria,licet ratio vniuocantis fit eadem cis, quia ilftancias
vniuocato
la nulli
eft piopria.
denominati-
Vf animali homo,atque bos. Commum enim nomine vtraque animalia nuncupanrtur
nuUum dcnominatiuumprx-
dicacur fccundutn
eandcm rationem.
Contra hoc, denominatiuum non
rccipit
ma-
gis,& minus,nifi rcfpedtu fubiedi,refpe<5lu cuius
dcnominaciuum ; fed Ariftotcles in ^.Top. eontexc.9. ad coneludcndum accidens de aliquo fecundum magis,& minus, docet confiderarc dcfinitioncm accidentis, qu6d magis fufcipiat propofiti,ideft,accidecis rationem,vt albim, qaod cft
,
&
efi
fubfiantia ratio
eadem
X
VII.
,
&c,
Cap. cod.
fuo genete pofHt habere r^tionem
fubftantix, &c ideo
Qbielih.
impojfibile eft^
animalia , eandem affi-
tefcrtur ad vniuocata.
»r£ume-
,
quod etl intellig«ndum ita,qu6d illa ratio, fitra-
fe
gnabit vtriufque rationem,<\\ioA fimiliter manifeftc
Ad
riiisjcap.de Subftantia, alhumpradicatur de corpm-y
rationem vero albi pradicari de iUo
Q_y
s
T
I
o
Vtrum Gemsjit Fniuocum S^eciehus. Vide citatot jutJl.i.Vniuerfalium,^ q.^.huitu.
eft
coloracum, magis difgtegatiuum vifus : ergo de-
nominatiuum refpedu
illiuS
,
refpedlu cuius eft
denominatiuum,habct rationcm fubftantiai.Probatio primae propofitionis. Diffcrentia
idem efi,
dicit
,
,
Porphyrius cap. de
EJ/e autem vnicuiijue
netjuefitfcipiem intentionem
»?w,hoc
eft
,
,
,
vnum,&
nequeremiffio-
effentia cuiuflibet, confiftit in indi-
'• Ariftotclcm 7. ; quia per Phyficorum,cont.i4. fecundum vniuocum, ^''gumtnt» * poteft fieri coraparaiio:fedfecandum Genus non Ilff^^ fit comparatio , fecundum ipfum ibidem , tcxt. com.5i.eigo,&c. Item,fi Genus effet vniuocum, tanta effet vnitas Geneiis , quanta Speciei ; confcquens eft fal-
Vno, cext. , pei Aiiftotclem y. Mecaph. de com. I i.qui dicit,qu6d vnumjpecie infert vnumgefum
mine
,
& non e conuer/o
:
igitur antcccdcns falfum.
ProbatioconfequentiaB,Species
non
eft
vnum
in
cnim propofitionemadducit; ad probandum,differentJara non fufcipcrc magis,
cxiftendo,fcd tot quotfuppofita:quianon exiftit
minus, refpediu cuius
dcfinitionem,&
uifibili, illam
&
denominatiuum
,
eft
rccipit
magis,&
per fe differentia
in fuo geneie,
quid in fe,ex fuo gcnere
,
inquantum
& fua differentia
mintjis: igicur
ergo
;
eft
non tantumincom,
paratione ad fubic£tum,quod dcnominat. ^^
QVod non vidctur
Poccft dici alicer ad prinium argumentum, quod homo,Sc equM,non funt vniuocata fub albo,
nec qnaecunquc alia, fub aliquopraEdicato denominatiuojquia vniuoca fimt , quorum cft nomerv
&
commune , ratio fubftantiz vniuocantis eadem,qua:racioeftetiameis fubftantiaeratio, licec non
propria ratio autem albi,vcl cuiufque denominaciui,non eftratio fubftantix denominaciuo:
rum. Scd quia
denominatiuo , quod idem nomen , & eandem
ratio fic eft
prardicacur fecundiim
racionem fubftantiae dcnominantis. Ideodicendum , qnod definitio de vniuocantibus fic debet intcUigi,
& ratfofitbftantiaeadem^qax ratio eft cf-
ientiaiis vhiuocatis
nominatiuo.
Nam
quod noneft verum de defecundum Ariftotelem infe-
;
tantura eft vnum fecund6m vnum obieftum intellcdus fcd
nifi in fuppofitis, fcd
:
vttamquevnitatem habet Genus, dato,qu6d
fic
vniuocumiigitui,&e.
Itcm,quod eft vniuocum in multis, non cft fccundumfediucifuminillis:fed Genus cftfecundum fc diueifum iii diueifis Specicbus , non
&
fccundum accidcns, pei Aiiftotclem
f.
Metaph.
cap. I o.Diuerfa autemJpecieficunSmfe funtgenera. igitui,&c.Maioi patei;quia tunc fecundura idcm cffct Gcnus vnum,& multum in Spcciebus.
Item Genus prxdicatum de quacunque Sp»cicpraedicat illud totum, quod illa Species : igitur ficut nuUa Spccies cft vniuoca diucrfis Speciebus.ita nec Genus. Et confirmatur pcr Arifto-
telem 7. Metaph. tcxt. coro.^j. Genw nihil eft praterSpecies,4utfieft,e/i vtmateria;igit\xt nOn pr?didat aliud ab
illis.
Ad oppofitum cft Aiiftoteles. Itcm,alitei non poneietur Genus in definitionc alicuius Specici , ficut ncc aequiuocum, ponitur
t,
VIIL
Qu^ftio tur fn definirione jeqaiaocorum
cum
dicic Ad-
ni defimtimeptntndHm tjl Genm.
DifFerencias,quxDifrerenti«,noa accidunt fibi, qgia DifFerentiz non faciunc vnum fecund^u» accidcns cum Genere,fed vnum eflencialicer. t
Icem in cquiuocis non eft prius,nec pofterius, quia fola vox cft communis : fcd Gcnus pcius cft
poficio, fcilicccC?Mw prddicAt totum, fic intcUi-
Speciebus: igitur,&c.
genda
6.Top.cap.4.^ 7>Mecaph.coiu.43.f»«fAi<
ftotcles
Ad
CttcUtft.
»
quacftionem diccndum
,
qu^d Genus
eft
praedicacum vniuocum Speciebus:quiaprxdicacur
fecundum idem nomcn,& fecundum candem
racionem de ipHs^quz ratio,fiue deHni(io,cft railiis Speciebus , liccc non propria; quia Genus praedicacur de illis ineptid , per Porphyrium. Sed ciimomni vniuoco correfpondeac in re aliqua vnitas.alicer rubftanti2,& accidenci,
tio fubftancia;
DtAikm.
eftcc aliquid StUtti».
vniaocum,dubium eft, quid Hc illud
vnum in re,a quo fumicur vtnuocatio Gencris.Ec poceft dici,
Ad quarcum
fpecie
,
& ei
attribuit intencioncm generis
,
&
quanco Genus commanius canco eins in ce minor eft vnicas,& ica nomen generist de fuo primo
,
per
modum cocius,
vniuocum
:
&
camen in
Denominatiua, vero dicmtur qu£cunque ak aliquofolo differentia cufu ,fecu»dum no-
men hahent affelUtionem-.vt k Gr/tmmO' tica Grammaticw, dr afortitudinefortts. Cap.eod.
Qjr
^STio
VIII.
Vtrum Dertominatiuum idem quod
&
cflentialiter efte in differentibus
macerialc fe cft
de Speciebus.
&
fe
dicendo quod prima pro-
diffeceucia eft in incellciku gencris,fed cconucrfo cft
non habenc cum
fecundum
,
Speciebus focmalicer diuerfificatur: &ita,nuior eft vnitas Gcnerisinfe.qu^m Specicrum,inqjaaocum diffccunc pcr differenciam , quia nuUa
qu6d omnia vnius Generis , aliquam
conuenientiam habent in fubftancia» aliis aliorum Generum, quod cognofcitBt ex identitateoperationis , vel paOlonis in (ingularibus : illud eft in Speciebus imperfedtum potentiale, quia diuerfa: Species, haocnc diuerfas formas perfcftiuas : aliquid igi(uc maceriale in qmnibus Speciebus , Hue flc ma> teria, (lue forma incompleca exiftens in omnibus huius Genecis , non alterius-, quod eft principium alicuius operationis communis, vel pafHonis in eis,eft illud vnum in re,quodcumintelIe£bus coniiderat, non vt in hoc coniiderac i^fum,
eft,fcilicec
quod fecundiim
incer fc
«jiiam
pacec
D.Tliqm.
figniftcet
'ahfiraSium,
«i x.d.il. qutfl.i.Mrtic.i.,
<$• 7.
Metaph. /»At.
&
Simpltcius Ammonias in Antefrddiemmentu. Caret. taf.d* Gtnere Albertus rro^. I M/.4 Mafius ihidtm fiB. l.fM4/).).Di(lacus a Ie s V dijps.q.i. loan. Angl.& BraC fu}tr h»ne qutfliontm. Matoca in txfcfititne PrtdieMM, .
rtxt.i. DoStot i» x.dt^. i t.j. i ,». 1 8.
,
incelleftuimporcacaliquid, quod eft materiale in Speciebus:caroen per modum cocius,vc diftum cft priiis.
Adprimum
dico, quod non f^cundtjm omne comparacio, (edfecundum fpeciem cantum,ideft,fpccialifnmam, vt ioidici-
vniuocum
acomam
fic
Vcl aliter , qu
qua fumicur vniuocatio Specici, qu^m It qua Generis ; quia ibi eft vnitas fornue completiuae, hictantumalicuiusmateriaIis,&incompIeti.Vnre,^
QVaeritur circa definitionem Dencmiinatiaomm,vtrumdifferantfolecafu fciliccr fola cadentia ad fubiedlum ^ principalibus,^ quibus habent dtnom\nnia'ntm,jtnetiamdiffiirant inftgnificato
& hoc eft qaaefcre
,
,
P^trumdenomnatiuum
idemjignificety^utd alfjha£lum,(cilicet
cum.vel aliad , vc fubiedum.
focmam can-
Ec quod
cap.de Verbo,vbi dicit, Etfignificant
nomcn concretum prolatum.conftituit intelledum fubic^fti^cr-
flituit enim intelleElum tjui dicit, fcd
go
illud fignificat.
Probatio minoris, conftituic
intelledlum accidentis,& illud impofSbile eft intcUigere finc fubiedlo tum qaia impofCbile eft, :
&
hiMm^uod^e fkutfi , habetad effefic adveritatem,ide{t, ad cognitionem veram,z.Metaph. coniext.4. tum quia Subflamia ipfum
effe fine fubiedlo
ommum eogmtione, per Ariftotclem 7. Metaph.context.4. ergo nihil ugnificacur fine illa.Pcr hoc cciam probacur , qudd fubiedum pritnh fignificacur ; quia. illad'prim6 incelligitur prolati voce ; quia accidcns non poccft finc illo efiprirmtm
incelligi
,
& illud eft pcius cognicione accidcnce,
dead formam dico,qu6d duabus Speciei vnic^tibus ibi enumeratis eft Geaus vnum,fcd tertia
per Aciftocelem y.Mctaph.contcxt.^.
omittitur,in qua SpcciesexcedicGenus.
fed terminus accidcncalis
,
Ad
cercium dico
qaia,y?»ini!/»my?,poceft ric, vc
fumicuc per
ioceft vera
,
conccccus fupponic fubie£lum:ergo- Maior pacccquiatecminus fup>
fumi e£fe^uc,.fiue fblicacenio modo , fiuc exclu-
ponens,ex hoc,quodfupponic,non habecnouum fignificacum. Probacio miooris per Ariftocelem
fe in
dcndo aliamcaufam
,
Item cerminus idem fupponit, quod fignificat:
ibi eft aequiuocatio;
qu^d
,
fignificec
fubiedum , videcur ; quia fignificare eft intellcdlum confticuerc , per Ariftotelemi. Pcrihcrm.
&omaibQS his modismaAlio modo fumicuf,
& minorfalfa.
ficundum fit^toMX. j.Mecaph.vc fcilicec opponicur fecun£im accidens , quod aggregat in fe diuerfas efTencias^vt homo albus:8c cunc ens fecundum fe,eft
quodlibechabens vnam eflenciam : ifto modo cft maior falfa,& minor vcra,& fic incelligic Ariftocelcs ;. Mecaph. quia Geuus eft dioifum per
i.Pofterior.text.jj.hzceft per accidens,«/^«i»«^
/t^MOT, quia fignificat
,
qnod
iliud cui accidic al-
Itgnum. igicur illudcui accidit 4/^»« , vc fubicftum,ibi fupponitorper^/hvm. Icem,idem fignincac nomen,& definitio 4. Me-
f«wf,eft
taph. concexc.18. "^atio definitia; fed definitio
, tfuam figruficat nomen,efi concteti , habcc in fe fub-
iedltun,& acddens ; igitor nomcn hoc fignificar.
Minor
>
Super Pr^dicamenta
136
Miaorpatet per Atiftotelem text.4.& inde^dicentem perfibftamiam.
Mctapb.con-
1117,
<\QhAAecidemdefmitMr
>
men non
Item,diclk> exclufiua excludit quodlibet>quo(i 0^: extra per fe lignificatum termini , fed talis diexclufiua.addita termino concreto
^Jlio
non ex-
>
(dudit rubiedlum;igitur,&c. PrQbatio minoris
dico
; fi
TantUm album currit , non ex^ludit corpus
,
currerc} quia includitur in eo.Probatio,fequitur, TdHtfira albnm CHrrit
,
igitur
igitur oorpKf c«rri>,igitur
corpH4 currit
:
album currit
,
& vltr^}
primo ad vltimum>e^0
& ita corpns non excluditur.
quod Nomtn concretum fignlficatformam ,
^ fubie-
oppofitum
eft Atiftotelcs
hic,dicens,qu6d
differuntfolo cafit aprincipalibnt. ergo
,
ergo nec denominatiua. Item.inferius cap.de Subftantia,dicit>qu6d 4/-
kum.Coha} qualitaiem fignificat. Item , Commcntator f Metaph. com.4. dicit .
Ariftotelcm velle > qu6d tani;um fignjficet formam. Et ratio huius eft ; quia aliter cftct nugatio,addendo accidcns cum fubiedto , quod videtur inconuenicns. Confequentia pacet
i
quia po-
ncndo rationem concreti loco nominis > idem
tantum formam.
> quod non eflct zquiuocum> non fignificat vtrunque fubpropriarationc.fed formam inquantum informantem,& fub-
Oicerctur forte
Ifcm.fi concretura fignificct fubic
hxc,album efl ligmtm
,
cftet
iedum quo ad fuum per
(vipponerc,& pratdicatum
fe
iedti
5
fccundijm fc^quia fiib, natumeilet
fignificatum
co«fcqucns tamen
cft
eflet
de
eflc fub-
falfum per Ariftotc-
hertiffialbum fignificet fubie<5):um,& acciclcn?
fecundum accidcns, quod videtur clTe contra-Ariftotelcm j. Metaph. Cicat
homo albue
,
Contrk
>
igitur eftet
context. 14. quiadiuidit ibi
«ffj
fecundi^m fc in
quorum.
quod non fignificat aliquid fub pronon fignificat illud ficut ille,qui
priaratione>
RefutatHr,'
:
non intelligic non intcUigit
aliquid fub propria ratione eius, illud
:
ergo
eflct diccre fimplici-
Itera propria ratio fubie(£ti cft ratio informabilis
:
igitut
nomei) fignificansillud fubratione
informabilis,fignificat illud fub propria rationc,
& ita duo oppofiia diccrentur in illo ferroone. Vcrumtamen propicr argumcnta > intelligendum,qu6dlicct accidens non fit fine'fubicdo,eft tamen in fe quxdam cflentia,diftin(5ta ab cflentia fubic<9;i,licct non adeo perfeiila, nam per Ariftotelcm
I
.Top.cap.7./n omnigenere,
eft reperire ijuid,
fc, non efquod manifc-
Qtitlihet *f'
fet
pcr fc in alio gencre k fubiedo,
fentia dupU-
ftc
falfum
eft
gnificare,&
titerpotejt
quamlibet autcm eirentiam con-
:
tingit fub racione propria intclligere,& etiam
modo
tali
inielligi.
fi-
intelligcndi correipondct
fignificandi abftra<5bus.
Aliomodocon-
tingit incelligcre iftam e(rentiam,inquantum in-
format fubie(3:um »corrcfpondct igitur
& huic
,
modo
intelligcndi
modus fignificandi concretus:ficut
eadem
cirentia intclligitur fub
modo intelligendi
;
&
,
modo fignificandi
:
vtroque
idem fignificatur per noabftradum , fcd fub diucrfo
fic
fcd propter iftum
modum
fi-
gnificandi forte dicitur fubic(5tum cointcUigi,
non tanqnam intraneum illi intelle<5lui per fe, fed tanquam ad quod depcndct intcllc(^s accitali modo intclligendi. Ad primum argumcntum principale dico,qu6d
decem Genera.
dentis,fub
conctetum fignificaretfubie^lum.tunc non dcfinitetur per additamentum. Confequen-
ficut aliquid conftituitintclle(flutn alicuius, fic
Itcm.fi
jtia
patet
>
quia tunc quicquid poneretiir in eius
illud fignificat
:
nomert autcm concrctum non
definition«,eftet de racione cflfcntiali eius:confe-
principaliterconftituicinteIlc
quens
tantum cx hoc , quod dtum conftituit , fub
eft
contra Atiftotelem
7.
Metaph.cont.|
3.
& circiter. Itcm , impoflibile eft in rebus diuerforum Gencrum gencraliflimorum, efte aliquam rationern fubftantiae
communem
:
igitur
nomen
fignifi-
fubiedlum dependet, cft,ex lali
non
illud tali
>
modo fignificandi
fcd
cuius prim6 intcllc-
modo
intcUigendi
& ita fign jficat ipfuni
eft fignificare, vt
,
:
ad hoc
>
dat intelligcre,qu6d
nuncloquimur,dcfignifi-
cans talia duo,non poteft clTc vniuocuni:fed fubicdlum , accidens , funt diucrforum Generum; crgo fi concretum vtrumqucfignificarct cfle fimpliciter aequiuocum , quod non vidctur conueniensiquia tunc nuUa propofitio (Impliciter c(Iec cra, in qaa ponitur concretum : nulla etiam in
itaquodly
finefitbie£io dicat
modum intelledW.
cis eiTct contradidlioinalla
Aliomodo
potcft accipi, vt
dicatmoduma(5tus
&
confequentia ; pallio ,etiam non poftet dcmonftrari de fuo fubiedto, cum fit conctetura : Scin demonftrationenoneftalifuid aquiuocum,Tpet Atiftotelem i. Pofterior. Haec omnia videntuc inconoenientia , contra Ari-
&
ftotclcm.&quartam fpccialiter i.Poft.rcxr.i^. Ad quxftionem dicendum , qu^d fi contingac fubiedum> accidens vnico a&u intcUigece >
&
&
Ntta.
Similiter nifi e(retcfl"entiadiftin(3:a in
jncn copcretum
lem i.Poft.cont.3j.
Re^oHftaU-
quia
modus
fubie(^um bis diceretur.
^
fermonisi quia vix poflct aliquis dctermina-
tum conceptum cxprimcrc.Idco dicendum,qu6d nomen concretum non fignificat proprie iubie-
cer>non fignificare fubie(9:um.
non (ignificatoifed abftra6lanon ngniiicantfubicdum quia tunc non eftent in aliquo generc;
Cinclupt.
finis
plcx fign(ficare,vt mnficum,ic album:\^\t\xz huiufmodi (ignificant duo.
penominatiua
,
:
ie(^um inquantum informabilc.
Ad
Y
vtrunque fub propria ratio-
fignificat
Sum.Sc t.Metaph.contcxt.;4.dicit Commcnt»to r,qu6d (Ignificac ambo. Itera , Ariftoteles in 7. Metaph. context.26, dicit , quod in di(3;is fecundum accidens, non eft idem ifuod quii efi , cum illo cuiiu efi, propter duI
I,,
,
ne , nec eftconcretum concernens aliud a fuo fignificato nuUum autem nomcn poteft vtrunquc fignificare fub propria ratione> nifi fit aec^uiuocum.Inconueniens autcm eft concedere pmne nomcn concretum efte xquiuocum, quia perirec
<^ura,fed
Item.hoc vidctur per audoritatcm Commentatoris fuper i.Phyficorum contexr.i j. vbi dicit,
vnum nomen imponere flcut hoc nomen Ilioif illud no>
coiDpofito ex eis
toti hiltofias Troianac
cacione > quae
rcprzfcntatio alicuius ex impo
eft
•
ficione.
Ad probationcm fibile
minoris,cijm dicitur.Impof-
eftaccidens incclligi fincfubiedo.Dicoim-
poflibile eife intelligi accidens eiTc fine fubie(Slo,
intclligcndi.fub
hoc fcnfu > impoifibilecft intelhoc,qu6d
ligete acciden» fine fubie£to> ideft,finc fubie(Si;um
intelIigatar,&tuncconcedendo
potcft rciponderi
fecundum
illud,
przdi<5la, nifi fubie-
6t\im intelligatar,non vtper feintra intellc
€l^um,&
,
ad quod dependcc intcl-
fic fignificatur.
Alio
4ta.
Quxdio VIII. Alio taoio potefl ceft intclligi
(]i'ci>(]uod
accidcns non po-
Hne fubiediotideft.complctc cogno-
fci,quia ex eifdem
efl:
aliquid,
& cognofcitur.-ta-
&
intelligi , quod dicitur tnen potcft cognofci , per nomen, non cognito fuyedbo , iicut Species
eft per accidensjquia fignificacum atbi quod eft accidens,non eft natum fupponere per fe,& refpe,
(kw talis pr; dicati,fed fupponit pro eo cui accidir.
non cognofcitut quideft nmpIiciter,non cognito Gcnete tamen cognofcitut quid diciturper noraen,nne cognitione Generis , vt exemplificat :
Themirtius fnpt^ lib. V odet. cnibd Ji dicatur puero, adduc equumytun adducit houem,fid ti^HMm,8c ita cognofcitjquid dicitur pcr
nomen
Genus,&
non cognofcit. Et idem
DifFcrentiam,
,
fcd quid e(l per
habeturpcr Ariftotelcm in princ.i. Pfiyfic.cont. 5.
quod definitum
priut cognofcitur dcBnienti-
bas,
fic in propofito, poteft accidens cognofci e4 cognitione,quid dicitur per nomen.non cognito rabie£lo,& ifta cognitio confufafufficit,vt figni-
ficetur. Hoc modo dicendo nomen abftradtum fignificat
,
poiTct faluari,qu6d
co niodo,quo concretum,de quo eft dubium. Videcut tamen ptopter probationes minotis fupra po-
iitas,
iubieillura,etiam
qu6d nomen abftrai£):iim det intel{igerefubnon fimiliter , quia concretum in re-
ieftum.fed
&o,abftra£):um in obliquo,ficut fubiefbum diuer-
limodc ponitur in definitionc vnius
&
y.
,
& alterius,
tunc non eft modus fignificandi concretus principium intcUigendi fubieftum, ficutfupra di(Stura cft } fcd ipfum quod fignificatur, proptcr dcpcndentiam eius ad fubiedum. Si obiiciatur contra hocjquia abftradtum fignificatformam fub propria ratione:igitur non inquantum dcpendct ad fubiedtum ; ergo non dat intelligere fubiedlum. Dici poteft, quod propria ratio forma: accidcntalis efteflc fubicdli ; ita llant fimul,qu6d fignificetur fab propria ratione,
&
Sc fub modo,vt eft fubiedi.
Hoc videtur
proba-
bilius,quam dicere qu6d modus fignificandi concretus fitprincipium intelligendifubiedmm,quia aliter in
definitione
accidentis abftradi
non
quod eft contra
Ari-
oportet poncre fubicdlura
,
ftotelem y.Metaph.contex.^.vbi dicit,qu6dy«^fiantia eflprimum AUqMtdjirtttr veetm, duplicittriH' ttUiiitur.
emnium definitione
,
quia in deficonuerfo.
tfi
Contra hoc videtur,qu6d cunn dicitur , alhum /i^nwm.inhoc fignificatar>qu6d cui accidit al-
&
non tantum pto quo non enim poteft :
hanc,AffOTtf
vet c dici
cwmV, fignificare Socratem currerc ,
nomo fupponat pro Socrate. Ad hoc dicitur,qu6d harc propofitio
li-
cct
Vtgnum, fignificat lignum incffe albo
,
,
alhum efi
non tamen
& ita debct intelligi
pio fc.fcd pro co cui accidit,
auAcH-itas Atiftotelis.Significat
enim qu6d cui
album, cft lignum , non tamen quod fupponit , fcd pro quo ficut communiter dicitur, quando fubicAum non eft natum pro alio fupponere refpcAu prxdicati , quam pro hoc , dicimus,qu6d prxdicatum fignificatur hnic.inefre,vt hicA<»w««
;
:
,
inefte.
Ad tertium
dicitur,
vna fiiT)pIiciter,qux
I>»/f'">»»<^eft duplex definitio, *" habentis ^uodquid eft fim- '
qu6d
cft
pliciter,vr fubftantix:& iftadefinitio tantijm ha-
bet Geuus,&DifFercntiam,
intelIe(Sum Speciei
,
qnx funt
intra per Ce
& de illa cft maior vera & ,
probatioeius de^.Metaph. Aliaeft dcfinitiopcr
additamentum,vbi
fclicet aliquid addicur
Quia non cognofcuntur completc, Ci-i
cnentialiadefiniti,& taliseftaccidentium. enira accidentia
lubiedo
, fed quia talis definitio aggregat in fe aliquid,nondecnentiadefiniti,idc6pIus fignifi-
cat,qukm nomen definiti:& de
tali
non
eft
maioc
vera,nec eius probatio.
excluditur.
prim6 intcUigitur per hancvocem./^oMffjanimal, tanquam finequo non intcUigitut homo,fed non prim6 , quo ad intenlionem imponentis.vel profercntis. Alitcr poteft dici vt fupri,
ficut
quod non oportct fubiedum intel-
ad intelle^um accidcntis , quid fcilicet diciturper nomen,licct oportcat,quo ad complctam cognitionem accidentis.
ligi
Ad fccundum principale,concedo quod nus
terini-
fupponit.quod fignificat : fed non femper pro eo fupponit quod fignificat , fcd tintum fupponit fignificatum pro fignificato, quandoeft illud
fuppofitio fimplex
,
ficut in fuppofitione pcrfo-
, communc fupponit pro fuppofitis, &non fuppofitum ; quia non fignificat fuppofitum. Ad niinorem dico, qu6d terminus concretus fupponit pro fubiedo,fcd non fubiedkum. Ad probationem dico , qu6d haec eft per acci-
nali
dtnStAlhum efi lignum , non quiaW^wmfupponac quia illud cft natum fupponetc ,
fubiedtum
&
;
Scoti tper,
Tom. L
fmqitid.
nefubie
ccUigitur accidens.Secundoraodo nonintelligi-
fubicdum prira6,
Definitit ftr
prxtcr adJit*mt»-
Ad quartuin dico,qu6d maior eft falfa,quando quodcxcluditur , comparaturad reale prxdicatum ; tuncenim non excludjturnifi diuerfum ab eo,refpc(3:H prxdicati; quia fyncatcgoremata difponunt fubiedum, in comparatione ad prxdicarum;rc/pe(^uautem prcdicati realis, noneft fubie(flura diuerfum ab accidente concrcto,ide6 non
:
j,
bum,eft lignum,quod non effet vetum,nifi illud, cuiacciditalbum,c(ret illudquod fupponitur,
nitioneomnium ponitur, 8c non c £j. ^^j^ obiicitur, quod fubiedum primo fignincatut quia illud primo intelligitur per vocem. Dici potcft , qu6d aliquid primo intelligi per vof cm eft duplicitcr aut finc quo non , aut prim6 ex intcntione imponentis. Primo modo poteft fubiedlura prim6intelligi:quafi finequononintur
»»
n?
cuncfiillud fupponerecefTet prxdicatio per fe, qnia fupponeret quod natum eft fupponerc , fed
Vndc dicitur communitcr , qu6d exnon fcmper excludit aliud fecundum ejfentiam,Ced fecundijm eflc, quod maximc eft verum, clufio
refpe
Ad
au(5toritates
Commentatotis
intelligen-
dumeftqu6dyj^)Sc«rr,extenfiue fumitur pro dare intelligere , quia aliter eftet contrarius fibi 4. Metaphyficx. Ad audloritatem Ariftotelis , intelligitur dc
&huiufmodi, dequibuspropofuit dubitationem in principiocapituli,illa enim func entla fecundiim accidens , fecundt^m ipfum in j. bominealbo,
Metaph. Contra pofitionem ficarguitur , fi«/^«m idem
modo concernenergo de quo dicitur alhum, yt de homine« dc eo dicetur interpretatio eius , fcilicct alhido , concernens , quod nonvidetnr verum. Hic poteft dici , quud illa non eft interpretatio albi, quia«/^wn tantum fignificat forniim fub vno modo fignificandi , fed fignificet,qu6d alhedo, fed fub tis
,
vel denominantis
:
&
I
t
hoc
*«,,
.
Super Pr^dicamenta
n^
boc tDinfa^y*iovt£tncernens,
formam
fignificat
fub duobus modis oppofiiis}quia albedo fignificac vt concernens dicic formam fub vno modo , alium oppoHtum modum.
&
Si
autcm quasratur, qua: cft interprptatio huius
nominis,
quod nomen poflec forma camcn fignificari fub vno modo fignificandi , quod non cft poflibile, forcc addito hoc modo,f f concernens,8cc. :
^mdo nlterum de alterofradicatur^ vt de fuifieffo:qu£cun^ue de eo quod pr^dicatur,
dicuntur:omnia
Gap.
tur,8cc.
hitc, gjr
defubie^o dicun-
5
homo eftfabftantta ; quia i\h,homo efi/itbftantia , eft anteccdcns non coucrtibile i(ii,animalefi/ubfianX»4;igitur c conucrfo arguedo, eftfallacia Confequetis,,
cum homo,Scfitbiiantia,fa.ciint conclufionem,eriiC
&
<«»»w
Qjr Vtrum
T 10
j^ s
IX.
tciuni dc akcro pra:dicatur,&c. Conimb.CoiTipl.Merinero.Ruaio, Fuente jRodrigues
communitcr rccentiotcs
gnificationefermonis,non plus fignificatur prae,
&
e»f it tigulis Bri,dicamento-
,
rum,
QVod
fit
falfa vidctur
;
quia animal
cft prac-
homine,& alhHm de animali;erde hominc fecundum iftam ergo ra-
dicatum
go
alhrtm
:
tionem tencrct harc confcqucntia , ammalefialbum ergo hamo efi albtti; 6c tamcn videtur eflc fallacia Confequentis fimiliter anteccdens poteft ;
:
verum
eftc
,
finc confequente.
Itcm
animal efigeneraliffimum.
quid prxdicatur dc praedicato , praedicatur dc fubicdo fcd prardicatum prafdicaturdcprajdicato, quia prxdicatum eftprzdicatum igitur prsdicatumprxdicaturde uibicdloj fi
,
:
;
igitur
fubiedum
cft
pracdicatum.
Ad oppofitum cft Ariftotclcs. Ad qua:ftioncm dicendum,qu6d frima
cfinio
ra
quando
,
illa tria
fumuntur
in
eft
ve-
eodem gencrc
eflentialitcr ordinata,quicquid praidicatureftcn-
pii.
tiaUtct
ficut hic
(mmmt fradicari, de prjcdicato
cftentialitcr, pra:dicatur
efifitbBantia,qn)im hic,animalefi
Hoc non vidctur
de fubie
primam conditioncm foluunturduo
dicati intermedij,quia fic
pri-
arguendo vt
ibi,eft fal-
lacia Accidcntis.
Ad
tcrtium dicitur
,
quod regula dcbct
gi de pradicari fignato in intentionibus
ti».
& hic
cflet
albm
fimpliciter efi
,
vt hic, homo, vt nunc
,
vel necefiario
,
al-
quod non vide-
,
Similiter hic eflet nugatio
tur probabile.
eft
rcpugnantia intelle
homa.
&
hic vel fimperefi animal , cflet repugnantia intelleduum , homo , vt nunc, eft
animal
necejfario efi
anirnal, Sc
hoc
fi
,
,
igitur
oppofitum vnum dimi-
&
ita in hac confcquentia , honucrct alccrum , mo , vt nunc , eft animal ; igitur home eft anitnalt eflet fallacia fccundiim quid , ad fimpliciter ;
hic fimilitcr , animal neceftario eft alhum. igitur aniita ad illam dc neceflario , non maleftalbum ,
&
fcqueretur
illa
de inclfe
,
Quod confequentia non rio eft
album
,
igitur
in
omnibus terminis,
valeat
animal
eft
,
anirnal necefia-
album
,
patct per
intcl-
pofitio in adiedl:o,
non
eft
op-
tenet a coniundis ad di-
fi valct, ergo confequens non ponit .nteliedlumoppofitum Anteccdcnti. Propter tres rationes principalcs poteft di-
ci
,
quod non
fequitur formaliter
,
fubftantia,igiturhomoeftfitbfiantia; ficut
tat,fubBantia
efl alba:igitur
animal
eft
nec fcquiex fignifi-
cationefermoniSjVtrobiquc Anteccdens codem modo fe habct ad Confequcns.
Sed ad quxftioncm nunc eft dicendum
,
quod
quod non tcnct confcquetia. Cdntra hoc, fccundum omnes conditiones
do pradicari pt oprie, quod eft prae alio dici , tunc tantijm, & non plus fignificatur per regulam, quod eft prius priorc eft prius pofteriore , vel
iftas,harcconfcquentia,«i»»w4/(/?y«^f?4Wi4;»^iV«r
quodeft fuperius fuperiorceft fuperius inferioce:cuius vcritas nulli dubia eft,& itaconuenien-
autem
vero
de prddicari.
in intentionibus
,
exercito.
cum
in fun-
efie,fet
cxcrcetur prxdicatiojidco
ixfefi'
,
Argui-
tur
ifl*
nendo,eflet nugatio
vera; quia per fe datur defecundis intcntionibus:ficut Logicus debet Ioqui,& fumcn-
damentis
3-
fignificaret fe
,
talem,& omnis propqfitio de incflc.vt nunc^ fignificaret fc efle dc inefle , vt nunc.Et ita expo-
cffc
uifa:fimiliter
quo prx-
prardicantur de animali,& fubftatia eirentialitcr. Similitcr fecundum fallit pcnes variationcm prae-
JmfMjMtur
propofitio dc incffc fimpliciter
pracdicatum de ipfo,& ad fubic(au'm,de
ma argumcnta, quia album, 8c generalifiimum,non
ritm folutio.
albutnf.
verum, quia lunc omnis
Ariftotelem z.Perihcr.cap.i.quia quando
dicatur.
jfrgumenie-
efte
iam iniclligenda eft regula , quando prsdicatum intermedium non variapur in comparationead
Per
*
,
&
regula
l^iiiuexfO'
,
alipd.
quod efe cft vnio cxtrcmorum , & idco ralcm vnionem dicit , qualis dcbetur cxtrcmis,& ita maior identitas fignificatur hic,apitnal
but
Item per hanc regulam,fcqucretur, Snbfiantia, efl generaliJfimHmJgitur
vnum cflc idcm homini.qukm
Si dicatur
dicattim de fritictfnlia.
quia confc-
,
&
Quando al-
hixcreguUJtt '-uerAi
& non effcntialibus
qucntiatenct cx fignificatione pjropofitionum, ficut Syllogifmus:per hac autem, animal efifiibfiantia,non fignificatnrmaior idcntitas extrcmorum,qu^m per hinc,animaleftalbum; igitur ex fi-
homo eli fitbftantia ,
bona , quia hic fumuntur tria cflTentialiter ordinata in eodem generc,nec variatur pracdicatum intermedium,& arguitur in eflct
primis intentionibus dcprxdicari cxcrcitojfcd
non valct:igituromncs pracdi£kx conditioncs non faluant veritatem regulac.
iftaconfequentia
Probatio minoris,quia fequitur,C non fequitur,»^/r«r
regula
eft
tcr ponitur vt regula eft
;
quia cius veritas omnibus
nota.
Siautemdicatur, quod Ariftoteles cxemplificat de rebusprimae incentionis,
quomodo igitur
arguendum eft in illis , fecundi^ hanc rcgulam.' Dico,qu6d Atiftoteles fic cxemplificat , vt homo, de quodani horaine pracdicatur
:
dc homine:
anirnal ver6
QusEftio X. homine ergo
quodam homine,vbi
Sc ie
:
fignifi-
cacuc, 4»im4/e(rcntialuer pratdicari dc homine. Si autem dcbcat cxerceri ifta praedicatio , cum hoc verbo e/i , oportct ad argucndum recundum rcgulam,modificare compontionem peraliquid, quod notct pracdicarum przdicari de fubicdo, ficut hic fumitur^r«/
dum
,
& tunc fic eft arguen-
honuperfeprime modo efl animal , tjHidam homoperfeprimo modoefihomo, velefiemialiter; igitur :
^Hidamhemo per fe efl animal. Si autcm abfolut^ arguatur, Animat efl fithfiamia, igiturhomo, nihil exprimitur in antecedcntc quod nominct ibi virtutcm huius rcgula: quia pcr cffe abfoiuti , non ;
fignificatur praidicatum praedicari.idclt, cflc fub-
icdo
priusjvel fupcrius ipfo.
autem dicatur , qu6d Ariftotcles fiimitabfolutc compofitioncm dicendo Cic,§luidam emm homo hemeefl , animaltfl dico quod intelSi
,
&
&
ligit per fe
quia
,
;
fic
,
cxprefllt prius in fecundis
intentionibus , dicendo , animal prtdicatur de hemine, vnde fcquens cft intelligendum fecundum
prxcedcns.
AdsriHmf' «4.
Adduo argumentaconcra refponfionem, paAd
tertium dico
dicacum
,
qu6d
rcfpcdlu fubieifbi.prae-
prsdicatum,tantum pracdicationey;-
eft
gnata;Ced pracdicatum.refpedu pracdicati,cft pr^-
dicatum.pracdicationc exercita tantura^regula au-
tem
:
bus,d: funt per fe relatiua,pcr AriftotcietB cap.dc
Qualitate,& cap.dc Relationc. Confimiliter arguitur dc multis aliis reiatiuis.
Item , motus videtur
intelligcnda vtraque praedicatione vni-
eft
batur pcr Ariftotelem ^.Mctaph.tcxt.c.iS.cap.de Quanto,T«»;'«* efl ^uantitai per wior«iw;igitur motus magis
quia
Siarguatur, ha:c tenet, animal pridicatur de ,
vbi
prajdicatio fignara
eft
& tempus cft pcr fc fpecics quantita-
,
quinta fpecies quanticatis concinuc, per Ariftorelem, igicurmagismocus eft fpccies tis,
eft
quanticacis. Probatio fecundi ; quia omnc ver^ pr^dicatum in abftradlo de aliquo,cft idem ciTcncialicer
motu4
illi
:
hic
cft \eiz,paffio eflmetM4,Sc atlio eft
igitur,&c.Probatio minot is.haec per yetz,patiem mouetur;etgo pafllo cft motus. ;
mo perfe efl homo,\hi
eft
,
& «juidavi he-
pra:dicatio excrcita
;
ergo
^uidam homo perfe eft anirnal. Dico, quod hacc , Ammal prdiicatur de homine, eft pcr accidcns non tamcn animal pracdicatur fecundum accidens , Sc eft vcra pro pracdicatione exercita,Sc ita vtrobiqueeft veritas,fumcndo vniformiccr prxdicationem exercitam. :
fe eft
&
Item pcr Ariftotclem j. Phyfic. text. com.4. Motus accipit fpeciem a teiminoadquem; igitur fimiliter & genus; fed per fe tetminus mo-
inde.
tus cft in tribus Gcncribui, pcr Ariftotelem ibi-
text.com.9.& inde,fcilicetQuantitatc,Qua-
litatc,& Vbi:igitur
motus
cft
pcr fc in
tribus
illis
Generibus. Si dicatur,
quod morus aequiuocc
eftinillis
tribus generibus. Contr
& loci mutationc.fc-
ratione,& augmentationc,
cundum idemnoiTien,& eandem.rationem
formiter fumpta. homine
^e in generc Quantita-
tis,& in gencrc A6lionis,vei Paflionis.Primu pro-
dem
ter.
139
Uem,duplMm,8c dimidiHmCant Quanticatcs per fc, 8c Relatiua. Similiter proprium cft Qualitati fimile,\e\ dijftmile did; 8c (ccundum Quantitatcm a^uale, Sc inatjutde ergo hac funt in illis Generi-
potemia; quac
cft ratio eius
eircn-
inquantumin
tialem,fcilicet««ff>« emis in potentia
per Atiftotelcm
3.
Phyficorum cont.6.igitur vniuocc,
Ad
oppofitumeft Ariftotcles.
Item,quaedifFerunt in priore, diflferunt in pofteriore; igiturqua: difFcrunt gencre, differunt in
quolibetpoftcriore
bus
:
& nihii idem cftinGcncri-
diuerfis generalifTimis.
Ad quaeftionem dicitur,qu6d idem dicitur multipliciter,vt dicitur i.Top.c6t.j.gcncfe,fpccic,&
numero:& idemnumero triplicitcr,accidente,pro-
^ nonfui>alternatim fofitorum diuerfa funt Jpecies & rentia vt animalis ^ &c.
Diuerforum genertim
,
diffe-
fcientiit
,
Cap.
,
4.
Qj/
T
iE S
I
O
prio,& definitione:& in j.Mctaph.tcxi.no habetc com.dicitur,qu6d»Vf/?f«n
&
numere.qao ad duos modos,fcilicct idem accidemet Scproprie, poteft eflc in diuerfis Gencribus , quit ammal,Sc color,C\.\ni idem proportione , quia hu-
X.
iufmodi idencicas,eft in fimiliccr
Vtrum
Diucrforum gencrum,&c.
hacregulajtt wera:,
Aix^otMc,^ •j.Mttaph.text.^^.^ i.Toptc.tmp. i j Ancrrocs .
& Aminonius^lf.Ruuius in cap.^.d* rt^Hlis <]H*ft.i. Conimb. *xpUnat.*iufdem cap. Valeta Ub. i dift. ^. artic.i. Rodrigues in Anttprtd. Scoti quAft. 10. art.x. Cutfus Catfflclitaaas
qHtft. 1.
fe
habcrc : ficut
enim color fe habec ad albedinem , ica animai fe habcc ad hominem. Similiccr Sccrates Scalbm, idcm funt zccideme;Socratet,Scdi/ciplinaperceptibiie , vel riftbHe , funt idem proprio & fic cadem manifeftum eft, qu6dfunt in diucrfis generibus. :
Jdemjpecie, \e\genere
nullomodo
eft
fubaltcrnis, vt Spccies, vci Diftcrcntia
nitet cxpofitoies.
indiuerfis
Gcncribus gencraliflHmis; vel qtiibufcunqucnon ,
nifi
fort^
idemgenere/uperiore, indiuetCis Gcncribus infcrio-
/^ Vod
fic
videtut
:
cerput cft in gencrc
&
Sub-
Arzumenta
V^ftaniix
pr» part* af-
Quantitas pct Ariftotclem cap.dc Quantitatc. Itcm pgura cft in generc Quantitatis , quia Georaeter , qui per (o tantumconfidcratquanti-
,
pct
Porphyrium
,
in gcnerc
ribus.
iion
fit
Quod autcm in ditlerus
fubaiternis
idem^ecie,\e\genereinferiore
Gcnerilms fupcrioribus non
vt Species
,
,
vci Diffetcntia, vidctur
gcnere Qualitatis} prima fpccic ; & cft pcr fc rclatiuum, pcr ipfum , cap.de Relationc , j. Mctaphyfic.
manifcftum quia ad eirentiam Spcciei pcrtinct Genu$;ergo fi idem jpecie,\e\ genere inferiere , effei in diuctfis Gcneribus fupcrioribus,illa ambo Gencra cffcnt de cius eilcntia igitut iilad non cflet idem cffcntiaiitcr,quia duo Gencra non fubaltetna diueifam efTentiam przdicant. Sirniliter DifFcrentia,cum Gcnere, facit vnutn cfrcntiaiiter,fcd cum diuerfis Generibus non fub-
fimilitcr tcxt.com. lo.
aiternis^Dihii idetp facit efrencialicer;igitui',&c.
tatcs,pcr fe confiderat figuram,&y^r4 cft ingcnere Qualitatis, per Ariftotelem cap.de Qualitatc.
Item
quia
fcientia per fc eft in
eft in
&
Ssotioper.Tom.
L
;
;
1
X
Ad
.
Super Pr^dicamenta
I40
Ad primum argamcmum dicit Albertus,
•
Ad pitnt».
»rpt'
corptu, vt dicit^aaturam
quo.d
aptamad recipiendum
dimcnnones.eft in gcncre Subftantix;vt no-
tres
tpinat ipfastres dimenfioncsjeftin gcnere
Quan-
Qua-
non homo:crgo non homo cft
non quaIitas,fumendo in pricmiilis vtrunque cxtremum, vt cft lerminus
&
citur fubftatia,cui repugnat recipercdimefioncs.
Ad fecundum dico,qu6d hoc nomcn,y^»r<»,efl: vno modo Hgnificans fuperfieiem terminatam li-
lo pracdicatur
neis,
Primum patct, quia natura incorpurea di-
& fic eli in genere Quantitatis.
Alio
moJo
ipfam claufioncmlincarum, fiuetermi> nationem & fic eft in quarta fpecie Qualitatis; vnde qualitatcs quartx fpecici, dicunturqualita;tes eirca Quantitatem. Ad aliud dicitur,^6d relationes funt per fe in fignificat
,
gencrcRclationis : relatiua vero pofTunc clTc res aliorum generum , quiailla funt relariua, in quibus fundaturrclatio, illa funt res aliorum generum. Per hoc dicitur ad omnia illa,qu6d liccc
&
fint relatiua
:
tamen non func
in generc Relatio-
Gcneribus. Contra.concrctum, abftradum , fignificant
liis,fed in aliis
&
idem ergo
effentialitcr; igitur fi
funtincodem generc.
rclationcs funt pcr fe in genere Relatio-
nis,&relatiuacFunt.Confequentiapatct;quiaeadcm eft cdentia eiufdcm generis , cum ens fecun-
dum fe diuidatur in decem gcnera.Itemfi relatiua non tum
cflent ingenereRelationis,nihil
in cap.de
dctermina-
Ad aliquidin Pradicamentis^con-
:
mo cft qualitas,.fcd qualicas in abftrad:o ,dc nuligitur
,
homo cft
quod
nifi
cft
ciufdem gcneris;
in gencre Qualicacis,& eft fub-
ftantia;igitur,&c. Ha:c ratio poteft
niter ad
oftendendum
fieri
Ad primumiftorum
qu6d Ariftomodos vniiu per
poteft dici
tclcs contcxt.y. prius diftinguit
accidcns
,
,
& poftca vnum ^pr y? diftinxit in illos & cum fubdic
modos,fcilicet numero,SiC lpecie,SiCc.
contexi.8.& inde, vnum numero infertur vnumjpeo>,intcIligit tantiim
dcvno numcro
lud pofuit,fciIicet, vt
eft
autem,& accidens , fi fint vnum numero, hoc eft per accidens , & non pcr fc , & ita dc illis
ie
non intelligit iftam confequentiam
Ad aliud dicitur,qu6d regula
,
tcncrc.
Si opofiturn
Vnde non cft argucndum eodem ordine affirmatiue, & negatiue,fine fallacia Confequentis:fed eft argucndum cx oppofito praedicati^ad oppofitum fubiedi.Arefi non qualita^,ergo ho-
non qualitas;crgo
fic
qualitas eft
,
valct,
Non homo
homo.&
Ci
eft
h^ceft
vera.igicur &h£ec,/&o»>fl*^^«/i/
& &
de quo dicecur p6ft : ica nihil idem eftencialicer eft per fe relatiuum , fpccics alteriusgeneris;yc«m«<« ergo a:quiuocumeftad fignificandum habitum mentis , ad fignificandumimagincmfcibilis,quasduoeflentiaIitcr func
Generibus
,
&
» primo modo eftfpecies Qualitatis , fccundo modo,eft per fe relaciuum. Adaliuddicitur , quod duplHm , Sc Mmtdiumf
diucrfa
funt per fe in gencrc Rclationis , jion Quantitatis nec hoc dicit Ariftotcles,licct illud cui ineft duplum per fc.vt duo,fit per Ce quantitas;quia no oportet accidens elTe in eodcm genere,vel fpecic, :
fuo fubicdo.Similitcr dc a^uali,
fimiii,$c dijfmili
& inaquali,
dicendum,qu6d funt relatiua pcr
fe.fcd in gencre Qu.ancitatis,vcl Qualitatis funt,
non vt fpecies.fcd vt propria,vt patet per Ariftotclem in vltimaproprietatc Quantitatis,& Qualitatis. Poflibilc autem eft de multis, elTe in vno gcncrc,vt fpeciesjin alio , vi propria ; quia rifibile generc Subftantia:, vt proprium j in Quali-
tate.vt fpecics.
Ad Atiftotelis audloritatcm dico , quod dicir, cap.dc Qualitatc,5« comingit idem ejfe relatiuHm,& ^uale, nihilprohibet hocfic idem annumerari in diuerfis GeneribHSy^Hodnon efi idemejfentialiter. Ad aliud
de motu dicetur poftea. Contra poficionem per Ariftotclcm j.Mctaph. contcxt.12, f^num numerOfinfert vnum fpecie : accidens, & fubiedtum , funt vnum numcro , pcr re(ponfionem , & funt in diuerfis gencribus,igitur
idem
Concra, arguo e concrario
nem. Simiiiter tranfponcndo prasmiftas iginic non qualitas cft non homo,& vlterius;igitur ho-
nec aliqua proprictas
fpecie potcft cfic in diuerfis gencribus.
Itcmj arguicur pec Syllogifmum expofitorium
^
contrario, vt dicitur fecundo Top.
quam ponic,
,
per hypothefim non funt in gcnere Rclationis. Ideopoieft dici , qu6d.per|fe relatiuafunt in genere ReIationis,ficut concreca aliorum funt in
ert in
&c.
aliquid,nec fecunda.quara Ariftote-
conuenirctrelacionibus,fed tantum relatiuis,qu^
cum
,
tcnct de contrariis in fcipfis,dc contradidlDriis e
mo eft
aliis
vt prius il-
,
modus vniwperfe. Sub-
dum dc illo gcnere, eftent omniaimpcrtinentia, qua:detcrminanturibi , quod vidctur inconucnicns.Primaconfequeptia patct, nec cnim ptima Ad
elle
vcram.
guicur aucem Cic,Non homo
lesapprobat
commu-
omnem affirmatiuam
ueniretaljcuiin illo gcnere,&: itaad dcterminan-
definitio
#-,
litasjifte afinus eft
infinitus fic conclu« dendo. Sedfioppofitumdeoppofito ,& propofitum de fropofito,^ti Ariftotelem z.Top. cap. i z. ergo ho-
tiiatis.
4..
in tcrtia figura.fcilicet, Ifteaiinus eftnon
:
mo cft qualitas.e contrario igitur,&c. Ide6 dicitHralitcr,qu6d Ao»;5&Ao«»o,non opponuniur,vt funt termini infiniti, finiti;fed vc non homo ed. teiminQs negatiuus , ifto modo conclufio no fequitur in Syllogifmo expoficorio. Contra, vt cft terminus infinicus , de quolibec dicicur ^«»j«?,vel non homo.Sc dc nullo eodcm ambo;crgo fibi vc fic,concradicunr. Icem.ncgatioinfinitans, & negans terminum, non difFeruntquo adfignificatum , quia vtrobique ncgacur fignificatum termini finiti. Alicer dicitur, qu6d in paralogifmo expofitorio,cft fallacia Accidentis,quiamedium variatur, quia prim6 fumitur, ifie afinm, quantum ad difFerentiam completiuam,per quam eft in fpccie.qua diftinguitur ab hominc. In alia ifleaftntu eflnon
& &
fecundum formam fubftanti^, in quaconucnit cum homine,& diftinguitur ab
qualitai,Cmc\\x\xi
omni quod eft altedus
generis.
Contriljconfimilirer poteft alibi argui, vbi
non
poteft dcfcdlus afllgnari talis.ergo nec eft hicper
fc.Confcquens pacet pcr Ariftotclem 2. Elcnchorum ,',C2p,i.Ommumorationum, ^uxfitnt pro~ pter idem, eadem filutio r/?.Antecedens patct;quia Albedo eft fi arguatur fic,Albedo eft non homo.
non afinusjigitur non afinus
homo eft afinus.
eft
non honio;igitur
Aliter potcft dici conccfla con-
clufionc SyIJogifmiexpofitorij,qu6d vlterius,igitur
qualiias
no fequitur
homo cftqualitas; ncc etia,igituc
homo.Quodauiemdicitur in z.Top.c.i.
in concradifloriis renet econuerfo^manifeftc di-
citurdcconfcqucntia,nonticprsdicationc.
Item , ifta regula , Si eppefitum de oppofite , &c. tantum intclligenda eft in contrariis vci fi in :
contradi(Soriis
,
intelligatur de prasdicarionc e
concrario:
7»
1
QuJEflio XI. contrario
dcnte
eft
, fi
in Antccc-
minus vniuer(int termini oommunes } hoc dico , pro
przdicatio per fc
eft
faliter
hoc totum verum
,
, (i
vel ad
,
conuerfione vniuerfalis ^ffirmatiux per contra{>ontionem nunc autem quzcunque concluHo :
it iilata
per Syllogifmum expoiitoriura
,
neque
concluditur ciTe vera per fe , neque vniuerfaliter,& ided nnllo modo fequitur oppofitum przdicari de oppofito , neque in feipfo,n'eque in contrario,&c.
ptius
illls;
141
fed generaliffimii hihil eft ptius .'^ergo
nec funt multa. Item,4/^Mm eft vnum aliquid e(rentialiter,quia per prxdetetminata nihil aliud fignificat , qnira albedincm : igitur cft in aliquo genere per lc , no in genere Qualitatis, quia Qualita» verc prxdicatui de omni quod eft per fe in gencrc Quali-
&
tatis:Qualitas non ytth prardicatur de 4lbo,'\gnyit album per fe cft in alio genere gencraliffimo. Ita conuenit arguere dc concreto cuiufcunque generis accidentis ; igitur fum 1 8. genera acci-
dentiura.
Eorum qu/efecundum
ftuH/tm
,
cemplexhnem
dicuntur:fingulum aut fuhjiantiamjtgni-
aut quantitatcm
aut qualitatem, autad aliquid,aut vbi,aut quando,autJi-
fic/it
,
,
tum effe, aut habere , autfacere,aut fati, &c. Cap.eod.
Q^ iE
Item , ^4/r prcdicatur de albo, qucro fub ratione cuius Vniucrfalis , non Proprij ; quia non
&c. non DifFerentix ; quia non diftinguit album ab aliis, non SpeciciTpccialiffim* , quia prxdicatur de difFiprentibus fpecie ; igitur fub raabeft,
tione Generis,
T
S
O
I
XI.
Qualitas
f .it.Mayion hU.pnffit S.Fonfcca i.Af^r.f.j.Curfus incap.^. Prtjie.qutfi.i. «r/.). Hurtado|^.9.
Mtt. ftS.x. Ruuius f .4. in cMp.4. dtprtdie. Rodrigues q. vnie.in Pr*die.Seeti»rt,i.C\xt{aiC»ime\h.diJ]>.i i .fUdft. vU.dub.x. Meiinci. hit^ di^. vnie.q.i. Aueifa qMtft.i6. Ltg.fta.i.
^^Vodnonvidetur: Ens
1. pre p»rt*
X4//IM.
V^tiam &
accidens
w- ^kiuum , in cns per
fe
,
,
diuiditurinfubftan-
&
in abfoiurum
& in ens inalio
:
refpe-
fed tan-
;
raIifIimura.Qu.6d etiam qualefit Genus,patet per Ariftotelem ^.Topicotum cap.6. docentem confiderare
7. Aff/. Do£lor in 4. diftind. i j . Plotinas lib.i.Enn*»de tf.^d/.tj.Scaligct *xtT(it.6%.Ok»ta (futi-
Argumtnt»
crctum
Genus in
cft in
bedine.
quia definibiles, quid fuperius ,
vniuocura aliis quibus conuenit. Conxt)i,Jizmim eppofitorum dicitur multiplicitery reli^imm.fet Arillotelem i.Top.cap.ii. Sc verificatur illud in omni genere oppofirorum-, Ci Igitur ens in fubiedto fit arquiuocum ad nouem, non ens in fubicfto erit zquiuocum ad tot, ita erunt iS.generaliflima. Item , dato qu6d accidens fit xquiuocum nonem Generibus , fequitur qnod non plus conueeft
&
&
niant accidcntia inter fcqukm
vnum eorum cum
tantum conuenienaliqul voce aiquiuoca igitur non erit con-
fubftantiajquiavtrobique tia in
eft
Item
,
& acci-
dens,qu^m in ens quando,& in ens non quando: quia vtrobique vnum diuidens cftvnumgeneraliffimum,&reliquum diuidens,squiuocum ad
nouem Genera. SeqUitur etiam,qu6d non fit fufficiens diuifio entis in fubftantiam , accidens ; quia ttcciderts
alia
&
cura
fit
cato
,
atquiuocum
&ita
fiet
,
fumitur pro aliquo
diuifio
,
fignifi-
tantum induogenera-
hoc , quod con-
cft.
intentiones funt per fe intcUigibiles, eis in manifeftum eft efTeali-
,
& & infcrius
raura
:
;
igitur aliquid fuprc-
non habet fuperueniens genus
illud
ali-
quod iftorum , quia cns fecundi^m fcdiuiditur in hzc X. in 5. Metaph. cont.4. cft igitur ens in anima:igitur
przter
eft
vnum
generaliffimum intcntionum
hzc omnia.
&
Item,contingit intelligere non ens, quia fignificarcpcr Ariftotelemi. Pofteriorum cont.7.
& in eis
fuperioris
eft ratio
aliquid fupremura illud
,
& inferioris
non contincttK
;
crgo
in ali-
quo iftorum decem ; quia nuUum iftorum de illo przdicarur
:
ergo
non entium,&
ita
eft
diftindum generaliffimum
plura GenCra,qu^m decem.
Item . figmenta concipiuntur ab intelledu,
:
uenientior diuifio entis in fubftantiam
non
Similiter , ficut albedo ad albura , ita coior ad coloratum:ergopermutando,ficut colorad albcdincm , ita coloratura ad albura ; fed color , vcj qualitas.eft genus albedinis ; ergo qitale eft genus albi. Qu6d etiara ^uale fit aliud genus k Qualitate , pater , quia intcntiones atiribuuntur rei non abfoJutCjfed vt confidcratur ab intelle(9«;fcd album fub «lio modo concipitur ab intelledu, quim albedo, lic^t fit eadem cffcntia ; igiturpoteft eirc aliud, habcns intentionem aliam ab al-
prsdicamentum,quod cft accidcns:igitur,&c. Negatur confequentia, quia ens per fe,eft vniuocum omnibus, de quibus dicitur , & ita poteft
vnum genus:ens per accidens,vel in alio non
abftradis, per
concreto,vel
jj^^ gjH vnum generaliffimum ens abfolutum.vel ens per fe,vel fubftantia ; igitur tantura cft vnum
cfTe
idem quod
quia ncc habct eafdem Species , quia nec pradicatur de eifdem ; igitur efl aliud gene-
US. {. Auiccnna
Conimb.
& non habet fupraueniens gcnus;
igitur f«4/*cftgeneraIiffimum,&non
Vtrumftnt tantum decem generdifpntd.
^.5
non Accidentis ; quia non adeft , &
conuertitur.
ineis
eft
&
fuperius,&: inferius;ergo fupreraum;et-
go aliquod gencraliffimum. Itera, de omnibus iftis , fcilicet intentionibus non entibus figraetis, fic poteft argui:IntelIeAus componeos facit compofitiones de eis , quarum veritatem,vel falfitrtero iudicat,vt patet:igitur intellc£lus fimplez ea concipit
rarionc concipiendi
,
non
:
&
igitur fub aliqua
fingularis
;
igitur vni-
uerfalis,igitur generis,vcl fpeciei,&c.Igitur eftin
eisgencraliffimum. Confcquentia autem fuppo-
liffima.
Item ad principale , Qiifdper/itper/ilfundMnti^m
fita
in
omnibus ^s rationibus,fciIicct qu6d fi cft fuprcmum ; patec per Ariftotc-
dieitiir,vmfoli canHenit,^et
Prifciamiro,huiufmodi
fuperius in cis,&
generaliffimuroiigitur
tant^m vnum eft gene-
lem^. Metaph. cont.17. &"i8. yerimeji,^tudtji primo vero propin^tumiSc j.eiufdcm cont. 6.Prim
Item, j .Topic.tcxt. i j .omnii diMi/ic,& multitud*, redtuitur ^d vnii,^i4od ejiprita iHa multitttdint; tgitur
efi^Modefiprincipiopropinfuim.Sc ratioQC;quia ali-
cft
raliffiraum.
fi
funtmulta generaliffima Scotioprr. Tom. I.
,
aliquod
cft
vnum
ter
non efTet
ftatus
afccndendo , fed proceffus in
infioitum. I
I
Ittm
Super Pr^dicamenta
142. Stlutit
frtdiHa.
»i
Icem argulcur fimiliter de priuationibus. DiGcretuc ad hoc,qu6d concreta,intcntiones> ^Qrt cntia,figmenta , priuationes , quxuis huiufmodi funt in gcnere , pcr redudionem ad abilrafta, & primae intcntionis entia , quorura funt figmenta,& priuationes , quia cum communiora
&
intelligantur prius,minus
communibus , oportet hsc au-
gencraliflima efle primo intelligibiUa
tem non
funt intelligibilia
:
pcr attributio-
nifi
,
nem ad illa ad qaa: di(^a funt habere habitudinem ideo non poiTunc poni generaliffima fcd ,
,
,
fub ratione nullius
cum
,
pmdicari
conuettihile cumVniucrlali. Item hatceftvera, c*citai npn efi /urditai , pracciscra-
de plHribtit
fit
,
tione fignificatorum ; ergo priuationes diftinguuntur , licct earum diftindio fit ab alio , hoc nonprohibec eas eirefpecies:fic enim fpecies quj funt in gcnerc Subftantias,differimt pcr formam,
quz
forma: non fiint ipfa: fpecies. Uem,commune w«/r«,nunquam ex fe diftinguitur inillisjigitur priuatio non diftinguiturinc^-
&
pletc in cftendojficut difFerentia; Subftantia:
cuius Vniucrfah's
go
quia praidicari proprie
;
:
tam
,
eft
fi
non fit proccderein non habens
in eis, erit aliquod gcnus
infini-
fupra-
uenicns genus,igitur generaliffimum;quia fic dcfinitur gcneraliffimum k Porphyrio ; illud nuUi iftorum decem eft idem ; quia non habetcafdem Species ; quia nec de eifdem prxdicatur per fc
primo modo igitut eft aliud gencraliffimum ab iftis decem. Etiam per rationem nuUiusiftorum deccm pra;dicatur dcfuis \nquid\ ergopernullufti iftorum deccm habet rationcm gcneris , fed cura aquc ptimo dicatur qaodlibet de fuis Specicbus , ficut aliquod iftorum dccem defuis, fcquitur , qu6d crunt acque primo Genera , & non ;
per rcdu6tionem ad aliquod iftorum deccm. Similiter, quod intcr quzlibet prsnumerata
Genus , & Species , oftcnditur per duo argumenta praefata de concreto. Etiam per hoc,qu6d fit
&
dequolibet iftorum contingit quairere ^uid , refponderc per aliquod vniuocum , quod eftin plus illo,cuius quacritur
quod oporret generaliffi-
mum efte primo intelligibile eft:nifi intelligatur
manifeftc falfum
,
refpedlu illorum,quorumeft
pcneraliffimum. Qu^"'-*'-^^ enim
mum intelligibile fimplicitcr ita
ponitut intentio
primum
,
non
cft pri-
fed in fuo gencrc:
intclligibile rcfpe-
&
intentionum fpceialium ; non cns,refpe(fiu non entium particulatiurn, &ptiuatio ,re(pe6tu priuationum particularium ; quia fi contradi<5tio non entis , vel oppofitum priuationis , prius
iftu
occurrat intelledui, particulari ente,
habitu
ticulari
,
fcquitur
priuaiio praeintelligantut
quia ens prim6 cntis
;
&
uationis
,
eft
,
&
particularibus;
in
entis,
& huius
Sicetiampoteft argui de potentia
nifipcr aliquaaddita
,
ergo in
ifta:
illis
additis
dux
funt
ifta in
qu2
,
fua ratione;
abundant hjec k genere hjec , licec non itacom:
;
er-
fpecies differcntes.
Ad orania obiedta intentionibui ficundis
,
,
de iftis quinque, concretisf
Soluth ai
&
omni»frtdiaa.
priuationibw
,
non entibuf,
petentiu,poiVet refponderijquod licct ha:cpoffinc
intcUigi fub aliqua rationc intelligendi
,
&
pra:-
dicariinterfe,fub ratione alicuius Vniuerfalis,
& ftatum cllc ad aliquod vniuerfaliffimum,quod inquantum attribuitur ei ifta intentio, eft dincrfum ab illis decem tamen ftat tantum cfte dccem generaliffima rerum ; quia non quodlibet intelligibile , (edens fecundumle diuiditurin :
ha:c,j.
Mctaph. contcxt.
rum
ens fecundiim fe
eft
& ita
14. ,
nullum
diftinftum ab
ifto-
illis
de-
cem. Contrk , tunc videtur qu6d Logicus confiderans per fc intentioncs
morum
,
tanciim fub hac ratione,fcilicct quaeis
,
hxcimemio ,generalfjfimum, poffic applicari deberecdicere plura cfte generaliffima, quam de,
cem,quia plura
iitis
func incelligibilia, quibus in
quancum intelliguntur , poteft licat
intentio attribui;
Metaphyficus confiderans
ens, diceret
ea
tantum
clTc
inquantum
ens
dccem
,
cuius oppofi-
tumvidetur Ariftotelcs dicere hic inlitcra,dicens fingulum fignificarefubftantiam, velqualitatem
,
&c. non tamen fingulum ens
fignificare
fubftantiam,&c.
Ad oppoficum eft Ariftotclcs. Ad quxftionem dicendum qu6d tantum
funt
,
deccm genetaliffima rerum quorum diftin(3:io non fumitur penes aliquid logicum tantum , fed pcnes ipfas cffentias.Ipfa eniui imemw,generalifJimum,e{i tantum variata numcro in iftis , vnde
quo ad id , quod eft gis Metaphyfica
,
difficultatis
quam Logica
, ,
quxftio
ma-
cft
ide6 fufficienter
hic fcitur, ^«1« itaeft; quamuis fortc Metaphyficus debeat,vel jpoffit (cite propter ^uid.
Ad primum argumentum dico vt fupra. Ad primum contra hoc dico, quod ens
Ad ment».
pcr
& non
fi , 8c non ens perfi , vel ens in fitbicclo , ens infitbieRo ,(nmcomtz
,^
negatio non neget folam-voccm
cum
fedfignifica-
,
lum,
gnificatum negare , crit jcquiuocum , ficut affirmatio : fed non ens in fitbie£io non cft idcm, quod fubftantia , nam non ens , eft non ens in
& fuperiotis, non tamcn ratio Gcncris,&
Specici;quia nullum prxdicatut de pluribus differentibus fpecie, vel numero;quia non entiu.vcl
ptiuationum,vel potentiarum fecundum fuam rationem nulla eft diftindio , fed tanti!imin habitudine ad eorum oppofica.
Contra , tunc aliquid ptxdicatur proprie de
4Ctnclnjit,
,
intentioni-
,
OhitSlt.
& numerum generaliffi-
fe intelligi-
concretis
Poflet rcfponderi fpecialirer de non ente.priuatione,& potentia,qu6d licct fitpradicaio in ^uid ,
furditate
priuatione conftituunt
&
De
bilia.
in eis
citate
cum
dubiura,quinfintper
refpedku adlus.
bus, non
,
fuis
par-
cognitionem non primo in cognitionem pri-
ducit
habitus
&
qu6d non cns
nonprimo huius non
priuationis.
}.
&
,
catio fuperioris de infcrioj;i:ergo fub ratione ali-
dcconcrctis igitur
j
in tptid
quod npn videtur
,
igitur addita,funt diftcrentia:
in
proprium Vninerfalis , nonalterius quam Generis. Arguatur de fingulis , ficut fupri argutum cft
.
imm6
:
Gcncrc per redudionem. Similitcr ponitur -de potentia , quod eft in Genere per redudionen) ad adum.cuius dicitiir pocentia. Contra hoc,in omnibus iftis, cft per fc pra:diponuntur
i
aliquo
Vniuerfalis
&
fubie<3:o
non
;
poteft vniuoco a<5tu quodlibet
neque non ensper
fi eft accidens
,
Ci-
quia
non cns per fe ; fed ens non per fi, idem eft qaod accidens & ens non in alio idcm quod fubftantia & primum non contradicit «0« ens,efi
,
:
;
enti per fe
Ad
,
nec fccundum cnti in
aliud potcft dici
,
fubic<5lo.
quod accidentia con-
ucniunt in aliquo intentionali:vt cft
lum
clTe attribu-
fabftanti^,vcl poftcrius fi}bftantia,inquoiio
conucnit
argu-
XII.
QujEftio conaenic tecidens cum fubftantia. Vel pocen: conccdi , fi eflct vnum nomcn «quiuoce (ignifi-
&
alia generalifllma , vt A, cans fubftantiam , aequ^ conueniens diuiiio eflct encis in j4.8c f«m»accidens ; quia vcroJo y Hcut in fubftanciam ,
&
bique aequiuoci in zquiuocum,& vniuocum. Ad cercium concra illud dico , quod aequiuocum, adu imporcat omnia fsa ngnificata,& ideo adu ponit accidens omnia nouem Genera , cum diuiditut cns in fubftantiam dicitur,
zquiuocumnon
& accidens. CiW
,
accipitur (imul.nifipro
vno fignificato, verum eft ab eodcmincclligcnce: fcd non minus ipfum fecundum fcomniafuafignificata fimul ponit, & eo modo fumitur non ,
aucem
vt intelligitur ab vno.
Ad fecundum
principalc dicitur
qu6d
,
fu-
perlaciuum tanium vni conucnit,in vnogencre, ica tanci^m vnum eft generaliilimum in vno
&
genere; fcd non fimplicitcr tantum vnum. Vcl aliter , qu6d fuperlatiuum dupliciter dicitur , cxponitur. ;Vno modo pofitiuc , pcr excefium «mnium aliorum : aliomodo priuaiiuc , per non
&
143
prohibeac przdicationem vnins de altero , non tamen fumcit ad diftinguendum generaiiffi-
mum
vcl fpecics diucrfas. Similitcr proptec
,
modum
iftum
fignificandi , non przdicatur dc fpeciebus altcrius.ncc tamendeaiiis fpcciebus przdicatur hoc,& iilud. Secundum hoc ncganda eft hxc,albedo tfl Species quaiu,qaii hxcalbedo eft4jualit,S>c concedendum eft,qu6d
vnum
&
aibum non eft albedo, fed non eft conccdendum, qu6d funt fpecies alterius generis , nec aliz fpecies i quia plus requireretur ad concedendum talem diuerfitatem , qu^m ad impediendum mutuam przdicationem de fe inuicem. Cijm probatur fuperius ea effe diuerfa Gcnera, quia non przdicantut dc eifdem, poteft negari, quia ezdem funt Specics vtriufque; fed hoc noneftillud.
Ad aliam probationem, cum dicitur intentiones attribuuntur effentiz , vt inteliigitur ; dico, quod fccundum modum
inteiiigendi abftrad!ti,
vel concreti,non variatur fecundiam
Specicm,
licct
hoc, non
fit
illud,
Gcnus , vcl &c.
cxcedi ab aliquo alio. Primo modo nullum cft ^eneraliflimum fimpliciter, fed tantiim in ali-
quogenere,id cft, generalius omnibus aiiis in fuo genere. Sccundo modo , quodlibec iilorum eft generalifnmum quia nulium co gencralius,
Subjimtiaautem ter,
,
(juod per/uperahundantiitm dici-
&c. vcra cft , vtfupcrlatiuum exponitur pofitiuc:non vt exponitur ptiuatiue, quiamulta ,
ita
qu6d quodlibct illorum
tertium di(^um
eft prius.
Vel poteft
dici,
,
Qj/ >ESTIO
nihileftprius.
Ad
,
aliquii
tut,
poftunt efte prima
quafroprieprincipali-
nec^ue in fuhielio eH vt homo , vel alic[uis e^uus , &c. Cap. de Subdantia.
ie&o dicitur
,
&iilapropofitio
efi,
^ maxime dicitur,qud neque defitb-
XII.
homo,
Vtrum, aliquis
qu6d muititudo Przdicamentorum reducitur ad
vnum,quod
cft
prima caufa
non prxdicatione,fed
,
entitate,^; caufaiitate
&c
:
ita potcft aliquid cfTc prius eis.
Ad aiiud de
gencre Qualitatis
;
fed
iiia
fub iioc modo inteliigendi,vel fignificadi,non cft pet fe quaiitas, vcl in genete Quaiitatis , fed per
redudionem, quia , fcilicet Mlltedini,
quod eft per
idem
cft
fc in ilio
non
in aiio. 6^«/^
difFcrtin
modp
cnim k
qutji, i. de^tci*
^ qutSi.
eftentialiter
,
fcilicet ih quali, (jualitate
tantum
fignificandi ,qusdifferentia,li-
//&.
^ qutft.x. in idem
nimbr. in explieat.caf.^. defHhftant. Ruuius c«p. de ^ecie qutft.
'Log.fe^.^. Rodiigucz feG|. art, i,
QVod qui
7.
fic
fic
videtar
,
audioritate Ariftotelis,
exemplificat dc prima Subftatia
aliquishomo, aliquis equut,
primam fubftantiam.
:
& aiterius, diftcrunt tantiim in mo-
do
fignificandi,
vnius,
,
;
quiafi cfrcntidcm gencraliflimum
przdicarctur de altero
;
fic
,
quaUtas
,
tuncvnum
ejl
qualis
,
&
vnum dc fpecicbus alterius. Dici poteft
,
qu6d
idem generaliflimam. quia vnum non przpoteft , qu6d aliquid eft
funt
Cum oftenditur quod non dicatur de altero
,
dici
;
idem alij , & non przdicatur dc illo , propter diueifum modutn fignificandi,quz diucrfitas,iic^c
vt
,
cfTe in ,
igitur
intcliigcns
Item,non eft fecunda fubftantia,& inter illam, igitur eft prima fub-
& primam non eft medium
:
Probatio primz propofitionis,fi cfletfecunda fubftantia, non cffet nifi Species ; fed hoc eft falfuin, quia hzc cft vcra, NuBiu heme eft Spe~ cies ; igiturfuacontradidtoria faifa. Item , fi aUtpiit homo , non eflet prima fubftanftantia.
tia, pofTet
Contr^ , ejuale eft generaliflimum & qualitas eft genetaiifnmum , & h«c non funt idem genecaliflimum igitur aiiud. Confequentia pater, quia circa ens , idem , & diuerfum , includunc contradiftionem , per ATiftotelem 10. Metaph. context. 11. Secunda pars Anteccdentis patet;
,
& inferius,vbi intcndit
quodiibet aliud a ptimis, dici primis , vel eis, arguit fic , Animal pradicatur de homine
non
fe
5.
Do^toi 5c
Auer. qutft.i6.fe£l.x,
de aliquo homine. pcr aliquem homittem
per
Hutt. di^ut.
^tc in explicat. ttxt.
cet prohibcat przdicationcm vnius de aitero,
tamenfufficit ad diftinguendum gencra; vel ad faciendum aliquid efle in diucrfis generibus. Ad aiiud concedo, ^«4/;, efregeneraiifllmum, proptcr probationcs ilias , fcd non aliud qu^m §lualitas. Cijm dicitur , habet alias Species,dico, qu6d falfum eft. Ciim dicitur , pra:dicatur per fe de aliis dico , qu6d faifum efl , quia fpecies
frlma
i j. in Prtdifsm, Caiet. j.de ^ede. CurfusCo-
tap. art. j.
genere. Eft autem
in aiiquo generaliilimo per fe fed
Doftor
l.p»rteqM*ft. }o. Sanchez
concretis dico.qubd eiTentia figni-
ficaca ^ztalbum, eft in
Jit
Subjiantia.
qua: prior cft cis,
przdicari de multis,& ita
tur efTe vcra
:
Omnis homo
,
efl
hzc videre-
aUquis homo , quia
pofTec effe communis ad alia , qu^m ad fuppoficahominis; fed illa non eft vera. Probatio, tum quia przdicatum vniuerfalis affirmatiuz, confunditur tantijm confus^,& ita per accidens, ad confufionem alterius , vt fubiedii ; igitur poteft confundi per fe ; fed ciim dico, uiUftu homo, non poteft confundi per fe , fic dicendo , Omnii aUtjuit homo,i\im quia omne przdicatum vniucr-
non
falis
laris
affirmatiuz
,
poteft efTe
fubiedum patticu-
conucrtentis illam vniuerfalem
,
tale
non
hoc , quod eft alitpiis homo. Si dicatur , hanc, Omnit homo , eii aliquis homo , conucrtcndam cfFe eft
in hanc, AUquit home, eft homo. I
4
Con
i.
Argtunentm /'•»/«';'«
«/-
ftrmtniua. "~
Super PrjBdicamenta
144 Concr^
l,
ift« «litfemnt
,
mnit homo tfl homo,8c
,
fuppofitum
(x difTcrunc.
fubftantiam exprimere,vt diftinguitur contra fe-
Ad opponcam, aliquis homo prxdicatur deplunon eft prima fubftantia.Ancecedens
xibus ergo -y
pacec, quia
ifte
hoiuo
eft
aiiquishomo,&ifte
nomo eft aliquis homo. Icem fequicur,
ifte
homo turrit : trgo tAiquis homo :
,
:
lcem, hsc eft vera , omnis homo eftali^it homo, tum quia fua concradidlioria eft impoflibilis, aliqnis homo non eft aliquis homo cum quia quaelibec ;
iingularis eft veraj igicuc aUquis ^0»i0,praedicatur
de omni homine*, igicur non
eft
primafubftan-
Dicicur ad quxftionem , qu6d aliquis homo eft prima fubftancca , nec dicicuc de mulcis , nifi a^quiuoce.
Ad fecundumdicicur,qu6d confequencia non
falfa
,
cercium dicicur, qu6d
& fua concradiAocia
quis homo, in pracdicaco
illa
vcra ,
vniuerfaUs
fumendo
,
eft
ali-
pro prima fubftancia, vc fcilicec ^0mo affirmacur de homine * quia aliquis
homo non eft Plaro nis
,
aliquis
,
homo
:
vc Socraces
indudio non valec , fed eft figuca didioprocedendo a pluribus decerminatis , ad ,
non
uerfalem
fequicur parcicularis nifi praefaca
quod ad fingulacem nonfequituc parciculatis,nifi praefaci diftin£i:ione,eciam quod parcicularis propoficio , non habet contradidlo-
diftindlione, Sc
riam, lis
nifi
non
prsfat^ diftin^ionc, conttadicet
fibi
tiuz, in
,
& tuncvniuerfa-
fed particulari aiHrma-
;
quia in
eis eft affirmacio
,
6c
negacio eiufdem de eodem , Sc quod parciculacis
non fic fimplicicer fyllogizabilis , & non nifi ficuc fingularis Sc quod.
pcopoficio
abfolucc, vel
:
nullus Syllogifmus abfoluce valeacj quianullus
conuerfus abfolucc valec, quia in omni Syliogifmo , vel in fuo conuecfiuo , eft aliqua propoficio particularis
,
quae abfolute
particularis
,
non
eft fyllogizabilis»
& indefinica
non conuer-
quia vna vc indefinita habet fingulares, pro caufis vecitatis, quas habet particularis , pro tuncur
;
fenfibus multiplicatis, fit
& quod zquiuocatio non
in didlione ; quia nec hemo multiplex in fe eft,
eft
fubiedbum patticularis propofitionis. , patet per vcritatem huius, Omnis homo efiaUquis homo , prima enim fubftantia dcterminata , fiue dececminatc , fiue indececminace fumpca , non praEdicacur vcre de omni eft
&^0m0,quando eft fubie£l:um indepcimam fubftanciam decerminatam indecerminace uon camen illam fignificac» ideo pofterior modus dicendi videcuc conue« ica
:
finice, fupponic
:
niencior.
Adpcimum argumencum
pacecj quia Acifto-
nominac primam fubftanciam quodamrao- Ad do in communi, per commune fumpcum proac-
celes
Ad
aliud dico,qu6d aUquis homo eft ens per ac-
&
cidens , compofitum ex rc prima: intentionis , fecundjB nec cft prima fubftanria , nec fecun:
&
da,fcd medium accidentale inter illa & calemedium inuenitur inter Speciem fpecialiffimam, & Indiuiduum: \x.homoalhus, licccnonmedium :
efTcnciale.
Concrlk , aUquis homo difTercntibus
^a
;
numero
,
praedicatur de pluribus
in ^Mti ,
fecundum prsdi-
igitur eft Species.
Item , ens per accidcns eft compofitum ex rebus diuerfbrum Genetum, huiufmodi non eft aUquishomo , quia modus intelligendihominem
non
eft res alicuius generis.
Ad primum poteft dici, qu6d
aUquis homo
Syllogifmi
,
& contradidkionis,
qukm exponcre vnam audloriracem
Aciftocelis.
Videcur ergo potius dicendum, (^moA aliquis hoeft prima fubftancia, id eft , non fignificac tantum vnum fuppofitum hominis , ficut ifle homo proptec inconuenienciapraedida. Sedpropter au;ftoriracem AriftoteIis,inteIIigendum,qu6d homo de ft indifFerens eft ad multas acceptiones , fcilicet pro voce, pro intentione, pro fuppofitis. Signa ergo , ytomnis , aliquis, fibiaddita indifferentiam ad intentiones , ad vocem tollunt, 8c determinant ipfum ad acipeptioncm tant^m pco fuppofitis ; fed adhuc in mo, non
&
de
non habct quid. Contra hoc, tUnc pari rationc praedicatio hxc eft in quid , AUquis homo efi animal. Item i. Eademefl lib. Elench. cap. 4. dicit Ariftoteles
non
:
definitiopropofitionif,
& vnius fiUus
& vnitu foUusfrofofitionis &
nitionem in quid. Item , aUquis dicit tantummodo
muncm nacuram
,
nullo praedicatur in quid , quia ens per accidens
fignificatum.
Quia ifta videntuc niagis incoAueniencia con& concca com-
ttrgumM'
cepcione profuppofitis.
rei
Couthfit tra Aciftocelem in cocaLogica, "DtStrii.
quodlibet quod
nec aliquis quia aliquii , nec in fe eft multiplex, vt manifeftum eft, nec •
4.
,
Qu6d non fignificet
hoc fenfu , fingularis nega^iua fufHcicn-
ter contradicerec
& quod
id eft
&
Concrk iftudex hoc fequicuc , qu6d advni-
Ht/Htstur.
,
di Arifittt-' Itm.
generali:
Alio modo poteft dici, qu6d per aUquishomo» x.Utdus. ponitur prima fubftantia determinata,indetecminatc tamen , per hunc homincm , determinata, dcterminatc,& tunc exemplificauit Ariftoteles de prima fubftantia decetminaca,licec indecerminace, vc de hac, vel illa. Sed force aUquis homo , non fignificadpcimam }. Mtiui, fubftantiam determinatam , neque decerminate, nec indeterri^nate,Iicet pro illa fupponat,quan-
non eft
vnum,& icacommucacur,^«4/« quid inhocaliquid. j.
vt ei ineft intentio fecundae
,
tamcn quodammodo in
vt aliquis homo
homine
valcc, nifi diftindo confequence,
Ad
,
&c
,
Primwnu-
dw tMfetun-
homo.
do
tia.
nu.
videlicec
fubftantis dixit
:
&
fubftancia.
Opi-
cundam ,
ifte
& non econuers6 ergo aliquis homo eft priii$» ^ ita communius ecgo non eftprima cHrrit
fritHM
acceptione eft indiffetens ad quodcumque igituc Ariftoteles volens primam
illa
emHie homo efi aliqHis homo j etgo earujn conuer-
,
wiiftatamen vnafolarcs eft compofitumex reprimae intentionis, &fccund« igitur tale compofitum poteft habere defi,
;
telligendi illa
modum in-
hominem pro fuppofitis, & cantum in
accepcione Aow« dicic quid fuppoficorum; iginon prohibet homincm prsdicari in
tux taUquit
immo magis confert ad hoc. Pro refponfione iftorum oportec incelligere, 6. quod omne fyncacegorcmacicum in pr«dicato, SyneategtrtmMtieum in eft pars pracdicaci, cuius pcobacio eft pec impoffradicAto efk fibile: aliccr cx veris fequerecur falfum,fic, Nulpttrs prtuUlut homo efi omnishomo : ifie homo efi homo: fi f»ti.
^M/
niaiori -non efrcc pars prardicaci, pofinferriinconclufionc, Ergeiflehomo nonefi home, quia ad habcndam idcncicacem maioris cx-
fignum in fcc
cremitatis
&
,
non oporccrcc ipfum fumi in maiori, cum eodem figno , fi illud non
conclufione,
effcc
Qu^ftio XIII. manifcftum cft in (ecundo modo fecundac figurat quia maior cxtrcmitas non fumitur cum eodcm figno in conclu-
efTct pars pratdicati
;
fionc , & maiore , & ita cx vcris lcquerctur falfum. Item , oftendituroftenfiue magis proptcr quid , quia fyncatcgorematicum nunquam habct rcfpcdum ad pricedcns , aliter ncgatio fub(cquens compofitioneiT» , poflct propofitionem negatio pracccdens; faccrc ncgatiuam , ficut igitur fyncategorematicum additum przdicato, non determinat ipfum in comparationc ad fubita non inquantum extremum ; quia iedlum ,
&
fccundam , non
inquantum
cxtrcmum
eft
,
,
&
N#/«.
gencraiimmi in Spc-
cundijm qu6d inteliigitur ( fccundura quam confiderationem pcrtinet ad Logicum) diuiditur ixx. intenciones fibi accidenccs.
%^lidt vero omnia aut de fubieBis dicuntur frincipalihus fubjlantiia eisfunt.
rcfpicit aliud cxtrc-
aut infuhteBis
;
Hoc autem manifejlum eft ex his,
qud per Jingula proponentur vt animal de homine frddicatur ergo (jr de aliquo homine pr/tdicatur. Namfi de nullo aliquorum hominum , nec emnino de homine :
omne fyncategorcmaticum
fed
cft diuifio
cics,fed fubicdi in accidentia; quia fubftantia fe-
&
mum;
145
SubilMtia e/f , (juaproprieprincipaliier , &c. Nota, qn6d diuifio Subftantix in primam
ficut
,
determi-
;
iiat cxtremum, inquantum eft extremum igitur nuilum additum tcrmino in pratdicato eft fyncategorcmaticum , fed pars cxtrcmi , quia inquantum cft cxtremum, refpicit aliudcxtrcmum.Tamcn abfolutum intelledlum , tcrminum cui additur detern^inar, & ita cft fyncatcgorematicum :
frddicaretur. Rurfus color in corfore eB:
ergoin aliquo corfore.
Nam fi non in ali-
quo fingulorum,nec omnino in corfore,hLC.
, fed non rcfpedlu prxipfum eft alia pars praedicati: fed fyncategorematicum additum fubiefto non eft pars
rcfpcftu partis praedicati
Cap. eodcm.
Q_V
fubie£li, quia dcterminat illud,cui additur rn
comparatione ad praedicatum. His vifis , patet ad rationem, quia
fic
dicen-
Animal prjcdicatur dc hpmine ergo dc aliquo hominc , O^c.
maltter,
&
vbi
alitjHts
per fe, fcd
cfle
catcgorematica
;
quia eadem
cft, rei
lud
,
Ariftotcles in
eftdefinitio rei
in fe indiuirx,& ab
eft res
& folw poifunt eftc
fyncategorcmatica.
vel
,
mo modo intelligit id
j
eftita,
horno praedicatur.
Ad aliud dico, quod vntu
rum
non
i.
Pri-
Elencho-
& vnitufilius
,
aliis
Mag. traH.i.caf ^. Cutfus Cooimbr. txpUn.taf.^. defubfantia. Tattar.i» hoc cap.dub. i.amV.t.Rodriguez in txflieathnt ttxt.
Albcrt.
rei,
diuifar,quia il-
QVod non vidctur;^uia necalibi tenent,5/>^
per fuam eftentiam,non autem intelli-
git, vt vntUt Scfoltu, funt fyncatcgorematica.
Ad tcrtium conccdo, quod alitjuu , dicit modum intelligendi hominem pro fuppofitis,tamen fub tali modo intcUigendi, non poteft homo prae,
dicari, nifi ille
modus
pars praedicati, propter
fit
XIII.
An ha confequentU Arifiottlti teneantfor-
do, AlitjHu homoejl animalyed ali
ideo poteft propofitio
^STIO
&
rationem fupradid^im , illud totnm non praedicatur in ^MiW.Quod fi poiret/>om0 praedicari fub
cies pradicatttr
de homine : ergo de ali^uo hend-
prtfvte mine , vbi eft eadem forma arguendi. Item , videtur cire failacia Confcquentis \ fupcriori
non diftributo, ad inferius, &ita pofitio qux confequentia non vaict.
confequentis,
Item, terminus de fe eft indiffcrens ad omncm fuppofitionem : igitur fi arguatur ab ipfo fumpto abfoiute, ad ipfum fub vna fuppofitione tantiim,
tali
modo, tantiim manentcmodo, poftet prasdi&quia nihildiciturSpecics.nifiinquantum aptum natum cft praedicari , Acmofub ifto modo, non potcft filTc Spccics, Ad aliud fuperius , quod fuic contra rcfpon-
arguitur ab indifFercntia, ad determinatum,& ita
cari in ^uid:
fit
fionem.
Probatio maioris, vtrobique , nifi qu6d hic in fubie^o, ibi in przdicato , quz diucrfitas non impcdit, cijm omnis vniuerfalis poiHc conucrci, fumptis cerminis vniformiter. Probatio minoris ; quia Antecedcns eft vcrum ,& Confequens falfum. Itcra, pari rationc fequeretnr , animaleflomnu hem» : ergo alitfued animal, quod non eft vcrum, quia Antcccdcns verum , Confequcns faifum; quia fua contradii^oria vcra. Quod Aniecedensnc vcrum , patct ; quia artimal eff home , intjuamum home; igitttr emnis homo. Antecedens iftius patet, quia Jlrtimalper natttram heminitm eft hema : igitttr
,
dicitur
,
ens pcr accidens
comppfitum ex rebus diucrforum gcncrum, quia quicquid non cft effentiaiitct idcm cum aliquo , fiue fit rcs alterius gcneris, fiue non , compofitum cum ilio aiiquo facft
iliud potcft negari
;
citcnspcraccidens.
Ad
tcrtium principale ,concedohanceflcve-
ram, Omnishemo prim6 quod non fundibile per
fe
efi aliejuu ;
,
hemo, ciimoftendituc
quia prsdicatum
nego
nam
,
non eftcon-
in contradiftoria
idcm praedicatum> ifta,& confuf4m,confuse,& diftribu-
vniucrfalis
praedidtae
,
crit
quod
& in
tiuc
ncc alitcr oportet confundibilc per acci-
,
dens,
efle
faiiacia
Item
per fc confundibilc. Vcl alitcr poteft
concedi , quod inquantum prxdicatur «/f^wAr hof»0,inteiligitur fpecificare
quod prxdicatumcfthoc illud potcftconfundi
rcm huius
verbi«i?,ita
toia, ettsali^Muhom*:Sc
pcrfignum vniuerfaicaffir-
Confequentis,
eadem ratione
ficcft
qua
inpropofito.
confcquentfa tenec, videtur idi teneve ^ yinimal pradicatttr de omnihemine; iptur aliqned animal. fed non valet ifta
Ad fecundum cum
'• ^''i'*"'*»*»
fic
:
,
igitur nec
,
iila
illa.
fimilis dcfccnfus
&
inquantum heme. Coniequcntia patct pcr Ariftotclem texc.j j.i.Priorum,cap.de Rcduplicacione. Icem, deftruAis primis, animai prxdicatur de non de aiiqao hominc, quia nullus eft; igicur coiilcqaencia non valec. £x hoc eciam
homine,
&
fequicur
,
aliara
matiuum immcdiate additum. Per hoc dico ad
falfam, fciiicec
aliam probationem;quia iliavniuerfaiisconuer-
exiftencibus
citur in hinc,ali^Hod ens, alicjuis hoim,eft homo.
cari
conctufionem Ariftocclis
<^r/?r»^iir pritni/,8cc.
quia
eis
efle
non
, pofliinc fccundx fubftantiz przdide Ce inuiccm pec fe : igitor Sc manerc ; quia fccun
jw-
..
Super Prxdicamenta
146 fccundam fubftantiatn
efTe
,
cftcfleptsdicatum
eflentialc in genere Subftantix.
Ad oppofuum
j,
I. Ctnclujio.
cft
infert Ariftotclcs
Ariftoteles,& probat vtran-
quc confcqucntiam infcrcndo cx oppofito Confcquentis oppofitum Antecedentis. Dicendum , quod haec confequentia eft bona, ofiimal pndicatur de homine; ergo de ali^HOt fumen-
Quae conclufio
pcrioris de inferiori in gencre; dccurrit
enimfu-
pcr hanc ttgvXzm , ^ando altemm de aiteropradicatHr,8cc.(iax valethanc, §iuod eft prius priore in genere , efl prins pofieriore. Inteiligendum
do
quod hse confcquentia
tenet defcenden-
adiftura houu'nem, vbi eft prima fubftantia
determinata
&
,
animaleHpriM
determinate
;
quia fequitur
,fi
hornine yigiturifto. fcd Ariftoteies
infercndo, infert de priraafubftantia detcrmina-
indeterminatc tamen , ficut ponitut per hoc, quod aliquis homo , quia fic fumitur oppofitum Confequentis. ta
,
Sedde aUa confequentia, igitur in alitjuo, eft
Co/orf/?»» corpere;
magis dubium, quia non tenct
per regulam fupradiftam. Dicitur, quod tenet de accidentibus communibus pcr locum a maiori
quia illaprius infunt primis fubftantiis,qu
;
,
intelligcnda
cft, ficut
fcquituc
&
in cis,vt habent acceptioncin perfonaIcm,dicuntur de primis, vel funt cis.
Ex hac fecunda conclufione
infert Ariftote-
lcs tcrtiam ,DeftruEiii igitur primis
aliquod aliorurn remanere.
Qu«
,
impojjibile eft
cxponitur,
fic
habent in primis, quamuis poflint rcmanerc,quoadaliudcfle,vt quidditatiuum, vel eire intcUigibile. Contra hanc cxpofitionera, Sccunda fubftantia, inquantum hic fit fermo deea, opponitur
quo ad
primae
illud efle
,
quod
,
alia
quia diuidunt fubftantiam pcr oppofi-
tum & per accidens ineft vtrique illorura nullum autem oppofitura habct cfle in fuo oppofi,
:
nuUum
eiTehabct fecunda fubftantia fecundiim igitur iftam expofitioncm abfolutc dicetur deftrudis primis ,nullumaliorura deftrui. Hoc confirmatur per hoc , quod to; igitur
in priraa
;
Ariftotelcs loqucns de fecunda fubftantia
cidentibus
,
dicit
omnia
quantura habent
non
alia
aprimis
,
,
& ac-
fed haec in-
, non funt alia} inquautum habenc
efle in priraa
igitur
Contra hoc, tunc non probat vniucrfaliter om-
prima fubftantia. Ideo poteft dici alitcr, quod hxc tertia conclufio logicc fumpta, fcilicct de ipfis intentioni-
non
quia f Cinclufio,
ita
fecundis ,Iiceteconuerfo contingat deproprio. nia a!ia a prirais dici de primis
5
emnia aut defitb-
igitur
hoc eft fic, Omnia cx antecedcnte probato , alia qus dicuntur dc fecundis fubftantiis,vcl func
dopradicari vt hic fumit Ariftotclcs , fcilicet fu-
ctiam,
Alia
,
ieSHtprincipalihtufitbftamiii dicuntur,autfimt in eu.
aut elTein eis,
,
funt accidenria propria.
, quod fecunda confcquentia tcnet de omni accidcntc reali quia nullum tale ineft communi,nifi mediante fuppofitoaliquo ; igitur
Poteft dici
;
fi
Gommuni ineft, ineft fuppofito , indcterminate
t.imen,& fecundum hocintelIigcndum,quod fepunda confcquentia non tenet ,defcendendo ad primara fubftantiam determinatam , & determi-
Confcquentis ,nccfic defic fumitur oppofitum Confequemis , fed defcendit ad detetminatam, indetcrminatc tamen.
natc;fcd
eft fallacia
fccndit Ariftoteles
,
quia ncc
Adhuc hsEC probatio non videtur fufEcicns, quia proprium ineft comrauni , non inquan-
&
tum
, quia inquantum proprium, primo communi , & fecundiim hoc commune, cft extraneum fuppofitis quia fumendo commune pro medio , vt de co dicitur proprium
ineft fuppofitis
ineft
;
& in minore,vt eft in fuppofito, cft falla-
primo,
cia Accidcntis,fic,
homo
;
ergo
ifte
eii
Homoprimo
accidens reale ineft
eftrifihili^ ,ii}e efl
non omne coramuni inquantum eft in
primo
rifibilis.
igitur
Ideo dicitur,quod vtraque confcquentia tenet
tantummod6 , fumendo commune pofitionem perfonalem
,
vt habet fup-
&
tunc fecunda confc
fiipponenti di/iHn£iiue promnltii, nifi alictii illorum
indeterminate fimpto
infit.
Sed tamen prima con-
fequentia videtur tenere abfolute,fine ficatione fuppofitionis ,
illis
cflc in
bus
,
eft
manifetta
tur rclatiue ad
,
fic
:
primam,
quodicitur:igiturfi
Secunda fubftantia dicificut didlum ad illud de
primanon eft,fecundanon
quia Relatiuafuntfimulnatura , per Ariftotclcm infcrius cap. de Relationc. Item accidens eft
;
relatiue dicitur ad fubie<2um
tentionibus,
loquendo dcin-
,
& intentio fubicfti, vel fundaiur in
prima fubftantia,
vel fecunda
,
,
ris
;
fi
hanc
non
eft
fubiedum
,
igitur nec accidens,per
Xf^vXzxxiiRelatiuafiHntfimulnatura: Si inten-
tio fubiedi fundetur in fccunda fubftantia , arguatur fic , Deftruda prima fubftantia , fecunda non eft, per locura a Rclatiuis , fi fccunda non
&
eft
,
fubicd;um
talis
igitur talcaccidens
Dicitur
,
accidcntis
non eft
fi
hoc,
quod intcntio fubicdi refpcdlu acci-
cft
fecunda fubftantia
,
nec prima. Co'ntra,illud
accidcns habec fubieftum, aut accidens,aut fubftantiam ;
fi
fubftantiara, arguatur vt priiis ,
;
fi
ac-
vel proccdetur
in infinitum in accidentibus,quorum quodlibcc fic fubiedum alrerius , quod habec Ariftotcles pro inconuenicnti 4.Metaph.context.ii.& inde; aut ftabit ab fubftantiara fecundam, vel primara, de omnibus arguatur a primo ad vltimum.
&
Notandum autem quod h«c ,
propofitio, De-
quia fignificatum fupc-
quia Ablatiuus £bfolutus,per Prifcianum i.Conftrudionum , exponitur pery? , ejuia , vcl durn.
cft prius
fpppofito,
& fc-
Poteft igitur ifteeflefenfus,fi dcftruantur prinias , deftruuntur aliae, vel quia , vel dum,
fubftantiae
^catum pro fignificato,^ non quicquideftprius /ignificatp fuperioris iilomodo, eftpriusinfe-
cuius in comparatione ad aliud
riorc,quia fuperioris fignificatum iIloroodo,non «ft prius inferiorc fed cft ei cxtraneii.vt patet c6-
iungcndo pr^miflas vbi inniaiori iftis
&
dentis, potcft fundari in alio accidente,quod ncc
tcnet prima confcquenpa. Poteft dici,qu6d in fuppofitione fimplici fumjtut figni-
Ex
:
no eft,perIocura aRclatiuis.
ftru^isprimis,S)CC.nox\ ponic primas pofle deftrui,
cundum hoc
fimpliciter,
crgo
tali fpeci-
prius eft inferiori j igitur qoicquid cft
prius illo fignificato
in prima-
; fi
dcftrufla prima,non eft fubieiSumillius acciden-
cidens, illud habet fubiedura
fuppofitis.
rioris
loquitur dc
ftat
terminus
& in minori dicitur de fuppofitis.
confequentiis probatis cx oppofitis
& quailibcc
cxponcns
cft
vera
,
quia pofitio ,
non
ali-
requiric
ipfum poni abfolutc fcd eft fallacia a fccundura quid , ad fimpliciter. Praedida etiam conclufio, fcilicct Deflruflit primit , &c. poteft intelligi de ipfis , quae fubfunc intentionibus, quiafecunda :
Uibftantia,non habctaliud efle,quamaliqua prima fubftantia. Similiter efle accidentis eft a fub-
iedo.
r
Qu^EftioXIII. ie^o. $i ^ prima fubftantiatilla non exiftente.accidensnon eft,n^recunda,fllanon\e(l, fiftitm
non fit
fubftaniia
^,
R pritna fubtlantia non Qt , nulla neque vllum accidens. tertia concluHo forte generalii^s
eft,
Hzc etiatn
eft, quim prima vel fecunda, licct non inquantum ex eis infertur. Ad ptimum argumentum dico qu6d Species non przdicatur de homine, vt hic fumitur^ie
vera
Ai»g>*ntll' r«,
,
,
qualemcunque vnionem extremotum, & nonoportet,qu6d fcmper notet pradicatum effc fuperius fubiedto: fed ad exercendum illud,quod fignatur, hic oportet adderc ad compofitioncm tare
huius verbi efi fintialiter, vel
,
alfquam determinationem,vt ef-
aliquid huiufmodi. Secunda ratio,
contra refponnonem , probat illud quod eft it) faomine,non fecundura acceptionem perfonalem , fed fimplicem , non efre in aliquo hominc, qaod bene eft concedendum. Poteft etiam dici
adrationemprincipalcm,qu6d Species fi dicatur de homine, non tamen vt homo habet acceptionem perfonalem: &:neutra confequentia valet«
fumendo commune. Ad fecundum argumentum
cnira fubftantia determinata
nat^
fiue indeterminatc
,
principale, vt eft
contravtranque confequentiam , poteftdici generaliter , quod non eft fallacia Confequentis; quia non arguitur ad primam fubftantiam deterillo
& determinatc
,
fed indeterminate, 8c
modo eft zquc comraune cum termino com-
muni
, fumpto perfonaliter. Sed inquantum eft contta primam confcqucntiam , poteft dici fpecialiter, quod cum hniufmodi^nwi, vcl/uperiw, &c. dicant refpcdus ad pofterius, inferius, licet arguere k fuperiore terminante talem refpc£^um, ad inferius : quia quicqaid eft prius homi' ne , eft prius ifto , cuius caufa eft ; quia fupetius, inquantum terminan^ talem refpedum , habet virtutem vniucrfaliter fumpti. Qupd enim prius eft fupcriorc, dicitur de co vniucrfaliter , i fu-
&
&
periori diftribHto, licctdefccndere adinfcrius.
Ad
, qu6d tcrminus , in vna pronon habct nifi vnam fuppofitionem;
tertlum dico
pofitionc
quia vna piopofitio,eft fignum vnius intellcftus compofiti; diuerfx fuppofitioncs tcrmini,funt
&
diucrfxrationes intelljgendi terminum,refpc6tu tertij,& omnes diuerfx fuppofitiones , in fuo gencfc funt oppofitx : cum igitur impoffibilc fit
idem
,
in
eodem
intellediu
omni homine. Sed tunc videtur illa ratio plus valere contra fccundam confequentiam , quia arguendo fic , In
omni corpore
compofito
refpe&u
,
idem,in vna pro-
pofitione habere diuerfas fuppofiiiones
:
indiffe-
terminus ad diuerfas fnppofitiovna propofitione. Loquimar autem deconfequentia, vt Antcccdens eft prqpofitio vna , fic non cft maior indiffcrentia in Antecedente,quim in Confequcntc. Ad quaitum argumcntum , vt cft contra primara confcquentiam,poteft dici,qu6d non eft fimilis ratio defoendendi ; quia defcendendo fub fubic6lo, arguitur per hanc rcgulam, §lu»dprddie*tur de frptriori ,pr*dic4tur de infiriori yqax neceftaria cft , vt hic (amitut prttdieMri. Defccndendo auicm fab przdicato , arguitur pct hanc re-
non
&
in
eft
,
Antccedens verum
eft
,
falfum:
Dico , qu6d non ,per candem rcgulam quia fecunda confequemia Aiiftotelis tenetper hanc tegulitT],QHodineftaticuiftanti difiunEHuepro muttit, ineft aticui illorum indeterminate ; fcd tcrminus ftans confusc tantum,non ftat pro multis difiunAiuc. Ex hoc fcquitur , confequentiam tanttira tenere ik communi habcntc fuppofitioncm pcrfonalcm,&: non quamcunque.fed detcrminatam; &illam dico,quando tcrminus ftat proaliquo determinato , indeterminate tamcn , ficutfubie;
dum indefinitaj,vcl particularis. Contra hoc, de emni homine
fi
non fcquiiut,^nimal pradicatur ergo aliqued animat
;
:
ergo animal alitjued ani-
Et fi hoc non dicitur de ptima fubftantia, nee eft in illa , vt manifeftum eft igitui alicjuod nec dicitur de prima fubftantia , nec eft in ea, Pial.
:
quod
cft
contra Ariftotelem. Sequitur igitur in-
conuenicns contra Ariftotelcm,nifi dcfccnfus tcneat fub tcrmino ftante confuse tantum. Eodcm modo poteft argui dc ifta , In emni corpore efl color : ergo aliquit color,
Ad hoc
dico , qu6d in prima confequentia cft Confcquentis ; quia adhoc fequi illud, infertut hoceiTe iilud,&non c conuerfo , multa cnim de fe inuicem vcrc dicuntur , per hoc vcrbum, fi?,quorum nullum infert aliud. Arguendo fallacia
igitur
codem ordine negatitt^ ,
eft Fallacia
Con-
fcquentisjk dcftruftionc Anteccdentis. Vlterius,
cum
dicitur,y? nen
non dicitur de prima fitbfiantia
efl
aliquod animal,
confcqucntia nonvalet; quia aliquid inquantum cft fecunda fubftantia , dicitur dc prima , vt hic fumitur dici de, fccundiim hoc cft cxtraneuni alicui animali, ,
ifta
&
vnde
in ifta confcquentia innuitur failacia Acci-
dcntis.
Vlterius
,
cum
omnihomint , non
Aicixtxi
,
fi
animal ,vt JUcitur de
dicitur dtali
nec efi in ea ; igitur altquid nec dicitur de primaftthnis
eft igitur
igitur in oroni corporc
confcqucntia Ariftotclis.
bus intclligcndi,impoffibile
nes,licct
-,
& Confe& tamenilla confequentia videtur tcncre, per eandcm regulam, pcr quam &
ftantia
rens
color
eft
8.
color,vt 4/i^«jifo/flrconccfnit pf imam
fubftantiara
tertij, intelligi fubdiuerfis,vel oppofitis rationieft
, fiue detcrmifumpta, non dicitur de
^Mod pradicatur de omni homine non eii
nifi fic
minatam ,
poftct concedi vc- N»/4,
ma
qucns
igitureilin aliquohcmine^
hxc
;
Item, n Species eft in homine,arguetur, qu6d fecunda confequentia non valetj quia non fequi:
licct
Omnit homo efl Mliquod animal non tamen inquantura aUquodanimalcH priraa fubftantia. Pri,
cft aliquis
Ad primum dico, qu6d verbum eftt poteft no-
w
Notandum,qu6d ta
dicatur de homine.
tur
(^ inferim, quae
facit fallaciam Confequentis.
igitur
;
147
De ^uoprddicaturfuperiM,
eulara,
,
,
necefi inea
commutando
infcrri
,
:
ibi cft fallacia figurz didtioi-
^uaie in ^uid
igitur aliquid fiib alicjuo
,
dcbet cnim
modo
fic
accipiendi,
neede primit dicitur, rucefi inprimis , & hoc eft conccdendum, tanquam ncccnarium,quiaomnis horao nec dicitur de, nec eft in. Cum dicitur in quarto argumento principali, qu6d noneft diuerfitas hic,& ibi,nifi quia hic fic dcfccnfus cx partefubiedi,ibi cx partc ptxdiciti.
Dico , qu6d illum defcenfum concomitatur diuerfiias fuppofitionuro,qu; piobibet
confequen-
tiam , quianon tenet, nifi leiraino vno modo fupponcnte. Cum dicitur,qu6d vniuerfalis conuertitui,fi-
ne figara didtionis, yerum eft>qu6d variatio fuppofitio
9-
Super PfjEdicamenta
14«
po(itiQnum circa Vftum terminum,non eft refpeAu reliqui termini fupponentis eodem modo,& ti,
nifi efTet.non eflet figura diftionis.
Ad aliud dico , quod non fimiliter fequeretur vtrubique , quia propofitio ifta , aniniiit efl omnit home , a nullo ponitur vera , vt animal habet fuppofitionem determinatam,& aliter non tenet illa confequentia. Vcl aliter,quiao)nnM bomo , non g
pr?dicatur,vt hic fiimiturp(e
ponatur vera : non enim efl vera primo modp
tio
per
prima proprietas ; fed
nus in genere Subftantias, haec habet contrarium
Itcra, fe
maxime
ftantia per Ariftotelem
contrarictas
i
quiahabetaliquid k tali^di-
Metaph. eont. i j. cft autem nihil cft contra-
o.
fubftantiae
,
,
eodem gencre,&
diftans in
inferius.
nibus deftru6lis primis, nuUac funt fecundx fubftantis , quia vno relatiuo deftrufto , deftruitur
Primus modus qualitatis, eft diffcrcntia fubftantiae,qualitas autem non eft Subftantia.Si dicatur,
aliquod prxdicatum modo funt primae fubftantix magis corruptibiles quim fecundz. in genere fubftantis
,
Similiter eft de rebus eis
nec
,
ifto
qu£ fubfunt, inquantum
attribuuntur tales intentiones. Scd
raur de effe rerum
,
loqua-
fi
forte poteft concedi
homi-
nem efte
animal , licet non hunc , vel illum ; fed hoc non fecundum quod homo habet fuppofitioneti)
perfonalem determinatam illamenim non :
habet,nifi cumfint eius aliqua fuppofita. Sed
quia cuiuflibet communis, nueexiftentis,fiuc non exifteptis, eft fuppofitum accipere per addi-
tionem Pronominis demonftratiui , fic; ficuc ipfum eft commune propterea melius dicendura,qu6d fiue aliquis homo fit,fiue non fit,fcm:
per fequiiur, animal pradicatur dc homine igitur dealiefuOi&cqubd propter idem , Confequens eft
quod AriftoteIesintelIigit,quod habet modum ijuale, hoc non vidctut verum,quia
praedicandi in
Metaphyficus a Logico
verum, propterquod
& Antccedcns,fcilicet pro-
vnionem extremorum , liccc neutrum exiftat. Contra conclufionem certiam arguitur ficDcArudo pofteriori , non oportet prius deftrui fed
inquantum confideratur
non tameni Metaphyfico
fccunda fubftantia eft prior primaj quia fequitur tale eft prius , pcr ad primam , e conuerfo , Ariftotelem cap.de Priori in Poftpridicamentis, j. Mecaph. cext. 1(5. ergo deftrudla prima fubftantia, non oportet fecundam deftrui. Dici poteft quod loquendo de intentiQnibus , funt fimul natura ; quia correlatiua , loquendo de rebus , lipet homo fortc fit prius ifto homine , non tamcn aliquo horaine ; quia fecunda fubftantia , non habet aliud eftc , quiiim eile alicuius primae fub-
&
&
&
ftantiz.
Commune
autem omni fuhftmtU infubielto non eJfe.Principnlis namque fubftantianon defubieBo dieitur : nequeinfubiedlo eft, ^c. Non eft autemfrofriumfubftanti^t hoc. Nanque dijferentia eorum eft qua. in fubieBo nonfunt: bifes enim (jr greftbile de fuhieBo quidem homine dicitur,infuhieflo autemnuUoeft. Cap.cod. eft
,
Adoppofitura,non fubftantia non eft prior fubquia fubftantia
ftantia,
Itcm.non fubftantiainterempta,non interimitur fpccies, quac eft fubftantia
Item
,
DifFcrentia
htu qHtftieiu.
fTO parte iU'
non
ineft foli fubftantiae
,
;
ergo.
;
quia
fed diffcrcntiaE,
autcm
pertinet ad cflentiam fubftantis,nifi fubftantia.
vnum cns per ac-
Item.fi cffet accidens.faccret
cidens
cum genere
fpeciem
;
& cilm
:
omnis
igitur
tisjcfrct ens pcr
addita gcneri faciat
fpecies in gencre fubftan-
accidens,&
Ad quacfHonem
ita nulla eft f]jccies.
potcft dici
quod
;
diffcrcntia Conclujt».
in genere Subftantia: cft fubftantia, quia cft
per cft
fe ei
,
quod eft per
fe fubftancia
,
idem
non tamen
Species,vel li^diuiduum in gencre Subftanti^,
nec per fe fubftantia
;
vetior
tamcn talis
eft
dicatio, Rationale efifubfiantia,c^n\m
prac-
\Aa,Quantum
quamuis vtraqucnecefraria,& vtcaque pcr accidens. Priraa enim eft peraccidens,
efi/idfiantia,
non ide6, quia aliquid
eft fubftantia
,
cui accidic
rationale ;fed cui pcr fe ineft rationale , fcd fe-
cunda eft per accidcns , quia aliquid eft fubftantia, cui accidit quantum. Ad primum argumentum dico , quod intelligit,non quod hoc fit proprium fubftantiac,id cft, ci quod direfte eft in genere SubftarKiae, vt Spccies, vel Gcnus, fcd etiam DifFcrcntis ,qu2 non cft fic fubftantia.
Secundum,idem
oftcndft.
Ad tertium dico,qu6d contrarietas vno modo maxima
dicitur comuiuniter pro
hocmodo
priuatiue oppofita
,
diftantia
&
,
dicuntur contra-
ria,vtin i.Phyficorum contex.24.dicuntur principia,fcilicet
forma
& priuatio
,
13.&
24.
,
contraria
cft ifla
,
:
hoc
inter dif-
qua dicitur i c.Metaph.con-
quod omnis difFcrenciafecundum
fpecicm,concrariecas
cft.
Alio modo fumicur
,
vc
mutu6 circa idem
& fic fumitur hic,& 8.Phyf.& vbi
contrarieras, ibi eft
motus propri^ didux.
Ad quartum dico, quod Ariftoteles , vt pluribus in 5).
per literam hic
ftrmatiu».
pars dcfinitionis fpeciei,
igitur indicat aliquid elTcntix eius.nihil
fe expelletium, petrus Hifp. traa.j.Log. &. Vetforius Par. ilidem. Ponfeca tik.z. lnftit.€ap. %. Curfas Conimbr. in exfltm.cnf.^. dt Smbftantia , Redriguez im *)ifUc»ti*n* tixtut Jioil. in
,
eft
cft maxima diftantia furmarum
fit ftdjfiantia.
^^
Argument»
fubftantia,fed differentia interempta,interimituc
ferentias generis, de
ytrum dsfferentia de generefubfiantU
videtur
ens:DifFcren-
tia eft nacuraliter prior Spccie, quac cft fubftatia. proparte af'
tex.
QV6d non
primum
cft
modo contrarietas eft in omni genere
Qjr^STio XIV.
.Afgumenta
nifi fit efrcntialite(
,
qualitas.
pter itifeparabilem
:
Me-
hoc, quod
differt in
taphyficus confidecat tns inquantum^w.Logicus
:
Satiita.
fola funt fecundae
fubftantiae,per AriftoteIem,cap.de Subftantia.
Item, per Ariftotclem j.Mctaph.tcxt.coin.i^.
& reliquum: nec eftetiam
I.
foli fubftantia?.
Ad vltimum dico,qu6d ioquendodeintentio-
j9.
j^
tamen
Item, nec eft prima fubftantia, qnia dicitur de fubicAo ; necfecunda. quia nec Species,nec Ge-
rium,per Ariftotelem
fe.
differentia efTet fubftan-
fi
&
.tia, poflet ei inefle,
&
modos cit
5.
Meraph. conc. 6 j.
y. Phyfic. concexc.7.
4S. diuidic voces in fignincationcs
diucrfos accipiendi
dc Qualitate
>
non
,
enira
,
& ia
quod ad minus
eam
fa-
diuidit, vt eft
genera
$. ^'^ afgumt' '*'
.
Qusftio generalifllmum , in i^ecics, poncns diffcrenriam circ primam fpeciem cius. Scd diuiclit hanc vo-
cem
vnum ngniiicarum
efuaUtM, in (ignificata, Sc
cius cft differentU /iihflamU
\
c-quiuocatur ad fubftantialem
quia
qux
,
forma
(icut
tribuit clTc
adus ad adum primjum, & a£tum ita ^uMitM ad qualitatcm cnentia-
fimplicitcr, ita
fecundum & lcm , & accidcntalem xquiuocatur, &difFercn:
modo
tia fubftantic c(l qualitas eireniiaiis,nuiiu
Qualitas, vt
cft
gcncraliffimum.
X V.
149
Ircm 7.Mctaphyf.cont.7.dicit Arift.qu&d forma cft magis cns, quam mareria,& idco cft ma^is cns, quam compofitum in qua conlcquentiainnuitur matcriam elfe magis cns , quam compofitum I tunc arguo fic , Subftantia trt mazimc cnsj fi igitur illud, quod minimc cft ens,vt compofitum, cft fubftantia, vt patet ,mult6 m.igis matcria , forma , quae iunt magis cntia compofito, :
&
erunt fubftantic. Itcm, hic in litcra vidctur Arift.innucre,qu6d partcs fubftantiz fint fubftantiae
non
alitcr
,
oporteret prohibere illud quafi inconucnicns,
Non vos vero tes
,
Jint
conturbent fubjimtinrum fnritnfunt in toto quajl in fubielto
({Ud. :
ne forte cogamur eas non
effe
fub-
T
iE s
tum
XV.
o
I
ArgMmtnt» pro i>»rt,
M-
V^gcneraliffimum fubftanti«,cft per fc
Sittm».
-^
,
j
& fecundam prius poficas ad
quia Subftantia per fe ens
cft
:
,
vt cft
nulla pars
cns,dum cft pars fubftantixj , & vna fubftantia cf-
^^^^ ^^^^ j^^^ aljquid
multis hoc aliquid
(ct ex
,
quod non
videtur
verum.
A
quxcunque pars
illa
fubftantix.fit fubftan-
fubftantia,& areuitur
lic.fi
A
fii
fub-
, defccndendo diuifiuc \ generaliffimo, oportet concederc , quod vel fit illa fubftantia, cuius cft pars , vel fpecies diftinfta contra illam:
ftantia
vcl quodcontincatur inaliqua fpeciediftinAaab illa
;
quia omne ^nod efi in genere, efi in alitjmtjpecie
eius, per Arift.i.Topic. cap.ro. noncftilIa,cuius
dc ca non prsdicatur ; non aliqua alia fpccies, nec in alia fpecie,quiatunc differret a fuo toto fpecifice, ita per difFerentiam eirentiMcm, etiara ab omni alia parte ; fcd hoc cft pars,
quia
illa
&
&
non cft' poffibile tum quia omnis pars haberec focmam l'pecificam;quiaomnis difFcrentiafumi-
vt dicitur ens pcr
tali
forma,&
ita
nulla pars clfet pars totius,
ncc conftitucret cius eirentiam, nec vnum clfentialitcr cumaliapartci tumquia tuncomnispars pcr propriam formam ciret ens m atbu, & ex duo%m in aElA nonfit verevnum, per Arift,^. Metaph. cont.49. ita nuUum totum elfet vere vnum. Item , quatlibet pars fubftantiac eft fubftintia, nullapars hominis eft homo fequitur , igitur
&
&
:
nullus
homo
eft
fubftantia.ConcIufio
eft
fal(a:&
non mindt,igttur
maiot. Forma argucndi patec per Arift.^. Phyfic. c0nt.9j.quia tali formiar-
gucndi vtiturcontra ponentes tempi,is cire circulationem , fic , QuElibet pars tcmporis cft tem-
,
^firmu^uM.
,
modo partcs fubftantis pofluntdici
ifto
Similiter in gcncre Subftantix
tia.
funt
,
^bioncm in per illis
non
vt fpecics
,
vt cft gene-
,
fcd pcr rcdu-
principia fpccierum
fc
quae funt in gencre per
fubftan-
:
&
dc
redudioncm non
opottet Genus in abftrado vcrc prxdicari. Ad argumentapracccdcntis qua:ftionis,vt h?c, valcnt.
Ad primum, non
fnbftantia, dico
rMjid
fubftancia
non
eft
4« prior -^^ arpimt-
qu6d fi intelligatur nonfiihfian- ** Z"-*'''*»; quo non pracdicatur per fe ge- 1„'5/^J ^e.
,
eft, illud,de
neraliffimum in gcnerc fubftantia:, falfa cfl pro- firmatin» pofitio , fcd vcra fic , nenfiSfiantia , id eft, nullo yMatenni iSt modo fubftantia, nequcvt fubftantia cftgcne- "^f''^">' raliffimum
,
nequc
dicitur dc principiis fub-
Ad probationem primum
cns
,
dico
,
ctim dicirur
,
,
fubftantiaeft
rando gencraliffimum fubftantiz ad aliagenera, id cft, cntium pcr fe in gcnerc, cft fubftancia primum cns,non tamcn cft vcrum de fubftatia principiata fimplicitcr
funt priora
tia:
;
illa,
quia principia
talis
fubftan-
vt dicitur ^.Mctaph. cont.7.
quod forma, & materia funt magis entia conipofiio fortc tamen potcft concedi abfohne , qu64 fithfiantia cft primum perfetf^kione , iicct non via ;
gcncrationis.
Ad
fecundilm,non fubftantiiinterempti,non quod fi maiorintclligitur, nenfitbfiantia,- id cft, co intefempto,qu6d non fit fubftantia per fc in gencrc fubftanti.T»,
interimitur fubftantia:dico,
fubftantia:falfa cft; quia ptinci-
quz non
P"*'"'^"^»^^ '" tranfmutatione fubftantiali patet. Ad oppofitum poteft argui per tres racioncs f*-
tiam fubftantic nifi
quod pcr
ad oppofitum praccedentis qu«ftionis. Itcm , diuifum przdicatur dc diuidcntibus ipfum ; fed i. de Anima cont.i. Suliftantia diuiaitur infmnAm , materiam,& cempefitMm. igitur
cft
alio
:
teremptis
&
quodlibct iftorum
eft fubftantia.
Sceti oper.
Tem.
I.
,
poteft cffc
,
fuiK
fic
fubftantia intcrimitur fic
,
quod nuUo rpodo
nec gencraliffimum
,
fubftantiz in:
vera tamen
eft
fuWlantia,
nec vi dicitur dc principiis
fubftantiae.
&
6tas
Jfft^
quod hoc cft verum compa-
piis fubftantiae
;
'"'
ftantiae.
non intcrimitur
atio
*•
xquiuocum^
& ifto modo cft gcneraliffi-
crgo tempus non eft circulatio vndc fi forma argucndi ibi valct,& hic. Item de materia jdicitur y.Mctaphyf. cont. 8. quod non cft quid, nec qualc, &c. igitur non fubftantia. It«m, forma non cft fubftantia;quia cft in fubic
f»us,
ArgMmf»t»
& non quslibec pars circulationis eft circu-
fe,
illam partcm qu
fubftantia eft
mum & vt dicitur dc principiis enris per fe &
,
tur k
Verumtamen
ftionis.
raliffimum
Itcm.fi tia.ilt
quod non funt fubftantiae per fe,id eft,qu6d gcncnon przdicatur de cis per
raliffimum Subftantiae
fc,nec verc in abftrado, propter prima rationem
Vide Auchorcs ciutos ftdjfione/ejnenti.
/^ V6d non vidctur
fubftantia eft, fcd
cxtcnfa: fed camdchis,quamdeillispoteft dici,
Jn partes Jkhjiantu Jtnt fubJiantU.
I.
•
non funt fubftat)ae,inquaninquantum cft quanta, &
tes quantitatiuz,qua:
Qjr
5
materia,& forma,qust ^*^^fi*'
partes,fcilicet cfsctialcs,vt
fcilicet eftentiam fubftantiae conftituunt:aIi^ par-
&€. Cap.eod.
Jiantidi confiteri,
nc fequerctur ex dii^a proprictatc. Ad quzftioncm potcft dici.quod dupliccs funt
Ad
:
tcrtium per idem ,
,
nihil pcrtinctad cfTen-
nifi fubftancia
fc cft in
modo vcra,&
,
fi
intelligitur,
pcncre fubftantix illo
modo pars
,
falfa
fubftantiae
cftfubftantia.
Ad aliud dc
i.de Anima,dico,qu6d.illa dim(io
AtluMfaf ,, Jffirm»-
cft diuifio Gcncris in fpccies, quia titta Ittii-t tunc raatciia habcrct diffcrcntiam dilUnguctem fufiiwt,
fubftatiz,non
K:
ipfam
,
Super Prsedicamenta
150
ipfam a forma, &eflct cns aftu dc a forma> quod non eft Tcrum , fed
fcy diftin(Sbum eft illa
diuiHo
fccund^m Logicum, vcl analogi in analogata , fccundum Naturalem: aequiuoci in xquiuocata
&
,
praedicationem fubftantix de diuidcntibu^
fic
conccdo fed hoc non eft,
\tfitbflamta cft
;
gcne-
raliffimum. ,
,
,
funt fubftantis.non tamen vt fubftantiae fpecies. Ad audloritatem Arift. dico , quod Arift. non ,
nec innuit ex
cffe fubftantias
,
litera hic
fcddicit
,
,
partcs fubftantix
quod propterprimam
jproprietatem fubftanti£E,non oportet eas conccdere non cfTe fubftantias , qiiia nec partes fubftantiz funt in fubiedo
complcto
vera
littea eft
SiC^cit
,
nuntur de gcnere Quantitatis iftorum
habet
cft eius fpccies
igitur
,
non
cft
aliis
qua: po«
,
nullum
igitur
;
igitur imllam fpeciem
,
genus. Probatio maioris,
nullum praedicatum vniuocum cft denominatinum , fed omne Genus , refpedu Speciei , eft przdicatum vniuocum , per Ariftot. prius er;
& materia funt magis entia compoCto, entitate principij & ita Ad aliud dico qu6d forma
dicit
cft
exiftentcs
to, quja alius eft
,
,
id eft
,
in aliquo
adu
vt formae, licct fint in to-
mpdus
cflendi in toto
,
& alius
in fubiedo.
Tuncnd duo argumenta ad aliam partem quajnon elTcfubftan-
&c
Probatio huius maioris, quia ratio pra:dicati vniuoci , eft ratio fubie£bi quod manifcftc cft yerum de Generc refpcdu Specici fed go,
:
:
nullius denominatiui ratio eft latio uibie(3:i dicitur in cap. de Subftantia
quia
,
,
vt
alhHtrt pra:-
dicatur de corpore ; rationem vero albi impoflibile eft praedicari.
Item , Quantitas non habet fpecies , quiade continua , &difcreta non praedicatur atqualitcr, gcnus squaliter p^dicatur de fpcciebus.Probario afliimpti , quia quantitas continua eft nz-^ turalitcr prior fua diuiflonc : quia inquantum
&
continuum
eft diuifibile,
eft naturaliter
& continuum eft
prius
Jtdduovhi-
ftionis,qua: probant formani
fua diuifione
fm$ arjumiff» fre p»rte
tiam per hoc, quod cft in fubicdo:dicendum eft, qu6d materia appropriate eft tantum illud, quod
mcro , quia numerus eft pofterior diqifione conr
cftinpotentia ad fufcipiendam formam,non habens ex fe a6tum aliquem completum , cui for-
conrj<58.
pia tribuit efle fimpliciter
,
fubiedum
licet fit in
dicitur
quod
tinui
dum^wV; forma igitur
fubftantiac
,
licetfit in
non tamen eft in fubicdo. Per idpn» patct ad aliud,quiai non adeftprKterfubiefti,&c, qiu'a
6.
igitur
caufatur ex
,
nullum cft eius fubiedlum.
Vtmm Arift. ^.
qui
eft
jnagis fubftantia genere ficut dicitur
,
:
quia pluribus fubftat:
&
&
conuertitur cum fubftantia, , qura nulla fubftantia ex rationc fubftantia: , prohibetur fufcipere contraria , licct aliqua ex fua
pria fubftantiae
propria forma determinetur ad vnum contrarium. Similirer intellieendum cft , fubftantia fufcipit contraria,
non iibi
,
^
Magn. traS.i.cap.i,
i.dift.i$. q.i. »rt.\.
»d i.(^
i.
g.i. Soncin. ^.Metaph. q. xi. lauell. f 10. Ockam iri Log. cap. dt §lu4ititate. Flandiia ^. Metaph. qutfi. 14. .
art. 5.
Conimb.
in
fed alia quae funt in-
ler (e contraria
, alioquin hzc proprictas rcpugnafct quartae proprietati.
cap.deQuant. q. i.& Complui. iS. i. in hane q. VoS. Ruuius hU q. ;.
Rodtig. art. Auerfa f«*/[.i8.y*^.5.Mcriner. hicq.i,
q. 1.
QVod npn vidctur riorum,&
10.
;
quia pcr Arift.i. Poftc-
Jn omnigenere vno eftvnHmprimHm titatc
non
cft
& & pundtus
vnum primum
fcilicet vnitas,
;
duo genera. Item
,
& minimHm,
Quanminimum , (ei. ;
fcd in
igitur
Quanti-
cuiufcunque gencris, omncs fpccics funt oppofitae , quia rcl piimas diffcrentias includunt , vcl diftcrentias oppofilas diuidentes aliud genus intermedium , fi fub aliquo eodem generc inrcrmedio conrineantur, tas cft
,
& includens vnum oppofitum
non
,
praedicatur
de alio includcnte alterum, co modo , quo difFerentiat diuifiuse generis debent eire oppofitz igitur nulla fpccics vnius generis , de quacunqua :
fpecie illius gencris praedicatur
:
fed aliqua fpe-
de alia denominatiue, vt littea eft ttumerata igitur, &c.
cies Quantitatis,praedicatur ;
J:tem,paflio,&fubic<3:ura
^anMafii autem nuum
,
aliud eiuidem efi contialiud difcretUm , ^c. Cap.de
Quantitacc.
QjJiESTIO
XVI.
I. fro p4trtl »«-
QVod non videtur
;
quia nuUum Genus
dicatur denotninatiue de Specie
&
genus paffionis: minatiuc dc fubicilo ; igitur feu genus fubic6li non przdicatur denominatiuc de fubie(5to;crgo non eft idcm genus fubiedi, ^pafEonis. Prima confcqucntia patct abinfcriori ad fuperius : tum quia tunc paffio de fubicnon praedicarctur , vtpatet cx praecedenti , quod oftcndit , nullam fpeciem cuiufcunque gencris pofle praedicari de alia , fcd longitudo cft paffio lincae , qux cft in gcnere longitudo eft in genere quantiQuwntitatis ,
argumento
Vide cUandos qutfihne ftjumti.
Aytumtnt»
non funt in eodem ge-
nere,vt fpecics:tum quia paffio pr^dicatur deno-
^o
%4n ^Antitoi fit geniu.
,
fed
prac-
hsc
I.
Metaphyf cont.Si.&inde. .^numtnt»
qHod eft inetrumy& menfitraaliorum
duo ,
quas Phyfico relinquatur.
vna , cadem numero,eft fufceptiua contrariorum , fecundum fui mutationem,haec eft pro-
/it
^i.
Anton.Andrcas ^Mf^.io.Nyphus
;
De fexta proprictate fubftantiar, quas eft, cum
fi)t0.
XVII.
ttxt. 18. Albettus
D.Thom. epufeul.
Genus cfle vniuerfalius Specic quia
de pluribus prasdicarur , licct vniuerfale acqualiter pracdicetur de Generc,& dc Specie, vt dc fpcciebus eius. Multa eft circa hanc proprietatcm difficultas
pcr Arift.3. Phyfic,
^ant'tt44 Jit genuj 'z^nunu
Met»ph.
:
vna proprijctas cius , fcilicet fubftantias, dicitur vna magis fubftantia alia , vt Species ,
,
p. f.io. art.x. Doft. 4.d.l0.q.i.art.i.(^ ^. Metaph.q.f.
Dequinta proprietate fubftantiae (cicndum, qupd gcneraliflimum fubftantiae npn dicitur de aliquo magis , & de aliquo minus , nequc aliqua fubftantia , fecundum luam eflentiam fufcipit magis , & minus taraen quo ad a(5lum fubftandi
illa
prius nur
Ad oppofitum eft Ariftotelcs.
Qj^ .ASTio
&
materia
cum
,
:
vt eft in fubftantiis,
poteniia ad fbrniam , tamen eft in adtu completo , idco forma aduenicns tribuit ci tantum eflc fecun-t ,
%,
&
tatis:
f^^P*^** »*'
Qu^moXVII. tacfs
1. Ctnelujit
ergo genus quantitatis non
i
vnum.
eft
Ad oppofitumeft Ariftotcles. Ad quxftionem dicendum quod
Quantitas
,
bus fpecie , in ^ftid , vt de Quantitater<»wi««<*, dc quia quzfico eputi dc vtroque corum, ; conuenienter rcfpondetur , ^4wr/V«« , cft generalifllmum ; quia non habet gcnus fuperueniens , nihilenim de eo prxdicatur in fMtW, nifi cns,quod non eft genus;quianccvniuocura,& eft difcreta
&
vnum genus citur dc Duhiuttl.
Stntfti» Al' tirti.
;
quia fecundum
omnibus
vnam rationem di-
tur quanticas continua
per fe diuifibilis
fit
^oteft
,
pcr fc diuifa:igitur continua poteft ertc per fit
eilc
non
quod nonvidecur danduni. Item,
concinua,
Ariftotclcs probat orationem quancicacem efte,
quia cftmenfura; igicur
illaeft ratio eflencialis
quancicacis.
Ad primum
vna ratio,duplex eftmodus
quod quanticas
pbceft dici,
ta eft vna,& indiuifa,id
cft,dummanec
difire-
in fua fpe-
ponendi,vno modo ponitur ratio menfun.Tum, quia probat hic Ariftotcles orationem eftc fpeciem Quantitatis , pcr hoc , qued eft menfura.
cic,vndecunquc
Tum,quia fccundilm diucrfitatem huius rationis,
fus ,quiadiuifio eius pecimit
variantur fpccies Qu.antitatis,qura mcnfura continua qujedatti eft intrinfeca menfurato,qu
quia diuifione fadta in ternarium , binarium, non amplius manct quinariusjlicct matcrialia, vt
extrinfeca. Intrin(cca;menfuratfecundum
vnam
& fic eft//w/« vel duas, & flc eft •jHperjicies vel tres & fic cft corptu. Excrinfeca duplcx, propria, & fic loctu vei communis & fic temptu & dicicur loctu mcnfura prodimenfioncm tantum,
;
,•
,
;
pria, quia vnus tant^m
eft
vnius racnfurati, ?««-
^iM.communis quia eft idem multorum menfiiratorum , non autem cuiuflibct tcmporalis fuum tempus cft propria menfura.Manifcftum cft ctiam ;
mmerttmySc orationem
menfuras.
efle
& difirtto
quia vni maximc proprie menfuram , & ciim illud pcr fc ficprincipium numeri,ab illo primo dcriuatur ratio menfurx ad numerum , & de numero ad continuum,vt manifefte habetur 10. Metaph<
proprium
,
eft
;
eft cflc
cap.i. cont.
Cretum
2.& j.&inde.Sidicatur, quodi»/^
prius continuo in
non comparando
fi: ,
ad fuum genus , hoc concedic propofitum ; quia ncutrum participac racioncm gcneris per altcriii fed continHum non habct rationem menfurandi* nifi a di/crete , vt docetur vbi fupra: ergo ratio menfurxnoneftratioQuantitatis,vtcftgenus. Ide6 dicituraliter,qu6d licet per femenfura Ke^in/lt Dt- conucniat quantitati, non tamch eft illa ratio cf^
quam
fentialis quantitatis,fecundi!lm
tur ratio generis
:
tionis
,
ei attribui-'
fcd ratio diuifibilitatis,
deilla diuifione ,quac
eft in
quod oftcnditur
& hoc
partes eiufdem ra-
tripliciter.
eius vnicas,quamuis materia-
manens
riut in fua fpecic
,
formalitcr indiui-
eft
formam
vnitatcs,fint ficdiuiu
:
vndenegandum
Ad fecundum dici poceft,qu6d aflus huiufmotimtnm efidiuifitm ; fed eft
,
cft
in
fieri
iftc
diuifionis
,
,
continuum dituditur , id
&
illud poteft per fc
incflc continuo.
Adtertium,qu6d non negacut illud,quod pef quod illa ra-
fc cft menfura,efle quantitatem, fcd
non efteffcntialitcr Quantitatis, vt eft gcnus, nen zqualitcr ineft fpecicbus eius. Ad primum argumentum primac quacftionis poceftdici, qu6d de linea abfoluc^ nondicitur
Prim6 in
j.
quia
&
abfolutc fumpta, fed in abftrado , in tptid: fed ?*'/?/««*'' denominatiue dicitur de linca in materia, & aliis fpeciebus,&ficfumitur fpecies eius, vt concrcra. Etnoncftmirum concrccum Generis praedicari de concrcto Speciei , vnde quancumcunque vfus loquendi fit diccrc, Unea efitjuanta , fiue diuifihilifi
& ita dcaliis fpeciebus fum de €ta.
,
hoc
fimpliciter eft fal-
eis,vt lunc fpecies,quia tunceflcnt fubie-
quancicacis,vel diuifibilicacis
:
enim mo-
calis
dus przdicandi conuenic omnibus accidcntibus rcfpcdku fubicdlorum. Aliter dicitur,qu6d maior cft vcta in omni alio gcnere k quantitate , non de illa fpecialiter ; quia quantitas non tan" tiim aliis,cft principium mcnmrsjvel diuifionisj ideo fe denorainat, fcd etiam fibi, fuas fpecics,quodnon eft verumdc aliis. Ad fecundum dico,qu6d in omni gencre porcft
&
&
&
rando
ibi fic
noti-
ficacur, G^uMitum efl,tjuod efi diuifilfiU inea, tjua in-
hec ali^id, id cft,
Quantitas cft in huiufmodi partes:nam vbi eft
pcr fc diuifibilis prxdicatio per feprimo
;
igitur
modo
,
tenet i concretis
ad abftradta.Secund6 oftenditur quia quantitas ;
centinua ,
& difcreta non definiuntur hic pcr men-
furam , fed pcr hoc , ^uorumpartescopuUntur, &c. jgitur
dccorum
eflentia eft ertepartibile. Tcrti6,
quia per rationemdiuifibilicacis fumuncut fpecies Quancicacis in j.Mccaph.conccxc. iS. quia
non continua eil numertu , vel oratio: in continua fccundiim diuifionem vnam,//w4;fe-
aiuifibile in
cundiim duas
,fuperficies
;
fecundiim tres
,
corptu;
& fecundum alias difFcrentiasdiuifibilitatis poffunt fumi tempm,ic
modum
,
Quantitas
eontinua eftinpotcnciidiuifa;
Tom.t.
illas inter fe,fed
,
compa-
nulla cft prior alia in par-'
ticipando rationem gcncris:ficut continua quan^ titas
ratio
, ,
naturaliter cft prior difcreti, vt oftendit
non
licct
quantitatis
,
in fufcipiendo pracdicationcm
quianeutri fpeciei incft diuifibilitas
per alteram.
Ad priraum argtiraentum (ecunda; quzftionis 6. dicitur,qu6dpundius,& vnitasnonfuntduofim* Jd i.frine^ »•«/*»* pliciter prima, quia pundus ad vnitatem rcduci- ?«
&
.
tikm vnicas cft priraum.
Concrk
,
ficuc
principium ad principiura
principiacura ad principiatum tas
fic
maceriale
rum alccrum
,
j
igitur
vel formalc in pundto
,
,
fic
vni-
fi
quD-
pundtus fit vnicas poficioncm habcns ; difcrccum erit fimiliter, vel formale , vel matcriale' in continuo , noit oporcec
, fi
&
locus.
Contra hunc feamdum
qux
^.
quancicas denominatiue, ncc de aliqua fui fpecie Adatiumtm
aliqua fpecies efle prior alia in eflendo
inparces eiufdem racionis
quod
di potentix,continuumefidiHifihile,non cft iftc.co»-
primcntcm,quid dicitur pcr nomcn, efii
eft
fumitur de difcrcco.
Metaph.concext.i8. vbi dcfinitur quantum, fecundiim quod potcft habcrc definitionem,faltcra cx-
funtyeptorumfingulum natumefi
quinarij,
&
tio
Contra iftud , ratio Gcneris arqualitcr inaeni" tur in omnibus Specicbus, non fic ratio menfurae in cominHo
fic
lia,quae fubfuntilli formac, funt diuifa,y.g.9«/»4-
,
;
Seru.
numeri adlu funt diuifac ab inuicem , concinui non^ Icem cuius cft pocencia pcr fceius eft .idius^fi igi-
tinuo,8c difireto.A({\\mptum patct;quin partcs
fuis fpccicbus.
Sedquac-fit illa
non funt acqualicer non xqualiccr conuenic con*
func a£lu,& pocentii aliquid, ilIud:crgo diuifilnlitM
Md eftgenus;quiaprxdicaturde pluribus differenci-
fu*ftiofum.
151
natecialet raanifcftum cft,'quia continuura
K
1
non cottv
Super Prjedicamenta
lyr componitur ex
difcrctis
;
igirur formale
quod
num omnis
diuifio gcneris
,
per duas difFe-
fit
negat Ariftotelcs 7. Mctaph. cont. 3 8.& circiter, repichendcns Platonem, qui ita poruir. Ideo di-
rcntias. Probatio minoris, ncutra diuifio eft fub-
cendum , quod ficut magnitudo non eft muhitu-
diuifionisjcontincrentur fub
do.neque materialiter,ncque formalitcrjfic punAus non eft vnitas , neque materiah'ter , neque
liqux diuifionis,quod non
formahtcr quia pundlus :
gnitudinis
,
maNec eft ha^c de-
&
I
.Poftcr.illa dcfinitio,fcd {ic:Vmtai eftfnhftan-
autem /iilfftantiapo/ita,quod
tiajine poJitione.-punEius
omni genere, non eft vcra dc omni Gencrc gencrahfllmo, quia vix in ahquo Gcnerc
gencrahflimo polfct aliquod vnum primumalllgnan menfura omnium ahorum, vcl in nuUoifcd intelhgitur iila propofitio de gcnere naturah', Sc diciturillud genus naturale, c«i refpondct vni-
uifiones
di in corruptihile
cft ibi
:
&
duo prima , tamen tantiim
& minimum,quod eft men-
vnum primum
fura aliorum ipunilM
enim non
menfura continui , quia tunc aliquotics fumptus reddcret continuum, & elTet continuum compofitum ex indiuifibilibus
numeri
ftira
; :
parti continui
,
eft
fcd vnum eirentialiter eft mcnvnum autcm applicatum alicui
mcnfura continui , vt dicitur & inde;vndc tantum «'»«»»
cft
pcr matcriales
alia
:
;
;
quac di-
;
ficut corpui in
praster diuifionem eius
Sc in inanimatum
&
ge-
forma-
poteft diui-
,
in incorrHptihile
,
modo differentiie fc
& vtroque &
habent, vt excedentia, cxin propofito , prima diuifio cft for-
& ita & fecundamaterialis
, penes partes quanAdprobationcmmaioris,Boetius,& Ari-
flotcles intelligunt de diuifione formali per dif-
ferentias conftitutiuas fpccierunfi.
£/?
aufem difcreta qHantitas Cap. eodem.
,
vt numertUt
(jr eratio.
(^V^STIO
&
in gcncre Quantitatis
,
lem in animatum,
dicitur de , hoc cft , quod tantum formis habentibus idem fufceptiuum primo , de huiufmodi exemplificat Ariftotelcs , vbi illam propofitionem dicit , non tale gcHHs eft ^uantitat,
minima
,
non funt fub inuicem
iicre Subftantiac
tas fufceptiui
Aliter potcft dici ,qu6d licct fint
di-
:
fcrentias formalcs
titatis.
AHtcr adargumcntum poteft dici,qu6d ma-
vcrum,vt patet in-
,
ccfta
ior, fcihcet in
eft
prima gcncris per differcntias formalcs conftituentes fpecies poteft tamen vna efre pcr dif-
malis,
y,
mcmbra alterius
ahquo mcmbro rc-
Ad iftud poteft dici quod Bon eft duplex
41. Sed verum fccundiim Platonem quantitares eilc diffcrentias rcrum.
quia tunc ambo
uifio
mauifeftc falfum eft,fecundum Ariftotclcm cont.
ponentem
;
duccndo.
eft indiuifibih'tas
vnitas muhitudinis.
hnitio Ariftotehs , Pnn^itu eft vnitas, &c. fcd fi ahcubi dicatur de pundto, hoc eft fccundurn Plalonem , qui pofuitnumcros eirc formaha incontinuo, ita vnitatem in pundo. Scd nec fecundum Ariftotclem, nec fecundum Platonem habetur
diuifio altcrius
t4n oratio
iit
XVIII. qumtitas.
Vidc Authorcs citiaiosqutfi.fejuenti.
quod non , quia non oratio in fcripto , illa enim eft fubftantia non in mcnte , quia illa cft in non quanto, neutra mcnfurarur per fc Ariftotcles exponit fe de ncutra haruni intelligere , non oratio in voce ; quia ilU eft pcr fe fcnfibilis , quia vox ; igitur eft in tertia
Vldetur
;
&
;
&
j^
Argumnt» pr" parte nt-
i*tlua.
fpccie qualitatis.
Ad oppofitum eft
lo.Mctaph. vbi fupra,
menhua in hoc gencrc. Ad fecundum argumcntumconcedo,qu6d nul-
Ariftoteles.
eft
(^V
la fpecies gcncris prsdicatur dealiain abftra^flo,
8.
fecundum quod includit differcntias oppofitas, tamen poflibilc eft hoc in concreto , fccundiim quod fpecics qu^ fubiicitur,fumitur vt cft in matcria,& non vt eftfpecics oppofita. Ad tcrti um dico , quod longltudo , latitudo , magnitudo , multitudoy &c. funt acquiuoca, vt notant quantitatem, &excc(Iiim in quantitatc. Primo
modo
funt fpecies quantitatis
pafliones. fuperficies
,
,
fecundo
Primo modo funt idem , quod Scc.
ncc habcnt oppofita
modo lineaj
hreuty velftri-
^
S
Vtrum Oiatio
T
I
XIX.
o
quantitas difireta.
ifit
Alhnt.Mign-^.Metafh.D.Them.opufe.^i.Cr^.d.i.q.vnie. Mrt.j. Aurcolus afuJ Capreol. dtft.x^. j.i.concl.^. Paulus Scripcor \ .dift.i^.q.-vniei.O^Him ibid.q.i. Grcg.Arim.y. x.«rf.i.Matniius dift.ij.art.i. Lonanienf.ia expof.capitk de Sluantitate. laucllus in Epitcme, in lib. ^.Met. cap. 8.
Soncinas ^.Met.q.t^. Sotns q.t.in e.de fluantitate. Tolet. idem cap. Ruuius ihid.q.^. Conimbric. ibid.q.i. art. t.
in
Comflat.ibid.qutft. vlt.de §luantitat*. hatiiq.it.feH.i, Rodrig./>if «rr.3.
Slum, quia linea
quantumcunque breuis, cft longitudo illo modo. Secundo modo non funt in generc Quantitatis fecundum fc , fed primo modo , id eft , vt fpecics , fed non fecundo modo , id cft, vt paffioncs, quod manifcftum cft dc multitu-
^
dine citas
cui vt eft fpecies
;
,
vt cft paffio
:
&
opponitur vnitas, Scpaueideha vniuoco non funt
,
duo oppofita,per Ariftotelem i.Topic.cap.i }. Adhucpotcftargui,qu6d Quantitas non flt vnum gcnus quia vnius generis eft tantum vna ;
diuifio
ptima per duas differcntias ; quia tantijm
dua: primac fpecies
primo duplici diftretum
fed quantitas diuiditur a:quc diuifionc, fcilicet pcr continuum,
& per
:
&
conftare ex partibus
habentibus pofitionem,& non habcntibus,&c. Probatio maiorisperAriftotelem.i.Topic.cap. l3.5»/)ro;?o/I>» ,
fiint diuerfa. dijftrenttA
,
vt colorU in voce
pore,ipfHm efttqHtuocum ,
,
& in cor-
& pcr Boct. lib. Diuiflo-
QVod non vidctur
;
quia breue
,
&
longum
j,
funt differentia: qUantitatis continuar, ora-
jtrfumenta pcr Ariftotclcm Pfoparteat.
menfuratur fecundum has , : menfuratur enim fyllaba breuis , Jonga ; igitur, &c. Dicitur, quod fyllaba cft brcuis, longa, non oratio. Contra, tunc continuum eft per fe pars difcrcti. Item , fumatur maior fic , omne per fe menfurans , fecundijm has diffcrcntias , hreue , longtim , eft continuum ; oratio eft huiufmodi , licet non fit longa igitur. tio
&
fn litera
&
&
Itcm,
fi
eftet
quantitas difcrcta,
non vidcretur
numero;quia in nulla differentia fpecifica. Dicitur,qu6d quantitas difcrcta, vt in matcriapermancnte,eft numerus quia numerus diffcrrc fpecie a
;
caufatur ex diuifione continui: vt aute in fucccfliua,cf];
oiatio,quia orationis nulla pars permanet.
Con
S'*""'-
.
ContrJi
Koc concedit propofitum
,
quia dif-
,
fcrentia fecundiim fpecicm , cft diffcrcntia forin nullo for: h«c fi fic tancura diffcrant ,
Cofttims vero vt line/kiftferficies
fm. AmpliHS a$$tem prdter locHs. Cap. codcm.
malis
mali difFcruntjigirui- non fpecie. Itcm.faifum dicifur , quia fucccfllo , ^Jc pcrmanentia funt differcntix poitcriores
motu
,
&c quicte
;
igitur
&
Q V .«
inquantum naturale ; (cd quantiquantum ad totum genus eft naturalitcr prius
cnte naturali tas
m
&XXI.
QusftioXX.
Ti o
s
,
& c»r-
h^tc temfits
dr
XX.
,
^An
iArlpotelcs fufficiertter tnumeret
ente naturali,inquantum naturalc j igitur fucccfpcrmancntia funt multo pofteriora toto fio ,
J^ecies
&
gcnercQuantitatis igiturnon liint diffcrentiat ipecierum in hoc gencrc. Itcm,numerus appli' catur matcriae fucccfliuae ficut pcrmanenti igitur non omnis numerus cft Qu.intitas in matcria
^antitatti,
;
Ki\^.^.iAtt.tem,t%.tt.\tiKiTftttt%ibidem.S\m^\\ciasiHt»fi de§l!t»t>tit»te. D.Thom. ^.Met. f.ij. Alb.Magn. tra^. de-^»ntit»te,c.it.Soc\n.\Mtt.qH4bfi.^Q. Albcrt.de Sa^
:
permanente, Antccedens patet cxemplo , vt diratione quia concimus duo tempora,dMo dies: tinuum ah'quod eft fucccfliuum ; igitur cx eius diuifione caufatur numcrus.Item , tunc non dif-
&
&
,
:
aJ vratio eftquantitas proptcr audtoritatem Ariftotelis ; quia fyllabamcnfuratur provt breuis, vcl
qutftiirum
longa igirur huius :
eft
ihid.q.x.
oratio
qus
,
fit
eft
mcnfura aha per
cum voce prolata
:
fe
,
illud
illam au-
tcm dico habcrc difcretionem appropriatam ora-
qus diffcnec in men-
tioni per cius diffcrcntiam fpecificam
rentia nec fcripta eft
).
Aucrfaf .18. £•-
,
rkcc
prolata
,
,
"" ,^cont. c 1 S.Tcmpus eft quantum per accidcns: fcd de nulla fpccic praedicatur gcnus pcr acci-
^' f^* *"*
dens
'
;
igitur
tcmpus non cft
Ariftotcles ejue tale
,
1
;
igitur funt plurcs fpccics,
quain hic cnumcrcntur. Icera
,
tempus
Phyf cont. o
eft
numcrus, per Ariftotelctn 4.
non cft alia fpccies. non enumcratur j.Mctaph.cont.18;
inter fpccics Qiuantitatis
cicns ibi
Ad fecundum qusfitum dicendum , quod
eft
qutfiionem
quantitas difcrcta, quiapartes eius ad nullum
fr^/ittttm.
communcra terminum copulantur.
Quaslibet
fyllabaeft ab aliadiuifa, necaftus profe-
rentis,necfignificatum eas continuat,quiatcr-
minus pcr
fe
continuans partes quantitatis non
fcncialitcr cxtia partes orationis.
duo funt ef^ Simihterhxc
oratio potcft cllc vbi fignificatum
non eft,vtcon-
eft eircntialiter extra illas
;
fed \\xc
iungcndo voces non fignihcatiuas , &
ibi
nuUum
***'
.Vo(k.tt.x.cxx..^.PropterciModvnum^od-
& ilkd magis
appropriata.
&
fpccics.
Argmmtntm
Itcm, pcr ipfumibidcm , tempus cft quantuirt per motum ; igitur motus magis quantus , vnde
te,nec adtus proferentis ;quia ille menfuratur tcmporc , nec partes difcrctx , fcd difcretio non cft communis nunicro orationi ,fcd orationi
enim
(^
QVctd non vidctur,per Ariftotdcm j .Mctaph
Dicendum primo ad primuin qusfitum, quod
fricidenum.
hU qutft.i.»rt.i. Morin.
gic»,fea.^.(irfeq^. Curfui Carmel. difp.i^. Log.ijudft.^. Rodtig. hic »rt.i.x.}.(^ 4. Sanchcz lit.j. j.i-j. Fonfec»
in matcria fuc-
Ad oppofitum cft Ariftotclcs. Ctnclujte
Venctus hic.Suueitem.i.Metafh^
numerus mo-
cft
ita quantitas difcreta
cefliua.
t.
fhyf.queifi.i.
i.Tolctai hic,qu*fi. i. Mafiut hicfeS.f. Caietanut «» htc cmp. Ruuius c»p.de §lu»ntit»tt,q. j .^ ^.Conimbf.
;
tempore quod
fcrrct oratio a
tus
xonia 4 dij>.^
1
Itcm,Iocus
,
.igitur
i
vcl locus
Commcntator
ibi
.#.
igitur vcl eft infuffi-
;
non cft
quantitas. Similitcr
afllgnatcaufam
,
quarc Arifto-
locum , diccns , quod locus nort quantitas fecundtim opinioncm Ariftotclisj
tcles omittit ibi eft
fed tantijm famosc<
non vidctur alia fpecies ^ fuperfiquia illud primo ponitur in definitione loci in abftrado, quando accidens in abftrado dcfinitur , quod primo pdnitur in definitionc eius, cft de eius eflentia. Item, locus
cic
;
&
Ad oppofitum eft Ariftotelcs,&e.
tft fignificatum.
AiHrgHmen. Ad primum argumentum potcft dici , qu6d U. longum , hreue arquiuocc conueniunt conti-
CLv
&
nuo
,
Ik difcrcto, huic fcilicet
pric
,
illi
tranfumptiuc
omne
;
continuum huiufmodi non :
uoca cnira ti
cft
eft oratio, a;qui-
longitudo fyllabae
,
&
mcnfura-
alinea.
Ad fccundum
qnod orMto eftentialitcr k quacunque fpccic quanti-
dico
An
mcnfufumptum,
igitur
rans pcr fe fecundum hoc propric eft
^
S
T
loctu
pt
quantitdi»
Vidc Authores fUAfi.frutdinti.
QV6d non videtUr;quia omne quod ponitut in dcfinitione accidcntis, eft fublc^u cius,
,
tatis
,
numero , & non tantum diffcrencia materiali , fcd formali , & fpecifica illa tamcn non cft nota , im-
nitur in dcfinitione ]oci,&
mo
vix alicuius Speciei
vltimMm,cit fubieftu loci
difFert a
:
diffcrentia nota
rum
,
quod
;
quia
fi
fpeciaUflimar eft nobis cfTct
,
non
poifct cfle vc-
context.
cficitur i. Poft.
,
vcrum,qu{a oranium dcfiniendorum
ignotae funt.
Scttioptr, Tnm.i.
eadcm fpecies cu :
fupcrficic:igitur
fcd impoflibjlc cft paf-
fioncm,& fubiedum cflefpccicsciufdemgenctis:
&
igitur locus
,
difFerencix vltimx fcrc
effet
non
eft fpecics
Quantitatis ,
tatio
mouecur naturalitcr^per Arift.4.Phyf.cont.}o.i^tur.Probatio maioris,nihil mouctur adaliud,nifi proptct conuenientiam in natut a , fed quantum, inquantum quantum, ciim nuilo conuenit in natura fcd ex natuta,quae cft principium motus,* :
quietisjquia natutaliter priiis
illis
K
3
I.
Argumtra»
^*
.'*'"''*
ftttM».
efTcntia;
cofirmatufpcrCommen.j.Mct.cont.iS.quidicic, locii effe paffionem in vltimo, vt immobilitatera. Itcra,ad quantum,inquantu quantum,nihil mouctur naturalitecredadlocura propriu quodhbct
:
plus fpccic; igitur illud didbumcft
quia tunc
no eft de cius
omnes
Hoc autem non contingeret fi vlcftet nota illa enim cum fumapropria forma fpcciei nullo modo eft in
ttatem intejuo.
tur a
,
vel dc »ius efrentia;z//r/»»
qu6d
17.
Gjtulihet pars defimtionis dehet ejfe in plui
tima differentia
XXI.
o
I
continuo pro-
ineft fubfUtiar.
item.
***•
.,
SuperPradicamenta
154 Item quantum
inquantum quantum,non
,
fal-
, fi idem locetiir \ dicorporibus contiguis:vel fuperficiem vnius
uat aliquid naturaiiter ; quia nec conuenit cum aliquo innatura : fed locus inquantum locus,fal-
uerfis
uat locarum,per Ariftotelem 4.Phyf.
locantc.
continuam
,
quando locatum locatur
Item , locus per fe dicitur ad locatum ; igitur genere Relationis.
funt partes loci copulari
Adoppoiitum
numero , ad quem
eft in
eft Ariftoteies.
Item locus eft per fc menfura: igitur quantiArgumenta tas. Antecedens patet , confequentia etiam per ^oparttaf. Atiftotelcm firmatiua.
,
qui
arguit deoratione.
fic
Item,
proprium proprie non inuenitur extra illud cuius cft. Scd propric proprium eft Quantitati , vt fecundum cam aliquid xquale , vel iniequale dicatur ; hoc autcm conuenit loco igi;
tur eft quantitas. Item, locuscft per fediuifibilis; igitureftquantitas.
Similitcr ad quartam
loctts
Q An
V
cmtimorum eft. Cap. eodern.
^
XXII.
Ti o
s
QVod non videtur tinua in terra
partes corporis
,
figatur virga aliqua con-
,
cuius vna pars ht in terra,
,
tunc arguo
corporis continentis
,
,
fcd
,
:
eft Ariftoteles.
:
non oporteat effe continuas. Ex hoc fequitur folutio primz quxftionis,quia non fufficienter enumerat fpecies Quantitatis, faltem quo ad Kanc fpeciem locm. qua^ftiones
,
minum
Ergo
copulantur.
loci
particula
qux ohtincnt fingulas corporis partes ^ad eundem terminum copulantur , ad quem
Ariftotelis in
,
fcntentia aliorum,vfque alibi,vbi locus eft de iilo vcritatem determinare,dummod6 ars poffit dari,fccundum fententias aliorum,ficut fecundiim veritatcm propriam , ita eft penc de omnibus exemplis in Logica quia fi lic fit, vel non, non curat fed qu6d ars fit vera in iftis , d hxc
&
;
:
fint
talia
Q_v^sTio
fit
manifeftatur,
ficut hic liifficientcr
:
eflc
gcnus
quia habet
;
,
&
corporis
&*
co^ulentur
ad etmdem terminum. "Conimb.»» explanat.
texttti
6. quarftionis, qu.intum pcr acci- Adargumen.
.Adprimum argumentum prims potcft dici
dens
,
,qu6d aliquid
eftc
fiue pcr aliud eft duplicirer
,
eftediue
texttts
h\cpafBoHoris inhac qut-
ftione.
non cft tcmpus quantitas aliud cft, per quod rccipiat
pro farte ne-
quia particula: corporis
copulantur ad fuperficicm particulac loci non , quia locus eft fupcrficics , particulac fuperficici non copulantur ad fuperficiem. Item , locus eft diuifusk locato ,pcr Ariftote:
&
4. Phyf tex.^i.igiturnoncftidem tcrminus continuans partes vtriufque. Confcquentia patet quia terminus ab co cuius cft non cft diui-
lem
;
fus
j Rejj>on/io qutift.ii.
j
Ketponfto
5««/?.ti.
:
igitur
non
cft
idem duorum diuiforum.
Ad oppofitum eft Ariftotelcs. Ad fecundum quaefitum diccndum quod ,
fuam cftentiam,& fuam quantiratem, qua: eft fua cflcntia , habet ab alio vt a niotu non tamen efficit aliquid,qu6d tcmpus fit quantit.is. Ad fecundum dico, qu6dpropofitio Ariftotelis tantum eft vcra , vbi aliquod vniuocum diciturdecaufa & cftedu ; quod natum cft rccipcrc magis , & minus & quando caufa cft per ie , prima conditio dceft hic & fecunda totalis :
&
:
:
Primum probatur quia tempus cll: motus non eft quantitas quia ratio ,
quantitas
,
;
cius totapoteft intelligi conuenitcindiuifibili,
ncc vniuecanturin quanto ; quia illud dicitur de motu pcr fefccundo modo nullo modo de temporCjVt tempus eft fpecies QuantitatisAd tertium dico,qu6d numertu aliquando tranfumitur , vt gcncraliter fumatur pro menfiira: fortcpropter hoc qu6d ratio menfurac in quan:
titatibus
,prim6conuenit numcro,&
titas difcreta
:
cft
,
ita
non autcm vt
ponitur
eft
Quan-
asquiuocatio penes fecundum
modum.
fupradiftum in quarftionc praecedenti. Similiter pro prima ratione ad tertiam qujcad ftionem dico, quod locus non cft ncccftario continuus fed nihii difFcrt ad ynitatcm cius ,-fu-
dicatio tantiim materialis ^loctu
:
ejfe
fliciter acci-
ad cus noneft fpccics Quantitttis , proptcr primam propter didum Commcntatoris rationem ibi ,
&
Aliquid
peraliud, idcft, nihil
in dcfinitione temporis lo-
ta 9.10.
qunntum du-
fimiliter. ;
vel
formaliter. Formaliter
;
QVod non videtur
,
,
huim capitis. MayroB.
fu xz. R6drig. I» explicat.
fiue
:
:
XXIII. loci
mul-
aliqua iftarum,fiue non.
,
tAnfArticuU
fiib fe
fpccialiflimas
prsdicationcm quantitatis led prjedicitur de co per fe priniomodo. Efte(5tiue,quodammod6 poteft tempus dici quantum pcr aliudjquia cfFcftiue
Cap. eodem.
corporis particuU.
gatiua.
ad
muni
Quantitatem
Locum enim c^uendam farticuU corporisobtinent qux ad quendam communem ter-
Argumenta
Rejpenfto
J«
oppofitum ad dicendum , qucd non loquitur hic de loco fecundiim propriam opinionem; lcd fecundum opinionem ponentium locum cfte fpatium jcquale locato & fecundum illam , cffent ha:c omnia vcra de loco. Sed illa opinio im-
omnes
locM
I.
prsfentem.
;
tas Species intermedias
•
quia locus
;
Locuscnimcft vnde,& ad quem locatum mouetur,& non mouetur cum locato , nec ad eundem terminum fpccie quia ille rerminus corporis cft fuperficies,quac non eft tetminus loci nifi loais eUet corpus,imm6 ad nullum terminum eundcm oportct cas copulari,cum
4. Re^enfto *d quiftionem
probatur ab Ariftotclc 4. Phyf. Itft frequenter tjuando loquitur de aiiquo , vbi iMin cft proprius locus dcterminandi veritatem,dc illo vtitar com-
Locu$ cft vltivltimum aeris> & vltiraum terrae qux locant hoc locatum , non funt continua,fed tantum contigua igitur locus huius virga: non eftcontinuus. Ad oppofitum alia pais in aerc
mum
quod nuUo modo pofadeundcm terminum
;
lociu fit quantltoi continua.
Vidc AuthorcscitatoS5«x/?.io.
ArgumiiHfn
,
vno
in
diuifus eft klocato.
Adaudoritates
Rurfui
Pro negatiua.
)
pcrficics efle contiguatas
Alia concedenda funt dc loco , pra-ter vltimum, ad quoddicendum , qu6d hacc eftprs-
formaliter,propofitio locus
eft
immutabilitas in vltimo
Commen.Forte tamjpn
vltlnmm;
efi
eft falf-i,fed ,
&
formahter
fecundum primo
in definitione loci
ponitar
dit.
.
Qu^ftioXXIV. ponitur vltimum ; qiua jUud
eft notiiis
immobi-
licace loci.
Ad argumcnca in oppofitum fccundae qu«ftioAJsrgumn- nis,dicendum. 8.
r«j.ii.
^j primum
dici| poteft
,
quod
non
loeut
cft
menfura per fe , fed per naturam fui materialis ,quod eft /nperficiej , 8c lccundiim eandem dimcnfionem menfurat , fccundiim quam & fupcrficjcs. Etfiarguatur contra hoc quia aliam rationcm mcnfura: habet a fuperficie , cft cnim menfura cxtrinfcca , fuperficies intrinfcca. Dici
nus. Similiccrinluncpcr Ce
non pcr cie
,
qu6d intrinfkum
,
Sc extrin/ecum
variant rationem mcnfurac
per fe
,
ideo neclocus
,
habet aiiam rationcm menfurae , a fuperfiidco enim eft extrinfeca quia cft vltimum
fc ,
;
corporis continentis materialiter
,&non
viti-
mum contenti,qnod tamcn menfuratur ^ loco. Ad fccundum
dico
,
qu6d
fecundiiro
formaliter,non dicitur aliquid per
matcrialitcr, fccundiim
fcd forte
fuperficiem
continentisjimmomagis locus dicitur locato, fecundiim Ariftotelem 4.
non
locum
arqualis
Phyf tcxt.4i.&
quod aliadicuntur xqualia. Ad tertium dico, quod locus per accidens eft illud fccundcim
diuifibilis
pcr naturam materiahs fui
,
,
ficut ca:-
ters formje per
fe fundatx in quantitate , func pcr accidens diuifibiles per naturam quantitatis , locus fortc plus ca?teris, eo quod cft pro-
&
Item
Adquzftioncmcftdicendum^quod
tM
I
itimitur aequiuoce
,
fcilicct
o
,
& eUor'
propric
contrarie^ ,
& tran-
&
poficioncm priuatiuam context. 14. dicitur
forma,& do
,
,
ficut in
priuacione. Oppofitio
cnim hoc mo*
omni Genere quia omni» Generis,eft per difterentias oppofitas hoc
contrarictas in
eft
Phyficorum
i.
principia cife contraria pro
;
modocomTAT\AS,ied comrarietM propric fumpta,
maxima diftantia formanim , quac natac funt & mutu6 fe cxpellerc circa idcm fufcepti*
cft
fieri
,
uum hoc modo negatur k ;
Subftantia
,
& Quan-
titatc,&eft hoc intelligendum in definitis
,
id
in fpeciebus Quantitatis,vt dicit Ariftoteles»
eft,
non
forte in paffionibus.
dum
Similitcr intelligen-
Quantitate fccundiim fc , non fccundum elfe naturalc ,quia forte illo modo habec contraria , vt dicetur rcfpondcndo ad areft d_c
gumenta. in Quantitacc nul-
laeftmaximadiftancia,fed ficuc diuifioconcinui procedic in infinicum , ica eciam infinicas in con-
5
Ad Mrpm^ '*•
tinuis,& numeris caufatis ex diuifione eorum. Contra hoc eft, quod dicit Porphyrius cap.d»
Specie,qu6d Species fpecialiflimx funt
XXIV.
x. Ccntlufin
fumptiuc. Tranlumptiuediciturabfolutc maxima diftantia in gcncrc , cxtenditur ad op-
,
Cap. codcm.
T
paruMm vniuerfaliter funt
SiC
Ad primum dicicur quod
AmpUus quantitati nihil ejl contrariumt&c.
.E S
magnum ,
,
y«»»,igitur,&c. Ad oppofitum cft Ariftotclcs.
pria paflio fuperficiei,&c.
Q^
dtjH/ile,8c insijttMle:Ced
quancicaccs contrarix. Similitery?.r/5(»»
diuifio
fe xqtiale alij,
eft
inaequalc eftmagis,vel minus;igicur,&c.
,
potcft
iss
omne totutn
maius fua partc; fed qaancitasaliquacft pcr fc parsalceriut quan< titatis:igicurin quancicace eft pcr fc magis,''& mi* Similitcr
taris.
finitx
fecundijm naturam , licct nonquo ad nos. Hotf ctiam videtur pcr rationem quia quaelibct fpecies cft parse(Tentialisvniucrfi,& in illis parribus,nonvidcturpo(ribilisinfinitaS;qUia harcrc;
%4n quantitatiJit aliquid contrarium. Antonius Andceas cum Doft.
htc. Tartaret. de §}uantit/it*
Jub.i Foiifcca l.i.lnjiit.cap.i i,Con\aht.infXf>o(it.teXtus capiiif de SU4:intitiite.Vex{'ou\i% Parificn in tr»li.%. Lfgict Petri
Ccmment.
Hi^ KoAnocci
hic »rt, vnico, (^ in txfofit,text.Docl3ris. Moiincrus q,i.di^,i.de Sluimtitute,
Auctfa
jirgument» pro parte
»f-
firmatius.
videtur , primo per rationes gene-
v^ralcs. Aliqua
quantitas magis diftat abah'a,
ahqua maximc diftat ab aha.
bed coniranetas eft maxima diftantia in codem genercper Ariftotelem 10. Metaph.text.i j.& 14. igiturahqua quantitas ahj contrariatur. Prima confcquentia oftendctur , prius au
&
alio
illa eft
,
cft difFerentia
fecundiim fpceicm
contrarietas pcr Ariftotelcm 10.
,
&
Mctaph.
vbi fuprk;igitur,&c.
Item, hoc arguitur pcr rationes propriasjquia pcr Ariftotelcm j.Phyftcxt.9. i^- Omnis mo-
&
tus efti contrario incontrarium
,
vcUmcdio
in
medium:fcd
in generc Quantitatis eft motus propric diftus, pcripfum ibidcm ; igitur ibi funt
contraria, vel igitur
bonum vniuerfiPotcft igi-
pontcntii Quantitatis , lic^t nulla infinitarum alij contrarietur quia nec maxime diftat tr.men :
;
hiscommunis,poteft maxi-
intermedia communi ilmaximc diftaret fccundiim for-
m^ diftare ab alia fpecie fic
aljqua miniisjigitut
omni
cft
turdici, qiiodquamuiseJrentinfinitac fpecics, in
fpecics intcrmcdia
qutft. iZ,Log.fe£i,$.
QVod
piignatordini,qni
mcdia inter contraria
:
&
fi
mcdia;
& contraria.
\icm, fiifciperemagP!,f^ mims, dtrecipere contrMfunt proprietates conuertibiles, rcfpeftu cuiufcunqucgencris;fed Quantitas fufcipit magis,
ri4,
&
miniis ;igitur etiam contraria.Maior patct indudiuc.Probatio m\x\ot\i,mAgmm,S<.p*rttum func pcr fepafliones quantitatis,&cius folius,fed»M-
non fiunt,nifi vbi cft magnum,&: paruum,& non alibi ; igitur iji folo gencrc Quanti-
gii,Scminttt
lis
vt continmm
:
mam continuitatis
a
continuacf-
difcreto,\'\cct
fent infinita,&difcreta fimiliter. Poteft igitut dici
,
quod
duae
primx rationcsverum concJu-
dunt , dc contrarietate primo modo «lifta tranfumptiur;quia tantum dc ifta eft vtraque au^oritas Ariftotelis intelligenda.
Ad fecundum dico qu6d
ad quantitatcm fc' , motus, fcd vi fubcft naturali & illo m^do habct contrarictatem, vt impcrfe6ta quantiras, pcrfeftam, ad quas, &dc quibus
cnndiim
fe
non
eft
:
funt augmentatio
non
,
&
diminHtio
ifts difFcrentiat
,
funt Quantitatis fccundiim fe
,
fed quanti-
Tmpcrfefta enim dicitur, (ju« noa cft debita fpecici lccundijm fuam formam naturalem , perfcda pcr oppofirum. Nam, vt dicirur in i.de Anima, cont. 41. Omniumnaturaconfianaugmentium efi determinM* ratiomagnitudinis , tatis naturalis.
&
ti,
non cnim
aliqua Quantitasimperfcda .ibfo-
lutc eft in gencrc Quantitaiis tali enti
naturali
,
:
Icd
impcrfc^»
& fecundilm hoc mouctur all-
quid ab impcrfcfta quantitatc, ad pcrfe£bam,
vd
cconuerfo.
Contr^,morus eft ad rem alicuii« gttieriJ,non autem at^^cnS per accidcns,pcr Arift. 5. Phyf. texr. ctm.j.tot funr fpccics mota$,quot & entis,addic
K
4
Cwm
4»
.
Super VrxdicsLm enta
156 Commentator titas fub clfe
acqitiflti
per
naturali,non
ens pcr accidens
;
morum
efl:
quan-
fed
;
fpecies generis,fed
quia compolltum ex duobus,
quorum vnumalteriaccidit ligituradQuantitatem ficnon eft motus fed ad illud , quod per fc :
cft in
genere Qiiantitatis
eft
motus
;
igicur
ilii cft
aliquid contrarium.
Poteftdici hic,qu6d ad quantitatem ita
quod acquifitum pcr motum,
motus,
eft
vt terminus, eft
pcr fe in gcnere Quantitatis , fed non acquiritur vr quantitas, fcd fub tali modb eirendi:& fub tali modo cftcndi habct contrarium, Tunc oportet
quod non oporterilli formie, qua eft pcr (e terminus motus , eire aliquid propric contrariura , fed tantum ei , vt acquiritur per motum. Tunc adfotmam dico , quod quantitas fubeile naturahjfi intelligatur vnum compofitum cx his, dicerc,
eft
ens peraccidens
fumatur fub
non
,
fed ipfa quantitas
non,
licct
modo eflendi quando motus ,
duo-
intelligitur cilcparscntiscompofiti cx
bus,&
ad quantitatcm cft motus. tertium quartum argumentum
&
quod
aliud
eft
,
dico,
& mims & aliud
fufciperc maitHy
,
&
magiiy&c minus ; quia maius , minus, dicuntur fecundtim quantitatem;fcd magis, rcmiflionem in minus dicunt intcnfionem , eft fufcipcrc
&
Concedendum
cui adduntur.
quod quantitas
fufcipit
maius ,
eft
tunc,
&c miniis, fed
non
Ad quintum
8.
Ariftoteles,
,
de magno,
& paruo
&
ria
igitur contraria de
;
quod non poflunt
&
fumptis refpcdu diucrforum ; fed magnum , pofl'e:& ex hypothefi illa funt contrariaj crgo contraria de eodem. Ad fextum dico id€/ur/um,Sc de deer/ttmy qu6d vel fumitur fimplicitcryKr/»w,pro circunferentia coch,
&
deor/f(m,pio centro rerrz : vel fumitur
generalitcr.vt quodlibct dicitur furfum, rcfpcdu
Piimo modo non funt contraria,quia circa idcm nec maximc diftam in
non nata fieri
:
maxime diftent fccundiam
natura , licct forte
lo-
cum. Secundo modo funt ad aliquid & eft vtraque refponfio de eis,quaj de magno,& paruo. :
Poteft taraen dici,qu6d fiuc fint contraria,fiuc
hon, nihil ad propofitum;quia fi funt fpecies,vel differcntia: loci
,
non funt in gcncrc przdidum cft.
Quantitatis>
refpondet
qu6d non funt quantitates , quia
di-
cuntur in fola habirudine adaliud,alitcrnunmilium maquam diccretur mons paruus , gnum.Similiterrcfpondet, quod fi fint quantitatcs, non funt contraria,tum quia ei quod dicitur in fola habitudine adaliud, nihil eft contririum, huiufmodi ftmt magnum,& paruum ; tum quia tunc contraria diccrcntur de eodem , quia paruum ad aliquod idem eft magnum ad hoc , illud:igitur eft magnum,& paruum. Contra primam rcfponfioncm,ab Ariftorcle in /.Meraph.context.iS. ponitur magnitudo per fe
jiid
altquid vero tnlin dicitntur
:
quxcunque
hoc iffum , quodfunt , aliorum dicuntur, njel quomodoltbet aliter ad aliud. Cap.dc
Ad aliquid. iE S
Qjf
&
fpecies quantitatis,
eodcm. Concedo etiam,
inferri oppofita rclatiuc cx fc
paruum
&
>'
contra«
eft
Ad aliuddicojquidrclatiuapoflimt prasdicari de codcm,& de fe inuicem , fed non relatiuc oppofira , ita poflunt rclatiuaabfolutc inferri ex fefumptisrefpedu diucrforam;igirur magnumt &/><«rK«w»poirunrinferri abfolutc exfc fumptis rcfpcdu diuerforum,& cx hypothefi funt contra-
quia ncc locM,\t
magis.
cius
:
&
relatiuum ad fcibilc ; ci non rium,fed ignoranti«,ita in ahis.
&
forma ,
eft
;
tia eft
inferioris.
ita
Ad
7*
tali
paruum igiturnon
dicitur relatiuc ad
contrarium;ita intclligit AriftGtcies.Tamen contrarium vni poteft eiTc relatiuum altcri vt /?<<»-
T
XXV.
o
I
iAngentu KeUtionisfttgcnM vnum, D.Aug
lih.C»t»g, t.Xi. PoTph.csp.de Sptfie. Albertus Mag. hiccap.i, Boetius,& SimpIiciusJ&ic DoAor/n i.di/l.jOi
& concrctum non cft in alio
Andteas cum Doftorc hic. Smt.dijput. 47. MetMphfeii.iy. Haitz^odijp.iyMetiiph.feff.ii. Sanch. hic,q.i9. Fonfeca ^.Metttfh.eaf.i 5 .q.6. Mafius hicfeS. i qutfl.i. Ant.
genere ab abftrado. Item , ibidem in quinto di* cuntur magnum,& paruii cftc quancitatcs pcr fe. Contra fccundam rciponfionem probantem m.-ignum,& paruii non efle contraria,prima probatio non videtur valcre.; quia Relationi aliquid eft contrarium , vt dicit Ariftotcles inferii!ks, cap. de Relatione, vt virttu vitio ; &c/cientiA i^nontntia. Secunda probatio non videtur valercquia omnia
quas funt relationes entes
oppofica inferunt contradi(5loria:igitur adilla,
crgo, &c. Probatiofecundspartis minoris,in-
ad qu2 non fequunrur contradjdoria.nonfcquii-
non ens,cft contradi6lio,qus eft relamcdia, qua: vidctur non ens tum, quia intcr contradidoria nihil cft medium , talis relatio
tur alia oppofita. Sedad praEmiilas
,
in quibus eft
refpe6bus ad diuerfa,non fcquunrur contradido-' ria, fed cft
duplum ad crgo duplum,& non
ignorantia Elcnchi
:
vt
eft
hoc,& non duplum ad illud duplum igirur nccaliquaoppofitafequuntur ad ;
;
tales prxmiflas.
Ad primum iftorum potcft dici, quod magnitu-
10.
do fumitur acquiuoce:vt
eft fpecics
quantitatis,
&
Secundo modo dicitur magnHm^Aenominarivca magnitudinc, &fic Ariftotelcs ncgat magnitudinem efle quantitatcm. Ad aliud dico,qued funt quantitates perfe vt
cft paflio.
fccundo modo , id
primo per fe,vt
Ad
eft,
pafliones quantitatis
,
non
fpccies.
aliud dico
,
quod
eiuSjCuiuseftrclariuum
nihil dicitur contrarium ;
c^aia. contraria,Sc
•ppoJitA^in mulcis diftinguuntur
:
reUtine
magnum,autem
qutft.^.
Conimbr. ine»p.6.deR.el»t.q.i,.»rt.x.KoA\\g\iCt
hic »rt.t.in h»nc qutJl.DoH.Kauias in cap.de AdnllquiJ, j.i.
MerinetUs in c.y.Categ.q.i.AaetU j.if. Lcg.ftS.6,
QVod non gcnus
ter cns,
vidctur,enti,
& non enti, non cft
vnum commune vniuocum ,
& aliqua:
;
fed ali-
noti entes;
'
P''"
&
tio
:
&
medium
igitur non eft tum quia illa oppofitio poteft cire in non cnte,vt in fubicfto fed accidens quod eft in non cntc, vt in fubicdto, non poteft cllc ens. Dicitur ad hanc fccundam probationcm , qu6d ha:c opeft
aliquid
inter contradidoria
;
;
:
pofitio tantilm eft in cnte
,
dum quod videtur haberi
vt in fubicdo
,
fccun-
ex Commcntatorc 6,
Metaph.cap.vlt,
Contra, rclatiuum xquiparantis squaliter denominat vtrumque cxrremum,in comparationeadaliud, quod manifeftum eft in propofito; quia «quc cft verum dicere , nonens opponitur en~ ti,
ficut ens opponitur non enti;
rio xqualitcr
ergo
talis rela-
powft eftc yi vtroquc cxtrcmo , vc
infubicdo. A
l.
Argument*
^
f""'"
"*'
,
.
QusftioXXV. Ai
-i
prlnclpale
,
enti fatlonis
,
vniuocum, fcd quaedam
nihilcft
entia naturs, vtpatermtoi
non
&
cnti naturar,
relationcs funt
& filiatio
,
,
qux
eiTent
iufmodi igiturrclationcs funt tantijm entia ralionis. Tum , quia omnis relatio requirit duo
plcxis
quardam vero funt en-
;
tum quia
non haquod fun-
relatio
cxtrema;igitur cuius rclationis cxtrcma
duo
nifi
fccundum rationem
non
funt
tantum ens rationis , talis relatio eft idcntitas , fecundum quod dicitur j.Mct.text.non habcnte com. in littera, cap. dc Eodem, vbi dicitur quod intelledtus in illa relatione vtitur vno vt duobus. ,
,
cft
mum Relationis nis
,
igitur generaliffimum Relatio-
:
hoc ipfum quod
eft
,
ad aliud
habet non
fe
:
ad aliquid prius, nec poftcrius,quia rclatiua funt fimul naturi ; non ad ajqualc , quia fic cftent duo generaliflima. Quod etiam generaliffimum fc habet ad aliud.patct cx ipfo nomine;dicitur cnim ab Ariftotele, hic ;. Met. cont. 20. alibi fajpe , mI aliejuid , non potcft concipi ad aii^uid non eife ad aliud , nifi contradidorium dicatur dc contradi<5lorio, Itcm ad principale, cuiuflibet vniusgeneris, funt tantum dus fpecies primae , fed generaliffimi Relationis , non funt tantum dua primx fpecics igirur gcneraliffimum Relationis non eft vnum. Probatio minoris ; quia fi fic fint A , B
& &
&
;
& & B fibi & tuncambo funtrelatiuasquiparantia: igitur & rclatiua
:
aut igitur refertur
A
fibi
,
,
:
omniainferiora,& itarelatiuum fuppofitionis, fupcrpofitionis erunt inalioGencre gcneraliffimo aut A refcrrur ad B , econuerso , & fi hoc;igitur fpecics corum rcferuntur ad inuicem, quia per Ariftotelem in 4. Topicorum,cap. i .& 9. cap. 10. inde. Si genw ad genm , jpecies ad
&
&
:
&
fpeciem
,
&
&
fimiliter in
/e^uitur prepofitum
,
tit ,feejuitur relatiue
cft ris
fecundo , fiad propofitum
ad reUtiue oppofitum antecedenoppofitum confequentis
:
& non
intelligendum , nifi de confcqucntia fuperioad inferius fi autetn A , B refcrantur fibi
&
:
mutuo
;
igitur
pofitionis
,
&
omnia rclatiua funt relatiuafupfupcrpofitionis
;
igitur rclatiua
«quiparantia: erunt in alio Gcnere generaliffimo. Auttcrtio, quod A rcferturad aIiud,&non
&
qu6d
&
lalis rclatio eft
media inter con-
tradi6toria,inteIIigendacft ratione intentionum:
&
tunc cilm concluditur conclufio , fit failacia Accidentis ; quia mcdium fumitur extranec in ,
hoc
fcilicet
quod eft medium
,
ejje
in-
cxcmplo :ens,8c non ens, non rcfcruntur pcr fe ad inuicem,& inter iftaabfolute nihil eft mcdium , fed ifta inquan-
tum
Iftud patet in
contradi£koria,referuntur,&
fic
intcrillacft
contradi(5tiomedia,ficut inter fimilia
cft fimili-
tudo media,& intcr quzcunquc rclatiua cft rclatio mcdia. Ad aliam probationem concedo , quod illa rclatio potcft eflcin nonente , vt in fubicfto, ficuC in cntc:non cns tainen in quantum eft iubie-
&
illius relationis
,
eft
talis rclatio potcft efte
ens rationis
,
& ita ta-
&
Ad fccundam principale , nego fnaiorem , concedo , quod relatio dicitur ens rationis,vcl quia vtrumqucextrcmum,vel alterumeft folum* modo
ens rationis
funt duol,
nem
,vt
eft
;
vel quia extrcma eius
fecundum
nifi
in idcntitatc.
vtriufque rationis
fic
non
Poteft
probari
:
tamen maioC
Non omni
enti
vniuocum , nec ctiam omni cnti naturae cftaliquid vniuocum igitur multomagis , nec aliquid erit vniuocum enti , & nori aliquid
eft
;
enti
,
fi illis
fiue enti naturac
,
&
enti rationis
;
quia
qua: magis videntur conuenire, nihil eft
vniuocum , ncc illis quac minus. Etadhancprobationem ,fecundiim quod eft pro fecunda rationc , dicendum , qu6d confcquentia non valct, nec eft ibi locus ^ maiorij quia non omnia cntia naturae plus conucniunt in aliquo vniuoco nis
,
nifi forte in
,
quim
ens naturae
,&
ens ratio-
Sed quia de oppofitionc
,
qua: eft inter ens>
& non ens eft abiolutc vcrum dicere quod cft cns & non ens quia aliter eftct medium intcr ens,& non ens & quiaeftin non cntc- fimplici,
>
,
;
nullo igitur iftorum
Relationis
ncm
eft
vnum
dicitur de
;
quia fecundiim
omnibus
,
quac
& quia omnes eundem modum denominandi
ratio cft habitudo vnius ad aliud
relationes habent
vnam ratio-
fuis inferioribus ,
1
pluribus diaisdeeisarquiuoce, i-
J"»
K««.
>
,
licet aliquid fit
quatuor dato,erit hoc genus vnum. Ad oppofitum eft Atiftoteles. Dicendum, quod gencraliffimum in generc
'
rationis confideratio-
vtrumque eft ajqui primum cura fuo correlatiuo; quia funt fimul natura igitur erunt quatuor primac fpecics vnius gencris. Aut quarto A refcrtur fibi,& B alij.vcl B fibi, & A alij,& vtroque modo erunt trcs prime fpecies huius generis;quia illud aliud ad quod refertur A,veIB,eftxqucpri-
mum cum fuo corrclatiuo
.
ens rationis.
, vt in fubiedo , idei non videtur ponenda in genere Relationis > cum eni fccundijm fe>diuidatur in decem Gencra generaliffima;quia etiam
;
1
,
ftum
ad B , vt ad C , B rcfertur ad aliud , non ad A, vt ad D, & tunc fequitur quod C, & D non funt priores,nec pofteriores, quam A, & B quia ;
CtntlHft.
&
tio,fciIicet
ter contradiSloria,
iftud ineft
:
-
ficut
prsmiffis
,
decom-
vt
,
de quolibct fubiefto vcrum cft prardicatum affirmari, vcl negari,& non cft mcdiumt dc incomplcxis etiam fic altcrum illorum dicitut dc quolibct, non cft medium ; fcd alia propofi* :
fe haberc
,
5.
fubfunt intentioni contradiftionis
Item, ad principale, AdalKjnidfHnt, fecundilim Ariftotelem hic in littera,quorum cfTe eft ad aliud
omnibus , qua funt ad aliquid per fc primo modo igitur pcr naturam alicuius vniuGci eis illud non cft nifi generalifli-
r
codem modadenominant fub-
ftantiam,funt vnius gcncris.
bet verius circ,quam fubicdum, fupcr datur,& multac relationes fundantur fupcr res rationis , vtrelatio Generis ad Spcciem,&c. hu-
exiftente
Probatur,
tia rationis.
1.
vt accidentia,quia
Ad primum argumentum. Ad minorem dico, ^ 4 quud nulla relatio eft non ens,cum probatur op- Ad»rium$pofitum de contradiftione. Ad primam proba- '*• tionem cum dicitur , quod inter contradidoria non cft medium , intelligendum cft de his , quae
intclledu
y
^57
fubftantiam, vidclicet in comparatione ad aliud;
tcr
tionis,
Xix
&
quod
vninocum cnti naturat , & enti rahoc eft enti,quod eft in rationc, vt fcienvirtuti eft aliquid vniuocum tamcn entf,
eft
:
cx foIa*confidcratione rationis
,
& cnti
vniuocum;quia tunc habcrent oppofitioncm,quia omnia vniuocc contenta fub aliquo codcm.vt fpecics,differunrdifferentii$ naturac, nihil vidctur
contrariis,
& ita non pollimt talia entia
applicari cuilibet cnti naturjr,
quod
cft
rationis
falfam,
idco videtur dicendum ad duas primas ratio* €.
ncs aliter.
Ad primam concedo , qu6d contradiftio intcr ens, 8c mn ens, cft non ens fimpliciter „fed non cf^ ipecies in gcncre Relationis.
AliAfclutu * f^ttntM»
'5
fnmti/mUt.
Ad
Super Pr^Edicamenta
158 vA
Ad fecundam fimiliter concedo maiorem , dicendo ad minorem , quod nulla relatio rationis, gencrc Rclationis,nec identitas,nec
cft (pecies in
relationes fundatae fuper intentiones fecundas:
cct habcat
iftis ,
Contta.
v"*
tjfeeft
liidi i
adaliud fe habere hjec ,
cft
vera notificatio
relatiuorujfecundum Ariftotelem hic in litera ifta ineft contradidorio , quia hoc ipfum quod eft,eft eidem ; quia contradidorium contradidorio :
idcm hoc ipfum quodcft ,
eft
derelatiuis intentionalibus
,
&
eidem idem
,
& fic
& confimilibus
,
vt
gcnus hoc ipfum quod cft, cft fpeciei genus,quod de omnibus oftenditur per hoc,quia in definitionibus eoruni ponendafunt fua correlatiua,vt manifeftcdicit Porphyrius dc Genere &c Specic,cap. de Specic. Quod non oporteret,nifi dcpenderent ad inuicem cirentialiter ; omnia igitur pradida funt vere relatiua:igitur & form2,{ccundum quas dicuntur talia,funt verc reIationes:quod negatum cft. Item , iila in nullo alio genere videntur efle,
I
^
&
inconueniens videgenere Rclationis, turconccdere illa elTc innullo gcnere. Item, Ci contradidio inter ens,& non ens,non fitin gcnereRelationis,quzro de alia contra didione,qua: cft inter alia extrema,vtrum illafit in gencte Relationis fi fic , contradidbio non ineft omnibus vniuocc,quod eftinconucnies,cum contradidionis vniucrfalirer fumptse.aflignetur eadc :
definitio
,
in
Pofteriorum,text.5.fciIicct,C<>«-
i.
tradiElio eft oppojitio fiiCi
,
cuitu non eft mediumjecundttm
autcm contradidio
inter alia extrcma,non fit
illo cap. inferiiis, Gluoties
oHtemfilet oppo-
genus in fpccies imo fequitiu- maius inconueniens , quod oppofitio inconucnicnter ponatur in definitione contradidiionis in primoPoftcrioru, quiaoppoficiofumcies oppofitionis, ficut
pta fccundum
illa
:
fignificatione.fecundum
quam
conuenit concradidioni,aut eftidecontradidioni,aut fuperius e
AcfimtioneyCHiMnoneftmediumftcundMmfi\ fi fuperius, fequituraliud inconuenicnsjquiaoppofitio fecundilm illum
modum accipiendi per fe dc-
j
terminata,ad contradidion em
,
non habet
i
alia inferiora k contradi£bione
,
nifi alias fpecies
oppofitionis
,
fcd
aliae
funt entes
&
non ens tunc aliquid erit ti,& non enti:quod negatum cft.
Sthttitats.
-
:
,
&
fub fe
contradi-
vniuocum cn-
Ad primum
iftorum,poteftdici,quodveranotificatio ReIatiuotu,quam ponit Ariftoteles,nuIli illorum conuenit;quia nuUius eorum eftc cft ad aliud fc habete, aliud cnitn eft difFerentia entis,& dicitur tantum in comparatione ad ^«/,non cnim dicitur aliquidaliud a no ente;nunc pr£di(5fca,vel
corum correlatiua funt non entia,fimplicitcr loqucHdo,& ideo nullius illorum efle eft ad aliud fe habere.nifi forte fecundiim rationem,ficutifta,& faa.
corrclatiua funt entia.Et
{kotij erte eft ad aliud
«d
contradidoriii
fc
fi
arguatur,contradi-
fecunddm rationem,fcrIicct haberciigitur ad aliud fe ha-
recundu^«/i,& fimpliciter.Quod dicitur,qu6d in definitionibus iftorum ponuntur
bercjcft fallacia
fua corfelatiua;dico,qu6d nullum iftorum habet
veram definicioucm exprimeiitcm quid cft res,li-
quodnon
noh :
funt in genere Relationis
eft inconiift-
><'
aliquo Gcncre tamen debeant poni
eflc in fi
cius aflimilantur^ficut forte
maximc ponenda
,
quia plus Specicbu*
;
omnia
intentionalia
&
funt in genere per redudionem, hoc in illo, cuius fpecicbus maxime affimilantur in modo prsdicandi.
Ad tertium concedo , quod oppofitio non fit vniuoca conttadidioni , & contrarietati. Ciim aflumitur k Boetio, ifta
quatuor
'
*
^
'
quod diuifio
eft diuifio
,
oppofitionis in generis in fpccies , hoc
poteft intelligi^fnfw, id eft
gcneralis, quia di-
,
uifum fccundum aliquem modum pr«dicatur de diuidente, & ideo per hoc diftinguitur hjcc diuifio a diuifione totius in partcs. Vcl fic, quod illud fic intelligatur , pro aliquibus diuidentibus, non pro omnibus.quia contrarietas, & oppoficio relaciua funt fpecies oppofitionis.fumptz fecun-
diim vnamfignificationem , fecundiim quam eft genus intermedium in genere Relacionis , licct contradidlio
non
fit
fpecies eius
vt
,
fic
fumicur.
Pcr hoc ad illud delibro Pofteriorum,dico,qu6d definitio contradidionis eft bene afliignata , cju6doppofitiofecundiim illam fignificatioiiem, iecundum quam conucnit contradidioni , non
&
omnino idem
eft
fubiedfcijvcl vt
qui diuidit oppofitioncm in has quatuor fpe-
illa
in genere per rcdudfcionem
ftum eftjquia eft per fe habitudo verc duorura en-
»>';
eorum fimplid-
definitio
generaliflimo, vt Specics
tam
non erit vniuocum contra-
iit
dico,
concedere
coatrarietas eft in gencre Relationis, vt manife-
.tium in
7'
,
inferms
didioni,&c6trarictati:quod videturcontraBoc-
,
nicns
in gcncreRelationiSjita&nulIacontradicfcio :Sc
tiumjigituroppofitio
licct
Ad fecundum
jidaUtjuld/unt ,(}uorHm hocip/um
nifi in
quxratio
ter,non tamen eft definiiio fimplicitcr.
nequc alia confimiles. OHeSims.
rationcm cxprimcntem quid dicJtur
per nomen,vel illud,qu6d intellcdfcus concipitdc
,
illa,
illi,fed
fuperius
:
quam
contradidio, vel
elt
ad hoc, qu6d relatio
his fequitur
qu6d oppoficio
,
,
non
;
auia,
entis.vt
termini,quorumvtrumque opor-
teret elfe ens,
pca
& habet aliud
\idelicet priuatiuam oppofttionem
dicitur de contrarietatc
fitione vniuocc,
in ,
elTet ens.
Ex
vno fenfu fum-
& rclatiua oppo-
& in alio fenfu dicitur
vniuocc dc confradi(Sfcione,& priuatiua oppofitionc.
Ad
tertium dicitur, quod gcneraliffimum Rc-
lationis
non
cft
ad ali^uid , nec aliquid quod eft fed ipfum generaliffimum
in illo genere per fe
;
&
habicudo vnius ad aliud , ita omnia, quae funt in generc Relationis. Ad illam probationem in contrarium , dicitur , qu6d illa definicio non dacur de relacione, fed de rclatiuis. Similiter, hoc nomen adalicjuid, cft
cft
concreciuc didfcum a relatione
tio
,
nifi fic intelligatur,
,
ad ali^uid,
& non id eft
,
rela-
habi-
tudo ad aliquid. Per hoc fimiliter ad quartam rationem principalem, qu6d prima: fpecies relationis non referuntur ad inuicem fibi , nec alij; fed funt principia referendi, ficut
& omnia alia,
quae fuae in genere Relationis.
Contra iftas duas refponfiones , ex his fequiqu6d neutra definitio, quam ponit Ariftoteles, cflet eorum, quas funt in genere Relationis,
-
'
tur,
oiiedio/u
nec etiam aliqua proprietas , quam ipfe affignat, ita omnis determinatio Ariftotelis eflet impertinens ad genus relationis.Confequencia prima patet , inducendo in fingulis proprietatibus} quas ponit Ariftoteles , quarum nuUa conuenit
&
relationibus
Item pofiti
;
;
fed relatiuis.
oppoficum non eft principium fui opigitur forma abfoluta non eft principium ,
fecundum quod
comparatum ad huiufmodi formajigicurnon eft abfoluta in fe, igitur eft ad aliud. Icem, concefTo co , quod dicitur , npn vicatur difficuitas aliquid dicitur
aliud:fed relatio eft
argu
'
^
Qu^ftioXXV. argutnentorum principalium ; quia figcncraliffimum in abftrado fit Rclatio , aliquid fecundum eam dicitur relatiue ad aliud.Probatio huius,tum quiafecundum Qualitatem , fecund^m quod c(l generalifllmumdicitur^iM/; cap. de Qualitate igitur
mum dum
,
,
fccundiim Ariflot.
,
quia Hc notificat qualitatemj
fccundum Relationcm , vt cft gcneraliflidicunmr aliqua rcUtiua; tum quia fccun-
rclationes inferiores in gcnere Relationis,
dicuntur aliqua relatiua
:
omne autcm inhzrens
pcrfeprim6 cuiiibet Spccici vniuocc, inhzrct pcrnaturam generis,& itageneri primo igitur ;
&cundum
generalifllmum dicitur aliquid relati-
Ex hoc arguo aut relatiuum didum fecundura formam generalifnmi,dicitur ad aliquid,fecundum aliam formara , aut eandcm fl eandem, igitur relatiuum acquiparantiat igitur& relatio
uc.
:
:
:
ifla cfl relatio a:quiparanti3s
igitur
:
& omnes infecundum
fcriores rclationcs. Si dicatur ad aliud
&
aliam formam:igitur illi alij correfpondet alia forma, fecundum quam dicitur reiatiuc ad iflud, illa eft
xquc prim^ cum Rclationc, quae cft gcne-
raliflimum
,
quia relatiuura illud
mum cum illo 10.
igitur
i
dux
asquc pri-
cft
,
relationes generalif-
fimx aequc primae. Similiter manet difKcultas quartat quia
fi
primae fpecies fint relationes
fint relationes xquiparantiae
rationis;
quaero an
,
& ita omucs
,
rela-
Aut
tioncs inferiores erunt tales relationes.
A
principium referendi aiiquid didlum fccundum ipfum,ad aliquid denominatum A, B, ita erunt A, B, relationes fuppofitionis, fupereft
&
&
pofitionis
&
A
principium refcrcndi denominatum ab eo , ad aliquid denominatum ab B eft principium refef lia forma , vt A , C , :
aut
cft
&
rendi adaliquid, fecundum
tunc crunt
uerfitas critin
numcro
Ad primum
,
princi-
& econuerso, nulla direlationum, & relati-
quod
ens quod eft natum ea reci-
eft circa
& tgmm funt contraria imme-
diata circa corpus animalis : fed
non circafanita»
ccm, vei a:gritudincm , nec enim fanicas «grirudo eft acgra, vel fana,
,
nequc
Ad aiias racioncs dicitur quod ncquc fecundum gcneraliflimum reiationis aliquid rcfcrtur: ,
nequc fecundum eius primas
mod6 fecundum eius
fpecies
,
&
,
Ad
fe-
,
quid refcrtur. Igiturfecundum gcnus,&c.con» ceditur fecundilm ipfum genus , vt eft in infcrioribus
non
,
Contra
in fc.
in 4. Topic, cap. 4.
fi
iilud
Specics
fccundum
Arift.
ad aiiquid
fit
,
&
Genus erit ad aliquid :igitur fi fpccics fitprincipium refcrendi ad aliquid , & gcnus erit principium rcferendi ad aliquid. Item incumpoflibilia includuntur, quod gencraiiflimum fit rciatio, fiiic habitudo ad aliud & quod informando fub,
fe habcns ad aliud. Item probatio fecunda non foiuitur, quia fccun-
ie
dum
Species
omnes
fpcciaiiflimas aiiquid refcr-
fecundum aiiquod vniuocum illa funt gcnera infima intermedia fed fecundum omnia cnr : igirur
;
aiiquid refertnr
illa
cum
eis
,
:
igitur pcr aliquod
quod genus vniuocum
eft
vniuo-
fuperius eis,
& ita fcmpcr afccndendo ad generaiiflimum,tandem oportet
eft
aiiudafuis inferioribus
non vniuocum
&
,
pcr cpnfcquens
iiiis.
Ad fccundam
iftarum rationum dicerctur,
ens,nifi in fuis inferioribus.
poteft concipi ab intellcdu
Contra hoc,faltcm ,
relationcm infor-
generaliflimi Reiationis,nec alicuius fpecierum,
mare fubftantiam , non concipiendo aiiquam
qucd denominatiuc dicitur ab ca. Similiter dc proprictatibus, nec tamcn fcquitur vlterius , quod determinatio Arift. nullo modo fic
feriorem reiationem informare fubftatiam ; quia poteft prius concipi ab intellcftu , non concipiendo poftcrius , ita conccduntur oppofica, fciiicec ipfum informare fubftanriam , & camen non elTe rciaciuum reiarum pcr ipfum , quod eft
conueniens generaliflimo Rclatipnis, quia rcla-
omnia entia, eft debiiiflimum ens , cum duorum , & ita rninime eft cognofcibilis in fe , nofcibiiior autcm cft fccundum quod informat ea , quorum eft habitudo: & ad determinandum dc rclatione , conuenicns
tio intcr fit
fola habitudo
fuit dctcrminare
dc
eorum cognitione, proprietatcs eorum tionis
:
relatiuis
,
quia fi reiatiui fe
fiue
,
efle eft
ad aliud
fe
&
impoflibile.
Ad
ccrtiam igicur rafionem principalem di-
quo ad
nere. Confimiiitcr
habere,
,
, relaciuum didtum a gcner»denominaciu^ dicicur relaciuc , fcd non adaliquid reiatum fecundum aliain formamge"
liflimo
ncre.
Contra hoc,
mam
proprictatibus.
rantix
&
aliam rationem dico,
qu6d comparatio,&
&
non funt oppofita,nifi circa idem , ideo abfolucio circa formam, comparatio circa fubiedium informatum forma , non funt op-
abfolutio,
t
qu6d
relatio
non eft
relacio
,
(ic
principium referen-
fecundumeandcm
for-
&
rela-
igicuc eft reiacio aequiparantia:
,
tiuum aenominatum ab ea relatiuum aequipariora
,
,
& ita omnes relaciones & rclatiua infc,
crunc acquiparancix
,
quod cft inconuc-
nicns.
&
pofita. Aiiter poteft dici
fi
di ad aiiquid reiacum
ad proprietatcs fi rclatiua dicantur ad conuertentiam , relatio cft forma , fecundum quam aiiqua dicuntur ad conucrtenciam , fic de ca;teris
Ad
j ,
cum cx
fecundum habct ad aliud.Confimiliter quo forma
in-
ccndum , quod generaliflimumin gcnere Rela- _^ j cionis,eft principium rcferendi ad aliud,fed non tif»y. ad aiiud relaciuum, («rundum aiiam formam ge-
poflit habcri cognitio rela-
|)roportionaiiter relatio eft
quam hoc fic
pra^fertira
;
fiuc definitione
'*•
quod gencraiifHmum non informat fubftantiam, nifi in fuis inferioribus , quianon informat fui>* ftantiam,nifi inquantum eft ens , noncftautcm
non eft
led eius
'
cundam priuspofitam contra hoc conceditur, quod fccundillm omnes relationes inferiorcs,ali-
conccdi
illadefinitio
'
fed folum-
fpecies inferiores.
dum quod habct eiTe in infcrioribus,quia fic nec
aut
iftorum dici poteft
confequens primum
vcrum
;
pere , ficut/4»«»f,
A eft
;
norum. $»lHtienti.
cns
abiblutum, immcdiata circa
Si dicatur
efie contrairia
conccdcre, quod fccundiim gcneraliflimum aiiquid Fefertur,ncc folummodo fecun-
tres prima: fpecies
,
abfoiuta, nec comparata.
& comparatum
eandem formam ,.&
pium referendi adaliquid didum ab alia forma, & B fimiliter , & tunc crunt quatuor prim^: fpecies , & rniuerfalitcr cum omni rclationi correfpondeat correlatiuum
159
forma comparata , nec abfolura , quia enim eft forms^, fecundum quamaliquid diciturcompa> ratum alteri ; ide6 nec eft nata dici abfoluca , nec comparata ; ficucnec abfolutio fibioppofita cft
Ad
dicendum, qu6d lelaciuum aequipa, quia propric fumptum, aliquid rclatum ad aliud» leCuudum eandem iftud
ranciae eft cft
zquiuocum
formam
»„'j^
«
Super Pr^dicamenta
i6o fonnam
fpccie
,
aquaimponitur vnum nomen,
quod de vtroque extrcmo relationis talisdicitur,
squipfirantiae
relatiuum
;
ali'
quid, definitio afignata efi,aut nimis difficile,mt impojitbile efi joluere : quoniam
fubftantin eorum qu/t funt ad aUquid dicitur. Si fiutem non fufficienter,
jtulla,
fed funt ad aliquid quibtu hoc ipfum eft quodammodo fe habere effe ad altquid ,
,
enim relatiuum relatiui primo rnodo fumpta efl:
dicitur
fed relatio
,
eorum qud funt dd
ergo fufficienter
1$"/
&
tcjuale , & huiufmodi. cuiufmodi funt Jimile , Tranfumptiuc dicitur rclatiuum ajquiparantiae omnc illud , quod eodem nominc dcnominat vtrunqueextrcmum , licct illud nomen non imponatur ab vna forma fpccie , & hoc fecundo modo , concedo Relationem,qux eft generahlfiinum.efllc rclationem squiparar ti£E,& rclatiuum
fortaffe aliquid centra ifia diceretur,(Jrc,
Capeoci.
ipccics huiufmodi generis,
Contra, quocunquc
modo generaliffimum
relatio xquiparantia:, fcquitur relationes
modo
jnferiores elte illo
conueniens
modi
cum
,
tales
paternitas
,
,
quod videtur in-
fihatio
relationes fuperpofitionis,'-,
&
&
,
*An fecmda,
huiuf-
,
nienter data,
qufa
omnis
rclatiu inferior eft acquiparantiac
id eft,
,
Albertus Magn./iif cap.i. Ruuius f.4.»» c»p.dt Ad »liqulJ. Conimb. inexpUn, huitucap.(^deindeq.i.art.^ 'Rodri-
gucs in hanc quAft. DeHoris art. 9. Curfus Carincl. q. i. de relat. Aucifa qutfl. 19 Log. feli. 3. Mcrincrus in cap, de Adaliquid, dijp,i.q.^.&. communitcr Logici hie.
principium refcrendi ad aliquid didum fecuneandem formam generc, vbi ctiam vtrum-
(slum
que extremum eodem nomine gencris nominatur, HcctnonquaeHbet fitptincipium rcfercndi
ad ah'quid fecundumeandem formam fpecicmcc vbi vtrunque nominatur nomine fpeciei.Dicitur ejiim pater
fecundum formam
fui generis rela-
tiuum relatiui , etfi non dicatur fccundum propriam formam patris , quia fecundum propriam
formam '4'
patris dicitur pater.
Ad
:
non conuenit
igitur
&
parantia?, nifi
dhim
fumendo fecundo modo
,
ficut di-
eft prius.
Et
fortc quxratur diuifio huius generis,
fi
quod cft B,quomodo eius primac fpecies fc habcr. Potcft concedi, quod rcferantur mutuo inter fe, vt
vnum
i\
& & vlterius poteft concedi,qu6d fpecies eo-
a(5liuam,
u.im
rum
:
relatiuum fecundum potcntiam rcliquitm fecundum potentiam paffifit
referantur inter
fe,
vt pater,& calefadiuum,
quac funt fpccies primi gencris ad filium,& cale--
faftibil6,qu2 funt fpccies fecundi,& proportio-
diccndum de relationibus corrc-
nabiliter eft
fpondentibus.
Ex his
,
qualiter rclationes relatio-
„js fe habeant ad genus Relationis:& iuxta hoc,
qnia
fi eilet relationis eire ad aliud fe habere,hoc pcraliamrelationem illius; igitur alterius efte ertet ad aliud fe habere pari ratione , & fic in infinituni, qiwrum femper pofterior eilctrelatio ,
Item,
quod
fe
cft
aut
eft
formae relationis in
5
ftotelcm 6. Metaph. text.4.& indc;nullius igitur cft notificatio illa, quod cft inconueniens.
Item , generaliffimum eft praedicabile de quahoc non poteft eile,nifi fecun-
dum quod
illa autem fecundum quod fi-
fignificatur in fingulari
notificatio datur de aliquo
gnificatur in plurali
igitur
;
,
:
non de ipfo gcnera-
liffimo.
Item haec notificatio non videtur conuenire omnibus quac funt in generc Relationis , multa enim dicuntur ad aliud , quorum eilc ellentialc non eft ad aliud fe habere eflentialitcr. Ad oppo-
•jn
hoc libro
nem
,
;
in quas diuiditur inferius
& quomodo
fecundum Relatio-
vt eft generaliffimum , aliquid refertur j
&
ad quae refcratur , quod ab eodcm denominatiuc dicitur;
&quomodo
Arift.
conucnicns , quae
acquiuoce dicimtur aliqua relatiua squiparantiae; qualitcrdeterminatio
&
fit
iblac rclationes fint in
eft
de rclatiuis
hoc genere, vt
,
cum
fpccies
;
&
quomodo huius Gencris funt t.intum duae primae S^ccies, &e, quae patent infpicicnti.
/
eft Ariftotelcs.
Dicitur ad quafftioncm
,
quod
duplicia funt
l.
qux^dam fccundum <^ & alia fecun- Anfirrel». dum dict. Prima notificatio Ariftotelis datur de "'«"'» '^"/'''* ' relatiuis fecundum dici , fcilicet , AdaliqHid di- v "v r*"' relatiua,
,
cuntur ciuxcunejue hoc tpjum
,
^
libet fui fpecie;fed
cuntur, vel quoModoltbet aliter ad aliud.
quatuor
^
,
habet ad
illa
S<**"**'
inconueniens.
illa definitio
quomodo entia rationis funt in genere & quomodo ijlud fit intelligendum , inter conrradiftaria non cile medium,& quomodo oppofitio fe ,
r,
Argumentm
cllet
fitum
patcnt tot
'
generaliffimorelationis. Probatio antecedcntis; froparte nt-
quod pcr aigumentum prascedcns cft improbatum ; aut fubicdi in fe,quod cft falfum etiatii, quia cius clle non cll ad aliud fe haberc , quia ipfum fecundum fe eft rcs alterius gencris,& ablolutium aut fubicd:i informati tali forma , & tunc eft cntis per accidcns , quod cft inconucnicns,quia cius non eft definitio, fecundiim Ari-
latiuum fupcrpofitionis,5c fuppofitionis, dicitur fupcrpofitionis:fed ad relatiuum fuppofitionis jion fcquitur ex hoc, ipfum cftc rclatiuum xcjui-
•
quia illanulli in gcncrc
fecundum eandem formam:puta, fit A, hoc quod cft relatio ^equiparantiac B, hoc quod eft relatio tuperpofitionis, & fuppofitio» nis 8>c relatiuum dcnominatum a B,quod eft rc;
^'
;
relatioius conuenit
pripris
;
' f ^ptlogrn
QVod non videtur
tfuartam rationem principalem concedo, quod tam A, quam B eft principium referendi ad aliquid di(5tum
*
notlficatio relattHorum >
quam ponit Arinoteles,fit conue-
fuppofitio-
nullomodo fint relationes acquiparantix; non denominant vtrunquc cxtremum aliquo codcm nomine. Ad hoc dici poteft , quod pis
Qjr^STio XXVI.
fit
omnes
notificatio
,
,
e^uodjunt
quam magis approbat
,
,
aitorum at- j^„
Secunda
fcilicet
,
Ad
aliquidjiim , quorum hoc ipjum ejfeejlad aUudfe ha-
iecundom ejje, Contra hanc diftindioncm , aut diuifio datur
bere,A.Ataz dc relatiuis
per oppofita, aut non igitur relatiua
;
fi
fecundum
non , non valet fi fic, non funt rclatiua ;
dici,
fccundum 1!;^. igiturnon funrrelatiua, igitur remale diuiduntur in illa. Similiter fi fint oppofita , fcquitur quod rclatiua fecundum ejfi non funt rclatiua fccundum<^
prxci
jijj^
QuJEftio recundum di&itaillanon rclatiua, quim nigtum diflumal-
prxcifionCf (eqaitur,qu6(i rclatiua ci
t
Alnt tantutn
Tciius efTcnt
bum
rccundum
album. Item
c(l
(lonis conucrtitur
<^iVi ,
alterum
,
cum
mcmbrum diui-
diuifotidem enim
c(l
ho-
mo abfolute, & homo rccundumcire. fubftantiis
,
tum quia
;
modo funt ad
quae nullo
cundum
Arii^otelcm
uenicnti;
tum quia fccundum
competit
aliquid, fe-
qui hochabet proincon-
,
citurrelatiuc zd di/ciplinatktn
ratione albedo ad album
dc
,
fubiedum
accidentia ad
illa
i\\zir\t dtfciplin*
di-
quiaeius: &pari
»
pari ratione
omnia
quia eorum dicuntur;
,
, & mitiiit , Notandum , qn6d illa: non infunt per fc rclationibus, ncque fortc rclatiuis, fcd tantammodo rationc eorum , in quibus per fe fundatur rclatio, vnde quae fundatur in formis fufcipientibus ma-
& minus.vcl conrrarictatcm
magis,
& minus, & contrarium
d6m aliqua,quz
fufcipiunt
illa
,
duz
,
,
,
dicuntur a relationibus
,
qusdam
funt relatiua
fecundum dici vt qux funt in aliis Generibus,& /ecundum aliquam habitudinem dicuntur ad alia; illa tamcn , fimpliciter loquendo,non funt ;
HtUtiM» relatiua. Sed verc relatiuorum qua:dam dicuntuc ^uid»m di- rccundum fuam propriam formam ad aliud vc , funtitr »d quae funt primo, propric relatiua ; alia funt veMliud
&
ficun'
miniis;
fimilitu-
illa
tate, decontrarictate propric didla.
partcm
;
fecun-
dofundatur:& hoc,loqucndodeprima proprie-
niotus in gencrc Relationis
quod rclatiuanullomodo I. Conclupo. diuiduntur in relatiua fecundum effe , & relatiua fecundum dici quia fumcndo mcmbra przcise, rclatiuum fccundum dici non cfl magis relatiEntU mHm uum , quam homo mortuus efl homo. Fortc tartlMtlu» ftmcn entia (ic diuiduntur, qu6d quzdam funt retMndum dici, latiua fecundum ejfi vt iila quae denominatiuc ttli» ficun,
eft
magis,&
in quibus
concludi cfTc in gencrc Rclationis. igitur
recipit
& albedo,
,
funt in quarta SpccicQualita-
tis,non fufcipit contrarium.ncc
quia nec
Tum quia
{i
pct fc inefTent rclationibus, poffct cfTc
quifitio partis poft
gencrc rclationis,
quia poflet efTcacalicuius
formzin
& talis acquifitio eft motus,fc-
cundijmCommetariosfuper tertioPhyficorum, texc. com. o. fed Confequens eft inconueniens, fcilicct motunn efTc pec fcin gencre Rclationis, i
quiacftcotraAriftotelcmin j. Phyficorii:tii quia in forma relationis elfet fufciperc magi$,& minus , relatiuum didum fecundum magis , pcr fe refcrretur ad duo , fcilicet ad aliquid didum fecundum minus , fecundum eandcm forniam , przter hoc , ad illud ad quod tale rclatiuum ab-
fi
&
foIutcdicitur.Vcrbi gratia,fimilius diccrctur pcr fe,ad mitinifimle,
fuum pofitiuum
& prztcr hoc,ad illud.ad
rcfertur
,
fciliccty*w«/r
;
quod
fcd con-
ttitm pTOprtX
rc relatiua
,
& non dicuutur fccundum propriam
ftrmM,
formam ad
alia: vt funt relatiua fccundiinigc-
fequens videtur inconuenicns, quia coritra Atiftotelcm j. Mctaph.tcx.com. iz.qui habct pro in-
fe rclatiua,red non primo: fecundumformam fui genc-
conucnienti,qu6d ide bis cefccatur,id cft,ad duo. Propter hoc videtur dicenduni,qu6d illz pro-
^ut.-
d»m ftcundU
nus.llla
foTm»m fui
& dicuntur ad
gtnirit.
ris
:
cnim funt per alia
vt Cifciemiafn per fe rclatiuum
cft illud
quod
cfl cius fpecies
fignificationem
non
etlc
impoQibire
fecundum illam
relatiuum, quia tunc
& fpecies non effent in eodemgenerc:fed
genus,
non
,
,
,
primo rclatiuum , quia non fccundum illud ,quod fuf)eraddit fuo generi & ideodicitur ad corrclatiuum generis , fecundijm ipfum cfl
:
genus.
Dicendum-igitur
X. Conclufio.
,
quod fecunda
notificatio
Arif^otelis efl coliucniens derclatiuis;quiain-
inquantum funt
dicat rationem eorum,
Ai
I*
princ.
Ad primum quod de
illa
igitur
notificatio
relatiuis di£bis
illa definiat,
au6loritas Ariftotelis in contrarium
dicendum cft.conccdendo, non daturde rclatione,fed
,
Videnlur nutem ad ali^uidjimul ejfe nafU' ra,S>lc.
denominatiue ab eajquare aute
fubicdi abfolutc.ncque totiusaggrcgati.fcdfocmq,vt informat fubiedu,eo modo quo fignilica-
pernomen concretum diduiTiageneraliflirelationis ita quod ly , t/;,non dicatpartem :
Cap. eotlcm.
QjfJESTlO
& non relationes,& eocum proprie-
tionis abfolutCjVt fignificatur in abftra£bo:neque
mo
,
minare de relatiuis antc illam partcm,vbi incipit improbare primam notificationem relatiuorum, fed ad minus nullum relatiuum dicitur proprie contrarium ci cuius eftrelatiuum, iicct accidat aliquid idem vni efle relatiuum,&aIijcontrarium, \tfiieittia comtzvmtit ignorattti* , Sc ad illam non rcfcrcur, fcd idfcibile.
didium eft in przcedenti quaeftionc. Ad aliam dico,qu6d illa notificatio non eft rcla-
tur
&m»gu,^
quia.nihil minus ,»crividetur fccundiim propriam opinioncm detcr- dit relMiuu.
tates ponat,
Ad,
Sufclpir*
eentr»rium, prietates pcr accidcns infunt rclatiuis,nec obftat
rclatiua:
vtpatebit refpondendo ad rationes.
4-
Sott.
rccipiunt hacc;
quia in quafundatur: fimilitudoautem quz
illz
Dicendum
,
fecundum albedinem
ficut fimilitudo
exilla igitur notificationenullumeorumpotcft
3-
dumijft.
i6i
reciptre cotttrariaticfufciperemMgu
gis,
Itcm,illanotificatio,qusponiturrelatiuorura
fecundum dici , nuUa c(l
XXVII.
XXVII.
Vtrum Kelatluajintjimulnatura. Boetius, Simplicius,Porphyrias , Ammonius>n CommentMTto huiut e»p.A.Dtoa.findteii cum DoA. frf.Vcrfotius tTMcl.i.tn Log.Petri Hijp.di RtUt.propr.Conimbi.in
mtnt»r. tixttn huius ca p.dt
Com-
Ad 4tli^MiJ. V^odtigtiez
hie
h»nc ^««yf.Mciincrus d^ut.i.de Relat. judji.^. Aucifa ft*fi. $feS.%.
art.i.in
I
quod^gnificatur.fcdmodum. Ad tcrtiam,didlum cftprius, quare relatiua zquiparantis dcfiniantur in plurali conuenientius.quam in fingulari cum huiufmodi fic illud,
cap.dcSpccie, Gcnus refertur ad Spccicm,
ArgumtmtH
& e conucrfo;fed hzc non funt fimul natura;quia
propartt iM-
quod
illud eft prius natura,^
cius,
Adi.
;
hic defihicur
,
ficut patet
ex pixcedenti
quxftiotne,
Ad^.
QV6d non videtuti quia lecundum Porphyr. huiufmodi cft gcnus;l)uia genus tenct confequentia , non h
fiftendi confequentia:
Ad quartam dicendum,qu&d
conaegcnercRe-
illaratio
nitomnibusefrentiaIiter,quz funt in
denominatiuc didaa rclationibus Ci autem fint qux dicantur ad aliud, & non habenc hanc cationem, non funt rclatiua, nifi fccun-
lationis.vt
^ fpccie ad
&
conuerfo : igitur,&c. Confimiliterpoteft argui fer^ in omnibus in-
:
tcntionibus relatiuis ad inuicem,vt dc prima fub-
ftantia,& fccundadc vniuerfali,&particulari.
dtim quid.
Item fecundum Porphyrium cap.de Differcn-
Dcprima proprietate,& fecunda, quzfunc Scoti eper.
quo non conuertitur lub-
Tom.
I.
tia
,
Socratti fentK difficrt a/iputr»
>
Ccd differcntia
L
cft
g»iitta.
Super Pr^dicamenta
162
&
.«l^ *ft quaedam rclatio. igitut Socrates fcncx, Socrates pucr, refcruntut ad inuicem : fed harc non (uni fimulnatura. Itapotcft argui de omnibus
quz non
funt eadem , fcd ordinaia ad inuiccm, quoad iftas tehtioncs,differemU, & diuerfitM. ltcm,fcibile,S>cfi:itntU refcruntur ad inuicem,&
non funt
fimul natura, quia deftrudo fcibili , dc-
& non c conuerfo.
ftruitnr fcicntia,
fenfit,Scfinfibili, vt
Similitcr de
arguit Ariftotelcs hic in litcra;
vcl caufa
,
mum,deftrufto
:
fenfibili
,
ctfi fit
igitur a ,
deftruitur fenfus
,
fed
c conucrfo, quia fenfus deftruitur, deftrudbo
animali, fcd deftrudo animah',
poflimt enim
non oportet
fen-
manere adhuc,
(ibile deftrui
:
cx quibus
animal , quia funt naturaliter prio-
eft
illa
ra animali. Iftomodocontingic
argueredeom-
nibus rclatiuis fecundum tertium modum , qui ponitur in j. Mctaph.contcxt. zo, fcilicet quae xcferutur,vt menfura,S)C menfiirabile,8c c conuerfo. Item, pater dicitut rclatiuc ad fih'um, 8c patec
nullam mutation.cm fieri cirea idem fubie,
noii eftein fubie^o
go
,
nifi
fubiedlum mutetur:
cr-
impoffibile cft paternitatcm prius cxiftentem
jn ifto,poftca non efte in ifto,propter iftam folara
defttudtionem fihj;igituc dcftrufto filio,mancbit iftc pater, ficut prius. Tum quia pater dicitur eo, quod genuit impoffibilc autem eft eum, qui gc:
nuit,
non genuifte;quia omnis
'de prasterito
eft necefta;ia
:
propofitio vera
igitur impoffibile
eum, qui aliquando eft pater , poftea non cfte patrem. neceflario igitur patcr manct etiam dc-
)eft
ftrutftofilio.
Item prius, inquantum prius, refcrturad poinquantum pofterius, &caufa inquanlum caufa rcfertur ad caufatumjfed prius in-
fterius,
quantum riori
,
omnia
ptius
,
non eft fimul natura cum poftcigitur nequc , cum caufato
neque caufa
:
relatiua funt fimul natura.
fecundum genus,funt per fc reeorum per fe intelledu funt eorurn gcnera,fccundHra quae referuntur, & non habent Itera, rclatiua
latiua;quia, in
alia corrclatiua,qua corrclatiua gcncris
; fed correlatiuu gencris cft fimul natara cii gencre , quod eft prius naturalirer fpecic:igitur,& illud corrcla-
tiuum
]Relaliu»qut
Ad rationes cem ,
&
,
inccntio
,
fed
,
cft
prius natnraliter fpccic, igitur,
&c.
cidcm rationc,& cconuerfo,illud priusifto,cum mutu6 dcpendcat, & ica idcm,refpc£lu eiufdcra, cflct prius,& poftcrius , quod eft inconucnicns. Ad quxftioncm diccndura, qu6d illa relatiua, qnai mutu6 pcr fc rcfcruntur,ita qu6d vnius efle
&
fit ad aliud fc haberc , c conuerfo , funt firaul natura, proptcr rationcm Ariftotclis, quia pofito vno ponitur rcliquura, e conuerfo ; dcftru-
&
&o vno deftrajtur reliquum
&
,
& c conuerfo.
Si
^'^ i-ftinct
:
prius eft eo,
inquantum cxiftit,
cui attribuitur intentio fpeciei
:
& inter illa,qux
fubfunt , cft confcqucntia non mutua , fed inter intentiones cft confequentia mutua;de illis pnim (equituiyfigenfu efi,Species eJi,Sc e conuerfo.Subieda autem harum intcntionum funt relatiua per accidens
:
huiufraodi rclatiua
non oportet fimul
effe natura.
Ad
fecundam. Socratcs puer ,
& Socrates fc-
^d
1,,
quia in telatiuis eft ali-
quid nominatum eodem nominc vnde haic per fe extrcma (uni, differens , differens , & illa func :
&
fimul natura.
Cum
enim Socrates
diffcrens k Socrate fcne diftierens
;
cft
pucr
,
eft
& Socrate eft fcncx, eft
Socrate pucro
\.
;
quia vtrunque
eft fi-
no vtrunque fit fimul. Ad tertiam,illa ratio verum concludit dcrela- Ai j, tiuis, quae non dependent ad fe rautuo. Ad quartam dico ,qu6d lic^t fola fubftantia Ai\, patris poffit mancre dcftrufto filio tamcn patec non poteft manere. Cum probatur oppofitum, Ad primam probationcm dico , quod pater non refcrtur ad hunc filium , nifi per accidens ad filium autem perfe;& idc6 deftru^lo hdc filio, dummod6 maneat alius fiIius,poteft & pater manere; quia non oportct relatiuum efle fimul naraul diftierens ab alio
,
licct
:
:
tura
cum
Ad eft
fno correlatiuo per accidens. aliam probatioricm dico , quod poffibilc
formam rcalem
inefle fubiedlo, vel
non
inefle
mutatione fubie£ki in fe,quia quod ineft fubiedo tantum in coraparationcad aliud,poteft illi non inefle, tantum altero tranfmutato. Ad tertiara probationem , fi conccdatur aliquando patrem non poflc non efle patrera , concedendum eft aliquando filium non pofle non efle filiura ; quia ficut de co , qui genuit, femper fine
eft
verum
dicerc, quodgcnuit
itadeeoquod
:
fcmper verum eft dicere , qu6d geniper conferus eft, licet non fempcr exiftat: pater. quens fcmper manet filius,ficut Scd fi dicatur,patreexiftente,& nullo exiften-
gcnitus
Ad oppofitum eft Ariftotcles, Item , omnia rclatiua dicunturadconuertcntiam.per ipfum in tertia proprietate,id cft,fccundura mutu^m dependcntiam; igitur neutrum cft prius altero;quia qua ratione hoc cflet prius illo,
in-
fcd quod fubeft innon inquantum ci attribuitur
funt fimul natura
tentioni generis illa
primam dicendum , quod
ad
extremum
dum paternitatis. Sed impoffibilc vidctur formam talem prius exiftentem in fubicdo poftca
fimul nntu-
non ad fcientiam,
cundum
xquiparanriar, vtrunque per fc
manere , ad quem
jut,
dicitur ad fcibilc,fed fcibile
&o ifto fiho, le eft
J)eSeru.
Scicntia
;
poteft alius filius
atciiles
quas
& mcnfurabile,adinuicem.
feruntur, vtmenfura
cnim per fe
,
nex, funt rclatiua pcr accidens
poteftpaterdicijtum quia deftrudo fiIio,poffibi-
4'
na-
non fccundura fuas forraas dicuntur adinuicera , & non mutuo dependent , quorura vnum fecundum fuam propriam formam dependent ad aliud , & reliquum c conucrfo , fccundum fuani formam non dependcnt ad ipfum, cuiufmodi funt qus retura. Pcr accidcns relatiua funt
manere deftrudio filio ; igitur non func {imal natura. ProBatio minoris,tum quiadeftrupoteft.
Ctnclufi*
pcr fe Relatlus ptr
tentiones Generis,& Specici,rcferuntur ad inui-
non
fnfarte af-
non
finc firaul
in anima , vc primo ad vlti-
fenfibili, deftruitur
corporCjVt in fubicdio
in principio
ffmMtu».
vcl
,
qu6d
nifi quia fcientia ad ipfura, feAriftotelemj. Mctaph. cap, deAdaliquid.text.com.io.
eft Jn
5-
relatiua rautu6,non oportet
corpus animalis, licet non cmrftti , vt genus in genere Subftant\z, vel vt in gcnerc Quantitatis; quia dcftrudo corporc animalis, dcftruitur fcnfus ; quia fcnfus
quia dcftruilo
Jtr£umenta
taracn fint rclatiua pcr accidens
eft,
&
&
rc qui eftfilius,
verum
& filius non eft
;
dillm adiacens
,
eft dicerc,
quod patcr
cft,
quia «j^ quando prasdicat fecunpraedicat efle exiftere , fecundijm
Boetium.Igitur non funt fimulnatura. Dici poteft , quod relatiua func fimul naturafecundura illud clle quod eft eis proprium inquantum func relatiua ; fed illud non cft eflc exiftcre , quia hoc ,
accidit eis
inquantum refcruntur
relatiuum potcft
fic cfle,
non
,
& ideo vnum
cxiftente alio
:
de ha:c confequentia non tenet,Paier eft,hoc exiftit
:
igiturfilitu eft, fciliccc exiftit
:
vncft,
licet reneat
fumcndo
XXVIII.
Qu^ftio fumeado ejfe,
vt
proprium patris, inquantum
eft
refcrtur,& confimilccfTe eft
& ita intclligcnda
filij ,
confcqucntia Ariftotelis, qui probat relatiua
fimul elTcnaturi.
Ad quintam
r.
Ai
j.
dico,
qu6d ifta; intention«,^ri;#/,
fccundi libri Topicor.cont.t^Sf j.etgo fi in definitione vnius oppofiti ,ponereturalterum ,duo oppofita prxdicarcntuc de eodem ,quodeftinconueniens. Minor patet in illo cap. ^ltMies nutemfolet opponi, in Poftprxdicam. vbi Ariftotclcs
& pofienM,8c c*uptyS>c effieStm, rcfcruntur ad inui-
fcnumerat
cem,&
oppofitionem &exemplificat , vt duplum,dimidium, dans infelIigi,qu6dhoc fequiturin omnibus relaciuis. Si dicatur,maiorem cfle veram tan-
funt fimul natura^fed
Contra hoc,quod
quantnm
eft
no
fimul
res
qu^
igitur prius,
; (i
prius, refertur ad pofterius
tum pofterius
,
Tubfiftiit.
cum pofteriore,in-
poftcrius , eft poftcrius
inquantum
8c ita eftct fimul
inquan^
,
cum poftcriori,
inquantum prius , circt pofterius fed hoc eft inconuenicns , loquendo de intentionibus, quia praedicatur oppofiium de oppofito. Ad hoc potcftdici ,qu6d maior propofitio eft vcra fumendo/tmul codem modo,quorumuntur/>n'M,& fofierim; fic non eft in propofito , q\3iipriitt,8ipoprius
,
j
fumunturproipfisintentionibus, &cfimul fumitur pro fimultate naturx. Vcl alitcr,qu5d
fieriutt
fumuntur fccundum rcm ,fimul autem, fecundum rationcm.Sed tunc vidctur fc?|ui,qu6d relatio prioris
& pofterioris
fit
tantuhi
ecundum rationcm , fi extrema fint tantum fecundum rationem. Ad fcxtam diccndum , qu6d illa ratio concludit vcrum dc corrclatiuis gcncrum ad qux di-
vnam
fpecierVi oppofitionis,
rclatiuam
:
tum
in aliis oppofitis ^ relatiuis
contrit,contra-
:
ria,& contradidoriafunt relatiue oppofita qoia contrariu dicitur contrario contrarium : igitur fi ;
vnumcontrarium no
dcfiniatur pcraltcrum.non
omne relatiuii definietur per fuum correlatiuum. Item
omnu differentiafecundumjpeciem efi confccundum Ariftotelcm in 10. Mctaph.
,
trarietoi
,
com.
text.
&
I}.
14. fedrelatiueoppofitadifFc-
cuncfpecie;igicurfuncconcraria:fi vnaficvera de
concrariis,& de relaciue oppofitis erit vera.
Item, idem fignificac
pri$u, Sc fofierius
Aif>
i6j
nomcn,&
dcfinitio
,
pex
Ariftotelemin^.Mecaph. ccxt.iS. fednomcnrclatiui,non f^gnificac fuum correlaiiuum; quiji tunc cftcc nugatio exprimendo vnum cumalio. igitur nec in definitionedebet poni reliquum.
cuntur aliquaalia relatiuc fecundum gcnus , in-* cer illa cnim non eft dependcntia mutuaper lc.
Itcm,aliqua cft bona dcfinitio relaiiui,vbi non ponitur fuum correlatiuum,vt hxc,Species efi,
Ex hk ergo
ri
,
non femper oportetrelatiuum dcfinifuum correlatiuum. Irem, omnes rationes fafbac ad^praecedentem quacftioncm, quz probant vnum rclaiiuum pollc efle fine altero, probant vnum non ciredcfinienuc: igitur
manifejium
eft
quodfi quis /ili-
,
quid eorum, quxfuntad aliquid, diffimt} fciet,(^ illud ad quoddicitur diffnitefciturus eft
quoniam eorum
:
ejfe, cj^ua
funt
sd aliquidi&cc. Cap. codcm.
Qv^sTio Vtrum
per
dum per alterum
XXVIII. fmm
Item Ariftotelcs hic efl
vnum
loei,
Alber-
uum
Anton. Andreas, Tarcar. di
to altcro:igitur
Rei/it. diffieult. 1
.
Conimbr.
&
S.tUt.e*p.-j .Xnciii dt
videtur; quia
omnc poncndnm
vel diffcrentia, refpcftu dcfiniti latiui definiti
,
:
fed refpc^flu re-
nullo.iftorum modorura fe habec
fuum correlatinum crgo,&c. Minor patct, quo^ ad duo prima membra , pcr argumentum ad op;
pofitum,ad prxccdcntera qua:ftioi)cm.
Item,omnis nici
:
fed
terius
aliud tur,
;
vnum
rclatiuum non
quia rclatiui
autem
eftc cft
cft
de cffentia
ad aliud
fe
al-
habere;
dicit diuerfitatem eflcntialcm
:
igi-
&c.
ad aliud
:
contradi^orij,
non debet poni aIterum:ergo nec
in aliis oppofitis.Conlcqucntia patct,quia ad cu-
dcfinitionem non pertinec confcquens , nec antecedens; tum quia quaslibct pars definirionis
quo &:definitum
pra:-
dicatur, pcr Ariftotcletn in confidcrationc tertia Scoti oper. Tom.
f.
nifi
co-
fcd quodlibet
vnum
rclati-
vnum
neccilari6 eft
poncnduni
(e
efTentiale relati-
habcrc definitio autcm indicac
3Ctnclufti.
:
dchabere ad aliud , quod non potcft,nifi in ca ponatur cofrelatiuum ipfius definiti ; igitur , &c. Iftud autcm verum eft, non cantum de relatiuis niutu6 dependentibus,fcd de quibtifcunque,quaE cflentialiter depcndcnt ad betindicarc
fuum
efte fe
ponenda funt in eorum defininon muru6 fc definiunc nifi qu« mutu6 adinuiccm per fedcpendcnc,quod non eft veilla alia
tionc, fcd
rum de tertio
,
relatiuis
peraccidens, nequc.de relatiuis menfurabilc, vc menfura,
&
modo relatis,
fccundijmgcnus. Ad primam. rationcm , maior eft vera Je dcfi» 4. nitione,quaB dacur tantiimod6 per efrentialia,cu- Ai I. frint. iufmodi eft definitio fubftantix^vel ad minus abfoluti , non refpeftiui. Quia cnim refpcdiua cf* fentialiter mutu6 dependent,ide6 mutu6 fe definiunc
relatiuis
licec
,
neutrum
fit
pcius altero.
Ad fecundam, nuuor eft vera tantum
iiis
potcftpraidicari dceo, de
,
prt fartl nffirm»tiua.
effe cflentialc definiti;igicur definitio relatiui
nequedc
Item, in definitionc vnius oppofiti, non dcbet poni alterum : relatiua funt oppofita ; ergo, &c. Probatio maioris tum quia ad omniaoppofita fcquuntur contradiftoria,&: in dcfinition? vniu5
;
Hoc potcft concedi, kjuia efte
alia,qu6d
definitio iodicat eflcntiam defi-
impofTibile
in definitione altcrius.
ReUti$ne qutft.vitima,
v^in definitione,eft prius, & notius,& genus,
,
quod
1. Ar^umiitt»
cognofci per fuam definirionem,nifi cogni-
ui, eft
/"^ V6d non
dicit
definitioncm; igiturimpoffibilecft
tus cap.9. Porphyr. cmp.dt Spteit.DoCtot t.d.^o.qut/l.i. ia exptfit. ttxtiu hie, pcftem qutfl. j. Curfus Carmcl. jMf/I. vltim» dt Re/«t.Rodriguez hie »rt. 5 .Meihierus de
gttM.
illud,
incomplexum cognofcitur , cum cognofcatur per fuam
definitc
Aciftoteles ^.T«^.r<(^.i..Auerroes intxpof.huitu
prtpmrtt ni-
cnim definiturper
relatiuum definitc cognofci
gnofcatur alterum
correlatiuum.
1.
nihil
ideo necefii eff in vtrorttmijue ratienihtu vtrififue vti.
in definitione 'Xfnins relatitti ne-
ceffariumjit ponere
ArgHwent*
:
quoporeft cfre. Ad oppofiium Porphyrius in c. dc Specie, drcit,qu6d gcnus dicitur ad fpccicm,& e conuerfo: fine
nitione di
non
,
quz
datur fincaddicamentp
eft dcfinicio rclatiui,
cidencis
;
,
de defi- Aix, cuiufmo-
ncqufc alicuius ac-
tamcn in dcfinitipDibus aliquorum
L
z
acci
.
Super PrsEdicamenta
i64
accidentium, tantim addftur fiibiedium , prater dcfiniti; in definitionibus rclatiuoruin
cflemiam
fubiedura, &f otrelatiuum & hoc quia relaciuum ad plura dependet, quamaliud accidcns,
cft
;
quod dicitur abfolute.
^d tertiam
& conirariis
,
poteft ncgari maior
tranfumptiue didis
pppofitis;quia in his
oppofttum
'
de rclatiuis,
,
&
,
priuatiuc
rnnibus poflibile eft
vnum
definjri peraltcrum.
Ad primam probatwncm gumenti non
valet. Patet in aliis,ad
fubftantiam
,
Ad cuiw definitionem non pertinet con/e^juens,
,
necantecedm, veraeft, perioris
confequentia npn iita
,
nifi
& inferioris in
,
& telatiua
doriorum, non
:
de confcqucntia fu-
eodem gencre ,
eft intcr
contradidorie oppo-
fuperius in gcncread alterum
relatiuUjficut non pttter, non eft Mjperius T»ndcfinifionit to
do
mo-
tjuo tft in
dtpnitiom,
ad fih'um.
Ad aliam probationem poteft dici , quod omnis pars dcfinitionis,eo modo quo ponitur in definitione
,
poteft pracdicari de definjto
prAdicatur
vnum Tclatiue pppoiitum non
de
tionc fui correlatiui in
definito.
qiialis
quia ncgutio ex partc contradi-
cft
redo ,
,
&
ita
ponitur in definifecundijm quod ci
opponitur, fed in obliquo, vt huiw , vel huic Sc fic de co prxdicatur , licct enim pater non fit fi:
eft tamcn filij. Potcft etiam negari minor, , quia non omnia relatiua funt rclatiue oppoCra,
lius
fcd tantummodo.fi
ambo oppofitomodofuman-
tur rcfpedu ciufdem.
Ad quartam,maior eft ftantise,qu^ datur
vera de definitione fub-
tantum percfrcntialia.Contra,
faltem
fi rclatiuum dcfiniatur per correlatiuum, oportct correlatiuu faltem cftc dc intclledlu rclatiui;quia nihil dcfinirur per aliquod.finc quo po-
tcftcomplete
confcqucs eft falfum, quia pati rationc, daretur fuum correlatiuum intelligi , quando cxprimcretur cum eo,& tunc effct nugatio,quia idem bis diccretur.Dicitur,qu64 rciatiuum quando exprimitur cum fuo correlati-
non
eft
dandum
idemyl^«»/fc4«,id eft,dari in-
telligi ,per ipfa relatiua relat^
feparata,& per ipfa y nita cum fuis correIatiuis,& per hoc docet vita-
renugatioaem in aliis. Contr^,quxro dc nomineimpofito vnirelariuo,fi dat intclligi aliud correlatiuum , aut hoc jcft
ex jmpofitionc
fcquitur
,
qu6d non
aut k natura
;
fiuc fic,fiue fic,
ipfum fumptum abfolute, & iunftum alij corrclatiuo, quoad alterum iftorum , nec etiam erit variatio ad ipfum effedkum , quin atqualitcr femper detur correlatiuum
fit
vclnonjncque ex parte cius, qnod quoniam fempcradeius
hoc , quod correlatiuum exprcftumjvelnon cxprcfTum per propriam vocem, datur intelligi per hoc relatiuum, & illa diuerfitas eft
valdc accidentalis relatiuis.
Ad fecundum patet, quia per hanc voccm impofitam relatiuo,nuIlo modo datur intelligi cor,
fcd per ipfum
Contra hoc,quicquid eft fignii figni,cft fignum fed ha:c vox impofita huic relatiuo , cft fignum huius relatiui, & hoc relatiuu eft fignum correlatiui , igitur hacc vox impofita huic rclatiuo,eft fignii fui corrclatiui liccc nii immcdiatum, Ad hoc dicitur,qu6d maior eft vera,quicquid cft fignum figni , cft fignum fignati , ita quoc^ fignum intermedium non varietur in cemparatione ad ptimum fignum , & vltimum fignatum, quod non accidit in propofito quiacxtraneum iignati
:
,
rclatiuOjinquantum dat intelligcre fuum correlatiuii fignificari per hac vocem,& e conuerfo, Adquintum dicitux, quod eiufdem poirunt cflemulta pcrfe rclatiua,& fccundiim hoc poteft elfc alia definitio conucniens, vbi ponitur vnum eorrelatiuum, quamuis non ponaturreliquum. cft
Q^ iE
S
gwW/.j.Dodor
cam ; fed circa hanc variatio,quin hoc rclatiuam vni-
formiter fignificctur , fiuc exprimatur aliud
quod
non crgo nec :
XXIX.
o
'j.Mitaph.iiutft.y.i^i.d.Z.^utft.vnic.^
Lichctus /uper locum DoB. i» 3 cit.Sc ihidem Tartar. ^fufer hoc cnp.dub. 3 Baflblis 5 Metafh. qutR. 1 X. Vafq. tom.^.in j .f/tr.qudft.$i .art. t Aluar. ibid. dif. 45.Suarcz di^.
1 .
,
.
,
ca 5 .Metafh.caf. 1 .quift. i .feB. 3 Mol ina I .farte qutft. i 0rt, 3. Caict. cum D. Thom.^^riJ.Fcrrar. lib. 1. contr» .
Cimw.Soncinnas
^.Met»fh.quiLft.ix.fart.i.'Yo\tx..qutft.
X.huitu Prtdicamenti , Ruuius hic qutft.t. Capreol. i .
chcz Ub.%.qu4ift.i^.CMiias CitmcWz.diJf.ij^Log.q.-j.^,^, lAct'm.di!p.%.dt Ad»lifuid.q.i.Kodiig\icz hic srt.i.
QV6dnon videtur,
quiaAriftotcles /. Me, cont. lo.habct pro
taph.cap.de Relatione incotiuenicnti
,
qu6d idem bis dicatur , id eft, re-
feraturad duo cortclatiua.^ Item, fialiquodrclatiuumfit A,pofletrefcrri ad duo per fe , fcilicet ab B , C. fcquitur qu6d
idem eft
poflic fimul efle,
falfum
:
erit variatio
,
cum
quoad hoc,
aliud relatiuum detur intelligi.
Ad primum
iftorum dicitur , quod vox impofita ad fignificandum vnum relatiuum , nulio modo eft fignum altcrius , neque a natura,ncquc ad placitum; fed quia relatiuum, quod per ipfam ifignificatur.non poteft intclligi finc fuo correlatiuo, ideoopottct intellcdo ifto cotrelatiuo.
tcft
&
non
cfle.
Confequens
igitur aritccedens. Probatio confe-
C. non rcfcruntur
fiuc
I
D. i:\iom. i.f»r.qutfi.l^.*rt,^.^ )di/f.i.qutft.i.tirt.^.^
quentiaj
,
T
Vtrum idemfojSitferJe referriaddiuerja.
caufam,non eo
cui
preflum.
relatiuom fignificatur per eft
,
tur,intclligitur aliud correlatiuum
&
intelligi.
7.
hxc vox imponi, quandoque cxprcirum per ipfam vocem, quandoquc non cxrclatiuum
variatio circa
Itcm , correlatiuum non datur intelligi per hanc voccm fui correlatiui , nifi per hoc , qu64
e.
,
fola yatiatio cft ex
intelligi; fcd
Ho, non amplius intclligitur pcr ipfum , licct delur intclligi , quando non cxprimitur,qaod vidctur Ariftotcles innuere,vbi dicit, quod inrclati-r iiis
corrclatiuo
fignificaturpcrvc-ccm,
;
:
licet
&
vocem cxprimitur , etiam quando non cxprimitur , fcd non quia hasc vox aliquo modo fic fignum illius:vnde concedo ex parte vocis fignifi^antis , nullam accidcre variationem expreftb
intellcftum oportct correlatiuum intclligi fed
maioris , forma ar-
non qualitas , & ad definitionem hominis non pertinet non qualitas ; ergo non fubftantia noh valet, nequc illa regula fumpta.fci-
requitur
per hanc voecm, corrclatiuum eiufdem f ntenigi, quod fit , quando aliud corrclatiuum , pcr aliam
&
quia illa duo correlatiua eius , vt B, fibi inuiccm;igitur vnum pocfle iinc altero , vt B poterit efle , C nou exi,
B exiftente , non cft A. crgo idem, vt xpn eflc. ftente: fed
eft
A.
C
non
exiftente
A.poterit fimul cfle
,
&
Item , rclatiui cffc cft ad aliud fe habere : ki. ad duo non eft eadem habitudo ergo efle vnum :
vnius relatiui
non
eft fe
nullum vnum rclatiuum
habere ad duo
:
ergo
«flentialitcr per fc rc-
ferturadduo. Itcro>
I.
Argumenta /'«/''"''«
g»ttua.
»«-
QujEftio Itcm
, fi
fic
ciufdcm rcUtiui poffcnt
,
cfTe
dux
& ita idem reiatiuum (imul poHct cflc cognitum & incognitum quod vidcturindefiiiicioncs
:
,
conuenicut
,
cum
,
vnius incomplexi
Itt
tantijm
Ad oppoHtum Omnisfpecies relatiui dicitur ,
ArgHmtnt» ad illud, ad pr»f»rte »ffirm*tiHa,
quod fuum gcnus,pcr Ariftotclcm 4. Topicorum cap. .& i.& prxtct hoc,potc(l habere iuum correlatiuum, aliud k corrclatiuo fui generis; igitur rcfcrtur ad duo perfc ad corrclatiuum cnim gencris , rcfertut per fe,quia ad quodcunque cflentialitcr depcndet gcnus,& fpecies. Iccm, Species rcfercur ad Genus , & ad Indiuii
:
conuerfo.Primo autcmcorrelatiuo non cxiftentc reliquo quod per fc , fed non prim6 cft eius
fimpliciter refertur.
correIatiuum,exiftente,
fe rcfert
,
Ad idud dici
quod idem primo non refcrtur ad duo id eft , fecundum propriam fuam rationcm.quia tunc non cflet vnuni eflentialicer, poteft,
,
mcn
vna
ratio in contrarium
;
pcr fc ta-
duo non omnino fedquorum vnum includit alterum aliquo modo, ficut probant rationes ad oppofitum; quia aliquid fccundiim prcpriam formam poteft diciadvnum, & fecundum formam fui generis ad aliud , ad quod non dicitur primo ; quia non fccundum cius propriam rationcm , fccundum poteft aliquod rcferri ad
diocrfa,
,
liccc
per
fe,
quia fecundum genusquodcftde eius pcc fein-
I.
princ.
tcUcau. Adargumentap.itet ferc. Ad primum Ariftotcles habct pro inconuenienti,qu6AaIiquid pri-
duo ficut ad intclligcntem , & fccundum quod ibi loquitur , vel
mo refcratur ad intelligibile
,
,
duo omnino diucrfa,cuiurmodi func aliqua duo. Ad aliud dico,qu6d B,& C exiftentibus duobusad quxrcfertur A perfc,veInon eftpoflibile vnum itlorum efte altero non cxiftentc, ficut fortc ad
Ait.
,
li
vnum
cftc,
mi
ad
includac alterum ; vcl cire
vtriufque
correlatini
alterius , quod non primo.
Ady
AdA-
,
cum
;
fcd
non
cfte eius
cft eius
fequitur eius
tantum ad eftc fui
non
ftat
non
pet fc cottelatiaum
,
;
quia
illa,
quz
eft eius
u
»0rm»ti-
Ud.
,
,
vel
rcliquo
non exiftcntc , licct quandoquc
fit'^/
,
fc
,
quia pofitio per
non oportet primum cf, & non primi,
fc corrclatiui
non includit pofitionem reliqni. Ad aliud dico qu6d fimilius ,
ad minus fimile,&
rcfcrtur
primi Adj.
omne magis,ad minus,fecun-
dum illam formam, fed
pcr
ic,
& non ptimo, re& correlati-
fcrtur ad corrclatiuum lui poficiui
,
uoruni cius alcerum, vt minuifimilt includit reliquum, vifimiUy^ct Ariftocclcm 1. Topicorum c. 29. in fine,§iit,odficundHm magUt vtlminn» inefi,^ fimpliciter ineil.
Contraquxdam
fuppofitain hac quxftionc.
enim quod nihil fic pcr fc prim6 rclaciuum ad aliud , fecundum illud , quod fuperaddit Vidct-ur
quia nulla differentia in gcncrcRclatio, ficut ncc in aliis generibus prxdicatur Genus de aliqua difFercntia per fe;igigeneri
,
nis, cft per fc relatio
tur nulla differentia in gcncrc Relationis
nondicitiir,
nifi
,
dici-
quia relaciuum per fc a relacionc perfe; igicurnec
tur ad per fe relaciuum
:
fpccialia relaciua, per difFcrcnciasproprias,qu.-is
fuperaddunc gencri,& icanon primo, fedomnia
fecundumgenus. Ad hoc poteft dici , concedendo , qu6d nulla difFcrentia.per fe fit relatio ; tamcn Specics conper fc relatio
& ita
ftituta pcr difFcrentiam
efle
denominatiue didura a fpccic , porcft refcrri ad aliquid proprie rclatiuum prim6 , licet nullum denominatiuc didlum ^ difFcrcntia fit talc. Notandum pro qtia:ftionc przcedenti , qu6d
fed
fccundiim ratio-
ncm fui gcncris.cft pars dcfinitionis,qu? cft eius,
4.
relaciuuai
pri-
Ad tertium dico, quod ad duq omnino diucrfa,noneft eadem habitudo a^que prim6 ,Iicet pollet cftc ad duo includcntia fe ad vnum pcirao, ad reliquum per fe,etfi non prim6. Ad quarcum pacet , quia non habet duas definitiones fecundum propriam rationcm,fcd vnam talcm , & aliam fccundum rationcm fui geiieris: & fortc non funt fimpliciter dicenda dus^definitiones
Ai i.propMr-
vt gcnus, includit cor-
eife
&c.
quam diftinguicur ab aliis fpccicbus
/Ji
,
&
igitur,
non refertur ficut probat
3-
&itanon prim6ad vtramquer&illorum
catur;
corrclatiuorum alcerura
guerc de omni rclatiuo , didlo fecundum magis, minus,qu6dTnagis refertur ad minuSj& c coiiuerfb , & prarter hoc ad illud,ad quod relaciuum
lc
,
quodmanifcfte dicitur in^.Topicorum cap.4.& indc,7. Confiderationc,de Kclatiucoppoiitis. Ad aliud dicendum , qu6d Speciesprim6re- Adx. fertur ad Genus , fcd pcr tationcm fui Gcneris, quod cft Vniucrfalc, rcfertut ad Indiuidua, ficuc omne vniuerfale dicicur ad illa, de quibus prxdi-
ipfum includit, vel aIiquidincIudit,quod ad ipfum dcpendct. Vndc nunquam primuin potcft
j
Itcm, fimilius pcr
md duo beni mpunfttft.
:
ad minus fimi-
nes
Jdem primo
rclatiuum fecundi cx qao vidctar fequi , qu6d correlatiuum primum Gcneris , fic fuperius ad correlatiuum Spccici.ficut Gcnus ad Spccicm,
przter hoc refertur ad illud , ad quod fimile abfblute refcrtur. igitur ad diio. Ita contingit ar-
rius cap.de Specic,trcs,vclduaseiusdefinicio-
5-
ica qu6d fi ad rclatiuum ex vna parte fequatur rclatiuumad corrclatiuumprimi, fcquiturcor-
primum alccrius , vt vniucrfale & ita non potcft ctle non cxiftcntc rcliquo correlatiuo per fe. Vniuerfalitct autem primum corrclatiuum ad non primum fcd pcr fc, vel depcndet,
dua: igituradduo,aliternonafligDiretPorphy-
Ctncluf».
i6j
&
vna cognitio. 1.
XXIX.
fecundum propriam rationC fuam. luxca hocpatet ad quintamrationcm prxcedecis quzftionis. Ad primam rationem in oppofitum concedendum eft Speciem relatiui,referri ad corrclatiuum fiii Generis, fed non prim6, neque ctiam cft corrclatiuum Generis diucrfum fimplicitcr ^primo
,
eft
ficuc in definitione vnius pcr fe rclatiui
,
,
debcc
poni altcrum, itain definitione rcIationis,a qua dicitur illud rclatiuum, debet poni alia rclatio fibi corrcfpondcns, vcl relatiuum didum ab alia rcIatione,vt in definitionc patcrnitaris debct po-
&
habitudo ad aliud impofllbile eft concipcre HahilMde »d »UudninP»' habicudincm fine tcrmino, ad qucm eft:& omnc teft coneifi illud oportct poni in definitionc , fine quo dcfi- fnt ttrmint. :
nitum non poteft concipi,quia definitio exprimic complctum intclledlum definiti: ctgoin dcfinitionc relationis oportct terminum ad qucm cft, poni:inagis camcn videcur rclationcm» vtfiliMtiew^w»,poncndam cflc in dcfinitione relationis,vc paternitMu,C[i}im ie\iti\ium,vi filii*t:qaiifitiM cft
fimul naturacum patre, &^
quia fccundum Ariftotclem 1. Topicor. cap. 20. indc. In relatiuis cft confcquentia in fe ipfo, Sceti oper. Tem. l.
poftcrius paternitate, fcd nullumpoftctius vidc-
&
:
fcc?
qutftione prtctdtHii,
ni filiatio, vel filius, quia rclatio cft cflentialitcr
fortc in eo includitur,
corrclatiuo Speciei
6. Nctabile pra
tur
poncndum
in dcfinicionc ptioris,
L
3
Sed
&
Super Pr^dicamenta
i66 %•
Scd ad
non eft po-
iftud poflct dici,qu6d pater
ftertus paternitare,
pofterioritate oppofita
fimulrati,qiix eft in relatiuis. Sicut
& non funt
latiua fimul funt,
nitas fimul funt
;
,
illa rc-
patcr,& patcr-
ita
licct^4ffrwV
enim
illi
fit
prius patre,
&
quia fimplicius,& formale quod cft pofterius aliquo oppofito modo ifti prioritati , nihil prohiber poni in dcfinitionc prioris ; hoc modo, fe:
cundum hoc eftet dicendum,qu6d fjcatfilim
,
correlatiuum,
connenicntius ponitur in definitione
quam relatio, vtfiliatio-y
xchtionis, yt patermtatia,
quia correlatiuum {mmediate fignificat termi-
num
habitudinis.
Contra
iftud ,e(T€ntia rclationis eft abfoluta
in fuo gencre
:
tum quia quodlibet
videtur c(Ic
abfolutum in fuo genere , quia quodlibet in fuo gcnerc habet modum ^»/^, modus ejuid c^ niodus abfoluii tu-.n quia omnc ens , aut eft abfolutum ,aut comparatum, illjcenim vidcntur efte diff^ercntiac immediatc diuidcntcs^w, fecundum qued delccndit in Pra:dicamenta deccm,fcd rclatjo non eft comparata,quia nonrefertur. Igi-
&
:
tur
cft abfoliita,
igicur ad nihil aliud in fuo ge-
nere dcpender. Confimilitcr arguituir de relariuis,quia cflenformalitcr & ita rc& cirentia relatiui efTct abfolu-
tia relatiui eft ^ relatione
latio ta
abfoluta,
fit
fi
,
crgo non dcpendet ad aiiquid in fuo genere; non debet definiri per aliud. Itcm, fi rclatio dependct ad aliud,vt ad relati-
quorum neutrum definitur.fine termino. Ad aliud dico , quod non omnis icrminus pendentiae
quando
,
eft
de-
pofterius eocuiuseft ,pr£cipui
eft
mutua dependentia ,
ficu{ cft relati-
uis per fc.
Notandum,qu6d
folutio illius quacftionis,ve-
ra eft de rclatiuis 2quiparanti^,quando definiuntur in fingulari.quia corum cife cft ad aliud fe hadcfinitio cnim dcbet indicare elTc dcfiniti: quando definiuntur in plurali , non oportct in eorum definitionibus , corum correlatiuaponi tunc cnim tam fubicAuni relationis, quam eJus correlatiuum cxprimitur per idcm nomen fumptum iirplurali. Siarguatur contrahop,igitur aiiquid dehnitur per idcm fibi fpecie,non vidctur inconueniens hoc concederc,vt pcr additamentum,quando eft relatio fecundijm eandem
berc
;
fcd
,
yiUauid ptteftdefiniri
p'ri
formam fpecie,ficut ncceftinconuenicnsdeaiiis concederc aliquid dcfiniri per aliud
relatiuis
ipccic
,
quod tamcn non eft
Vel diceret aliquis,
priusdefinito.
c\\io^fimile diffcrt k/imilif
cni rcfcrtur fpccic, quia opponitur
oppofitio
fibi,
formam
fccundiim
fibi, cft
& omnis
licctyiiwi-
,
eadtm fpecie. Sed hoc forma exiftentc cadcm fpecic, fint aliqua diuerfa fecundum illam formam.
litudo in
hoc ,& in
illo fit
nc»n videtur,quod
7
:
igitur
j q.
N»r«.
^^
^ualitdtem autem dico fecundum quam quales, Scc. Cap. de Quahtate. ,
UHin.illud aliud crir tcrminus dcpendcntix iftius, fcd terminm cft poftcrius eo cuius eft
;
hoc cft etiam
fed
falfum, quia relatiua funt fimnl n.Ttura
Ad primum iftorum poteft dici ,qu6d relatiuum cftabiolutum in fuogenere.hoc eft,incomparationead (uum gcnus, quia fuum genus dicitur dcco abfolutc , fed nonoportet quod fitita abfolutum in fuo gencrc , quodadnihil aliud in genere depcndcat. Cum oftcnditur, cam relationem edc abfolutam, ad priraam probationcm dicenduni,qu6d quodlibct habet modam ^nid in fuo gcnere, hoceft.genus cius pracdicatur de eo in ^nid
ipfum
,
& ita abfolute
e(Ic
,
fcd ex
hoc non fequitur
{*r 5 Metaph. eap. 14. Boet. & Simplicius »'» hte Alcxandct Alcnf. ^par audjf.^. D.Thom.i.t.^Mi/?. 49.*rt.i..Ciici.tbiJ.DoAoi \dift 6 .qut.ft .lo.Kic^axA.i^.
Arift htr,
.
cetp.
dift. 5. ttrt. 1.
Ci
^
.
Meraph.
quift.i.SMVi. tom.i.Metafh.d:jji.^i..Ton(e/:ap
dijp.vti.qut.ft. 1.
sri.j. in
14. qutft. x.feS.
Rodrigucz hic
^ lAeua.
in fumttin
de §^uaiit.
text.^deinde
hane qutft .DpS.
QVodnon
vidctur.
NuIIum
Ariliotclem in litcra
,
raultiplex, ha-
eft
multiplex
Qualitoi esi eorurn
,
pcr
t^uei r/tul-
ens in fubiedo,& cns
non in fubie(ao,& fic conccdcndo rclationcm clfc comparatum quia e(t cns in fubicdto, non tamen comparatum vt relatiiium dicirur comparatum ad terminum fed eft comparatumad tcrminumicum hoc tamcn ftat, qu6d in dcfinitionc cius oportcat terminum poni,quia comparatio ad terminum, non poteft
dicatur vniuoce pet Atitlotelem indefinitionc
concipi fine termino.
uifio gcneris cft pcr dilferentias contrarias
Dc
rclatiuo
autem manifeflum
eft
,
quod cius
elTcntianoneftabfoIuta.nifi refpcftufuigeneris,
&
quia eius gcnus pra:dicatnr de c6 abfolutc , iii ^uid; fimplicitcr autem e^fentia eiuscft adaliud §luoiincn fc habere. Ncc fcquitur cius eflemiam efte abprincifio for- folutam.ctiam fi relatio cfTet abfoIuta;quia quod ineft prineipio formali
,non oportct
pofito, cuius illudeft terminus
,
comforma
inellc
ficut
fi
non fequitur , eiTentiam compofiti, qujE eft pcr formam , c^Tc fimplicem. Vel aliter conccfTo quod relatio fit abfoluta , vt probatur fit
fimplex
,
,
fuperius duplicitcr,
&qu6dnon
aliud in gcnerc rclationis
non
cfTc
quia
cft
,
non
dcpcndcat ad
fequitur ipfum
dcfiniendum pcr aliud in fuo genere, comparacio , dcpcndentia ad aliud.
&
Maior patet
,
quiagenus
I.
Argumenia pro farte ne-
gatiua.
tipliciter dicuntur.
o
etmfcfito.
XXX.
o
& compaiatum, vt diuidunt ens, fimt idem quod
,
non
I
bet fpccies, fed Qualitas
,
epertet ineffe
T
s
ajjignentur.
omnino abfolutum.
Ad aliam probationcm dico,qucd abfolutum,
,
^
Vtrum Species ^alitattj conuenienter
rclationcs a quibus rclatiuc dicuntur. 8.
m»li
Qjy^
Sc
,
praj-
yn uocorum. Item,cuiuflibet vnius gcncris
,
funt tantum
Qualitas cft vnum genus; igitur non habci quatuor primas fpccics nec videntur ift.r fpccies fubalterns ,quia nulla fubal-
dua: fpccics prima;
:
:
tcrna continetur.
Maior probatur
fic
,
omnis di-
Ariftotclem in lO. Metaph.tcxc.com. 13.
,
pcr
& 24.
Boctiimi in lib. Diuifionura; {edTantum vnurn vni eft contrarium , vt probat Ariftotcles in co-
dem
&
cont 14.
10.
17.
&
indc: igitur tantum
funt duae priinar difFcrentiaE diucrfx cuiuflibct gcncris
pcr
;
igitur tantijm duas fpccies conftitutx
illas.
Item , impoflibilc eft duas fpecies eiufdcm genqris prxdicaii dc tio,
codem ,
fcd habittts
qujc afllgnantur pro prima fpecie
paffibilu tjuaiitas,
qux affignantur pro
;
,
& di^ofi-
&c paf^to,8c
tcrtia, pra:-
dicantut dc cadcm qualitatc, vt de calorc,
gore
,
& confimilibus
inprima fpecie
,
&
,
& fri-
quje Ariftotcles enumcrat
ttrtia; igitut
prima fpccies, , Omnii
& tcrtia non funt duas. Probatio maioris
differenti*
2,.
.
XXXII.&XXXIII.
QusEftio
ftotelem in lo.Mecaphyfic. context.i
{.
&
14.
&
prxdicantuc de eodem. Minor eciam probatur rationeiquia eadem qua^ litas
fecundum elTentiam
nem
fenfui
faciliter
,
,
.
modo
concraria nullo
,
potdl inferre
Sc ita ede paflu>ilis qualitas
paflio-
& difficultec mobiiis k fubiedo & ita ,
elle habitus,vel difpoiitio.
QV6d non videtur; quia
Ad oppofitum eft Ariftotclcs,vt
manifcftc pa-
potentia pcr fc refcr-
tuc ad aCtum^quqtibec Ipccies Qualitatis cft
,
quia durities ,
t.
jlrgumtnta
& patecad roinusdc hac Mf*""n& mollitieSt qux hic cnumc- ^*""*'
aliqua focma abfoluta fpecie
tet in liteca.
.
tinec di^.de qit»l.ft8,t.
6c elYc
,
167
Ruuius qu*ft. j Suar. 4i[pmt.^.Met»fh. ftS. i Rodriguet in h»nc qHi,ftitnem DoHtr. artic.f. Hutcado v^i/M^rj). Auecfa^
differtntUfituniiim fpeeiemeft contrMrietM, pcr Ari-
,
forms abfolutx. Itcm,pet Aciftotclcm^.Top.cap.y.ptima confidecatione dc Pciuatiuc oppofitis pciuatio aurantuc,fuiic
:
Eji
Autem qua/itas eorum qud multipliciter
dicuntur:^ vnti qmdemjpecies qualitatis eft
habitui
;
Cap.cod.
(jr dijpojitio.
Q^^STio
tem , aut non cft in genecc , auc non cft in codem gcncce pcoximo cum pocencia,fcd impoccntia eft pciuacio potentiac ccgo non eft in codem gcnccc
cum potcntia.
XXXI.
Item,potcntia diffcrentia cntis
tAn^rimaJpedes ^HditAtis ftt hAhitiu
tranfccndcns, quia
cft
igitur
:
non
prima Quali-
eft
eft fpccies
tatis.
Ixem poteMia,8c impotentia , non funt fubaltcrnx,manifcftum eft, quia neucrum de neutro prx-
(S* dij^ojitio. Boccius,Auerr.Ammon. inhoc cap.Tt.Thom. i.x.futft.^f, (•r/.i.Caiet.& Conrad. cum D.Thom. fupra. Iauellns,& Sot.i«^»f f*^.Vafq.i.i..'//j^.78. f4i^.).Salas Kf.^wt/f.ji. ^/|J.^./iff.i.5anches/i6.j.jM
dica[ur,igicur func
ambo in fccunda Ad oppofitum
dux primx fpccics,&
ita
non
fpccic. cft Ariftotelcs.
pandus,Louan.>')/r4/«»r.fii^.Suarczr*m.i. Met. di^.^t.
ftB.6. Tolct. Sot. Cancar inhoc c»p. Ruuius qut,fi.x,dt §iit»lit»ti.Coa\mh.hic t}ut(l.i. «rt.i. Hurtado Jijpnt. 14.
Tertia vero Jpecies ^alitatis
Af»^/ii5.t.Merin.
qualitas:& pafiones,^c.
eji
pafibilis
Cap.cod.
Auerfa hicfeH.^.
QVod non vidctut non
aut frt
partt
n*i«tiH».
;
&
;
quatuoc fpecies.
quod
fic
,
igitur
contta Ariftotelem hic,& iu j.Metaphyfic.text.com.ij.fi non ,igitur inconuenienter ponitur copulatio intcr illa , quia codifpofitio
,
nienter poneretur
eorum
mobile, f^ difficulter Tnobile,
eadem. Item igitur
An tertiajpeaes ^alitaii^Jit pajjlo,
illa
cum
iint
D.Thom
,
q.i..fe/i.^.Kuniasde§lualit.q.i.dub.t.
perfactliter
,
nonfunc
habitftt eft
non fpffcies
vnum gcnus generaliillmum;
Tar*
Mtt.e.i^
Suar.rfi/^.^i.
.
Complut.^ir ,
^i.
j.
Metaph.fer j. feiiicnes ccntlnuM. Conirab. hic q.t. feff. art.i H\}:tido dilp.t4.Metaph.fe8.i. Mcrinetus de ®«»lit.feS. j Auctfa hic feS.4. Rodrigues i» h»nc j. art. j
ponit Ariftotcles
oppofita
j.^.j.(f}.«rf.i.Sot. f.i. huiiu prtJieamenti .
tat.i» prt.4ic.S^ii!it.§.Tertio fcim.ium Fopfcc.
Etiaminconue-
diftcrcntia
C[mm
^
pajjibiltj qualitas.
ert
pulatio vult efleintet diuerfa.
hicin /(Vrr
CLy^sTio XXXIII.
quia aut haec funt duo,
non funt tantijm Etiam non omnis habitus cflcc fi
j.;.
QV6d non
Qualiratis.
vidcturjquia/^rfjf/Io eft
vnum
gene-
Item.qux ponuntur in hac fpecie
,
vt fcientia,
Item.aut hxc funt dao, pafto, Scpafftbil» cjualiaut non ; fi fic , igitur non funt vnica fpccics
virtus,& huiufmodi, funt relatiua, per Ariftote-
toi,
Icm fup.in cap.de Relationc,& in 4.Top. in multis conliderationibus deRclatiuc oppofitis; & d illa funt y^d aliquid,igitur gcnus eorum.quod eft habitM , eft Ad aliquid. ConiKquentia paret per Ariftotelem ^.Top.context.p.Sc inde.prima con-
Qualitatis, vt tcrtia ; fi non, fcquuntuc inconuenictia:primum quodAciftotclcsmalc hicin litcca
/idcratione de Relatiuc oppofitis
,
igitur
non
cft
(peciesQualitatis. difpofitio cft ocdinatio
partes,fed tis,igitur
fioiies
,
/"" P'"' "*: ^*"*'*-
eocum difFeceniiam,diccns.illaseire pafqux cito tranfcunt & permanentc$,ellc :
paffibilesqualitates.
Secundo fequitur,qu6d ma-
copulantur adinuicem.Oftendituretiam,qwd idem,quia omnis paffio eft qualitas, qu:a (ccundum eam qualcs dicimur,per qualitatisnotilc
fint
Icein.j.Metaph. tcxt.com. 2j. dicit Atiftotclcs
quod
allignat
r.
.Argument»
raliffimum.
ordo partium,non
nec diipofitio
pactium in habente cft fpccies Qualita-
eft fpccies eius.
Ad oppofitum cft Ariftotelcs.
iicationem,& infert paffionem fcnfui:igitur omnis paffio cft paffibilis qualitas,& c conucrfo.Probatio.quia j.Metaphyfic.conr.ifi. dicit Ariftoteles q\i6d pajjlo dicitttr tjualitM
,ficundiim^uam
ali-
omnis paffibilis qualitas cft talis , quia fecundum eam cft ahcratio per fe; igitur omnis paffibilis qualitas cft paffio,& c con^uis dicitkr aiterari ; fcd
i^liud vero gems ^ualitatis ejl,fecundum quod pugillfitores vel curfores dicuntur: ,
velfalubres,vel infalubres.Et fimpliciter qu4tcunque fecundum naturmlem potentHy
velimpotentiam dicuntur. Cap.eod.
Qjr
^
S
T
Anfecunda^ecies
I
O
XXXII.
qualitatts Jtt naturalij
p9tentia/vel im^9tentia. Sot. fM/f. I. huiMi e»f. Verfor.
cum
P.
H.inhumelteMm'
fonfcca ;-Afrf.«.i4.^4/f.i.yiAj.Coniinbr. hiejit*ll.t'
ucrfo.
Item, probatur qu6d nuUa fit qualitas paffibilis.comodoquo Atiftotelcsintclligit.dicitcnim, qualitatem noncflcpaffibilcm , quia fubie<5lura aliquod ab ea patiatur , fed quia facit paffionem in fenfu. Probo, qu6d vtrumque eft falfum : pri-
mum;quia fecundiim
qualitates rcttix fpccici,cft
aIteratio,fecundum Ariftocclcm y.Phyficorum cont.io,& circiter.igitur ad hoc , quod fubicdbum recipiat talcm qualitatcm, oportct ipfutn pct
fe
altcrari
;
&
ita pati
qualitatcm fpecie
:
ab agente habcnte candcm igitur talis qualitas infcrt
N
4
palllo
&.
paffionem ftibiefto recipienti ipfum. Qupd fecundum fit falfum,probacio:tum quia omnis paffio eft
motus,& omnis motus
quia omnis paflio
eft
quia&omnis motus
cum
eft in
tempore:tum
abiecftionc contrarijj
per Ariftotelem ^.Phyfic.
context.9.& inde;fed in mutatione fcnfus a bili
non
fumme biles.
abiedlio contrarij
eft
,
fenfi-
quia fenfus
eft
difpofitus ad recipiendum fpecjes fenfi-
Vtrumque alfumptum
patet per
locum k
maioriiquia mcdium immutatur in inftanti,& Cine abic6tione contrarij:quod tamen minus videtur difpofitum ad fpeciem fenfibilis,quam fenfus,
Ad
>
Super Prsdicamenta
i68
oppofitum
eft Ariftotelcs.
prima.
tcrtia Species dcberet eJTe
Item, habitus , &difpofitio praefupoHunt omnes alias qualitates , vt patct induftiue , pritis
cnimnaturalitcrcfthomo figuratus, habcnsqualitates fenfibiles , & potcntiam naturalcm , vel impotentiam , quam fcicns , vcl virtuofus:igitur primafpecics deberet
cfTe vltima.
Item , potcntia naturalis cft principium operandi immcdiatcconfequens formam fubftantialcm habitus autem mcdiate ; fcd quod propin:
quius cft pfiori,eft prius , fecundum Ariftotelem 5.Top.cap.x.& inde;igitur potentiapriothabir tu. Hoc cfiam patet; quia potcutia naturalis eft
immediatum fubicftum habitus nis.vt potentia intclle<^iua
^u/irtum vero genus ^mlitdtis eft forma:
&
cifc» Alic^uiA conftdns figura
,
&LG.
prius naturalitcr
vcl difpofitio-
,
fcientiar,fubie6bum
accidcntc, cuius eftfubie-
cft
dum.
Ad oppofitum cft
Cap.cod.
,
Qjr^sTio XXXIV.
Ariftotelcs.
Qjf^sTio XXXVI.
Vtmm forma-)& circOraliquid conjiansfi^alitatt^ Juffcienter
xAt} Jpecies
gurajit quarta J^ecies ^alitattj.
enumerentur, Ammon. cmp. prtftnti. Alb. Mag./r«ff.i* frtdicament.^lHal.cap.i.li.Thom. T.Phyf. /«7.7. Ruuiiis eap.de §lualit.^ut/l.^.S3nchesqu4fi.6l. Suarcz cit.qutft. frtr.ed. Fonfcca %.Met. cap.i^. qutfl.i. feB 3. Ona ib«c
Boetius.SitnplJc.
quift.i,art.%.
Conimbr. vbifuprM quift.prtcedtnti.Com-
«T.x.Caiet.jW.Mayron
dif^.vnic.q.^ fel{.\.
in Prtdic.fiu4lit.afud Scitum.
fccundum
V^quod patct pcr definitioncm cius,qua: affi-
fri parte ne-
gnatur in principio fcx principiorum, communis gj^
omni
acciderjti
:
igitur
non
cft fpecics
Quali-
l^.feB.
r.
Conimb.^K in CommeHt.textue
q. i
.
arr.x.
Me-
Aucrfa y.io.Z.«f./c^.i. Rodriqaez Afr.8.
QVod non videtur
I, quia potcntia animae vi; detur efte qualitas; quia fecundum cam ani- Ar^ument» dicitur cjualis , fed illa in nulla fpecie alia po- P" if" ''* "*'
ma teft
cflc
Tum
tatis.
j.i.qutft.^y.
41 Fonfeca ^.Met,
tom. Met. dijput^i.fell.
imems hicq.i
QVod non videtur ;quia/orwi4,
D.Thom.
in Log.paffu
plutenf. di^ut.de §uiil qutft.g. Aaerdde prtdic. qual. gutft. 10. feS.t. Rodtigues hlc art.6. Mcriner.
Argument* f^tiH».
Boetius.Simplicius, Alexand. A»f
quam
,
in
fccnnda
quiafccundum
,
&
non
qualitates
cft
in ipfa.
infecundaSpc-
Item,forma non eft fecundum fc ens,fed principium eius en$ autem fecundum fe diuiditur in
cic,dicitur aliquid pofle faciliter agere, vel diffi-
i,o,Gencra,pcr Ariftotclcni in j.Mctaph.cont.i^.
re facilitcr
crgu forma,in nuUo genere eft vt fpecics. Item ,y^Kr
abfolute.
igiturnoneilfpecics Qualitatis.
terius fpcciei illius gencris
;
Itera.aut ha:c funt
idcm,autnon;
fi
non,maIe
ponuntur vnafpecies Qualitatis cumfiiit dua£:& U fic,malc copulantur adinuicerq. Ad oppofitum eft Ariftotcles.
ciliterpati, fed potentia anima: ,
vel difficiliter pati
Tnm
non eft ad age,
quia impoffibile
fpecicm alicnius gcnctis
,
efte ;
fed ad agere eft
aliquam
fubicdum
fed
potcntia
aleft
fubieftum habitus , qui cft in prinia Spccie igitur, &c. Maiorprobatuf, tum quiadicit Ariftoindc , quarta Contcles 4. Topic. text. lo. fiderationcpoft confiderationem deOppofitis, qu6d in codcm fubieito nata funt ficri gcnus, :
&
&
Qjr ^
s
T
1
o
XXXV.
An ijia quatuorjpecies conuenienter ordinentur. yide Auftores
I.
frapartene-
fed
1
i.
& inde
,
qu6d
aliquod fupcrius prasdi-
fi
catur de fubietSlo in ^uid ;
quia intcr omnia acci-
dentia.quantitas primo inha:ret fubftantiat. ftuinn.
:
;
tcxt.
q.fiqutntis.hcii iii citandis.
QVod non vidctnr
genus non eft natum cife in aliqua eius fpccic, vt in fubicdo, per ipfum in 1 i.Confideratione fequenti,fed natum cft tantum dici de fpecie igitur nec aliqua fpecics gcncris, nata cft ficri in alia ciufdem gcneris,vt in fubicdo. Tum quia dicit Ariftoteles i j.Confiderationc 4. Top.
fpecies
igitur \\\z qualitates
, qua: immcdiatius confcquuntur quantitatcm , funt ptiorcs naturaliter, cuiufmodi funt qualitates quartae Specici igitur illa: debcnt efleprirax naturalitcr. Item fecundum Ariftotclem 3. Topic. prius cft iUud,quod cft ^ natura, co qupd non eft ^ natura , idcm tcxt.i. fed qualitatcs fccundae Speciei :
dc
,
& infcrius praedicatur
illo fubie(Slo,pra:dicabitur
tur
cum gcneraliffimnm
dc co vt gcnus;igi-
praedicetur de qualibet
fuafpccic in^w»*^, fialiqua fpccies eius dicatur
de hacfpecic.dicetur dc ea.vt gcnus; igitur nulla fubicdo. Item ira,& dcmcntia,& huiufmodi.funt qua-
alia eft in hac,vt in
litatcs,quiafecundiameas aliquis dicitur^»«/Af,
funt i natura, qualitatcs aliarum fpecicrum non;
&innullaalia fpecic funtnifi in tettia, fcd ibi nonfunt, quia lecundiam qualitates tertiae Specici potcft fieri alteratio;fcd fecundiim iftas non,
jgiturfecunda Specics dcbet
quia
eflc
prima.
Itcm qualitatcs clcmcntorum dicuntur primx qualirates , quia eas confequuntur omnes aliae qualitates
,
&"
ifta:
funt tcrtiaE Spccici
j
igituf
iftac
funt in anima,per Ariftotelcro in litcra,
non altcratur, quia non cft quanta , & omnismotus fecundiim qualitatcm pracfupponit
(ed anima
quantitatcm.
;,;
»
,*.
Item,
S'*'""*'
Qu^flio Item.pulchritudo tes
,
,
& decot videntur qualita-
per rationem Qualitatis
6c in nulla iilarum
,
Specierumiigitur funt plures. Probatio minoris, quia magis vidcrentur eife in quarta Specie , 8c
non Uint quod negat ibi
quia fufcipiunt magis
,
& minijs,
,
Ariftoteles de qualitatibus quattz
Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad primam quacftionem potcft dici,qu6d Atinon
afllgnat Species Qualitatis; propter
primam quaeftionem , quz confirmatur nc,qnia iftae Species quacuor, non funt fubalternz, nam de nuUis duabus earum potertiam rationem ad
ceft verc
dici,qu6d quicquid
vcl c conaerfo
;
ergo
non fubalterns,&
dcm ri
eft
eft
in vna,eft in alia>
impoflibilc-,fed has pofllbilc eft
deeodem,quia
randi
,
de eoprsdica-
eandem qualitatem
pofl[ibileeft
elTentialitcr elTe radicatara in fubiefto,
bitum
& ita ha-
& eflc principium naturalc faciliter opcnon facilitcr^ & elle pcr Ce obie(5tum
vel
,
fenfus. Ei proptcr primam rationem
,
ad tertiam
qu«ftionem;fcd aflignar modos eius , quod patet pcr literam eius, antequam ha:c cnuracret , dicit cnim,Qualitai ejleorurn ,cjUit multipliciter dicuntur; ideft,multis cit
,
modis
,
& in finc his enumcratis di-
& fortajfe tjuidam
alij
apparent ^ualitatu modit
maxime dicuntur,hifunt. Eft autem difFercntia intcr fpeciem , & medumt quia j^«»« fuper illud , cuius eft , addit differcn-
fed ^ui
tiam cflcntialem ; modtu difFcrentiam accidcntalein,& ita licct ifti modi dicant diucrfam habitu-
dinem
&
comrahabitum. Primomodo , pofTet primus modus poni difpofitio , fecundo modo fumendo, oportet fimul poncrc habitum , & difftinguitur
adfubic£tum, penes hoc quod permancns, vel nonjcfTe a natura,vel non; cflc fenfibile, vel non; qoz tamen omnia non vaqualicatis
,
cft cffe
quia omnes ift
riant qualitatem eftcntialitcr
,
modo dicitur,qu6d iUfpofitio fi-
gnificat qualitatem
,
qux de fua natura eft
facili-
ter mobilis \ fubieAo,& habitm illam,quz fecun-
dum fuam naturam
eft difficulter roobilis
iftud eft contra AriftoteIem,quiatanc
:
fed
noUus ha-
bitus efTct difpofitio.
fehabetadhaimperfedum ad perfeftnm.
Aliter dicitur,qu6d difpofitio
bitum,ficut
Contr^
iftx eftent fpecies, ellent
fi
tales diuerfas prxdicari
169
niturconueniemiainterdirpofitionem , babitumiii ;. Metaph. cap.de Habita, text.com. i/. Alio modo fumitur cum praecifione , &tunc di-
pofitionem. Alio
Specici.
ftoteles
XXXVI.
,
auc
ifta
imperfe^io
eft in effentia
qualitatis, auc in foTraandofubiedium,neucro
modo efhnon in efrcntia ,
quia efTcntia menfura-
tur ir.ftanti : igitur aequc perfedta eft.fiuc diu
ma-
neat infubiedo, fiue non necin formandofubiedlum;quia fic eftentiabreuiter m4nens,eft ^que :
manens,ficut nunc
perfe(5ba in fubieAo,ficut diu
oftenfum eft;igitur ^quc perfcftc denominat fubieftum.
Ideo diccndum eft vt cundijrh
vnum
priiiis
,
quod
Bijpofitio fe-
fignificatum,fortc eft ita gencrale
ficut qualitas,fccundura aliud fignificatum, ficut
primus modus Qualitatis fed praBcisc fumptum ipfum cum habitu , conftituit primum modum Qualitatis.Exemplum eft in Porphyrio. Porphjr:
rius
enim
diuidit diffcrentiamin hcetcalteratum,
& aliud & tamen dicit :
omnem
difFctentiam fa-
cerc alteratum: igitur in dinifione oportet intel-
& in fecundapropofi-
ligere alteratum pratcise,
tione alteratum abfolute.
Ad ptimum argumentum duo,& qualiter non.
patet
,
qualiter func
fecundum eirentiara. Ad primum argumentum in contrarium, »1«/tipliciter , non intelligitur , ideft , zquiuocc , fed.
Ad fecundum patet xquiuocatio habitus. Ad tcrtium dico,qu6d nullum quod eft in hoc modo , fecundijm illam fignificationem, fecundum quam cft cfrentialiter qualitas eft pcr fe in
multii modis
generc ReIationis,fiue vt relatio.fiuc vt denomi-
habitudines
,
qualitate
gnificata
,
,
&c cftmanifcfta diffcrentia inter fi-
quae faciunt
multiplicicatem primo
modo.
diim quod fignificat idcra qaodpofitro , quod eft generaliflimum,& fccundum qu6d fignincat fpe-
Ad quartum , dijpofitioed a:quiuocum
,
Ad fecundum & tertium patet. Ad audtoritatem Ariftotclis in rumendum
contrarium,
eft,quoties Aic\z^ecies,^to
ciali,& quoties Aicix gentu, pro
modo fpe-
modo generali:&
hoc fortc dicit,quia ifti modi, nec funt generaliffimi.nec fpccialiflimi.fed generales, in comparatione ad diuerfa
& fpeciales,
nec ifta expofitio multum extorquet literam , quia intermcdia intelligenda funt fecundum quae ponuntur inpro:
cemio,& cpilogo multipUciter,8c al^medi. Ad fecundam quacftionem diccndum , quod habitm , vno niodo fignificat aliquid tranfcendens,fccundum quod ab co dicitur haberedenominatiuc,quod diftinguitur inferius in finelibri. Secundomodo fignificat habitudinem mediam inter habentem , & ccm habitam , qua: eft veluc adio media inter agens,& paticns, & fic eft decimum generaIiflimum.Alio modo fignificat idem,
quod forma
non
impetetttia
ter funt in fignificat
fignificantaliqua,
cft
tara in
fignificat
qualitatem radica-
fubiedo,& difficultermobilem.
Dijpofitit
autem aut fumitur abfolutc ; & tunc cftfupcrius ad habitura hic,fecundum quod dicitur , vbi po-
C\-
illa
ptincipium dimculter agendi,VeI pacicndi fa-
autem quxfubfiintjfunt form^ nominibus nominantibus eas abfolutc , fed in comparatione iSL
abfolutae
,
& non nominantur
operationes quarum funt principia fecundura quod dicit Ariftotclcs infcrius , QuttkHa autem, qu6d valetudinibus non funt nbmina impofita, quia fortc non concipimas illas, nifi per compa,
,
rationes adoperationes.
Ad argumcnta, prima Qualitatis,fed
dum quod habitui
7Cmchipa. Adqutfi.H.
cilitcr.Qualitatcs
modorum
Sed quarco modofecun-
& impotentia
modumqualitatis,fccundura quod
oppofitione priuatiua ,nuIIo iftorum hic fermo dc habitu.
eftentiali-
,
qu6d eftprincipium operationis; gnificat
qux
gencre Qualitatis, (edpotentia tanttim
fiubd petentia,8c impotentia
fit
fecun-
modum qualitatisabfolut^ fecundum
inferiiisin
,
,
ciem Qualitatis. Ad aliara quxftionem dico, qu6d potentia , vel
&ficfumitur
pofitiua
lia.
natiuc di£i:um k relatione; fed fi fic,hoc eft fecun-
diam aliara fignificationem.
,
t» fririeifm-
,
& inter modos qui func difFerentia: accidentalcs & faciunt multiplicitacem fecundo
modo
€.
modos
ratioeft concedenda,
non fignificant
efrentiae
nem ad operationem. Ad fecundum patct qu6d ,
,
per comparatio-
%.
Ad
non eft quz fubeft
impetentia
impotentix, vt hlc funaitur ^
eft
ficut moUities.
-
-
fonna jiofitiua, ~
-
Ad
argit.
tnent» ^utfi.
3».
fpecics Qualitacis,iIIaetiam qualitas,
-
fpccies
Super Pr^dicamenta Ad tertium concedendara , quod
ifti
duo funt
qu« enumerantur in aliquo vno modo fccundiim quem non conueniunt cumaliis qpae cnu-
qualis
&
,
,
merantur in
modo
alio
,
vt natur*lu potemia
,
vel
hoc quod eft efle innatum , & cfle principiuro operandi. vnde illud poflct poni fecundus modus genecaiis , & ita in omnibus aliis impotentia in
modis. Ad aliam rationem patet , quod potentia a:qui?Uocc fumitur , fccundum quod eft differentia en iis,& fecundum quod fignificac piincipium faci•
literagendi.
ponciufit
Ad quartam
qua:ftioncm dicendum, (\\ioApafacquiuocum.fecundumquod diftinguitur in 5.Metaph,in multa fignificata.fed hic fumitur fecundum quod fignificat qualitatem , fecundum
fiOtZ^
fumptum, diftinguiturcontrapaffi-
permanentiam formjc in
Abfolute igitur, tettius jcit
modus
comparationem qualicads ad
tum
altecari
fecundumeam
,
fubie(£lo.
tik.paJfio,<\\ix di-
vel
fubie(5fcum
,
na-
comparacionem
qualicatis ad fenfum,qui infert paffionem, vt pa-
refpondendo ad argumenta,
tebit
Ad primum
Paffto
tjui-
e/l tfft-
fiMpaJponit.
^xxoApaJfto aequiuoce eft cffedbus aftionis,fecun-
cundum quod
auiSbor fex
cft
Principiorum
qualitas,
,
& fc-
fecundumquameft
Ad
fecundura dico
,
quod
declaratut in
illa diftin(5tio,&
efic vifibile
non cft de cirencia coloris ,
Adquintam qusftionem dicendum,
&c ica
mara.vt eftinfubicdo.Vel didtum Ariftotelisfic cft intclllgendum,qu6d non dicimur^««i/« a paf-
non fumunturcommuniter
dcnominatiua iifed.fi fumerentur, pofTet habens pajftonem denomin^ri ab illa, ficut h.a.\iem pnjjtbilem qualitatem dcnominatur ah illa. Adaliod dicoificut dicit Ariftoteles quod qua-
non dicuntut^^j^i^/ /»,quia
iuferunt paffionesfuis fubie£tis
,
nulla enim foc-
ma naca cil agcre in fuum tur
p<«/7j^i/*i ,
nem
fubiedtum ; fed dicunquia aliquo modoinferuntpaflio-
fcnfui.
Cum arguitar contra priraura mcmbrum, dico, quod
pajfibilu
fignificat fu:
ir.
plex.
alio
modo ipfara terminationem, vel claufionem fuperficiei,hxcduo,fccundumduo prima fignificata, non pertincnt pet fe ad genus Qualitatis , fed
&
fecundum illa fimt fubaifccundura alia duo , non c icrna , ita quod omnis forma', eft figura , conucrfo.vci pr^cise ioquedo,funt duo difparata.
&
Qupd forraa habeat fecundam fignificationem,
12..
per Porph. cap. de Specie, qui dicit, quod Species vno rnodo diciturforma vniufcuiufque vbi/er7»4fignificatidcm quod decor, fiue cxceriorcm patet
,
difpofitionem per
excmplum
digna
rci
imperio
ejl
quod
,
quod
animata:, fecundum
cius, fcilicet
8c
,
Species
patec
Priamiprima
fecundum qtiod
dicitur in
parui poflunt eflc formofi,&
com-
cacionera iilorum duorum,fcilicet/»'»i)rf,&/^«rii,
vel rubens^, qua: notant abfolute taiera for-
^tatcs tcttia; SpecJei>
vno raodo
vel tcrminatam lineis
& fic intcUi-
,
fecundumramdicimus e/Hales. Scd tunc ad di(5lum Atiftotclis, quando dicit y/ecMnditm pa/ftonem non dicimur^uales , hoc intelligendum eft, vcl quianon abillo dcnominaciuo,quod fumitur zpajfibili /jHalitate, quod de^ jipminac fubip6lum per moduni ftantis,vt krw^flre cauiato pcr verccundiam non dicitur aliquis rHbicundiu; quia iilud dcnominatiuum notat per^^ iTianentiam huius formae cum fubiecSto, pro tcmpore tamen pro quoineft ille ?-«t/?r,poteft dici r«-
illis
,
difFerentia,quam ponit
diftinguitur
:
fionibus^^quia.ab
qu6d/«>y-
tranfcendens , fecundum quod Cenelufio adqutft.ii. fumitur in principio fcx Principioruni : alio moFerma,(^fivei deccns animatse, tei difpofitio do cft cxtcrior gura muiti-
modo cft
ma, vno
Ad tertium dicendum , qu6d decens iineatio , Scfigura claufio , vel terminatio fuperficiei, tunc abfolute fumpta func fiforma
,
quae dc-
,
mx quaeftionis.
qux
Vfus
qu6d
fed paffio
eiusjigicur paffio.vel paffibilis qualitas
quia habent ccrtam rationem gcneralem , ficuc praedidlum eft de fecundo modo &abfolute loquendo de vtroque funt conuertibilia ; quiaora,
,
N«M.
nominat qualitatera,inquantura infert paffioncm fcnfui, non nominac eflentiam, vel fpeciem qualicacis,fedmodos;& hoc valet pro folutione pri-
Ariftoteles,& tameu poflunt poni vnus modus,
nis paffio eft qualitas
de.Anima
2,.
menfurati,ideft,decenter iineati. Ad prima duo argumenta , patet pcr squiuo-
pajfio
praccisc conltz. paffibilem ^alitatem
..»^_*l*|. 3^%
,
fibili,tcxK.com.66. in principio,vbidicicur
4.Ethic.
alteratio.
genda eft
Ms.
paffio
,
argumentnm dicendum,
igitur
dum quod dicit uoce
fit illa
tcxt.jy.&inde. Notandum etiam iuxta hoc,qu6d inferrepaffioncm fcnfui , non cft dc cirentia qualitacis , (i>cundum quod habccur in i.dc Anima.cap. deVi-
pcrficiem inciufara
fignificaiue
i.frine.
nem infenfu,non veram,ficut dicit Ariftoteles,&
lincatio.Similitcr,yii^«r
fum.Praecisc
^d
fcd
uertibile campaJfibiliqHalitate,ve[ fuperias adip-
bilem qualitatem , ^toat pajfihilis qualitai dicitur ilia,a qua atiquis denpminatur , de nominatione
lO.
,
quam eft alteratio & tunc vel fumitut abfolute, vel cum praecifione. Abfolute fumpium,eft conj
ab aliquo altetan-
non a forma, quara rccipit , fcd ab aliquo habentc candem formam fpecic. Cumarguitur concrafecundum membrum.diCO qu6d pajfibilis qualitas cfficit quandam paffior-
tc
&
9-
ncm,& ica fubic^aura patituc
xqae primi modi , quorum neutram fubuiltcro ita ita dc quolibet alio modo , continetur , loquendo pracise , poflunt concedi o6to primi modi qualitatis.fed fccundum aliquam vnam rationcm generalcm conueniunt inter feilladuo,
qualitoi inducitur
per altcratio-
Ai
argU'
ftJtnt»,
5W//.34.
di(fia eft prius. cft
fubalcerna uerfa. Si
,
fed cura prascifione
aucem fgura
inanimat^jfunt
fic
fumpca
,
func di-
exterior difpofitio rei
omnino diuerfajconucnientcr ta-
menpoflunt poni vnus modus Qualitatis , quia fuppetaddunt effentiae qualitatis hanc rationcm,
vnam generalcm, quod eft cxtetius difponere,vel conftarc circa aiiquid
,
& non intra
:
quae ratio
fi
accidat eflenti? quaiitatis,non mirum cft h^c duo nonconftituerelpeciem Qualitatis, fcd modum.
Ad omncs iftas quinque, fuftinendo quod Atienumerat Spccies Qualicacis, & non mo- jllia Jolutia dos tantum.poteft dici,qu6d iftac difFerentiac ,fa- ad ^.qu£-
ftoteles
ciliter
mobile, vcl dificuher,
effe principiumoperandi,
fiiones frictdeittes.
vel non inferre paJJionemJenJui,exteritii difponere Jitb-
ieUum, funt diflercntix accidentalesgeneri Qualitatis ,quibus tamen Aiiftoteics vtitur pro dif-
T)ifferenti*
fcrentiis eirenciaiibus;quia differcnrix eflencialcs
ejjentiales
func ignocx:& ita illx formx,qux fubfiint pfim6 iftis difFerentiis,funt quatuorfpccies Qualitatis.
qualitatis
Et ifte modus diccndi non multum difFerr priohoc, qu6d fccundum priorem modum, non oportet concederc iftos quatuor raodos confcquiper fe diftin^aas fpccics Qualitatis , quin plures poffint ineffe cidem qualitati fccun
ri,nifi in
dentalcs.
ignoti.
QusEftio icMilci, cflTepropria^ (^uatuordiftindlis fpeciebus Qualitacis,ica quod iicut illarum fpccieruni, vnanon dicicur de alia , neque ambz de aliquo
eodcm
,
ita
& iftarum diffcrentiarum
tur de alia,neque
prinm
nulla dica-
duz de aliquo eodem;quia pro-
dicituc vniucrfaliter de eo
,
cuius eft
,
XXXVI.
171
aut prim6 fenfibilis,& tcrior difpofitio,aut eft
fic eft
T*rtia Speciet
in-
; fi
innatum principium opc-
randi,& fic Secunda Species ; aut interior difpofitio,non innatum principium operandi, fic Pri-
&
ma Ipecies.
&
Intelligendum
fcmper per
cft
iftas diffcren-
canciiro.
tiasaccidcntales
Diccndum hoc fecundo modo , ficut prius, ad quacuor quaeftioncs praeccdentes , concedcndo has differentias eire accidcntales , quz hic afllgnantur:tamcn forma: quas iftx differcncix con(cquuncur.canquam propriccaces carum, funt cf-
rum.Sic patet qualiter vna fpccics includit ditfcrentiam priuatiuam , refpedtu alterius fpccici fic fcmpcr vna fuperior fpecics debct lumi cum
,
diffcrentias effcntiales Spccic-
:
&
prxcifione rcfpc^au infcrioris.
Ad primam
diccndum , qu6d
igitur rationcra
rcntialitcr qualitates.
ealor ignit cft in Tcrtia Specie qualitatis,quia paf-
Scd ad diftingucndura has diffcrentias abinniccm , potcft dici , qu6d tnm formayqazmJigHra
iio fenfibilis cft; & non in Secunda , quia non eft tantum innatum principium opcrandi , nifi cum
cft extcrior difpofjtio tc\yX.zmpajfio,i\Mzmpaffihi-
prxcifipnc diffcrentiarum Tcrtix Spcciei , Quarta:,fic aucem eft proprie Secundx Speciei.
lU quaiitoi
cft
per
ttfitia fiaturaltf,
fe
immutatiua fcnfus
tam po-
;
:
&
iftas
tres diffcrentiz dicuntur ita diftin(fla;,qu6d
nuUi eidem infunt. Prima autem fpecies non videtur fumi pcr ali-
qualitati
quam
differentiam pofitiuam , diftindlam ab his tribus,fcd per priuationem cuiuflibct iftorum,ita
quod
illa qualitas , quae fibi incft , nulli iftarum differcnciarum fubeft, quxcftquafl cancum qua-
quianulla differcntia nota,
quam fuperad-
dit.qualitati eft,neque cfTentialis,
ncc proprie ac-
litas
;
cidentalis didla
,
Idx
in primafpecie Qualitatis.
cnira diffetemix ifacititer mohiles /iihieSo a
,
vel
diJ}iculter,non funt ita diftindae
ab aliis^quin poffint dici de eadem qualitate , de qua aliqua illarum differentiarum dicitur. Scd adhuc qualitati exiftenti in prima fpecie , iflx difFcrentix aceidunt,& per has diftinguuntuc hahittu, & dijpofitio przcise fumpta ab inuicem. Iftud patet in exemplo,/c
&
que per
fe fenfibilia,
neque innata principia opc-
tandi,vel patiendi;ncque eft alia differcntia pofltiua nota , quam ifta fuperaddunt qualitati ; crgo
vidcntur tantum efle qualitates, vt pcr illam praecinonero diftinguantuc ab aliis Speciebus quas , & tamen intec primx Speciei radicatas,& non ra-
fuperaddunt diftcrcntiam notam illas,qux funt
dicatas.eft differcntia fct faciliter mohile
,
Sc
diffi-
dico
omnia
,
qu6d^«^i7, vel
curfir
,
^,
»«.
& &
dida qualicatibus Primx Speciei, & fccundae squiuocc dicuncur; quia de eodcm poteft affirmari , vt dicitur a quavniuerfalicer
epialia
'i
,
litatibus Pcinix Specici
;
& negari
,
vt dicitur \
Secunds Speciei & e conucrfo & idc6 xquiuocc fumpcum , poteft de eodem cffirmari,& negari quodpatet cxemplariterinaliis* qualitatibus
,
:
:
quia aliquis fanatiu fccundijm naturalem poten»»«OT,potcft eflc
Ad
tcrtiam diccndum
,
qu6d
merofcnfibilium communium, fenfibilia
bus
,
fed
figura eft
de nu-
& illafunt pcrfe
non tamen infcrunt paflionem fenfitantummod6 diuerfificant modum im,
mutandi fenfus^ fenfibili proprio.quodfenfibile folum infertpafIIonemfenfui,&c.in tcrtiafpecie funt folafehfibilia propria.
Hoc fecundo modo dicendo, do
poteft aliquo mo-
1
7.
ordo Specierum , quia Prima fpccies ordi Jpedteft communifllma. Quaecunque cnim qualitas, rum ^u*Unon habens aliquam diffcrcntiam alicuius alia- '"'"• rum fpccicrum , poteft poni in hac Prima fpecie. faluari
Poft
hancSecunda prior eft aliis ; quia confequi-
naturam rei, tanquam fuam caufam:& Tcrtia poft hanc, quamuis dc eius ratione non fit incfTc a natura ; communis tamen difponit fubicdum in profundo , & in fupetficie. Quarta cfl vltima, per priuationem omnium iftarum , nec cnim eft communior ingcnere Qualitatis cxteris fpccietur
hus,ideft,plures fpecies Qualitatis continens, licct fortc pluribus fubiedis infit;nec cft innatum,
culter.
Contra diftindlionem Spcciecum arguitut
fic.
Aliqua qualitas in tertia Specie,cft.innatum principium opcrandi , vel patiendi , vt caliditas in igne,frigidita$ in aqua; igitur eadem qualitas eft in tertia Specie,
&
in fecunda. Item,a naturali potcntia pugnandi,vel currcn-
di.dicitur aliquis pugil,vel curfor,
currendi dicitur
talis
:
fed
h.
& etia ab arte
diuerfis qualitatibus
non dicicur denominatiuc idem qualc;igitur qualitates fccundx Specici,& primx non diffcrunt. Item
Ad fccundam
quim impotemia, vniuerfalitcr cft
naturale principium agendi,vcl patiendi
j
jii thitAit-
ponitur in quarta Specic,eft pcr fc fenfibilis , fecundum Ariflotelcm in i. de Anima.igitur infert paflionem fcnfui,& fic paffifigura, qua:
bilis qualitas;igituc
quacta Spccics,& tertia
non
profundo,fed tantiim extcrior , ideo rationabiliter ponitur poftrcma. Sccundum hanc viam dicendum , quod conucnienter diftinguuntur Speciesqualitatis, nonprimae fortc.quiafunttantiim dux, fed
do per iftas
proximx primis
,
Ad hxc
poteft dici
,
qu6d
differunt Species,
quz intelliguntur pcr accidentalcs hic
afllgnatas
nec illx funt diftierentix propriz fpecicrum,nifl fumantur cum praecifionc. Sicputa , tota Qualitas flc diuidatur , alia eft difpofldiffercntias,fed
tio interior
,
alia exterior
:
extcrior
,
non prim6
& ficeftyi^wr* & fic eH§lHartaJpecies: ,
»,
*»
& hoc intelligcn-
differentias illas qualitatcs
,
quarum
iftx funt proprix,licccaccidcntalcs.
Secundum hoc
patet ad
fecundam rationcra
primxquxftionis.
Ad primum
vidctut dicendum
,
ficut
didura
j
g_
Ad
cftprius.
Ad
*Tgm-
tertium dicendum cftqu6dnullaqualitas mtntayufi. in alia:nec ctiam ali- J0« cadem, eft in vna fpecic ,
&
differunt.
fcnflbilis,
quiafigura potcft variari circafubiedum,nulla fafta variatione innatura; nec eft difpofitioin
qux differentix duarum fpecierum dicuntur de cadcra qualitatc.Curo arguitur,qu6d eadem quac(Ccfacililitas poteft inferre pafllonem fcnfui,
&
ter mobile,8c difficulter.Dico quhdfaciliter mohile,Sc difficulter
,
non
funt differentix proprix
Primx
ncc accidentales , nifi detcrmincniuc ad qualitatcs , qu» non habent aliquara
fpecici.nec cfrcniialcs
,
.
Super Pr^dicamenta
171 quam prius
diffcrentiatn alterias fpccici
didx
,
cuiufmotii
funt qualitatcs Primac Spcciei
efTe:
pollunt autem ills HifFerentia:/«o/iV?r molrile , vel habenti aliam dif-
di^<:»/;«r,ine{Iealicui qualitati
hoc non fequiPrima Specic.nifi ilad miaius proprixPrima
ferentiam alterius Speciei
;
fed ex
m*nt»
enumerantur
merationcm Spccierum
Ad argumentafcxt2qH2flionis,quaE
funtcon-
ordinem Specietum. Ad primam diccndum, qUod Spccics qualitatis non ordinantur fecundum hoc , quod efl immediatius confequi Quantitatem, vel Subflantiam;fcd fecundum alias rationes prsdicftas.fcilicet fecundum maiorem communitatem in genere Qualitatis, & fecundum naturaliccr ineffe , & difponere in fuperficie , & profundo & eorum oppofita & fccundum omnes has conditioncs debet Quarta fpecies eflepoflrcma. Ad fecundum dico , quod illa fpecies , quae efl ira
non cfl ita communis. Ad tcrtium dico , quod qualitatesTertiae fpecici , non funt tantum qualitates elementorum, fed omncs qualicates.quae funt per fe immutatiu? feufus quarum quzdam funt clementorum , 6c non infunt ^ natura.Vndc ex prioritate qoantita-
rum
inelementis
,
omnium
nonpotefl concludi ^eneralis qualitarum Tcnix fpeciei ad
quod oportet medium fufficiens effe ad concludendum idem efTe rationem communcm
alias
,
pici
licct
,
non primo
prjccedant cas,tamen ha:c fpecies cateris
,
Primae fpc-
infint fubflantia:
minus fuperaddens
,
fed alijc
communior efl
Qvj_alitati
,
& fortc
plures fpecics inferiores continens.
Ad quintum patet per hocquod
quaimmcdiati^s confequatur formam fubflantialem,quam illa qu? litas
i
qua: dicitur naturalis potentia
licct illa
,
tamcn cfl ita communis, ficut non debct poni prior fpccies, Ad aliam quaeflioncm potefl dici quod non enuraerantur htc omnes fpecies Qualitatis, fjcut
dicitur habittu,non
jlla,& ideo
Ad
Atifloteles dicit in litcra: fed fpccies roagis fa-
Ad primam potefl
argtimS-
Ctim arguitur contra hoc , quia qualitates Quarta: fpccici non fufcipiunt magis,& minus,&
Dico,qu6d non ab omnibus quaQuarta fpcciei,ncgat Ariflotcles fufcipere rnagis , & minus , fed a quibufdam fufficic enim hoc ad propofitum fuum , quod cfl , hanc minits non incfle proprictatcm^/f»/»«rtf magit, omni Qualitati:illis autem in Quarta fptcie,noti haec fufcipiunt.
litatibus
:
&
inefl,qua: funt qualitates illa:
fieri,nifi
Rarum
'verh
cfl
motus,
^ffiffum
huiufmodi
&c.
&
funtinPrima fpecie, fort^ omncs qualitates animat. Cijm videtur quod ifla enumerantur in tertia fpecie , dico, qa6dpaJfio , & pajfibilu tjualitM fumpta pracisc, ,
pencs has differentias accidentales, difficulter pcncs quas etiam differunt habittu , difpofitio: ideo qus funt lo P4'im4 fpecje , pofTunt numcrari in Tcrtia, difFcrunt
faciliter mobile
,
&
,
&
&
,
(jr
afferum ,
^ lene
: fed k diuijione qu£ circa qttalitatem efy&cc Cap.eod.
aliena h^c futantur
effe
,
NOtandum,qu6d rarum, & denfum lene,vno
modo fignificant
,
ajperum,8c
2.
!•
cxtcnfioncm paridem corpus com-
tium quantiraciuaiuuj , 6c fic prefrum,& non comprcfTum, potcftelle rarumj& denfum, vrpatet de lana, & fpongia. Alio modo fignificant cxtenfionem partium materia: , prouc rarum dicicur.quod^multum habet de forma,& parum de materiaj& denfum e conuerfo.Primo modo hsc fort^fignificant pofitionem,quiadicunc otdinem partium in toto,& in Ioco:fecundo modo, fortc fignificant qualitates. Et Cic pater folutio controuerfi^.qu? cfl: dc iflis inter Ariftorelem hlc,& in ^.Phyficorum^cap.de Vacuo, & Au£torcm fex Principiorum , quomodo , fcilicet func qualitates,&
quomodo pofitioncs.
^ttaliafunttCjudfecundiim hic demminati-
ue dicuntur , vel cjuomodolihet aliter ab
Cap.eod.
hif,&cc.
in notificatione Qualitatis
mo enim dicitur.q uod /T J.
!
•
o
Oualitas
/•
1
\
y^
fit
ejl
circulus: pri-
"""
J.
&
vtrunque per alterum notificatur. Scd fortc prinobis notius
,
fecunda per
notius fimplicitcr, ncutra tamcn notificatio
cfl
definitio.
qualia dici vcl
,
qu6d
Ariiloteles dicic
dcnominatiue a qualitatibus
,
nifi
vbi
non funt nomina impofita qualitatibus, vt efl
de qualitatibus Secunda: fpeciei;vel vbi nominibus exiflentibus impofitis, non fumuncur dircftc ab eis dcnominaciua, vtkvirtute , dicitur aliquis fludiofiti , vbi tamen iftud quale , ab alia qualitate dire<5be
fumitur.
Exquo
patct,
'''/'""»-
"''*
/'
ejje
ma notificatio cfl pcr
21 obleSHe «»-
fecundum auam
dtamur,oc iccundo , iJualia dicuntur qu* denominatiue dicunturk qualitatibus fic mucuo
guales
Notandura etiam dici potefl, quodiV^,
Mathematicorum.quia
putabuntttr qualitatem Jignificare
nata.
dementia,S<.
vbi
,
& 7nagu & minus non ha-
funt priores motu,
bent
efk.
principium operandi. Ad primam probationem in contrariurn, dico, qu6d non tax\ivim patfjftia^^^wx cfl in fecunda fpecie , efl tantum ad faciliter agendum , fed & illa, qua: efl ad agendum abfolutc , dummodo fit in-
Adaliam rationcm
non tan-
Clrca notificatipncm Qualium videtur,qu6d
AicU<\VLoA potemia animti
Secunda fpecics Qualitatis , loquendo de qualitate,cui attribuitur illa ratio, fecundum quod cfl
;
,
fpccie Qualitatis.
mofe.quia nec iflae funt primx Species,nec fortc duae diuidunt idem Genus prim6,& aliz duje aliud Genus. Suflinendo tamen quod fufficientcr enumerant^Jt.potefl rcfponderi ad rationes.
^i
& iijjicHlter
fed ncc efTe proprias al-
certium dico,qu6d
,
^
,
quendo de pulchrirudine corporali,qux cflconueniensmcmbrorum difpofitio, funtinQuarta
,
omnium qualitatum Tcrtia: fpeciei. Ad quartum dico,qu6d qualitates
efTe eflcntiales
&
tumclementarium,velex inh.-crcntianaturalica-
frtftntem.
infinuet Ariflotcles has
teri aliarum Specierum, fed accidentalitcr diflingucre pajftonemapajfibili qualitate , dijpofitiorum ab habitu.
,
prioritas
non
qu« tamen vere mutuam cnu-
,
vt pcr hanc
ttim
communior in gcncre Qg,alitatis,idefl,minus addens fuper rationem qualitati$abfolute,licct non fit h. natura,debet poni prior fpecics altcra , qu*
ad quiflUnem
,
\x diffAcntia: cfrcnt
,
lO.
& fitgm
diScteniizs faciliter mobile,
:
Conclufto
caler i
funt in Tcrtia fpecic
tnr,illam qualitatem efle in
Speciei.
19. Ai argw
quia participam illam diffcrentiam ,qua:'ho« efl propriaTertix ; ficUt c conucrfo in Primafpccie
quod denominatiua
in
nuUo
pcrtinentead fignificatum debcnt difFcrrea
fuis
pcinci
,
,',
Sltall-
Qusftio piincipalibus, Ccd
candi,
tantummodo
vero contrarietas fecundum e^uod
TVxta primam XcontrHria,
, qa« edrecipere quod qualitatibus mevnuin CTtremum contra-
fccundum fpecicm ,
&
,
eft
confimiliter
fed diminuta.
Tum
motusarb extrcmo in medium, vel c conucrfo, cuius oppofitum habctur ab Ariftotelc in 5. Phyfic. tcxt. com. 6. & 9.
Tum quia medium cxtrcmi
clle
aliquid participat vtriufque
& ita vtrique extrcmo contrariatur in-
,
pro eo quod h.ibct in fe dc rcliquo: fcd nihil eft cis contrarium contraricratc eompleta , proprie dida ; quia codem modo cpn-
completc
,
&
vtrumque extrcmum medio & non duo eidem , contrarietate complcta , & pcrfcdta , fecundum qu6d dicituf 10. Metaphyficx, text. com. 14.
trariatur
:
polTiuit contrariari
pofitionis,
& fupcrpofirionis
rantiae, vt m.-mifcftum cft
magii,& minus^^c.
:
;
quia
non
acquipa-
fed rclatiua fuperpo-
&
fitionis , fuppofitionis differnnt fpccic , quia funt oppofita ; crgo nullaqualitaseadem fpccic
&
fufcipir magis , minijs , nec diucrfa fpccic , vt probat prima ratio igitur,&c. Item probo, quod fi Qualitas fufcipiat magis, ;
x6.
& minus aliquo modo, quod fufcipiat fecundum circntiam enim fufcipiat magis, & minus, fc:
fi
cundum cdceius in fubiefto,vel fccundum quodcunque aliud, fit illud A aut igitur A eft de cius eirentia, vel non fi fic , & A eft aliquid eftcntia :
;
eius
fuam
igitur fccundiim cflentiam
;
& minijs
fufcipit
&
non, A fufcipiet magis,& minus,quiaaIitcrnonpoiret Qualitas fecundiim ipfum fufcipcrcmagis,& minus ; aut crgo A fufcipit magis , & minijs fecundiam eircnciam, habctur propofitum ; quia pari ratione piimum fufcipit magis minus fecundum cficntiam, quia quantum ad hzc, idem iudicium vidccur cffe de omni forma accidentali fi A fufcipiat ma-
magis
,
Ci
;
&
,
Sufcifit Autem (^ua,lttM
&
quia nulla quaper fc relatio. Item, albi$u,ic minusalbum, funt relatiua fup-
,
contrarietate propric dida
quia aliternonpoflet
jgitur fecun-
:
litas eft
contrarietate tranfumptiuc dicSta, quat
difFercntia
m
iftx rcfcruntur, eft pcr fe relatio
dicitur pcr fc, nifi k relatione,
Cap. eod.
proprictatem
notandum
diis intercontraria eft ,
fignifi-
dum nullam qualitatcm dicuntur pcr fc magis,& minus.Confcqucntis patcnt,quia relatiuum non
qu/ile eji,(jrc.
rium
modo
& in finc vocis.
Jrtfji
13'
in
XXXVI.
&
:
*4' IJfentisjM»-
TVxta fecundam proprietatem,quar e^jitjcipere l magis & minks, noundum quod circntia qua,
w**!*
ir miuut.
litatis,
qua: fignifieatur in abftra(5to,non fufcipit
& mmus , lccundum quod dicitur in litequod »«/?*>/4 non dicitur magisiuftitia nec Grammaticttf magis Grammatica & hoc, quia efmagis,
ra,
,
:
fentia qualitatis
principio
:
&
,
& cuiuflibet
ficut
forma:
eft
,
Auftorcm fexPrincipiorum,
indiuifibilis,pcr
indiuifibilenon fufcipitmagis
minus:fed dcnominatiuc difta a quibufdam
magis
litatibus fuis fufcipiunt
aliquis dicitur iujlior
djcitur in lirera
,
& minus
,
,
Contra hoc
j.
mu-
eodem Jpecie, in idem fpecie igitur magis , & minus non funt in qualitate ciuldcm fpcciei , & non funt nifi in forma eiufdem fpecici; quia non cft comparatio nifi fccundiam aliquam formam candem fpccic , fecundum Ariftotelcm tatio eft ab
:
in y.Phyficorum cont.z^. tc in Qiialitatc
non
& inde
funt magis
;
,
igitur abfolu-
& minus.
Item hoc modo videtur clfc conccdcndum, quod Quantitas fufcipit magis,& miniis,quia fc,
cundum
cfle eius in
pcrfcdbum,
fubiccbo naturali, poteft eftc
& impcrfe£bum
,
licct
non fccundum
fu.ameftentiam:&codem modoponitur de Qualitatc ergo ambo confiaulitcruifcipiuntmagis, minus:& ha;c proprietas ncganda eft a Quantitate , fecundum Ariftotelcm cap. dc Quantita:
&
tc,priu« igitur a Qualitate.
* y•
I
tem
, yl" Jimpliciter
fecjuitHr Jimpliciter,
& magu
fiefuitur magu,pei
Ariftotelcm i.Top. c.ip.fcd ad album fequitur, qu6d fit albedinc album igitur :
ad magis album fcquitur, quod fit magis albcdine album:igitur fi forma in fubiedlo fufcipit magis,
& minus,& in fc fufcipit magis,& minus.
Itcm ,
mam
,
cft
omnc magis
,
fecundum aliquam for-
pcr fe relatiuum ad minus
candcm formam
:
igitur
,
fccundiam
forma fecundiim quam
Scotioper. Tem.I.
fic
,
,
&
aliquam formam accidcntalci"n,qua:
& minijs
fufcipit
ma-
fecundum clTentiam igitur pari racione videtur ftandum in primo , quia idcin gis
,
:
iudicium eft in omnibus. Si conccdatur proptcr has
minus
aliquid
Phyfic. fcd nulla
fit
vndc
informando
&minus, poteft
a magis,
,
per Ariftotelem
,
,
crunt forma: accidcnrales , quarum vnafufcipit magis, minijs fccundiiin aliam , vel ftabitur ad
/pecici
fubicdlum fufcipit magis , minus , licct non in clTcntia; quia vnum {abiedtwn plus participat formam, quain aliud.
mutari
tia
& miniis fecundum aliquid aliud a iua elTcnillud B & proccdcndo vcl infinicjc
qu.-i-
vcl ^rammaticiorzheioivt
& ita ipfa forma &
,
:
in
,&
gis,
fccundum eircntiam
,
quod Qualitas
fufcipit raagis
,
i7.
&
, quia fubicftum aliquod recundum pcrfcdtiorcm gradum participat eandcm e/Ientiam
fpccic
& aliud fubicdum fecundum minus per-
,
fedumgradum. Contra , aut fentiam
fusab
ifte ;
& ille funt intra ef& ifte gradus cft diucr-
gradus
non u
aut
,
fic,
,
illo, igiturharccircntiadiuerfa abill.i,pcr
aliquid, quodeft intra eflentiam difFcrt
Oliefito.
3.
minus
igitur niagis
;
Hasa vltima confcquentia
fpccie.
tumquiaomnis diucrfitas eflentialis difpcciem tum quiacflcntia primo tft Spcciei non Indiuidui aiioquin Indiuiduuin pacet
,
uerfificat
,
,
:
portet habcre definitionem fpccialiorem defini-
tione Speciei
igitur diflcrentia in eflcntia
;
eft fola difterentia
numero,
non
fed fpccie.
Sex rationum pofirarum contra proprietatem, & tertia , fexta conccdantur ; quia improbant non proprietatem abfolutc , fed falfi
&
fecunda,
fum raodum
dum
intelligendi
cam
cfl,qu6d ficut fimilitudo
,
1%.
tuncintelligen-
cft rclatio
propric,
&
fundata luper ellcntiam qualitatis ita magis, minus fundamentura autcm magis , cftcllcntia ;
:
perfcdo gradu, qui gradus cftaliquid abfolutum de gcncrc Qualitatis , licct ipfum confcquatur rclpcdus magis,z.d alium impcrfefpeciei fub
£tum
,
in
cadem
fpccic
,
quem confcquitur rela-
tio Tturms.
Qoando
igitur
&
adducuntur Ariftotclcs , qu6d iu/Htia nondicitur
Boctius in contrarium,
magis
,
&
qnalitai fuf" tipit
miniis alia iuftitia
iuftior altero
,
,
fed aliquis dicitur
intclligendum eft, quod cflentia
fpeciei in fe confidcrata, abftrahetfdo i fuppofi-
tis,non habct in fc magis,& miniks
M
;
quia ipfa
fic
confi
magu,
(^ minH4.
Super Pr^dicamenta
174 cft indifferens
ad
omncm
vno fuppofito ,
eft
pcrfedior feipsa
confiderata fcd ipfa in
in alio fuppofito
Ad
»bieaio'
,
fic
de-
propriageneri Qualiraris,funt tamcn vt fpccics in gcnerc Rclarionis, hoc cft ,.vr dcnomina-
fint
tiuc dittaa fpeciebus relationis
non
tclligcndum
cft
quasnonfunt
in illogenere, vt Species.
igjtur *«/?«V»4, abftra(ftc intelligcndo, fed »«-
ic<5l:um
W4t.
&: vt cft in fiippofito
,
,
cft
hitc iufiitta
vt denominat iftud fub-
,
duo fuppofita eiufdem fpeciei, poteft morus per fe , non inquantum eiufdcm fpe, fcd inquantum aliquo modo oppofira: &
pcr fc relatio, &cfimile per
eft
maior alia.
Ad primum argumcntum de motu refpondeo,
quiz fimiiitudo
dc propriis aliorum Gencrum,
Confimiliter funt mtelligenda fccundum apti, licetenim aliquid fecund^m aliquam
quam habet, non dicarur fimi!c,fi niquam eandem qualirarem habcar non
<{^o6. inier
qualitatem hil aliud
,
ha:c oppofitio in propofito
eo minus conuenir hic proprieras illi qualirari, quia fccundiim illam qualitatem aliquid natum
nes tantum
cft dici fimilealtcri.
quia motus
;
non cft per relationon eft pcr fe ad rela-
tionem, fecundum Ariftotelcm ;, Phyficor.tcxt. com. I o. fed eft per aliquos gradus abfokitos in hoc , in illo,qui funt de genere Qualitatis,qui opponuntur , inquantum vnus habct rationcm medij refpeftu alterius. Nec tamcn ifta rclatio mcdij cft caufa motus, ficut nec rclatio minusScd
quod fubcft, ficmfu/cum eft exrremum motus, non fufium inquantum medium,fed inquantum cxtrcmum \ quo opponitur termino ad quem &c non opponitur nifi aliqua rationc. Rejllud
:
fpondeo,prima propofitio eft vera,prout inepuintum correi^pondct fecundo modo pcrfc,non primo Ad quartum &quintu de rclationibus,patet.
Quartum ctiam argumentum poteft ficri de tertia proprictate Qualitaris eodem modo , ficut hic vndc
conccdcndum
tantum , quod magis iftis formis,non dc illis qus fubfunt:crgo formae fecundum quas dicuntur magis,& minus,funt relationes, verum cft fccundu quas per fe primo mddo,n6 fecundo. Similiter ad quintum , iftae relationes maiori:
eft
refertur ad miniis, loquendo dc
&
tat intemienii
minoritAs remijfwnis , qua funt , propria Qualiraris, opponunrur fpecie; fcdnon
fundamenra,
ficut fimile,
& dijfmile fundantur
in.
cadem
qualitatc fpecic. Confirmatur totun) hoc, quia tota perfcdio abfoluta, in magis albo, fci-
quicunquc gradus albcdinis in ipfo , poteft rcmanerc deftruiSto rcfpedu magis pofito quod non fir aliud minus , ad quod pofTcr dici , ficut licct
;
tota albcdo
eft in
tatem,& magis
NOtandum, qu6d recipere contraria, & magis,
tunc
.
^
militei magis,
non
?
Vidctur quod non
fecundum quod confidcrantur a rarione. De his aurem paffionibus, quae infunreis fecundum clfe narurale
eorum
Naturalibus, fione in
plenius dercrminarurin libris
,
& Mcraphyfic. de Adbione, & Paf-
Phyfic.
3.
Quando , & Vbi
& in libro de Generationc
:
dc
hoc cnim tcmpore in-
in 4. Phyficorum. In
&
quod dcrerminatur
ibi de loco, notefcunt proprietatcs loci , temporis
&
;
dc Pofirionc, Habiru aliquantulumj.Mctaphyfic. cont. 8. ita determinatio hic haindc , bita de iftis , fufficiens eft quantum ad Logi-
& &
,
&
cum, &c.
^upties autem opponi folet
,
Cap. de
eji,&c.
,
dicendum
oppofitis.
Qjr^STIO XXXVII.
quia
idem quod album.
modus
Irem , quid terminaret
dem fpccie,a minori
&
de aliis , quatuor fubfcquenribus,brcuirer perrranfir Ariftorelcs , vel quia Spccies corum in quas ellent diuidcnda , fecundum quod funt Genera , non funt notJK , ncc pafliones eorum , quar infunt cis
,
,
fignificarer
ltem,magis videtur cfte biore.
& minus.
Notandum , quod dc iftis duobus
:
albitu
J 1.
C^w««*,noninfunt Adioni,&PaflIoni,nifi -^*» <5» ratione terminorum ad quos , cum tam Adtio, ^'Jp' IP^"fiquam Pailio ipcciem accipiat a termmo ad quem, ^-^^ .^^ fccundum quod habctut in 5. Phyfic. cont. 4. & inde. Ab eo etiam accipiet contrarictatcm, &fi-
incflc qualitati
in generc Rclationis
& paci, &c.
faccre,
vnde ifta proprietas dcbct intclligi fecundum aptitudincm. Sed de quinto argumento , nunquid albitu cft
diccbatur
i
qus prius fuit licct fccimdum eam , ficu^ prius
fubicdto
nuUum dicatur fimilc
& fati contrariC' & minus. Cap.dc
Recipit autem facere
&
"M
,
fe rclatiuum,fic in-
tudinem
eife
ciei
puHtvn.
& dijfmile, licct
notandum, qnod fimile,
dijfimile,
nominatiubie6tum , quiaper fe fuppofitumeius non eft fubie<5tum , fed qualitas in hoc fubiedo: finjn, id eft
jo
,
gradum;
fignificandi in al-
tAn
ofpojttlofit accidens realci vel
motum per fe in eaintentionale.
in ma^is.
Contra,aliquid cft albius,cum prius nonfuit, pcr folam mutationem in alio ergo dicit rela-
Boet.Simplic.Philopon. hoe q.i.art.
:
i.^
loea.
D.Thom. efufc. $7.^ J.^.
tr»Si. de Jnterpret»t.
Soncin. %,Met.^.i%.
tioncmtantiim.Irem,»M^tf
foan. Parif. in Vo^frtdicam. q.i. Louanienfcs htc. Ant.
Rcfpondeo, fignificatetrentiam fubtali gradu qualitatis vndc cft quafi fpccies albi , quod cft
laneil. 10.
Andr. hic q.i. Conimbr. in cap. de oppof. q. vnic. art.i. Mtt.q. 11. Caiet.& Sotvis in hoc cap. Mafius fbiti. Rodrig. in hitne q. DoHer. »rt.x.
:
indifFcrens ad
omnem gradum
relationis,ncc eft
reale videtur ; quia Metaphyficx eft tantum confiderarc ens realc , & accidcnrcalia entis accidentia enim entis , vt con-
fiderantur aratione
candi.qua;re refponfioncm ad argumenta.
ncm Logici
Smilin autem,
TA^
&
tcrtia proprictatc Qualitatis
tia
:
:
,
qus
J--/ f\\ibA ficundhm eam dicitHraliqnid fimile ,
eft,
vel
,
pcrtinent
.-id
confidcratio-
fed Metaphyficus confiderat
oppo-
.Mctaphyfic.cap. non habentc contextum,igitur oppofitio eft paffio rcalis.
fitioncm,vt patct
difimilia fecunditm filas dicuntur c[ualitates,&c. Cap.eod.
|I.
QVod
de fignificato,ncc fortc de modo fignificandi nominis ; fi tamen gradus ponitur de fignificato, tunc rclatio poteft confcqui cfli de modo fignifi-
f
Item , oppontio
eft
ipccics difFercntije,
ferentiadiuerfitatis
;
&
crgo oppofitio
,
qua genus , non
lis
;
& dif-
diucrfitas eft paffio reaeft
verius
ens fuis fpeciebus.
Item,
1.
Argumenta.
QusftioXXXVIII. Item , oppofitio
non
igitur
effct
non
exiftentc intellcAii;
Antcce-
accidens intcntionale.
eft
lietas.
cft infufficicns
Similiter clTct aliquis pater
& aliquis' filius,
,
non cxiftente intcUedu , quia gcnuillc tum eirc, non dcpcndcnt ao intcUcdu
& gcni-
, :
igitur
&
rclatiuc oppofita.
Similiter cflct carentia habitus in apto nato
omncs
&
oppofitiones.
vnum
Itcm.ybi
:
videtur fcqui ad aliud, diuifio
fed contradit^oria fcquuntur ad
omniaalia oppofita:igitur,&c. Minor patct ;quia omnia alia oppofita includunt contradidoric oppofita.
Itcm.rclatiuc oppofita dicuntur de eodem:ipinon funt oppofita. Antccedens patct ; quia
tur
habere habitum igitur priuatiue oppofita. Similitcr contradidio ; quia Llla lequirur ad quamcunque oppofitionem igitur illa potcft
ficut arguitur, cap.de
gnum
,
eilc fine intcllcdtu
quacunque alia fic manente. oppofitum,accidcns non habct vcrius cllc, fiium fiibicftum, fcd oppofitioncs fundantur in intentionibus , vt in fubiedo igitur non
valeat
,
Ad qukm
folutc
,
:
&
:
:
funt rcalia, fed tantumintcntionalia. Minorpa-
Rcferuntur enim Species , & Genus ad inuiccm.contradicunt^ww, w»^wi«,
tet inducftiuc.
&
&ficde Item
aliis ,
oppofitis.
natiuc igitur
,
,
fed
hoc
adhoc,
dcnomi-
pofllbile cft in oppofitionibus:
&c. Probario maioris
:
Prxdicatio dcno-
Quantitate, hoc eft magnnm
& hoc eflparuum ad hoc & paruum
:
igirur
non funt opponta. Probatio antcccdentis, quiaper Ariftotele in z.Top. in priuatiuc oppotenet confeciucntia in icipfo
omnis vidcns
eft
confcquentia per
fe
:
ralifnmis;fcd oppofitio,
& eius fpecics,inueniun-
omni gencre : igitur , &c. Minor patet; quia contradictio fccundum eandem rationem non homittem^imet aiinuenitur intcr hominem, tur in
&
lntm, Scnon album;
ncm.cuius non
cft
quiafccundum hancratio-
mcdium fccundum
Confimilitcr videtur dc contrarietate, quac in
Generibus reperitur fecundum hanc rationem , maxima diftantia formarum qu«e narx funt fieri mutu6 circa idcm.
Dicitur autem alterum alteri opponi qua,
aut
z/t
ad
alicfuid
contraria, aut vt priuatio
,
aut vt
& habitt4i,aut
& negatio, Cap.cod. CLy^sTio XXXVIII,
vt affirrnatio^
Vtrum diuijio fdlicet
5
oppo^tionij tn hxc quatuor,
rclatiuam oppofirioncm,
contiariam,concraclidoriam,priuatiuam,y$V conueniens. Ammonius
in htccaf.
D. Thoro.
5
•
cft infenfibilitas, fi
fimilis tia
,
Mit. ItH.ix. ^rtptfe.
illi
:
Argument» froftrttru-
non;igitur,&c. Probatiominoris; quiahajcdi-
f ««4.
^j^Q
diuifio eft
& nulla oppofitio fic
,
igitur
cxcmplo;quia
fc-
igitur eft diflimilis. Patet confequcn-
Item,contraria dicuntur de eodcm:igitur non
dio
per participatione
di(5to
extremi, aliter non differct a
eft
me-
natura vrriufque
medio
difto per ab-
quccxtrcmoin mcdium
opponi-
& pari ratione illa
,
ficut
mcdium didtum
pcr parcicipationem denominatur ab vtroquc ex-
tremo.Tum,quia fcutum cuiusmcdictas
eft alba,
& medietas nigra,cft coloratum:igitur album,vcl nigrum,yel me^lium.Confcquetia patet,pcr Ariftotclc z.Top. Quicquid eft in generc, vcl dcnominatur k gcnere,necclle eft clle in aliqui fpecie, vel denominariabaliqna,noncft medium,vtmanifeftum eft, fi album, pari ratione nigrum ; igiturcontraria dicunturdc eodem, Ad primam probationem diccretur, quod natura extrcmorum impcrfedtc cft in medio,& ideo mcdiuma neutro cxtremodenominatur.Contra, vtrumque extremum cft aliqua forma ; crgo fimplex ; per Au(5torem fcx Principiorum,in principio , Simplcx vbi eft ,fecHndumfi totum eft. ergo C\
vtrunquc extremum fecundum in aliquid fui cft in medio, fccimdum fe totum erit in medio. Dicitur ad fccundam probationcm,qu6d fcutum non eft coloratum , fed colorata. Contrk,
,
hoccolor3tum,& illud;quiaper Prifcia-
plurale non eft
confcqucns
cft
catio fubiedi
per ^ Tldctur quod non; quia omnis V oppofita,pcrBoctium lib.Diuifionum, hxc
, quia fi turpcr aliam oppofitionem , Scoti optr. Tom, I.
alio
funt oppofita.Antccedens patet:tum quia in
num
opponitur. Probatio
erit
& priuatiue oppofita de
que , infert fcipfiim umpliciter , quia nullus tcrminus diftrahit a ratione relatiui fimpliciter.
igiturcft
Anc.AnHr. hit q 1. Conimbr. in c»p. dt eppefit. srtic. t.Curfus Carmcl. vbifuprk. Auerfaj.xt. Log. ftS.i.KoAz^^. inhant q. DoB. »rt.i.
,
videns,& furdus,idem
quia rclatiuum pofitum refpccbu cuiufcun-
Met.
oppofitiones
fit
quitur,ifte eft fimilis huic:igitur eft fimilis,& dif-
i7.i»f>.i.i.(ir i.Do&.fttpir ^.M*t.ttxt.\^. Arauz.5.
gj^ j^jgj.
idem
fcnfibilis,& infcnfibilis,
negationcm:etiamaliter no cfTetmotus ab vtro-
fc.
diuerfis
drupliciter
igitiir
ad concrcta;quia fequitur, (\ igitur furdus clt infen-
codcm. Hac ideni patet in
&
:
fentien$,quia in abftraftis tenct
mitjorisjomnis diuifio
UAtiMm, Sc huiufmodi igitur hatc opponuntur; crgo oppofitioncs opponuntur. Irem , nihil reale inuenitur in omnibus gcnc-
igicur fi ad vi-
fibilitas; fcd fequiturvifus, igitur fenfus
fibilis;igitur
oppofita; fed op.
:
fum fcquitur fenfus,ad caecitatem fequitur infcn-
fubicdtio ; fcd nullum accidens,nifi intentionale, poteft cflc in aliquo fui,vt in fubicdbo. Probatio eft intet
hoc cft mamodus arguendi
igitur
igitur
furditas
diuiditur in comrarietatemy oppofitUmem pri-
;
ille
polfunt duo relatiue oppofita inferri abcx fcipfis pofitis in comparatione ad di-
niinatiua dc aliquo, cft prxdicatio accidentis de
pofitie
fi
ucrfa, intelligitcnim Ariftotelcs pctmagnnm, & parHum rclatiueoppofita , vt ibi patct. Item , priuatiuc oppofita dicuntur dc eodcni:
fitis
in folis accidcntibus intentionalibiis
poflibile eft aliquid pracdicari de feipfo
I.
&
igitur diuifio cft infufficien$,cum non tiat in illas
&
&
adtfftjitum.
;
proccdcre in infinitum in oppofitionibus;
fic crit
dcns patet indiidliue, eiret cnim mutua aftio infrigidum , ter calidum , motus inter illa , non cxiftcntc intcUcdtu ; igitur contra-
&
t. ArgMmtnt»
^7$
poftet eftc diuifa contrd aliam oppofitionem
,
,
nifi fin^ulare geminatum
falfum
;
quia tunc
cfTct
,
fcd
multipli-
& accidcntis.
Item , contradidorie oppofita dicuntur dc eodem igitur non funt oppofita. Probatio antcccdcntis quia contradidoric oppofita fequun:
;
quxcunquc alia , fcd omnia alia dicimde eodcm , ficut oftcnfum cft : igitur contra-
tur ad
tur
didoria.
M
1
ItCtDi
X
.
'
Super Pr^dicamenta
176
Ci oppoiitio conuenicntcr (iiuitlatur,igioppoutio fubiedtum diuifionis , & prastcr
eft
fubiedum oppofitionis,quia diui-
hoc,diuilio clt
opponitur alicui,vt indiuifioni, vcl coUcAionijigitur idem refpecflu ciufdem efl: fubie(5kum, accidens,quod eft inconueniens;ergo,&c. Boctius in Adoppofitum eft Ariftotelcs, fio
&
&
,Commentariis fuper Ariftotclem in libris Topicorum. Quoties enim docent confiderarc de oppoficisjdocenr infpiceretantum ad hacc. . Ad primam quxftionem poteft dici, quod opCeticlujio a4 fojitio xquiuoca eft,quia in vno fenfu fumpta, dioppofitionc citur jequiuocc de contrarietate , qutfthnim prMdeniem. relatiua in alio fenfu dicitur vniuocc de contra^
&
:
didbione,
& priuatiua oppofitione.
ens realc
eft
,
autem inucniatur in
.iliis
vt fpeciesjfed vt paflio. lio
quia
,
Primo modo
&c Spccies in genere Relationis
& altcrum
:
generibus , hoc non
Secundomodo
extremum
eft
intcn-
tantum
eius eft
quia ctiam in accidcntibus rcalibus comparatis, videtur aliquid prsdicari de feipfo dcnominatiuc, cuiufmodi lunt oppofitioncs.
Contra, impoflibile eft in rebus aliquid cfle cadcm fpecie, vt in fubiedo;& prsdicatio denominatiua eft proprie de fubicdlo. Vel poteft in
dici
Adi.fropar
taphyfi^usdiftinguit multamultiplicia in quin-
te nrjatiua
to
vcl
non quia fecundum omncs fcnfus funt cntia, paflio reahs entisjfed fecundum ahos,& alios
fenfus fortc ponit, vtexcludat a propofito
ita
:
& de oppofitioncjcuius vnafpecies eft ens realc, &c fpecics relationis;(S<:
ahus fcnfus adiungitur,vc
a propofito forte cxcluditur.
Mi.
Ad
aliud dico
quod
,
provt,fcilicct dicitur
tione rclatiui
tcm provt
,
eft
vno
oppofitio in
dc contrarictate,
fenfu,
& oppofi-
fpccics difFerentiar
dicitur de contradicSbionc
,
:
non au-
&
priua-
tiuaoppofitione, quia^K/,& mn ens contradicunt , &:tamen non difFerunt , nec funt diuetfa, quiadiuerfitas
cft diffcrentia entis
,
&
difFcrcn-
lia fimihter.
Ai
j.
Friu*tio,'(^
j» titfntia
'tii/n
t»tienit.
Ad
tcrtium concedendum, quod contrarietas,
oppojitio diui-
dunt oppofitioncm , vt gcnus ; crgo funt fpecies pppofitaj ; igitur oppofitio earum eftaliquarea-
quia& vcrumquccxtremumcns. tertium dico, quod contradidio
hs,
Ad
m
,
icpriuati-
nerc ,
&
&
non
forte vt pafl[ioncs,
vt fpccies.
quatupr eft conucniens,
uifio oppofitionis in illa
quia oppofitio realis
dcm genere ad aliud,&
,
vnum
aut igitur
;
fic eft oppojitio
illorum dependet
non,&
reUtiua ; aut
fic
Ad primum argumcnium potcft dici , quod non omnis diuifio eft intcroppofita, propricloquendo qnia non diuifio generis in fpecics vt :
,
nigro,quia vtcontradicit,eft
& dc non ente. tem
Si dicatur
fequatlir negatio albi
&
ita contradicboria funt
co
,
quod non
exiftcntc
,
quod ad nigrum
,
, fi
fal-
con-
&
Adargumcntainoppofitum. y
qvLod centrartetoi
,
Ad primum
S^ relattHa oppojitio
di-
fumpta
a^rmati- in ilIofcnfu,in
quo funt fpecies oppofitionis, funt in fubicdis intentionalibus , licct fortc contrarietas fecundijm alium fcnfum,prout di-
non
citur eire in propofitionibus
tatcm
&
,
&
fecundum Quali-
quantitatem carum
in fubiedto inientionali
,
fit
intcntionale,
vt in propofitio-
&
pe alia autem duo , vt contradi£iio , priitatiua oppojitio , polTunt cflc in fubicdlis inccntiona:
libus.
diuidentia autcm
ler
,
hoc non
valct ad
oppofitum
,
qiiia
nulla op-
harum potcft determinare hxc omnia diuidentia, nec ahqua feipfam,in comparationc ad aliam, in vno fcnfu diuidit in contrarietatem, & pofitio
rclatiuam oppofitionem in hae diuifionc
liccc
,
omnia dicuntur difparata,& ita contraria iranffumptiuc.
Intelligcndum tamen, qu6d diuifio oppofitionis in ha?c abfolutc, cft diuifio vocis in fignifica-
nem ,
:
fed oppofitio
& relatiuam oppofitio-
vt gcnus in fpccies. In alio ienfu fumpta,
fimilitcr cft gcnerale, proptcrea diuidcntia
in vtroquc fenfu funt oppofita
&
8. SetM.
fumptain vno fenui, diui-
diiur in contrarictatem,
, licet fit negatio habitus in fubieiSto , taraen tantummod6 opponitur habitiii ratione negationis , illa non eft ens,nifi tantiim fccundiim rationem.
co
&
difparatis
nuUo modo
propric oportet opponi, ita ncccontrarietatcm contradiclioni.Vcl ali,
tioncs
cft
contra-
nifi cjre
rias tranftUTiptiuc, qua: contrarietas
contraria funt. Di-
fcqucntia. Similitcr priuatio
y.
non oportct
vt contradicit albo,
intcUedu non
^
&
dccntc,
dicibilis
7« ^'^ i.printi'
ingcncrc Subft,-intiar:& ita contraria,& relatiua diuiduntoppofitionem , vt fpccics ; &aIiaduo, licet in alio fcnfu oppofitionum , vt fpccics ,
:
tamen (ccundum rationcm , qua contradicit hcmini,non eft ens, nifi rationis.Pcr hoc p.itet,qu6d licct contraria mancat, non cxiftcntc intellcdbu , non oportct condidoriamancrcfccundiim quod funt contradidoria, quiancgatio albi , provt contradicit albo , non efl in
^.p^
& fic patetfufficientia.
multiplcx
vt non homo di-
p^;^^ fiiionis.
aliquod fubiei5I:um,& fic e^priuatiuaoppojitio,
munis omnibus
:
tem.
;
fibi
quod
de aliquo cnte
ad
ed oppejitio contraria, Oppofitio habens alterum extremum non ens, quod dicitur dc oppofitione priHatiua,& contradidioria,aut habet cxtremum non cns , quod nullum fubicdtum fibi dcccrminat , & fic eft contradiStio aut quod dcterminat
fitionibus,puta ncgatio,& priuatio fecundum
cxtrcmumrelationis, eft tantum cns fcrationemjquod dc ncgatione patet, quia
6. Cencltijie
qua- funt in co- quifl .prtfett-
eorum
cft
non eft opfortcintcntiocom-
eft
Adi.
poirunt vniuoce inueniri in omni gcreUtiua oppoptio fimilitcr contrarietM ,
oppojitio,
pofitio, vt hic loquimur,fcd
citur de ajtno,
"*•
non
ita
fpccics diuidcntcs
cundum
te
& relatiua
&
,
&rclatiua oppofitio eficnt, intcllcdtu non exifl:ente,npn autem priuatiua oppofitio , nec contradiftio ; quia alterum extrcmum in illis oppo-
licct illa dicatur
jtdi.fr» pMr-
icd intcntionaiis
,
idem dcnominat fe. Contra , contrarietai ,
Ad fccnndam qusftioncm diccndum,qu6ddi-
Ad primum argumentum dicendum,qu6d Me,
qu6d ctim dicitur , oppofitiones opponunquod dcnominat oppofitioncs , non eft
oppofitio realis
ensjfecundumconfiderationemrationis. 4-
,
tur, illud
fi
eft
Adx.
Ad fecundum dico,qu6dmaior potcft negari;
Item, tur
:
ipfam
vt contrarictas,
relatiua oppoficio funt fortc contraria
quendo de
lo-
,
contrarietatc tranfumptiuc funipta,
quae cft diff^ercntia fccundum fpeciem fed non oportet diuidcntia in vno fenfu,opponi diuidcntibus oppofitioncm in alio fcnlu. :
Ad aliud
dico
,
qu6d
in iftas intcntiones, vt
non
fequitur ad aliud
diuifio oppofitionis
,
cft
vnum mcmbrum illorum ,
quia non fequitur
Jitnt contraria, igiturfunt contradiEiorta
;
,
h*c
fcd confc-
qucntia eft inter illa qujc fubfunt,vt fequitur,*/nigrHm, igitur all>Hm,& non alljum,8c in illa humy
&
non cft diuifio nifi per accidens. Comrahocloquendo dc intcntionibus,omnia ,
func
Adu
,
XXXVIII.
Qu^ftio
Aint relatiue oppoHta, quia coBtradidlorium dicitur contradidorio contradicloriutn,& contrarium contrario contrarium , &cQcde aliis. Rcfpondco , contradidorium eft relatiuum pcr ac-
homo eft albus
cidensjHcut
non cft relatiua
contradidtio autem
autcm Cic opvcl in concrcto Aimpto
oppofitio
poiitrenis in abftrado
:
,
;
diuiiio
non fumitur pro omni illo quod denominarc , quia tunc qtmU non diuide-
cflentialitcr
potcft
,
rctur in denominatiua fpecicrum fuai;;im
dc codcm pracdicari
illa poflint
,
cum
,
& dc fc mutu6,
pcr accidcns.
licct
opponta,nifi in comparationc ad idcm,5c
poflunt inferri ex
fcipfls pofitis in
ne ad diucrfos tcrminos
,
Contra hoc
,
,
di
Aum cft
Utiue oppojtta
,
dicit
vnum fecundum contrariis
&
:
quod
,
fedicitur ad aliud
idem
dicit
,
,
& re-
in relatiuc oppofitis
&
,
non
in
aflignando diflPeren-
oppofitioncm & contra& duo rclatiua furaptain comparationc ad
tiara intcr rclatiuam
riam,
fupra.
Ariftotcles in principio huius ca-
vbi dat diffcrcntiam intcr contrarU
pitiili,
non
abfolutc
licct rclatiua
valct dc mag^no, Sc dc p4rito
is
fic
comparatio-
Qualiscr autcm ratio Ariftote-
f»oflint inferri.
idem , vtpater huitu , adinuicem
,
,
ScfiUut huitu,
non dicuntur
fed ipfa abfolutc fumpta
tclligit relatiue
oppofita
:
igitur in-
eire relatiuaabrolute.
Ad hoc poteft dici, quod in relatiue oppofitis,
I o,
funt duo,
eppo/itioy
& relatio
;
fupcradditarationc
comparatione ad idem ; quia hoc cft gcneralc omnibus oppofitis
oportet
,
fic
oppofita accipi in
oppofitis.fumi in comparationc ad idem,rationc difrerentiz fupcradditz oppofitioni latio
,
oportct illa, fccundum
quz
,
qua: eft re-
cft
oppofitio,
referri adinuicem.
DiAum dc
ipfis
igitur Ariftotelis cft
intelKgendum
formis, intcr quas cftoppofitio,quiaiIIa:
refcruntur ad inuiccm,quia in hoc diffcrunt formie, hic oppofitae,
ncribus oppofitionis tet oppofita rcferri
:
in
omnibus tamen opor-
ad idem
:
& ideo Ariftotelcs,
quando debuit diftinguere hanc oppofitioncm ab aliis , non pofuit illam conditionem , in qua ,
jtd 4.
,
non
,
proximo
habitus fuperioris in
fubicAo non nifi
poteft dici
,
quod in priuatiuc oppo,
nifi
in
homo efi CACtu, igiturhomo efi
priuatiuc
infenfibilisi
cum vltcrius
fcquitnr , igitur homo efi ab affirmatiua dc prxdicato priuato, ad aflirmatiuam de prxdicato infinito , per Ariftotelem Boctium in z.Petihct.&pcr Ariftotclcm in i.Priorum,cap.i.& inde,cap.vlt.& vltefi
fic
,
&
rius fcquitur,
efi
nonfenfihilis, igiturnonefifenfebi-
pcr ipfosvbiprius,fcquereturiprimo,&vl-
timum
habitus
,eficdcttt, igitur
non efifenfebilis , vbi mani-
fcftc cft fallaciaConfequcntis. Poteft
tamcn
di-
ftum Ariftotclis in i.Topic.intelligi de fubiedo proximo habitus infcrioris,& fuatpriuationis,vc forte,fi fcquatur. ocultu efi videns
,
igitur oculus efi
fentiens, fimilitcr Ccc^mtiK^ocultu efi ctuus,\e\
ad vnara.
eodem
in fub-
fubiedto.quia in illo
habitus fuperior natus habcri,
cft
quia habitus infcrior.
Nec mirum
refpc-
eft
&u alicuius fubicdi priuatiuum habitus
inferio-
ris,infcrrc priuatiuum habitusfupcrioris,refpcaltcrius non; quia confequentia non eft intcr incomplexa , fed inter propofitioncs. Tum quia omnis illatio pcrtinct ad tertiam opcrationera intelledbus ; ficut igitur fecunda opcratio intellciStus, quxcft compofitio ,& diuifio , fupponit
primam, qua: eft indiuifibilium intclligcntia ,& non eft corapofitio, nifi in talibus;ita tertia opcratio praefupponit fecundum,ita quod in ilia non erit aliqua illatio nifi in
compofitis, vel diuiquia omnis confequentia cft reducibilis in fyllogifmum : nihil autcm eft antcccdcns, vel confcquens in fyIIogifmo,nifi propo-
Tum
fis.
/itio;igitur nihil eft
extrcmum confcqucntia:
homo
Ad excmplum dc priuatiuc oppofitis , fi con1 1. ceditarhxc con{eciaennz,efidifimilisiIlis,igitur Ad 5. efi dijfmilis , quodvidetur proptcr relationis rationcm in difnmili,dicendum cft tunc, quod dip. fimile ihioXxxte
fumptum non
opponituryiw;/» ab-
vtrumque fumi diflimilis fccundiim idcm ad idem , vt fimilis , cidcm,vt in albcdinc ; fic non pblfunt ifla duo dici de codcm. Vel alitcr neganda eft ifta confc-
folutc priuatiuc
,
fcd oportet
&
&
qucntia, eft di(fimilis illi, igitur efi dijfimilis,(^mi ad confequens fcquitur, igitur non eft fimiIis,quod non fequitur ad antccedens. Tunc ad propofitionem illam , relatiuum rcfpedu cuiufcunque termini infert fcipfum abfolutc , concedatur quantum eft ex ratioiic reIationis,fcd poteft prohibcri rationcnegationis,quando in eodcm con-
iungitur negatio tiuis priuatiuis,
Ad aliud dici
cum
rclationc
cuiufmodi
rius
,
cft
quia
,
in rcla-
fic eft
4.Me-
contrariis
magis vnius cxtremi
medium didum
,
;
quia
& miniis alte-
pcr participationcm,
&
vtrumquc extremum imperfeftc , virtualiter , neutrum tamcn fimplicirer, & ide6 denominatur a neutro fimplicitcr.
participat
Ad primum in contrarium dico,ficut
cft
conir
pofitio eflentialis ex materia,& fonna, compofitio quantitatiua
bus
,
,
quz
eft
ex partibus integrali-
& corapcfitio fecundum gradus perfcdio-
nis, ita per oppofitum cft fimplicitas,& fimpIiciT
duobus modis compofitioforma fimplex , fcd non oranis forma eft fimplex, fimplicitatc tcrtio raodo , quia in aliqua eadcm forraa funt diucrfi gradus perfc(Slionis,& tate oppofita primis
nis cft
virtutis
,
quz corapofitio non repugnat
firapli-
formz. Adfccundam probationem decontrariis , fl conccdarur fcutum huiufmodi eflc coloratum, poteft dici , quod non fequitur, igitur cft album, citati ellentiae
vel nigrura
,
quia in
l j
vbi probat principaliter, Adi.
illa
quia priuatio
denominatiuc
ad negationem autem habitus infcrioris abfoScoti tper. Tom. I.
:
eft diflimilis.
potcft.ficut Ariftotcles in
cipitur,dicit Ariftotcles
ncgatio habitus in apto nato:
nifi
tale.
cacfufecundMm oculum, igituroculm,vel homofeeundum oculum efi infenfebilis. Ratio diffcrcnti* eft, eft
,
fcquitur ncgatio
,
qu6d mcdium componitur ex
tenct confequcntia in fcipfo
,
illius
qua hxc diftinguitur ab
nonfinfifilis,
lii\
ic(flo
fed illam in
non fequitur codem ordinc in
oppofitis
quia
rione habente plures caufas veritatis
Tamenad ncgationem habitus infcrioris
taphyfic. c. dc Mediis
comparationc ad fubiedum proximum. Vcrbi gratia , fi fcquaiur j homo efi videns : ergo homo efi fentiens
vcl in fubie<^o
;
mcdium
Ad aliud fitis
,
remoto fed cft fallacia Confcquentis,a propofi-
in rarione oppofitionis
aliis.
1 1.
tio habitus fuperioris abfolutc
cum aliis ,
hasc conuenit in gencrali
177
rcmoto, non fcquitur ncga-
<5bu
Ad aliud dico,qu6d relatiua non funt relatiuc
jldy
iute,vel in fubiedko
confidcratione
quz ac-
quod quicquid dcnorai-
natiuc dicitur \ Gcnerc,vel habct Gcnus,oportec dici ^ Specie,vel
per hoe innuit dupliccm
haberc Spccic
',
&
modum denorainandi
M
3
in
Super Pr^dicamenta
178
vnum fccundum e0
Jletii*ns hs-
in accidcntibus
htt dnflicem
cundum inejfe, quem dupliccm modum tciigit in principio fecundi quod igitur Gcnus dcnomi-
tnoduvt dent-
minmdi.
,
alium fc-
,
;
& aliqua Spccies denominabit
nat j
vel fecun-
,
dum(r^, vcl fccundum inejfey & itaeft vcre concedcndum, quod fcuto ineft albedo,vcl nigredo, vel color medius,fed non fequitur ; ergo lcutum cft album , quia in accidcntibus non tenet ab iriejfe ad efe fecundum Ariftotelem inprincipio fccundi Topicorum. Alitcr poteft dici , quod fcutum non cft eolor*tum , quia vcrum eft dicere, quod nullo colore
xquale. Quando autem ncgationes contrariorum non cadunt fupcr aliqucd vnum fufceptiuum , tunc non cft vnum medium, fcd vcl omni-
no rcmanct innominatum , vel plura media nominata , quando negatio extrcmorum cadit fupcr plures formas einfdcm gencris , vt eft in coIpribus.
,
coloratum
quia
;
gularis eft vera
nec tamen
cft
;
illius vniuerfalis
^uAcumaue 'vero contmriorum funt vt in quibus nata funt fieri
hm fr^dicantur
quslibet fin-
quia oppofita qua;libet
concedendum qu6d
eorum ineffe Cap.eod.
eft falfa,
& in fubicdo
,
,
m
,
vtroquc, vt in fubiedo; quia quodlibet
intentionalc, practer hoc , quod eft modus intelligendi alterius ,cft intelligile per fe quando cft :
modus ligi
cft intelligibile
Uib aliquo,
,
rationem accidentis; cft quid,& potcft inrel^
quod eft modus intelligendi eius,
fe
:
idem
prardicari
denominatiuc, quia idem poteft efreintcl,
:
potcft fignificari in concrcto,
quod
,
in exptf. ttxt.
h.xc diuifio
& in abftrado. Sic
tantum
eft
oppofitionis,
complcxis , quia vno modo intendit Ariftoteles deoppofitione in libro Periher. vbi diftinguit oppofitionem in cnunciationibus.Paeft in
ret cuius diuifio
acquiuocata
,
lit
,
quia primo
eft
arquiuoci in
fccundo yniuoci in vtroquc fcnfu
in vniuocata.
^deinceps.
Ammon.
^
fumma texf.
Fabei Theor. 43. f, 4. adt. arg. Rodrig. in DoH. in hac q. Auerfa q.it. Lo£.
QVodnon vidctur lia
dum
fe
igitur
,
;
quia
eorum non
(i
eiret
aliqua circnt ta-
medium
I. fccunProbatio ^''iufnenu
igitur circnt contradicH^oria.
;
tn httne /»-
hic >p»ffu ji. Anton. Andr. hic q.l.fequente. Fonfeca lih.x. Inflit.c. ly,
,
;
,
qoaedam habent media pcr participationcm, qua: media aliquid habent vtriufque extrenii ; qua:dsrn habent tanttira media pcr abnegationcm, Mediatorum etiam , qusdam habcnt plura media qu.xdam tantiim vnmn , quaedam media nominata, quacdam innominaca. Pro fecunda diuifionc tamen inrelligendum,
&
:
quod nulla dicuntur contraria mcdiata
tradiSlio efl oppofitio
,
func
contradidoria.
Itcm
fccundum
,
rum immediatorum ptibili
;
oppofitis fic
,
neccftario
fcd nulla funt talia
igitur
;
,
vnum ,
contraribineft fufcc-
&c. Probn-
quia de quibufcunque contrariis vbi altcrum non ineft a natura, argua-
tio minoris
tur
Ariftot. in litcra
,
Non
,
neceirarium
bili,nec necefte eft illud
;
cft
hoc incde fufceptineutrum necefte
igitur
ambae fingulares funt vcrae ; igitur& fufficicntcr in, quia illa vniucrfalis ducitur per duas fingulares ; igitur eius contradidoria eft falfa ; alterttm necejfe efl inejfe, &c. Item , intcr contraria immediata , fi qux funr, poteft eile motus , fed mobile dum eft in motu, cft inefle
:
fub neutro terminorum eft,ergo poflibilc
eft
fub-
fub neutro contrariorii immediatorum. Probatio fccundae propofitionis,tum pcr Arift.iJ. Phyfic. cont.7. 87. Mobile du?n efl in motu,pariectii efle
&
tim
efl
Tum
a cjuo , partim in termino ad quem. mobile cflet in termino a quo fimnon mouerctur ; quia tunc incipcrct
in termino
quia
pliciter
,
fi
fi cfrct fimplicitcr in ternjino ad quem, non elTct motus,quia tunc tcrminarctur motus.
tc in aliquibus contrariis
contraria immediata, vt manifcftum cft.mutetur Socratcs dc fimitatc in a?gritudincm , ciim dura-
propric,
habent medium per participationem: medium enim per abnegationem , inuenitur in omnibus,pra:fcrqnamin contradidoriis,fcd formcdiatis
mcdium non
motus
nifi
vr in bono
& malo, & confimihbus.Tertia:di-
fitille
quartae caufa aflignatur in 10. Me, taphyfic. cap. Giupniam autem vni contrarium , &c.
ftans,
text.
1
7.
per abncgationem extrcrnorum,
&
& inde, quae
cft-,
qu6d aliquando nega-
tioncs contrariorum cadurt fupcr aliquid vnum dctcrminatum ciuCicm gcneris cum extremis,
&
runc potcft efle vnum mcdium nominatum,ficuc ncgatio maioris , vel minoris determinate cadic fupcr habcns iUiTi eft
eandcm quantitatem
;
& idco illo-
vnum medium nominatiun
,
quod
eft
,
Item
nominatur , nifionis
'
cuim non efl mcdium Jecundlim
qux habcnt hanc definitionem ,
y?;igitur
nifi qua;
,
/"'"('"''"?*'
;
vniuerfalis
Notandum,qu6d contrariorum qusdam funt quorum alterum neceire eft inefte omni fufceptibili alia funt mediata quorum non necefte eft alteriun inefle. Ec mcdiatorum,
immediata
j.
Mayron
finiuntiurab Arift. in i.Poftcriorum text ;. Con-
,
qux
Peftpridic.
& hxc cft caufa, quarc in acci-
:& ita
ledum & modus intelligendi fub extranea ratione fumptum & ita fub cxtraneis rationibus patet
cum
& mo-
tlentibus intentionalibus poteft
dc
Arift. lo.Metaph.text.i
prims confcqucntioe quia fi eorum eilet medium fccundum fc, cirent mediata, Probatio fecundx confcquentiar, qiuaconcradidoria fic de-
cuius tamen prius fuit mpdus intelligcndi poteft refpeftu ciufdcm clTe intclleiftum,
dus intelligendi
efi.
Vtrum diquaftnt contraria immediata,
intelligendi, habet
quando
medium eortm
Qj^^sTio XXXIX,
ita coloratadictt pluralita-
tem in vtroquc , & ncquc eft vnitas vtroque, neque pluralitas in vtroque , fed vnitas in fubicdo , pluralicas in accidcnte. Ad aliud dico quod non eft inconucniens duoium accidentium intentionalium vtrumque efrc in
necefftnrium fit alterum
nihil
,
tnlia,
vel de qui-
colorata,
fit
quia fortc ficut coioratum dicit vnitarem in for-
ma
,
,
, fi
poffibile efret fieri
tionis fanitatis in Socratc
vltimus tcrminus
«gritudinis B. aut igitur
fit
A
,
B,
mutacioncm
intcr
aliquis terminus:
& primus initialis & A funt vnum in-
& tunc idcm in vno inftanti circt fub duo-
aut funt duo inftantia igitur intcmpus mcdium,in quo non cll: fanus, nec aigcnigitur illa funt contraria mcdiata,& fic de quibufdam aliis, Ad oppofitum eft Arifto-
bus contrariis
:
;
tcr illa cft
tcles,
Ad
funt , quod aliqua eodcm gcncre , quorum al-
quarftioncm diccndum
maximc
diftantia in
tcrum
1. Condujio.
XXXIX.
Qu^ftio terum necefTe
eft inefTe fufceptibili
ergo aliqua
:
funt contraria immcdiata. Coiifcqiientia tenet per locufn a deHnitione ; quia qnxhio JteJ}, non lcitur dcmonflxitiuc, nifi per ^«/
i.
Pofter. text. i
.
& 2. & indc.
Ad primum argumentum dico,qu6d
AJt. efi
mediHmficHnJMm /e,potei\:
quod
vel
illud
negatio modi fimpliciter vel
fit
mn
intelligi dupliciter, :
modus
negationis.Primo modo conuenit contrariis im-. mediatis , fecundo conuenit contradidoriis , ponitur in definitione eorum , quia fola contra-
&
di(5toria
cundtrm
Adt.
nuUo modo habent medium quia fcfe ineft ei non habercmedium,omnibus ;
autem aliis oppofitis,aliquo mo^o conuenic habcremedium. Ad fecundum , concedo hanc propofitioncm eflc
falfam
diaterHm
,
fit
altenm cft fignum
nunquam
quia particularis
nifi fingularis
citur, Necejfe
efl
,
&:diuifionem,cum ficdi-
propofitio vcra
cft
pofitio dc difiunfto prsdicato :
& fic
fumicur
,
,
,
& eft
hahittts
quando
ly alterum,
eft
Ad tertium dico quod ,
celis
vhimo
rer-
Ad primam probacionem dico,quod fecundum quam cft mocus,
accidencalis
magis,& miniis,& fecundum illum erafecundum quem cft terminus a quo monon manec in motu , quia in coco moture-
fufcipit ,
micticur magis,
& minus,fed fempcr eftencia cer-
mancr, idco incelligcndumeft didum Ariftocelis fic , mohile , &c. hoc cft , ccrminum a quo parcicipac fecundum aliquem gradum remiftum , in cancum concinue acccdic ad ccrminum ad quem. Similiter pacec ad aliam probacionem , quia dum fubiedum eft in cermino a quo, fecundum illum gradum , fecundum quem cft rerminus \ quo , non mouecur , fcd forrc in-
mini
&
Scdquando fubiedumeft in termino ad quem fccundum illum gradum, fecundum qucm eft terminus ad quem , tunc finicur cipicmoueri.
,
motus.
Ai
4.
,
illa
confequcncia Arifto-
& priuacio idcm
d priuari
praedicarcncur
eflcnc
,
de
,
&
O^pofitaautem
(jr
hac videntur ejfe,fcilicet
priuari,(^ hahitum hahere tanc^uam pri~ uatio
^ hahitus.
Cap. eod.
Slmilicer norandum eft illud didum eadem cft oppofitio in concrecis ,
quod
,
&
ab-
ftradis.
^ hahitttsnonfic
^uoniam autemfriuatio
oppoHuntur,vt ad aliquid manifeftum
eft,
toto tempore mocus,
&
,
eji
cod.
quia cx eo fcquiciir vniuerfaliter denominaciuum , abftraduiu nou eflb idem.
NOtandum
& ita fempcr
tus
habium hahere non
friuatio,(jrc. Cap
Capeod.
fubieftum fub forma priori, in mino mocus, fub forma poftcriori , cft
dum
(jr
NOcandaeftcciam
particularis.
fub altero.
^
Priuari vero
pro-
quando Jicimus, Necejfe eflalterum contradilloriorum ejfe verum , & huiufmodi : fccundum tamen, quod prxtendic vittus fermonis eft propoficio
forma
,
in fenfu diuifio-
fignum particulare, primo modo inteUigic Ariftoceles &eft communis intelledlus,
Aii>
& per
hoc principalitcr diftinguitur a contrariis , vbi neutrum cxtremum eft foia carentia reliqui , fed aliqua forma pofitiua.
hoc , vel illHd inejfefuhieEio, in fen-
fu compofitfonis
fumitur, vt
&
apto nato
eodcm
vera.
Ahm compofitionem
nis eft falfa
eft ratio
imperfc6bius:fed ratio generalis iftorum oppo/Itorum eft forma , carenria formx in fubieiflo
cft vera:
Pro communi tamen modo loquendi intclligcndum, quod alterum communitcr fumitur pro hoc , vcl illo , & illud cft diftinguendum fccun-
5»
179
corum ficri circa idem ordine quodam , quia non conuenit omnibus priuatiuc oppofitis, nifi intelligatur fccundum naturam, fcilicer, qu6d fit aliquod fubicdum aptum natum prius natura haberc habitum.qu^m dicatur priuari:& ita forte eft dc contrariii, quiainomnibus, fubieftum naturaliter prius ordinaturin extremum pcrfcdius , quam oppofitis,nec
aliis
Necejfe eJi-alterHm eomrariorum imme-
,
inejfe JitJcepttbili,^vout
particulare
conucnic
Ad quartum dico , qu6d impofllbilc eft acciperc vltimum inftans fanitatis , feu alicuius for-
pro difterentia fecunda
,
quam
r.
afiignat Ariftorcles inrer priuariuc oppolira
,
& relatiuc
quod non omnia
,
relatiuc
oppo-
dicuntur reciprocc fecundum eundem niodumrefcrcndi fcd folum ea quac pcrfemututS rcferuntur , vnde illa diftcrentia cft fortc quofita
:
rundam rclatiuorum ad prior difFcrcntia
priuatiuc oppofita: fcd
intcIIecStu tcrtix proprietatis cft
Hoc valet
cft vniuerfalior.
omnia relatiua
niutuo adinuicem
ad conuertentiam
dici ,
rclatiuorum
qux
,
,
pro qua:
hoc
cft
propriecas in aliquibus
eandcm racionem recxcrcmum eft pcr fe relaciuum ad aliud in aliis non fic,vbi vnum cxcremum per fe refcrcur ad aliud , & illud non ad rclaciuis vera cft fecundilm
ferendi
,
vbi vtrunque :
ipfum
,
nifi
pcr accidens. Vel alicer poceft dici,
quancum ad propoficum , quod liccc nqn omnia relaciua dicancur rcciprocc, tamen omnia relatiue oppofita dicuntur rcciprocc quia illa rclatiua vbi non vtrunque dicitur pcr fe ad aliud , non :
, quia non funt ambo in codem generc :JiihiU enim non cft in genere rc-
funt relatiuc oppofita
mx permancntis in fubie£ko, in quo tcrmino illa
lationis
forma habeat clTcjfcd vltimus tferminus duratio-
& ita de aliis relatiuis
nis formae prasccdentis eft primus rerminus for-
ie,
mas fubfequentis, in quo termino eft forma fubfequens , non prscedens , vt detcrminatur in 8.
ferentia inccr relatiuc oppofita
&
nec vt relatiuum , nec vt rclatio per fc, , ad qux alia dicuntur pcr non econuerso : fecundum hoc harc dif,
&
,
& priuaciuc
eft
generalis.
Phyficorum cont.64. Priuatio vero
(jr
jieri circn
4«
hnhitus dicitur quidem,
idem aliquid Cap. eod.
,
(jrc
^TOtandum^quodfpccialisratioiftorum oppoficorum non cft ficri circa idcmjquiahoc
X^
^iuoniam autem neque vt contraria oppo' nuntur ea quk fecunditm priuationem (jr hahitum dicuntur, ex hit manifefium efi. ,
Cap. cod.
NOtandum
,
quod duplicem aflignat
M
Ariftot.
,
& priuatiuc
4
oppo
diflFcrcntiam intcr contraria
^*
.
Super Prsedicamenta
i8o
vnam fumptafm a diiii(ione conttariolum talem Contrariorum mediatorum nunquam neccire eft alteium inefTefufceptibili , fed
fit
priuatiue oppofitorum femper necelle eft alte-
eft
oppofita
:
:
rum
ineile
poftquam fubieftum naium
,
eft
ea
ergo priuatiuc oppofita non funt contrariamediata.Inimediatorum neceflc cft femper alterum inefle fufceptibili, quia femper fufceptifufcipere
bile
;
eorum
natum ea
eft
fufcipere. Priuatiuc op-
po/Itorum non eft necefle alterum inefle , quia non fcmper fubiedum natum eft ea fufcipere:er-
go
non
priuatiuc oppofita
funt contraria
imme-
diata.
Praitei hjEcadiungit
vnum membrum quod vnum ,
in vtriufquc contrariis accidit aliquando
extremum
inclfe a natura
quod non accidit
,
in
eft inefle
& non tamen
,
reliquum
Ad fecundum dicendum quod illa definitio ,
vcra, fecundum gcneralcm rationcm contrariorum ; quia quantum eft ex hoc,cui incft vnum
contrarium,natum
reliquum,fed
eft ei ineire
non
qu6d fit idcm de quibufcunque contrariis , comparatis ad quodcunque fubiedum , nifi fortc loquendo deillo fubiedo fccundum gcnusj quia licet fubiedum aliquod fcciidum fuam propriam rationem determinet fibi contrariii vnum, hoc non eft ex rationc contiariorum , nec ratione generis talis fubie£ti. Fortc hic fccunda paroportet
,
ticula additur pro fpeciebus
qua: detcrrainant
,
aliquas differentias contrarias dererminatc,
fibi
quod licct
forte
DifFerentiarum
priuatiuis.
oportct qnod poflibile
inefle.
&
fit
a parte Specierum
,
&
non tamen incft Speciebus pcr
,
naturam Gcneris.
Ad
Q^V M
T
S
X
O
I
tertium poteft concedi
clcmentorum non infimt
L.
determinate
ZJtrhm
rum
aliquomm
fojjibile Jit
vmm
determinate
contrario'
inejfe
mentorum
natura alicui /itbie^o.
qualitates
naturi, ncquc
quia formx fubftantiales
;
corum
poirunt manerc fub oppofitis qualita.tibus,vt patet in alteratione praecedcnte
a
quod
,
eis a
teles;quia
in
:
corruprionem
elc-
tamen cxemplificat Arifto-
illis
fecundum communem conceptionem,
videntur confequi infcparabiliter formas elemcntares. Vel aliter poteft dici , quod quas-
illa:
^rirt. 1. Tcpic. cMp.i.
Ancon.AnJr.
in
hunclocum
y.i.
Fon-
Infth c.iy. Rpdrig. hic in/umma text. Vidc Dod:.4. d.it.q.j. Itcm Auchoretc;V. q.prMed, fcc.i lib.z.
.
>•
A^ V6d non videtur
;
quia dicit Ariftotclcs in
frapwtene-
V^z.Topic. cap. i. quod
f»tfA».
gnatur aliquod prasdicatum
fi
alicui fubiefto afll-
(i contrarium propofitum ineft: igitur nuHi. fubiedto ineft vnum contrariorum
pr«dicati
non
incire,
poflit incfle,nec
dcterminatc.
Item, contraria nata finit fieri circa idem:ergo ineft alicui vnum,nifi quod natum eft fufci-
-
non
pere alterum
igitur
:
neutrum detcrminatc
Item, hoc videtur fpecialiter in cxemplificat Ariftoteles.Ignis
detcrminatc calidus
,
illis,in
ineft.
quibus
enim non videtur
neque aqua frigida quia
fccundum aliquem gradum deterelemento , & fccundum illum
libet qualitas
minatc
incft fuo
nunquam amittitur in tranfmutatione licct fecundum perfeftifl^imum gradum poCit amitti, ,
quia fecundum illumgradum non confcquitur infeparabiliterformam elcmcnti, putacalor perfe(5tifl[imus formamignis. Velaliter, quod ift^ qualitatcs confequuntur formam elemcnti,puta ignis in fuo perfc<2:ifl^mo efle , quale elfe non
habet in tranfmutatione ptioncm.
Amflim
generationem prarccdit alteratio ; igitur generationem cx igne , prxcedit alteratio ignjs, pcr quam inducuntur qualitates aquas fed in
cum
tendit ad corru-
& in contrarips quidem exifiente
,
fufceftibili
fofibile eji in alterum fieri
,
;
omnem
,
mutationem,
nifi
alterum naturaliter in-
Cap. eod.
fitj (jrc.
:
tota altcratione
manet forma
ignis
Ariftotelem in S.Phyfic. cont.69.
,
quia per
& inde,in tota
manet fubieftumfub formaprioergo ignis potcft manere ignis , non elle calidus , & itade omnibustranfmutabilibus fecundCtm illas qualitates , quas habent , quia getrafinutatione
ti
&
:
neralitcr
fecundumcontrariavidetur poflc
SEcundam contraria
1
ficri
iE S
T
I
XL
o
I.
Simplie.& Ammonius hic Nyphus j.Metaph. q 4. D.Th. q.z.de M»lo 8. Met. cap.^. leH.4.. Soncin. 10. Met.
proprias contrarias
oppofitum
,
,
ita
& vtrique determinatc quodnoneft
inefle. Similiter
pofllbile,
patetin paffionibns,
quod aliquod fubiedum fecundum fuam naturam cil principium per fe alicuius paflionis habentis contrarium
non potcft
ineflc
,
, cuius pafllonis contrarium cumipfapaflio fequaturfor-
mam fubicdi. •
inter priuati-
natura alicui lubiedo ; quod ad minus patet de SpeciebuscontrariisinGencre, vbieft proprie contrarietas qu^ conftituuntur per diflerenrias
ar^u-
:
Vtrum a ^riuatione foffitfieri regrejfio
&
in habitum.
,
^
q.i9. A.at.Andt.hic q.i.M:iyt.hic ,pajfu j7. Conimbr. hic q. vnic. mrt.]. Tolec. ihid. Suar. in Indic, Met.lib.%. cMf.%, Fonfcca
lib.
1. Inftit. eaf. 17. Auerfa q. ii. Lof.
fea.i,
QVod
fic
vidctur; quia fccundtim Ariftote-
Ad primum argumcntum dicendum quod ,
eft
fecun-
dum aptitudmem non lecundum potentiam, quia ii vnam contrarium infit reliquqm aptui» ,
,
j,
lem i.Phyficorum cont.;.& indc,Priuatio, Argument» & forma funt duo principia tranfmutationis, ita pro parte «/forma tcr- firmnttM». quod priuatio eft tcrminus Jl quo , minus ad quem fcd a termino i quo , ad terminum ad quem eft tranfmutatio ; igitur, &c. Item , hoc patet in exemplo tencbra cnim opponitur luci priuatiuc , alioquin illuminatio medij eflet cum motu , & fucccflione , quod impro-
&
:
confideratio Ariftotclis intcllieenda
Not».
priuatiuc oppofita. Inter
Ad oppofitum eft Ariftotelcs. Ad quxftionem dicendum , quod poflibile cft in aliquibus cxtremis, vnum contrarium inefle i
ineft fua differcntia
?
&
mutua tranfmutatio
Qj^
:
M
eft
,
uc oppofita non;quia ab habitu potcft fieri tranfmutatio in priuationem, econucrso non.
mucatio. ptnthifio.
difl"erentiam ponit Ariftoreles in-
tcr contraria
;
batur
XL
Qusftio de Anima. CAnfequentia patet ; quia contrarium non abiicitur , reliquum non acquiritur fine motUjfcd a tencbra ad lucem
ni,nifi
poffibilis eft regreflIo,manifeftum eft;igitur,&c.
duci fine
bitur
X.
&
vnum
Itwn
omnium contrariorum
,
alterum inclu-
oppofttum alterius,per Ariftotelem Metaphyfic. cont. 1 5 & hoc non obftantc in-
dit priuatiuc 1
o.
.
ter contraria eft tranfinutatio;igitur
& inter pri-
Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad iftud dici poteft quod loquendo genera,
Trimtu tm- liter de priuatiuc oppofitis , non eft impolTibilc dui reJpSdtn- vruuerfaliter k priuatione circ regrcirum ad hadi sd qtttji. bituni ; quia fic loquendo , priHatio dicitur efte
carcnria forma: in fiibiedo
tum elTc
& a tali
habere , regreftum ad eft
Ariftotelis eft
culariter
,
quando aptum na-
priuationc poflibilc
formam
:
vndc
ilkid
eft
didlum
vcrum dc aliqua priuatione
parti-
quam
ponit
idco prima diffcrentia
,
,
Ariftoteles intcr contraria,& priuatiuc oppofica, Ifta fircunda eft parcicularis.
cft gcneralis.
faluandum igitur didum rur priuAtio tripliciter cft priuatio
,
quac
cft
fic.
pio innato
carcntia fornia
tantum aftum. Tertio ,
,
eft
,
modo
fic,
nicdio. Depriuatione
eft
cscitas , quia
vifiis eft
cuius
,
quocunque iftorurn mo-
didto didta, intclligit Ariftoteles,
modo non.Videtur tamcn prima diftindio efTc minus competcns , quia nullum fubic{kam vidctur ordinari in priuationem,mediante fccundo
,
^et fretptemer
tum
iuftitiar
iiationem mediante habitu , fic quod fubiedium cft natum recipcre priuationem , nifi prius
iion
rccipiat habitum,
hoc cnim cfb manifeftc falfumj
quia aliquis non prius videns
,
vcl
natum
intelligatur, nifi priijs
poteft ciTe cscus,
fitrccipcre
habitum & fic diftindio nulla ; quia fic omnc fubicdum ordinatur in priuatione,mediante habitu. Ratio autem quarc Ariftotclcs intelligit de primo mcmbro fecundae diftindkionis , & non de :
nis.
eft
,
manifcfta cx
Quare autem
mcmbro caufaeft
ipfis
,
verbis diftindio-
pofllt intelligcre
tcrtia: diuifionis
,
&
dc primo
non de fecundo,
quiaquando habitus,quiefta
princi-
tunc in fubiedo non incft principium fufHcicns illius habitus:& cum natura tranfmutabilis fcmper tendat in non efle, non eft poffibilc illud principium rccupcrari in fubicfto, ita nec habitum illum induci. Si igitur priuatio ralis habitus aliquando infit,impoffibilc cft poftea habitum illum inclle; fed quando habitusefta principiocxtrinfeco, vt lux in medio , a corporc luminofo ; tunc licct priuatio aliquando infit , poffibilc cfl tamen ab illo expio intrinfeco non incft
,
&
trinfcco habitum induci. 3-
mmt*.
Ad argumenta patet , quia argumcntaprima proccduntde priuationc vno modo,& argumcnra ad oppofitum,de priuationc alio modo:quare, ficut diifium cft
,
illa
differentia
non eft gcneralis
intcr priuatiuc oppofita,& contraria.MuIta
funt oppofita
,
vbi
vnum eft tantum
terius in apto nato,qua;
non polfunt
;
iufte
agere, i^oxc^ acquirere h.nbi-
igitur poteft ab iniuftitia tranfmu-
tariadiuftitiam.
Aliter poteft dici ad quxftioncm
contraria
mutiu
eft
motus propric
,
quod
didbus
,
inter
enim
carcntia alalitcr
oppo-
4*
quia
vtrumqueeft aliquanatura pofitiua, ncc poteft cxpelli , nifi in temporc fed a priuacione in habicum nunquam cft motus rationc priuationis; quiit materia fubicda priuacioni , tantum habct carentiam forma: , & cum hoc tamen ftat , quod fumme fit difpofita ad fufcipicndiim formam, ita non oportet illam moucri ad illam;fcd ftatim :
&
:
Ad primum argumcntum priuationc , qua:
Ad ftcimdum non
nifi
quod a fomiam non quando priuatio
illis
exemplis, quali-
dici potcft
,
principium, in
eft
cft motus propric diftus coniun^itur contrario.
,
patet ex
jtd arjn. "**"'•*•
motus a priuatione in habitum. Ad tcrtium non fequicur non elTe mocum inter contraria , quia non eflet intcr priuatiuc oppofita, quia cxtrcmum ignobilius contrarictacis non tantum cft priuatio rcliqui , fed cum hoc cft aliqua forma pofitiua, & idco non potcft expclli ter
cft
fine raptu.
^^cunque 'vero tanquam sfflrmatto
habicu. Si intclligaturTubiedum ordinari in pri-
fecundo
in-
in-
ftanti illuminari cuius oppofitum habetur in 2. dc Animacont.yo.Similiter iuftitia,&iniuftitia, fcientia& ignorantia:poflibilceft cnim iniuftum faccre aliqua opcra iuftitix , quia iniuftitia non ncceflitat ad faciendum iniufte, licct inclinet,
pri-
habitus ineftprincipio extrinfeco, vt rcncbrain
fic
:
vniucrfafis intcr contraria,& priuatiuc oppoiica.
cuius habitus incft a princi-
cuiufmodi
,
non polfct altcrum expclli, & altcrum motu & ita non polfet medium in
quam
ad
a principio incrinfcco» Alia eft priuatio
dorum primo
traria,
prxfencc agenre rcciperc illam finc mocu fecundum hoceft diccndum , quod hzc diftcrcncia cft
,
alia priuat
non habent hanc pro^ qu« fi circnt con-
Qua;dam
Ariftotelis diftingui-
vno modo
,
Ad
non ordinatur fiibieftum , nifi mcdiante habitu. Alia ad quam ordinatur non mediante habitu. Alio modo fic quxdam priuatio priuat habilum fircundum adtum , & fecundum potcntiam: uatio quacdam
priuatiuc:& tamen
prictatcm,puta lux,& tenebrar,
&
uatiue oppofita. 1.
i8i
I.
r^egntio^
^
&c. Cap.cod.
diffcrcnriam HIccontradidoric oppofita,&omnia aflignat Ariftoteles
inrer f. alia,quia Ctntradich-
omnibus aIiis,non oportct altcrum extremum "* "" S''^"^ verum , altcrum falfum ; in his autem opor- n^,ulUlfa. rct , vcl quia nullum aliorum nccclTario vcrc inin
cllc
cft,
& aliud false
;
fcd in contradidoriis altcrum
& fic loquitur dc con-
verc ineft, altcrum false , didoriis incomplexis ; vel
quianuUum
alioruni
oppofitorum eft vcrum, vel falfum, quia incomplcxum, contradidoria funt complexa.Secundum iftum fcnfum magis vidctur intelligerc ibi;
&
Omrtino autern eorum
ejtut
fine complexione diaintury
verum, aetfue falfitm eft, Sc omnia alia qux didta funCjfine complcxionc dicuntur , alia fcilicet cunc.intelligendum , quud a contradidloriis , nihil
&
contradi6lio,de qua hic loquitur,non tantum
fit
in incompIexis;quamuLS hic loquatur principalr-
incomplcxorum.quiaconrradidio fortc vniuocc inuenitur in propofitionibus , in terminis : non fic fortc in aliis oppofiter de oppofitione
&
tionibus
,
quia
ifta eft
m.igis intentionalis
,
eft
cnim fimpliciter intentionale. Adiungirpoftea,qu6d licct fubicdo cxiftenre, oportcat alterutti contrariorum immediatonim clle vcrum dc illo , non tamen hoc oportet fub-
icdo non
cxiftcnte
:
fed in contradidloriis fiue
fubieftum fit,fiue non fit, femper alterum eft vcrum dc fubicfto, altcrum falfum, quia fiue Socrates fit,fiuc non, fcmper harceft \era,Socrates
&
Unguct,vcl Socrtttfs non
lanffiet.
v»G
Super Prjedicamenta
i8z
igitur reliquutn contrarium eftin potcntia
Q^ ^
Vtrum
iE S
T
XL
o
I
,
^ pro non
Palam autem
ente
Vldc Authores citatos
X. pro pttrts 0f-
firmttiu».
tl0ta.
QVod
quia
qq.^.6.-j.
^
videtur
,
quod circa idem,autj}ecie,
tates,&c. Cap. eod.
8. lih.i.
kuius quxfttonis folucionem
fic
eji
aut genere natura habentfieri contrarie-
indifferenter,
Argument»
;
in potentia ad alterum con-
eft
trarium.
in negatiua juhie£ium Jlet
fro tnte
DoAor ad
fubiedum
illud
1 1.
Teriherm.
quo
fe icmittit.
quia ifta , Socrates »on lan-
PRoprietas
tertia eft
qu6d
,
habent fieri circa
idem Specie, vel Genere. Qus: notanda cft, quia licet alicui fpccici repugnet vnum contrarium,vt
non cfTet vcia,Socrate non exiftcnte, nifi fubiedum ftaret pro non entc , quia aliter fcnfus eflet, Socrares qui cft, non languet,& cius contradidtoria eft falfa, Socrate non exiftentc,& fic duo contradiftoria cflent fimul falfa. Dicetur ad iftud quod quando terminus fupponit non habens plurafuppofita,ficut terminus difcrctus , poflibile eft tale fubicdum ftare pro non ente , fcd hoc non eft pollibile de termino communi. Contra hoc, ponatur, nuUum homi-
albedinicongrcgatiuum;tamen illa contraria habcnt fieri circa idem genere,vt circa cok)rem,qui cft in diuerfis fpecicbus;quia fic tantum eft idem gcnere,& hoc valet pro eo,quod prius didum eft, qualiter definitio contrariorum fit intcUigcnda.
ncm etTe, hasc eft falfa, omnis bomo Unguet. Ad folutionem huius quaeftionis oportetpra-
QVarta
gttet
,
&
quid fignificatur pcr terminum, quz funt quja ex hoc ciret conclu; dcndam, pro quibus per fe fupponit terminus in orationc , in omni enim propofitionc affirmatiua, fiucnegatiua, fnpponit pro eius per fe fuppofitis , ideo de hoc fortc fiet mentio in libro Pcrihermenias,vbi illa funt magis propria. fcire,
eius per fc fuppofita
&
Necejfarium
omnia contraria
eji
dem genere ejfe ribtts,vel ipfa
,
y. Tertia prt/"'"'"«
vel in eo-
,
vel in contrariis gene^
genera ejfe,&c. Cap. eod.
proprietas
funt in eodem genere
eft ,
bus, velfitntgeneraaliorum.
,
quod
contraria vel
6.
vel in contrariis generi- Quarta frt-
& iftud cft intclligcn-
^""**«
dum dcgeneribusprimis,femper enim contraria funt in
codcm gcnere primo,
nifi fint
forte tran-
& tunc a:quiuocc funt in diucrfis gcprout func vt fortc bomirn & mahtm
fccndcntia ,
ncribus
,
,
,
tranfcendcntia,fiint huiufmodi, prout
autem ac-
morum. IntcIIigcndum tamcn quod primo modo, pront fcilicct bonum conuertitur cum entc, nihil dicitur fimpliciter malum, nec fic bonum,& m.ilum contrariantur /cd tantumniodo dicitur bonum, &malum, in comparatione ad aliud, quia cipiuntur in moribus,funt genera
^i**-
,
^ontrdrium mtem ejl hono quidem ex necefJitate
malum, &€. Gap.eod.
:
NOtandum frtm*
quod quatuor ponit Ariftoteles proprietatcs contrariorum. Prima eft.quod
pro-
friettu confrariorifm.
,
iftafola inter fe contrariantur,
lum
fubfunt, qaiaaliquando illud quod Gontrariatur
quod
ei,
pofitionibus
elt
malum
,
eft
ficut
aliquando illud quod
,
contrariatur ei
drupliciter,drc.
fed dc his qua:
,
cft
falfum,
priori.
XLIII.
Vtrum Arijioteles conuenienier afltgnet
quod cft falfumjquia ambo con-
,
Cap de
Qjr^STIO
malum,
& in pro-
altcrius.
Prius autem alterum altero dicitur qua-
&nunquam ma-
raalo ratione formae mali
perfcdione entitatis
fcilicet deficit a
Jemper beno contrariatMr maluni ,fed malo cjuandoejue malum , cjuandocjue honum. Quar intelligenda eft, non folum de iftis formis bonum, 5c malum ; quia
modos Trioru.
txariapoirunt clfc fimul f^lfa.
Ammonius inhunc lecum Pojiprtd. Anton. Andr. in c»p. de Priorit. per totum. lAirjtoa.hic, pajfu 61. Auetfa fupra.feH.i,
^riftot.?. Met.text.i6.
Amflim vero fftiji
contrariorum non necejfarium
alterum
ejl
reliquum ejfe,^c.
Q
Vod non
Cap. eod.
videtur; quia multo plures
aflli-
,gnat in f.Mctaph.cont.io.puta priusinlo-
4-
dum motum,
Socratem , cum impoflibilc fit ipfa fimul eidem fubicao,impoflibile cft vno exiftenreliquum c(rc, primura forte cft verius quia
circa
inelle te,
;
QbieSio.
Stlutio.
j\
co
Vt omnibus exiftentibus fanis, fanitas eft, & non ^gritudo , vcl fi fortc abfolutc fumptae non fintcontrariar,nifi in comparatione ad idem fubiedum, vt fanum, & argrum tet relit^uum ejfe.
frietps.
r cognitionem lccundum
SEcunda cft, vno contrarlorum exifiente,non oper-
fortc inter fc funt contraria. Probatio,quia cx fc rnaximc diftant in eodem generc. Contra hanc proprietJitem in lib. dc Caelo, tpundo, lib.i. text. com. r8. \\?ihttm,fivnumcoHtrarierumeftin natura,& relicjuum; igitur vno exi-
&
ftente, oportet
quod
rcliquum
cfle.
Ad hoc
potcft di-
non eft vera , dc cfle in aftu ranuim , fcd de eflc in adu , vcl cfte in potentia & de dontrariis , qus mutuo fe cxpellunt ci
,
illa
propofitio
,
eirca
idem fubiedum; quia tunc
riuraeft,fubie(aum cius-eft,
fi
fi
vnum
contra-
fubiciSlum eiuseft;
,
prius
& plures alios
Itcm, quotmodis dicitur tot
& reliquum
edprius
,
&
;
,
r pnus lecung^J^^ &c.
igitur,
vnum oppofitorum,
fedfimul opponitur non habct quinquc modos :
ei ,
,
quod
fcd tan-
tum quatuorper Ariftotelcm ibidem;igitur, &c. Item , nihil eft prius fecundum tempus igitur primus modus inconuenicntcr ponitur.Probatio ;
antccedcntis
, (\\.\\a.priiu
eft
'•
^^g^^fnt» pro parteni-
•
,<]uod eft principio pro-
pincjuiiu,^et Ariftotclem 5.Mctaphyf.cont.i6.fcd cft principium in tcmpore , quia eft infinitum,per Ariftot. in 8. Phyfic.cont.i.& inde. Itcm , fccundus modus inconucnienter afllgnatur.Probatio,quia confequentia cft inter propofitiones (edpritts , de quo hic loquitur, cft in incomplcxis ; igiturconfcquens
nullum
:
, non debet dici prius aliquo modo , iUe tamen ponitur fecundus modus
ucrtitur confequentia
prioris.
Item,
,
Qu^mo XLIII. Item
,
\ parte integrali
non conuertitur con-
fequentia ad totum, vt patct in cxcmplo Ariftotelis, duo/knt, i^itur vnum ejiy& non e conuerfo j er-
go
pars integralis
Prioris
fcd
;
hoc
eft
eft
modo
prior toto fccundo
falfum
quia fecundum Ari-
,
ftotelem 7. Metaphyfic. cont. 16. in definitione aliquarum partium integralium cadit totum fed :
dcfiniens prius eft definito
Topic. cap.4. idem 1.
,
per Ariftotelem 6.
i.poft. cap.17.
Item,vidctur quod ad totum integrale non fcquitur pars , cuius oppofitum dicitur in litera, tum quia omnis bona confequcntia eft reducibiad fyllogifmum, fed illa non. Probatio , quia confequentia, domutefly igitHrparies efl, rcduccrctur in fyllogifmum. hasc propofitio,»« quia pratdicatum eius efl, non poftet elTe minor debet elle prsdicatum conclufionis ; igitur opor-
& domm cum
ad
habety5>w«/,quot Scpritts, fed
omnes
non pcnit
eius modos,veI quia fufficicnter habc-
modos prioris vel quia fufficit fibi modos flmHltatis, qui funt ad propofitum , qux funt inter qua: cft confequentia mutua, cum neutrum fit caufa alterius, & vt fpccics condiuidentes cxoppofito idcm genus, quorum poirunt pcr
ponere
,
illos
Metaph.c.^/tf Priori,com. 1 6.
& partibus, fed omnis talis minor eft quia pcr Ariftotelem in
impofllbilis
;
cap.2. nulio
modo pars de toto
Topic.
4.
praedicatur
omnis talis confequentia tenens
;
igi-
virtute ralis
&
Ad
aliud dici poteft, ficut dicit Ariftotcles j. Adi,
quod pritts ,
& pofle-
fumuntur in tcmporcpcr comparationem ad przfens nnnc fignatu;fcd c conucrfo in prajteritis, futuris:quiain prarteritis remotius ab hoc nunc ritM
&
c{ipritts,in futuris
propinquius huicniic
elipritts.
Tum quiaconfequcntia ali-
Ad quartum dico quod aliquando cft confe-
vbique tenct fed totum integrale refpcftu alicuius przdicati , non infcrt partcm, puta refpedu huius , quod eft maius parte , vef
quentia inter propofitioncs , ramen ratione incompIexorum:& tunc illud inc5plexum in Confequente ; ratione cuius fequitur ad Antccedens, non e conuerfo eft prius illo in Anteccdente, ratione cuius Anteccdens infert Confequens.
cubi tenens
,
:
componi ex partibus, lis
;
igitur
nunquam
vel cire talis figuras,vcl ta-
infert.
Item,hoc fecundo modo dicit Ariftoteles Genuseifcprius Specie , &hoceft falllim. Probatio. Tum qnia in i. de Anima, Vniuerflile aut nihil efl, aut pofieritts
efl.
Tum
quia Genus,
& Spe-
Porphyrium,
cics funt correlatiua, per
igitur
funt fimul natura.
Item
,
quintus
modus
videtur male poni
&c.
,
,
vbi
& eile rei prius
, quia caufa , & caufatum refefignum , fignatum referuntur igitur caufa , & caufarum funt fimul natura , & firailiter cire rei, quod eft fignatum , vcritas fermonis, quod eft fignum. Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad quzftidncm diccndum fecundum Ariftoteles j. Mctaph. cap. de Priori, in principio text. com. 8. generalis ratio Prioris in omnibus modis , eft efle propinquius principio quotcunquc igicur modis potcft fumi principium, cuius diftinftio patet in principio 5 Metaph. tcxt. com. i quotcunquc modis poteft aliquid eflc propinquius principio quocunquc modo fumpto , tot diucrfis modis dicitur prins fed hoc potcft pluribus modis accidere qiiam hic enumerentur , vt manifcftum eft ibidcm in quinto igitur hicnon ponuntur omnes modi Pmmjfed quantum fufficit ad propofitum fed fortc folus fecundus modus , qui eft in confeqHendo, cft hic ad propofitum, fccundum qucm modum gcnus dicitur prius fpecic in vnoquoque Praedicamento , fortc quintus, qui eft in caHpmdo , quia fubftantia eft caufa
vcritate fermonis
runtur
&
;
;
&
1
:
.
.
:
;
&
omnium
accidentium. Alij tres modi , qui funt tempore,Sc ordin^Sc honore, iponumur non vt prin-
modi
,
&
fed vt per illos manifeftcntur
principaliter intenti.
Ad primum argumentum dico,qu6d in j.Metaph. diftinguitur ;>r/w
inquantum eft dilFerentia
•<*^4'
;
Ad quintum potcft dici, quod poteft concedi, quod omnis pars integralis , finc qua totum non Ad poteftcilc, eft priortoto
torum
;
in caufando
conftcjtundo
definitur per fuum
Concedo quod modo,vt fortc quinto , qui
,
non fecundo modo, qui eft in ad principum fpeciale fcquitur
fed
;
ficut
iicrfo, vt
&
non c conad hanc, omnis trian^ltts hahet tret angu-
conclufio in terminis gcneralibus, los,
j.
igitureft poftcrius toto.
pofterius toto alio
eft:
y.
fecundomodo/^mrif.Et
cum arguitur,aliqua talis pats
fcquitur hxc,figura hahet tres angulos,vhi prin-
cipium
cft
prius quinto
modo,
id e^,in caupmdo:
fcd principi.itum eft priusfccundo
modo
,
id eft,
vnde fccundus modus non debct poni prius fccundum naturam,fed fccudum confequentiam , & quintus modus prius fecundum
in conftejuendo
,
naturam, vel feciidumcaufalitatem, vndcverfus Ternpore ejHodft^uiturpritu ordine dic,& honore; Caufando tjuerum
&
;
cipaliter intcnti
,
fit
caufa dicitur prior caufato
•^^*-
Ariftote-
&
minoris,eft inutilis.
Ad i.frincf
illos
:
vtrunquc cpponitut fccundo modo prioru,
;
tur
nec fortc
,
quos omnes funt reducibilcs fufficientcs tamen ad propofitum enumerat,& quofdam alios ad illorum manifeftationem. Ad (ccundum dico , qu6d omnino tot modos
fit
fubiedlum maioris , eft medius tcrminus oporterct igitur , ad redudionem illius confequentix, aftumere talem minoremj^*ries efl domns , ita vniuerfaliter in aliis totis integralibus,
omnes raodos prioris
nir hic
les
quod eifet maior , fcd paries ciim fit fubied:um conclufionis diredbc eft minor extremitas,
4'
-,
ri
teret,
•
qui pnncipalitcr intcnduntur hic ibi omirtuntur,& c conuerfo. Concedo igitur quod non po-
lis
;
Contlufio.
torum , inquantum confiderantur i ratione:& fic fuinptum nabct omnino diucrfos modos. Vndc
C
ifta
i8g
entis,hicautem principaliterfecundum qu6deft pafllo eorii qujc funt in ecncribus Prxdicamcn-
eputrtus modtts efl alienns.
Ad aliud potcft dici, quod totum integralc effe, infert
partcm integralcm eire,Ioqucndo dc
la partCjfinc
tc
totum
il-
qua totnm non potcft eire:& ita forpartem refpc(5bu illorum prsdi-
infert
catorum, quic non poflunt inelTe toti , nin infint parti vt domus efl alba , igiturparies efl albm , fed rcfpedu pracdicatorum,quas pertinent ad diucrfitatem totius,& partis,non tenct talis confcquen:
tia
:
vt demus efl compoflta ex talihus, non fcquitur, arguitur de rcdudlionc talis
igltHr&paries.
Cum
confcqucntiz in Syllogifmum ,potcft fic rcduci, domus na potefl ejfe,vel omnis pars Omne illudflne imegralis domus efl,fldom>uefl; paries efl huiu/modi,
^
igiturpariesefttfidomusefl, intelligcndo
maiorcm
&
conclufioncm de conditionato prxdicato, fimiliter , vbi fumitur pro mcdio illud vndc tenuit confequehtia cnthymcmatica. Et ciim arguitur,qu6d talis cofequeniia non tenct vbique,
eftc
patet.
€.
Ads.
,^ -^
Super Pradicamenta
i84
com. 3 4. indc. Similiter cum omni gencratione , vel corruptione coniungitur alteratio quia forma fubftantialis non eft immediatum principiumagendi fcd tantum qualitates adiux,
inferat hominem, non oportet iftam confequentiam ttnerc ,fi Socrates efiindiMiduum y homoefiindiuiduttm , quia refpedu huius pr^dicati funt extranea Sc ita eft dc toto integrali,&: partc refpc
confequitur tranfmutatio fecundum forma lub-
&
:
pradidum Enthymema
ducit
in Syllogifmum,
fed concludit propofitionem diftcrenteni ab Enthymemate tantiim in ordine , quia quando re-
ducitur in Syllogifmum , oportet Antecedens Enthymematis elle aliam prjemillam in Syllogifmo , & Confequens Enthymematis eflc con-
clufionem in Syllogifmo. Foteft igitur dici
,
quod
reducitur
fic
,
domus quia
efiyparies efi domus, genitiuc, igitkr paries efi ;
quando prasdicatum debet concludi de aliquo, quod ineft alij , deber in minori notari identitas illorum fubiedlorum adinuicem admiper hoc
quata
ad illationem conclufionis. Identitas autem partis integralisad totum, quod fit eius , fufficit ad inferendum efle , quod pr.Tdicatur de toto,elIe verum de partc ita de nijs tanta,
fufficit
:
aliis prsedicatis,
qua:
&
non pofliint ineiTe toti inte-
nec impedit variatio mcdij penes rcAum, obliquum, formam SyIIogifmi,vt patetpcr Ariftotclem i. Priorum. Ad aliud divltum eft prius capituIodeRclatione quarta proprictatc. Ad oftauum dico fimiliter, variatio eft de iftis intentionibus cau/a, 8c tfeSiui ^figmm^^fignatum : de his qu» fubfunt; grali
nifi parti
,
:
&
Mj.^i.
&
patecquia totum inregtale infert partcm vbique refpedu aliorum prsdicatorum, refpcdu efle, quae non pcrtinent ad diucrfitatem totius,& partis ; fed non oportet ex hoc, quod inferat ipfum rcfpeducuiufcunque pradicati, ficut fi Socrates
,
&
intcntiones enim refcruntur per fe,& fimul funt; fed ea qua: fubfunt non referuntur nifi fortc per accidens,
;
forms illas qualitates funt proItem , omne au6tum occupat maiorem locum qua priijs, quia ipfum eft maius,& locus eft aqualis Iocato;ergo omne au<5tum mutat locum. Itcm, in genere Qualitatiseft tantum vnuS motus, 1. de Gener. text. com.254. Phyfic. text. com. jo. vt alteratio in genere Vbi , tantum vnusjigitur eflet tantum vnus in genere Quantitatis,& tantumvnus ingenere Subftantia;,igitur non erunt nifi quatuor {pecies motus tanttim. Contingit etiam arguere , quod in aliis generibus , a quatuor fit motus per fe fecundum quod videtur haberi per vnum diftum Ariftotelis in 3. Phyfic. cont. j. qu6d tot funt fpccies motus, quot entis, igitur motus eft in omni genere. Ad oppofitum eft Ariftotclcs. ftantialcm,cuius
Ad
XLIV.
Arifioteles conuenienter dijiinguat
jpecies motu^. .
ptjfu
Vh-jf. tf
j.
cap. ^.
Ammon. tn eitp,
Ant. Andr.
»'»
eap. dt
i*
Mom. Mayr.
hie,
Motu q. vhic. Ruuius & q. DoH, infi4mm» text,
Conimbr,»ifV.Rodrig.y«/ifr hac
Fiicntc q.\%. Log.diff.%. nrt, vnico.
'•
Argument»
/~\ Vod non videtur; quia illa in qua diftinV^guit, funt in diuerfis generibus vt alteratio in Qioalitate,
& augmentatio in Quantitate,
i^itur nihil eft eis vniuoculTi
motus vniuocum eis.
ipecies
;
quia
;
igitur
omne habens
non
funt
fpccies cft
Phyfic. cont. 6.
quantum
asquiuocc, tia,
Item, Ariftotelcs oftendit hic iftos motus efle ; quia non fiunt fimul circaidem:cuius
dcfinitio
&
quara ponit in litera de quadrato gnomomulta: enim conditioncs altcrationis non poflunt ibi faluari ; quia non quaelibct pars audti augetur ex tali additione. Similiter talis addi-
tia,
:^
,
,
&
,
quam dicit
Ariftotcles
ini.de Generat.
text.
!• Conclufto,
iftis
(cx
ipfa definicn-
potentia,xqmuocc
contrario in contrarium
,
eis
con-
& in tempore &
ifto
:
modo diftinguitur contra mutationem
fubitam,
qua: eft in inftami , nec poteft fic fumptum conuenienter diuidi in iftos fex modos , fcd tantum quatuor eorum ; igitur primo modo fumitur hic,
& eft fic diiiifio
conueniens
vt vocis in fignifi-
,
cationes.
dico
,
(\i\o6.Jpecie!
fumitur non vt fumit Porphyrius
modo,
,
fed pro
audoPhy fic. cont. f. vbi dicit, entis. cns enim quod totfunt fpecies motm , quot non habet illas tanquam fpecies propric ; fed tanquam fignificata. Ad aliud concedo , quod generatio & corruptio non funt motus , vt Ariftoteles loquitur ibi vcl fignificato fpeciali,ficut in illa
ritate Ariftotelis in 5.
&
demotu,vtdiftinguiturcontramutationem:funt tamen motus prout loquitur de motu in 3. Phyficorum.
Ad
aliud dico
,
quod
licet
ifti
motus fiant cir-
quodam.nunquam tamcn funt fimul hoc eft, ad eundem terminum per fc , & hoc fufficit ad eorum diftindionem. ;
Cum arguitur de augmentatione & Goncedo
,
alteratione,
quod omnis augmentatio
naturalis
proptic dida,^praefupponit alterationem
,
cuiuf-
in Mathematicis
:
fcd
ad tcrminum,ad quem cft fatis poteft concedi , quod inftantia altcratio, Ariftotelis non eft ad propofitum dc augmenranulla augmentatio
eft
&
tione propric dida , fed de iuxta pofitione
modo augmentationi
tanto eft
tio cft fola iuxta pofitio,
3
entts in potentia in-
conuenit omnibus
8c
fe-
(
&
a
oppofitum videtur, quia femper cum augmentationeconiungituralteratio. Ncc eft verainltan-
alteraiioncm
&
qua fimta^ui,
aliquo
eire
ficut
quod motm
ueniunt. Sed magis propric lumitur mottuin ^. Phyfic. context.6. j.Sc 9. inde , quod mottu efi
diftindlos
non
quod efia&m
in potentia)
,
quae affignatur in
,
modi non eft augmentatio
Item,AriftoteIes probat in 5. Phyftcxt.com. 8. qu6d generatio non eft raotus : pari ratione nec corruptio. ergo, &c.
ne
illam rationem
ca idem, vel fimul,vel ordinc
,
Kltlu»'^'
quaeftionem dici poteft
cundum
Ad primum argumentum ,
Motus autem jfecies fmt fex, ^c. Cap.dc mocu.
Arift. }
&
;
ibi
Vtrkm
& fecundum illas eft alteratio, ad quam
pria:.
& idco illa non funt fimul, &c.
Q^v^sTio
&
;
pailiua;,
illa inftantia
affimilatur
,
,
qu2
& pro
ad propofitum.
Ciam arguitur de alteratione , & generatione, conceflb quod omnem generationem prsccdic alteratio,non fcquitur, hoc clle per fe ad cundem terminum,quia alteratio cft per fe ad qualitatcm, generatio ad
formam
fubftantialem.
Cijm arguitur de augmentatione, & loci mutaiionc,conccdo,qu6d au
5. -^i ^fg'*' "'^"^'''
Qu^ftioXLIV. occupac > quam pritis ; Ced tamen non mucat locum fecunduin totum , vnde quia lotum non habet locum alium, idc6 non dicitur moueri fccundum locumrvcl fi concedatur qu6d moucatur fecundum locum , loci mutacio, alteratio per fe func ad diuerfos terminos. Ai{ aliud dico , quod in genere Quantitatis e(l vnus motus gcncre,(lcut in genercQuaIitatis,6c in genere Vbi ; fcd non eft nominatus in genere, fed tantikm in fpeciebus proximis,que funt augmencacic , Sc diminucio. Ec connmilitec dicendum de generatione corruptione. Adfaliud dico , qu6d in folis tribus Generibus> fcilicet Quantitate , Qualitatc , Vbi , cft propriemotus,vc diftinguitur contra mutationem fubitam,(icut probatur j.Pkyncorum,conr.9. Cum arguicur in contrarium , coc funi fpecies rootus , quot entis , Commentator addit , 4c^Mt/tti per m0/»m,& illa propoHcio fic particu-
&
&
&
&
fumpta
lariter
tum
generum pcr
fe
ad propofi-
fatis eft vniucrfalis
,
Ariftotelis ibi
,
& tantum res iftorum trium
acquiruntur per
motum
proprii
tcr
non
quis ponat quierem contrariam
hoc arguitur , quod inconueniendiftinguit hic motum , cum motus fit pafllo ,
iuxta
naturalis,6c ita impertinensLogico.
Ad quod
poteft refponderi
,
,
eircc poilibilc vitare
I
ccm inconuenicns cidem vnum
in-
naturalis,ficut pa(£oil principiis fui fubiedi;per-
fed inquanrepercum in diuerfis Gcneribus per rcdudlionem, fecundum quam cft ad rcs diuerforum Gencrum , fic percinec ad confideracionem Logici confiderancis GeneralifEma.
tinct ad confiderationcm Nacuralis
tura cft quid cranfccndens
Efi /tutem fmpliciter
:
,
quidem
qtties
motui
contrarium. Cap. eodcm.
NOcandum,qu6dquotcumqucmodis aliquid
7-
modis potcft dici il- MedihaUil. lud habcrc idcm , quod in eo cft. Scd tamen odlo modi h^there hic pofiti , & odko modi efleilldi in 4. Phyf non funt idem , nec fort^ omnes ifti redudicitur circ in alio
tot
,
cibilcs ad illos,nec ^ conuerfo.
Pro hac tamcn diftindlione intelligendum, qu6d ficut qua-cumquc generaaccidcntium arquiuoce funt in fubftantia asquiuocc.
Duos
igicur
,
ita fubftancia ca
habet
modosprimos ponic
Ariftocelcs,quibus fubftancia dicicur haberc Qualitaccm, Quancicatcm , alios duos iuxca Pracdi-
camcncum decimum , quod cft Habicus , vc habere ca qux circa corpus funt fecundiim torum» vel fecundum parccm pct hos qtucuor modos primorum gcncrum accidencium , ic vlcimi Ge> ncris, dans incelligcremodos a\ics hdhere, fecun<
d^m
alia genera intermcdia,& adiungic alio» quacuor modos haiere, yt parrcm , concencum: pofteflitmem , cohabitationem> pcr quos poffunt alijmodi priores innotefccrc, nec cnumerac
&
omnes modos
h^Aere, fed famofiores,&: praecipui
de numeroillorum,qui funt ad propofitum. Pro his omnibus notandum de zquiuocatione hiibitm , quod habet quatuor primos fenfus , qui difti fnnt priiis, in primo (en£n fumptus habec hanc totam diftiniSbioncm. Notandum cciam pro tertio modo,qu6d htdn"
&
runt in
eodcm gcncrc , opponuntur priuatiu^: aurcm mocui , priuatiuc opponicur quies fpecialis non illa , quz cft in ccrmino ad quem, quia illa cft falus,& perfcdlio mocus ; fed qua; eft in termino i quo , vt dealbationi priuatiuc opponitur quies in nigredine. Motui autcm ad vnum tcrminum contrariatur motus econtrario,quicft ad terminum contrarium ; & quicti in contrario
tum ,
/pcciali
adiaccntiacorpori
,
:
vno contrariatur quies in alio contrario:ita qu6d motus fpecialis habet pro contrario alium mo-
&
tem , &
&
de Habcrc.
ttu
,
roiliter
,
fiahere Autem muitit modis dicitur,^e.Czp.
NOcandum quod quot funt fpecies morus, tot & quietis & lumendo ambo vt difFc-
,
conciariati
aliudcidem priuaciue opponi.
:
quod motus
quantum eius principium cft matcria,vcl formaj nuc inquantum egredicur a principiis corporis
tum
mo»
inconueniens , {xi~ licct plura contrariari eidem vniuoco , quod cft contra Ariftotclerv i.Topicorum,cap.ii,.& cird« ter,& o,Mctaph.conccxc.i4.& mdc. Non cft autui
&
di(flum.
Itcm
Qu6d fi
185
pro priuatiuc oppofito quictem. Siquies habct pro contrario aliam quiepro priuaciuc oppofito naotum.
Exfliciunt quxftiones S c
Scotiopcr.Tom.I.
, vt cft gencraliflimum, non habetur, vt dicitnr 5.Metaph. quiacunc cflcc proccfliis in infint-
fcd cft habicudo ,
mcdia intcr habcntcm
,
&
qua; habcntur periilum ha-
bitum. Si enim hMfitus vt cft gcneraliflimum hacflet per alium habitum, pari ratione , ille haberetur per alium , fic infinira
&
beretur, hoc
&
eflcnt cntia
,
qaod
eft
inconueniens
,
quia tunc
nullum cflct primum cns,cuius oppofitum protaturin f.Mer.&aliqualiter perfiiadetur in nnc u. Met. fic, Entia hon volmt male dijpeni, ntn efi Mttem btnumplHralitM principatMum vntuigitMrprincepSt ;
qui
eft
Deus benedi^us in fzcula fzculorum,
Amen.
o T i fifer TrsJiicmnenU Mftotclu.
N
EIVS
«,
,
i86
E
V
I
S
M
D E
DOCTORIS SVBTILIS «|Mii4«^
Primum librum Perihermenias Qusftiones. Trimum
oportet conjlituere quid fit Nomen,
quid Verhurti ,^c. Cap.
i.
Item , audoritas Boctij eft in contrarium, qui Librum efle de Incerpretatione. Item , quod non eft Enuntiatio in mcntcpro-
dicit huiic
batiojquia
QV^STIO
non
illius
& Verbum
I.
funt partcs,fcilicet
ciim vtrumque
,
qua hic determinatur. maior de vni-
tiacionis funt illx partcs,de
^idjit fuhieSium libri Verthermenias.
Ad primum
ii
,
intelligatur illa
uerfalitatc praedicationis
D.Thom.(» Proxm.huim.U^.i.ioit.hmmcm.ibid.Oczim, Louan. & \i\\i\]fin.inProce!n.hmu4. To\tt.ibid.Do&oi inProctm
Ant.Andr./W. loan.a
Magift.^'.!. /&»»«*.
i.
Nomen,
vox , fed Enun-
fit
,
qualis eft torius vni-
omni nam-
ucrfalis in fuas partes, falucft. In
que fcientia,cuius fubit6lum
compofitum, ncccire cft determinare de partibus fubiedi de quibus tamcn fubicdum non prsdicatur fcd fi aliquo modofic vcramaior,dcbccincclligi fubieeft
,
x.operisiin lib.Perihtrmeniiu.
:
I
R c A fiibicGbam huius Linotandum, quod Boctius
bri
ponit illud
cllc interpreta-
tionem ,quod etiam indicac ijiccrpretatio
nis
huius nomi-
PerihermemM
fcd
:
tio iBterpret.ationis
vox
arcjculata
ficandi
,
piolata
,
ra-
fi
hzc
fit
cum imaginatione iigni-
tanc interpretatio dicitur de incomplcxis,
& coinplexis, & non eft propric fubiedlum huius Libri inter
cuin Liber ifte mcdiam teneat ordinem Librum PrcEdicamencorum,& Librum Prio,
rum , quoriim altcr eft de his quae pertinent ad primam operationcm intelledus , alter de his, qux ad lertiam. Ifte Liber ergo eft de his quae ,
,
pcrcinent ad mediam. fit
Siue autem ratio prasdidba
ratio intcrprctationis
,
fluc
fccundum ahos,
aliafpccialior,fcilJcec vox articulata prolatacMm imaginationejignificandi
ejfe
non
aUejmd, vel non ejfe,
proprium fubic<5lum hic,cuni nuUa pars Logics fit de voce , vt de fubiedo, ficut didum eft in principio Przdicamentorum, quia omnes pafllones fubiedorum in Logica cis xqualitcr inetrent.nuUjl etiam voce exiftente ergQ Enumiatio hic conuenicnter poceft poni fuberit Interpretatio
Enunttati» fnbieciU
lib,
Pirmrm.
dturn
fic
cfle,CQmmunicer-, quia cius cognitio
principalitcr qujcritur in fcicntia in cognitione
omnium
aliorum , quantimi illa alia dcterminahtur propter cognitioncmprincipalis fubiedti. Ad lecundum dico,qu6d de multis dicicur fcientia elfc
quorum nonquodlibct cft in
prinei-
cft
Porphyrio.
Ad tcrtium dico quod ficut Nomen bum in vocc funt partcs Enuntiacionis ,
,
,
& Vcf-
in vocc,
mence lunc parces Ehunciationis in cnim pcrcipiuntur ab incelledu in prima eius opcratione , componuncur in fecunfic ipfa
in
mcnte
qua:
:
da:liccc nec hafc,nec illa cxprimancur.
Deinde, cura dicicur, quod cam Nomcn,quam , vel cft vcrum dchis fccundiim quod nobis magis innotcfcunt^quia ficdcbuc-
Verbum cft vox
runt eorum delcriptioncsaffignari
,&
patet defcriptio eorum, provc func in
aliud cft dicere
Nomcn
efle
voce
per
mente
illas ;
vel
& elle in vocc,
,
quiavox fortc potcft cflc cflentialiter no in voce, hoc cft no expreirum,ficuc & ipfum expreirum,&; primo modo ponicur in definicione Nominis.
:
iedum,&
hicc cnuntiatio in
mcnte
,
quia
caufatur cx fccunda opcratione intellcdus
illa
quia omnia qua: hic dcterminantur, propter ip{am detcrminantur , puta ptim6 de partibus eiusintel^erbo fecundi de cius genegralibus Nomine, re , quod cft Oratio, deinde quid ipfum cft , & dc diuifione cius in fuas primas fpccies , confcquentcr de cius propriecatibus, oppofitionc fcilicct , habitudinc , Sc cseteris huiufmodi. Si autem ifts propricraces infunc Enuntiationi in voce , hoc non cft prim6, fed inquantum eft fignum cius Enuntiationis,qu2 cft in mente. Contra hoc , fubicdum debet ell& coramune omnibus,qua: determinancur in lcientia: non fic cftEnuntiatio ciim hic dcterminetur de Nomirre-, 8c Verbo, de quibas Enuntiatio non prz-
&
,
Sunt ergo ea , qu^fiint in i/oce , earum quk funtina»imal>aJiionuMnotet,(jrc. Cap. ,
codcm.
Q_y
:
&
,
dicatur.
jE s
T
I
o
II.
ytrum Nomenjtgnificetremi^vel f^eciem in anima?
&
ebieSfienes.
,
pale fubie<3:um,vt diftum
Kt\(i.hic cap.
i.^
lib.defeHfu
'q.%.
d* Potent. »rt.
I
.
^fenfb. e.i.
& 4.Met.c»p,7.
D.Thom
i.p.q.ii. »rt.\. ©• in corpore, hic le/i.i.hoct.in Prtaem.
Aaerroes in tromm. huiMs.
i.*
Procem.Ocam
in
Procem.huim.hM.Kait.hic
c.
i
.
lo^n.i
Magid. q.i.huiHtdub.l. Gabr. in l.difi.it. f.vnic.»rt.i. T^indtin. Met.q.j .art.^.BtateWis hic q.i.artt.Coniaib, 4. Ruaitii ibid, ^•'h.^lV. Doftot hicc.i. f.;. «rM.1.3.
^
f.t.i,*f*ri( e*rib*rttt,& iti i .difi.xf.q.i.
Hic
% StlMtiont»,
QUcEftiO II. 'Icprsmittit Ariftoteles breuem tradatum de vocibus fignificaciuis, ideo potcft quzri,
H! ,
&
vtrum Nefnenjignificet rem , veljpeciem in anirm, intcUigitur quxftio non de nominibus impofitis ad fignificandumfimilitudincs,veirpecie$,fed dc quocumque alio nominccuicumqueimpofito,vt de ifto nommeyh6mo,animal,8c huiufinodi, vtrum htmt fignificet naturam humanam , vel fpecicm. 9^»eUt inttl- Dico autcm fpecicm intelligibilium fimilitudi^lhlHquid. ^gn^ intelligibilcin,quaE eft inintcUcdlu vtin mfyiUBt
fubie£ko;ficut fpecies ienfibilis fenfibilis
fpcciem
quz
,
fignificet
enim
Ariftotelcs
id eft
,
non
,
cft
fimilitudo rci
in fenfu vt in fubiedlo.
eft
Quod
, videtur hic in litera dicit Ea
figna paflionum in
funt res,quia rcs
anima
:
\\\x.
paflioncs
non funt in anima.
:
res
etiam fitnt etAem
,
e^uarum
(tr
ha pajfienes funt
Haec literamanifefte exponit quid intelligat pei pajfionem^t^aii fimilitudinem;
ftmilitudines.
&
eam
dicit fignificari
primo per vocem,quiaeft
don eft fimilitudo fui
/imilitudo rci,& res
ipfius)
crgo,&;c.
Itcm , tantijm vcritas,&
ne
,
vt in figno
fignificat
in
,
compofitio
quo eft
vcritas
;
quod
tum:ergofc
,
Sc falfitas, illud cft
vt dicit Ariftotelcs cit6 crgo cnuntiatio compofita,fignifi-
intellciStus
poft ia litera cat illud
falfitas fiint in rcrmoergo enuntiatio prolata illud
;
,
in intelledu compofito tanpartes enuntiationiv fignificant taneft
tum ea,quae lunt
in intelledbu fimplici,cuiufinodi
cft fpecies.
Item , manifeftc
dicit
Commcnto hoc quod ,
Boctius frequenter in voces fignificant fimi-
lirudines , & -dicit hanc elTe Ariftotelis opinioncm. Item , Prifcianus dicit , qu6d omnis pars oratiohis fignificat nientis conceptnm, fed ifte con-
ceptus non ergo,&c
Itcm
,
ces
cft
,
fed fimilitudo
,
vt videtur;
taniijmillud fignificatur ,quod prim6 hoc non eft rcs ; ergo, &c. Probatio
intclligitur,
niinoris,
Omne int-elligibile eftin intellcdtu,
autem non
cft
huiufmodi
,
quia lapis non
rcs
cft ia
»iima,fed fpecies lapidis, ? .de Anima,context. j 8. ergo,&c. Probatiomaioris,quiaex j.deAnima, context.j. ex intclle<5tu , intclligibili fit verius vnum,qn«im cr materia,& forma;ergo,&c.
&
Itcm , nihil intelligitur nifi per fpeciem ; ergo nihil fignificatur per alkjuam
X.
vocem nifiper
(pe-
ciemjergo fpeciesmagis fignificatur, quiaomne propter quod,& illud magis. Ad oppofitam inferiijs i. Pofter. in fine capitit» li de Verbo,contcxt.6.dicit Ariftoreles.quod Ver-
bum
fignificat aliquid
,
conftituit
cnim
qu6d r«* nomen, eft definitio:lcd defi>
Item,AriftoteIes 4.Mcr.cont.iS.dicit
tio,quam
fignificat
nitio indicat
veram eirentiam rci;ergo
illa
effcn-
nomcn fignificatur. Qu6d aatem fpecicf non fignificetur patet.Tum, quia tuncomnenomen fignificaret accidcns ,quia illa fpccies eft itt, tia pcr
anima,vt in fubic£lo,ficut fpecies vifibilis iii OCU'lo. Tum,quia omnis propofitioafSrmatiua cflet falfa,in qua fubicAum,& prxdicatum cognofcutur ab intelleftu per diucrias fpecies,vt i\ln,hem» ejl
animal,c\im alia
fic
fpecics heminis,ipcr
telligitur,& alia animalis,8c manifeftc
quam in-
omnes pro*
pofitiones eflcnt falfac.in quibiis cnunciatur adus rcalis , de aliquo fubicAo, cuiufmodi funt , hom«
f«rr/V,&c.cumhxcnon
infinc fpccici. Hicc
etiam
propofitio Ariftotelis in ^.de Anima,context.}8.
Itcm , parum poft dicitur , Pajp.ones anima/itnt vmnibm ettdem ejuarum primarum ha voces ptntnota,
&
187
intclle-
non efiin animafedfpecies lapidis ,\nc\\iA'\x. contradidiGnem,prim6,remouet cflTe in anima a fpecie lapidis , qux fignificatur per hoc nonien lapidis,iper primam partem propofitionis,/-^// non efh in anima per fccundam partem illud pxxdicatum eidcm fubiefto attribuerctur. Tum , quia omnii propofitio cffet vera , in qua prardicatur ejfe fccundum adiacens , vt hxc, Socratcs cji , vel ytmi(hrijtiti efi, quia fpecics cuiufcumque fubie&i , de qua cnunciamus ejje, eft. Tum, quia nuIUis fy logifmus cirer perfedkus, qui* fi pcr terminum medium fignificctur fpedcs in anima , fiuc fumatur lapis
:
res,fiue fpecies,
non
pofitum medij.
Tum, quia nihil fignificatur,
erit illud
fumptum fub fup-
quodinteIligitur;fpecies intelligibilis
non
nifi
inrel-
ligitur,quodofteditur.Prim6pcT fimilcquia fpecies vifibilis no videtur.Sccund6,quia cft id,quo intclligibilc intelligitur
primum
,
fed in
omnibus
lib.de Tri. Tertio, quia
fi
fpecies intelligitur, in*
telligitur per aliam fpeciemjintelledns fic
circa
differuntj^wo efi,&c ^uod f/?,per Boctiiim,
virtus palTiua
,
cnim cum
nihil cognofcit, nifi fitin
a^u
per fpeciem fui obiedi. Ad quacftionem dicitur,qu6d fpecies intelHgi*
Jiciteretnji'-
pervocempropterrationes ad oppofitum,fed lecundo modo,ciim enim omne figniim, inquantum fignum , fit fignum fignati , fequitur, nificatiir
qu6d vox fignificans fimilitudinem inquantum fignum rci,fignificat ipfam rcm,fedmediatc,quia ftilicet immcdiatc fignificat id quod eft fignum ci,inquantum eft fignum. Contra,nulIa ratio fubftantialis eft eadem fubftantiae,& accidcnti,ciim nec etiam habeant idcm Genus gcneralifllmum,fed rcs eft fubftantia,fimilitudo illius eftaccidcns;ereo fi hacc /ignificentuf pcr quodlibct nomcn,iftis duobus crit folum no*
illud
mcn communc;crgo & ratio fubftantiac eft diucr» fa:ergo omnc nofncn eft aequiuocum.
ergo fignificatur, cuius intellcdus per vocem ; fed prolati voce , non conftituitur
Confirmaturratio pcr Ariftotclem in princi* pio Wxdicamentorum,vbi exemplificat dc arqut>
ftum , qui
dicit
,
ex
quo fequitur , quod
fignifi-
care eft alicuius intelledum conftituerc
:
conftituitur
, vt patct in quocumquc audicnte vocem fignificatiuam. Item, in primo Elenchorum dicit Ariftoteles, qu6d pro rebus vtimur nominibus,quianon pof(umus ferrc res ad difputandum , fed fpecies intclligibiles polTumus nobifcum fcrre ; ergo illarum non funt voccs not2,fed rerum. Item ibidcm pauI6 poft , quia res funt infinitc , nomina autem finita , ide6 necclfe eft vnum aomen, fc
intclledlus fpeciei ,fed rci
,
vnam orationrm Stetieper.
plures res fignificarCt
Tam.
I.
».
bilisimmediate fienificacur per vocem,fedflla fnmm etff dupliciterconfideratur , aut inquantum cft quid elufi». '""'* in le accidens,fcilicct infotmans animam;auc in- ^f"f'". quantum repraefcntat rem. Primo modo,non Gc-
uocis-.vt ,4nimal,hoTao,& ejttedpingitur
per hoc,qu6d
fi
aliquod
nomen
:
intclligcnf
fignificct
rcm,&
fimilitudincm eius , eftct arquiuocum. Ad iftud dicitur,qu6d arquiuocum cum diucrfii
adibus fignificandi fignificatmulta fcd vox :
nificat
fig*
rcm & fimilitudincm codem a£hi;quia co*
dem aftu
cft
aliquid fignum figni,& Cgnati. Pcr
hoc ad confirmationcm
Ariftotclis intelligitur,fi
diuerfis aiStibus fignificandi fignificarcrur
vttum-
quc,& diuersi impofiiionc. Hxc etiam patcnt
N
X
in
iimiii»
der»t.ut:
Super lib. I. Perihermenias
i88
fimili;quianon omnis dictio fcripta eft jcquiuoca, Srtamen fecundum Ariftotclem illa/ignificat di-
dionem
in
voce
,
aequiuocatio,quia cft
M
& cum hoc rem idco non eft primum fignatum, inquantum :
fignatum,cft fignum fignati. rationes principales contra hancpofitio-
Ad
A i.frinc.
nem,conceduntur omnes,quff probant rcmfigniAd probationes autem , quae probant fpe-
ficari.
ciem non fignificari.Ad primam rcfp6detur,qu6d non eft inconueniens omne nome fignificare accidensifcd inimcdiatc,vel in mente,non inquantum cft quid in fe,fed inquantum eft fignum rei:
& ita voces aliqnac fignificant fubftantilm, vt vltimum
fignificatum,&
illa:
dicuntur abfolute
nificarc fubftantiam.
Aliquidcnim poteft
care fimpliciter,Ucct
non immediatc,vt
fig-
fignifi-
patet de
didionibus fcriptis,aliqua illarum dicitur
fignifi-
care fimpliciter fubftantiam, licct omnia illa immcdiatc fignificent voce per Ariftotele in Htcra.
Ad fecundam probatione,intelligendamqu6d & falfitas non funt in figno, nifi per fign.uii: veritas cnim figni eft conformitaseius cum veritafi
fignato
,
,
& falfitas difFormitas
compofitio crgo funtfigna reru,noa :
fpccicrum ad inuiccm,vt illx cft iudicandi vera,vcl falfa,nifi a fignatis, id eft,a rebus. Omnis ergo veritas cuiufcunque propofitionis referenda eft ad res ; quia illaj funt vltimo fignificatc-e,&: non funt fignaaliquorum aliorum. y
Hoc patct in excmplo:LTc propofitio,/;owof/?<««/hac \ox,h0m0, hoc , quia litcrx non
W4/,u:ripta,non dicitur falfa,licct
non
fit
hsc yoxmimal
,
ic
res vt confideratur a ratione
,
eft
fuppofitum
non prim6,fed pcr reflexionc,& quia impofitio eft ad placitu , poteft vox imponi ad fignificadum illud immediatcintellcdum per
intclligitur,licct
reflexionem,ficut &illud primo intellc(5bum.
Ad probationes probantcs
fpcciem intelligibi-
iignificata
,
qus
homo eft animal, pricadcm, quia vox ponit in oratione fuum primum fignificatum ergo Si arguatur contra hoc,hic
ma
fiiniificata
notantur
eirc
,•
notatur \\sc fpecies elfc eadeni cu illa,& illa: non fimt ca:dem;ergo propofitio pro primo cius figni-
materialitatem potcft fe rcfleftere fupra fuum a<5tum,& fupra fpeciem,qua cognofcit fuum obic<5l:um,& etia fupra feipfum,&
itaomnia alia a fuo primoolMc^^.potcft cognofcere per reflexionc. Ad aliam probationcm,conccdofpcciem aliud cfle abillo, quodcognofcitur per illam , id eft, k primo obie6to,quia ijlius eft fpecies,fed cum hoc
ftat,ipfam fpcciem elVe aliquod intcUigibilc
aHud
aprimo obicdo.
Ad tertium dico,qu6d fpecics non cognofcitur pcr aliam fpccicm, quia folum illud, quod primo cognofcitur ab intellcdtu
,
quod eft
fcilicet
primumobic-
quod
cjuod quideft rei
mate-
om-
nia alia cognita per reflexionem,& per difcurfum
cognofcuntur fine propria fpecie. 8. Ad partem eppofitam quarftionjs alitcr dicitur, qu6d res prim6 ugnificatur,non camcn fccundum Seemdit conquod exiftit,quia nec fic per fe ii?itelligitur,fed fc- *^''*i'*cundumquod per fe pcrcipiturab intelledu,hoc eft.ipfa elTentia rei,quaE fignificatur
nem qus ,
eft
primum obieftum
per definitio-
intcllcdiis
,
vt
vult aud:oritas ^.Mct.cont.iS.priiis addudta, ncc
tamen hoc totum compofitum fignificat,quod
cfl
fpecics vniantiir
res,vt intclligitur,quiaillud eft ens per acci^ens,
inquantum funt figna rerum , & quodnonfunt eardcm , non iequitur propofitionem clTe falfam; quia circa fignum,inquantum fienum,non eft na-
& omnia nomina,qua; fignificant rcs alicuius gc-
taelle veri:as,vcl falfitas,nifi rercredo defignatu^
Ad omnes audtorirates in contf arium dicitur, quod per fpeciem,vcl paflionem, vel conceptum, vcl quodcunque aliud in aliis auitoritatibus fignificatur res, vt intelligitur , ad dcnotandum qu6d res,vt cxiftit non fignificatur.
iicato eft falfa. Conceflo,
fed alia,qualis dcbeat diciilla compofitio, magis
dcbet dici vera, qiiia pofitio fignatorum cft vera. Contra,h2EC fpecies,irvquantum fimilitudo rej,
non
cft
iliafpecies,inquantum
eft
fimilitudo rci,
& tamcn notantur elfe eadem per hoc verbumf/?, pertextum. igiturper
omnem
tantur primo cflc cadcm,quz
affirmatiuam no-
non
funt
eadem,&
omnis propofitio , quo ad primam compofitionem, diciturvera, vd falfa cllc cum illa fit fim-,
pliciter compofitio, ita, ficut illa
& non cft vcra,quia non eft
compofitio fignificat ergo ;
cft falfa.
Quamuis hacc ratio fit difficilis ad loluendum, non tamen cocludit neccftarium^quia in aliis vbi eft eadcm forma argucndi non cft difficile , quia inhacorationefcripta,Ao»w(r/?<«w«7»
tur voces, quia
proprei hoc
illa;
eft illa
prim6
fignificantur, fed
non
otatio fcripta falfa. Videtur
7»
lem non intcUigi.Ad primam ncgatur fimilitudo. Scnfus cnim cum fit virtus materialis, non poteft fc refledere fupra fuum adtunv, neque fuper id quo cognofcit fuum obied:u:& ide6 fpecies fcnfibilis non fentiturjfed intelle6tus,propter fui im-
rialis,cognofcitur pcr fpeciem in intellcdu,
indicandanin pcncs vltima
rei.
Ad vltimam probationem dicitur,qu6d fpecics
omnibus his fcmpcr dportet recurrcre ad vltimum fignificatum, Per hoc patet ad omues probationcs dc vcritate & falfitate compofitionum , & quia vetitas non fcilicet funt res.
6.
;
<5tum intellcdiis,
cft
\
& per
orationcm prolatam non , fed rcrum, ficutnec per cnuntiationcm fcriptam fignificatur compofitio vocum,fed rerum. Ad probationede Syllogifmo dici poteft,qu6d fuppofita accipicnda funt in Syllogirmo pcrfedo fub medio, quoad vltimum fignificatu eius,& fic funt figna
fignificatur compofitio fpecierum
flgnificant voccs,vt funt aliquid in fe,fed vt funt
figna aliorum:& ita in
r,
non
ncrisjfignificant ens per fe,folum eft in
enim ens per le
genere,
9*
Si autem aliquisdicataliquid manifcftius pro hac litera Ariftotelis , negatur , quia in hoc non cxponitur Ariftotcles. Ad illud de compofitionc,& diuifionc intclle(5tiis,dico,qu6d compofitio eft illarum rcrum,non tamen vt cxiftentium,fed vtintclliguntur,& ideo dicitiir veritas,& falfitas,circacompofirionem,& diuifioacm intclle(5tiis,quia illa compofitio ab in-
rclle(5tucaufatur,&
cognofccntc,
eft
in intelle(SI:u,vt cognitii iu
non autem
& ita couccdo
vt accidens in fubic(5fo,
dc partibus compofitionis
funt in intelle(5tu fimplici,vt
cognitum
,
quod eft
in
&
cognofcente, inillomodo funt res in inrelleftu,non fpecies folsc.
ergo dicendum ad iftud , qu6d quantumcunquc per idcm multa fignificentur,quorum vnum fignificatur , inquantum cft fignum altcrius, fi tllud componatur i'n oraiione cum alio, non cft com-
nonfpccies,nifiperreflcxionem,Adillflmprobarioncm dc intcllc^tu, inrelligibili , di<5tum cft,
poflcio figuorum/ed fignatoiuiu vltimoium>(jux
quomodo dcbet imelligi fupcr
Ad
aliud dico,
qu6d
res intelligitur
prim6 ,
&
&
Libxii Porphyrij.
Ad
10.
Qu^ftiolir.
;£ia Ad aliud poteft
negari
ifta
confequcntia, nihil
voci, erit vox
189 non
fignificatlua
& illa ptii^s fuit
,
fpccicm;crgo nihil iignificafi lyf^"» vtrobique lumatur fignjficare non orcaufaliter,quia intelliecre,
fignificatiua.quando fuit resiergo,&c.
«linantur ad inuicem,ncut caufa ncce(raria,& eifc-
tcs amittit
&as:Ced^£niJicMre prarfupponit intelUger e,(icut jl-
non habet nomcn quod prius habuit go nomen,quod fignificauit prius ipfam.non
intclligitur,nifi per
tur.nifi pcr fpeciem,
&
non.Qupd aute eft caufa fic prarfuppofiti,no oportct qu6d fit caufa fic prarfupponcnlud finc quo
tis,fcd tanttkm praefupponitur ci, ficut iliud cuius eft caufa,fic fpecies
prxfupponitur fignificationi.
Concefsi autem propomione, quod nihil
fig-
&
ltcm,fccundu Commcn.i.rhyf.c. 63. in lib.de .in iranfmutatione fiibftantiali
Subftantiaorb.c.
nomcn,& dcfinitioncmjcrgo res tranf-
nuitata
;
Item,dcftru(ilo
&
pfsfuppofitiuc,non fequitur vlterius> fpecicm fignificari j quia illa propofitio ,propter
quantum
vniuo-
ca per fe,& e(Ientiali,& totali,cuius modi
non
cft
fpccics refpedu fignificationis, Iftarum viarum eligatur,quz videtur probabilior.
Pro prima,& contra fccundam,cft prafcipuc {ceunda audoritas kic in litcra,& argumenta dc vc-' ritate, & falfitatepropofitionis. Pro fecunda,
&
contra primam przcipuc
primo intcUigitur
eft ifta ratio
potcft inteilciilus ci
quod nomen
quia rcs
& tempore,& natura,quam in-
telligatur fpccies per reflexioncm
priori
,
tantijm
rem
j
ergo in
illo
nomen imponerc,
fignificat
;
ergononeft
ncccflcomne nomen fignificare fpecicm. Contra vtrunquc,magis tamecontra primam, eft visdcnominibus impofitis ad fignificandum cft
Licet cnim poflet viam fecundam , quia icilicet
fingularia.
modo
faluari
fecundum
fingtilaria
aliqao
non primo; non tamea fccundum primam viara , quia illa
intelliguntur,licct
polfet faluari
nuUo modo faciunt fpecicm in intclledu crgo nomina eis impofita nuUo modo fignificant fpc;
cicsintclligibiles
inmentc.
vno correlatiuorum,dcftniituc
aliud,ex libro Prxdicamcntorum,c.dc Rclatione; fed fignum fignatum funt corrclatiua;ergo dc-
ftruda rc, quac
9»w^/,&c.intclligitur de caufa cfficicnte,&
crfig-
nificat ipfani nunc.
nificatur,nifi per fpecicm,fiue ly ^^r,fumatur caufalitcr,fiuc
1
cft fignatum ,dcftruitur vox fignum rei.
eft
Item quod non intclligitut, non non ens non intelligitur ergo non
,
in-
fignificatur:
,
fignific.-:tiirk
;
Probatio maioris,fignificarc prxfupponit intclligerc. Probatiominoris, omncintclligibile facit fpecicm in intelledu non ens non facit fpeciem in intclledu;crgo,&c. Probatio minoris, tu.quia deftrudacausadeftruitur cffcftusifpccicscft cfte:
,
rcs cft caufa fpecici
ftruiturfignum
;
crgo dciiruda rc
Tum,quia defttudo
ftruitur fpecies. :
rcs eft
fignatum
;
,
de-
fignato, dc-
ergo dcftrudi
ca,fpecics deftruitur.
Ad oppofitum cft Ariftotcles in lib. Prardicamentorum,cap.de Subftantia,diccns,qu6d cadem omnino
quandoquc eft falfa ; igitut didlicmes orationis,qu2 quandoque eft vera,& quandoque cft falfa, idem fignifiCant:& tamen in re,qus fignificaturperipfas dioratio
quandoque
eft
vcra
,
quando
eftyhic
eft
vcra,vcl
fal/a,circa federe eft tranimutatio;crgo in fignifi-
cando non mucatur faftamutationein
re.
Item,multi funt a€lus,vt dormirc,currere,&c. qui quandoquc funt,quandoqucnon funt^fi crgO
vox
la,quam fingularia,licet faciant fpecics in virtute imaginatiua,non tamen in intellc(5bu,quia tantum riatus cft reciperc fpeciem fui obicdti , quod eft tfH0d
fignificatiua,& itcrum fignificatiaa,& per confe-
Contra fecundam viam eft,qu6d omnis propo, vbi fubic6to aliquis adus rcalis denotatur in efle> quia fi nomcn fignificet rem vt intelligitur tunc talc prsdicatum attribucrctur ci , vtintcUigitur , & ficei non ineft ; ergo , &c. :
Quodnon tur
,
infit ei, fic
probo, quia
comparatum adpratdicata lia
el vt inteliigi-
infunt przdicata intentionalia
&
mcdium
intcntionalia,
fumitur fub cxtraneis rationibus
mcndo mediura
,
in Syllogifmo
,
, fi
quia
& reafic
fu-
concludatur
aliquaconclufiojfit fallacia Accidentis.Prima via vidctur probabilior, fccundim audoritatcs. Sc-
cunda fccundum rationes.
iE $
T
I
III.
impofita
iftis
Item,nuIlo currcnte hatc non
fignificatione yocu. in Tr»eem.
huim. Dodoi
jtufi. 1. fieundi
epn^
Ptrihirm.
Q
eflet
non fig-
falfa,«//^«/i
idem quod
fig*
nificat,quando curfuseft.
Item, manifeftum
eundem
eft
cx
modo
loquendi, qaisi
intellcdbum conftituit vox pt olata in no-
&
quandonon eft, bis,quando res fignificata eft, non diceremus hanc cfle falfamyS«r
intelledumconftitucre;crgoper vocem idcm fignificatur. ltcm,i.Poft.text.7. non entia contingit
& intelligercjergo non cntitas rerura non infcrt non cntitatem fignificati vocis. Diccndum ad qua*ftioncm,qu6d fadli trahfmutatione in re,fecurtdum quod exiftit,non fit tranffignificare,
Vodfic vidctur,dicitenim Boctius in lib. diuifionum , quod ciimrcs non fit fubict^ Smitptr, Tiim. I.
5* Ctnttuft».
mutatio in fignificationc vocis,cuia$caufaponi-
non fignificatur, vt
exiftit,fcd vt in-
ipfam fpecic intelligibilem:fcd fiuc
fit,fiue
non
fpecies
mancant
fitjcum
tam
res,vt intelligitur,
in tranfmutatae
quam
fada tranfinuta
eandcm fpccic cog-
noC:imus eflentiam,& candem fcientia habcmus quando non cxiftit ; quia dc ea,quando exiftit,
&
Jigmficatur,fiat tranfinutatio in
Occam
efl"et
fwrr»V;quia currere nort fignificaret
tione in rc,vt exiftitiquiapcr
VtrumftSia, tranfmutadone circa remiaua
multoties
quens oporteret ipfam multoties imponi ad nificandum.
tur,quia res
O
mutarctur proptet mntatio-
illa fignificans
ncm in iftis,vox
telligitur per
Qj
Jitmntiu»^
ftioncs, cft tranfmutatio, vtpatct dc hac oratione,Socr4tes ftdet yC^mz
Confimiliter conuenit argucrc dc notliinibus impofitis ad fignificandum figmenta.quia tam il-
fitiaeflct falfa
^rgumtntk frt fnrtt «/»
pcr Ariftotelc i.Pofter.tex. xp.dc hi$ que frcqui:ter funt, pofllimus habere demonftrarionc,etiam Juando non funt.vel fiunt;& per confequen* can-
&
em fcientiam Kabcre , ficut quando funt , fcquitur qu6d res vt fignificatur per Vocem t noll tranfmutantut qualicumque tranfmutationc faGti in tc
,
VI exiftit
,
& pct confcfjueus N 3
ncc vox figni
Res nm/igni-
vt t* .ftdvt
fitittur xi/lit
inttHigitUrt
.
Super Lib.I. Perihermenias
ipo 4-
Ad
fignificans
tranfrautabitur in fignificando.
,
Ad primam auftoritatcm
auHtri-
ts.
eft
Si miUt
:
res Jit fuhieUa
,in iitera Boetij talis
Et qitemadmodum nec
qmmJignificat vox ,fig-
,
liter*
omnthm
non dicitnr, vhi fit. non prxdicat feCunduni, fed certium adiacens ,finutU res fitfitbie5la , ^uam vox fignlficat , id eft fignificaca per vocem,&c,& fumitur ibi res non tancum pro exiftencibus.fed etiam pro rc,qua: intelligitur.Qjjafi nificatiun ejfe
,
hus
mims
pafiones funt
:
(jr
,
diceret
, fi
ftmilitudines,res etiam eddem.
QV^STIO
vocem, vox non
nihil fignificctur pet
(a-
dem,fic nec Citdemvoces. ^lmrHm hhtem hitfrimorumfuntnota exdem omni-
quorum hx. Cap.eod.
IV.
dicitur fignificatiua.
Ad
fecundam,intclle(5tus illius audoritatis po,
fingularis,in
qua
rialis
&
forma fubftannomen, quianon manet in fpc-
definitionem fpecici in
qua
,
crgo
nomen
cie
,
tit
fuum fignificatum, non fcquitur
fuit prius
:
D.Thom.
quia
;
il-
proprium
eflet ei
cft
concedeudiim, quod
deftrudo fignato, deftruicur fignum,fed
i.i.Cr»
licct
quia
non
impofi-
fuiilet
poftquam impoficaeft , poccftillud figni, ad quod impofiu eft , licet a nullo incel-
Vlterius potcft dici ad minorem.
nem
praster
,
quam deprimo obiedo
Vlterius etiam tclligitur
ncgari
nunc
fcimo
intelledus.
minor iHius probationis ficri dc non cxiftence ,.
,
fiin-
,
,
quae prius.
Cum firuEla
quod non , quia cmsa deprobatio tancum incclligenda
obiicitur
&c.
,
lila
&
in ficri rcs aucem , fede caufa rci In efte, quodcxiftcns, tantum efle cauia /peciei :
cundum i
n
ficri.
Ciim fccundo ftrui
fignum
cxiftit
,
non
,
ifto
dicitur
dico
,
,
dcftrudo fignato dc-
qu6d
res
fecundum quod
fignatum pcr fpeciem inccUigi-
cft
bilcm in anima gituf,&
,
fcd les
fccundum quod
intelii-
nificabatur rescxiftcns,nunc
go eft
cxiftens
,
& non
non
exiftcns funt
exiftcnsjcr-
idem
,
quod
falfum.
Adilludeft
rcfponfio,qu6dnecprius fignificabatur pervoccm res exiftcns , nec nunc res
non
facilis
cxiftens
trancum
,
fcd rcs vt intclligitur
eft cxiftere,
quod fignificatur.
vel
,
cui ex-
nonexiftcre,fccund6m
cognicacicrgo
i
ergo apud
omnesfunc quar
non
esdem numero apudalios , nec csdem
fpe-
res
apud aliquos
,
n6
Icenijcomparacio apuddiuerfos vtentes
t.
Argumtntit f^" f^rfent'
^"^'"^'
di-
voces
apud quofciique vcences funt eacdem nacuralicer, rcem,illud quod eft a nacura,eft idem apud omncsjfcd vox fignificaciua eft fignum naturale:crgo idem fignificac apud omnes.Probacio minoris,cuiuflibet virtutis naturaliseft aliquodinftrumcn-
tum naturale;
fed vircus inccrprecatiua cft virtiis
homini , ciam homo fit animal fbciale, volens alij exprimere quod apud fe eft ergo vox
naturalis
:
fignificatiua,quiEeftinftrumentumillius vircucis,
fignum nacuralejcrgo nacuralitcr fignificac.
cft
Ad oppoficum cft Ariftoccles. Ad quxfti^nem dicendum,qu6d difFerencia eft inquancu funt figna, Sc res,inquancii Ilmt fignificat^,funt exdem apud omnes , nam cadem paffio in anima apud quofcufnquc concipientcs reprsefcntat eandem rem, quia cadcm fimilitndo inanima fempcreft eiufconuenicnsjquiapaffiones
,
t. Cenelufi»,
demrepr^fentaciua.ficut cftfimilitudo fenf;bilis in fenfii Iitcrac,& voces in fceaEdem,non func ex-
dcmapudomnes, inquamum funt figna,quianec cadem litera apud omncs rcprafcntat eandem voctm, fcd vel ^iam,vcl nuUam nec cadera vox apud omnes fignificat eandem paffioncm , fed :
vcl aliam,vcl nullam.
Ex hocpacec,
Contra folutionem quaeftionis , fi vox fignificet idem , re cxiftcnte , & non cxiftente ; ergo quod fignificatur cft idem. Confcqucntia patet , quia omnis a£kiua vcra poteft tranfmutati in paiHuam vcram & vltcriils priiis fig-
cognicionem rerum
uerfificat aliquid feciidum fc;ergo liceraf,&
modo non defttuitur.
:
SoUtit.
in
Icem , aliqu^ func
poceft
non cxiftcns poceft intclligi per non quam facit , fcd quam .fecit in inquia illa fpccics potcft manerc eadem
csdem apud omnes,
seque fcienccs.
quia
5
fpeciem telledu
cft
eft
,
non aliis
quod
,
quia pcr Ariftotelcm i. Poftcrior. text. 7. entia contingit intelligerc. Ad probatioillius minoris, maior eft falfa omnibus
falfa
conuenienter data , probacur,
fic
omnes funccxdemres
cie;crgo,&c.
fed
in Procem.hHiui. Ant.Andr.J&Jc
paffiones func
Ad aliam raaior principalis poceft negari. Ad probacionem ,fignificare fic pra:fupponit intelligere, quod omne fignificacum prius intel-
ligacur.
ObieSi».
non fi
func
ligebatur ,alioquin ci vox
Occam
j.Ruaius inc.i.huiin.
gicur,nec vc eft fignata dcftruicur. ,
6.
/)« UH.i.
QVod
rcs deftruacur vt exiftit,non tameji res vc intelli-
ficare
Artflote"
, f[s* /'<«/-
f.j.Ioaii de Magift.^.i.*)«i«*f. Coaimh.c,i.huii*),q,^.art.
cum ducanc
Ad primam rationem
,
voces
fionesy^ resfttconuemens.
fpeciei amic-
fuic prius.
ta
O*
fcilicct abiicitur
impoficum,amittit proprium fignificacum,fed tancum tranfmutatur a forma fpcciei , in qua
r4thaes.
les inter litteras
res fingularis tranfmutata amittit
,
lud nomenindiuiduijfiquod
Ad
Vtrum differentia quam ajftgnat
in tranfmutatione fubftantiali rei
t?ft efte talis
rcs,
& paffioncs cfTe figna
nacu-
quia apud omnes^vniformiter fignificanr, fignificancut ; quod eft a natura , eft idcm
raliccr,
&
&
apud omnes
:
a naturi, quia
quantum
litcraaiitcm,
non
& vaxnonfuntfigna
funt eaedcm apud
omnes , in-
fignificant, aut fignificantur,necinten-
eorum differentiam, inquantum funt figna,& fignata. Ad primam rationcm dicitur , qu6d licct om-
dit Ariftotelcs hic affignare nifi
3
eodem modo fimplicia concipiant , non ta- Ad»riHmi' men codcm modo componunt , & diuidunt , vn- '*• dc 3.de Anima,context. }6. &ii. dicitur,qu6d intclledtus circa tjuod^itid efiy non decipicurnifi nes
fecundum accidens,& hoc eft fecundijm ipfos, non in abfo!ucaapprchehfione,fed in componendo (juod cjnid efi cam altero. Concra, falcem fequicur , quod omnes erunt acquc fcientes, quantum ad apprchcnfionem fimplicium.
pljdum,&
eruntomncs «quc fcicmcsdc-
ita
quia definitio cft via coenofcendi fimpliciter;fed hoc manifcftc cft faifum, muiti cnim fciunt aliqua fimplicia , de quibus alij nihil apijnitiuc
,
prchendunt. Quod autcm additur de ^. de Anima, non cft ad propofitum ,eft enim ifte intelleftusArift. vtpatet in ^.Metaph.cont.iz. infinc,
eadem matcria , quod vel
vbi loquitur de
intellc-
ikusomninoconcipitfWfrf^wWr/?, velnihilcius, ita non dccipitur circa ipfum , quia dcceptio aliquem prxfupponit aliquam coenitionem ,
&
&
qu6d intelledus concipiatomncfW^«;W^,cumcontingataliCuius^o
Ad aliud de rebus
intelligit
,
,
patct fimiliter
,
quia res in
quantunrfignificantur perpaflionem,funt cacdcm
non
191
I.
diftingucrctur \ dcnominatiul
tionc
;
clfentialitcr
Minor
de his
,
patct,quia praedicatio clfcntialis verilTiW
cum hoc verbo cr/?,
fit
prxdica-
communis non prxdicatur & dc illis:cigo non vniuoc^.
fed terminus
catur de fuppofitis turp6ft. Item
cum quod
,
fed ifto
non
cnti
,
modo non
cxiftcniibus
,
prardi-
vt oftcndc-
& non cnti nihil cft vniuo-
locum a maiorl qi;ia nec omnibus cntiburcft aliquid communc vniuocum ergo , &c. patet pcr
:
,
;
Ad
%. oppofitum,terminus communis dicitur dc illis , fecundum eandcm rationem , &: Afgumint.% idem noraen , ergo vniuocc. Antec^dcns patcr, P<>t*'"*f' /•''.'"*"**• quia talis terminus communis non habet nifi
& dc
his
vna dcfinitionc, cum fit vniuocum in fc:ergo dicitur de omnibus, dc quibus dicitur fccundu ilLi. Item,quodfignificat practer omncm diflfercntiam tcmporis, ad fuppofita nullius tcmporis dctcrminatur huiufmodi efttcrminus communis nominalis;ergo,&c. Item , difFcrcntiac accidenralcs fignificato tcr:
mininonfaciuntterminumcommunemxqiuuo-
apud omnes.
Ad
&V
QujEftio V.
''
tertium concedo
quod esdem
,
litterae
cum,fed eJfe,fHiJfe, vel fore:exi^ere,vd non exiflere: yt fr£fins,\t\j>rAteritumS\mr.A\&crtm\7! ^cciAcn-
manent in fe in comparatione ad quofcunque vtentes:fed non manent figna earundem vo-
talesfignificato fui termini;crgo,
cum apud omnes,quia non iignificant idem apud
tct
omnes
, necetiam eft inconiicniens , eas fic vaapud diuerfos imponentes , cum fiant ligna ex impoiitione,quac diue^fa eft apud diuerfos. Ad aliud dico , quod vox fignificatiua non eft
exifiemia, Scexejfey ycl fnij/e, fignihcaret ens per
inftrumcntumvirtutisintcrpretatiuxinhomine, fcd guttur,& pulmo, quac concurrunt ad fprnia-
aequiuocus ex impofitione ad diuerias naturas, fed tantum imponitur ad fignifican-
riari
tionem vocis fugere nociua
ficut
:
,
non
homo vclit omne illud cllenar
naturaliter
fi
fcquitur
inftrumentum, quo fugit nociua, puta veftimenta , vel arma , vel huiufmodi , fed tanturale
tiim natura illa dedit
,
vt inftrumenta naturalia,
quibushomo hacc poflet fibi prjeparare, vt manus namper manus homo potcftillaperartem pracparare,& fic per rationem;& inilrumenta naturalia formandi vocan poteft homo aliqua imponere,quac funt figna ad placitum,& non na:
turaIia,fiueconceptus. •
,
quia
accidens,& cilet in
&c. Minorpa-
terminus fignificaret aggregatum ex
fi
ita
quod fignificaretur pcr ipfum non
genere.
Ad iftud dicendum,qu6d terminus communis non
qui
eft
dum vnam fimpliciter
quiafi
eft
naruram ,
dicitur
,
3
'
^^*»*'*/»*
de quibufcunquc dicitur
& vniuocc
infc vniuocus
;
quod
:
patct, tiun
crgo habctvnamdefi-
nitionem exprimcnrem illud iignificatum , cui imponitur ergo de quibufcumque dicitur iimpliciter , dicitur fecundiim illam dcfinitioncm, quiaadoppoiitumconfequenti8,quoddicaturdc aliquibaslecuhdumaliamdcfinitioncm,quamde ;
aliis,
cumomnis
definitioexprimat fignificatum
nominis,quia fecudum Ariftotelem in ^.Metsph. cont.zS. ratio quam fignificat nomen,eft dcfinitio, fequitur illud nomen habere duo fignificata,
quod eft oppofitum antcccdcntis tum quia nullus tcrminus communis imponitur ad fignifican;
Nomen
vox Jfgnifcatiua fecundum fUcitumJftne temp)re,cuius nulUfars efi ergo eji
^
fi
•^
O ^^V
S
./E
T
I
autem cft diucrfitas iienificatorum erpo propter qualemcunque diuerfitatcm m iuppofitis , nun-
Cap.r.
O
dum aliquod fuppofitum,vel aIiqua:acquiuocaf io ;
quam erit tcrminus commanis acquiuocus quia nunquam fit variatio in cius per fe fignificato.
V.
;
*
Vtrum teminus communis impojitus ad "^
' r r ] Jtgmjicandum veram naturam , cutus .
Si
au^cm de omnibus fuppofitis dicaim fiu plirequitarquoddcomnibusluppofitis dica-
citcr,
tuxvniuoc^.
ali^uajuppojtta ejfent , altqua non-> di-
^
.
_^
OvASTlo
catur<-umuoce deexifleniihussi^ non
^
VJ.
exifietttibus. Conimb./.S.>»/?i>.r.t8.
Q
Vtrumftnt aUcjuafuppofttafimpliciter ter^ q.x.ftcunii «ftrit Pfrilnrm.
mini communtsfignificantts yeram
Vod non
^tur
riori
DoAor
:
videtur
;
quia quae zquiuoca-
non vniuocanrur in infefuppofita cxiftentia , & non exiftcntia
fcd
acquiuocantur in cntc,quod
ergo in termino communi , qui fignificatur infcrius ad cns.Maiorpatet,quiadequibufcUnquediciturinferius vniuocc,& fuperius.Minor pater,quia exiftcntia funt entia,alia vero nort cntiarvcl folum-
modo
eft fupcrius
,•
•/»
ttaturam priter exiflenttam.
in fupcriori,
^jj^
^
..^^^^^
^
;
entia in potentia.
Itcm,pradicatio vniuocaeil eifcntialis ,alitcr
/^Vod
fic
vidctur,
V^nuspotcft
omneillud proquorennifupponcre,& vcrifi-
fimplicitcr
care propofitionem
,
eft fimplicitcr
fuppofitum £,„^]^''
cius:nuiufmodi funt alia ab cxiftentibus, vt parec in his propofitionibus , hemo fitit , homo erit , fii-
mcndo
fuijje
,
prout dicit acfhim inchoatum
N
4
'• ^'S""-"!'*^
,
&
te.^mina
.
Super lib. I. Perihermenias
192.
terminatum,ficenim noh vcrificatur illa pro aliquocxiftcnte , & fpecialiter in hac propofitione> lcilicet,coHtingit omnem hominem currere,in qua dii.Perilierm.&
cit Ariftoteles
iedum ftare,pto eo quod
i
.Prior.8(: alibijfub-
contingit cde.
Item, participari fccundum aptitudinem fufficit ad rationem communis ergo participarc fe:
cundum aptitudinem fufficit ad rationem fuppoAntecedens patet, quia vniuerfale cft aptum natum prsdicari de pluribus. Confcquentia patet, quia non maior aiftualitasrcquiriturad fup-
/iti.
pofitum,vt videtur, in participando a£tiuc,quam ad commune paflluc: fed alia ab exiftentibu? funt apta participare formam communisicrgo,&c. Itcm , inter fuppofitum &commune eft otdo
fccundum fupcrius,& infcrius talis ordo non cft in rebns fccundijm quod exiftunt,fed tantummodo inquantumcomparantur ad intclledlum ergo ratiocomumnis,& fuppofiti non dcpcndetab :
;
eire rei
,
fcd a confiderationc intellcdus
eadem circares
poteft e(Ie
,
fed illa
:
fiueexiftentes
noa exiftcntes quia extraneum :
eft ei,
,
fiuc
quod con-
cipitur ab inte^lcdtu, iriquantum tale exiHere,
nen exifiereier go
tam fuppofitum,quam commime eodem modo fehabct adexiftcntiam,& fiire
non
Ad oppofitura, communc e{i:de per
1.
jirgnmcntn pro parttne. gjitiu».
exiftentiam.
£bu cuiuicumquc fimpliciter fuppofiti
fe intelle-
ergo dc qiiocumquc illorum prxdicatur , per fe primo niodo prxdicatur fcd non denon exiftcntibus, :
:
-T,-
vt oftendetur pofti
Item, non
fufficit
ad fuppofitum.quod
fignifi-
mune vniuerfaIiter;quiatunccumfolavoxfigniretjvox eftct fuppofitum vocis,quod
eft
falfum;crgo oportct quod fuppofitum
manife-
cum
cidens,
nec prasdicatur ejfe fecundum ac-
pracdicetur
ejfe
fubftantiac vere entis:
quod eft ejfe yerifllmum ergo fequitur , Ctfareft, Confequcns falfum:ergo & Antecedens. ;
Item
,
in ifto cafu harc cft vcra
mortufu
,
& fcquitar
,
Cifar
ergo non efthomo
,
;
eft
homo
quia quod
cum determinationc repugnantc
prasdicatur dc aliquo, verc negatur ab eodem. Anteccdcns probatur,tum quia hac eft vcra,Ci«/Sr/«/r homojmo^z ly fnit dicit
a6lum terminatum
homb
cft
crgo definitcflc mortuus. Tum,quia QxCzt non cft homo viuus,quia non viuit cft ergo horno mortuus quia mortuum, &'viuum circahominem funt immediatc oppofita. Item,in tranfmutatione fubftantiali res amittic nomcn , dcfinitionem , quod fcilicet nomcn priias didum eft verum clTe de fuppofito,in comparatione ad fpeciem: ergo fuppofitum in corruptione,qu:E eft tranfmutatio uibftantialis,amittic :
ergo
:
homo
:
;
&
nomen
fpeciei.
Itcm,ii '\\\ze^ex.ynnAntiehriftHseflhomo, pari ratione elfet neceflaria:crgo dc fuppofito contin-
genti diccretur
medium
verc
cum modo
neccfll-
ergo idetn de codcm non poflet diri vcr^ cum modo contingentis crgo omnis minor iti vniformi de contingcnti cijm denotet mediii dici detali fuppofito, contingenter eflct impofllbilis. Item, dcftrudkis primis fubftantiis, impoffibile cft aliqiiod aliorum rcmanerc;quia omnia alia vcl funt incis , vcl dicuntur de eis ; crgo in ifto cafu fecunda fubftantia , quac fignificatur pcr homilatis
:
:
nem,non
com-
cet particularirerilludquodfignificatfuum
fi
fitio in adic(5bo,
dicitur dc Ca:fare. oppofitum ; hxc confequentia cft neccfTaCa/ar currit : ergo homo currit. erga mediiim,
A.d t\A
t
cuius virtute tcnct^cft necefrarium:illud
cftjC-c^^^r
idem c(n:ntialiter cum fuo communi:fediion ens, non cft idem elVcntialitcr cum eo quod eft vera natu-
efthomo. Neceflitasconfequentisoftendituriquia
ra:crgo,&c.
tunc:& cx eorum intcllcdtudcpendct confcquen" tia;ergo & nunc fequitur.
iVc
fit
Itcm,runc eflct falfaomnis vniuerfalis affirmaineft fup, in qua pracdicatum non pofitis non cxiftentibus,quia cis dcnorarctu inciTe per dici de omni , c«m fint fuppofita firaplicitiua de inejfe
ter
communis
diftributi
& prarcipuc
:
\erade inej/e, vt nunc, nec ctiam prardicatii eius
non poftet
ineirc
nulla eflet
poflibilis
5
quia
non exiftcntibus,
& ira nulla vniuerfalis de cotingcnti eflct pofllbidc inefle impoflibiiem.
lis;quia poneretur in alia
aliquando fequebatur,& nuncmanet idem inrelleftus antccedcntis , confequcntis , qui
&
&
Itcm, 4. Mctaph.confcxt.io. dicit Ariftotclcs, , quia A#c fignificat hoc : fed Carfarc noh
hpcefthoc cxiftentc
fignificet fica
cft homo dc frgnificato eius , cum idein hemo Casfarc non exiftcnte, quod figni-
,
cxiftente.
Dicitur quod Ariftoteles intclligit ibidem dc primo fignificato tcrmini,vt infcrt de hominc animali bipedc , non de partc dcfinitionis , vel
&
fignifica.i.
Q_y
T
je s
I
o
Contri,totum fignificatum infcrt partem:crgo verum totum cnuntiarc de fubicdfco, & parf era. Si autem haec confequcntia,4»/«M/ hipes:ergo
VII.
fi fit
Vimtnh^c ft i/era i Csefar eft homo, Caefir cft animal , Cafrre non Yide citatoj
extjiente,
qutjl, {.
animalynoxi tcnCt
hominc non exiftcnte,crgo non ; quia eadem diminutio fict
tcnet ipfo cxiftcntc
vtrobiquc,ciim diminutio fit ratione fignificatorum,quar femper manet eadem. Item, Cacfare non exiftente , eft homo de per fe inrclle(5tu eius;ergo prxdicatur de eo perfe ergo nccelfari6 igitur,&c. omncs confequentia: ift« patent ex i Poftcr. Dicitur ad hoc , quod praedicatum effc de intclledlu fubiedi nonconcludit propofitionem ef:
I.
Argumint» pro (urte ne-
ittma.
X
Tldetur qu6d
V
quia quod cft verc ens,nonpotcftvercpraedicari dcnon cnte; fint falfae
fed Carfarc nonexiftente,
ensjfaltem in
:
adhuc homo
aliis fuppofitis
;
eft
verum
quia alia fuppofita
funt fimplicitercntia,inquibusfimpliciter^ft ipens ergonorrpracdicatur,&c. CoB/imiliter
fum
:
Item cft
,
fe neceflariam,fcd
quando
dcfinitio,vcI pars defi-
nitionis prxdicatur de definito fingularis :
non cft
dcfinitio,nec hominis,pofito
per Ariftotclcm z.Pcrihcrm.c.i.quando
fit,quia
non
oppofitio in adicdo in prardicato, ncG
fiat differcntis.
arguitur de
non
homine &
:
animali.
ejji fecundijm accidens , tunc tcnet confcqucntia a coniundis ad diuifa;fcd hic,Cit/«r
prxdicatur
eft homOiCdpir eft timmttlt\i\
hoccafu non eftoppo-
entis
non eft
autcm
quod nullus definitio,ciim cius non
Contra,fi non cntis non eft dcfinitio crgo de nonentibus non funt dcmonftrationcs. Confequeutia patet , quia de fubiedo demonftrationis :
oportet
l jtrgttmtAtn
^"
f*^!' */*
P'''"*'"'*'
m
QusftioVIlI.
hzc con-
oporret prscognofci quid cft. Cortfcquenseft contra Ari ftotclem i .Poft.text. 1 1 .qui dicit quod
autc funt vcra: pcr illum qui ncgat;crgo
de frcquentcr exiftentibus,quando non funt, po-
eifmo,qu6d non funt nifi duo termini realcs,quia noc fufhcit fifint trcs terminifccundum rationem,vt patctin fyllogifmo ex oppofitis. Sotratet autcm in propofito habct rationcm duoruin, fci-
tcft
haberi deinonftratio
,
quod
cft
inanifcftum,
qnia nulio tonitruo exiftente , poteft fciri , qaod ronitruus cft fonus terribilis. Item, non entium funt definitiones,faltem indicantes quid dicitur per nonien , nullo homine exjftentc; /t detur talis definitio dc hominc in illa poncrctur animal , ciim fit pars fignificati hominisjcrgo adhuc prxdicatur dc ipfo per fe. Item,fequitur,C
Antecedens eft verum , quia idcm przdicatur de Confcquens. Confequetiapatet.quia Confequcns cft dc intellcdu Antcccdcntis.
fcrigitur
&
clufio fimpliciter cft vera
licet
Vtmm
hdcjit '^era.i
nec obftat huic lyllo-
maioris extreniitatis,& minoris. omni fyllogifmo cx oppofitis,conclufio
Itcm,in eft
impofTibilis, cx t.Priorum
non
fit
,
hic
cft
:
fcd fiuc res fit.fiue
fyllogifmus ex oppofitis in
conclufiocft impofnbilis, fiue res
ergo cius oppofita moeft homo,Cme res
fit,fiuc
eft neccfraria,fcilicct
fit,fuie
fit,
homocurrit. crgo
Homo eft homo,
Cxfar cft Ca:far , neutro exiflente.
non
fit:
emnitho-
non.
fiue non,hafc funt contradi-
Q:oviz,Socrates currit,Socrates non currit.
VIII.
tei tio
(ccanAx, Nulltts homo eft alhtu,alie]uis homo tftalhtu, Sc {cc\\i\tut ,igitur ali^uis homo noneft homo : ev^o
Itcm,fiuc res
Q^ ^STio
:
fubiedum
Non omnit
in vtraqucell idcm:
fed idem verc poteft przdicari de le ipfo cuni hoc verbo ^;crgo,&c.
Refpondcturad iftud,& ad quafdam rationes, aliorum,quz hic ponutur, qucd cum dicix\it,Socrates eft Socrmes quod hic no przdicatur Socrates tantitm, fed illud totum , Ens Socrates, quia res huius verbi eft, cum co, quod fpcfcilicct Bo(:tij,&
Videcitatos 9W4/?.
5.
Vldetur quod fint falfic
, quiaexeis fequitur, homo eft , quod oftendiquia nec cft oppofitura in adiedo , nec prs-
trgo Ctprr eft: ergo
tur,
fccundum accidens,vt videtur,quiapra;dicatur cfte fubftantix. Confequens cftfalfum: dicatio
&
crgo Antcccdens. Item, ex iftis fequitur , ergo CAptrefthomo , ergo Ca/ar eft animalicima. Confcqucntia funt dc intclle(ftu illarum Anteccdentium:& hatc ConfcqucnAntecedentia. tia funt falfa;crgo
&
Item, quando affirmatiua
vnionem
nem cum
;
eft vcra,
oportet efle
in re, qualis fignificatur per propofitio-
fcd hic, Cit/ar
fubicdbum
,
&
vnio in rc, prsdicatum non fint aliqux eft
C^/ar, nulla
eft
re$:crgo,&c.
cificatipfum,przdicatur,quando przdicatur tcr-
tium adiacens,fcd fubiedum e^Socrates abfolutc, non autem ens Socrates,Sc ideo in talibus propofitionibus n6 przdicatur idem de fe.Quamuis hzc refponfio includat difficultatcra dc re verbi,quado przdicatur tcrtium,vtrilim fcilicct,fir pars prz-
qua fortc dicctur poft.Tame ad propoquando przdicatur tertium przdicatum,quod in alio cft,hoc eft cflc eius quod fpecificat ipfum;crgo hic , Socrates
dicati,de
fitu poteft argui fpecialiter fic:<^
eftSocrates,^txdiczt\it cfTe Socratis,& illud
t ft
idc
non fit ergo .iffirmatiua vcra.Confirmatur ratio per hoc quia taSocrati, fiuc Socrates
fit,
fiuc
;
;
conceduntur clfc vciz , nen ens Chimtra eft Chimtra, propter hoc fo-
lcs propofitioncs
Ad oppofitum, nulla propofitio
eft
vcrior
illS,
eftnon fns,SiC
qua idem prxdicatur de fcillx funt talcs. Item , 4.Met
lum,quia cfTe przdicati cft idcm fubicdo. A. Ad primara iftarum quzftionum dici potcft, quod ratio communis,vel fuppofiti non attribui- Cmclufio »d
mo,nullaeft caufa.
attribuitur ratio coramuni$,hoc eft ponere idcas,
Item , 7. Mctaph. quacrcre , ^arehomoefthomo, nihil eft qusrcre , quia nihil eft certius quod pofTct fupponi in ilia quzftione > in qua illud eft dubium.
ficut Platp pofuitjigitur
in
i
:
tur ci,vt exiftit,fed vt concipitur apud intelledof
quia ponere
aliquid exiftcre fccundiam
quod
fibi
negatiuacft pcr accidcnsvera,& hoc,quia huiuf^
comune fecundijm qiiod habet rationemcomrauni$,eftnatura,provt concipitur fub ratione dicibilis de pluribus , & ita fuppofitumcft naturacoccptaapud intclleduro, fub ratione no dicibilis de pluribus fed pofTibile eftapud intelle6lum,codemmodo concipere na-
modi reducitur ad aliam afHrmatiuam priorcm vcram,& hoc maximc ad illam,in qua idcm prx-
turam,vt dicibilis eft de pluribus,& eandc vt non dicibilis eft de pluribus, fiuc vtraque cxiftat» fiuc
Bonum non eftma-
ncutra , fiuc quz concipitur , vt non dicibilis de pluribus non cxiftat,& illa quz concipitur vtdicibilis de pluribus exiftat in aliis fuppofitis. Scmper enim in natura conccpta , vt hzc,intclligitut per fe natura conccpta abfolutc ergo alia ab cxi» ftcntibus funt fimplicitcr fuppofjta tcrmini com-
Item,per Ariftotelcm in i.Pcriherm.c.t.omnis
dicatur dc fe:ergo veritas
illius,
Utm , rcducitur ad vcritatem illius , Bonum eft bonum ; cum ergo hsc fit vera, C^fttr non eftaftnns, multa alia fic contingit rcmouerc a Caefare,fcquitur quod cotingatipfum verc affirmari defc ipfo. Item, per rationem fi negatur illa, Socrateseft Socrates, conceAitMi illa.,Socrates non eft Socrates,
&
:
&
;
:
munis.
AHumptum
, (
fcilicct
qu6d res exiftcns quando non cxi-
vltcrius fequitur,^ ;jo Socrates eft non Socrates.TzMs
eodem modo
enira confcquentia tcnet in omnibus, vbi prxdicata affirmatiua funt oppofita contradid;oria:hu-
ftcns ) patet
iufmodi funt prxdicata fimplicia,vt dicetur infc-
ncspcr Ariftotelcm i.Poftcr.tcxt.xo. crgo& ilU pofTunt fciri dcfinitiuc;quia cognitiodcmonftratiua przfupponit cognitionem dcfinitiuam:ergo poffunt fimul concipi apud intcllet^lu per eandcm fpecie.Eft ergo vis rationis in hoc,natura humana concepta vc hzc>eodf modo Ct lubec ad naturam
rius,& vlteri us,Socrates eft non Socrates,iergo nen So-
pcrconucrfionem;& vltcrius cx conucrtente,& conuerssl,qu2 coccduntur,argua-
crateseftSocrates
tur fyllogiftice
fic,
Non Socrates eft Socrates,Socra-
tet tftnen Socratct;erge Socrates eft Socrates.VtxraiSix
;
concipiatur, ficut
quia de his
quz
frequenter fiunt,
&
quando noncxiftunt, polfunt ficri dcmonflratio-
humanara
'"*•'
**""*
Super lib. I. Perihermenias
194 humanam coceptam ribus
non
;
fub ratione dicibilis dc plu-
fiuenatura concepta vt hxc , exiftat , fiuc ergo a^qualiter habet rationem fuppofiti,
,
& quando non. Quod fi ifta nomina, C
didum
exiftcntia rei (vt
nis tertia:
)
fohitionc qusftio-
cft in
quod femper
fequitur
fignificet fup-
;
Ad fecundum
7. fiti
,
patcbit refponfio ex
patet,
quod non eftratio fuppo, quod fuum com-
conceptaapud inquae quidcm fignificatur pcr
vniucrfalitcr:fed natura
tclledum , vt h^c , vocem , non eft vox ilgnificans , cum fit fuppofiturri natur^ conceprae apud intellcdum , vt dicibilis de pkiribus , & haec natura, vt fic concepta, eft idcm eirentiahter naturae fic conceptaj,non tamen quod ratio concipicndi cadat in vnione quas fit
cum hoc verbo,f/?. Dico
natHritvera.
,
quod non
pitur apud intellcdum
,
cxiftens vt conci-
poteft eireidem alicui,
quod in aliis fuppofitis eft verum ens fed inquantum cft in eo,eft non exiftcns,ficut dc ipfum, :
vt patebitpoftea.
Ad aliud patcbit.cum quxremr >vtrMm terminus communis fupfonat dJHrihttatur vbicHmque pro^ om-
&
nibtu fuppojitis eitu.
Ad fecundam quaeftionem
ad quijiknem
Jponjiua
7.
Dicendum,
exiftencc.
hic cft fallacia Accidentis
,
quia homo fe-
cundiim quod comparatur ad prasdicatura , hoc, fcilicet praedicari dc Caefare , cft extraneum huic
pofitiones concedi eire vcra:
nem propofitionis
,
& ita C^/ar inquantum com-
paratur ad hoc prasdicatum
,
fciliect efleillud
de
neis rationibus ad extrema, eft fallacia Accidctis.
Contra, faltcm inconueniens eft illud , quod prxdicari de eo , quod eft non exiftens , quia iUorum non eft vnio in rc ; crgo faleft cxiftens
fa eft oratio fignificans ea vniri.
Dico quod homo fecundum quod vnitur C
hon eftexiftens,quiapronulIo
fuppofito exiften-
Cxfari ; natura enim communis,vt faluatur in aliquo fuppofito, non eft veiius cns illo fuppofito.
Contri aliqua fuppofitahominisfimtcxiftcnaliqua non ergo homo cft ajquiuocum illis,
tia,
;
quia enti,& non cnti,cum
fint
contradidoria^ni-
vniuocum communc. Dico,qu6d exiftere,5c nenex/fiere cum
hil cft
extrancac naturas
,
fint
terminum,
vt fignificatur per
non faciuntarquiuocationemin termino. Ad fecundum principale dico, quod hic Ca/hr eft homo , praEdicatur^_^ per accidens , quod quiAd ,
Cum dicitur in argumento,«o« enSy non efi idem
re.
non
homo cft
Cajfarc;crgo pra:-
te attribuitur
fignificare particulariter
mune
ConcUipo
dicatur cxiftcns dc
quod
cxiftens,
homo prxdicatur de
firi
fokitione quxftionisYequentis.
princ. qutjl.
6.
:
quo homo praedicatur , cft cxtraneum huic praedicato exiJlenSy medio aurera comparato fub extra-
Ad primum argumentum i
Contra hoc , Cxfar cftnon exiftcns
Metaph.cap.de Partibus dcfinitionis, context. 34. & inde, quod circa idem eft gcneratio & corruptio tuncnec fignificant iuppofitum hominis , quando exiftunt , & quando non cxiftunt. Suppofitum enim pcr fc eft cadem natura cum fuo communi , fumpta a quodam Inodo determinatiori , non fic fimul totum fc habet ad naruram fpeciei , fcd/i?f homo ad minus fignificat vcrc fuppofitum hominis.
&
,
ptaedicato exiHens
,
t.
, quod hic , Citfif y. nbn pracdicatur exiftens dc non exiften- Ad 1. ^r»w, te , fed humana natura concepta , vt dicibilis dc it*Ji-7pluribus de cadem natura concepta,vt harc.
primara rationcm dico
pofitum hominis. Si autemfintimpofita adfignificandum fimul totum, de quodicit Ariftoteles in S,
jtd
Ad
efthomo
,
pofliint tales
quiaad
affirraatiuaE
tremorum. Hoccnimfol^m
pro-
vcrificatio-
fufficit
vnio ex-
fignificat propofi-
dem intelligitur dupHciter , vel C\c, id
dum aliquid cxtraneum aliquid,cuius
efte
;
cft,
fecun-
vel fic.id cft,fecundum
de fubiedo,non ponitclle
&
vtroquemodo crit in fimpliciterdefubiedo; propofito , nam eire hominis de C.aefarc , exrra-
neum
eft ei
,
quod
eft circ
,
quando
pra:dicatur
fecundum. Tamcn illud efte quod dicit prardicationem hominis de fuppofito fuo , codem modo fc habet qualicumque tranfmutatibne facflacirca cf}%,quando pracdicatur fccundum. Similiter fccundo modo eft fccundum accidens,
nam
effe
hominis,vt dicitur dcCasfare non
tio affirmatiua, fed taliseftin.propofito,ininteI-
nccc(Iari6,ncc fimpliciter ponit
ledu enim
Contra hoc fequitut , Caftreftalbtu, ergo Cxfar */? ; ergo pcr locum a maiori fcquitur, Ciftreft homo, ergo Cafar eft. Si enim eire accidentis, quod eft mintis vcrum ens,ponit cire fimpliciter,mult6 magis efle fubftanrix,quod cftveriflimum elfe,
fubicfti inckiditur per fc intelledus
prxdicati , hoc dico fi C^ftr^&c huiufmodi nominaimponanturad fignificandumfuppofitahominis tunc enim patet veritas talium propofitionum t\ folutione praecedentium quasftionum, & ex argumcntis etiam fadlis pro hac parte qusftionis, &c quibufdam tadis in folutione fcquentis qu^ft. & fpecialiter cx quadam audloritate ;
Ariftotclis
i
.
Pofter.
homine animal.
nem verum,eft rum , &
Si
De omni
eft
cnim vcrum
dicere animai
,
&c. vt de omni
eft
dicere
homi-
&
finuncaltealterum. Ex qua audoritateparet, quod :
ad nccefntatera propofitionis fufficit neccllaria concomitantiaextremorum,itaq«6dpofitovno, ponatur alterum,licet ncutrum ncccflarrio exiftat? Itcm paret , quod aliter nulla propofitio eiTct de inejje fimpliciter, in qua pracdicatur commune de fuppofito fuoi quia non eftct fcmper vera , nihil poteft fumi fub medio in maiori de ncceffario , nifi fuppofitum communis ergo nulla minor de inejfe poteft fumi fub maiori de ncccffario regulaiicer. Hoceft contra Ariftotdcm i. Priorum.
&
:
g, ».
efte.
elfc fimplicitcr verum. Item , efte , vcl eft de ellentia , vel ncceflario confequcns eftentiam cuiuflibct entis ergo hominis,cum homofignificet veram eflentiajfcd fi vtroque modo fuerit,ad homincm fequitur eflc.
ponit
&
;
Item,in principio fecundi Poftcr.tcxt.j.dicitur, fi eft,eft vere fcibilc,quiacft vcre qua:ribi-
qu6d
Ie:crgo cft ncceflarium praedicari
que
ejfe
dc
quocum-
& per fc;ergo fequitur ad quodlibet.
Itcm, in codem fccundo , non contingit fcire 9i«V^/,ignorantem y?f/?; fed fcicns hominem definitiuc,vcl
qu6d Genus praidicaturdc
ipfo,fcit
ergo oportet prxfcirc7?
cjHideft:
ficft
Ad primum dico,qu6d fecundum neutrum intcllcdum, praedicatum pndicaturhicfj^fecundum accidens, C^far eftalbm , quia accidens reale, fiue per acsidens cuiufmodi eft album , nulli fubiedo
y.
Qu^ftioVIlI. fnbiedo incft.nifi exiftenti ergo eius eiredc fubicAo ncccilario ponit edeabfohitc. Cum proba;
tur confcquentia
vcrum cft
,
,
quia
ellb fubftantizcft vcrius;
cire fubftantia: exiftcntis, fcd elTc fpc-
non
cificatum pct fubftantiam
verius
eft
hoc
e(T'e,
cft, cHc exiftcrc, quam eire fpecificatum per accidcns ejfe cnim quando prsdicatur tcrtium, pra:;
vnioncm cxtrcmorum
dicat
fubftancix ad fubftantiam
morum,non autcm
,
,
qua: neceiraria eft
fine exiftentia extre-
accidcntis ad fubftantiain
Ad aliud,maior eft vera de ejfe ftit
,
,
vt fcilicet exi-
& fic non ponitur praedicari dc Casfarc
Vt intelligitur,&
Ad non
,
fcd
aliuddico, quod Jtefi, vt fumitur 2. Poft. pro cxiftcrc,fcd pro ens, 8c habens eften-
cft
primum
pcrtinet ad quajftionem Jiejt} fecun-
dum ad tjuid eji. Si
autem audoritas
hocnon re cft
10,
Ady
:
intelligitur de exiftere,
eft nifi aptitudinaliter.
bet ellcntiam
,
nifi
Nihil enim ha-
quod apium natum
eft exiftc-
manifcftum eft autem, quod potcft fciri quid vox , licct nefciatur aliquam voccm a6tu exi-
ftefc,putacum aliquis nihil audit z6tu. Ad tertium principale dico, quod mortuum ,
&
,
nisjfignificatae pet
nuit
;
merumm
quia
ab homine
nam diminutio intcr
hocnomen
quod Cxfar non
,
mortuus
illa,
debct
homoy
& fic poteft
homo viuus fcd modo non dimi-
eft
illo
,
nec infert non hominem;
,
alicuius per aliud, ficut oppofitio cfte
ratione fignificatorum:
Ao/wtf
autem non includit infuo fignificato oppofitum mortui hoc modo fumpti , icd fi fumantur hacc aptitudinalitcr, fort^
fic
funt diff^ercntiae in gc-
ncre Subftantiac , exdcmiHh animatum,&inanimatumydc fic mortuum diminuit ab homine,& hic cft falfa, Cttjarejl homo mortuw , ha:c autem vcra, CAfareJthomo viuM, nec fcquitur ; ergo viuit, ficut
nec
Cum
fcquitur,(f/? riJihilis,ergo ridet.
cft homo morhomo, pro\t fuit dicit aftum completum , & terminatum , nego hoc , fi fuit praedicatur tertium adiacens non cnim terminatum eft ih eo eirc hominem , cum adhuc fit homo. Si zatem fuit praidicet fecundAm adiacens, tunc potcft concedi , quod ipfe fuit homo , quia inco exiftereeft terminatum , vfus tamen cft concedi
probatur qu6d Cacfar
tuus,quia fuit
:
^
hanc propofitionem , Citjir fuit homo , non eft, quia vfualiter magis fcrtur intellcaus adexiftentiam , quam ad non cxiftentiam. Et dc Cacfarc non eft vcriun, quod eft homo exiftens, fed fuit, cum homode fui ilgnificato non impottet homincm cxiftentem , vndc in multis fignificatio fcrmonis repugnat vfui , &: cconuerso. Ad fccundum patct,qualitcr fcquitur,*/? viutu, ergo viuit , di\i\nii\o prsdida patet in fimili de bipedcquo frequenter vtitur Ariftoteles pro diffcreniia eflcntiali hominis , cum tamcn dicat in 5. Topicorum , cap. i. cap. j.Non ejt emnis ho~ mo hahens dnos pedes : ergo fecundum aptitudinem cft differcntia hominis , vel ad minus noa 1
deomni homincfecundumadum. Contra hoc Catfar non viuit & viucrc viucntibus eft eirc, 1. dc Anima contcxt. }t. crgo non cft , & fi ndn cft ergo non cft cns f//?cnira dicitur
,
ii\
,
,
;
quando
,
;
do
fccundum adiaccns:fcd ens lumptum cft fupcrius ad homincm.Vr.dc antiquitus dici , quod ens potcft cllc Partici-
pracdicat
proexiftentenon lolct
pium
Nomcn^fw/
vcl
,
pra:dicac
bi
,
quo dcfccndit
a
:
fccundum adiacens > pczdicac
Participium fignificat Ens petrfl ef.
quia icnet fignificatum vcr-
exiitens, ;
ent
Nomcn
^' /""'"^•t"^»
fortc fignificat
, illuddiuiditur in dcccm Ccneconcedendum cft , quod Ctjar eji ens ,\qqucndo non dc cntcquod cft Participium. Ad quartum , tranfmutatio non cadit circa rcm , nifi fccundiim quod exiftit fic autem non ^^ habet rationcm fuppofiti , fcd vt concipitur apud intcUe(ium , pcr modum non dicibilcm de pluribus. Vultcrgo audboritas ,qu6d rcs fccundum quod. exiftit in tranfmutatione fubftantiali non habeat forraam,quam priiJs habuit fed ex hoc
hahens ejfentiam ,
&: fic
;
1 1»
4-
,
:
nonfequitur ,qu6dpriiis fuerit fuppofitum
ali-
communis , & nunc non clfct eius fuppofitum quiacirca illud nuUa fada cft tranfmutatio cuius ,
fubftantialis. IntcUigitur
vimm polfunt adualiter fumi vcl aptitudinalitcr. Primo modo funt accidentia elTentis homiconccdi
:
f,rnon wuit , & ha-c fimilitcr , Ca/ar mti tji loquendo de circcxiftcic , & vUctiai er£o non cjt exiflens , quia illud ens prxdicatur ^erej/e , qiun-
ra
fic ei exislere extxtanetiixxt.
tiam , vt ens eft nomen , oportet fcire aliquid effentiam habere priufquam fcire cllentiam , quia
&
&
idem, quod
nonexiftcntcm.
195
hofi non cft cns ; ergo non cft qucd in fc cft , mo , pcr locum a fupcriori ad infciius ncg.indo. Ad iftud , concedcnda cft hxc propolitio C<-
de re qu« per ,
fe
ergo au(^oritas tantiim
tranfmutatur, qu«
eft res
,
vt
exiftens.
Ad quintum
, fi
concedatur
omnem minorem Ad j.
in vniformi de contingenti clle impoflibilero, ni, quia non eo minus cHet forma fyilogiftica bona , quam docct Ariftotcles. Vel fi fit aliquod fuppofitum in potentia ad formam termini, quod non cft pcr fe fuppofinun
hiljcontra Ariftotelem
tcrmini,tale fuppofitum potcft fumi fub
,
& cftet
minorvcra.
Ad fextum,qualiter illud di£lum in camentorum
fit
lib.Prjcdi-
intelligcndum, diftu ibi
cft, q. 4.
Ad aliam
quaeftionem concedendae funt omnes n^ tales, C^Jareft Ct.Jar, Homo eft homo, propxer ratio- Ctnelufe rt. nes prius fa6tas. Ad altcram partcmquxftionis, ^onftu» ad
quarum vna,fcilicct
dcfyllogifmo cx oppofitis, poteft rcduci adfolutione ptaecedcntis quaeftionis,fic fcilicct quia in i.Prioiudicit Airi-
qu6d non
ftotelcs
illa,quae cft
tantii eft fyllogifmus ex
fitis,vbi aliquid affirmatur,
fimpliciter : fcd
?"'
"'•'"' ""•
oppo-
& negatut de eodtm
& vbi aliquid aftirmatur de fupe-
riori vniuerfaliter
,
& negatur idem ab inferiori»
vcl e conucrfo:& cxemplificat in quarto fccundz f\c,omnis Mjciplina eftftudioJa,non omnis medicina cft
ftudiofa
;
fimiliter in propofito elfct hic fyllogil-
mus
cx oppofitis
homo
eft albtu,&c (e(\\iit\it,ergo
,
omne animal eft alhum , ncn omnit no omntt homo eftani'
mal;ergo haec conclufioimpoflibilis,ctiam homine nonexiftcnte; quianon eo minus cft fyllogif.
mus
ex oppofitis
ria. Si
;
crgo eius oppofita
eft
necclla-
dicitur exiftere toMere rationcm infcrioris
ab hominc refpcftuanimalis, fequirur, quod illa ratio fibi infuit fccundiim qu6d exiftebat , vel ad minus qu6d dependcbat ab exiftentia rei , & per confcqucns non erat illa ratio fimplicitcr ab operationcinjelledus:intellcdhis
cnim
tionc non dependet ab exiftentia finitiones
ftentibus
, ,
&
in fua opcra-
rei,
cum
& de-
demonftrationcs fiant dc non exi-
mult6 magis non exiftcntibuspotcft
attribuerc intentioncs fecundas,
qux omnino ab
intelleducaufantur.
Confirmatur illa ratio , quae fiebat a,d primam quzftione deptrfi, per hoc, qu6d non cxiftentiii iuuc definitiones ; crgo nullo hotnine cxiftcnte. poted
»
sc
.
Super Pr^dicamenta
196 potcft habere
retur animal
homo definitionem,& in illa poncergo per
3
fc praedicatur
Adminus homopotefthabcrc
nem exprimentem, quid nominis
,
fc definitio-
dicitur per
ppneretur animal
illa neccirario
nificato
per
dc hominc.
nomen, &
cum
,
fit
nomcn fcmpcr
quia
de
m
fig-
fignin-
cat idem.
Ad primum argumentum
15
diftum
eft in
quz-
ftioncpra:cedcnti, quaiiter hic prjedicatur <;^ fc-
frlncip»lin ^. fr*fintit.
,«wnw
cundumaccidcns. Ad fecundum concedantur propofitioncs,quz fcquutitur, fcilicet, Cdfareji homo
,
& confimiles,
ficut prius conceflac funt.
tertium dici poteft, quod ficut rcs fe habet ad clfc, fic oportet ad vcritatem talis propofitionis elfe vnionem in rc talcm , qualis fignificatur in fermone. Narura aute fignificata per hoc,quod
Ad
cft Ct,Jar
ens per intellcdum
eft
,
telledus dc co
non
facerct
,
alioquin in-
compofitioncm,&
&
non eft exiftens,vt patet in iftis, iciMcct, Chimitra eft ChimAra,Nonem efimnens. Ad primum argumentum iliius qu^ftionis, T4. Aiarntimm- qua: eft de vniuocatione termini communis,quod '* I- Joftendit terminum non e(fe vniuocum:patct quod €ns,vi ens cft Nomen,non eft ^quiuocum ad iilud quod exiftit , & ad illud quod non cxiftit , licet fortef«J fecundum qu6deft|Participium fitxqniuocum ad illa fed ens vt eft Participium non eft fuperius ad hominem. veritatem,vbi res
,
Ad aiiud iam concclfum Ad
tertium, enti,
tur de
iftis
eft
communc
hoc verbum efi. & non enti, &c,fi
przdi-
intclh'ga-
fccundum qu'6d habent rationem con-
tradidoriorum , fic fortc nihil eft eisvniuocum. Et (\ arguatuf vltcriias, Socrates eft cxiftcSjCasfar
non ,
cft
Accidentis
cft fallacia
neum aliud.
vni extrcmo
Quia duobus
,
,
medium
quia
,
ah'quid vniuocu, eft
extra-
inquantum comparatur'ad fuppofitis,
quorum aUerum
altcrum non , aliquid eft eis vniuoinquantum includunt pcr fc aliquid idem,
exiftcns eft
cum
non eft
exiftensrergo cis
verc fita
,
fuifie
,
quia
illa
non variant fignificatum
Et hoc fortc intcllcxerunt
Qiiod aotem forma arguendi nihil valeat , patet in fimili , arguendo fic Albo, non albo nihil cft commune vniuo-
cum , cum fint
contradidtoria
& illc non eft albus
,
ifte
homo
,
nc eorum , quac
muntur fub
illa
,
& negationis
centradiQoria
ejje
:
ficut
yic non ratioin minori fu-
formx , &
fi.ibfunt ,
quae fubfunt
oftc;iditur illa propofitio cnti
iftis ,
formis.
Cijm
& non cnti nihil
& non exiftens, vniuocantur in entCjquia ens feAd fccundum lis
,
non tamen omncm pracdicationem eife
tis temporis.
Ad tertium dicatur ficut pri^s dicftum eft. Ad argumenta probantia hanc efte veram, Cx- Ad ar^umenfkrefihomo. Ad primum dicitur qu6d ha:c con- ta pro f»rt» ,
fequentia
non valct
,
Cafkrcurrit, ergo hemo currit,
quianuncnonapplellatur Cttfar ab hominecum verbo de praefenti , fed fequitur , C
non exiftcre.
Ad
aliud
rumtrium,fuftinendo ea,quacdicuntur adpraccedentes qua:ftioncs duas ; fcilicct quod fuppofita
quam non cxiftentia fint fimplicommunis & vniuo£c adhuc fecundum aiiquos uon oportet ,
citer fuppofita tcrmini cc.
5.7.
didum Ariftotclis,eft intelligenduin
dc compofitione
fignificati
pcrverbum cuiuf-
cumquc difterentiae temporis. Adafiud negatur haec confequentia, C<«/Sr<^ fcquebatur autcm quando Cjefar appcllabatur ab homine cum verbo dc
C
prsfenti,&c.
Qjf
^
s
T
I
o
IX.
Vtrum terminm communu
Juppojtttti
yerbo de prajentiifupponat tantum
pro prafentibuj. Fonfeca
lih. 8.
esf. lo.
Yidc citandos
j«*/l. g. t. tferis
Periher.
QVod
fic vidctur , quia aliter hxc cftct vcra, all>ttmefinigrHm,8c ifta ,fedens potefi amhulare in fcnfu compofitionis , quia poftet habere
:
, albHm efi nigrum. Tum , quia ex album efi mgrum, fequitur , qu6d album non
illa eft falfa ,
cftalbum
Aliter poteft dici ad tcrtiam quatftionem illa-
tamexiftentia
iiffum»(iua
&
ifta
de intclledlu eius,cui accidit exi-
ftere,& cius,cui accidit frluti»
eflentia-
vcramcum hoc verbo efi,fed fufficit cum quocumquc verbo cuiufcumque difFercnlem
dum,poteft Tf
AU*
conceditur, qu6d prscdicatio
coramunis de quocumquc fuppofito efteflentia-
hanc caufam vcritatis , tptedfHit alhum efi nigrum, fi fubiedum poffit ftare pro practerito & fimiliter de alio excmplo hacc eft poffibilis , fidens amhtdat , qnia fedens qui fuit , ambulat , modo
eftc
Adurgumtt*
cundiim vnum fignificatum dicitur dc eis,fed non cum hoc vcrbo efi.
vniuocum , pcr hoc quod non omnibus cntibus cft aliquid commune vniuocum;ncganda cft confequentia , quia nihil idcm conceptum apud intelledum, includitur in conceptuomnium cntium, fed aliquid idem conceptum apiid intcllccft
^^uijt.7.
illa eltc
Ad primam poteftdici,qu6d fuppofitum exiftens,
&
:
ineft rationc affirmationis
& hoc quod eft
termini.
qui dixerunt
pent idem fignificatum commum's. Ad rationcs quac funt contra vniuocationem.
eft al-
ergo ifti homini, illi nihil eft v^iiuocum ; non valct confequentia,quia hoc pracdicatum , nen habere alitjHtd vniuocHm iftis bus,
,
tale.
&
:
fuppo-
eandem
fuppofita diucrfae appcllationis , quia non codcm modo appellantur a commnni,Iicf t forte partici-
&
commune
& deillis
funt vniuocc,quscumque includunt
altcri eftc non exifed accidit vni cire exiftens, ftens, quia fccundum ifta accidentia eis non con-
uenit aliquid
,
cum hoc vcrbo^, quia fimplicitcr
,
rationem termini,fecundiimquamcumque differcntiam temporis;quia fignificatum termini nullam diff^ercnriam tcmporis fibi determinat. Poteft ergo ftare cum vniuocatione,qu6d homo ptxdicctur de Antichrifto cum fore,8c de Caefarc cum
fic
compofitio eiufdcm cxiftentis apud intellctah's compofitio fufticit ad d:um cum fcipfo , eft
cari de fuppofito per
concedere commune pracdicari dc his
,
&
contradidoria illius, (ciiictt omne , album , cft vera , quia idem pr«dicatur de eodem; ergo duo contradidoria funt fimul vera.Tum,quia propofitiones dc praedicatis conati>um
efi
trariis eftent
fimul vcrae,hafc, fcilicet albumefial-
bttm,Sc album efinigrum.Dt rcliquo dicit Aciftote-
les,qtt6d fenfus compofitionis cftfalfus.
Item,
I.
Argument* fre parte »f'
firmatiuih
.
.
Qu^flio X. Item,przdicatum in tali propodtione reftringirur ad ftandiim tantum pro his quae funt ; crgo fubicdum.Probatioconfequcntix, quia alitet
&
non
poflTct crtc
conucrfio
,
fiuc figura di<5tionis.
197
pro homine diminuto per mitrtufm,
& ita hzc et-
inm yeii,homoeftmortuni,iLd quamfcquirur, pet Ariftotclcm, ergo homo eft non homo quja mertuum per ipfum 2. Perihcrm. includit oppofitum honiinis , ad quod fcquitur contradidio , ergo duo ,
Probatioantcccdcntis.Tum ficdiccndo,B eft:res eft pracdicatura , appofito autcm A, faciet vnum cum rc vcrbi,quod idcm eftet ifti, B,eflens ji.y\>i prxdicatum rcftringiturper «wfpccificans ipfum. Tum quia aliter non fcqucrctur , hom$ eft Mlbtu y ergo bomo fff. Probatio , quia fi alhHm \. partcpra:dicati potcft ftarc pro co quodcxiftir,
partc vnius cxtremi.non poflet contrahereillud, quod eft a parte alterius extrcmi ; fcd cdmpofitio
& pro eoquod non exiftit, indifFcrcnter, fccun-
fc tenet
dum quod
tcmpus quod
vcrbi
^txdic3HaT;ergo /ecunditM ^uod pr^eiica-
tur indiftlerentcr fe habct ad cxiftcre
,
& non exi-
ergo fecundum quud prxdicatur, neutrum ponit:& pari ratione eftet confequentia in omnibus neganda , a coniundlis ad diuifa , vt vidcrur, qaia vtrobique prxdicarctur effe fccundum accidcns:ergo fruftra doccretur in i. Pcrihermenias, ftere
;
in'quibus tenet,&: in quibus non,
Itcm compofitio non intclligitur fine cxtremis , pcr Ariftotclem in finc cap.de Verbo ergo pro eodem tcmporc intelligitur compofitio &c cxtrcma:crgo vtrunque extrcmum reftringitur ad iilud tempus,quod compofitiomenfurat. Item.compofitio eft forma cxtreraotum , for,
;
ma
vero
principium intclligendi aliquid
eft
contradidoria abfolutc fincdctcnninatione,vt fignificantur pec hsec nomina.hemo , Scnonhome, pratdicarentur dc fe inuicem. Qu6dfihzc funt inconuenientia , fequitur , qu6d illud qaod eft a
cx parte prxdicati
tcft rcftringere
.•
,
fubieftum.
Tum
quia contingic
menfuratum tcmporc prxfenti, inclfclubiciSlo pro fuppofito , quod fuit , vel pro omnibus qux fuerunt, funt , & erunt , fecundum inteiligere atflum
intelle6tum,licct
falfum; crgo
fit
& contingit fi-
hoc fed impoflibilc eft fignificare hoc, fi tempus prxfcns circa prxdicatum faccrcr fubieftum tantum ftare profuppofitis qnx funt:ergo gnificare
illa
:
hypothefis interimit finem fcrmonis
vt per
,
qui
cft
cum poflit oranis intcllcdus,vel conceptus
meniis
fignificari.
Q^ >E
fc-
cundumehisrationcm crgo cxtremaiutelliguntur fccundum rationem compofitionis. Ad oppofitum, fi in illa de prxfenti tantum ftarct pro prxfcntibus, duo contradidloria cilcnt fi-
, vt dicetur poft ergo compofitioncm non po-
eft circa
S
T
I
O
X.
:
Z. ArgHmintM pro p»rtt nt-
'
'**
lum hominem
efte
,
hzc eft
& i\\z,4li(jMis homononeft
,
falfa
,
omnis homo
fubicdbum
fi
ftct
qui eft.non
;
icqueretur.quod omncsiftx cirentfalfz,<^o»»/«
&
;
(juid eft,eft nonfallnrn.
Cei]ui\.ur,^ntichrif}ui currit ,ergo
quia minor fubintellcda
,
homo cur-
virtute cuius tcnet
confcquentia,eft ncceiTaria,ficut
didum
cft;ergo
homo in confcquente potcft ftare pio uintichrifio; ergo pro co quod non cxiftit. Itcm,tcrminus pri-
mo fupponit fuum idcm
fct vera
fignificatum in
omni propo-
non pro fuppofito.nifi quia fuppofitum
fignificato.alioquin nulla vniucrfalis cf;
ergoxqualitcr fupponit pto fuppofitis,
qux xqualitcr fc habent ad fignificatum communis:fed huiufmodi funt tam cxiftcntia,quam non cxiftcntia ficut prius oitcnfum eft;ergo pto om,
nibus
fit
aequaliter fuppofitio.
Itcm,qu6d non ztCtetar virtute verbi, probatio,
tum quia illud , quod diftat'ab aliquo in oranonimmutat aliquid realecircaaliud di-
tione,
ftans ,quia
omnccontrahensrcalccadct
extremum cum contrailo
in
idcm
ccrto,aIiter harc poflet
efle vera, homotftmortum ; quia fi illud quod eft k partc prxdicati.poflct contrahcrc fubicilum rea-
liter;crgo illud
quod cft
i partc pradicati, poflct
diminucre fubic€lum , quo ad propofitum enim non cft diffcrentia de detcrminationc conrrahcnte,& diminucnte: ftarer crgo homc hic in fubicdo Scotioper. Tem. I.
qui erunt.
i.part.L»g cap.y.Iotifcalili.t. Inftlt.eaf.^6.
Rodriguez
,
eft
Occam
efte,
ri quod cft quod falfum eft quia ficrieft via a non edc ad e(Ie,& pcr confequcns quod nunc eft, nunc non fit. Si autem omnes ralcs falfa: cirent,
fitione,&
iUt4
pro
domtt4 fitjiomo generatHr; quiafcqueretur illud fic-
Item
runt^C^ dejuturo tantumpro
eft,
Item , fequeretur , fi fuDicdum tantum ftarct pro prxfentibus, quod omacs talcscflent falfx,
rit,
in ^ro^ofitione de praterito fiet
fuhieSium tantum proillfiqitafite-
ninl falfa. Probatio confcqucntix, ponatur, nul-
exiftente tantum; quia fignificatut aliquishomo,
3
Vtrum
QVod
lib, 1
Dial.e. 1 o.Dodilor
fic,pcr illas
lib.
i
.
erinr.q.
i
^ 37.
S.
duas rationes fadlas ad prq-
'•
Ariumtnt» cedcntcm quxftionem de compofitione. "'" Itcm fcqaitur,^oTO0
:
; ergo cius contradidoergo anteccdcns cx quo fequitur. Eodem modo arguitur de futuro. Itcm, nifi fubicdtum ftaretin illa de prxrerito, pro illis qux fuecunt , harc propofitio,/jew»/«»>, cfletfalfa, pofito, quod omncs nuucexifteutes eflcnt in primo inftanti fui efle,& multi alij prxceflifltnt eos , fi illa cflct falfa , tunc hxc eflct
(A(\im,nulltu «]uifiiit,fuit ria vcra
;
&
nuUm homo
fuittfuit
,
^
&
ergo antccedcns , ex quo fequitur.ccgo contradidoria vcra. Dux vltims rationcs tantummodo probant, quod fubicdlum ftet pro prztcritis & futuris,non quod cantum pro illis. Et ad idcm cft fccunda ratradi(5toria eft vcra
tio
;
fadU ad pcimam pactem pczccdcntis quz-
ftioms.
^* Ad pppofitum,qu6d non tantum pcobant duc i vltimz cationes ad oppofitum pcxcedentis qux- ''/•*«»/«
%^-'"-
ftionis.
Item ,
fi
pofTet ftare illa de pcxterito pro prz-
&
tecitis , illa cfTct veca , albMmfint ttigrum : ergo fua de prxfcnti aliquando fuiflct vera , quod falfuni eft , cum przdicetur oppofitum dc op-
pofito.
O
dVifi
Super Lib. I. Perihermen ias
19 8
Qjf JBST TJtrum
omni
itt
Q
I
cipu^ eft,quia communc quando non fpe^ificatuc per aliquid immediatc additum,fupponit abfolutefuum fignificatiim ; etgo aequalitet pro omni-
XI.
ffofofitione
,
in
qua non
adStur termino communi diquodcontrahens immediatum, dijlrihuatur ter-
mintu communufro quibufcunque eiw
bus,quaezqualiterfe habcntad fuum fignificatii. Huiufmodi funt lam exiftentia, quamnonexi-
&
ftcntia:ergo pro omnibus fupponit aequaliter , per confequens diftribuitur,nec aliquod praedicatumipfum contrahit, vt oftcnfum eft inoppo-
nendo , quia contrahens & contraAum rendunc in idem exiremum & quia conuenir intelligere przdicarum,fumptUTn fubquacunque ratione,in,
fuffojitujimpliciter,
QV6d non te
;
vi(letur,quia tunc maiore exiften<
de inefTe vt nunc
,
& rninori
pT» p*rt* 7H-
genti.eflct fyllogifmns vtilis
f9tm.
regulatus
,
de contin-
imm^,vt videtur,
quia pro qnocunque fuppofito acciperetur-medium in minQri,virtute contingentiae, pro eodem didribuetur in maiori.Confequens eft falfum,& contra Ariftotelcm i .Priorum. ;
Item,in hac acceptionej^Mi (T^, aut ftat fubie(k\xm in illa pro omnibus per fe fuppontis,& tunc
quxlibct de contingenti,
qua imponitur,eft
& quaelibet dc inefte^in
impoflibilis; ciim
nuUus adlus
poflit idenj contingenter incftc fuppoiitis cuiuf-
cunqnc
Aut tantum pro
diffcrentia; temporis.
cxiftentibus, Sc tunc
cum in
fua de incfre ftet pro
pmnibus fuis fuppoHtiStper poiitum poterit vniucrfalis de contingcnti eftc vcra; & tamen fua de inetreimpoffibilis.
Itcm,maiorecxiftcntcde necefrario,& minori jJecontingcnti, eftct fyllogifmns rcgulatus
, quia quatcunque fumuntur fub in minori,pro illis ficrct diftributio inmaiore. Item,ad hoc funt omnes ration(s,qux probanr, qu6d terminus communis ftet in aliqua propofitione tantum pto fuppoHtis vnius difterentia: tcmporis, qui npn diftribuituc ni(i pro illis , pro quibus fupponit.
Adoppofitum,
1. jlrgumtttt* fro
paHt
af-
firni»titl».
fequitur,«mBfcf AoOTor«mV;#>'^^
Citfar cttrritXimiliK^ {ic,omnit homq CMrret:erga
fir curret
,
Sciti
quocunquc fuppoHto
C^-
cuiiiflibet
temporisjergo commune refpcdu ciiiufcunqucprxdicati diftribuitur pro quibufcunquc fuppoHtis. Omnes ha: cohfequcntiz patent; quia minores de prxfenti , per quas illx confequentia: teducuntur in fyllogifmos, funt necefta^ riaervt patet ex praedidlis. Item,vniuocam multis , figno fibi additofupponitur pro multis; fed tcrminus communis vni-
difFccentiae
uocus eti ad qu^cuque fuppofira,vt patet cx didis. Item, pro omni eo fit diitributio in vniuerfali, quod potcft fumi fub,per tiici de omni, huiufmodi func qnzcunque fuppofita,vt prxdiftum eft;qui^
omnia fant fimilitpr fuppofita termini. Ad duas primas quaeftiones dicendum, qn^d terminus CQtntnunis in quacunque propofitione, rtJponfiuM Md
f.9.&
10.
ponendi tribuit fubieiflo.
Ad priraam rationera primx quxftionis no4, tandum, quod formz accidentalis, fignificatz in Adprimum concreio,ahud eft fuppofitum, aliud cft fubiedii; t'i^-T^quia commune eft idein efrentialiter fuo fuppqfir to , fed non fuo fubietSlo : licct eigo conccdatur, terminum communem pofle ftare pio fuppofiti?
non exiftentibqs , non tamcn hoc , quod aliquando habuic formam, & per confcquens hzc non cft vera , albumeftnirrum. Licet enim fubieftum quod aliquando niit album , nunc fit nigruni , non tamcn fuppofitum albi quod fuit aliquando album , cft nigrum; quia de ifto fuppofito ctiam quando non cxiftit.prxdicatui fuum communc, cum hoc vcrbo f/? , & pcr confcquens oppofitum fui commur
exiftcntibus,&
conceditar dc fubie^lo
,
tempoie vcie pizdicatur de ipfo. Per hocpatct ad aliud exemplum. Qui cnini dicunt tales piopofitioncs , inqnibus fubiiciufitur concreta , effe diftinguendas fecundum compofidiuifioncm, non intelligunt qnod fitionetn, gnificatum communis,vel eius per fc fuppofitum, poflit accipi pro eodem tempore,vel pro diuerfo, curn praedicitol; fed hocintelligunt de fubicdlo formae accidentalis , & itahzc cftfalfain fcnfu compofnotjetiens potejt amhulare , pro quocunque nis pro nullo
&
fuppofito per fe fupponat/(f.i/w
,
& fitniliter pro
informari forma pof^ feffionis pro illo tempore, pro quo piaedicatum fubie(^o
,
ctira intelligitur
fibi vnitur,
Contra hoc,nigrum, &album , quod fuit ; loquendo de fuppofito przterito albi , pofTunt dici de eodem fubie<5lo ^rgo vnum dc altero poteft prxdicari.Antecedcns patet,quia vcrum eft diceredeilIoqu6d eftalbumquod fuit,&quodeft nigrum.Primum patet,quiafequitur,y/y»/r alhum, :
trgo efi album ^uodfuit.
Ad illud dici poteft.quod album quod fuit.loquendo de per fe fuppofito albi,non dicitur nunc de illo quod heri fuit album.fed dicitur de co pro prjeterito,& ex altcra de pr{etcrito,& ex altera de pracfenti,non fequitur conclufiodc pr^fenti;ergo
ftentibus.fiucnon exiftentibus
non fequitur h?c,qu6d albii pr^ terituin fit nigrii. Ad probationem negJtur haec confequentia,
de praeterito.fiue de fututo, fiipponit prp quibufcunque fuppofitis , fiuc exifibi
,
fiuequandonon
immediat^ detcrminatio aliquacon-
tiahens ad fuppofita vnius difFerentisc temporis,
Exiuxtahoc confequenter eft dicendumad 3. quod tcrminus pro omnibus diftribuitur in quaciiquepropofitione, inqua abfolutc fumitur. quod patet; quia quodcUnque fuppofitum infert fuum commune,refpedu cuiufcunque przdicati, q.
finttpi.
,
rcntix temporis.vcl pro omnibus fimul
fiue dc pr«fcnti,fiue
additui Conelu^o
pro fuppofitis cuiufcunque difFc; ergo fignificareiergo prxdicatum nuUanj rationem fup-
cflc fubiedlo
& infertuiex fuo communi diftributojquia vtrobique minor intelle&a , inqua fcilicet communc prxdicatur dc fuo fuppofito cum hoc vetbo f/?, eft neceflaria^ergo
communcpro quocunque fup-
pofito fupponit,& diftribuitur.Caufa autem prs-
N^enfuit album ; ergo hoc
efi
album
Non
tjuod fuit.
cnim fequitur, fi fuppofitum albi dicatur de fubiedoctim^»V, quod dicatur de co cijm eH ilhid cnim prxteritum fuppofitum non cft exiftens, fubiedum eft exiftens non exiftens autcm non ;
:
poteft przdicari de exiftente. Si etiamarguitur,
Gluod fitit alhum efi nigrum ergo aH>um efi nigrum. Antecedens eft diftinguendum , quia aut ly tjued, tunc confcquentia non refert fubiedbum albi , valct , quia album non ftat pro fubiedto praeterito, fcd magis cft figura diftionis, commutando ^uid in
&
albi.
j.
Qjj^ftio XI.
/,
tlbi.tunc confcqucntia bona
eft
tnteccdcns au-
,
tem falfum.
pofitio
Contta,faltcm videtar
pro fuppoficis vnius temporis.
album quod
«if>-«M,quia
non
fuit,&:
nigrum quod cft,
vnquam poill-
contrariatur.ncc pari rationc
bilc erit praedicari contrarium de contrario.
Ad hoc dicitur,qu6d album quod fuit.loquendo dc pcr fe fuppoHto albi , inquancum includic dc per fe formam fui communis,contrariatur nigro,& fubillarationefupponiturper fuum commune, Sc tanta eft ibi contrarictas , quanta intcr album quod cft,& nigrum.Similiter ad illam ,/?• dens amhHlattpztct quod no eft vcra,quia fuppodtum przteritum, vcl futurum fcdionis nunquam cft ambulans: qui autcm ponit talem propofitio-
nem /edtm potcjl amhulare cffe diftingucndam fecundum compofiiionem.&diuifionem, non po,
hoc k parte fuppoHti , fed fubiedi pro quo> canque enim fuppofito fumantur extrema, eft uit
:
fenfus compofitus
& falfus ,quia
fuppofitum cu-
iufcunque temporis cx vna parte non potcft vniri cuicunque fuppoHto cx alia parte.
Ad fecundam potcft dici,qu6d xqualiter & in« Ai
difterent^r ftat
przdicatum in propoiltione,
iicuc
:
Ad quartum fimiliter poteft conccdi , quod S. formaeft principium mtelligendi cxtrcroa-. quo Ai^. adaliqucm modum circacxcrema ^ fcd non de teali acceptione pro fuppofitis ; quia impofllbilc eft intelligcre rerminora , pro quibufcunque
fuppofitis
fub ratione przfentialitatis,
,
&
hoc
vel przteritionis
:
qu6d concedenda
eft teftridio
quod
cft
folcc dici,
modalis
,
&
non
reaiis.
Ad primura argumcncum in orpofitum dici- Adi.qutfi, tut,qu6d pofitum cft impotfibiie, lcilicct nuUum 9f" p»''* hominem efte. Vel alitcr quod fi fubiedum habeat aliqua fuppofita cxiftentia , tantum ftat pro illis;fi nullum, tunc ftat pro non cxiftentibus , tunc hzc eft vcra, alitfuii homo non eft , nec cft fcn-
homo qui cft.non eft.
fus^aliquis
Contra primam refponfionem,illud pofitum fit
impoiHbilc
non eft impoilibilc includens
,
Ci
in-
CQmpoiIibilia,quia potcft concipi fine rcpugnan-
ergo propter illud pofitum non
tia intelletStuum;
fequitur
,
contradictoria ciTe fimul falfa,quia im-
poilibilius
non
fequitur cx
minus
impoiTibili,
nec minus impoifibilc ex falfo contingente. Ex eo enim quod poteft concipi , non fequitur illud
quibufcunque fuppotitis , ^ue omnibuSjHue aliquibus,& attribuitur fubic6to,pro quibufcunque fuppoiitis fubie£ki,nue omnibuSiHue pluribus, hoc mcdiante quacunque compofitionc ; ergo conuenit fignificare: ergo quicunque compofitionuUam determinationcm ponit pro fuppofi-
quod non potcft concipi fine repugnantia intclle^luum; ergo contradi^loria eirc fimul falfa , fequitur ex alio,fcilicet qu6d fubicdtum ponitur
extrcma,ncc circa przdicatum, ncc circa rubic(Stum , cum przdicatur oppofitum dc oppotis circa
/ito.
"'t»''"»-
&
&rubie(5bum,quia confimilis ratio probac vtrunquciconuenit enim intclligere przdicatum pro
&
ftare
tantum pro
exiftentibus.
Item,arguatur idem dc fingulari,quod poifibi-
non elTc. Contra fecundam refponfionem.fi homine non cxiftcnte.fit hzc \eza.,homo nen */?,& ftet homo pro non exiftente tunc hzc confeqiientia eft bona, le eft
,
Dicendumad primam probationcm, qu6d rcs vcrbi.pofito quod cftct pars przdicati,quando efi przdtcat tcrtiumadiaccns,adhue illa non fpccificat illud quod fubfcquituripfum,fedc conuerfo, vt bic,omnu homo ti,illud
non
efi
animal,Ciens
fit pars przdicaanimal ad ftandum pro exi-
fpecificat
hemo ^ni non
mune
eft,non eft,ergo
homo non eft; quia cora-
infcrtur rcfpedu przdicati ex illo fuppofi-
to,pro
quo fupponic
refpcdku przdicati; ergo ea-
dcmconfequentia tenebit homine exiftente,quia idcm crit intellcdbus Antecedcntis & Conie,
quentis:ncc intelledus propofitionis mutabitur,
<(mW/ fpecificat illud; quia quando e/} przdicat tertium adiacens,adhuc przdicat quod in alio eft nunc autcm ens fpecifica-
propter mutationem
tum
pct animal
ficut
4niW/ ;
dicamentis cap.de Subftantia. Ad quintam rationem in contratium rcfpondej ©. tur,qu6d prima probatio tantum probai fubic- Ad ^ friac dtum non reftringi per aliquid circa compofitio- j"*/*>. ncm,quia diftant ; icd ncui probat quin przdica-
ftentibus tantum:fed
•,
,
ita elt indifFerens
ad fuppofita,
vcl fortc (vt videtur p6ft) rcs verbi
non eftparsprzdicati. Ad fecundam probationem , conccifo qu6d nunquam ab ejfe przdicato terrio, fcquaturfj^ przdicatum fccundo
,
faltem quando in antccc-
dente fpccificaturir^per terminum nominalem: iwn fcquitur ex hoc , quod fruftra determinet Ariftoteies in 2. Periherm. capit. 1. a quibus coniundis tcnet confcquentia ad diuifa,& iquibus non quia in aliis coniundlis ab ejfe quandoque fequitur diuifim vt , Ifle eft homo cHtrens-.erg» ;
:
iffe
eflhomo
tbaraedtu
,
;
in aliis ver6 non,vt
ergo
efl
bonu*
;
& illud
Ifle
,
eflbonm
magis
ci-
ad dc(r^.diciturenim eft
ibi
propofitum Ariftotclcs quam ibi in litera Quare in tjHantifcHnejHe pradicatu ne:
«jHe contrarietas aliijHa,
ant nHlla oppojitio ineft ,fide-
finitiones frro nominibiii reddantnr
pradicantHr
,
,
& ficHndim fe
^ non ficHnditm accidens
,
id eft
,
non
recundum aliquod exrraneum fuz rationi propriz. In his etiam fimpliciter verum eft dicere,vbi nulla fit mentio fpecialis de ej/e , 8c rpecificatuc magis de aliis przdicacis compo-
Ad
rei
i!i
exiftentia:& tunc
non
&
nuuatur eadcm oratio a veritate in falfitatem, c conuerfo , quod eft conrra Ariftotelem in prc»
'
tum reftringatur quia compofitio cadit in idem cxtremum cum ipfo. Adfecundam probationero dicitur,qu6d con,
tingit figuificarc
omnibus
przdicatum
inciTe
fubiedo, pro-
fuppofiris ciiiufcunquc temporis
,
per
compofitionerode przfenri, prKterito,& futuro, C\c,omnu homo ^ui eft,velfiut,vel erir,eft albut, & CiQ intcliigcndoinfubicdlo toturadifiun6lumdiftri> buitur
,
& ita
per circumlocutionem dicitur in
conceptumeireexprimendum , quando non poteft per terminum abfolut^. aliis
Contr^,contingit intelligere pr^dicatum iftud fubie^o.pro eius per ie fuppofitis qui-
tertimm concedendum Scoti oper.
Tom.
I.
cft ,
qu6d cxtrema
oUtffiOi
ineiTe eius
bufcunque,inquantum participant formam com> munis,extra tur,eft
quorum rationem,
tempus,&
difiundlio,
intelledhim fui coromunis; etgo
hzc non
vt fic intelligun-
&-quodhbet przter
& ijgnificarc;fed
fignificatur per talem circumlocutio-
nem,plus enim fignificatur in tali difiundione 8c
iitis.
Aiy
199
eedem tempore, pro quo comfed ex hoc non fcquitur , qu6d cantiJtD
intelliguntur pro
i parte
tempocum,quim
iatelligcbatur.
O
i
Itcm,
.
•
1
200 Iten)
ffUeSittus.
t t-
in
L Perihermenias
manet compontio ergo compontio de
Hcut in alia (i pr^fenti fcmpcr rcftringat extremaad fuppoiiciot^em pco prsfentibus,adhuc hoc totum , homo tjui ejl,8cc. fumetur tantum pro prscfcntibus , cric (de
.
,
SuperLib. tali pi.opo(ii:ione
przfenii
,
;
&
fcnfus.omnis
homo
quieft,fuit,velerit,eftalbusj
nugatio eft,& crit proceftiis in infinitura. Prima confequentia patet, quia xqualiter fubicAum eft indifterensad^.vclj^/fjVelmVj&^qualitercompoHcio de prarfenti. iy_ Canclufio
mdq.
fTtfttt-
H'"'
ADALIAM
qu«ftionem dicendum conquod terminus communis in omni propofitione , quando non additur aliquod conirahens immediatum , diftribuitur pro quibuffequenter
,
cnnque pec fe fuppoHtis ; quare quodlibet poteft fumi fub,per ^»rt de omni,8c quodlibet fequitar ad diftributum pcopter rationcs praefatas
«
f»l*.
Ad primum argumentum in contrarium quod
i,
dico,
quando maior eft de inellc, vc nunc;quia tunc pro aliquo temporc vnicur mcdiu minori extremitati in minori,qu^m pro quo maioceft veca.Minor enim decontingeti poteft accipi vcra pto futuro, pro quo no oportct maiorem cflc vcram, cum fufiiciac ca effe vera pro vno tempoce.Sed quando maior eft de inefle /impliciter,proquocunque tempore ntmincr vera,pro eodem eft maior vera, quia eft fcmper vera;idc6 neceftc eft extrema vniciin medio pro eodcm rempore, non autem quando maior cft veca de inefte,vt nunc,& noneft dcfedus propter variationem (^jppofitocum,pro quibus fumiturmefy llogifmus eft inutilis
dium in maiori,& jltjl
& fequi-
turexfolutionequxftionis pra:cedentis tHgnum enim additum termino,denotat ipfum fumi vniuerfaliter pro omnibus,quibus eft commune , vc fupponic in indefinita.
J2f.
jld i.frintt'
,
Ad fccundum
,
minori.
qu6d nullum per fe fuppoficum contingentcr comparaturad illud, ciiius^eft
poteft dici
,
per fe fuppoficum, fed neeeffarium^ergo
inhac acceptiofie, ^«flJ tfi B, fumitnr fubie(flum pco omnibus per fc fuppofiti^, inquantum per fc fuppofita.
Cum dicitur
ergo otnnis vniucrfali? de contingcnti in illa acceptione cft falfa , omriis dc inetfc ei cocrcfpondens cft impoflibilis. Vcl hoc pcjteft conccdi,nec propter ha:c deficit aliquid dc ,
&
a te fyUogizandi,<^uia fyllogifmus
»
nondq^endet
hemo albiu,t^ contingcns fuppofitum , ita auten) icciAit exiHere per fc fuppolito hominis » ficut al-
hum.Hznc autcmacccpcionem,^«ffi*/?, ponenda eft
habere pcopoficionem ex catione tetmini in
fe,qui dc fe accjpituc pco
omnibus pcc fe fuppofi-
accepiione : aliam autem
tis,ficut furaitur in illa
acccpcioncm
ex
modo
nonpof-
contingentiac,qui modus,licet
confccce cecmino acccptionem pco fuppofitis aliqiubus detecminatis , tamen potcftconfccce ej fit
acceptionem pco
illis
pco quibus
,
dum fc fumptum tamen :
omnis compofitio
(ecun-
ftacec
fub alia cacione
,
quia
modutQ
poteft dec|:linquecc
inteliigendi circa extcema , licct non realem ari^ationem ad fuppofita. Sic ponendo poteft cou'^ cedi,qu6d iftx acceptiones funt antccedcntcs ad propofitionem de contingent;i , &de inelle , difiunftiue fc habent ad vniucrfalem, ficut ad indefinitam. Licct enim vnico aftu diftribua uc
&
tcrminuspro omnibus pcr fefuppofitis , tamen non diftribuitur vnico adu pro omrubus , inquantum fumuntur fub extranea ratione. Contra hoc , iil ifta acceptione, quod ejl B, eft contingentia ctrca compoficionem,qux derehnquit mddum intclligendi confimilem , cicca extcema;ecgo
fi
in illa acceptione
,
,
non
fit
^uod cont
ftilicct
,
acceptiones ,quia in vtraque fumitur terminus pro omnibus pet fe fuppofitis, tamen fub catione
inteiligcndx contingcntia:. Item , modus contingentiaE non poteft dctelinquece circa fnbicdtam acccptionem pcu fubicfuppofitisfumptis fub extrancaratione. Tum quia tunc pro eifde fub ratione, fumecetuc in ilia acccptione,9W(f^5.cum in illa fit contingencia
0.1
ciccacompoficioncm. Tum quia moduscompofitionis ponececdctcrminationerealcm circa ex-
trema;nam fuppofita per
fe
no funt pcr accidens
fuppofita,nifiintelligantutfubaliquadecerminationc reali fuperaddita
;
compofiiio autem nihil
reale innouat citcaextrema.vt pra?di^um
eft.
communis , inquantum participanc formam non eft impoffibile aliquid contin-
ncc ex fignificatione, nec vt accidcns,fed cancum ex pr«fixionenoftraiide6dicitut acceptio , hoc eft,concingit accipere intelledum propofirionis
,
gcnter inefte
;
quia extcaneaeft
eis pcaetecitio,
&
caececx difterenti^ temporis,inquantum funt per
communis:in
autemacceptione, rcilicet,^M«i contingit effiB ynon fumitur pro aliis r.ealitet,cum in illa ijuedeft B, furaatur pro omnibus ; fcd in illa , (juod contingit ejfe B , fumitur pro aliquibus fub alia ratione. Quz enim per ie fum-
fe fuppofita
alia
commune, fecunfumptam contingenter compa-
ptancceftari6 comparanturad
dum
exiftenciam
xanturad idem,quia exiftcntia accidit per fefuppofiro:& fecundvnn illam ratipnem fortc fumitur pco aliquibus fuppofitis in hac acceptione , ^uod eontinfft
ejfe
B.
Nonmirum
cft
autem
illud
,quod abfolutc
^unpcum eft pecfe fuppofitum comroanis
,
fi
fu-
^,
nifi
Ideo poteft dici,qu6d hxc acceptio, omne (juod f/?, inquaftat ccrminus pro quibufcunque fup-
coramunis
|
modus incclligendi talis cicca cxtrcma,fequicur quod non eft difFeientia inrec
tingit
ex veritate.vcl poffibilitateptopofitionum, fed ex neceftaria habitudine prazmifrarum ad conclufionem. Vel aliter poteft dici, quod licet praetetitis,in quantum praeterita funt , impofEbile fic aliquidcontingentcr incft^ , quiarefpe
13.
marur fub ratione alicuius , quod eft ei extraneum , inquantumeft fuppofiturn , cfrepcracciT dens,& concingentet fub communi , vt. Ifiehoma eft per fe fuppofitum homiuis neccflarmm ,//?#
poficis per
fe,quamuis
quod ctiam
1 J.
talis ratio fit circa ipfa,
intclligantur eirc prasfentia
compo-
fitionijVt cx virtutefermonis,in propofitione
contingentialiter noneflc
,
quod
de
contingit e(Ic,
tali dererminatione. Sic autcm poceft dici zqualiter acceptio cuiufcunque propofitionis, nifi quod hicconforraior cftmodo compofitio-
fub
nis,quam inaliis propofitionibus, tamenfumpti propofitione in
ifto intellc(5tu
,
tenei formalicer
fyllogifmus. 1 6. Ad tettium principale poteft dici.quod ad perfeftioncm fyllogifmi nonfufficit illud,/«>»«y«^, Adifrine, in minori , pro quo fit diftribucio in maiori fed oporret fub illa ratione illudyww»» fitb , fub qua fic pro eo diftributio:fic ifte fyllogifmusnon eft perfe£lus iOmnis homo neiejfarto efi animal , ijle bomo ,
alhttt tfl
ne
fiac
home;er^o , &c. quamuis pro diftribucio in maioce
:
fed
illo
hoc
eft
homi,
quia
pro
Qu^ftio XII. (it difttibutio inquantum patticipit formatn hominis,& fumitut fub rationc albi ita in propo(ito,(i ruppontum,qud(l eftpcr fc, Ht idem cum eo quod eft contingens , pro eo inquancum cft pcr fe fuppontum, fit diftributio in maiorc de
{>to ipfo
;
nccc/Tario
,
Sc
non fumitury&^ ,
Cic
in minori de
Hoc
in
dici
qu6d fuppofitum contingens
,
non eft pcr fe fuppofitum , quia quodlibct per fc fuppoficum,neceftari6comparatur ad communc. maDe omnibttt ijutftianihiu fiqutntibm fiiptr lib.i.
nufctiptis anti<}ui(
no
Perihermeniai ili^um
negantconfcquentiam, quiaciim C
&
cxiftentia
idc6 quando fimplicitcr profcrturin
,
prxfenti,ftat pro cxiftcntibus
contingenti,fed fub extranea ratione.
Vcl poteft
201
non
eft
:
cxi-
&
tcnti.
Alij dictmt,
quod hxc
ficutifta, Cafareft
eft alibi.
homo autcm
•,
dc intcllcflu Cxfaris idc6 non fequitur, fcd bcnc fcquitur fub tcmporc compc-
ftcns
homo
,
cft falfa
quod
a
CafiareftCtfar,
,
oftcndi potcft
fic;
cnim C^ySr fignificet veram rcm,quia vniuomod6,& prius; diccre crgo quodC^fiareftCtfiar,cii dicere qu od prius fuit vcra rcs,cft cijm
lepcticui.
cc fignificat
Q^ iE S T
O
I
XII.
Vtriim h(tcfityera,Cx^2.i eft
homo, Cx-
ptre non ^xijienteyjuf^ofito quod tdem
termimu
fignificet
,
re exiSHente
^
,
non exifienteyniuocefvtfii^radiSium
modo
vcra res:quod falfum
Poteft etiam fimili
eft.
modo oftendi fic,fit hic bos
viuus ftatim madandus:non cft vcrum diccre,»y?# , quia cras erit mortuus p^r pofitum ergo cum veneritillud futurum , fit prxfcns.non poiTum \ete iicete,ifte bos eft bos.
bes croi eritbos
&
:
Idcm iudicium
ejl.
eft ihi, Ca/ar eft
Cafar
,
c^aii fin-
gularis eftilla,ficutifta. I.
Argumtnt» pro p»rt* mf-
firmMiua.
ET Mctaph.quod vidctur
fic
qui» dicit Philofophus,
,
lib.4. context.
in
i
o.
quod terminus
fignificat hocefi,Ced C
horaincm;cr-
Ircm,quicqiiid includitur in pratdicato^eft vc-
rum dc eodcm dcquo ipfum prxdicatum; fno includitur in Cafare fi
hsc cft
& cft dc
,
fcd bo~
intcllcftu eius.
h«c crit
vera, Cttfkrejl Cafitr,
vcra,
Cafitr eft homo.
Sed quod harc
fit
vera
,
CApir eftC^far, probo,
vcra, (Jjimtraeft Chim^tra, fimilitcr non ens.Ctfiar autem eft ens\ergo,&cc.
qiiia hajccft
N^on ens efl
qua fcd hic prcdicatur idem
Prattcrca.nulla pracdicat io cft verior il la,in
idcm prxdicatur de
fe
:
dc fejctgo. Itcm , de fyllogifmo cx oppofitis rcquitur impoflibile.fcd cx his,Cafarefthomo, Cafiarnon w»fl,fcquiturj Cif/SrwM eft Cafiar; fcd
fibtlc:ergo
X. Argumtnt» fr»p»rt* »#gstitts.
oppofitum
eft
eft
ho-
hoc cft impof-
verum.
partcm, principalitcrvbi (/?ponitur vt copula,fignificat vt nunc , fccunduni Philofophumjcrgofi Cxfarcft homo,eftnunchomo. Itcm,cumhominem nceefrarii concomitetur uit.intelligit,
& fcntit
;
fi
homo, viomnia funt falfa
Csfar
fcd harc
eft
& impoflSbilia.cum Cafar cftcorruptus.Refpondco,dicitur-,qu6d prima propofitio eft falfa,pro-
pter rationcs pofitas, nuUus cnii» 3i.frine.
cft
homo
,
hifi
nunc fit homojhoc non compctit Cacfari. Ad argumcntum primum dicitur, qu6d quando dicit Philofophus , quod tcrminus fignlficat hoceft,non eft intcntio fua diccre , quod quicquid fignificatur per aliquid , hoc praedicatur dc eo in prsfcnci
cum eJjfe;CeA volens probare
principium,
loquituf ibi de contradi6toriis,diccnsqu6d
il-
lud,<^od fignificaturpcrvnum contradidorium , reliquum non eft , cum diuidant omnc quod cft. Vel fi forte hoc non dicat , licct vcrum fir,
tft
qaod tanti^m velit per illud vcrbum, quod fignificatur per didionem hoc eft,
potcft dici illud
,
eiusfignificatum.
przdicatione prxdicarur dc ,
ti
AA
1.
,
fed
fi
,
duplcx
& accidentalis
fuerit
Vel
fi
forte intcndat dc hac
quod vcrnm
fcilicet
fignificat
illo
cft
,
,
, fi
eft
qu6d hoc in prxfcn-
non przdicatur, nifi per verbum
de praeterito,& in prxtefito bene przdicatur homo de Czfarc. Ad fecundum negatur confcquentia ; quidam Scetioper. Tom. I.
cft
mutatio.fcilicct
accidentalis eft in
:
qualitate.vel in quantitatc,vcl loco,talis mutatio
ftantialis intcrimit
ftrudionem
;
fed tranfmutatio fub-
fubiedum, ncc
fit
nifi
pcr dc-
fubie«5li:vi>dein tranfmutationefub-
feipfum
ftantiali fubic<5kum dcfinit cfle
, fi
detur
oppofitum noii corrumpctur , quia fi non dcfinic cfte fcipfum,non definit cfle. Ad rationes, & prim6 ad primam , qux adduciturprqconfimili,dicendum,qu6d non cftfiniilc,quia illud
quod
vniformirer
fe
*-_
AJrtttitnes.
fignificat Chimara, vel non ens,
habet ad
omni tempore pofliint
omne tempus
eflc
de Cxfarc:illaenim rcs non cft.nec habet funm
vcrx
quam
,
,
fcd ita
ideo in
non
cft
C
cire in
omni tempore.
Ad aliud,qu6d nihil non dicitur efle idcm fibi. Vndecum Phifofophus dicat,qu6d vcrior prxdiquando idem de fc prxdicatur, verum quando idem quod eft aliquid prxdicatur dc fc,quia nihil non dicitur idem circ fibi:vnde quia
catio cft
Ad aliam
yiucrc,inrelligerc,fentirc,
Ail
modo fic
non intcrimit fubiedum
go,&c.
ergo
Item alio
fubftantialis
,
cft,
Cafiare^ nihil,idc6 nondiciruridemfibi.
Adaliud,qu6drcgula Philofophi dc conclufionefyllogifmi exoppofitis
aliquod
eft
intelligenda vbi
eft
aftu fubicilii tcrmino,quia tuc fequi-
qu6didc dcfencgaretur,quodeft impoflibilc. Notaqu6dfigniiipartcprxdicati,ccdit inid6-
tur
titatcm prxdicati.quia ens in
£^
omni propofitione ^i
j.
fimplicitcrprqdicatum,&quodadditur cftiei ipfius fpecificatio ; &'quicquid ipfum fpecificat prxdicatur cum ipfo verbo. A partc autem fubiedlinoncft aliquid fic fpccificandum , ideonon cadit in identitatcm cum fubie^o. Et fi obiiciatur , qu6d omnis propofitio vna conuertitur , tunc quod eft prxdicatu.fit fkbieftum; fi ergo cft pars prxdicati , eritpars fubiedi. Refpondecur, qu6d vcrum cft non in ratione fignijfcd vt matecft
&
rialiter tcncatur.vt omnis homoeft omnis homo,coji'
uettilut,aliquodens omnit homo
eft
homo.
Item nota, qu6d vniuerfalis negatiua noivcon- Vmturfalu ucrtitur pcr accidcns, qoia ad vcra conucrfionem m*g*tii4» m» rcquiritur,qu6d conuertens tantii capiat de veri- '•"•"»*'j*' tatcconuerfx,quanti]eft pofliibilctrafpofitister-
non
c6ucrtatur vniuerfalis ncgatiua in particularS ncgatiaannquia in tranfpofitis tctminispoteft plus caperc, tcnet tamccon-
minis;fcd
cft ita,fi
fcqucntiaper mediaiii conucrfionem fimpliccm.
O
j
QJifi
'"*"*
'*
*
.
Super Lib. I. Perihermenias
loi
Itcnijfi
Q_V
ST
JE
O
1
vt
XIII.
aliis
proptcr hanc caufam diciturreftrfngi,
fignificcmus conceptus noftros,fruftratur
poflum intelligerc fubieftum.vt abftra" d:um ab omni temporc,& vt fic intelledum volo
finisjquia
Vtrum terminus cBmmmufopt rejiringi. Rodtiguez
j
^
Ttrminm ecmmums f*tijl re/lrin-
'*'
S.«tio»tf
m itrum fmtt»r.
riit-
TpV Icendtim quod fic. Et ratio quorundajn cft, X-^ quia conQpofitio qua componitur res verbacum fubiedo
tcmporc prafenti, menfuratut eadem menfuri , qua menfuratut compofitio.necellatium eft extrema menfurari,& ideo fubiedum,quod eft alterum extremum, non cxcedet in fupponendo fuppofita tempotis , quo Htcr fignata
,
mcnfuretur. Contra, quae non
fe confequunturadintelliggfg^^Q^ confcquunturfead fignificareinunc aurcm qui intelligit compofitionem aliquorum extreraorum prsfentcm, non cft neccflequod cojntelligat extrema illius compofitionis cire prae-
fentia:poflumus cnira praefentialiter componerc,
qux 8c
funt futura.dicendo
,
ylntichriJltufMturutefi,
non tantumdicendo,^««V/»r«/?<«mr;crgo pr^-
fentia alicuius compofitionis ad exctema neceffario
non ,
termini ipfiiis
:
rcfcrtur.
non cft principium reftridionis quod non eft principium intelligendi tunc autem terminus confignificatus non
Itera
illud
,
principium intcUigcndi fubic<5bum, quia illud quodeft principiumintelligendialtcrius,inidcm eft
extremum
cum
cadit
ipfo
quodenim^parce
;
fubiedlum,vt cum dicitur , hamo eft alhui , H enim fic , ifta c[[^£Z veT3.,emnufhor/!oeftalhiu;fto eifdcm cnim
non
prardicati cadit
reftringit
fupponit tcrminus in indefinita,& vniuerfali. Item , tempus cft accidens abfolutum Verbi, ideunon rcquicit fubftantiam k parte fubiedi, fub conformitatc tcmporis. Itcm,fi fic,tunc dicendo B poteft cfTe A.rcftringcretur B ad fupponendura pro pracfentjbustan-
tum , quod
cft
falfum
,
non cnim
fic
dicendo re-
ftringitur.
f"
Alij alitcr dicunt,
qu^d caufa reftridlionis
ac-
fcrmones cnim inucnti funt ad hoc , qu6d noftros conceptus aliis exprimerepoffimus.Sed fi intclligam hocprasfentiali-
fipitur ipartc finis
;
non verbum prsfentistemporis ; crgo cft ncceflTe tcrminum fic reftringi. Concra.cum finis fcrmonis nihil fit aliud,qu^m eius fignificatio; diccre cigo quod terminus reftringitut , quia hoc exigit finis , cft diccre qu6d tcrminus rcftringitur,quia hoc fignificat:fed hoc non fignificat,nifi quia tcrminus rcftringitur,ncc reftringuitur nifi quia hoc fignificat:ergo termi-
ter huic inetlc.hocalij fignificarepoirum.fed aliter
;^
^
nifi
,
per
nusreftringuitur.quia reftringitur,& itapeticur, quod manifcftari dcber.
Itcm
licct
,
fcrmones inuenti
fint
,
vt aliis con-
non tamen quemcunque conceptum indiifcrentcr per quemcunquc fcrmonem exprimerc poftumus,fcd dctcrrainatum co);iccptum per detcrminatum fcrmoncm: ficut Jicctfccuris fit inuenta ad fcindendum , tanien non dicitur fruftrari, licct hoc fcindere non
ccptus noftros cxpcimamus
pofllt
,
vcl illud
,
(cd
fi
,
fimpliciter fcindcrc
poflet, tunc fruftrarctur
non
tcrminus fupppfitus verbo de prsicnti, non fignificci prxteritiim inefle fubiedo, pro his, qux prafcntialitcr funt
,
a fine fuo
alium fcrmonem
non
fignificarc aliquid fibi prsfcntialiter incflc
:
fimilitct licet
fruftratur
fignificari poteft.
,
quiahoc pcr
,
fcd
fi
quod
intcUi-
go aliis fignificare non poflum , quia in cando alius conftituitur intelledkus.
fignifi-
rcftringitur ad fuppofita praefentia
tib,i.Vi»l.c»f.\o.
Item ,
finis
fermoBis eftrei
,
fignificatas inteile-
aum conftituercifcd res fignificata pcr tcrminum nominalem nuUam
diflerentiara temporis
con-
ccrnit;crgo talcni intelledum conftituit.
Ide6 dicitur aliter,qu6d idc6 tcrminus rcftrin-
j
quia alia fuppofita quam pracfentia, non funt fubtermino ,quia terminus in fupponcndo
gitur
non
,
fupponir,nifi pro fuis fuppofitis.
Contra,non plusexigitut ad fuppofitum, qu^m ad illud,cuius eft fuppofitum fed illud, euius eft :
fuppofitum,non includiccfle,cum abfttahaturab cfle ; crgo dc rationc fuppofiti non crit eflc,quia tunc plus includeret fuppofitum , quam illud, ilcuius eft fuppofitum. Item , illud quod eft, )ud quod non cft , fub eadcm ratione ad intelle€lum veniunt; quia intcUedus abeo,quodnomineSocratis fignificatur, poteft abftrahercrationem hominis , ficut ab co , quod fignificatur nomine Cifaris.Ratio crgo fic abftrada ab vtroquc cum abftrahatutapud intellcd;um,eft indiuifa ; crgo terminus fignificans hanc rationem , fignificat comraune vniuoce illis duobus:crgo pct eandcm rationem.qua vnum crit fuppofitum ,
&
&
reliquum. Sectti autmeft denon ente repugnante ad ejfi tftcut H«e »»» reChimxra : ah illo enim non ente aliqua ratio cornmunU feriturin an"^"'' "?" inteUifi,(^ eadem abftrahi nonpoteft^qHts enim abftrtf-
here ratione ammalt^ ab afino
& Catm4ira,non apparet.
Ideoadquaftione videturaliter adhucdicendu, quod tcrminus fupponens verbo dc prajfcntireftringituri&caufareftridionfs eftaduaUs inha:rentia praedicati ad
fubicaum.Nam adlualitas in-
terminum fupponcrepro his,pro quibus hancadualitatem poteft terminare; tijnc autem terminus fupponcns pro fuppofitis^adna-
hacrcntiae cxigit
lcm inhacrentiam proaliis tcrminatc non
poteft,
pto his quae funt. Verbi gratia,calefadibilc vt ad calcfacientem rcfcrtur,tcrminus calcfadionis eft foliim pro his, in quibusderelinquitut difpofitio , quae pcr calefacientem gencratur ide6 nifi
:
calcfadibile vt ad calefacientcm refcriur, folum
pro
calefadtis fupponit.
dum
Idco calefadibile fecun-
ad calefacientem non dicitur. Sicuc vulc Commentatot in ^.Mctaph. fed acSualitct ad capro lcfacientcm in adu dicitur pro calefaftis , aliis folijra potentialiter. Eodem modo cx parte fe
&
ifta
, fi
confidcrcmus fubicdum
,
vt cft tcrminus
huius adualis inhxrentiae ,
&
haerentia fibi adiacct
quod fub
,
ita
vt hxcai^aalis in-
rationc eius
confidcrctuf,non fupponit proaliis.nifi pro quibus hanc a6tualem inhaercntiam terminarc po-
Hoc eft fatis poflibile fic confiderare , quia adualis inhxrcntia k przdicato incipit,& ad fub> quia poflibile cft confidcicdura tcrrainatur , teft.
&
rarc
lerminum fub ratione
tur ad ipfum
,
qui
fi
fic
illius,
quodtermina-
confideretur,fub ratione
acciperetur , & idco fub termino fic fupponentc,non conucnit acciperc aliquid,nifi illud,de quo poteft terminus adnalitcr prxdicari ; talis
illius
&
fuppofitio fubieflicognofcicur per fith.
fumptionem
Ex quo fumi non potefty*i^,tcfpe6tu talis indcquo cerrainus prxdicacuc
haerentix, nifiillud
a^ualicer.
fUmanufcriptis.
^, Rejponfio
qutfi.
ad
QusftioXIII. a«^ua]i(er
rcfpediu
ngnum eft quod
euidens
,
,
inhzrentix, pro aliis non fupponit,
talis
ide6 ad hoc refpiciens Ariftoceles in
rum
rerminus lib.
Prio-
quod Maiore q^iflentede inefle, non potcft fixmi/ul> minor de contingenti , & hoc reguiatiter: nam cum fumo minorem de contingenti, fumo aliquid pro quo non rupponit terminus in aduali inhxrentia illius de inelTe. £r ildicit
,
lud potcft alitcr patere
,
nam
ncut fignificatur
potentialiter aliquid inhzrere rubicdlo,non exi-
fubiedum fupponere , refpeftu talis
gitur
inhas-
&
pro his quae adu funt hoc,quia iftam inhzrentiam tciminare potcft indrfFcrcnter, vcl pro his, quar adlu funt , ycl pro his, quac continrentiar,
gnnc
:
:
& ide6
fic di
B
potcft cfTc A, quia hic
cft pof entialis iuh^tentia alicuius
&
ad aliquid,non
idc^ fubiedtum banc inhzrentiam
20J
adluaHtate inhzrentis , qula ab eius cffc dcnominatur inhzrcntia adlualis , vcl potcmialis, idco non eft fimile hinc inde. efTe fine
Adhuc , fi obiiciatur ad principale , qu6d terminus fupponat pro non exiftentibus, quia tcrminus pro illo fupponit, ad quod fequitur:fed ad non
exiftcns fcquitur
ftus currit
ergo
;
,
quia fcqaitur
,
Antichri-
homo currit , Ancichriftus non
cft exiftens.
Dicendura, quod non fequitur , nifi pofito, Antichriftus fit homo quod patet reducendo illam confcquentiara ad formam fyllogif-
qu6d
:
mi & tunc per oppofitum Antichriftus cft ens, & ide6 homo fupponit proco quia non fequi,
,
tur, nifi
fit
Vel poteft
ens.
dici
,
qu6d
fi
fcquitur ad aliud, rationc illius in fc,vt
aliquid
homo ad
, idco B potcft efTc A, difecundum compofitionem , Sc
honiincm hunc qui cft; fic cft maior vera fi autcm ratione adiunfti,quod tamen adiundlum exigar, quod fir, cura tamen in veritate non fit; non lcquitur quod terniinus communis fub eodem
Sed contrahoc, adualis inhacrentia. dependet ex co,qu6d idtas inhzrct.fed adtus inhsrens non
przdicato fupponat pro illo. Item cumdicitur, fi tcrminus reftringerctur i parte fnbic6li,hzc eflct bona confcquentia , Ho~
adhialis
,
terminans
quz funt,
potcft zqualiter fupponerc pro his,
,
& quz^erunt
citur dupliciter
,
diuifionem.
poteft
terminum
mcrw
reftringcrc.
Igitur nec cius adualis inhzrentia.
& :
adbualis, fine przfentialis tia' lis
rcftringere
non
inhzrcncia fine
,
poreft
illo
,
quod
finc adbualiinhzren-
:
reftringitur fubici^um per a
tiam,
quim per actum caius
non
«ft
adlus
fubiedum, nec a6luaimmediacius tamcn
a6tu
eft
,
inhzren-
quia adlus cuius
immediate fubiedJo adhzrens, inhzrentia, quia acftualis inhzren-
eft ita
(icut adbualis
tia eft in fubiedo,ficut paterniras in filio:&
ficut ignis fine calore calcfacere
non
ctiam
poteft
,
fic
adlus aiSluaHs alicuius fine adluali inhzrentia reftringere
non
non
potcft
:
&
Ad
;
necefTario^nifi fuppofita
adu
Sc quia fub animali func
tertium dicendum,qu6d adlualitas
com-
pbfitionis poteft efTe fine adualitate extremo-
rum
&
hoc quia przfentialitas compofitionis ad compofitionem rcfcrtur, non ad cxtrema. Poteft enim compofitio efTe przfens, cuius extrema :
funt futata
;
(ed,
eft.
hanc
ad aiflualem inhzrentiam cflc alicuius ad aliquid, quod in fe e(Te habct, fcquicur adualis exiftcncia eius,cui inhzrec tale cflc.vt cumAiciiui, Socrates tft,
hic copulatur efTc Socratis,
Socrates in
fe
Socratis efre,
quod quidcm
cflc
habet,& no in aliojidco requiritur vc propoficio fic vcra. Scd quando
effe alicuius incfTe , quod quidcm efle nonhabec in fe , fed in alio adualis inhxrentia talis efFe non exigit quodillud, cui copulatur, przfcntialiter fic, fed qu6d illud fic principalfccr, in quo habct tale cffe. Vnde cum dicitut pater viuic in filio , non eft neceflc qu6d pater fit , fiue viuat , fed filius, ad hoc quod oratio fit vera fic cum dicitur,Homcru$ eft pocta non intelligitur fignificari,nifi qu6d Homcrusfit in fuapocli, & idco fufficit ad vcritatem propofitionis , quod
copulatur
;
,
:
,
pocfis eius fit,& hoc»
mero pro fe , fed pro aHo quod tamen ;
Ho-
derclin-
inefre przfcntialitcr,non cft fignificare illud, cui
requirit in termi-
multa fuppofita , quantum eft ex parte adlualis inhzrentiz iion rcftringitur animal, nifi ad animalia in z€tu, &quia animai in a^upoteft effe indiffercnter loqucns,& non loquens, idc6 non magis reftringetur ad loquens, quam ad noh loquens,ideo fic diccndo, omne animal loquitur^cd oratio falfa. exiftentia
Homerm
adtualis inhzrentia
adus inhzrentis ,non
no fupponente alia
ergo
, & ide6 illud aliud per adualeni inhzrentiam huius verbi (r/?exigitur eflc. Itera,dicitur ,qu6d fignificarcaliquidalicui
fupponentc, fine adlu non reftringit.
Ad aliud dicendum, qu6d
,
terminb
ficut calor finc igne
calcfacir, fic a£lualis inhzrentia in
alicuius
vt poeta
,
mal loqHttur. Itcm , aftualis compofitio extremorum non reftringit extrcma ergo pereandemrationem, nec adlualis inhxrentia. iftorum dicendum
ejl alitjHid
confcqucmiam negat Philofophus Dico quod
Itcm, fi dicacur, animal /o^«iV«r, inhzrentia huius adlus zd animal , reftringeret animal^o animali loqu.ente, fic hzc cfTct vcra , emne ani-
Ad primum
:
quitur ab ipfo
hocincffc fignificatur
efle
przfcns, quiafi dica-
tur, homoeRcurfiiri44, hic vnitur
fubiedlo przfcntialiter,
przdicatum cum
& tamen noncft necefle
qu6d illud,ciii vnitur,przfens fit,quia poteft effe vera pro Antichrifto, qui nunc non eft. Dico , quod eft diifcrentia inter a^ualem inhzrcntiam alicuius adus, & adbualem compofitionem cxtrcmorum ; quia aliquid poteft adualiter componi cum aliquo,quod tamcna&ualitcr
non inhzret fibi. Sed cum per propofitionem de prxfenri non , nifi extremum inefTc extremo, poteft dubitari per quid fignificatur adtualis in-
plus fignificarur
hzrentia,
quz
eft
caufa tefhi^ionis.
adualis inhzrentia non poteft
QHAfliomm S c o t i/uperprimum Uhrum
Perihermenias ,finu.
o
4
EIVS
6,
204 .1-
EI
VSDEM
DOCTORIS SVBTILIS Secundum librum Perihermenias QuJEftiones. affirmac de
Mrit autem omnis nffirmatio
ne , t^ Verht
velex
,
,
vel ex Nomi-
nomine
infinito
,
^
Pnter 'verhum/iutemnuUaaffir'
verho.
matio, velnegatio
Eft enim, vel fuit,
efi.
vei quxcun^ue
/nlia huiufmodi verha^ex hisfunt , qu
t;^/erit,
tc falfo
T
I
O
:
vt pofito
ha:c eft falfa
quia
iE S
Qjf
homine
,
homine
fed raagis ab
ali-
quid tollit. Itcm fi fic, idem eflct A.icttc,homo »on currit,Sc hemo eft non currem ; fed ex fccunda fequitur qu6d noH curr§m. efl hemo; crgo illud fequitur cx prima. quod falfum cft ; quia Anteccdens poreft eflis vcrum fine Confequente,vcl Confequcnte cxiften,
quod
»0« currens
nullus efl
homo
hemo
;
fit,tunc
& haec vera,
homo non currit.
Itcm.in fccundo dicitur, quod praetcr verbum finitum nuUa cft afErmatio , ncc negatio : quia fi
I.
tAn inet-i-& trail.de Verboemp.t. Occam/ii.5. Periherm.
p, Thoro. h'u m^.i. Aphrod.fc Bocr.
eap.i. loan.a Magift. ibid.^UAfi.i.dub.i.Coti\mhi.c»p.6.
de cr»t.jutfl.x.fe6t.»rt,l.
vcrbum infinitum cfTet affirmatio , vel ncgatio, fcqueretur quod oppofitiones tot modis polfunc variari quando efl przdicac fccundum adiaccns,
& quando praedicat tertium adiaccns. Diccndum qu6d vcrbum infinitum in oratio-
3.
ne pofitumj non difFert a verbo purc negatiuo. Ctnclufit Nam,fieut dicit Boctius loco citato tunc verba DeStrii. infinitafunt infinita, cum folafunccumautealicui nomini adinndta func, finitafunt fed tamen cum negatione in tota ptopofitionc * intclligi^ ^ al.coRipo,
V6D I.
videtur
(loteles dicit
Argumtnt* fro p»rte
fic
,
,
quia Ari-
quod verbum
infinitum timiliter dicitur
&
»f<-
firm»t'tutt.
non
cft nifi
modi
tur; quia in oratione affirmatiuaaliquid
de aliquo,nifiin orationc. Item dicit, quod eft nora dicendi dc alcero , &c iioc
tur,cum dicituT,hemononcurrit. Ratio didi cft hxc , vcrbum aggregatur cx duobus,fciliccc cx rc,& compofitione,qua figni-
,
eft
vna di^io , cuius
qui iunc principia co-
& conftruendi ipfum cum alia di^io-
Dc cum crgo liabcat per fe modos fignificandi, per quos cum alio in orationepoteft conftrui,poicft in oratione mancre infinitum. Iccm, inconueniens videtur efte , quod di^io piopter Tolam coordinationcm eius in oratione, amittat rationcm ruam,qu6deius fignificatum non maneat, fcd Hant dua: didiones, quz didioJies propter ihgrefliim , vel cgrciTum orationis :
fed nihil de
non
effc;
vcrbum autcm
qux remouet verbum fecundum fe. Cum crgo additur nomini,remouec quod fignificatur per verbum effc dc aliquo; non autem obaliudeft propofitio negatiua
,
nifi
quia remouet aliquid
vcrbum infinitum cft vetbum intelle€lum cum ncgatione. quod ^non ttccidit ex parte nominis; cum cnim dicitur,Ho» de
cfTe
,
ad non
effe
:
igitur
home currit,non remoUetur aliquid efle ab aliquo: fed verbuminfinitumcxtra orationcm intclligicur, vc vna di^io ; in oratione , non ; quia verba
cum
arguit
fcrri
teneatur purc negatiue, cfTcc
verbum infinitum in orationc manerec infinitura ; ficut verbum priuaciuum mancrecpriuati-
& in minori in
infinitum
,
quod
fiius fyllogifinus
prima
fi
habcnsminorcm ncgatiuam in
infinita
Si
fint fola
,
intcUiguntur vc nornina,
tamcn intelligeretur negatio infinitans rc- t^erbutn infinitum
upm in oratione
,
vt hic
,
ifte
excemmunicMur;
mtde diti p*'
left infittitum
i» ir»titn*.
&
hoc , quia in vcrbis priuatiuis affirmatur compo-
figura.
Ad oppofitum
cftBoetiushic cap. i.dicens> jlrgumenm quod verbum infinitum in oratione pofitum, pro p»rte ne- non rcmanet infinitum , fed cft purc ncgatiuum.
Raiiocfthic, qui ^icii, Homt
K»ti» itnelufitnii.
infinitum fit pcr addiiionem particulae ncgatius,
omnibus negatiuis ,
cnim Plato fyllogiftiprima figura , ponitur verbum
fitiooe.
homine affirma-
ncc remoucnc aliquid ab aliquo.
cc,
£»tiu».
:
fuum fignificatum proprium. Item.Boetius ficarguit,nifi fic elTct^fcqucrctur, quod vnus fyllogifmus pofitus a Platone eflet cx i>on rautant
1.
matur de aliquo
ficantur aliquid efre,vcl
in oratione.
fignificandi
gnofcendi,
amr-
de eo quod cft , de co quod non cft,& non dicitur
Item.verbum infinitum funt
;
mn
ckrrit nihil
fitio,
& intelligitur tantum priuatio rci.
Ad primum diStum Ariftotelis dico,qu6d verbum mfinitum ideo cft infinitum, quia res defi,
gnata per vcrbujn fimpliciter conucnit
ci
,
quod cft.
VerbumpfMr* infinitum.
Qu^ftio II&III. & ei
quod non cft. Vndc cx hoc non fcquitur ,qu6d vcrbum infinitam , inquantum infinitum , cft & cft
ttndi d»
»1- .
per feaccipitur; fed quando cum alio ponitur, denotatur aliquid remoueri abaliquo; quiadiccndo nonejji de homine, dico ablationem vcram de homine, quiapropofuio, qua fignificatur aliquid cfre.vcl non eilc.cft de rationc vcrbi,& non
,
infinitura inora-
propofitio negatiua fimplicitef.
illa eft
cr-
D. Thoin. Boet.Alb. Occuafup*rt»f. x.huim. loan. 4 Magtft. tt Alb. PatuosfiM/f. i.hmim. Conimbr, taf. i. hmut, qud/l.vnieutrt.i.
QV6d non videtur
quia dicit Ariftotcles
,
ficdicit inlitera: DifiinUie autem hee lece
ne
Item in lib. Priorum dicit, qu6d diffcrt conconftruendo , deftrucndo effeneHhoc,&c nen ejft hoc. Ibi etiam dicit , qu6dex negatiua depratdi-
quod ratio verbi infiniti mafic , iam non fignificaretur effe ali-
,
quia
fi
ita
;
Ad aliud
rit
,
, qu6d in minore ralfs verbum infinitum fntclligatur
Ci
vt vna di€tio ferri
,
ad a£lum
,
quia idem ;
cft
&
&
Sicut crgoex fecunda iftarum
non fequituc no fequitur,»<'n efl atbu.ergeeftnonalbum. Itcm, hoc verbum e/l affirmatur hic, hoceftnon album vnde fignificatur, qu6d hoc.eft cns.quod non cft album ficut hacc, hecpetefi nen ambutarCt fignificatur quod hoc eft potens vt non ambulcti fed hic, hoc non eft album , negatur omnino cfTe album ergo ex fecunda non fequitur prima , quia per primam aliquid ponitur , quod non ponitur lare.
prior,fic
:
:
ncgatio tantum intclligitur re-
per fccundarn.
Itcm , negatiua potcft habere duas caufas tcritatis,affirmatiua'non:ergo exnegatiua ad affir-
illc fit
fcnfus
quod
,
Socrtites
non cttr-
oftcndit Boetius,
diccrc, Secrates cttrrit ,
& Secrates
matiuam
dictndo , Secrates nen eft currens , ftatim fapropofitioncm ncgatiuam. Cum ergo in hoc verbo currit piim6 contineatur vcrbum,(r/?, fic dicendo, Socrates non currit, remouetur efl currens, quia totura verbum ; ita quod in toto veibo ineft, fie
cit
telligatur negatio curfus.
Hoc ctiam dicit Boc-
tius paulo antc ,
,
eft fallacia
efl
fed negatiua particnla addita huic verbo
cum Mco,SocT&zci
'»
:
vr
id eft, eft non currtns,
currens
termini fimplices.
fignificat aliquid elTe
aliud dicit Boctius ,
ad-
cum verbum
rationc difFcrt propofitio negatiua a propofitione, vbi vcrbuminfinitumponitur.
Ad
eft
fe habent,ficut/'«^ nen ambutare,8c nopojfe ambit-
;
*
& non iufhan func
duas diftiones in ora-
de aIiquo,negatina patticula aducnicns veibo.inquantum vcrbum eft, remouebit effe alicuius de aliquo & hoc cft facere compofitionem negatiuam fimpliciter itaqutid in nuUo rcali, nec
fyllogifmi
,
ficri
nito cxtra orationem
Boct. cica-
iuftum
cato finito,non fequituraffirmatiua dcprzdicato infinito,quia ejfe^nen album, nenejfe album,(ic
quod
,
in/i-
tione; quia
;
neceffceft de verbo infi-
dico
f^"?*^* "•' '**
Dicitur quod Ariftotelesintelligitconfeqnentiam nonvalere intcrminiscompofitis. Contri, iacere iufio, dr nen iufto
in oratione
I.
Arimtnwtm
ad affirmatiuas.
Ad aliud, verbi infiniti non funt modi fignificandi, quibus ordinari poteft cum aliqua didio-
:
tUs.
j
oratione.
cuius remoueri ab aliquo,fcd rantum fignificareocra alterius effc de aliquo.
tt*t.
hoc non cfliuftum go hoc cft non iuftum.
•Anfequatur,
ncm. Ideh vbi ponitur verbum
«eat
efl
IL
o
cx vnius affirmationc fcquitur altcrius ncgatio-, fed dua: negatiux c conucrfo, non fic fe habenc
Vndelicit habeat in fe notam dicendi de altero, non tamen remanet nota diccndi fecundum fc in
dnt. di3i»'
I
eft
tione
ttiium
T
$
qu6d quatuor propofitionum , duarum de pradicato finito, 8c duarum de prardicato infinito, du« affirmatiuz fc habent ad ncgatiuas,qu6d
tantum modus fignificandi:idc6negatio non tantiim refcrtut ad rem verbi , fed compofitio-
Vtrbum
2oy
C^ViE
,
detetminatum. Ad aliud didlum Ariftotelis dico, qu6d Tcrbum infinitum eft notadicendi dealtero , cum
nitum qut' m»d* H»t»di
tm.
,
Confequentis,ficucexdif^
iun^iuaadalteram eius partem. Item Ariftotclcs dicit, Ei, quod eft non arquaaliquid fubiacet , ficut inacqualc : fcd non fequitur, noneft a^uale:ergo intquale.tigo non fequi-
le,
tur, hec eftnon tt^ate.
1. Ad oppofitum,iuftum,& non iuftumdicuntur deqoolibct: fi crgode ifto non dicitur iuftum, Argumtnta fmrti *fnon iuftum ver^ dicitur deeo , vcl erunt con- fr« j^'atiua.
&
'
non ambulat,
nihil de Secrate affirme ,/edpetius tel-
lc ; tjuiafiejfet aftirmatie, id eft. fi verbum ejfet infinititm,alit]uid de alitfue effe affirmaret.Vuh ergo,qu6d fi
cfTct
ita
infinitum, compofitio efTet affirmatiua;&
non
efTct
vcrbum infinitum: fed non
verbo infinito ; quia , vt
homo non currit
,
dicit Boctius
,
eft fic
^»
de
,
de hormne nihit affirmat ,fedma-
git ab hemine alitptid toUit.
tradidoria fimul vcra. Itera Ariftotelcs dicir
fi
verum cft interrogain-
finitum
, fi
vt quzfito
,
,
Socratcs
eft
nc fapiens
non fapicns. qu6d (cf\mtui,nonom-
dicatur non, fequitur.crgo
cft
Itcm, dicitur inlitcra , hemo eft non iuftiet , erge ati
ftott
Sluando autem
,
tum ncgare , verum eft affirmare prxdicatum
iuflut
;
quare fimiliter feqaitur , hec noneftiu-
flum; ergeeftnon iufhtm. nam fimiliter fe habec yCraque ncgatiua ad vtranque affirmatiuam. cft
tcrtium adiacrns prddi-
catur,dupliciter dicuntur oppofitiones: di-
autem vt eft iufttu homo , eft tertium adiacere nomen , vel verbum in affirmatione. ^are quatuor erunt illa quarum dud quidem ad afifirmationem negationemfefe habent fecundum cottfequentiam 'vt priuationes , dua vero minimc, &c. Cap. codem.
Qjr
co
tAa
Ti o
talti confiquentia
,
,
iE s
III.
teneat In termlnu
reSpeSimu,
^
Vide citatos fUtB. oMttt.
QV6d non
videtur, quia in Elenchisdicirar*
quod non eft inconueniem idem cfTedaplum, & non duplum. Icem,
W
,
Super Lib. I L Perihermenias
2o6 Itcm dtjHale
,
,
non
fcquiitur
eFl irn^uale ; trgo eft
,
nec vltcrius in fecunda
non
ergo non efi
;
nnm , przdicatur
ens,
nontfi bonHm.(\c\xt in
aoHale.
& non bonum, ratione cit-
ius prohibctur illatio huius ex
hac negatione,
compofitis prsdicatis.
aliis
Ad quod dicendum qu6d fi ,
Qjr
T
iE S
O
I
dicatur tertium adiacens,
IV.
v4n Uneat mm '^erho deprxteritoiprimo, an fequatur^^mt non album.-crgo
non fuit album.
fit
r/? quando prztantum copula,ccr-
Solutit.
tum eft, qu6d non impcdit confequcntiam,tunc cnim tantum ptsdicatur non bonum;&bonum, & non bonum dicuntur de quoliber ; fed fi efl fic pars przdicati fecundi , fccundum intelledum, pet
quam impcdiatur ne
nonejjealbum
&
,
ejfe
non
QVo.d
?.,
vidctur
fic
& dc
,
quia propofitio de prae-
non differunt nifi quoad tcmpora, fcd tempus non variac habitudinem , quia confequencia cft fimplcx, & non accifcnti
,
przterico
dencalis, vt videtur
;
fcquentia,quia diuerfimodc poncndo Antcccdiucrfimode ponendo Confequcns , cft dens , non inferre Confequcns.
&
,
crgo fequiiur cum verbo dp
Ad primum argumentum
patct, quod homo,Sc uon dicuntut dequolibet. Ad aliud , quod quzftiones funt ordinatz , vt
ensnonhomo,
Ad oppofitum hsc eft veriyHocfmt nan album,
& haec eft falfa Nonfuijiialatbtti & ex vero, non fequitur
Ji/emelfititnigrum biUyfifemelfHiJii
,
,
,
falfum,
,
eft
tertium communitcr fupponit Ariftorelcs
hominem
in ifta illatione
T
s
o
I
elTc, fic
ua.
Ad
j.
patct ad ratio-
nes oftendentcs confequentiam non tenerc
V.
prt pAr-
te nffirrii»ti-
& noii eft fapiens, tunc cft cns non fapicns. Ad
Q^ ^
princ, qutfi. j.
compofitz przfupponunc fimpliccs vnde qui quzrit aliquod adiaccns huic verbo ejl, przfupppnitipfum cfle, vndc quzrcndo an Socrates cft fapicns,przfupponitur ipfum eftc ,& fi Socrates ,
prstcrito, ficut de prgelenti,
4Adi. c^x.
:
fi
qu6d confequentia tenct , dicendum qu6d eji non cft nifi tantijm copula , & non horno iznium przdicatum, vclAo»»(7,& tantum al-
autein dicatur,
tAnJequdtur e contrapojtta conjiantia CubieBi, fubi
&
•tcrum przdicacum dicitur de quolibet , dc nuUo eorum ambo, ficnon przdicatur,f«^ non
&
Vidc citatosj«4)f,i.
homo. I.
QV6d
fic
videtur
:
nam fequitur ,»i»^//?» al-
hiUt&fiujii:ergofuilH non albtu,
^et tempore pro epiofitiiii,fuiJii vel albM,vel no
Ad oppofitum idem ,
Sc tu
es
prateritm
albttt
es prtteritHJ albus, (fr es
ficut es
non
valet
,
;
:
eft
albw.
negatiue
,
tu non
ergo es pmterittti non albm;
album lignum,& es : ergo
terminis fumptis fimplicibus
,
&
compofitione exiftentc de prsfcnti, fiue de prasterito, velfuturo; fi duopra:dicata propofitionum affirmatiuarum dicanturde quo^
,
libet ex negatiuis
,
fequitur alfirmatiue
,
fi
non,
non.
eft,quamponit
ratio
Ariftoteles
i.
;
,
cit alicui,
non
tarncn
primz ,
, quod affirmatiua deprzdicato modis poteft verificari , quot modis negatiua de przdicato finito ,ejjfe enim nonheminis non plus ponit , quam nen ejfe henunit , liccc
,
Socrates non efi bo-
elfebonum, & cfle dicantur dc quolibct, & de nullo
nonbonum
corum ambo, cx affirmaciuis fequuntur negatiuc, j8c c conuerfo conucrtitur quia fi non , contra;
didloria fimul ftabunt, quia
fi
& c conuerfo tenet per idem.
Item
,
,
aliud dico
cflefimplicitcr plus ponir.
\^t vero vnum de flHrihiUiVelplura de vno affirmare vel negnre finon efl vnum de ,
fluribui
,
non
in rer-
minis compofitis tcnet cadem ratio jquiafiefte
album lignum
Ad
infinito tot
Socrates nonfit
bonus , fi non fequitur ; crgo cft non bonus , & non bonum , & bonum dicuntur de quolibct.pet pofitum Socratis, fic fimul erit bonus,& non bol)u J,
& clfe non albumlignum dican-
fpr de quolibet, fcqueretur , nonenalbum.lignum; ergo efl non album lignum, vel contradiftoria fimul
dicuntur dc quolibet,vt hic hec efl albumlignum, album iignHm, Sc vtrunque eft fatfum dc
eft
nffirmatio
,
vel negatio
T/»» , &:c. Cap. %.
Qjr ^ s T I o VI. An hAcJi n^na , Socratcs cft homo
(larent. Scd in quibuftlam dc codcm negatur ytrunque przdicatorum compofitorum ,& non
aibus. Theophr.
Uh. de Jffirm. (^ neg. Boet. in x. tdititnt huiue, in txfojitimt eMfititprimi. Fpnfeca lit.i.injiit.eap.i.
hoceji non
Socratf ,)de6 nen tenet/confequentia. Jf HuhiHtft.
Scd
tina.
& tamen quantum
efi bonne
Socrates tfl non bonus
parte ne{a-
,
ad veritatem non differunt.
,
frine.
eji
Priorum.Accipiantur termini fimpliccs, Socrates nut,Socratesnon eflnonhonMjCi
I
qutft.i. pr»
verum , & tunc Socranon efl verum , quia fecunda contradi-
cct Socratem non currere
tem currere
Cuius
quia non ficut c conuerfo , ncc
licet inferre affirmatiuas
quando przdicata aft]rmatiuarum,nondicuntnr de quolibet , quod non contingic in przdicacis compoficis. Et cum arguitur contra hoc quod ejl adiacebit iufto &noniufto, hocdicit Ariftotclesaddiftinguendum przdicata fecundum finitum, & infinitum ; quod autem przdicatura fimplex fit, aut compofitum, hoc accidic. Et quod dicitur in libro Priorum , dico quod differunt quantum ad modum enunciandi in quibufdam , non tamen difFcrunt rcaliter , fed quantum ad modum enunciandi diffcrunt fcili-
,
non album lignum.
compofitis
&c.dico quod Ariftotclcs dicit,exne- Ad
non
vniuerfaliter infcrunt
fequitur
Dicendum, quod qaatuorcxiftentibus propode eodem fubicflo prxdicaiis, variatis fecundum finitum, & infinicum , afHrmatiue,
&
,
non
fitionibus, Conclufit.
gatiuis
dicerc, tftfuiflialbiu,
fcd
tu non es
Ad primum argumentum, cum dicitur duavero minime,
vlterius eftdubicatiti Anhic,i>tcefif{enb»-
I.
Q
V6d non hit
,
videtur
quajitbiieit
,
;
quia dicit Bectius, Siex
aut pradieas
,
Argument» nen fat vnum, f'"' /""" »'^*'""*' nen
QusEftio non eff propefitto vna
,
fcd ex
VII.VIII.&IX.
homine > & albo non
vnam.
cor^ftituitur
tAn hac pt *vnA
&
Dicitur qa6d Boecius incelligit
id fub
, (i
non
non cric propodcio
vna, fcd id fub qao accipicuc
tcrminus, vc album,
Ec
fimih*ccr
fic cft
Vide citatos
dicendo, homo albm currit , currcre homini per accidcns ; crgo fub
homo refpcflu cursiis.
dc albo cacione certij , vt Secratit , vcl Plaioidem cft ergo , ac fi diccrctur, Sotrates ^ui eFl
nit;
albtu,eflmHficut piurcs
fit
,
qu6d hxc
fcd Ariftotcics vult
Secratet
tjui efl
albut
,
efi mufictu
,
,
vi dc
quia
fi
fic eflet
,
illa
,
alitjuii
homo albw non currit,
§luande duo accipiuntur ,quorum pradicatur de alteroper accidens , vel ambo de
vnum tertio
ftctu
fcd proptcr compofitionct implicitas hic
;
propofitio plures, Socratet eft albtu muficiuict-
cft
go & hxccrit
eH muficum.mm cvvn
plurcs,4/^«»i
muficum , dux funt iroplicitx compofnioncs,Socrateseftalbfu,^uieflmuficut, Sc cxdcm compofitioncs funt impiicitx: hxc.Scfr^dicitui,
album
efl
AfTumptum
tes eft albitt rnuficui.
patet
nam cum
:
dico , «/^««7 eft muficum, dico illud cui incft mufi-
quednullus homoficalbus, quiain vcraqucim-
cum cflc album cft virtutc fcrmonis. Ad oppofitum, propofitio cft vna, in qua prxdicatur vnum de vno; eadcm autcm vnitas cx-
quod eft medium
inrcr
hominem,
& al-
bum, ficuc incer cxigens & exad^um vccaque crgo impiicac hominem efle album ergo vtraque :
;
implicacronem falfi. Contra hoc, quando dc aiiquo fubiC(Slo , vni-
falfa eft,proptcr
fumpto , affirmatur aliquid
oecfalitcr
cione contradicentc idcm
fuflicic
,
in propofi-
tremi fcd
uerfaliter
;
fcilicct
ergo iilud
dera parciculariter
Itcm, harc
cft
eft
dc lioc fubicdlo homo vniprxdicatum negare ab co-
&
t/in hjtcfitnjntty
WAt citatos qutft.
QVod
fic
quod propccr accidcns non eodcm jTJodo refpiciens fubiedum,& diff^crentiam refpipenccm gcnus,non cft cadem impIicacio,proptcr quod liccc vna impediac contradidioncm , alia pon impedic. Conrra non habccur vnde dicatur , quod im,
quia hoc cft exigens, oc exaftam ; cum ergo fimiiiccr animal exig:\t rationale , vei c conucrfo , ficuc homo,album , vfcl e
media
,
nifi
conuccfo , mutata non cft ratio dc implicatione. Ad oppofitum,in illa propofitione eft vna ve-
vna , non
omnii homo albut currit
effcc
fic
,
cfTcc
,
enira cft
idem
dicere,
ic omnit hemocurrit, Si
propoficio plures, homo in vcraque
fubicftum abfoiutc,
mo albut
& fcqucrctur, emnu ho-
hema currit quia album prxdicatum in vna, & currere in aiia. Item Ariftotcies inquirens qux prxdicaca diuifim , vc duo, poffinc pcxdicaci vc vnum , dicic, cttrrit
;
mmis albi
fic eft
VIII.
eroo omnit
propofitio
homo,
,
hxc
vr oftcnfumeft
eft ;
vna, hemo al-
vnicas crgo ho-
,
,
& cadcm
vn\im,home muficut ; ergo & hxc homo efl albut homo muficut , cfl vna,
'• -*'/«»»"'"#
^,^^,,^^/
cft
cum vrrunquc extrcmum fit vnum. If em ex liomine,& aibo fic vnum,ficuc ex-a£lu»? &poccntia. Similitcr cx
homine , & mufico eadem excremum cft vnum.
ratio-
nc; ergo vtrunque
Ad
oppofitum
dicit Ariftotcies
hic in iitera
&
prxdicantuc qiixcunquefccundo,vcl pluradicuncur detcrtio pcraccidcns, &alrerumde aitcro per accidcns
quhd corum qux
dicitur,cx his
negacio
fubiiciuntur
,
non fit vnum,nec
vna-,fic eft in
fic
aftirmacio.vcl
propofito, quia home,
& mu-
&
de hominc albo per accidens aiterum de altcro per accident; crgo hic non erit vna, ficut nec hxc, Socrates efl homo albut.
ficut dicuucur
,
,
& albnt, & hoc vt vnum.
Item dicic Ariftotcics hanc homo tUbtu.
(,
fufhcit ad vnitatem cxtrcmi
racionc illud
Qjr
eft
qu^d
fimi-
Homo albus cftho-
videtur , quia
bui currit
CHrrit.
cnim
hxc
mo muficus.
cionc intcr hominem,Sc album illae contradicunt, emnit homo albue currit, aliquis homo albuenon
cft
^sTio
Qj^
;
"^^
&
vna , omne animal rationale currit,
hxc , aliquod animal rationale non ,non obftante impiicacione iacenceinter animal , & ratienale crgo non obftantc implica-
"'**>
,
ergo hocalbumeftmufi-
cum.
contradiccre.
cui contradicit
Elicacio cadac
i
negare totum,
currit
Dicicur
qux ad prxdicatura;
,
Secrates efl mufictu
htct , Socrates efi albut
:
,
ab fubiedum
fufficic
hxc eft vpa ,
quod prius affirmabatur, ab codem particularitec fumpto fed h.xc, emnu homo albtu currit, affirmatur dc aliquo
pr'P'^f* »*-
'""*••
:
func falfac,pofito
plicatur
I.
Jrgumtnta
quia
per accidens, ex hu nonfit vnum. Item, totcompoficiones impiicitx , funt hxc, album eft muficu/n, ficut hxc , Socrateseft albut mu-
quodnonconuenicquia anibx
fr»p»rtimf. fim»fiua.
;
pca:ccdic,ponecaccipifub racione ambulancis, quod negant Ariftoteies,& Boctius. Icem , dicic in licera , qu6d duorum qu« pratdicancuc dc ccrcio per accidens,ncncft cxillis
;
jlrrumtnt»
amte.
jM«if.
dicit in litera
.-
^
mu-
QV6d non videcuc; quia muficum prxdicatut
vnum.
vno , polTum affirmarc , vcl ncgarc album aucem prxdicatur de homine pcr accidcns non ergo eric propofitio vna. Itcm, cuiuflibct affirmationis eft vna negatio,fed huius , omnu hemo albtu currit , non eft vna ncgatio,
-
cft
Contri , cadcm rationc haec tota propofitio cfTcc vna , homo *lbiu ambuUns currit , quia quod
vnum dequo
z.
album
vBum:vc fpccics vna,
accribuicuc albo
cacione albi accipitur
,
VII.
ficum.
quo
accipicur ccrminus,
-«STIO
Qjf^
Item dicit,Jfex bit, ^M£fiibiicu,aMtpr£iieM,n0H fi4t vnumyficut ex fiJtilHntia nnimMtM fenfibili fit alvnitm, nen ejt p^epofitio vn* ; fcd cx homine, bo non fic vnuni ica. fic
207
cflc
.4 s
T
f^trum httcfit 'vna
I
,
o
IX.
Homo
qui cft
albuSjCurric.
vnara , Socra-
tes eft
Q
fic vidctur , quia hoc quod eft f«i, hajtrgumtnt» bet natuiam acdati fubiiuellcdaiD, proptcr fr»f»ttt »f.
Vid
quod
firmtaiua.
Super lib. I L Perihermenias
2o8
«
fed quia homo rcfertur
tnaiori ponicur totutn vt vnum diftribuibile , fuper quod cadit fignum. Item, vnitas huius , quod e^,homo tjul eft albuSt
&c. refertur negatio ad vnam compofitionem fantum , quod non eft poflibile , quia ad quancunque copofitionem refcrtur ncgatio , crit h«c fzlCnyOmnii homotjui,&cc. quia poficoquod mulci
ad vnicatem mcdij fyllogiftici.ergo & cxtrcmiinpropofitione, quiaex ptopofitione^/«fufficit
&
tionem , fed adhuc dcpcndct animus audicntis quid dcbeat vlteriijsdici. lcem.ncgacio aducniens propofitioni vni tana qua accipicbatur vnitas, &veritas propofitionis; fi crgohaecfic vna, omnu homo t}ui,Scc. in hzc,nonom»is bomo tjui,
tum negat compoficioncm
hoiTiines fint albi
eftc
propofitio/>/«r«
non, hxc
fit
albus,
rit
;
,
duo cxtrcma. ltera,acci, quia przdicatum
quam prxdicatum
hon atdlat fubiedum
fi crgo in hac , homo t]ui eft prsdicatur fj^mr^ dehomine,ficuc dc fuo fubic;^o,&: album de hom}ne,ficut dc fubicilo fuo non coarftatur homopev ly album. cigo
albus currit
;
,
nus
homo currit.
Ad oppofitum , relatiuum idcm cum fuo antecedcntc, qui
fubftantia: rcfcrt
cft relatiuum fubcrgo fic dicendo, homo qui eft albus currit, denotatur homo replicari, ita qnod home femcl acccptus videtut fubiici adui currendi, &c tuncattribuitur ci quod eft album, ex homine autem itc-
ftanticB
;
fato refpcftu diucrforpm pracdicatorum, teft fieri vnum fubicdlum propofitionis.
non po-
ltem,hic funt plures cpmpofitionesjergo non jcft vna propofirio. Dicetur , quod vnapropofi-
non
liocft maceriaiis rcfpedla altcrius,&idco
cft,
Itemcompofitiodicitur materialis ,quiaipfa fc cft vt materia rcfpcdlu alterius ; led compofitio quae importacur pcr hoc veibum efi, cft ita fimpliciter formalis,ficut compofitio impof tata pcr hoc vcrbum , currit. Itcm ad principalc,propofitio vna habct vnam conttadiftioncm, fed hxc,omnis homo cjui eft albus currit, non habct vnam conttadiftionem , quia fi
fecundum
I
Dicitur, quod cftifta
,
homp non qui
eft
albns
Bo.-tij
addudas, qnia
vna
habent
fc
Contri per ipfos ,
,
propofitiocft vna, cuius
fubicftum e{k,howo ejui efi albus ; fcd particularis ncgatiua dc codem fubiedo,& de eodcm praediprior
duae compofitioncs (unt,
implicita, alia explicica
cadit 9«;
ficut */?
cxigcns
,
quia hemo
& cxadum
,
,
,
Sc
album
4. Conclup» alicrum »4 iUtft.J.
intcr quac
medium.
Concra, tunc hic elfet plurcs ,animalrationale quia inter animal quod cft exigens , & ra-
currit,
cxadum, cadir tjui e/i medium. quod propofitio cft vna , vnde ex hominc , & albo fit vnum exrremum , rcfpc
quod
Potcft dici
cft ,
vnicas cft proporcionalis vnitati in rebus
:
Ctnclufi» Doltorii 4td qutjl.7.
in rc-
bus autcm qusdam habent vnicatem fimplicitcr, ficut qua:funt entiafimplicicer-, quzdamdicun-
vnum fecundum tjuid,
ponumur,
ficut
ficionibus.
Vnde hzc
qua ex talibus com-
vt
domus. Similitcr cft
inpropo^ vna , Homo
eft
fimplicitcr
animal , vbi fimplcx praedicatum enunciatur dc fimplici fubiedo; haec autcm , hemo albus currit, noneft fimpliciccr vna,ficut prior :quiapropofitio dicitur vnaex vnitateextrcmoium ; fcd currere non ita afiirmatut dc vno fecundiam conceptum , ciim dicitur, homo albus currit, ficut cuin dicitur,
quia vnac
homo eft animal,cCi tamcn propofitio vna;
fibj
compctunt conditioncs propofitionis
qox
,
traria,
funt oppofitio contradidoria
& diuidi
per affirmacionem
&
&
& con-
negatio-
&
fecundijm fenfum fyllogizationem , iftorum patct quod Ariftotelcs i huius , non di-' ncgationem, uidit aliquamin affirmacioncm, .
&
currit.
caro
vna compoficione.
quieficum dicitur,qu6d hic cft home aibus currit , propter audoiitates
,
ncm
fic,eflet ifta, homotjui efl albusnoncurrit.
refcrri ad
plures
eft
fotmaiis
&
Ad primum
& non materialis rcfpc-
relato,
ah'cuius.
compoficionem qu^dnultus homo
tefertur ad
fimilitcr pofito
;
tur
^u
;
benc pollct negatio
impedit vnitatem propofitionis. Concra hoc, liccc homo referatur per ly qui,tiinen ly ^Kifemel didum vnit ita formaliter album cuni homine, ficut fi dicerctur, homoqui efi albus; crgo compofitioqua vnitur album cum ho-
miue
,
& aliqui
,
gedo compofiiioncm referti ad compofitioncai ptincipalem.co quod iinplicatur.aiiqiicm hominem elTc album.Ad nuUamergo compofitioncra vnam potcft negatio rcfcrri ii autcm cftet vna,
,
fcquerctur, omnii homo qni efl albus currit y ergo orn-
,
hsc cll falfa,cw«« hemo^ui efl albus curhzc fimiliter , ntn omnn homo , &c. iiltelli-
ncccflTe cft
eft
cft falfa
tamcn quod ncgatib
cxtrema , quia ad minus quatuor , ciam
pio aliud
X»tfua.
currant
omnit homo qui efi albus currit,
materialem
cuiuflibct vnius funt
ptrte nt-
& aliqui
,
rit velociter.
Itcm, quando
jlrgufffent»
ad alium
rclatio eft
idco animus fufpcnfus eft , doncc aliquid aliud addatur de homine,ficut fi dicatur,^0m0 qui f«rrir , verum fignificatur per ipfam propofi-
& hsc Cimi\kei,nonomnufhomo, &c. intelligcndo
,
plura
fr<>
,
adum,
non fit fyllogifmus. Ite.m eadcm vnitas non impedit vnitatem propofitionis, ha:c cnim cft vna, 13( bomo albus curres
X.
&
quodfacjt fubfequens ar6barc pt«cedcns , vndc praeccderjs accipitur fub racionc fubfequcmis, vt ad album comparatur ; crgo, &c. Item , vnitas fubiedli di^ribuponis fuffici.t ad vnitatcm aftus fubiefti ; fed hoc toium , homo^ui efi Albut , cft fubiedkum diftributionis , quia ex ifla , omnti homo (pii eft dlbiu currit , contingit Hc fyllogizarc , ifle eft homo ^ui eft albus , ergo ifte curriti in fyllogifmo autem,medium efttotum illud, quod in vtraque propoHtionc accipitur , & in
contradicit fi
fit
vniucrfali affirmatiua:
,
idep
vna.contradicit huic, homo qui eftalbus
non currit.
Itcm
intcllcdlus cuiufcunquc
Iicitc refoluitur in
uc vcros
,
foluitur,
nam fic
propofitionis
duos intelledus fimpliccs , fi-
fiuc falfos
;
fed hacc propofitio
diccndo, homo quiefi
fic
albus,
rc-
Cne
a^ditione alicuius altcrius , fequitut veroni , vcl f^lfum ; quare denotatur quod horao cft albus,
nifi
vnam.
Ad primam argumcntum intelligit
vna
,
cft
ex praedicaco
nifi
,
quod non
dico
,
quod Boctius
propofitio fimpliciter
&
C\xh\e^o
fiac
vnum,
qucmadmodum fpccies vna, & vnumcns. Alio modo tamen potcft propofitio efTc vna, licct cxtrcmum nonfitvnum: nam vnum fitex a6ku & potcntia;&4/^«f quodammod6 cft adus ,
hominis lic^t non fimpliciter tamcn dicitur vc adus accidentalis , propter quod ex homine & albo fit quodammodo vnum. Adaliudpatctidcm. ,
:
Ad
5-
Afgument* pro parte nt-
X«r««f.3.
Qusftio X. Act tertium dico €totia., alitptu
qu^d hxC
,
homo idhtu non
eft
atrrit
\
fumatur vt prxdicatam
it cutn dici-
pracdicari, iae6 eft propofitio plmret
poHto qu6dnullus homo iit albus. Dico qu6d non ; quia hic , homo alhtu mn currity non ponit hominem efle album. Cikm dicitur quod tpu eft medium ,dico qu6d adic^uum conformacur fubftantiuo fuo , & iibi vnitur, vt a&us potcntiz potentia autem refpedhi cur, vtraque eft falfa
,
:
fui adlus
tcm
rationem habet a£his
,
qu6d
:
a£hialitas au-
rationem habct cuiufcunquc^fimiliter citm dicimus vt efl adtualis in potentia. Similitcc cum dicitur , homo al^NV, capicndo homnem fecundum qu6d habet ratipncm potentiz refpcdu *lhi , quae cidem pofecundiltm
tencia nata cft
adlualitas
,
pec aUnm , vndc vt notetur
a
fuam qualitatcm
adlualitas potcntiz ad
&
ad fuum adlum,intcrcipio mj,vel «jMiefltC^noA qui,
dcm «x/,vcl qt» efty non fignificat aliquid cfle,vcl non cfle fcd defignat rationem conforroitatis :
tanquam modusinpropter quod dico, quod ens , vcl qiu eft fubintelledum in hoc , honu alhm currit , non aflerit album de hominc cfle, fed manec adhuc fimplex intellcdlus fine vero, vcl falfo, & ibi manct ; & Cic patet quod hic, homo aUrm , non ponic homincm elTc album , ficut hic, animal rationaU, non ponit animal efle raadie£tiui ad fubftantiuum
tclligendi
,
vcl przdicandi
,
,
&
tionalc.
Ad aliud,qu6d non efl cadem ratio quare am& aWnm funt duo,quorum Vtrumque acci-
4.
jU 4.
bulans
dit altcti
& ncutriun cft aftus refpedtu alterius,
,
nec potentia : propter quod homo albm,t{k. vnum fubicftum refpcctu pracdicati , vnde ex homine, ammtUnte non fit vnum , licct ex homiSc alho, ne, vtrique ditiifim fiat vnum , fed ha;c fortc
&
&
eft
vna
,
Jithslantia fttperficiata alha atrrit
quia
,
ficut cx homine Sc albo,
aducniunt accidencia fccundum
lis
vnum
non
non
,
fubiiciuntur
illi,
tunc non dicicur ex
il-
propofico,/&M»o Scaihttm accidunt tcrtio,vt fupta, licct accidat album :
fic
eft in
homini. Cmelmpt ad
^d fecundum qux*fitum diccndum,qu6d harc,
Ad
^d *rpt, qu6d quamuis quorum vtrumque accidit *"'"'*'? '• tcrtio , & alcerum altcri accidat , non cft propo- '^f*^'"' ?• *• fitio^/«»r/;fed fi duo pracdicancur,quorum vnum accidit alteri , per quoddam tcrtium , cui infunt, illud in
contrarium dico
plura pracdicantur
,
&cuiusfunt adus,tunc cft propoficio/>4wr/,quia fi duo accidcntia fibi inuiccm ptacdicantur,quia funt a^s eiufilcm tertij , cx hisnon fict vnum, ficut ex adu & potentia, cx aliis autcm ficri potcft. Pcr hoc patct , qu6d ratio procedic ab infufficienti
quia amittit aliquAn parciculam po-
,
iitam.
Ad quartum qnsfitum dicitur, qu6d hzceft vna ,bomo qui eft alhm currit , quia eft fyllogizabilis, licct
& contradiaoriam habct & confimilia, ,
fccundum idem non potcft contradidio
ptcdicatur
:
vna
,
Secrates eftalbm
,
quac conuercitur in hanc,
y,
Mbum eft Socrates. Ad primum argumentum dico
argu-
dit
, qu6d oftcnexttemum propoficionis noh efle fimplicitcr vnum , tamcn eft vnum per accidens , quod fuf-
&
&
^^ vnitatcm affirmacionis , ncgationis, vt fufficit ad rationcm fyllogifticam. Ad fccundum cum dicicur , aihum eft muftcum, compoficio implicaca in fubicfto eft compofitio ^*^'^
adlus
,
& poccnciac
,
proptcr
quod cx fumpcis in
vnum fimiliter cx fumptis in pracvnum fed cum dicitur h
fubiedlo
dicaco
fit
muficus
,
neucrura
fic
:
eodem prardicato debcret contradicerc Vnde fi ha:c fit vna , ombemo eft albm currit , fcquitur hanc fuam
^
nis
aliquis
bomo epti eftalbm non cuf-
vnam , vnde erit , homo epaeftalbm, fubie€tum idem particularitcr fumptum , quod fu,
cflc
raebatur vniucrfaliter in vniueriali.
Ide6 dicipoteft, quod hxc, /w»»^/<^<»/^i« edpao-es fimpliciccr , quia duo adus per duas compofitiones formalcs attiibuuntur ho-
cttrrit,
raini,nam album'attribuitur homini pcr hoc vcrbum eft importans formalem compofitioncm,ica
vtrumque
adus
,
licct
necaccribuitur«Krrw
pitur vt
:
vnum
cat eflc, vel eft,
fw
eft
fubied^um , qucd de alio fignifinon cfle formalitcr:hoc autcm quod
alhtu, licctratioae relationis
impor-
tatc per ly,f«<,fufpcnditur animus audieiuis
,
vt
bomo inteiim ad tdhum refcracur , tamen aliquid de aliquo fignificacur efle , alioquin nullo ho-
mine bemo,
exiftcnre albo
^
tu curris
efl alhus, ,
verum
,
non
cflet hacc falfa
nenaarit ; ficut ,
fi
,
aiitptit
dicam, quud
vel falfum fignificatur
,
fi
ra-
codem ,
qiu
in pocentia refpedlu alccrius
cft
album homini,
idc6 pct modum vnius
;
,
cft
actribuitur
pcr ^' rcferacur : ficut fi diceretur , hcmoeft albm , quia formalis attributio fpecicm accipit i
polfunt pracdicari de Scoti oper.
Tom.
J.
fcd
,
(ti.
non cum vtrumque
&
eft
aUmt non cttrrit.
P
Ad
mi
J"*//^*/*»-
fal-
roen intelligatut qu6d fiU eft incelligatur vc modus quidam intclligcndi inter adiediuum , fubftantiuum, tunc cft propofitio vna , ficut hic, hemealbmctprit , 8c eft eius conttadi&oria, hemo
,
9* ^«»^/«/7»
uari compctenter in calibus;quiaparticularis nc-
propofitionc verbali ; fcd hoc , tjuieft , homini relatum , dcno'tat alhum attribui , cui 6c currere
:
nifi enim.vnitas tetmini fufad vnitatem cxtrcmi, propoficio vnaconucrtcrctur in propoficionem/>/«r«,quia hzccft
1.
&
vnum
eft
,
ficeret
Ad
&
enim formalitcr
citur
^ua*T^*"'
&
muftcum, cft vna tum quia amm fubiiquod pcr accidcns cft vnum, ficut cft hsc, homo awut eft muficm , vnum cnim fubiicitur , &
alhum
prt
&
& &
rit
,
8.
homo muftcm , proptcr rationcm didam , quia Ctndufit ad alhum Ce habet ad hominem , ficut adus ad po- J"*^ '• tentiam , muficum fimiliter , idc6 cx hominc, albo fit aliud vnum extrcmum , ex homine, mufico fit aliud cxtrcmum , idc6 prasdicatur vnum de alio , ens autcm intellcdum inter adicdliuum , fubftantiuum non defignat aliquid eflc, velnoneflc, ficut compofitio affirmatiuar, vcl ncgatiux:fcd dcfignat conformicaccm quandam intcr adicftiuum , fubftantiuum , fecundi!ira qu6d hacc habet rationem difponibilis , Sc illud rationcm difponentis : vnde magis cft modus inteliigcndi , quim vcibalis copula fignificans aliquid cfle.
fitio.
accidit tertio
& commu-
Ad tertium dico, qu6d hzc eft vna, homo albm
contradidoriam ,
vcl piacdicantur de illo
,
vtrumque
eft
ordincm,ita quod vnum accidcns eft ficut diipo-
,
neCefle eft
tur , vel pracdicantiu:.
vniuerfali affimiaciuac.
vnum ,
illis fit
»
qua duo talia accidentia fubiiciun-
gatiua dc
ide6 ex
Ad aliud qu6d quando duo accidentia , quo-
mtntum
in
illa,
fubftancia fuperficiaca eft potentia refpedhi albi;
rum vtrunque
Ai
nitcr
&
nam fubftantis
*•**•'•
209
fua contradi-
^
lO.
Super Lib. 1
2IO
Ad primum cum dicitttr , quod ^i habct.na-
II. Adi.frinti'
turam ar(^ti fubintclledbi , dicendo quod hic homoqui eji alhiu currity coar&atur bomo per fequens , quia dcnotatur quod idera homo fubiiciatur curfui,
mo
%.*
,
cius
& albcdini
,
ideo
coar.aatur ho-
fic
quod non
ftat vniuerfalitcr
tamen-cjc
hoc non fequitur
:
vnum
pro quolibet ,
quod totum
homo ^ui efi albtu c«mV,quia
&
&
, omnishomo , qui efi homo ; ergo ifie , cjui efi albtts,
bet lyilogizari in propofito albus currit
ifie efi
,
currit.
concomitantur fe in hominc , ide6 coardaiur homo non ita,vt fiat fubieclum rcfpc6l:u pracdicati
quia fimphciter eft plures ciim dicitur quod homo qui cft albus , eft vnum diftribuibile , nc-
ex
gandum eft. Quarta ratio oftendit hanc efle vnam , homo (lUms currit fed dc hominc qui cft albus currit , non eft fimilc, quia quod addirur non cft vnum extremum , quiafignificat verum,
,
,
ipfis.
Ad fecundum dico , quod abfolutc , 5c primo non attribuitur totum przdicatum huic , homo qui
efi
albiH
,
fed homini per fe
tudine ad hoc
,
ejui efialhtts
modo accipitur coardatus
,
,
,
tamen in habi-
quia homo
quodam
vt ei ineft album
,
&
curfus.
-»*'»
debent trcs dcterminationes addi ad fubie<5:a, ficut ncc ahae detcrfuinationes, ficut fi fvllogiduo homines fimt tres , tFte zatur , 0«?»Af homo , duo homines fitnt tres ; fic dcefi homo j ergo ifie
Vel potcfl dici , quod hic , Omnis homo qui efi albm currit , fimplicitcr non cft fyllogizabihs,
fubiedlum
triadenotantur ineflc eidem homini
jUi.
Perihermenias.
& hic tria
fit
Aix.
1.
Ad all>w
,
;
,
ycl falfum in propofitione vna.
Ad qjiintum dico quod funt quatuor cxtre* homo & currcrc homo relatus & album fibi dcnotatum incflc , ide6 cft propofitio ,
jna
tertium dico
per fc non
,
eft
quod hoc quod
eft
,
pars medij (yllogiftici
tjuiefi ,
ncc
&
,
,
,
plures.
QjuHionum DoBorufuhtilis, Fr. Toannis
DvnsScotIj
fufer i.,ltb,Pmhermenias ydrinotelisjinis.
EIVS
:
211
E
VS D
I
E
M
DOCTORIS SVBTILIS JK Duos
libros Perihermenias, operis fecundi,
quod appellant, Qu^fliones odto.
LVC^ VVADDINGI HIBERNI
R.P.F.
dc hoc Operc cenfura. JE qux^iones
oSio
nufquAtn haSiewu Imprejfe
,
^SS.
tribt44 codicibus njetuTlis
,
Trimuj habetur
reperU funt in in '^ibliotheca
Vaticana, pluteo ^o.num.%-jo. Secundus in Bibliotheca Monafierij S.
Maria de Populo
,
in
Vrbe
celeherrimi.
Tertius in zAniciana
Primuj a^ Secundus
CoUegij Ordints S.BenediSii.
Qua:ftioncs loannis Scoti fupcr librum
hcrmcniis
,
fccundum aliam rcportacionem.
ita frafigunt,
primum dc
Tertius codex ita habety
Pcri-
adfinem
Commentariorum primi librij quos pra manibus excujbs habemus , Exphciunt quarftioncs primi Opcris primi hbri Pcrihcrmcnias Ariftorchs. Deinde fitbiungit traSiatum, tchs,
^
infine itafitbfiribit
,
Explicit hbcr primus Pcrihcrmcnias Arifto-
& fccundi Opcris Dodoris Subtihs.
Sanefiyluj,
^ methodus
reliquts huius
0* dum
Operis quaflionibus coharent. yidetur T)oSior expleto primo opere , maturius,
per ottum
licuit
,
oblata occafione opus ponderofius expendendi has quaHiones ad'
iun^ijfi.
T R O OE I.
M
F
1
M
A
y T
HO
R
1 S.
c V T dicit Philofophus
j. dc Anima , tcxt. com.i t. duplex cft opevna quz dicitur indiuifibilium intelligentia , fecundum quam dtcitur intellcdus formare conceptus fimpliccs alia cft operatio intelledus, fecundum quam componit, & diuidit; & dicitur compofitio, vcl diuido. Iftis duabus operationibus additur tertia, qua: eft difcurrerc ab vno in aliud j vt a notis ad ignota. Dc illis , qux cadunt fub prima opcratione intelledus cft libcr Prxdicamcntorum ; quia determinarc dc illa, eft proprium dcterminantis de anima quia cuius cft determinarc dc fubftantia, cius cft dcterminarc dc cius operatione cft cnim vniucrfalitcrlibcr Pracdicamcntorum dc fimplicibus conceptibus, vcl dcconccptibus, quosformat , vclqua: funt intclligibilia , fecundum quod funt dicibilia , & ordinabilia in Generc pcr fc , dc illis cft quz , cadunt fub opcrationc intellediis. De fccundacft liber Pcrihermcnias , uon de opc-
I
ratio intelledus
TrifUx tp»~ rmtio inttUt"
;
:
;
Liitr Trtdt-
camtntontm dt frimm
*ft
ip*rati»ni.
:
&
cnimcomponens vcl diuidens, format cnuntiationem, dc qua in hoc libro intenditur & non cft enuntiatio ipfc adus intcllcdus fcd magis agitur ab intcllcdu. Dc iftis autcm quac cadunt fub tcrtia opcrationc intelledus , funt libri Logica; noua; , in qua docctur quando cft proccdcndum a noto ad cognitioncm
rationc intcIIeiHius
;
intclleftus
,
,
,
Lib*r ftrt-
b*rm*Mimefi d* fttnndm tfermtitne.
Lope» n»M*
,
ignoti X.
habcndam.
Liber ifte , qui dicitur Pcrihermcnias, dicicur propri^ de interpretatione Seoti oper. Tom. I. P »
nam
inter-
fretmtio»
eft
d* tertis
tftratin*.
2U
Operis fecundi Perihermenias
fretatioXccandvim Boccium in Procrm.ruper principium huiMS^ffivox articulata per/i aliaiuidfignificans ejfe^velnon ejfe,^
tamcnin dcfinicione inccrprccacionis ponacur vox ar-
quid commune voci complcxaE, Sc iocomplcxae:fed quia inccrprccans vult aliquid exponere,& nihil exponi poccft per fimticulata aliquid pcr fc fignificausjfic cft incerprccacio
&
plicem didionem ; igicur nomina vcrba func magis parces incerprecacionis , quam inEc didiones fyncacegoremacicx, non habenc racionem incerprccacionis, quia non func di£biones per fc fignificauces. Eft cnim Hber iftc qui dicicur Periherme-
tcrprecacioncs.
pias, deinterpretatione,
vccxponacaHquid eflc,
tionc,non enim cxponunc
non efrc,hoccft,dc fimpHci enuncianon eflc. Quia ergo illa quac cadunc
vel
aliar oraciones,efl*c,vcl
,
fub prima operacione incellcdus , func parces illorum , qua: fiunt a fecunda operacionc intelleftus, ideo ad hunc hbrum ordinacur pcr fe hber Pra:dicamcncorum illacnim, quac cadunt fub fccunda opcracionc inccllcdus , func parccs illorum , quje cadunc fub :
certia j idco libcr ifte ordinatur
tec
,
ad
alios libros nouae Logicac
,
,
;
vc propccr ncceilitatem habcndi artcm dc Syllogifmo.
;
Sunt ergo ea (^UAfunt in voce , earum qua funt in animapafiionum nota , ea qua fcribuntur, eorum quitfunt in voce, lib. i.
^
primo intelligimus rem , non paffionem > igitur nomen rem primo fignificat. Dicitur propter has rationes , quod nomen fignificat paffionem rei , & rem fed rem figni:
ficat pofterius
pap.i.
valct,
Q^ ^
T
S
o
I
,
quod
an
fu'A.hic,ctip.\.^
lib. defenfu^ftnfib.cap.i.^^MetMph. D.Thom.i./. j.13. *rt.l.^q.^,depo:tnti»,*rt.l. in corpore.f^ hic lelt.x. Auerroes in Prcoemio huiut. Boe-
cup.y.
q.iinie.Proeem.
Albert.Magn.
Occam
tr»9.i..c.i.
in Proaemi» huiut.
Alb.paruus
Anton.Andr.
e.\. />«i«^.Ioan.aMagi(l. 9. ?.
i.Gabr. in i.difi.xt. f.vnie. art.j. Fland. 4.Afef.
Ruuius
ibid. q. vnic.
DoAor j.
1.
frimi «ferit ,
tjr
ini,
difi.iy. q.i.
ArgHmtntM
quod paflionem ; quia Ariftotcles cap.i. dicit , quod voces fitnt mu tantmfaffiomm, qtufmt in mlma, 8cc. Item dicit,qu6d
fint fimilitudines
rerum,qua-
ezdem oranibus
nota: funt
,
ficuc
&:res.
Item Boetius in cap, i. dicit , quod orationes in voce , fiint notae orationum , qua; func in
mente
voce -*
;
&
eft figrmm
funt verba eius orMionis
,
quod
oratio in
,
conft-
citur.
ta,
Itcm Boetjus ibidem dicitpoft multanarraquod Ariftotcles non puiac nomina, vcrba
&
,
fed ipfas paffioncs. Patet
igitur per .Ariftotelem
&
,
ces funt figna paffionuni
>i
«•
BoStium quod vo-
& non rerum imme-
,
diatc.
*
res
Grammat. quod menfisconceptum; fcd
dicit Prifcianus lib. i,
pars orationisfignificat 1.
non
Ad
fic
h(tc pajfio efi illa.
eft mentis conccptus igitur,&c. oppofitum eft Ariftoieles 4. Metaphyfic« :
quod nomcn
dicendo,hemo efi animal,iden\
cft di-
Item , ficut iftac paffiones extenfa in acre func immediate organa vifus , fic fpecies in intelle&a fedilla» non fentiuntur , quiatunc eftent :
primum obietflum vifus , quod eft falfum fed funt medium ^uo, Itcm, quz pofterius fignificantur non figni-!ficantur nifi habeant attributionem ad primum fignificatum fi igitur homo non fignificaret rem, ;
,
:
inquantum habct attributioncm ad
fpecies,
non cllet hacc vetz,lapit noneftin amma;qmi quod primo
fignificatur per
hoc nomen/<«^»,habct cllc
in anima.
Itcm
prim6 paffionem, n fit extra animam ; quia non requiritur eflc rei extra animam, quantum ad illud quod prim6 fignificatur per , fi
riomen
hacc elTet vera
,
fignificarct
Socrates eft,\icet n'
nomcn. Dicenduro
ficut dicic Ariftoteles
qu6d nomen prim6 ,
hiccap.
fignificat paffiones
conceptiones intclledus.
Ad
i.
4-
animx,
Opini»
cuius eui-
in fua propria natura aic 3.
dc Anima ,
:
nam
ficut
Commcntator
text. cap. ?. Sic fe hahet inteUe-
ad Jpecies intelUgibiles
ma adformas incUuiduales
,
ficnt omnis materia pri-
Secundum qu6d ratiorei, eft quod quid crat c/rerei quod ojjiicitur virtuti intellediua: , inquantum eft adtus , qui eft fpecics inteiligibilis , fecundum ,
eptas recipit.
cft,
quem a&um
^Tgumentn
text. 10. diccns
^Ptffiff"-
quam
V
ram;ergo,&c.
exiftens,fub conditionibus indiuiduantibus.
Itcm , illud fignificatur pcr nomen , de quo intendit enuntians aliquid fignificare ; fed cut|i dicit quis, homo currit, intendit primo cnuntiarc
quia quod quid
,
exprimit definitio
currcre,
;
fignificat
rem,
fcd illa ratio cft re-
non de intentione.ied de
re.
Itcm , fignificare fequitur intelligere ; quod crgo primo intcHigirur primo fignificatuc : fcd
D».
lioris.
dcntiam firicndum , quod tria fe habcnt fecundum ordinem , primum eft fpecies intelligibilis, fecundijm quam eft in adlu , ficut adus primus
£ltu
Item
fignificatio cuiuflibet realis orationis eft
cere,qu6d
id eft
fignificare ipfas res
componit nominaadin-
falfa;nam
nifi
Vldetur
rum voc*
^ aliorum.
paffionem per prius. Illud non Improbatw,
,
intcllcftus
;
paffionem f
tius ibid. inedit.i.
nam
5Opiaio Alh,
uiccm pro primis fignificatis fi igitur nomina primo fignificant paffioncs in anima , fequitur
I.
*An nomen figmficet rem
I.
fcd principaliter ad libros
,
quam necefl!icacem
"-
,
& mcdiatc ad alios quia Syllogifmus eft ex propofitionibus. Ex didis paquod cft fubiedum & quem ordinem cenec incer Jibros logicales & propcer
Priorum
fertur virtus cognofcens in ipfum-
qtudeptideftejferei.
Primum non
Tcrtium
cft res particulaciter
fignificatur
eft ,
prim6
/pecies rei intelligatur
,
igitur prim6'fignificatur.
&
prim6 pcr vocem;
intelligitur
pec ceflexionem
,
quam
intelli-
Amimptum patct, quia
intclledus fpecics intclligibiles nifi
,
quod prim6
non
intelligit,
ficutfuum adum.
Tertium
Refolutio
qutfiionk.
QucEftio fertium vcr6,rciliccf,res exiftcntes indiuidualiter per fuam rationem propriam , non polTunt prim6 (ignificare. quia tntelle6lus e(l in afbu primo per fuam obie^kum proprium , quod e(t y«n/*y?rei.incellectus nonintcUigit prim6 fingularcfed tjuodtjMidefi, fine conditionibus materialibus, cum non exiftit , potcft tamen confide-
fW
rarefineiftis;
&
.imponitur
ficut intelligitur
ci
nomen.Vndc nomcn fignificat paflioncm intcllcAus,id cft,rcm vt concipitur Plato tunen :
rcfta
rem
,
lib.
dc
nominum ratione,pofuit nomen fignificarc vt cxiftit quia dixit rem eo modo cxiftcrc, ;
lis.
rum:ficut litcr^ fignificant voccs.inquantum voces funt figna fpccierum;& fimiliter voccs figni-
fcnfibili,vt illares fignificatur.hoc eft,accipicn-
tamcn primo per
iicantfpccies,inqu5tum funt fignarcrum:&ide6 fic»* vifts, ""*"' ^'' abfoluta c6firmatio,vel ncgatio,non eft anteqna
quatdam argumcntorum contrarationem analogias,dico quod fimilitudinemcon-
denominatnr ad rcm , quia ante i!lud quodlibct 'tumvoceTii dcqnolibct eniiriatur vtfolum fignumdefigno. ^tdetfunt Signii autem inquantum fignum,nec vcrum.ncc figna rtrum.
abfolutcivcrificatur
fingularia.
Ad srg*tt»^nimt.
Ad
quadam
fideretur
,
fecunduni
vel
efle
fecnndum quod cft ducognitioncm rci:fi primo modo con-
quod habet (fiiuum in
& rem non
folum ipfam vniuocc fignifirat fed arquiuocc. Si autcm confidcrcturprout ducitin cognitionem rci, tunc non primo fignificatur, ficut non intcUigitur primijfcd cft quo primo in,
telligibilc intcUigitur.
Ad aliud cum dicitur quod
falfa,dico
fi
,
tunc omnis oratio
cftct
affirmaretur prini6 fpecics de
fpecieapud intellc6lum,propofitio illa affirmarct falfum , vt diccndo, Species htminu ejl IpeciesMlbi, fcd nffirmatur
nomcn aliud
,
quod primo
intcliigitur pcr
vnum
dc illo , quod ptimo intelligitur per qux tunc intelliguntur mediantibus illis dici
ipecicbus.
Ad aliud eodem modo dico , quod non affirmaturelfc dcfpccic, fed de illo,quod intcUigitur mcdiantefpccie. Si quis velit fuftinere 7Sttunis fimilitudincm rerum , Ttfol-
utndiijutftitnwn (f
rji
prtbitbilior
rtm.
rem.
Ad primum argumentum dico qu6d quia
qn6d
oratio
,
hxc
fpecies
non Cn
ifta.
rum
& in ratione fignificandi non cft priiis &
;
,
fi-
hxc aute prioriras
in adlu fignificandi
,
& pofterioritas eft
noncnim
fignificat
Nominc eft
;
NominafHntfimilia
intel-
voxfine veritate &falfita-
cum altero horum ^uia fiilicet fic eft cjuorum littera primorum prirno apud inteSeHum , mtafiint, eadem omnihm pajfiones animtfiint. Scd fciendum , qu6d cijm pajfo fit fimilitudo te, ejuandoejMe
,
&
inquantum inracntc vel inquantum confiftit
rei,potcft duplicitcr confidcrari eft
rii.
iignum
rci
,
vcl
;
mente , ficut accidens quoddam in fubiedio: ficut h«c ftatua potcft duplicitcr confidcrari, vcl inquantum cft hoc.quod ci accidit figura;vcl inin
^uantum
cft
fimilitudoHerculis. Si confiJcratur
Scoti oper.
Tom.
l.
^
midi.
nomen
rem cxtraanimam,nifi quia paflio,qu£ fignificatur per vocem,eft fignum rei cxtra animam:vndc tantijm vnuiti fignificatur per
inquantum
fc,
aliud fignifica-
quiriturcfrcrci exrra
quia quandoejue
^*^""" fii"'"
&
;
qu6d qui ptofcrt vetbum , conftituit in audicnte intcUeftum , vnde audiens quiefcit. ;
q.
Ad aliud ciim arguitur de analogia, dico,qu6d I T. nomen analogum fignificat vtrumque analogo- ^"nm »na-
fignum illius, quod prim6 fignificatur. Sic autcm non eft inconuenicns, voccm fignificare duo, ficut ncc fcriptura fcd propter hoc non erit zquiuocatio , nifi poflit accipi. pro vtroquc tanquam pcr fc fignificato.
le£lui
j
j
militudo rei cft naturalis ipfi,idc6 fignificat rcm, cx confcquenti nomcn fignificat fpccicm ; hoc cnim vidctur authoriras merc fonare prima cft, voccs funt nots paflionum; fimilitudinum in anima ,& id fignificat voxquod profcrens vocc prolataconftituit in audicnte:fcd incap.dc Vcr-
Et ante cap.de
militHd*
,
gnificatis
intel-
bo,dicitur,
fSitfufi-
dico
quod nomina fignificanc
:
fiuimodi
Ad primum argumentnm
nec vera,necfalfadicitur, quantumadprimum jtd urgumffignificatum quia fic dicendo , homo eft animal, tafhmt ofiqnantum ad primum fignificatunn.non fignificac "'*""• prim6 homincm in rcclTeanimai^fed eft primum fignum huius, quo-^ eft homjnem efteanimal in re, vc ipfius intelleftus. IUud autcm quod primo fignificatur,eft alterius fignuin,ide6vox non primo fignificat fpcciem hominis elfc fpccicm animalis:ficut patet dc fcripto,quod noneft figniim huius, quod cft hanc voccm cffc hanc voccm,fed tantum fignum huiufmodi fignificat. Vndc ficut hsc fcripcuranon falfa dfcitur,licet hxc tox non fit ifta ; fic nec ifta, homo eftanimal, cfl falfa;licct
& qua: cxiftunt in
, diccndum quod nomen mediantc fpccic inanima , quam primo fignificat , fignificat po-
ftcrius
falfumdicitur.nifi in coparationead fignificaiii.
pofterius,quia vtruquc fignificat cx impofitionc; aulan»io7ofcd prioricas pofterioricas infunt rationibas (\- rum, qui-
leftu
spud DtSl-
^
in anima; vel
ficnomenfignificat fimilitudinemrei;
,
Litert figni-
,
uenit oftcndere dupliciter
•m*
,
pcrducitur intcUcaus pcr fpccies. Ad aliud dico, quod prim6 enuntiatur dc re
litudincm,
do nomen
t»prim*.opi-
9.
&Boccius intellcxeruntperpaffiones,non fimiqux cft in anima, fed rem proiit concipitur ab anima , & cft illud in cuius notitiam
Ad omncs audloritates dico, quod Ariftoteles
frincifih-
primo modo , fic fpccics fignificarur ner nomen. Si fccundomodo,non nifi xquiuocc:u confidcrctur primo mode , fic nomcn fignificans (pcciem cft figniim rci,ficuc littcrx fcriptac funt fignum in intcUedlu. Sicut cnim litera fignificai: voccm primo modo,quia vox eft fignum fpccici.nam litcra fignificat fpccicm ; fic vox primo modo cft fignum fpcciei,& mcdiatc eft fignum rci. Sed pro rationibus intcUigcndum cft , qu6d ficut ordinans didionem ad inuicc fcriptas,ficuc illas,^0m0 efi animal non dicit hanc voccm homo c(Te vocemanimalis;fic necordin£shancvoccm, homo cum hac AiGtioncanimal,6ic\x. fpcciem fignificatiuam per vnam , clle fpccicm fignificati».im pcr aliam. Cuius ratio eft , quianon ordinantur ha:c ad inuicem,ordinando, & affirmando vnum dc aliojinquantum res funt;fed vt figna funt a!io-
qui intclligitur:Ariftotcles autcm aliter ponit. 6. tM
^n
I.
tur,
cft
;
Ad vltimumdico,ad
vcritatem orationis xc-
anfmam , quia
rcslpfa cft
M
jj^ veritai»
racnfuraintcllcdus.Intclle£lusenimnondicitur
oratimii re-
vcru$,nifiproptcrficefrcinre;fifignificarct ora-
?«"»'»""•
tio effc
hoc quod
cft in
intclle&u.vt paffionem
vnam
ret
animani.
aliam ,proccdcret ratiorfic autcm rion figni-
ficat,quiacft cfte rei
,
fcd fignificat
immediatc
gnum huiufmodi,quod cft,hoc cfle hoc veritatcm, vel falfnatem fcrmonis
,
;
fi-
idc6 ad
oportct
fic
non cffc in fC. Ad quoddam atg).imentum, lapu ttoneftanima; dico qu6d hzccft vera, licct hzc vox lapu fit fi-
cfTe^vel ,
gnum
fimilitudinis lapidis in
dico,
lapie.
quid
cfTe
non
eft
in
anima quia cum
amma ynon
;
fignifico ali-
prim6, fed primo fignifico incclledum, P 3 qui
'ff*
txtra
»3-
Operis fecundi Perihermenias
214
qui eft lignutn natucale huius, Upit nen tfl iirmiims. Ideo licet haec ocatio , Upit non eftin anima» vox fignificci prim6 intelfit cxtc}» animam , le6him fignum huius efie , non ptopter hoc hzc eft falfa ; quia nen nego efie ab aliquo , quod efl: in aninra ; de rpecie eoim non alfir^o e0e , nec
&
pon cfle.
Ad
Jmfoptl» ve-
fu ijk »i fUtiiHm.
aliud, nenunfignifiMt quoiprimo inteUiptnr,
dico qu6d voccs fiunt nota: per impofitionem; impontio vocis cum fit ad placitum , poteftefie
anima
ipfi fimilitudini exiftenti in
quod poni ^Ar
fimilitudo eft fignum rei lei
,
vt intelligitur
:
&
fic
,
fecundi^m im<
ficut poteft
,
ratio concludit,
quod nom5 poteft fignificare rem,¥t intelligicur. Ncutra via eft multam necefiaria; fi:d fccunda vidctur magis confona diStis Ariftotelis, tij
fed dicere
:
quod
& Boc-
rcs abfolute fignificatur , eft
omnino inconueniens, Dtifi in tod. ystieMtt».
&
diuifionetn [ Item , circa compofitioncm , nota , quod non femper requiritur compofitio fealis extremorum ; fed tantum rationis i quia intelledtuJ poteft vti vno eodem, vt duobus, 8c fic idem fibi componere. Contr^ , tunc compofitioni vprs in intcUcdla pon correfpondet compofitio in re, & compofi-
&
tio eft diucrforu'fii
ratio autem przdicati
:
& fub-
iedi non caduni hic in vnionc fiSt^ per eft. Vcl
nop
poteft dici.quodcompofitio
^gpificatur,fed
cft id, qiiod tenctur k parte figni
componitur cum
cum fubiecSlo
tur
&
tionale;
duo
;
fic
illo, ,
prsdicatun)
iftacum inientionum.
,
vndc hoc non
quia compofitioni
nbn tamen oportet
^oniam
:
fed praedicatum coroponi-
&
,
cft
inten-
fubiedum func fundamento
ita eftein
^ quod
eft, ^c. Ratio autem eius tamen funt ffcundum feipfa:quoniam cum z^,vel fuic, vel erit, neque verum neque falfum eft , nomen vero femfer. vt Catpnis eft , velnon eft : nondum enim aliquis neque verumdicit , neque
dr quod no»
eft\
alia
,
,
falfum.
iib.
(^V
i.cap.i. iE S
T
I
O
OccaiQ
1. iripnrtt »<-
>
r^
;
quia res fecundum pro-
& fignificatio noroinis. lib.
dc Sujjftantia orbis
c. }.
quod in trafuiutatione fubftantiali,res amittit nomcn , & definitionem igitur non manebit idcm nomen rci , quando res eft, &quando non eft,quia poft corruptionem non nominabitur eo:
denomine,quoprius. Similiterdicit Ariftoteles I .de part ib.animal.c. i .quod animal mortuu non habet pedes, nec manus, nifi aequiuocc; ficut , non eft manus nifi zquiuocc. quod eft & illi quod non eft , nihil commune vniuocum } ide^ ratio nominis
abfcifta
Item cft
illi
,
idcm , quod ratio rei eadem apud animam, manifeftum eft in accidentibus, quz multoties gencrantur,& corrumpuntur. Si enim dicitur , Mnimal eurrit, licct non idem eft tamen incellcdus per fit aliquis curfus nomen , quod curfu exiftente eflet alitet non contingeret de non exiftentibus fieri demonftra-
%, JlrgMmtnt4 »doppefitiM,
eft
:
,
tionem ; quia (ratem
non
fic
dicendo , Seerates eii ;
intelligitur
tur ipfb exiftente
cadem res , quae
pec So^
fi
intclligi-
tanccontinuo mutarentur
,
propofitioncs ad mutationem rei
,
quod falfum
Siautcm fignificatmottuumhomincm;tunc h«c ctit vera , quia fignificat illum hpminem et fe mortuum. Si autcm oratio nihil fignificaret, nifi quodeft,|ion eftetaliqua propofitio falfa, vbi enuntiaretur hoc yerbum «f?;nani fnbicdluni fcmpcr fignificaret aliquid fub ratione,qua comeft.
petit fibi eire. Et fimiliter
non eifet haec vera, quod illud quod quod eft impoffibile.
Socrates fiiit; quia fignificacct,
iam cxiftit,fuit, & non eft ; Etiam Atiftoteles dicit , quod eadcm ptopofitio eft veca
,
& falfa
fed
;
pon
eft
cadern
,
ex-
nifi
trema maneant per fe eadem fcd ejctrcma non manent per fe cadcm, nif} pcr fi^nificatamaneant eadem. Dicendum , quod nomcn fignificat vniuoc^ rcm, remanente, vel exiftente, & nonexiftente. Ad quod fcienflHra , qu6d hoc nomcn Socrates fignificat Secratem fecundum quod eft in a£tu; non tamcn fignificat Socratem cxiftere ; [edSecrates eft cns in aftu fua forma nam nomcn, vt did^um cft, primo fignificat fimilitndinem rei in anima illaautem eftcius forma,quod eft inadtu: ide^nomen fignificat Soeratem fecundumquod. ;
j, Silulio
jiM-
fiienk.
:
eft in adbu.
Aliud intelligendum cft , quod fiuc res fit,fiue , fimilitudines vniuoce funt figna illarum. Exiftis fcquitur,quod nomen eftentialiter fignificat rem , fiue res fit , fiue non fit, quia rcm rc-
non
praefentat
fccundum qu6d fimilitudoeius
in ani-
ma cft, & cft fignum. mentum pr» , ad vocem habet relationem; p»rte ntgMti» fub propria ratione fignificata pec M».
vocem «inquancum eft
fimilitudo
fignum
rci
,
ceiinanimaim-
re exiftenie
,
& non
exiftcnte.
Ad
aliud dico
,
quod
in tranfmutatione fub-
ftantiali.fubftantia rei,qu?
dicit
manus
;
jtem eft fignificatum vocis
mutabilitcr
priam rationem cius , fignificatur pcr nqmen, licecnon fignificecur prim^jquia pailio intelledus eft fignum rci fub propria rationc; variata igitur re fecundum propri^ra rationem, Item,Auerroes in
,
,
ciira enira rcs
in Ptootmiofrimilihti PiriSerm.Voaiec.lib.i.IvJHt,
vatiatur
& nonentibus.
rabili fimilitudine
ir non exifientef
QV6d non videtur
in entibus,
Ad primum argumentum dico,qu6d res cft per 4t vocem, vt mediatc in immu- AJ i. mrgm.
eap.ii. Doftor qutft.^.^ ^.primi eptrit.
Argumtnt»
eadem
fe fignificatnm pcr
II.
VtrHm nomen 'untuoce figmftcet rem exiftentei
eft
Ad oppofitum , ratio rci apud animam eft eadem re exiftente & non exiftente pet hoc au-
;
]
fimiliter in quolihet eft
eft,
non
Adt.
corrumpitur,non ma-
nct; ficutquando Socratcsinoritur
,
fubftantia
non manet , fcd derelinquitur cadauer, quod non habetdefinitioncm illam, quam prius habuit fubiedum,ncc nomen, nifi «quiuocc fed cum haec vox Socrates idcm fignificat ipfo non exiftetc, quod prius fignificauit ipfo exiftente; & fub hoc intclleduprocediitomnesauthotitates. Ad aliud, qu6d ad conceptum huius, quod eft -^ h tfte Socratu, & ad cbnccptum huius , quod cft non ejp! Socratem , non eft aliquis conceptus pcr fe communis vniuo€e;fed Socrates qui noneft,non tamen vt no eft effc Idannis,quod nunc cft.potcft cfTc conceptus communis; hoc autcm fufficit ad hoc, qu6d nomen fit commune cnti , & non enti. Propter diAa , fciendum , qu6d nomcn figniy. ficat rcm, fecundum qu6d huius fignura eft fimilitudoinanimaexiftens; illa autem fimilitudo iSoctatis
:
.
Qusftio III. nmiliruJo eiut quod eft, 8e eius quod non eft:nam ab eo quod eft,& ab eo quod non eft,par-
^o
eft
ticipacur xqualiter
eo,quod non
e(l,vc
fecundum
non
cft.
fe
non tamen ab
>
Vndc hoc nomen ito-
rtio ^ CaEfare non participatur fecundum efle, quod nunc liabet Czfar , nec ab Antichrifto fub
e(te poillbiii participatur
non
,
inteUigere. lib. i .cap. 3
Q^ iE S T An veritM
hoc nomen homo ; quia quod nunc haeft
quod
cft
homo
in potentii.
intelligitur Antichriftus fub racione
III.
yelfalfitasjit circa comfofi'
tales^tkdes defcriffi nunc.
Si
fub qua in
At\(i.9.M*tM,e»f.ii.ttxt.xt.^ l.d» Animm, e»f.6.ttxt,tS. Aaettoesiiidtm.D.Thotti.i.d* Aom/t.Ult.g. &fe^q.ir l.f»rtt ^.i7.iWf.}.Albcrtus
Mag.
i» i.d* Anima,trtiS.%.
incelleAu fuo includic a(flum hominis participa-
M^.f.ApolIinaris f.i). iEgidiusfM«
cum iftohomiformam homi-
QVod non vidcturrdiuifio terminatur ad fim-
tum,tuncruppoflcura vniuocum
ne patticipante nunc
aftualiter
,
e»p. I .Coniinbc.M^. i.huittt q. .»rt.^ {
n!s,vt particjpac vtrunque commune penicus fub
racionc diuisl. Cuius racio cft,quia nomen per fe eft
flgnum
rei
;
eft,quz fuiCjYei
^-
O
tota-
iter alius incelle6lus,vc>ft particulariter intellc-
6tus per fc huius,
,
I
tioftem,^ diutfionem tantum^Sicut
eft intelledlus particularis patticipans
I)tt fe intelledum eius,quod eft (wmo^rcd
comfofitio-
nem quundam quamfine cemfojitu non eft
Antichriftus intclledfcus fub efle ,
bec
autem
nihileft; eonfignificnt
quod aucem
rei
,
quae
quz eric,hoc cft prxccr fignifica-
tionem norainis. Iccm logicc ioquendo, tione
ngnum
eft
fciliccc
communis,& de fuppoflco
de formali ra-
parcicipttntc in-
tciledum communis, extra intelledtum iftius c6munis,&fupponti;in participationenuilam prioritateni,vei pofterioritatcm,vci squiuocationem caufant in participatione communis
,
i fuppo(ito
pcr fe. Nec tamen ex hoc fcquicut , hanc cfle veram,vei faifam,C
Z>Myr
hotimnd.
pon vc
Vttk^t,
folutc abftrahit ab iftis,& cft cxtraneum ad
cxiftens cft.veinon cxiftensjfcd rcs,vt ab-
libet iilorum.
Et tamcn
eft
quodaduertendum proptec
rationes fadlas,efle au6loritates gnificati
,
,
quae eiufdem
fi-
fcilicetrei,funt figna ocdinaca.fcilicec,
iittera,vox,Sc concepttu,
kapapo *ntm*
\
ficut faiic
eiufdem caufa: , quorum nulia eft caufa alterius: ficut de Soie illuminante multas parccs medij, quacum quslibec iliumina^ur a Soie immediacc, fed ocdine quodam , quia remocum mediance propinquiori , & vbi cft ordo caufacorum , abfquehocqu6dvnum ficaitcrius, ibi eft immediatio cuiuflibet , refpc£tu eiufdem, pxciudendo aliud inrationecaufz , vti effedlus iRimediacorum;& tunc pofTet dici,efFc(!tii aliquo fnodo propinquiorcro eflecaufam remotioris effeftus, non propric , fed propcer propinquicacem illam quae caiis efre(^iis ad caufam.Ica in propofito poceft concedi de multis ordinatis eiufdcm (1gnificati,qu6d vnum aliquo modo eft fignum alterius,quia datinteliigcrepriraum ipfum pundu, 2u6d littcra eft fignum vocis,& vox fignum pafonis,quiaremotius non fignificaretur, nifi prius inulti effedus ordinati
aliquo
modo immediatum fignificaretnr in metamen propter hoc vnum non eft fignu
alceriutificuc cx aiia parce didfcum eft
de
caiifa
,
&
ordo cfFcdus poftead efFedum priorem , non aucem caufx ad
caufacis;incer quxcaufaca eft rioris
eSe£lum,vel effeftus ad caufam.]
plicia,quia eft feparatio
qui dicit intelleltuitt,& qti AHdit^quiefciti
fedji ejitvelnon eji^ndumfgnificat, neque enimfignum eft rei , ejfe , vel non ejfe: necfihocipfum ejifurum , dixerit: iffum
fed
I.
Argumtn^*
pcr fimpiicia non vnita in compofitioiie dcfi- prtfMTttntgatiKM, gnatur vcritas,vci falfitas. Iccm,vcrum aurum,&
&
aurichalcum,falfum efle dicimus.Icem ens vnii conuercuncuc; nam vnumquodque ficuc fc habcc ad circjfic ad cognofci, id cft, fic fe habec ad veritatem. Item, fenfut dicitur verus proprij obiedli. Item, 5 . de Anima, texc. j 6. dicicur qu6d intellc6i\i% imc\\\^en% tjtudejitiiefttti , eft verus inteile6tus,& nunqua decipitur:igitur non cantikm circa
corapofitionem,& diuifionc eft veritas,& falfitas. Adoppofitum cft Ariftoreles 6. Mctaphyficx text.S. dicens qu6d verum falfum non func in
&
rebus
,
ficut
bonum & malum
,
fed in intcllcdlu,
iion omni.fcd componcnte,vel diuidente.
Dicendum,qu6d verum , & fal^um ,
funt circa
1.
compofitionem , & diuifionem intelledtus tan- Stluti» qutitum, ficuc in cognofcence. Ad quod nocandum, fiitnis, quod vecum dicicuc vnumquodque, ex hocquod Vndi rti di(itur vtrM. eft adxquetum fux menfurx;raenfura autem cu* iuflibec rei eft incclledtus
;
ide6 quxlibec rcs
ali-
quo modo dicicur vcra per comparationem ad inteliedum. Sed fciendum quod dupUx efl intettel}m , qui5dam eft menfuratus ^ rebus, quidam eft menfura Dufliximrerum. Inteliedus nofter per comparationem ad tilUfltt$. dicitur vcrus , ex res naturaies,eft menfuratus , hoc quod eft conformis rei, qux eft fua mcnfura: fsmM t artificiaiia autem comparantur ad inteiledlum noftrum.ficut menfuraca ad fuam menfuraro. Igitur artifiqaiia dicuntur vcraex hoc , quod attin-
&
gunt pcr fuam formam, perfedionem formx arDotnus cnim dicitur vera cx hoc , quod tificis.
fecundum formam eius iq roatetia , afllmiiatur formx domus in mente ^rtificis & dicuntur res naturaies verx per comparationem ad intel:
ledlum diuinum. Nam quxlibet res iiaturalis fecundiim fuam formam imitatur qoodammod6 (peciem eius in mente diuini : vnde vcra dicitur (ccundura qu6d ad ratidnem illius fpeciei attingit. Et fecundura hunc roodum dicitur vnumquodqae ens- verum,vt aurichalcura,]icct dicatur faifum aurumieft tamen vcrum aurichaicum. Si' miiiter fenfus dicitur verus ex hoc, qu6d eftconforrois fux menfurx,quc eft fuum proprium fcnfibiie.
quia
Jffr igitur fecundum fe di^/t verh^ nomina /uHtfdrJtgniJicAftt aliquid.eonjiituit enim
compofitorum ,
Intellcdus nofterfimiiiterdicitur verus,
eft
conformis fux mcnfurx. Vnde Daret^ in coniozmi-
qu6d vnumquodquedicitut verum
fux raenfurx : raenfura autem cuiuflibet cfl fcrmataab intelleftu aliquo,ide6 quxlibec resdicitut vera ex coraparationead aliquem intelleduro ; fed prim6 ex comparatione eius ad fuam menfuram. Licct autem fenfus dicatur verus» inteUedlas fimiiiter , propter conformitatate
ratio
&
P
4
tcm
Operis fecundi Perihermenias
ii6
tem ad fuam menruram , tamen renfus fecundum fe non cognofcit conformitatem fui ad id , quod cognofcit ; ncc cognofcit fe conformem fuo coSimiliter e(l de inteileftu fimplici:
gnofcibili.
ledintelleduscomponens cognofcit illamconformitatem fui ad rem. Vndc intelledtum componere,vel diuidere,
non
cft nifi
gibilem,effealiam
;
vnam fpeciem intelli-
quiiaf.Nonefialhumlignum^gitMrt/inonalbiHignie.
fcd pcr hoc,
quod
iudicat ita
;
autem hoc non facic,nifi quia iuin re, & propcer hoc componit, vcl
jrem.Incelletflus
propter quod' nullus intcUeftus prstec
componentem,vel diuidentem,verum cognofcercpoceft.
Et ideodicit Ariftoteles6. Metaphyf.
quod verum, &falfum funtinmcntc.Etperhoc 4ico quod vcrum
,
& falfum
funt in iniclledfcu
.
Componente,vel diuidente, ficut in cognofcente: non funt in intelleftucomponcncc , vel diuidentc, ficut in co , quod cft verum, quia intelle(5lus fimplcx eft verus,quia conformis fuo inteUigibili fcnfus fimiljccr, quia conformis fuo fcnfibili fed neucrum intelligit verum ; & hoc intcl;
& :
ligit Ariftoteles.
4-
Ai
urgume-
Racioncs probanc , qu&d in aliquo alio , quam
in compofitione,& diuifionc eft verum, vt in co, tM. quod,eft verum. Vnde ad primam rationem diSimilituJ» rei in Anim» cendum,qu6d fimilicudines , qus funt apudaniptteft
dufrti'
eiter confide-
mam
,
poflunt dupliciter confidcrari
;
vcl fccun-
dum quod anima vnam
ftri.
comparat pacatio
,
& fic
fimilicudinem alceri fimilitudinum fcmper eft com-
vel compoficio
,
;
quod eft bona confequentia,nec illam negat Ari-
fic
,
fiue Cc,
anima
femper comparat fimilicudinem vnius ad aiteram. Si autem confidcrentuf fimilitiidincs prout xeferuncur ad res^fimilicudincs diftjnguuntur fiqutrcs:ficut fi dicsmM^o non efialhw,piofeto* fi-
* al.eonipa- militudinem prout refettur ad rem,diftinguendo
vnnm ab alio.
aliquo modo,infinif»m nomen.-quem/tdmo-
dffm
& nonfanatur,non njerbumyfed
tum verh^m ,
^iitm
omnis
t^ffirmtttio
infi,
es
negatio vel ex nomine (^ verbo^vel ex in-
nomine
finito
^ vevbo. lib.x.cap.i,
Qjf A ST lO IV. ytrum mmen infinmm aliquidponatyita quodad pradicationem eiw de aliquO) requiratur pradicatio entut
de eodem,
fe-
&
;
mus
cft
honu%\omne non animal efi non homo,lafis efi
non animaiyigitur lapit
non homo.Sc tamen
efi
negatiuain primafigura*. Item,ad ptincipale , dicit Boifcius
minoc
crit
al. ,
quoH feqaiinfinitum ptacfcntem tut ad con-
mum libri 1. qu6d nomcn
(peciem priuat,& alia infinica relinquic. Ad oppoficum.quod zqualitcr eft vctum dicerc dc eo quod cft,& dcieo quod non e(l,mhil ponit; fed
talis eft
terminus infinitus, quia aEqualiter
eft
bos non homo,8c Chimttra.
Item , in contradJdVoriis tenet confequentia ^
fed Confequens
non
dem.Sox.\K lib.i.fiim.c. i .Ruuius in c.i.huim q.^.n.i^.
Argumeat*
QVod
nunquam
;
oppoficumAntecedentis,quiafi fic,cumquidquid ponitur pcr aliud.fequitur ad ipfum; fed ad antecedens fcquitur Confequens ; ergo ad oppofitum
qaid cct
,
Aibiafcilicec
ioa:quaic.
Itcm
,
neg^tio alicuiuscft temQtio aiicuius^b
wgo
locoi in-
ponator illa, Ufis ntn efi mrtitntil, fer
C\a in
ptima
figura.
fequilur oppofitum Antecedentis ,quodeft im-
&
ncgaidem aflirmatum, tum,fequcretu[idem,contraAtiftoieicmz,Prior.
pofIibile,quia tunc ad
cap.io,
Diciturqu6d peccat, quia aUquid non poteft infinitari. Cox\tt^,ens poteft infinitari
,
& ens non
minoris communitatis quam ali^uid : dicit cnim Ariftoteles j.Phyficorum ,ci\xbdexnonente cft
fit
aliquid ens.
Item.ad principale:fi
{\c,
fequitur;»;»»^ hornoefi
Confequens eft falfum, igitur& Antecedens. Probario confcquenanimal;igitur lapii
efi alitjuid.
efi
animal, igitur omne non
animal efi non hemo:8c vlterius , lapis efi non animal; igitur lapis efi non homo; igitur lapis efi aliquid, cum pernomcn infinitumaliquid ponatur;ergo ipri-
mo ad vltimum,&c. Item,tecminus infinitus imponitur ncgatione formar ; fed priuara forma alicuius non manet aliquideius , quod habet effc pec illamformam. 'k
igitur,&c.
Dicitur ad quzftionem , qu6d duplex efi terminut infinitut , quidain fubftantialis , quidarn accidcntatalis. Tentiinus fubftantialis infinitus nihil ponit , quia negatiua particula adiunfta termino , per fe priuat qualitacem; fed in fubftancialibus fignificacis priuaca qualicatc , pri-
uatur
& illud
quod habet efTc pcr illam qualitaDico mttmterminttm fithiiamia-
lem,
omncm tcrminumfignificantem pcr modum
fubftantiae, vt albedo,homo.
Sed terminus
infinitus
perillam qualitatem ; quiaqualitas illa non eft principium eflendi fimplicitcr ; propterca fic di-
,
eudem,
3Argumenta Confequentisjfequitur oppofitum Ancecedentis. nd offtfitum. crgo ad Confequens,& oppofitum Confequentis
*al Sednon inarquale aliquid fubiacet ficut materialc; fed arquale aliindtjHale aliquid ppnit;igitur nan^^uttk *.
JirmatiuM.
videtur
cum &ad
igitHr efi non
accedentalis aliquid ponit, quia priuata qualitate
fic
ccdens addito
homo: quitur eapoccft tlecerrrinare dcm condu-
aliijttid
per Ariftotelem in fine fccundi Priorum, vbi dicit , quod ciy quod eft
pro parte »f-
fequcns fequituraotc-
fi
conttario:ergo ficut {ce^u\tur,efihomojgiturefiali' (juid.itz requitur,
Sed
in cap. pri-
tem;igitHr, &c.
D.Thom. hU in exfofitiene fi^x.Boetius & Ammouius ibi-
1.
,
,
tix,fcquitur, omnt^ homo
homo enim nomm quidem non dico,fed nomen infinitum , vnum enim fignificM
'2{on
quiano
Contra illud Aciftoteles negat hanc confcquenciam dicens , quod hoc vcrbum e/t , iufio non iufifi adiaccbit. Item, fi confcquentia eflet bona.tunc minore exiftente negaciua in prima figura, fcquitut bonus fyllogifmus quiaifte fyllogif^
fiuc aliqaid velle,& af-
iirmare , vel negare,quod fiue
Fo..
Ariftoteles lib.i. Pcrihcrm.cap.i, negat. Dicitutj
dicit
&
;
Item,fi nihil ponit,fequitur hoc,fcilicet ,fih»'
mo non efi iufitu;ergo homo efi non ittfiui.idim tamcA
ftotcles,nifi in ptxdicacis compoficis;
conformatur rei.Quidquid enim iudicat cflTe , componit vt in re efl j ideo nulius intelle<3tus , nifi componens cognofcic vcrum.Sed inccUedius fimplex cft verus, licct non cognofcat verum quia cognofcere verum, cft cognofcere conformitatcm intelledus ad
(diuidit
alicuius ab aliquo.
Non
clle in rc,ficut intellcdlus
dicat ica cflc
homini , ab eo
non cffcficut res conenim intelledus com-
dicare ita efle in re, vel ita
formatut intelledlui. ponit pcr hoc , quod
intelledlum iu-
aliquo; igitucnegatioadueniens
aliquid rcmouet; &.fihaecaliquid toliit ,aiiquid derclinquit; nam ablatio totius non eft ablatio
accidcntali
,
non opottet
illud priuari
,
quod
eft
ceado,S,ocrates efi tien albtu, ponimt aliquid.
Et
Pritn» tfinio.
Terminttt infinitm ftex.
du-
;
Qu^ftio V. Et per h.inc diftindbionem dicitur ad argumenrura fumptura ab Ariftotclc 1 .Priorum,quoniam ille intendit de termino infinito accidentali , quod aliquid nbi fubiacet. Similiterad diStam Aridotelis in hoc fecundo huius , qu6d Ariftoteles negat confequcntiam in terminjs accidentalibus, quia in
illis
terminus infinitus
ali-
quid ponit, fed in terminis fubftantialibus tenet: I^oH eft homo, ergo tft non homo. 4. Sed contra ficut in termino accidcntali cft frtmm »bi*' compofitio qusdam accidentalis cum fubiedto; :
tcrmino
iic in
cam
fubftantiali eft
compofitio Forma:
dentali poteft fiibiedii
manere materia
Cum
nata.
manerc fiib
qualitate infi-
ncgatione formas determi-
fiib
igitur mnteria
quod terminus
fit
aliquid
,
fiibftantialis infinitus
videtur aliquid
ponat.
7SieutuU ehitSlt.
Item,terminus accidentalis non fignificat fub, (cd tantum qualitatem ; igitur negatio adueniens tetmino accidentali folum negat eius per fe fignificatum, quia non funt ibi duo, quo-
iedum
& ponit remotionem formsE determiiiata: , & in hocconuenitcum termino infinito & omnem illam remotionem forma: fignificat in determi;
nato fubiedo
& in
;
hoc
tcrmino
difFcrt a
quianon determinat fubiedum
nito,
infi-
fibi,de
quo
tunc fic, fi terminus infinitus accidentalis aliquid poneret , quianegatio rcmouet illam qualitatem , defignat rcmotionem qualitatis a dcterminato fiibicdo , tunc terminus infinitus, dicitur
;
&
& priuatiuHs non differrent. Ad quaeftionem dicendum, quod quasrere , an ^erminus infinitus aliquid ponat , qusrere, an de racione eftentiali termini infiniti fit , quod cxigat aliquam naturam fubiici fibi,ad hoc quod
&
propoficio
fit
vcra, in quafubiicicur.
Nam
hoc
Tt iHpltciter
vcl quod cxigat de natura fiia rcm , vel naturam. Dico, quod ali^uid multiplicitcr fumitur,fcilicec pro rc nacura , quae exiftic , vel pro omni co
&
quod ponit Dico
9.
aliquid
,
ita
vocem fignificatiuam. qu6d nomcn infinitum non ponit quud in intcllcdlu fuo eflcntiali ali;
rac
,
&
ensincelligibilc
mo , quidquid minis
*
al.
eft
quod e(l fimf licitct , 8c Zood Don cd mplicitct.
,
,
*
vc Chirodra
;
eft
fed ens
nen homo
ucniens termino infinito
tam
,
ficucdicendo, noaho:
vndc
dicic
indifFerenccr cft in quolibcc,
cft fimpliciccr
ne
:
hoBoc-
poceft incelligi fub negacione
poceft dici «0» homo
quod
tius
fignificatam pcr
,
cancum in opinioncgacio enim ad;
priuat
formam
terminum,&
quo
infinitura aliquid ponit
,
vt
cns fignificabile,&c.
Ad primum dico, qu6d le
,
aliquid ci fubiacet
,
quod cft non zqua, tanquam ilnon quod inetefttaU fic
ci
vt inn/ftule
lud , de quo dicitur fed poficum ex vi fignificacionis pcr ;
Ad fecundum dico qu6d
10. Aix.princi'
nontuptale.
ncgacio aduenicns Adi.
,
termino , relinquit aliquid non priuatum , quod cns intelligibile
eft
non
naturaliter
& fignificabile
,
,
fcd nihil
quod prarfuit. qu6d verbum non tantiim Adi.
rclinquit
Ad
tcrcium dico , vnio , fiue nvadus vniendi extrema , fcd &c cft res quaedam Tnita , cui apponitur prardicatum: quia in vcrbo funt duo , fcilicet , compofitio, 8c eft
res
& ide6 non fcquitur
;
Hoc noneftiuilHm
,
go hoc eft non iuftum, quia in affirmacur res verbi
;
ficuc ex
;
iuflum
negacione
;
,
hoc non
er-
iu-
eft
rei verbi
non
fic
,
,
non
fcquicur,
igitur hoc eft non iuTlum
quod dubium
;
hoceftnon iuftum,
& vcrobique negacur
fequicur affirmacio eiufdcm eft
,
fcd in hac
fturn, negacur res verbi
Vndc
illa
vei
:
vcrum verbum fic cancijm copula, vel pro re fuacadic in parccm extremi quia iuftum dat intelligerc fubicAum, eo quod cft accidens concretiuQ fignificatum
poteft dici
,
eft
,
;
quia fic dicendo, hotno eft ittfttu, fignificatur,qu6d Aowocft aliquidjcui incftiuftitia, ide6 prxdica-
tum habec vircucem illorum cerminorum. Idco non fcquicur , Non eft alhum lignum {gitur eft non album llgnum; fic non fequicur, non eft iuftut; ficuc
;
igltur eft
& non
iufttu.
Ad primum
concra hoc dico
qu6d didum Ad
,
fccundo huius intelligendum
Ad
in pridicatis compofitis.
eft
eiitHit-
nim.
litteram Boctij di- AdBtdtium
co , quod iUa littera intelligitur fic ; ncgatio aduenicns cermino finico, remouec formam cermini, non rcmoucndo aliquam formam alccrius, vc non homo , quia negacio adueniens homini rcmouec fpeciem hominis , non remouendo fpcciem albi
,
vel equi
,
vel afini
fcd derelinquit fpccicj
;
non remocas. Sed pocius Boccius non inceiligic , qu6d nomen infinicum ponic de incelleitu fuo fpecies illorum quae non rcmoucncur pcr ,
negacionem adueniencem cermino.
prouc incclligicur fub priuacionc qualipcr hoc nomcn homo. , imporcacac
tacis finicat
Ideo folct dici
,
Pr/tter
verbum nutem nuUa affirmntio
negatio
efi. eft
enim,
vel{\x\i
,
,
vel
velti\t,
vel
fic , vel ciu^cunque ali/t huiufmodi verha ex ifsfunt,qU/tpoJitafunt,configni-
ficanttempMs, &cc. lib.i.cap.
ClV
iE S
T
1
O
1.
V.
ytrum ci\.Jtt tantum copula pradicati cum fubieSio , ni^eljitpradicatumj^z^el
fini-
relinquit ens
apprehenfibile , fub ratione qualitatis determinatae;&idc6 non homo conuenit cuilibet,cui conuenit qualitercunquc ens naturae , vcl ens incel,
prolata hac vocc ,l>M,ex
quod
indeterminatum ad quodcunqueinteIIigibiIc,vcl
Irgibile
quam
,
qu6d nomen
per
igitur
quod ens includatur fecundiim naturam includit camen aliquid indecerminacum ad ensnacu-
qaodlibec
,
;
Ariftotclis in
Termin» in- quod e(i,terminttm infinitMm alitjuid Jupponere , pofimtum *li- teft habere duplicem incelledum ; vel quod dc quid fuppontfuo intelledu eflcntiali fit aliquid ci fubiedum;
Voa.
patct
hec non
&
Ctnelufit
audientis
fiibftantialis.Nam diffcrentia eftinter termiiium
priuatiuumj&: infinitum ,ficut inter cActim non videntm ; quia ct.ctu determinat fibi fubicdum,
inttOi^itur.
non homo , fignificat ens quia fi non homo nihil fignificarer, prolato »0» homo , non magis quicfccrct animus fignificabilc
iufHcia.
pofFet alcerum priuari
igitur
jHonit.
&
Nam hoc nomen
tur.
& reliquum non; , mult6 minus potcft terminus infinitus
rum
StUtit JU4-
pofTunt infinitari ; quia nomcQ infinitum aliquid ponit , non priuatur per nomcn , quod poni-
materia: ficut igiturpriuat^ qualitatcacci-
nita,& ideoterminus accidentalis aliquidpouit; fic priuati' forma fiibftaniiali a materia , poterit
217
& benc ».qu6d ens & diepiid non
aliquid prxdicati ? fic dicendoy
homo
cft albus.
non aVodidem
fic
copuia probatqr, hoc vcrbum,
quando
I.
pracdicat tcr-
Argumettts
tium,& quado praedicat fccundum,quia non mu-
friiuifMlia .
eft,
praedicat
,
tatfuu fignificatiipropterappofitum;fedquando pracdicat
fccundum,tunc res eius cft prardicatum; igitur
Operis fecundi Perihermenias
2i8
quando aliquid
igitar fimHiter
fibi
apponitur,
yidecur rcs vcrbi fpecificata per aliud. Itetn, quando fic dicitur> bome efit intelligitur
huius vcrbi
ircs
dum
efi
vniri
,
cum
fiippofito, pcr
mo-
verbalem , qui eft compoficioi: igitur cum dicitur , htmo eft albut , intelligitur adhuc res vcrbi vniri per eundcm modum , quia ^ppofitum pcr fi: npn mutat per Tc modos fignifignificandi
ficandi. -»^*„.^.
Item.Boccius ibid.in edit.i.dicit;propofitio ca-
& pra:dicatii;fcquitur igitur quod ly
in fiibicdii,
noii eft pars pcr fe,cum dico homo
efi
alhtu;{ed
ptk aliquid vnius partis , quia eft aliquid praedicaci ,& noneftahquid fubiedli; quia compofitio racionabiUus fe cenet a parcc przdicaci.
Item , efte eft adtuaHcas omnis cntis ; igitur ciim Aicoyhomo efi animal t defigno hominera clTe »(5l:uanimal
,
& non tantuni enuntio animal,
fcd
mnimal Jkb ^Siu.
tcrcium adiacens
Ad
4rgumtnt» §4»ffiiptHm.
igitur
;
oppofitum
non eft
canciim copula.
ficfletpars przdicati
,
,
nulla
proppfitio opnucrteretur fimplicitcr in cifdem lerminis ; qqia fic diccndo, homo efi alh$u , per tc, rcs verbi eft pars prxdicati
dcbet conuerci in tftrminis , oporrec rem verbi in conuerfa , cire parccm fubiedi , quod falfum eft ; tunc omnis Syllogifmus in prima figura eflec cx quacuor cerminis,quia medium in maiorc fumi;
igitur
fi
&
ita quod ejfe non cft pars cius , fed minorcquando prsdicatur ejfe cftet pars cius.
tur abfolutc
in
Item
,
;
hic eflct nugacio, hoc eftanimal
;
quiafi
&
&
ens prjcdicacur , animal, in animali incelligicur ens ; cunc ex eadem parte oracionji iden) bis dicicur vc
in porta vocetur
ente in
crate. Similiter, hic
nunc
;
nunc, quod cft tuncfub rationc prcfcntialinon pro hoc fingulari nunc vndc fic copular verbum de prasfenci pro quoliberpraefenti, quoufquc habcat rationem przfcntis,& non pro inftanti fignificato. Quod fic oftcnditur , quia iftp
tacis,
fi
&
:
copularet pro illo nunc tancura , quod inftat, nocarccur A tunCjdicendo,Ao»»
fignificarecur,
&
fenfus eft , homo
homo
eft
;
A
ciim hoc
non
;
qualis
&
non
Item
,
fed ficut dctcrminacio
qualitacis in propoficionc, demonftrat
;
quoniam
aflSrmac}-
conftituit propofitioncm
tanquam
fic
propofitio
,
igitur eft tantiim copula.
communiccr
quod eft qqandp quod in alio eft ; ira quod non prxdicat rcra fuam fccundiim fe , fcd aliud & Boecius dicic,qu6d non praedicatur, fed quod adiacet pr2dicato,&c. ,
pisdicat tercium
,
dicicur
pracdicac
:
Verhum
cft (luoi confignificat
fanitas
quidem
mmen eft
,
temfw
,
vt
fanacur 'vero
verhum : confignificat enim nunc ejfe , <^ femper eorum, qu^ de altero dicuntur,no-
ytrum ^erbum de quodinfiati
i
tranfeat ,
fi
o
illa
dicitur, cft in
A,
propofitio
fit
:
nmc
'xjel irtdifferenter
fuam formam ; quia fic diccndo , homo albm, albus non coardat homincm,nifi vcftat pro homine albo , non ardatur vt ftat pro aliquo magis contracfto, quam ficalbus, vircucealbifaltem nccadalianifi ad albura vbi aucem primo incelligicur fignificacum abfoluce , prour eft quid in fe; & deinde addirur ei moduscum cempore de prajfcnci , per modum dicendi dc alccro;
&
:
;
& modus fignificandi
cum
fub quo fignificacum priincclligicur nunc auccm racio eius , quod
tcmpore de
pracfcnti
,
:
tempus przfens , non magis rcfpicit tiunc, quam tunc ; fed de prsfcnti dicitur fccundum quod habec racionem praefencis igicurfignificatum vcrbi incellcdum fub illa matcrialicace , vt modus cft , non magis incclligicur fub illa pratcft
:
reririalirace exiftcnte
,
quam non exiftente.
Itcm , nifi verbum de praefcnti copularec hoc prxfens dercrminacum , hemo currit , poflct eflc vera pro homine currente cras ; quia vircus fermonis non magis ardacur ad hoc pr«fens,quam
ad aliud. Icem ad principale,fi res quaslibct dc prafenti eflct , ciTct ncccflaria firapliciter , quia quod eft, yel
non cft in hoc inftanti, nccefle cft clTcvel non
cfle in
hoc
inftanti. falfa,
oww eptod efi,
& ita aliquid eflet & non elfct ,
hoc inftanti. Dicitur qu6d hjcc cft vcra,orane quod eft,eft in hoc inftanti,& copulatur prsfcns inftans quod inftat.fcd pcr accidens,fcilicer,quia non cft aliquid prsfcns, &c. Contra hoc fophifticc oftcndo , quod multa funt firaul pratfcntia, & tunc non oportet hoc copulare , quia nullum aliud
Ua.^. &i.f. qu^ft.go. art.^.&in ^.dift 8. f.i.»rt.t. S.Bonauentura iit 4. 1. f.srt.i.q.i.^ i. Suafc«r,
tez 3.^. tow.}, dijp.go. Coaimht. hte c.i.q.vniea^rt.U caf./^.q.x.fiS.»rt.x.Tio&..in ^d.t.q.i.
&
"C T quod non nunc quod inftat,probatur hatc X-# cft vcra, curro, quancio curro, Ucetfideam ; fi ta^en currere copulatct pro nunc, quod inftat,falfa :
t.
vlcra
in
VI.
prafinti coptdet
&
telligicur derevminabile coardtac decerminabilc Ohieah,
Ad oppofitura fic: hsc eflet
quodlihet prafens ? P.Thoni.
A
quia horao non
oportet dicerc qu6d raulcocies imponerecur hoc vcrbtim eft, vc fignificarct fub nouo terapore. Concra hoc nulla decerminacio fub qua in-
eftin hocinfianti,
JES r
in
vera nunc , vc prius , oporcct neceflario qu6d ad inftans fignificacum copuletur nunc vt prius;vei
//•^,&c.lib.i.cap.3.
Q^
,
igitut
:
mum
pars eius
frc parte ne-
fit
qujcdam propoficionis
lia
I.
eft,
haec cft falfa
fub quo inccllieicur ,
Cnim
Argument^
hemo eft homo,copu\3it pro ifto , homo eft , copulabit pro
& cras cum dico
Item; Boecius dicic fuper i.huius, cap.i.quod fft ponic cercium adiacens , non canquam pars
qusdam
.„4
eris.
quod quodlibet ens in porta cum fueA, tunc A femper ftabit pro porta, fed nunc pro loanne , nunc pro So-
tranfire,&
ejr,
Icem,dicicAriftorcleslib.i,c.i.qu6d*/?pr?dicac
;t'
&
rit
tcgorica diuiditur in duas partcs tantum,fi:ih"cet,
ffit
propofitio ; crgo , &c. Item , fi copularet pro nunc quod inftat, hic eflct rcpugnancia intclleduura, Socrates fimper eft: dicitur qu6d copulat pro temporc , quod inftat cum inftitcrit vt nunc alias pro alio cum inpro illo, quod eft nunc, ftiterit. Excmplum ponitur cum aliqua porta fuerit angufta , ita qu6d non poflit nifi vnus eflct
eft,
o^xzprafins
eft
;
non
&
eft
non
,cuitu farsprtxeriit friufcft
prsiens indiuifibile,
tempus
multa crgo funt multa practerita. Item, fi non de virtute fermonis contraherentur pro hoc inftanci,fed per accidens, non opottet hanc propoficionem elle verzm, omne^deft quia tunc
eflct
:
partialia pracfentia fimul, ficut
eft in hoc nunc,
velin hoc iriftanti.
Ad
5
•
^^Z7!!L.
V
Qusftio Ad primam
4-
hi
fic
ponunt
ejfe cft
adhialitas
fit
tn»m qu*'
fubiedo fub rahoc mcdiante vcrlionc adtus ipfius fubicAi ; bo cftendi ; ficut enim fic diccndo , Socratet efiy figni6catur a
entis fiinum.
,
vnde cura
;
adum &potentiam; ficut enim in compofito namrali eft vnum habens rationem potcntiz , vt materia ; aliud habens rationem adus, vt fotma; fic cft in compofito artis , quod eft propofitio» Jiihie£ium enim cft vt materia , pradicatum ficut forma. Vnde proptcr hoc, quod de eo, quod eft fubicdhim ,fir prxdicatum , idc6 requiritur quid aliud ^ re fubicda, quod notat illud, quod prius fuit fubicdlum , accipi fub ratione aftus , & for-
quarftionem dic
par$ cxtrcmi
Htfigfi« tpu-
tur pnedicatum
dicitur
hoc efi alhum
,
primum
:
Hgnifica-
,
incftc
&
dicitur
,
ejji
Socrates efi 4iU>m
fignificatur fiibic(%um
,
, propter quod ponitur pars eius quod prsdicatur ; quia td-
efte fiib
przdicato
,
ficut fiib adliu
Imm non deugnat pct
fe
adum
fubiedi
,
mx & hoc eft verbum ,
& pcr
fic dici
&
,
quod fit pars
vel
rei
quae pra:di-
,
quod
fubiicitur
vel
;
qu6d
fit
ratio
fub qua pracdicatur rcs ip{z:ejje primomodo non prxdicatur , nec cft pars praedicari , quia cum rc non facit compofitioncm quia efi alhum non
tero
&
;
facit
prsdicabilis.
quod cft eJJe,non apponitur
ficut porentia intelligitur
enim
ei ficut rcs rei;fed
apponi adlui
accipitur vt poientia
portatur per
appofitum :
animal
cuius adkualitas im-
,
homo efi ens fnimalytffti nugatio ; quiain eirentiali inrellcdu cius , quod eft animal , intelligitur fub eo modo, quo fignificatur pcr ent. Vnde fic dicendo , homo efiens animal
fcd
ejfe;
,
fi
hoc totum
diceretur
,
«»/ animal accipitur vt
rcs praedicata,cuius aftualitas eft
iIlud,quodim-
Boctij concedo
quod
,
modo
pars prafdicati aliquo
quando
efi
fubieftum
nec pracdicatum
,
ipfam
:
non
fit
in propofitionc,
pracdicatur tertium adiacens
pars partis aliquo
,
quia nec
poteft efte
tamcn
modo in propofitionc. Et
ciim
detcrminationem qualitatis in dicit de ipfo ratione compofitionis , quam importat quodlibet cnim verbimi duo importat, fcilicet rem verbi, quod eft dc eflcntiali intelle
efle
propolitionc.
Dico qu6d hoc
;
tum
qusconcipituramcntc,&
fignificatrcm,
imporrat compofitionem,quar eftipfius,inqaan-
tnm verbum. Vnde rationc rei , quamimportat hoc verbum^y?, cum illa fit adualitas , eft ratio fub qua quodlibet praedicatur de aliquo.
Ad
aliud dicitur,
quod quando hoc vcrbum
f^ praedicatur tcrtium
,
5i:altcri
adiacens;primA
de tcrrio ; vt fic dicendo Ho?nerttt efi poeta,pi:xdic2t\.n eflepoet« de Homero, non efle Homeri de Horacro. Ide6 pracdicar efle illius
,
cui adiacet
,
:
dicit Boctius in i. editione
foctay
duo funt
&
quod hic Homerfttefi
pracdicata, fcilicct /'o<>4 principa-
ejfe quod quod fubiedlum non habet fecundum fc , fccj fccundum quod aliud vtf^ quodconucnitHomerofccundtlm quod poeta fed quando prxdicatur pcr fc, tunc prxdicat cfle fimplicitcr , vr adtualc & hoc eft lecundum quod in fe eft. Eft igitut efii tertittm tatio,fecundum quara pracdicatur aliquid,&: non
litcr ,
in alio
fccundari6. Prxdicat igitur
ejfe
eft
quia prscdicat
,
efle
:
;
;
eft pars
eius,inquantum accidit
prtdictAiU.
&
cft ratio
9Contra : compofitio , de qua eft qusftio , eft compofitio vniens extrcma, (ccundum quod pcr Obitdit cnt'
compofitionem fignificatur verum , vel falfum: hacc aurem compofitio non cft modus fignifican-
tra.ttfdtm.
di vcrbalis,quaeeft principiumconftituendi fiip-
pofitum
cum appouto
qiii? haec
,
compofitio
cft
eadem in propofitionc amrmatiuji, &negatiua; ficut Nominatiuus cafus eft idem fcd manifcftumeft, quod compofitio qua fignificatur aliquid efle , vel non cfle , non cft eadcra in affirmatiua , & negatiua. Refponfio igitur non eft :
ad propofitum ; quia tantum rcfpondct de cora-
portatur per ejfe.
Ad didum
fiitntm.
conftituit pracdicatum. '
Ad alind dicendum , quod animd
J^gfitMd JH4-
&
compofitionem cum eo, cuius cft aftualitas. Sed ejje fecundo modo eft pars praedicati , quia eft ratio rei , inquantum eft
non
8. Alitrum fi-
ratio dicibilis dc aU , dependentis ad alterum. Res autem verbi non inclinaturex fe;fed in verbo funt duo , res verbi , compofitio , tatione cuius inclinatur : res verbi in alrero conftituir rationem pracdjcati , proptcr quod corapofitio formalitcr
ratio dicibilis de altero
faciunt compofitionem, ficut homoSc alhHm;quii
ei,
res,
rcm verbi fimul cum compofitionc integrant vnumcxttemum compofitionis,quodeft pracdicatum ; & non cft intelligcndum , quod compofitio fit ficut quoddam medium , & non altcrum cxtremorum ; quia ratio pracdicati eft
catur, ficut hic, ttnimtd rationale cttrrit ; rationale
a(SluaIitas rci
,
res vt
fequitur
&
,
;
rali intcntionc ; & duobus primis modis non cH pars przdicati,fed tcrtio modo. Alitcr dicitur , qu6d rcs verbi , & illud quod
ad primam quod
,
ttmndtm contingit confiderari in praedicato duo , fcilicet, rationcm , fub qua pracrem quae prxdicatur, sriumnu». dicatur , ejfe potcft intclligi efle partem prxdin^tnfio »d
cft pars cius
Sunt igitur ttia
informatur
rationcs poifet
cati duplicitcr
efi.
cui accidit prxdicari,intentio praedicandi
modum adus. Ad
219
I.
f\bi hacc
intcntio
Sed rationes rerum diftinguuntur per
pofitionc,quae
eft
modus
fignificandi vcrbalis.
&
rem Item quod dicitur , compofitionem , verbi , prsdicatum integrare vnum praedica-
&
tum , non eft vcrum ; quia modus non eft extrcmura in propofitione, nec pars extrcmi. Idco ad quacftionem , fciendum eft , qu6d hoc vcrbum efi^ quando praidicat tcrtium propric, ncc cft fiibiedbum , ncc cft pars, ncc pracdicatum, necciuspars fed tantijm denotat pracdicatum efleidem fubic6ko a^bualitcr, vel fecudum a6lum.
10. Rtftluti»
DtStrit.
:
Ad quod
,
fciendum
quod omnc intclleftiuum Omnt
,
imttl-
UStHum tjl quia quodlibet fer mtdum eft intelligibilc ex hoc, quod a(^umiiabct ; adus aSm. autem vniufcuiulque cft idcm, fecundum quod przdicatur propria ratio eius ; fed hoc modo dicitur cns in potcntii eflc in aftu nam alia eft intelligitur per
modum
aftus
;
:
ratio propria potentiac
guitur
ik
non potentia
Aliud
a(5tu.
eft
fecundiira
,
quam
diftin-
etiam priuatio eft in intclligcndum , quod ejfe fignifi-
cat a(51;ualitatem cntis
;
;
fic
hoc effe a(ftu, diciraus quod hocefi-ySc proprer hoc , qu6d a(fbus non facir compofitionem ficare
cum eo cuius cft a£bus ideo ej/e non facit aliquam compofitionem cum eo quod apponitur ,
;
,
enim id , quod fibi apponitur erte idc6 fic diccndo, idera alteri fecundum a^um Homertu tfi poeta , fignificatur qu6d potta feamdum fuum a£ium cit idcm cum Homero ; quia nbi
,
defignat
:
ratio eflcndi rcnira
fitionem.
Vndc non
,
& res non faciunt compo-
intclligitur
compofitum ex duobus , Ycrbo
EjftfipiifitJtt
aihUtitMttm ideo ciam volumus figni-
fcilicct
prxdicatum ex appofito
efle ,
&
cflcndi.
Vndc
tntitf
22o
Operis fecundi Perihermenias
Vndc intelligendum , quod dupUx efi compofiII. Dupltx com- th , vna quae eft modus fignificandi in verbo , fcfofititinvtr-
cundum quam
kt.
bo
pcrfonali;
Alia
tio.
aclus inclinatur ad fubilantiam:
compofitio communiter
illa
Si.
verbum
omni
in
eft
ver-
woamt perfina-
compofitio , quae dcfignatur per hoc
eft efi
vnde a quibufdam
,
& non eft modus fignificandi
eft rcs vetbalis fignificata ,
fed
,
quac compofitio dif-
prima ; quia prima non facit compofitiOnem affirmatiuam , vcl negatiuam ; fcd eft in omni vetbo perfonali. Secunda vero per hoc fert k
quod
defignat aliquid efie
,
vel
non
elTc
de
ali-
quo, facit propofitionem affirmatiham , vel ncgatiuam nam ab hac compofitione dicitur pro;
pofitio affirmatiua
vel ncgatiua
,
& eft alia
;
in
affirmatiua,& alia in negatiua,prima autena non;
hoc
!&
quod II,
Ad
»rgut»»-
t» frintifM'
de omni vcrbo
intelligitur
fccundum
,
pars propofitionis,vcI enuntiationis.
eft
Ad primum argumentum
dico
quod fi huic
,
verbo , efi, apponatur aliquid per modum , quo 3{jponitur aliquid ci quodeft^o»»o, cum dico, Socnttes efi homo a^tu,tenetez confe'qucntia,qu6d
verbum
Jioc
eft ita
pars prasdicati
quia quando per
;
adus
tur
efi cfTct
fe prasdicatur,
eflcndi abfolutc
dicatur tertium
,
quod non
,
:
przdica-
quando autem
prae-
alterum prsdicatur principali-
&
feipfum fecundarii , inquantum defignat , alterum , fcilicet praidicatum fecundum aStam cius de tertio, id eft, de fubiedo.
ter
Ad
quod quando efi pridicatur qus eft modus fignificandi verbalis , cft modus vnicndi prxdicatum cura fubiefto; fed non eft principium fignificandi vcrum, & falfum. Dc ifta compofitioncnihil ad jLogicam , fed ad Grammaticam pertinet. Sed compofitio , quam importat verbum ex fua fi.
Adt. per
aiiud dico
fe,
,
compofitio
,
, eft compofitio , quse figuivcrum, vcl falfum , ita quod ipfa res verbaJis apud Grammaticos eft ipfa compofitio apud Logicos in hoc verbo efi, quando praedicat tertium adiaccns.Vnde Grammatici dicunt,qu6d pxigit Nominatiuum cafum poft fe ex vi cdpula: , vel ex vi fignificationis ; fed ifta compofitio
gnificatione verbali j^cat
&
non
modus fignificandi verbalis , ficut ratio Vndc ratio non oftendit , nifi qu6d compofitio , quje eft modus fignificandi k rc deeft
fupponir.
fignata in efie
;
& hoc cft verum.
r^tionis procedit de
14. Aii.. qutflitnem.
modo fignificandi.
quod fciendum prim6
qu6d verbum
,
VerhSdeprtdo fi^nificat.
tem vcrbum de cft
praEfenti
:
fed fub
modo
praifens
fignificat au-
rem fuam non prout ,
aliquid habens cfre in praifenti
,
vel futuro,
eircndi prxfentialitcr
rem fuam
denotar ; quia prsteriti nulla pars inftat, ncc futuri , fed prifens inftat , verbum de prasfenti
&
rem fuam per
fignificat
modum inftantis
;
& eft
guodammod6 flmile de nomine primario fuorum appofitorum, vel fuppofitorum, & de verbo prxfenti quia homo fignificat formam hominis, yr hominem in adu , non hominem in potentia nec hominem , qui fuit fub illis nominibus feJ hominem fecundum a6tum, & formam,& quod;
:
bus conueniat prsfens in a6ku;proptcr quod difdc vcrbo fimile cft dc nomine ad fuppofita ,
&
praefentis temporis. cft fecund6 quod verbum de pixpro codem temporc copulat extrcmum ex- §lutmodo
Scicndum
fenti
&
&
&
:
:
igitur pro quolibct
tcmporc prjefcntijCiim fuerit
zQcxx praefens.
16. tempus ab- Ad argum.x. qutfiiomt. abfolute ; fed prs-
Ad primum argumcntum dico quod in con,
ditionalibus
non
praedicatur praefens
nec aliquid praefentis , fub habitudine ad altcrum,ita qu6d fignificatur, quod cum habeat hoc illud habebit. vnde ibi coefle prsfcntiale , pulatur praefens confufum , quia fic fe habet ad altcrum fed hic loquitur de verbo copulato ali-
folute,
dicatur praefens vnius
&
:
quid abfolute.
Ad fecundum dico,qu6d licet hoc vcrbum,f/?, Ad%. qu6d
inftat fub ratione qua inlepugnantia intcllcdluum, cum dicitur ,fimperefi , quia ibi copulatur extremum extremo fub temporc praefcnti , pcout diftinguitur arationeprsteriti, &ratione futurij
copulet tempus , ftat
,
non tamen
nam quod non
eft
,
&
futurum
quia ly fhnper
eft
dctermi-
praetcritum eft
eft fimpliciter
,
,
non
eft
natiuum huius verbi efi, cum & non repugnet
non
eft
repugnantia intelleduum
*
:
ei,
& futuro
vt intelligatur diftindlum a prarterito,
fic
dicen-
Aoyfimper Socrates efi,qma. copulatur pro temporc quoliber,vt diftinguitur a pra?tcrito,& futuro.
Ad aliud
dico
,
qu6d
al.& repaei vt
gnac
intelligacac ti6 dillingai
praefcns ex fua fignifica- 3 przcecito,
quin non
& fucuro, 8c , quod inftat , quia alioeft prsfens nam prafens,quodfuit, idco non repugnantia non eft prxfens ; ide6 habet vt ex incelleduii.
eflet
& quod erit forma fua
,
:
rem
fignificet
fub pratfenti, quod
verbi
,
vt intelligatur Adi.
Sed licet cx eo , qu6d haberc multa fuppofitafi-
inftar.
nomcn poflet intelligi mul,ficut hoc nomen homo,ta.men rationc formae' rci, quam fignificat & fub propria ratione , non ,
poteft fimul multa fuppofita habere fub ratione prsefcntis
;
ide6 res verbi intelleda fub ratione
prjefcntialitatisnon intelligitur fub indiffercntisl
ad multa praefcntia fimul. Vnde, hichome non cur-
homo cras curret. Ad aliud dico, quod fi copularet ptjefens pro
rit,non verificatur,quia hic
,
hoc
praefenti
Antichrifiui
quia non
efi;Cic \\oc,Antichrifii44 efi
fic
copulat
,
in
A *; fed
fed pro quolibet nunc
cum
adum habens hominis,in-
inftiterit:&propofitioproIata hodic,non cftalia
propofitio,quam ipfa prolata ctas, Amichrifiusefi;
rem fuam, prout aftura prxfentis habet;& quodJibet tcmpus cum intclligitur , vt adbum habens pr;cfcntis,cofignificaturper verbum de praefcnti. PifFcrentia tamen eft in hoc, quod quia termi-
ide6 non
Ad^.
dcmoftrato A.hoc efTct impoflibile,
homo. Sic verbum de praefenti denotat
libet vtintclligitur,vt f clligitur
&
tione fignificat praefcns
Ad fecundum quasfitum dicendum,qu6d verpum copulat fubtempore praefcnti-difcreto. Ad per feacceptum fignificat praefens
fertti, quorrto-
Ratio vltima:
nus communis fignificat finc tcmpore,nihiI prohibet ipfum intelligi fimui conucnirc pluribus, quorum quodlibet intelligitur , vt habct adum hominis. Sed de temporibus prjefentibus , qusc fucceffioncm, multa funt fecundum ordinem, non poteft intelligi, qu6d multa funt fimul,qui-
eft ia
^iX.eriterai
inA.
propofitio impofIIbiIis,Iicet liunc
non poflet verificari:fed folum fequitur quod fic impofHbilis nunc, & non qu6d fit impofllbilis. Ad aliud dico , quod totum tempus , quod Ad intelli
V.
.
Qu£EftioVII.&VIIL^ intclligitur, vt diftiniJbum i prxtcrito, id cft,ra-
tione practcritJ dicitur
ri,
& i futuro,
i
id cft, rationc futu-
tcmpus prxfcns vndcquaiuitas tcm:
poris prxfentis accipiturfccundum comparatio-
ad a£tionem ; iicut dicimus quod in fcptifacit altquisdomum,intclligendo quod in
ncm mana
& non comparando paitem ccmporis ad partcm a6lionis,diftinguimus idcm tcmpus pcr prxfcns , & futurum quia rcfpedu totius intclligitur forma prxfcns & non dicit prxtcritum , quod prxfcns tcmpus cft,cuius pars prxtcriit priufquam futura eftj totum tamcn accipitur vt vnum tcmpus pcr comparationcm ad temporc
illo toto
quod immediate
totam adionem ,
agit
agit
&
i
:
:
opus:& partcs
,
ide6 licct vnius ptxfentis
(iiit
plurcs
nulla tamcn habct f ationem prxfeniis,vt
poflint dici multa prxfentia C\mu\
fcd illud di-
;
comparationcm ad vnum opus, prctetitum ad aliud.Eftcnim tempus accommodatum verbo, vt menfurat adlum eius. citur prxfcns pcr
•^:
Namfi omnu affrmatio (jr negatio vernyvel fnlftteftt
^
omne
necejfe eft ejfe ,vel
non
futurum ejfe ativero no» futurum dtcat hoc
effe: <^unrefi hicdicnt
quid
,
ille
iffum^ manifeftum eft^quoniam necejfe
verum
eft
dicere alterum ifforum ,ftomnis
affirmatio,vel negatio vera,velfalfa
ea
^n ^ro^ofitio
de futuro
res in
l
i
.jutJlionMr^ q.
A
ficut
,
.
Lichct.io \.d. i^.
rcm
modo quo
fore eo
eucnit
,
,
»d Argumtnt»
t»p. i.
Valqucr
j.Conimbt.i» e»p.%.huim,q.
tom.i.i.p»rtit dilp.67.eMp.
viues.srt.i.^ 4.Ruuius i» c»f.6.qutfi, vnica.DoAot
11%
i.d.i$. qui(l. vnic».
1.
,
&
oppofitum
cefftrio erit. igitur
forecras.
Adoppofitum
/^ Vod
falfa vidctur
V^quam cft in
,
quiaaliter fignificatcfTe
rcj igicur.
&
^od rtt efl,
;
vel non ef{
,
in liccra dicitur
res.
Antecedens patct
,
oratio dicitur vera
qu6d
Es
,
,
velfalfa,
orationes funt vertfieut
quia piopofitio de futuro
nunc quod res habebit clfc dcccrminatum quod cftc cft indeterminacum. Item Boctius fupcr fccunda racione Ariftotelis in hoc capitulo, quod dicit quod nauale heHum eritcrat,
/ignificat ,
.c.^^j f?iil<-
^
,
quafi fi
fit
neceire eucnire,futurum pronuntiat; fcd
euenerit iam,
non nunc vcrum
eft
quod
dicir,
quia qnod contingenter cucnit , dicit ex neceffitatc eucnire vnde non in euentu rei eft falfitas, ;
fed in prxdicationis
modo. Item, omnis propofi-
tio fignificac fc efTc veram. Sic igitur dicendo, tu
A. fignificatur re cftc curfurum in A, noneft verum hoc autcm eft dcterminatum falfum , quia fignificatur vcrum elTc pro tcmporc, quod nunc eft:igitut & hoc, tu currUin ^,cft dc-
curru in
:
terminacc vera.vcl falfa, quod falfum eft. t. Ad oppofitum eft Ariftoteles,diccns, qu6d in Argumenta his qux funt ad vtrumlibet, non magis cft oratio Mdtfpofitum.
Yera,quim falfa;fuppofito quod Scoti oper. Tom, /.
ftat;
hoc poteft uon
eft Ariftotclcs.
Nam fi ea,(fua funt in voce,fe(fuanturea,qtta funt in anima , ofinio contrarij
autem contraria eftf vt quoniam omnit homo
illic
(
iuftus eft,ei qua eft,omnis honio iniuftus eft)
nibus,necef[e eftftmiliter fefe habere:quod
fineque illic contrarij opinio contraria eft, nec affirmatio affirmationi erit contraria^fed ea c[U£ dilia efi negatio.X \h.t.ct\.
Qjf iESTIO tAnpojJthilefit
A cuenirct poft-
VIII.
a/tramque * parfem
tradiSliontd ejje
rueram
""* con- **^
.<*
Ro(]rigurz lib.tJ3i»ltcl,e»p.^.Do&otiM \.d.4.q,ijtum.^
Vldctur quod fic; ficat fe eirc
Confequcntia patet} fr»p»rtt»f' quia in eo qu6d res eft prxfens , hx oratiunes fmatiuM. iunt verx ; in Prxdicamcntis dicicur ^^^0 Argumtni»
cnuntiac
quod pof-
non eflc; ergo , &c, Scd nunc fchabct rcs fic ad dtc cras,qudd poftct non efte;ergo,&c. Dicituc , quod propofitio de futuro fignificat 2 nunc quod dcterminatc ita eft in re ficut tunc Dubiumftcritj idco non fimul ftant, qu6d ifta nunc fit dc- tundum., qu6d poflet res non forc cras. tcrminate vcra, Contf a, hoc non fequitur, homo erit; ergo horno ne-
in i.d. }8. S\iatez opufc .dt ttkfo-
luta fcienti futurerum eintimgtntium
nam
fet
principtUi». lAi\ot.ibid.q.^.*rt.x.Sot\i% incap.^.EpiJioU
sd Romanii. Capieolus
;
rera focc pro determinato temporc.fic
etiam in iis , qut funt in voce affirmatio-
determinate
^.
A
nunc enuntiat propofitio fercm
.p»rtt diftn/hril cap.xt.Cotdahcttfis lib. ( ^
detctminate vera
habere in A,hxc nunceft detcrminacc vcra.Irem, fimiliccr propofitio fimplcx de futuro cnuntiac
J3,T\\om.qu*fi. 1 1. iUVtntMtt,*rt. 10. Md-ji. D. Bon.
fit
videtur : nulla propofitio mdica-
:
eft\
ijerti , '-uelfalfa. ?
•
fic
quo prxdicatumpotcft ineftelubiedo,vt patct de prxdiGth propofitionibus, qux non iudicantut fecundum dilpofitioncm rci ,quam habent nunc , fed fecundum illam,quam habuciuni ; igitur fimilitercrit in illisde futuro fic autem dicendo , Tu eru albut in A,non fignificatur aliquid de re nunc eftcjvcl non eftc; fcd fignificaturqu6din A erit verum dicete , tu es albtu. Si ergo fic fc habebit
VII. (it
Qu6d
tur vcra, vel falfa,nifi pro tempore,pro
vtra^^ue enim non eruntfimulin talibui.
Qj^ i£STIO
quxritur« an nunc
,
erit f
221
crat, fignificat fe cflc
°
quia ad
omnem
diif^um elTe
crgo ifta , Tu eritaibut veram. Anteccdcns patet, r^
illa,
^
_
.
'
.
:
l.
Argument» f/*f'"^" "/-
prmMlu»,
contradi^oria afiftam ,Te vtrumquc crgo contra-
fimiliter
Tu non es albittfinfctt
non effe album eFi verum ,
:
compoiitioncm lequitur luum
vcrum
firmatiuc, vt
quxlibet propofitio figni-
veram
;
di^lorium illis dc futuro fignificat fe cire vcrum detcrminatc; cum igitui neutra fit,fequitur vtrS-
que cflcfalfam. Hocconceditur
,
quod vtraque
parscontradidl-ionis fimulfit falfain futuris, ra-
tionemodicflendi,qui in neutra contradi^oria-
rum
ncgatur. Contra hoc funt rationes Ariftotc-
vtraque pars contradidlionis fit fimul falfa, nondeqnolibeterit af{irmatio,velnegatin,quod
lis;
eft
fi
impoflibilcKiuia negacio oppofici
eft
reniotio
ciufdcm,& eodem modo ab eodem:ficut concradidlorium huius , Omnio homo currit eft hxcNcn omnuhomo currit\ quianegatio non tantiimnegattafl5rmation6, fedfimilitccaffirmatum; quo ,
modo bxc, Tuerid albut in A,zf^x\wzx\ codem modo hxc tu non erie albiu in A ncgat &
igitut
,
,
;
non erit vtraquefalfa in talibus in litrera.Item,fi hxc fit falfa dcterminate; Tu eru aibiet in A, nunc eft rerum diccre, qu6d cura A fuerit,non eris albus.Similitcrfi non fit dctcrminacc falfa hxc,7« ntntrit albm in , verum cft dicece , qu6d ttt cris
A
Q_^
albus;
t«^-
""*
tmo-
.
Operis fecundi Perihermenias
22Z albus
i
8i patet
qu^
non
es albus
igitur in
:
A
erunt duo contradidoria vera.
Adoppofitum
fft
cnuntiatur
Ariftotelesin hoccapitede
futuris contingentibus.
*•
Ad primumquariitum dico,qu6d
Rtfolutiopti'
^
»*«
'*"
propofitio
nec fimul eft ^^'"^ ' "^*" ^^'^^» "^'' detcrminate vcra, ncc determinate falfa. Ad quod , fciendum , quod vcrum fignificat cffe quod eft , & falfum fignificat cfle, fingularis de futuro contingenti
quod non quod ficut
eft
,
,
eodem modo. Ex quo
res Ce habet ad effc
Qupd autem eft adualiter
,
,
fic
fequitur,
ad veritatem.
& in praifenti
,
in fc-
quod fit vcrum , fic habet e(Cc per fc; quod autem cftfuturum, non eft in fe ipfo , fed *" causa, quod contmgit tripliciter. Vnomodo cftaliquid incausijquod neceflario eucniet ex ipfo habet
_ « f/T»
n
in caufa
triflitittr.
illa. Alio modo , vt habet inclinaiionem ad caufam,vt producatur ^ causa , poteft tamen impediri. Tcrtio modo , quod non magis (e habet ad
cftc,
quim ad non
efle. Iftis tribus
modis
fe
ha-
bent res in futuro ad efle. Secundo intelligendum quod orationes funt verae , ficut rcs fc habcnt ad elfc ; nam oratio enuntians eflc de re.fccundum qu6d res fe habet ad efle.eft vera alitcr autem enuntians falfacft. Tertio intelligendum eft quod propofitio de futuro de llio fignificato, vcl cx modo fignificandi , aequaliter defignat dcterminate eflcdequoiibet ; quia eife rei non mutat fignificationcm fermOnis ; quia diftio , oratio ,idcm fignificant :
rc cxiftente, •
^
& & non cxiftcnte.
Quart6 intelh'gendum qu6d propofitio dc futuro poteftintelhgi duplicitcrfignificarealiquid dc futuro , vel ita qu6d propofitio de futuro aliqiiid fignificet
nunc vcrum
clfc,
quodaliquid in
futuro verum efle habcbit: verbi gratia,quod hiEc, Th enialbiu in , fignificet nunc effe in re;
A
ita
quod
tu in
A tcmpore
qu6d
cris albus
:
vel potcft
nunc , qu6d tu eiis albus tunc & difFert fecundum \ primojnon qucd fignificet nunc ita eife , quod tunc tu debeas eflb albus fed quod fignificct nunc quod tiinc; quia fignificarenunccfle, qu6d tu in Aerisalbus.hoc cftpKis fignificarc,quam quod tu cris albus in A. Dico igitur , qu6d hjec, Tu erit albus in A, abfolute cnuntiata , fi illa fignificat nunc rcm fic fe intelligi
,
fignificet
:
;
A
habere ad
cfle vt in
A
tu dcbeas eflc albus
:
ha:c
dcterminat^ falfa; quia omnes orationes funt vera: , propterca fccundum prae-
propofitio
eft
&
miflum rcs autem talis enuntiata, non fic fe hapet nunc in fua causa, vt tunc debeat habere efle; quia fi nunc fe haberet res in fua causa,vt tunc debeat habere efle , hoc iam foret ex neceflitatc, cflet nunc determinate verum:&fic procedunt duas prinia rationes ,quas facit Ariftoteles in tcxtu capituh fexti citati. Sub hoc enim intel:
&
•TjTj^iai «Xovw
leftu fignificat propofitio de futuro aliquid elfe
p^ *
nunc dctcrminatum ad efle pro tempore de futuro, quod non eft dcterminatum. Si autem propofitio dc futuro non fignificar, nifi quodcunquc futurum pro quo fignificat, quod fi fuerit pra:fcns ; quia tunceritverumdicere , quoniam illud eft quod nunc enuntiatur ,
futurum, propofitio dc futuro vcra,vcl falfa.
Cuius
nunc habeat
eft
indetcrminatc
ratio cft, quia propofitio dc
futuro fic enuntians , non enuntiat de eo quod nunceft efle, vcl non cfle , vt aliquid determinatum;quia fecundijm illimi intcUedum non enuntiatur efle , quod habet res in fua causa pcr propofitionem de futuro. Propter quoj hcet rcs
elfc
cfTc
dctcrminatum
in fua causi
dc re pro alix^uo futuro
,
&
non diquianon ,
ceturnunc propofitio vera, vel falfa, enuntiatur hoc nunc cfle determinatum , vt fit pro ahquo fuiuro:fed enuntiatur nunc,qu6d
hoc
habcbit
fic fc
fic fe
& non enuntiatur nnnc rem
,
habcre, vt tuncdebeat
ftoteles
quod
,
in
illis
,
qux
cfle.
Ideo dicit Ari-
funt ad vtrumlibct,
non magis eft affirmatio vcra,quam negatio.Vndc non conuenit diuidentem dicere definitiue quod hoc erit, nec dcfinitiuc.quod hoc non erit; definitiuc autem dicit hocforc,quando enunnunc, vt ahquid habebit cflc in futuConcluditur igitur ex pradidis quod propofitio fingulaiis de futuro contingcnti fumpta hoc fecundo modo , ficut Sc Ariftoteles accipit, nec fimpliciter cft vera, nec faira,nec dcterminate vera, ncc determinate falfa. tiat fic cflc
ro.
Ad primum argumentumdico,qu6d tio de futuro
fi
in futnro habcbit efle
quam
nunc
fignificct
&
,
&
eire ita
,
propofi-
quod
eft
,
cft falfa
modum
,
enuntiandi
proptcr
cnim
qukm eueniat. Si intelfecundo modo,qu6d cnuntiat dctcrmi-
ligitur
pritni
prinf.
qnt-
flionu.
epuntiatuc
rci, fed
rcs aliter euenirc
argu-
lunc fignificat aUter menta
quamuis eucniat rcs, qua: cnuntiatur eucnire, non proptcr cucntum cfle
6.
Ai
res
;
,
natum
cfle de re , pro tcmpore indctcrminatQ futuro , propofitio nec etit vcra , nec falfa , quia nunceft indeteiminatum , quodcontradidloriorum habebit eire pro illo tempore. Ad aliud dico , qiiod ratio procedit fiib vnp Adx.
intclledu propofitionis dc futuro. Ad tcftium dico , qu6d hoc ,Tefore album eH veram,ett. diftinguendum fecundum compofitio- Ad
nem, & diuifionem pofitio eft falfa,
:
&
in fcnfu compofitionis prgfignificat
quod verum
infit
huic dido pro prsfenti te fore all^um , non fic fequitur cx prima. Aho modo accipitur in fenfu diuifionis, tunc non fignificat, nifi te album foprirc eft vcrum, & eft detctminate vcra, ficut ma. Aliter tamen diccndum ,qu6dillapropofitio, Tefore aibum eH verum , in fcnfu compofitio-
&
, non qnod nunc res fic hoc cueniat *, quod tu eris albus cnim fignificaret falfum detcrminatc
habeat,
nis fignificat
fe
vt
in A, tunc
enuntiatum de di6to intelligitur
qusdam
aflertio
:
ff d
ficut
*
«/.cnun-
ticf.
verum f al. Tcra f vere qusrdam af-
compofitionis in poteftate pcx
dii^um pro tcmporc, pro quo enuntiatum praedicatur dici de fubicdo. Ad fccundum quaefitum dicendum, quod propofitio de futuro non eft determinatc vcfa;ficut
fcttio
,
quz
importatut prr
di(5Vum
pto temporc pro quo dcuotantut extrcnia vniri,
patet ex prasdidis.
idco
Ad primum argumcntum dico quod ,
fitio
propo-
de futuro contingenti non enuntiat nunc
eflc,ficut resfehabetadeire; neccnuntiat
non
elTe alitcr
,
quam
rcs fc
nunc
habct : fcd dico.quod
&
fcnlu
in
com-
pofitionis
importatur
prxdicatum pro tcmpo-
pro ifto tcmpore enuniiat determinatum cfle rei rc pro quo pro futuro tempore. Propter quod cum pro ifto cngntiatura tempore ,. vt patet , non fit deierminatum, pro- prxdicatiic de fubiedlo. pofitio nunc enuntians determinatur efle pro 8. ifto tcmpore ; ncc dicitur determinate falfa , nec ,
dcterminatevera. Ad aliud dico , quod non ftant fimul , quod hsc nunc fit detcrminate vcra, hocerit,^bocfotefinonfore ; quia fi ha:c non fit determinatc vera,
Tu eru albtu crM,Cic\it non
nunc quod nunc non eflc albus; fic non ftant fimul ,qu6d nunc fit vcrum, qu6d eris albus cras & quod poflis cras efle non albus. Ifta tamen ftantfimul, quod hscdetertu es albus
nunc,
ftant fimul
& tu potes ,
minatc
Refolutit f«cundt.
quA-
flionif.
Ad t».
»rgutnt-
Qu^ftio VIII. minatc nnnc
fit
vera
,
fncris albus
,
Mhtu crat , Sc qii6d quia non opottct cum
quod non
;
poffis forc
non
albus:
hxctMcru allnttcrM, non impcdit quin
fcd quia
non albus ; ideo ftant finiul quod Sc quod pofles cllc non al,
cras potfis cde
tu cris albus cras
bus 9HlftlutH ttrtU qit*fiitnit.
cras.
Ad
tertiutn quxiituin dico,qu6d f\ propontio dc futuro enuntiat nunc eflc dcterminatum, qu6d res enuntiata de futuio habcat cfTc; vtraquc par« contradiftionis in illis de futuro cft falfa; quia vna pars cnuntiat cfle dcfinit um,qiiod crit; aliacflcdcfinitum , quodnon crit j&patct vtrumquecllc falfum , cum neutium (it dcterminatum.fed vtrumquc cft indcicrminatum. Sed propofitio de futuro enuntiat rantum rem cflc non detcrminatc aliquid dc e(Te, pro futuro , quodhabet nunc resin fua causa; vtraquepars cft indeterminate vera, vel falfa. '
&
Ad primum argumentumincontrarium
lO.
Ai mrgumf- qu6d t»t*rt$*fM*fiitms.
Ad
tu erit
cras jiodis cflc iion albus
dico,
ha-c propofito,?*^rr alhum yefiverum
,
non
ad
ptimum argumentum
laciam figurx didlionis
eft iz. pcnes fal- aU* rfjftn-
deficit
quia commutatur^wr*/
,
in ^Hale-y fic diccndo ,omnefuturum til futurttm^.
ficut hxc, hemoefi homoyhlc non ,futurnm tamcn fuppbnicur , quod hxc fit dctcrmiminatc vcra,)^/iKr«OTm> , adhuc non fcquitur» proptcr hoc quod propofitio dcfuturo contin-
fenti
erit:
;
fi
gcnti finguiaris fitdcterminatc vera. Nam fi fic arguitur, omnefuturum erit , h
futurum ; ergo hac erit : eft fallacia figurx ; quia in maiori fit diflributio pio fuppofiris , quoium quidditatem dicit diftributum: fcd in minori pia:dicatur fut urum, vt dicens cius qualitatem, proptcr quod mutatur ^uij in tjuale,
eft
didtionis
iicut hic
firiptum tut
fic,
^pdfcriptum eit,fcripftt aii^uu :falfum : igitur falfitm,&cc. Si autem dcfcenda-
,
eft
omncfuturum erit : hoc futurur» , tu
eris, fil
de futuro,vt in futuro efte haberet, propofitio eftct falfa dcterminatc, quia fignificaretnuc quod eft contingens, eftc determinatum ad altcram partem , & hoc dato, eflet vtraque pars contradidlionis falfa ; quia vna pars fignificaret hoc cflc detcrminatum ad cfle ,& alia pars fignificarct hoc efle deteiminatum ad non cfle > & ipfum
idemeft dicerc, & hocefifuturum; fed fecunda propofitio cft dctcrminatc vcra , vel faJfa: igitur & prima. Dico quod fic, dicendo hocerity adbus copulatus fubie^o inteliigitur copulari pro tempore futuro , cuius terminus initialis eft
,
cft
Adhuc
II.
poteft argui
quod propofitio dcfuturo
dctcrminate vera, quiafequitur,^r«n<»»
&
pofitio dcfuturo fecundiim rit
tliquid
cnuntiat
non cfle eft
;
;
nuncdidla,non
nunc determinatc cfle, fictJt
aflc-
fcd fore dc re
non dctcrminando ad
cfle ,vcl
igitur ficut propofitio de contingenti
nunc determinate vera , quia cnuntiat euentci dcterminatc , non tamen determinat ali-
tum
quid
cffe
,
vcl
non
cflc
>
fie
piopofitio dc futuro
fcquitui c contia»
;
Ad
quod propofitio de futuro non nunc aliquid cfle, vcl non cfle de co, quod fcd pro tcmpore futuro idco iiec cft detcraliud dico,
eft
,
;
minatc vera, vel
falfa.
Scd propofirio dccontin-
genti nunc aflerit dcterminatc aliquid dicitur, hoe eontingenter eueniet
,
quia
fignihcatur
,
cum
qu6d
euentus huius eftcontingens, &c itadeterminatccftjvclnoncft ideo illadccontingcntideterminate eft vera, vel falfadeterniinatc. :
Aliter argm'tur ad principale; fidicatur,^»^ trit
,
pracfens; efi
&idc6ciim
futurum
,
praefcnti,
leOiliikav hoc erit,inh.oc,hae
adus mcnfuratus fub
intelligitur ,
copulari fubiedlo fub tcmpore
quod eft terminus initialis eiufdcm quod idem valetjAtfw* eftfuturu4,
futuri, proptcr
Sc,homoerit in
:
fedquia tunccft indeterminatum
adu futurum,
furans ipfum
fit
efle
r«m'cft indeterminate vcra
& ciim
arguitur
qu6d hzc
quod non
cft
Sraefcnti
necefTc eft
,
:
fic
non
,
h«c,^off/?^/«hxc, hecerit:
ficut
adum
dcprzfcnti , dico quia ad hocvt fit de defignatum tempore
&
nonfolumcognitio-
de praefcnti
eprxfcnti menfurari,
nem
cum tcnipus men-
habebit,
pracfenS; idc6
;
cft
accidit in ptopofito ; ide6
non
eft
de prxfenti.
etit vera.
Fim
j •
alfcrit
tempore futuro
contingcns.
erit
rio, fedininorimplicat falfum.
,
tiatur
"i»^:»*'"""'•
fi'
hic prxdicat illud, quod futurum cft; fed hic,/«turumerit , pridicatui eflc fub modo dc fuiuro; ergo, &c. Vnde tfnturumenfuturum , cft deprx-
futurum; igitur hocfuturum
;
;
nit.
,
,
nunc vcra detetminatc, nec falfa quia pcr iilani propofitioncm intcnigitutforc album affirmari de te , pro aliquo tempore futuro non pro tcniporc , quod nuncinftat vnde licct nunc fit indeterminatum te forc album in futuro, quia te fore album in fua causa eft ad vtrumlibet quia cijm non fignificet tcnunc cflc album vel non clFc, nec fignificatur ita cire determinatum in fua causl, vt in futuro habeat hoc eftc; ide6 h^c propofitio , tu erit alhns , non eft nunc dcterminatc vcra, vcl falfa. Si tamen propofitio fignificaret nunc elje dctcrminatum quod nunc enuneft
;
tit jmtftit-
propofitura
dicendum qu6d confcqucntia
,
Jlli» reftlu-
^i?
fecmdi operu Terihemienias,
CL*
EIVS
14»
214 il
EI
VSDEM
DOCTORIS SVBTILIS Libros Elenchorum Qujeftiones. comrauni.Sed ens eft duplex,(d\icct naturar,
eiis in
J)e Sophijiicu fiutem Elenchii ,cjrde hit
videntttr
qua
quidem Eienchi fed vonfunt,
primihuius, in princ.
^
Qjf ytrum
S
T
o
I
Logic^ procedaf ex
I.
communihM?
i.
&
Magift.i. Fofi.qutfi.f.tir queLfi.i.Pnaem. Leg.Jub.}, tibcr Thecrtm.i.e/ip.i.
ucnit catioinipfis rebus,cuiufmodi funt (?;»/«, Species
non , probatio nam :
comparantur
feicntiae
Jlrguwtnfa
ad
fubicdlum , ficut potcntia ad obiectum } fed vnius potentia: vnura eft obicdnm pcr fc ; crgo vnius fcientiac vnum etit fubie
frtfart» ntfMlfUS.
communis , eft fubicduni Metaph.ergo non in Logica. quarcj&c.
cuius dicitur fcientia fc in
de Syliogifmo , tanquam de fubiedlo , & ctiam confiderat de his qua: habent at,tributione ad Syilogifmum, ficut deTcrmino, Oraiione fed illa non funt communia nam ,
Logica
&
eft
Oppofitum
,^ "DoSioTit.
& huiufmodi.
Ens autcm
di-
enim eft aliquod ens natura; quin poflit cadcre fub cnte rationis , quip fuper ipfum fundari poflHtaliquaintentio ,vtputa Gencris,vcl Spc-
&
cici, vel
Di^cremia, ycl Proprij
vel faltpm caufar
gica
eft
,
vel caufati.
,
vel Indiuidui,
Quia ergo Lo-
dc huiufmodi intentionibus
plicabiles funt
,
ap-
qiia»
omnibus rcbus, ideo Logica
dici-
communibus proccderc.
fcienduni,qu6d licctLogica quantum ad do(^rinam fit cx communibus , diuerfus cft Uet». 5 VlteriiJis
ramen vfus do6lrinae,qu2
traditur in Pialedtica,
& in Dcmonftratiua.Nam Dialedica eft ex commimibus,& in fingulis fcientiis ad proprias con-
Nam
clufiones ex coromunibus arguit.
oftcndit
quod amor,& odium funt ineodem fufceptibili, non per proprietatem amoris , vclodij fed pcr hoc medium.quod contraria nata funt fieri circa idcm vnde ex communibus non arguit ad comrauuia;fed ex communibus arguit ad propria$ conclufiones. Illa autcra pars Logicx quz cft Dcmonftratiua, etfi in dodrina tradatur dc com;
:
,
&
communiSjergo,&c.
iuflibet fcientix;tamen in fingulis fcientiis argui-
j
fed \
dicit Ariftoteles i. Pofteriorum.
Si Logica cftet alicuius gencris de;eiminati,
Canclujtt
,
fecundo
munibus,puta dc Syllogifmo dcmonftratiuo , de attributis ad ipfum , quae funt communiacu-
:
fyllogifmus
late fubiedi dicitur fcientia
Depnitio
communi-
:
non quodlibeteft
,
ifto
rur ex
V6D
Item
ens rationis
non
turpcrpropriummedium.Nam GcorHctravtitur ratione demonftratiua
,
vndc accipit primas
,
&
mcdium
intcrrogarer,
vcras caufas concIufionis,& pcr propriii
Adqusftionem diccndum , qu6d Logicacft ^^ communibus,& Philofophia priraa.fcd diucrfimodc: nam Philofophia prima confiderat em
arguit ad. propriam concIufiGnem. Sed argucns
inqnantum*»; cft yndc confidcrat rem fecundum fuam quidditatem. Et quia quidditas rci ,
cft entitas
pcr
»liui
modo zquiparatur fecundum comraunitatem enti priori modo difVo. Non
Vniaerf.cr i.Pofi.qM/l. 13. Tartar. ^utft.i. BnC.fuper qu*fi. i. Vniu. Ioan.de Trooem. loan.Angl
pct
non dependct ab anima.Scd
,
''""">''•
dicitur de quibufdara intentionibus, quasadin-
(kam
Ariftot.i. Pefi.cap.\t..ttxt.i7. Kwtt.il Paul Ven.»A/
6lor qutfl
cuius eflc
Tns
naturt,aliud
,
funt mtem paralogifmi,dicemtts incifientes fecundum naturamaprimii,^c. Cap. I.
& rationis. Bns autem naturt inquantum tale, eft
fe
rd,ide6 Philofophia prima con-
rcm fccundijm fuam entitatem. Etquia confiderat rcm fecundum fuam quidditatem & fiderat
,
&
entitatem abfolutc, multa confequuntur rem, vt fic ; ideo ptimus Philofophus poteftoftendcre pafllones dc fubie
&
enim fumendo ens prout intelligitur in communi, & fecundum quod comprchendit fub fp efte cuiuflibet rci , non poflit de co aliquid oftendijtamcn de entc fecundum fuam quidditatcm , multa poflunt oftcndi j nam inulta confeJLicct
quuntur ipfum fecundum fuam quidditatem , vt t!feferfeBum, & mperfcSlHm,&c multa alia. Similitcr Logica eft de ente cOrarauni,fiue confidcrat
Dialcftice aliam
,
&
aliam conclufionem in
alia,
& alia fpientia,per idem mediii poteft oftcndcrc: vnde
in naturaliPhilofophia&mcdicinapoteft
diuerfa,&diuerfac6clufiooftendi,pcridemcdiu.
Ad primum argumentum in oppofitum dicendum,qu6d vnius fcicnti? vnum eft fubiedum pcr fc.VlteriiJSjCiim dicitur ens in
-^d
i. fritte.
communi confidc-
primo Philofopho,dico quod ersnaturain communi confidcratur a primo Philofopho ens autem rationti k Logico. ratur a
:
Ad aliam rationcm diccnduni quod impofli- Adt. ,
bile eft aliquid efle in
rcrum natura,quin
ficut
haber efle,fichabeat^«o
Vnde per hoc quod
dico, quod cns naturacaprimoPhilofopho confiderarur , &cns rationis
h.
Logico,nonintcndoaliquidexcIuderckconfideratione primi Philofophi.Si cnim confiderc hanc intentio
,
.
Qusftio HMi,
& III.
II.
qu« eft (pecies & hanc quat e(kgeinquantum quzdam fpecialia entia func, Hc
intentioncm
non ence non eft fcienria,nara fcien& ens , & verum conuercuntur cum crgo fyllogifraus Sophifticus fit non ens , dc eo non erit fcientia. Maior patet de fe,& rainor pa-
,
,
tia eft veri
collocantur in genere deterroinato,6i: cadunt fub confideratione eius , cuius eft quodtjuid efl deter-
tninarcjinquantum tamen intentionesfunc, fic cadunt fub confideratione Logici. Liccc cnim quidditas Gcneris fecundutnid quod el>, non conueniat Subftanti^ 8£Qualitati,intentio tam5 Generis conuenit Subftantiac,& Qualitati.Vnde ad rationem dicendum , qu6d iftz intentiones Ci conHderantur vt quzdam fpecialia entia funt,fic non funt communia. Si tamcn confiderantur vt
I
o
Itcra
,
co non erit fcientia per ad verum Elcnchum.
Ad oppofitum
eft
, i .
:
cum
ficuc fcicntia
lyllogifmi demonftratiui.
Itcm ,ars
apparens fapicntia,& non exiftcns, i.Elenchorum cap.i. fed quod cft aliquid lecundum apparentiam tantum , non eft illud quod apparet cum ergo Sophiftica fit apparens faSuphiftica
eft
:
& non exiftens, non erit fcicntia.
pientia,
Itcm,
Sophiftica cftet fcicntia
fi
,
Sophifta ef-
Confequens falfum,ergo Antccedcns. Confequentis patetcx hoc,qu6dSophi-
fet fcicns.
Falfitas ftaeft
ab apparcnce fcicntia
,
&
non
exiftente,
Itcm.Sophifticaoperaturad dcceptionem, fed nulla fcientia intcndit deceptionem; nam omnis
& omnis do(Strina,bonum quoddam appcte-
tc videtur.
Oppofitum patct per Philofophura in
litera
i.Ethic»
Q^ ^STIO
III.
'Dato quod Sofhijiicafit fcientia, Vtrum fit de SyUogiJmo Jiphifiico
3
quam de ferfifuhieSio i.
autem Elertchu, &c. Similitcr i Elench. cap. feparandofui difputationcmabaliis.diCcns .
I.
.«?
pracfupponerc
;
nam
fcientia
1.
de fubiefto opor-
ijuid eFl
frtpMt tM- fyllogifmum Sophifticum gtttiiui.
,
Sctjuia efi\ fed
probatur in Elench.cap. i4.ergo,&c. eftc
,
ifta
Ircm , illud quod eft pcr fe obliquitas alicuius redi , non cognofcitur nifi per cognitionem fui redti. £t huiusratiocfttquiaobliquusnoncau-
At aliam
:
De
&
litigiofit
fpcciera in fcicntia,qu^m fpeciem re^i,
cum redbnm fit iudex fui,& obliqui:cum ergo fyllogifmus Sophifticusficper obliquitas fyllogifraiDiaIe€tici ,-nonericaliqua fcicncia per fe de
fyllugifmo Sophiftico
,
fed per fe de Dialcdlico,
pcr accidens de Sophiftico. Scoti oper.
nuHC dicemm,
bent rationem fcientiac. Alio raodo confidcratz, aratione fcicntis reccdunt. Si cnim Dialcdica
Tom.
l.
,
vt
j,.
modo confidcrat(j,ha-
habet confiderationcm de qui-
bufdam intencionibus.quas ratio adinucnit in rc, inftitucns in illis qucndam moduin quo proce,
Conclufio
Doiferu ad l'**^'"»"" *'
Duuaiea dufluiter lor./idtnitur.
dcrepotefti principiisadconclufiones ,ficDialeftica dcbetdici fcicntia. Si autemifto modo adinuento vtatur in aliisfcicntiis, fic afcienti*
Nam fic folum procedit ex probabilibus: vnde fcientia Dialcdtica traditur pcr rationc recedit.
demonftrationcm , vfus tanicn cius in probabilibus
confiftir. Similiter ctiam de Sophiftica cft diccndum.SicnimSophifticaconfiderctur.prout nabctconliderationcm dcpnncipusSophifticis,
inftituens in
illis
quendam modum quo ,
procedi ad conclufioncs fta
;
fic
Sophiftica
eft
,
'"^*'^"''» ,
(f„f!der»tttr.
potcft
quas concludit Sophi-
fcientia:nam
fic
Sophiftica
Ita cniin oftcnditur apparentia dc fyllogifmo Sophiftico pcrvnitatem vocis ,tanquam pcrproprium nic-
diuni
Cicat hakere tres de triangulo percius de; finitionem.Si autcm ifto raodo adinucnto vtatut
ad concludcndura aliquid falfum pcr fyllogifraum Sophifticum, fic a fcientix ratione rectdit. Ad primam rationcra in oppofitum dicendura, i quod maioreft vera. Vlteriiis ciim dicitur , So- Adiptint. phiftica non eft,&e.Dico,qu6d fi Sophifticacon- q>**ft.fteunfideretnr , prout eft quardam fcientia tradita pcr '^* dcmonftrationera , fic eft effcAus dcmonftratio-
rcientia,nec effeftus demonftrationis.
(^t. Anettoci Cmt.primileci eit. Elttuh.qtuft. i. loannes dc Msgift.vKyM/r
QV6d non videtur tet
in
z.
nis. Sed fi accipiaturpto falfa credulitatc aggenctataper fy Ilogifmum Sophifticum, fic non tft
tan-
qutft, prtctd.
^
in
i,
:
Ad aliam
Ariftot.i. Eltneh.tMp. i.
Tartar.
Elcnch.cap.
i.
craditur per dccerminata principia.
capciofus, i.Elenchorum.
ars,
Ariftotelcs
per attributionera
dando fuam intentioncm, diccns De Sophiiiicu
phiftica,& Dialeftica,vno
Poftcr. conc. /. fed ars
cftcdtus demonftrationis,
effcftus lyilogifmi Sophiftici
cft effcftus
fe,nifi
Adprimamqiixftioncmdiccndum, quodSo-
^^-^«lcmonftrationis fit
quod tantum apparet.non cognoquod ap-
illud
cum crgofyllogifmus Sophifticus fic cantura fecundura apparentiam verus Elenchus , de
cu vero,
ars Sophijiicajit fcientia,?
non
quod
parec:
II.
QV6dnon,probatio.Nam fcientia eft efTeflus Sophiftica
,
fcitur, nifi per attributioncm ad illud
confiderctur
ttims.
dicit
demonfiratiuis,& Ditde^icu diSlum efije j^^onifli-
T
-« S
loan. de Magift.f«
pr*p»rt*tM.
Mctaph. qui
6.
PIato,qui collocauit Sophifticam
fub nonente.
iufmodi intentionibus.proui rebus funt applicabiles.Et ideo Logica dicitur eftc de communibus.
I.
:
tecper Ariftotelera
,
ytrum
,
non male fecit
funt rebus applicabilia,communia func.fic dc cis cft Logica. Vndc confideiatio Logici eft de hu-
Q^
225
Icem, de
ftica
rationera diccndum,
confideretur,prout
eft
qu6d
quxdam
C\
Sophi- Ad
ditaper principiadeterminata , ficnonfolumcft apparens fcientia , fed exiftens. Sed C\ accipiatnr pro falfa credulitare aggenerata pcc fyllogifmura Sophifticum , fic eft folum apparcnsfcientia non exiftens,nam fic argucns fophifticc , vidctur argnere,cum tamen non arguat. Ad aliam rationera dicendura,qu6d Sophiflic^ accepta prout cft tradita per principia detcrmi,
naca,eft fcientia,& C\
&.
fcicntia tra-
&
^il
l-
habcnscam,dicitur fciens: fcd
accipiatur pro falfa credulitate,non
eft faientia,
v t priiis didum eft.nec habcns caro,dicitur fcicns. Ad vltiraara rationem diccndum , quod non -^d^. deterrainatur dcaliquibusobliquitatibus, vteis Ytamur.fcd vt ab eis caueamus.Si cnim rmlla cffet obliquitas,
quz
poirct dccipccc
,
fupcruacaneuni
Q^
}
cffac
SuperlibrosElenchorum
zi6
de ca detetminare : vnde de Sophiftica non deierminatur per fc , vt faciamus dcceptioncm,
tiTct
fed vtdeccptioncm vitcmusr&quiadeceptio vi-
4ConcluftO
DoBorU »d qitift.prtftn-
W».
potcft nifi cognita,ide6piim6 dctcrmi-
non
tari
natur dc modo dccipiendi. Ad aliam quasftionem dicendum,qu6d de fyllogifmo Sophiftico cft ifta fcicntia, tanquam dc per fe fubiedo.Nam iliud cft fubicftum in fcientia,quod habct pafliones deco dcmonftrabiles
caufam : fcd fyllogifmus Sophiftihuiufmodi ; crgo , &c. Probaiio aftumpti,
in fcientia per
cus
eft
Nam apparentia poteft oftcndi dc fyllogifmo Sophiftico pcr vnitatcm vocis, tanquam per proprium medium: crgo habct pafiiones dcmonftrabiles de co per proprium mc-
fcilicct minoris.
dium; potcft ergo elfc fcicntia: Sophifticat fubiedum, Et ad hoc fignum euidens. Nam Ariftorclcs i.Elcuch.cap.
de qua intendit monftratiuii
,
iij
i .
hoc
libro,ab aliis; dicit,Z)tf de-
Qum
/tliis
dinum eftyfid de
ergo
ifta
de quibus
I.
princ.
tii.
o
IV.
foiy^ztel frxmijjam qua. diciturfcc-
cans in materia,fit fyllogifmus. Atiftot.
I
Tsp.eap.
.
i
& Interprctcs ibid.
.
primi priorum.Tittii.
i.
Elench.
niunicei traH.dt trg.tly confeq.
Vldetur quod non nam prarmifTx funt caufx :
conclufionis,quia in rationc Syiiogifmiaccipitur, quod conclufio fequatur ex pracmiflis, ex
mcn
caufae
& non propria fimplicitcr. Quiacnim
fyllogifmus Sophifticus apparens
cft, tk
non
cxi-
ide6 vtiie fuit oftenderefyilogifmum So-
phifticumeftl in hoc libro. oftcn-
inhoclibro, , & hoc , vt dicit expofitor,apparet fi mediaPhilofophi infpiciantuirnam Philofophns accipit hoc mcdium
dit fyilogifraum
Sophifticum
cfle
fed oftendit ipfum effe deccptorinm
piimo quod apparent
in rcbus ira eft
efte taics,
quod quxdam
qualcs funr
,
rcs
& quajdam qua-
non funt. tt ideo circa talcs decipimur , vnde fynogifmum SophifHcum efle dcceptorium
lcs
oftenditur in
ifta fcicntia
,
& nonipfum ttrc.
Ad fecundamrationcm, conccditur maior:ad minorem tamcn cum dicitur, quod fyllogifmus eft per fc obliquitas fyllogifmi Diainterimendumeft: cuius ratio cft , nam obliquitas aiicuius naturz conftituitur in cffe, rolum per negationem fui rcdli. Scd fyllogifmus Sophifticus non conftituitnr in eife , foium per negationcm fyliogifmiDialcftici,nam incfTe
Sophifticus lectici
,
&
conftituitur pcr apparentiam , apparcntia ctiam pertinet ad fuHiii rcdum, fcilicet ad fyliogifmum Dialcdicum. Ad tertium dicendum,qu6d fi fyllogifmus Sophifticus confidcratur prout cadit in vfu arguendi fophifticc
,
fic
procedit cx
falfis
;
&
gilmus Sophifticus non cft fubicftun» jpfp eft fcientia , imino vt fic, rationem ^ (c cxciudit. Si
cis
;
fic eft
cns fuo
,
&
per pofinun
conclufionis in cfltndo
,
falfa:
fiinr ta-
ininfercndo. Cpntra.fiad rationcr.i
Syllogifmi fufficeret quod piaemilTs clTcnt
caufii:
conciufionis in inferendo,fcqueretur quod pctitio principij
quens
bonum argumcnium
fit
:
Conic-
falfum. ergo Anteccdens. Fallitascon-
eft
patet ex hoc , quod Arillotcles i, Elench. cap. 4. reducit rredecim locos Sopliifticos , dc quorum numero cft petitio princifij , iii ignor^ntiam Eicnchi , eo quod omnts funt immodificati. Probatio confcquentix, nam in peti-
fequentis
arguiturfic;
Omnium
iliatio. Si cnini
oppofitorum efi eadtt/j difii-
plina,contr^riafitnt0ppofita;er^o,
&c. Hic
faria iiiatio conclufionis ex prsmiffis,
eft
ncccf-
& tamcn
cftpetitio fccundijm principium^quarej&c.
Itcm,qu6d
derarioneargumcnti ,cftde rafcd de ratione argumenti cft, quod faciatfidcm deconclufionc: nam aratimcntum eft ratio rei duhiiC f-
tione Syllogifmi
;
,
ma ficut ficiet
deficit
proptcr
dcfedum
propterdcfc<5him matcria:
gifmus
;
fotma:,
fic
de-
fed talis Syilo-
deficit in matcria,ciim diciturpcccans in
matcria; ergo, &c.
Oppofitum patet per Ariftoteicm i.Topicor Syliogifmus Sophifticus qui dicitm pro cedcre exfalfis ,SyIiogilmus eft , & Syllogifinus
fcientiaf
dicitur.Item.duasPraemifTs fehabcnt ad conclii-
,
tamcn confidcrctur prout
modo,
ficut veriun
nec de
ficfyllo-
eft
qnid traditum pcr detcrminata principia ,qua: funtmcdia ad dctctminatasconclufiones ,quot um vnum potiflimum, & primum cft vnitas vofcientixk
,
fint faifs
tione principij potcft cire bona
quod Philofophusnon
Aliter dicitur,
nullius clt caufa. Et
caufa condufionis. dicitur,qu6d licet pracmillx
iftud
do non eft manifcftum quod aliquid fit fubieGtam in fcientia nihil prohibet perfuadere cfte ijlius fubiedum veruntamcn fubiedum efte in fcientia non poteft probari per aliquaprincipia priora in iila fcientia nam lubiedum dcbet cftc primum in fcieiuia. Nunc autcm Ariftoteles ,
non ens
& poicft cfTc fubieftum
ArgumentM
"-^' "'"
non pofTunt efTe fint caufac
,
fed
;
Cuinergo priemifTz
non
,
Vide Dot\ qiuff.^. j.Conimbr.i» i.
qu4ifi.
Top.^udJl.vnic.art.i.Wide Cotnpluc.Sc Suirin-iuhfl.ccni
Ad primam ratiouem dicendum quod quan-
oftendit fyllogifmum Sophifticum cfTe pcr fimi-
Mi.
1
Syllogijmu-j habens framijfti faU
Vtrum
Ad
:
4ii-
T
S
cns.
,
dli» Silutio
^
Q_V
cuiufmodi eft fyllogifiiius Sophifticus; fyllogifmus Sophifticus erit fubiedum in ifta fcien,
ftcrns
poteft
tali
efre fcientia.
falfum,& non cns conuertuinur
litudincs,
de eo de-
etfe
per confcqucns de
eo ijuod h
,
(jutfi.frtfen-
&
:
determinat Ariftotcles in hoc libro,fint princiinquantnm apparens
tia. /1J
tamen prohibet aliquas pafliones inonftrabiles
pia Syllogifmi apparcntis, cft
Ad\.
fcparando difputationcm,
& DialecHcis in
nunc dicernw.
litigiofis
Ad quartam rationem diccndum.quod licct illud quod tantiim apparet, non cognofcatur , nifi perattributionem ad illud , quod apparet ,iuhil
cap.
I.
ficut Anteccdens ad Conrcquciis quod ergo non impcdit confequentiam non impcdit Syllogifmum. Sed falfitas Anteccdcntis non impcdit confequentiam. Nam harc cft vctafi Socratesvolat , Socrates mouetur. Et funiliter li.xc fic ,fi
fionem,
;
,
homo
eft
afinw, homo
efi
animal.
Ad
jit^nmtnt»
pwte af~ firmatiit».
Quxdio V.&VI. quarftionem Hiccndum.quod non
Ad Ctnclujio
ma.
eft
dc ra-
qu6d proccdat cx vcris , ncq; cx
necclfaris.ncquc cx probabilibus,quiaf/mV4^,
SylUgifmti pr»
tionc Syllogifmi
f>rm»li
tfi tnt rstio-
ceJfitM
tie-
Sc probahilitM funt proprictates ipnusrci.
Cum ergo fyllogifmus /it
nii.
,
mus non
dicitur peccans in materia
in matcria
quac requiritur ad
,
quia pcccct
;
Syllogifmum fim-
plfcitcr: fcd quia pcccat contra fpccialcm condi-
tioncm Syllogifmi.
fccundum fuum furmale,
cns rationis ,ifta:proprictatcsn6eruntSyllo-
gifmi.inquantum Syllogifmus eft. Vndc fyllogifmus fic fe habct ad Syllogifmum.quiproccditex falfis,&: ad Syllogifmum Dialcdlicum,&: dcmonllratiuum , ficut circulus fc habct ad circulum ligneum , & xncum. CircuUis vcr6 nullam matcriam (ibi dctcrminat vndc in quacunque matc-
Videtur autem ob multas c/iufM^quorum vnus aptijitmut
n^
(^ fublicifimus per nomi-
eft
Hoc autem non
&:c. fequitur infrk.
,
eflfimile:nam nomina ({utdemfinitdfunt,
Cap.i.primihuius.
Scc.
:
lia reperiatur
,
fiue forti, fiue dcbili
dummodo
,
Q^ iE
foimacirculi ibi faluetur,circulus dicitur. Simi-
Syllogifmus pro materia duas propofitiones libi dcterminat,&: tres tcrminos.vndc Ariftoteles I .Priorum dicit, quod in Syllogifmo vna propoliccr
fehabct vttotum ,alia vtpats.Qiiod Syllogifmus ergo repcriatur in materiancccllatia, vcl
ytrum
,
hoc
accidit
fibi
inquantum Syllogif-
Syllogifmi fimplicitcr, vidctur
omne non fyllogizans, quod tamcn
fyllogizarc cft ^ rationc Syllogjfmi deficcrc.
Syllogifmijdocer ipfc fumere oppofitum conclu-
tum
fyllogifmus eft;fcd
ftici
deficiunt a
cum altera praemilfarum,inferendo oppofi-
alteiius pracmillijVt
Syllogifmus profi ergo fyllogifmus
fic
difpofitionem piopofitionum. Et tcrtio requiritur necejftria illatio conclaCionis ex pxxmitris. Et
,
dcficit a ratione fyllogifmi fimplici-
forma &c. Maior patet nam nou
ier;fcd fyllogifmus Sophifticus pcccans in
huiufmodi.ergo
Itcm,modus
loci
dc ratione SyIlogyfmi,inquanomncs fyllogifmi Sophi-
cft
modo:
in primo &c. quod Sophiftici dcficiunt,eo quod funt im-
huius, cap. illo
omnes
:
,
dicitur
enim
Autergoftc diuidentes
,
modificati. Si dicatur
quod
,
,
imtnodificati,
fuiit
quia deficiimt ^ rationc Sy llogifmi Dialcftici, 8c nou quia dcficiunt k rationc Syllogifrai fimpUciter.
Contra a rarione Syllogifmi fimpliciter dici,
turaliquis fimplicitcr infetens
& fyllogizans.
Si
idco in dcfinitione Syllogifmi,accipitur quod^^r ea ejHapo/ttrtfitnt ali^uid aliud a pofitu necejfe
infcrendi fimpliciter:quarc,&c.
Vnde
licct ptxmiftac falfac
efl
eue-
non fint caufz
Ad
bonum argumentum vnde petitio ,
,
oppofitum.obliquitatcs Syllogifmi fimpli.
dctcrminantur in lib.Priotum , quia ibi dctcrminatur de Syllogifmo fimpliciter , idc6 de
citer
lationem contra hoc dico, quod petitio
ptincipij in demonftratiuis fcicntiis
Ad
in
cllcndojfunt tamcn caufa: in infeiendo. potcft circ
principij
non
eiusobliquitatibus
:
Q_V
&
probatione,& non in fyllogizatiotic idco dicitur,qu6d fumitur.quod probari dcbet , & con-
non negatur. Ad aliud argumentum poteft dici , quod Boctius non dcfinit argumentum infui communitatcifcd folum argumentum probans & hoc quia illa.quac non probant,vidcntur eftc inania. Vnde, quod Syllogifmus ex falfis procedens,non fit argumcntum probans, hoc concedo. Vcl poteft dici,qu6d argumentum eft ratio quat apta nata cft de fc facere fidem:quod tamcn non femper faciat
quod
Suppofito
,
,
fidem
hoc
,
eft
,
propterapplicationcm ad matc-
motus in comnumijdicitur.quiaomncquodmoucturvclocius, & tatdius contingit moueri fi tamcn applicctur ad matcriam fpiritualem, aliquis eft motus qui ncc intendi poteft ncc remitti. Vndc qu6d non fcmpcr argumentum faciat fidcra,hoc cftproptcr riam.
Sicnt loqucndo de nariira
:
,
,
applicarioncm eius ad materiam. Ad aliud dico , quod fi Syllogifmus dcficiat a
qu^ ad fyllogifmum
T
iE S
fequentia
:
fedibi nondctcrminatur dc
:
fyllogifmis Sophifticis,ergo,&c.
peccat contra fyllogifmum fimplicitei:fed contia lyllogifmuin probantcm. Eft ergo dcceptio in
Aiy
quia
videtur
crgofyllogifmus Sophifticus non deficiatarationc Syllogifmi fimpliciter,nec deficiet iirationc
nire.
Aix.
;
Hoc ctiam patct per fuam pioljp.tioncni commancm ia lib.Pri-orijm,vbi ad probandam vcritatem
4frimum gi/rnum tria r?^«»V«w«r,fcilicet^«r
rejuiruntur.
QVod eft
Ai
gifmum
citer^yel £^Uogifmi DialeCiici.
ditioncs oftendit de fyllogifmo demonftratiuo.
bans fit bonus , & probaius ; primus proceflit ex veris,fyllogifmus cx oppofito habebitviiam praimiftam falfam. Ad priraum argumentum dico , quod ad Syllo-
tri»
Syllogifmus fiphiftcus peccatts in
fy llogizarc
fionis
SjS»-
V.
muscft. F.t huius fignum cft,nam Ariftotelesdc Syllogifmo in communi non oftcndit quodproccJat ca vcrismeque ex neceirariis , fed ift.ns con-
tum
Ad
O
I
forma,fit defeSiusf^UogtfmifimpU'
fitio
^robabili
T
S
I
O
VI,
defeSius
fit
Syllogifitii
DialeSiicij
horum prtmusfit defeSius.
QV6d Syllogifmi
Dialcdlici, vidctur
Syllogiftntulitigiofiu
pic. cap.
Et
I.
I
.
efl fjiogifmiu
per Ariftotelcm
;
1.
quia
To-
ex apparenter prohabilil-iu,
huius cap. 1. dicit quod Litigiofa difputaex his ejua videntur probahilia, {jr non
tionts procedunt
Jiint.Ex hisarguitur fic
:
IlliuscftSyllogifmusSo-
prim6 , cuius ;ipparcntiam prim6 prxtendit fcd primo practcndit apparcntiam Syllogifmi DialcAici. Nam proccdcrc cx
phifticus obliquitas :
apparcnter probabilibus
,
&
probabile
cft
pro-
prium Diale£);ici crgo &c. Aliquis dicerct ad hanc rationem , quod didlura Ariftotclis in To;
pic.
&
,
in I. huius, habct intclligi dcSyllogif-
mo pcccantc in matcria.qui videtur procedcrc cx
requititur,quac funt trcs tcrmini,& dujc propofi-
probabilibus,cumtamcn nonproccdat.Nam SylTogifmus pcccans in formapotcft proccdcrcex
tiones
veris fimpliciter
latione materia:
,
fimpliciter
&talis fyllogifmus a rationcfyllogifmi
dcficitjficut
fi
dcficcrct in
forma:tamen
fyllogif-
Socrates
ejl
,
vt
fi
arguatur,
Homo eji ^ecieSy
hem;ergo,Scc.
q^ 4
Scd
Super libros Elenchorum
228 Sei contra.liccf
pratmifTaE in
Syllogifmo pcc-
logifmum Dialefticum , cx hoc non fequitur, peccarct contra Syllogilmum fimplicitcr. Propter hoc ponunt , qu^d primo peccer contra Syllogifmum fimplicitcr , & deinde contra fyllo-
(cantcs in
forma poflint clle vera:,vt tame ad me{dium comparantur , neccde eft vt altera fit falfa; crgo videtur , quod de vtroquefic habeant au-
quod
Aotitates intelligi. Itcm, formale in Syllogifmo Sophiftico , cft qii^dam falfa habitudo , fupra
gifmuin Dialedlicum. Sed qualitcrcunquc
quam decurrit.Vetbi
nam aliqua polfunt ineifc primo inferiori,
gratia,fi dicatur
:
Canis cur-
cdeHe efl ctinu ergo , &c. Hic.eft Syllogifmus Sophifticus decurrens fuper hanc habitudinem,vel Maximam fa\Cam,vni/oli nomini cor-
rit;Sydiu
;
,
refpondet vnaresfola,6c
fecundum iftam falfam ha-
bitudinem localem contradicit Dialcdico crgo primo contra Dialedticum peccat. :
hqc tatio.non cocludit,
fit
& me-
diante inferiori poflunt inefte fupcriori, ficut ha^*rf /w,primoconuenit ipfi triangulo,
te triangido cunuenit ipfi fgura.
& mcdian-
Ergo
Vtmm feccet contra, SyUogiJmum Demonfiratiuum ?
^.
,
,
qucnti fuo fuperiori. Et tunc ad rationem eorum,
,
vel abfolutc. Et tunc ad dcftrudionera
infcriorisnonfequitur,&c. Vel poffunt confidcrari proucfuperius habet efle in fuo infcriori. Et tunc ad dcftrudbionem infcrioris,fequitur deftruftio fuperioris.Licct viuity crgohocnoneft.
Vldetur quod fic,quia iUius eft defcilus
,
cu-
ius prxtcndit apparentiamrfcd Sophifticus
pra:tendit apparcntiam fcientia:
,
cum
ars
Sophi-
non
cadit paralogifmusindidtione,ne-
determinati
fcd Sophiftica
,
non
cft alicuius
gcneris dererminati;ergo,&c. fyl
logifmus Sophifticus, qui dicitur peccans in forma.vbi incidit aliquis locus de numcro tredecim, pcccat contrafyllogifmum fimplicitcr, &:contra Syllogifmum Dialedicum. Circa quod intelligcndum cft , quod ficut fyllogirmus Dialedicus addit fupta Syllogifmum fimpiicitcrquandam habitudinem localem , vcl Maximam vcram, fuperquam decurrit ; fic fyllogifmus Sophifticus qui dicitur peccans in forma, decurrit fnpcr
quandam habitudincm localcm
falfam.vcrbigratia,Si dicatm lesfacere
,
pcteji
falfa
habitudo localis,in qua faluari
,
,
ideo ex confequenti pcccat contra fyllogif-
mum fimpliciter. Vnde quod primo peccet contra fyllogifmum Dialedlicum , eft opinio multorum , & etiam cxpofitons. Dicitcnim expofitor , qnod quia habitudo localis vera primo compctit fyllogifmo
eft
fyllogifmus Dialedlicus
Maximam , Quodmimupo-
Pro-
quod dico qu6d fyllogifmus Sophifticus peccatcontra vtrumquc nam nec eft Syllogif,
:
musfimpliciter,necfyllogifmus Dialcdkicus. In-
quaptum enim innititur locali .peccat contra
ifti
indcbitas habitudini
Dialedicum^inquantum au-
tem
4Opinia
,
in
quo
primo repugnat fyllogifmo Diale(5lico,quiafi propofitum inpropofito,& oppofitum in oppofito. cft
habitudo localis
falfa
,
Rationes , qua: oftendunt quod peccet contra fyllogifmum fimplicitcr , dcbent concedi. Et fi-
primopcc-
Ettuncad rationcminoppofitum potcftdici, quod cum ad Syllogifmum requiratur quantitas dcbita , qualitas & ordo trium tcrminorum , & etiam ipfa habitudo , & formafyllogiftica qu6d
Solutio rationis in tpfofi-
tum.
,
:
dc illis obliquitatibus , quac dcficiunt a Syllogifmojtatione qualitatis , quantitatis , & ordinis tcrminorum;libroPriorum dcterminauit Arifto-
&
teles.Sedde
illis , quic dcficiunt a fyllogifmo ratjonc fyllogiftica,hic dcterminatur.
Vcruntamen
cundum quod
alia pars
bcnc poteft
fuftineri, fe-
fyllogifmus Sophifticus primo
rProbabilh eonclufio
in ifto loco, vel in jfta habitudine falfa locali,non poffunt faluari principia Syllogifmi fim-
peccet contra fyllogifmum fimpliciter. Et hoc Doa. proptcriftam ratiofiem, nam omnis noncxiften-
pliciter,inquantum fyllogifmus eft, qua: funi
alicuius particulas requifitx ad fyllogifmum
tiat mcdium,& in variando medium, arguitur in quatuor terminis , propter quod omnis fallacia contra vtrunque peccat. $ed dubium cft contra quem iftorum prirao
eJcf*-
fteris.
,
Diale(5Iico,ide6 fyllogifmus Sophifticus
militer rationes qua:oftendunt,qu6d
;
talis fyllo-
,
cet contra fyllogifmum Dialedicnm.
ta\fa.m,vni noMini/oli corre^ondet vnaresfila.
pter
forma Syllogifmi
Gluia ijua pote/l mi-
,
tefi,& w<^»tff.Exemplum fccundi. Si dicatur,Crf«fef Cfirrst,ctlefle fydtu eft canu; ergo, &c. Hic eftfyllogifmusSophifticus decurrens fupcr hancMaxima
rntiomt.
quxdam
& Rex \feA miles potefi debellare ca-
ergo (^ rex.Hic decurrens fupcr hanc
ftrtim
Prima ff^Hfto ai quift, 6.cumfH»
fit
potcft
principia Syllogifmi,fcilicct ^»V«
Ad quxftioncm primqm dicendura quod ,
Vot^.
viuere inferius
ftrariuis
ris
poii.adq.^.
tamcn
Similitct ciim forma in fyllogifmo So-
gifmus Sophifticus,iationeillius falfa; habitudinis, primo opponitur fyllogifmo Dialcdtico. Et quia in ifta habitudine falfa non polllint faluari
exrra. Itcm,demonftratiua eftalicuiusgenc-
derimtur.
,
non
que
Conclufio
phiftico
dn-
pliciter eonfi-
enim non fequatur hocnon
viuitycrgo Socrates nonefl. Eft
quam efle.
Suptrius if inferius
Tamen fcquitur, Secratesnon
ftica fit
apparcns fapientia;ergo, &c. Oppofitum patcc per Ariftotelem i.Pofteriorum. Indemon-
prt-
cedcntis.
fimilitcr
,
aliquid poteft repugnare
fiderari
VII.
ratiottis
& repugnancia quii» infcriori & cx confe-
poteft clfe in oppofiti<>ne
quando dicunt,quod ad deftt u6lionem,&c.Dico, quod fuperius,& inferius poflunt dupliciter con-
Qjf iESTIO
3Refutali0
tia in
quocunque
K:)co
Sophiftico
cft
dcfcdus ,
vn-
dc fyllogifmus cft.Hoc patctdifcurtcndo per non exiftentias locorum Sophifticorum; nam diuerfitas rei latcns fub vnitate vocis,cft caufa
non
cxi-
peccat fyllogifmus Sophifticus. Et hoc pro qusftione fccynda.
zquiuocatione ; diuerfitas autem rci variat racdium. Et ideo arguit in quatuor tcrminis. Scd vnitas mcdij per ferequiriturad Syllogifmum,vndefyllogifmus cft. Amphibologia ra-
Ad hoc autera dicunt quidam ,qu6d fyllogifmus Sophifticus primo pcccat contra Syllogif-
defcdum.
xnum fimplicitcr, quiaaddeftrudlionem inferioris non fequittir deftnjdio fuperioris.Si ergo fyl-
tis,vbi variatio mcdij caufat
logifmus Sophifticus primo pcccaret contra Syl-
Af iftoteUs
ftentia: in
tione diuerfiratis
,
fentcntia:
confimilem caufat
Similiter in fallacia figurat Didionis,
& in aliis. Hoc ctiam patet in fallacia AccidcnI .
cxtraneitatcm.Vndc
huiusjdicit in illo,
Aut verofic diuidtntes.
.
Qu^ftio VIII. denteSyicc. PeraUgffmi aecidentU fiunt
mamfefti defi-
n>to Syllogifmo.Sux\\\ntt fallacia.qua dicitur,
Plu-
vnam faccrc, pcccat convnicatem propofitionis.Et non caufa vt caufa, dcfcdus eft in Syllogirmo ad impoflibile. Vc-
aliquam rationcm
rcs interrogationes vt
tra
runramcn
& aliqui extra, & fimpliciter, & ignorantia
aliqui loci in Didtione,
vt fecundura quid
,
Elcnchi fpecialiter peccant contracontradidioncm , & contradiclio cft formalc in Syllogifmo Dialcdico , quiaAriftotcles i. huiusdicic, qu6d
Dialedicx difputationcs funt collcdiuar contradidionum.idco dicitur qu6d primo peccant contra fyllogifmum Dialcdticum, & cx confcqucntc contra Syllogifmum fimplicitcr.
Ad rationes
Adprimumdiccndum
6.
Ai primum fnnciptlt.
illius partis.
iljud \n contrarium
ficut di£tum eft. EtaJ dicendum,qu6d in Syllogif-
Ad vltimamquxftioncm diccndum,au6d
fyl-
logifmos Sophifticusnon eftd(.fc
Nam
eft,eftcaufa noncxiftcntiac in fyllogifmo appa-
hoc patetdifcurrcndo pet non exiftcntiai locorum. Nam diuerfitas rci latens fub vnitate rcntc
.•
non cxiftentir in atquiuocatione. non cft aliquid appropriatum ipfi fyllogifmo dcmonftratiuo inquantum fyllogifvocis,cft caufa
Scd vnitas
rci
eft, & ide6 noncft ibi dcfedlus,&c.& ficinaliis. Ad rationem dicendum,qu6d Sophiftica dici- Ad fMtientm
mus dcmonftratiuos
tur apparens fapicntia, quia proceditex apparen-
tamen probabilia non funt. Et non dicitur apparens fapicntia , quiaproccdac
dicztut.Homoefi Jpecies, Socrates efl homo
cx apparentcrveris;quarc,&c.
:
ergo,
&c.
diccndum, qu6d4icet
veruntamcn non
cxiftentia
qus
hac Maxima , iicn repugnat Di^^ledkico, inquantiim fyllogifmus Dialcdicus cft, hoceftmanifcftum. Nam diucrfitas rei , mcdij eft caufa non exiftentiac fed vnitas rei,& mcdij non requititur ad fyllogifmum Dialcdicum , vt fyllogifmus Dialc,
Vtrum nomen aqutuocumjit nomen "vnumt 'uelpluranomina f
latet fub
Vide Do&.qutjl.
dlicus eftrfed ad fyllogifmum.vt Syllogifmuscft,
fyllogifmum fimplicitcr. Sed contra hoc potcft argui fpecialiter, oftendendo, quod fyllogifmus Sophiftictfs non peccet
primo contra Syllogifmum fimplicitcr. Nam pctitio principij non peccat contra Syllogifmum /impliciter, quia infert ex ncccffitate
:
Syllogifmi fimplicitereft, vt ex pritmijfis pofitis, /itjHatur ex neceffitate aliud ah his , quapofita
&c.
non fcquitur aliud, quia idem accipitur ad probandum idem , fcd
/itnt.Scd in petitione principij
petitione principij
men
ii
qu6d in illatio , non ta-
fc.Et vlterii!is dicit
cft neccflaria
quod ETquod
,
ncceflTaria illatio fyllogiftica.
tamen dicatur,qu6dnQn peccat contraSyllogifmum fimplicitcr,& tamen ciim hoc dicatur, quod fyllogifmus Sophifticus primo pcccat conSi
fyllogirmum fimplicitcr,poteft dici.quod hoc verum pro maioti partc locorum Suphifticorum.Et idco nihil pronibct , ahquc^n corum pcc-
Prtdie.Ocezm
plura vidctur
j f.Ltg.tMf.t.A^b.tr.^.
,
nam
formalc in aliquo
cft
ipfum:fcd ratio figiiificandi
no squiuoco
,
cft
,
multiplicato co, multiplicatur
formalc in tcrmi-
nomcn aequiuocum multipli-
caiur:quaie,&c.
Itcm
,
/.Metaph.tcxt.non habcnte.cap.5.& j, duo accidentiaciuidem fpe-
phyf. impoffibileeft cici cftc fimul in
nam
eodem
fubicfto
:
&
hoius ratio
idemfubiedum moueri ad eandem fpcciem duobus motibus,vt qu6d aliquod fubiedum fimul & fcmclmoucaturduabus dcalbationibus ad eandcm albcdincmfecundum fpecicm.cft impoffibilc:fed omncs rationcs fignicft
,
impoffibilecft
ficandi funteiufdemfpccici;ergoimpoffibilc eft,
quod
fint in
vno nomine plures rationcs
ira
alicui voci.illavox diccturplurcspartes efi
carccontraaliquamfpecialem conditioncm Syllogifmi. Ariftoteles cnim dicit,qu6d loci Sophifticiexrradidioncm,prim6pcccant contraSyllo-
non)inaiergo,&c.
loci in ditlioncc6tracontradiftionc.
Et hoc diftum veritatem habct pro maiori parte
Jocorum.Nam
aliquiloci extra
didionem
fpecia-
litcrpeccant contra contradidionem, vtputa fe-
cundum quid
,
&
fimpliciter
,
&
ignorantiam
Oppofitum
patct pet Philofophum.Dicit cnira huius,qu6d res funt infinitx:nomina ver6 finita,& orationum multitudo, iJc6 ncccfte eft
vnum nomen plura fignificarc. nomen habcns plures rationes
Itcm.fi
candi dicatur plura
nomina cadcin ;
eft
affirmatio
,
& negatio. in
Similiter poteft dici,
communi, pcccat con-
ttaSyllogifmum fimpliciter, nihil tamcnprohibct, aliqucm illorum fpccialiter pcccarc contra
fignifi-
raiione ha-
bens plures artes,& plures fcientias,dicctur plucimus. Confcqucntia patet,
quod locus Sophifticus
2.
in principio
res artifices,&plures fcienrcs:hoc
codcm non
xtarnor
bcns plurcs rationes fignificandi dicetur plura
quid,& fimpliciter
ex eo, quod dc
,
nomen,& verbum; crgo cadcm rarionc , vox ha-
Elenchi.Dicit enim Philofophus,qu6d fccundijm eft
figniii-
candi:cum crgo in tcrmino zquiuoco fint plurcs r.:'ioncs fignificandi,ipfe erit plura nomina. Itcm.ficut modus fignificandi fe habct ad partemorationis , ficratio fignificandi fe habet ad nomcn:fed fi plures modi fignificandi aducniant
eft
gifmum,&
I.
&
& in eo funt plures rationes figni-
ficandijcrgo ipfum
ergo vide-
turquod ifte locus Sophifticus fpecialitcr non pcccct primo contra fyllogifnium per fe. Expofitor dicit , quod petitio principij peccat contra Syllogifmum fimplicitcr.Namdc rvtione
.in
Compluc.fa cap.de vrmi.tqulu.ii Aiictfa f.i j .Legfeit.i. Vidc Boct. Simplic. & Ammon. hic & Damafc. m/.ji. DtMlea.
&
ideft,ad
j
Fonrec.4 Mtt.cMf. ^.Conimb.in e»p. de JEjuiu.q.i. Mri.f,
:
eft aliud
VIII.
ifte fyllo-
gifmus,ow»*f canis CHrrit,8cc. decurrat fupcr hanc Maximam falfam, vni voci correjpondetvnares fbla,
idem non
^sTio
Qj7
Ad fcciTndum
fintrm.
ter probabilibus,qu?
matcria. Adi.frint.
Ctntlttfit
ftratiuuscft. priuatio nulli.isparticulxrc- f^*J*'"""' quifitx ad fyllogi/lnum dcmonfttaiiuum , vt talit
Si bomo referatur ad idctn,vna propofitio crit falfa , fed tunc crit fyliogifmus bonus peccans in
7-
vel conditionem fpccialcm
^Q pcccantc in forma.pratmiirar poirunt cffe in fc vcrx, & in refpedlu ad medium falfs. Nam fic fi
ObicSiones.
,
Syllogifmi.
auicm nondi-
nam fciens a fcicntia
denominatur, ficut nomen a ratione fignificandi. Ad quzftionem diccndum,qu6d nomcn xqui» uocura, ncc dcbet dici fimplicitcr vnum nomcn, Om/^/i* ncc plura nomina , fcd nomcn multiplex,quafi ab i^tihm.
vno
Super libros Elenchorum
230
vno multipHcans. Hoc eft manifeftutn, nam nornen dicitur tale, eo quod fic pcr intellcdtum imponitur vnde intclledlus cft principium nominum.cum fit imponens ad placitum nomen ergoeft quoddam artificiale, fed in artificialibus tota fubftantia cft ipfa materia.Vndc artifex opcraturcx matetia,quam fibi miniftratnatura, fcd
vox eft materia , & fubftantia nominis ; mancnte ergo vnitate vocis , non dicetur illud nomen piura nomina,fed in termino acquiuoco Yox eft vna crgo , &c. Nec firaplicitcr debct jpfa
;
dici
vnum nomen , nam
ibi funt pliitcs rationes
Scd contrk altcri;fic
rationem fignificandi refpicit vuum fignificatura , aliud ergo vox a>quiuoca, vt habcns di-
&
:
uerfas rationcs fignificandi
vniuerfali
dicctur nomen multiplex. Ad primum argumentum dicendum , quod
rcbus naturalibusmultiplicato eo
Ad2..
Ad
& ens
ipfura
,
,
,
proportionatur toti
pcr confcqucns redit argumen-
tura.
Item ad principaIe,oranis vox fignificatiuaordinaturadexprimendura raentis conceptum; er-
,
,
in
motum
:
vocem
peranimam.Vel
hoc,vcl
rpeciei
,
fignificandi
non indu-
fed (unt intentiones indu6l
rationcs ngnificindi funteiuf-
quic rationcs fignificandi diuerfifi-
cantur fecundiim diuerfitatem conceptuum. Vei potcft dici
,
quod
rationes fignificandi funt in
gnOjVt in termino
,
&r in
anima
,
Itera
illo. ,
tcrmino a:quiuoco femel pofito
nianr,&:c.falfum eft,non
fi
nns acquiuocus detcrminatc accipictur pro hoc, vcl proillo.
Ad oppofi tum, fi ficeiret^non eftet refpondcndumad tcrminum cquiuocum per diftin^^ionem, fi
prajdicatum vni
immo
&
tres
pluresmodi adue-
Q^ ^
vt pificis, vel cmis , &c.
Vtrum termims fitgnificata
per
T
I
o
IX.
tegttiuocus contineat fiu^
modmn difimBionis.
Ioan.de Magift.(&jfj.i,N«r. 3. i/ijpf.i.
QV5d
videtur
,
Cura ergo totum vniuerfale difiundihabeat ad fua fuppofita, & vox acquiuoca fi-
gniiicata.
habebit ad fua fignificata, Si dicatur, quod vox.inquantum vox,fe habet ad fua fignifi-
niiliter fe
cata.ficut
vox
X.
I
hlcijHtft.i.
.
QV6dficvidetur, nam quod plura, fignificat
hoc
,
fignificatadu
& hoc;
fed terminus
sequiuocuSjCO qu6dacquiuocuseft,fignificat plura adu.ergOj&c.
j^
jr^umtnfa profantaffirmMiuu.
num,quia(5tuconcipiunturferraoneproIato.Scd fic A'i&.o,canis CHrrit, maha. fignificata poirunt apprehendi.ergo,&c. Item,per Ariftotclem in libr. Pcrihcrmcnias,fi tunica imponatur homini
mcaeftalba , idem
bus,& equus
nam terminus zquiuocus
minatc ponit , & nullum adu, quantinn eft de fe: ergo iimiliter fc habebit vox acquiuoca ad fuafife
o
eft
cft
ac
fi
& equo,& dicatur, tu-
diceretur
,
homo cft al-
albus.Sed hic multaimportantur
copulatiuc.ergo,&c. fic
proportionatur toti vniuerfali ; fed totum vniuerfale quodlibet fuum fuppofitum indercr-
ue
I
Item,illa fignificantur cepulatiuc pertcrmi-
Cap.i.piimi huius. jE s
T
Jignificatapr modum copulationu.
,
cjuando-veloratio^velnomenprincipaliter
Q_v
s
loan dc Magidi. vii fitfri qutft.frutd.Timi
modi fecunditm dquiuocatiovnns quidem,
,
talis
Vtru,m terminw a^uiuocus contineat fiia
enim dicetur plurcspar-
Amphihologitim
fignificM plura,
fignificatorum conueniret,
rcfpondtndumeftet fimplicitcr,qu6d
propofitio cftet fimplicitcr vera.Nam difiundiua cft vera,cuius altcra pars cft ver.'i;crgo,&c.
dub.
nem
non
Ci-
tes,fcd pars multiplex.
SHJitautem
,
per Bol-tium ergo termi-
,
vt in fubiedto.
lunt efle plures filiationcs,tanquam in tcrmino. dicitur,
&
Item,pcr Ariftotelem in Topicis ad conftruenmultiplcx, fufficit conftrucrc in altero fenfu
Nunc autem plures relationes poftunt efte in codem ficut intermino. In eodemcnim patrcpofAd vltimum.ciim
i.
& ficde aliis:ergo,&c.
fuz formcc,
poteft dici per intcremptioncm,
quod non omncs
dem
,
pcr Ariftotelem 4. Mctaph. cont.
difiundliuaperterminum importantur,de quibus contingit qua:rere vtrum fermonc prolato.Scdficdi(fbo, C<««^f«m>,contingit quaererevtrum animal latrabilefit , vel fiduscalcfte,
quia ipforum
& non
,
contingitvtiaequiuoce
autem
motum
cuntnrper
Item
fignificarcificut poflibile eft
circiter:llla
dum
, qu6d illapropofitio podc accidentibus.qua: inducuntur per
rationcs
neceire eft
quod cftfurnon antera in
aliud dicendiim
teft intelligi
firtrfntlua.
&
,
telIigere;ergo,&c.
ficur eft in naturalibus.
frt parte af-
&
non dicitur fignificatiua. Si autem plures voces imponantur pluribus rcbus , illa: voccs dicentur plura nomina. Si autcm vnavox imponatur vni reijilla vox ditetur vnum nomcn.vci nomen fimplex.Si autem pluribus rcbus imponatur vna vox,
fiibftantia funi fuae materia:
Argum:nt»
totum vniuerfale fecundum
eamcaderefubvfufignificantis.Scd voxxquiuoca fub vfu fignificantis foliim cadit pro hoc , vel pro iIlo;nara fimul non poteft nifi vnum dare in-
artificalibus, ficut eft in propofito
I.
ficut
go
m.ile, multiplicatur
Ady
,
& aliud
corrcfpondet vni fuppofito, terrainus zqumocus pcr aliam,&aliam
,
Rclinquitur ergo dicendum ,quodfitnomen multiplex. Et hoc vult Boctius in Diuifionibus. Dicit enim,qu6d (i res non fit fubicda voci, vox
illa
i.frine.
aliud fui
fignificandi.
4-
Ad
fua
fuppofita.
,
:
totum vniuerfale
rcfpicit fua fignificata, ficut
totum vniuerfaleadfuafuppofita. Sed
vt habet diuerfam
rationcm figniiicandi,non
Itcra
,
per Philofophura
non
refcrt quacrere,
domi quam vnum nomen, ipCs tamen cxiftentibus
vtrt^m Callias,& Themiftoclcs fint fi
eis cftet
,
diuerfisjfed hic caditcopulatio,crgo,&c.
Ad oppofitum , fi fic eftet , tunc ad orationcm multiplicem nonciret rcfpondcndum pcr diftindionem.Sed refpondcndum, quod eflct fimpliciter vera, vel fimpliciter falfa. Vcra enim,fi prjcdicatum omnibus fignificatis attribuerctur;falfa, (i altcri fignificato non conucnirct:nam copulatiua eftfalfa,cuius altera pars cftfalfa.
Ad
%.
Quxftio XI. Ad primam quxdionem diccndum quod hxc ,
5Contlufi»
quzftio
,
VtrUm termintu tejuiuocM
contineat
,
icc.
Vno modo,vtrum terminus xquiuocus ngniHcet vnum , fcilicet hoc dupliciter potcft quaccere.
10.
totum Aiixnwdiwmyttnirnal latrahile,vel caelejte fidM. Et alio modo vtrum fignificct hoc , vel illud indeterminatc. Etdicvndum, quod neutro modo: non primo modo , quia xquiuocum vnum folum fignificaret, hoc cnim totum, animal Utrabile, vet caehsiefidfu
,
fub ratione dcterminata occurrctct
intellc(f):ui,& per
c6 fequens terminusxquiuocus
vnum folum fignificarct.Sed de rationexquiuoci cft
modo,nam qu^
plnra fignificare.Ncc fecundo
vox
libet
pr^fentat intcUedtui.Quodenim nihil fignificat
:
fed
vnum fi^nificar,
fignificaret
fi
hoc, vel illud
difiundiue, nihil determinatc fignificaret. Hoc idem patet per tationem fumptam in oppofitum. 4Adi.frinc.
Ad primumdicendum cft,ficutdiccbatur. Ad illudin contrarium dicendum,quod h'ccc voxsquiuoca
in eo
,
quod fccundum ah'ud,&
aliud,refpicit aliud,& aliud fignificatum,
conue-
niatcum vniucrfali,qu6d fecudiim aliud,
& aiiud
tcfpicit fua fuppofita
tameneft differentia,nam in tcrmino xquiuoco non contingit confiderarc aliquam rationcm commiinem,in qua fignificata conueniant prxtcr folam voccm , fed in toto vniuerfali contingit confiderare aliquam ralionem,in quafuppofitavniuocantur,& ideo non in alio
,
eft fimile.
nam omnis ratio
tcrminum xquiuocum fed nullum fuppofitum imponatur ailu, per tcrminum communem.ideo non cft fimile. Ad aliam rationcm ctim accipit quod necelTe cft vocem fignificare folum , ficut pofHbile eft eam cadere fub vfu fignificantis,dico, quod illud falfum eft nam voces funt finitx, res autcm infifignificandi adlu importatur per :
t.
,
:
Et ideo neccire
iiitx.
fignificare,
cft
vnum nomen
plures res
& ramen vtens non poteft vti illa
vo-
,
tum
vtrum Callias fit domi.Similitcr eft in propofito, nam hxc adtu fignificanturprolato fcrmone. Ad aliud dicendum , quod conftrudio habcc intclligi,quandomultiplicitas
quod vtcndum
eft
eft
rcquiruntur plurcs rationcs fignificandiicrintclleaus quxftionis cft falfus.
;
iftc
Similiter fecundus intellciaus eft falfus cct
,
qu6d
fignificct
copulatos.Nam dc ratione pofterius
:
his,
,
fcili-
duos conceptus ad inuiccm prioris
non
cft
aliquid
7Ttrli» centlufit.
fed intcntio fignificata pcr noraen, cft
naturaliter prior intentione fignificataper con»
iundionem ergo deintellcdu nomints non crit ;
copulatiua coniundlio.
Item , faIlaciai€quiuocationis pcccat fecundiim multiplex , fed fi tcrminus xquiuocus fignificarct duos eonceptus ad inuicem copulatos,
non peccarct fccundiim multiplcx , nam in omni oratione acciporctut nomen xquiuocum , pro onini fignificato , & non quandoque pro vno, quandoqucpro altcro, & pcr confequcns fccundum multiplcx non pcccaret fallacia i£quiuocationis.
I
Si tcrtio
modo intclligatur,fcilicet quod intcr
terres fignificatas
,&
,
non autem in-
tuncintellcdus potcft
cftc
€^art» ttH' clufi».
&
verus,nam can^ fignificat latrabile animal , fignificatmarinam bcluani, &c. vnde inter adlus fignificandi cadit copulacio
,
non autem
inter res
Nam inter fignificata tcrmini zqui-
fignificatas.
uoci nullaeft habitudo.
Ad primum argumentum dicendum quod ,
quod
intelligitur
fi
intet aiftus fignificandi cadic
Ad
argm-
mtntm.
copulacio,tunc concedo maiorem.Si intct fignificata.nego.
Ad fccundum nego maiorem. Adtertium diccndum.quod idem eft
albus,&
eft dicere,
homo eft albus, & diccre,tuni-
, & quantum ad pluralitatem propofinon autcm quantum ad modum fignificandi nam ficut hxc , herno efi albiu , Sc ecjum efi
eft
alba
tionum
,
:
«/^/»,fignificat plura,fic \\xc,tnnica efialba.
Ad vltimum diccndum,qu6d quanium ad pluralitatcm intcrrogationum,
verum
eft
quod
dicit
Ariftoteles.Et ideo fubdit Ariftotclesquod ide6
finoneft
redum ,ad
plures intcrrogationes rc-
fpondcrcvna rcfponfionc, non crit redum aJ nomen xquiuocum vna rcfponfione rcfponderc.
latenc.
Ad vltimnm dicendum quod ,
mino xquiuoco pro pluribus
rium
latens,nam ipfe
huiufmodi locoin
clufio.
intclligendi,
cum go
ca
qux
vnam rationem
6. SteMttdactn-
cxtrcmum orationis crgo habcbit vnam rationem fignificandi.Sed ad terminum xquiuofit
hoc fignificato.vel illo. Ad .iliud refpondendum eftper interemptio-
&
,
fimul
licct
vtens ter-
& femel non poflit vti eo
fignificatis,illa
tamcn
Vtrum
fignificatiua.
Trifltx in-
aliam quxftionem dicendum , quod quxftio tripliccm poteft habere incelledlum
nlUHut i^Htr
duo
flhnit.
verit3tcm.Prim6 potcft ficintelligi, qu6d tcrminusxquiuocusfignificet vnum conccptom coputria, latum, ficut faciunt ifti duo termini, Juo, in iHi or Atione, duo,& triafitnt ^intjue. Aliomodo poteft intelligi fic , quod fignificet duos conceptus ad inuicem copulacos , mediante copulationcjficut cft in ptopofitionc copulatiua. Tertio
intelledlus funt falfi,
T
1
O
XI.
termlnus aquiuocus habeat omnia
,
&
fua
Jignificata aSiureJfeCiu
& tertius poteft habere
intciligi,fcilicet
iE S
illa
&
modopoteft
Qj/
didtio cft plu-
Ad
Trim» contlnfi» Dt3.
potcft haberc
ciim
equus
fubdit,
vcrus.
,
portantur, ideo vtens poteft vti hoc termino pio
nem minoris,quando accipit,fic difto , Canii curm,contingit quxrcre de quo cane fit fcrmo , hoc noneft vcrum, Nam fi dicatur, quod Callias , Thcmiftocles funt domi , non contingit quxrerc
JUA'&5'
& ifte intclledus po-
Primus inccUcdus cft falfus nam dc rationc xquiuoci cft fignifica(^ plura ficut dc ratione vniuoci fignificarc vnum:& quod habct vnamracionem intcUigcndi.fi fignificctuc, poccft habcrc viiam racioncm fignificandi. Sed totum copula-
ce fimul,& femel,nifi pro vno fignificato. Vcl poteft dici.quod quia multa per rerrainum iStn im-
Adi,
,
aftus fignificandi cadat copulatio
In alio etiam eft differentia,
Ai
tcft eirc
•
fignificatiua aliquid determinarc re-
2^1
gnificandi cadat copulatio
qu6d intcc a&us fi-
praelicatif
INcclligo quxftioncm dcccrminac^
vnum
fic
;
Terminus vniuocus
fignificac,
& illud adu po-
tcrminus ver6 xquiuocus fignificat adu plura , ideo crit quxftio vtriim illa pluraponat adiu refpeiflu prxdicaii, ficut icrmi-
nit,refpc£bu prxdicati
nus vniuocusvnum. fic^hacc eiTec
:
Quodnon
incongrua«
vidctur;quia fi quia hic ge-
Cofiit ewrrit,
roinaiur
I.
tmteHeitm qutfiiinis.
1
Super libros Elenchorum
25 ^rgttmtnt» pro fttrtt nc-
gtUiut,
minatur fubftantia,& non gcminatur adlus. Itcm, fi fic ciret , tunc hjec confequcntia circt bona, CaniscurrifftrgoammalUtrabHecHrrit. Confcquens cft falfum ; ergo^ Antcccdens. FalHtas confequentis patct , nam dctcrminata falfitas in confequentc, arguit dcterminatam falfitatcm in anteccdentc ; li crgo haec cflet falfa , Utrahile animal curritihxc eflei izMitCanu c«rri>,quod non eft verum.Confcquentia patet , quia illud qnod adu fignificatur per terminum,fequituradipfum. Item , Commentator Alcxander dicit , quod terminus ajquiuocus fignificat vnum fignificatum, ac fi illud fignificaret , fcd hoc non cflcr,nifi vnum tantum fignificaturo poneret adlu rcfped;u
nam
nihil contrahiturad illud,quod a6tu fignifi-
cat
horno
cnim ad naturam humanam contrahi
uoco crunt adtu plura fignificata.Maior,& minor
Itcm , de co quod aftu fignificatur per terminum,f.ituum eft qua^rcrc prolato fermone, an de jpfo fiat fcrmOjfcd fic didlo , Canii currit, verc poteft quiri dc quo cane fiat fetmo, vtrum de latrabili animali,vcl coelcfti
fyderc.crgo,&c.
contrahi ad aliquid
Itera,fi fic e(rct,non polfct
iftorum,pcr aliquod immediate adiunclum.Con-
fcquens falfum,
nam
ccptum mentis
fignificarc.
:
non poteft.cum Itcm, fi
alitcr
noucontingeretconConfcqucntia pater,
illam adku fignificet.
fic clfct,
frm/uin».
diftingucnda.Confequens cft falfam.vt patct per Philofophum. Confcquentia ctiam patct , nam diftindio eft detcrminata acccptio tcrmini pro vno fignificato fed fi oninia fignificata a6lu poncrcntur rcfpcdhi prxdicati , tunc omnibusattribueretur prccdicatuni;quarc,&p. Ad oppofitum. Si voxaiquiuocanon habcret omnia fua fignificata adlu refpedu pra;Jicati, Qportcrct quod pofitiuualiquidab ipfavocetolleretur pofita refpedtu pracdicati , quod ab ca pcr fe fumpta non aufertur fed nihil aufcrtur a vo:
cc pofita rcfpedhi pra:dicati,
nifi fola
negatio. cr-
illud dctcrminatc ponitur in quarftione, ad cuius refponfionem cxigitur dicere ad illud;
non
(ic
:
fed
fi
c\\jxia.nn, curritne canu?
hxc
qusftio quxrit rcfponfioncm ad oinnia fignificara iftius termini cants,ad
refpondcndum
,
fic
,
aut
omne cnim multiplcx cft non
fic;
fcd
non vna
rc-
fponfione.crgo,&c. Item,illa figniticanturper rerminum.qusconcipiuntur fcrmone prolato. Sed Cic dif^o , Canu
& figmficat vnuin
y.
Ad
i.frim.
non lignificarct, quiainxquiuoci nulla cadit habitudo mcdia. Vndc cann nonilgnificat ca pcr modum fimultatis , neque pcr modum geminari,ncquc numerati fed tria rcpracfcntat finc habitudincquorumquodlibetpoteftefle fuflicicns fubicdlum rcfpedlu praedicati , ideo non eft incongrua hxc , Canu currit. Ad hoc autcm, quod clTct
fignificatura,acfi aliud ter fignificata tcrmini
;
&
incogrua, oportcrct quod adlus fub rationc vnius attribuereturfubiedlo,(ub rationc geminati.
Contra iftam refponfioncm arguitur;quiarunc cflet hsc incongrua , Socrates Plato currit, quia illud non fignificatur fub rationc fimultatis.
Djccndum quod
ObitSit,
hacc
non
Nam
incongrua.
cft
calum,terra,mate,velnon
f
Adfccundum diccndum,qu6d iftaconfequcn* tia non valet:C«««*f currit: ergo animal tatrabile currit. Nam ad hoc quod confcqucntia fit bona, oporretqu6d confcquens
quia vnus po-
accipere ly c
cft
lolucre
,
vt
fi
aliquis ad
mul-
vua refponfionc , non contingit ipfum vitare redargntioncm fed fi tcrminus «quiuocus vnum lantum fignificatum poncrct, refpcdu prardicaii, polfcm fimplicitcr concederc oraiioncm proillo fignificato,nccfieret mihircdargutio in admittcndo multiplcx;quare,&c. Circa iftam quseftioncm cft duplcx modus poncndi.Quidam ponunt,qu6dlicct dcrationetcrinini JBquiuoci fit.quodfignificct plura.tamen de rationc eiqs non eft,qu6d fcmper adkurepraEfentet plura , nam fi ponatur in orationc , poncc vnum fignificatum t^ntum rcfpcdlu praedicati, indctcrminate ramcn, pam alitcr icrminusacquiifocus cfret fignum vniucrfale. Et hocconfirmanc pcr trcs rationcs prius pofitas per ordincm, qua:
in antcccdentc,
Adt.print.
virtualiter includatur
& non fub ptopria ratione
pars includitur in copulatiua fub propria ratio-
,
Solutit,
Ariftotelcs vtitur talibus intetrogationibus:
tcm impoflibile
polTunt plura aftu concipi
tiplex refpondet
»fi-
rcpraefcntat,
pro cocleft;i fydere.ergo,&c. Itcm , redta folutio cft , cuius oppofitum dan-
reft
Prima
Ad primum argumcntum dicendum,qu6d terminus xquiuocus
nunc autcm confcquens fub propria rationc includitur in ancecedcncc;& ide6 confequentia non valet. Scd fortc aliquis diccrct ad hQc,qu6d ex copulatiua fequitur quaelibct pars & tamcn quKlibet
currit,
tti».
:
non
go,&c. Itcm, fic,aut
4, DtH,
Ofinio
pacenc.
propofitio multiplcxnon cflet
,
froturie nf-
ObitSimtii.
nam
rcrminus squiuocus fignificat fua fignificata fub propriis tationibus. Sed poncrc , quod cerminus a:quiuocus repraefentec indeterminatc aliquod fuorum fignificatorum , eft ponere ipfum fignificare fua fignificata fub racionccomniuni. Poncrc ergo , terminum zquiuocum fignificare aliquod fuorum fignificacorum indcccrminate, cft poncre ipfum non fignificare fua fignificata fubpropriis rationibus:& per confequens eft poncre ipfum non ciresquiuocum. Item , fi terminus aiquiuocus vnum fuorum Ci~ gnificarorumrcfpcdlu prxdicatl poncret , poflcc talis oratio conccdi, vcl ncgari fimplicitcr pro illo fignificato , ncc oporicrct ad tcrminum aquiuocum rcfpondcrc pcr diftindtioriem , ficuc ad multiplcx. Ec idco diccndum eft,qu6d terminus ajquiuocus adu,quantum cft de fc , omnia fua fignificara ponit rcfpedtu przdicati. £c huius ratio cft , quia vox non proportionatur ipfi rcijnflfi pcr rationcm fignificandi fcd in tcrmino xquiuoco funt adlii pluces rationcs fignificadi;ergo interminoaequi-
prxdicati.
X. ^rgument»
rum prima cft dc confcquencia ifta,C(<»ftf currit;ergoanimal latrabile currit. Ifta autem poficio non poceft ftare propter duo,
:
ohieHie.
,
nc;ergo fimilircr confcqucntia
cendum qu6d
ifta erit
bona. Di-
Soluti»,
inquantum habcnt partes diftindtas ad inuiccm non copulatas , non fequitur altcra pars;fed inquantum habcnc intcl,
cx copulatiua
ledum copulatum diftindtum ab intcllcdliu vtriuf» quc
partis.
Sed in tcrmino zquiuoco non
quis conccptus
quia nihil
non
eft
cft cis
communis omnibus
commune
,
nifi fola
eft ali-
fignificacis;
vox,& ideo
fimilc vtrobique.
Ad tctcium principale diccndum quod Com,
mentacor Alcxandcr non
minus aequiuocus
incelligic,ni?i
qu6d
fignificac fua fignificaca
y
cec-
finc
aliqua habitudine media.
Ad aliud dicendum, qi«6d non debecquarri dc quo
fic
fic
diOto,canii currit,
fermo nam hic adtu :
pluta
Adi.frim
Qu^moXII. plura ponuntur.SeJ poteft quacri pro quo cato vrcns debet vti tcrmino zqiiiuoco.
Qj/.£STIO
Ad aliudjvtrum terminus zquiuocus poflit con-
ilij.
trahi,vcl non,vidcbitur inferiusrvcrunrame ratio
xqualiter concludit cotra illam pofitioncm, ficut contra iftam.Nam ^\ de ratione tcrmini ajquiuoci fit
Vtrum term\nt4s
XIII.
xquiuocuj poj^it contrahi
per mediateadmiilum^
reprajfcniare vnii indetcrminatc refpcdupra!-
dicati, falui ratione tcrmini arquiuoci
non podct
contrahi per aliquid ad determinatii fignificatum.
Ad vltimum,cum
M6-
'^ll
fignifi-
dicitur
diftin<3;io cft
,
deter-
ET
videtur quod fic. Nam per Boctium, fi diCAtwtyCanna RomanorHm/ani^inem /orhuit. hic
Cannacd atquiuocum,& indiffcrens,vtaccipia, & pro calamo. Si tamcn dicatur, Canna Romanornm fangHinem forbuit- pltniu, iain
\y
frt farie «/-
tur pro fluuio
firmaliu».
minata acceptio , &c. falfum cft quia diftindio iftam determinatam acceptioncm praefupponit, eft vltcrius manifcftaiio fenfus vcri,& fcnfiis
&
contrahitur, vt accipiatur pro fluuio,
falfi:quarc,&c.
cft
;
t.
jlr^umnt*
& additura
mediatcadiunfto;ergo,&c.
&
Itcm , dmor cft arquiuocum ad nomcn , ad vcrbum.Si tamcn dicatur, amor eft honmywca con-
Qjf
A
T
S
o
I
trahitur
XII. contrahi
ferimmediate adiunSium
quodde
yirtute fermonu Jolum
ita
oojjit accipi
pro
ficatorum,haccnon
QVod
ArgumtntM pro p^tti «/-
firmMiH».
Ced
fic
Nafn mHltum
videtur.
multum in acre,iamcontrahitur.ergo,&c. Item, pcr Philofophum ibidem,contcxt.24. primo Topic. cap. 1 1. AlhHtn efte asquiuocum ad
&
album in voce,& ad albiim in colore fed cum dicirur.album in vocc, iam contrahitur:crgo,&c. Item, fi dicatur , AtAxvenlt ad TroUm,8c Aiax ;
foniter pHg»auit:d\ihmm eft
fcrmo.Sed
fermo
fit
vrrum dc eodem Aia-
AiaxvenitadTroiamy ccrtum cft quod de eoAiax ergo contrahitur pcr hoc dica.iut,
fi
& idemfortiter pHgnoHit dem
:
;
relatiuum idem. Item, nifi terminus aequiuocus poffet cont rahi pcr immediatc adiun6lum,in nominibus propriis fruftra adderentur
citur , Petrtu Helia,
cognomina nam cum fic dily Helia. , quod eft cog, nifi
nomen,contraharct
:
ly
Petrum, fruftra addcretur.
Ad oppofitum,nihiI contrahitur ad iIlud,quod ArgumentM aftu fignificar,quiacnim homo fignificat naturam fro partt
Z»tiM».
eft
falfum. Confcqucntia patct
,
nam
ly
compctcre poteft curfus.
Ad primam quaeftionem quidam dicunt,qu6d
tur
fiat
hoc
M- humanam , ideo ad naturam humanam contrahi
non potcft,
fed tcrminus atquiuocus aftu fignifi-
cat plura fub propriis rationibusicrgo ad
corum contrahi
nullum
poteft.
Item^adiundlum non pcrmutat naturam cui adiungitur
tetminum aequiuocum contrahi per Prims ofinh tirtaf.i^. immediatc adiundum. Et ratio corum eft ifta, quiafinis imponit neccflitatem his.quae funtad finem , vnde a finc accipitur neceflitas in rcbus. Quia cnim finis fcrrae eft diuidere,in hunc autcni finem non potcft nifi fit dentata,nec dentata poteftinillumfinem,nififit ferrca.Et ideoa fineac-
,
quafi
fic fibi
illius,
non adiungeretur:
cipitur raiio,quarc ncccire cft ferram circ fcrrca^
& dentatam. Similitcr dicunt in propofito. Finis enim fcrmoniseft, vt exprimamus quae apud nos cft , qu« in nyentc concipimus , vndc .-id hunc hncm ordinaturquaelibet vox fignificatiua. Sed oratio in qiu ponicur tcrminus acquiuocus,in hunc fincm non pollct,nifi per immediatc adiunfunt , id
6bura contraherctur.nam ciim
minum xquiuocum
adu plurapcrtcr-
fignificentur,nifi poflct
con-
trahi,non pollcmus vti eo, pro altero fignificato:
&
pcr confequens, vel oportcret co vti, pro omnibus fignificatis,vel pro nulIo;fed eo vti pro pluribus fimul non poirumHs;vt crgo fit inftrumcn-
tum conueniens ad
illum fincm, ncceflc eft,qu6d
per immediatc adiundbum contrahatur.
Etvlteriusdicuntquidam ,qu6dficut in ira- AUa fatii vocum non cft ratioquzrcnda,ciim tttrum. imponantur ad placitum , fic intalicontradione aequiuoci , non cft ratio quxrcnda ,quia ex voluntatc imponitur , terminum acquiuocum /ic pofitionibus
contrahi. iftos arguitur. Et prim6 videtur,qu6d 3dicentes fingant aliquida partc impofitionis, Rffuttti»
Contta
fed dc ratione termini aequiuoci cft^quod fignifi-
crgo manentc eius natura ad nuUum eorum contrahi poteft. Iccm , fi poirec contrahi per immediatc adiunilum, tunc quaro vtrum illud immcdiatc adiundbum fignificct idcm , quod tcrminus atquiuocus
immediateadiun6lum,& habcat hoc cx ipfo imponcntc , vt fit inftrumentum congruens in fuum fincm.Eadem rationcpotuit im-
in alceroeius fignificato: vel fignificet aliqu.im
pofitor pofniireterminum
cet plura
;
fic
vteuitcntdifticultatcm quzftionis.
Nam
fi
con-
trahitur per
xquiuocum pcrmc-
eius proprictatcm-, vel fignificet
aliquod,quod
diatc.-idiundumcontrahi polTe.Nam
pertinet adaltcrumfignificarum,
quod contrahi
tionealicuiusfignificantis proprictatcm altcrius
ftrumentum magis congruum in fuum finem. Et tollcfctur ambiguitasin lcrmone & pcrconfcqucs huiufmodi propofitioncs,C<«»ii lairat.Cirnis lucet:Canis natat\ no poncremus cfle diftingutdzs,
fignificati,& ita ratione conuenicntiar rci fitcon-
eadcm coa(5ki
non dcbet.Si primo modo,erit ibi nugatio. Si fecundo modo, fcilicet quod fit ibi contradtio, ra-
traftio
,
fto f»rtt »••
guiua.
crtet diftingucnda,r4»/if atrrit,
necefle eft
cft xquiuocum,ad multum in acre,&: in aqua,pcr Philofophum 7.Phyf contcxt.2;.&: i6.fed cumdici-
cc
tcrminus squiuocus pcr mc- jtrgumenta
cHrrit contrahitrly canii ad illud fignificatum, cui
altero eius Jignificato, I.
fi
diate adiundtum poftet contrahi ad alterum figni-
ytrum termmm nqmuocM fojjit :
adnomcn.
Ad oppofitum,
tunc poiTet
ciTc
maleflhomo. Si tertio
contradkio hic, omne ani-
modo^
tcllcduum quare, &c. :
erit
rcpugnantiain-
cflctin-
:
ncceflitate,vt propter finc fermonis. Vltcrius.quando accipiunt,qii6d iivimpofitio-
nibus
vocumnon
videtur verum.
eft ratio
Nam
xorum probare non Scotioper.Tom.1.
fic
mcn complcxQrutn
quxrcnda, illud non incomple-
liccc fignificata
poflfimus
,
fignificara ta-
probarc pofliimus
R
,
quia ho-
vum
frtcedtnlit ef$
Super libros Elenchorum
234
rumhabcmus mcdia dcrcrminataj
vt fignificata
incomiplcxorum j quod ergo hoc complexum, M»tf oimV, &aliahuiufi-nodi detcrminate fignificcnt aliquid, hoc non debemus accipcrc a voluntate imponentis, fisd rccurrcre debemus ad fignificata incomplexorum. Propter ifta duo qusfita, inteUigendum eft, A Opinie DtHt- quod terminus £cquiuocus,proprie loquendo,non rit»Uvtr»m- poteft contrahi per immediate fibi adiundtum, que ijuill. uec pcrmcdiate. Nam contraiiio efi determinatio '*/ '* ^tlictiiM commHnis \ ita quod aggrcgatum ex condtte alicuiiM coi»' trahente,& contrado neceire eft repraefcntare mmu. inteIle
uoco non eft intelledus communis omnibus nincatis
quia
,
cum zquuiocata
ajquiuocum fignificcntur bus, nihil
eft eis
fiib
quaicontrahi non potcft,cum
fie-
tcrmmum
propriis rationi-
communc prster
pterquod voxa:quiuoca plura
per
fit
vocem,
folani
fingularis.
Pro-
fub pro-
fignificas
reperitur in diucrfis
cc , quia in colore
,
cft
fcUicet in colore
albcdo
:
aliquid
hoc diucrfimodi
fcd
;
&
,
& in vo-
id etiam in vo-
&
ce repcritur, famendo alhedinem pro alta, elahuiufmodi ; ta voce , idc6 poteft contrahi. Quia crgo multum , alhum fignificant aU-
&
& &
quid commune , ideo per immediatc adiundum contrahi poirunt.iCquiuocum autcm,inquantura
squiuocum , nihil commune contrahi non poteft.
Ad fecundum rcfponfum Ad
tcrtium diccndum
,
fignificat
&
;
ided Ail i.s-d-^.
cft.
qu6d
ly
idem
poteft
,
manuducere,vt aliquid dctcrminatc apprehendat
hocautcm cftpcraccidens,&perdifcur-
audicns.
fum,vt
didum
cft.
Ad quartum de cognomine patct quid dicendum per fe. Ad fecundam quarftionem dicendum quod
detcrminatum conccptum dc virtute fcrmonis,quia nihil talc mcdiatc adiunftum cadit in iden-
dam difcurfum poftumus accipere terminii xquiuocum pro altero fignificato. Nam audiens aliqucm loquentcm per terminum squiuocum , bc-
non
ne
quod non
peicipit
intendit fignificare niii
vnum nam non poteft gcre illud autcm vnum ,
:
nifi
fimul intclli-
fubito pcrcipit audicns,
tcrmino squiuodicatur, P«ri« c«m'e , audicns beqiiod proferens intendit loqui de
cx determinationc addita
Nam
vnum
ipfi
titatc
cxtrcmi
cui additur
,
potcft cfle
mcdiatc.
cx-
Vcrumtamcn intelligendum cft, qu6d ipfi tcrmino xquiuoco anneditur quaedam vniuocatio fignificandi refpcdiuis fibi correfpondentibus,pcnes res fignificaxas diuerfas:vcrbigra-
vnomodo
aliquo vno ; quod autem fit illud vnum, percipit cx detcrminatione iequentc , cum dicitur, Petriu Hclid currit fed non cft ita intelligen:
dum quod ,
vocem
ha:c detcrminatio Heli
:
Ad primam ergo quccftioncm dicendum, quod
j-.
pcr immediate adiundum non poteft licet per talc immediatum adiundum , poflit audiens manudnci, vt accipiat
Primacoelu.
tcrminus aquiuocus
fioDedorit.
contrahi
,
:
tcrminum aequiuocum pro
altcro
fuorum
fignifi-
Ad primum argumcntum in oppofitum diccndum, quod quacdam funtnomina penitus vniuoca & illa funt quorum ratio fubftantiae eadem eft, & nomcn idcm. Qusdam funt nomina, qua: proprie dicuntur acquiuoca vt iUa quae adu plu:
;
;
;
fignificandi conucniat altcri fignificatorum,fi ille modus fignificandi rcfpediuus contrahat modum fignificandi, ipfius modi figni-
ficandi per feerit contrad:io,a;quiuoci autem pcr accidens vcrbi gratia , Canna eft asquiuocum ad fluuium, ad calamum, fi tamen dicatur , Canna :
&
Romanorum fimgnine fiuit
catorum dctcrminate.
K>t».
inmodis
deuenire.
,
cott"^
'^^'f"'-
rrcmum.
primo plura fignificantem, tunc determinatc fignificare vnum ita quod non aliud. Sed quod pcr qucndam difcurfum in eius cognitioncm facit
Ci
Secundtt
Et idc6
modus intcUigcndi alterum
tia , amor fignificat conccptum aominalcm , & Terbalcm qui duo conccptus fufficiunt ad^quiuocarionem, in ipfo ramen poteft elfe vniuocatio in modis fignificandi rcfpediuis , qui ad contradionem requiruntur cuiufmodi inm per/ona,numerui , &c. fufficiens ad contradioncm per accidcns tcrminiafquiwoci. Et quiaiftimodi fignificandi lunt rcfpcdiui idco polfunt fe inuiccm detcrminari. Vnde fi terminus a:quiuocus fub
co.
ne percipit
€.
,
conefpon-
&
prine.
moucns fenfum
faciliter
dcntcs diucrfis fignificatis, quibus nihil cft commune, nifi vox. Peraccidcns tamen, per quen-
fiint plures rationes fignificandi,a(flu
I.
Similitcr atlfum J)rim6 fignificat
tcft.
tcrminus xquiuocus per mcdiatc adiundum conirahi non poteft;nec pcr talc mediatc adiundum potcft audiens manuduci , vt concipiat aliquem
rationibusdevi fcrmonis , non poteft contrahi ad alterum fuorum fignificatorum ; nam ibi piiis
^
cxceflum in quantitate:& idc6 conttahi pdt-
ficat
tlenni
neris eft contradlio pcr le
:
iam
;
ipfius ge-
aequiuoci autcm pcr
accidcns.Et pcr hoc patct ad argumcnta.
,
Civ ^
:
S
T
I
o
XIV.
ra fignificant fubpropriis rationibus;& illa funt, eft idem & ratio fubftantiae di& aliqua funt nomina analoga, qua* figni-
quorumnomen itcrfa
:
,
Vtrtim
Jigmm <-vniuerfale adueniens ier-
ficant
mino xquiaocoyfopt ipftm diHribuere
lud
pro omnibus Ju^fojitu;
primo aliquod communc , fcd tamcn ilcommunc diuerfimodc reperitur in diuerfis.
Sicut infinltum fignificat illud , cuius
minus
;
tudine
,
fcd
non
hoc diucrfimodc rcpcritur
in
cft ter-
magni-
& numcris & in continuis, & difcretisj :
quia crgo huiufmodi nomina fignificant aliquid communc,idc6 propric non dicuntur aequiuoca. Et quia illud commune diucrfimodc rcperitur in diucrfis , ideo talia nomina non dicuntur propric vniuoca , fed dicuntur proprie analoga; quia crgo huiufmodi nomina fignificant aliquid commune prim6,ide6 per immediat^ adiundum contrahi
polTunt.
{unt mMltum,
Huiufmodi autcm nomina nam mttltum primo figni-
& allnim
:
cuiujlibet Jiti
JigniJicAtif loan. de MagiH.ibic q.x.Jiff.j.
QV6d
Cic
vidctur.Nam fignum vniuet fale
/-1-1 emnu, circa ly cmju & quodlibet •C
J.
gnincandi
:
•
•
t
ergolic dicendo, ornntscanti eumt, ly ,
'•
cir-
fubieaum,& eius fignificatum, fi fibi c6formctur,ponit funm fienificatum,& modum C\zca
cius fignifica-
tum , cum fibi conformetur in accidentibus, poncc fuum modum fignificapdi , qui cft diftributio.
Jtcm,
^rsumenta /ire ^J
farte af-
J"\matiu»...
QusEftioXV. Itcm
,
fignum vniuerfalc aduenicns ccrmino
scquiuoco , diftribuit ipfum'pro fuppofitis alicuiusfignificati ,nara aliter fibi|fruura addcrctur. Scd qua ratione diftribuit pro fuppofitis vnius,& cuiuflibet. Probatio huius, nam squc primo fub
cermino contincntur. Item , agens rationis proportionatur agenti naturxjcum ars imitetur naturam inquantum potcft fcd agens naturx fimul poteft agerc in raulta poflibilia ; ficut ignis in multa combuftibilia ; cum ergo fignificata termini zquiuoci fint diftribuibilia eiufdera rationis , ipfum pro omnibus diftribuet. Ad oppofitum. In quibufcunque rcperitnr ali:
communis
Arxument» qua proprietas frO pMTt* tH'
fstiuM,
,
rcperitur in
illis
nam ibi
& diulfionc, &
,
accen-
materiam , non tamen fecundum formam. Pcr hoc autem quod dicitur vnitat alhmUt vecii , feparatur a figura di^ionis nam ad figuram didionis non rcquirinir , nifi vnitas phantaftica. Si autem ibi maior vnitas reperiatur , hoc accidit figurz didlionis. £r fic patct , qu6d fallacia acquiuocationis diftinguitur ab omnibus aiiis in di^ionc, & cxtia tu
:
eft
vnitas fccundikm
,
AiCtionem.
^lius Autem qu^ndo jic re^drc. Cap.
foliti fumusdiec-'
primihuius.
i.
pcr
communcm fed in[termino atquiuoco nibil eft commune nifi fola vox ,!quac diftribui non poteft, cum fit fingularis ergo in aiiquam rationem
^IS
paratur i compoiitione
Qj^
;
iE S
T
I
XV.
o
,
;
cermino aequiuoco ifta proprictas , qua: cft diftribucio , non reperietur pro omnibus fuis fignificatis , ctiam quia tunc ifte fyllogifmus eflct rcdbus, per dtci de omni , Omnis cams cHrrit, ceUfle/ydiu efi canis ; ergo celefle fydm cttrrit , Nam pro omnibns poteft fieri fumptio fub , pro quibus fit diftribu-
Vtmm foffibile fit aliquodnomen fignifire
Acid.
tio,vnico aftu diftributionis. ConeluJ!t.
Log.j.x.(it fe^q.
Ad
quaEftionemdiccndum, quodfignum vniuerfale aduenicns termino arquiuoco , potcft diftribuerc ipfum pro omnibus fuppofitis cuiuflibct fignificati.
Sed intelligendum eft,qa6d
vnum
aequiuocus fignificat
ficut
terminus
fignificatum
,
ac
Ci
non fignificaret & vnum reprarfcntat rcfpedu pracdicati , ac fi aliud non rcprajfentarct, hoc eft , fub nullahabitudinc fic ctiam fignum aliud
:
;
nam fi hoc
aut hoc erit ex parte vocis
cfl*ct ,
poflibi-
aut cx partc
;
tis,
quia ex quo imponens imponit ad placitum,
poteft priils
imponere nomcn, quod eftpoftcrius
ius ratio eft,nam dinributie efiacceptio alicttitn cem-
^um
vnum
fignificatum
ac
,
fi
non diftribucrct , hoc eft , vnum diftribuit fub vno adu diftribuendi,& aliud fub alio.Et humunis prt cjuolibet eiiu fitppofito ip/iim.."Nanc
aliquod
,
^uorum ^uodlihet
communc
,
fupcr
quod
poflit cadere di-
quia nihil eft ibi comniune nifi fola vox. Et ideo diftributio cadit fupcr vno fignificato,ac fi fuper aliud non caderet,& fuper quodlibet:fedhoceft alio adudiftribuendi,&aIio. ftributio
;
Rationes ad primam partem oftendunt
qu6d fignum vniuerfale poflit diftribuerc terminum iquiuocum pro omnibus fuis fignificatis 8c hoc cft vcrum,fcd non vnico aftu. ,
:
ObieBi».
Contra hoc
potcft argui
fic:
Signi femel pofiti
vnum fignincatum,& vnus modus fignifican-
cft
in re
&
;
ngnificabiles,quia illud
quod
cftpofterius,vt di-
eft,poteft prius fignificari.
Ad
efi
non eft
autera in tcrmino acquiuoco
iftam rationem dicitur,qu6dquardam funt
res,qu3E inter fe
quac ordinem habcnt. Iftae autcra res , quac nullam ad inuicem habcnt habitudincm , fi fignificentur per voccm , puri xquiuoce fignificantur. lAx vcr6 res , quac habitudinem ad inuicem ba-
bcnt
,
rioris.
rc
,
fignificantor fub
modo
prioris
,
Nam intelligcre fcquitur eire, &
intclligere.
&
poftc-
fignifica-
£x quo ergo eft in rc ordo
prioris,
& poftcrioris,in fignificando erit ordoprioris, & poftcrioris.
Scd contra iftam folutioncm arguo duplicitcr. fic , Significare eft quidam adus intellc-
Prim6
rebus
Et ncut intelligit intclleimponit nomen ad fignificandum ; ergo ci.quod pofterius cft in rcprius poteft nomen imponcte:prioritas ergo,& pofterioritas in intellc^u non concludit prioritatem,& pofterioritatem
num vniuerfale non poflii diftribuerc terminum
in rebus,provt funt fignificabilcs.ergo,&c.
pro omnibus fuppofitis cuiuflibcc fui fignificati , vnico a6tu diftrioutionis , hoc cft verum.
&
Item, fi aliquod noraen imponitur diuerfi$,auc ergo illis imponitur vna impofitionc , aut pluribus impofitionibus.Si vna impofitionc,cum vna
zqui-
impofitio accipiatur fub vni rationefignificandi,
vnitas aAualis vocis incomplcxz
vna rationc vniuocabuntur. Si cis im, ciim prima impofitio non magis impriraat voci rcprxfcntationcm, qultm fecunda,illa duo zqualitcr rcprxfen-
;
:
acquiuocum
£x
,
his patet,
uocatione
eft
qu6d caufa
fecundum ma reriam
,
apparentiaE in
& forraara.
cius apparentia cft in diftione
,
Pcr hoc qu6d
fepar.ntur i locis
cxtra diftioncm,& per hanc particulam vecis in-
caw^/fjr^feparaturab Amphibologia;
quod additur,y?o<»<^K»> materiam, Scttieper.
Tom.
I.
& pct hocj
& formam
,
fc-
fritHM efinit.
ordinem non habent,& quardam
ergo vnus a£bus diftribucndi. Dicendum, quod ryncategoremarafinitatem fuae fignificationis trahont ex adiundis cum ergo hic iint aftu pIurafignificata,quorum nullum ad aliudhabet nabitudinem,vt didlum eft,diuerfi hic crunt a(5kus diftribuendi , quorum nuiius ad aiium habct habitudinem. Rationes ad aliam partem oftendunf,qu6d figdi
I,
.ArgumeHt» fre p»rt* »#»
ipfius imponentis , aut exparteipfius rei. Non gttiu». cx parte vocis, quia vox, inquantura voxcft,nullara rem fibi*determinat nec cx patre imponcn-
aliud
vniuerfale diftribuit
StlHlit.
le,
ncc ex parte ipfius rei , nam licct rcs inter fcordinem habcant , non tamcn ptopter hoc fequitur,qu6d habeant ordinem ad inuicem,vt func
:
Diflributi»
QV6d non videtur
6tus,provtcft attributus
ipfis
,
Refutnsmr.
fcd ;illud
quod pofterius eft in re, potcft cfle magis,& prius notum apud intelletftura , quim illud , quod fimplicitcr prius cftin re.
^us ,
illa
fic
duo
in
ponitur diuerfis impofitionibus
cabuntur.
Seemuda
Ptoptcr harc dicicur aliter,qu6d noroc analogti a figni
R
tfi-
Super libros Elenchorum
256
fignificat primo vnam rationem communcm,ifta tamen ratio per prius , & poftcrius in diuerfis re-
verbi gratia
fallacia figurae
,
Ens primo fignificat cntitatem , & Sed ratio
fignificat indiuifionem.
ptimo competit Subftantis.deindc Quanhoc no-
titati,& fic caeteris Praedicamcntis.Et fic
dicitur de Subftantia,& pcr poaliis. Similitcr eft de vno. de Quatitate, Sed contra hoc. Intcr idem , & diucrfiam non cadit medium ; ergo omnc quod concipitur,concipitur fub cadcm rationc, vcl diucrsa. Sed illa, quas concipiunfur fub eadem ratione, fub illa rationc vniuocantur. Quae autcm fub diuersa ra-
men ens per prius
&
fterius
tione concipinntur aequiuocantur.
fis
,
fub
rationibus diuer-
illis
Cum
igitur inter
idcm
,
&
diuerfum non cadat medium , omnc nomcn vel erit fimplicitcr acquiuocum,vcl vniuocum. Item , terminus , quod primo fignificat , fupponit tefpedu praedicati fi crgq nomen analogumfignificaret vnumcommunc,illud fupponeper confequens ad tale ret refpe(Sku praedicati , :
&
nomen non
refpondendum per diftindiocflet vnitas,& non duplicitas,& per
eiret,
nemjquia ibi confcquens talis analogia afquiuocaiionem non caufaret.
Item, quod additur de ente,veritatem
non ha-
vel irrationale
er~
;
Hic eft
ratiQnale,vel irrationale.
Didionis, a fuppofitionc perfonaad fimplicem.Liccr cnim in rc animal non fue-
ritaliud
quam rationale ,
vel irrationale, animal
tamcn
potcft fignificarc indiffcrcns ad rationale. Similitcr , licet quilibct conceptus fit abfolutus,
vel comparatus
ens tamen poteft fignificarc in-
,
huuc,& ad illum. Sed ifta rcfponfio non impedit argumentum, namabfolutum, & comparatum funt difFerentiae difFercns ad
SicutrationaIc,& irrationalc funt difFerentiaeanimalis,vtin rerum naturaexiftit. Sed impoffibilc cft in rerum natura rcperire ipfius conceptus.
aliquod animal
,
quod
indifFcrentcr fc habeat
& irrationale
ad
ergo impoffibile eft cffe aliqucm conccptum; qui indiffercntcr fchabeat ad abfolutum , comparatum. Quare re-
rationale
,
;
&
linquitur,
quod cnsnon
prim6 ratio-
fignificat
ncm communem illis de quibus dicitur. Et fimiliter, quod nomen analogum nonfignificat primo vriam rationem communcm quac pcr prius, ,
& pofterius in diuerfisreperiatur.
Et per confe-
quens refponfio illa data.non fuit fufficiens , nec bcne fundata;quare,&c. Ad oppofitum arguitur. Et primo fic,difFeren-
r.
Item,per Philofophum in ^.Metaph.contcxt.i. diciturvmltis modii , per hoc innuit , quod non penitus vniuocc , fed nec squiuoce , fed ad
fignificat
fenfibilem, vcl intcUigibilem.non fta-
ftatim funt id
funt quale,
illis
quod funt , quia ibi non ipfius formae.
expedans aducntilra cat de ente
& vno nam ens & & quantum, &c. Scd ,
,
,
fi
eft
differunt per differentias eften-
ens fignificarct
& reliquum pcr
,
&
Ens
vnum,&vnam
naturam,vt fanum.
Item,inteIIigcre fequicur efle, ,
& fignificare in-
crgo modns intelligendi fequitur mo;
fignificando
habicudo.
eft
hoc libro,c.2.diftinguitPhilofophus no-
Ite,in
mina,quardicuturperprius,&pofterius:ergo,&c.
Ad
quaeftioncm dicendum, quod quantum
ex parte vocis fignificantis ,
eiufdem generis conueniunt in ratione comfi
per prius
dum cfFendi &modus fignificandi fequitur modum intclligcndi,fed in rc cft habitudo,ergo & in
ftatim
ens fignifica-
Item,fi ens ficnificaret aliquam rationem cora-
tiales.Sed
vnum
vnum
communem.
muni generis. Et
fignificat
pofterius.
tclligcre
munem, diuerfaPrsdicamentarninus difterrent, qukm duae fpecics eiufdem generis,nam dus fpecies
gum
Et excmplifi-
aliquam rationem communem , illa ratio cxpedaret aliquod additiim,pcr quod determinaretur ad fubftantiam,vcl adaccidcns.Cum ergo ftatiln fit decem Genera , non fignificabit aliquam rationem
tia eft inter
aliquid
ret
vnam rationem com-
munem
ad diuerfa Praedicamenta , inifta ratione communi conuenirent , non difFerrent per differentias cfTentialcs , quiacns non eft genus, quiaextra intelledtum generis eftdifFerentia,& c
&
quomtd» conuerfo. Et de differcntia per fe non praedicatur
^^^ ^"^ ^^ differentia per fe praedicatur. dTcemfrJi- S^""^ ' Vndccns j.Metaph.contcxt.io. non diuiditurin tunmtn. decem Genera per difFerentias cflentiale&,fed per
modos eflendi,quibus corrcfpondcnt dimodi pracdicandi , & ideo dicuntur Pratdi-
cem
fignificare
pofterius.
non cft
vnum per prius
t^zm Jignificare
,
& reliquum pcr
e/} ali^uid
inteSe&ui re~
firafintare. c^uodetgo fignificatur,abintclledu
Sedomnequod
cipitur.
eft
co-
abintelleftu concipitur,
&
detcrminati rationc concipitur, fuDdiftinda , ideo qUod quia intelledus eft quidam aftus , intclligit ab alio diftinguit. Omne crgo quod detcrminafignificatur, fub diftinda rationc , ta fignificatur. Hoc patct ; nam matcria prima,
&
&
qus dc fe eft ens in potcntia,fi intelligitur, oportct quod intelligatur fub ratione diftindi. Et fi
ita
fit
de materia prima, multo
verum de omni
fortii\s
hoc crit
alio.
Si ergo didio analoga
,
vel
vox imponitur di-
nccefFe eft vt fubrationc diftinda
& de-
ucrfis
uerfi
terminataeisimponatur. Si ergodidio analoga fub diuerfis rationibus,diuerfis imponatur,necef-
camenta:crgo,&c. Item,quilibct conceptus aut eft comparati,aut abfoluti ; ergo conccptus entis.vcl erit abfolutus , vel comparatus. Sed conceptus abfo~ lutus eft cohceptus fubftantiae , conccptus conip.aratns eftcontcptus accidcntis ; ergo conceptus entis , vel crit conceptus fubftantiai , vcl ftqcidentis.
,
,
£e cft quantum cft ex parte vocis fignificantis, quod ea aeqnaliter repraefentct vnde in re potcft; efle analogia , fed in voce fignificante nuUa cadic prioritas, vel pofterioritas. Aliquacnim eft pro:
prictas,quaemagisconuenitvnirci, quamaltcri: fed
non
cft
aliqua proprietas, quae magis con-
ueniat fubftantix vocis
,
quam
g
poffibilc vo- o/xW» D»-
diuerfos
&
i,
argucrctur,
matcnam
namprimQ non
materia cxpe<%ata duentum formae : in illis autem , in quibus noH eft materia, nec fenfibilis , nec intclligibilis,
Ew
argumento
fic
vniuocum , & «quiuocum , & ana- Argument» logiim. Vniuocum enim fignificat vnum ,itqui- pr' p»rje af» uocum vero plura,fcd aequaliter. Ergo analo- firmatiMn.
,
tim funt id quod funt.nam in
4.
,
ifto fi
aliquam rationem communem illis , de quibus dicitur. Et hoc proptcr tria. Nam per Philofophum 8. Metaph.cont. vlt.idem i.Metaph.contcxt.5;.duplex eft materia, fenfibilis,& intelligibilis.Quae autcm habcnt bet
it*
li
efi
ac
,
vel rationale
go animaljignificat
cirendi
^^
Omne animal
quod in
,
Didtionis
peritur.Et ficut ifta ratioindiuerfis repcritur,fic nomen illud per prius,& pofterius de eis dicetur.
vnum primo
Imfuinmr.
Forte diccret aliquis eft fallacia figura:
alia.
Hoc
etiam patcc
atris.
.
Qu^ftioXVI.
n
cundum modum aequiuocationis. Hoc
camentorum , vbi determinat de vocibus fignificatiuis , nullam mcntionem facit dchis , (\\xx in
modus zquiuocationis
re funt analega, fcd folum ibi dc Vrtiuocis iCcjuiuocis, Vnde Bor
'
is
dicit ibidem,qu(Sd
Ariftoteles dicit,qu6a ty^^HtHoca /utit
,
,
&
cum
quorHm
mmen eft commtme,& ratio fkbFlamU diuer/a, qu6d fub iftadcfinitione comprchendit quz in re funt , &c onine genusaequiuocationis. Vndc ratio/HhBantitt pier ipfuni accipitur ibi pro ratione analoe;a
detcrminata , quam inteliei^us attribuit ipfis rebus,&: non pro ratione, provt conftat cx genere, differentia. Proptcr quod dico , qu6d quan-
&
tum
ex parte vocis fignificantis
cft
prioriras
.7-
Ad
i.frinc.
,
t.
vel poftcrioritas
,
,
nuUa
cadit
tum
cftex partevocis fignificantis,mcdium
non
Adaliamrationcdicen*iu eft,qu6d Naturalis,
&etiam Metaphyficus
ipfasre«confidcrant. Lo-
gicus autcm confiderat rcs rationis.Et idco multa lunt vniuoca apud Logicum,qua: dicunturasqui-
uoca apud Naturalem. Naturalis enim diceret, vniuocttmfud qu6d corpus «quiuocc dicitur de corpore fupeLogitum, tfut riori, & infcriori. Sed Logicus diccrct, quod de funt tqUiuocmnfudPhy- vtroque diceretur vniuocc. Vnde aquibufi:umfitum. que poteft Logicus abftrahere vnara rationem Mult» fnnt
,
& Amphibulogia: relul-
hoc.quodfoliti fumus fic dicere.bicut ritltre propric fignificat adbum hominis , pcr quantat ex
&
dam trannationcm, fioritioncm,vel Huri^crationem pratorum,vnde dicerem,qu6d hic cft fccun* dus modus zquiuocationis ^uic^uid ridet hahet os;pratum ridet.er^o,8iCC.Vhi in fecudQ modo nulla ,
cadit habitudo,vnde
ii
illa,quz in re habciit habi-
tudinem adinuicem,fub diucrfis orationibus fignificcntur ,zquiuocc quantum cft ex paric vocis
Vnde talis analogiacftieducenda primum modum zquiuocationis.
import^ntur. ad
YVd aliud
dicendum,qu6d
li
accidens intelligi- -^d
tur, vt habet habitudincra ad fubftantiara,&
men,
fi
j. frine.
nu-
imponitur,fub ratione diftincla,& imponetur, pcr confcquens fi imponatur vtrique,illazquiuoce rc-
fic fibi
fibi
&
przfentabit, vnde licet prius
fit
determinata
idem nomen
vniuocum,& aquiuocura.
patec per
Ariftotelcm in litera, dicic enim quod lccundU3
licct rcs fignificatae
id inuicem habeant habitudinem. Ad primam rationem diccndura , quod quancadit inter
Ad
^37
patet per llgnum,quia Ariftoteles in iibro Prscdi-
caulla cllc pofte-
rius,non tamen oportet,qu6d prius teil efretnagis,
fit
caufa qua-
nam pofterius
in
rcpo-
&prius notum intellcdui,
& pcr
re poftcrius fignincetur
:
confcquens fibi prius potcft nomcn iraponi,viidc habitudo in re non concludit ncccirati6 prioritatera,& poftcrioriiatcm in fcrmonc.
Ad aliud patct.
communem,dicuntur illa inillaratione commu-
Qj/JESTIO
ni vniri, vcl vniuocari. Vnde quia in corporc fuperiori , inferiori contingit reperire vnam ra-
&
&
illa corpoxa tionem communem , quia haec , conueniunt in habendo tres dimcnfiones , ideo Logicus dicit tam hsc , quam illa in illa rationc communi vniri.Scd quiaNaturalis applicat fuam
confiderationem
corporis corruptibilis iMlis
,
rebus,&
ipfis ,
alia eft
,
in Gcnere latcnt aequiuocationes mult
Logicus confidcrat rcs ipfas , vt fub ratione cadunt. Et quia inter idem, & diuerfum non eadit mcdium , idco Logicus mcdium non ponit imer zquiaocum, & vniuocum. Vnde per hoc ad formam argumcnti diccndum , quod quia primus Philofophus confidcrat res fccundum fuas quidirates. Et in te eft ita , quod qusdara rcs ad inuicem habent habitudinem , idc6 dicit primus Philofophus quod ens dicitur dc fubftantia , accidenteanalogicc. Scd quiaLogicus confidcrat res , vt fub ratione cadunt ,"ide6 dicit , qu6d ens xquiuoce dicitur de fubftantia , & accidentfr. Vndc Porphyrius cap. de Specic , dicit , qu6d Ji qnis omnia entia vocet , dUjHiHoci , non vnimce min-
&
,
CHpahit.
8.
Scd contra hocarguitur. Si enim vox, quat citur analoga ficantis
quum
,
,
quantum
eft
di-
ex parte vocis figni-
non fignificaret vnum pcr prius,& relifcquerctur, quod primus
per pofterius
,
modus zquiuocationis & fecundus nondifFerrent,-nam primus modus eft,quando aliqua di(^io ,
fignificat aequaliter plura.
Ide6 dicendum
cil
,
qu6d analogia non caufa-
modum zquiuocationis,quia proprie analogia rcducitur ad primum modum zqui-
fer fe fofitus
loan.dcMagift. hicq.x.diff.^.T3LnzKt.hic q,i.dub.i.
QVod
fic,videtur; nam hic eft fallacia fecundum quid ad firapliciter fecundum Philo,
fophum I. Elench.c.}.&
& periherm. non
c.
i.
Elench.c.8.& de^Gcn.
^.hoceftopinabiU;ergo hoceft.
cllet nifi ly efte in
Quod
confcqucnce foium
Item, Ariftoteles ^.Ethic.dicit, qu6d (\ dicatur incontines,iam ftat Iy»wonr»w»^hic pro co.quod excedit rcd:am rationcra in guftu,vel in tadu. Sed i\ dicatur incontin^ns ira, vel lucri; iam ftat pro
eo , quod excedit redam rationem in ira vcl liicro fcd cxcedcre certam rationem inguftu vcl tadu, eft modus faraofior incontinetiz;ergo,&c. Ad oppofitu eft Boctius.Qu6d fi dicatur,//ovw viuu, viuit, hicftat ly homo, pro homine pido, ,
,
:
&
fed
homo viuus
eft
modus famofior;ergo,&c.
Item , fi fic ^icilMX, Giu/tcum^e expediunt, tona fitnt mala expediunt ergo , &c. Paralogifmus eft zquiuocationis fed fi terminus analogus pcr fe :
;
;
pofitus, ftaret pro
aliqua duplicitas
modo famofiori, non eflct liic nam maior non cfiet duplcx,
;
ly expecUre^ex fe ; ncc minor , quia contrahitur ibi pcrly mala. Siconcedaturqu6d ncutra illarum propofitionu cftper {emultiplcx,
qniaponitur
hoc non potcft ftare,quia paralogrfnti
in didlione
ad fe-
przmillaium elTct multiplex.
Vnde ad praefcnsdicatur,qu6d
Sfotioper.Ti/m.I.
tranf-
•/"*
garet elle in adu.
impropriam,per aliquam fimilitudincm caufat
,
P'» />*'"
/*""«'"*•
ftarcc
& tranfumptio a propria fignificationc
uocationis. latio
i
Arpimftum
pro elle in adu. Item , Ariftoteles concedit iftam confequenti am , Hec eft in potentia , ergo'^ hoc non eft. S cd h oc non ellet , nifi in confcquenti ncgatio folum nc-
pcccant contraSylIogifinum,fed contra contradidlionem , fed in non multiplicibus faluatur vera conttadiaio ; fequitur ergo , qu6d hic non cflet fallacia zquiuocationis , fi neutra
tur fecfnndum
S»littit.
i
Jietfilumfro modo famojiort.
qu6d corpus dicitur
dchoczquiuocc , &deillo. Logicus ctiam dicit , qu6d omnes eiufdem Gencris fpecies in fuo genere vniuocantur. Sed Naturalis dicit , qu6d
Obitm».
Vtrum termtntu Analogus
natura
& corporis ineorruptibi-
idc6 Naturalis dicit
XVI.
non
foliira
R.
3
Icem,
x.
A-^mnfntm t^" /"«"' »*-
£*"*^
Super libros Elenchorum
238
Item, Ariftotelcs in
'-
arguir
Si tanttim
fic.
illuci eft fiibftantia,aut
non
argiiendi
i.
vnum
Phyfic. context. ij.
ens
accidens
valerct nifi ens,
eft
,
aut ergo ens
forma
fed talts
;
quantum eftdc fe,
poifet accipi pro fubftantia,& accidentc.
Itcm
diftum
,
eft
,
quod terminus analogus,
quantum eftexparte vocisfignificantis , vtrumquc fignificatum repr^fentat a:qualitcr;ciim crgo accidcnrale
fit
fibi,qu6d in oratione ponatur, le-
quitur qu6d quantum eft de fe,pro vtroquefignificato pofllt accipi,
cum nuUum
accidentale per-
mutet eflentiale. Item , fi poqatur , quod aliqua vox pluribus
&
!«V»4
eius fimilitudmi , vt fi imponatur, fcilicct rei, eius fimilituhomo imponatur natura: humanaf , dini , volo fignificare vfliere incfic fimilitudini hominis, licet falso fed hoc non poiTtun faccre, nifi fic diCendo,Ao«w viuif,ergo,Sic.
&
.t
:
Ad
?
quasftiocem dicitur
,
quod analogum pcr
Trima tfinio. fe pofitum, ftat foliim pro modo famofiori, nam fic vtuntur Audores, vt patet per excmpia addu-
cum folumvnum prim6 fignificent. Ad primum argumentura dicendum, quod
hic
Vnde dico , quod
go.
fignificat
fcd
,
effe
hoc totura
in opinione cffe in
,
efTe
non
opinione illud
iutelledui ceprzfentat.
Ad fccundum dico.quod^ non fignificat,ef^
Ad tertium dico , quod incontinens fignificat cxcefTum rationis in guftu , tacau , fignificac excefrum rationis fimpliciter , hoc asquiuocc. Sed tcrmino xquiuoco vti poflumus pro altero
&
fignificatip
eire
nofig-
mune de
:
er-
go quia Auftores fic vtuptur , idco conccdere dcberaus terminum analogum ficdcberc accipi. Scd cdntra hoc arguo fic Si terminus analogus , qui dicitur importare multitudinem , im:
ponatur diuerfis ,jqua:ro vtrumcis vniimpofitione imponatur, vel diuerfis impofitionibus. Si vna, ciim vna impofitio accipiatur ex vna ratione fignificandi , iftadiucrfa in illa ratione vniuoca-
tionem
,
quj^m fccilnda
,
fequitur
j.
fignificato, ideo
nafo
non
fe
accipitur pro aliquo detcrmi-
per additum determinetur
, ideo inexceffum rationis in communi, poteft dcterminari ad alterunxeorum, ita qu6d poflit accipi pro exccflu rationis in
,
nifi
continens
ira
quod
,
vel in lucro
,
fignificat
dicendo, incominens
, fic
Tfertius
,
vel
vero quattdo compojitum plitrajigni-
ficdt ,fepara,tum verofimfliciter .
Cty^sTio
ex parte vocis fignificantis,Jtque pro vtroque
vtfcit
,
Cap. t primi huius.
feculum.
quod quantum
ir*
&c.
Ituri,
buntur. Si diuerfis impofitionibus , cum oriftia impofitio non magis imprimat voci repracfcntaeft
Ai
&
quia per rationmi fcientificam
tcrminorum probarc non pofiumus
*•"
&
da, fed omnis
nominis debet
•^'
in potcntia,&ide6 Ariftotelcs concedit illam confequentiam, Eft inpotentia , ergo non eft.
ta in fcientia
;
j".
fecundijm quid ad fimpliciter , eftcpi~ Ai i. frinel nahile , ergoefh. Et cum dicuur, cfreopinabilc eft PJ'<>P'"'" »/-. fecundtjm fignificatum huius quod dico effe ,ne- P"^*"**'
eft fallacia
hoc nomine incontinens vti pof^ fumus , & pro excefTu rationis in tadu . & guftu, & pro exceffu rationis in communi.Et quia com-
nificata
Refeai/ur.
&
in animaU reperitur,vt in fubiefto, in vrina, vt figno,& in Mitta,\t in conferuante:& fimiliter eft de elcmento refpedbu ignis,& matcris primie. Et talia analoga reducenda funt ad vniuocationem,
XVII.
accipietur.
Item , ifta refponfio non facit ad quaeftionem, quia hic non quaeritur de fignificatb termini analogi ,quiaeius fignificata debcmus fupponerc. Scd hic quaeritur de modo fignificandi analogi, licet cnim non poffimus probare , quod homo fignificet
4Hi.
pro fuis fuppofitis probare pofTumus. Propter hoc dicendum , quod ciim terminus analogus vtrumquc fignificatum repraifcntct,
tanquam fignunj vtriufque,fit tamen fignum
nal.ogU4
qMS-
da
quandoque 1'num refrtfentttt.
ex hocfolitm
Vide Autliores cicandos
HOc
cft
quacrere
acquiuocationis
figiiincantis,vtf umque fignificatum aequaliter re-
&
quod pro vtroque
vtrum
,
efi ?
,
fignificat
expcditionem, quae
eft in
bonis
,
& vti-
qu^ eft in malis , & ifta duo in vocc fignificante non fe habcnt fccundum prius,& poftei;ius. Sirailiter *«/ , fignificat ens , quod efl fubftantia,&cns quod eft accidcns. Et licct ens quod eft accidens inre habeat attributionemad ,
,
communes
lahorans fantts eft
iimguendA,l4horansfantu eft.
litatem
diftinguen-
, non fit aliquid quod quod dico lahorans , multitudinem aliquam, fequitur quod hxc non fit di-
tione
,
Item, Prifcianus in
,.
Expedire
fit
&
Vndc intelligendum,qu6d tcrminus analogus quandoqucplurareprzfentat,qUandoquetantum vnum fed illud vnum fccundum' diuerfaefl^ in primi.
haec
magno voluminc
dtcit in
princ.cap. Tempora
duo Participia, prtfens paffiui,
hoc , quod
teritum aEliui, concludens ex
& pre-
Partici-
pium definens \\\ens,\e\ in <*«J,non fignificac tempus prtereritum. Et nihil poniturin hac oratione, lahorans fanut
eft
,
quod
poffit
conferre
huic quod dico /<«^or
5 in voce tamcn fignificantc , nullam habet habirudinem ad fubftantiam. Et idc6 omnia ralia analoga habent reduci ad primum mo-
ergo,&c. Itcm , multiplicitas confignificatorum*detcr-
dum a^quiuocationis. Exemplum fecundi nam fmum fignificat proportionem calidorum & fri-
de
fubftanriain
,
,
gidorum,humidorum,&
ficcorum:ifta proportio
i,
jirgummt* fr» farte nt-
amphibologix. Et tertius i»tim. modus eft , quando didio fignificat ynum defe, reliquum ex adiundo, Cum ergo in ifta ora,
poffit conferre huic
Excmplum
j.f.
Videtur qu6d non;.
per Ariftotelem trcs funt modi
accipf poflit.
diuerfis reperitur.
diSiio
jHdfi.tj.Ucm Occam
irtfrh
da , lahorans fanut
nam
,
quodaliqua
Lȣiet,eMf,^.
imponitur. Etidco concludere poirumus , quod quantum eft ex partc vocis
& per confcquens
,
re-
iunSiof
& diftinde vtriquc ,
modtu aquiuocationti
pgmficat T>num defe, f^ aliudex ad'
vtriufque per hoc,qu6d fub determinata ratiohc,
pra:fentat Ter-nlnui 4-
tertiui
fitltet
naturam,qux ratiocinari poreft, fuppofiti
tamen eius.fignificationc,modum eius accipicndi
O}>nio Dfiia-
Zftrum
minari poreft per adiunftum
:
licct
ergo lahorans
duo tempora,tameri in ifta orationc,lahoratJs fanns eft, ad VBum tempus determinatur. Afruuiptura patetper Boctium,qui dicir, quod fc fignificet
Qu^ftioXVII. oabd
CMmMRmanorHmJinpunemfir' pi
dicatur
Item , in multiplicibus vtraqne pars contradiAioniS potcft efle vcrafecundum vocem,fcd bsec /ccundura Ariftotelcm in liFcra eft dcterminatc vera f/atms eft non laborans
'T^* trwmtim»,
,
& ha:c apparct
dcter-
minat^ fa.\{z,LMlfortau/ims eftyCrgOyScc. Ad oppoiitum. llla oppofitio cft diftinguc«da vfmultiplex,quae potefthabcrc fccundumvoccm vtramque partcm contradi<5tionis veram; fed iftjc dux poriunt cfle vera:, NonUSorans ptnus tft y
&clAborMis fimHS
eft t
vt patct in litcra.
Dicit
enim AriftoteleSjf^JrrKW (jHtdemfunahtitur Itdfortms,
& non UhoransyfanMs
eft autem n«n
lahorans.SedUbo~
Quidam dicunt, quod h«c non eft
cft
cflctin
opinio.
diftingucnda,
Laborans fantu tft , & quidam , qu6d fic. Et ratip primorum eft illa.quz tada eft, fcilicct qu6d trcs funt modi communes, &c. Haec autem eft diftinfuenda iecundum ipfos , lahorans fitnahitHr. Et uius rationem ponunt ipfitquia prxtcritum im-
perfcdum ,
fadum , fic eft Vndc verbum talis tempo-
ficut cft imperfedle
impcrfc(£be prifcns.
adum inchoatum
tamcn non totalitcr determinatum.vnd? deeo quicomris confignificat
plcuit lotalitcr
,
fed
adum fcribcndi vcrfum,non pof-
fum dicere, quod {cribebat verfum proptcr igi;
tur cohucnientiam prstcriti impcrfefti ad pr«fcns , volunt ipfi quod fanahatur conferat tem-
&
pus imperfcdum huic quod dico , lahorans y cum lahorans dc fc non confignificet nifi tempus pracfensjhxc
Et
^ft.
non
erit diftinguenda,/r
dicentes dc leui refpondent ad argu-
fic
menta in contrarium. ^ j primum dicunt , quando dicitur , VCTXyUhoransfiriM
Ad
ejje
A,
itenit,
eft,
& non laboransfimtu p/?,ipfi
aliud dicunt
& tamen tota mulciplicitas eft in hoc quod huicquoddico UhoranSySc tamcn fit in hoc , quod dico,
multiplicitas
Uhorans.
Sed contf5i:& primi contra hoc quod didtur, noii fignificat duplcx tempus. Prifcianus in magno voluminc di-
quod hoc quod dico Uhorans
,
quod Participium definens in ans , vel in ens, duplex tempns , fciiicet pracfens, & prxtcritum imperfedlum, & idem dicit in minocit,
confi^gnificat
*• '
"
Quid autcm fit tencndum , nqn poteft ben^ m, probari per rationes demonftratiuas. Nam ifta oplnitDo* materia propinqua eft impofitionibus nominum, Soris.
^^'"^"'^^-
&
'^^"^ ' "^°^' fignificandi abfoluti, refpediui prafcedunt ordinationcm didtionis in orationC} cum fint principia ordinandi didionem cum didfcionc in orationc.Et huius fignum eft,nam Prifcianus in magno voluminc , prim6 detcrminat
dc modo fignificandi , antequam dcterminet in minori dc oratione ; non viderur ergo rationabilc,
qu6d
4i
non
aliqui«
modus
fignificandi confcratur
cx ordinationc ciuf in orationc.
Verumtamcn
qusrenda.
eft ratio
poteft dici ad praefcns
,
,
non cx adiun^o. Ad primum argumentiim diccndum qu6d tanium duo funt modi communes,& tertius mo- ^^ dus non cft communis,fcd amphibologix appro,
#•_ ,
.»«««,
modo loquendi vtitur Ariftotedc Anima , vbi diftinguit fenficommunia. Et dicic,quinpropria,
priatur. Et ifto lcs in lib. i.
&
fibilia
que funtfenfibiliacommunia.fcilicct motiu,ejHieSt numerut , magnitudo , figHra. Et tamcniftanon funt communia cuilibctfenfui, fcd quxdamfic, & quafdam non. Numerus enim odoratui non
&
conucnit.
Adaliuddicendum,qu6dduoParticipianobis deficiunt adtiui
fcilicet praefens pafliui
,
M
x,
& prafteritum
quod circumlbquimur fic dicendo , Smm fed hoc non intelligit de praterjto im-
,
^ui legi
,
,
perfedto.
tertium dicendum
qu6d
argumenquidam fiifit modi fignificandi refpedliui,& quidam ab(oluti , rnod6 multiplcx in modis fignificandi rc-
tum
eft
commune
,
illud
Nam
vtrique parti.
jt^
^
fpc
ftum,& hoc intcUigit tet
quod tota
StentU
tionis.
habet duas acceptiones ab hoc ycxho con-
hofitnahatttr
Sit.
prxteritum impcrfedum , veri, & tatcm habcrc poircr, fi cadcrcnt cx vna partc ora-
modus fignificandi
dico B. Similiter dicerent in propo"fito,qu6d nitempus confcratur ab hoc vcr-
«hit-
Ad illud, quod dicitur dc illa coiiuenicntia in-
:
hil prQhibct,quod
^»»*
quod
ter prxfens
Ad
ift« funt
, quod nihil prohibet, qu6d aliquid alteri conferat multiplicitatem , & tamcn quod iftamultiplicitas folum fit in di£tione vna vcrbi gratia , hxc pfopofitio B comtenit
ncgant.
3.
non vidccur, aliqua didio poflSt tcmpus conferrc altcri. fignificandi abfolutut,
quod hzc eft diftingufrnda, Lahorans fantu eft , ex co quod lahoram porcft accipi pro laborante nunc & priiis. Et ad hoc niultumfacit quod didt Prifcianus,fcilicet quod Participium confignificat duo tempora. Propter hoc dico, quod tcrtius modus^quiuocationis cft ex hoc , quod didio de fe confignificat plura , Sc
Circa iftam quzfttonem duplcx
».
:
modus
in quibus
1.
0»
modos fignificandi reipeftiuos adinuicem dcpendcant, non lamcn vidctur,qu6d aliqua didlio polTct alteri confcrrc aliqucra tnodum fignificandi abfolutum ciim ergo tcmpus fic
fecundilm
Item, in a:quiuocationc multiplidtas latet (iib vnitatevocis incomplexz fed n huic quoddico Uborans , confertur tcmpus cx adiundo, fequitur
qu6d tota rault^plicitas «quiuocationis eompIcxo,& non in incomplcxo.
I.
modnm fignificandi
aliquctn
confcrre nrtia «U»> rcfpcftiuum , cum ^'•»
altcri poffct
rms non nunCifiifrms. :
trtwmofini».
2^9
Item , licec aliqua didio
:
Boiftius.
&
Scdtcmpuseft
non opocqu6d pet mediatum determinctur. Ad quartum dicendum, qu6d iftac duat propo-
fitioncs vcra: funt
iungo fed
,
abfolutus
,
ide6
'f
Non Uhorans
ficut Philofophijs
,
fimui eft. Et adUbvrans non nunc,
priiis.
Item , ad principale ; quod non fit diftinguen^^ da , probatio ; quia qiiaiidocumque cft mulripli- ^^ ^ citas in termino abfolutc, Ariftotcles in manife- oHtlHt. ftando exempla fcinpcr.manifcftat , vbi cft multiplicita$,abfolutc cfle diftingucndum.Dicit enim» qu6d expedire eft duplex. Sed in manifcftaixlo exempla iuxta tertium modum acquiuocationis, nonmanifeftatmultiplicitatcmin aliquo termi» noabfolute. Didt cnifn laborantcm qucmlibct facerCjVcl pati
,
non taotum vnum
fignificai
detur ergo. qu6d multiplicitas fuerit in toto
:
,
vi-
3c
non in ifta particula Uhorans. Dico , qn6d Ariftotclcs hanc multiplicitatem manifcftans tertij modi zquiuocationis dicit, hoc totum , Uhoramem tptemlibet factre, t-el pati» mnlta
fignificare
,
vt defignct
pi pcncs confignificata
iunc
modi
fignificandi
hunc
modum
.ncci-
diftionum":quz quidcm ,
qui
modi figniJBcendi di R 4
7. StUat^.
.
SuperlibrosElenchorum
240 *«**«
i
di£tioni infunr, vt in orationc ordinatur. Quilimodus fignilicandi ineft didioni, vt or-
tur
dinarioncm habetj cum
di dicStionum.Scd diucrfitas fcntcnti*
principia ordinandi
tat cx
bct enim
licet modi refpediui fint didionem cum alia. Etli-
Itcm in omtione amphibologica tria rcquirun, fcllicct vox,fignihcatum,&modi fignifican-
non
rcful-
vocc,nam vox manet eadem.Ncc cx diuer-
tempus non (It principium ordinandi didtionem cum didione , fcilicct dppofitum gum fuppolito , eft tamen mcnfura adus qui ab eo
fitatc fignificati : ^am hacc pcr fc requiritur. ad aiquiuocationem. Oportet ergo,qu6d diucrfitas
cgreditur.
tc
cct
<
fcntcntiac in
Amphibologia rcfultct cx diucrfitafignificandi didjonum , qua: caufac
modorum
diucrfitatcm conftrudionis.
SecHndur» amphibelogiam taUs velle me dcciperefugnantes. Etfutas^ quodc[Hisfcit,
Qjr.ESTIO VtfUm ynttas yocis
XVIII.
comflexct fitfuffidens
quia
;
V^complexum
/r» /4r/«
Cgj diuetfitas in materia
tcm
in forma.
quacftiohem dicendum, quod vnitas vocis
complexum
,
& in-
foliim difFefunt materialiter,.
Scd
non concludit diuerfita-
loci Sophiftici diftinguuntur
fecundiim fpecicm
;
ergo per complcxum,
& in-
complcxum folum,non diftinguuntur. Itcm , complexum , & incomplexum difFcrunt ficut pars, & totum fed pars , & totum noa diftinguuiitur fbecic
,
f iens
quolibet alio loco Sophiftico in didione tr^.
,
&
ex-
ex partc vocis
,
diftinguitur 'i locis cxfra did:i<>-
nem. Et pcr hoc,qu6d
&formam fionc
,
&
dici|:Ury?c*»
materiam,
acompofitionc,& diuiacccntu. Et pcr hoc , quod eft ibi vera ,diftinguirur
multiplicitas, diftinguituta figura didionis
quia qua: diftinguuntur fpe-
quam non
,
ad
exigitur nifi vnitas phantaftica. Per
hoc quod Aiciiux ,vocis complex
oppofitum.i£quiuocatio,& Amphibologia oratio fed didio 5c , ficut didio , oracio diifcrunt per complexum > incomplexumjergo,&c.
principium diftinguendi ipfatn Amphibologiam ab acquiuocationc.Nim diuerfiras aliquorum fc-
non
;
fed pars
,
funt diuerfaiergo,&c.
Ad
&
ditferunt
,*
:
&
cundnm fpcciem , prouenit cx fed complcxum
riaj,& forma:
:
diffcrunt ex parre matcrix
diucrfitatc ,
&
s
T
I
XIX.
o
ipecie.
Qu6d autcm complcxum , & incomplc-
xlim differant cx partc matcriaj
diuerfa ratto confiruendi requi-
ratur
matc-
& incomplcxum
formae ; ergo loci , qui accipiunrurftfcundiim complcxum,difFcrunc
Q^ ^ Vtrum
D#-
Pcr hoc enim,qu6cl eias a^parentia accipicut
& totum to-
taliter
1 CSclufi*
fecundum materiam,'& formam , eft fuffi- ^««Wj.i». prindpium diftingucdi Amphibologiain a
;
cie totalitcr funt diuerfa
j
com-
plexiB
Argumenta
'
hominc, idc^homo non cft dcrationc Sed continjgit /cpeti-
re Amphibologia,firiC diucrfa-rationc conftrucndi,vt patct hlCiLitiu *rAtur,evgo, &c. Ad primam
Albertus ie Six.on.tr/tS. 6. c*f. j.
'
finc
animalis,licet e conucrfo.
logiam ab aquiuocatiene.
lit'
contingat rcpc-
Ad oppoficum , quandocumque duo fic fe habcnt ad inuiccm , quod contingit repcrirc vnum finc altcro , vnura non cft dc rations: alterius, licct c conuerfo.Quia enim contingit rcpcrirc animal
principium dijiinguendi Amphibo-
QVod non videtur
qucm paralogifmum, quin in co rire diuerfitatcm conftruftionis.
&c. Capa. primi huius.
hecftt,
Itcm , hocpatet pct fignum , nam Ariftotclcs inftrucns nos circa iftam falIaciam,non fonit ali-
iimilc.
dis
ad Amphibologtam.
,
,
hoc
Nam aliacft matcria propria
patct pcr
ipfius Japi-
& ipfius domus. Similiter alia eft materia & incomplcxi. Piepria materia autem
complcxi,
Occam
j
.
f»rt. Logie*
,
c»f.
complcxi, funt didioncs perlc fignificatiuac fed matcria incomplcxfj funt fyllab» , literz non per fc fignificatiu^.Diffcrunr ctiam ex parte fbrmas nara forma complexi confiftit in vnionc dictionufn,qux pet fcfignificant.Scdformaincom:
{.
&
/^ Vod A'g-,rr.*nta
po pa,tt »ffirmntiH».
fic
V^eiafdcm r)x\\\c\n\\.-im
r
r
appaieiuia;
videtur
non r j
:
;
quia omnes paralogifmi dicuntur habcrc' vnum
fallacia:,
vnum principiu r l r paralogilrai , hums ralla-
cxiftentiaf ,ficut 1-
•
led aliqui
•
1
cia',non iiabcnt aliud principium
quam diuerfam rationcm
•
11
non exiftcntiaj,
conftruendi
:
ergo di-
:
plcxi confiiftit in
vnione literarum,& fyllabarum, Differuntcx
qua: per fc noji funt fignificatiuac.
partc matcriae,& fornuEjcrgo,&c.
bent
Sidicaturquodomncsloci huius fallaciachaynam caufam communcm non exiftcntix, fcilicet diuerfitatem fcntcnti2,& pcr confequcns quod illud alfumptum cft falfum,quando accipitur, quod aliqui paralogifrni habcnt diucrfam
Ad primum argumentum dicendum , quod 5. complexum , & incomplexum magis diffcrunt, Ad i. quam fecundum materiam , quia fccundiim formam,vt didlum eft. Ad fccundum dicendum , qu6d duphcx cft to- Ad *. tum , fcilicct homogencum , & hcterogcncum. ^*'* ditfl$:f. In totq autcm primo modo dido , cft idem no-
rationcmconftrucndi pro non cxiftentia.Contra,
mcn totius,&
in aliquibus paralogifmis huiusfallacix, diiierfitas fententiae refultat ex diuerfitate cpnftrudio-
ignis,& quxlibct pars catnis,cftcaro. £t idco in
uerfa ratio conftrucndi ad
Amphibologiam
re-
quiritur.
nis
,
ficut cx caufa
:
niodo vnius cffcdhis
fcctln-
toto
pflttis;quclibcE
cnim
homogenco, pars non differt
In toco auccm fccundo
parsignis,cft
a toto, fpecic.
modo di^Ao ,nomcn
to-
diim r.itionem,vnaeft cmfa fecundum rationcm.
tiusiion conucnitcuilibet parti
Cum
pars hominis noncfthomo- Erficutduplcx cft totum, fic duplexeft pais, fcilicet homogenea, heterogenca. Pars autcm primomododi(3:a,non differt a fuo toto, fpecic. Sed fecundo modo di-
crgodiucrfitas fcntenti.-E
logifniis huius loci rcpcriatur
vt
planum
nis
,
i'n ,
omnibus para-
& inaliquibus,
eft,rcfulrct cx diucrfitatc coriftruftio-
vidccur
quod
diucrfa ratio conftrucudi rc-
quitatut ad Amph;boiogiam.
,
quslibct cnim
&
da
poccft duplicitci confidcraii^aut vtcft per
for
p^rj dufltx,
,
X X.
Qusftio formam totius. Ct adhuc talis pars ^ fuo toto non differt fpccie aut vt eft quodciam compofi» tum in fchabens elTe diftindum ab efl^e totius & ;
:
pars poteft difFerre ^ fuo toto, fpccic. Et fic intelligimus Amphibolpgiamaccipiex partevotah's
&
compiexa:, aequiuocationem ex parte vocis incomplexae , provt fcilicet incomplexum, habct
cis
eflc
diftin^um
il
complexo.
Ad aliam quaEftionem dicendum,qu6d ad Am> Qlclttfio
Btrii
Do- phiboiogiam,ficut ad qucmhbet alium locum So-
*i
1Mdfl.ff4,ftn-
ttm.
MMlHfUcttiu
phifticum , duo rcquiruntur,
non exiftcntia.
fciiicct
apparcntia»
epim aliquid apparcat , &c fimui cum hoc exiftat , dcccptionem non cauiat. Similiter fi aliquid non cxiftat, ncc apparcntiam Sc
Si
cffedbus,
&c. dicendum,qu6d
cftgcncralitervera.
natura
ifla
propofitio nott
Nam fanitas
poteftinducii
& pcr anera. Et quzdam animalia
ciuf* fpeciei pofTunt gencrari pcr putrefadio-
dcm
,
neni,& pcr propagationem. Vndclicet diuerfitat conftrudlionis quandoquefuerit caufa diuerfitatis fcntentix , hoc tamen non concludit , qu6d
vbicumquc fucrit diucrfitas
fcntcntiac
pofitionem ambuLtre.
modum
,
&
diuifioncm
Eadcm cnim
compofito,&
poteft cfle in Amphibologia.
qu«
quando cft ibi ideniitas vocis fccundum matcriam , non fccundi^m formam. Phantaftica eft, quando aliqua
uifim
didio vnum fignificat , fcd proptcr fimilem figurationem videturaliquid aliudlignificarc. Nam
tcntiaE
&
&
omnis
non
multiplicitas aut eft vcra, aut
vera,iunc ibi
multiplicjtas
,
non
vera. Si
figura didi«nis. Si cft vcra
eft
aut ibi
cft idcntitas
vocis fccun-
dum materiam,& forma,aut fecundum matcriam tantum. Si fccundum raateriam tantiim, aut hoc crit in vocecomplcxa,& tunc habcmus compofitionem,&diuifioncmifiinvoceinGomplexi,tunc habemus acccntum.Si fit identitas fecundum materiam , formam , ifta identitas iit in vocc compIexa,fic eft Amphibologiajfi in vocc incom-
&
&
,
,
&
eundcm
diuifb.
Et fimiliter , vt videtur, Sed illud non fol-
nam modus proferendi coniundim ,
modus profcrcndi
eft
,
,
vcl di-
fiuc fignificandi
complexi , inquantum tale cft. Et idc6 in compofitionc, diuifionc accidit diucrfitas fcnipfius
&
modos
proptcr tales
fignificandi
:
fcd in
Amphibologia non funt tales modi fignifican' di propter quod vidctur , qu6d. in Amphibo' ,
logia rcfultct diuerfitas fcAtentiae
,
ex diucrfita-
modi fignificandi didionum. Et diccndum cft nunc ad rationcm, qu6d in Amphibologia quan* doque ex diuerfa rationc conftrucndi refultat dite
ucrfitas fcntcntis,vcl faltem diucriitati fententi»
anncdlitur diuerfa ratio conftruendi.
Quando-
quc autcm in Amphibologia diuerfitas fententic refultat , co qu6d tota oratio transfertur t propria fignificatione ad impropriam, vt fi dicatur, Litttu aratnr.
plcxa,fic eft aEquiuocatio.
Nunc videdum
uit
Amphibologiam
Ad vltimum diccndum qu6d Ariftoteles fuf-
requiratur diuerfitas conftrudkiohis. £t dicen-
nos , quantum ad hoc quod pcr fe rcquiritur ad Amphibologiam , quia ad illam requiritur vnitas vocis fecundum materiam,& forniam,& diuerfitas fententiae.Et quantum ad h£C duo , fufficientcr inftruxit hos , fed quia diucrfitati fententiae accidit diuerfa ratio conftruendi , ide6 Anftoteles ponit ules para«
eft,vtriim ad
dum,qu6d tum Amphibologia operctur aftualcm mulriplicitatcm,quz proucnitcx diuerfitatcfentcntiae diucrfitas autcm fententiz haberi poteil :
Concludendum quod ad Amphibologiam non rcquiri-
ilne diuerfarationeconftruendi. eft
ergo
,
tur diuerfitas conftrudlionis.
Qupd autcm diucrfitas fcntentiae non fcmpcr proueniat ex diuerfitate conftruftionis
,
k.
fignificandi habet ifta oratio in fenfa
Adualis multiplicitas eft , quando eft ibi identitas vocis fccundum materiam , formam, ,
ibi
PeJfibiU efifedenttm
,
fignificata
multiphcitas,fcilicet adlualis,pote«tialis,& phJ-
Potentialis cft
qu6d
Ad aliud ptincipale dicendum , qu6d fi pcnes JU nullum iftorum accidat diuerfitas , adhuc poteft tota oratio complexa diuctfa fignificarc. Sicuc patetin iftaorationemultiplici fecundum com-
Sed fcicndum.quod duplex cft multiph'citas,ia did;ionc,& cxtra didionem.In didlione eft triplex
eft prolatio.
,
fuerit diuerfitas conftrudHonis.
habeat,nullam caufabir fallaciam.
taftica.
Huhiitm,
241
Ad rationem in contrarium,c&m dicitur,VniuA
,
^
)>
ficienter infbruxit
logifmos.
hoc pa-
tct nam intcr conilrudlibilia qux tantiim vno modo conftruuntur ad inuicem,poteft eile diucr:
fitas
fententiac,quiaintcr
illa
poteft eflc diucrfitas
habitudinis,& cx diucrfitatc habitudinis fcquitur : verbi gratia , fi dicatur Uber Ariiioteiis. Hic poteft eife habitudo efficicntis ad
Putas
eji
tticenttm dicere
Cap.
cuntur.
diuerfitas fcntcntiae
effcdum, vt fit fcnfus.liber cft Ariftotclis,vtefficientis. Vel potefteirc habitudo pofrcili ad poffidcntcm,vt fit fcnfus,Iibcr eft Ariftotelis vt poffi-
I.
frine.
ejl
Qjr
x.
primi huius.
.£ s
T
I
o
XX.
Sufpjito qmdinaliquo paraiogi/mo repe» riaturdiuerjitad conJlruSiionkr, fvtrunt
aliquem conceptum,itaqu6dpartcs illius orationis fignificcnt partcs conceptus , vt fi dicatur, LittM Mratwr. Ha:c enim oratio fignificat fciffionem littoris,& partes orationis fignificant par-
poftt multajignificare»
rationc conftruendi
6.
dup/ex enim
dcntis. Similiter aliqua oratio, poteft fignificare
tes illius conceptus.
Ad
,
tacentem dicere,(jr hunc dieere,& qud di»
Et ,
ifla
oratio abfque diuerfa
potcft transfcrri ad fignifi-
talkf oratio
Vldetur qu6d oratio
,
Jub vno aSiu froferencU
non.
Pttgrutfites
'Nam ad hoc qu6d veUem me Mccipere
»
qu6d
ift4
rcprae-
eandum amiffioncm tcmporis. Et hoc propter aliquam fimilitudinem,nam omnes transferentes
fcntet diuerfos fcnfus , neccfrc cft
fecundiim aliquam fimilitudinem transfcrunt.
conftrudionis fequitur diucrfitas prolationis. Nam fccundilim qu6d ly »if , ad diuermatem coh»
Ad primum argumentum diccndum,qu6d omiftius loci habent vnum principmm commune non exiftentiac,fcilicct diucrfiu-
nes paaralogifmi
tcm
fcntcntiac,cui ctiam multotics anneditu); 4i-
uctfa ratio conftruendi.
diucrfitas confthidionis.
ftrudlionis fequitur
,
,
f
jffmment»
ibi fit frtfityttM»
Sed ad diuerfitatem
conftruitur i parte ant^»
Et fecund^,qu6d conftruitur i parte p6ft, eft a)ia ; fub vno ergo aAu prolationi«
cft vftaprolatio.
non potcft multa fignificare. ItCIB«
/•*«««.
SuperlibrosElenchorum
242.
Item , fccundum quod ly mi conftniftur a parintelligcremodum fignificandi ^ partc antej& pcr confcquens nccefle eft intclligcrc voccm iplam \ parteantc,quiamodi fignifitc ante^nccefle cft
non funt fine voce. Similitcr fecundum me conftruitur a parte p6ft,ncccfle eft in-
candi
qu6d
ly
fignificadi ^ parte
telligcremodum
p6ft,& ipfam
voce,fcd vnico adu proferendi non potcft intelligi ly me a parte antc,& a parte p6ftjcrgo,&c. Item, conftrudio eft congrua dicStionum ordinatio.Sed in hoc difto, Vellem me acciperepMgnan-
,i
tes
,
eft
tantum vnica didionum ordinatio crgo ;
tantilm vna conftrudtio.
Adoppofitum.Ariftotelcs i.Elcnch.c.i.vbidiorationem efle diftingucndam, Comingit
X.
cit iftara
tacentem dicere
Ynico
,
hoc non elfct
fed
adu profcrcndi
,
nifi ifta
non dif-
quia pro tanto dicimus aiipropofitionem eifc multiplicem fccundiim
compofitionem
,
,
ad diuerfos fenfus deter-
Ad
CSclufii Stris.
quacftioncm diccndum,qu6d
fignificandi verbi, qui ci
dcbcn-
tur per comparationera ad fubftantia,^ qua nGtas cgreditur. Vnde congruitas prationis refultat ex
corrcfpondentiamodorum fignificandi,& non cx ordinationc corum,nifi per accidcns.Vndc potcft intelligi aliqua di^tio conftrui a partc antc
,
licet
non ordinetur. Et cum dicitur vlterius, quod fi modi fignificandi cius , quod cft ly wif,intelliguntur aparte antc,neccfle cft voccm intclligi a partc ante.Vctum cft fecund^m correfpondentiam.Vnde ad hoc, qu6d ly me conftruavox
a partc ante
tur a parte ante
, vel a partc p6ft , fufficit correfpondentia in modis fignificandi:ncc oportcr,
quod
aliud vocalitcr intelligatur
quod
,
ibi efl
vndc ifta oratio, Pngnantes vellem me accipere , fub vno aftu profcrcndi diucrfos fenfus rcprzfcntat , fiuc ly me vo,
vel p6ft
,
caliter profcratura partc ante,vcl poft.
tia
Advltimumdicendum,qu6d hscconfcquen- A4 non valet , tantum eft vna ordinatio didio-
num
minatur. .
cum modis
tiara
& diuifioncm, quiatalis oratio
diucrfis prolationibus
j
qua a£tus egreditur k parte p6ft.Vnde modi fig-
nificandi didtionis poffunt habere corrcfponden-
proferrca partc ante
diuerfa fignificarer.
Item.nifi ita elfct,a6lualis multiplicitas ferret a potcntiali
quam
oratio
\
;
j.
ergo tantum vna conftru6tio.
cum Amphi-
Di- bologia operetur adualem muhiplicitatcm , fccundihT» Alcxandrum , necefle cft Amphibologi-
^
Q_v
T
s
I
XXI.
o
cam orationem,fub vno adtu profcrendi,diuerfbs Et ratio huius eft ; quia cx i.Perihcrmc.i.nomina, vcrba tranfpofita haeundem modum fignibent cadcm fignificata, fcnfus reprajfcntare.
ZJtrum
& & ficandi, cum fignificata, & modi fignificandi fint eflcntialia diftioni
dentalis. Inict
:
fcd tranfpofitio cft fibi acci-
nomina cnim qua
modo conftruuntur, manifeftura pofitio
non
diucrfificat
f
vno
tantikm
eft,qu6d tranf-
diucrfificat conftruftionem,quia
modos
fignificandi
diftionum
,
non qui
adu
;
&
fimul funt
fignificandi funtcaufjc diuerfitatisconftru-
modi
proIata,primum fcnfum.
Ifta
ergo oiauo,Pugnaft~
vno adtu proferendi rcprxfentat adudiucrfbs fcnfus. Et hoc fatis fequitur ex hoc , qu6d a6tualem raultiplicit«era vellem aicipere me, fub
opcratur.
Ad primum argumcntum concedo maiorem: cum dicittir in rainori, quod ad diucrfitatem
4<
Itcm,cx i,Pcrihcrm.c.i.nomina,& verbatranf^
idcm fignificant quocunque ergb modo tranfponantur termini, non auferunt multiplicitatem ^ propofitione.ergo,&c.
pofita,
;
Item,fi determinata prolatio detcrminaret ora-
rionem multiplicemadaltcriieius fcnfum,a£tualis
multiplicitas a potcntiali
non differret. Con-
fequentia patct.quia oratio multiplcx, fccundum
potentialcm multiplicitatem , ad alterum fcnfum determinari poteft pcr dcterminatam prolationcm.
Adoppofitum. Nifi dctcrminata prolatio dc1. tcrminaret orationem Amphibodogicam ad alte- ^rg-mentm rum fenfum,nulla habitudo fyllogiftica cflct fine ^"/"»'" "»-
fed
multiplicitate. Et vniucrfaliter,vbicumque
conftru(^ionis fequitur diuerfitas prolationis.
vcrbum
Negojquia modi fignificandi funt caufie conftrudtionum,qui mancnt in tcrminis tranfpofitis.
oratio cffct diftinguenda,&
efi
prxdicarctur tcrtium adiaccns fic
hoc
, talis
tunc hsccflct di-
ftinguenda,/;owjo f^
Ad aliud dicendura,cum dicit\ir,Pugnantes vel-
*•
Item
,
orationes imperfedtz eflent fimplicitcr
lem me accipere , qu6d ad hoc quod habeatur ifte fenfus , fcilicet qu6d vellcm acciperc pugnantes,
pcrfcftx. Hasc
neccfle eft intelligi ly wf,conftrui a partc ante dc ly accipere , ita qu6d eius dependentiam a parte
pliciter,vt hxc,muliereft vir alba.
antc terminet , quia conftrui a parte antc , nihil
in Elencho concludente hanc conclufioncm,
cnim
eflet pcrfcdla
Etfimiliteroratioincongrua Itcm, Ariftotcles dicit in
,
cflet
1.
albw eft homo. congruafim-
huius cap.
j.
quod
eft, quam qu6d modi fignificandi didionis corrcfpondeant modis fignificandi ipfius vcrbi, qui dcbentur ci per comparationem, quam habet ad fubftantiam, a qua adus egreditur a partc antc. Et fimiliter conftrui ^ parte p6ft , nihil aliud
alhum
, quam quod modi figuificandi did:ionis correfpondcant modis fignificandi ipfius vcrbi , qui ei «lebentur per comparationera ad fubftantiam.
mo,& non in contradiftione folum necpercandcm rationcm minor.Hoc non eflct,nifi decermi-
aliud
cft
J*'''"''^"*'*-
mancnt idem,quo-
fignificandi ;
do, PHgnames vellem accipere me, aftu rcprs/cntat
^,
modi
fic
in
cunque modo profcrantur crgo, &c.
hunc fenfum,Vellera quod pugnantes acciperenc mc.Cum crgo nomina,& verba tranfpofita idcm fignificent,oratio primo modo prolata,reprjefcnfcntabit adtu fecuqdum fenfum,& fecundo modo
^
videtur
I. quia caufa in a(5lu,& cfFenon funt, cx j. ^rgument» , Metaph. text.com.3.& i. Phyf.text.com.37. Scd /"?"';'' «/
feLeifilim,&filiHi Pelei.
me accipere,(nh ifto adu proferendi,a6tu reprsfcntat hunc fenfum, Vellem accipere pugnantes. Et ifta ora-
i.frinc,
QV6d
dionis. Et
tes
tAm^
quocumque modo proferatur?
tiplfx
funt principiaconftruendi. Idemenimcftdicere, VlteriCis ifta oratio, Pugnantes vellem
^i
orario multiflex fecundum
phjbologiam ijno modofroUta,,Jttmul-
Contingit tacentem dicere
tradic^ionc
,
&
non
,
eft
multiplicitas in con-
in fyllogifmo
fio fcquiturcxiftis pracmiflis ejfe
alhum , contingit ;
dicere
:
,
,
fcd conclu-
§lHic
Tacemem contingit ejfe Maior non eft
ergo tacentem contingit dicere.
multiplcx, quia tunccflet pcccatum in fyllogif:
naca
" '"**
.
Qu^ftioXXII. nata prolacio deteminarct oratiottem Amphibologicam ad altcrum fenfum. Circa iftam quarftionem eft duplex opinio.Qui-
de
ifti
dicunt
,
iftam orationem ellc diftinguen-
Alia opinio
noneftalia,
eft
,
quod
oratio amphibologica
quam illa,quz fubcodem
ferendi multa fignificat
,
vtin hac,
4V-
triufqtu if$. ni»m4.
Adaliud,ctiradicitur,nomina& verba,&c. dir
cendum, qu6d vcrum eft,non tamcn
z{ku pro-
Ai
I.
pofitione.
Ad arguraenta inoppofitum
Neutra iftarum opinionum cft vera fimpliciter.Prima cnim ponit tantam indeterminationem in fcrmone, qu6d vix homo po(ret,vbi hoc verbu
ad primum pa-
,
Ad fecundum diccndum qu6d ,
Et
homo.
efi
hatc cft im-
quod ly dicendum eft,
dicatur,
fi
alhtu potcft conftrui a parte p6ft
,
eft incongrua, "^' , quia verbi dependentia pcr hocquoddico wV,detcrminatur,nCT:mulier ad^ly
tUTjPugnantes vellem
aU>a,in tali fitu refcrtur,ncc
accipere,
planu cft,qu6d ly
qu6d dcpendentia detcrminatur
hunc fitum non poCCent pluribus modis conftrui,ita quod ordo conccptuum correfpondeat ordinationi di£tionum. Propter ha^c diccndum,qu6d oratio multiplex fccundum Aniphibologiam,cum opcrctur adualem multiplicitatem vno adku proferendi,multos fcnfus reprxfentat. Tamcn oratio multiplex fecundum Amphibologiam,vno modo prolata, no
eft multipley,
Et huius
,
». ttt-
S»tiM0.
^prsdicatur tertium adiacens , conceptum detcrminatum audicnti cxprimerc crgo proptcr fincm fermonis non debemus ponere indetcrminationem tantam in fcrmonc.Secuda opinio ponit multas oratiunes multiplices fecundum Amphibologiamnon cfte diftinguendas,quia fi dicartte
^
pfOfHTtt
ex didis.
pcrfcdka, albw
verbi k partc p6ft fufficientcr
& ide6 non oportet, qu6d a partc
p6ft conftruatur.
Ad aliud diccndum quod hxc
Mulier
efi
vir alba
yerbum dependet. ,
fio
,
'•
,
Ad vltimum dicendum quod hxc
mf,8c ly pM^antes,Cecund\im
^oris.
X.
fignum eft,qu6d Ariftorclcf probat iftam propofitiouem per contradidionem , in multiplicibus non cft coniradidio. Quid autem fit diccndum ad tcrtium , patct ia
tct
:
Opinit Dt.
Ai
in oratione
multiplici. Et huius
//?» «finifimt
Epifiepi.
^tfittmtit
qu6d illi modi
dependentcs,vt diftum cfl.
fint
&
dtimJjoTno efi^nimal. V*.
ad diucifitatcm
fi;d
,
adtualis conftrudtionis rcquiricur,
dam
dicunt , qu6d oratio muliiplex fecundum Amphibologiam vno modo prolata , eft multiplex,etiam quocunque alio modo profcratur.Vn-
243
ad inuicem conftruaibiles
Contingit tacentem dicere
ex
,
non
conclu-
multipli-
cibus poteft fequi fic,€«ntingit eptod Socrates dicat, Socrates efi tacens,Scc.
Tert/us vero quando comfoJitumplurA Jigni-
^catidrc. Gap.z.prirai huius.
quocunqucaliomodo proferatur. , nam pencs primum modum
Qjr.£STIO
ratio eft
XXII.
Amphibologiasprouenitmultiplicitas cxdiuerfitate conftrudtionis adtualis
Sed caufa
,
& non potcntialis.
diuerfitatis,a(5tualis conftru6lionis
, quod didtiones habcant modos fignificaadi, fecundum quos funt adinuicem conftrudtibilcs. Neccaufa przcifa eft,qu6d diftiones in oratione
eft
mutu6 dcpendens ita qu6d depenvtraquc parte didionum, fueritmutua.
Adoppofitumeft Ariftoielcs, EIenchorum,qui dicit, qu6d hic eft tertius modus Amphibologiai,
dentia cx
verbi
:
dica.tut, homoani?nalefi.Hxc
efi,
oratio eftdi-
eo qu6d modus fignificandi huius depcndens eft. Et hoc quod dico bomo
ftinguenda
,
ratione qualitatis poteftiftam dcpendentiam tcr-
minare , & hoc quod dico antmal. Scd fi dicatur, bomo efi animal, \\xc oratio non eftdiftingucnda.
Nam
modi
fignificandi
non
funt hic
mutuo
de-
pcndcntes,quia dcpcndcnria de ly
& ^ parte p6ft fufficientcr tcrminatur. Eft
tamcn intelligcndum,qu6d
licct
tcrminata
prolatio determinet orationcm multipliccm fc-
cundum lem
aiflualem multiplicitatcm
,
& potcntia&
compofitionc , diuifione, vnatamenmultiplicitas ab alia difFcrt. Namdeterminata prolatio orationis multiplicis , fecun,
ficut accidit in
dum
potcntialcm multiplicitatem , pundtuando ad alterum fcnfum , potcft ipfam determinare, mancntc femper eodem ordine vocum.Scd determinata prolatio manenrc eodcm ordine vocum, pundluando , non dcterminat orationem multiplicem fecundum adualem multiplicitatem ad alterumfehfum , fcdipfa tranfpofitio tcrmino-
rum.Si enim dicatur, Pugnantes vdiern me ly pHgnantes,
7'
fo
1 .
;>riHe.
par;e»f-
firmMiua.
ET
videtur-qu6d non, quia h«c oratio eft imVt conftrudio ly ficulnm , a parte p6ft. quia tutic dcficit fuppofitum.
Vndc fi
Ad
Occatn i.fttrt.LoiicnitMf.f.
fintfibiproximz, fed caufa diuerfitatis adualis conftrudionis eft,qu6d modus fignificandi di«Stionis fucrit
6,
Vtrtim hxcjit diJiinguendaSc,ix.(t.c\x\\jLm.
non
accipere.,
non per punduationcm ad altcrum
fenfum potcftdeterminari. Ad primum dicendum,qu6d caufa diuerfitatis a£taalisconftruftionis'non eft,qu6d didliones habeant modos figniiicandi, fccundum quos func
perfcdta in altero fcnfu.
|.
ArxuwtntM /*» /'*''» <**'
£*'"**•
fiitficulum.
Ad iftam quxftioncm dicunt qui4am,qu6d hxc eft diftinguenda fccundiim rcrtium modum, fiit fictdttm. Et dicunt , qu6d tcrtius modus Amphibologis eft , quando oratio per fe , folum fignificat vnum iunda autem altcri , plura. Sed (i hoc pronomen hoc iungatur ifti orationi , harc oratio pcim6 fignificabit plura, vt fi dicatur , Hoc fiit fictdum , tunc fignificatur quod fcculum habcat fcicntiam altcrius , vel qu6d alterutn habeat fcientiam feculi. Etqu6d fic dcbcarintel-
%. trima ofinit,
:
ligi
,
& aflignari
tcrtiusmodus
patet per littcram Ariftotclis
dus
efi
fccundikm ipfum
fignificat
,
;
,
hoc dicunt
quia tertius
ipfi:
mo-
quando oratio per
vnum:iun6taautem
i*e
tlteri plura.
Vlterius affignant difFcrentiam intcr primum modum,&: tcrtium;quia pritnus modus eft,qiiando oratio fignificat plura prim6 C\ ab illa oratto» :
ne aufcratur aliqua eius pars.adhuc bit plura, vt patet in ifta accipere.
Scd
tcrtius
quo,refiduuiTi
non
,
fignifica-
Pugnantes vellem
moduscft,quando abiato
me ali-
fignificat plura,vt patet in ifta
orationc,Wi»fyJ'Vy?f*^.Auferattuly/»f,
& rcC-
duum non fignificat plura. Scd contrii arguo tripliciter. Prim6, qu6d ifta oratio,quara ipfi ponum multiplicem , non fit tertio modo AmmultiplcT, quia in pritno ,
&
phibologiz lefultat diuerfitas fcntentiz cx
di-
ucrfitate
• tiifMt*ttir,
SuperlibrosElenchorum
244
uerfitate conftru^lioriis aftualis. Sed diuerfitas conftru(9:ionis adaalis rcfultat ex hbc, quod mo-
i
^'
di fi^nificandi fiunt ad inuicem dependenics,fcd depcndcnria huius ycrbi fiit , fufficietitcr termi-
nacur k partc antc,
qubd ha:C
nori
fit
&a partc poft.
Item dato, qnod h;£c
non
qiibd
Videtur ergo,
maluip\ex,hoc fiitjecuium. fit
diftinguenda, oftendo
toodum. Primbperlitteram Ariftotehs, quiaipfe dicit , qubd tertius modus Amphibologia cft, qu^do oratio per (e fignificat vnum , iunda ta-
mcn alteri
fignificat plura
,
vt /cit ficulum
nam
:
vttumque, Scfiire , Scficulum fi contingat per fc dicere,vnUm quidcm fignific it,ambo autem plura. Si ergo hoc quod dico<*OT^<», includit coniun€tim , noc quod dico vtrwmiHe ,,fignificat diui,
&
fim '{
^^
vidctut
,
qubd
ifta
non
oratio ^fiit ficulum,
coniuniaa alteri debeat plura fignificare. rtem,multiplicitasAmphibologijE fecundiJm tertiutn modura , proucnit cx hoc , qubd eadem
iecundum materiam
oratio
,
& modm-n pronun-
adiunda illa ergo primo fignificat pluraprincip.ilitcr, Amphibologica , fecundum tertium mo-
tiandi ugnificat plura alteri
;
oratio, qita:
non
cft
dum
:
fed h«c, hocfiit feculu>n, eft huiufraodi
er-
i
go , &c. Probatio minoris , quia iftaoratio non fit plurium fignificatiua ergo primo plura fignificat. Item , quod diftcrcntiaafEgnatainterprimum
indigit aliquo, vt
:
ifta oratio
modum,&
tertium non valeat,probatio pcr fimi-
squiuocationc; quiaadhocqubdoratibfit rtiultiplcx fecundum a:quiuocationem,& hoc primomodo,non rcquiritur,qu6d ibi ponanturplule in
cnim
rcs tcrmini aequiuoci, hacc
fccundum priraum
4'^"
&
modus Amphi-
tcrtius
nifi
,
in
primus modus AmphibologijE , hec quia hacc oratio primo , princi-
&
,
quia
vnum
oratio de fe
ifta
&
,
provt
,
Per hac adrationem principalem , cura dicitur,qu6d huic orationi , yc/V y?c«/«»i , dcficiet fuppofitum,
fi
lyficulum conftruatur k parre p6ft.
haec oratio fuppofitum poteft habere exillo cuiadiungitur. Sed contra haccarguo tripliciter. Primo fic: P"ma chki
Multiplicas adkualis in orationc non refultat nifi ex coniundione partium ipfius orationis fed cx
men ne,
ad aliud refertur
B
contlngk
ejfe
;
ficut eft in ifta propofitio-
A. Huic enim quod
eft
B
,
at-
&
tribuuntur dujc acceptiones , non ipfi propofitioni, ncc etiam ipfi B abfolutc confiderato , fed 5,vt
ipfi
pofito.
folum
fub
ftat
tali
pracdicato
:
fimilitcr in pro-
Nara hxc oratio,y?«y?f«/«7»,y?f«/«w»de fe fignifica^ vnum iuntiiba tamen altcri plu-
ra fignificat
,
vt
fi
dicatur
,
Socrates fiefl fapiens,
hoc confcqucns ,fcitficulum , eft diftinguendum. Ex eo quod Xyficulum , poteft con-
fcit ficulum
,
ftrui a partc poft de ly fiit. Et tunc cft fenfus. Si Sacrates efi fitpiens , ipfi habet fcientiam defi-
culo
,
&
fic
eft
propofitio vera.
conftruatur a parte ante de ly fiit pofitio falfa,fub
hoc
,
&
eft
pro-
,
qu6d
difFeren-
modum Amphibologije
,
&
quia primus cft quando oratio priprmcipalitcr plura fignificat. Tertius au-
primura ino
tunc
(en(\.\,fi Socrates eftfitpietis,fi-
culum hahetfiientiam,8cc. Vltcriijs eft intclligendum riacft inter tertium
Si ly ficulum ,
,
rem modlis
cft,
quando
oratio fignifirat plura,
Vt ad gliud habcac relationcm.
Vndediccrem,
'^"'
:
nullaconiundione partium
iftius
orationis ,fiit
ficulurn, refultat diuprfa fententia,quia
de
fe
vnum
foliim fignificat
;
vtrumque
ergo haec oratio,y?»c
, non cft multiplcx fecundum Amphibologiam. Et confirmatur ratio , iftc intelledus,
(eculum
Socratesfcit ficulum
qui dcbct
,
eirc alter fenfus
ex
coniundione iftarum partium habcri non poteft. Scd fortc dicetur , qu6d haec ratio folum concludit , quod hic nojii fit primus modus AmphisboIogiiE ,yc»>y^c«/«w»,quia primus modus Amphibologiat eft, quando diucrfitas fcntcntiz rcfultat ex coniundione partiura orationis. Sed tertius modus eft , quando oratio de fc fignificat
vnum , & ipfa iu(ida altcri de qu6d hic
fignificat plura.
Vn-
primus modus AmphibologiaE
fit
concludit ratio.
Contra , haec oratio non habet fignificatum, ncc modumfignificandi,nifiex partibus ; quod ergo partibus non confert fignificatum , nec fignificandi,
ra fignificare
:
non facietorationem plunon con-
fed tale adiunftura
, ncc modum fignifiergo ha:c oratio fcit ficulum, non fignificat plura cx adiundtioncaliqua.
fert partibus fignificatura ;
Seddicendum
eft
ad rationem, qu6d in par-
tibus orationis per fe acccptae
,
funt
modi
hoc quod dico ,ficuhm
vt ta-
r. i.frirtt,
,
tranfitiue conftrui in ratione fuppofiti.
,
M
Diccndum qu6d
plicitas eft in ifta particula ,fiit ficulum
:
.| >W»*! »ii«\
ad-
alteri
quando oratio de fe fblum fignificat iunda alteri fignificat plura, pcr Ariftotelera in littera non tamen fic intelligcndo , qu6d multiplicitas fit in toto aggrcgato primo , ficut ponit aliapofitio , fcd tota multieft,
ipfa taraen
:
fig-^
adiunda alteri plutota multiplicitas fic
particula fiit ficulum
ifta
non
ifta
quod
Ita
mo-
fed hic cft tcrtius
,
iungitur.
candi
Ad quaeftionem ergo dicendum , quod hacc eft multiplex fecundumtcrtiummodum,y?»V /?«
,
fignificat.
plicitas in propofitione rcfidua.
boIogi£E
Stt0.
nificat
modum
Sed intelligendum, quod
».«.»
canis atrrit, ficut
,
vnum
.*M^^
,
diftinguenda
cft
'dus tfiitficulum
cams expedit. ergo ad hoc , quod oratio fit multiplex fccandum modum Amphibologijc, non oportet,qu6dabIato aliquo remaneat multihacc
opinio Dt-
modum
eft
hic
paliter plura fignificat
ra
diftingucnda fecundum tertium
fit
quod
fcit feculHm
g
fig- stlutic
, fecundum quos ipfae ad inuicem diuerfimode pofrunt conftrui. In hoc enim quod dico ,ficHlum eft cafus redus , ratione cuius poteft fupponi verboaparte ante,& cum eo in-
nificandi
eft
tione cuius poteft conftrui te poft tranfitiuc.
Et in
cafus accufatiui
cum verbo
Cumigitur
dicitur,
,
ra-
a par-
qu6d ad-
iundlum nonconfert fignificatum partibu$,ncc
modura fert
fignificandi
,
qu6d adiundum con-
dico,
aftum huic quod dico ficulum , per quem
in altero fenfu poteft conftrui te ante tis
,
per hoc
cum ly fiit
orationis poteft fupponcrc vetbo.
d6 dat
adum
a par-
qu6d fuppofitum pra;ccdenSecun-
quod dico ficulum , vt poffit conftrui cura hoc , quod dico , fiit , a parte poft. Haec enim oratio non potcft cfte pcrfedia , fi hoc quod dico , fictilum , \ parte poft huic
conftrueretur ,nifi aliquid redderet fuppofitum huic quod dicoyc/r,a parte ante. Vnde quod reddit fuppofitura , dat adum huic quod 6\co ficulum, vt conftruatur a parte p6ft de ly fiit , &c. Item adhuc poteft obiici fccundofic, quod ^ieund* fi
ha?c oratio
,
fiit
ficulum
,
non fignificarer
phi-
ra,nifi vtalteri adiungitur,fcquitur,qu6d to-
tum rggregatura prim6
'fignificet plura
quaodoaliqua operationonpoieft
,
quia
ineire alicui, nifi
'"'
eiit-
XXIII.&XXI V.
Qu^ftio
Vldetur qu6d non, nam ficut fe habet multi-
non inHt Socrati,nin per adiutoriii
fe habct multiplicitas potentialis orationis
que attfibuimus hunc a£bum, qui
Platonis,vtri-
eft
trahere na-
uim,& non alteri per (e. Si crgo h«c oratio ,/cit non fignincat plura , nifi vt iunfta alteri,videtur qa6d totum aggregatum ptim6 fignifi-
ficulHTn,
T*Hi»
thii'
Item terti6, hoc videtur efle de intentione enim qu6d tertius mgdus Amphibologiz eft quando compofitum fignificat Jjlura: feparatum vero vnum ioXom ,vt fiit ficu» Ariftotelis. Dicit
um. nam \yfiire , & \y ficHlttm, vnum fignificat: ambo autem plura.Si ergo Ariftoteles vniformiter accipiat vtrwtque diuifim,&
videtur
qu6d
amh coniundim,
hacc ot:itio,fiit ficulHm,de fe dcbeat
plura,& non ex adiun(5l:ione cum alio. Ad primum iftorum duorum dicendum qu6d
fignificarc
jU 1. oHi9knm.
,
ratio
non concludir,quin
bologiz
tertius
modus Amphi-
cum
ex coniundbione alicuius
fit
alio,
£t admaiorem rationis,cum diciturrquandoaliqua oratio non ineft vni, nifi vt iundlum cftalte»ri,&c. Dico, qu6d maior habct fic intclligi,qu6d ifta
oratio
vtriufqucvel vnius partis, vt
cft
;
propria fignificatione ad impropriam.
Viide Ariftoteles fic dicit, qu6d fecundus modus refultat cx hoc qu6d foliti fumus fic dicere. Er iuxta
fecundum
paralogifmi
;
zquiuocttionis fic fiunt G^icquid ridet htthet os,pratum ridet;
ergo,S)CC.Ridere
minis
:
modum
enim propric fignificat a£tum ho-
& propter aliquam
fimilitudinem trans-
fertur ad floritionem in pratis. luxta
modum
Amphibologiac
fecundum
paralogifmi.
fiunt
fic
§luandocutitpte litttu tir4ttur,terrafiinditur:fid eptan-
docunejue indocilis docetur
,
littut aratur;erg$ cjuando-
cunque indocilis docetur, terrafiinditur. Arare fignificar propric fciffionem terrs
cnim
fcd ille qui ide6propter iftam fimilitudinem transfertur ad amiffioncm temporis. Tcrtius modusxquiuocationiseft ex
arat littus
eo,
,
amittit
tempus fuum
quod aliquadidbio plura
^or
quando oratio dc
dem
,
;
confignificat, vt la-
raodus Amphibologiaicft
fe fignificat
iundaaltcri fignificat
& ipia ea-
vnum ,
^\\xiz.,-^xfcit fecuUim.
ad orationem,
fic
ad orationcm:fed multiplicitas adualis non conftituit nifi vnum locum Sophifticum, vel vnam fal-
jrpimtni» t** P*r'* "'t*'*'**'
laciam,vt Amphibologiam;crgo ncc potentialis.
Item ,
habet multiplicitas potentialis fic ic habet multiplici, tas potcntialis orationis ad orationem fcd multiplicitas potentialis didionis , non conftituit nifi vnum locum Sophifticum , vt Acccntumi ergo , &c. ficut fe
didionem
:
Itcm ,
loci Sophiftici diftinguuntur fpccie pcr
caufas apparcntia:
;
illi
crgo loci,qui habcnt can-
dem caulam apparcntiae , tur
:
fed compofitio
,
fpecie
non diftinguuneandcm
& diuifio habcnt
caufam apparetia: vt vnitatcm materia;ergo,&c. Ad oppofitum. Nifi compofitio , & diuifio fpecie diftingucrentur,non cftcnt fcx lociSophiftici
in didbionc
,
cap.i.primi huius.
quod
cft
Nam
hunc numcrum probat
contra Ariftotelem
indudiuc cx fyllogifmo.
QjriESTIO
attri-
butionem habet ad aliam. Ad \, thitS. Ad aliud diccndum,qu6d Ariftotcles in illa litera intelligit , qu6d multiplicitas tertij modi non refultet ex hoc , quod aliqua didio ibi habcat plurcs fignificationcs.Vnde idcm cft,ac fi diccret,qu6d hacc oratio,& cius partes folum vnum fignificant adiundaautem alteri, plura. Nna. Vltim6 fcicndum eft circa hunc locum , qu6d trcs funt modi Amphibologis,& tres aequiuocationis-, tcrtius tamen modus affignatus ilPhilofopho non cftcommunis vtrique fallacis. Duo tamen modi communcs funt vtrique. Nam primus modus eft, vt dicit Ariftoteles quadodi^io, vel oratio fignificat plura. Sccundus, quando cft trafiatitt a
plicitas a<5lualis orationis
didtionis ad
cet plura.
*••
24y
iundlum cft cum alioj dicimus illam opcrationem ellc vtriufque , vt fi traliere nauem
nifi vt illuc!
ytrum
XXIV.
'imitai materialti
*T;ociit
comple-
xafitfitfficiens caufa difiinguendi
com-
fofitionemi t£ diuifionemf Occam
yp»rt.ljig.caf.%. Alb.de %xi.trmS.\.c»f.^.
QVod
quia cuni vnitas matcriaI. fit caufa generalis apArgument» parcntix , in compofitione , diuifionc , nifi f^'>f*<-t* •/fuerit principium fufiicicns diftingucndi vnum fi'^*"**' lis
fic
vidctur
;
vocis complexas
&
locum ab alio , oportcrct fuper iftam caufam generalem aliquid addcre , quod ipfam determinct ad compofitioncm, diuifionem illud addi-
&
tum oportcret
clTc
pronunciandi,&
fic
:
&
aliquid pcrtinens ad
modum
compofitio,& diuifio .ndua-
lem multiplicitatem opcrarentur , quod falfum Confequcntia patct;quia ibi eftct vnitas mavnitas modi pronunciandi ; haec duo intcgrant locum operantcm adualem mnltiplicitatem;ergo,&c. Item , illud eft caufa apparcnti» in compofieft.
tcris,
&
&
&
tione, diuifione, fub quo multa latcnt : fed fub vnitatc materialium multa latent in compofitione , diuifione ; crgo cft fufficiens principium
&
diftingucndi compofitionem,& diuifionem. Minor patet per Ariftotclem i. Elench. in illo cap. Fallacia autemfit in his.
Nam ibi vult Ariftotelcs
*
quod propter vnitatem materialium crcdimus compofitioncm,& diuifioncm cllc idcm. Itcm , illud eft caufa apparentia» in compofi» tionc, & diuifione , quod cft principium tegendi defcdlum; quia defec^us latet fub apparentia:fed vnitas materialium eft fufficiens principium tc; ergo, &c. Minor patet per Aricnim , quod compofitiu, & diuiab £lencho:eo qu6d non eft eadem
gendi defctStum
Secunditm comfojitionem ttutem
,
(jr
diuijio-
»r»»,^f. Cap.t.primi huius.
ftotelem. Dicit fio deficiunt
oratio compofita
Qjr^sTio Vtriim comfofitio O*
XXIII. diuijio fint dua
faUacia difiin^ajpecie. D.Thom.
cpufc. def»IUe. c»p. 8.
hic q.i.Art.t.^ in
i,
T«f tar.
hic j. i. CoDiinb.
PrtVr.m^.). Vi
im Ub. Eltnth.
Sooti oper.
Tom. I.
tionum
eft
,
& diuifa
;
diucrfitas
crgo ora-
& di-
caula defedlus in compofitione,
defedus rialium;crgo,&c. uifione: fed
ifte
latct fuo vnitatc tnate-
Ad oppofitum. Quod eft comraune duobus, non diftinguit illa fpecie;fed vnitas matcrialis eft communis compofitioni & diuifioni.-crgOj&c. Vt fciatur veritas primz quarftionis > prim6
*•
oportct diiTolueic fccuDd«un,drca qu;»m funt di-
'f*'* *f"
S
uerfz
.
Super libros Elenchorum
246
aerfx opiniones. Quidam dicunt > qu6d vnitas materialis eft caufa apparentiae generalis in com-
& diuinone
poittione,
ipfa
:
tamen
diuerfificata
tegit falfitatem propofitionis
facili
pcrcipcret refpondens
compofitum falfum ,
iicut
fenmm
diui-
fum verum. Nec debet eam diuifo vero determinatc fus diuifi vcri
,
cft
,
proferrc fub fenfu nam manifeftatio fcn-
manifeftatio fenfus compofiii
Sed debet eam profcrre fub fenfii compofi' to falfo, c\imhabitudincadfcnfum diuifumverum. Vnde vnitas matctialis cum habitudine ad fenfum diuifum vcrum , cft caufa apparcntiz in compofitione: ic vnitasmaterialiscum habitudine ad fenfum compofitum verum,eftcaufa apparentiae in diuifionc. Ifta autem habitudo cft ex falfi.
& quod facit apparentem
vel pluralitatem;
,
contradi6lionem : (ed
vnitas materialis cft caufa apparcntis contradi-
crgo,&c. Minor probatur, nam fi quaeoculo hunc fercujjitm ? Haec propofitio conceditur. Si iterum quaeratiur , ViSfti ne hunc fercujftm oculoy hacc negabitur. Et caufa 6bioni$
;
ratur
,
FitiifH
iftius
apparentis contradidbionis
terialis
m
,
cft vnitas
ma-
ergo, &c.
;
cum
ncm in fallacia compofitionis,quin in fenfu com-
: propter quod vnitas matcrialis habitudine ad lenfum diuifum vcrum , eft
Scd contra hoc In caufit apparcntix , cum
fit
, non debct elle aliqua occafio manifeftandi defe<5lum ; fed in ift^ caufa apparcntiae , eft fufficiens occafio pcrcipiendi vtrumque fcnfum; quiapcr hoc, quod
principium tcgendi defe(ftum
rentiae in
pofito fit falfa , nec aliquam iuxtadiuifioncm, quin in fenfu diuifo fit falfa. Sed contra hanc viam arguitur duplicitcr. Pri-
parentia. Sed conucnit rcpcrirc compofitionem,
& diuifioncm, fine falfitate alterius fenfus,vt pa-
fum verum
tenentem, hic cft compofitio
occafio percipiendi fenfum in caufa crgo apparcntiae cflet
eft ibi ;
defedlum manifeftandum. Item , inferius probatur, quod inter prolationem compofiram , diuifam non cadit ah'qua prolatio media quod tamen ponit ifta pofitio; qusHbet ergb prolatio , vel eft dctcrminatc p6b-
fufficiens occafio ad
&
:
tctper exemplum.f7<^
& diuifio
haec determinatio nominalis,
terminare hominem
vel haculum
,
fenfii poteft elle propofitip
,
eo quod
magmm potcft de,
vera
& in ,
vtroque
pofito cafu
poflibili.
Item,Sophifta debetarguere ex apparcnter vcfed
ris,
fi
caufa apparentiae in compofitionc efTct
non
vnitas materialis prolata in fenfu compofito fal-
vnius fub afiimilatione ad aliud. Proptcr hatc dicitur alitcr , quod caofa apparcntis in compofitione , eft vnitas matcrialis
fub aftuali prolatione fenfus diuifi veri ; quia opponcns fophifticc tria debet celare , fcihcet
fo, ex manifefto f^alfis argucret Sophifla, quod ei non eflet conueniens. Et prsterca , vt argutum cft , in caufa apparcntiae non debet efle ajiqua occafiomanifeftandi dcfedum , cx qua defcftus latere debet fub apparentia. Sed prolatio com-
pluralitatem fignificatorum
pofiti falfi cft occafio manifeftandi
latio fenfus compofiti
tionis
,
vel fenfus diuifi
,
,
,
&c
falfitatcm propofi-
& indcterminationem ad vtrumque fcn-
fum. Quae tria per caufam apparentiae teguntur; quia pcr vnitatem materialem tegitur pluralitas fignificatoru.Per hoc,
quod profertur fub deter-
defcftum;
ergo,&c. Propterea poteft dici ad quaeftionem
f• , quod ^**« vnitas materialis eft caufa apparcntiae generalis ^/'"*« in compofitione,
& diuifione
:
fed quia
commu-
inquantum huiufmodi , non diftinguit
minato fenfu , tegitur indcterminatio ad vtrumque fenfum. Per hoc quod ifte fenfus diuifus vc-
ipfadiuifa
rus
diuerfos locos conftituit.Nam fimilitudooratio-
eft,
tegitur falfitas propofitionis.
ne,
,
,
ideo
vel paitita per diuerfas diffcrcntias,
Sed contra iftam viam arguo duplicitcr. Primo fic , omnc quod apparct , habet aliquam fimilitudinem illius quod apparet : ficut aurichal-
nis compofitae ad diuifam
cum quod apparct autum habctaliquam fimi-
nc.
jitudinem auri ; fi ergo oratio compofitaapparct cfTc vera , oportet quod in fe habeat aliquam fimilitudincm ad diuifam veram. Scd ifta pofitio
cundum fpecicm , &ide6 pofTunt diftingucre locos fecudum fpecicm.Quod autcm iftse dux fimihtudines difFcrant fecundum fpcciera , probatio;
pon ponit aliquam fimilitudinem
in orationc
nam
relationes diuerfificantur
compofitaaddiuifam; crgo,&c. Confirmatur ratio , nam vera natura auri , non eft caufa quare aurichalcum appareat aurum. Ergo veritas fcnfus diuifi non cft canfa quare oratio compofita falfa, apparcat efTcvera. Sed ficdicentes forte
cicm
,
rum
fimilitudinum funt
,
,
dicerent
,
quod veritas
fcnfus diuifi
fa praecifa apparentiae in
non
cft
cau-
compofitionc , fed fimilitudo orationis compofitac ad diuifam. Er ifta fimilitiido prouenitex vnitatematcrialium. Sed videtur,qu6d ifta refponfio concedat propofitum nam formale in compofitionc eft ifta :
KeftlUtmr,
Illud
profertur fub (cnfu compofito falfb , poftumus
,
4« '*^»*V»««»»«
non poteft cficcaufa apparentiae in loco Sophiftico , unc quo conucnit repcrire locum illum,quia locus Sophifticus non eft fine apva.h fic,
pcrciperc fenfum compofitum falfum.Etper hoc quod profertur fab habitudine ad fcnfum diui-
diuifum verum
f*iifitiur.
omni loco in «lidione , idem eft quod
parte orationis
:
(fi'
Item,in
Proptcr hoc dicitur aliter , quod caufa appacompofitione eft vnitas materialium, prolata in fenfu compofito falfa. Et hoc videtur naberi ab AriftoteIc,quia Ariftoteles in i. huius, vbi dcterminat de locis Sophifticis , quantum ad eorum apparentiam , non ponit aliquam oratio-
caufa apparentiae in compofitione.
""•
&
fecundum compoHtionem , nondcbeteam proferre, vt indiffercnter fe habct ad vtrumque fen,
Steuni»
,
;
uifione.
fcnfuni
j
&
ifla fimilitudo prouenit ex vnitate crgo vnitas materialis eft fuHiciens principium apparentiae in compofitionc » di-
matcriali
per diuerfas habitudines diuerfos locos conftituit. Et hoc ponitut fic , Proponcns orationem
fum quia fic ita de
UsfiUMtifr.
fimilitudo
,
cft
caofa apparentia:
in compofitione. Etfimilitudo orationisdiuifs
ad compofitam
,
cft
caufa appatentia: in diuifio-
Nunc autem ifta:
fimilitudines difFcrunt fe-
fecundum fpcfccundum diucrfitatem fundamentorum fccundum fpeciem. Nunc autcm fundamcta iftapofitim.vcl diuifim. Et
dum
fpeciem
,
modi profercndi commodi differunt fecun-
ifti
ideo ifta fimilitudines differunt
fccundum fpeciem. Maior patct,nam
fimilitu-
do,quae fundaturfupcralbedincm,difFert fpeciea fimilitudincquae fundatur fuper nigredine, quia
aIbedo,& nigredo fpccic diftinguuntur. Secunda pars minoris patet, fcilicet qu6d modi proferendi compofitim , vcl diuifim difFcrant fccundim .i..wwx,
fpecicm.
Solufhj. 13.
,
QusEftioXXV. ipedem
quia maior
»
eft
modos diuinm, qu^m inter
proferendi compodtim, vel iterum prolata materialia nunc,
nunc
lia
fed materia& & iterum prolata differunt fecundum
,
numerum } ergo modi
:
proferendi compofitim,
vcl diuidm differunt (ccundum fpeciem.Et prarterea modi proferendi funt formx locorum differentium (ccundiim ipeciem ; ergo,&c. Prima pars minoris patet, quz fuit, qu6d iftx /imilitudines fundantur fuper iftos modos proferendi fpecie diucrfos. Nam nmiiirudo orationis compontz ad diuifam . vel attenditur folum pencs vnitatem materialium , vel penes modos proferendi compofitim, veldiuifim. Non penes vnitatem materialium , nam talis fimilitudo non caufat deceptionem , qujc appropriatur compopofitioni, Sc diuifioni,nam in materiaiibus
pofitio
& diuifio
,
non
diftinguuntur. Si
aiiquis credat materiaiia efle lioc
non
com-
eadem
enim
propter
,
decipitur. Ifta ergo fimiiitudo attendi-
modo. Hoc patet , fi nos infpiciamus ad modum quo decipimur fecundum com-
tur fecundo
,
&
pofitionem , PutM ne verum
diuifioncm. Si cnim quzricur,
dicere
nunc ,
(juonittm
tum failus es.
Cit6 refpondens hanc concedct. Si ergo vircrius inferatur ,fit^u4 es
;
non
ergo nunc, dcceptio
quia refpondens credat materialia eile eadem , fed propter fimiiem modum profercndi compofitim, diuifim. Etliocvult Ariftotcics tam in primo huius,quam in fecudo.Dicit enim, quod nos dcdpimur fecundum compofitionem, diuifionem , eo quod nihil putacur difterrc compofita, diuifa oratio. accidic
,
247
Ad rationes primac quzftionis dicendum
diuerntas inter
,
prima ratione
quod
pro
quo ad hoc>qu6d vtraque multiplicitas eft in oratione: fed tamen cx hoc non fequitur viccriiis , qu6d fi in aduali muitiplicitate orationis non cft nifi vnus locus, quod ide6 fecundum potentialem multiplicita» tem non fit nifi vnus locus. Nam in potentiali ,
fimiie eft
7. Adi.prinr. 1**fi*-i-
mdtiplicitate orationis , eft diftinguere duas caufas apparcntix fpccie diffcrentes , ficut di-
dlum
eft
&
;
latcntis fub
etiam duas caufas non cxiftcntix
illis
Sed in
caufis.
multipli-
adbiiaii
non eft diftingucrc nifi vnam caufam apparentiat, & vnam caulam non cxiftcntiz, idc6 non eft fimiie. citate orationis
,
Ad aliud diccndum,qu6d circa hoc funt diueropiniones ,de quibus vidctc inferius. Scd tacft pro nunc , qu6d quantum eft
fie
men dicendum
cx potentiaii multipiicitate
Ariftoteics potuic
,
duos iocos pcncs Acccntum ficnc pcncs compoficioncm , & diuifioncm. Sed forri confiderauit hunc iocum , prout magis conueniens cft vfui Sophiftico. Et hoc eft in fcriptudiftinxifle
ra
:
& poifmatibus
,
vt ipfe tcftacur
,
:
& confideo
rando accencum prouc cft in fcripcura , & pocmacibus, eft ibi folum vna caufa apparenciar , fcilicet eacdem iitcrx & fyilabaj. Ad tertium patct per dida in didione.
&
&
&
Vnde dicendum quod cum fimilitudine orationis ,
fam ,
eft
tamen fimiiitudincs fupcrmodos pro,
vel diuifim fundant ur
,
qui
tnt*.
Vitcrius intelligendum eft phifticc
,
qu6d arguens
M'
OhitSlt.
eam in
fenfu compofito faifo
,
Nam
i.frmci
falt qtuft.
exiftenciz
,
Sophifticus
nam :
fic
nam
,
iocus Sophiftictts
fua canfa apparentia:
,
&
non
ex his duobus integratnr locus
fed caufa
non
exiftcnciz in ;
com-
crgo, &c.
Fortc aliquis interimeret minorcm dicedo, qu^d caufa
non exiftentiz eft diucrfitas orationis com-
& hoc patet per Ariftotcicm
pofitz ad diuifam
,
ibi eftct
in i.Elench.cap.
Aut ergo fic ^uidentes , qui
di-
& diuifio in ignorantiam
qu6d compofitio ,
cit
tamen vcritas fenfus diuifi non erir caufa apparentiz in compofitione, fed fimiiitudo orationis compofitz ad diuifam, vt di6bum eft.
Elcnchi reducuntur , quia non eft eadem oracio compofica, diuifa. Concra. liiud non eft fufliciens caufa non exi-
Sed contra hoc arguo
non
fit
,
& oftendo
,
quod
ifta
caufa apparcntiz in compofi-
quia caufa apparcntiz in compofitione,
tione
,
debet
eftc
ifta fenfui
obicdlum fenfus.Cum ergo umiiitudo non obiiciatur, non erit caufaappa-
rentia: in
compofitione.
Diccndumeft, quod ifta fimilitudo obiicitur fcnfui per hoc qu6d vnitas materialium fenfui obiicitur, ficut umilitudo Socratis adPlatonem
Ad primam rationcm iftius fecundz quzftionis,cum dicitur, Si vnitas materialis nonfit fuf-
,
&
ftcntiz huius fallaciz
(x apparcntiz
,
,
non
6c\im iftius faliaciz
quod adiundlumfuz cau-
potcft in ;
:
tet
fumitur
additum, eft fimiiitudo orationis compofitz ad diuifam,& non modus profercndi. illud
Ad fecundam patet per di^ in Ad tertiam quando dicitur quod ,
terialis tegit defc<5him
vnitas materialis
non
,
ma-
&c. Diccndum , qu6d
facit
apparentiam fihe fi-
militudine : ncc tegit dcfedlum. Scoti oper.
quzftione. vnitas
Tom,
J.
efte-
compofitz ad diuifam annexa caufz apparcnciz hm'us fallaciz,non poccft in proprium cffcdum; ergo , &c. Probacio aftumpci , quia proprius cffc^s faliacizcft faiiere nullus autem fallicur nifi crcdcndo falfum elTe vcrum. Sed fiquandoque refpondens credat fenfum diuiium ciXe idcm cum fenfu compofito , non credit falfum efte verum, vt patet in exemplo ifto , Video hcminem
mdgnum bMulitm tenentem. Item , ratio eorum quz
cum fit generalis,oporfuper iftam aiiquid addere. Dicendum , qu6d
proprium
fed diucrfitas orarionis
ficiens caufa apparencis,
frtftMtit.
Aix.i^l.
quod
eft finc
fi
in albedine fenfui obiidtur.
Ai
non
occafio manifeftandi defcftum,& faifitatcm.Sed
fimilirudo
Stlmtit.
fo-
fecundum compofitionem habet profer-
re taiem oracionem in fenfu diuifo vcro.
profcrrer
Vldetur
pofitionc cftfaifitas fcnfus compofiti
funt fpecie difterentes.
6.
comfojitionu requi'
fttfalfus?
&e
,
XXV.
ratur quod fenfus com^ojitus
compofitJe ad diui-
conucrfo , in diuifione. £t licet iftz fimiiitudines radicalitcr proueniant ex vnitate materiaferendi compofitim
Vtrum ad fallaciam
vnitas matcrialium
caufa apparentia: in compofitione
lium:iftae
Qjr.ESTio
:
func ad finem a fine
fed locus Sophifticus ordinatur ad
me-
tam, fed ad metam non diciturnifi per propoficionem falfam ; ereo,&c. Irem , re&a foTutio eft manifeftatio falfi ,
&
propter quid accidic falfum fi ergo diuifio fic lolutiocompofitionis, quiavbi faliit compofi:
tio
,
foluit diuifio
,
necefte eft
pofitus in coropofitione
fit
qu6d fcnfus com-
falms.
S
1
Ad
f
Argumtni» frt fartt •//'''»«"»«.
Super libros Elenchorum
248 Ad oppofitum. Ex
falfo
conringentc cbncelTb
JlrgHmmt* a rcfpondente>cum aliqua propomione vera, He fro fartt n*- fcnfu compofito , fcquitur inconueniens , quod /»tiu0.
non
fequitur
cum eadem
propofitione vera in
fed hoc erit pcr aliqnem locum : Sophifticum , non niii per compoiitionemi crgo, &c. Irem ii dicatur, Vtdeo hemnem magnttmbacnlitm
fenfu diuifo
&
tenentem, hacc potcft eile vera in vtroque fcnfu,
diftingucnda fccundum compofirionem
eft
,
& &
diuifionem. Itemhacc, CtctuviiUt hominempul-
3.
Cendufio. Copefitit pB-
tefldupliciter C0nfider»ri.
thrnm lihrum fenentem,in vtroque fenfu eft falfa. Ad qusftionem diccndum , quod compofitio poreft duplicitcr confiderari
,
aut in fc 8c abfolu-
prout perrinet ad fincm Sophifticai.Si pri-
.tc,aut
mo modo confideratur non cft neccftc in com,
pofirionc fenfum compofirum efle falfum
, quia ad potentialem multiplicitatem non requiritur,
quod
nifi
modo proferenQuod aurem illa materia-
marerialia uib diuerfo
di diucrfa fignificent.
vera
lia fint
,
vel falfa
vcl in alio fcnfu vera
,
,
&
Item
modo
fedens,.poflct in futuro ambularc, fus-diuifiDnis
& ifte cft fcn-
crgo,l5cc.
;
Itcm , quod feniusdiuifionis non fit ibi pofliprobatio:nam tcrminus concrerus,aur f upponit formam tantum , tunc cft orario falfa, qualircrcunque cpnftruitibilia diuidarur. Si fupponat rantum fubicdum,tunc harc eft fallaciafibilis,
&
gurae di«3:ionis
,
§luic(juid heri vidifti, hodievideti
alhum heri vidifti erg0,Scc. Oportct igitur diccrc, quod fupponit formam , vt fubieftum conccrnir. Scd tunc adhuc fequitur idem , quia tunc dcno;
tatur , potcntiam clTe in fedcntc , vt concernit fubicftum. Sed ficut vna forma non poteft efle alia, fic
nec fubiedum fub tali forma eft in poformam oppofitam. Ad oppofitum eft
tentia ad
Ariftotcles in
i.
huius.
Ad quzftionem diccndum,qu6d materialia ilvt fignificent diuerfa fub diuerfis
detcrminans dclocis Sophifticis , prout ducunr ad mcram,omnes orationes quas popit in compofirioncfallunt in ifto fenfu.Er omnes orationes, quas ponit in diuifione , funt falfic in ifto fenfu. Primar rationcs oftendunt, quod prout compofitio ducit ad metam , neceflc eft fcnfum'
graui
clVe falfum.
Ad illud primum in
dicendum, quod compofito , eft incompoilibilis alicui contingenti falfo. Et eadcra oratioin fenfu diuifo vcra,eidem falfo conringenri non eftincompoflibilis. Er tunc cx prooppofitii
quandoque oratip vcra
in fenfu
pofitionc vera in fcnfu compofitionis
contingenti falfo
,
,
cum
fequitur inconucniens
pter incompoffibilitatem inter ea
,
,
ifto
pro-
quod tamcn
,
Pojftbile
ficut ipfa diftio cft in potcntia, vt conftiruat intelledtum fimpliccm fubaccentij , & alium conceprum fub acccntu acuto. mat crialia iftius ,fidentem, &c. funt in potentiavt diuerfas fententias fub diuerfis modisproT
Sic
fercndi fignificent, vcl repraEfentcnt. Et iftafi-
militudo patet
:
namficut accentus
gendum
eft
Sed tantiim
tcftatcm didtioiiis orationi
,
fic
,
t aWcns, dicitQt falUcia compoJitionis;\x eft
prout
cft
foluens,
tamen modi
fcd
,
ucrfis
ftra acciperctur.
Dicendum eft
hoc
nam omnis diuerfiras in
modus :
vel fic proferantur,
non
hoc
,
habent
diuerfitas
quod
eft
modi profcrendi
oratio
fic
modo profcrendi figni-
ex parre noftra. Vnde Ari-
incrcpar multiplicitatcm ex parre
vcl acuro cx parte noftra
,
Sed quod
eft.
vnum, hoc ex parte noftra
didtio prolara fub graui accentu,fignificet fignificct aliud
,
eofdem modos fignificandi , & eadcm fignificaergo, &c. Maior patet namdiucrfitas in fi-
non
gnificando
fcrcndi , facit fenfum compcfitum , diuifum. Et diccndum cft , quod continua prolatio eius, quod edfidentem , cum hoc quod cft ambulare , caufat fenfum compofitum. Ifte autem modus
i
:
, refultat ex diuerfitatein intelligendo. Sed diuerfitas in intelligcndo , vel prouenit ex diucrfitate fignificati , vel modorum fignifi-
candi
j
crgo, &c.
^*'*'««»
prolara,
tatem,quc)d enim pendere profcratur fub accentu
& fub alio
ta
OtieSio.
nam
dummodo oratio habcat in fe multiplici-
graui
Sed marerialia diuerfimode prolata
quod
aliud,hoc non
Xittiu»,
,
,
fignificet,& fub alio
vcl proucnit ex diuerfirate fifro farte ne- gjiificati, vel ex diuerfitate modorimi fignificandi.
cft
Er ralem diuerfitatem orationis
ex partc noftra. Scd
ftorelcs
,
qui
modis profercndi diuerfafignificarcnt,fe-
noftra,
quod non
,
ex parre noftraeft
ex partc noftra. Si crgo conftrudibilia fub di-
ficer
-vbifufri e»f.%.
orationibus
alia,
querctur, quodmultiplicitaseorumcx parreno-
ambulare
fojp dtuerfa fignificnre,
Vldetur
cum
increpar Ariftoteles,&c.
cft po{fibiIc,y«^ diuerjjs ^roUtiombw
Jlrgumenta
,
quod conftructibilia fic ,
iiifione.
Occam
diiftioncm
Sed contra, modus profcrcndi
eft
Vtmm Wor4^/
vnam
fignificandi Logicales ipfi ora-
fignificandi orationis
dicimi fin/Mi compofitionii. Et fimilitcr cft de di-
C^v^sTio XXVI.
modiis proferendi variat
Vnde quod dicitur quod non attribuitur modus fignificandi, nifi
qui attribuit^ir parribus cius.Hoc hab*rintelligi dc modis fignificandi Grammaticalibus,qii2 func
illius falfi.IntcUi-
quod eadem compofitio
quidam
poteftatcm orationis.
tioni attribuuntur.
caufa
cft
modus fignificandi attriburus di(5lioni,per quem vnum iiitelle(3-um fimplicem ab alio din^inguiij. fic modus profcrcndi eft quidam modus fignificandi , per quem nos diftinguimus vnum intelledum ab alio. Vndc ficut accenrus variar po-
cidit propter illationcm illius falfi. cft
Cenclfifia,
& acuto. Nam
principia conftrucndi
incompoflibilitas
*»
eftfedentem ambulare, funt
prolarionibus, vt oftendit Ariftotelcs in i.huius, pcr fimile in di<5bionc prolata, fub graui acccntu^
falfum non fcquitur cum oratione vera in fenfu diuifo:vnde forte fallaciacompofitionis non acifta
I.
iSi
przfcn-
in potentia
compofitum fro parte »#•
non ^t
n&m fidetis, ciira fit
compofitum in compofitione eflc falfum, opponens fophifticc , intendit rcfpondentcm ducere ad metam , fed hoc non facir, nifi faciat ipfum opinari falfum efle verum, proptcr finiilitudinem falfi ad vcrum. Et proprer hoc Ari-
necefle eft fen-
ftotcles
glttiUM.
:
,
fic
Nam
i.prinf,
fenfus compofitionis
probatio
lius oratibnis
,
fura
Ai
,
tis temporis, fignificat illumqui fcdens eft. Scd hfomlmUre, poteft ampliari per modum poffibilitatis jfignihcatuf igitur, quodiftcqui nunc eft
alio falfa,hocaccidirporentiali multiplicitati.Si
confideratur fecundo
qu6d
,
poflibilis
eft
Sed
,
fed ex parte didbionis.
vlteriiis
oportct vidcre , quis
modus pro-
5^i^tutn.
&
Solutit.
Qu^moXXVIL&XXVIII. dut proftfrendi poHibilis eft in oratione * nam iic modi Hgnificandi Grammacicales ad inuicem quz riaca (unc condependences cerminancur, iungi coniunguncur. Ifte aucem fepfus accidic orationi prxter aliquam violcntiam , idc6 ifte fenfus magis appropriatur oracioni. Senfus au-
Qjr^sTXo XXVII.
&
cem diuitionis
Vtrum hiu
quadam violencia. Mnbulare, intelligimus ex-
tatis
modus:fecundum
modus
alios
poinbilitatis
Sed
dicit difpofitioncm circa ifta extrema.
fiue
q. ij. huim. Tartar. *»r. q. j. /«».1. De hae inaceria Tide D. Thom. opmftj^o. lettu.i.ecntrMftnt*s, tsp.
n
j
.
dijl.f.j.i.
Vldctur qu6d non. Nam poffibile
I. , fub quocunquemodoproferatur, dicit poffibilcm ^S'**"***» vnionem eius , quod e{\. fedentem aim amhulare. ^7/,«^"*"
Sed tunc arguitnr
ficilla propofitio eft falfa,quae
fignificatpoffibilem
vnionem corum,quac ad
uicem componi non poflunt
Ad primam dicendum qu6d
rationes.
j
fi
maior intcUigitur folum de modis fignificandi Grammaticalibus , qui funt principiaconftrucndi vnam dicbionem cum alia , tunc £alfa eft maior. Scd fi intelligatur , qu6d omnis diucrfitas in orationc, vel prouenit ex diuerfitate fignificati,vel modorum fignificandi Logicalium, tunc
vera
eft
& minor
,
quidam modus
cft
Nam
falfa.
modut proferendi
fignificandi Logicalis
pcr
,
quem vnus intellcftus ab alio diftinguitur. Ad fecundam , cum dicitur , quod fedeas gnificat illum lare
,
qui nunc
ampliatur per
eft
fcdens
,
fi-
& ly ambu-
modam poffibilitatis.
Dico,
quod in fenfu compofito ad idem tempus , ad quod ampliatur ly ambulare^ ad illud ampliatur fedentem. Vnde k parte lyfedentem , eft poffibilicas vt amplietur. Nam Prifcianus dicit , quod Participiis prsfcntis temporis infunc
quemadmodum Fuit legens
,
,
praifens
,
fed
Ad vltimam dicendum , qu6d terminus concretus fupponit
formam
,
vt concetnit fubie-
Sed hoc dupliciter contingit , aut prout forma coniungitur , aut prout in fc , & ab-
€t\xm.
folutc confideratur.
(enfu compofito
,
Primo modo fupponit
fecmido
modo
in
in fenfu diui-
fo. Et cum dicit vlterius , qu6d in fedente denotatur potentia ad ambulandum , fuppofito
quod hoc
fit
vcnim. Dicendum
,
quod
in fenfu
diuifo fupponit fubicftum ratione format, cui
Et ideo fufficit folum fubiedum effe prefens ambulationi,quz tcrminat potentiam. Exemplum huius cft , materia prima , vt eft in potentia ad formam , fed non eft in potentia ad formam , nifi vt eft fub priuatione. Et ided materia prima eft in potcntia per accidens. Et quod eft fic in potentia , vt folum concomitans , non oportet cire prxfens adlui terminanti potentiam; mcft
eft
impoffibile.
Item , propofitio vera dc poffibili , habet aliquam veram de inefie , nam pojfihile eft , quo pofito in eflc
hacc
,
non
accidit impoffibile ; fed proporcfpondens ifti de poffibili eft Sedens amhulaty quae fimplicitcr falfa eft; ,
de in
fitio
eftc
ergo, &c.
A
quibufdam dicitur quod
hulareefipoJfihiU,dehcx: fic
amhulat.
hatc, Sedentem amponi in ^Ve,Sedens priits
Secundum tamen
poni inellc, Homo, vel animalamhulat. Ratio primi cft alios fic debet
fcffio.
propofito,quia forma feffionis foli^m eft in potentia ad ambulandnm pcr accidens , ide6
** ''*
IffJ^f^ ""J''*"""
nam ex difcontinua prolationciftarum partium, Sedmtemamhulare, permittitur, quod lyy?-
ha:c,
pro vno tempore,& ly ambulare pro alio,& hoc virtute modi potenriae,propterea fic debet poni in eftc, Sedensprius, ambuiat. Ratio densy poffit accipi
fccundi
cft, potentias refpcdu illius,refpedku cufo!um per accidens , non correfpondet adus. Vndepropofitiodebetponi in clfc rationc
ius eft
<^*"^'*' ]_
:
pofitiones de poffibili
prsfens.
cum
:
catur ergo per propofitionem in fenfu diuifo, quod fedens, fub forma feffionis polfit efTe con-
nibus de poffibili,correfpondent diuerfac propofitiones dc ineflc fed iftac dua: funt diueriat pro-
dicitur,
'
crgo,&c. Item , in fedente denotatur
non pro tempore, pro eo quod crit , vel fuic
;
'*
talis.
fubiedi feffionis, vt, i>omo atwulat, vel animal. Sed contra hoc arguo fic:Diuerfis propofitio-
erit legens
cur pro cempore pracfenti, fed
quod eft
fed hatc cft
ly legens accipi-
Infinitiuis.
eft legens
cempora,
Vnde cum
;
^*
in-
iundum cum ambulatioi«,quod
Ad
Mi.
fp.i. Iiem Doa.4.
diuerfis^cemporibus accipiatur.
4*
t.
'
eftc potentiam ad ambulandum,fed cuius eft potentia.eius & aftus. Nam adus eft terminus per fe potentia* fignifi-
,
&
^d
fit wera, tn
fcmpet ifta cxtrcma in fenfu compoHtionis ad idcm habcnt referri.Scd in fenfu diuifionis, ex difcontinua prolatione iftarum didionum, poteft \yfidens accipi pro vno tcmporc , \y amhHUre pro alio:vnde in fenfudiuifionis,modus non dicit difpofitionem circa ifta cxtrema pro eodcm cempore , fcd permirtitur quod pro fic, fiuc fic
Mi.prme.
,
Do&otfit^ri
/«*.». Injiit.
trema rcferri ad idcm.Vnde fecundum quofdam dc hoc lotOy fidentemitmbHUre, ponitur poffibiH-
Scdcntcm am-
fenfitdimfionu^
In primo fcnfu ex conttnua prolatione eins
quod efty?
propofitioi
bularc cft pofTibilc
accidic ex difcontinua prolatione
earundera partium. Et quia qux nata func con> iungi ad inuicem, fcparancur,idc6 ifte fenfus minus appropriacur orationi , vnde accidic ei cuih
249
,
Sedentem pritts, pojfthile efi
amhulare,&c Sedentem pojfibileefiamhulare. Scd pri-
de poffibili correfpondet haec de ineflc , Sefecunda dc poffibili corrc pondet hxc,fidens ambulat. raa:
densprius, ambulit;eTgo
Item,ifta: funt diuerfat
buUre efi poJfibiU,
de
poffihili, ^nimalam-
& Sedentem ambuUre efi pofibile.
Sed huic poffibili de poffibili correfpondet hxc de inefle,./;/wW(«/4w^/«i^; crgo ifti, SedentemamhuUre efi peJfibiU, correfpondet
alia
de
ineffe.
Ad oppofituro, hxc propofitio, TojfthiU
efifi-
dentem amhuUre , fcquitur ex veris ; ergo eft vera. Sequitur enim cx iftis , PoJfibiU efi Socratem ire, Socrates
efi
fidem crgo, &c. ;
CiViESTIO Vtrumfit^era
XXVIII.
infinfitcomfofitionu,
fic eft in
non oportet qu6d
fit
przfens
,
ciixa
coniundbum eft cum ambulatione. Scoti oper. Tom. I.
fubiedhun .^
Videcitatot qutft.prAttd,
QV6dficvidetur.namlyy?
p^^^^^i^*f. firmatm*.
Supcr libros Elenchorum
2 $o tentiae
& per confeqncns^porcft
,
eflcfenfus in
propofitione , Sedemem prius, pojfibiU efiamhulare. Itcm", continua prolatio cius,quo
cum
ly
ambulare
non
amnamfic
facit, c[iibd/edfntem, 8c
eodem lempore HoTm quifuitefi, potcft ly homo accipi pro praefenti, & ly fuit pro prstcrito , non obftantc, accipiantur pro
^«/rf^-tf
,
didlo
,
quod
fiib
dem
ratione in propofito.
contmuaprolatione profertur;ergo ei-
Oppofitum
primo huiuscap.i. Propter primam qiuEftioncm
vult Ari-
,
c\aoA potentia Aicitin multis modis.Et in qui-
Ttttnti» di-
cft,
bufdam cft multiplicitas xquiuocationis , & in quibufdam eft multiplicitas analogix,per Ariftotelem in princ.9. Metaphyf. cont. i. Aliqua enim dicuntur potentialia , non quia habeant aliquod principium tranfmuiationis. Etficrepcritut potentia in Geometria , in Logica. Lineaenim
&
quac eft radix alicuius quadrati ,
ficut in
,
dicitur potentia
nnmeris dicimus , qu6d ternarius
potentia ijouenarij ; ifta autcm potcntia non didturpropter aliquod principium tranfmutationisjfed propter aliquam fimilitudinem. Sicut matcria eft potentia adus , quia tranfmutatur ad cft
,
quar poteft cffe
& illa impojfihilu
, quai non potcft cllc vcpropter aliquam potentiam aiftiuam , vcl pafliuam , fed folum proptcr conuenientiam , repugnantiam terminorum. Po-
vera
,
Sed hoc non
ra.
eft
&
tentia
autem
ogiam
f<
Hoc
in naturalibus accipitur
quod
,
potcft elTe vera in fcnfu diuifo lare efipeffihile.
,
,
prout
eft
propofitio
Sedentem amhu-
Nam propofitio fignificat
,
quod
vnio prajdicati ad fubiecaum cft poflibilis. Sed Jioc poteft efTc duplicitcr. Vel pro eodem tempore , fic cft compofita & falfa ; vel pro diuerfis temporibus, & fic eft diuifa, & vera. Vnde illud , quod eft fubicdtum feflionis in vno tcmpore , potcftcfle fubiedum ambulatibnis in alio tcmpore. Et quia potentia a-quiuocc accipitur in
&
Logicalibus , naturalibus , ideo Logicus dicit multas propofitiones ellc vcras , quas tamen diceret Naturalis cire impofTibilcs. Vndcconccdit iftam propofitionem, Falfum potefi venim , in effe
^V
I fiHtte.
ijutfi.i-j.
,
Ctctupotefieffivi-
dens.
Ad prjmum argumcntum , cum dicitur, quod , fub quocunquc modo profcratur, &c.
cius
fit
adus, ncc pcr
ncc
fc,
,
&
ma
oppofitamanct fub adu.Et hoc,quia nonefl
Veruntamen propter
matcriz.
intelle<2:um illius pro-
fciendum,qu6d
pofitionis eft
ficut aliquid fe ha- Nmm. habct ad a£tum, fi pcr accidens fe habct ad potentiam , per accidens fc habet id adlum. £t intelligcndum qu6d aliquid
bet ad potentiam ,
&
fic fe
potcft pcr accidens acciderc
in potentiaad adtum
Exemplum
,
vel
illi
,
quod per fc eft
ad quod
illi
eft in
po-
nam materiae accidif priuatio , & forma oppofita. Exemplum fccundi , najn formac humanz ad quammatcria homitentia.
nis cft in potentia
Quod
cum.
,
cft in
primi
,
accidit efTc
album
potentia j primo
,
vel mufi-
modo non ,
pportet qu6d fit fub aclu nec pcr accidens , nec per ie. Sed quod cft in potentia fecundo modo^ a
per accidcns.
Ad vltimum dicendum,qu6d hsc propofitio, cflc
,
A
efi pojfibile
,
debet
/ic
ambulat in B. Et fic homo amquod homo fit proprium fubieftum Si cnim propofitioni de poflibili cor-
Sedens in
fcflionis.
refpondeat aliqua de inellc ratione fubiedi pct accidcns ,tunc fic debct poni inefTc, Sedens inA, &c.Si autem propofitioni de poflibili folum correfpondcat propofitio de ineflc ratione Cuhie€ti fic debet poni in eflc, homo ambulat. Ad rationcs in oppofitum, ciim dicitur , qu6d Ad etfeSU' funt diucrfs de poffibili , &c. Diccndum quod nem fofitum ifta; dus propofitioncs , Sedentem prius pojfhile, per fe,
Scc. prout accipiuntur in fcnfu diuifionis
,
non
,
falfa eft, cft,
eft. Sed hoc potcft efTeduplipro eodem tempore , fic propohtio vel pro temporibus diucrfis , fic vera
Ad aliam eodem modo diccndum cft. Ad fecundam quaeftionem dicendum hjcc efle falfa in fenfu compofitionis
amhulare, &c.
,
,
qu6d
Sedentem
&
& ratione fubiedi.
Ad aliud , cum dicitur , quod in fedcnte denotatur effc potentia , &c. Dico , quod propofitio non fignificat qu6d compofitio cxtremorum cft poffibilis.Vnde
propofitio non fignificat
quod c{i/edentemamhulare,fignificAtUT,cii-i6d vnip cft poflibilis pro eodem
in fedcnte, vt in fubicdo,
fit
potentia.vt fubicdi
fi/inttm.
tcmpore.
Ad primum argumentum cum Iyy?<^»ff»j,ampliatur pcr
dicitur, quod notam potentiac,dicen
Adi.frinci'
dum , qu6d hoc pofito , propofitio falfa cft,nam adquodcunquctempus ampliarur \y fedentem,zd idem tempus in fenfu compofitionis ampliatur ly anAulare. "Vnde in fcnfu
compofito propofitio
fignificat,qu6d compofitio iftorum
extrcmorum
pro codcm temporc poflibilis eft. Ad aliud dico,quod fic di&o-,Ho7?u> cjui fjtit efi, Adi hoc fub continua prolatione. Vel homo accipitur pro practerito , vel pro praefenti fub ratiofie
&
practeriti
,
vnde ratio
accipit falfum.
Qjr^STIO XXIX. Vtrum hac copula, &, po^t copulare inter terminos
,
''vel
propofitiones in hac
propofitioneyQmnquc funt
duoj &
tria?
quod
a4 pra:dicatum. VgruntaraenhocpofitOjdicen-
Ctnelufig
Nam ex continua probatione cius
iftorum extremorum
&
vel
denti, n.x.
difFcrunt.
poffibile
citer
AJ,.
poni in
bulat,pofito
dico quod verum
Adt.
cii|S
quodcuius
,
funt in potcntia pcr accidens ad formam,quae cfl tcrminus motus, tamen nec priuatio, nec for-
&
altero fcnfu. Et etiam iftam
Dico
Nam priuatio & forma, oppofita
per accidcns.
diuiditur.
fuppofito dicendum
cumdicitur-j
,
fe, eius erit ad^us.Cupotcntia vt fubicili per accidcns,
cft
non oportet , qu6d
rincipium tranfmutationis,qux fecundumana-
4-
tamen
ius
Sedentem amhulare
:
propofitio dicitur pephilif
vlteriias
potentia.
eft
Logica poflibilc cnim,& impoflibilc J16 dicimusin Logicalibus proptcr aliquod principium tranfmutationis , fed (oliim propter ordincm ad vcrum . ic ad falfum. Sicut enim ens non folum fignificat ens extra animarn , fed verum circa compofitioncm intellcdus. Sic potcnjia cum dicat otdinem , transfertur ad compofitionem , diuifionem in propofitionibus. Vnde
&
17.
cuius
potcft cfle in
illa
iP>oa.4di.
,
a<5kum,fic nunierus dicitur potcntia alterius,quia ex dudbu eius in feipfum refultat alterum. Similiter cft in
Cantlupo
ad rationem
potcntia vt fubiedi per
cft
intelligendum
citur multit
ipfius
eft
cft aftus
alja potentia carum,quam potetia ipfius
ftotcles
rtudk.
dum
Q
V6d
inter terminos videtur , nam pcr Prifcianum coniundio copulat inter partes
o.wwn
orationis.
•
Qu^ftio orationis
nis
:
,
fcd ocationes
XXIX.&XXX.
non funt partes oratio-
Item , Coniunftio conftruicur cum illis inter quccopulat fcd conftruAioficratione modor rum fignificandi j cum creo orationes non hainbeant modos fignificandi,n£c Coniund^io :
&
ter orationcs
&
adualem
M, hoJieyConcuiity Ufi/iu,hic funt omnes pacConiun^ionem, quz fi apponcrctucjcxigccet aliam otationem,hoc non ef-
&
git fibi coniungi.
iE S
T
I
XXX.
o
ytrum h^c di^io, SCyOpereittr poteniialem multiflicttatem?
Vtrum
nis ciufdem
non
fccundum mateciam
,
&
foc-
caufat muitiplicitatem potencialem,
nam
ad pocencialem mulciplicicacem cequiricur diuecficas focms:fed hxc didio manet eadem fecundum mateciam, formam;ecgo,&c. Ad oppofitum diilbhnc compofitioncm, Cotlufi* Dt- &diuifionemiecgo,&c. Ad pcimam quxftionem Ber.id^.i^. dicendum,qu6d Coniundlio,vel copuiatio,pec fe copulat intec tecminos pec accidens autem intec pcopoficiones. £t huius catio eft:nam cum Coniun^iofitpacs ocationis, habetmodos fignificandi fecundum quod cum aliis pactibus ocatio-
&
&
:
&
:
non conftcuicur, nifi cum qux copuIac,opoccet igituc ifta habece
nis conftcui poceftjfed illis,incec
modos fignificandifibi pcoposcionabiles,qui finc principium conftcu(3:ionis;ecgo non copulatinScd tamen , quia tecminos inter quos copulat accidit partes vnius ocationis efte, tcc oraciones.
vel diuecfacum
ide6 dicituc copulace inter tecminos,veI intec ocationes. Magis tamen pcopcic ,
terminos vnius orationis, vel inter terminos diuetfacum ocacionum. Aii.frme,
paralogi/muj,Quinquc funt
QV6d
fic videtur. Nam duo,&tria , funt ali'• quis numerus. Aut ergo quinarius,aut ma- ^'y****** ior, aut minor numerus, fed non maior , ncc nji- ^cL^^y.* jtnMtms, nor ; ergo, &c.
Item , quilibet numerus additus alteri conftjnumerum ; ternarius ergo additus binario, conftituic aliquera numerum,& non alium,quam quinarium.
cuit
Icem,ifte paralogifmus eft paralogifmus diuifionis
nam
}
ergo
vbi
eft
&
&
&
&
&
quinque funt tria. Item, per Ariftotclem in 7. Met. cont.24. pars nifi concretiuc;fed duo,
non pracdicatur dc ttJto,
& tria func partes quinarij
Coniundiionem, qua: fi apponatur, ocationem fibi adiungi. Dicendum, qu6d Coniun£lioappofica pec accidens fit copu-
eft
quodque,ficut
latio inter ocaciones,quia pec fe
cundum
&
&
oracioni fubfequenci
,
& fic eft fenlus diuifionis,
& fignificac qu6dquinque func duo & quinque :
1. CSclufit
Dt-
Bor.Miqutft. frtftnttm.
vmim
quinarius
fub
&
ergo,
&c.
quia
,
cft
eft falfa,
,
eft cns,fic eft
iecundum
vnam,&pr«tcr hoc,
fe intelle(^ns
vnum
;
, nihil incelligit. Sed quando aliquid ex pluribus partibus fecundum fc vnum , compofirum , requiritur aliquid vnicns iftas partes ; fed quinarius componitur ex multis vnitatibus , qux fecundum le funt difcretae ; ergo rc-
incelligic
&
cft
quirirur aliquid vnicns iftas vnitates. lllud au-
tem vnicns non cx
ifta
vnitate
,
poteft eflcaliqua vnitas
tcm:nam prouenit cx hoc, qu6d eadera materiadiuerfimodc pro Iata,diuerfa fignificanr. Huic
quia
tunc rcmanet quiftio , quod aliud vnit iftas vnitates ; ergo oportet qu6d illud vnicns fit aliud
ab vnitatibus
&
hoc
forma
ipfius quinarij.
nec ex elcmentis , vc focma mixci
iia
,
& aliis conftituitur quinarius, &
£Ko foluens hunc paralogifmum
§iuin
ergo fe-
quia
Sicut enim ex elcmcnris componituc
,
;
omne quod intelligicur, vna racionc incelligicur:qui cnim vnum non fe
func cria diuifim. Ec cunc copulac fimile fimili, quia oracionem orarioni. Ad quxftionem aliam dicendum,qu6ddiftindHOyCfr triaf opcracur pocencialcm mulciplicita-
for-
nam quinarius fccundum fe fccundilm fe eft ens. Ec vnum-
exigit aliam
cuiufmodi funt didiones.Vel poteft dici,qu6d in hac oratione, §luirt
;
Ad quzftionem dicendum qu6d
tionis pcartcc
ocationum.
'*'*/**' «^
&
malicer loquendo
Ad fecundum cum dicitur,qu6d copulatio vult efle inter fimilia. Verum eft de copulatis per fe,
&
&
A\chwtyHeM,idemJbomo,S<.c.(Mnt omrtes pactes oca-
copulatio in-
compofitio.
totum, vniuerfale, &in.tegrale. Totum vniuerfale de fuis partibus diuifira pr£dicarur:(ed totum integrale non nifi coniun* Aim ; hacc ergo eft vera, Duoy tria/imt tptinepUf per confequens hxc per conuerfionem, ^jitunque funtduoy&tria. Ad oppoficum eft Ariftotelcs /. Alctaph.cont. 19. cap. de Qualitate,quaclibet rcs habet eflc fcmcl, non bis : vndc conclndir, qu6d fex cft fcmcl fex,& non bis tria;ergo eadem ratione,quinque cft femcl quinque , non duo, iria. Item , fic dido , ^imnquefunt duo,(*rtrui, h«c pars praedicati , tria , nihil aufert \ prima parte praedicati , quin de fubicfto pracdicerur, Umilirer prima pars przdicati nihil aufcrt a fecunda, quin de fubiefto prasdicetur , fi hoc fir verum; ergo fignificatur quod quinquc funt duo , Item, duplex
Ad pcimum acgumencum in oppoficum , cum
tcr partcs diuerfacum
Ait.
verus in fenfu compofitionis:
eft
fallit diuifio, foluit
iMtfi.X9.
fit
in fenfi
compojitionu ?
poceft dici,qu6d Coniundlio poflct cbpulare intet
ijie
XXXI.
duo , & tria jjtt rverus
Vldetuc quod non.Nam multiplicicas didio-
mam
multiplicitatem,lic^t in-principioop^
C^ViESTIO
oracioncs copularer.
Item , copulatio videtur effe inter fimilia , fed triay ocatio pcaccefic di&o, Quifupte/itnt duo, dic Coniundioncm j ecgo aliara ocacionem exi-
fro pttrtt »»gtuium.
Vnde
in fe confiderata operatur
,
non copulat.
tes orationis, prcter
jlrgumints
copulac
retur potentialcm multiplicitatcm. Et hoc probanc rationes.
Ad oppofitum fecuiidi!lm Prifcianum,//
Qj^
,
vcl inrer propofftiones.
,
cx diftindione
y
bomo,
ict, nifi intcr
&
diftindlioni accidicqu6d barcdidie
inter rerminos
crgo, &c.
2SI
,
in mixto eft aliquid
,
eft
quod non
eft :
mixtum,&
elcmcntum,
fic in
quina-
quod non cft vhitas numcralis, nccex vnitatibus compofitum , & hzc cft forma cius. Cilun ergo matcria non przdicetur de compo S 4 rio cft aliquid
,
^ Cintlmfio.
,
.
Supcr libros Elenchorum
2 52
coraponto cx materia, 8c forma, 8c quinarius eft
quoddam compofitum cx vnitatibus , & fua forma, & duo & tria funt materialia ipHus quina,
rij
hsc
:
fmt
duo
erit falfa
duo,
&
Vnde ficut h«c & & offktCic haec falfa
eft falfa
tria.
,
eficames
formaliter loquendo, G^in^ue
fft
,
quod qui
,
liam
Verbum Vcrbum determinabit. quare, &c.
gna, dicit
Metaphyfic. cont.i j.
7.
domumefie
dicit
lapides
Q^iESTIO
& li-
,
Vtrum fit
domum efle in poccntia domum nam
crgo fo-
XXXIII.
diSiinguendtis
fecundum com-
fofitionemy f^ diuifionem,froutly(o-
:
& ligna funt materia doraus. Qui ergo dicit, qutnque eflc duo & tria, folum dicit qui-
lapides
;
Homo
,
§liHin
,
&
fignificandi foliim ponit circa
tria.
Jtem , Philofophus in dicit
Item,Aduerbium circa idem ponit fuum fignimodum fignificandi. Sed fuos modos
ficatum,
lum nominaliter tenetur^
,
,
quinarium in poteniia. Nam duo, ic , vndc fi hafc fit vera tria , hoc erit aliquo modo , Q^virtcjue Jkm dm , folum materialiter loquendo , formalit^r enim
Vldctur qu6d non,nam,vt fuprk,Adie£tiuum
propofirio falfaeft.
ncm, & diuifionem. Ad primam quaiftionem, & fccundam, diccn- Ctnelufio ai dum , qu6d ifta ^iuod vmmfolum , &c. eft diftin- •vtram^e qutfiionem. diuifioguenda fecundiim compofitionem , nem, prout ly/dlum tenetur Aduerbialiter , non autem prout Nominaliter tenctur. Ratio primi eft, nam Aducrbium, licct fit Adiediuum Vcrbi, non tamen habet niodos fignificandi fpcciales, quibus ipfi foli Verbo proportiohatur. Vndc
narium
efle
tria funt
&
Ad primum argumentum , cum dicitur, quod
j
Ad I fririf.
quod Aut prout funt in potcmia ad vltcriorem formam j aut prout diftinguuniur per fuas formas. Primo duo , duo ,
8c tria funt aliquis
numerus. Dico
,
& ttia poflunt (|uplicitcp confiderari.
modo funt aliquis numerus in potentia. Secundomodo funt duo riumcti fpecic diftindi. Ad aliud dicendum quod quilibet numerus ^i. ,
numerum materialiter, formam humeri requiritur forma vnicns, qux non habetur, fic diccndo , Gjuin^jne Jitnt dfto,
additus alteri conftituit fcd ad
M
03.
tcrtium dico
,
quod
haec eft falfa dc virtu-
tc fermonis in fenfu compofitionis
duo,
&
Ariftoteles
tria.
,
§j^in
lamen concedit eam,pro-
pter apparcntiamveritatis. Namapparentiafufficit
ad Sophiftam. Et quia numerus cft quantiadmittimus tales pror
tas difcreta,ide6multoties
pofitioncs. «•
Ji i.
Ad vltimam dicendum,qu6d totura
intcgrale
rion fignificat fuas partcs, fed fignificat compofi-
tum ex
partibus fub fua forma
:
non nomine
fed partcs
forma totius, nifi tria , ifta: partes dido , Due , non fignificantur vt vnitaj funt in forma totius, fignificantur vniri fub totius.
Vnde
&
fic
fcd folum fignificantur vniri per copulationem,
Vndc ad argumcntum dico,qu6d totum integrale prardicari potcft
vnitx ^ •;>>
Ad oppofitum homo
fi.mt in
de omnibus
forma
totius
,
fuis partibus, vt
non tamen
poteft
prasdicari de partibus fui vnitis per copulatio-
ncm. Vndc hasc non eft vera , domm efi lapideSy (*r ligna. Sed \ixc , dornus eft compofita ex lapidihusy formatamen totius vnitis. (^ ligniiy
m
^
haec eft diftinguenda
vntu foltu homo
eft
,
,
I.
poreft.
Omnis
fecundiim compofitio-
&
quia habet modos fignificandi gencialcs , ideo detcrminarc potcft Participium,& Pronoracn,& ipfum Nomcn. Qupd determinet ipfum Nomen patet.
tria.
Ad
Nominis Verbum determinare non
materia quinarij
Nam talis oratio admittitur, Ifte mediocri-
perbontUy benecurrit.
Qu6d dcterminet
Partici-
pium.patet.Nam benc dicitut, Ifiefortiterpugnans, vlncit. poteft,
Proptcrea lyfilum , poteft determinare ly
& tunc cft fenfus compofiius falfus,& tunc
quod illud , quod poteft ferre vnura, quod non aliud , ferre potcft plura. Si autep
fignificatur ita
lyfilum determinet ly vnum,f\c eft fcnfus diuifus verus , runc fignificatur , qu6d illud quod ponulli aflbciatum , potcft teft ferre vnum ens ,
&
&
hoc verii eftdiuifiuc.Vnde paralo-r gifmus potcftfic formari.Quod vnumfolura poteft ferrc , plura potcft ferre ; fed quod vnum folum poteft ferre, nonpoteft plura ferre ergo ferre plura,&
;
quod potcft plura ferre, non poteft plura ferre. Maior & minor eft diftinguenda , fed maior eft vera in fenfu diuifionis, & minor cft vcra in fenfu compofitionis.
Secundum acceptum patet,
fcilicet,
qu6d fi
ly Rttio
filum teneatur Nominalitcr , non eft diftinguenda fecundum compofitionem,& diuifioneni,nam
fionit
CQflit-
quo
4t4
t..fitrtem.
Adieftiuum Norainis habet modos fignificandi proportiona, quibus fuo Subftantiuo gentu ; fed pcr rales puta nufnerum, cafitm ,
fpeciales
Ctv^sTio
tiir,
XXXII.
ytrum ipe fardogifmuj 5 Qu.od vnum folum potcft ferre , plura potcft fcvrc^Jtt difimguenduj Jecundum
fofitionem
folum Occam
,
C3^ diuijionem
,
&
modos
com-
frout ly
tenetur aduerhicditer^
fignificandi
Verbo non proportionatur , propter quod accepto lyfilum Nominalitcr , propofitio eft diftingueda fecundijm arquiuocationem , ex eo qu6d ly filum poteft tcncri categorematicc, vcl fyncafi categorematicc , fic poteft efle vcra,quia tunc fignificatur , qu6d illud quod po«cft ferre vnum non aflociatum alteri, poteft fer-
tegorcmaticc
rc plura.
vbi fupra caf.%.
ArgHfKint* g»tiH».
:
Nam
folitudinem pro p»rte ne-
ipfum Adiediuum Nominis
,
ficlyfilum fignificat quandam fi teneatur fyncategorematicc,
fcd
Vldctur quod non nam Aduerbium cft Ad-
tunc
iediuum Verbi:fed Adiecaiuum Verbi Nomen dcterminare non potcft;ergo,&c.Minor pa-
adiungitur. Sed hoc potcft cfle dupliciter , vel abfolutc , vt , Socrates eft vntu filtu homo , vel in
,
nam
modos figninon proportionatur ipfi Nomini. Et confirmatur ratio , nam Adiediuum Jslominis Vcrbum detcrminarc non potcft crgo Adiediuum Vcrbi Nomen determinare non potcft. tet
,
Adie(ftiuum Verbi habet
fic.-indi,quibus
;
fignificat praccifam
acccptionem
illius
cui
comparationc ad aftum , vt, SoUu Socrates currit. Sed fiue fic , fiue fic , fyncategoreraatice tenetur,
& eft propofitio falfa.
1.
Ad
priraum argumentura diccndum , qu6d Adi.prine. aliarum quaft. frteeAducrbium eft Adiediuum Verbi ,
&
partium.
dtntit.
Qusftio vnie
partiiim,
proprium Vcrbo Ced non
eft
XXXIV.
foli
,
vcrbo, ficut Prifcianus dicit , qu6d Ablatiuus caAccufatifus cft proprius cafus paffiuorum ,
uus proprius a(Stiuorum,
funr
& diuifa
&
& acutc
& tamcn cum aliis vcr-
fcmper
Ad
bis conftrui poirunr.
cer
bet
modos
cft fimile
,
fignificandi generales
& per idem patet
ha-
& ideo non
,
ad vltimum primi
quaeftionis.
Ad illud fecundae
3-
cendum
quod
quacftionis in oppofitum.di-
ittzyOmnif homo
vnwfiltu ho~ frtftntit »d mo,c(t diftingucnda fecundum acquiuocationem. offffitMm. Circa tamen modos intelligenduni cft , qn6d qutft.
eft
fji
,
modi fecundum compofitionem , & di, quot modis componcre contingir,
tot funt
uifionem
quac nata funtcomponi
& illa ad inuicem diui-
,
,
,
& omnia Ad-
mine, quod omnis determinatio,
ie(ftiuaNominalitcr,vel Aducrbialiter defignara,
pratponuntur aptius
fuis fybftantiuis
,
vt
Jmperator fortiter pugnat, 8c ratio poteft
Adiedliua dc
fortit
,
nam
circ,
&
idco per fua Subftantiuadetcrminantur. Dicit etiam Prifcianus
,
fe quafi infinita
quod
monofyllabis
licet
funt
,
omnia poftponerc,
vt nnncy tanc
exceptis
fcntialiter diucrfificant. eft
cionis compofitac
Sc diuifat
& huiufmodi
,
tunc dicitur oratio compofita
do ab codem rcmouetur
modo
dicendi rcpugnat
ijHtncjUM^inta
nam do
fi
ly
,
& cjuan-
;
dicitur diuifa fed huic :
iftc
virorum centum
paralogifmus
relicjuit
,
Ex
dium AchiUeSy
pr.Tdidta oratio dicetur compofita,
quan-
cum ly Gfuirtcjuaginta, cum tamen ille paralo-
virorum componitur
tunc propofitio cft falfa , gifmus fit paralogifmusdiuifionis & tuncdicitur clfe vera in fenfu compofito, fed tuncdiccndum cft, quod hacc cft \iiexi, C^Hinejuaginta ex centum virorum, Scc. vel quod paralogifmus illc cft ,
compofitionis,poniturtameninterparalogifmo3 diuifionis,
&
diftercns
fic fir
,
Secmdum Accentum nutem
ris
fccundum acccntum
non eft idcm tcrminus
grauitcr
in his quidem,
fcriptur/i Diale^tcis
,
non
ficut
potcflatcm. Ideo dicitur alitcr,qu6d accentus habet nomcn vnum , compofitio autem , diuifio non habct «flionis
&
vnum nomen
& idco pcncs compofitioncm &
,
,
diuifionem .iccipiuntur duac fallaciac,& pencs ac-
centum folum vna Sed
corjtra
,
fallacia.
locus Sophifticus corrftituitur in
per fuam caufam apparcntiar,
nam ha-cduo
vbi crgo
fub
illis
repcrirc duas caufas apparcti^ fpccie
eft
non
caufis apparcntiie
accenttufitduxfallactit?
fallaciaaccencas vide Auer. Ctmmtnt. ine»f. }. frim. Zltnch. O.Thom. ofHfc. dtfaU/te. eaf. 1 5 Ioan.de Mag. .
hic q.i.Jub.i.Occim e.9. klb.c.yYoni.lib.i.Inftit.c.ii,
Coaivabt.hic q.vnic. Coinplut.»«f«ri in lib.Eltnch.n.7.
fr* fmrtt mf(tnoMtiuM.
ncccllc
cft diftin-
gucrc duos locos Sophifticos. Scd acquc cuidcns ratio apparct, vt diftinguanturduae caufx apparcntix in accentu, ficut in compofitionc, diui-
&
fione
:
nam
ficutponitur
,
quod
fimilitudo ora-
tionis compofitaj ad diuifam
, fit caufa apparcndicam, quod fimilitudo didbionis grauircr prolar.-e , ad acuic prolatam,fic
tia:
in compofitionc
:
fic
& c conucrfo
caufa apparcntia: in acccntu graui, in acuto.
Et pr.Tterca,
ficut prol.itio
matcrinlium
fignificcnt
Vldctur qu6d fic nam ficuc :
ita
,
prolatio diftio-
habet mulciad orationcm,
fe
plicitas potentialis orationis
habet multiplicitas potentialisdidionis ad diftionem:fed fccundum multiplicitarem potcncialcm orationis accipiuntur duz fallaciz , vc
fic fc
compofitio , & diuifio , qus funt fpccies diftinda: ; crgo, &c. Et confirmatur ratio , quia Ariftotclcs in folucdoorationes fccundum compofitionem , Sc diuifioncm dicit , quod foluendae
quod ncn
,
Hoc
acccntus
non
,
ficut
quantum
,
,
ficut orarionis
cft ita cfficax
compofitio,
cft
cft
ad compofitx ad concedo,quia hoc concludit ,quGd
acucam prolaram diuifam.
fiib
quud
tanta fimilitudo didtionis grauiicr prolatar
locus ad dccipicn-
& diuifio. cft
brcuitcr
,
quod
cx potcntiali multiplicitatcdidlio-
nis, potuic Ariftocclcs poncrc fticos iuxta .icccntum
nem,
I.
exiftcntiar, latcntcs
ibi
;
Propter hacc diccndum
Cty^STio XXXIV.
jii^tttfHntM
& non cxiftcn-
intcgrant locmv. Sophifticum;
diftindtas,& duas ciufas
dum
Cap.^.primi huius.
De
co qu6d
de iftadiftcrcntia diftum cft fumodus proferendi orationcm ipfam diucrfificar , fic acccntus diuctfificac di-
quod
,
nis fub acccntu graui. Si dicatur
idoneumfncere orntionem. Infcrtptuautem (jr poematihus magis , (^c.
Vtrum
,
& acutc prola-
,
Sc pra:rerea
:
folum hoc vnum
efl
,
fcnfu compofito detcrniinat.i, facit crcdcrc
&c.
qu£ funt Jine
& di(5lionis gr.iui-
,
quia vtrobique
eft idcnmaterialis,& diuerfitas fccundum formam: ficut crgo fit apparcns Elcnchus fccundiim compofitionem , diuifioncm , eo quod oratio eft
tia:,
quenti
non vidctur
ilfud
idcntiras,& diucrfitas ora-
citas
efle
,
,
& acute prolatx
ccr,
fcd
,
Sed
vcrum,n.im cadem
diccndum , quod quando dctcrminatio componitur cum dcterminabili fubfe-
,
hic vidctur cllc
•
, diucrfihcant folum accidrntalitcr ipfam di(5tionem,fed modi profcrcndi ipfam orationcm compofitim , vcl diuifim , orationcm cf-
cus
dum eft quod Prifcianus dicit
i
,
pra
inteHigcnin maiori volu-
quidam dicunc , quod non
& & acurc
nc,
nata funt componi
,
giauircr,
dcpotcntiali mulriplicitatc in diftiooratione, eo quod modi profcrcndi graui-
dere, refultante diuerfitate fcntentis. Sed ad vi-
dendum qux
nomcn
alrcri affimilac.
modos
Aduerbium
rompofita,
vndc vnam mulciplicicaicin
,
iftam racioncm
cft fimilc
fignificandi fpeciales quibus fuo fubftan-
255
fignificac oratib
ficut alitcr fignificat
:
prolatum
Adconfirmationcm dico.qu^d non eft fimile, vt didum cft. nam Adieftiuum Nominis habct tiuo folum proportionatur. Scd
Adl.
co quod aHud
,
,
duos locos Sophi-
ficut iuxta
compofitio-
& diuifioncm. Vcruntamcn quia Ariftotc-
lcs confidcrauit iocos Sophifticos
Nam
,
prout niagis
tnagis coniftc locus non cft gruanc in finem Sophifticc , apcus ad decipiendum in his , quz func fine fcrititura, vt in his quz func in prolatione,nam proatio manifcftac eius defcdhim. Vnde Ariftocclcs I . Elenchor. cap. t . dicic , quod ifte locus nmipocmatibus , & vc in mc dccipic in fcripcuris fcriptura eft , habct vnam folam caufam appafyllabas. Idc6 rentiz , quia eafdcm liceras , apti func ad decipicndum.
fic
&
&
&
hunc locuni , quia fic magis , pofuic acccncum folum vnum lo-
Aciftocclcs fic confiderans
decipic
cum
Sophifticum. R.icio
J. Ciiiclkft»
^**»'»*.
Super libros Elenchorum
2 54 4-
Ratia ad opponcum concludit,hoc quod conceiTum eft, qu6d quantum cft cx parte potcntia-
JIJ argutneti frincipftle. lis
multiplicitatis didionis r accentus poflent
du£
elle
Scd quia Ariftoteles hunc
rallaciae.
cum confiderauit prout maxime decipit Et vt in fcripto
cft in fcripto.
Tnam caufam
apparentiac
do non
Accentum ,
pofuit
eft
ideo
,
lo-
hoc
folum habet
,
fic
confidcran-
vnum locum. Dc
nifi
eius caufa apparentia: dicicur
8c
,
quod
,
vnitas
eft
vocfs incomplexx fecundum matcriam.
Sed contr^. Caufa apparentis dcbet manere
ObitSio.
in vcroque fenfu propqfitionis diftinguendx,(cd
fecundum accentum diftinguimus
, eo quod aliquid poteft cflc didio,vcl oratio ; cum ergo vnitas vocis incomplexat non maneat in oratione,
non SilHti».
poteft elle caufa apparentiac inaccentu.
Propter ha:c dicendum eft , qu6d vnitas vocis fecundummateriam , prout communiseft voci
complexae
& incomplexs, eft caufa apparentiae
,
in accentu.
Circa modos intclligendum §lUMtU0r/uHt mdi»e(ttiti.
tuor/km moeU
Primus
accenttu.
eft
eft
,
in
qu6d yiuhoc , quod
aliquadidiio pdteft legi graui accentu
, velacueo qu6d aliqua di^tio poteft legi correpto accentu , vel produdlo. Tertius
Secundus
10.
eft
eft
quod aliqua
,
ratione
,
,
cum afpiquem modum fic para-
di6tio poteft proferri
vel fine. luxta
hamo captnm efi:ifte homo hamo capttu eft. Nec oportet dicere, quod ly H fit litera , quia tunc logizatur. G^kejuid hamatttr ,
homo hamatur ; ergo
ifle
non manerent eadem matecialia. Quartus modus eft ex eo qu6d aliquid poteft proferrl fub vno accentu,vel pluribus,vt wrt«*. ,
i
I
^ujt autem fecuditm figuram di£fienisfunt, accidunt quando non idem interjfretatur,
vt mafculinum,fcemininum,&c. Cap.i.primi huius.
fimiliter
multiplex, nec etiam
nomen, eft tamen
care ^uale
eptid
& & hoc ali^Mid
,
fignificet ^uale
Sed contr
:
crgo multiplicitas non confiftit in collacione vnius termini ad alium.Maior rationis patet,nam vbi eft apparens contradidio , ncceflc eft vtram-
que parrem contradidionis
efle
veram,
& necef-
fc eft qu6d
vterque conceptus fignificetur. Item , ad multiplicitatem , refpondendum eft perdiftinftionem , fedad figuram didbionis non eft refpondendum per diftindionem ; crgo , &c. Minor patet per Ariftotelem in z. huius cap. j. Dicitenim, quodpalam eft quomodo foluendx funt orationes , quae funt fccundijm figuram di^bionis , co quod habemus genera Praedicamcntorumdiftinda.
Icem
,
fi
figura didlionis confifterct in colla-
tione vnius termini ad alium
fequcretnr
,
,
quod
figura didionis peccarct immediatc concra Syl-
logifmum.ficuc fallacia Accidencis. Ad oppoficumeft Ariftorclcs, qui dicit aequiuocatio
,
quod
& Amphibologia & figura didio,
nis peccant fccundiim duplcx citas, ibi eft multiplicitas
;
:
^"S*"*"»*»
H^I-**''
fed vbi eft dupli-
ergo in figura didio-
nis aliqua eft multiplicitas.
idem figmficamus fed in didione ergo, &c. ;
aliquam
diSlionis oferetur
ciim tamcn lolum
,
^d.
Item , omnes locr in di(^ione fiunt ex hoc, quod eifdem nominibus , & orationibus non
Q^v^sTio XXXV. Vtrumfigura
mul>
hic
coUatione vnius diiSbionis ad aliam. Nam licct hxc didtio homo , non fignificetplurain ifta oratione , Homo eftjpecies , nec etiam in ifta , Socrates eft hotno , comparando tamen hunc tcrminum ad fe ipfum prout accipitur in vnapropofitione, in alia, videtur fignifitiplicitas latens ex
figura didbionis eft locus
;
muUiplicitatem^ pe fallacia
(igarae di£tioais Tidc
Occam
XXXVI.
CtViESTIO
Auerroem
^. to.
& .luchorcs alios citatos qutjl.pr*e*denti.ltem commanicer
g, Argument» fro p»rtine'tuiiu.
SummulHlas.
Vtrumflgura
"T Tldetur quod non
V
nam
,
mentatorcm Alexandrum ,
figura didionis
operatur phantafticam multiplicitatem multiplicitatem apparentem.
Com-
fecimdiim
,
id eft,
eft
,
appirentcm multiplicitatem
,
in illa nulla
^rit multiplicitas. , quod ratio concludit, non operatur vcram muloperatur tamen apparentcm mul-
Fortc aliquis diccret
quod
QV6d
,
Contra hoc.Si figura didionis opc-
tiplicitatem.
retur tantum apparentem iTmltipIicitatem
;
ficut
videtur.
multiplicitatem :
;
Ad oppoficum cit,
quod aliqua
di^lio, vel oratio ap-
Alexander
Scd fi eft homo ;
fic
arguitur
ergo
,
:
Homo
&c. hic
,
nec
tio apparec plura fignificare.
ad h.mc rationem, quod
licct
eft ftecies
nomcn
,
,
Socrata
nec ora-
Sed fortc dicetur
nuUa oratio fit hic
&
i
.
Elench. cap.4.di-
multiplicitatcm, id eft,apparentem.
Item.vbicunque eft vcra multiplicitas, neceflc idcm nomen, vel eandem orationem plura fignificare fed in figura didionis,nec nomen, nec :
Ad primam quacftionem dicendum, quod omnes confentiunt in hoc
pareac plura fignificare.
,
quod figura didionis operatur phantafticam
oratio plurafignincat.
multiplicitate,
i.
quod funt immodificati.Maior patet, nam fi non eflet veramultiplicitas,medium verc poflec vnire cxcrcma.
plura fignificarc
necefte cft in apparenti
vcrc impcdit
veram operatur Argumenta
;
<5tionem peccant co
eft
fic
veram
fed figura diftionis eft huiuf- f^» f.»^f* «/extra di- J»"»*"*** loci in didione
crgo in loco operante veram multiplicitatem, neceftc eft eandem orationem, vel idem nomen ,
nam quod
Syllogifticam
modi namomnes
figura didionis
tipli.citatem
fic
formam
Sed quod tantum
apparec multiplicitas, non eft multiplicitas;cum ergo figura didlionis operetur phantafticam , id
diSlionti operetur
multiflicitatem ?
,
quod
figura didionis
aliquammultiplicitatemoperatur, proptcrhoc, quod in omni loco Sophiftico in didlione , fignificamus non idem eifdem nominibns , vel ofationibus.
Vnde fub cifdem vocibus in omni loco
*• Conclufto
*d
f,'^f'^''^**
.
.
XXXVII.
Qusftio loco in didione
5-
Prims
tpi-
ni» eircaf.
fr*fnttm.
>
efl
aliqua latcnda plurium
tmdtiflicitn.
&
hoc cdy locum aliquam opcrari mulciplicitatcm. Sed circaquzftionem lccundam , dicunt quidam , quod Hgura didionis veram operatur multiplicitatem , & hoc quia differentia eft intcr multitudinem
,
& muhiplicitatcm
:
Jo importat abfolute pluralicatem
Vnu iieitur
,
nam multititnatUipUcitM
;
autcm fupri pluralitatcm addit vnitatem. Vndc multiph'citas cft phca muUorum fub vno. Scd
vnum
dicitur muItipUciter
,
ficut
& cns vnum ;
enim in Sublbntia dicitur identitas in Quantrtate zqimhtas, in QuaUtate fimilitudo. Inngura didionis cft vnitas , quz cft fimiUtudo ; vidctur ergo, qu6d vcram mukiphcitatcm opcrctur. Ahj dicunt , quod non opcratur veram muhi;
4Sitund*
tfi-
phcitatem , fed fblum mulTiphcitatcraapparentem , pro co quod in vcra muhiph'citare neccftc eft idem nomcn, vcl orationem plura fignificare. Sed in figura diftionis , nec nomcn , ncc oratio plura fignificat,hoc patct difcurrcndo pcr omncs modos. Nam fi fic arguitur , Aiu/cay (*r fi^mntt fmilitcr termitiantttr in A\
& fcamna
& ma[c%
efl fcenuninige-
Mufca non confignificat duo , fcilicct , mafculinum , & &£mininum. Simihtcr fi dicatur , Homo eftfpecies Socrates eft homo crgo , &c. homo non fignificat qualc quid , &
rieru
;
crgo
,
DfS.
;
err»
Hic non infcrturcontradidoria prarconce(fi , nam h«c conclufio bcnc fequeraur ; «y» dat qued mm hahet. Alia tamen conclufio
non
fcquitur , nifi propter fimifitudihabet ad hanc , Alitjuu dat ^uodnm autem apparcns contradidlio accidit
ncm quam hahet. Ifta
proptcr fimilitudinera in didione fufncit
nam
,
in didione
vidctur
fi
hoc
& extra & ,
,
,
fed illud
non
tunc omnes loci Accidens dc quo mmia
fufficeret
,
pcccarct contracontradidioncra
, quia Sophifticum potcft concludi oppofitum praeconcefli ^ rcfpondcnte appa-
per
,
omnem locum
rcntcr.
Ad
alias rationes
,
patct quid
diccndum ex
quzftione.
C^y^sTio XXXVII. Vtrumfigura diSiionufit locM tn diSiione
.<*
non , nam omnis locus in di-
Vldetur quod
i.
rumtamen
Mufa eft
vnitas
eft
eft vnitas
dici poteft,qu6d figura ,
formalc
;
didionis opc-
non lamen :
nam
ita
veram
in muhiplicitate
fcd in figura didionis
non
vocis fccundum fubftantiamjfcd folum
vocis fecundum fimilitudinem , propter quod ifte locus opcratur multiphcitatcm , illa tamen multiphcitas cft fccnndaria, rcfpeftu iliins mulciplicitatis
,
vbi eft vnitas vocis fecundum fub-
dlionc
,
fit
&
&
&poeta. Hic ncc diftio , nec oratio plura fignificat, ncc configni» ficat. Ifte igitur locus non accidit , eo qu6d eifdcm nominibusjvcl orationibos non idera fignifieminiai^eneris
ergo
;
ficaraus Icera , ille non dicitur locus in di£lione,ctuus apparcntias principiura fumitur k partc rei : fed
principium apparcntix figur« didionis fumitur ; ergo , &c. Maior paret , quia loci in
a partc rei
guradi
didione , diftinguuntur ^ locis extra didtionemi pcr hoc , quod principium apparentia: locorum in didionc a partc vocis accipitur. Minor patct,
men eft
namfi
ftanciam.
Ad primara rationem diccndum , qu6d in
fi-
fic apparens , quod fit fine cxiftcntia,fed ideo dicitur apparens , quia prouenit ex fimilitudine di6tionis ad didionem : fcd fimilitudo
dicitur
phamafma rei
,
ide6
illa
multiphcitas ab
Alexandro vocatut multiplicitas phancaftica. Ad illud in oppoficum cum dicitur , qu6d fiAi Mrptmetum in tfpe- gura didionis peccac concra contradidioncm, fitum.
vmtm foium tUnarium
dr uon hatet
^d non h^tt.
hocahquid. Vtraque iftarum opiaionum cftprobabih's:vcratur muhiphcitatem
Lpriiu.
,
Dat vmmfolum eU-
,
eo quod eifdem nominibus , vd jltptiimua orationibus non idem fignificamus. Sed fi fic ar- prtfmtt m> /«'"<«. guacur » Mufa , poeta fimiliter terminantur^
ficut ahj loci in didtione
4d
narium Jat
255
fophiftic^
,
;
Opint»
opponens arguit
quod non cft verum & ciim dicitur , quod omnes loci in di£bione pcccant contra contradi(SHoncm , diccndum quod verum eft pro maiori partc locorum in diftionc.Nam Ariftoceles ftacim fubdit , quod loci cxcra didionem pcccant contra Syllogifmum , tamen dicit quod fallacia fecundum ejuidy & fimplicitcr ducit in ignorantiam Elenchi , co quod noncft affirmatio,& negaiio de eodem. Quod figura di Aionis non pcccct contra condici potcft
:
,
tradi
,
nam quaclibet pro-
vna cft crgo vnara potcft haDcre negationem. Ei vbi affirmatio , ncgatio eft vna , ciufdcm , non contingit vtramquc partcm concradidionis cflc fimul veram , quod tamen rcquiritur in locopeccantc contra contradifKoncm. Suftinendo tamcn qu6d figura didionis pcccet contra contradiAionem , dici poteft , qu6d in figura didionis eft pcccatum in contradiftione , eo qu6d non vcrc infcrtur conpoficio in fc
;
&
&
vides
:
fic
areuitur, Gluicqutd heri
alhum heri
vidifti
;
Hic caufa apparcntia: ncm nec vnitas , nara tudo. Similiter
alhi fi
crates eft homoyergo
ad
&c.
,
Socratis
hodie
eft fimili,
So~
ad hominem nul-
la eft fimilitudo ex partc vocis.
Oppofitum patct per Ariftotelcra i.Elcnch.c.2. qui ponit fcx locos in didione , cuius numerum probat indu(5tiue,
& fyllogiftic^.
Ad quzftioncm dicendum
qu6d
fallacia fi-
guraj di^ionis cft locus in di^ione.
Ec hoc pa-
,
Vna eft quia ifte locus magis fit in confiderando cum alio quim cum fcipio, tet per raciones.
,
fed curaalio confideracio
fit
t Ctnelu/!»
^*^*"**
,
ratio, quia ifte locus
fit
per fermouem. Alia
cx fimilitudine,& fimili-
tudo cft in didione. Circa taraen cius caufam apparcntiz , circa eius modos funt diuerfc opiniones. Nara qui- Trima
&
quod aliqui modi iftius fallaciz accipiuntut realiter, & tamen locus cft in di(fbionc. Nara ad di^ioncm tria rcquiruntur , fcilicet rcs fignificata, modus fignificandi , & modus dara dicunt
,
profercndi. Pencs
ifta tria
accipiuntur trcs rao-
di figurz didtionis.
Primus modus cft , qu6d proptcr vnitatem rei modis fi-
fignificat« interpretamut vnitatem in
qucm modum
gnificandi
^odnonbabet
ergo lapii eft colorttta^ propter
hac autcm ncgata a rcfpondcntc.
nuUa
Hom* eft ft>ecies
tradidoria prxconcefta a rcfpondente. Propofito enim fub interrogatione , Tuta/he elat ali/ptu f
,
fimilitudo vocis,
cft
tjidctjuid,
arguitur ,
zndifti
ergo alhum hodie vides.
,
iuxta
fic fit
paratogiC
mus, Omnit fiihftamia eftcolorata:lapiseftfiibftantitii vnitatcm
rci intcr
fubfton
mii.
tfl.
Super libros Elenchorum
256 fubftantiam
& lapidcm
,
modis fignificandi. Secundus modus
modorum
vnitatem
tem rei
fignificatac
album heri
vides,
,
arguimus vnitatcm in
,
vircutis fenfitiuas
accipitur
,
eft
arguimus vnita-
tas vocis
vt Gimcijuid heri vidifii
vidifii
;
ergo,
Nam Piaedica-
&c.
tiue praedicari. eft
,
quando proptcr vnitatcm
modi profcrcndi , interpretamur vnitatcm rei fignificat^ , vcl madi fignificandi, •vt/ecare,8cvi-
*
&
aere fimiliter terminantur
,
adtionem
Et
ergo &c
videre.
ficare fignificat
modi
licct aliqui
accipiantur realiter, tamcnlocus
iftius fallacis
in didtione
eft
,
parte vocis
eft
:
nam principium apparcntiae ex nam ad vocem pertinent tcrmi-
natio,& ipfa concrctio.Sed concretio eft duplex. Vna qua vtimur in praedicationibus cftentialibiu:alia qua vtimur in pracdicationibus accidentalibus. Pencs primam concretioncm accipitur prinuismodus figurae didionis ,pcnes fecundam fecundus:fed penes terminationem didionis ac-
modus
cipitur tertius
ex parte vocis didione.
,
quia crgo concretio
;"
cft
ideo figura dictionis eftlocus in
Nam
ille Iocus,cuius principium mofrim» «*»'• tipliciccr. to»y» tiuum ex parte rei accipitur , eft locus extra di-
a»
frtdiH^
'P''
ntntm.
(Stionem
motiuum
igitur principium
fi
:
rei accipitur
figura didionis
locus
fit
figurx
quod extra didbioncm. Maior
didionis ex parte
fequitur
,
&
locorum in didione , cxtra didlionem. Quod autem h^c pofitio ponat, quod principium apparcntiae figurs didionis fit cx parre rei hoc patet , nam cijm fic dicitur , Omnis fubjiantia efl alha, lapis efl/iibflantia patet per diftindlionem
,
;
ergo, 8cc.
Dicitur
,
quod propter vnitatcm
pidis ad fubftantiara
,
rei la-
intcrpretamur roodos
fi-
gnificandi cfle eofdem.
Item
StcHni» #iiiSie.
,
omnibus modis vnius
in
loci
,
vna de-
bet efle caufa apparcntiae indiuifa fecundum fpe-
ciem
cum
;
modo
crgo in tcrtio
cis
ad VDCcm
nis
,
fit
fic
quod
modo
cadit cx parte
&
non
,
probatio
nam
,
cxiftcntiae in ali-
poteft caderc ex partc
fecundo modo. Maior patct indudiratione. Induftiue , nam in squiuocatio-
ftcntiae,
non
ter rationc
,
fignificati
,
quac eft caufa
non
exi-
TtrtiaokieU.
,
fe,
Si dicatur,
&
iftorum accidit deceptio figurx didtionis
cadit ex parte apparentiac. Similir
,
eft ta-
& aliter caufa apparentiac in figura didionis, & in locis cxtra didtioncm. In locis
mcn
res aliter,
cxtra didtioncm accidit dcceptio
partc rci ab-
clx
folutc confidcratae. In figura di6tionis
,
accidic
deceptio cxparterei per voccm fignificatac. Ifta rcfponfio fufficientcr non diftinguit intcr
locos in didtionc
&
,
extra didtioncm. In locis
, quod ex partc rei abnon accidit dcceptio,quia hacc eft fecundum quid, & fimplicitcr , Homo rwrtutu, ergo hoTM. Si tamcn hoc nomen cadauer, impona-
cxtra di(5tionem vidcmus
folute confidcratac
tur ad fignificandum
hoc totum , hemo mortuus;&c homo efl htc
efl hic intus, ergo
in-
non eft fccundiiin quid, & finspliciter,dcficit enim apparcntia crgo in locis cxtra di6tionem non cadit deccptio ex parte rci abfolutc confidc-
tus,
:
Similitcr in fallacia fecundiim plures in-
ratJE.
terrogationes, propofirio^/«r«nonapparet vna
proptcr vnitacem rci. Vt fi diccretur , Eflnecoelum, teira, aut mare ? Inter ifta intcrrogata non eft:. , nifi vt cadunt fub vno modo interrogandi.Modus autcminterrogandi pertinet ad ipfam voccm. Ideo dicendum eft , quod
aliqua conuenientia
fi
caufa apparentiac accipitur ^ parte rei fiue ab-
folute confidcrat«,fiuc vt pcr vocem fignificatur,
fempcr
cft fallacia extra didlionem. Ideo diccndum cft , quod figura didionis cft T» locus in diftionc , quia caufa iiiac apparcntiac ac- P?"^' ^'^-
vocem.
cipitur ^ fimili figuratione vocis ad
Si deceptio proueniat ex fimili figuratione vo-
ad vocem
&
primus modus , cft quando efle , fiue genera , fiue cafus , vt hic , Secitre , videre fimiliter terminantur, &c. Sccundus modus prouenit cx fimili figuratione didtionis diuerfimodc confiderat» : vt cis
,
cft
vnum fignificat heri,
,
& aliud conccrnit
guratione didtionis appcllat
go
:
vt G^icquid
&c. Tertius modus proucnit ex :
vt hic,
,
vt
vnum fignificat
Hemo efl jpecies, &c.
fimilifi,
& aliud
Similis cr-
figuratio cft caufa apparentia; in figura di-
«Stionis.
Ad primum argumentum,concedo maiorem: ad minorem dicendum , quod figura didionis fignificamus
nominibus.
& non exiftentiae, vt compofitum & forma. Sed illud quod cft ex par-
confiderarur
non
;
Ad fecundum dicitur quod albcdo dupliciter Ad ,
,
fcilicct
,
vt fubi*<5tum conccmit,
matcrix , non potcft cadcre cx partc formjc, nec c conucrfo. Qu6d modus fignificandi cadat fx parre non cxiftcntiae, patetper Ariftotelcmin
vcl vt qualitatem fignificat , nunc autcm ifta fimilitudo albi r^ua vnum fignificat vc qualitatcm , aliud concernit , vt lubiedum , eft cau-
z.huius.
fa apparcntiae in ifto paralogifmo
Item , caufa apparcntis gcneralis dcbct cfle eiufdcm natura: cum caufa apparcntiae fpeciali, fedcaufa generalis omnium locorum in didione, quae cft vniras vocis, non eft eiufdcm naturae
difli,8cc.
c.iufa apparcntiae
rci;crgo,&c.
,
quae accipitur cx parte
Airumptum
patct,
nam caufa
appa-
Adi.fritui.
quia in ^*^* idcm eifdem
eft falfa
te
cum
4* S?«'''«wi*-
ad figuram didfcionis non cxigitur quod cius caufa apparentiac accipiatur ^ parte vocis vndc dicitur figura dictionis non vocis. Nunc autcm ad didtionem tria requiruntut , fcilicct vox, fignificatum, raodus fignificandi, ex parte cuiuflibct
locus Sophifticus integratur cx cau-
fa apparentia»,
ex matcria
obiedum non
magis dccipcremur pcr
qukm cum alio per figuram didionis.
&
non
fc-ntiae in ,
,
Quod autem con-
apparcntix eiufdem loci. Sed modus fignificandi concretiue cadit ex partc non cxiftciitiai in figura didionis ; ergo non poteft efle caufa appa^
ne diuerfitas
parte rci acciperetur
interprctamur cadem
rei
fignificandi concretiuc
quo loco Sophiftico , non
UC"
cflc
fed vnitas rei
ergo, &c.
non
caufa apparentiae didionis
illud
fimilitudo vo-
eiufdem loci vnitas
poteft cfte caufa apparcntia:.
uenientia in
,
caufa apparentiae figurae didio-
modo
in alio
;
diceretur, Cadauer
Scd contra iftam pofitionem poteft argui mul-
j,
,
:
modus
;
vt auditus
Item,fi caufa apparentiae in figura di6tionis,ex
hodie
,
,
obiedum fenfitiua: virtutis vt auditus,fed vni-
quando propter
fignificandi
mcnta habent modos fignificandi concrctiuc fimiles, proptcr quod vnum dc alio poteft concreTertius
locorum in didlionc debet
rentiae
&
Ad dctur.
illud
de homine eodem
,
Giuicquid vt-
modo
refpon-
%.
.
,
Qusftio XXXVIII. XXXIX.&XL. 257
Q^^STio VtrHm
Mufa & Pocta
tfie paralogi/musy
fimilitcr
Q^^STio
XXXVIII.
&
crgo
j
VociZy&ccdebeaf ficformari
•^ V6d
j^ fro fmrtt «/-
firmMtiu*,
(J-
fic
V^^cap.j.
videtur.
fic
Nam Aridoteles 1. huius,
format quendam paralogifmum,
Vt.viiert,&fecarefimliter terminantur,ficarejigni' fictif
ii*j[4ttMM,
paralogifmus dcbet apparere
fyllogifmus^fcd hic
non eft apparcntia formx (yl-
,
arguens fophifttcc non debetexprimcre maximam , fecundura quam arguit.
illam falfam
Nam arguens non debet licet
,
quam
fecundi^m locum zquiuocacionis,
iftam falfam
maximam exprimcre,fci-
C^uid vni nemini felim correjpondeat vnumfi-
gnificatum
;
maxima fccundiim primum modum figurx;Di-
fed haec eft falfa
argnitur iuxta
,
6liones qu^ fimiliter terminantur,habent eofxiem
modosfignificandi; iftamergo non debet exprimere. Item , fi Sophifta iftam maximam exprimercr, DiEliones
Syllogifmum peccantem
tHr;erge,S
in matcria,& 2,_
Contlufit.
non
in forma.
fyllogifmos
duplex
eft
iuxtaprimummo-
dum. Et vterque conucnicns eft. Primus mcfdus eft,quem Ariftotelem videtur innuerein z.huius. Arguit enim fic , fidere &ficare fimiliter terminatur,fidCecztefignificatagere
ergo
;
& videre
;
fccari
& videri .fid comingit idemfecunditm idem videre, & videri;ergo contingit idem, & fi-
fignificat patiiergo
non maxima,fecundum quam arguit , fed eam tacct , & veram proponit , tamen virtute illius falfa: roaximz arguit. Alius modus eft formandi paralogifmos fecundum formam fyllogifticam fic.Quxcunque funt alba,funt plura,mulier eft aIba;crgo plura. Quia enim /'/«r«,&
cunditm idem agere &pati. In ifto paralogifmo
exprimitur
alha
,
illa falfa
fimiliter
tcrminantur
numeri credit quod ,
alha
& pluracft pluralis
,
fit
plutalis
numeri
,
fic
diccndo.iWw/irr efi alba. »
Ai ufriae.
Ad primum argumentum tct
,
dico,qu6d non opor-
quod paralogifmus appareat
fyllogifinus in
difpofitione terminorum, fed fufficit
quod appa-
Ad
aliud dicendum,
qa6d Sophiftanon expri, fccundumquara ar-
raitillam falfamroaximam
tamen virtuteillius arguit. Veruntamcn intelligendum eft , quod ciim in figuradidionis interpretemur , non eadcm efle eadcm propter figurationcm fimilem vocis. Si-
guit,fed
militcrautcm figutatio poteft cipij, ficut
Item fequitur Quantum efi;ergofiJ>fiantiaefi,Sc fenuitau^UfdeefiiergotjuaMumeft. Hic laBien c6mutatur vnum prqdicamentum in aIiud;crgo,5i^c. Item fequitur , Quic/juid heri vidifii ,hodie vides:
l»:iua.
tamen
m-
com-
cft
mutatio,&:c.
Ad oppoficum
Ariftotcles dicit
quod
figura
quantum,vel facicns,patiens.
Ad quaeftionem dicendum , qn^d commntare rem vnius prxdicamcnti in rcm alterius acceptara fub diucrfo
ram
modo
prxdicandi
caufat figu-
,
t. Conelufit Dtcitrit.
tamcn commutare rcm vniiis przdicamenti in rcm alterius fubcodemraodoprxdicandi,forcc non caufat figuram diftionis. Vcruntamcn intelligendum eft,qu6d aliud eft commutate rem vnius prjEdicamcnti in rcm alterius , & rem vnins prxdicamenti fcqui ad rem alterius:tunc enim commutatur res vnius prxdicamenti in rem alterius,quando rcs vnius accipitur ac fi efletalterius , 8c hoc propter atiquam fimilera vocis figurationem, & hoc vult Ariftoteles. Dicit enim quod figuta didtionis cft quando indidlionis,
terprctatur quale.cfle quid tiens
;
fcd proptcr
mcnti fcquitur ad
,
vel facicns
hoc quod ,
res altcrius
vnius pra.dicamcmi,ac
fi
rcs
,
, efli? pavnlus prxdica-
non
accipitur rcs
eflct rcs altcrius,fcd ac-
cipiturvt diuerfa.quando enim ficdicitur,Socmtes pcrcutic
Socrate
,
Platoncm ergo Plato pcrcutitur a
non
:
accipitur hic agere ac
Significaturcnim
fi
eflct pati.
qnodad adionemalicnius,vc
agcntis.fcquitur paflio altcrius,vt paticntis.
Per hqc patet ad duo argumcnta prima Ibi enim
non
accipitur res vnius prxdicainenci
,
ac
fi
eflct
A.ft.
&t.
dcnocacur,quod ad rem vnius pr^- frintlfaU». dicamcnri fcquicur rcs alceiius prxdicamenci. Ad tertium dico.quod ly, tjuiccptid, non diftri- Adi, buit foliim pro his qux funt in genere fubftantiar, imm6 abfolucc diftribuit pro his qiix dicunt quid , fcd in qnolibet genere conuenirreperire quid,&res cuiuflibetprxdicamenti,vcdicitquid, fub hoc quod dico , tjuictptid, poceftaccipi , vnde fi ly , quicqiud , folum diftribucret pro his,qux funt in genere fubftantix forti hic eiret figura rcs alterius.fcd
:
di£lionis,quicquid heri vidifti,hodie vides,&c.
reatillatio.
Adx.
Argumirita fre pnrli
,
Ad qusftionem dicendum, quod modus formandi
Platonem ; ergo Plaropercutitura Stcrate.
ciuit
hic tamen mutatut adio in pafiiionem.
didioniseft, quando nos interprctamur quale»
logifticx;crgo,&c.
Item
Vldctur quod non.Nam fcquitur,S*fr
tdbedinem heri vidifii;eigo,8cc.hxc
agere:erge dr videre.
^^ oppofitum
cotnmutatio 'vnitu Pradicamenti
in aliud caufet figuram diSIionis ?
A,& Mu-
tcrminantur in
fa cft foeminini gcncris
ArgMmtnt*
Vtrum
XXXIX.
ex parte
guraturei quod
finis.
eflc
j^lbui
enim
fimiliter fi-
ex parte ptincipij , ficuc alha ei quod e^fcamna ex patte finis ; fi ergo moueamur aliqua efle eadem quz non funt, propter
fimilem vocis figurationem , fiue hoc proucniat expartetetmini, fiueexparteptincipij , feroper
Scoti eper.
Tom, 7.
quandb les vniuspridica- tum m ifftmenti fub vno modo acccpta,commutatuf in rcm fitutn. altetius ptxdicamentiacccptam alio modo.
Qj/
iE S
T
I
o
X L.
exparteprin-
eft alba
£gura didlionis crit.
Ad argumencum in oppoficum diccndum,qu6d AJ mrgmmf. tcxtus habet intelligi
Vtrum commutare rem mentifitb '-uno
eiufdem generu
modo
<-uni(u prtedica-
modo acceptam , ,
<-uel
in
rem
alteriM fub alio
acceptam^fit fufficiens caufa exi-
fientittfigura diSlionu ?
V
1,
qu6dnon. nam pofiticaus4,ponitur Argttmtmta *«cStQtK&iieA alicubi cft coininucati6,vbi non /'*/•"' Idetur
Xtitna. cft
cft figura didlionisjergo,
&c. Probatio alTumpti,
nam lequitur, 6^iV^«»
Oppofitura conclufionis non potcftfta-
fimuUqudd quod album fit ali-
nullum album moueatur , & quid quod currat,& quicquidcurrit,moueatur,
Similiter hic eftbonus Syllogifinus,0»»«ftf ho-
mo currit, omnii homo alhus
efi
homo, ergo omnis homo
currit.mm cx oppofitoconclufionis cum minorc , infertur oppofiium maioris fic Non ornnu hemo allfni currit, omnis homo aWm efi home;ergo non omnis homo currit. Hicdicitur, quod ex oppofito conclufionis 4lbtu
:
pum minore non
lignum.
nam
duae pracmiflTa: fe habent in tacione Antece-
Si dicatur
,
albumheri vidifti
,
qu6d non
eft fimiie
de
;
iftis
^uicquid heri vidifii,hodie vides. Socratem
ergo,dcc.
duobus, &c. &,
,
jQuicquid heri vidifti hodie vides,album heri vidifii;
quiainter fubftantiam
ergo,Scc.
media
dit aliqua implicatio
,
& accidens ca-
qu
,
cxprimere eandem impiicationem , & tameti argumentum eft neceftarium ; diuerfitas crgo compoiitionis per fe non caufat dcfcAum in ar-
gumento. Ad oppdfitum , hic
eft figura di£l:ionis
,
Giuod
/criptumefi /cripfit alitjuii;fal/a oratiofcriptaefi;ergo
falfam orationemfcriffit aiiquit.
& hic eft commu-
tatioin caufa.
Sedcontra, quandocunque ex oppofito concum altera pra^miftarum , infertur oppofitum alterius prjEmiflTae , neceftc eft vtrunque fyllogifmum effe bonum cum ergo exoppofito eonclufionis cum maiorc inferatur oppofitum minoris , ncceffe eft illum fyilogifmum efle bonum.Probatioairurapti.QuandocHnqaealterfyilogifmorum probantium eft bonus , necclle eft, quod ex oppofito conciufionis cum vtraque prasjnifTarum poflit inferri oppofitum vtriufque prarrniftajjhoc cnim conccditur,& probaturperhanc tegu\3Lm;Gluando ad antecedens/etjtiitur confeijueTJS,ex
dicendum cft , quod commumodi prxdicandi , in alium modum pra:dicandi , eft fufticiens caufa non exiftentix figura: didionis hoc tamen difficile cft viderc in quibufdam nam iftam commutationem concomitatur diucrfitas compofitionum fecundum tcmpus , & quando aliquid quod cft caufapet accidensconiungitur illi , quod eft caufa pcr fe, difficilecft vidcre , quod eorura fit caofa. Dicit cnim Ariftoteles in 7. Metaph. conrcxtv34- & Jndc quod Ci natura circuli non poflit repsriri nifi
Ad
quajftionera
tatiovnius
;
,
in xre:difficileeiTet vidcrevtrijmacs eflet deeius
nonjfedquianatura circuli potcftrematetia,quim in xtc , vt in materia
efTentiajVel
fyllogifmorum probantium primum fyllogifmum, eft fyllogifmus bonus^necefte eft ergo quod vterque fyliogifmus fit bonus.
periri in alia
altcr
eft figuras di-
ftionis fa\\zc\A,0mni4 homo currifyhomo albus efiho-
mo. ergo homo albus om»if,ve\ ^mcquid
currlt.
Nam hoc
diftribuit
,
quod
dico,
pro his , qua; dicunt
&
cuprca , idco facile eft videre,qudd a:s de efTcntia circuli. Et fimiliter cfi de ifta oradone,Glupdfiriptum efi ,fcripfit ejuii, &cc. nam hic funt duo,quotum vtrunqoe videtur effc caulignea
non
,
eft
fa figurae diftionis
mutatio
:
,
fcilicet diucrfitas
nam amota
,
& com-
diuerfitate compofitionis,
guidtCcd tamen hocfignum ^uic^uid diftribuit pro hisq«a»dicunt ^uid ,&c fub ratione^«
commutationc manente , argumentum app
hDcquoddicoow»«/ir,etfidiftribuatpro his qu^di-
cKmVjf^-^o.Similitcr
ciint
taracnfub ratione^wiW.Et idco fub
hoc quod dico,omftit ^ow^^poteft accipi homo alhus. S^ed contra.Hfc eft figutxi didlionis Omnis ho,
me.tjui heri cucurrit
,
hodiecurrit
;
currit -^ergohodie currit. PrxmiflTac
vcr2;& conclufio
homo
alhus heri cu-
enim pofTunt
eftc
falfa, pofito cafu poflibilijergo
cum ^uic^uid,&c omnu,noxi fallacia ciim ly
diuerfitas diftribuendi facit
cum
quod
fit
ly omnis.
Hic dicitur,q»6d defcftus caufatur ex diuerfifecundum tempus , nam cum
tate compofitionis
vtroque figno acccpta duplici compofitione eiufdem temporis , argumentum erit bonum , variati autcm compofitione vttobique deficiet. Nam
compofitionum fecundum
diuerfitas
variat veritatem
,
&
faifitatem
nem aliquorum terminorum teeorundem
,
&
tempus, habitudi-
inter fcex identita-
in aliquo tertio illatam.
Sed contri contingit reperire figuram didlionis fine diuerfitate compofitionum , fecundiJm tcmpora. Namhiceft figma Ai€tion\s yQtuctjuid ,
auditura Platone,profertur a Socrate ifalfitm auditur a Platorie ergo falfum prcfertur a Socrate. Nam ;
conclufio
eft falfa ptarmiflis
exiftcntibus veris.
JConelufii
DcQotit.
:
oppo/ito cenfeijHentii fe(juitur oppefitum anteceJitntii;
Idco dicitur aliter.quod hic non
OhieSit.
heri vidifH,hodievides
fe6kiis,crgo,&c.
(c^i
Solutit,
dievides-.Socratem heri vidifli;ergo,dcc.Et,Quic^id
turquid. Sedcontrk, circa ly Sofr^rfwconuenit
minoris;
:
Qbitiii».
bonitas fyllogifmi. Nam hoc argumentum eft bonum , Quicquid heri vidiRi,ho-
qu6d cx oppofito conclu-
cum miiore inferatur oppofitum
clufionis
Solutio.
cura diuetfitate compofitionum fecun-
,
non cadir, quando fub ^«
dentis.refpcdu conclufionis. Si autem accipitur oppofitum conclufionis cum maiore , erit idem defedus.qui fuit in priori Syllogifmo.fic arguendo , Omnif homo currit, non omnis hamo albtu currit: trgo non omnis homo albui efi homo. Hic eft idem dcOkiflih-
Itcra
dum tempora ftat
oppofitum ma-
fufficit inferre
ioris.fed ctiam oportet
qu6d Socrates proferat iftam , Nuttu^ha» , & quod Plato audiat totum ptaetcc
pofito
moefiafinus
re cutn prxmiifis.Iftaenininon ftant
iionis
i
Super libros Elenchorum
25 8
vt
fi
ficarguatur
,
Giuictjuid currit
ret;
mouetur : athum
fitate corapofitionis
amota commutationc,diucrmanente , arguraentura ap-
paret necefrarium
vt
heri vidifii
tium pcf
,
:
hodie vides
fi :
fc videtui efTc
fic
arguatut, G^uicquid
Secratem
,
&c. vnde neu-
caufa defed:us,fcd vtrun-
c^ue fimul.
Veruntamen dicendum, qu6d commutatio fo4. lum,per fe eft caufa defeftus, cui tamen quando- Snund» cmqucanncftitur diuerfitas compoficionis , fcd ta- '^*/^'* mcn diuerfitas compofitionis non eft caufa defeftus. Hocpatet cxemplo ,&ratione. Exemplo, nam hiceft figuta didionis , G^ictjuid auditur k Platone^rofertur aSocrate ifalfitm auditura Platone; cft falfa temanente hypothetamcn non cftdiucrfitas^lrorapofitionis fecundum tcmpus. Rationefic ,nam in quoiibet fyllogifmo ncccffc cft qu6d vna ptopofitio fe iiabeat vt totum , reliqua vt pars decifa abiiio totomam omnis fyllogifmus concludic
trgo,Scc. fi,vr
Conciufio
fupri
:
hic
,
fed nec quale fub ratione nec quantum fub ratione quanti , fe habent in ratione pattis decifas ab eo , quod dicic ijuid, nec e conuerfo. Si ergo fub eoquod dicic quid, fub ratione totius accipiiut quale fub ratiotamcn non nepartis , ibi erit figura di^ionis ,
virtute ptima: figutx
qualit
:
,
&
ciic
.
,
Qusftio XLI. lliud
Ad fecundum
compontionis. hoc patet pcr
etit ibi diuetticas
exemp\am: Sli^dfiriptMm efi,firip/it^u:fatfi$
didiionis
,
25f9 dico
qu&d hic nen eft
,
Omnit homo
currit
hom» alhui
,
figura
efi
ergo,8cc.nzm in
cipitur fub rationc qiud;Sc in minori comparatur
fub ratione albi.fed fub ratione hominiscui accidit album,& fic patet ad quxftionera. f
&
Qjr
>*
minori^Mm «/^m# non accipicur
9r4ti»firiptaefi\ergOyicc.Viim ly tptodin maiori ac-
ad iioc quod dico : fftlf* oratio fub ratione ejHiUu; ergo mutatur ^uid ivKputlt. Et hoc eft quod Yult Ariftoteies x.Elench.cap.j.ii quzratur, PutMtu ^od
^<'
homoi
,
iE S
T
O
I
XLI.
ytritm commutare quale quid in hoc aliqmdifaciatfallaciam figur^
&
difiienu^
&
identitas
extremorum
inter fe includatur in ide-
titateextremorum in medio,
aliter propter prac-
inidas.nonfequerctur concluiio. Si ergo medium comparetur vni extremo fub ratione f «i
*^
extremo fub ratione <]Htilis,\e\
«fHMiti. Si ifta di-
Si eolor efiin corport,ergo in
atitjuo corpore,
a SocrateyScc.tes enini intelleda
in hoc quod dico quod eft proferri a Socrate fub ratione tjuid, quia inquantum vox cft,& non vt cft fignificatiua veri vei falfi fedad hoc quod eftfalfum comparatur fub Fatione^M«/^,& ideo ibi commutatur quid in ^««/f.Vndecommu-
eft quale quid.
Contri , Ariftoteles ibidem per hoc intendit oftcndere,qu6d omnia qu« funt , vel funt in primis fubftantiis , vcl dicnntur de Primis fubftantiis,vndc pcr hoc quod eft alitjuod corpui , videtur fumcre fubftanciam primam , per confequens
tatioeft caufa noncxiftentix figur* didlionis,
hocalitjuid.
:
faltem in fecundo
,
letfuid
in
&
defedus fyllogifmi , in Sed in fi-
Item falis
gura didtionis occultatur non exiftentia per Cimilem figiirationem vocis ad vocem. Sed in fal-
nam
:
Ifle
datvnumfilum denarium, &nonhahetvnumfiium denarium;ergo dat denarium. Et fcquitur, Dat dena-
& non fequitur
:
Iffe dat
vnumfilum denarium,dr non habet vnumfolum denarium ergo dattjuodnon hahet.Hic tamcn fit cadem commutatio, qux fit in hocargumento , fcilicet, non hahet vnumfi/fle dat vnumfilum denarium, lum denarium ergo,3cc. Commutatio ergo non eft ;
&
:
caufa praccifa figurat di^ionis. illud
argumentum
cft
bonum,
Dicendum quod ,
Iffe dat
vnumfilum
eUnarium,Scc.c[m eftprimus paraIogifmus,nec eft
tamen in paralogifmo Arididlionis. Cum enim dicitur,
ibi figara di6tionis,&
ftoteliseft figura
vnumfilum denariHm,d\io dicuntur,fcilicet modus dandi. In minori autcm cum dicitur (fr non habet vnumfilum denarium,i\>i folum negatur modus habendi,& non rcs ipfa, Jfie
dat
dare dcnarium,& ,
&
, fi
talis
commutatio
facerer figuram di-
affirmatiuz eflct figura didlionis.Cofequcns
falfum;ergo anrecedens. Confcqucntia patec,
eft
non exiftentia per vni-
tjua-
,nam aliquam rationcm habet cius quod
ilionis^fequcretur ,qu6d inconucrfionc vniuer-
figura didionis eft defeflus fyllogifmi.
tatem rei. Sed contra, hoc eft bonum argumentum
'...,.
&
modo,
modo figurz di^ionis.Sicut ergo
rium,ergo dat quodhabet,
t.frine.
:
^«iV^KJ^i.comparatur ad hoc
lacia accidentis occultatar
^,
gatiu».
fic
tur , hic tamen procedit i quali tjuo ad hoc aliftid.
fallacia accidentis eft
Ai
enim
_ .
Simi\iter,Sittnima mouetHr,alit]ua fpecie motu* moue-
Si dicatur,qu6d hic procedicur a tjualiquo ad
vel fallacia accidentis
SelMt$t.
prtparte nt-
uerHtas lateat proprcr fimilcm figurationcm vo-
vel in tertio
OhieSitnes,
fic, in confequenPrasdicamentorum cap.de Subftantia,cuet figuradidionis. Arguit fi
Ariftotelis in lib.
tiis
cis.figuradidionis erit inargumento, vtpatet in ifto cxcmplo : QuicqHid additnr a Platone,profertur
,
y
Vldetur quod non, nam
fic
dicendo,Om»fcr homo e/} animal ergo tjuod;
dam animalefi homo.
In
primo
\y animal fignificac
quale quid,8c in feciinda hocalitjuid.
Item , interpretari ea effe eadem qu« eadem funt,non facit figuramdidionis.fcd fingularc
&
vniuerfalc funt realiteridem;ergo,&c. Item,fi
commutare tjuale tjuid in hac alitfuid,
ceret figuram di6lionis,tunc c conuerfo
fa-
commo-
Xitehocttlit]uidintjualet}uid, faceret figuramdidionis confequens eft falfum , ergo antecedcns. Confequcntia patcc, nam ficut commucarc ejuale in tfuantum facit figuram didlionis, fic econuerfo , commurare ^iMnf«m in tjuale facit figuram di£lionis. Falfitas confcqucntis patet , nam tunc hic cflet figura didionis , Ifie homo currit , (*>• ifit
&
;
hotno
efi homo;ergo,iic.
quod ly homo in hac minoti, ifte homa homo , non fignificat tfuale tjuid , fed hoc alitjuid. Contra,tunc non cfTet hic figura didlionis,//cm0 Si dicatur
tfi
efi
Plato
,
Socrates
efi
homo;ergo Socrates efi Plate.
EC
przterea in hac minori przdicatur fuperius de inferiori
,
fuperius
autem rcfpe£ku
fui infccioris»
ideo res potcft concludi, fic dicendo;ergo dat tjuod hahet.Sed in paralogifmo Ariftotelisex negationcmodi rei, proceditur ad ncgationem ipfius tei, ideo ibi commutatur modus rei in rem.
dicit ijuale tjuid.
Ad primum argumentum dicendum, qu6d hic non eft figura didlionis gluictjuid currit , mouetur, Mlbumcurrit;ergo,8cc. Non enim fuinptio cuiuflibet denotantis ^/«fuhaliquo denotante f«(W,
t figuram didlio- Ctmelnfi» Circa quod prim6 intelligcndum eft , quid ^*"*"'' nis. intelligimus per ^uale^uid, htc aliquid. Ad cuius euidentiam intelligendum eft , quod nomen Speciei,& nomen Indiuidui eiufdem fpeciei
:
facit fallaotam figurz didionis,fed
folum
fi
tjuaie
Vnde ad forargumcnti dico,qu6d iniftapropofitione maiore , Gluic^uid currit , mouetur , attribuiturmaueri ipfi currenti accepto fub ratione ^uid.ln miaccipitur, vt pars decifa ipfius quid.
mam
Ad oppofitum.Ariftoteles quod hic eft
2.
Elcnch. cap.y.di-
figura didlionis
efi alter
: Corifim ab homine:Corifiu4 efi homo,ergt,Scc.
cit
Ad quzftionem dicendum eft qu6d commuta-
re^iM/f ^M0
eandem naturam impoctant ifta
ficuc homo.&c
tfie
ht-
nacura per
Speciei importatur prout
tas,& pacticularitas per
I.
,
nomcn Speciei, & Indiui' dui diuerfimode imporcatur , per nomen enim
me. Sed
bum,Tnde eft fenfus,album,id eft,res alba,&c. Tom.
facit
&
nori autem fignificatur attribui rci cui accidit alScoti oper.
,
:
fibi accidit vniuerfali-
nomcaautem
T
1
Indiuidui
importatuc
Super libros Elenchorum
i6o 1.
\
itopQrtatur prout
ed
eft
pEima
(ignificandi
^uale
natura
(jMii dicit
hxc
Ratio autem
natura.
eft ratio fignificandi eius
quod
rationem aOlgnat Boctius:
& circa primam fubftanti^lm
>
qualitatcm determinat. Ifta autem eadem natura fignificata per terminum fingularem, per modum
Vnde
deterraihati dicitur hoc alitjuid.
8^
hoc aliquidt
funt diuerfae rationes accipiendi natnram. Si autem aliquis interpretatur
tjuale (juid
eandem
,
hac acceptionem, vel rationem accipiendi eiTe ii, & hoc propter fimilicudinem vocis ad vocera,figura didtionis erit.Si autem propter vnita-
lam
tem rei,fallacia accidentis
erit.Et quia difficile efl
fecum compatitur aliam acceptionem. Vnde hic Secrates eft indittiduum , homo eft figura.di&ionis .*
eft
Socrates
;
quicur pius
homo
ergo ,
eft
vel vlterius
ribus determinatis ad
£x iftis fequod proccdete a plu-
indiuiduum, ,
vnum
iftorum
, eft
proce-
Nam quando ali-
dcre a qualiejuo , ad hoc aliquod.
quid in prarmiflis accipitur pro diuerfis , habet racionem communis,& per confequens ratio eius eft tjuale
,
ficut hic, Socratesefthomo:Platoefthot»o;etgo
Socrateseft Plato.
videre diuerfitatem rei,& vnitatem rci,licet facilc fit videre
fimilitudinem vocis ad voccm
paralogifmi
tertij
modi
funr ad foluendum
,
,
ide6
figur» di(ftionis,difficiles
accedentis annexam. latio
efl;
nura fignificltem hocaliejHtd, facit figuram diftioTiis:fedfolum iiia,in qua^««/r ^«/<^ accipitur, ac Ci eiXtx. hoc alitjuidy vel e conuerfo,& hoceftqu^ndo aliquid actribuitut ipfi communi prout commune eft, poftea fingulari pront cft hoc vnum,ficut hic : fJomo efi Jpecies , Socrates efthomo; ergo Sq^
&
cratesefi jpecies.
Ad
Ad primam rationem dicendum, cum
•
i.frine,
Color fi
eft
in corpore,8cc.
quod
dicitur,
Inc proceditur ^ ^«*-
^Mo.ad qUale ^uid,qaii ly alicjuod cprptts, titionem
communis habet,vndefuppofita
concernit , nani
vniuocc dc multis poteft prxdicari.
Ad illud
contra hoc
,
dico
fubftanciain TcCithoc 4/i^m(<^
quod
ptima determinatum , ta,
licet
picn fecundum intciiedlum poteft habere rationem communis. Et vt fubftantia prima habet rationcm communis , per hoc quod cft ali^uod cer/>aif.defignatur.Nam ficut prima fubftantia de hac fubftantia prima,5i:
iila pra:dicatur,fic alitjuodcor-
ptu,Ac hoc corporc,&
hoc,qu6d dico dcfignaret
,
iilo
pracdicatur.Vnde
aliejuod corput
,
fi.per
foium hoc corpu$ Confe-
Ariftoceles faceret fallaciam
quencisjfic afguendo,Co/or
«'»
corpore;ergo in alir
^uo corpore.
Ad
aiiud
non
Scd
dicendum, quodin conuerfione vni-
^uid
accipitur ^uale qttid , ac
prout
,
fi
efTer hocali^uid.
procedicur a cermino fignificante ^«W<
ibi
ftat
pco pluribus fuppoficis
dcm fignificancem
hoc ali
,
ad eun-
hoc prout
ftat
pro paucioribus. Nam in prima propoficione fignificacur,qu6d animal pro aliquo fui accribuitur |iomini pro quolibct fuii& in fecunda , quod homo pro aiiquo fui attribuit animali , pro aliquo fui.ynde vniformiter accipitur in ancecedcnce, confequence. Adi.frtHc.
^j aljarn rationem dico quod ,
&
terminus
licet
3«
tertio modo figura di^ionti.
Vldetur quod non, naro diuerforum locorum
ciemdiftindi^cum ergoin 2quiuocatione,vnicas vocis fecundum maceriam , & formam fit caufa apparentix , non poteft efTc caufa apparcnti* figurae didionis, vel fequitur quod in tertio figurs didlionis fit xquiuocatio.
ciufdem loci non diffcrunt fpecie.
crit caufa apparenciae in tertio
Item
voccm
,
homo
currit,
nam
currit
,
homo
eft
homo
homo
ergo
;
,
vndc in ifta tur pr.Tdicatum ei ejHod
iile
quod figura didio|iis non eft hic, ali^uqd non accipitur ac fi efTet
Dico
hoo
,
;
Ifle horno eft
quod
folura fub hac ratione
,
eft
homo
,
hoc aliejuod
attribui,
vi eft hocati^uod
fed ,
non
fed vt
in figura didlionis
,
caufa apparentiz
cft
, ,
modo.
fimilitudo vocis ad fed vbi eft fimilitu-
do ,ibi non eft identitasjcum ergo fimilicudo vocis ad voccm fit caufa appatentiae in tertio modo figurx di£lionis;fequitur,&c,
Ad oppofitum ,
,
figura diiSlionis eft
cutus principium
motiuum
quidam lo-
cft in
voce
,
fed
interpretatorum fub termino fignificante 9««/* quid lateret , difficile effet affignare caufam apparcntiz in tertio modofigur* nifi diuerfitas
di(ftionis
vt puta in ifto paraiogifmo,
,
*
Homo eft
Jpecies,Secrates eft homo;ergo Socrates eft Jpecies;quare,
&c.
Ad quaeftionem dicendum quod ,
hasc eft dii-
j^^
plcx via,& vtracjue probabiiis.Prima,qu6d diuer- prima (itas interpretatorum in tertio modo figurac di- clufii. d:ionis,iatcat fub
nam
termino
Cignificame quale quid;
cijm dcfcdtus occultecur pcr apparenciam,
in eifdem dcbet efle caufa appatenciae
cooperca
modo
lile
Cum crgo in
primo modo figurae di^ionis,fimilitudo vocis ad vocem, fic caufa apparentiae , identitas vocis non
mucate
Ad vicimum dico, concedendo quod infettur. Et cum dicitur tunc efTet hic figura diftionis:
modo
Icem, in quoiibetmodo eiufdem loci Sophiftipi,debet efte eadem caufa apparentiz : nam modi
tacorum
ifta
T.
fecundum fpeciem , funt diuerfa: caufs ap- Argumtnt* parentiae fecundum fpeciem; fed figura di£lionis, t^' p^rnm& asquiuo^atio funt diuerfiloci, fccundumfpc- i*****'
communis , & fuum fuppofitum pct fe fint realiter eadem, modi tamen fignificandi eius quod eft qnale qi(id,Sc hoc alitjuod, func diuerfi. Vnde comad inuicem , propcer fimilitudinem yociscaufant figuramdi<5tionis.
^^
lateatdiuerjitas interpretatorum in
cus
yerfalis affirmatiuz,non cft figura di<5Vionis,Nani jbi
iESTio XLII.
ytrumjiib terminojignificmte quaU quid
intelligendum,qu6dnon omnis il« a lermino fignificante quaU^uid, ad termi-
Vlterius
5
Qji
propter caufam apparentia:
liter
tur
eft
non
caufa ;
caufa
non
exiftencia;
;
,
inquibus
fed vniuerfa-
exiftentiaeeftdiuerfitasinterpre-
fcd diuerfa interpretata intcrprecan-
quandoque per diuecfas di6liones,vt in primo figora:
di^ioni$,cumfic arguitur,5««r*,^ tunc caufa ap-
videre,fimiliter terminantftr,&cc.
parentije confiftit in
&
duabus di(5tionibus.Quado-
que diuerfa interprctata interpretantur per vnam di(^ionem,
&hoc dupiiciccr,aut
fic,qu6d di(^io
vnura fignificat,& aiiudconcernit, & tunc eft fecundus modus.Aut fic , qnod did:io vnum fignificat,& aliud appcliat , & tunc eft tercius modus. Cijm ergo in cerminc fignificante qtialetjuid, iaceat diuerfitas interpretatorum , & in eifHcm eft
e»n.
XLIII.&XLIV.
Qu^ftio caufa apparcntiz
eft
«Qn exidentiz tertio
modo
,
vt
iiib
,
didlum
e(l
quibus :
latet caufa
fequitur,
qu^d
in
figucx di(5bionis diucrfitas interpre-
tatotum lateat in tcrminongnificante ^tuUt^tiid, Et hic vidctur velle Ariftotelcs in lib. Prxdicamcncorum, cap.z. fecundx partis.vbi dicit,q(i6d ermu fubfidntitt videturfignificttre boe MUtjtud yicin primis fubftautiis indubitabileverumeft. Infecundis autcm (imilitct videturfubappellationis
Egarz hecdli^iiid
&
fequenseft faifum; etgo Antecedens. Probatio confequentix nam hic eftct faliacia Accidcntis, Omnu honu efi ammai. Plate tfthonte ; ergo Plateefi animal. lizmanimalxn fe includit diuerfas rationes , fecundiim vnam iliati)m in conciufione condudicur de Piatone. Item,diueifoium iocorum fecundumfpeciem, diuerfx debent efTc caufx appaientix ; fed paitia:
&
Veruncamen intelligendum eft, qu^diimilis voccm perfe requirituradfi> guram didionis. Quod autem maior identitas in figuratio vocis ad
hoc
accidit figurz di6lionis
& pcr hoc
,
patet ad rationes. Adi.frine.
Tocisfecundum
vnitas
matefiam,& forraam.perfc rcquiriturad^quiuocationcm.Qu6d autem vnitas vocis reperiatur irl figura didlionis,hoc accidit ei.-fcd tamen ptoptcr primum argumentum dicendum , quod licet in tertio
modo
tatoium
ter
aequiuocatio
fecundum^i«W,adidemdi
:
dentis.
Ad oppofitum, cit
qu6d
,
tamen
,
Ariftoteles i.huius, cap.j. di-
fallacia Accidcntis eft,quando aliquid
nam
,
non tamcn
,
nulla efTet ibi iden-
fi
,
&
fi
totalis iden-
titas,nullus eflet ibi dcfe£tus:ergo,&c.
Qjj A
XLIV.
T 10
s
eft
Vtrum fuperius
in xquiuocationerequiritur,
fignificet diuerfa
diffimiliter infit.Sed
tita5,nulla efTet ibi apparentia
figuiz didionis diucifitas inteipre-
iatcat fub vnitate vocis
quod nomen
infecundum
quia partialis identit as alicu-
,
fimiliterattribuitur rei fubie£lx,& accidenti,cum
Ad primam,dicoqu6d
j.
& fimpliciter
ius dicit
figuta didlionis reperiatur,quam idcntitas nmilicudinis,
idencitas eft caufa appaientix
lis
quid,
fignificare.
261
fed tcrminus di-
^ojStt acciderefuo
inferiori.
cens ^uaUtjtad in tertio niodo figurx didionis
non
fignificat
duo
,
fcilicet
cjttale
^nid
,
&
hoc ati-
& fub appellationis
fuid,(ed folum ^uale tjuid
,
gura vidctur hoc aliquid
fignificare.
fi-
SeeuHd* etrt-
Alia via probabilis eft , quod fimilis figuratio voci» ad vocem eft caufa appacentix in figura di-
tlufit.
£kionis,& in quolibet eius
4-
modo
eft
hoc manifc-
ftum.in prirao modo, nam Ariflotelcs in fecundo huius, fic format paralogifmum , Fidere drficare fimiliter terminantur,fidficarefigmficat agere,ergo
videre:ficari aMtemfignificat pati;ergo
videri.
(fr
&
Scd
&
femel viderej& videri; contingic aliquid fimui ergo agcre,& pati. Sidicas.quod in ifto paralogifmo,6^(V^M(<^4«ditur a PUtone, prefirtur a Socrate ,falfurn audiiur k
ObUlHt.
fic
&
drfalfum figjtificat quid ,
fi
quid
fignificat quid
cijra
,
fubftantia
Item.fupcrius
&c. Itcm
eft
non
quod
tiiangulo accidit figura; fed figura fupcrius
,
cft
;
ifto
funt quando quidlibet 0>fignntumfuerit ,
quo-
nism eidem accidunt multa,non necejfe hxc omnia
Qj^
inejfe,icc.
T
iE s
Vtrum partialu
I
o
eji
de efuopr^dicantur cap. 3 pr irai huius. .
X L I IL
tdentitas alicmtu haben-
rationes
,
per
paralogifmo ,
ergo Plato
identitas de ly homo
(jr
non inefTc fubnon efle , fuo infc-
poteft
& fallaciaaccidentisabaliislocisdiftinguit. Pri-
Ergo fecundum Accidens quidem parslogijmi
omnibus pfttdicAtif,
deintelledlu infcrioris;ergo,
mancnte inferiori;ergo,&c.
mum patet in
nam
eft>
Adoppofitum,Atiftotelesin i.huiuStC.^.dicit,
Plato efthome
,
quod verc
fub
tjuic^uid poieil capi.
rei fuhie6i
cft id
accidens poteft incfle,&
,
ie€to\ fed fuperius riori
autem
nuliiaccidat.
ergo
pitz\(igiz3iZ,Falfum,& iignutn
fimiliter terminarttur,fid lignumfignificat
fubftantia
;
&^/yMm. Dicendum,qu6d paraiogizans pencsfe-
cundum modum
Phyfi-
i.
coiumdicit , Quod veieeft , nulliaccidit: Argumtnta fedanimai veic eft;eigo nulli accidit. Quod ani- prt pArtt ntlatiua. mal fic illud quod veic cft,pacet , nam animal eft
ad triangulum;crgo,&c. Ad priraam quxflioncm dicendum, quod paC' tialis identitas alicuius habentisin fc diucrfas rationes.ad aliquaro earum,eft caufa apparcntix faliacix Accidcntis,nam tegit defrdlum accidentis,
Platone;ergo,^c.n\x\\z eft fimilitudo intct ijuic^uid Sihtti*.
Vldetuc qu6d non, nam Aciftoceies
,
Ctnclufi»
md
prttt-
tjutft.
4tuttm.
Homo eft jpecies: aam partialis
eft jpecies ,
prouc in
quarnm vnam
fe includit
diueifas
poteft fubftare acci-
denti intencionaii,& peialiam conuenire fingulari
ceft
ad Piatonem,facit Cfedere,qu6d quicquid poprxdicaci de homiue, poilic prxdicari dc Pla-
tone.
Secundum
patet.per
hoc enira quod
centia accipitur \ parte
rci,
eius appa-
diftinguitur a locis in
di£lione;quomodo autem diflinguatur ab aliis locis extia didionem,hoc patcbitf. Et hoc cft quod dicit Aiiftoteles i.Elcch.in ilio c.FaUaciaautemfit
enim quod faliacia Accidentis piouequod non potcft diuidcre intcr idcm,& di^erfum;vnum,& multa. Ad primum argumentum dicitur,negando conin iifj^.Dicit
tis
infe diuerfas naturas/vel rationes,
ad aliquid participansy yna
illarumjit
caufa apparentia fallacia Accidentii?
De fallacia accidencis *ide
Interptetes in tmf.^, huitu. D. Thom.tpufe.^o.eit.cAp.iy.it.if.dr lo.Occam^.i i.Alb.
eap.7.fon(ec.ltb.t.itiflii.c»p.io.Con\tT\h.hicqueJt.vnie,
mri.^ Sot.Coii>pliit.& Samtnaliftas ^»SxvaJif»U*c.txtra diRtontm. T.
^rgumint» prt ftrtt
Xttiua,
m-
V
Ideturquodnon.nam tunc nofyllogifmo Scetioptr.
eftct fallacia
Tom.
J.
in quolibetboAccidccis.Con-
nit ex eo,
Ad
fequentiam.
Ad probationem eius,ciimdicifur quod ,
fupe-
riusin feinciudit duas naturas. Dicendum,qu6d fecunlicct animai in fc inciudat duas naturas,
&
dijm vnara earum conueniat fuo infei ioii , quia tamen iftx lationes non funt extranex, vt ad tertium comparantur,ide6 in illo fyilogifmo non ctl
faltaciaAccidciitis.Adhocenimqu6d
T
5
fit
fallacia
Accidcntis,
I
.
ptiue.
iMaJl.ii.
1
SuperlibrosElenchorum
26
^ccidcntis,reqaintur qu^d illz rationes (int ^epugnantes,vt ad tertium comparantur.
(ibi
Ad aiiud dicendum,qu6d inferi^s patebit,quomodo partialis ideiititas (it caufa apparentiae fecundum^w'', &fimplicitcr. Vel poteft dici ad lationem quod rationes diuetfae inclufz in termino paralogifmi Accidentis funt ita repugnantes quod vna earum nec includit in fe, nec Cirti-
CLy
T
iE s
X L V.
o
I
VtrumfAllacia acctdentu pofit caufari ex
termmhquam me-
ijariatioue alterius
,
dijjyllogijiici:
'^elnjtrumfoffit caufari
indifferenter
ex m^ariatione maiorki,
,
pliciter,
nec diminute aliam
dum quid,diminutc
:
fed in didlo fecun-
includituc didlum fimpli-
minoruj
Ad aliain quaeftionem dicendum,qu6d accidem vno modo qu6d aduenit rei
ex aybd Nam
^
medij.
cirer.
4Conclufio 'Dtfi.
ad q.
frtfrntem.
dicitur tripliciier
titir.
,
complementum eius & iic dicimus omnia nouem Genera cffe accidentalia alia mpdo dicj-
poft
,
;
Aceidens iititur
,
accidensqu6daduenit rei,&
tur trifli-
eft cxtra eius
modo poteft dici, qu6d
telle(Stun),& ifto
in-
inferius
accidit (uia fuperiori,namiti^ intelledbu fuperioris
non
includjtur inferius.Tertio
modo capitur ac-
variatione medij folum,probatio.
faliacia accidcntis caufatur ex diuerfa
"•* coroparatione alicuius tcrmini ad diuerfa ; fed in P"f'*^'*
prasmiflis nihil poteft
comparari
ao^ diuerfa
.cipitur,nifi itiedius
Item,fi
terminus;ergo,&c.
trema ccTniungi
;
fed in fallacia Accidentis
non fequitur ex
infeciusaccidit fuperiori
Nam quzcunque vni & eidcm non variato
eft
fed fuperius inferiori,
,
Nam
yt figura triangulo.
ratio ipfi^s figurx cft
cxtranea rationi crianguli , prout rriangulo conprim6. uenit ha:c paffio hahretres , &c. per fe
&
£t
Accidentis. (Cat
modo accipitur accidens in fallacia & jratio huius eft, nam accidens pcc-
ifto tertio
cqntra rationeip fyljogifmi
inum
:
fed ad fyllogif-
qu6d pcimum fub eadem ratione attribuatur mcdio , fub quatatione medium attribuitur poftremo , ita qu6d illaerationesnon difFerunt , fcilicet nifi ficut pars & totum. Vndequandocunque in aliquo difcurfu fyllogiftico, requiritur
,
accipiturterniinusinciudens in fe diuerfas rationcs , ita quod ifte terminus acceptus fub vna ratione,eftextraneus fibiipfi , vt fub alia ratione accipitur,
ratur vni
& per vnam illarum rationum compa-
extremo,& per aliam
altcri,ibi erit fal-
lacia Accidentis,vt hic,fJotnoeJl Plato
:
Socratesefl
homo ergo Socrates eft Plato , ynde rationes procedunt viisfnis. Dc accidente intelHgcndum cft, qu6dtcrminus maior,&minor , & medius poteft habere rationem accidcntis. Vnde terminus includens alteram rationem,eftextrancus termino includenti diucrfas rationcs vt ad vtrunque compararur. j
:
Vnde eft
.
Ariftoteles dicit
quando aliquid
iedaE,& acddenti
,
qu6d
ineflTc^ciim
infit.Vnde ibi vul^
fallacia Accidcntis
fiinilitcr attrjbuiiur rei
tamen
fimiliter
fub-
non
minorcm habcre rationem
ac-
cidentis:fed tamen magis proprieilleterminus
includens diuerfas
racioncs
poteft
dici
acci-
dens.
Sed intclligendum
eft
,
rant fallaciam Accidcntis
quod quidam confidequantum ad fieri & :
,
quidani quantum ad fadlum
efTe.
Confiderantes
primo modo , dicunt minorem habereraiioncm accidentis. Nani ante additioncm minoris non fitaliqua variatio ; licct enim mediumincludat diuerfas naturas tamen fecundum vnam earum tantum comparatur fubicfto ante additionem :
minoris.
cunt tutas
Confidcrantes fecundo
quod tetminus includens
,
,
debet dici accidens
,
modo
di-
in fe diuerfas na-
quia ex
illo
termi-
no capitur tota vatiatio ; tamen fccundijm Philofophum quilibet terminus potcft habcre rationcm accidcntis. Rationesfoluuntur inquzftione.
nifi
mcdium non fit variatum,neceire eft ex>
clufio
qijod
,
,
medium,quia in przmiflis nullus terminus bis ac-
cxtraneum alteri,prout ad tertium comparatur. Et hoc modo non foluin cidens pro illo
'.
Argument»
con-
neccffitatc;ergo necciTe eft
mediutnvariari.AiTumptum patet i.huius,cap.4. funl
,
cadem,ipfa intet fe funt eadem. Sidicatur ad iilas rationcs,qu6d tnaior fub vna pratione.ipfi medio in przmiffis poteftcomparari, fub ajja minori in conclufione , per confe" quens ibi erit accidcns cx variatione maioris.
&
&
&
ContrJk , habitus priuatio •habent fieii circa idem:fcd fallacia accidentis quantum ad fuinon ,
exiftcniiam,eft priuaiio
formz fyllogifticz, nam
peccat contra formamfylIogifmi:fed formafyllo-
gifticafolum confiftit inprzmiffis; ergo^fallacia Accidentis folijm caufatut ex variatione in przmiffis
:
fed nihilpoteft variari in przmiffis
medium
nifi
,
ergo , &c. AfTumptum patct , nam pcr Ariftotelem i Priorum , ^uando mediMm eft in toio prirtio, &pofiremurn in toto medio , necejfeeft extrema ;
.
coniungi.
Per hoc innuit Ariftoteles qu6d forma folum in pr^miffis confiftit.Item,con-
fyllogiftica
clufio eft aliud ^ przmiffis
,
vt patet intuenti cjus
definitionem. Item,intelle£lus conclufionis includitur in intclleftu przmilTaru^ficut ergo termini accipiutur
in przmiffisjfic ncceife cft accipi in conclufionc,
aliterenim propter przmifras non fcqnetur
go
fi
non
fit
variatio in przmiffis
lioin conclufione
;
,
non crit
:
er-
varia-
fed in przmiffis nihil poteft
medium: quia
variatio non cft abfque binaacceptione alicuius termini:fed nihil bis acvariari,nifi
cipitut in przmiffis.nifi
Ad oppofiium
,
mediumjergo,&c.
Philofophus dicit in
i.
huius,
c»p.7.qu6d hzceft fallacia AccxAenm, IHe canis eft tufu : ifie canis eft pater ,erg» eft tutu pater. lAc enimtcrminus MHAf non variatur,fed folum ly tuiu,q\iod cft maior.in qua accipiiur raiionc poffeffionis. Significatur enim qu6d ifte canu efttua poj/iftio , in conclufione autem accipitur raiione efficientis. Poteftetiam caufariex variationeminoris , vt patet hic , Socrates eft indiuiduum , homo tft Socrates,ergo horno eft indiuiduum.Hoc ctiam patetperratioiiem,nam fallacia Accidentis accidic exdiuerfa compofitione, extraneaalicuiusad diuerfa,fed quilibet terminus fub diuerfa raiione, &extranea poteft comparari ad diuerfa;ergo,&c. Ad quzftionem dicendum.quod fallacia Acci^ dentis poteft caufari ex variatione maioris , mi- ccmlu/i» noris , mcdij , differenter ramen ; nam raedium variatum,fecundumdiuerfas rationescomalteri. Scd extrcmura paratur vni extremo , variatum, fecundijra vnam rationem comparaiur *•" medio,
&
&
&
QusftioXLV. medio , tcemo
& fecund^m
aliara
in concluflone.
fallacia Accidencis eft
mx
fyllogifticz
lum
confiftic
radonem alteri ex-
Ratiohuiascft ifta>nam immediat^ defedus foT-
forma fyllogiftica non foin prsmiiEs , fed ctiam in conclu:
fed
263
us eflhem$ rr/« Secraut efif^dts, \y Seerat»s,xMn variatur ergoin ifto paralogifmo,.^«rr«/» nenefi ^ciet t Secrates efi homo erge heme non efl jptcits, ;
:
;
non
variabitur,cijmvnifcrmiter accipiatur
matiuc,& negatiue. Scd hic
eft follacia
affir-
Accidcn-
fione; ergo variatioquz eft in fallacia Acciden-
tist
& non cx variationc mcdij, quod cft ly Socra-
conclunone,Medium autem non ingreditur concluHonem. Poteft igitur caufari tam ex variacione alterius termini , qu^m medij. AiTumptum patet ^fcilicet qu6d forma fyllogiftica non folikm conGftit in pracmiflls. Nam fyilQeifmus eft quacdam habitudo inferens conclunonem tanquam coa-
tes;
ergo ex alterius variatione. Patet ergo
&c. Et cx vatiatione
alcctius termini,
fequens cx pracmiflis, vel tanquam ex vnoantecedence : vnde duc przmiffz fe habent in ratione vnius antecedentis refpedu conclu-
dij in certia figura fic
,
/ionis.
nor extrcmitas. Similitcr fi fit fyllogifmus in fecunda figura,vt fic , Homeeflfpecies non Socra-
ti$,poieft cfTe in pczmiflis,& in
cum
dicitur,/^0nf« efijpecies, Secrates eSi homo,erge,8cc.
qu6d
hic
eft
ma figura.
accidcns cx variatione mcdij in pri-
Si ifte cecminusfiatroedium in tcrtia
figuca,adhuc ecic accidens ex vaciatione eiufdem cermini,vt, Hemeefijpecietjjemeeft Socrates ; ergo,
quam mcNen Socrates efifpecies: So-
homo ; erge non hemo efi/pecies. Conciufio , & przmifTz funt verz , & variatut mi-
srates efi cft falfa
eciam patet cx modo , Sc figura Syllogif mi , quz funt quafi quxdam difpontiones confequentcs ipfum Syllogifmum. Modus autem difiinguitur i modo per conclunonem. Si enim ex iftis przmiilis , Omnu horno tfi animal : emne rifibileeiihomo j infcratur ida conclunoi ergeomne rifihile efl dnimMl , eft primus modus primee figurz. Si autcm ex eifdem przmifHs infcratur ifta conclufio,«)^o ^uocUdim animal efi rifi{>ile,e(i quintus modus primz figurz. Figura autem 3i tigur^ diflinguitur per couciufionem, vt patet in fyllogifmo cx oppofitis. Si enim fic arguitur,^»//«
tionem termini , qui in aliquo paraidgifmo eft maior,in aliquo minor , & in aliquo medium, Ad huius probationcm fuppono duo , primum patec de vnicate propofitionis ; fecundum quod
difiipUna eftfindfofii, omnit difiiplina
vtenduro eft
Hoc
infertur conclufio
ifla
:
fiudiofitm,e(k difpofitio
efi fluiiofafic
nHUum fiudiofum eil tertiz figurz. Si autcm
ergo
ex eifdem pr^miflis inferaturiflaconclufio,iV«/la difiiplina efi difiiplina
,
efl difpofitio
fccundz
Cum ergo conclufio diuerfificet modnm,
figurz.
& figuram
,
quz
funt difpofitiones confequcn-
tcs ipfum fyllogifmum , videturquodde ratione Syllogifmi fit conclu^o. Hoc ctiam patct pct cxerapla.Et ptim6in prima figura. Nam hzc efl fallacia Accidentis , Hevw eft fpecies : Socrates eft heme; erge &c. Et hoc efl ex variatione medij. Sed fi arguatur Gc,Socrates nen efi jpecies Secrates efi home : erge homo nen efi fpecies. Hic ex variatione eiufdcm tcrmini caufaturaccidens , prim6 tamcn fuit mcdium,& nunc cfl minor cxtremitas. De variationc maioris in ptima figura. Exemplum, Triangulm habet ,
;
tres
angulosperfi,
& primo :figuraefltriangulus\er-
Hoc quod
diucrfimod^ comparacur medio , ipfi maiori ; habere autem tres eft maior cxtrcmiras. In fccunda figura, hoc
ge,Scc.
rr«
cfl hahere
,
&
patcr.
Namhic
tion eff jpecies
:
eft faliacia
home
kcc\AtT\ih,Socratet
efi Ipecies ; ergo
Socrates, cx vatiatione minoris.
maiorisfic, cies
;
Home
homo non
eff
Et ex vat iatione
eflfpecies: Socratesnen efi fpe-
ergo Socrates non efl heme. \n tertia figura cx
variationeminoris fic: Socrates nen efi jpecies ,Secrateseflhomoierge ,Scc. Ex vatiatione maioris fic ; Omnit triangultu habet tres , prime : triangulm eftfigura; ergo, &c. Sic crgo patet,qu6d argucn-
do
eundem paralogifmum
pcr
& negatiue in alia
affirmariue in
vna
:
tes efifpecies
eft falfa
Qupd autem necefre fit cundem terminum vaparalogifmo afiirmatiuo , &negatiuo, patet pcr hoc, qu6d quziibet propofitio in fallacia Accidentis vna eft,alitet enira fub vnitate vocis latetct muitiplicitas , effet locus in di-
&
&ioDe. Sed
fic
argaendo , Hemoeflfpeciei : Secra-
,
aliter
non
crit
firoili-
contradi^io.
Ad vidcnduro autem quando
&
riaturo,
quando non taii
regula
:
,
mediuroeftva4. fecunduro quofdaro Mtdii jutmod» VAtmeft medium,
Sumendum
tum.
cum
reduplicationc aitcrius extrcroi. Et fi roediuro fic furopium vcre conocniat altcii cxtre-
morum
tunc non
,
variaturo
eft
fi
:
autcm non
verc conueniat ,tunc eftvariaturo. Alijdicunt,
quod
eft
feroper confiderandum ad
fubieAum,&
accidens, vtrijm diffcrant inter fe,& in tcrtio,vcl
non
:
fi
non, non
Socratem
,
fit
Socrates
accidens, ficut hic veniens
efi
;
tunc cft accidens rifim efi veniens Alitcc dico ,
;
,
vt hic
;
:
Percutii
ergo percutio %«•
nientem. Si autcro difFcrant intcr fc
,
& in tcrtio,
Cegnofce Cerifium
,
Co-
ergo,8cc.
qu^d cotifiderandum eft , vtrum oppofitum maioris extremitatis conucnirepoffit rocdio , fecundikm qu6d roediuro conuenic roinori extreroirati
:
&
fi
fic,tunceft acciden5,vt
home efl animal ergo &c. fi non , non , vt , .Animalefi corpm , hemo efl animal; hic, jinimal eflgenus,
;
,
«rge, Scc.
Ad
prironro arguroentum ,cijm dicitur
faiiacia Accidcntis
qn6d 6. non caufatur abfquediucrfa Ad i.fiiae,
compararione alicuius tcrmini ad diucrfa , dico pre parti {tuiu». veruro eft. £t vltcrii^scumdicitur,in przmiflis nihil poteft variari ,nifi medius terroinus. Concedo. Ide6 ratio conciudir quod in przroiffis non poteft cfic accidens abfque vaiiatione mcdij, & hoc conccdo. Ad fccundum ciim dicitur,fi roedium fit vnum, Adi. neccflc cft cxtrema coniungi. Dico , qu6d Ci mediuro eft fic vnuro in coroparatione ad extreroa,
»#-
qu6d
,
neceffe cft aiiquaro conclufiuncro fequi.vt iilaro,
in qua extrema habcnt vnitatcm
roediuro fequi.
riari in
accidens pcnes varia-
cft
in contradidionibus necefrc eft ccrminos
nero
,
& przmilfz verz. In quolibct crgo pa-
,
ter fumi
in alio.
,
Conclufio
erge non Secrates efl homo.
calogifino Accidentis
medius terminus variatus invno fyliogifmo crit maior» vel roinor figura
;
,
:
fed taroen per
vnuro nonoportet illamconclufioaccipitur in paralogifmo accidentis,
fic
quz
Ad rationes in oppoficum. Ad Lprint. Ad pcimam dicendum, qu6d focma fyllogifti- pr* partt */ca confiftic in przroiflis
,
vt ordinantur ad
con- frmviua.
Vnde ex hoc non fequitur,quod accidens foium caufetur ex variati.one mcdij , ncm
clufionem. iicct
nuUus tcnuinus
in przmifliis poffet variari,
T
4
nifi
.
Super libros Elenchorum
264 nifi
tnedium ;
fi
tamen prxmiiTz
nus poted
variati,
nam
quilibet terminus bis
flc
Ad aiiud,cum dicitur,qu6d concluno eft aliud
^,
i przmidis, dico,qu6dlicctconcIuno Ataliud ii
pra:miOis
>
non tamen
Ad vltimum ci^m
aliud a fyllogifmo.
e(l
dicitur
,
qu6d conclaHo in-
cluditurinprsmiflis; dico, quodillaconcluno, qua: fequiturex prsmifEs
in prxmiffis includi-
,
tamen iila conclu(io,quae infertur ex va-
tur, fed
intelligit
riationc maioris refpe^lu medij
concluiione
,
,
& minoris in
prxnuilarum non in-
in intellcdlu
cluditur.
QjriESTio
XLVI.
Vtmm procejfus a re Jubiecia adaccidens
nea rationi
T 7 Idetur qa6d
quia Ariftoteles 1 . Elench. cap. j. dicit, quod accidens fit, eo qu6d non eft neceffe , quod dc rc dicicur, de accidente dici. Item , hic eft accidcns : Tu cognofiu CorifiutH^ Corifcm efi vcniens
;
ergo
,
&:c.
& procedit hic i rc
fubieda ad accidens. Ad oppofitum , hxc confequentiaeft neccfTaria Omnu duiificator adlficat , hoc album eii itdifica,
jor ; ergo hoc alhum
-»*
adificat
,
quia non ftant fimul,
quod hoc album sdificet, & fit xdificator , & quod non omnis zdificator afdificet , arguendo cxoppofito conclufionis curaminori,inferendo oppofitum maioris. 2^^
C^nclufio,
Dicendum , qu6d accidens peccat immediate contra Syllogifmum. Ad videndum ergo,quando eft accidcns,& quando non,videndum eft pri-
m6 quid Jilit^,
facit neceffitatem in
Syllogifmo , co-
^nofcitur enim priuatio per habitum.
Vnde in-
eft , quod coianeccflitas Syllogifmi hoc quod medium vniformiter ad quod vniformiter extrema funt comparata, fub vna ra-
telligendum eft in
,
tionc accipitur.Quandocunque ergo extrcma accipiuntuc ad inuicem comparata,& vtadme-
dium, fecundum variasrationes , accidens eft. Et poflibile cft aliquando , quod coniungantur , fcd hoc non etit proptcr comparationem quam hab:nc excrcma ad medium.Hoc manifeftum eft in omnibus excmplis Ariftocelis 7« cognofiis omne ,
:
honHm,^uod volo interregare efi honum;
non
conclufio
pum
fcquicur, quia hoc,
ergOyScc.Iiia.
quod dico^o-
fub diuerfa racione comparacur ad hoc, Tu ad hoc, efuod volointerrogare,qmz hasc
cognofiu,
&
propoficio ,(cihcet,Tucognofiisejnne bonum, vera pft fub ratione qua bonum. Scd cum dicitur, Gjtmd volointerrogare
eft honum,
hocquod dico ho-
num, accidens cft huic ijuodvolo interrogare, prout honum cadit fub cogniiione tui. Et idc6 non coniunguntur cxtrema. Et breuicer incelligendum eft , qu6d quandopunque aliquis terminus vni comparacus accipitur (ub alia racione, vt eft alteri cermino conipar^icus
,
fi
illac
dunr,accidens necefte
non neceflati^ fe incluquia in omni bono fyllogifmo
raciones eft;
alceram propoficionem eftc, vc cocum, &alccram vc parcem. Ec hinc concludo,qued fi eft
fubquafumicurrcs fubieda in vnapropoficione , fic cxtranea rationi , fub qua fumitur in
ratio,
alia refpcdku pcacdicati
dens
cric.
,
quod
Atiftoteles
alterius
,
5
Ai i.frint,
fecundum qu6d ad aliquod eft,
vt hic
,
Ifte
duo accidunt tertio. Ratio enim quod eft tutu , fecundum qu6d comparatut ei quod eft canit , excrancaeft k racione eiufdem, fecundum quodcomparacur ei, quod eitpater. Ad aliud dico ,qu6d ille procedus non valet, A4 u quia proceditur k re fubiecta ad accidcns quod ttrtutu. quia illa
eius,
,
extraneum. Caufa.apparencix in fallacia Accidentis,eft idencitas apparens alicuius diuer(itatis, ica qu6d fit aliquod vnum pro medio, comparacum ad excrema , fecundum diuerfas naturas in ipfo exiftentes , hic eft apparens identitas , caufa apparentix , ipfa tamcn diuerficas cft ei
&
&
eft caufa
non
exiftentia;.
QjfjESTio
XLVII.
fic,
V
- vj
dico
ratio vnius termini cft extra-
cinif eft ttuu.-iiie ctmis eftpater ; ergo ifie canis eftpa'
faciat faUaciam Accidentu. If
quando
,
tertium comparatur, ficut di
accipitur.
^j
Ad primam rationem
coniicierencac
refpe^lu concluiionis inferendx, quilibet termi-
,
in
taji
proccflu acci-
Vtrum
exijientia infaUacia Accidentu?
non
Vldetur qu6d non. Nam pofica causi, de ne-
i.
ponitut efFedus ; fed medio va- Argumtntm non eft neccfTe fieri accidens ; ergo, &c. prop^rtt »#-
ccflicate
riato
,
Prob.itio aifumpti per fyllogifraos vtiles:nam
niaipre cxiftcnte de neceiTario
contingenci
,
,
&
^'*'"***
minore dc
fequicur conclufio de concingenci.
Nam fequicur, Omnis homo de neceftitateeft animal: comingit ad vtrumlihet alhum efie heminem
;
trgo con-
Ec fimiliccr fequicur,Oi»nii horno de necejfttate f i? animal ; album efl homo;ergo alhum efl animal , dc tainen mcdiuni h.ic,\tho»>0,diuerfaracione comparatur maiori,& minori, tingit alhitm ejfe animal.
quia maiori comparacur fub modo neceflicacis; minori aucem per nocam contingcncix , vel pec verbum de inefTc. Icem , medium refpe^u maioris habet rationem partis, refpeiSluminoris habet raiionem totius.
Et ide6 diuerfx funt rationes variances mc-
dium;non ergo
caufat accidcns variacio medij.
Ad oppoficum, medium variatum eft duo media, vel habet rationem duorum mediorum ; fed duo media non vniunt excrema ; ergo,&c. Adqua:ftioncmdicendum,qu6dcumaccidcns, quantum ad fui non exiftentiam, fic immcdiace obliquicas Syllogifmi (nam Ariftotelis i.huius, cap, 4. dicit , quod peccac definico Syllogifmo.) Ad hoc vt videamus naturam accidencis, primo
oporcct viderequid requiriturad Syllogifmum. Circa quod, intclligcndum , qu6d coca necefCcas Syllogifmi. confiftit in hoc
,
quod medium
vnum
fub vniformi ratione acceptum per refpe6lum ad exttema , ipfa extrema coniangit fi ctgo ipfa extrema coniungantut intcrfe, per refpe^um ad medium , fecundum variam racionem accepta,in alio procefTu eric accidens. Patct hoc inexemplis Philofophi, Dicitenim i.huius,cap. 7. qu6d in ifto paralogifmo eft accidens Tu co:
:
gnofiis ernne
honum ; qued volo interrogare ateeft he-
num ; ergo qitod vole interregare cegnefcitur a te.Nitn quod
^o»Mi»fubalia ratione comparatur ad hoc, eft cegnefii
ate,8czd
interrogare.
Nam tu cogno-
bonum, in eo qu6d bonum^cui" accidit, qu6d cadat fub interrogare , inquancum ^ ce cognofcifcis
tur.
Et idc6 dicit Ariftoceles
qu6d folum
in his
,
z.
Elench.cap.y.
quz iecundum fubftanciam func
'
Ad
SyBogif~
^'"* ''?""*""'• '"*"'.
QusftioXLVIII&XLIX. funt indi^ercntia
,
Sc quac
vnum
funt, orania vi-
dentur e(reeadcm,intelligens pct. indiffirettti^m ficundMfH fitbfiMtiAm identitatem proptiz rationis alicuius
duo comparatur. Vnde
vt ad
,
(iue
tnedium refpedlu extremorum accipitur fab valia ratione
fiuc
,
extrcmum altcrum
mc-
rcfpcftu
& alterius excrcmi, in tali proceflii cric falla-
dij,
autcm fecundura aliam rationem comparatut ad ly veniens , quia fecundum quid accidit ei cognofii, proptcr quod non fequiCorifci. Corifcus
tur, veniens cognofiitur,8cc.
Veruntamcn intelligendum eft , quod quanturicunqne medium fuerit variatum , in ipfo ta-
ddificatcr,
refpedu ex-
,
tremorum aliter cnim ibi deficerct apparentia. Si crgo extrcmum ibi concludatur de cxcrcmo, :
fiScundum iliam idcntitatcm partialcm , erit fyU logifmus bonus. Vnde in quolibet paralogifmo accidcntis poccft fequi aliqua conclufio.
bcnc fequitur,
Corifitts cognofcitur
k
te :
Nam
Corifim efi
veniens j er^o iUudqued eil venienSyCOgnofiitur k
te,
Ad primum argumcntum, ciim dicitur, Omntie
ipfi
docunquc mcdius terminus
,
vel quilibcc alius
tcrminus comparatur vni extremo fecundum vnara rationem, alteri fecundum aliam,ita quod illx rationes non includant fe inuicem, in
&
Jld MtiMmftM.
tali illatione
ncceflarii erit accidcns, Si
includanc
bonus
fe,
autcm
,
:
,
&c. Dico , quod in
ti,
fufficienter
& minori de contingen-
tali proceftii
qu6d adificare concludatur
intelligitur,
de re quac eft alba , quia incft «dificatori cui accidit albcdo , fic dici potcft qu6 d conclufio fcquitur. Et fic patcr, qu6d hxc conclufio , id tjuod eft
veniens
,
cognofeitur kte
,
fequitur cx pra^milHs.
Ad fecundum diccndum quod ,
bcn^
fequicilc
cx przmillls , id ejuodefi veniens cognofcitur k
non tur
fequitur vlterius
k
te.
,
id tjuod
eft
ergo veniens cognofcitur k
veniens cogiiofci-
te.
Adtcrtiumcumdicitur, qu6dilIefyllogifmus
non negatur, nifi quia
,medium
eft
idem extremis, refpedu conclufionis
&
:
tum veniens,cognofcitur a te,vcl album,inquantum album asdificat , quia tamcn nos non dici^us, quod aliquid, nifi fub propria ratione vcl ,
,
pcr fuam fimilitudinem
,
virtutcm cognitiuam
talis conclufionif.
veniens,!nquantum veniens, cognofcitur i te. Contra hoc quod dicebatur , quod iilacon-
Ad aliud cum dicitur quod medium ,
in
ma-
habet tationem partis,&c. Dicoquod diucrfitasrationum non caufat accidens , quando illa: rationcs includunt fc , vnde cum identitate mciori
ncm
,vemens
cegnofcitttr
clufio, Id ijuod
ex
eft
,
non tamen
tioncm medij. Vnde ibi cft fallacia fecundum quid,& fimpliciter.Ac fi ficarguerctur :Medium
noftra
ri
;
,
& ampliatur in mino-
te
hatic propofitio-
fub hoc intelledtu,
,
,
fcquitur illaconclufio, Sic eniro conclufio
te.
,
:
crgo ex parte noftra accidens accipitur.
Dico,qu6d locus Sophifticus ex parte noftra non accipitur, quod enim hzcconclufio vcl illa accipiacur , hoc eft ex parce noftra. Scd quod con-
Vtrum
&
alio
modo accepca non fequatur hoc non eft cx
par-
fic
fcquaturcx przmiflis
,
te noftra, fcd cx parce conclufionis.
CoCo-
htc Jit fallacia Accidentu,
rifcus cognofcitur a tc
:
Qjr iE
ri
TTldeturqu^dnon. Namhiceftbonus
Argumtnta fr» parti
IMtiHM.
ttt-
V
gifmus
,
Omnu
ddificator ddificat
,
s
T
I
o
X L I X.
Vtrum Varalogijmus Accidentu fojjitfie"
rifcus cft vcniensiergo,6^r. j,
5»A»//#.
,
,
XLVIIL
vno
modo accepta ,fequitur ex pra:miins,& alio modo non cum diuerfa: acccptiones fint ex parte
clafio accepta
QviESTio
OhieBi».
fequitur
ptsmiQis,Corifittt cognofiiiurk te, Corifim
fllis
eflveniens
Veniens cognoficitur k
fumitur in maiori crgo variacur, &c.
k
veniens cegnofcitur k te
talium rationum : fi enim medium in vtraque propofitione acciperccur fub racione parcis , vel cocius , non haberet vcre ra-
dij ftat diuerfitas
iiridbe
f-
cum teduplicatione,&c.Dico,qu6d orationon limitaturad hunc intelle^um Vcnicns.inquan-
immutct ,ide6 nos accipimus
&
,
^''
cognofci atttibuitur venien-
inelle , dc contingcnti , quia ibi homo vniformiter accipitut in maiori , minori rcfpedu
dc
•^'*'
r^ ,fed
ti
crit fyllogiimus.
Ad primam rationem dicendum quod minor cft falfa. Ad probationcm, cum dicitur maiore exiftente de ncceftario
i.frint,
xdificatori,fub rationc propria xdificatoris.
tamen
Si
,
Cenelufie.
^
&c. Dico , qu6d in omni tali illatione cft acddens, intclligendo,qu6d4b^//?Mrrconcludatur de aIbo,fub propria rationc albi, quia incft
Vndc ad quzftionem dicendum quod quan-
*
%, Ctntlufii.
Corifco fub ratione
priiks atttibuitur
cognofii
cia Accidencis.
nien erit aliqua identitas partialis
26y
Ad oppofitum cft Ariftocelcs x. Elcnch.cap.y. Ad qazftioncm dicendum, qu6d hic eft fallacia Accidcntis: Corifim cognofiiturkte, &c. nam
negatiuejicutaffirmatme.
fyllo-
alhttm ef{
Vldetnr qu6d non. Nam Atiftotcles in t. lib.
I.
album adificat. hic tamcn procedi« tur ^ re fubiedta ad accidcns, talis proceftiis ergo
fccrc, vbi eft accidcns,
non
dtnsfit (juando aliquidfimiliterattribuiturreifitbie- intiua.
dtUficator ; ergo
caufat accidens.
Item, fequitur Corifim cegnofiiturate,Corifcftt ; ergo id ^uod efi veniens , cogneficitur k te, :
rfl veniens
&
fequitur, id tjuod
veniens cognofiiturk
eft
veniens cognofiitur k te ; ergo
te.
cum quocunque
Et
& confcqucns, ergo
antecedcns,
i.
ftat
primo ad vlti-
mnm, fcquitur, ergoveniens cognofiitur k te. Itcm,paralogifmus
ille
non ncgatur, nifi quia
cognofii attribuitur venienti
vt
fit
fenfus.
gnofcitur a
rcduplicationc,
Vcnicns , inquantum vcniens, coSed vidctur qu6d oratioad hunc
te.
non liroitetur.quia oratio non fignifc effc vctam cum teduplicatione,nec pcr (c.
incellcdlum ficat
cum
tradit
regulam quomododcbemus cogno-
& vbi non. Diccns, Acci-
n* , (^ aecidenti ineffe. Accidcns crgo non fic quando aliquid attribuitur aiicui non incftc: negatiui ergo non poteft ficri ptralogifmus accidentis.
Item , Ariftoteles nec in
i. lib.
nec in
i.
Elcn-
chorum ponit aliquem paralogifmum ncgatiuum fignum ergo cft qu6d foli^m fiat a65rroa:
tiuc.
Ad
oppofitura. Ex cifdem tciminis contingic paralogifmum squiuocationis ncgatiu^ , afErmatiue, & fic dc aliis locis Sophifticis. Videturcrgo,qu6dfirailiter fit in accidcntc. Confirmatuc fieti
&
AriMmtntm prtpartt ni-
SoperlibrosElenchorum
266 tnatur ratio
, & negatio non diformz fyllogifticx nam R
qnia affirmatio
,
uernficant illationem
:
proceffus affirmatiuus
fit
quod
crit in
dcfedi-
proceiTus affirmatiuus deficiat
ii
gatiua.
fyllogifticus,& ncgati-
uus ; ergo eadem ratione Hmiliter bus.
pofitio de inefle poteft effe affirmatiaa, ii Ae-
,
&
SecHndum autem quod hoc , aut quo
negatiuus deficict.
Ad
1. Ctnclufie,
mus
, quod
quazftionem dicendum
accidentis
potcft fieri negatiuc
,
,
& nonfrofrie quandopar-
,
paralogif-
ticulariter dicitur
ficut affir-
cap.
Hoc patet, fi confidcrcmus regulam pcr quatnnofcere debemusaccidcns, qu£ cft,Quando accipitur aliquis tcrminus in proccffu aliquo, includens in fe diuerfas naturas , rationes , 8c
ftmfliciter dicitur
Primo huius,
Scc.
,
ij.
raatiuc.
Q^ iE
&
femel in
a
ilijB
codcm procefTu pro alia: non includunt fe , prout ad ter-
alia vice in
rationes
tttim comparancur, in tali procefTu erit accidens.
Scd terminum fic variari contingit inproceiru negatiuo, 8c affirmatiuo. £c ex hoc fequitur, quod accidens poteft fieri in prima , fecunda , tertia figura. Et hoc cft , quod dicit Ariftotclcs
&
VtrumptfallAcia
o
I
L.
extra.
diBionem.
qu6d non.
Vldetur
Nam per Ariftotclem lA
primo huius, in illo cap. ^ut igitur diuiden- jtrgtimm» tes. Loci ia didione fimpliciter peccant contta frofmrt*»*.-' loci autcm extra didionem X'**"^ concradi^aioncm contra fyllogifmum. Sed fecundiam quid,& fim1
:
pliciter fpecialicer peccat contia contradidlio-
nem. Quia
dicit Ariftotcles in 2. huius
,
qdoil
&
l.Elenchorum cap. lo, quod cum vna eft oratio, tranfpofita contradidione,omnes fimiliter habc-
fimpli-* paralogifmi qui fiunt fccundiim quid , citer , folucndi funt confidcrando conclufionem
bit fyllogifmos. Vndc,fi defe
ad concradi£tioncm ; ergo,&c.
tiuo
Vt
fi
cies
dc necefHtace
falfa per
homo
fic
currit.
Ponatut quod omnis
&
prasmiffaE funt vera:
conclufio , cafum. Ergo hic dencceflitatecrit ali,
quis defedlus, fed
cum
in affirma-
crit, Sc in
:
erga nufltu
;
fit
negatiuo proceflii. fic arguacur Nulla^ecies currit , homo eftjpe-
,
homo currit
dicicur
,
non aliusqu^m accidens.Nam Homo eii fpecies ,'accipicur homo
prouc fubiacet intencioni ,in conclufioncvero pro re ipfa , quia nunquam vtimur termino pro intcntione talicer
,
quando
nifi
rcs fubiacct inrcncioni,
enim hxc t(ifz\(z,Home eHfubflamia,c[nii non eft. Ec fimilitcr hicnon
intentio fubftantia
accidens
eirec
,
Homo e^fpecies
Socrates efl homo;
,
&c. quia homo vniformitcr pofTet accipi in piaiori & minori. Propcer hpc dicicur,qu6d ac-
ergo
,
cidens poceftficri negaciue.
Ad primum argumencum dicendum 4d l.frifif.
T
proceflu accipitur pro vna illarum
illo
racionum,&
S
proceflus affirmacfuus manifcftior
qukm
,
,
quod
& pocior
vndc procefTus negaiiuus indiAriftotclem primo Pofter. defciSlibus ,quia defedus mani-
negaciuus
get affirraatiuo
eft
,
,
Similicer eft in
g,et
feftior eft in procefTu aflirmatiuo
uo. Ec idc6 Ariftocelcs
,
quam
negaci-
fuam regulara dedit in
affirmatiuo.
Jdi
Ad fecundum dicendum, quod
licec Ariftote-
non pofuerit exempla in proceflu negaciuo, hoc tamen non.concludic , quinaccidenspoffit
les
fieri
negaciuc
vbi dcfedkus
,
quia Ariftoceles pofuit exempla,
cft
cefru afnrmatiuo
poffunt. Ponit alter
dam
enim
a Socrate , &c.
,
,
talc
&
ponerctut cada-
fic
&
parentia; ergo, &c.
Oppoficum dicit Ariftoteles i.Elcnch.cap.j. poncndo feptcm locos cxtra didkioncm. Ad quaEftioncmdicendum, quod fallacia fccundiim quid
,
j.
fimpliciier ,eft locns cxtra di» Ctntkfie. caufx apparentiae diftinguunt lo-
dlionem. Nam co$ Sophifticos. Sed caufa appatcntix in fecundum quid, fimpliciter , eft conucnientia alicuius didi fecundum quid ad idem diftum fimpli-
&
C^m ergo cx pattc rci accipiatur caufa ap-
citer.
parentia:
,
fcquitur
quod
fic
locus cxtra didio-
ncin.
Veruntamcn intclligcndum eft, qu6d conue- W**. vocem alicuius didli fecundum quid , ad idem didum fimpliciter , coopcratur ad iftam dccepcionem. Nec tamcn eft per fe caufa apparentiac in fecundum quid, & fimplicitcr.Scd nientia vocis ad
e conucrfo eft in fallacia figurx didionis ibi identitas rei intcr
fuppofuum
,
:
nam
& fuum com-
««/<«•
munc do
ponit cxcmpla rcduci
includitdr quac-
^.
&
figurjE didionis.
aum
didx fccundum quid , ad idcm di-
fimplicicer
,
eft
caufa apparentix pcrfcin
fecundum quid,& fimplicicer,camenconuenien-
lum
fuerit tei fubieftac
effe,
qu6d
,
& accidenti
firoiliter
in
haec propofitio fe extendit ad affirma-
lioncm &negacionem, icavt ifte fitfcnfuspropoficionis. Accidens fit , quando aliquid affignatum fuerit rei fubiedx, & accidenci fimiliccr inI.
,
ucnicntia rei
pro-
Vel poteftdici ad ptimum argumentum , c^m dicitur.quod accidcns fic quando aliquid affigna-
,
vel ncgatiuc.
Priorum, diuidens
cir,
,
dicendo : Cadauer ; ergo homo. hic non efl: fimpliciter , cum dcficiat apfccundiim quid , uer
cxcmplum, Corifcm eft
cap.
in ly
eft in
in negatiuo.
negacio.
efTc affirmaciue
:
totius aggregati yhomo wjorrww
& negacionem
magis,quam
affirmationcm
&
cooperatur ad decepcionem in tertio moEt tamen fimilitudo vocis ad vocem eft per fe caufa apparcncix figurx di«aionis. E conuerfoeft ex partc ifta.Nam e con-
hoc
manifeftior. Ec
Pracrerea ipfe 2, huius
qnx ad
Itcm,illc locus cft in didlione, qui accipit principium apparenriac k parte vocis ; quia loci extra diftionem accipiunt caufam apparcntix i fimpliparte rei. Sed fallacia fecundiam quid , citer accipit fuam appatentiam a partc vocis , vc hic EiJ- homo mortuut ; ergo homo. Si camen loco
omnem
Nam
Atiftoteles
propoficioncm,dicft dc ineffe , aut
quod omnis propoficio, auc
dc neccfTario ineflc
,
aut de concingcnci inefle.
Et fecundum quamlibet combinacionem pro-
vocc ad iftam decepcionem cooperacur.
tia in
dico, quod minor Vndedico, quod fecundijm quid,&
Adprimum argumentum eftfalfa.
fimpliciter
,
per fc peccat contra illacionem:
&
non pcr fe contra contradiftionem. Ex apparenti enim contradi6lione,qnaE accipitur in prsmiffis , infertur vera contradidio in conclufione, propccr rcalem conuenienciam intcr fecundi^in
quid
,
&
fimpliciter.
Hoc
patct
fi
fic
arguatur:
i/£thiops efi niger: dr non efl nigerin dentihiu
& non niger.
;
ergo
Propcer enim conuenicntiam nigri in dentibus, ad nigrum. firoplicicer, ex ncgacio
efl niger
,
4Adi.frlne.
Qu^ftio ncgatione nigri in dentibusab iCchiope.concloditur negacio nigri (impliciter ab epdctn vnde ffit fe peccat contra iilacionem,vel ryllogifmucn, 8c non concra contradi(^ionem , quia nulla pro:
poucio Aione. 4.
multiplex
eft Hbi
,
ficut in locis in di-
Ad fecundum dico, quod minoc eft falfa. Ad probationem eius dico , qu6d conuenicntia in voce,eft de bene effe iftius fallaciar,& non de efle iimpliciter. Et fi fit dc cfTe , non tamen eft ficut caufa prima apparentix. Sed conuenieniia in vocefacit,qu6d paralogifiiius fecundum quid,&
Nam fic dicc-
fimpliciter apparcat fyllogifmus.
rctur
,
Hoc non
efi
homo,
mo , (^ non eft homo.
hic
hic nulla
tamen diccr«tur
logifmi. Si
homo mortnut ;
($" efi
eft
,
facit
;
ergo elhho'
apparcntia
fyl-
ffoc non efi homof
,
ergo efl homo
,
(fr
non efl homo,
Vnde conucnien-
qu6d paralogifmus fecundum
quid, &fimpliciter
camcn
eft
fic
apparcntia fyllogifmi.
voce
tia in
& eft cadaiter
appareat fyllogifmus. Eius caufa apparenti* pcr fe ^ patte rci acci,
pitur.
Q_y
T
>E s
I
L I.
o
Vtrum ab aliquo fumpto cum determlnatione diminuentey ad ipjum fumptum
267
oppofituaa homipi. Sed quocunquemododicatur,,dici,poteft,qu^dconfcquentia non valet. Si ppmo raodo,tuncccitura eft , cura homo in anteccdente accipiatut cum dcterroinatione fibi repugnantc, qu6d ad idera fumpttira fub proptia ratione, non tenct confequentia. Si fccundo
mododicatur,tunc manifcftus
cft defcdlus, ap,quiailludcuius inteilcdlm conftituitur pcr hoc quod dico , homo mortum, afllmilatur horaini in diraenfionibus , ic figura-
parcncia taraen
eft
tionibus. Seeundura tamcnaliquos.primus
dusraagis competit
mo-
qu«
dicuntur fecundum hanc fallaciam. Nam hzc falUcia fit, quando ab aliquo furapto fecundura quid , ad idcm fum-
ptum
eis,
fimpliciterproceditur.
Cohtra hoc poteft argui.nam fcquitur, Hom» alhus currit
ergo
:
Obitnjt.
homocurrit.Hictimen attribni-
tur pra:dicatum ipfi fubiedlo fub ratione albi.
Sed eirealbum,
cft fccundum quid efte, rcfpeftu hominis. Diccndum eft , quod fequitur , Homo alhfu currit; ergohomo currit.Sed tamcn non fequitur fubrationcquahoccft fccundum quid , 8c illud fimpliciter. Sed quia efie albi , fimpliciier praefupponit eflc hominis, ideo fequitur. Ad primum argumentum dicendum, quod in-
Homo mortuus vt rcfpedlu tertij non eft oppofitum in adie6lo,fcd
ter iftas partcs
accipiuntur
,
,
,
Stlutie,
4* ^'^ »tgHmt'**
intcr iftas partes diuifim acceptas. Vel intcr to-
&
tum aggregatum, alteram partem,non cft oppofitum in adic£lo,fed inter partes totius aggre-
fimpliciter, teneat confiquentia j* afecandutn quid ad (impliciter , Tide incerprehuiM, Itein D. Thom. Opmfe.tit.di fallac. *.t i.<^ it.Ioau.de Mag.iM^rimam Eleneh. quAft.i.dub.
Z>/ fallacia
tes cMp.^.eit.
1. Tartar. ibid.cim.eaf.i.
Ll
ConiiBbr.& Complut./»«/>ri.
gatijficut oftendit Boctius,vbi fupra. Dicit cnin»
quod qui dicit manum niarmorearn non cfle manum, verum dicit, quiamanus habet poteftatem dandi, & recipiendi fcd manus marmorea non. :
I.
HOc
teneat
Argumtnt» dccur pro fartt mf-
fm»tiiM.
eft quartcrc ;
,
vttum
Eft hom» mortHtft
hacc confequentia y
ergo homo.
Ec vi-
bona , nam quod intclligiturin aliquo.fcquitur adipfum fcd homo intclligit&r in hoc , homo mortum. nam hlc cft oppofitum in adiecto , homo mortutu. Quod patet , H definitiones pro nominibus ponatur. Nam homo eft ha-
quod
fic
:
bens vitam : & mtrtutu priuatnm vita. Intcllcdlus ergo hominis, vt opponitur mortuo.intelligitur in hoc antecedente , homo mortuia. ergo fequituc ad ipfum. Item, non obftante oppofitiooe mortui,ad horaincm : fequitur,^0mo mortuns ergo mortuura. Cum ergo homo opponatur mortuo,ficut c con;
ucrib
,
(equitur
,
Homo mortuttt
;
tam habens tum vita.
eft
Vnde
terminabilis.
intelledus detcrminabilis
re atali aggregato, ad talem partcra, facit fecun-
Sed poni in oratione cum aliquo eft fibi accidcntale. Ciim crgo accidentale non pcrmutet eftentiale : fequitur, homo martutu; ergo homo.
mortuus
Oppofitum vult Ariftoteles i. huius, cap.j. Ad quxftioncm diccndum , quod ab aliquo fumpto curn dctcrminatione impottante naturam oppofitam , ad idem fumptum fub propria ratione, non valct confequentia. Hoc manifeftac
propria ratione
Boccius fupta libtum Perihermenias. Vbidicic, rtu
eft
,
quia primi
rationc poc'fis , tione, ide6
effe
attribuitur
;
ergoHome-
Homcro
fub
& in confequente fub propria ra-
non
fcquitur
:
fimiliter eft hic,
Solutit.
quidam intelfecundum quid, fefpcdu illiusde-
tiale.
efl
Obieai»,
cionis cura dccerminabili, cefultat
le6tus,qui
Jura quid, Sc fimpliciter.
fcc[uitui, Homerm poieta
vi-
priua-
Sed fi arguas , quia oppofiiio inter partcs non impedit confequentiam, eo quod ^ partc ad partcm non proceditur,fcd a toto ad pattem.Dicendiim , qu6d hoc nonobftante, oppofitio inter partesimptdit confequentiam , quiaciim aliqua determinatio impottat naturam oppofitam fuo determinabili , tunc ex adiundlionc deterraina-
cionem cft fibi eflcntialc fed homt fignificat veram natuYam humanara ; hoc ergo cft fibi efien-
qu6d non
homoimpcKtat
moituum imporiat
fed
>
;
:
X.
nifcftatibidem,dicens, quod
fecundum quid ponitur propter quod procede-
ergo homo,
Itera, fignificatum didlionis poft cius impofi-
CMelmfit
Similiter oppofitionem,qua: eft inter partes.ma-
Homo
mortuw, ergohemo. Dubium tamen eft, vtrura in ifto antecedentc, homo mortum , ponatur vera natura horainis , fub determinatione tamen fibi repugnantc. An hoc cotura, hemo mortuut, dicat quendara intcUedura
Ad fecundum diccndura, qu6d fcquitur
, homo mortuum ; quia homo accipitut in anteccdcnte fub tatione mottui ,& idco fequitur, homo mortuus, ergo mortuum. Sed i\u\3. home fub ;
ergo
nonfequitur,
Ad tertium
non ponitur
Homo mortutts cijm dicitur
nis cft cflentiale.
,
ergohomo.
fignificatum didio-
Dicendum ,quGd ^omoinhoc
&
viuum
,
&
raertuum fimihtcr fuura
quod cftefle ptiuatum vita. Tunc poteft dici, qu6d in hoc antecedente homo mortuus includuntur duo oppofita. £t tunc forte ngnificatura ponat
,
,
poteft
dici,qu6d vtrunquc fcquitur. Si taraen , homo mortuus , intelligitur
per hoc quod dicitur
, qnod quidem corpus fi" diviuo in lineationibus > raen
corpus priuatura vita laile eft corpori
t-fri»t.
in antecedente,ide6 ;
aggregato , ponir naturam hominis , fcd tamen ide6 non fcquitur.Tamen fub ratione raortui, tenendo, qaodhomo ponit natutam propriam, quac eft efTe
S'
^
&
AJi
.
Super librosElenchorum
268
mcnfionibus.tunc poflct dici,qu6d confequentia non valet , 8c tunc pofTet dici ad argunicntum,
quod
inter ly
& )y hom«mertnus,e(i
hom,
oppo-
fuam cffc falfum,contra eos non argueret.
lata
ntioin adiefto.
nam
Item,hoc patct per naturam
feqaitur,ow«fcf propofitio eflfalfath^cpropefitioprtefl propofitio\ergohtc propefitio eftfal/a.
Item.ifta: contvadicunt,.Omnis propefitie eflve-
Q^ ^
s
T
L
o
I
ra,non omnis propofitio efl vera : cunc quserOjVtriira in ifta jpvoipoCmoncOmnii propefitioefl vera , fup-
1 1.
Vtrum terminus communu , fo[Jit Jhffomre ^ro tota fropojttione cuiuj ejipars ? I_
Argumenta fr«p»rte ne-
t»tiH».
/^ Vod non oftenditur V^vniucrfali
,
affirmatiua
quia in propofitione dcno, pracdicatum
omnicontcnto fiib fubic(flo fi crgo alicui dcnotctur non conuenire, illudfub fubie^lo non continetur. Sed qui dicit , omnem propofitioncm cflc veram , vel omnia efle vcra, non dicit fuum diftum cffe verum, per Ariftotciem 4.Mctaph.c6t.i9.y4a/
:
^uidaffirmfttumefide omnihus talihus orationihus ip/as
Nam tjui omnia vera dicityorationis
fe ipfa^ deflruere. fuit contrariam facit
veram ,
e\uare
contraria autem nen dicit ipfam (fr
.V
emniaftlfh,
fuam non veram: veram qui vero
effe
,
& ip/e/eipjitm, &c. Scd
fi
terminus
vcra.fupponit tcrminus pro ca. Item,terminus fupponit pro eo,quod naturam ciusparticipatjfinon conttahitur:cum ergo hacc fitio eft
effc
totum vn uer-
hoc fequetur nam Omnis propofitio tfi vera , propofitio eft pars intcgralis huius totius, & proutde ifta propofitione pra:dicatur,cft idem ifti propofitioni:ficut homo,vt dicicurde Socrate,eft idcmSofi
pars fupponcrct pro toto
fic
ditbo
crati
j
:
,
,
ergo,&c.
Praetcrca
fic
propojitio
fupponeret pro
eft pars
fequitur
:
,
ifta
efl
vera:Ci ly
propofitionc
quod idem efier
,
cuius
totura incc'
grale,& pars integralis refpci5lu ciufdem. Vcl poteft ratio aliter deduci fic Incellcdus refulrac cx parcialibus intellcdibus partiuni fed fic dido, :
;
intelle&Ms propojiiionu efl intelleclus: intelledus
ius
quod dico
&
propoptio
,
eft
hu-
intelleftus partia-
pro toto fupponeret , intcllcdus Scd hoc eft contra communem acceptioncm , quae eft , quod omne torum cft maius fua partc^ Itcm, ilKid extra cuius inteUc
lis
totius
,
(\
eius adxquaretur toti.
tcgraiis.non conftituit intelledlum totius aggregati ex ilIo,& alio.Sed
fi
Aicnm.propoftioefivera,
cxtra intcllcdum huius tcrmini hoc,eJfe cft pars
,
propefitio
,
eft
veram : crgo hoc quod dico propofitio , vt huius , huic toci non adxquatur. Sed fi
fupponcrct proea,toti adzquaretur.
Ad oppofitum eft Ariftotclcs in fine quarti X. Argument» Mctaph.cont.i^.diccns , §^i dicitomnia ejfefalfa, fro pnrte */ dicit fuurn diSlum ejfefalfum :fed hoc nonfiaret , nifi
miuiJS
ut pro qualibet alia;ergo,&c.
Pro folutioneiftius qu^ftionis eft primum intelligendum.quod terminum pro alio fupponerc,nihil aliud
ncrCjiu
faluatur, vt in partc fubiedta.
Vltcrius intclligendum
eft,
quod quidam func
qui fignificant naturas dcterminatas', rame (unt dc complexis dicibilcs.vc homoile
non
,
Socrace,
& Platonc & animal dc homine,& ,
ue,& huiufmodi.
cant complcxa, fed tamcn fed pcr
modum
termini
Alij funt
,
bo-
qui fignifi-
non modo complcxo,
fimplicis appr -henfionis
,
quia
funt obiedainttllcdtus fimplicis,cuiufmodi func
moltH alia. Alij aofunttermini^qui fignificam rcs dicibilcs dc complexis,& inconiplexis, cuiufiTiodi funtm,&: vnum & tjuantum , Scc. Dc icimini^ autcm primis non habet quasftio locum , Ccd folum dc fecundo Enuniiatio,propDfitto,loqueU,Sc
gencre..& rertioterminotum. In illisenim poteft cftc pars intcgralis
nam
hirc eft vcra
quac
ert
,
Omne totum efl maius fia
,
quoddara totum. Et de
idcm
& totum vniuerfale: fimiliter hic
,
partet
Omnit
aliis.
Tertio infcUigcndum cft , quod licct in rebu» naturae,vel in terminis fignificaniibus res narur^, nihiivnum,& idem pofTit eHeparsinccgralis,
&
tocum vniucrfalcnifi ajquiuoce , ficuc corpus eft pars animalis& genusjEquiuocc.quiaaUaeftratio cocius,& partis. Et eciam alia rcs eft torum,& pars; ramen in ratione vt in tcrminis propofitis nihil prohibet vnum,&idem cflc totum vniucrfalc,& totum integrale, & etiaro par» integralis. Intelledus cnim poteft apprehendcre aliqnod compIcxum,& fibi nomen imponerc dicibilc vniuoccdequoliber aliocomplexo. Etcumeodem termino non mutato fccundiim fignificationcm.ncc fecundura inodum fignificandi , po,
teft aliquod aliud componerc. Et terminus communisfinoncontrahatur,poteft fupponerc indiffcrcnter proco,quodciusnaturam participat, vel formam fignificatam per tcrminum. Et cum ha;cpropofirio cuiuseft pars.non minijs partici-
pet
formam
fignificatam pcr terrainum
quarlibct alia propofitio.fcquitur
,
,
quara
quod pro hac
potcft fupponere.ficur pro qualibctalia. Vnde propofitio tciplicitcr potcft confiderari.
non arguit ibi de virtutc fcrmonis,fed folum fccundum opiniouLMii aliorum, qui dicebanc omnia eirefalfa.
Vno modo inquantum
Sed iIludnonvidcturverum,nam Ariftotclcsper illam propofitionem arguit contra cos,& de virtutc fermonis, quia {li^Ci conccdcrcnt didum
Alio modo prout conftituit orationem cum prxdicato,& C\c eft pars inregralis totius propofitionis. Tcrtio modo prout verificator dehacpro-
pars,icc. Dici pofter,qu6d Ariftoteles
3
Uota.
cft,quim intelledtum fuum pro alio po-
quo tamen
oratio veraefloratio,S>c fic
^\GiQ,Omnij propoftio
non
naturam propofitionis,quam qua;libct
alia,fequitnr,qu6dproillafupponerepoteft,fic-
tcin
idem
cft pars,
propofitio cuius \y propofitio, participct
efrefalfara. eft
hac propofitionc,'vcl non.
habetur propofiturn. Si non fupponit pro hac,fcd pro omni alia ab hac, tunc fupponit pro fua contradidl:oria,qux cft i\h,7^on omnis prepofitio efl vera.Cmn ergoin contradiftoriis termini fupponant pro cifdem, in ifta, non omnis propo-
termini
Item, impoffibile
prm»tiu».
ly prcpofitio^^^o
fic,
fupponcret pro tota propofitione, cuius eft pars: fcquerctur.quod diccns omniaelle vera,diceret fuam propofitionem eife vcraiB;ergo,&c. Icem,4.Metaph.cap.io. qui ncgat omnem loquclam, ponit loquelam , & non nifi eam.quara profert.Sedfiloquelalupponcrccproillaloquela, cuius eft pars:fequeretur , quod qui diceret omiicm ioqucjam clfe falfam,d«ceret luam loquelam
falc,& partcm integralcmrefpc€tu eiufdem. Sed
f,
ponat Si
cft praedicabile
propofitionc&iUa; &ficcftroriim
'
:
tj
'= .
de hac
Propcfn,
t"pl'"f"'
vniuerfale. ^^^^^.^
poficione.
'
Qu^ftio LIII. jofitione
r\TC
,
& hoc cft
\nde Ci
propofitio.
frapejitio
totum intcgrale
,
ficut
&
dicAtut prepoJ!th efifly
inquantum prxdicatur dc hac,c(l totum
vniuerfale refpcdu iftius propofitionis
;
inquan-
269
in propofito. Si ly propofitio
tum non
eft
propefitio eft vera,
,
confideraiur foluraraod6 inquan-
fi
,
enim dicatur
pars huius totius
,
propofitio efl vera
intelledum huius toiius.
conftituit
fic
,
Si ta-
tum tamcn cum hoc,quod dico f/?,con(lituit ora«
men confideretur inquantum prxdicabile cft do
tioncm , & eftpars cius integralis ; inquantum autem pro hac eadcra veiificatur,eft totum intc-
lcAum
hac propofitione
conftitocre intel-
(ic poteft
,
totius.
grale.
4. Cml»fi>'
Vride ad quxftioncm dicendum , qu6d pars, inquantum pars, pro tota propofitionc fupponerc non potcft. Et fi hoc imaginatum eftet, idem imaginari
cflct
,
vt parietcm fupponcre pro tota
QjTiE ST fum
,
dum
fignificandi
,
Vnde fic dido,
ly ^»/>9/r»ff,fupponit
pro
cum formam propofitionis participet, ficut & pro qualibet alia. Vnde propofitio licct varietuc quod quzdam eft vniuerfalis, quxdam patticolaris & hoc ab vniucrhac propofitione prolata
,
mcn
Ai mguallu.
& particularitatc fubiedli
propofitio
tionis r^
,
,
cft
quxlibct tafingularis in generepropofi:
&c.
Ad primum argumentum dicendum,qu6d qui *^icit omnem propofitionem efte vcram, dicit illam propofitionem , quam profert efTe veram, & non cflc vcram fed alia habitudine,& alia. Nam pcf virtutcm dici deomni , dicit fuam efte veram: :
& omnem aliaro.
£cut
principij.dicit
tut
Sed pet naturam primi fuam non cffe veram nam fcqui:
Otf^u propojitio
,
vera
efi
;
ergo contradiStoria
iftiiHpropofitionit eft vera. ic fequitur
primi principij,
per naturam
contradiiloria iftim propefitionis eft
Vnde hoc fequitur pcr difcarfumrationis,& non per dicideomni,S>cc. Ad fccundum dicendum , qu6d qui interimit omnem loquelam virtute dici de owm.negat fuam loqucIam,fed quiq non poteft negarc loquelam, vera
nifi
;
er^o htc noneftvera.
per loquelam , ide6 per zCtum exercitum po-
nit loquelam , virtute tamcn dici de omni negat fuam, ficut & aliam. Ad tertium dicendum, qu6d licct impoflibile fit in rebus natura: vnura , idera elfc totum vniuerfalc , & partem integralem rcfpedu eiufdcm, in rcbus tamen rationis non eft hoc inconuenicns. Multa enim funt impoflibilia in re, qu£
&
,
non func impoflfibilia in ininfiniiumin rebus tione non
eft
ratione. Sicut procedere
cft
impoflibilc, fedinra-
inconueniens^.
Ad quartum idem
dicendura,qu6d in tebus rationis
poteft eflc toturo integrale
;
& pars intc-
gralis rcfpc(5^a ciufdero fub alia confideratione,
& alia. Ad confirmationem
dico,
quod in rebus natuquod
fub vna confideratione,non potcft rcfpe-
&\x eiufdcm habere rationcm totius. Similiter in zatione,pars inquantum pats minor eft fuo toto, fed tame ilIud,quod eft pars fubvna cofidcratione,potcft refpeftu eiufdcra fub alia confidcratio».
ne habere rationera totius, ipfo non variato, fcd tot^ variationc cadcntc circa intelledlura : qu6(i
aut«m non fit cadem vox , non mirura quia cadem vox non prxdicatur dc hac, vel illa. Ad vltiraura diccndura, qu6d maior fic habet ,
intelligi
intcllc^um eft aliacceptum non conftituit iniellelotiusaggregati cx illo, & aho. Scd ipfum ,
illud extra cuius
quid, ipfum
^um
ViJe Ock. €»p.^%. 4* InftlHbilib.Albennva ie Sazon. Tf«^. 3.
fic
coufidcrarum fub
alia rationc
Sci^i oper.
Tom.
dt InftMilibttt. Hutcado di^. ^.fmm.fiff. 7.
I.
bencpoteft, ficcft
qu6d
ARguitur
fic
:
fequitur
enim
,
ego dico
falfmn ; ergo vernm efl me dicerefalfum, &{ fequitur , verumeft me dicerefalfiim ergo dico verum, ;
crgoa primoad vltimum
(e<\\i\\.m; ego dico fal-
r.
Argumtnt^ P"'
P*^' */"
/•'''"*'"'*•
fitm\ergodicoverum. Pcobatio prim« confcqucntiac.
Nam bcnc fequitur
num
;
, ego dico hominem effeafiverum eft me dicere hominem efte afinum. ergo fequirur confimiIiter,
tix
,
ergo
nam qui
dicit ficut eft,dicit
dicit fe diccre falfum,
verum
, fed qui falfum , ego
cum dicit hoc
dico falfum, ipfe dicit ficut
eft
;
qui ergo dicic
fe
dicere falfum, dicit verum.
Itcm, fic incipiens loqui, aut dicit verura, auc falfum : fi verum , eft in dicendo fimpliciter vcrus , quia dicens denominatur \ qualitate fui di(k.\ fi dicit falfum ; ergo falfum eft ipfum dicerc falfum. ciim crgo non dicat falfum,& dicii aliquale; ergo dicit vcrum. :
Ad
oppofitum.Dicens dcnominatur aquali-
tate fui didi
falfum
fed
,
hsc
oratio cft falfa
quam dicitincipiens
,
prii^s dixit,
fic
loqui
loqui
,
cendo
Ege dicofalfum,
ege dica
fic
incipiens
eft fimpliciteriialfus in di-
verus tamen fccundura quid. Difficile hoc vidctc in quibufdara , vt innuit
,
taraen
,
,cum uihil
&c.
Ad quxftionem dicendum, qu6d
eft
Ariftoteles in litera.
Nara propter conucnien-
&
tiara in re intet didtum fccundijra quid , fira« pliciter ,quandoque nefcimus diftinguere inter falfum fecundum quid, firapliciter. Taraen di-
&
co,qu6d circa hoc cnunciabile, ego dico falfitm,e^ vcritas, & falfitas, fed veritas fecundum quid,
&
falfitas fimplicitcr.
Qupd autem cer,
i'a:,omnc totum cft maius fua patte.Et iilud eft pacs
in dicendo ^
,
,
falitatc
*verm
Jit Jimpliciter
3
poicft refpcdlu eiufdem habe-
«mnu propQ/ttio eft ver4,C\
LIII.
Vtrum incipiensfic loquii Ego dico fal-
domo, fcd tamen illod quod eft pars ncn variatum fecundim figniScatum ,ncc fecundum more rationcm lotius vniucrfalis.
o
1
circa ipfum fit falfitas fimplieihoc paret per hoc , quod oratio dicitur fim-
pliciter falfa
,
quia
incipiens loqui
cnim
eft
fignura
nihil dicit
,
,
falfi
quod
,
quoniara
fit
fic
falfum. Si
diceret horaineme(rc afinum,vel aliquid
huiufraodi
,
hatc eflet vera.
Quod autem
fic
incipiens loqui
fit
verus
,
fe-
diucrfimode ponitur ^ diuerfis. Quidameniro ponunt, quod eft vctus fecundum quid, quiadrca aliquara orationcm falfara exer-
cundikm quid
cetur verc
,
adus dicendi. Dicitur aliter , quod
fic
vcrus fecundura quid , quia aftu cxercito.per propofitionera intclligitut ficut eft in rc. Sed quia ab adlu cxercito rton dicitur otatio
dicens
cft
fimplicitcr vcra
,
vel falfa , ide6 talis oratio dici-
tur fecundura quid vera. K€tn enira excrcito intelligitur
faifum
,
,
qu6d ipfe cxcrcet aduin dicendi
circa
& illud in ce eft verum. V
Ad
'X. Ccntlmfi*.
^\ '*>
Super libros Elenchorum Ad primum argumentum dicendum
*'
Adiprint.
dicitur, e£9 dicofnlfunti ergo vernm efl
cum
,
me dicere
eft
maior ratio, quare tale corpus dicaalbum,& fecundum quid nigrum,
turfimpiicitcr
c conucrfoiwsigo oportet , quod di>.atur fccundum quid niiccunduin quid album ,
qudd conlcquentia non valet fornon fequitur , homoeH animal, ergo
quim
vtrumeft dicere bominem ejfe animal , &tamenin aduexercito in antecedente includitur confe-
grum.
quens. Vltcrius pofito quod fequaiur
quodeftin genere,eft inaliquaciusfpecie. Dico quod illud quod cft in gcnere , ficut homo
fdJitm.T^ico
,
malitcr. Sicut
me
dicere faljkm
pHciter^Ced
,
licct
non
quod non fequitur alterom,
form:^liter, dico, Jico
ergofum vertu in dicendejimfecundijm quid , & fimpliciter.
cft
,
Sicut hic,Ifte beni iurat adimplendo iuramentum,er-
go hene (Mr
fic
dicendo, korno
efi afinuf,
& tamen non
verun^eft ipfum dicerefalfum,
fe-
quitur.quod ipfc dicat vcrum. Veriitamen in qiiit>ufdam lequitur verumelt me dicere ergofirnpliciter fum verus Sicut hic, verum esi me dicere homi,
j
.
nern
ap.imal
eff.
eft in illis
fum fimpliciter verui
ergo
:
,
& hoc
in quibus cft veritas in aftu fignato,
,
& in a(5tu cxf-r. jto fed in propofito falfitaseft iu avStu fignato & vcntas in a6lu exercito. Vn,
,
de fequitur cen
verum
,
circafalfitm
'i
;
me
efi
exercere
ergo illud circa
aUum
di-
quod exerceo,
efi
fulfum.
Ad
quia non
Ad
i.
aliud, curn dicitur,fic incipicns loqui,
&
Adprimumargumentum cum
, de neceffitate cft in aliqua eius fpcSed tamen illudqood denominatur ab aliquo gencre, non oportet qu6d fimpliciter ab aliqua eius fpecic denominetur, fcd fccundijm quid ab vna, & fecundum quid ab alia.
Ad aliuddiccndum,qu6dqu«damfuntaccidejitia
,
qua: dcterminant partes in toto
cnfpitudo in hominc determinat
quod
,
quod
dicat vcrumi fcd
ma-
dicat falfum.
fibi
*''»•
ficuc
,
caput
,
&
modo parti poteft totum dcnoSed quzdam accidentia non dctermi-
quod
ineft ifto
,
minare, quando tanant fibi aliquam partem in toto , lcaccidens ineftparti , nonoportet quod denominet toturo , talia accidentia funt album , nigrum. Sed fidicatur, quod fiue aceidemia determi-
&
&
&
oW».
fiuenon,femper videtur quod proccftus a parte ad totum ,vcladcnominatione qua: fit a parte ,ad dcnominationem tonent pattem in toto
crijpiu
,
j. Adi.frime.
cie.
ex hoc non fequitur gis
lUud
,
fimpliciter
quod dicir propQfitionem, quse
:
in animali
vcrum,aut falfum. Dico eft falfa. Et vlterius cumdicitur, crgo fajfum cft ipfum dicere faifum. Dico, quod non fequitur, fed magis fequitur^ crgo vcrum eft ipfum dicere falfuni. Et tgo dicofalfiim,aaz dicit
dicitur
,
tius,caufctfecundiamquid, hic videtut
,
& fimpliciter. Vndc
fecundum quid
,
&
Efl criffw fecundiim caputiergo efi quia denominatio fecundum partera :
quid
fecundurii
cft
fallacia
effe
,
refpedu denomiuationis
totius.
Dicendum qu6d
Qjr
^
s
T
I
& fimpliciter
L IV,
p
Nam
crifpHi.
Vtmm fmtum cmm ,
alba
^ alia
5
<-vna medtetas efi
nigra
,
debeat dici
album 5 nuel nigrum
1.
Mag.
hie qutft,
QVod alterum cap.i.
Argument»
fpecic
fuas fpecies
,
probatio.
nihil aliud
reaiiter
fit
quam
fcutum poteft dici coloratum fed non eft coloratum aliquo medio colorei ergo vel dicetut album,vel nigrum. Item , quod ineft parti alicuius xotius , denominat totum. Nam homo dicitur crifpu$,ciam tamen crifpitudofit foliam incapitc; ergo mult6 fortius quod ineft medietati alicuius , totum denominabit. ,
fed tale
Item, Ariftoteles dicit in y. Phyfic. contex. 7. quod homo fanatur, quia thorax cius fanatur.Er-
go eadem rationc fcutum poteft cius media pars cft alba.
Ad
grum. Et trariis
dici
album , cadem ratione dicerctur niidcm fimul, & fcmcl ^ duobus con-
fic
denominaretur.
Ad quxftionem dicendum
Conclufit 'P»3»rit.
, qu?>d tale corpus deneceffitate alteroiftornm quatuoi modorum ; vel enim dicetur album , & njgrum; ncque album , neque nigrum vcl fecundum quid nigrum,& finipliciter album ; vel fccundum quid album, & fccundiim quid nigrum. Primum eft impoffibile , quia tunc contraria fimul eidem incftcnr. Ncc fe<;undum , quia ponitur quodvna
fe
habebit
vel
Cius medictas
;
fit
alba,& nigra.
,
Nec
Ad fum. tur
fit
detetminatip,dicendo,Aowjo?/?
qu^m dicendo, homo eft cri^ut fecundiira cft
cx natuta fpeciali cius
,
quod
tcrcium dicendum, quod ratio accipit falfi homo polTei dici fanus ,quiafana-
Nam
fecundum thoraeem
diciinfirmns
, fi
,
cadera ratione polfec
infitmaretur fecundiim caput,
&
idem vel fecundum oculum. Et tunc vnus pofletdicifanus,& «ger. Sed Ariftocclcs/.Phy,
fic. contex. 1. intendit ibi ,qu6d aliquid potcft inefteparti alicuius totius. Et aliquid poteft in-
efte alicui
toti
primo. Et aliquid poteft inefTe Vnde non intendit,qu6d ifta
alicui per accidens.
habitudo
fit
bona Cimplickec
.pefltufanatur; ergo
homofanatur.
albumjquia
oppofirum, qua rationehuiufmodi corpus
dicerctnr
fecundum quam prsdicatum , non eft fe-
tertio
modo.
Sekait,
jcpndum quid, refpedu rationis.qua pracdicatura attribuitur fubiedo in confequcnte. Vnde non
&
Nam 4. Topicor.
fecundum quid,
ratio
caput , hoc dico crifpits.
duh, i.
cftin generc, cftinaliquacius
cum gcnus
fro farte nfJSrmiHihif.
,
quod
}.
eft
attribuitur fubiedo in antcccdente
criffUi loan. de
non
crilfH* ficundum caput: ergoefl
fecundum plus
.<*
hic
Efl
,
^md autemfecUTtdiim quod non determintttur quid Jyllogifmus , mt qmd ^lenchus fecundiim diminutionem fuerit rMionis. Nam Elenchus ejl contradiBio eiufdem
Cr vnius, nonnominis fed rei;(^ nominis nonfynonymi , fed eiufdem his qua data funt ex necefitate,non connumerate,quod ad erat in principie fecunditm idem , ,
^
^ ^ in eodem temfore^
idem fimtliter Cap.3. primihuius. ,
,
QV^
Ad
j.
QuxiWo LV. Q_y
iE s
T
ytrum ignordntU
I
diucrfis caufis apparentix poflc teei. Vcl potcft dici,qu6d licct ignorantia Elcnchi,
Elenchi fit locta
diflinSim ah aliu.
& fecundum quid,& fimplicircr habeanc candeni folutioncm eft
^
Vldcrur qu6d non. Nam
vnufquifque locus Sophidicus > Hcut habet fua principia propria, Cic habet fuam folucioneni propriam. Sed ignorantia Elcnchi, & fecundum quid, & fimpliciccr
,
habent vnam folucionemj crgo non funt
:
& fimpliciter,cft manifeftatio varietatis intcr diGtn fccundum quid,& fimplicitcr.Scd apparcntia in ignorantia Elcnchi cft idcntitas .contradidio-
nisapparentis,ad veram contradiftioncm. Et folutio fpccialiseft manifcftatio diuerfitatis inter
Et ide6 non fequicur
ca.
cum
ignorantia Elcn-
& fimplicitcr habeant di-
Ad aliud diccndum,qu6d
licct in
idem
locus.
codem
para-
vt
didum
fimplicitcr,
eft,caufa apparentix cft idcniitas difti
fecundum quid,ad didum
Sedin
fimpliciter.
ignorancia Elenchi caufa apparetix eft identitas conrradidlionis in prxmiflls,ad veram contradi-
concradidlione
,
&
fimpliciter:i^
efi
fimplicitcr;in
fccundo cftignorantiaElenchi. vidcturdiftcrrc.
non diftinguitur , inquanrum in illud rcducitur: fcd omncs loci Sophiftici rcducuntnr in ignorantiamElenchi; ergo ai> illi« non diftinguitur ignorantiaElenchi.
Ad oppofitum cft Ariftotcles , qui numerat hunc locumintcr locoscxtradiaioncm. Etnifi ab aliis diftinguerctur , non cflent feptcm loci cxtra didionem.
fccundii quid,
& fimplicitcr poflfit efle fine ignoquia hic
chi inquancu
tio Syllogifmi,
& Elcnchi, nifi quod oportec ad-
dcrc concradidionem. Ex quo fequicur quod qua;dam funt conditiones fpcciales ipfius Elcnchi , & quacdam communcs. Vnde licct omncs alia: fallaciac pecceni contra Elenchum,&: in hoc quslibet poflit dici ignorantia Elenchi , tamen ,
ifta fallacia fpecialitcr peccat contra proprictatcs,quas Elenchusadditfupra Syllogifmum,quaE
funt quatuor,fcilicct adidem,/ecundumidem,fimtliter, ineodemtempore. Et quiafic pcccat contra
&
conditioncs proprias ipfius Elenchi, idco fccundum quandam cxcellcntiam vocacur ignoran§>u»tutrmt- tia Elcnchi. Ec ex hoc fcquicuc vlccrius , quod JtfaOticit quacuot funt modi huius fallacix, qui accipiuntur fecundum iftas quatuor proprierares , fcilicct ad idemfecundHm idem,/imilit*r,&c in eedem tempore.
ftatio dcfcftus. Etnihil piohibct Sctti oper.
tom.
/.
fit
locus ia
Sed diccndum eft ,qu6d ignorantia Elcnchi eft locus in didionc quod iimuit Anftotc-
non
:
les i.Elench.cap.5.cumdicit,7r
hunc locum
,
in eos
,
ejui funt
in diiliene, per
hoc di-
non poteft poni locus in di£lione,nifi per quandam violentiam. Et diccndum cft,qu6d ad contradi6lioneni non folum requiritur vniras cen$,qii6d
vocis, fed etiam vnitas rci,qu6d patet per dcfini-
tionem contradicflionis i. huius, cap.i. Conttadidio non cft nominis tantum , ffd rci, & nomi-
Vndc
apparcns contradidlio accipitur i cft ignorantia Elcnchi. Si cx parte vocis, tunc eft locus in didtionc. nis.
Ci
partc rci,t«nc
Vcl poteft dici.quod pcccare contra conrradiftionem cft duplicitcr. Aut ita , qu6d paralogifmus inferat contradidioncm alicuius prxconcefll ; aut qu6d vidcatur apparcntcr concludcte contradidoria, non habcndo refpe&um ad prxconccfliioncm rcfpondcntis.Primo modo pcccant
folutio cft manifc-
;
eofdcm dcfc-
OhitSi».
di(5lione,quia loci in didlione fpecialitcr pcccant
modonihilprohibet quinfit ignorantia Elenchi, & fcciidum quid,& fimplicitcr;quia ambo pcccat cotra illationc, quia intcr prxmiflam ncgatiu|,&
&
j.
voce.Vndc cum peccct contra
concradi6bioncm,videcur fcqui,qu6d
&
confequentia non valet. Eadem eft ars folucndi paralogjfmos fccundum quid , fimplicitct , lccundiim ignorantiam Elcnchi crgo ignorantia EIenchi,& fecundum quid,& fimplicitcr funt
j.
Ad
apparcntia accipitur a concradiftione,& concradiftioeft aparcevocis, videcur , quod eiusappa-
indidionccontra contradidlionem.Ec quia Elenchuseft magis contradid^orius pcr icCpc&xx ad refpondcntem,idc6 loci in didionc fpecialitcr dicuntur pcccare contra contradiftionc.Secundo
Adprimum argumcntum diccndnm^quod iila
idcm locus Sophifticus, Nam
& al-
Elcnchi generales ad ipfatTi rcducuntur.non diftinguicurab illis : vnde in ignorantiam Elenchi fpecialem,quxdiftinguicur aLis locis, non reducuncur fallacix. Sed ex prxmiflls vidccur fequi,qu6d ignoranciaElenchi eftlocusin didtionc.Namcxquoeius
contra contradidlionem.
Sophiftici diftinguuntur
,
efi
alij loci
fccundum fuas cauapparcncix in ignorantia Elcnchi , eft apparcns idcncicas apparcncis contradidbionis ad veramconcradi(fiioncm. Circa hoc nocandum , quod cadem eft definici
fecundum quid
^w,& tamen hic non cft concradidio apparens. Ad vlcimum dicendum quod ignprancia Elen-
rencia accipiacur \
fas apparcntiae, fed caufa
eft
alhu* fecundum dentes; ergo
Ad quxftioncm diccndum , quod ignorantia Elcnchi nurticraturinter alios locosSophifticos cxcra didlionem, ab aliis diftinguitur. Nara lo-
&
1.
&
ne,& alia.Quia in fccundum quid,&
rantia Elenchi, quiapotcft cflc fine apparcnci
;
Ai
logifmo poflitcflcfecundumquid,& fimpliciter, ignorantia Elenchi.Hoc taracn cric alii ratio-
duplHm ad hocfecHndum latitHdinem ergo efi duplnm, (^nondHplum, in primocftfccundum quid,
Itcm,illud in quod aliquid reducitHr,abco
Aii.frinc.
fecudum quid,
dtionem in concIufionc.Et ex hoc fequitur,qu6d
Vndc inmodoarguendi non
4-
eo-
cft diiicrfitas
btu fecundUm dentes; ergoefi alhut. Similiter hic, Hoc eftdHplum ad hoc fecHndnm lon^itudinem,^ non efi
Htnthi.
cxiftentix
folotio fpceialis in
uerfas folutiones fpcciales,qu6d fint
,
NtlM.
rundem. Vndc
non
qui dicit tcr,& fecundijm diminutionem rationis.folucndi func confiderando condufionem ad contta-
&
fpccialcm.
fccundum quid,addidum fim-
idcntitas didi
plicitcr,& caufa
chi,& fccundum quid,
Minor patct per Ariftotelem Qui fiunt fecundum quid, & fimplici-
didioncm. Itcm.quod nondiftinguaturifecundum quid, fimplicitcr, probo nam ficut in fccundum quid & fimpliciter proccditur k quo ad figiplicitcr, fic in ignorantia Elcnchi proceditur i quoad fimpliciter. Sicut cnim hic proceditur , Efl al-
1.
,
fallacix diftinftac. :
Ctnclufio
communem non tamcn
^^'"^ *^ /"'»'""•
Nam in fccundum quid,& fimplicitcr,appareni ia
DefallaciaignoraotixElenchi ride Intcrpretesrii^.^. Amim.D. Thom. Ofufc. fuprMcit.cap.x^. 14 Foafec.Coniinbt. (^c. OccitafuprMciip.14, Alb. c»p. 10.
frtpartt tu-
271
dus
L V.
o
loci
parte negaciuicoclufionis
cft
V
dcfedlus illationis. 1
QVi£
^oiutio.
zjz SuperlibrosElenchorumQu^dLVL (Xy
-« s
T
o
I
'
L
V
I.
&
Vtmm ifiaconfeqtienttajitbomi Hoc eft non duplum ergo hoc non ett j
duplum.
vniuerfaliter refpcdus.
Vldetur qu^d non. Nam aliquid ftat cum anpro pnrte n*-
quod eft incompoflibilc confeergo confequentia nulla» Ifta enim ftant
tecedente,
Argumetit»
quenti iimul,
;
Hoc efi nluplHm, (^ hoc efi non duplurn.Ei ta, Hoceflduplum non ftat cum hoc con-
men ifta
,
fequcntc , Hocmnefi duplum. Aftumptum patet per Ariftotelem qui dicit fecundohuius,qu6d ,
non cft imronuenicns fateri idem non duplum crgo ftant iimul.
eifc
duplum,&
;
non fequipaucorum,& hoc fub indetermina-
Item, ficut ad pofitionem plurium, tur poficio
ad negationcm paucorum , non fequitur negatio phirium. Sicutcnimnon fcquitur, jlnimal currit ; ergohomo currit. fic non fequitur, tione ;
fic
Homo non currit,ergo animal noncurrit
;
ergo ad ne-
gationem extrcmi non fequitur negatio compofitionis,& extremi.
Item , non fequitur, hoc eftfimile
;
quia aliquid
ftat
eil
mnfimile; erge non
&
&
vnum con^ ab eodcm remouetur reliquum; fcquitur ergo,//oc efi rton duplum ; ergo nonefiduportant. Sed cuicunque attiibuitur
tradidboriorum
,
plum.
Ad primam rationem diccndum.quod non cft ,
darguto.
Ad fccundum dicendum quod non ,
fimile ,
ergo non
efi
duplum ad A. Ergo abfolate fequi-
fatfHoc efi non duplum, ergo non eft duplum. Item , negatio infinitans negat fignificatum termini.fed-fignificatum huiusquoddico
quidam rcfpedus ergo ncgat refpeibum
fi
negat refpe£lum
go
,
;
,
relinquitur
nihil
;
,
&
er-
&c.
Ad quzftionem dicendum quod confcquentiabonaeft, nam fignificatum huius quod dico ,
duplum,
eft
quidaro refpedus.
Non
eft
§lmftionum fukilis
autcm in-
•
fatcri
eBfimile.
Ad oppofitum fequitur Hoc eH non duplum ad
5
ideme(lcduplum,& non du- ^^ ifriat, plum cum diuerfis determinationibus vt quod fit duplum ad A, & non duplum ad B. Tamcn abfolute Ioquendo,fic. Et hoc eft, quod dicic Ariftoteles quod non cft fatcndum idem cfte duplum,& non duplum , vt erat conccftum a rcinconucniens
negare compofitionem,
A
dicitur
hermenias,iVo« currere in difterenter reperitur in eo quod eft,& quod non eft, prasterquam in curfu. Ergo non iuplum reperitur in eo quod eft, quod non eft, prasterquam in duplo. 'Z)uplum ernon duplum , veram contradidionem imgo ,
impodibilcconfequenti.Namiftaftantfimul, Hoc eflfimile , hoc efi diffimile. Et fequitut , hoc tftdijfirmle; ergo efl non fimile. Et tamcn ifta.iWoc eflfimile, non ftat cura hoc confequcntc jhocnon
&
Quo negato non
ad dimidium.Ergo fequitur, Hoc efl nen duplum, ergo non efiduplum. Et per Ariftotclem lib. Peri-
cum antecedcnte quod
cft
0«aclttfio,
telligcndum , quod fupta fignificatum relatiui fundetur rcfpcftus , tanquam habitudo mcdia fuum correlatiuum. Sed illud inter relatiuum, quod nominc relatiui importatur refpedus cft, fcd negatio infinitans ncgat fignificatum tcrmini. Sic ergo di6to , Hoc non eftduplurn , negatur
tremum
per
fe.
Nam
& extrcmum
,
eft
m3gis AJ t.
quam
cx-
in interemptione antece-
dcntis, includitur intcrcmptio confequcntis. Ad vltimum dico , quod fequitur , Hoceflnon \
erge nonfimile. Et
cum probatur quod
ifta
Hoc efifimile , & hocefinonfirnile. Dico quod non eft verum. Et cum dicitur vlterius, quod ifta ftant fimul, Hocefifirnile , & hocefidifiimile, & quod fcquitur, Hoc eft dijfimile; ergohocefi nenfimile. Dico , quod ifta vltima confequcntia non valet,quia pcr hoc qu6d dicitur difilmile importatur quidam refpe6tusad»7(? priuatur rcfpe(ftus. Eta rcmotioncrefpcftus ad vnum uon fequitur remotio refpedus ftatfimul,
ab
alio.
Doctoris Scoti Jufer lihros Elenchorum
finis.
EIVSDEM
Ad
j.
;
EI
.
VSDEM
DOCTORIS SVBTILIS Librum primum Priorum Analyticorum Ariftotelis Qujeftiones. Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm , qui
Qjf ^ Vtrum de
T
S
o
I
ifto lib.cap.i. dat
I,
fimpliciter.
Jcientia fHtji. j. Vniutrf.
&
eft
:
tur cxpofii;io
cias cxpofitoics
liUm. Vide
cicandos quAjl.ftqMtnti.
RGV
, quomodo de X. diucrfimodc fcientia fecundi vidcbi- BiuifioqMt-
In qucftione prim6 vidcbitnr
SyllogifmojimflmterJit
aliquo
Dodor
in
uobis fcientiam dc Syliogifmo
TV &
I
qu6d non
quia fcientia habetar per
definitionem tanquam pcr
medium
;
fed de Syllogiuno
fimpliciter
non habetur de-
tcrminorum
quaeftionis
,
& teiti^
Quantum ad primum, notandum,qu&d de aliquo potcft efie fcientia tripliciter; vno modo tanquam deillo ,dc quo aliquid fcitur & hoc dupiicitcr. Vno modo lanquam de rcbus fignificatis per fubiedum conclufionis , quemadniodum dicimus quod de ta^nca habcmus (cientiam quod fanat fcbrcni ficnt cti.im dicit Ari,
,
;
,
crgo nec fcientia. quia definitio ; medium demonftratio-
ftoteics in i.Poflcr. text.com.i^y.quodinfinita
tcxt.cbm.i^.&minor paicty
Secundo, omnis fcientia eftnopitia habita pcr VidcDoftolem in 1.
de triangulo , Demonflratur habert , &c. Secundo modo dc aliquo dicitur fcicntia, lanquam de iilo, quod fcitur de aliquo, & fic dicitur in fccundo Ppftcr. quod palTIo fcitur de fubiedo.Tertio modo dc aliquo eft fcientia , tanquam de illo quod fcitur,& hoc duplicitcr. Vno modo.vt hoc
j.q. 6.
verbumyirirf accipitur
finitio
Maior cft
nis, vtpatcc i. Poft.
;
patct
quia Syllogifmus fimplicitcr
plexum
modo
:
cft
quoddam com-
folius incotnplcxl
eft
defi-
nitio.
:
m fo- „Q„ habeturnotitia pet demonfttationem.Maior
reiprincipa-
P^tct, quia icicntia cft habitus pcr dcmonftra-
lis,& in 3.d.
tioncm acquifitus,vt patet
i4.q.t.
Minor
i. Poft. text.
com.
i
c
patct» quia turlc demonftratio ifta,pcr
quam de
fyllogifmo fimpliciter habctar fcientia,
& pcr confc*
,
non modalitcr,vt quando
dicit Linconienfis
id cft
primoPoftcr.quia primo
mo-
qucns fcientia de demonftratione, prxcedcrct
Sccundo modo, /«>»«*« cftcomprehcnfio
falfum.
tis
&
diuifionc,5r aliis Tcrti6,quia de definitione, argnmentationibus i Syllogrfmo fimpliciternort habcmusfcicntiamdiftinflam; crgo nec dc Syllogifmo fimpliciter. Tenet confcquentia; quia ifta funt inftrumcnta fcicndi , qucmadmodum Syllogifmus ; antccedcns apparct , induccndo
&
&
Quarto quia de cnte per accidcns non ,
fcientia,vt patct
contingcntis
eft
6.Mctaph. tcxt.com.4. fed Sy\-
logifmus fimplicit ct eft ens pcr accidens;quia eft aggregatio ex pluribus propofitionibus, quarum quzlibet eft in ndta., mod6 ex piuribus exiftentir bus iu a(Sbu non fit nifi vnuro pcr accidens,vt pa-
,
vt in pluribus
,
&
fic
vcrita-
fciuntur
muitx conclufioncs fcientiz naruralis. Tcrtio modo,/««»fM eft comprehcnfio veritatis neccftaric,& non confingenter;& fic fciuntur tam principia,
quim concIufiones.Scd quarto tnodo/cien-
tia tji Ctmprehenfio vtritatis ntceffarie iubitahilis ^qua
nata eR fieri etiidens catat,
pctlibrq^ Ariftotelis.
Et
ifto
modo
,
per pramijfu /ylloginice app^i-
fcitur conciulio dcmonftrati-
ua vt homo tiirifibilis , aut.fignificabilc pcr talem conclufioncm vt honantm tfftrifibiltm , ,
&
,
quid
fit
talefignificabile poftca vidcbitur,
& hoc
deprimo. De fecundo notanduin,qu6d \fiAAi€t\ofimpticittrin propofito
non denotat
logifmorum, fcd denotat diucrfum modum accipicndiiftum tBcmfnum, SyUogifiHiH\\nAe ifte ter-
impoflibilibus alitcr fe habere,& perpetuis , vt patet primo Pofter.fed Syllogifraus hmpliciter
minus 5y£0^/r/iw,aliquando accipitur cum dcterminationefibi addita,vt c&m A\cimu%,SyBeg'/mm
non
dialtiHcut
Quint6, quia omnis
cft
huiufmodijimmi
poteft aliter fe haberc,
cum quandeque fit,& quandOquc non; ergo,&c. Scoti optr.
Tom.
/.
j
diuerfitatem Syl- SitnmdMpatt
fcientia eft de neceflfariis
tet 7. Mctaphyficac.
cittr.
, habco artcm cantandi. Aiio modo, vt hoc verbum/ciV«,cft modus determinans propofitioncm,& hoc quadrupliciter, vt
dico, Scto cantare
fcicntiam de Syllogifmo fimpliciter,quod tameu eft
SeititfU d* tliquo dufU'
fciuntur inpropofitionevniucrfali.Sccundo tanqua de CubicSto conclufionis,vt quando dicimus
do/cientia eft comprehenfio veritaiis ctiam contingcntis ad vtrumlibet , vcl vt in paucioribus.
eflretnotiot Syllogifmo fimpliciter,
fitotu*.
refpondcbitur ad quazfitum.
, vcl SyUogifmm demonftratittus \ (cd aliquldoaccipitur ifte tcrminasj^^i^v^ymwjloqucdo
V
)
iimpli
j^w/frt»».
Super
274
qmdfine addito Mco. Sed dubitatur,& videiur quod ha:c didioy&n-
de conclufione demonArata, non eft {aentia, Probatur , quia fyllpgifmus fimpliciter non «ft conclufio demonftrata,& ide6 non opottetiquod de fyllogifmo verificcntur iftae conditionc», qua; dicuntur de fcientiaifto modo dida : fictitqu6d fitex nccefTariis.ex impoflibiiibus aliter fe habefic de re , quod non fic de ente per accidens ,
^/iwVfyjdenotatdiuetfitatem ryilogifinorum,quia
aliis.
dccermiDatiene fibi addidicendo, Jyiiegi/mm , dc iftam acceptioncm abfolutam.fine aliquo addito,denotat iftadidio, JmpUciter,in propofito, &c fic accipitur ifla didio nraplicitej:,fine-aliq«a
ti, vt
/tmptictter in i.
.
Top. vbi
dicitur
Simpliciter dico,
,
denotat fyllogifinum componi ex terminis non
terminit.
rens demonftratio
alius fyilogifinus ordinaturad
quia
,
illa eft finis
Sophifticaej
non ordinatur ad finem. Ad ifta dico , quod ifta ditStio Jtmpliciter , non denotat fyllogifmura componi ex terminis non pa(Eones conlibio habenr vc-
fignificaijluis.quia proprietates, Sc fideratac
rum
in
de Syllogifmo in
omni
ifto
fyllogifmo, fiue componatur ex ter-
non fignificatiuis. quod illi tetmini non funt
eft
fubiicitur in multis conciufionibus demonftratis
in ifto libro,vt in iAis,Omnif/yllegifinitifitextribfu
hM,Sc
Omnis fyllogifmHt fU ex dnabm prtpofitioni-
fic
de confimilibus.
Tertia conclufio eft,qu6d de oinni fyllogifrao eftfcientiatanquamdere fignara pet fubiedum conclufionis. Probatur
;
prietatibus oftcnfis in ifto libro.
Nunc ad rationcs. Ad priraam concedo quAd ,
mediura, inodo de ifto termino,^//o^«/»J«5, datur definino,vt patet primo hnius. Ncc dcbet nmgi-
vcrbi, lequitHr,\el dico
,
iftis
terminis
ad
,
fignifi-
candum, quod bonus fyllogifmus non tenet cialiccr gratia
raiiter in
fpc-
aliquorum terminorura, fed gcne, 8c hoc conferuata
omnibus tcrminis
jconfimili difpofitionc tcrmino:ura.
Ad fecundam
ppinio eft finis determinat iftafcientia,quantum ad proprietatcs communcs , ^ia: fe tencnt cx parte il!ationis,fed
non quantum ad
veritates przmiftatumjfuppofi-
ta iHatione.
Sccundo notandum
7«
quaEfhonis dHhitahllu fijllogiftica
,
quod
,
,
vt patet
cxprimaparte
Sciemia eft notitia necejfaria veri
nata fieri eiiidem perpramiJfM informa
applicataj
;
per hoc
qu6d dicitur necejfa-
ria,diffen fcientia a notitiis faifis
,
& ctiam a ve-
contingentibus. Per hocqu6ddicitur,t/rr»^«-
ris
hit.ihili^fdiffcn fcientia a principiis pcr fe
tibus
,
qux
euidcn-
a cognofcentibus quod nominis ,
non
poirunt dubitari.Ponitur ibi, natafifri,Scc. quia non oportet , quod de fado fit euidcns pcr ptx-
mentif.
,
,
loquendo de
firapiicitcr
ifto terminoj^^^/c^fy^M^fineaddito.
Ad fecundara concedo maiorein & nego roir Ad probationem concedo quod demon,
norcm.
ftratio illa eft
dico , qu6d tam fcientia ,qu^m buius fcientiat ,quiade vtraque
9'
tanquam per Ai argW
fcientia habetur per definitionem
Ariftotclesexplicat in
^^
dico
cm-
tUtfi»,
quia omni fyllogifmo
fimplicitcrnon fignificatiui,vndc iftalitera A,fignificatfcipfam,&quamlibctfibifimilem;&:ide6
Ad primam
Tertia
conueniunt proprietates dcmonftratx de fyliogifmo in ifto iibro, vt puta , fore ex tr ib us- i c ruj inis,ex duabus propofitionibus,& fic de aliis pto-
nafi,qu6d iftud complexam./yllogifinnsfimpliciter, Jefiniatur quiaid complexnm non eft intelligi. bile,fi hxc di€tio,fimplieiier,Cii detcrminatio hnius tetminij/yllogifinus, fed eftdeterminatio liuius
niinis fignificatiuisjvcl
qiiid.
ifto termino, Steunda c«i»* yXoc^nendo fimpliciter fineadditione, elnfie. fcientia,tanquam de fubic<%o. Probatur , quia
nem , fed quilibet
jgitur
SclentU
Secunda conclufio cft , quod de fyllcgifintu
,
aliqucm fincmrigitur iftadi(5bio,y7/w/'/«V«i«', denolat diuerfitatem fyliogifmorum. Maior probaturi quia finis fyllogifrai fimplicitcr , non eft fcicntia, cum fcientia fit finis demonftrationis ; nec opinio, cum fit fiuis fyllogifmi dialcdici , nec appa-
*
&
quod Ariftoteles in ifto lib.text.com. 1 69. ponit omnia exempla in terminis non iignificatiuis. Secund6,qu6d lyjlogifinas nmphciier non ordinatur ad aliquem fi^gnificatiuis,cuius fignum eft
j^
Priorum
lib. I.
Iationis,non
notior,quantum ad neccffitatcm ii-
tamcniquantum ad proprferates ve-
rificabiies de demonftrationc.Verbi gratia,in fyllogifmo primura principium eft euidentiflime notum , fciliccr quantura ad euidcntiara taraen eft benc dubitabile quantum ad proprietaces dicibiles de primo principio, vt patet ^.Mctaphy:
ficz.
Ad tertiam qualiter de aliis inftrumenris fciendi habctur fcientia
,
& vbi
,
dicetuc in alia quae-
ftione.
Adqnarcam dico,qii6dauftoritas debet incelquod de propofitione per accidens vera non eft fcientia , tanquam de conciufione demonftrat^ raod6 didura fuit quod ifto modo non eft fcientiade fyllogifrao fimpliciter. £t peridem ligi,
,
patet ad fequentem.
miHas applicatas in fyllogifmo quia potefiefTe :
euidens percxpcricntiam. verbigratia :iftacon-
Lnna eft eclipfabilii , poieft cfTe euidens per cxperientiam.quae tamcn eft demonftrabilis. Dcjnde ponitut , perpramijfoi in fij/tUgifmo applicatas,
Q^ ^
clufio,
cft
notitia neccfTaria dubi-
tabilis,tamen ab inexperto in
notitianon dicitut fcicntia,eo quod non poteft ficri euidens pcr prJEmilfas , in forma fyllogiftica applicatas
:
immo
fijlum potcft
illa
ficri
euidcnsper cxpe-
rientiam.
8. Tertiapari ^utftignis.
Detertio recolenda ta,qu6d dc aliquo poteft
eft diftihdlio
prius pofi-
efTc fi:ienria,vt
de fubie-
fio conclufionis,vcl vt dc re fignificatli per fubie-' Q.am conclufionis,vel vt de conclufione demonftrata;tunc fcquuntur tres conclufiones.
Trima clufie.
cen'
Pruna
cft
,
quod dc fyliogifmo
fimplicitcr , vt -''-*'"''*' "
r
T
I
o
II.
ytrumJyUogiJmusJimflictterJitfubieSium
ad dilFerentiam quorundam principiorum naturalium , vt qu6d ignis eft calidw , vel huiufmodi,
vnde taleprincipium
S
inlibroTriorum. AJex.Aphrod. Buran. Auerrocs,Coniinbr. inprincipiofrier. Vide citatos q.deebiiHo Legict.
ARguicur quod non, quia Syllogifmus eft in-
r.
ftrumentii acquitendi fcientiam huius libri, Ar^umtnt* igitur Syllogifmus non eft fubie^ii in ifta fcien- pro p»rtt nf tia.
Confequentia tenct
j
quiainftrumencum
ac- gatiMo.
quirendi fcientiam , poniturin genere caufceffifubieftum in gcnete caufas matcrialis, cientis ,
&
modo cfficiens, & matcriaiis non
coihcidunt
,
vt
patet fecundo Phyficorum,tcxt.com.70.
Secund6,quia fubiedum alicuius
fcictia;
dcbec cffe
Qu^ftio efle commune ad omnia contenta in illa fcientiaj icA Syllogirmus non eft communis ad omnia connderaca in ifta fcientia , quia hic detenninaEntbymcmaie, tur de InduAione , Exemplo ,
&
quae
non funt
fyllogifmi.
illi
qu6d non tranfed Syllogifmus non eft ad-
fcicntiar
fcendat limices eius;
«quatum fubieftum huius ieftum in tota Logica
,
,
ita
fcientiz
,
cum Ht
fub-
vt comnluniter dicitur:
igitur,&c. X.
terminus abfolutus, vel connotatus; : vt ifte termmus, bomo , eft lubiedum refpe&u huius termini rijihile qui cft ell
paffio
.
&
pajfio fint
fi
ambo
termini
,
fcilicei/M^iV^Km
connotati.tunc terminus. qui
,
&
cft paflio,
connotat aliud , vel aliqualiter vltra fignificationem, connotationem fubicdi , vt ifti termini,
&
i»#w w/»*,velMr«/i«,funtconnotatiui,& iftc minus rnotm,Cc habet per modum fubicdi, &
tcr-
to-
qualiter vltra fignificationem,
& connotationctn
fubiedi.
Sccund6 notandurh , qu6d ipfius fubiedi in r Ctnditiorii aliqua fcientia totali funi aliquz condiiioncs.
Prima eft,qu6d fubiedbum debet
efTe
primo no-
Secunda cft,qu6d
communeadomnia
fubiedlum debctcfle
lale
confiderata inilla fcicncia,
& ifta fequitur ex prxcedenti.quia coinmuniora,
& magis confufa funt
ad cognofcendum piiora,
vt patet primoPhyficorum,tcxt.com.j.
Tcrtia conditio.fubiedlum debei cfle adzquan-
tum
,
ita
quod non tranfcendat confidciationem
Oppoiitum arguitur per cofnmuniter exponentes iftum libium , qui ponunt, qu6d Syllogifmus eft fubicAum huius,co modo, quo in aliqua
Quarta conditio , quod debef przdicari explicitc , vel implicicc rcfpedu pafEonum principa-
vnum fubicAum.
lu quaeftione prim6 videbitur de aequiuocatione huius nominis,/M^fV^wn , fecundo quid iit
fubicdum.vc pertinet ad propofitum,& quac
finc
eius condiciones,& terti6 videbiturdequsiito.
Quantum ad primum nocandum , qu6d hoc nomen ,yM^tV£FMm,eft aequiuocum ^d fex.Nam pridiciturfubiedtum de fubftantia,cuiinhzrec
aliqua forma fubftantialis, vel accidentalis,vtparics dicicur
fubicdum albedinis
,
& anima fubie-
GtMva fcienciz.
Secundo modo adbu,&
fic
fubie^um de ente in , qu6d ne-
dicitur
dicitur quinto Phyficorum
otnmm motum ejfe mutntienem de /ithieilo in hoc ad difFcrcntiam mutationis, quac
cejfe efl
fibie£}i4m,Sc
aliquando eft de negato in affirmatum , vt gencratio,& aliquando ccontra,vt corruptio. Tcrtio modo dicitur fubiedum de fcruo,& fic
primo
dicitur
Politica:
,qu6d fecunda combina-
tio principalis ipfius condiuifionis cft inier prin-
& fubie^um, quz ^ natura eft propter fa-
^ipans lutem.
Quarto modo
dlcitur
fubicAum de
inferiori
per pr^dicationem,vt dicitur in Antepr^dicamentis
,
§lu4ndo alterum de Mltero prddicatur , vtdejiib-
»f^0,ideft,de infcriori.
Quinto modo ad przdicatum trafb. I
.
,
dicitur fubiedlum in relaticme
&
fic dicit
au£lor Summularuin,
qu6d fiibie^um efl de t^uo aliud dicitur, (ci\i-
cet przdicatum.
Sexto modo dicitut fubied):um in relatione ad rationem, quemadmodum dicimus , qu6d in ali-
qua
fcientia rationali eft
modo /cientia
& ifto
vnum fubiedum,
dicitaudtor in primo Pofteriorum
,
qu6d
vna eji vnim generisfuhieSlitfartes &pajft»-
nes eiut conjiderans.
Icem , dicit audlor quarto Metaphyficz , Sicut vnmjinjiu efl vnimgenerit/enflkilu, ita vnajiientia eft
vnim generi4 Jcibilit
ptimo.
,
idcft
,
fubicdki
,
& boc de
jHbitaifcU-
in illa fcientia C^iius eft fubiedtum.
illius fcientiz
m6
iutfiionti.
& alter eft connotans
ius fcientiz.
fcieniia totali affignatur
fub-
4. sttumJnfari
tum
&
uocum iU
quhdjitbvnus.fcil.
Sophiftico.
:
Quint6,quia nullus fyllogifmus eft huius fubie&ura : ergo Syllogifmus non eft huius fubie^uni. Tenet confcquentia per locum 4 totoin quantitate ad fuam partcm ; antecedens apparet indueendo. Sexto , quia cuiuflibec fcientis anima eft fubiedbumjigiturSyllogifmiunoneft fubiedum hu-
iJotr.en
fuhieHum
,
duo termini,quorii
tumiAuddifmnStmnyVeloXyVeltardmSchihct per modum pafnonis.& ide6 connoiat aliud, vel ali-
:
udHm Aqui-
Quantum td fecundum notandnm ieElum,8c pajfto funt
Quarto.quia Syllogifmus eft fubicdum in libro Etenchorum \ igitur non in ifto libro. Tenct confequcntia ; quia iftz funt diuerf£fcientiz;& antecedcns patet ; quia fyllogifmus Sophifticus eft obliquitas fyllbgifmi mod6 idem eft iudex obliqui, vt patet tertio de Anima igitur xe€t\t eadem eft fcicntia dc Syllogifmo , & fyllogifmo
&
Dim/ie qut/lumt.
^7$
,
Teiti6,quia fubicdum in aliqua fcientia debec
cde adxquatum
II.
cuius
fubiedtum.
eft
lium illiusfcienciz. Qu.inta,qu6dpofIit dici in refto , vel in obliquo de fubie€tis aliarum conclufionum minus principalium,quz deierminantur in illa fcicntia. Sexta, qu6dper ipfum poflit conucnienter refponderi ad quzftionem quzrentem , dequo dcterminetur in illa fcientia. Et notandum, qu6d fecunda conditio non debet intelligi.qu6d fubie£tum fit commune fccundum przdicationem.fed fufficit quod oninia confiderata in illa fcicniia reducantur ad illud iubicAum,vel vt principium, vcl vt pars fubicdi , vel vt pafliotoiius fubiedi
,
vel principij
,
6.
ve! partis
eius:&itadeaIiismodis,quibusfitreJu(5bio vnius ad alterum. Patet igitucquid fubiedlum , quz
&
hzc de fecundo. Quancum ad teitium , notandum , qu6d Ci in aliqua fcientia lotali aflignatur vnum fubiedum fint eius
proprietates,&
Ttnia part ^utipitni*.
contradbum , tamen propter aliquam condicionem poceft effe fubiedbum partis illius fcieniiz: vt verbi gratia.in Arithmetica afEgnaturiftc lerminns,»MW#r««,profubie6lo;quia terminus contra^us per iftam conditionem ySmrMm , eft fubieAum in Mufica , quz eft pars fubalternata Arithmctics,& ideo ad inquirendum fubiedlum huias libri,oportet prim6 videre de fubiedbo totius Logicz,& tunc per diuifionem illius fubicdti , inue-
fubie&um huius libri,& aliorum libiorum Logicalium. Tunc fit primaconclufio , quod ifte terminus, 7. JyBogiJmm,non eft fubiedlum in tota Logica. Pro- Prims batur,quia fubiedlum dcbct cfTc communc ad '^*!^* omniaconfideratain illa fcientia, cuiuseft fubiedbum:fed ifte terminus^£»/«/mMr, non eft communis ad omnia confiderata ih Logicaicrgo.Maiorpatet per vnam conditionem priCkspofiiam. Minor pater.quia in Logica determinatur dc Denietur
Enthymemate
finitione,& Diuifione.de
dlione , ad
quz
ifte
terminus fytUgiJmm
communis. Secunda condafio
eft
,
V
qu6d 4
ifte
cim-
& Indii,
non
eft
terminus, sinmJMeininjlrumen
tli-fii.
^
Super lib. L Priorum
276
fubie^tum in tota Logica. Ptobatur pcr conditiones poHtas , quia cft communis ad omnia conHderata in Logica,nec tranfcendit metas Logic£;igitur,&c. £x iftis poteft haberi fubicdum huius libri, qu6d omne inftrumentum fciendi eft diuifio , vel
itifiru?nentum/ciend$,e(i
S.
TertU
cttt'
elufit.
dcfinitiojvel argumcntatio:fi eft diuifio,fic eft li-
ber diuifionum Boctij. fciendi per diuifionem ideo dc ipfi?
non
Vndc ,
iftc
modus
valde imperfedus,
eft
curat Ariftotelcs.Si dc definitio-
ne.fic cft fiscundus Poftcriorum,
Si
quia
& fcxcus Topic.
autem determinetur de argumentationc, tunc
quia
modus
ifte
ftributunii.
Sccundo , quia omnis propofitio affirmatiua omnis propoficio eft affirmaciua. Con-
cft:igicDr
fequcntia probatur;quia fcquitur,haecpropofitio
afnrmaliua cft tiua
igitur
;
hxc propofitio
eft
& illa propofitio
,
la propofitio cft
affirma-
afhrmatiua eft igiturilaffirmatiua,& fic dc fingulis j er:
go per4ndudioncm fequitur , Si omnis propofitio affirmatiua eft , qu6d otnnis propofitio cft affirmatiua.
Ttrtio
,
quia fcquitur
Omnis
:
propofitio cft
mo,qua: benc
Ariftotcles fecit quafi
:
quinquemodis
vcl quia contrahicm: ad roateriam probabilem,& fic eft hbcc Topicoium , qui cft dc fyllogifrao dialedico; vcl ad matcriam neceflTariam, & fic cft libcr Pofteriorum , qui cft dc demonftrationc;vcl ad matcriam probabilcm apparenter, & fic eft confidcratio dc fyllogifmo Sophiftico in Iib.Elenchorum;vcladmateriam pcrfuafiuam circa huniana agibilia , & fic eft liber Rhetoiic:B;vcl ad matcriam animx illicitam' pro:
ptcr delediationem, qnalicer
& fic cft Poiifis.
Patct igitur,
fubiedum quancumad pro-
iftc tctminvis,arg$tmentatio, eft
in iilo librOjnon fimpliciier.fed
communes
priecatcs
,
qua: fc tcncnt cx paitc nc-
Ad rationcs. Ad primam ,
patec ex di(%is. Et
fi
de argumentatione , &c. debet negari confequentia. Ad probacionem, non cft fimile in naturalibus in propofito ; ad alias rationes patet cx didis. fiat
affirmatiua,vcl ncgatiua; fcd
&
Vtrkm
iE S
T
I
O
frofofitio Jit oratio
propofitio
affirmatiua
cft
negatiua,&
fitio cft affirmatiua
oranis propofitio propofitio
Quarto
,
Rguitur qu6d non ,quia omnis propofitio
Argument»
-LX cft affirmatiua.igitur nuUa ncgatiua.
proparte ne
confequetia.Antccedens probatur,quiafequitur,
gntm».
propofitio
Tcnct
igitur propoficio eft; eft
affirmatiua,vel
«
omnis propofitio
nulla effet ncgatiua
ponitur tcrminus infinitus affirmatiuus tales fint.-^ffiimatiua-
:
modo
:
& quod
pacct per Ariftotclem in
,
primo Pcrihcrmenias, c/ vbi dicic.quod ad a^r^matiuam de pntdicato injinito fe^uitur negatiua dt
^
,
prtdicatoJinito.Sed
batur
,
quod
calcs finc negatiii^,
pro-
quia inferunt ntgaiiuas. Ei confirmatur: fe ncgationcm cuius virtcrminum fcqucntcm; & non
quia calcs includunc in tus cft diftribuerc
,
diftiibuit affirmatiue:igiturncgatiue,&pcr
fcquens, propofitioncs funt ncgatiuar
,
con-
in quibus
tiui.
Oppofitum aiguitur pcr dcfinitionem propodatam in litera.
ionis
fi
quaeftioncprimo danda: flmt aliqua: rcad cognofcendum dc propofitionc hypothctica, an fitaffitmatiua, vcl negatiua. Secundo fufficiat ad vcritavidebitur quid requiratur , tem ncgatiuz,& quid ad veritatem affitmatinae. In
gulae
ifta ,
:
4. Diuifio ju». /'•"»»•
Quantum ad primum,fciendum quod quardam propofitio merc categorica, ,
&
igitur
non
aliqua qua:
,
&aliquahypo-
&
ri
,
corrumpi
catcgorica
,
om-
nis propofitio eft affirmatiua. Pcc iftam rcgulam.
cft
vt propofitio exclufiua
ua rcduplicariua , ponuntur ifta verba ,
in
vel priuatiuus,
omnis propofitio
fit
hypothctica per coniundioncm cxprefTam, zquipoUct tamen hy-
fummul. eap.).KodttgaezibiJtm t»f,x. Auetfa trmit.j.fum^»p.x.Do&ot in^.d.i.q.t.
igitur fcquitur,
quod
fi
paret,an finc .'.ffiimac:u£E,velnegatiuae. Scxto arguitur de propofitionibus, inquibus
thctica
lii. t.
,
qu6d quod omnis
fcquitur
&
pothcticae
affirmatiua
omnis propo-
affirmatiua,vcl
fit
omnis propofitio
affirmatiua
fit
,
negatiua.
fit fi
fi
vcl ncgatiua
confequcns eftimpoflibile, quia quotielcunquc confequcnseft,ipfum eft propofitio negatiua, tamen antccedens eft poflibilc. Qumto arguiiut dc propofitionibus hypothetlcis, dc exclufiuis cxceptiuis , dc quibus non ap-
eft
/Lpbrod.Aucrtoes &Buranail>»f e»f.i. Albertas Mag. tr»6l. lin I .Prior.ctp.i jEgidius Roman. ibidtm. PettusHifp. traS.i.fummul.T znii. ibidem. Conimb. inj.Prier y.r.
cft
,
j,.
igitur haec
vcl haec propofitio cft
negatiua,tuncfcquitur.qu6d
affirmatiua^
fvelalicuius ab aliquof
\
,
dc fingnlis:igitur
fic
hacc pro-
,
:
&
III.
njel negatiua aiicuius de altquo,
Complut
fcquitiir
pofitio eft affirtnatiua, vel negatiua
ratio
Qj^
valcret,fi efret difiundliua.
Contra hoc obiicitut,quia
ponuntur huiufmoditerminiinfiniti, vcl priua-
cciTiriac illationis,& hacc dctcrtio.
t.
std
vel
ipfi}
ad propinquasjficcft liber Perihcrmcnias.qui cft de enunciatione,& cft pars propinqua argumentationis. Si autem fiat confideratio dc argumentatione quantum ad fe tot^m , vcl hzc eft quantum ad proprictaies communes , fe tenentcs cx parte neccmtacis illationis , & fic cft liber Priorum,caius fubic<9;um eft ArgumeDtatio,quantum ad cius proprietatcs gcncrales pcrtinentes adnccefficacem illationis. Vcl coniideracur dc argumentatione quantum ad proprietates fpeciales contrada ad atiquam materiam fpccialem,& hoc
'«•
,
anteccdens di-
eius
idco de
,
»rgume-
diftributunri, lcquitut
non omnis propofitio cft affirmatiua:igitur omnis piopofitio eft ncgatiua. Et fi dicitur quod confcqucns non fcquitur,co quod antecedcns eft dc difiuniSlo cxtr«-
,
quantum ad eius partes; fi quantum ad partes , vei quantum ad partes propinquas , vcl rcmoras;fi quantum ad remotas,fic eft libcr Praedieamentorum ad cuius fupplcmentum fafti funt libri Porphyrij,& fcxPrincipiorum fi quantum
Ad
confequcns
fciendi eft fwrfedifliltius incer
cotam Logicam.Vnde confidcratio deargumencationc vcl eft de argumencatione quantum ad Ce totum,
alios
9.
Quando ad antecedens f«quitur confequens
,
& copulati-
propofitiones in quibus ,
ivcipit
vel confimilia.
,
definit
,
gentra-
Sicut quaedameft
qua ponirur rerminus
infinirus,
& alia in qua non porutur.
Tunc
ocdinem dantucre-
deiftis propofitionibus per gular.
Prima eft, quod propoficio categorica de tcfminis finitis,cftmcreaffirmatiua,quando copula „. ^' Prtm» rtgu,. j/rr Tprmcipalis remanet amrmatuia. Ec dico notancec udt prottfi.
•
.
primipalfi,c^ma.
fi
dicatur
,
Socrates ejuinon dijputat eft
tiom t»ttgo^ riea.
QusEflio III. tfialbm
,
ifta eft
afErmatiua
,
non
obftante qu6(i
copula minus principalis fit negata;& propontio ifta eft negatiua,cuius copula principalis eft negata.Ex quo fequitur.qu^d illa propoHtio eft negatiua,cuius copulam przcedit negatio, vel explicite,vel implicitc cadens fupercopulam.Et dico,rArflicite,\t rit.
Homo ntn currit
;
implicitc,
Ex qaibusrcquitar,qu6d
vtNemo eitr-
iftz funt ncgatiuar,
Egonegoconfiiptenti^m: Ego contraiico tihi-.Necifie
de connmilibus; quia quxlibet iftarum includit negitionem ante copulam. Secunda regula eft, qudd propoHtio categorica in qui ponitur terminus infinitus , (luc i parte fubicdi, Huci parte przdicati,cftaffirmatiua, dijpHtattNMn^Mamfiti Romd^SiC
dum tamen copulam
illius
C\c
propoiitionis
non
praecedat negatio aliqua, alia ^ negatione inclusi
& negatio
,
277
ficut in categoricis
qux componunc
,
ipfas.
Et fi arguatur,qu6d iftud verbum,i««^/,includatncgationcm.qux cadic fupcr copulam. igicuc perprimam regulam propoficio in qua ponicur
noc vcrbum,i«ni^V,erit fimpliciter negatiua, non habendo refpedlum ad fuas cxponcnics.Rcfpondetur,qa6d ifta non valet,pro tanto , qu6d negatio inclufa in illo verbo non intelligitur cadcre fuper vtranquc exponcntem , fed fupet alteram canti^m.Verum eft tamen,qu6d propofitiones in ,
quibus ponuntur huiufmodi di£liones dici affitmatiuz,vel b'i
,
poffiint
negatiuxcum additione,ver-
gratia,ifta, fcilicet, Socrates incipitejfe, eft affir-
matiua de hoc veihb,incipit. Similitcr ifta, Tantum animalefthomo,e(i exclufiua affitmatiua,& ita de aliis,& hxc de pt imo.
in termino infinito.Patet,quia ifte tcrminus , non homo cttrrit , affirmatiu^ figniBcat omnia , alia ab komine, currercjficut ifte tcrminuSjAoiB», HgniHcat hominem, cuius /ignum eft , quod (ibi poteft addi conuenicnter fignum vniuerfale negatiuum, vc\ negatio , faciens propontionem vniucrfalem negatiuam ide6 quando negatio additur i
Quantum ad fecundum,notandum,qu6dquxdam eft ptopofitio de inefle , & quzdam de prxfenti,& quzdam de ptxterito, & quzdam de futuro.Aliaeft modalis,& talis, quxdam de impoffibili & quxdam de poflibili , & quxdam dc ncceflaiio & qnxdam decontingenti & in quali-
partc prxdicati poft copulam
ritatis.
&
:
,
negatio efficitur
&
manet ptopoficio afnrmatiua , vc dicit Arittoccles primo fiuius, cap.z. infine. Vnde ifts funt affirmatiux,/i/0m0 eft non bonum:Hom«
intinitans
eft
,
non album.
Et n quzratur de modalibus, dico, quod diifbz regulx fe extendunt ad modalcs. Vnde ifta ; Contingit
nn/lum
B ejfey^, cft affirmatiuaifcd ifta,Co»-
tingem non eftB
quod modus
effe
fit
A, eft ncgatina, non obftante,
categoticarum
,
hypothetica
,
qux
hypothetica
fitio
ipfa efi ncgatiua
;
,
quam
propofitio
fucrit affirmatiua,
fi
eft
per
affiruutiuA
;
&
(\
propo-
ncgatiua,
vt ifta eft affirmatiua
,
Anima,l
fihomo currit ; & fi hxc didio fi , efTct ne, vt dicendo , Non animal currit fi homo currit , tunc eft negatiua , ic debct intelligi, quod ifta negatio non , cadat , non fuper iftam propoficioncm animal currit , fcd fuper iftam coniun6lionem fi ; Sc tunc dcnotat confcquentiam non valcre, videlicet , quod non eft , tjuod fi animalcurrityhomo currit. Ex quibus fequitur^quod dux propofitioncs contradidorix^funt ambx affirmatiux. Probatur, quia difiundbiua eft contradidloria copulaciux hypotheticx , ex partibus contradiAoriis parcibus difiundliux , 8c tamen vtraque, fcilicct tam difiund^iua, quamcopulagatiua
,
eftaffirmatiua
,
cum
in vtraquc coniundlio
remancat affirmatiua}igitur,5cc. Sed obiicitur,quia conttadiAio eft affirmatio, & negatiovnius,& ciufdem,vtpatet primoElenchorum;igicur /i vna concradi^otiarum eft affirmaciua , reiiqua erit negatiua. Refpondetur, quod contradidio cft oppofitio vnius & eiufdcm, fcu affitmatio , 8c negatio , vel faltem affirmacio alcerius , qux xquipollcc negatiux illius : mod6 difinn&iux xquipollet negatiua
,
Cc copulatiux fibi
contradi^oriz
,
& ccon-
tr^.
Quatta regula
batur primo , quod hoc non requiritur , quia ifta vetZyNulla Chimaraeft hircoeeruM, 8c tame non
eft
cft illud
,
quod
Ariftotelesfuit
ipfa Hgnificat ifimilitcr ifta cft vcra,
homo ,
& tamen
ipfa fignificat,cilm Ariftotclcs pofitio,' homo eft afintu
quia fignificat
,
non cft illud quod non fit.
fufficit,quia ifta pro*
fignificat
hominem efTc, &
inefrequod
ita eft,
cft,
quod ho-
mo eft,& tamen ifta eft falfa. Secundaconclufio vtquodad veritatem propofitionis
non fufficit , qu6d qualitercunque
fignificat, ita
fit.
ipfa
Probatiitiquia de ptopoficiuni-
II. S*eunU»contlfjio.
bus de przteiito,& de fucuto, & de pofTibili , & de quibufdam propofiiionibus neccflatiis , quz funt vef?,& tamen non cft.ita qualitercunque ift^ fignificantjigitur.Idc6 dantur aliquz regulz.
Prima eft.quod ad vetitatem piopofitionis categoricx affirmatiux,& deprxfenti, & deinetle, frimm rtgnU dt •utrit*requiricur,& fufficit ita ctre, qualitcrcunque ipfa tt fropofuitfignificat efle.Vcrbi gratia.ad vericatem iflius,^- HMm. rno currit
,
fufficit ita ctrc
,
qualitercunque ipfa
fi-
gnificat eflc.
fitionis affirmatiuz
qu6d ad veritatem propodc pr^terico,fufficic itafuilTc,
qualitercunque
propofitio fignificat fuitfc,&
Secunda regula
non
eft,
ifta
iftius, Antichriftnt curret
,
non
qualicercunque ipfa fignificac ille
SttMnda.
requirituritaetrc, quia ipfa fignificac fuifTe.
Tcftia fcgula,qu6d ad veritacem propoficionis affifmatiuzdcfuturo requiritur ita fore,qualitercunquc fignificat effc futurum , vt ad vcricatem
Ttrtia.
requiritur ita clTc, ,
fed fufficic
,
qu6d
curret,qualiccrcunque ipfa fignificatforc.
Quarta. Quartarcgula, qu6d propofitioaffirmatiuadc
pofEbili,ex eo cft vera
cunque ipfa
,
quia poteft
fignificat pofTc cfle.
cft yeti,Ali^uedpoteft effe tjuod
vcritatem re
qu6d propofitiones xquipollentes hypothcticis , non funt pure affitmatiux,vel pure negatiux.co modo quo purccategocicx,&idc6 in eis affumcnda non eft affitmatio. eft
aflignanda caufa ve-
eft
I r. Et fit tunc prima conclufio ifta , quod ad veritatem ptopofitionis categoricx , non requiricur, Primm ctntlujit. ncc fufncit illud efTc, quod ipfa fignificat. Proba-
fit
ctmrit
tiua
,
,
bet iftatum diucrfimode
Secundo pacet,qu6d non
cx quibus componuntur, fed ra-
tione coniundlionis
qu^Jlioaii.
,
affirmatus.
Tcrtia rcgula cft,qu6d propbfitiones hypotheticx non funt afiirmatius , vei ncgatiux ratione
10. SeeMnJmpMri
,
iflius
cfTc qualitcr-
Vetbi
graiia,ifta
nuntfuam trit ,
& ad
non requiritur ita cfte^nec ita fo-
fed fufficit polle ctre qualitercunquc ipfa
f\-
gnificat poftc ctre.
Quinta regula,qu6d ad veritatem propofitionis de neceffatio,fi fit de ptzfenti , requiiituc fic cfTc de necefficate, qualitcicunque ipfa fignificat ncccffc
QMinta.
.
.
Super
278
H Je przterito,requirjtur fic fuiiTe de
cefTc e(rei&
neccflitate fario fuilfe
14.
qualitercunque ipfa Hgnificat neccf-
, ,
& fic de
&
przterito
poflibili fuo
modo. Et notandum, qu6
de quibus non vidctur quoci (int vniuerfales; tamen ponit ipfas Auquia runc cffent falfz , ^or Summularum.fcilicet quod fint vniuerfales; patct , quia ibi fubiicitur terminus communis
&
cum
caufa vcritatis affirmatiuz,& fal(itatis ncgatiux,
contradidoriz.
Vnde ad
veritatem pro-
pontionis categoricz negatiuae de przfenti,& de ine(re,^fiifficjt
non
itacfle qualitercunque per af-
contradi&oriam iignificatur e(Te, , qu^d ad eius veritatem fufficit non ita fuifle qualitercunqueper affirmatiuam (ibi contradidoriam iignificatur fuiife , debet inteliigi yfiemficatnr , \c\fignificetur , fi fua <;ontradi(5loria eflet ; quod ita conformiter potefl dici de negatiuis,de futuro,de poflIbili,de necefrario,aut de impoflibili. Patet igitur, vnde aliqua propofitio efl affirmatiua, & vnde ncgatiua, vnde propofitio categorica habet caufam vcfirmatiuam
&
iibi
illade przrerito
ita
&
&
ritatis,& falfitatis.Nuncad rationes.
Ai
»rgnmfl-
t4.
Ad primam,conccditur prima confequentia,& negatur fecunda.Ad probationem dico,qtt6d rcgula dcbet intelligi de diftributione confequenlis negatiua:.
Ad fecundam negatur confequentia. Ad probationem dico,qu6d ad iflas fingularc8 antecedentis non fequitur propofitio vniuerfalis,
quz
cft
quod multae confequentis , quarum nulla po-
coiifequens
funt fingulares teft inferri )bi
:
cuius caufa
eft,
cx aliqua fingulari antecedentis Vcr-
graria,ifta cft
vna
fingularis confcquentis
propofitio eft «i^rw
quz non poteft
,
ifla
vna negatiua,
inferri cx aliqua fingulari ante-
cedentis.
Ad
maiorem,& minorcm,fed con equentia. Ad probationcm dico , qu6d cx illis fingularibus.non infcrimt iftz vniuerfales , quia indudUo pon dcbet fic fieri mediante difiundlionc. tertiam coticedo
liegaciir
Ad quartamconcedoconfcqaentiam,&
dico,
quod confequcns non eft impoflibilc , licet non poflet eflc verum , & ideo quotiefcunque confciqucns eft,ipfam eft falfum,
exquo
& ciiam antcccdens,
iiifertur.
Ad quintam,di(5tum cft in quarftione. Ad fextam dico , quod iftaconfequentianon valet,«7?
negatiMm\ergo efi negntiHtt. vt patcc
ex prascedentibus.
figno vniuerfali.
Sccundo dubitatur de iAis,Non omnti homo fur'
aHirmatiiiaecontradicat vna ncgatiua,eadem cric
fcilicet
Priorum
lib.I.
rit.Afinui cuiuflibet homintt currit,
bus. , non cfl vnifubie^um non diftribuitur pro pluribus,& tamen hoc fignum , omnii , ad miniis requirit tria fuppofita , igitur videtur , qu6d illa non fit vniuerfalis; & tamen ifti fubiicitur terminuscommunis,cum figno vniuerfali.
Tcrti6,quia {(k&^Omnif pheenix eft
uerfalis,quia
Quart6,dc iftjs , Omnem hominem effeanimal, tft : Ornnem hominem currtre.eft contingens,
necejfarium
&
de fimilibus,quae videntur
fic
Ad confirmationcm dico,qu6d negatio
inclu-
tcrmino infinito,non diftribuit^erminum in propofitione, in quaponitur tcrminusinfinitus, fed in vna alia. vcrbigratia dAztv\diO,Nonhemoefi
cis fubiicitur
,
gitur dc propoJitionc catcgorica.
Sed contra hoc obiicitur ,
G^ualu
,
G^uanta,
vtraqiie pars hypothctica
bct dici vniuerfalis
,
omnii homomouetur:, fcd
fi
falis,& alia particularis
,
I
o
IV.
ctiUrtSyindefinitaynjeljfingularu f Authorcs
Ornnii homo
eft
totumin quamitate.OmHit bomo
terminw communii figno vniuerfali determinattu, home efi lotum in quantitate , fic de aliis,
fre />arie ne-
eft
£iftiU4.
Anlift^
,
&
^,
vniucrfalis,ipfa dc-
Si omnii homo currit,
vnaparnum
vcl indcfinita
fit ,
vniuer-
tunc non
J"
huiufmodi;& vidctur quod taquantz, fccundum quantitatem
lesdebent dici hypothcticarum,quibuscorrefpondenr,
vt, vcrbi
Tantum animaleft.homo, acquipollct ifti copulatiuae Animal eft homoydr nihil ah animali eft
gratia,ifta,
,
homo; &-quia
partim eft vniuerfalis,&partim exclufiuadcbet confimiiitet denominari quanta.Similitet dicitur dc propofitionibus in quibus ponitur iftud vcrbum , incipit, ifta
illa
defimt,vt\ huiufmodi. Vcl potcft dici
,
qu6d
talcs
funtquanr^.ficut fimpliccs categoricz.vcrbi graiia,ifta,Sofr
ifta
>
Omnu homo incipit ejfe,
,
Jmmediatepoft hocerit
Pro quo fciendum , qu6d
ifta
6.
aequipollec
copuIatiuar,«»/?<«»i eritpofthoc,(^ nullum eritmt-
dium antequamerit
& quia ifta copulatina & partim indefinita ideo
infians ,
,
,
i{iz,',Immtdiatepefthocerit inftans,e{i confimilitcc
quanta.
Quarto dubitatur de ifta , Omrus Apoftolifimt qu6d hoc fignum,0m»«r,tcncatur collcdiue.Rcfponderur.pro quo fciendum , qu6d fi-
duedecim,Sc
citati jutfi.Mitee.
ARguitur quod non, de ifti? propofitionibus:
jSrgnment»
quzfita,
fiuis,exceptiuis,&
eftparrim vniuerfalis
An omntj profofitiofit <-unmerfalu , pArti-!
tria
debct dici fimplicitcr vniuerfalis, fed partim vniuerfalis,& partim parricularis. Secundodubiiatur de propofitionibus exclu»
ifli
T
fit
vt ifta
Tcrtio dubitatnr dc
iE S
quia
,
inftans,
(Xy
,
foliim
,
eft vniuerfalis.
tft
homoyScc.
I.
non
quzrunt de categorica immo tam de catcgorica , quam hypothctica,vt patct in Summulis. Ideoaliter dicitur, qu6d propofitiones hypothcticz funtquantae fecundum quantitatem cafCgoricarum,cx quibus componuntur,ita qu6d (i
g»
vna alia,
»on
nuil'
,
pit efte,t(i indefinita,& ifta
fcilicct in ifta, aliquuefiMfirttttt qui
& &
tur vno n>odo quod ptopofitiones hypoiheticae non f mt quantar, immo ifta didlio folum intelli-
, negatio inclufa in fubiefto, non diftribuit jftum terminum,^#»jo, in ifta propofitionc, fed in
afinns
cffe vniuerfales,
terminus communis , figno vniuerfali dctcrminatus , tamcn non func vniucrfales , quia funt verac quzlibct fuarum fingularium eft falfa. Oppofitum arguitur pet Ariftotelcm in primo huius primi libri,cap. 1 In ifta quatilionc funt multa dubia de diuerfis ^ propofitionibus. Et primo dubiratur de propofi- Dubi» tionibus hypothcticis.quantac fint. Etrefponde- t».
ex quo in
particularis,ide6
fa in
*"
& de confimili-
gnnm
vniuerfale
fumptum
collcfliuc dcnotac
terminum, cui additur ftarc pro maiori multitudinefuppofitotum contentorum fub illotcrmino. Item denotat ,qu6d nihil fitcontentum fub illo
7*
,
V.
Qujeftio termino
illo
qu^d non Gt
,
patt illius multitudi-
nis.Verbi gratia,
denoiat idem quodiila duodecim,& hm&M4 tft Apo-
decim,i(i[x6. (\gnQ.m,omnei,
copulatiua,-^/'o/?o/i /wwf
& tunc HcuC partim particularis & partim
ftoltUtijkin/itaUqMuiilorHmdHodecimt ifta
copulatiua
vniuerlalis
eft
ita
,
,
& ifta
Omnts ApoiloUfMnt dMode^
1 1,
alixpropofitiories , quarum fubiedia fupponunt pro parcibus illius raulcicudinis , quemadmodura ad nomcn fignificans totum integrale, fcquitur
nomcn fignificans partem
dm.
tocius integraiis.
Per hoc patet inftantia, qnia terminus nume-
Qilint6 dubitatur de ifta:Tifw Socrateieftminor Socrate
& dicitur qu6d eft vniuerralis
,
,
capicndo
non
raiis
diftributi
fignificat per
modum diftribuentis
fed fignificat multitudinem
,
,
ad
,
aue
quam
hoc Hgnum , totum , diftributiue , quia Hgnificat, quod quzlibet pars Socratis cft minor Socrate.
requiruntur fuz partes.
Sext6 dubitatur de propontionibus, in quibus ponituraliquis iftorum terminotum, contimte , ah
propofitio eft vniuerfalis, particularis.indefinita, CttKhpt. vel fingularis. Probaturrin propofitionc velfub-
atemfyOtnnino, Sc huiufmodi.
Refpondetur , qu6d
tales func yniuerfalesjquia fequitur,^^ aternofiiit herifuit
hotno-yigitttr
tnm
homo , &pridie , &ficin infini-
& ficfignificando,aquipollct i&i,femperfuit
:
homo.fed quandoqueifte tetminus,«ternMm, accipitur categoreraatice,& adiea:iuc,& tunc ifta di€tio,at <««-«(7,fignificat pro omni infinito,vt
iw««f^/r«r,eft vniucrfalis
,
& fignificac idem qnod
hora: Socrates moucbitur. dicendo , Totm Socratts efl albtti^ vniuerfalis , quia fignificac quddoranis
qu2
eft
ifta
pars Socratis
gularis; aut terrainus ter;vel
Septim6 dubitatur de iR.z,InJinita pMftltafunt itt Refpondetur , qu6d accipicndo hoc fi-
continMo.
gnum,
fyncategorematici, tuncipfa eft vniuerfalis affirmatiua,& fignificac idcm quod ifta , ijuotUhet punSlu plura fitnt in continuo , fuz infittita
&
conclufio
,
qu6d omnis
eft
,
iic eft
&
& iic
propofitio vniuerfalis;vel particulari,
propoiitio particularis.
Ad rationes,illz trcs prima:
propofitioncs funt
fingulaccs,quia fcnfus eft,qu6d iftud
omnit
totumin quantitate,
boifio,e!i
complexum,
&
ita
de
aliis
Ad /ccundam dico,qu6d ammal,e{i particularis;& nit
c«m>, cft indcfinita
homo
i\lz,nen omnii
quialicet ponatur ibi
,
Ci-
tamcn non ponitur ad totum
,
fubiedlom.
Ad tcrtiam dico, qu6d iRz,omnis phttnix,ei^\nivnde fignum vniucrfale dcnotat pra:dicatum propofitionis dici dc quolibet contcnto fub fubic6lo,non connotando multitudincm, avit
uerfalis
5
falis.
continuo,TrihM* pMM£lu plmrafittn in cetinuo,Sc fic in
male
,
^on\xnt:DttopttnElafMntincontintto,triapMTtBa,S)CC.
6c
in infinicum
fic
;
quia
fi
ponerctur cafus per
imaginationem.qu^d tres homincs traherent nanim,&nullipaucioresillis.Deinde4.vnama!iam, poftca5.rertiam,& fic ininfinitum. Tunc,aiitecedens eflcc verum,fcilicec, Infinitihominestrahunt
noMem
,
& can^en
ifta:
fingulares func falfae
duo homines trahuntnauem
;
Ad aliam dico, qu6d iftz funt
&
imm6 indefinita. Non6 dubitatur de
iftis
propofitionibus
quibus ponuntur termini numeralcs raini Jmo, falcs
,
,
,
in
vcifti cer-
& tres, &c. & videcur qu6d finc vniuer-
quia fub fubieftis concingic dcfcenderc ad
inferiora, per propofitionem copulatiuam
fequitur,D««» homines currunt ; cttrrttnt
,
&
tres
aliis.
Q_y
Refpondetur qu6d indefinitz
,
tales
dicitury
ntatc,co
pofitis
Mag. ir»S.i.lmiui r«^.;.Okam
i.fMrt.L*^.f*f.i.VettviS
Hifp. r>-«A.3.Ioan.a Magil>./)if f«4/f.i. Tartar. ibidem.
Hactado di^.^fum.Conimh hie jMtfi.i.Mrt.t. Complur. lib.i.fum. taf.j. Kodriguez Ut.i.DiaU3.ejif.x.hti(axxol. fmptr ^iufi.i. vniturf. Ruuitts bic tap.i. Auctfa trnS.^. infi.taf.^.
ARguicur qu6d non,foUus incomplcxi eft de;
fcd Syllogifraus cft quid
j.
Argutntnt»
dcfinitio, t**—*'
vtpacec fepcimo Mccaphyficac cext.com. 11. fcd Syllogifmus eft accidens , cura fic qualicas acci-
logifmo:igitur
vt
comple-
ff»fMrnnf
Omnit bichomocMrrit,
,
in
quod hxc funt.
,
camcn huiufmodi cermi-
qua ,
ab his qua:
Secund6 quia nuUius accidcnciseft
propofitiones func
fufcipiunt diftribucioncm
eft oratio
Ari(lot.i.7Vi/.M^.t. Aphrod.iEgidius Rooi.Burana hic.K\\>.
dentis;igitur.
non
V.
pofita funt,aliud accidit dc neccf-
xam:igicur.
dicendo,Omnts dMo hemines currMnt.
o
I
Syllogifmus
fubieftum propofitionis vniuerfalis non potcft ^mplius diftribui,quia non conuenienter dicitur; ni numerales
T
qua quibufdam
igitMr dMo bomines
& non vniuerfales. Quod patet,quia Sc
-« s
Vtmm defjnitio SyUogtfmlpt yera^in
finicio
homines CMrrunt.
quia
,
quia
,
,
,
verum.
0£lau6 dubicatur de propofitionibus , in quibus ponuntur relatiua diuerfitatis, vtiftanomi-. nx,cateriJingMR,Sc huiufmodi.Refpondetur, qu6d propofitio.in qua poniturhoc nomen,yi«^/»Vvel iftud nomen ctteri, ficdc fingulis , in vltima particulaindudionis.eft propofitio vniuerfalis, vel «quipoUec propofitionivniuerfali ; fcd illa in qua ponitur hoc nomen aUj , noneft vniuerfalis,
fingiiiares
funtmodales in fenfu corapofito. Vnde ifta omnem bominem ejfe animaleft neceffariurn acqtiipollcc huic, omnis bomo tft animal ,tft neceffaria,Si iic dc
igitur
debec infcrri; igitur tlMoltift hominiltMt plures trahunt nauem, Sc hoc
eft
:
fuppofito
& ide6
,
«,,„,4.
tft
infinicum.Ex quo fequicur.quod aliqui ponences
Duobut punSit plura funt in
'
homi-
i\\i,afintu cuinfUbtt
fingularcs diStx propoficionis,fciliceciftas
ifta: y
* ,
duabus.
non paucitacera fuppofitorum fubiedlo & idco qu6d fitvnum fubieftum fuppofitum, non minus proptcr hoc propofitio eft vHuier-
/inguiares func
n.
& hoc triplici-
cum figno>& hoc,vel vniucrfali,
indefiniTa;aut fic eft
communis
terminus communis eft fine figno,&
gnum vniuerfalc
e(t alba.
fit ifta
iicitur tcrrainus difcretus,& fic cft propofitio fin-
omni tempore huius Similiter de
przmiflis
Iftis
di-
fi
ceictat,Ab ttemofMit homo,vt putjl, a Tfeofuit hoiito. Eodem modo,ifta , Continueper horamSocmtes
fo.
279
Ide6 nocandum, quod terminus nameraiis fignificac mulcicudinem,& ide6 ad propoficionem, inqua fubiicitur tcrminus numeralis , fcquuntur
Terti6,ifta definitio
non
non competit cuilibet
fyl-
bona. Tenetconfequentta ex fexto Topicoruro cap. i .& maior apparer;quia eft
non compctic Eutbymcmaci
,
&
tamen
dictc
Ariftotclcs
Super
28o ii I
lib. I.
Enthymma
Ariftotcles i. Pofteriorum|qu6(i
efi
verefyUcgifintu,
non eft bona , qus
nominti. DeRnitio quidrei,e& duplex,quia
qu^dam
competitaliisi detinito j modo ifta definitio e(t kuturniodi igitur.Probatur;quiacampetitIndu-
cxprimitquidrescft per verum genus
& diffc-
&ioni,quia
IndttSlio eji oratio,in qtta
quibufdam pofi-
neae conditionis. Et
tis , fcilicet
pluribus (ingulatibus
aHud ab his qua
nera,puta quod definitio
Qaaito , quia illa
definitio
:
,
propolitio vniuetfalis,
fofita funt, kilicet
proptet plures £ngulates.£t confirmatur,quiacompetit Confequentia:, in qua arguitur ab exponibilibus ad expofitam: vt dicendo, animal efi htmo , nihil aliud tate accidit,eo ijuod hac (imt , fcilicet
&
tfhanimali
homQ\ igitat tantum animal efi homo,
efl
aam i&!L,cenfiquetuia efi oratia,in tjua qttibufdampofi^^,fcilicet exponjbilibus
,
aliud ab ht4 quapefita
sitt,
fciHcct expQCtta.,de»ece0tateaccidit,e0quodh
£.
&
pim6 Qilint6 contra partes deHnitionis , contta iftam partem,or4^(o, quia fyllogifmus non eft
vnaoratio
,
ergononeftoraiio. Confcquens
teuet per Ariftotelcm in primo Elenchorum, vbi dicit
quia eadem
,
fioniffSc
efi definitio orationis,
&
vniut ora-
antecedens apparet , quia fyllogifmus eft
ntMor,minor,&c
coneittfio,
&
per confcqueus plurcs
orationes.
Sext6,contra iftam piiticuUtt^, in quaquibufiUm fyllogifino ponitur
vna folaoratio,
fcilicet copulatiua,ex quainfertur concluiio.
$cptim6,CQntra iftam pittem,denecejfitateaccicontradi(3:ionem,qu6d con-
non exprimat, a quo
res
autaliquam huiufmodl cohditionem , fed folum dcbct exprimcre quid res eft:& talisdefinitio datur folum dc fubftantia comppfita , vt patet 7. Metaphyficx texr. com. I i.Sccnnda eft definitio quid m.quae non folum exprimit quid res eft , fed cum hoc explicat aliquam exiraneam conditionem.vt verbi gratia, definitio Accidcntis, fi fit bona ,debetexprimerc Subie6l:um.& in dcfinitione Matcrix dcbetexpli-
eft,inquo eft,cuiusgratia
eari
Forma,& econtra
fit
,
in definitione
Form2,Ma-
Scd definitio quid nomini^ propriedicitur Defcriptio,& eft illa,^ W4 exprimit explifitefignificateria.
tionem implicitam termini defimti.
ptioncm,qu6d
fit
Ad
talcm dcfcri-
bona, fufficiunt trcsconditio-
cunda
& quod accidat denenon funt neceflaria , vt
fyllogifmum
proferte
^ft
przmiins, vel non proferrej igitur conclufio non fcquituc de neceffitatc pro-
conclunoncm
fadtis
fignificent
&
,
de quibus dicuntur.
&
haec de
Quantum ad fccundum ponuntur nes.
Prima
eft,
qu6d
conclufio-
definitio SylIog*ifrai
non
cft
hacfitnt,
clulionis ex prasmiflis ,
,
fed prajmilfx
non
vt patet dc fyllogifmis fecundae,
ne,&
& tertiaE
tranfpofitionp ptaemi(rarum,autconueriio-
neper impofSbile,
compofita,&c.
Secunda conclufio eft,qu6d fyllogjfmi
,
non
dcfinitio prjedi6la
cft definjtio tjuid rei,
Probatur,
nitio exprimit expliciCc
figUTae,quia ptaetet przmiftasindigent conueriio-
& confirmatur ,quiaquando
} igitur non quod przmiffae funt,fequitur ccmcluno. Oppo(itum arguitur per Ariftotclem in i. hu-
funt praemi(Ia:,nQndum eft conclufio
miu
,
quod hoc nomen.fyUogif-
fignificat implicite
,
conuertibiliter
,
pitione,pcr hoc
mus per iftps
quod
dicitut, quibtifdam pofitts.SiT
militer conclufio ,per
his,quapofitafunt,
per hoc
ad ptimum notandum > qUod defirtitum accipituc dupIiciter.Vno modo pro termino, cuius (ignijieationemimplicitam exprimit definitio explici-
h,acjunt.
hocquod
dicitut ,aliftdab
& illatio vtrinque exprimitur
qupd diciiur , accidit dt neceffitate, eo qttod
His igitur
praemiflSs
exponenda
eft definitio.
conditiones.
Vnde in definitione prim6 ponitur oratio , tanquam gehus ad diffcrentiam Terminorum in-
Prima eft,qu6d definitum efl terrmntu communi/ ineomplextu. Secunda eft,qu6d definitum eftconuerti-
complexorum , & debet intelligi , qu6d fit oratip , non catcgorica , fcdhypothetica, faAa
bile cOtt definitione.Tettiijtiuoi
ex plutibus categoricis
,
& fic atttibuumut definitp tres
fittitur. A\io
modo
nuUumfingulare de-
accipitut defimitum pio re figni-
tetminum conucrtibilera cum dennitione , & (ic dicit Comroentator in proocmio de Anima , quod definitiones ftmt ifforumfingulariHm ficatiper
txifientium extra animam^zccipiendo definitum pri-
inp modo,tunc definitur ifte tcttpinus.j^^/i^^fymi», quiaeft terminus communis incomplexus con-
cum definito. Sed accipiendo definitum, modojtunc definiuntur omnes fyllogif^ mi demundp.quiacutlibet fyllogifmocompctit
uertibilis
fjtcundp
iftadefinitip.
tn^
tlupt.
:
do videbitur dedefinitione fyllogifmi.Qjjantum
t^
TerttM
&
ips primi,cap.|.
primo videbitur quid intelligiterminos,«/*/f«iVw, definitum,. Secun-
flufit.
& fine
&qu6d fit ncccfniria illatioconclufionis ex pracTmi(Iis modo praemiinE exptimuntur in ifta defi-
,
7Steundaeea^
Bugatione: igitur illa definitio eftbona. Tcnec confcquentia per cenditiones prius pofitas;& anteccdens apparet,quiaderatione Syllogifmi cft habeie plures praemilfas, vnam conclufionem,
ex eo
In quzftione
fritit».
modp fyllogifraus noncft fubftantia
con-
«o
non funt
caufae fufficientes ad neceftariam illationem
,
6. Conclufit
eft nifi fubftarvtia!
fuffi-
,
quia propter ifta non fequitur con-
clu{io,(]uae (ine fupplemento alterius
compofitae;
non
quia fyllogifmus cft accidcns, mod6 in dcfinitione Accidentis debet explicari fubie£tum , fed in ifta nonexpIicatur;igitur,&c. Tcttia conclufio eft, quod ifta eft bona definitio^wW»0mt»«f.Similiter probatur:quia ifta defi-
illas praemiflTas.
0(5l:au6 arguitur contra iftam particulam
ciunt
quid
, quod exprimat explicite fignficationem Tertiaeft, ciubd fit fine nugaiione , &fic patet de iftis tetminis definitio,!>c definitum, quid
fimpliciter quiditariua
quod
tionis
cft
fimpliciter quiditatiua. Probatur , quia definitio
pter
Tres etndltienes defni''
ne^.Prima cft , qu6dy*f eonuertibilu cum definito.Se- tuminu.
cefCtate, quia accidentia
Voliint.ite facientis
/feeipitur.
voco extrancam conditio-
cluiio adfit deneceffitate,
patet primo Poftcriorum.Et confirmatur;quia in
Dffiaitt^m
ccntias formaIes,fine explicatione alicuius extra-
primo.
ditplieicer
,
J3tfiniti»d/ti
flcx.
definiti.
ftofitit, qtiiiin
jtionii.
Priorum
Secund6 cft notandum, quod duplex eft definitio.Quaedam eft definitio quid rei,Sc quardam quid
coniun(ftionibus milfas
,
&
alia
,
,
mediantibus pluribus
quarum vna
inter praemiiras
nem. Secundo ponitur
eft
intei prae-
&
conclufio-
quihufdam ad dilferentiam Confcqucntiz , in qua ex vna propofitione infertur alia , cuiufmodi eft Conuerfio , ifquipollcntia , Enthymema, &huiufmodi, quarum aliquae funt confequcn» tix formales, & aliquae materialis. Terti6ponitut, aliud ab hta- (juappfita funt , ad difFerentiam Confcqucntix, quae cft acopulatiua adalteram cius partcm , quia intali Confequentia infertuc
pofitis
ifta
,
in
(jtta
,
idem
9. Definitio fji'
Itgifmi ex-
plicntMr.
.
.
V
Qu^flio idem per idcm. Similiter ad difFcremfam Confequencis , qu« eft ab exponcntibus ad cxpolitam» quia exponcntibus,& cxpoluas coircfpondetide conccptus in mentc , Sc idco in tali confequentia infcrturidcmpeiidem.Qu.art6 ponitur ibi,denecejfitate accidit , ad dcnotandum , quod fi przmifCx fint vera:,& conciufioformctur, nccciTccft conclufionem eire veram.Quinto ponitur,w^«o<^ y«»r , ad ditfercntiam Indudionis , quia in fyllogifmo propterjhoc quod
praemilla: funt
clufio eft vcra,fi formetur
:
quod non fcquitur
fcd propter Iioc
fingulares induccntes funt vcrac
conclufio vniuerfalis,
vcr«,con-
,
cointeliigatur vnaalia
nifi
& tamenduo Di.-ilc(5Hci difFcrunt abinniccm mimcro igitur Dialc6licus, & cicmonftratiuiis diffcrunt plus quam numcro , & pcr conftqucns ;
fpccic.
Notandum
Ai»rgumtn'
^*
Ad ffia
vere
efi
,
Sylloglfinus, id eft,
Enthyme-
vere potcft ficri Syi-
logifmus. Ad feptimam dico,qu6d
,
qu6d genus , & totum in mo, iiu'>d vtrumque ^c li.-ibet
}n plus.quam illud, refpcftii cuius dicitur gcnus, tum in tntde vel totum in modo ; fcd diffcrunt quia gtnus de quor»edofen:
fua rationedctcrminarfibi
qu6d
ifta
non
impli-
qu6d diuidatur
in iftas fpccies pcr diftcrcntias,
quod nomcn ,fuhj}antia , non eirct genus ad Angelum , & iiomincm. Et probatur confciiiicnti.i; quia fubftantia non diuiditur, nifi pcrdifFeren-
mod6 iftac difFercniis materiale
& pcr idcm dicitur aiconfirmationcm. Ad
tias matcriales iniftas fubftantias. verbi gratia,
i
tcrtix figuras, non
indigct aliqua propofitione totaliter diucrsa ,
,a
quac fumprac fuht, fcd indiget conucr-
fione alicuius iftarum aflumptarum, aut tranfpoifitione
Ad
pracmiffarum.
T
iE s
I
o
VI.
& immanritik fe
,
Rcfpondetur ncgando confcquentiam pracdidbas fubftantias
corptreum
; quia nondiuiditur ia
fcd per iftas ditfercnti.is,
;
fiii
tione accidcntali
,
qux
tcncnt ex paric terminus incomipfius fumpti cum dctcrmina-
3c incorporeitm
,
,
fc
modo cft
forms. Scd totum in
eft
Q_y
vcl inimatciialis,
,
flibftantia perillas ditfercntias
plexus,rcfpe
alias patct ex didis.Et fic patetqusftio.
materialis
eft
cncnt cx partc matcrix.
o,daiiam,iftam foluit Ariftoteles in littera, cap.i.
pracmiflis
(Jp
qu£E fe tenent ex parte forma:.
clufio formetur,nece(Ie eft coriclufionem c/Ie ve-
vnde Syllogifmus fecundac, vcl
,
di^iruHt.
;
Subftantia vel
&
:
uctiiunt
complcxus fccund6 qu6d habeat plures fpccics, dequibusprxdicctur intjuid, & vniuocc; tcrtro,
caf contradid;ionem,quia per ipfam non denotatur aliud, nifi qu6d fi prsmilTae fint vcra?, con-
ram
terminus in-
fit
Sed contra hoc obiicitur.quia tunc fequcrctur,
Ad tertiam dico quod
rationes.
cft
do, conueniunt in hoc
propofitio,vt patcbit fecundo huius.
10.
281
I.
vel matcriali
:
non
vel faltcm
rerminus vnus compIcxus,ficut
mo
pars in
cft
tcKumin
do.Vcrbigratia,iftctcrminus,^or/;o,
eft
modo,refpedu huius complcxij/x^wo
albiu,&<.
dico
notantcr,c«ra determinatione accidefitali .,vel materia-
^trum Jyllogipnw
fit gentis
tnum Dialeciicum
,
ad JyUogif-
//
,quia
O* 1>^*
cffct detcrmJnatiocffcntialis, fc
fi
cx partc
foxmz , tunc
minatione,& determinabilielfetdefinitio,& non
monBrattHum.
pars in
modo. Verbi
gratia,ifta
tiohale,non cft pars in loan.a Magtftris hie qutfi.
i
dub.x. Bti[i\io\. fuptr qutft. j.
.
VniiurflEaeate 3 .f-fum.diff. i.»rt. a,
ARguitur quod non,quia iilud noneft gcnus Ariumeni»
ad aliquas fpecies, quod non diuiditur in ilfrepartentj^^ fpecles pcr diffcrcntias formalcs fctenentes fed Syllogifmus non diuiditur Dialedicum,& dcmonftratiuum pcr huiufmodi difFcrentias formales igitur. Ma-
ex parte formac
:
in ryllogifmum
:
DialeElictts
,
fiue ad iftos
terminos
,
Syllogifmts
Syllogifrnus demor?f}ratiutu.
Probatur,
fcu illatio concludcns cx prxmiflls.
cejfirium^ quac fc tenent ex parte matcriac Syllo-
ipfos diuiditur per diffcrentias matcriales,
gifmi,fcilicct,cx partc propofitionum.
formales
quia
nuUum complexum cft fpecics ,
&
funt termini complcxi ifte
terminus
patct
,
,
;
igitur
Syllogifmus
,
non
,
non
illud
eft
genus ad Syllogif-
mum Dialedbicum & demonftratiuum .,
Syllogifmus diuiditur
:
dirFcrcntias^/To^^W^f
,
&
iil
,
iftas
necejfarinm
;
quod in & non pcr
iftas
qiix fctc-
rcfpcdu ipforum
nent ex partcpropofitiommi , qux funr matcri.t: SyIIogifmi,& non cx partc illationis,qux cft formaSylIogifmi.Sccund6, quia vel iftadifFercntia,
gcnus. Maior
Diale^icHs, cft difFcrentia .iccidcntalis, vel matc-
ifti
termini
,iS;y//o-
SyllogifmHS demonfiratiumt
cft
cx tjHidnominis ptacdicabilis.
Vnde pndi-
rialis,vel formalis
:
(i
accidcntalis,vcl matcrialis,
cabilc debct eilc terminus incomplexus natus di-
tunc fcquitur quod iftud aggregatum,5j)7/a^»y?.^»j
dc pluribus,& minor nota eft. Tertio, quia nullus Syllogifmus cft genus ad Syllogifmum Dialccfticum , demonftratiuum:
DialeflicHS,
ci
&
Confcqucntia patct pcr locum a toto in quantitatc adfuam partcmi& antccedcns apparet induccndo. Oppofitum arguitur, quia SyllogifmusDialc£licus,& Syllogifmusdcmonftratiuus funtdiucrfac fpecics,& dcipfis prxdicaturSyllogifmus in ^uid; igitur, &c. Tenet confequentiaperdcfinitionem gentris.Et primapars antccedentis appa-
igitur.
quia plus differunt S) llogifmus Dialc(flicus, &dcmonftr.uii\us ab inuict.quam duo DialciTlici, rct
;
Scttioper,
T»m.
L
cUtjio-
fupponendo , quod propofitioncs , cx quibus componitur Syllogifinus , fint materiac Syllogifmi. Secund6 ,qu6d formaSyllogifmi eft modus infcrendi
,
ho-
,
monftratiuum,
Tunc arguitur >
rcfpccbualicuius gencris, fcd
Tr» parte «/-
eft dcfinitio
minis.Nlmc ponantur conclufiones. Prima eft,qu6d ifte terminus Syllogifmtis , ncn 5 cft genus ad Syllogifmiim Dialedicum &dc- Prim» (cH-
Syllogifmus diuiditur in Dialcdicura,& dcmonftratiuum pcr iftasdifFercntias,/'r(7^
gifhnts Diale5licHS
firmitiut.
oxnio, anirnal ra-
modo,fcd
ior patet in z.Metaph.text.com.io.&minor,qtria
Secund6
tcnens
oratio compofita cx dcttr-
dicatur
,
fit
quod
pars in fit
modo,& non
fpccics.
Et
(i
difFcrentia ellcntialis formalis,
tiinc fcquitur , quod illiidaggrcgatum fit dcfinitio,&non fpccics,ncc pars in modo. Secunda conclufio eft, quod iftc tcrminus.ijr/logifims,e(i totum in modo, rcfpc^u iftorum tcr-
minomrn
,
SyllogifmHS DiaieHicMs
,
&
Syllogifmus
omnis terminus incompIexiK cft totum in modo, rcfpcdln fuiipfiut, fumpti ciuT» dcterminatione accidcntali , vel ma-
teriali:mod6 ifti termini,
Di/iJeifictts,
denonftrati-
Mus, funtdcrerminationcs materiales additac huic tctmiuo,5;//<>g-/yw«f ,crgo.&c
X
tunc
SreUrJt clufK
mc
.
r.
Ai mimtm fro pMTte «/.
firmMiM».
Tunc ad rationem
«
poft oppofiTtum co
Sccund6 notandum,qu6d
modo
&
eorum
eft
pars in
modo
,
ptioncm,quia
Nam
&
tamen
definitio
non eft
ni
fpe-
fic
efl
,
quando
ytrum dici
T
de omni
,
I
VII.
o
e^ dici de
Et debet
mlloijint
lis
principia necejfiriaytsr Jitfficiant
ad
fic intelligi
lib.^.fum.cap.j^.
:
<]uid
&
nominis propofitionis
,
;
cft
&
:
fum , quia tunc non eirent inutiles & probatur confequentia , quia in pluribus coniugationibus inutilibus inucniuntur dici deomm,Sc dici de nullo, :
vt in prima figura,quando arguitur exmaiori minori vniuerfaii ne-
omnis fyllogifmirs tenet
gatiua.
de nullo
Sccundo fequeretur,qu6d ex particularibus;& indcfinitis poflet fieti bonus fyllogifmus. Confcquens cft falfum vt patet in ifto primo & pro-
elleuidcnsaliquodidlorum principiorum,& hoc quantum ad illationem conclufionis & dico notabiliter , aliejHo , quia non oportet , qu6d ambo principia"illa appliccntur ad cundcm fyllogilmam.Nunc ponuntur conclufic^,nes.
&
»5to,a
,
:
& hoc eft dici de nuUo", Ho-
quia nihil
eft
fumcrc fub fubie'
quo non remoucatur pracdicatum.
Tertio, quia fyllogifmi fecunda;,&
tcrtiae figu-
&
tamen non tenent boni ,&euidcntes, in virtiite ,(^<« de omni,aut de nullo ; igitut non omnis fyllogifmus tcnet in virtute iftorumprin-
rx
fiuit
cipiorum ; & antccedens apparct per Ariftotelem in ifto primojC.j.&deinceps. Quirt6,quia fyllogifmus expofitorius eft bonus fyllogifmas,& tamen non tenet in virtute dici de omm, aut denullo, ciam ibi nuUus fit terminus diftributus affirmatiue,vcl negatiue.
Quinto , quia
vcl clTent principia complexa,
non complcxa,quia principium complexum debet cire cuidens , & per»fc notum:
vcl incomplexa
modo iftud
:
Prima eft , qu6d omnis fylloglfmus in aliquo quatuor modorum primic figur^jtcnct dired:c',& immcdiate , virtutealicuius didorum principiorum. Probatur cxemplificando, quia fi omne B efl yl ,Sc omne Cefl B , fcquitur , qu6d o?ftne Cfit tenct virtute aliquorum, quje fignificant , prjedicatumi dici dc omni illo de quo dicitur. fubic£tum: idc6 quia fubicdlum aCcipitur dici dc C, oportet qu6d virtute fignificationis maioiis praedicatum vniuerfalitcr dicatur dc C , & maior
vcrum,nec falfum:igiturnecincomplexum,quia iika.did:a,dicideomm, dicidenullo,Cam complexa. fit
&
&
fic fignificat virtute
huius figni
,
omnis
,
quod
6.i~
ftribuit fubieftum. Similitcr poteft exemplificari
de negatiuis , oftcndcndo [\c:NuUum B efl A, rationc figni fignificat prxdicamaior , rum negari de omni illo , de quo dicitur fubieQoxm. Ide6 fi fubiedum fumatur dici dc aliquo, vt omne C efl .ff , fequitur virtutefignificationis
&
iftaeft
qu6d nullum C efl A. eft , quod fyllogifmi fecun& tcrtias figura: , non tenent dircifte , & im-
maioris,
Sccunda conclufio djB
,
principiorum ,oportct qu6d dealiquofubicdo
Not.indum, iftud didum, dici de omni , non eft oratio completa & indiget complemento,& po-
fumpto , dicatur prxdicatum & quod illud fubieitum fumatur dici deai^quo alio modo, fic iion eft in fccunda, ncc in tcrtia figura, vniuerfalitcr
i
,
nitur loco alterius propofitionis
prxdicatum vniuerfalitcr fubiedo.
,&
,
fcilicct iftiu.s,
affirraatiue dici
dc
4. Secunda
mediatcvirtutciftorum principiorum. Probatur, 'H"' quia ad hoc , qu6d dired:c (\x. adic
in litte-
Oppofitum arguitur per Ariftotelcm ra,cap.
Primac^elu. /"•
A &
principium,
dentcr notum,cum nec
dcbet inrdligi , qu6d omnis fyllogiimus
:
;
batur confequcntia , quia in particularibus,& indici de mldefinitis inueniuntur , dici de emni , lo. Vnde hic cft dici de omni , Homo efl animal, quia nihil eft fun^ere fub fubicdo , de quo non noneflafinus
,
3,
in virtutc dicide omniyVel
vniuerfali affirmatiua,&
mo
^
qu6d propofitio vniuerfa-
pofitorum tctmini communis cui additur , ficut aliqui dicunt , quod hoc fignum , cmnis, ad minus rcquirit tria fuppofita quia fignum vniuerfalc affirmatiuum non dcnotat aliud , quam prsdicatum dici de omni fuppofito fubiedi, non connotando, vel fignificandomultitudinem, vel paucitatcm fuppofitorum termini,cui additur. Tcrti6 notandum, quod quando dicitur,qu6d
Rguitur primo , quod non fufficiant. Quia
coniugationes inuArgument» -iHLfi iic , fcqucrctur , quod pnpartene- tilesellcnt bonifyllogifmijconfequens eftfal-
X,
,
&
huitu.VtltXii Hifp.fr«a.4 /«OT.Brafauol.yw/ier^. j. Vniuerf, Sctti.Tattar.hic Uub.tJoaCeci Ub.i.inftit.c. 1 1 .Coirplut.
dicatur pracdicatum
tur.
ideo noft polTunt probari. Nam,^«/
annot.tid hune c. 7.Burana in txfof.c.i.huiut,^a^o\\n\i% in libmm. Occam j./i.to/.e.i.^. 6" 5. loan.aMagifttis ^.i.
,
^^^ *declK,r»-'
negariua fignificat piaedicatum negari ab oaiifta duo , de quo affirmatur fubicdlum
vniucrfalis
g/ftiu».
qu6d
&
principia fignificant
Philopon.i.PW.c.y. Auerrocs in expof.c.s.huiui hXcx.x.Vri.
A
de ^uo non
fic intelligi,
ni illo
bonitatem Jyllogipni^
,^
Et dcbct
dicatum dici dc omni eo, dc quo pracdicatur fubiedum ide6 fi fubiedum lumatur dici dc aliquo , neccirc eft pracdicatum dicide illoeodem, Et ita dcfinitio , dici de nullo , efl cjuando nihilefl finmerefuh fiuhieclo , k quo non remoueaturpr&dicatum.
patct ad quxfitum.
s
necdcfcti-
propofitio vniucrfalis affirmatiua fignificatprac-
:
Q^ ^
,
& dcfcriptio dantur dc
,
nihil efl fiimere fiihfithieHo,
dicatur prxdicatum.
cies, ctim de ratione fpeciei fit, quod fit terminus incompiexus. Rationes antc oppofitum probanc
cbnclufiones,&
dcfinitio
&
finitionem gencris , dico quodnon omne dequo priedicatur genus, in ep (]uod ^«»W,eft fua fpecics. genus pracdicatur««9«t^de definitionc fuo,
oratio comple-
tcrminisincomplexis:benc tamcnpotcft habcre quandam cxplanationcm , vcl interpretationcm, eo modo quo oratip minus nota declaratur , explicatur pcr orationcm magis notam. Et idc6iftadefcriptio,vcl explanatio,^/«^<7iw- ^'f'?^!*''
refpcftu huius
terminuJyllogi/r»w. Et quando probatur per dc-
rum inferiorum
talis
xa propric non habet dcfinitioncm
xetminufylloglfmiu DlaUeikus, dico , quod fpecies , fed Jyllo^ftms demon^rMiHiit , non funt ifti
quilibet
Priorum
Superlib.I.
28l
:
quia tcrminus mediuspraedicatur in vttaquc prxterminuS diftributus nunquam prardimifsi ,
&
catur dc aliquo in praeiTJifHs
;
ita
ctiam
in. tcrtia
figura
«»-
Qu^ftioVIIL figura terminus diftributus rcmper fubiicitur ref
pcdu
prxdicati
fui
,
nunquam
&:
prxdicatur dc
aliquo alio.
Ex quo
tertix figurx funt
fyllogifmi fccundx
,
Sc
Sccundci, fequitur,qu6d Indudlio
non cft con-
nes fingulares
non
non iignificant
,
iftias vniuerfalis
om-
iftas clle
igitur ad ipfas
:
fequitur vniucrfalis euidenter.
eft fimile
de vni«
illi
fyllogifmi fccundx
,
& rcrtix
&mediat^ pcr dicide orn^ fyllogifmi primx figurx ic-
figurx tencnt indireftc, ni
(fr
,
nent
de nuilo
;
fcd
dirc^ftc.
Adquartam dcfyllogifmo
expofitorio dicc-
tur pofica.
Tcrtio, fcquitur, quod confcquentia in qua ex ejp vnius rci fcquitur fj^aitcrius,aut ex nonejji vnius ,
& idc6 non
,
Ad tcrtiam, fyllogifmi fecundx, & terti* figurx, dico , qu6d
fequcntia euidcns, quia fingulares , ex quibus infcrtur vniuerfalis
de fubiciSlo
uerfali,& particulari.
imperfeAi,& ineuidentcs,fiunt
tamcn cuidentes pet primam figuram.
fignarur per vniuer-
falcm, fcilicct,qu6d prxdicatum dicatur vniuerfaliter
quod
fequitur,
285 Vndc ben^
vel indcfinitam.
& perfeda. Probatur, quia talis eft
Ad quintam
dico
,
qu6d funt
com-
principia
plexa per fe manifefta,& fupponenda in
lcicn-
ifta
tia, eo qu6d cxplicant fignificationem tcrmino* rum,qux prxfupponcnda eft in omni fcicntia,&c>
minus euidcns,qukm fyllogifmus fadtus in fccunda , vel tcrtia figuta , & tamcn talis fyllogifmus
non y. Terti» tin*li*ji».
quod fyllogifmi fccundjc, & tertiae figurasmediatc &indifedc tcnent virde mllo, cxponcndo prardidlo jyfg (Ucicie omm, modo. Probatur,quia alitcr fequitur,qu6d ex pu,
ris particulatibus indefinitis,
mi
dicatumjVel/ukieSi^um, aut ambcjimuly '-uel
prima: figura: tcnent iramcdiatc,& dircdle vir-
&
&
cundx, tertix figutx tcneni indircdte , mc* Tcnetconfequentia quia ifti fyllogifmi in fccurtda,& tcrtia figura reducuntur ad illos de prima figura. Tcrtio , patet exemplariter argucn-' do in Cejare , tfuUMS lapii eft ammal , omnis homo ejt animd igitUr nullM bomo eji lapis. Certum ett, quod nulla fit fumptio fub tctmino diftributo, nifi indirc
5
buto, vt
fi
ifta, Nftlltu lapis ejl
animal, conucrtatur
NMllum dnimal eft lapis > tilnc fict direda fumptio argumcntando in Cetarent, Quarta conclufio eftjquod aliquis fyllogifmuS in iftam
,
cxpofitorius tenct in virtutc dici de omni ,
,
& dici
& non cft dubium, quin omnis fyllogif-
expofitorius tencat vittute didtorum princi-
piorum, fi cft bonus tamen dico ;
pter fyllogifmos expofitorios
,
fpecialiter pro-
qui fiunt dc re-
Dusillis,quarum vna cft cadcm cuilibet diucrfarum rcrum , in quibus fyllogifmus cxpofitonifi rcguletur tius non valet didorum principiorum. Verbi ,
quitur
,
Ifte
Deusefi Pater,
FiliHS eji Pater
non
;
Ifte
^uod
eji ifte
Deus
,
ejl
virtntc alicuius gratia
Dens
ejl
,
non
Filifu
;
fc-
er~
valct fyllogifmus, nill
inaior rcguletuv pcr dici de emni ftc
ie(5lo vniucrfalitcr fumptOjy^r/TiC-
&
diatc.
go
VIII.
quod cft
,
de nullo
o
ytrum fradicatu dici dc fub-
fciliceti
& fingularibus,pof-
tutc ditflorum principiorum;igitur fyllogifmi (c-
mus
I
ytmm dici de omnhjit aliquidyt>el aliqua,
tcrtia bonus fyllogifmus in fccunda, falfum. Sccundo , quia fyllogif'
fet fieri
T
s
cft,
&
figura
A
Qjr
cftlimplicitercuidcns,&: pcrfcdtus.
Tcrtia conclufio
,
ifto
modo Om,
Pater,8c tunc maior cf-
diSpo^tio inhxrens pradicato
Jignificabik Vidc citatos
o^p/
,
complexum pneterina^
jMsft. ^.
hnim,
ARguitur
qu6d noh fit prxdicatum ; qni4 j^ tunc fequerctur quandocumque prxdica- AffHmtwt*
tum eflct dici deJitbieSio vnitter/aliterfitfnpto: mod6 tonfequcns
eft
qiundo tamen non erit diei deJitbieBo vniuerfalittT y*iOT^ro,quando fignuhi Yniuerfale reinouctur ma-
nente propofitiond indefinita. Secund6, fi dici, cflet prxdicitum, fequCKtur»
quod qui intclligcret iam
prxdicatum,inielligeret cP'
prxdicatii dici vniuerfaliterdcfubicfto.
fcquens
C6-
falfum; quia prxdicatum potcft in-
eft
de iubiedo fumpto vniucrfali, fiuc indcfinitc. Prcbatur confequcntia,quia ex quo ifta funt cadem:qui intelligit vnum,fimul intclligit rcliquum. Tcrtio arguitur,qu6d fit fignificabile complexqquia ifta propofitiOvD'Vi vniner/aliter dejttbtclligijfiue dicatur
tcr, fiue particularitcr
&
qu^m ifti duo
ie£lo,p\as fignificat
tctmini,^rifi^/V<«-
tum,&jHbieElum ; igirur prxtcr fignificara illorum tcrminorum corrcfpoddet aliquod aliud fignificatum didx propofitioni , non aliud quam
&
complcxc pcr propofitionem prxdicatum ,dici de fiAieSio, quia illo
fignificabilc Jicct
,
fci-
fig-
fet falla.
nificabili pofito redditUr propofitio
vcra',& ipfo
Ad rntioncs. Ad primam, negatur confequcntia. Ad probationem dico,qu6dfi pcr dici de
non
,
omnl, intelligas propofitioncm vniuerfalcm^tnnc
dico gifmi
,qn6dhocnon ;
ad vcritatem fyllofcd requiritur ad dici de omni propofirio
&
fufficit
cum hoc qu6d
fubieftum accipiarur dici de aliquo alio, de quo conchideturprxdicatum vniuerfalis oporrct qu6d iubictfbum vniucrfaiis debi.c fumatur, vt dic-itur de alio fccundiim rcgulas pofiras in primo huius tunc ifta principia fufHcicnt ad bonitatem fyl-
vniuerfalis
,
:
ipfius
&
;
&
,
adhuc
pofitis
fubie^o
& prsdica-
non eft vcra. Quart6 ad hoc , qu6d ifla propofitio
to,propofitio
fit
VC'>-
ra ,pr
prxdicatum iftius albtis.
&
fubicdum i ficut ad vcritatcm allus non fufficiunt komo , & Dico igitur prxter ifta duo, requiritur
,
,
Homo
efl
,
:
vt puta, hominem ejfe album,z\Xt prxdicatum dici tiefifbieSo,Sc fic dc fimilibus.
aliquid aliud
,
Qninr6,ficut talibus propofitionibus no cortifpondcr fignificabile compfcxc pcr prppofitionc, fed rcs fignificaraperfubic(flum,tuncquxroqii!d
logifmi.
Ad fecundam
pofito
ncgatur confcquentia, quia licct prxdicatum particularis dicatur dequoiibct colnento fub fubie£bo , tamen hoc non fignifica-
corrcfpondet
tur foimaiircr periiropofitioncm particuUtcm,
ficio
,
Scotiopcr. Ti>m,
I,
\{ii,Siafinus zolat, afinus habet alaf,Sc
non poteftdici,qu6d <»/?iwx,quia lus afinus cffct in rcrura ift.i
eiret
fTofartt
falfum,quia prxdicatum mahebit, /*''«*
vera
,
pofito
quod nul-
natura,adhuc ptopo-
& non
proptfr aliud
X
1
qunm pro
w»
.
, quod
proptei- fignificabile coraplcxc
2,
corre-
fibi
fpondec.igitur,&c. Oppofitum arguitur
, quia in diftis fecundum idem ipfum , Sc efe ipfum , vt heminem efe hominem,(ed in didis fecundum accidens , non & efe alejfe ipfum , vt all;Hm cft idem ipfim , ^«»i,quia cire album eft albedo. Modo omnis
quidjefl
&
,
aliomodo
accipicur fignificatiue
:
&
&
fic
&
quod idem eftfevadere , '& efe vadens , efjefecans. Ex quo fequitur , quod fignifi-
catum coriefpondcns vel dici de omni
,
illi
difto , fcilicet efefecans,
aliqnid
eft
pofitio affirmatiua
:
aliter
efe ficans
,
eft
enim
pro-
ifta
efe agens
,
ef-
fetfalfi.
Suppofitio igitur,qu6d fignificatum per talem fic , fiucper taledidum ponitur iftajconchifio , quod fignificatum correfpondens
non eft fignificabile complexe per quod quidem fignificabile nou eft res fignificata per fubiedum , aut per pracdicatura, aat difpofitio alteri corum inhaerens cuius tamen oppofitum multi ponunt. Dicunt enim quod ifti propofitioni, Df»«
,
propofitionem
,
,
Probatur conclufio , quia vel tale fignificabile dependens a Deo, vel independens:fi independens , tunc fequitur, quod ipfum eft prima caufa, qiiod eft impoflibile. Et confirmatur, quia in illis fignificabilibus complexis vnum eft caufa al-
eft
terius
,
vt Solem efe lucidum
cft
caufa huius
quod
;
&
Deum
velannihilare,cuiufmodi effent
,
efe
,
Deum
pefe producere
&
,
fic
dc
Itcrum quasritur de fignificatione huiufmodi fignificabilinm complexe in comparatione ad teriam.
Item,vtrum complexc
ma-
fignificabilia pofllnt re-
plere vacuura.
Item,an
fubftantia:,vel accidentia,vbi funr,
fiirt
& quando, & ita dc aliis
de quibus non apparct
,
Iterum , quia fruftra ponitur
talis
multitudo,
quando orania polfunt faluari melius , non ponendo talem multitudinem, vt patet primo Phyficorum.
Modo
hoc de
tur.Et
orania poflunt mclius faluari,igi-
primo*.
Quantum ad fecuiidum,notandum quod quacdam eft propofitio categorica & alia hypothccica.Item,qua:dam
cft
ca.iiegonczdeineJp,Sc alia mo-
«ii/^.Illarum de inefe,
qaa:dam
eft
de terrainis ab-
&
de terminis connotatiuis, hoc dupliciter, quiaquaedam eft de terminispofitiuis, alia determinis priuatiuis.Itera,qusedam de futufolutis
alia
,
4o
ipfara aliter fc habere
,
& non per difpofitio-
nem additara. Tertio notandum , qu6d in propofitione inueniuntur duplices termini , quidam qui funt vt
fubicdum
&
annihilare
,
&
coniun6tioncs
,
&
huiufmodi
non corrcfponder aliquod
:
&
iftis
fignificatum
&
poterit ipfura ialuare aliis rcbus ainrlihilatis. Po-
dtus diuerfimode cohcipit,propter diuerfitatem
natur igitur , quod feparet albedinem Sociatis i Socrate manente Socratcm eire album , tunc fecjuitur , quod Socrates eft albus,&: quodnulla
fyncategorematum. Nunc ponuntur conclufiones.
crit albedo,
faluatis
quibufcumque aliis rebus,
& per confequens Socrates eritalbus
fine albedine,quod implicat.
Secundo
,
adhoc quod Socrates fit alquidara modus fe habendi pra:ter
quod
bus, requiritur
fi
Socratem,& albedinem,fcilicetSocratem effc albura , tunc ifte modus fe habendi , aliter fe habebit ad Socratem , &c aliter ad albedinem. Et quaero de illis modis habendi , quonuTi vnus alitcr fe habebit ad Socr.nic, alitcr adalbedinem,vtriim alirer per fc ipfos, illi modi fe h^beatu alitcr,
&
&
aut pcr alium
raodum fupcradditum,
Si pcr fc
7«
&
terminorum categorematicorum, fed per ipfos intcUcftus aliter intclligit , apprehcndit eandem rem , & ita eadem res fignificaturperambo condeterminantia,quiaintelle-
,
"^'
,
tcrminis
erit ftatus,& per confequens illud fignificabicomplexc, ad quod eft ftatus, erit prima caufa, pcr confequens praeter Deum effet ponerealiam primam caufam. Si dicatur , qaod illud fignificabile fit dependens a Deo.tunc fequitur quod Deus pofHt ipfum
"'^
rninus figura fupponit pro re figurata, connotan-^
falis
igitur aliquan-
^''^P^f'^'*
quodammod6 fc habere,licct non per difpofitioncm fuperadditam vtfecundiim aliquos ifte ter-
&
Metaphyf
flionis.
alia deprarterito , quaedam de poflu[bili. Et hypotheticarum quajdam eft conditionalis,&c. Secundo notanduiTi,qu6d terminorura connotatiuorum , quidam funr qui connotant difpofitionem fupcradditam, & diftindam ^ fubied:o,vt ifte terminus,^/^K7?j;alij connotant fubied:um
le
vt patct i.
g. i. T^trs 5«*.
&
ro,
do
,
^f
verifimilis refponfio.
pra:dicatum , funt tcrmini catcgorcmatici ; alij funt terminifyncategorematici, vt figna vniucrfalia , particularia, copula vniuer-
non valet
A,
,
Lunamefe lucidam tunc igitur in ordine tahoc caufarum eft proceffus in infinitum ,
cft, li
J".
aDeo,quorum numcrum Deus non
,
propo/itionem
i,
,
eirent in-
perpecuainde-
Quarto, quia inter ifta clTct ordo perfeiSlionis,
quod
dicit Ariftoteles ^.Metaphyf.cap. i.de Entc,
care,
quod
vel non.
Quantum ad primum , notandum qnod iftud dicbum , dicide omni , vcl aliud , vt hominem efe alhum , quandoque accipitur materialiter , & tune fibi corrcfpondet vna propofitio , vt homo efi al~
eft
fequcrctur,
,
fingulis.
&
idem
ita eirc:
poteft niutare
vel difpofitio connotata per illos tcr-
improIn quaeftione primo diccntur aliqua, babitur vna opinio. Secundo refpondcbitur ad
i>Hs,Sc
eft impoflibile.
finita talia fignificabiliacomplexa
ifta
qua:fitiUTi.
«
, fi
igitur fibicorrcfpondet fignificatum pcr fubieftum fiex terminis concrctis, fibi correfpondet
minos.
Csncluft.
Tcrtio
pendentia
accidens
Ji
nitum,quod
propofitio, vel eft fadta cx terminis abfolutis, vel cx terminis concretis fi ex terminis abfolutisj
:
Bimpo qut-
ipfosjtunceademrationc erit ftandum in primo, icilicet , quodalbedo peripfam fine difpofirioiae addita,inha:rct Socratijfipcrmodos aIios,tunc in illis modis alitcr fc habendi erit proceifus in infi-
,
:
fiionis.
Priorum
Superlib.I.
284
aliud a fignificatis
&
Prima
eft
,
qu6d propofitioni
pra^fenti alfirmatiuaj
,
categorica; de
cx terminis abfolu-
fadtae
tis , correfpondet fignificatum per fubicftum, Vcrbi gratia , dico , quod fignificatura corrcfpondens ifti propofitioni , Homo efi animal , eft homo & ideo horainem eire animal , eft homo: ;
& Deum elfc, cft Deus, &
fic
de fingulis. Pioba-
homo eft illud quod eft per fiiam eflenriam:mod6 homo eft animal per fuam cflentiam, igitui hominem effc animal cft homo nec ifta confcqiientii valet, homincm eireanimal,cft hominemcirecorpus.igiturquicognofcit hominem tur,
quia
,
;
clfe
%. Primneon' '^'"y'''-
Qusftio animal , cognofcit hominem cfl'e corpus , vcl contra,& faltem (i arguatur econtra, conictjuen-
Ad
efTc
non
tia
Stcunda contiitfio.
valet.
Secunda conclufio
p.
eft
,
qu6d
propofitio ca-
fi
compofita ex tcrminis connotatiuis,qui non connotant difpoiicionem additam , vcl ex terminis priuatiuij.fignificatum correfpondens tali propoiicioni eft fignificatum fubiedi , vt Socratem ejfe figuratHm , eji Socrates : Hominem ejfe rifihilem ycjlhomo , ic ita de nmilibus. Exemplum de priuatiuis , vc homo eft tegorica affirmatiua de prarfcnti,
,
ifta fignificat
,
,
,
Similiter hominem
ejfe
debito ineire. Et ideo
nifi deficere a
Ci fit
pit proptcr fyncatcgoiemata.
Ad quarcam dico qu6d ad hoc quod homo fit ,
albus,
res alia a Socrate,
&
&
albcdo in gradu fufficienti, ad dcnotandum pracfcntcm Socratcm, hoc eft, Socrates , fcilicet cxitlens cum albedinej &c
qu6d natura
albcdinis
non tranfmutatur , feu
variacur per agcns fupcrnacurale
, quia dc natufubicdo , idco pixtec ipfam non oportct addere iftam inhzrentiam di«
&
ra albedinis eft inhxrere
ftind:am.
Ad quintam didum eft,&
ficfic
didum ad
quaEfitum.
aliquis
Q^
,
,
non requiricuraliqua
albedine,fed lufficit Sociates,
homo qui non videat tunc hominem non videre cft homo & fi nulius homo fit quin videat, ,
fig-
non quod libi leipondcai aliud fign ficatum, icd qu6d incclledlus alitcr-per ipfani conci-
aptum ad videndum, eft homo,
quia accipiendo illa , non eft res alia ab homine apto. Similkei hominem non videre , non eft aliud
28j qu&d ifta propofirio plus
tertiam dico,
nificat,
lit
homincm eire & hominera efle aptum ad videndum,& homincm non habere vifum modo hominem ejfe cft idcm quod homo. cacfu
X.
I
T
iE S
O
I
IX.
,
tunchominem non
videre, nihil
cft.
Exquibus
fequitur,qu6d homiwem ejfe ctcHjn eft homo,Sc
ita
de
aliis priuatiuis.
Tertiaconclufioeft,qu6d fipropofitio catciit compofita ex terminis connotatiuis , qui connotant , difpofiitioncs additas fuis fubiedis tunc tali propohtio-
Vtrum iiia regula Jit ijera , quacUmqut ijm 3 e^ eidemfunt eadem , tllA interfejunt eadem.
gorica affirmatiua dcprarfenti
;
ni corrcfpondet fignificatum, fcilicct difpofitio connotata pcr ilhim terminum,vt ifti propofitioni , homo eft albtu , correfpondct pro fignificato ideo hominem efle album, cil albcdo hominis , per confequens albedo , albcdo hominis ,
& &
non
&
fequitur contra,quianon conuertitur.
Quarta conclufio cft,qu6d non oportet, quod propofitioni ncgatius correfpondeat aiiquod ideo chimxram non cfle hircofignificatum ,
D.Thom.t,^.f.i8.«r/.).Caiet.«W.Dutandj» !.<' i.?w
«i»
rr^iii
bont, ttr^Hmentatimit.
quod non , quia ad veritAtem reguls reqiuritur,qu6daliquaeflcnt tadera inter ^:mod6 hoc eft faifum, quia fequitur funt eadem inter fe , igitur funt plilra cntia,
ARguitur prim6
& per confequens diuerfa 6ecund6
,
vel
ifta
«l
inuiccmi
fc
regula intelligitur Copulati-
non copulatiuc,quia dua: me« exdem toti, quia funt totum , & tamen non funt ezdem intet
ceruum,nihii eft. Simiiiter Socratemnon eflc afinnm , fi Socrates fit , cft §ocrates fi Socrates non fit, tuncnihil eft, fic de ahis negatiuis.
uc,vel difiundiue
Quinta conciufio eft quod non oportct, qu6d propofitionide poflibili corrcfpondeat ali' quod fignificatura , fcd fufficit quod poflitcor-
Necdiuifiue,quia Socrates &Plato,diuihud loqucndo , funt eadcm vni , & cidera numcro. Nam Socrates eft idcm vni,& cidcm nuraero,f cLlicet fibiipfi. Plato eiiam cft idera vni , & eidem
&
,
rerponderc.
Secund6 , de propofitione de prstctito non oportet,qu6d fibi correfpondeat fignificatura,fed qu6d alias correfpondebat,conformitcr de futuro,qu6d fibi correfpondebat fignificatum. Quart6,de conditionali dico, quod non oportet
,
quod Cbi corrcfpondcat
conditionaliter, laret fi
,
fignificatum
& ide6 afinum haberc alas
non eft , nec
erit aliquid
,
:
dictatcs,coniuntkiuc fumendojfunt
fc.
numcrojfcilicet
funt eadcm vni
igiturSocrates, & Plato & eidem nuraero & tamcn So-
fibiipfi ,
;
,
non
crates,& Plato
funt
idem
inter fc.
Terci6 arguicur per inftantiam indiuinis;quiA Pater in diuinis
,
nifi
Filius
fi
vo-
Filius
cftidem
idcm eflentix diuins,fimilicet eidem cirencia:,tamen Pater,&:
eft
illi
non funt idcra inter fe. Quart6 , quia ficut Socrates
fed eflct afinus
to eft albus
volaret.
;
igitur Socrates
,
cft
albus
& Plato
,
& Pla-
funt albii
non corrcfpon-
& ita fequitur in propofito,Socrates cft idcm vni»
dct fignificatum nifidifiundiuc, vt i^i, Socratet
cidem numero,& Plato eft idcm vni, eidcm numcro,igitur Socrates,& Plato funi idem vni,&:
Similiter dc difiundiua,quia ci
eft, vel Sccrates
non
eft, fi
det Socraces.fi Socrates
dcr
,
Socraccs
non
fit,
fit,
corrcfpon-
nihil correfpon-
& per hoc poteft dici de omnibus aliis.
Pa-
quod pracdicatum c^ci vnitierjaliter de /uhieno, non eft aliud quam przdicatum. Tunc ad rationcs ad primam negatur confetctigicur,
;
quencia
,
quia
prxdicacum , &: pridicarum idcm.non fcquicur.quod quan-
liccc
dlci de fnbieElo finc
docunquc erit Mxdicatum.quod tunc crit pncdicatum dici defuhleBo vniuer/aliterJumpto,c[\.\i:L ficuc contingit , quod album erit, quando nonerit album cllcjita dcbct concedi , quod prsdicatum dici vniuerfaliter
^yZi^jVffomV,
quandonon
cric
Ad fecundam
&
&
eidcm nuracro. Oppofitura arguitur per Ariftotcicm hicc. i» quia pcr iftam regulara videtur probarc conucrfioncra vniucrfalis negatiux,fimilitcr virtutccius rcguliC tcnct fyllogifmus expofitorius.
Nota, qu6d tctminus pluralis nuracri , Vel etiam copulatuS aut difiundlus, poteft exponi fecundura duplicem fenfum ; vmis fenfus eft diui,
fuc,& alter compofitus. Verbi gratia, dicendo jlt B , v.t1c: dcccm folidos, fccundiam fenfum di-
&
uifiira
,
fcnfus cft
B decem folidos,
qu6d A valet dcccm folidos, &t fecundum fenfum compolitum
fcnfus cft,qu6d yl,8c
pra-dicacum.
refponfiim fuit inrcfponfionc
prscedenci.
ScQtioper.Tm,!,
^*,^*^'****
,
&
:
'» .rf»x«»w»»f«
B fimul
furapta valeni de-
cem folidos. Ex quibus potcft infcrri prim6, quod iii creaturis non funt aliqux res ca-dcm vni,
X
3
& cidf ra.
1.
, vcl etiam caEdem inter fe loquendo fecundum fcnfum diuifum. Patet, quia in creaturis nullatn eft idem cuilibet diuerfarum rerum. Et
Sc
eidem
dico notabiliter
dem
Priorum
Superlib.I.
286
,
/« creaturii
ro,&Plato:igitur
numero
ciat ftare
res, fcilicet eiVcntia diuina
,
eft
eadem
cuili-
&
hoc fecundum fenfum bet diuerfarum rerum , diuifum , vt arguebatur ante oppofitum , fed in crcaturis benc inuenitur , quod diuerfae res funt
terminum confusc tantum.
quarfitum.
esdem vni,&eidem rci,Ioquendo fecundum
Q_y
fenfum compofitum ^ ficut dua medietates continui funt illud continuum. Itcm notandum, quod quandocumque de terminis fignificatiuefumptis , verificatur hoc prsidem mrnero,
ObieHio.
quemadmodum
quo vcrbum eflct pluralis numeri,& res pcr fubiedum eiret vna rcs,& idcm numero. Refpondetur,qu6d non eft incongrua proptcr iftam caufam , quia incongruitas orationis non
^
m omm
ZJtmm
s
T
o
I
hom
X.
confequentia.
ex
oppojito confequentis inferatar
oppofittim xntecedentii.
dicimus,
dicatum , quod^owo, & antmalCant idem numero,iIla erunc vnum numero. Et fi obiiciatur,qu6d talis locutio c(rct incon-
funt eadcm vni & eidcm quod ifta dictio, amho, fa-
Ad tertiam ifta ratio fuit folutapriiis. Ad quartam ficuc ad fecundam. Et fic patet ad
quia in diuinis ca-
,
ambo
diceretur
nifi
;
Albcrt.Magn.W.i.P«or.f."v//.Alb.(le Sazonia traS.Leg.e.t.
Sauonarola
e.depotefliite faciendifyllogifm.
lib.
Aueifa
lib.Inftit.traii.n.c.i.,Yucnte i.p.fMm.q.i.diff.iMrt.i.
grua, ex
iiignificata
3Solutio.
quia tunc fcqueretur, poflet conuer-
fimplicitcr invniuerfalem affirmatiuam.Con-
ti
licct fignificata fint
funt plures fignificames
tum
&
eadem , tamen quia terraini candcm rera , locutio cft congrua ex quo fequitur ,qu6d ifta confequenBfmt , iiitur A, BJunt entia non valct, A, tia pofito cafu quod A,&c B fupponat pro vna :
&
&
;
re indiuifibili, vt
putaprointeledu
tuncante-
:
veram,& confequens eft falfum. Secundo fequitur quod ifta confequcntia non
ccdeiis eft
valet
,
A efi caufa iflim ,&Aefi caufa
A eficaufa iiiorum; pofito cafu quod ma
illini ,
igitur
vocctur
ifte
qui poteft alicui conftituto in extrcneceflitate fubuenirc,& non fubuenit , immo
interfc(3bor
,
per contemptum rcmouet adiutorium fuum ab illolfto fuppofitcponitur quod fint decem con-
quorum cuilibet & non duobus tunc
extrema neceffitate
ftituti in
,
, Socrates poteft fubuenire , ifto cafu pofito , non fubueniat Socrates alicui
iftorum, tunc antecedens dids confequentiae eft confcquens falfum ; quia cuiuflibet vcrum ,
&
iftorum Socrates raagis
eft
interfcdor , quia vnius ,
,
;
illorum dccem Socrates
non
eft
cum potuit vni fubtienifle & non igitur cuiuflibct vnius , quam altctius
interfedor
fequitur
tcrfedor
,
cft
intcrfcdror
duorum
igitur
,
quia.nullis
,
Socratcs
tamcn eft
in-
duobus Socrates potuit
fubuenire.
Conclujif,
,
qu6d vniuerfalisaffirmatiua
fcquens cftfalfum per Ariftoteleminlittera, c.z. Confcquentia probatur arguendo fic ; omne efi £ , igltHr ornne B efi , quia cx oppofito confeqiientis , fcilicet nullumB efiA , fequitur oppofi-
attcndirurpcnes rcs fignificatas per tcrminos,fed ideo penes modos fignificandi tcrminorum ;
4-
ARguitiir qu6d non
prxmiflSs dico
,
& pro illa fola
,
;
ftrata
,
fe inuicem, vt
fi ifti
illi
termini diccrentur dc animal di-
tcrmini, alhum,
cantur idem huic tcrmino
,
Soerates
& ,
illi
termini
inuicem , & hoc eft intelligendum , videlicet in quibus vna res non cft eadem cuilibet diuerfarum rerum. Nunc ad rationes. Ad ptimam dico > quod reeitla de virtute fcrmonis non eft vera , fcd ad fenfum prxdidtum , fcilicet qn6d fi a^iqui duo termini dicantur de vna re demonftrata , illi termini dicentur dc fe inuicem , ficut fequitur, Sodicerentur
crates efi
ancedentis, fcilicet««//«w» Aefi B. Secund6> quia fi ex oppofito confequcntis poteft inferri oppofitum antecedentis, hoc eflet pro tanto, quia oppofitum confequcntis repugnaret antecedcnti ; fed propter hoc non , quia ifta eft bonaconfequentia ^Tantum pater efi , igitur non tantumpaterefi , & tamcn oppofitum confcqucntis non repugnat antccedenti,imm6 eft idcm ciim
antecedcnte.
Terti6 , quia ifta eft bona confequentia, Nulhomo CHrrit , i^itur cjuidam humo non currit , tamen ex oppofito confequentis non infertur
dfc fe
aWm
:
Socrates efi animal
;
igitur
animal
&
lus
oppofitum antcccdentis, vnde non fequitur, OmNtihomo currit fito cafu
,
;
igitur i^uidamhomo currit,
quod nuUi eirent homines
res currentcs
,
tunc antecedens
,
eflet
vndepo-
nifi
mulie-
verum
,
&
confequcns falfum. Quart6fi illud fufficeret ad bonitatem coniequentiae , fequeretur qu6d ifta confequentia eflet
bona 7« « Confcqucns :
antecedcns
,
vel tu non es afintis eft
eft
;
igitur tu es afinns;
falfum, quia iftius confequentiae
vcrum,& confequens
batur confequcntia
,
,
igitur
non tu
falfum. Pro-
quia detur oppofitum con-
fequentis,fcilicet,A^fl«r« es afinus,zd
tur
quod regula fic cft exponenda quicunque duo termini dicuntur idem alicui tevtio termino fuppofito pro vna re dcm5Iftis
A
A
es afintts
,
vel tu non
quamfequies afintu
,
per
regulam , Quslibet propofitio infert feipfam cum qualibet alia in vna difiundiua. Mod6 iftud confequens Vltimum contradicit primoantece-
ifta
modo dari contraquam pra'ponendo negationcm toti pro-
denti, quia non poteft vcriori di(ftio,
pofitioni.
Oppofitum arguitur per Ariftotelem in Httera, X. vbi per hoc probat conuerfioncm vniucr-
cap.
falis negatiuas.
In quaeftionc prim6 videbitur quid rcquiritur adbonitatcm confequentis.In fccundo vidcbitur quid confcquentia , & qtialitcr diuiditur ia fu.as fpecics.Tcrti6dc quxfito,&quart6 adiungcntur quardam alia: rcgul». Quantum ad primum eft fcicndum , qu6d tri-
modus
Dlutfio qutflicnis.
Primu4
r^o^
efi alhurn.
plex
Adfccundam inrclligitur coniundtim , vcl diuifim. Dico quod non intclligitur diuifim loquendo. Ad probationem dico , quod ifta confequcntia non valet Soctaxes eft idem vni numc-
Primns modus eft , qu6d «id bonitatcm confc- ctrca frimntn qyentix requiritur , fufficit , quod impofli- parttm ^tlibile eft anteccdens cllc vcrum confequens (iionii.
,
:
eft
dicendi.
dus dicendi
&
,
&
faifura.
Se
Qu^ftio X. Secundus modus dicendi cA » quud ad boniratem confcqucntiz rccjuiiitur , &: iufficit , qu6d
x.Mtdm.
{.
Uodm.
tr* i.mtdH,
•
,
quin fic
fit ,
ficut fignificatur
pcr con-
,
vbi fig-
fcilicet
nificatum confequcntis repugnat fignificationi
Tertius modus cft , quod ad bonitatem confequenti^ requiritur, &fufficit, quod impofli-
notat confequentia:, ficut coniundionis, quatde-
,
antccedens
& confequente fimul foreirc verum & confequens ,
,
notat confequentiam eflc,ficut in prarcedcnti atgumento. Vnde in pracdifta confequentia ifta didtio ijritur , denotat confcqucntiam effc bon.nm:
falfum.
cui dcmonftrationi
Contra primum arguitur, quod ifta confequentia eft bona Omnis propojitio eft affirmatiuai igitur mlla pnpojitio eft negatiua & tamen an-
fignificatum confequentis
:
eft
poUibile
verum,&
elfe
impofllbile
eftconfequens ede verum : igitur illud non fufficit ad bonitatem confcquentiat. Quod ifta fit bo-
na probatur , quia ex oppofito confequentis infertur oppofitom antecedentis quia fi aliqua propofitio eft negatiua fequitur quod non om;
,
nis propofitio eft affirmatiua
antecedentis. Et
rum,
qua: cft oppofita
,
quod antecedens
patet per corruptionem
poffit efle ve-
omnium
propofi-
tionum negatiuatum. Sed quod confequens non poflit eflc veram, probatur , quia confequens cft vna propofitio negatiua igitur quotiefcumque ipfa cft , ipfa eft falfa:& tamen non poflet effe ;
Yera,nifi ipfaexiftenteiigitir
quam potcrit
fequitur,qu6dnun-
effe vera.
Contra fecundum modura trguitur , fupponendo , quod ad vcritatem propofitionis negati-
us non requiratur aliquid fic efTe fed fumcit, qu6d non fit ita, qualitercumque affirmatiua fibi ;
contradidoria fignificat cfre , fi ipfa cffet tunc fi illud fufficeret ad bonitatem confequentiac , fe* queretur,qu6d ifta confcquentia cfTet bona:7\7«/ta chinucraeft ij!rcocerHHi\igitur homo eftaftnHi,auod :
eft
falfum ; quia antecedens
quens falfum
;
eft
verum
quia impoffibile
,
& confe-
eft fic efle
,
ficut
quin ita fit, ficut fighoc per te fufficit ad nificatur per confequens ; bonitatem confequentiac:igitur confcquentia di
&
Contra terttum modum arguftur » probando OhteHi» een- quod hoc non fufficiat ad bonitatem confcquentnt ymedU. tix quia fit aliqua confequentia , cuius tam an,
quam confequens eft neceflarium & illa confequentia non valet , igitur hoc
tecedens',
taraen
non
,
ad bonitatem confequentiar. Tenct confcquentia,quia ex quo tam antecedens,quim confequens eft necefTarium, impoffibile eft quod, confequente fimul formatis, anantecedente , tecedensfit verum,& confequens falfum,quia^ confcqucns npn poteft eflc falfum,ex quo eft neceflarium. Probatur antecedens de ifta , Dem eft^, igitur ifta confequentia non valet , dcmonftrati eadem. Certum eft, quod ifla confequentia non valct, vt eft poffibile eam valere , quia tunc confequens effet falfum,& antecedens verum in bona confequcntia. Et quod antecedens fit neceffarium, notum eft fed quod confequens fit neccflarium , probo ; quia impoffibile eft didam fufficit
&
:
confequentiara valere
,
igitur necefle eft ,
fe, qualitercumque confequens fignificat
fic ef,
quia
confequens non fignificat aliud,nifi qu6d ifta confcquentia non valet , hoc de fignificatione raateriali terminorum , de fignificatione formali fignificat hanccfTe verara;harc confequcntia
& &
non valet,& fecundiim vtramque fignificationcm confcqucnscft neccfrarium. 6.
fit
fequens.
;
,4-
,
Ofiui* D#. ^orii.
vcrum ,& confe-
formatis
quens falfum, exccpto vno cafu
tecedens
OtleBia etntrttXMtdHm.
quod antecedens
impoffibile eftficefl;e, ficut fignificatur per an-
matis
r«ff.
&
requiritur, fufficit vltimas moJus, fcilicct impofnbileeft,antacedcnte,&confequente fimul
tecedens
bile eft antecedcntc
OhieBie
287
Dico igitur,qu6dadbonitatcm confcquentix.
qu6d in
ifto cafu
vel fignificationi repiignat
,
non oportct
igitur
:
confequcntia
deprimo. Quantura ad fecundura
fit
bona. &ha;c
notandura qu6d , compofita ex
^-
mediantt coniuntlione
v,
,
7«
Conjecjuentia eft propofitio hypothetica
antecedente
s
condmonalt
,
& confequinte vel rattenah
Jibile eft ipfii
,
,
,
'?*•
^ua denotat ejuod impofi ,
antecedente
fiilicet
,
&
'**" ?«*•
fiM,gMidi
confiejnente
&
verum , conje^ coniundio denotat , tunc confequentia eft bona , & fi non, tunc confcquentia non valeu Et diconotabiliter qu6d antecedensfit vtntm : & non debet dici,qu6d antecedens poffit cfTe verura , quia in prtcdidta
fimuljormatis
^enifalfium
,
,
(luoi antecedens fit
& tunc
fi
ita
fit
ficut ifta
propofitione, ornnis propofitio eft affrmatiua
;
igitur
&
confcquenta nulU eftnegatiua, antecedente , fimul formatis, antecedens poteft elfe verum , confcquens non poteft effe vcrum , tamen impofllbile cft,qu6d antecedente,& confcquente confefimul formatis , antecedens fit veram , quens falfura,quare femperconfequens repugnat
&
&
antccecedcntijigitur confequente exiftente,(em-
per antecedens eft verum.
Secund6 notandum , quod confequentia fic diuiditur;qu3edameftmatcrialis, quacdani formalis. Confiquentia fermalis
omnibtu ttrminis
,
eft ilLt
,
cftM tcnet in
confimili diffofiitione
ftante
,
ot)iu!fe cch-
/'S«"«'*-
(^
forma ttrminorum. Et vocantur termini in propofito, fubie£ta,& pracdicata propofitionum ; vcl partcs fubiefti
,
&
pofita in
ta
(ed ad formam omnia fyncategorema-
praedicati
confcqucntiac pcrtinent
confcqucntia
:
vt coniundioncs,
,
(igna vniuerfalia, particularia, negationes,& huiufraodi.
Secund6 ad formam cohfequentix pertinct ide6 non eft eadcm for* copula propofitionis ,
&
ma
confequentiac ex propofitionibus
,
quarum
&
quarum copula eft de modot copula eft de inejft, Terti6 ad formam pertinet multitudo prtEnegatio propofitiomiflarum, affirmatio, ide6 non eft cadcm forhuiufmodi , nura , ma argucndi ex affirraatiuis , ncgatiuis , itd
&
&
&
&
&
dc aliis. Confequentiaformatis fubdiuiditur^quiaquafdara cft , cuius antecedens cft vna propofitio categorica , vt conuerfio ,t^uipoUentia , & hniufmodi. AIiaeft,cuius antecedenseftptopofitio hypothetica , & quilibct iftorum modorura potcft fubdiuidi in pluresalios modos. Sed canfiejuentia mattrialis tftHd,
ne
,
drformd
,
ita
,
rtttnta
qu6d non
confirttili e^ffofitio-
fiat
variatio nifi ter-
& talis eft duplex quia quatdafn cft verafiiTipliciter, & aliacft vcra, vt nnnc. Con~
minorum
,
,
fi^Htntia vtra fimpticittr tft illa
,
adformaltm , per ajfumptionem vnitu propofitionls nt cejfariet ; fic ilU eft confeqncntfa marcrialis bona fimplicitcr , Homo currit;lgitur animal currit, -
&
&
rcducitur nd form.iIcm pcr ift.im ncccffariam, Et ifta fubdiuiditur itt tft animal.
Omnis homo
X
4
mulcft
9» tiiuifn e»w-
f*V**^"*^i*^
Dinlfio
een-
fequeiUtr.a^ "»""»*•
Superlib.I.
288 lO.
nmlta membra fecitndum diucrfitatcm locorum Dialeaicorum. Sed confiijMentla materialis hona vt nunc , efi Ula,
ficut arguitur
^mpotefireduci ad formalem , per affHmptionern ali-
formales.
cuiiu pfopofuionis
contingentis
quod Socrates
albus,
iia,vt
eft
verdt,
;
&
fic
pofito,
conftqucntia
ifta
cft
bo-
mmc,Socrates currit igitur alhumcurrit,(\\.ni. formalcm pcriftam conringentfcm, ;
rcducitiir ad Socrates
efi
albM. Patet igitur quid
fit
confequen-
1 1.
Pan qtU-
ftionit.
fritrut conelufio.
trarium anteccdentis. Sccunda conclufio eft,quod in omnibona confequentia, adoppofitum contradidorium confe-
&
fit
eft
,
,
aniccedcntis:& habctur propofitum. Tertia conclufio eft , quod quando ad antccedens fequitur confcquens , oppofitum confequentis repugnat antecedenti. Probatur , quia oppofitum confcquentis non poteft fimul ftarc in veriratc cura .-mteccdcnti; igitur rcpugnat fibi.
le^ugnanantcccdcns apparet ; quia oppofitum con-
Tenet confcquentia pcr tis
,
&
(^uid nominis
anteccdcntis
fequentis infert oppofituni
,
per
prxdid.im regulam igitur cum oppofitum antcccdcntis rcpugnet fibi , fcquitur etiam quod oppofitum conlcquentis rcpugnabit fibi , licet iion eodcm modo. Patet igitur qualiter ex oppoficoconfequentis infertiu" oppofitum antece;
dentis,& ha:c dc tertio.
Primji fScIu 1,0.
alia propofitio
aifumptionem vnius propofitionis
,
qua:-
Quantum ad quartum , eft Prima conclufio, quod ad quamlibet propofitioncm implicantem contradiftioncm dc forma,fequitur quxlibec alia propoiitio in confcqucntia formali. Vcrbi gratia, ad iftam , Socrates efi , cr Socrates nonefi, qua: implicat contradidioncm dc forma , fequitur ho-
ncccirariffj
&
bona:. Minor probatur, quia talis confe, qucntia rcducitur ad formalcm pcr airumptiocis
bilis
confequens falfum , igitur inipoflibile eft , quod contradidorium confcquentis fit verum,8c contradidorium antccedentis fit falfum ; igitur pcr dcfinitionem confcquentix , contradidoriuni coulcquentiserit antccedens ad contradidlorium
Ptrs qut-
,
confequentiacftbonafimplicitcr, qua: poteft
illa
nem
,
contradidoriaEillius propofitionis impofll, cuius contradidtoria eft ncccllaria. Verbi
gratia
diccndo quod ad iftam , Homo
,
efi afinus^
fequiturquxlibetalia propofitio,in bona confequentia fimplici.vt fequitur, Homoefi afinHS,igitur tu es Romit,
quia capiatur contradidorium ante-
cedentis , tunc fequitur , Nullus horno
homo
afinus
cfi
afinus
efi
,
&
igitur nHllushomo efiafinns. Simili-
;
, igiturhomo efiafmus , a copulatiua ad alteram partcm. Similiter lequitur , Homoefiajimts igitur homo efi afintts , vel tn es Rorna ,fid nullus
ter fcquitur
;
homo
efi afinus
Romd
,
vt
,
iam refcruatum
cft
,
igitur tu es
& habetur intentum & ficuc arguicur dc ,
argui dc qualibct alia. Tcrciaconclufio,qu6d ad quamlibct propofitionem fequitur propoficio necellaria bona confcqucntia fimplici , fed cxcepto cafu prididto, vbi fignificatum confcqucntis rcpugnat fignificationi notz confequenii.-e, Probacur conclufio , quia ad antecedcns fcquicur confequtns, ad oppoficum confequcntis fequitur oppoficiun anrecedcntis ; fcd ad propofitioncm impofTibilem fequitur quxlibet alia propofitio igitur ad
ifta,ita potcft
& cijm
quxlibet propofitio
alteri
fit
contradi-
quod ad quamlibct fequatur con-
dloria, iequitur
&
cradidorium propofitionis impofHbilis cum ifta fit necedaria, fequitur quod ad quamlibet propofitionem fiquitur neceftarium , habctur intentum. :
&
Qu^arta conciufio cft , quod ad quamiibct pro «7pofitionem falfam, fequitur quarlibct aiia pro- ^narra CDH' pofitio in confcquentia bona materiali z^r w«w. *'"/'"' Probatur, quia i!la eftbonaconfequentia matevt nunc, qua: potcft reduci ad formalcm per ailiuTiptioncm propofitionis contingentis; fed confequentia per quam ex vna propofitiorialis
ne
falfa iequirur alia
,
quscumque
fuerit illa,
formalcm, per aflumptionem
potcft reduci ad
plificando, pofito,
,
Socrates
ij/tar Socrates efi
,
illdm, Socnifes
,
homo
cftafiniis.
(fi
pcr
efi
fequitur
Quia
,
c^ Socrates non
candem rcgulam igitur Socrates
,
:
efi;
& ad efi,
vel
quitlibet propofitio infcrt
fcipfam formalitcr cum quacumquc alia in vna di/iuncHiiuA , ranc nrguitur cx confcqucntc ,Socrntcs efi
,
zel
hnmo
efi tijims
^fed Socrates non
efi^
"^"
tur contradiftbrium propofitionis impoflibilis:
copulatiuaadaltcramcius partem eftconfcquentia formalis, tunc refctuctur illud confcquens, poftca fequitur
*
,•
vnius propofirionis ver« contingcntis ; igitur, &c, Maior patet per dcfinitioncm confequcntiae matcrialis vtnunc , minor probatur excm-
;
\6. ^"'"'* COtt'
contradidoriam fequi-
cuiuflibct propofitionis
mo efi afinus , vcl Baculus fiat in an^ttlo , & fic de quocumquc. Probatur, quia fcquicur, Socratesefiy Socrates non efi igitur Socrates non efi. Quia a
&
I f.
fequitur quasJibct alia Seeundttcm-j nonconfequentia formali , fedbona '^'*fi''' ,
confequentiamaterialifimpIiciter.Probatur,quia
ad contrarium ante-
,
,
I.
propofitio
ccdentis,non valet confequcntia,ficutnon fequixux,Ormis homo efi animal;igitur omne anirnal efihoyno. Et per idem probatur fecunda pars, quia non
A antecedcns, & B confcqucns, tunc pcr definitionem fequitur quod A & B A cHe vcrum & fimul formatis impoflibile
'4-
Sccunda conclufio cft,qu6d ad quamlibet propofitionem impoflihilem
igiturcaliseftbonaconfcquentiafimpliciter.Maiorpatet pcr dcfinitionem confcque^itije fimpli-
fequentiar,
ctn-
ifts confcqucntia: func
tamen hoc nbn fufficit ad bonitatem confequentii. Prima pars probacur , quia fequitur , Nullnm animal efi homo; igltur nnlltti homo efi animal & tamen arguendo fequatur,
fi
quentisjiequitur oppofitum contradiftorium antcccdcntis.Probatur per dcfinitionem bona: con-
clojio.
&
cumque fucrit illa,potcft rcduci ad formalcm pcr
quod ifta confcqucntia valeat , ex hoc quod ad contrarium confequcntis fcquatur con-
Teitia
cumque alia,omncs cnim
;
de quacum-
qua ex impoffibili infcrtur
fequicur
cott'
efi afintu
ita potcft argui
:
Primaeft,qu6d quando adanteccdcns fequitur
cx contrario confequcntis
clnjiv.
ifta
coiifequens ,non oportet quodex oppofitocontrario confequentis, fcquatur oppofitumcontra-
;
Secunda
de
reduci ad formalem per afiumptioncm tantiim vnius propofitionis necciraria: : fcd confequentia
riuni antcccdeniis,&
ir.
vt rcfcruatum fuit i^rmi, igttur homo
diuidatur,& h^c de fecundo, Quantumad tcrtium,ponuntur conclufiones.
tia,&: qualiter
J.
Priorum
&
qu6d Socratcs
fedcat
,
di-
quod ad iftam^-Scfmw moHetur, fequitur qu«libet aliapropofitio in bona confequentia maco
,
teriaii vt nunc,
quia pcr contradictoriam
Sccrates monettir , tia
poteft rcduci ad
copulariuam mauetiir, furt
qax
a.d
,
eft
vcra
formalcm
,
,
Socrates rnouetur
quam
iftius,
confcquen' vt capiendo iftam ifta
,
(^ Socrates
r,on
fcquitur formaliter quslibei
pars,ficut prius proccdcbacur.
Quinta
X
Qu^ftio 1 J. SifintM toHtlHjit.
ARguitur qu6d non
bona confcqucntia materiali.ff rtmc. Probatur, quia quando ad antcccdens fcquitur confequcns, ad oppofitum confcquentis fequitur oppoiitum anteccdentis fed ad quamlibct ptopofitionein fajfam , fcquitur quxliDCt alia propofitio in bona confequeniia , vt nunc j igitur ad cuiuflibet propofitioniscontradidoriam , fcquitur contradidlorium propofitionis falfae. Modo conrradidoria propofitionis falf« eft vcra ; igirur ad quamlibct propofitione fequitur cuiuflibet pro-
pa efi nigra
:
ibet propofitio vera
cuiuflibet falfac contra-
fit
qu6d quilibet vcra fequitur
di(ftorium, fcquitur,
ad quamlibet aliam propofitionem intentum. bilc
fequitur quodlibct
,
lcr,&
impofll-
vbi implicat formaliter coniradi-
non
,
fcilicet
Nunc ad rationem, ad primam dico quod de* ,
& non
bet intelligi dc contradidlorieoppofito,
de contraricoppofito.
Ad fecund;»m,hoc cflcr.quia oppofitum confcquentis rcpugnaret antccedcnti , conccdo
co,qu6d
TdntKnt Pater
ifta,
efiy
cnim , Non tantum hil aliud
a Patre
quitur \{iA, fiUus gnat fibiipfi.
Ad
,
,
,Sc ad iftam
efi
igitur
y
,
fibi
fequitur
Paterefii igitur Paterefi,
efi
& di-
repugnat
quia implicat contradidionem
,
Pater
(jr
»i-
,
fc-
efi
dida propofitio repu-
tertiam,
&
:
debet inferri , omnis homo currit ; i^tur (juidam homo currit , fed debet inferri indefinita remoto figno , vt ornnis homo currit ; igitur homo currit.
apponatur fignum ,tunc debet fumi difiun6tiue in mafculino gencrc , vcl in fceminino vt omnis homo currit \ igitur quidam , vel ^nadarn ho~ fi
:
mo cttrrit.
Ad
0.
qtiartam
,
negatar confequentia.
Ad pri-
iham dico.quod ex oppofito confequentis infcrtur
ifta
afinus
,
difiundiua
,
Non tu es afinus
,
vel tu non es
fcd tunc ifta difiundiua eft diftinguenda,
penes fallaciam compofitionis,&diuifionis:quia vel ifta negatio tion
,
quac prajcedit toram copu-
lam difiundiuam,cadit fuper primam partem dif' folum,& ficeft lenfus diuifus,&cft vna
iun(5liu£B
difiundiiiua
,
quia fcquitur cx oppofito prsdidli
confi;qucntis. Si vcro capiatur in fenfucompofi-
to , tunc
illa
nem,& non fic
non
cum
cft
negario non cadip fupra difiun^iofupra aliquam partcm difiundl:iu£,&
difiundiua
,
imm6 potius
copillatiua,
zquipolleat hypotheticac copulatiux
fic
non
£c
fic
ifta
confcquentia
,
& vc
fequitur cx oppofito di^ti confcquentif.
dicStum ad qusiitum
ixx..
T.
j
Argwntitm
nigrum tfi alkum , qujc prjrmiffx P^
igitur
logifmus cxpofitorius,quia
medium
cft
terminus
eft
bonut,
h^* "^
'*'*^
& conclufio falfa, & tamen cft ifte fyl-
dilcrctus.
Similiter
non
fcqnirur
hcmo
lile
,
homoefimalus , diucrfis dcmonftratis efimalum.
igitur
;
ifte
tonum
Secund6, quianon Ceqmmt,I{1e home,vel afinm afinm y
efi
hanut ,,vel afinm efihcmo
j/]f<
;
igitur hemf
efiafintu.
Tertid, quia ifle efi
non
fequitur, ITle hoTno efianimaU
homo efinon omnu homo
;
Quart6
,
quianon fequitur efi nuHm afinm
mal , iVe homo efi
omnts hemo
igitur non
animal.
;
,
//?f
home
efi
igitur nullm
ani^
afinm
animal.
Item , non fequitur , IHa Seejuanafuit a centum ttnnis, ifla Secjuttna efi htu: aqua
rata fuit per pluuiam
;
igitttrhttc acjuafifi/
non
eft diu,
fortc gcne-
aut per fontes.
Iterum non fequitur , Htu: Efiemia diuina e^ Pater, htc Efiintia diuina efi Filimy igitur Filiut tflPater.
Item , in fyllogifmis negatiuis non fequirur, homo eftanimal,isle homo non eft afinus ; igitur
IFle
afinus non efianimal.
Oppofitum arguitur per Ariftotelem hjc
%,
c. 1.
viderur probare conucrfionem vniucrfalis negatiuae pcr fecundam regulam. Similitcr proqiii
bantur fyllogifmi
conccdo primam confcquentiam, dico , quod oppofitum confequcntis infcrt oppofitum anteccdentis vndc proptcr hocquod ifte tcrminus , homo , eft gencris communis , non
Et
quia
a eentum annis , qnod cft faJfum , quia
ilioncm.
ipfi
funt vcrac,
& habetur
ad^
quandoque formali-
in aliis matcrialiter foliim
impofllbilc
,
quomodo
Patet igitur
,
non y7\tx.,Socratit cappa tppa ejt alha, bocratu Socratu capefi alta,
contradidorium. Et ciam qua-
f»ofitionis ralfac
$.
289
I.
QuJntaConclufio,quotl omnis propofitio vcra lequituradquacumqiic aliam propohtionem, in
cxpoiitoriuni
,
tertiae figuraj
&
§luacunquevni,&
pcr fyllogifmum
tcncnt virtutc'
illius rcgular,
eidefitnt eadem,interfefitm eadcm.
Iniftaqua:ftionc vidcbiturex quibus terminis fitfyllogi
qu^m in negatiuis. Notandum eft qtiod SylUgtpnus expofitorius tfi ,
ille,cuius
medium efi tcrmtnus difiretus.Sed
dum ,qu6d triplcx
cft
notan-
terminus difcretus; vnus qui fignificat vnam folam cem , ita quod fua: Ci2.~ nificacioni repugnat fignificare quamlibet diucr-
farum rerum
,
fine
cft
5. Dtuifio 1"*' fiionis.
Tcrminm diftyttm
tri
''''*"
noua impofitionc, vcl demon-
ftrationc.
Alio ponic
,
modo dicicur ccrminus difcrctus,qui fupvnam rem fingularem , cum
vcl fignificac
hoc camen fignificac , quanjlibet diuerfarum rerum, quibus illa rcs fingularis eft eadcm. V.g.ifte tcrminus, htec.Efiemia diuina difcrecus
,
quia fignificac
,dic'iiat terminijs
vnam folam rem fingti-
larem , quac tamen cuilibet diuerfarum rerum cft eadem. Et tertio modo dicitur terminus difcretus, vt ifte terminus Seejmoia , vcl confimilis, qujc fecundtim Grammaticos eft ccrminus difcrctuj» co quod cft terminus fingularis , & proprix qualiratis,& tamcn ifte tcrminus fignificat fucccfliu^ quamlibet diuerfarum rerum finc noua impofitione ; quia nunc fignificat aquam , quat nunc eft,
& poftca fignificabit aquam, qua: poftca erit om-
Qj/
iE S
T
I
O
f^trum Jyllogijmtis exfoJitoriu4 gra.tia.
tenetit
foxm^'
Occam
3 .p.Ltf.e.tS. loan. a Magift. htc
Kodxig.lib.y.iiiaUil.c.i.ComfUib.yfnm.c.y.
nino diucrfa ab ifta,tamcn iftx aqua: habent, vcl , Vcl habebunt aljquam vnioncm zA inuiccm tr^ropter concinuam fucccflSoncm pai"cium fibi inuiccm. Tunc fecdndiim iftam defcriptioncm aliqui foluunt quxftionem , fupponcndo , qu6d terminus.primo raodo di(5lu$difcrctus,eftpropricdifcrctus, alij minus propric , tunc dicunt , qu6d fyllogifmi fadi ex terminis difcreiis primo mpdo fint fyllojifiTii boni gratii formac , fcd fi fiant h.ibuerunt
XI.
&
4I.
Mtdut
tttr.dl
ffi.
qUA'
fiioHtm.
Superlib.
290 ex
terminis
aliis
non verc,
argntnm fiiic andcScqnana.
ficut
te oppofituin dc E(rentiadiuina,&
iftud arguitur ,quia tunc lequcrctur,
Concra
quodSyllogifmusexpofitorius non
conlc-
cllec
Exemplum efl alb^M,if}e
probatur conuerfio vniuerfalis negatiux , qux conuerfio eft formalis confcquentia. Secund6, quia per ipfumprobantur Syllogifmi tertia: figurx qui funt confcquentix formalcs m.odo fi Syllogifmus expofitorius non elfct confcquentia formalis,iam confequentix euidcntiores probarentut perprincipium minijs euidens. Probatur :
,
confequentia, quia Syllogifmus expofitorius non tencr gratiadifpofitionis , vel formx propofitio-
con-
Tunc dc Syllogifmo
clufio Doiio-
formx
omnibus tcrmi-
in
nisjdum tamcn prxmilTae regulentur debitc , pcr dlct de omni, vel de mllo , ita qu6d terminus di{crctus diftribuaturmediantibus
^nod
vt ifta
efly
iftam
Socrates
,
onmc^md
,
efi
didionibus,
f«m>, dcbet
refolui in
&
tunc Syl, currlt , confequenria formalis.
Socrates
legifmus expofitorius 6.
iftis
eft
Nocatamen , quod ifte cui certum elTct, quod nuUa rcs circt eadem cuilibet plurium rcrum,poneret Syllogifmumiexpofitorium confequentiam formalem,fine huius regulationc pcr dki de emniy
quod apud ipfum
vel demllo, ita tia ciret
currit
formalis
,
Hic homo
igitur Socrates currit
;
fine
,
eft ifte
Pater qilx
Sccundo dico
ifta
confcqucnhomo
hoc , quod
ali-
,
quia eirentia di-
Filius,
efi
cft Filius.
quod Syllogifmus ncgatiuus li minor fucrit negatiquia fi minor fuerit ncgatiua, &
Nam
euidcntia.
diftribura in prxmiflis,
imm6
&
& diitributiue in conclu-
tamcn
tiir
confusc,
ftat
fioncmodo
ex
non
ftat
eertitudo
nunquam
diftributo
fequi-
non
homo efianimal, e^uidam afinus non eft igitur cjuidam afinw non efi animal,imm6 ifie homo ftat,qu6domnis afinus cft animal. Tcrti6 dico,qu6d talis Syllogifmus bcnc valct ad co\ic\\idcndmr\indivei\e.Y.g.Ifiehomoefianimal , tjuidar^ afinus non efi ifie homo igitur cjuoddam animalnon efi afinia.Ei pcr idcm poteft dici dc fclile
,
;
;
cunda,&
Ad
primam dico,qu6difte
nus complexus,5of>-<»/«'
non
tnus expoficorius.
& poteft
mcdium, non
ficut refpcdtu vcritatis
,
eirc rc-
cd nihi
,
modura faluandi Syllogifmum cxpofitorium, quod fitconfcqucntia formalis , pofuit Auerr. Commcntator fuper verum. Et
cft (r«iWf«/ nifi
ift''tn
qui
c
eft
Tunc in fpeciali dc Syllogifmo expofitorioaffigura, qu6d in qualibet trium rum potcftfieri bonus Syllogifmus expofitorias affirmatiuus. Excmplum pt ima: figura; Socrates finnatiuo dico
,
efi
mHfictu
,
album efiSocrates
;
igitur
Item , in diuinis fequitur
cum. uina
efi
Pater , Filiui
efi httc
,
album
Hsc
efi
mufi-
Ejfimia di-
Efientia diuina
Ad fecundam
Pater
,
igitur
;
,
,
ttmannis,&c maior ertet
falfa. Similiter
poteftdi-
conccdendo iftamj HacaquafultacentHm annity quemadmodum ,_& ifta , Secfuanafuit a centum an-
ci
ms, quia vtrobique'eft cbnfimilis icfentitas, fcilicet fccundum continuam fucceflioncm partium.
httm
,
,
eft
Syllogifmus
fignillcat
,
eft ibi
vt demonftrat
nftrationis.
Ad
terti.uTi
dico
,
quod dcbct concludi }
non onmu homo
efi
Ad quart2m,dico,qu6d debet aliquid cjuod
cfi
igititr
animal. inferri i^a.;igitur
nullus afintts cfi animali
Ad quinram,ncgaturconfcquentia,tamen nulconcedenda,fi fumeretur diftributiuc,& tnncvalcrct confequentia. Ad alfas diftum cft in quxftione. Et ficfit di-
la illarum eiret
^umad quxfitum.
Qj^
fccundac figurar
muficurnefi ifte^mfno
;
,
vt
\i!^n\.\x'
Alhum muficum
efi ifie
efi
al-
rcducitur ad priraam ngur.-im per conuer-
fionem maioris.
^
s
T
I
XII.
o
eft
Quia i\ maior diftribuatur debct fic diftribui: Omne ^uodeftSe^uana velfuitSeejuana ,fuitk cen~
Excmplum
quod non
'''•
,
m
:
P ater^c^nxa. Filius
aliquod,quod efl: haec ElTcntiadiuina,&tamen Filius noneft I^ater.Itcm , fiat exemplum de iftis terminis Sequafta, & huiufmodi. Se^^uanafuit a centutn armis , h*c a^ua efi Seijiuana;ighut hac acjuafuit a centum annii.
homo
dico,
tcrminus difcrctus, im-
pofito
,
tia diuiua efi
eft
I r.
Adar^um^yi^
idcm in vtrdquc prxmilTa, idco mcdium fumicur xquiuocc in maiori & minori propccr diuerfitatcm de-
qu6d prxmilTx regulentur per dici de omni, Sc tunc maior eft falfa,ficut conclufio vnde ifta cft falfa Omne ^uodefihac Efien-
Filitfs efi
clnfio.
tcrmi-
medium
expofitorius, quia tcrminus difcretus qui
idi<]tdd cjHod efi
iftum librum.
j (j,
ejHint» ccrf
tcrcia figura.
rationcs.Ad
non, cu' habet in plus, cft ad quamlibcc
,
'"""i..
'^"y'"
dcterminatc,
diftributum, gratia formx. Verbi gratia,
fcquitur
fe
partem alicujus propofitionis fpeftu erroris
&
Qi""''''
niaior aiTlrmatiua, tuncmaiorextrcmitas noncft
m6 eft tcrminus communis,ide6 non eft Syllogifcertttm,
9'
,
prima figura,
ditli Syllogifmi,
quam
tlufio.
uina
quapi^xmilTarum diftribuerctur ncgatiuc, velafEt dico notabilitcr, cuiejjet euidens , quia certitudg
7-
Nihilcjuodefi ifte Pater,
firmatiue.
eftet
SecnriiU cOH'
Rcfpondco,qu6d conlcquentiaeft formalis5& maior, ^\ rcguictur per dici de nullo , vnde maior eft falfa,
ficut conclufioeft falfa, itafimiliter&
Socrates ,h'tc
efi
^iffi'-
Contr^jquia non {ec]\.mm,Ifte Pater non efi Fi-
& caula cft,
aliter,qu6d Syllogifmus cx-
8. Tertia con.
iitUyhxc cflentiaefi Pater;ergo hdcc eflentia no cfl Filim.
ua
eft
cxpofitorio negatiuo di-
ncgaciua.
gratia materix, vt patet ex prxccdenti quxftione.
Ideo dicendum
Gramma-
co,qu6d Syllogiliiius cxpoficorius negaiiuus valec in prima figuragratia formx,maiorecxiftence
valet in
pofirorius tenct gratia
igitur
;
coiuicrfioncm minoris.
non
T-
arguendo Cicjfiehomc
& rcducitur ad primam figuram pcr
mnn,'5c tc-rminorum,fcd prxcisc gratia terminohoc elt tcnerc rum,qui fic, vcl fic fignificarent,
&
Prima
tertix figura;
homo efi Grammatictu
ticu4 efl albni,
cjuentia fornialis.Confequens cft falfum proptcr
duo. Prim6,quia pcr Syllogifmumexpofitorium
Priorum
I.
TJtrum omnu
propojttio njniuerfalts ne^
gatitta conHertatttr Jimpliciter? Auer. in i.fci/iW.Boetins hic c. ^ .B.igolinus infuis amtot.ad hunc lib Burana inc.i.huiut. Occam t.p.Log.c.ti. Petrus H\{p.tr»£l. I /«w.Tartat.»» expofit.cap.^^.huiuf.^.qut.ritur vtritm rfguU.^c.CoR\m\3.hic f.i.Fonfeca infiit.Dialeif, <-.
lib.i.c.fi.
Hyxttado dijp.^. ftfmtn.fiiS.
j.
Ruuius hic t»f.i,
Comfl.lib.i.furm.eajp.-;.
ARguitur
quod non ,quiavniuerfaIiSafEr-
i,
matiua nonconuertitur fimplicicer, igitur
nec yniuerfalis negatiua. Ten«t
Jtr^umenf» confequentia, protarten*'
quia aftirmatiuacft pbtentiorln infercndo, cuius fignum cft, quia ex puris affirmatiuis bcnc fcquitur conclufiojfcd
nunquamex puris ncgaciuis. Se
/•"""'•
Qu^ftio XII. Secund6
negatiiia, , quia i'fta cft vniuerfalis onmh homo aiumal non efly dc tanien non conucrti-
tur fimplicirer
igitur noii ouinis vniucrfalis nc-
:
gatiuaconucrtitur fimpliciter. Maior probatur,
quod lit vniucrfaiis , quia ibi fubiicitur terminus comunis llgno vniuerfali determinatuSjfed quod ncgatiua apparct, quia copula ncgatur. 8c mi-
fit
nor apparct.quia fua conucrtcns Nstllnm ani?nMt
ifta,
&
efl horno,
cft falfa, fcilicct
dicatur
fi
quod de-
Omne animal homo non efly ita quod prxdicatum /It non diftributum in vna, ficut in reiiqua hoc non valct quiaifta , Omnis bct conuertiiniftam,
,
non
ftix
cft
\tt3.,Nullum£enerandumefl
, & tamen fua conucrtcns cft NhIIm homo efl generaniui.
homo
Quarto, quia
falfa
,
fcilicct,
ifta cft vcra,fciIicct,iViv//i'
homine
quia fua contradidloria eft fali(ii,AliqHo homine currentetH es aflnus, Sc
tamen fuaconuertens
circt falfa,
fciliccc,7«
hxc cft vcra ,
Qiiinto,
conucrtcns
tamen non couucrtitur
fimpliciter,
Djuijio qut-
^
NhIIus homt
efl
omnis homo,
non con-
addi diftributio.
cundo vidcbitur dc quibufdara
eft
Conuer-
Sc-
rcgulis, fiuc cau-
obfcruandis in conuerfionibus quarundam
propofitionum. ad primum notandum, qu6d conuerfcu conuenere eft facere de fubicdlo prardica-
,
tum
& ccontra
,
,
cum neccffitatc
Pcr hoc quod dicitur de
fiibieEio
confequcntia:.
prtdicatum
econtra, diffcrt conueifio a Syllogifrao,
,
&
& ab aliis
argumentationibus cnrhymcmaticis.Scd pcr hoc, qu6ddicitur,c/
«ft
tranfpofitio fubiedti ad prardicatijm,tame
conuerfio, eo
quod non
eft
Ex quo fcquitur,qu6d
malis.
?'"
propofitio hypothctica conditionalis nalis
,
conuerflo cft ,
quardam
vcl ratio-
cuius anccccdens vocatur conuer/a , conCe-
quens vcro
eonuertens.
Et idco fempcr propoficio
qux d.-itur conucrtenda , eft conucrfa quam conuercitur,cft conucrtcns. 3.
non
conlequcntiafor-
x:»nutrJio •
,
& alia pcr
Sccund^cftnoc.andumjquod hypothetidsnon compctit conuerti , fed foliim propofitionibus Catcgoricis,quarum aliqua: funt de inejje , 8c aliqus de rnodo. Illarum dc inej/e , quacdam funt , in quibusponituraliquistcrminus ampliatiuus fubic(5bi , vel prxdicati,ad fupponcndum non folum pro fuppofitis pracfentis temporis , imm6 cti.ian pio fuppofitis poflibilibus , prsrcriti , vcl ruturi aut ctiam pro fuppofiris cuiuflibct tcmporis indiffcrentcr. Aliqux funr, in quibus non poniturhuiufmodi terminus amp!iatiuu8,&: iliarufn qutcdam funt , in quibus ponitur aliquis :
lur ficuc
:
,
pro quolibtt fup-
vt patct per dici de nullo
vnum poceft rcmoucri
igi-
;
arcliquo,ica c
conuerfo,
Secunda conclufio
eft
,
quod vniucrfalis ncnon diftribuitur , non
SecuHd^
cM»
tlitji$.
tiuam.
;
in conucrfa implicctur aliquid in fubiedo, in co-
1
.
Ptri q»g*
Jlionis.
pula
,
vcl in pt.xdic.uo
,
oportct aliquando illud
cxplicari in conucrtcntc , ad
hoc quod
fiat
I.
Re^ula
1.
RrinU,
debita
Exemplum dc eft
fubicfto,diccndo , Nemoeflafldcbet cxplicari in conucrtcntc , NttUut aflnm homt , qfiia in fubiedlo implicabatur hoc to^ ,
tum
,
Ntfllits
homo
,
fimilitcr ifta
,
Immediat*
flint-
partcs continui. debent explicari pcr iftam, Nttllnm
medium eff inter partes ucrti in illam
Quantum flo
pofito fubicdi
ntu
& qua: vniuerfalis negitiua conucrtitur.
rclis
prxdicatum , pro quolibct fuo
ucrfalis fignificat
conucrfio.
In qTiarftione videbitur primo quid
.
Probatur , quia
propofitio vniucrfalis ncgatiua,virtutc figni vni-
inlitrc-
ra,cap.i.
fio,
clttjit.
,
,
Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm
'""**
4Primn ea
przdicatum diftribuitur , poteft conuerti fimpli-
Probatur , quia ifta non fignificat pra:dicatum remoucri i fubicdcr-pro quolibet fuo fuppofito , & idc6 talis eft conucrtenda pcr accidens in particularcm ncgatiuam , vt ifta,0»»w« Phaenix animal non efl conucrtenda ^eft in illam; ^uoddam animalnon efl Phanix. Quantum ad fccundum prima regula eft. Si
uertitur fimpliciter , qiiia malc diccretur , Nullus emnis homteflhomo, quiafigno vniucrfali non potcft
Primacft, quod cuius ,
negatiUa
vniucrfalis
poceft conuerci fimpliciter in vniucrfalcm nega-
diftributio.
2..
omnis prop*fiti«
Nuliamu-
quia dicendo, NuUhs Socrates efl e^mts,\zm cftet incongruitasjquia tcrmino difcrcto non compctic ifta
vniucrfalis
NhHm homo efl mulier, Sc
cft falfa, fcilicct
Itcm, iftacft vniuerfalis negatiua, Nulltue^uui eflSocrates, ic
cft
efl.
Nunc ponuncur conclufioncs.
gaciua, cuius przdicacum
liereflhomo.
Itcm
non
es
aflnus nullo htmine cnrrente.
fiia
Tertio notandum,qu6d duplcx
ncgatiua,quxdamcuius przdicatum diftribuitur, \t NuUtuhomoeflaflntu. Alia in qua pr
fuppofito remoucri a fubicdo
curtente,eues ajinni,
tamcn
pliationc.
citcr in vniucrfalem negatiuam.
efl,
Tertio, quia ifta
fa^fcilicet
&
,
phanix animal efl,ci^ vcra, fi iic conucrtcrctur,fua conuertens eftct f;ilfa,fcilicet , Omne animalphos'
291
terminus obliquus , altquz quarum quilibcc cerminus cft rcdlus. Dcquibus omnibus dicendum cftpcr ordincm, 8c prim6 dc Catcgoricis, in quibus quilibet tcrminus eft re^us finc am-
,
continui.
Nihil qued
&
tunc dcbct con-
efl inter
partes eontinui
eflmedium.
Itcm
ifta
,
Nihil
,
& Chimtr*
funt fratres
,
Junt aliejuid,
&
fitnt
fratresyde-
NhIImm alitptid,(tr Chitnara conucrtitur in iftam , NulU fratres
bet cxplicari in iftam
,
& Chirruera, Sc confimilitcr excmpli*.
modo de copula,& prxdicato. Sccunda rcgula cft,qu6d quandoque omne fignum pofitum a partc fubiedi in conuerfa , debct
ficctur fuo
manercipartcpracdicati in cbnucrtcnte,
fcilicec
quando fubicdum cft ccrminus communis rcftridus pcr fignum vniucrfalc ad vnumgcnus cantiim , Jc tamcn fic communis generis vr Nullm ,
homo efl mulier
j
igitur nttlla mulier efl nttlltu hcmo.
Tcrcia rcgula , quod qu.ando oporcct mutare fignum fccundum declinationem Gramfnaticalcm proptcr diuerfitatem fubiedbi , vel prardicati in numero, vel in gcncrc vr ifta Nulliu homo rfl capra conuertitur in iftam, Nullacapra efl tdicjttU homo,8c fic ibi mutatur vnum genus iii aliiid. Qiiarta^rcgula , qu6d fignum pcficum ^ parrc fubiefti, dcbct addi illi toti,quod fcquitiir ccpu;
6. J.Rffh.Uk
,
;
lam, quando dc fiibicdto
fit
pr.Tciic.itum
,
quia
i|-
totum fcqucns cft pr.rdicatum , & quia quandoquc hoc non poteft ficri conuenicntcr pcr lud
tcrminos iam fit ficri
cum
igitiTToportct addcrc
iflas
hocquod conucnienrci
pof-
pofito"!
d\£iione$,epiod efl,zd diftiibucio
,
:
& hoc
concingit ad propofi-
in quacuor cafibus.
Primd,
4. Regttla,
igi
Prim6,quando praedicatum propofitionis vniterminus difcrctus , vr diccndo, Nul-
uerfalis eft
lns ecjHHt efi Socrates ,hQnc potcft
Socrates non
eqmu, tamcn
efi
fimplcx. Ideo aJditis
illis
ifta
Sextodubitatur deconucrfionibus propoficionum, inquibus ponunturpronomina prim:E,vel
didtionibus debet con-
quando prardicatum
,
vt
ifta,
diftribuitur ne-
Nullut homo efinullum animal, con-
uertitur in iftam
Nihil qtiod
,
nullunt animal
efi
homo.
efi
Et qnart6,quando praedicatum diftribuitur
af-
tno, Sc
fi
modi inconfueti,tunc illi funt
fint aliqui
reducibiles ad
8. AdMrgumi-
Nihilquod efiomnis homo, efiho-
,
Tuncad
iftas.
rationcs negatur confequentia
licetaffirmatiua
parte fubiedi
,
fit
a:quc potens
,
quantum
quia
cft
ficut eft vniuerfalis negatiua,
ex
non
tamen quantumtft ex parte praedicati , eo quod eius ptasdicatum
non diftribuitur.
re indiuifibili.
fecundx perfona;,vt dicendo, huiufmodi.
e^o curro,tulegis, Sc
Oppofitum arguitur per Ariftotelem in ifto c.i. Notandum, quod duplex inuenitur propofitio particularis affirmatiua; qujedam cuius prardicatum eft tcrminus difcretus,vt dicendo,§lHidam homo efi Socrates, &c talis parcicularis fine aliquo addito non potcft conuerti finipliciter, fed per acci-
z. Propcfitio
pitrticHl»Tk
affirmatiuM
4upitK,
dens in vnani fingularem,vt in iftam , Socrates efi homo. Et dico notabiliter ,fne aliqito addito , quia fi
addancur
didioncs, quodefi,t\jnc benc con-
ifta:
uertitur fimplicitcr in particulare affirmatiuam, vt in '\iiz\-n,AUijuid cjuod eft Socrates efi homo.
Tunc
firmatiuc, vt, Nullus homo efl omnis homo, conuer-
uertitur in iftam
ifta
vna
inimico efihomo.
,
valet,fuppofito,qu6d
non eft conuerfio
Secundo, quando verbum ponitur in propofitione, quod-non habct participium fui temporis, in quod poteft explicari,vt djcendo, A^a/i/« homo diligitura/iio inimico\ quiaiftud verbum, diligitur, non habiet participium prxfentis temporis, idco debet conuerti in iftam , Nihil quod diligitur afuo Tertio
& Tullius,Cei hoc non uomina fuppcnunt pro
medietares eflent Marcus.
conucrti in iftam,
uerti in iftam ,Nihilt^mdefiSocrates efiequtis.
gatiue
Priorum
Superlib.I.
fit
laris infert
primaconclufio
,
quod
talis particu-"
vnam vniuerlalcm de terminis
tranf-
Prima «»? flujio.
poficis , excepto vno cafii. V. g. fequicur, G}uidam homo efi S«crates;ergo omne qued cfi Socr.ites efi homOy
tamen vnus cafiiscft excipiendus vbi vna res efl eadcm cuilibet plurium reru,ficut in d)uinis,quii non fequitur , Hac EJJentia diuina cfi Fdter , vel c conuerfo, Paterefi hxc Efentia diuina, non fcqui,
omne cjuod efi hac EJfentia diuinc. efi Patery quia Filius cft htec Elfentia diuina , &c tamcn Fitur, igitur
Ad alias didum cft in quacftione , Sc fic didbum
&
Jius non eft Paccr. propter iftum cafum dcbei dici.quodconfcquencia non valcc de forma, licct bene valeat ccontra , ficutfequitur,C?»?w quodefl
ad quaefitum.
Qjf ^ESTIO
XIII.
Socrates currit
;
igitur Socrates cnrrit.
Aliaeft propofitio particuUriSjCuius.prardica-'
ytrum omnis
frofojttio particularu ajjir-
matitia ifojjit comertifimpliciter in
tum
diftribuitur
Luna,8c\nfett
,
vc ifta
;
GlUftdam Lunei
efl
omnis
quandam vniuerfalemdeterminis
tranfpofitisjvt \{izm,igitur omni) Lunaefl Luna,c\\'
particuiarem ajfirmatiuam^
ius
Vi<3e citatos qutft. anteced.
A
Argumenta
:
;
pro pitrttnt-
probari expofitorie
hoc
eft
fie,
Hoc
intenditur a natura,
monftrum ergo monftrum intenditur a ;
natura ,
& tanicn fua conucrteas eftet falfa
natura non int«ndit monftrum ficorum.
,
,
vt patct i.
quia
Phy-
Sccund6 , quia ifta eft vera Aliqua fpecies efi & tamen fua conuertens ellet falfa,fcilicet, :
homo,
homo efifpecies. Tertio , quia ifta eft vera
eft,
quia didla particularis fignificat ,*dici
dc
fubiedto pro vno fuppofito fubie£ti ; igitur econ-
Rguitur quod non qaia hxc eft vera AliL\.quodmon^rumintenditur ayiatura, yt poteft
gntim.
fignum
pra»dicatum pro quolibet luo fuppofito tra:ad fubiedtum pro
vno fuo fuppofito
porcfldt-'
cidcpracdicato,proquolibecfuo ruppofito.Ec dico nocabiliccr , >«/frr , quia non conuerticur ia
iftam,eoqu6d aggregatuni ex figno vniucrfali,& termino communij.crac praedicatum in prima, tamen folus terminus communis cft fubiedum iii fecunda , & idc6 non conuertitur in il^am , igitur aliquid cjuod efl ornms Luna efl Luna, quae cft parti-
&
cularis affirmatiua.
Item alia eft propofitio particularis,cuius pra;dicatum eft ccrmiuus communis nondiftribucusj Vt Gluidam homo eflnnimal, Et tunc eft fecund;i conclufio, qu6d talis prd-
4'
homo cftanimal.
poficioparticularis affirmaciua conucrtitur fim-
Seeunila €»>*•
Quarto , de ifta , Popultu currit , pofito quod vna multitudo hominum currat , & ifta eft vera, Populus currit , dc tamen fua conuertens eft falfa,
pliciter in particularem affirmatiuam.
Probatur capiendo iftam particularem,^/^/*??» homo cfl ani' mal. Probo,qu6d ad iftarn fequatur, aninial cfl ho^w?o;qUia finon fequitur,fic ifte homo, qui eft animal, Socrates, tunc arguitur fic Socrateseflhomo, Socrates efl animal ; igitur animal efi homo , quod eft
cIhJio.
Alicjuis
tnalefihomo,6c licet, Aliquis
tamen
,
Tantum alicjuodani-
fua conviertenseftfalfa,fci-
homo efi tantum animal,
immo omnis
Aliquod currens efipopulus ; vel , igiturcureciam ii\a.,Aliqua eurrentia , vel funt populm ; quia ^\ conuertatur in iftam , Aliqua curremiafumpopultu , tunc quxro de conuerfione fcilicet,
rens efi populus
rotundm , quac non conuertitur in iftam , Aliquod rotundum efi e.xercitus, ncc in Exercitus
iftius
,
iftam
,alicjua rotunda
cft
exercitum
tund3,qu2 Qiiinco
efle
eft ,
efi
funt exercitus , quia poflibilc rotundum,nullareexillentcrovera,
Marcus
,
&
Tullittsfitnt,
quod ifta noniina , Aiarcus & Tullius fint fynonyma, & tamen fna conucrtens eft falfa , fcilicet, entlafm Marais,& Tullius, quia cadem rcs t%Mar(Ms,S^TuUiu>,mi\ poncretur quod du«e pofito
propofitum,& tenet confequcntia per illam: 5)ki«vni,& eidemftfit eadem, interfeftnt eadern. Secundo , ifta confequencia eft bona, Ex cuius oppoficoconfequencisfequicuroppofitum ante-
Ciinque
ccdentis,fic cft ifta,vt patet;igitur.
Dubitatnr qualitcr conuerticur
in exercitu.
ifta eft
;
,
fuhicElum,
li
ifta
,
Homo
efl
dicatuf,qu6d in idamfthie&um efl he-
mo,iAm antecedens eft verum,confequens faifiim: quia ly homo,e(k prxdicacum in ccnfequente. hominent Sccundo , li fignificat ifte tetminus quandoponituraparccfubie^i,& afnum quando
A
poniciu:
Dhtiutn.
Qu^ftioXIV. |i«iiitur ^ parce pr«<4icati
qus
jiefihomo,
cft
tnnc conuertatur
,
idcm po£eione, quod
figniAcat
ifta
vera,quia pcr cafum poAtum, ifta,
Homo efl ho-
& tafticn fua conuertcns cft impoflibilis,fci-'
fitOy
licct, ifta
,
homo eftji, quod
idem quod
(ignificat
homo cfl afinus. Tertii peto i te conuertere primam propofi-
tionem pcoponcndam k me
,
tunc propono
tibi
efi illHd,
non
Hniiiim.
Terti6,dubitatur dc conucrfione
iftius
;
Xegis
Item de ifta Te decet hymnm Detu in Sion , huiufmodi, in quibus ponuntur vcrba dcfcdbiua. 6. Ad ifta, ad primum dico , quod ifta , Homo efi I. Mut. /$thie£hm, verificatar prout tcrminus', hotno , fupponit materialitcr pro fc ipfo fuhie€to in propofitione conuerfa , idco in propofitione coninterefi benefacere.
:
&
J.i
ucrtuntura profercntibus. V.g. Drccns iftam, Tu legis , debet eam conucrterc in iftam , Legens es tu : nec ifta eft difFormitas quantum ad perfonam ta6bam in conuertente , co qu6d perfona fcquitur verbum. Sed li tales propofitioncs dcbcatconuerti ab aliis.quiim k profctentibus^v.g.
dam me,& ifta erat primo ptopofita. k.
&
&
terminorum fignificantium. Ad aliam dico , quod talcs propofitiones con-
non conuertes aliquam propofitionem, fi conuertis cam , quia ipfa eft particularis negatiua, qua: non poteft conuerti :fi non, hic eft contra pofitum , quia pofirum erat quod debebas conuerterc primam propofitionem proponcniftam, tu
i.
&
Marcus TuSiut , vnde illa copula, , non denotat diuerfitatem rerum fignificatarum , fed
efi
, Tu legis , ille audicns , cui debet eam conucrtcre in iftam, Legens
dicens iftam alicui
loquetur
fit
,
tjuodegofum, fcd vnus tcrtius audicns.cui
locutio
eam connertere in vnam, pronomen tcrtiae particudcmonftrando illum pro quo
dcbet
,
cuius przdicatum cft
Ix , Legens efiille , fupponebat ly tu, antc.Et fic didlum ad quxfitum.
C^ViESTIO TJtrum omnii
&
XIV.
fro^ofitio rumuerjalij af~
ucrtente debet confimiliter accipi , propter hoc oportet conuertere circumloquendo per
firmatiua comertatur per accidens in
verbum de prasterito
particularem affirmatiuam
fiibieSlum i{ic
,
fcilicet in
fcilicet in iftam
,
,
eiuodfuit
propofitione conuerfa ,
cft
^ non
,
Jimpliciter in '-vniuerjalem affirma'-
tcrminus homo,
tiuamf
Ad fccundum dico quod cafus non debetad,
niitti
tate
,
,
vbi fignificatiotermini dependetex verivcl falfitate propofitionis
,
fituatione huius termini , aUt aliqua confimili conditionepropofitronis, vel termini , quiana-
t«rale eft
quod
veritas
,
& falfitas propofitionis,
& huius conditiones dependeant exfignificatio& non e contm.
nc termini,
Ad
tertium dico , quod huius pofitio , feu pedcpendens, non debct admitti nifi fub conditione ; quod non ponatur aliquid repu^nans
titio
pofitomodo huic pofitioni rcpugnans eft , quod fit particularis negatiua ; igitur non cft admittenda:de aliis duobus dicctur poftpofitioni, vel
,
ca,quando agetur deobliquis. Tunc ad rationcs. Ad primam dico, quod loco termini connotati , qui ponitur a parte fubiedi, a qua parte non appcUat fuam formam,debet accipi pronomcn demonftratiuum, per quod dcmonftrctur illud , pro quo prius fupponebat terminus connotatus, & ideo ifta, Monhrum intenditur a natura , conuertitur in iftam , jili^id quod intenditur a natura efi hoc j d^monftrato illo , pro quo prius fupponcbat ifte tcrminus monfirum.
Ad fccundam dico , quod k parte pracdicati huius propofitionis fub intelligitur aliud , quod debet exprimi. V. g. Pcr iftam , ^liefua fpecies efi homo , fubintcUigitur, quod aliqua fpccies cft ifte conceptus homo , JFle ccnceptus homo
& tunc
conuer titur in iftam,
efialiefua (pecies.
Ad aliam, tantttmalitjiuodammaly8cc.dico,ciu6d atquipollct vni particulari negatiua , fcilicet aliquod animal nonefihomo,
modo
Videcttatos qutfi.ii..
vel ex diucrfa
ifti,
particularis ne-
ARguitur quod non.
Primo.quia propofitio
excliifiua cft vniucrfalis affirmatiua
men
,
& ra-
conucrtitur fimplicitcr in vniuerfalem af-
firmatiu.im
;
igituraliqua vniuerfalis affirmatiua gatiua.
conuertitur finipliciter in vniuerfalcm affirmati-
uam. Arguiturprimo, qiiod infert vniHerfalem;&
fit
vniuerfalis ,quia
amrmatiua, quia infcrt af-
firmatiuam:& minor apparct;quia fcquitur,7*^titm horno efi anirnal ; igitur omnis homo efi animal^ Secund6,quia propofitio exceptiua eft vniuerfalis affirmatiua,vt
i[ta,Omnts prater Secratem cur-
tamen non conucrtitur in particularem
rit,8c
af-
incongrua, yiliquodaerrens prster Socratem efihomo, quia di(^io cxceptiua firmatiuam, quia fignificat
ifta eft
permodum
fali diftributo,aut a
particulari
non
excipicntis a toto vniuer-
& idc6 ab vno
toto intcgrali,
poteft
fieri
cxceptio.
Tcrtio, quiapropofirio reduplicatiua cft vniuerfalis .iffirmatiua, vt
omnis homo inquantum
&
tamen non conuertitur in animal eft fenfibile, particularem affirmatiuam , vt in iftam ,
cuius przdicato additur didio reduplica-
tiua eft falfa,
& inintelligibilis
,
vt patet in ifto
primo.
Oppofitum arguitur per Ariftotelem in
ifto
primo, cap.2. Notandum,qa6dquadrupliciterinucniturpropofitio vniuerfalis. Qusdam cuius prxdicatum illa conuertitur triplicft terminus difcrctus , citer. Vno modo in fingularcm,vt ifta, Omnis ho-
&
gatiua
mo
homo
homo, vel etiam de prsdicato diftributo , vt Socrates efi omnis homo. Alio modo in particularcm affirmatiuam,additis iftis dit^ionibus, ^»0
non conuertitur. Vel poteft dici , quod conuertitur in iftam veram , igitur^uodtantitm efi efi
animal.
Ad aliam dico quod
8.
,
ucrtitur in iftam
Exercitm
efi
ifta
,
Papuliu currit , con-
Currentia fitnt populus. Etifta, rotundMt , dico quod ibi debet fup;
pleri, exercitus eft rotundus cxcreitus cft
,
& facil^
conucrterc.
Ad aliam dico, qu6d conuertitur in iftam,£w Scoti oper.
Tom.
I.
Argumtni» pro pariefle-
efi
Socrates
,
conuertitur in iftam
in i^zm,Alicitdd tjMod efi Socrates
efi
,
Socrates efi
homo.
Tertio modo in vniuerfalcm affirmatiuam , vt in iftam , Omne tptodefi Socrates efi homo,Sc hoc eft verum , nifi in vno cafu , fcilicet quando vna rcs eft eadem cuilibet diuerfarum rerum.
V
Alia
X. Trepafiii»
vniuerfitlu
qHodrHpltx.
Superlib.I.Priorum " Alia
propofitio vniuccfalis, cuius prsdica-
cft
tcrminus communis diftributus affirmatinc vt Omnti homo eji omnis homo , &: talis conucrtitur dupliciter. Vno modo in particularem affirmatiuam , vt in iftam , AiicjHid qucd efi omnis
tum
eil
,
&
ponuniur ibi iftae didtiones,^a/?<^ homo cfi hotno, ad dcnorandum, quod iftud totum, omnu ho~ efi -y
pauc
7ne,ft tcnct cx
fubicfti in conuertente,ficut
,
fequirur oppofitum antecedentis,fed
praedi(5ta
fic eft
in
confcquentia, vt patct.
Tcrtia conclufio
eft
,
quod omnis
propofitio
6. ''"/'*•
anteccdcntis. Alia caufavcritatis eft,quodquod-
fiua infertur ex fuis cxponcntibus.
catum
,
A
eft
eft
&c
vniuerfalis affirmatiua
efi
Vnomodoin
particularem af-
igitur aliquis qui efi nullus
Probo confcquentiam
afinus efi horno.
igitur ad iftam
,
Otnnis homo
efi nHllus afinus
dc praedicato infinito, fequitur
,
ad
ifta
quac
,
negatiua
dc pr.Tdicato hnito , qux eft , Omnishomo nonefi , quae a:quipoUet ifti, Nulltu homoeft afinus.
afinus
Alia
cft vni^uerlalis
affirmatiua,cuius prsdica-
tum cft tcrminus communis non de
irta inrelligit
diftributus
,
&
Ariftoteles.Tunc ponimtur con-
Modo quicquid fcquitur ad confequens,fequitur ad antecedens. Probatur antecedens, quia ad iftam , Omnii homo eft animal, (ec^uitur ifta, igitur animal efi homo,
Prima eft, quod nulla vniucrfalis affirmatiua, 4Trima cen- cuius pr^edicatum eft terminus communis non ,
conuercifur fimpliciter in vniuerfa-
;em affirmatiuam, Probatur inteiligcndo in confequentia formali, quia non fequitur, Omnis homoefianimal, igitur omne animaleft homo , quiaantccedens eft verum, confequens falfum, & dico r^?tabiiitcr,/»««-
&
fi:cjtientia
formali
,
quia in tribus cafibus
potcft
,
ponens
cxclufiuc. Similitcr fcquitur,
animal ,
qux
poffibile
,
oppofita anteccdentis.
eft
in conclufione, determinis
quia in terminis obliquis non valct confcquentia , ficut non fequitur , Cuiuflibet hominii animal efi afinpu igitttr tantum afinm efi animal horeHis
eft
quando antecedens
,
& idco (equitur, Omnis homo
tgitur omnis afinus eft homo,
,
;
quia pofito quod quilibet homo habeat afinum , bouem , tunc antcccdcns eft veium,
minu
;
&
&
confcquens falfum.
Secundo dico , quod confequentianon valcr, quando vniuerfalis affirmatiua includit ahquam negationem,& ideo licet iftafit vcti,Omnis homo efi non omnis ^ow»o,propter hoc non fequitur;/f»V«r tantum
nort
omnis homo
efl
homo, quia prima cxpo-
cllet falfa.
Tunc ad rationes. Ad primam dico,qu6d exclufiuanon cftpropric vniuerfalis nifi rationc fuarum exponentium,vtdi<3:um fuit priiis.Vndcexclufiua conuertitur in vniuerfalem de temiini» ,
tranfpofitis
,
eft
im-
eft afinus,
debet
Ornnis homopricter Sotratem currit currens aliud a Socrate
cfi
,
'"'**('*'
fic
conuerti,
igitur cjuoddam
homo,
Ad tcrtiam de reduplicatiua illa dcbet alicjuid
quod inc^uantum animal eft
Et
ad quxfitum.
fic
7. -^d argtt»
& c contra.
Ad fecundam deexccptiua
conuerti
fiCfOmnis homo inquantttm animal,efifinfibile
conuerti fimpliciter gratiamateris.
Primus calus
qus
cft vna exOmnis homo efi animal,igitHr nthil alitid ab animali efi homo, quia dctur oppofitum,fciIicet, AU^id aliud ab ammali efi homo , tunc fequitur , quod alicjuis homo non cfi
per prafccdentem conclufionem,
ncns
c ufiones.
diftributus
Tcnct confequcntiajquia cxclu-
fert cxclufiuam.
Et dico notabiliter
affirmatiuam dc pr.xdicato infinito , fequitur negatiua de praedicato finito, vt patct 2. Periherm. cft
clufiue de tcrminis tranfpofitis; igitur etiam in-
horno.
modo in vniuerfalem negatiaam^vt iftam,
Alio
Nnlhu
cuius przdi-
rerminus oommunis diftributus negaefi nulltu afinus , qua: conuer-
titur dupHciter.
(>Jinm
,
,
Onmii homo
hrmatiuam, vt in iftam,
n&rmatiua.
;
exclufiuam de tcrminis trafpofitis.Probatur,quia quatlibet talis vniuetfalis infcrt exponentes ex-
tiur, vt
vniutrfilem
particularis affirmatiuae
Glupddam animal eft homo igitur ifta fequebatur ad vniuerfalem. Secund6,quia ifta confequentia eft bon3,ex cuius oppofito confequen,
habet duas caufas vcritatis. Vnam , quod alter jftorum terminorum pro nulio fupponat,& func non efi B, ita c confic ifta eft vera , Ciupddam tra , Gjupddam B non efi omne -^,quaE cft oppofita
Alia
iit
quamperconuerfionem
Tertiti teit»
B,
vel c contamen non eft omnc tra,& tunc fequitur oppofitum anteccdentis,fcilicct, quod non omne B eft omne A, Sc pcr confequens confequentia erat bona.
fliciter
illafequcbatur ad vniuerfalem.v.g.fequitur,Ow»nis homo eftanimal, ergo cjuidam hemo eft animal , ad
vniucrfalis affirmatiuadc terrainis rcdis, infcrt
dam BCit
uertiturfim-
fubai-
tiinc ifta
efi
A
mittiua con-
fibi
quam particularem fequitur alia parti-
cularis affirmatiua,quce eft fua conucrtcnsjigituc
tis
terminis
fequcntis, {cilicet,^ccUlaiHA non
tierfalif affir-
ternata,ad
Sccundo modo conucrtitur in vniucrfalcm de terminis tranfpofitis,fcilicet in iftam Omnts homo efihomo , quod probatur capiendo excmpla in
Omne B ejiomne A , igituromnt A efi B, quia fi non fequitur, detur oppofitum con-
vni-
fequitur particularis affii;^iatiua
fequitur
iftis
§ltt:tHi{o
&
uam
fe tenuit a parte prsdicati in conucrfa.
;
elujic.
qaens,quicquid fcquitur ad confequens,fcquitat ideo ad vniuerfalem affiimatiad anteccdens ,
;
igittfr
fenfibile, efi horno.
quia ad impoffibilcfe-
quitur quodlibet.
Secundus cafus eft, quando fubic61:um,& prardicarum funt tcrmini conuertibilcs , ideo fequitur , Omnis homo eftrifihilis , igituromne rijihile
Qjf
^
s
T
I
XV.
o
&
efihorno.
fojjit
Tertius cafus
cft,
quando
& ideo fequitur,0«j»f animalefihomo
cmnis homo
efi
profojitio particularij negatiua
comertijimpliciter in parti-
infcrius praedicatur
affirmatiuc dc fuo fupcriori vniuerfaliter
pto,
ZJtrum
;
cularem negatiuam ?
fumigitur
Vide citatos
qutft.\x.
animal.
Sccunda conclufio
cft
,
quod omnis vniuerfa-
Steuttda ccn-
hs affirmatiua,cuiu$ fubiedum cftterminus com-
tiufic.
munis
diftributus , conuertitur gratia formae in particularcm affirmatiiiam,vt fcquitur,Owj«tV^amo eft animnl igitur cjuoddam animal eft horno. Pro;
batur,quia quando adantcccdcns fequitur confc-
quod nifi ita elTef ,fequei. quod vniuerfalis ncgatiua non pof- Argument» fet conucrti fimplicitcr. Confequens eft faliiim, P" P'"'^' */-
ARguitur quod fic retur
;
,
vt patuit prius.
Probatnr confequcntia
,
quia
quando ad antecedens fequitur confequens, quicquid rcpugnat confequenti
,
rcpugnat anteccdenti,
fi^"'*'"*''
.
X V.
Qu^ftio
pediiitur confequentia,
uerraicm negatiuam ; igituf ciim non conucrri repugnet confequenti , lcquitdf <]u6d repugnct
rcfert
,
^ut) vcl poftponatur
i
»0« Socrates
,
kntecedcnti, fcilicet vniuerfali ncgatiua;
,
& per
moiita
ifta,
Quidam homo non efi currens conuerti,
efi
hoMo, Sc h«-
ticularis.
Quarta cond Jfio liua
negatiuam ,
efi afinui
in vniuerfalem negatiuam
,
fingularis negatiua conuertitur
vt diccndo, Secrates non
efi
PUto,igi''
Socrates , igitur particularis nega,
qiiia
dc particulari-
& fingularibus idemcft iudicium. in ifto
ParticuLtru negatiua non potefi conuerti.
Notandum quod ex parte fuppofitionis cerminorum duo funt impedimenta , propter qu« .confequentia non valet. Prjmum impedimentum eft qilahdo arguitur a termino non diftributo , fcilicet fupponcntc ,'
detcrrainatc
,
vel confusc tantiim
/umptum diftrii3utiuc,& fH$ currit, igitur omnis
idco
homo
,
non
ad ipfumraet fequitur,
Secundura impcdimentum
eft,
quando arguiamece-
tur atermino ftantcconfuse tantum in
ide6'fequitur
afinus efi Socrates
So-
fcilicet
fw-
fcquitur per cbnucrfio-
,
Jiem particularisaffirmatius Oppofitum ,
,
fcilicct Socr4tesefiafinus,
.nntecc-
& fic patet qua-
conuertitur proj ofitio fingularis.
liter
Quantum
ad fccnndum dc particulari nc^anotandum ,qu6d qujrd.im eft particularis
,
negatiua, cuius prxdicacum
quando prxdicatum fcquitur negationem, vtdicendo, G^idam hemonon efi afinus. Alia cft
licet
caius prasdicatum -non diftribuitur pra:cedjr neeacioncm, vt dicendo
animal non
,
co qu6d
,
Gluidam homo
efi,
Secund6 notftndum
qu6d
,
ih propofito in-
teHigimus dc conneifipnc propric dida , in qua manenr iidem termini , idco non intellic;iturde conuerfione per cOntrapofitionem , nec de eacurat Ariftotelcs propter duo, quia non manent iidem tcrmini in antecedentc > & in confequente , imtn6 mut.inturtcrmini finiti in
&
nir
tcrminorum pro nullo fupponit , hoc idem patct dc parciculari negaciua , <^uia non ff-
Quantum ad
pri-
, quxdam de pracdicato comqu«dam cft affirm^atiua , quxdara
przdicato difcrcto
muni. Itcm
,
negatiua.
Tunc prima
conclufio eft,
quod omnis pro-
f
Sieunda fan eft diftributum, fci- ?"*/•
prxmifHs , dicendum eft de conuerfionef propofitionum fingularium, lecund6dcconuer-
mum notandum,qu6d quaidam cft fingularis dc
Sccund6, quiaiftaconuerfio non cft confequentia formalrs,quod patct primo de vniinfinifos.
ueifali affirmatiua, quia
mo
efi
igitur
,
anteccdens
cft
vernm
mod6 propofitio
:
non
omne non
fcquftur ,Omnisho.
homo , quia confequens f-^lfum. fubie
,
ens efi non
&
affirmatiua eft falfa, cu-
ius airer
qmcur , Qtutdam Chimtra non efiisomo , igitur^idam nc't loorno nen efi nori Chimtra , qifia anccccr dcns cft verum , &: confequcns falfum , quia » fiinra concradidovium cft verum 'fbilicct iftud^ Omnis non homo efi non Chimara. Nunc ponuntur conclufiones. Prima
pofitio fingularis affirmatiuid^e pr<^dicaro difcrc-
eft,
tOjConucrtit^ur fimpliciter in firrgularem de pra:-
ftribuitur
dicato difcreto. Patet, quiafequitur.^w^mwir/?,
uam
ifie
homo
:
igitur ifie
homo
Sccunda conclufio cft
efi Socrates. ,
qu6d
,
,
conuerritur in patticulartm negaci-
cuius eciam praedicatum
fingularis affir-
cft
quitur, Socrates efi homo,igitur bomctefiSocrates,ye[
quitur vniucrf^jis animal,
efi Socrates,
Tcrtia conclufio cft, qu6d fingularis negatiua de pracdicato difcreto conuertitur in fingularcm negatiuam , ficut fcquitur, Secrates non efi Plato; ,
quia
fuppofitio alicuius tcrmini Scoti oper,
Tom,
I.
,
ibi
non
non diftfibuirur*,-
fequhin , Gjuidam hemo animal nen efi , igttur ^odd^m- animal hemo non efi , quia ffctur oppofitum confequentis , fcilicet , Omneanimd komo efi , fcquitur oppofitum antecedcntis , fciilicct quidam homg animal efi , immp ctiam fe-
^uidam home
igitur Plato non efi Socrates
een-
""fi'-
ficut
tcrminus commutus,conuertitur non fimpliciter, fcd per accidens in vnam indefinitam , vel particularem; ficut fematiua, cuius praedicatum
flHfit.
,
igitur ntilUu afifms efi Socrates,
,
Nam
fione particularis negatiuat.
4-
c cbntra; fimiliter conucrritur
malnonefi, Iftis
Ttrti» fOH-
non
licct
dencis
quia
erat diftri-
,
dentc ad eundem fupponentcm determinare in confequente , idco non fequitur , Omnishemo animalnon efi,igitur omnis homo iflud animal non efi, quia in antecedenre ifte terminus,
&
Steund* con-
afiniu
quiadctur oppofitiun confcquemis,
dam
Ho~
currit.
,
negatiuc virtntc ncgationis praeccdcntis, cx diftributo benc fequitur non diftribu-
crates nonefiafinus
tiua
,
tlttfit.
tctminus
ifte
.tum,
Oppofirum arguitur per Ariftotelem
tlufio.
igitur ^tiidam afinus non efi Socrates,
,
m antccedentc
affirmatiua conuertitur
igitur,&c.
§i«»rta eon'^fi»'
& ctiam in vniucrfalimnegatiuam,
bmus
;
fingularis ncga-
,
primo, cap.z.vbi ponit iftam conclufionem,qu6d
eon-
qu6d
,
modo
tiua fimilitcr conucrtitur
PrimM
eft
cuius praidicotom eft (erminas communis, conMcrtitur dupliciter , fcilicct inpariicul.-ircm ,
Tcrtio ficut eft dc particulari affirmatiua , ita videtur de particulari negatiua fed particularis
bus negatiuis
Diuifi» qut-
Tlato,
efi
tamen non acquipollcrcntdc termihis communibus,imm6 vna r (Tet vniucrfalis, & ilia parquac
bctur propofitum.
fimpliciter
ftionis.
mn
fimpliciter. Probatur, quiafequii!ur,5«T
conucrtitut in iftam,
turPlMo non efi
€on/tii[H*ntU.
&:ide6'iftaesrquipollcnr,
& Socratet
NuHum currens efi ho-
atrrity
Quarto ,quia
imptdi-
Plato
efi
& in vtramque conucrtitur pcr accidens & non
:
ment» btn*
non
gularibus
&;idc6m tcrminis finqu6d negatio prxpona-
coniequcs vniuerfalis negaiiua non conuertitur. Secund6 , quia iicut fe habet ifta , NmUm hemo atrrit , ad iftam , Homo mn cnrrit', iia fe habet ifta , NuUum CMrrens eji homo , ad iftam , §liupddam CMrrentno» efi hom» ; igitut permntatim , icilicet pcr locum a perrautata proportione , ficut fc habet primum ad tcrtium , ita fe habebit fecundum ad quartum , idco ficut ifta, NhUiu homo
tur in iftam, Glupddam cutrens non
Dm»
29J
eedenti.red parricularis negatiua fcquitur ad vnr-
variatur
cuius rationcim-
fcilicct
,
Secunda conclufio negatiua
laris
fiuc
,
fiue
uon dif\ribut6 ,
negatiuam
tum ,
,
cft
fit
,
qu6d omnis^homoefi
qu64
conucrtitiffin iMcticuliirfm
cuius prardicitum
ficut fcquicur
',
onrnj^s particu- €MK«W!«r«ii-
dc pfedicito difVributo,
non
cft
^^uidam hanu non
Y
1
diftribuefi
afirm; igitur
fl»fi»-
Super lib.I. Priorum
296
^kUmAfiim htmo non efi \ fimiliter fequitur, §inpddMmaninudmnefthom0, i^itur^uidam homo animal mn eft. Vcrum eft tamcn , quod ifta
iptur
conuerfio non cft mutata , quia licct ad iftam, GiMiddam animal non eft homo , fcquatur ifta, 6^«»-
dam
animal non eft
hotfio
,
r*rti» tcmelafi0.
Tertia conclafio
eft
,
bomo non currit, igitur cjuidam currens , quia nunqiiam eft bona iconfequentia formalis , vbi ex termino non diftributo infertur idem terminus diftributus , vt honu. Probarur
:
modo
fic cft
in
tali
conucrfionc,
quia in praedifaa confequentia ifte terminus, homo , fupponebat determinatc in antcccdente,fed in confequente fupponit confusc , diftributi-
&
Secundo patct per inftantiam
ue.
,
quia non
Etdico notabiIiter,«»/?^««7r/
confequentia matcriali. Primus cafus cft.quando vterquc tcrminus eft conuertibilis ciim reIiquo,& ideo fcquitur, 6^/dam homo non eft rijibilis ; ergo qmddam rijibile non
^*
eft
homo.
Secundus cafus jnfcriori
,
quando fuperiusncgatur de
& idco (equitur
§}uidam homo non eft animal , igitur quoddam animal non eft homo. Tcrtius cafus, quando fubicdum, prxdica,
,
&
tum funr termini difparati,& ideo fcquitur,g«/dam homo non eft afinut ; igitur cfuidam afimu non homo.
eft
9.
Ai »rg^. mm».
ifte
Aliquis
,
&
qoo ad hoc de fubiefto , & prxdiAntecedcns patet, quiadicendo , Gluoddam mortuumeft homo ; ide terminus,^«?w»o,non ampliaT tur iudicium c^to.
tur per fubiedum ad praeterita , fed praecise C[\p~ ponit pro prafcntibus , prpptcr hoc illa pro-
&
pofitio cft falfa.
Sccund6, quia in omni propofitioncprafdica-
tum dcber
repugnat conft^uenti, repugnat antecedenti, intelligitm, amecedente confiijuente fumptis fignificatiuc,
&
appellarc fua formam,fciIicet reftrin-
gi ad fuppofita vcr.bi,fccundum fignificatum
,
&
etiam fecundum connotatum, igitur in ifta propofitione, homo eft mortuus, ifte terminus wor/«f«, qui eft prsdicatutp, prscisc fuppofita pro fiippor vcrbi, fcilicet pro pracfentibus.
fitis
apparet, quia dicendo, nigrum cras
Anreccdens
erit
album,
ifte
fuam formam , & reftringitur ad fuppofitum verbi , tam fccundum fignificatum quam fecundum connotatum led non fic cft dc fubiedlo,quia ad hoc , qu6d jfta fit vera , non rcquiritur qu6d fubiedum firnigruni cras, fed fufticit qu6d nunc ficnigrum, licct cras terminus album
,
appellat
;
,
non
,
fed tantiim requiritur,
Tertio
, fi
fubicdum
fic
qu6d
cras
fit
album.
ampliaretur,fcqucre-
qu6d fccundus jnodus primx figura: non va-
tur
Quartus , quando antcccdcns cft impoflibile, Quintus,quando confcquens eft neccllarium. Ad rationes. Ad primam,ncgatur confequetia, Ad probationcm dico,qu6d ifta regula, §luicquid
, confequens cft falfum. Probatur cpnfequentia fic arguendo Nullus homo qui eft,eft
leret
:
Omnts homo
mortHHS,
eft
homo
qm
e(i :
igitur
nuUm
&
con-
homoefl mortuuus. PrarmiiTK funt vera: clufio contradicit propofitioni,
fubicdbum
lur, igitur vcl
illius
,
dcqua
qua;ri-
propofitionis
non
& non tenet confi^uente materialitcr iumpto &
ampliatur, vel
ideo licet conuerti repugnaret parriculari ncgatiujE , non oportet proptcr hoc quod repugnei: ,
cundae figurasnon vaIercnt.Probaturconfequen-
,
vniuerfali negatiuac.
proportione non tenet nifi in terminis fignificantibus quantitatem coptinuam, vel difcreram, vel aliud commenfurabile
,
quod
eft
in quantitatem, vt puja iotenfioncm
fionem
,
,
rcducibilc vel remif-
& huiufrnodi.
Ad tertiam , noo eft firmatiua
,
quia in conuerfione particularis
affif-
non mutatur fuppofitio alicuius tcrmini. Ad quartam dico,qu6d non eft idem iudicium
matiua»
de particulari, &fingulari,fed eft idem iudicium de indefinita, &particulari. Vndcfingularis negariqabenc conuertitur, & particularis negatiua non. Itcm, ex ungularibus, benc fit fyllogifmus, fed
nis
nunqiam cx particularibus. Et fic didum ad
qusfitum.
Qj^iESTIO
non
valet. fc-
, arguendo fic , Nullum mortuum eft viuum, omhomo eft viuus : igitur nullus homo eft mortuus,qux
contradicit difta- propofitioni,& ita potcft exemplificari
de Cameftres.
Quint6 fequcrctur, qu6d particulatis affirmatiua non poflet conuerti fimpliciter, confequens eft
fimile de particulari af-
ifte fyllogifi-nus
Quart6 fequerctur, qu6d duo primi modi tia
Ad fecundam dico, quod locus ^ tranfinurata
falfum
,
vt patet prius
;
&
probatur confe-
quentia,& fit ifte tctminus -r^,conucrtibilis cum ifto termino homo , Sc ifte terminus £ conucrtibilis cum ifto tcrmino mortuus : per tc ifta eft vcra, Giuoddam tuus
,
AeftB ,
quia ejtddamhomo eftmor-
& tamen fua conucrtcns eft falfa
,
fcilicet,
B eft -^,fcilicet quodda mortuum eft homo. Oppof»tum arguitur per communcm modum
§lupddam
loquendi , fcilicet quod refpe6ku partiiim praEteriti temporis in pracdicato , fubicdum fupponit pro his quae funt , vel pro his qus fucrunt. Iftaquasftiomotaeftprbptcrconuerfionespropofitionum dcpractcrito de futuro,&idc6 vidcndum cft,quid cft terminus ampliatus, quid
&
XVI.
ytrum jHbieSium foffit ampliari perpra' dicatum ad Jupponendum pro alits quamprojuppojitis ?
|,
terminus homOf
copula vcrbalis ? Arguitur prim6,qu6d fupponat pro praE/enri- -Argumtnt» bus folum , per confequens illa propofitio eft f^' t"^tnt^*"*** falfii i quia fubiedum non ampliat prsdicatum ad fupponendum pro fuppofitis fubicdi , igitur ncccontra. Tenet confequcntia,quiaidem vide-
fcr
C[ukur, Glupddam animal non eft homo, igitur quidam bomq non eft anirnal.
o>
propofitione
vtrum
dum defignat
nulla propofitio
praedicato diftributo
tur, §iuidam
patuit prius
ifta i
quod
conucrtitur in particularem negatiuam de prsdicato diftributo gratia formar , ficut non fequieft
eft
amplictur pcr pra^dicatum , quod eft practeriti tcmporis , ad fupponendum pro prjctcritis , vel folum fupponat pro pracfentibus , qucmadmo-
particularis ncgatiua dc
non
in HIchomoquzritur nwrtuns
tamcn non fcquitur c
contra.
7*
Alb. deSaxon. traS.x. Log.cMp.io. Tattar.M exptf,traB.$, Petri Hjfp. §. eirc» h»e queritur.
*•
Diulflo qu»" /'»»''•
&
ampliatiuus,qui fint termini ampliatiui,qualifer fubiedii ampliatur per pr^dicatu,& non ccontra. 'Hoia.nSiU.m
fupponat
dici-
Termnut
pro pluribus
^'^p**'!^
ignar c^\iO(\ terminus cmpliatus
tur iUe^qui ampliaturpajftue, ita qu6d
quam
ante
,
fed
tamnus
ampliatiuHs, auidt eft
.
QuseftioXVII. efiifie tjui
dmpltM. Verbi gratia
vcl copula
, fi
ris
,
fucrit praetcriti
aut de pollibili
,
,
pridicatum,
,
tcmpo-
vel futuri
ampliat fubicclum ad fup-
ponendum pro fuppofitis pra:teriti
vltra ca, pro
,
Jiuibus fupponitjtationecopula: vcrbalisde prz-
fali,
copulatiuc. Probatur cx
qucndi falfx
:
,
communi modo lo-
quiaaliter multx propofitioncs cftcnt
qux tamcn
pojfthile, ipiod
non
funt conccdcndx,vt Miijuidefi Aliejuid efi generandum, Aii-
erit.
tptid efiprxteritum
enti.
297
& hoc difiundHue,fcd in vniucr-,
vcl particulari,
,
cjuod non
efi.
Nulla rosa
exiftente
Secund6 notandum , qu6d termini ampliatiut funt in multiplici difFercntia , quidam funt vt
qux omncs cflcnt falfx, nifi fubieda ampliarcntur ad fupponcndum pro aliis»
Mmfliatmtu
verba prrteriti, vcl futuri temporis
mmttifUx.
participia prxteriti, vel futuri temporis.
quam pro fnppofitis dc tcmpore vcrbi. Nuncad rationcs. Ad primam ncgaturconfe-
X. TtrmiftMt
Item
,
alia funt
,
vt
ifta
& nomina dcriuata ab idi Itcm,
ifta
huiufmodi,
alia funt vt
;
\ctbi,potefiy contin^ity s.
vcrba ,Jtgnifico,
intelligo
,
promitto
,
&
& vniuerfaliter omne vcrbum, cuius rem pracrcm prxfentcm,
aftus potcft tranfirc indiffcrenter in teritara
,
vel futuram
ficut in
,
cuiufmodi funt verba prasdicfVa , in adbiuo gencrc, rcfpeftu Accufatiuoium, quos regunt poft fe, in pafliuo eenerc , refpc(ftu Nominatiuonim cafuum , qui lupponunt pro eis, vt dicendo,-<4«-
&
tichriffHS intelligitnr.
^^ quentia, neceft fimilcdcfubicdlo&prxdicato, Ad »Tgum quia prxdicatum reftringitur ad fuppofita dc mints,
temporc vcrbi fi
, quando eft indefinita , fcilicet quod homo qui cft,eft morcuus, vel quod homo qui fuit, eft mortuus;& d fit vcra in vno iftorum
(cnfuum, ipfa cft vera fimpliciter. Alij tamcn dicunt , quod ifla propofitio non habet duas caufas veritatis,imm6 eft diftingucnda per illos duos fenfus, vt patet primo Elcncho-
rum Aei(k.^, labordns /anahitur. Quarto notandum , quod pratdicatum
Ad
dicitur
formam, & reftringeread fuppotam fccundum fignificatum, quam fecundum connotatum ita qu6d propoficio eft fita verbi,
:
illius
tcmporis
,
cuius rem-
vcrbum , feucopulavcrbahs, & hoccft vcrumquando pra:dicatum eft participiim'. pra:eft
fentis temporis
,
aut
nomcn
ifte
, fupponit pro illo , quod de fado eft album. SimiUter dicendo, homo erit alhus, ly albus fupponit non pro illo, qui nunc eft albus , fed qui erit albus in futuro , ita rcfpeftu verbi de prarterito. Et dico noizhiWict , fi prdclicatum Jit participium prdfemti temporis , aut nomen Jignlficans fine
dem
reftriftio
,
,
qiiia
fi
pra:dicaium
fit
prKtcriti
non oportct quod fupponat pro
tempo-
:
:
dicendo, Socrates erit generatus, non oportet quod fupponat pro eo,qui €rit , fcd pro illo , de quo erit vcrum dicere in futuip, quod ipfum fuit. SimiHter dicendo,5«iftud ^rx6.ica.t.\im, generatas,
,
iftud participium ,generan-
, non (upponit pro co , qui fuit , fcd pro eo, quod de tempore vcrbi erat futurum. Et ficpa-
dus
tci
y. CuuUtfti.
,
quod eaqax ponitur ad medium dcbet ,
quaHtcr prxdicatum reftringitur per copu-
,
& efi,
mortm:s.
efi
dicitur confimiliter. Ad quintamnegaturconlcqucncia ,quia dcconucrfionibus ralium propcfitionum dicccur inalia quxftione, & fic ad quxficum.
Ad quartam
Qjf ^ Vtrum
s
T
1
XVII.
o
^rofofitiones de praterito
,
^^
fiiturojjimdtter conuertantur cum illij
Occam
de pr
t.fitrt. Log.taf.i.i.
ARgui tur quod non, quia non fequitur,-/^r»fioteles ffi
fiippolicis
dc tcmpore verbi fed pro fuppofitis , qu^ dc temporc vcrbi crunt vel fuerunt pixtcrita. Vt
crates fuit generandus
prob.i-
ifte
ideo debet concludi iHa, igiturnuilits homo qui
&
ris
quod
,
ratur quid tunc debeat concludi, dico,
terniinus, al-
hus
tempore
&
Syllogifmus non valct, quia in prxmiflis ponitur aliqua rcftri<5lio,ratione cuius illx prxmiflx funt verx , qux rcftridtio adimitur,non cxplicata in concIufionc.Et fi qux-
fignificans fine tcm-
porc, vt dicendo, fjomoefi alhus,
Ad
tertiam negatur confcqucntia.
tionem dico
in conclufione apponi minori cxcrcmitati
appcllarc fuam
poris
,
Ad fccundam,prxdicatum debet,&c.concedo. Et idc6 fi prxdicarum fit prxfentis temporis, vcl nomen non ampliatum, vt alhum, tunc fiipponit prxcise pro fuppofitis de tcmpore verbi. Scd fi prxdicatum fit participium prxtctiti tcmporis, tuncfupponit pro fuppofitis qux erant prxterita de tcmpore vcrbi fi vcro prxdicatum fit fututi temporis , tunc fupponii pro fuppofitis , qux in temporc verbi funt , vcl fucrunt fntura.
caufas vctitatis
vera profuppofitis
fccundiim cxigentiam verbi
,
biedum non.
;
Tcrtio notandum, qu6d talis propofitiOjAow efi mortuus, cmus fubicftum ampliarur.habet duas
4«
inteUigitur,
rofit
home mortuus,!gitur hotno nmtuus
efi
F.
Argtnnent»
quiaanteccdcnscftverum,&confc- pof**'*»*i*tuui. quens rallum. Secund6,non CeqmtuT,NuUMs homo efi mortuits,
Arifioteles , c \c
'
igitur nullum mortuitm efihomo
vcl ialtcm c con-
,
ucrfo,non valet confcquentia. Tcrti6, quiaifta cft \era, Socrates fit, &c tamen ^uod fit efi Socrates , quia ijuod fit
ifta cft falfa,
nonefi
quia
,
primo Perihermcnias. Et patcr cx alio, iatnftElum efi,ic pcr confcqucns am-
(juodfit
non fit. Oppofitum arguitur,quia ficut fc habct pra fens
plius
lam ad fupponcndum pro aliis,& ahis fuppomis: fed fubicd^um non , quia copula fcquitur fubieAumiigitur copula non agit in ipfum.Sed prxdicatum amphat fubicftum, fccundum quod ipfum eft vnius temporis , vcl altcrius , co quod fubic£lumnonappcllar fua formam , fi non rcftringi-
1 ad prxfensjita prxreritumad prxteritum,&: futu- ^rgumtnt» ''' rurr» ad futurumjigitur ficui iftadc prxfcnti con- K^J^' uertitur in ifta de'prxfcnti,ita ifta dc fucui o conucrtitur in iftam dc futuro , &: ita de prxtcriro.
tur adfua fuppbfita,fecundum cxigctiam copuiae.
imperfefti
Tunc ponitur ifta conclufio , quod fubie(fhim ampliatur pcr pracdicatum prxtcriti tcmporis,
to,
ad uipponcndum , pro his , quz funt ; vd pro his,qux fucrunt, in propofitione indcfinita,
ddo habct
pro his, qux fucrunt, in propofiiionc indcfinita, Sctti ffer. Tom. I.
artcmgcncraliterconucrtcndi propoutioncs fine cxcc Y 3
fcilicct
P^^
Secund6,aliter fcqucrctur S:
,
,
qu6d
fadti cx .propofitionibus
fyllogifmi
dc prxtcri-
de futuro , non poircnr perfici pcr primam eft falfum , quia ifta rcdu-
figuram. confcqucns fieri
pcr conuerfionciit.
Tcrtio pcr Ariftotelera
1.
huiuscap.i.quidat
Super lib.I. Priorum
zgB
,exceptione liiaiiai propofitionis-de pi^tx^ito,
ie£bum j ad fijppoiuenditm pro Kis
ye|de futuro. t^otandum quod quatuor modis aliquapro-'
indefinita,& copulatrue in viiiucrfali
|. mt- pofitio potefl: pertinerc ad praiteritum, vel Aitij-
Igljttttutr
4if fttejl »lt-
*"*/>#rWiww
md
trueritu,
rum. yrio '^""'
modo
eius praedicatum, aut fabi.e-
, fj
participiumpraptejriti, vel futuri
iit
Secundo modo, fi copuk verbalis
poris-
tcm-
fit
pras-
cundum exigentiam
tionem, vt
,
motum, vel muta-
vcl connotct
ifta vcths. fieri
incipere, &c definere,
,
vel generari , corrumpi,
& huiufmodi
J>a
non poiTunt exponi
4e
praeterito, vel futuro.
,
benc
calia vcr-
exponentium Quart6,quando in propofitionc ponitur nomen , vei vcrbum amplialum, cuius fcilicet vcrbi adns tranfit in rcm prafinc altera
teritami vcl futuram, vel pofIibiIcm,ficut in rem prxfenrcra, ficut ifta verha., fignifico , intelligo , ap-
& ifta nomina, caufittum, caufii, cale-
feto,promino,
& liuiufmodi. Vnde dicimus de fanitaqu6d fic caufa laborum , c^u^ndo tamen non-
faBiuum, te
,
4um
fanitas
Tunc
eft.
fuppofito
qu6d propofitioncs dc pras-
,
priiis
Sed
JJHhitun. in quibus alter terminus cft partici-
,
pium
praeteriti, vcl futuri
illis
in quibus vtcrque terminus eft participium
,
tcmporis. Secundo de
Exemplum
praetcritijvcl fururi rcmporis.
Dico , quod
ISocrates fisit generandus.
jn iftam Socrates
primi,
Jgitur alitjuid quodfuit generandum
,
nec opoitet in
,
,
igitur
dum ,fuit mortuum.
,
fuit
praedicatum efle di(tc\inAi,§luoddam mortuum
Exemplum
ftributum
fuit generandtm
illis
quoddam quodfuit generan-
Patet igitur qualitcr conuer-
, in quibus ponuntur ver-» bum,aut participium prstcritijvel futuri temporis. Et haec de fccundo. Quantum ad tertium notandum, qu6d huiuf-
tuntur propofitioncs
modi, habcnt cxponi per duas cxponentes , qua-
Quantum
primum notandum, quod parti-
ad
praeccrici
,
vel futuri
&
Jufmodi
cQtifequentiaE , antcccdcns cft falfum,& confequcns verum. Et dico norabilirer , aflitma-
negatiue
^<«tf,quia
Vnde
non fimpliciter conucrtuntur.
Nullum mortuum eft homo, non conaertitur in ii^am , Nullushomo ^mortuut, quia antccedens eft vcrum , & coniequens falfum. Cuius caufa
ifta,
cft
quia participium a parte fubie(5bi,fup-
,
ponit pr^cisepro illis,quaefunr detempore verbi, fimiliter praedicarum , fcilicer homo , fed quando de ipfo fir fubicdtum, runc fupponit pro
&
iilis
,
qua: funt,
qua: fucrunr copula& pro & difiundiue in indefinira,vcl illis
jparticulari
fuum homo
eft ,
,
& ideo illa propofirio
homo
fiierif praedicatiim , ira
praereriti rcmporis-,
tunc fubiedum am-
&
ticulari difiundliue
habet
,
& fecundum exigentiam il-
mortuui
difiundiua
Gjmdam homo, ^ui eft, eftmortutu
,
,
fignific^t
quifitit, eft mortutu
idem quod ,
ifta ,
vel
& ideo dcbet
•conuerti in iftam , §luoddam mortmtm eft
t
homo.
esfit
Irem fciendum, qu6d aliqua fiunt fubit6,ficut eft illuminatio medij , pofiro qu6d luminofum cflet fubito approximatum. Alia fiunt fucccfliue, vx. afinui,ecjUHS, huiufmodi. Modo ifta quas fiunt fubito , funt dum fiunt , 3c ifta qua fiunc
&
fuccefliuc
,
non funt dnm fiunt
& ide6 propofi-
,
tioncs fuiit diuerfimodc conucrtcnda.Vnde
,
velfuit
generatio hominis
fi
fit
fuccelliuajconuertitur in
jilam, Gjnpdfit erit homo.
Irem
,
proprcr remoucrc ambiguitatcm cxpo-
ncndi, cxpedir conuerrcrc in
vnam de prsedicaro
in iftam, O^odfit
Ircm
,
ifta
vel erit
A incipit
igitur ^uodincipit
autem
eft ,
efle
,
homo ,
,
NuUnm mortuttm eft ,
nec fuit homot
& tam anteccdensiqukm confequcns funt falfa. ad fecundam notandtim ,
,
qu6d co-
vel futiiri tcmporis, ampliat fub-
Homo
A.
vcrbum,/f, accipiatur cuin aliquo tcrmino fcqucntc vt AicenAo, Socrates fit ho^ mo, tunc iftaconuertitur fimpliciter , fi praedicatum fii terminus quidditatiuus dc-gencre fubSi
iftud
:
ftantix
,
homo
;
fit
Itcm ,
fine aliqua rcfolutione, vt ifta
praedicatum
fi
accidentis, eft
Secrates
fit
abftra
quod non jequipoUct concrcto, idcm
iudicium
fubftantiae
,
,
vt
vt
fi
ifta,
praedicatum
eflet
fi
praedicatum
conuerti fimpliciter
difiundtiue
incipcrceirc
,
tcrmitunc non
fit
vtprobatum fuit
ifta,
&
prsdicarum ,
,
,
Aerfit lucidus, conucrpono Lucidumeft, velerit der ,
ante oppofitum, v.g. titur in iftam
dc genere
All>edofitcolor,conaerntutia
iftam, Colorfit aU>edo,Ced
fic
,
igitur homofit Socrates.
poteft
,
,
conuertitur in iftam;
vel erit
efle, eft,
& ifta
Item , de ncgatiua, vt NuUtu homo eft mortutts, qu6d mtUus homo^ieftmortuus, ntc dicfuishomo (pufuit eftmortuus, & idc6 conuerifta fignificat
pula prstcriti
ifta,
ffomo fit,pofim qu6d gcncratio hominis fit fubitanea, conufJititur in iftam, §ljnodfit eft homo , fcd
nus concretus dc gcnere accidentis
Quantum
lo-
, qui additur, eft concrerum de genere accidcnris, vt dicehdo, homofit albtis, vcl eft tetminus dc gcncre fubftantia:,vt dicendo,iSo^r<»-
homo.
titur in iftam
,
vci tcrminus
propofirio conuerti, v.g. ifta,6^»'-
illa
dam hpmo eft
^uidam hom» ,
modo
& hoc duplicircr
qucndo cum addjtionci
''
pliatur in vniucrfali pro his quae funt., pt o his qua: fucruntcopulatiue,& in indcfinita,vel parlias
fimplicitcr
dicendo, homofit, Alio
vt
,
generatur,\n iftam, Gluodg^neratur eft,velerjt homo.
autem participium fit
Vno modo
fieri dupliciter.
loqucndo
difiundto, verbi grariaifta,//o»/o jiif,tonucrrirur
tcdentc, Si
dicirur
Nulkmmor-
,
terminus, /^oww, debet reftjingi ad fupponendum pro his pr«cise , pro quibus fupponcbat in ante-
quod
alia de futuro. altcra cft dc prfetcrito , Idc6 fcicndurn dc hoc vcrbo,^if, quod aliquid
debct conucrti in iftam , NkUus mortufu , quia in confequcnte ifte
,
ejui efl
5c huiuf-
&
rum
,
tiuc in vniucrfali,
Selutit.
conuertituj:
modi vcrba incipit,definit,fit ,generari\
tcmporis ,aut ponitur a parce fubic6li, auc a parte pracdicati. Si ponitur a partc fubie<3;i , affirmatiue omtiino fimplicitpr conucrtuncur , ficut illae dc praifcnci , in quibus nihil cft de futuro , vcl de prasterito,ficut ifta, Alii^uod mortuum efl hdmo , fimpliciter conuercicur in iftam , AUejuis homo efl mortutu, hu-
J.
quaeratur dc conucrfionibus illarum de
fi
praetcrito
de pracfenti proptcr raciones , poft oppofitum,diccnduro eft de conucrfionibus propofitionum dequolibet di6torimi quatuor modorum.
cipium
"^
vnam de prsdicato
Exempla poITunt form^i; quare ficuc fuo modo.
terirojvcl fururo confimiliter conuertantur,ficut ijlat
4'
iftae
q^od vni-
ita
jcopulato.
vtlfufurHm, teriti.autfuturitemporis. Terti6,fi copula ver-
balis fignificct
conuertcnda in
,
ift
& ideo fe-
:
ampliatipnis fubicdi
propofitioncs funt conucrtcnda uerfalis eft
difiun6l:iu^
&
quia acrpotcft fimul incipcre efle lucidus. Et qucm:
admodum eft de iftis veihis fieri,incipit,iii oppofito modo funt^ conuertcnds propofitioncs de iftis
8,
&
Qusftio verbis defintrt
iftis
,
&
eerrtimpi, v.g. ifta
,
Socrata
conucttitur in iftam : iptHr
dejimt ejfe
ejfe,
pofito
qu6d nuUius rd permancntis
,
in cfle nt
XVIIL pattes diuerforum animah'um
compoficae, qualiter non
ejfe
prius ftut
quia inftans deflnendi nentis,
primum
eft
A & nunc nen
modo
ifta
i^itprcfHod corrumpitur,
£t
,
tffe
Socratts corrumpitur
,
Alhum definit tffe Socratts
,
^,
fed in iftam, if»-
,
qu6d
huiufmodi,quorum aftus tranfit in rcm
ifta
&
praeteri-
tam, praEfentcm,& fututam, anipliant terminos, quos rcgunt ad fupponendum : non folum pro prasfentibus, immo etiam pro prsteritis, vel futuris. Et ide6 in conucrtendo propofitioncs , in quibus ponuntur , oportet exprimere huiufmodi
Vnde homo intcUigit rem qua: cft futura & etiam rem qux eft practerita & ide6 non fequitutj-^^ cognofiitura Socrate, igitur aliqmd cognitum a Socrate tfi A. ampliationcs. :
&
Item ifta nomina, caufa , caufatum , quaedam alia nomina denotantia aptitudincm , ampliant tcrminos fequcntes ad fupponendum pro aliis, qu^m pro praefentibus vt verbi gratia , non fe:
fed
lo. CtntlMji!.
,
,
quia dum
B tft,non
B fit,A eH
& tamcn quando B
valet
caufa effe-
B non eft,
fity
erit.
Tunc
dico,
propofitionum
quod
in conuerfione
huiufmodi
ampliatio dtbet explicari,
ifta
vcrbi gtzi\z,AntichrlfltufignificatHrhoc nomintAntichriftits
igitur ali(^id qtiod fignificatur hhc
:
AntichriftHi,eft Antichri^Hf.non valet tia
fed conuertitur in iftam
,
fignificatur erit
,
:
,
nomint
confequen*
igitur aliejuid
^uod
hocnomine AntichrifiHi, tft , vtljuit,vel
vtlpottft tjft Antichrifhu , quia
fignijicart
hoc verbum,
ampliat terminum ad fupponendum
tam propraefentibus, practcritis, & futuris,quam
c»f-
fum.
Saxonia
tr»ll. 4.
£#/ eap.y. Tartar. in ixp»JitUni, .
i&A- huiiM. $. Ttrtio feitHdum. Complut. iih. x. eap.y.
ARguitur qu6d non, quia non fequitur, floah homint. Nam anteccdens eft verum,quia mulier qux cft horao , diftert ab aliquo horaine, quia ipfa non eft aliquis homo , & tamen confe-
diffirt
homo eft
horao,
nuUus horao difFert ab homine. Sccundo , ifta eft vera , Tottu Socrates Socratis, tamen fua conuertens cft falfa,
fcilicct
quens
eft
falfum
,
quiaquilibet
ifta
,
Pars Socratis efi Socrates
Socratis
,
aut ctiam
ifta
Scdcuqiobiicitur, quiafi huiufmodi propoquod nullum impoflibile poflet intclligi , confequens eft falfum , quia de impoflibilibus enunciamus mulhuta practerita , vt dc vacuo, infinito,Chim4tra,
fitiones fic conucrtereniur, fequitur,
&
iufmodi. Confequentia probatur
quia fi dicatur, vacuum inttUigitur , per te debet conuerti in iftam , igitur quod inttUigitur tft , vel Juit , vel po,
teftejfe vaatum , modb antecedcns cft verum, confcquens falfum. Rcfpondctur pro nunc , quod nullum impoffibile poteft intelligi ,,& idco intclligcndo va-
&
CMttm , intelUgo res qus funt : vt puta Ucum , corpM , tamen intelligo illa illo modo , quo non poffunt ertc. SimUiter intelligendo inJimtHm in-
Oppofitum arguitur per Ariftotclem
huius
i.
cap.i. qui dat regulas generales de conuerfioni-
bus non excipiendo propofitioncs aliquas , aut de rcdtis, aut de obliquis. Notandum eft , quod in propofitione , in qua ponitur obliqiius , aut obliquus ponitur poft cotunc fempulara, vt dicendo , lapis eftin rnuro , per fubintelligitur reftus , fcilicet participium , vt dicendo lapiseftens in.muro : aut obliquus praecedit copulam , Sc hoc dupliciter, quia vel folus obliqtuis praecedit copulam, vi dicendo , Hominis tft afintts , aut reftus cum obliquo
verbi
,
praecedit copulara
:
&
tunc vel obliquus pr.Tce-
obliquum modo copulara , tunc oranes concordant in hoc, quod aggregatura ex reclo, & obliquo fit fubiedum fed dit
redum
quando
,
aut econtra redus
:
reftus praccedit obliquura ante
;
obliquus przcedat redtum , aut folus obliquus prscedat copulam , tunc ponit quacdam opinio, quod rcdus eft fubic6tum exprelfus , vel fubfnrelledus , vel ad minus aggregatum ex rcAo , fi
&
quam
obliqui.
Alia opinio ponit,qu6d
fi
folus obliquus prae-
cum
re6to,ita
qucd
?•
®/'"»"
obliquus praecedat redlum , tunc obliquus eft totum refiduum fe tenet a parte fubiedlura ,
&
prxdicati, quara teneo ad prarfens in conuerfio-
nibus iftarura propofitionum dc obliquo
,
& vi-
debitur poftea.
Sepundo notandum , quod aliquando obliquura pr«ce<^it fignura vniuerfaIe,quod fi fuerit in obliquo , lunc folus obliquus eft fubiedura, vt dicendo ,cW«/Z<^« contradiElionis alttra pars tft vera. Quandoquc fignum clt in rcdlo , & terminus fequens in obliquo , vt diccndo : §iuilibtt hominis afintts currit , tunc non oportet quod folus obliquus fii fubie6lum,imm6 aggregatum ex
&
rcfto
& obliquo.
Terti6 notandum , qu6d ficut aliquando in propofitionibus de tcrminis redis , przdicatum,
inteUigendo Chim^aram intelliguntur
propofitionibus dc tctminis obHquis,vt dicendo:
fed qualitcr
%.
&
aut pars praedicati praeccdit copulam , vt dicendo , Omnishomo animal noneft, ita quandoque in
,
finc termino. ,
Pars
non funt, id eft,
telligo res infinitas
Item
,
eft tottu Socrates.
cedat copulara, aut obliquus
igitur aliquis cui promittitur
^^' ^**** "'"
eftpars
cui promittitur tcfuut
:
I.
igitur
obliquo, principalius tamen rationeredi,
equH4,eft,fuit, trit, veltfte pottft aliquis.
SelHtiti
Alb.
pro poflibilibus. Item ifta , Sanitas caujatttr a labort igitur quod caujatur a lahort eft,vel trit fanitas. Item ifta, Ali:
ObitSit.
obllquut
illkf
de reSiu?
,
ipfius
termmu
propo/itiones de
mo dijfert ab aliquo homint , igitur aliejuis homo ATgumentm
vcrhz, fignifico,inttlligo, memoro, co^ofco, opinor,
confequentia
XVIII.
Jtmiliter conuertantur
ejfe
quitur,y/ tft caufit tffiSiua B,igitur
com-
di^um
conuertitur in
dae,&hxcdetertio. Quantum ad quartum notandum
diua
ytrum
vtlfuit Socratet.
alhum tft, vtlfuit Socratts. Et fic patct qualitcr propofitioncs de verbis fignificantibus motum , vel mutationera funt conucrtcn$Mr
QjASTio
conuertitur in
,
efi,
iHa.,Socrates definit ejje all>M,non
iftam
pcrmaipfius.Eodem
fic fit
ad quaefitum.
A,
efi
t^z. alicuius rei
inftans non
iftam
,
,
,
modo tamcn
eft pofllbile ipfas
poni. Tunc rat iones funt folutae.Ec
dare vltimum inftans eflc , tunc dc omni pcrmancnte ifta eft bona confcquenua,-/4«^ffi> 'Jpi*^*tur tjHod definit
299 eo
Y
4
Homo
^'
^«^.
Supcr
goo fJomo tA homwe diffirt»
ifte
tenet a parce przdicati
$0 quod non
,
lib.
eft
facprc vnum
cxtrcmum propofitionis & idc6 , quod q^^do re-
^us cum bbliquo ponuntur a partefubic^i , ita qu6d rc(5lus prjccedac obliquura , aggregatum
& obliquo
fubiet^um , quia in-
eft ibt
,
cumfubita qu6d ha-
tclligendaeft vbi obliquusiconftruitur
& cft dcrctrainatio fubiedi
iefto»
,
ynioncm axm re£to , ratione cuius ex ipfis poflit fieri vnum cxtremorum propofitionis. Quarti notandum , quod propoficiones , in beat
quibus termini obliqui funt fixbicda , tcfoluenlix funt in quafdara alias de fubiedo te£to , pcr iftud pronomcn , ponend\ipfum in codem cafu , in quo pri&s erat tcrminusobliquus, faciehdo de obhquo rc&um , v. g. Hominu afimu ctfrrlt , refolucnda cft in iftam , fiome eft cuitu aji-
^d,
nus currit ,
& ifta
Uenda cft in di^tyic ifta vera
fft efty
,
Home Mftert ah hemine , rcfoliftam , Home eft aliejuid a ejtio homp ,
,
Cuiuflihet contradiElioni^ altera pars
rcfijluitur in iftam
,
^alihet contradiSli»
cuim alterapars eft vera.
in iftam, igitur aliqtti tpiorum
fimt
negatiuam
,
vniuerfalis af,
liam. Probatur, quia aliter fequerf tur,qu6d
non
poftct fieri Syllogifmus ex propofitionibus de-
terminis obliquis in fecunda, vel in tertiafigu-
cendo,omnin6 Socratcs
iet eft
albus
eft
ucrbio,/fr, implicatur obliquus , vc dicendo , tunc dcbet conuerti in iftam
plicari
medipanem,fiim^ivelfuerunt tres vices.
do debcnt conuerti bus \ parte
Icem ifta , Viciffm contraria fe expeUum , refoluenda eft in iftam , Temperihus difiontinhis con-
& cunc conuertitur
,
i^itur contraria inquihus ft expelhmt
Item
ifta , Infinities fuit eclipfis :
,
in quibus
frefofithnif
4«obliqU0ol>-
fubiicitur terminus obliquus
JifmMuU.
in quafdam
,
refoiuenda: funt
vbi fubiicitur tcrminus re£tus
,
,
ita
quod fignom cum obliquo debcrer poni ih re&.0 , quod quidena fignum prius fuic in obliquo. Ec hoc pronomen , ^upd, debct poni in eodem cafu , in quo obtiquus ponebatur prius.
y erbi fars
gratia
eft
,
ifta
,
:
refoliienda eft
& con-
igitur aliqtta quihus pluries ftJt.
,
Tertia regula
eft
quod quando obliquns po-
,
9.
femper fubintclligitur Tenia aliquis redtus, tunc aggregatum , quod fuerit '*• prardicatum conucrfit,dcbet fieri fiibicdum conucrtcntis. Verbi gratia , Afinus eft heminis, connitur a parte pracdicati
,
rtp^»
&
ucrtitur in.iftam, ens hon&nis eft afinus.
Itcm
,
IHepanis
,
§jiued ceejuitur in furno, eft
in iftam
tiui
coojuitur infttrno
cft
,
,
,
,
conuertitur vel erit panis,
pro tanto,qu6d'
motum
altcratio-
qu6d aliquando loco
Oportct ponere antecedens,
rela-
e^HnrtaMgm-
& econtr*l. Ver-
bi grutia , diccndo ,Omnis hahens filium,diligit illum, malc conuerteretur in iftam , Diligens i/lut» eft hed>ensfilium , quia ipfa non eft intelligibilis» ex quo non eft antecedens ad quod rcfcrtur iftud rclatiuum. igitur debet conuerti in {{kzmyAlicpiii diligens filium he^et iUum ; ita qu6d loco rclatiui ponitur antecedens. Tunc rationes folutas funt per pra;di(5fca. Et fic finis ad quacfitum.
Cuiuflthet contradiUionis alte)-a
z/^r«,prim6 refoluenda eft in iftam
in iftam,
fimt tempora
eclipfis,fiint,velfueruntvices.
Quarta rcgula
quod propoficiones
,
,
§iuptlihet vicihttsplusfuit eciipfis,
ucrtitur fn iftam
determinallet.
,
nume-
randi.
panem.
eft ifta
in qui-
,
ponitur aduecbium
fubicdfci
nis pafts ad
reguU
Eodcm mo-
alix propofitiones
de tcruiinis redis, Ariftoteles minus fufficicnicr
prim» regul» propofitionum de obliquo obferuandc Prima
ad-
&
coquitur fignificat
funt aliquac rcgula in conuerfionibus
ifto
,
Alicpiid, in efuo co-
,
hoc verbura
Tunc
valct tanti^m
,
qui debcc cxTema vice comedi panem ,
& pono praedicatum difiun<5tiue
,
»-,
aWtu, eftpars Socraiii.
ficut illa:
confimilitcr conuerterentur
8.
qua
omni
ideo
&
in (OHerfione
ficut in
,
Itcm dicendo , Ter comedi panem , in
telera
nifi
in
parte Socraies eft albus, 8c tunc conuertitur in iftam , Aliquid in tjuo Secra-
diccre
confequens eft falfum , vt patet per Arifto, versus finem huius primi. Confcquentia probatur , quia Syllogifmi fecunds, & tcrtix figurai nonreducuntur , nifi per conuerfionem, fa.
currit',
:
& par-
ticularis affirmatiua in particularcm affirmati-
fta,
&
in iftam
flrmatiua in particularcm affirmatiuam
afimu
Secunda regula cft ifla,qu6d propofitio
clufio.
titur in vniucrfalem
tptilihet
i
conucrntur
obliquus implicatur in Adueibio , vel in Con- ^"'">^» *' iundipnc, debet cxplicari, fada explicatio- '* ne , dc fubicdto debec fieri praedicatum. Verbi gratia , dicendo Otnnino Socrates eft alhus , in ifto aducrbio , omnino , implicatur obliquus, quia di-
difiontintta.
vniucifalis ncgatiua conucr-
,
iSli.
tioncs de terminis obliquis confimiHter conucrtuntut cum ilHsdc terminis rcftis.Probatur con-
,
conuertitut
,
f^triu/^ue ifiorum^ttilihet afinus currit
trariafi expeUunt
Tuncponitur iftaconclufio, quod propofi-
Ad hoc quod
Vtenpte iflorum currit
ifta ,
in iitam, Ali^i tjutmtm alter currit,fitnt iftr.Et
:
in iflo qafu deficic ifta regula
px te6ko
Item
obliquus, sh honiine, fe
& non a parte fubie^^i».
4etcrminacio fubiefti, nec conftruitur cutn fubie^o, necaliquamvnionemhabet cum fubiedo , ratione cuius cum recto poffit
L Priorutn
Qjr^sTio XIX.
§iu£-
lihet centradi£Iio eft ali(juid > cuins altera pars eft ve-
r4,
& tunc conuertenda eft in iftam
:
Vtmm ohliquM fojjtt ejfe p^hieSium
^li^uidcu'
Uu alterapars eft^vera eft contradiElio. Item ifta, NuUo homiae cttrrente^u es ajinusyconuertitur in iftam, Nihil ^uo currente tu esafinHS, ffthomQ.
Itcm tUre
,
.
ifta
,
Neutrum oculum habendo
conuertitur in iftam
:
ifta,
Itcm
eadem eft difiiplina ,fimt op-
quaeritur an propofitione, HoHIcminis o»mV,ifte tcrminus hominis,^tx-
ifta
,
Ctuttflihet
hominis afintu
in ifta
afinus
cisc
fit
fubicdum ? Arguitur qu6d non,quia fcm-
per detcrminatio, cttrrit ,
ertitur iu iftara > igitur aliqfud atitu afinus
ffthpm.
3. p.fitm. q.x. diffic^.art.x.
,
fofita.
if
Fuente
Neuter ejuem hahendo
Omnium oppefitorum eadem eftdiftipU-
fia, igitttraliqua quorum
Periher.q.i.loaaaes a Magiftris hic f.^.J. terti» regiel».
tupotes vi-
tftpotes videre, eftoadus.
Item
fro^ojitionu ^ AnA.l. teriher. eap. x. Aucrrocs «W. Occam 3. ftirt. Log, fap-9-^ <» exfofitJib. t.Periher.eap. i Alb. paruus iit.i.
con-
cjtrrit,
dcm
partc copula?
propofitionis
di
,
& determinabile, pofita ab ea-
igitur
:
,
debent
fed obliquus
efie
idem cxtremum
cft
determinatio re-
quando obUquus
,
& teStas
pra:ce-
dunt
I.
-^rgimtnta t^' f*' "" gtttua.
.
Qu^ftio dunt copulam aggregatum ,
quia dicendo, albus currit , aggregatum ex determinatioMideterminabili eft huic fubiedlum
ior patet exemplariter in aliis
Homo ne , nor
&
rubiedum. Ma-
erit ,
:
patet
cx parte
&
quia iHe terminus Mpms, quantum eft , fupponit indifFerenter pro omni
,
fui
a^no, fed quando additur iibi obliquus , vt bomimVjdeterminatur ad fupponendum przciscpro
Sccund6 1 quiaidem efl fubiedum conuertentis,qu6d prius erac prxdicatum conuerfx fedin ifta, Cwrtnt efi homnu afinHS , hoc totum hominis afiuts,c{k przdicarum,igitur fimiliter hoc totum, :
horninis
*pnHS , erit fubied:um in ifta, Homnisafi-
rmscttrrit.
de quo aliquid dicitur , modo prxdicatum dicicur de ifto coto, kominis afinus,in idiyhominis afinus n
modum
quia fubic£kum eft
,
,
dicicur deaggregaco.inifta, jifinHs ho-
mtmscurrit
;
fubiefbum,
ira
^orum
^m,
vna
igitur ficut in
aggregatum
,
cft
& in reliqua.
Quart6 fequitur , quod copula proponcionis non impIiCarecur in verbo, immo in obliquo poConfequens eft falfum,quia cum tempore,& nomen non,vt
301
fimiliter fequittir in ifta
,
Vttrtfu*
terminus ifioritm cft ibi fubicquia ly vter^ non indudit aliquod catecttrrit , ifte
gorema, cum fit fignum vniucrfalc. Tertio per definitioncm fubicdti, quia/M^/rihan tfi de tpto aliud dicitur, fcd de aliqup obliquo dicituraliud
fcilicccprzdicacum, in dicendo,
,
Hominii efiafinus\i^it\u,6cc
Quano pcr Ariftocelem in ifto primo , versus vbi ponit , qu6d ex maiore de Rcdo &
hominum.
adnisjqui funt afini
XIX.
pofitum vecbo ;
fincm
,
,
minorc de obliquo (cquitur conclufio,cuius fpbicdhim eft de obliquo , vt arguendo fic , Otmis eUfiiplinaefi fophia, boni
efi
dtjciplina
igitur boni
j
efifiphia.
Nocandum qu6d Logicus 6c Grammaticus diuerfimodc confiderant dc Nomine , Verbo,fiue de partibusorationis,quia Grammtricus condc
fiderat
de
aliis
ordine ad congruitatcm
eis in
partibus oracionis i
Nomine,
,
mod6
& Vcrbo,
fieri oraciones congruz , liccc impcrfc(kx, vtdicendo, Dedomo adtahemam. Sed Logicus confiderat de iftisin ordine ad veritatcm, falfitatem , fcilicet prout poflunt circ partes
poirunt
&
fito a parce fubicdi.
principales enunciationis verz, vel falfz,(cilicec
copula
fubiedum przdicatum,
fignificat
primo Perihermenias.Probatur confequen-
patet
quia ifta, Hominis afinus currit, explicatur per , HoTno eft cuius afinus currit , mod6 ifta copula efi , implicabatur in obliquo , non in verbo, quia verbum manetintcgrum,ficut ante. Quint6, quia verifimile eft , quod ifta propo-
tcs funt przcisc
vel copula
non
,& tales par-
& vcrba.Nam aliz par-
nomina,
fimt nifi dcterminationes
tia,
tes orationis
iftam
difpofitioncs dcfignantcs fignificationem
&
fitio
Homhis afimis efi ,
,
fit
de verbo fecundo ad-
«quodnon oUiquo eflct
iacente, quia nihil fequitur copulam cftet nifi
&
aggregatum cx redo
fubieftum. Sext.6,quia
quando
rcftus prscedit obliquum,
&
aggregatum ex redlo igitur
eodcm modo
obliquo
quando
,
eft
fubiedtum;
oi)liquus prscedit
ledtum. Tenct confcquentia
,
non
fubiedum
arguit
quod dcbeat
elle
quia prxcedere ,
plus
qu^m ancc , quia quandoque totum prjcdicacum praccedic copulam,vr dicendo, Homo anirnalefi. Sepcim6 , quia in ifta , §luilibet Imninis' afinus currit , hoc cotum , hominis afinus, eft fubicdum, igitur fimilitcr in ifta , Hominisafinuscurrit. Tenct confequentia, quia propter illud quod non cft fiibicfhim , nec pars fubiedli , non videcnr
quod debeat
variari fubieftum, fiucaddatur,fiuc
remoueatur, mo(i6 necpars fubiedi. 0(Stau6
men
,
quia
,
vt patet
pter aliud
fubiedum,
quia
non
potcft el!c fubici^ura ;
&
ficut
Rcdus
principalius fupponic vcrbo erit
,
ira
&
in
logilmo fadto in prima figura
dicendo , Afinus hominis currit, vcl eft cum fyncategoremate, vt eft fignum vniuerfale , vel particulare , tunc femper refertur tcI ad rcdum przccdcntem obliquum dicendo , §luilihet afinus hominis currit , vel fubintelligitur antecedens Redlus, vt diccndo , ytertjue ifiorum cnrrit , vnde ibi fubintelligicur, quod vccrquc homo iftorum curricnon de fignificacione huius figni Ftercjiu, quia idilludfignum nullum caregorema includic ,
&
&
c6
iftc
Rcdus fubincelligiiur ratione
obliqui fe-
,
Tunc ponuntur conclufiones.PrimaconcIufio
,
tunc folus obliquus
cft
fubieftum propofitionis;vt in ifta, Hominisafinus cttrrit, Probatur ; quia illud folum cft fubiedum, quod aduenicnte figno vniucrfali diftribuicur:fed in ifto cafu , foIuS obliquus diftribuitur per adfigni vniuerfalis pofiti k parte antc to-
igitur folus obliquus cft hic
omni bono fyl-
tius propofiiionis
illud eft fubie-
fubicdum^laior patet,prim6 ex definitionc pro-
, quod eft praedicatum minoris:fcd bonus fyllogifmus inprimafigura, Cmuf-
;
pofirionis vniuerfalis,fecund6, quia
ifta cft
inde-
Socratis afinmcurrit.
homo
figno vniuerfali diftribuitur
Ubet hoTninis afinuscttrrit. Socrates efihomo
eft
,
igitwr
Sed in minori ifte terminus przdicatum , igitur in maiori ifte ter-
minus hominis przcisc erat fubiedlum. Secundo , quia in ifta propofitione , Xegis terefi
bene facere
,
i^e tctminns Regis
,
eft
finita, Homittis
qnia dicendo
,
Cuiufiihet
;
homims
&
minor
patet,
ofinHt currit
,
ifte
in-
terminus,i&Mvn//, przcise diftribuitur,quod pro-
fubie-
batur pofito cafu, quodquilibethomo habeat
(kam , quia non apparct aliud quod reddat fup>
f
qu6d quando folus obliquus przcedit co- frim» pulam , aut obliquus cum Redo , ita qu6d obli- '"'/''•
eft ifta,
afimu atrrit, igitur poreft ficri vniuerfalis per .ippofirionem figni,& per confcquens illius vniuerfalis ifte terminus eft fubiedbum, qui
ifte eft
4^
Rcdto przcedente , & hoc duplicitcr , quia vei Rcdlus przcedens eft fine fyncategorcmate , vt
uentum
fubie^um.
Oppoficum arguitur , qu6d
^m maioris
vel vel
fuppofitioncm tcrminorum , fcilicet Nominis,& Verbi , aut modum fignificandi, vcl fupponendi, aut diuerfum niodum fequendi vnius ex alcero, vel diuerfum modum copulandi diucrfaab inuicem, ira de aliis. Secundo notandum , qu6d quando obliquus przcedit copulam , aliquando ponitur folitaric, vt dicendo , Hominis eft afinus , aliquando cum Redo fcquente, vt Hominis afinuscurrit. aut cum
quUs przcedat redtum
igicur,&c.
quia Redlus apud Grammacicos eft principalis pars orationis , igitur fi Re(5ius , obliquus prsccdant copulam , fequitur , qu6d ,
eciam principalius
, ,
qucntis.
nomen obliquum non eft no-
propofitionis,veI przdicatum
Nono
eft
primo Perihcrmcnias,& non pro-
nifi
,
^gnum non
|>
&
afinum qui curnu »
&
fit
vnus afinus communis
omni
cin-
Super
5oa omnibus , _qui ndn curfat V t«rminus bopto
vd dtfttibuftur ifte'
&
habttur irttentum; el diftribuitur i&ixormimiS'afhufs\'.Sc\ipc non, quia tunc (cc^\xtvcxmiCmuflibet hoH&tm afintu atrpraE^cis^
•,
do adiacente imm& non plus qUam
Exifta cbnclafione fequitur, qa^diftaconfeqjientianonvakt ,.Oma^ homitiemindens efi
eftanimal, Sc idc6 prardicatum potcft prxccdcre
eft ajinittj igitiir
afhftaeinAnH-
&
probabicur: :
pofico cafu,
& quod
quod
homo videat feipfum,
quilibet
afinus.vicfcat
prffimiflGc fi
funt vera:
,
omndrh hpminem
& conclufid
dtbita fumptio fubiedi
fiat
,
,
tiinc
& ide6
falfai,
debct tunc fic ar-
Omnem homfnem videns eft vnumfilum homi-
gui
:
nem
videns
videns
eft
f,
fid Socrates
eft
homo^ igitur Socratem
vnum filum hominem videns, quz
eft
Vc-
ra,'5cetiam fua fubcontraria , fcilicet Socratem videns non eft vnum filum hominem videns , vtpatet de afino. Et fi quacratur de contradidoria illius vniuerfalis, dico , quod cft i{[3,u4lf(fuemhominm videns non eft vnum filum hominem videns,
quod eft
falfum. ifta
Ctiiuflihet contradiEiionis
,
fidhlc homo
afinm
eft
,
eft
confequentia non alterapars
eft
vera:
contradiEHonis alterapars;
homo eft afinm, eft vera. Quia hic non fit fumptio fub fubiedto , (eA fub parte praedicati, quae non diftribuitur. Et ideodcberet ficargui.
igitur hic
Cuitiflibet contradiElionis altera pars efl vera , hAc efl aontradiEHo , igitur huiut contradiiiioms altera pars (ft
vera.
Secunda conclufioeft,qu6d
7«
:
,
ifta
,
Homo
copulam. Ad iextam concedo antecedens , fed negatur confequitntia, &caufa:cildidain folutionc tertia;
ratidnis.
Ad feptimam dico,qu6d
in ifta, GHtilibet homi-
nis afinus CKrr»V,iftud
totum, hominis afinus,eQ: fubiedum , hpc propter fignum in redo , quod pra*cedit, quod fignum , liccc non fit fubie<5tnm, auc pars fubiefti, attamcn eft fyncatcgoremijdfcfignans.modum fupponendi iiifius lubicifti ide6 propter ipfum variatur fttbic6him in indc-
&
':
finita
&
& vniuerfali.
Ad odtauam rcfpondetur quod duplex cftfubic<5tum. Quoddam eft fubieftum locutionis & >
^liud propofitionis.mod6 obliquus eft ,
non fubieftum
licct
fubiedum
locutionis,
proptechoc qu6d non conftruitur apaitedc(?/? fecundo adiacentc. A^ nonanf fiaitad praecedcntem cpnfimilitcr. Et fic ad qua:fitum;
Qjr^
T
S
I
X
O
X,
ytmm ex purtJr fttrticularihus ,
^ parte fubiefti,
'-uel
indefinitu pofjtt fieri jyl-
Rcdus pracccdat aggregaium ex refto & obhquo erit ante copulac
fcilicct a partc
obhquum
fi
,
fubie(Sbum,vt dicendo, yifinus hominis eurrit, iftud totura , afinus hominis , eft fubiccSlum. Probatur,
quia illud eft fubiedum in indefinita , quod per fignum vniuerfalc appofitum diftribuitur in vniuerfaH , & hoc cft aggregacum ex redro obliquo igitur, &c. Maior eft nota ,vr prius quia
&
;
logtfintu? Alb.de ^zonia trnB. tr»S. 4. Petri
firf^.
4. Ltg.
^ hic
e*fi. TittiT.iriexptJithnt^ Fonfcca lib. (.
tr»ll. x .in prine,
Inftit,cMf. il. ([if i^.C<;uj)flat.lih..i,/Mm.c/if.^Vactite j.
f./um,^.i.dijffic.i^»rtt6.kact^[iiik.Inftit.tr»li.j^,caf.y.
ARguitur quod fic.quia ex prxmiflls vniucrfalibus poteft fteri -fyllogifhvus
;
nd cbnclu-
fyluefter, qui nullius
fionem vniucrfalemj igitur tx pacticularibus ad particHlaiem.;Tenjec,x)Q!nfequentia.; quia£cut fe habeht. przmiflx vnifacrfales ad oondufibhem
ponitur vltra
Yniuerraicm ,
aliter cx indefinita
minor
nos
,
patet
,
,
& aliqui
non
poiret fieri vniuerfalis:&
pofito cafu
,
qu6d
fit
vnus afinus
hominis fitpoftcflio , & qu6d aliqui homihes habeant afi^ non , & quod omiiis afinus currat
excepco fylueftri,tuiic
iftaeft \eiz,Giuilihet afinus
hominiscurrit, vt patet induclione,
& tamcn non
ita particulares
clufio gratia formac laribus.
:
parti-
quam vna^, 8c antccedens apparet , quia per conuerfionem ex vna pgrticulari infertucalia, fimiiiter
per aeqnipollenti^m.
ftribuitur, vel
ad iinpoflibile fequitur quodlibct: ; igitur ad illam fequitur quslibct alia propofitio ncccfTaria particularis , illa fequitur ad quamlibec
quus non
aliam.
vnum cxtremum
quando determinatio fine hoc, qu6d determinabile di-
poteft diftribui
•
Ad
,
econtra, vel diciturquodoblideterminatio rcjfti fequentis. fecund.im concedo maiorcm , ucgo minoeft
Hominis afinus curriti non conuertitur in illam kiiin iiiaxa , Aliqttis cuius afinus
rcm, quia
ifta,
:
otrrit, eft homo.
Ad
T(erci,6,quia
i^d aliqua eft pdrticularis impoHibilis
&
Quatt6
,
&
/dico,
quod non
fcdic,
& qiiando fequicur,quia quando obliquus
eft fimile
quand6:obliquus pra:-
fignum appofitura folus obliquus diftrii^itur, fedquan^o fequitijr, aggrcpraccedir, tunc per
gatum exrcdo&.obliquo
diftj:ibuitui;,
&
ide6
patct arguendo hypothetici ifto
mo-
do,5t cfuidam homo currit, cjuodaam animal mouetur, fid cjuidam hemo currit ; ergo cjuoddam animalmouer«r. hic;
terciam concedo definitiQrtem fubicdi
f"^* •/"
igitur cx pluribus particu-
Tcnet cqnfcqucntia, quia plurcs
, & non tantum;hominis aggregatum illud diftribuitur., Ad primam rationcm negatutmaior,quia non pportet qu6d determinatio,& determinabile fa-
ciant
^*"*
^'^**'***'
ad particularem.
culares videntur efFe.potentiores in inferendo,
quilibet afinus currcret
I.
ArgumentM
Sccund6,quiaex vnaparticulari fcqnitur conr
diftribuitur ifte terminus <^«f« praecisc>quia tunc afinus, idc6
mtntit.
^
propofitionis
Secundo fcquitur,qu6d yalet
fn oblfqiio
:
WHtmfilum^homiaem videns :fid afinmeft haminem vidins, igifitreft^vmmfilttmhominentvidens , quia
S.
dcifto obliquo Hominis,vt patuitin alia quaeftionc refoluendd ipfstm.
pofitum.
idem
Ai* argf-
Hominis afittuscurnt , prafdicatum dicitur
iri ifta ,
quod cft contr» cafum y pcr qu&d aggregatunt non diftribuitur fecundo probatur per ratiohcs pbft op-
dfinm commtmis
nif bonunitcHrrity'
Seeund» ctn««/w.
Priorum
Ad-quartam^cohccdo qu6d copula includitur , fcd propter hoc non fequitur, qu6d & copula fignificct cum tcmpore,qu6d tunc propterhoc obliquusfignificet cum tcmpore. ^d quin^am dicd','q!u6d ifta non cft de feciin-
riif
6,
Iib.l.
arguitur ex puris particularibus.
Oppofitum arguicur per Aciftotdcm in ifto pcimot cap.j. Nocandum cft , quod qua;dam eft confcquentia cnthymcmatica > & quaedam fyllogiftica. Confequentiacum enthymematicacum qua;dam funt focmales, qujcdara matdciales.Matcrialjum quacdam funt fimplices , qusdam vc-
*• Confequtntit """!/*'•
.
XXI.
QusEftio nuhc. quarum definidones ponendap rdnc e^ przdidis. Secuncl6 notahdum, qu&d ex vna particulari fatpc fequitur alia in
bona confequentia &prii
m6 gratia formz per conuernonem, vt ^tudtm ,
^uoddam animal efi horno. Secundo pcr aquipoUentiam, vt , Qj^dam h»^ mo noH currit , igitur non ornnis home currit. Tertio , quando prcdicatum variatur fccun-* homo ejt animal ,
igitnr
&
infinitum, vcrbi gratia,Ad afnrdiim finitum, matiuam dc praedicato infinito fcquitur negatiua de przdicato finito , fimilitcr ad afHrmati" uam de praedicato finito fcquitur negatiua de
przdicato infinito.: vt patct fccundo Pcrihermcnias. Quart6,quando antcccdcns, quaeeftparticularis , eft impofllbilis , vt ^iuidam homo tfiafituu
animal non
eft
mn tft ,
quod maior exttemitas
fyliogifticc
,
vt arguitur a difiundiiua
,
cafibus
,
,
teram partem
,&
ita ex diueifis
animal eft bomo
efi rifibile
Et
ex puris particularibus vbi medium eft terminus difcretus.benc poteftfieri fyllogifmus, verbi gratia,bene iequitur , Gtuidamhome efiSoigitur ejubddam
dhum efi homo, & licct ifte proceffus prima facie non fit fimpliciter cuidcns , attamcn per conuerflonem prarmiflarum fit bona forma. Secunda conclufio eft , quod in omnidifpofltione , in qna valet fyllogifmus expo/itorius valet ctiam fyllogifmus cx puris particularibus,vbi
medium
in illa praemi.ila fumltur
cum
relatiuo
euidenrer,6^^iHud alhum currit , igitur
identitatis:vcrbi gratia,feqititur
dam alhum
Socrates
efl
&
,
currens eji 5ocr<««,Patet,quia per relatiuum identitatis
fit
vnio cxtremorum
cum mcdio
in pra:-
miffis,rationcvnius,&eiufdem fuppofiti,& ide6 ynio extremorum in praemiflis cum medio eft
condudcndum extrcmade
rufficicns ad
ccm
feinui-
in conclufione.
Tcrtia Gonclufio , qu^d ex puris particularibus affitmatiuis fii bonus fyllogifmus in fecunda figura, vbi vtriufquc prajmiflac prardicatum cft
terminus communis, d)ftributusaffirmatiue,v.g. bcnc fequitur, Giupddam motum circulariter efl omnii Inna , tptoddam lucens
dam lucens
efi
omnibus
nifi
,
res aliqua
ejl
omnis luna
motum circulariter. Et
;
igitur <]uod-
iftud tenct in
vbi pcr pracmitras fignificatur vna
numero
,
quae eft
cadcm
tjuoddam animal
eft
e
;
j
igitur t}uoddam rifibile non
patet quid
fic
horno.
eft
rationes funt fokuae ci piaecedentibus; fit
diccndum ad quaefitum.
s
T
XXI.
o
I
jyllogifinuj ? Aatiiocs hiceap. ^.Occani
3. Leg e»p j. Alb. JeSazonia tr»S.^. Log. cap.%. loan. a Magiftris j.5. huiut Tarcar. in expe/it, trall.^.Petri Hijp (^ htc traQ. v.in frinc. Fon-
fcca
Itb. S. Ittjlitut.
caf.it.
^ 19. Complut. lib.i.fHm.
eap.4.
cuilibct di-
ARguitur quod fic, quia ex vnn negatiua bcne
ad inferendum , quam vna , & anteccdens pa- ^rmatiua. , quia cx vna negatiua fequitur alia per fubartcrnationem conuerfionem. Secundo , quia cx puris nffirmatiuis fcquitur tct
&
conckifio
:
igitur ex pwrte negatiuis
;
quia ficut
habent affirmatiuae ad affirmatiuam ita ncgatiuae ad negatiuam. Tertio per Ariftotelem in ifto primo , cap 14. qui ponic quod exduabus negatiuis de contingcnti benc fit fyllogifmus. Quart6 , quia iite eft bonus fyllogifmus , fcilicetj Nnllitm animatum currit , nullum animal cur~ rit fi nullum animalcurrit , nuUus homo currit , igitur finullum animatum currtt , nulltti homocwnrit. fe
:
,
Oppoficum arguitur per Ariftotclcm in ifto primojcap.f. In quxftione prim6~ vidcbitur , vtriim ex aliqua negatiua poffit fcqui aliqua affirpiatiua. Sc cund6 qualitcr ex vna negatiua poffit fcqui aliqua negatiua. Et tertio qualitcr ex pluribus necondufio
gatiuis poffit.fequi aliqua tcr
,
;
qu6d pcr iftum tcr-. fignificatur vna res nume-
minum ejjentia diuifut ro
,
,
quae cfteadcm cuilibetdiuerfarum rerum.Et
medium fumeretur fub ifta forma Qjtpddam B eft omne tjuod eft A,
ide6
A
fi
,
Quantum ad primum fit prima condufio quod cx vna hypotheca negafiua fcquitur
ifta,
frima tm^
for-
f'»'/».
imm6 plurcs categoProbatur fic capicndo vnam
malitcr aliqua affirmatiua
,
, igitur (juoddam C eft B , tunc valcrct fyllogifmus in omnibus fine aliquaexceptionc.
eft
,
tunc capiatur contr^didoria iftius difiunptarponendo ncgationem , deinde capitur eius contradidoria per copulatiuam fatSbam et
alhtu
;
€t\\xx
partibus c6tradi£koriis,qux erit ifta:5«cr<«« «r-
&
omnii hcmo eftalhm, xwnc arguitur fic,Quicquid fcquitur ad iftam copulatiuam affirroatiuam, fequitur ad iftam difiun&iuam negatiuam} fcd ad iftam' copulatiuam , fequitur formaliter quaeU
rit,
i^'»»»»"
& quali-
difiondliuam compofitam cx duabus catcgorids negatiuis , vt Socrates nen currit , vel homo non eft
,
1. D»«;yf» qui-
non.
ricae affirmatiuae.
, quiain iftocafu confcquentia quia non fequitur , ^idam Pater in diuinii eft omnis ejfentia diuina , ^uidam Filitts in diuinu eft omnis ejfentia diuina igitur tjuidam Fi;
y,
fyllogifmus.igitur ex pkiribus. Te- Argumem* nct confequentia , quia plures funt potentiores pn parteaf-, fit
non
Umeft Pater, propter hoc
'
igitwr
uerfarum rcrum valeret
^*(?'* "*•
eft ifta.
Quod
^Moddam alhum efi Socrates ,
ptaediftis
ytmm expurij negatluu pofjit fieri
non fyllogifticc. Tunc quantum ad modum fyllogifticumpo-
:
,
Q^v ^
ex hypothcticis
crates
homti
praeccdat ne-
quidam ecjutu eft homo : nec fequitur ncgatiuc, Giuoddam antmal non efthomo : ijHoddam animal non
modis argucndi
nuntur conclufiones. Prima conclufio
quoddam alhum
fyllogifmus. Probatur conclufio per inftantiam in terminis ; quia non fcquitur , giuoddam
cum
copulatiua ad al-
igitur
ficri
vt arguebatur antc oppo-'
quando arguitur
,
mmquam ex putis particularibus polcft
fitum.
0(3:au6
alhum
gationem in conclufione. Quinta conclufio cft, tju^d cxccptis
oppofito vnius partis ad alteram pariem. Septim6,quando arguitur ex conditionali fa£ba ex partibus cum antecedcnte pofito incfte ad
fuum confcqucns
ita
Tunc
Quinto , quando confequcns eft neceftarium. Scxto , quando arguitur ex hypotheticis, licct
non
:
igitwr tH curris.
j
3«>5
Qnarta conclufio eft , qu6d ex puris particuf laribus ambabus ncgatiuis , fit f^llogifmus yA Sutrt» tm» concludcndum particularcm ncgatiuam , cuius '^«jS*. cxtremum in conclufione , fcilicct maior cxtrcmitas , prxcedit copulam , & ncgationcm ficut fcquitur , Quoddam animal non *lt homo , cjuoddam
Super
304
quzlibft ruacum partium , quae eft aflirmatiuaj igitur ad iftam dinundiuam negatiuam fequitur quaelibet parsillius copuIatiuae.Maior patct,quia illud quod fequitur ad vnam asquipoUentiam, fcquitur ad aliam
minor patet quia
aequipoUent
illae
;
&
quaelibet pars copulatiuz fe-
;
Steund» con-
modo
,
quitur formalicer ad totam copulatiuam. Secunda conclufio eft, quod ad vnam categ07 ricam de inelfe negatiuam , fequitur formalitcr
vna
hypoclietica. Probatur
,
quia quailibet pro-
alia fubdifiundiione plulltts hovfo currit
,
ficut fequitur formaliter,
;
homo
igitnr nulltu
currit
vel
,
& tamen antecedens eft vna categonegatiua & confcquens vna hypothetica
Deus non efi, rica
,
Tercia conclufio
eft
,
tegoiica affirmatiua. Probatur
quia
,
nunquam
eft bona confequcntia , argucndo k propofitione habente plures caufas vericatis , ad propofitionem habcntem vnam folam caufam veritatis: fed femper ncgatiua habct plures caufas verita-
quod fubiefkum quod pr^edicarum pro nulio fupponit vel dato , quod vtrunquc fupponat pio aliquo , tamen non eft idem pio quo fupponit vnura , &c reliquum fed afnnnatiuanunquam verificatur , nifivtroque termino fiipponente pro aliquo. tis
,
quia potcft
vera
efte
pro nullo fupponit
,
ex eo
vel ex eo
,
,
;
;
Secundo efi,
patet indu6tione
nunquam
Deus non
fequitur
,
quia cx
iHin, alii^uidefi.
N^ihil
ifta,
Necex ifta,
fequitur aliqua affirmatiua; &: ficde
efi,
fingulis.
Contraiftam conclufionem dicitur,quia quxmodalis eft categorica,& ramen cx vna modali ncgatiua fequitur vnamodalis affirmatiua gratiaformjc. Majoreft vcra, quiacain iftam dc regoi-ica diuiditur in modalcm , libet propofitio
&
inclfe
& minor probatur
,
confcqucntia formalis
eft
quia squipollentia
, ,
& tamen vna nega-
tiuaaequippllet affirmatiuac, vtdicendo, ejfe
non
efi.
impojfibile
,
igitur
Deum
&
Refpondetur , concedo maiorem , nego minorem. Ad probationem dico , quod ifta non ajqui,
Deum effe non efi impojfihile
efipojfibile, fed iftac duae
mn impoffibile efi,
AuSyimpejfibile,
,
& Deum
jcquipollent
& Deum
,
ejje
Deumejfe
effe poffibile efi ejfi
;
&C
cum negationc cadente
fuper co-
Frima
Primo
cen-
minori
;
;
fcd
tunc propofitio red-
quando ncgatio
fola
& iftc modus impoJfibiU non, tuncpro-
Quantum
ad (ecundum. Primaconclufio
eft,
fequi alia ne-
quens participant vtroquetermino. Primo per conuerfionem , vt NuUum B efiA,
A
efi
Nulltts
homo
omnis homo non currit.
Tercio pcr fubalternationcm Secuml» con-
tunc ex puris negatiuis benc fequitur
Secundo potcft argui in terminis Vt Socrates non
homo efl
fingularibus:
a Socrate; homo currit. Secundus cafus eft , quando in vna pra?mift;i, vnus terminus finitc fumptus , negatur dc ali'quo termino, ille idem terminus in fecunda praemilla infinitc fumptus , ncgatur de eodcm termino , tunc ex illis duabus prajmiflis fcquitur ncgatiua de hoc verbo efi fccundo adiaccnti, v.g. fcquitur , NuUta homo efilapis , nuUtu homo efi mnlapis, igiturnuUtu homo e/}, & tenet per illud medium , Omne ^uod efi, efi lapi^, vcl non lapis ,fed nuUus homo eji lapis , vel non lapu , fcquitur in CameBres, igiturnuUus homo efi. Tcrtius cafus cft , quando ad fimilitudincm currit, nuUtti
alius
igitur nullus
medium variatur fecundum finitum,& infinitum, vt arguendo fic NuUum non B efi A, nullum C efi B, igitur nuUum C efi A, primae figurjc
:
Quartus cafus
eft
quia copulatiua negatiua
,
aequipollcr difiundiua: affirmatiuje ifta
,
modo
cx
vna fuarum partium ncga-
difiunwbiua curo
ta, fequituraliapars , igitur etiam ex copulariua negatiua, cum fecundapartc difiuncStiuic nega-
&
tiua , fequitur alia pars difiunftiua: , per confequcns ex puris negatiuis fequitur conclufio.
Sccunda conclulio
eft,
quod per Syllogifmum
cxterminis prsccisc , abfque hoc, quod aliqua propofitionum participet cum alia in vtroque termino , nunquvn ex puris negariuis fcquirur conclufio : iftam conclufioncm declarac Philofophus in textu funt termini in cjuibtu omni , in qualibet trium figurarum , animal , lapis , homo , termini in cjuibKs nuUi , lapis , ei^uui,
,
vt
Omnis ht-
7Secundacttt' '^'*fi'-
&
&
:
&
homo.
Tunc ad rationes. Ad primam conceditur,
vbi antccedens,
&
confequens participant vtroque termino,fcd nc-
vera
inter Jejitnt
,
quod non
Giiucuncjue vni
:
eadem
,
,
eft fimile,
quia
& eidemfitm eadem,
bene Sed ifta rcgula eft falfa, abeodem, iilaaje inuicemdif8c ideo ex affirmatiuis
§lMcun^ue ferunt tiua
,
cquo
difierunt
& idco cx ncgatiuis nulla fequitur negaV. g. licct homo & rifibile diffcrant ab
,
,
,
non proptcr hoc fequitur Itcm
rant a fc inuiccm. Glmcuncjue ah
ideo licct
,
ifta
alicjuo difierunt ,
homo
non proptcr hoc
,
,
quod
rcgula
diffe-
cft fal/a,
interje Jitnt eadem,
& equus difFcrant abafino,
fequitur
,
quod
fint
idcm in-
ter fc.
mo non currit, igitur cjuidam homo non currit. Secund? cpnclufio cft, quod ex vna negatiu4
6.
&
&
B.
Secundo pcr aEquipoIIcntiam , vt
flufio.
,
fequitur affirmatiua.
eatiuagratia formoE. Probatur in propofitionibus negatiuis , in quibus anteccdcns,&confi:-
currit, igituf
3«'/?.
ex puris
conclufio. V. g. fequitur , NuUus homo currit, ntd'lum album efi aliud ab homine , igitur mdhim album
ifta eft
impojfibile
igitur nullum
,
medium quod fimplicitcr fumirur cum relatiuodiuerfitatisin
, fi
hoc modo
copulam
quod ex vna ncgatiua bcne poteft
tlufio.
tribus
in maiori, fumatur
gatur confcquentia. Ad fecundam dico
praecedit
pofitio eft ncgatiua.
qutfl,
quam
,
quod propofitioncs participcnt vtroque termino. Probatur in multis cafibus , qui tadi fuerunt antc oppofitum.
dituraffirmatiua, virtutcnegationisinclufic in prseccdit,
prima conclufio, Tmin fan
fit
,
negatiuis bene fequitur conclufio abfque hoc,
&
Secu»da pars
tertium
di ex pluribus rcrminis
tunc prima eft vera, ficut fecunda. Et caufadiuerfitatis eft,quiaquandoiftemo-
pulam
igitur nidltts
,
& hoc
quia fequitur, homo efi. ,
qu6d per Syllogifmum,fiue pcr modum argucn-
Deum
ejfe efi pojfi-
bile.
pollcnt
NuUum animal efi Quantum ad
quod nunquam ex vna
categorica negatiua fequitur formaliter vna ca-
clufio.
patet in multis locis Dialedicis
currit.
affirraatiua. Ttrti» con-
poteft fequi alia negatiua, gratia materiae,
cum quacunquc
pofitio infert ipfam formalitcr
Priorum
lib. I.
Ad
tcrtiam
&
funt ncgatiuae. £t
quartam dico fic
,
quod
ad quxfitum.
iftz
non
Ad
argt-
f»f»ta.
Qu^ftio QjTiESTio ytrum
XXII.
modi prima figura
qttatuor frimi
tejteantgrafia/orma. Beetias hle tMp.i^. Aurrroet, Burana ic Aphrod. hU t»p.^. loan.i Magi(l.f.}.iS)M(M. Pctrus Hifp. tr»B.i^fMm. Taitar. hic trM^.x.jiuft. i.TeoaCcc» lib.6.injtit.e»p. i^.facate
$.p»rt.
fum
f«
fiS. I ^ .Complut./ii. } .fum,t»f.
5
Aueira Ub.
.
i
.
Infi.tr»B.
^,e»p.X.
XX 11.
primutn modum, quianoiife(, JrgumntM J> quitur j Omne mimtil fi efi rifibile e[l home', fr*p»rtt»*- 0mne bmtum eft animal fi efirifibile : igitur omne tMiu». brMtum eft homo , quia prxraiffx funt vcrx,& con-
cluno
faifa.
Secundo , quia nonfequitur , Omnit bemo , zmI afinm eft afinm : ftd omne rationale eft home , vel ffintu ; igitur emne rationale efi afintu. Maiorprobatur induifbiuc
quia
,
homo
ifte
&
adnus ifte homo,ycl afinus dc fingulis;igitur,&c.
eft
:
Terti6
,
,
eil
vel aHnus
annus,& fic
quia non fequitur , Cuiufiabet contradi-
£Honu altera pars eft vera \fii
qutlibet propofitio eft
(ontraMtlionit alterapars;igitur qualibet propofitio eft
&
vera. Conclufio eft falfa,
prxmiflje funt vcraE;
modus arguendi eftfalius. Item non fequicur Omnia animalia fitnt
Sed contrjiobiicitur,fupponendo,qu6d fignum communi, diftribuic ipfum pro omni fuo fuppofito , pro quo cft di-
,
homt
ratio-
& afintufitnt anima-
i
omnit afinut efthomint/
pofito cafu
quod
,
afinm curconclufio falfa,
igitur omrits
:
quia pcxmiflie funt veraE
rit.
quilibet
,
&
homo
habeat duos
afinos,quorum vnuscurrat,& alter non currar. Deinde arguitur contra fecundum modum, quia non fequicur , Nullumviuum efi mortuuTA.-omnif homo eft viuens , igitur nulltu homo efl mertuw, conclufio falfa,quia quia praemitHe func verz , fignificat, quod nullus homo qui eft , nec aliquis
&
homo
terminus comfbunis
ftrando plaralitatem
,
,
non demon-
aut paucitatem fuppofi-
torum, aut aliquod huiufmodi. Hocfuppofito probatur , qu6d di(5ka confcquentia fit bona, quia ifte terminus communis , viuum , diftribuitur ad fupponendum pro omni eo , de quo dicicur
non folum dicitur de hi$ fed etiam de his quat fuerunt , proptcr
fed per te
j
qua: funt
,
participium prxterici temporis
minus
igitur ifte ter-
;
viuum , diftribuitur ad Uipponcndum non folu.. pro his qux funt , fed etiam pro his qu? fucrunt.fed ccrtum eft,qu6d talis conlcqucn,
bona, NuUum ijuod efl znuum,vel fuit viuum, mortuum , fid omnis homo efl viuus-, igitur nuUus hemo ef} mortuut , quia regulacur per dicidenullo, tia eft
efl
igicur
prima confequencia erac bona quia maSyllogifmi xquipollet maiori iUius ;
, cx quo vtrobiquc lubiGdum diftribuitam pro his quz funt , qukm etiam pco his
fecundi tur
qua: fuerunr.
Itcm non feqmtaTtCuiitfiibet heminw afintu currit
qui fuit,eft niortuus.
Icem
re(pondeo,qu6d ifti quatuor modi omnibuscerminis quorum nullus fignificat aliquam rem.qux eft cadcra plurium diucrfarum rerurh,&hoc probantinftantiz dererminis diuinis , fatStx anteoppofialicer
tenctit gratia forma: in
tum
,
& exceptis
illis
,
cerminis
,
, & ideo ifta confequentia eft hon!i,NuUum viuum \eft mortuum,omnis homo eft viuus, igitur nuUus bomo eft mortuus.(\\i\z maior fignificacquodnuUus
aliter
falfa.
gratia foimx,fine aliquaexccptione, accipiendo
arguendo thcolo*gic^,
fequitur
efl fiiitu
:
omnis
effentia
diuina efi Pa-
Eodcm moprimum modum fic: Om-
igiturnuUa ejfintia diuina efifilitu.
ter
;
do
poceft argui concra
nis ejfentia diuina efl Pater
;
omnis
fitiiu efl effentia
diuina.-igitur omnisfiliiu efl pater.Vixmi^z
func vc«
rz,& conclufio falfa. Dcinde concra tercium raodum , quia non quicur Omnis homoefltotum in :
homo efl hetno : igitur
alitjuit
ijttantitate
;
fe-
alkjuit
horno efl totum in quan-
titate.
Deinde contra quartum modum ; quia non NuUum viuum efimortuum. Ali^uis homo
fequicur ,
efl viuiu. igitttr ali
home non
efl mortutu, vel fic,
NuUum mortuum efl viuum,aliquis homo eft mortuut, homo non efl viuiu, quz conclufio eft falfa,quia fua concradidoriaeft veca, fcilicct emnu homo efi viuiu. Item folec argui per tercium modum,^iV^N<<^ heri emifli,hodie comedifli,fid crudum etmfii ; igitur crudum comedifti. Icem non fequicur, Omne albumefi celtratum, tditjuit homo incipit ejfi albiu ; igitur atiquit homo im-
igitur aliejuit
homo qui fuic, cft mor-
Secundo dico
,
quod ifti quatuor modi tenenc
fubicdbum maioris, cum iftis didionibus ^uodeft, ideo bene fcquicur, Omne
&
efl Pater filins
,
omnisfilius eii effentia diuina
efipater
,
deornni, 6cde nuUo, fcd in
quod
eft faifa
;
igitur
omnis
quia ibi ccncnc Syllogifmi pctdici
dido Syllogifmo
dico,
iftamaior,quia aliquid eftcfiencia
diuina,quod nun eft patcr. Tcrcio nocandum,qu6d diftindlio iftorum modorum direde concludcncium hon debcc fiHni pencsdiuerfitatem conclufionis , quia fice/fcnc pluresraodi. Nam Barbara ficut concludit vniuerfalem affirmatiuam direi^c , icaeciani concludic parcicularem affirmaciuam fibi fubaicernacam. Ide6 djftindlio & fuflScicntia iftorum motunc dico, dorum fumitur penes prxmiftas; qu6d non funt plures modi diretle concludenres in prima figura , quam ifti quatuor , vbi fit Syllo-
&
& redis,ica qu6d communes & non difcreti qu6d nihil addatur medio in vna prxmifla plus quam in gifmus ex cerminis fimplicibus tormini fint
,
alia.
£t dico notabiliter hoc propter aliquos cafus, in quibus fequitur euidcntcr conclufio,
& non
i
n
aliquo didlotum modorum.
eipitejfecoloratiu.
Seetieper.
aliquis
tuus.
&
Item non
Tom.
I.
^*''**
ccnenc in onini-
homo qui eft,ncc
;
j.
OpinitDi'
bus cerminis , fiuc finc tcrmini ampliatiui ad prxteritum , vel futurum , vel quomodocunquc
Item non fequicur , NuUtu homo dum dormit,vigilat : omnis homo efl homo dum dormit igitur nuUiu homo vigilat. premiftsB funtvera:, conclufio
Nulltu Pater
OhitMie.
vniuerfale additum termino
ior primi
igicur
nalia, velirrationalia ^fid tia,igitur,Scc.
%, Primatfiaie.
non fequitur, NuUum viuum efl mortuum,omnit homo efi viuiu;igititr,8cc.
cibilis ille
T)Rim6 concra
3oy
In oppofitumeft Ariftoteles hic.cap.j. De ifta quxftione dicunt aliqui , quid ifti modi lenent gratiii formx, exccptis duobus cafibus. Primuscft,quandoarguitur in tcrminis dininis. Secundus,quando arguicurex terminis , qui ampliancur ad prctericum , vel ad fucurum , & ide6
Z
Ptimus
4*
Super
3c6
lib. I.
Primus cafus cft quando mediutn eft lermi' nus difcretus.Secundus cafuSjquando mcdiumin minQri fueritcumrelatiuo idenutatis,vt arguen-
do
(\c
GUtpddam albhm
;
currit
Secrates efi iUnd al-
,
, &c. Tertius cafus » quando medium fecundum Hnitum & infinitum, fecundum (Imilitudinem prim« figurac , vt NuUumnon B efi A.nu^um C eft B.igitur nuUum C eft A. Qu.artus cafus e(l , quando ad Hmilitudinem
bum:
igitur
variatur
,
prima: figuiae
fit
qiM,vt arguendo ntUiu
efi
Afinns
aliam tjuic^id, &c. dico i qu&d conrequen-
non cft bona.
tia
Ad vltimam dico,qu6d in minori fumitur vcrbnm includcns negationcm,mod6 minoreincladente negationem,non valet fyllogiimusinprima figura.Et fic patet ad quzfitum.
Q^/ESTIO
XXIII.
fumptio fub partefubiedi obli-
GcHomo omnemafinumvidettbru-
afinw, igitnr hom» videt bruneUum. vcl
cuiufiibei
Priorum
Ad
hominii currit
Vtrum infeiundafigura fint quatuormo'
fic:
fidmuficHi efthomo igitur alicuitu mufiti afintu currit. Et poteft ctiam excipi argumentum ex puris ncgatiuis de
dt dire6ie concludentesif^ nonvlures
,
nec pauciores*
;
Vcrum
tamen quod iftcmodus hac figura, donec fiat conuer-
contingenti.
non fio
eft
,
cft euidens in minoris in oppofitam qualitatem.
qnasfitum. 6. frimt cenelufi».
Secund» etnflufio.
,
TftU (on-
formnc,nulla cxceptione fada. Tcrtia conclufio cft , quod exccptis terminis,
dufio.
quorum
aliquis
fupponat pro aliqua re eadem
plurium rcrum
,
tenet formaliter in pri-
ma figura. 7-
Ad argutaenttt.
Tunc ad
rationcs. Ad primam , omnt animal, dico.quod ronfcquentia cftbona , fed rhaior eft falfa,quia fignificat, quod dc quocunque diciturhocfubie(5lum, «»»;iw<
;
bct fingulans
eft faU"a,inqi.ia.-itumcft dcdifiunfto excrtmo.licct cirer vera,(i efra difiunftiua, fic
&
modus argueiidi non valct. Ad tertiam dico quod non ,
fi:b
fubicdo fcd dcbct ,
fir
fumi
fic
,
debitc fumptio
/Ha eft contradi-
Ad quartam
fiuc funnatur dc difiundlo extredifiundiua iplli niaior ncgatur : tamen ifta elfet vera de difiando extrcmo fumpto fubiecfto innuinero finenlari. (iiie
,
Ad quintam
quod indebite fumitur mimcdio quia debet fumi prx-
dico
,
nor cxtremitjs llib cis^ fub ifto termino homo qniaifte folus diftribuitur, &cft fubiciftum ,fcd ibi fumitur fubifto hofnints afinnt,8c ibi non valetconfcquentia. ,
,
Ad fcxtam , nullum viuttm &c. dico , quod confequcntia eftbona: fed maior eftfalfa , quia fignificat ,qu6d nullum quod eftmortuum ,ncc aliquid quod fuic viuum.cft mortuum, & pro ifta ,
fccunda parte
Ad aliam eft
tcr,
&
omnti horno
vera fic
,
nifi
,
&c.
Ad confcqucntiam dico
,
quod maior
terminis fumptus materiali-
fumptis terminis, confequcntia non
valct.
Ad
.Haitidodijp.io. Lcg, /eii.i%. Auetdiib,
'i
Infiit.iraci.^.cap. j,
ARguitur primo, quod fint plures quia ficiic in Bareco, & Feflino, & maioribus yniuerfalibus,
aliam diftum
cft.
&
minonbus
particularibus
conclufioncs;ita cconuers6 laris,
fi
,
fequumur
,
maior
& minor vniuerfalis & fic ,
t.
particu-
fii
Argumenta f^o porttnt-
'*'""'•
•
modi
erunt dijo
ab iftis quatuor. Sed qu6d confcquctia fir bona, probo ; quia tranfpofitio prxmillarum , non impedit bonitatem confcquentiar. Aliterenim alij
Cameflres
non rcducerrtur ad primam figuram.
Secund6 arguicur contra
Baroco,(^uia. illc fyllo-
gifmus imperfe(5tus non eft bonus, quia non poteft rcduci ad primam figuram , fed ifte non poteft,quia li reducerctur, hoc eftet pcr impoflibile; tunc igitur vcl dicitur impoflibile, quiaimpoffibile eft ipfum rcduci & habetur intcntum,quia ,
,
perquam reducitur,eft impoffibiprobo quod non, quia pofito cafu quod in
vel propofitio,
lis,&
,
J5<«moconcludacur conclufio impofllbilis fua contradidlorift erit neccfiaria
per
,
quam
fict
tunc redudUo, :
igitur potius dcbet dici redu-
,
<^io per ncceflarium,
quim rcdudlio
per impofll-
bilc.
Tertio, quia ex puris ncgariuisfitbonus fyllogifmus inprajdida figura , & tamcn non aliquo didorum quatuor modorum vt notum eftiigitur,&c.Maior eft nora,qHia iequitui, Nu/lum £ eft igitur nnUum C eft B. Item, fcquiA.nullum C efi ,
A
tur
adhuc mcdio non variato fecundum finitum,
& infinirum,quia fcquitur.iV»«//«wj B
eft
A.nuUitin
B eft A.igitur nuUum Aefi.
Oppoficumarguiturper Ariftotelem in litera. In quxftione prim6 videbitur de modisdiredlis iftiiis figurx,fccund6 vidcbitur demodisjqui polTimt concludcre
z. Ciuifio ^ut.. flionts.
indirecSi:^:.
Quantum ad prinuim norandum, qu6d di.lindbio modorum iltius figurs non atccnditurpc,
ncs diuerfitatem conclufionis
,
qua: infcrtur
penesdiuerficarcmpniriiftarum, tenderetur.iam eftcnt plures
CameSres,
ficut
Nam
modi.Nam
ii
,
lcd
fic
at-
Cefare,dC
concludunt duas vniuerfalcs ncconcludcre particuia-
gatiu.isrita pofTunt direific
resnegatiuas
fibi
fubalcernas.
Secund6 notandum
,
qucd quando mcdium
teiminus diicrctus, vcl a!iquid additurmcdio in vnaprsemifla , quodnon additur in alia: vt rclatiuum, vcl negatio infiin ifta figura
cft falfa.
Ad aliam ncgatur maior. conccditur in quaeftione. non
infiit.eap. 16. Vaerne } ptrt.fum.q.i.difili nrt.S.Complut,
non
Ct!C;igitur,8iC.
mo,
Magift.
^Htfi.^. huiui Tartar. hietroB.x. qut/l.t. Fonfeca lib.6.
,
Prima eft,qu6d ifti quatuor modi non tenent in jlL forma Om»e B eft A. in tcrminis quorum aliquis fupponit pro vna re eadcm cuilibct plurium rerum. Secun laconclnfio cft, quod fub ifta forma, Omne qiiod efl B efi A teiict in omnibus gratia
cuiljbtt
citati qutfi.anteced.in rap.^ huiui.loin.z
lib.i.fum.c»p
fequuntur tres conclufiones ad
l£x pridi(ftis
Authores
,
cft
nitans.velncgans ; aut etiamquandocxtremura non concluditur deextremo aut quando concluduntur particulares ncgatiuae;maiori cxrremitate praccedcnte negationcm in conclufione,pof:
fibile eft
quod
fic
bonus fyllogifmus,in ifta figura,
&
3
Qu^ftio non
Sc
diAorum quatuor modoran].
in aliquo
in minori
307
& in conclufione, oportet addere iftas
di£tione's,4M«r^,in fubiedlo conclufionis,ad reci-
Primus cafus eft , quando ex particularibus affirmatiuis rcfpcdu medij, quod cft terminus dif-
picndum luppofitioncm proeifdem , pro quibns fupponebat in minore. Exquo fcquitur, quud conucnienter poteft addi in conclufione,quodnon addebatut explici-
crctus
,
AlbHm
vt
Sacrates
efl
,
currens
tfl
Socrates,
Sccundus^quando medium fumitur in minori identitatis. Et idco fcquitur, 0»»»« hoMo efl MlhuiyOnme cmretu eft idem album.igitur tm'
cum rclatiuo ne currens
homo.
efl
quando arguiturex duabus af,cum telatiuo diuerfitapoHto ad medium in minore , ad concluden-
Tertius cafus tis
,
&
rc in prxmiffis, tcncri vniformitas fuppohtionis,&dico notabiliter«4:^/i«W,nam ifta reftridiio,
qui explicabitur in conclufionc batur implicitc in prxmiffis.
Tunc ponitur ifta
,
firmatiuis vniucrfaiibus
dum vniuerfalem negatiuam. & ide6 fcquitur, Omnu hamoeflanimal omnit tapis eft alimd ab ani;
mali. igitur nullHi lapis
efl
,
A
pauciorcs.Pcobatur cx tiibus rcgulis cequificis ad
ecn
Quintus ,quando arguitutex puris particulacibus,maiori ncgatiua
& minori afHrroatiua
,
,
ad
conchidendum maiorcm cxtrcmicatem,dc minocxtremate,antc negationcm in conclufionc,
A
ideo fequitur : Gluoddam Cefl B. igitur ijnoddam C non
nort efl
"B
,
medium feeundum
finitum
&
(juoddam
efl A. Sextus,quando ad nmilitudinem fecundz ,
figu-
& infi
& ideo fequitur,2V«//«w A
efl A. nullum C C efl B. Item alius cafus, vc Nullum B eft A.nullU B efl non A.igitur nullum B efl.
nitum, efl
non A.igitur nuUum
Septimus cafus , quando ad iimilitudinem lecundaEfigur* , fit fumprio medij )i partcprardicati diftributi , &tunctit bonus fyllogifmusex
niodorum.Vecbi
Secundacft
,
<]\i6i Maioreparticulari exiHentt,
mhil/e
Tercia
quod Expurit negatiuis nihilfi^uitur,
cft,
modo tamen in qualibct figura tiones
,
vt patuit fupra
textum
fint ,
1
6,
combitu-
intci quas in iita
quarum quxlibet pcccac contra didarum trium rcgularum aliquam. igitur fequitur , quod prxcisc niancni quacuoc mo,
euidenccs
Caufa primx regulx
,
cft
didorum
&: alia pro alio , Sc ficnullaeft , conceptio in prxmiflis cxtrcmorum cum medio, rationecuius dcbcat fequi connexio cxtrcmoriim
in conclufione.
Caufa fecumlx regulx cft , quia in fecunda fignra femper dcbet concludi negatiuc , ex quo oportecaitciam prxmitram efle ncgaciuam:mod& ,
fi
in
tur diftributum.
notandum
,
quod quando
arguituc cx
eft qu6d ex puris ncgarinon poteftfequi ccnclufio negatiua ,quia ifta
Caufa tertix regulx uis
phifquam in aha , ncc medium nCcefratium con-
rcgula
vnum extremum concluditur dc rc|iquo,ita qu6d ambo exttcma funt termini communes,& maior extccmitasconcludi-
Htrfa,inter/efiintditter/a,quii\icct homo, Qcrifibile,
clu/ionis vatiatur,fed
tur negatiuc dc minoti extrcmitatc in conclufione,tunc fcmpet fit bonus fyllogifmus graciaformr in ifta figura ad concludendum direiSlc , in
aUquo iftotum quatuor modorum & non aUter: cxceptovno cafu , quando atguitur, fcih'cet ex terminis , quorum vnus fupponit pro ah'qua rc, Jiua: cft cadcm cuiUbet pluiium rcrum:& per hoc ,
oluitur inftantiapriusfafba de tcrminisdiuinis,
nec opoitct exciperc ( ficut quidam excipiunt) terminos , in quibus fit ampliatio alicuius termini ad prarteritum , vel ad futurum. Qu.ia , vt patuitpcius, talis terminus diftributus copulatiuc , tam pro his qua; funt , qullm pro his quz fi fit
rcfpedlu Vcrbi,aut Participij dc futu-
io,& fuo modo de prxterito & ideo in prxdida inftantia, vbi termini connoiabantaUud dcprx:
tcrito,dcbcc concludi additis
iftis
didionibus,
ad fubicdlum conclufionis , arguendo Hc NuUum mortuum efl viuum. Omnis bomo efl viutUy igiturnuUni homo efl tjui efl mertuui. Cuius
<]ui efl
7'
pofico medij
dcntem,mod6 cx nondifttibuto nunquam fcqui»
in aliquo
gratia. Gji»}dam
efl
&
quod cft propoficum. , quod fi prxmifix finc affirmatiux , & medium non diftribuitur in aliqua prxmiftarum , poteft verificari pro vno fiip-
di redli
homo videt omnem
& non
terminis redis, vbi nihil additur in vna przmilla
erunt,
f""nJa
fii"'*-
turiniftafigura.
afinm. igitur quidam homo videt
,
'Brunellum.
Tcrcio
»"
iftam.
maior fit particularis , tuncmaior extrcmitas maiorimanet non diftiibuta, qux tamen in conciufione diftribuitur per negationcmprxce-
puiis particularibus
afinum.Brunellm
modt d:,enl
figura inueniuntur 12.
alio przdicato.
tx, vaiiatur
°'
funt in fe-
Prima eft,qu6d Expuris affirmatiuis,nihil ft^i-
A
ri
quid
,
^'"^'"F*-
homo.
quando non concluditur ex, tunc confequcmia cft bona, adiiifercndum quodcunque przdicatum de mediotcrmino. Verbi gratia , fcquitur , iV«tf«OT B eft A, nHllHm non B efl A, igitur nullum efl animal. igitur nullum currit. dc Hc de quocunque Quartus cafus
conclufio
importa-
,
cunda figura quatuor modi dircdlc concludcntcs, prxdidis cafibus refcruatis , & non phucs , ncc
trcmum dc extrcmo
j.
,
Probaiur per aliquos cafus.
igitur currens efl albnm.
4*
XXIII.
,
:
caufa eftj quia
fubiedum minoris fupponit prx-
&
pro his qux funt , pro eis verificacur minor:& idc6 vt ferueturfuppofitiopec euudem cisc
Scotioper.
Tom.I.
eft falfa
:
Giuacumjue ab vno eodtm fitnt di'
non tamcn oportct qu6d nec fequitur conclufio affitmatiua,quia ifta rcgula eft (zKa Quacun^iie ab ali^Ho tertiofunt diutrfa , inter fe funt eadem ; quia licet homo , eejUHs fint diuerfa ab afino , non taab equo
fint diuerfa
fint diuerfa intcr fc
,
,
:
&
mcn
funt
eadcm
intci fc
,
igitur cijm
non fcqua-
tur conclufio afhrmatiua.nec ncgatiua
quod
iiulla
;
fcquitur,
conclufio fcquatur. Patct igitutqui,
& quot funt modi in fecunda figura, dirctftc concIudentes.Et hoc de piimo.
Defecundo; dcmodisindireftc concludentibus nota , qu6d in fecunda figura , funt quacuot modi,indiredc concludentes ,quia conclufioncs ,
in Ccyirf.&C^iwry^r/jtconucrtuntur fimpliticcr,&
ide6 ficut conucifx fequuntut dircdc ad ptxiniffasinillismodis ,ita conuercenccs fcquuncurad
eafdcm pr^mifrasindircdc.pcrillam rcgulam,'^(^ quacuHtje fttjuitur antecedens.ad eademfttjHitHr conft-
^»m;.Igitur
cum
ad prxmifTasin
Cttfare,
fcquacuc
qu6d illa cadem cum antccedit ad fuam conuertcntc, quud vniuerlalis ncgatiua diiedc
,
fequitur
,
fua conuertens fequatar ad cafdem prxmiflas.
Tcrtiusmodus dcntcs
,
,
&
funt FefHno
,
quartus indircdc concluSc Baroco
,
habenicsprx-
mifTas tcanfpoficas,quia cranfpofi(io prqmifTarum
Z
1
noii
8. x.fart jutjl.
Super
?o8 non
inaiorc vniuerfali ncgatiua,&minore particulari
eadem fcquctur indiredc quando
&
econtra. Cuius caufa eft,
9. Ctneluji».
iam fada cft indireda. Tuncponitur ifta conclufio ,qu6d in fecunda figura non funt plures modi indired^ concludequatuor prasdidi. Probatur, quia in quatibet figura funt i (5.combinationes,dc quibus inueniuntur 10. quarum qua:libet peccat contia aliquam prjEdidarum trium rcgularum,& poftea tcs,qiiam
ifti
&
Bttroco , quac non funt aliae du«,fcilicct Feiiino valent ad concludendum indire^^e; igitur ciim duodecitn praedicti quatuor modi fint boni,
&
inueniantut inutilcs.fequitur propofitum. Qu6d autem FeFlino 8c Baroco non valeant ad conclu-
dqndum
indiredte.probatur per terminos.Prira6
in Fefiim,qniz
non
fequ^tur,2V«iZ*« homoeftafinm,
qu6d ex
furts particuldrihts mhil
quia maior poteft verificari roinor pro alio pro vno fuppofito medij , eft
,
&
nuUa
cum
:
eft
ncdki in conclufione.
Sccunda regula
eft
roaior rjs
negatiua , tunc
fit
negatiuis
affirroatiua
uam
,
non
minore negatiua nihil
eft
fiet et
,
quia
NuUus homo eft afinus, quicum hoc tamen ftar, homo cftbruncllus. hemia Baroco fic
dam bruncUus
eft
nulliis
;
afinus
,
ni
& Baroco
,
iranfpofitis pracmiflils funt
bo-
modi non tamen ad concludendum diredc, ,
qui
fipne
fyllogifmus cx pu-
valet.
eft
negatiua
,
,
quae
tamen non
crac diftribura in maiore,
fequitur diftributum.
Secund6 notandum huius figurae
,
cafibus polTunt
di&orum
,
qu6d ad fimilitudinem
vel etiam in ifta figura in aliquibus fieri fyllogifroi
,
&non in aliquo
roodoruro.
Prirous cafus
eft,
arguendo ex puris particula-
tibus curo relatiuo identitatis in minori propofi-
Secundus cafus , quandoarguiturex
Nam
fyllogifmus expofitoiius
pro prima con-
eft vera,qu6d fi bona, impoflTibile cftpraEmiiras
tanto.qdia ifU rcgula
lequentia
eft
cflc
neccfte eft, , quando conclufio cft vera , & quod Ci impofllbile fit.conclufioncm clTe falfam: quando aliqua fit falfa, quod prima confequcntia
falfas
fit
bona. fcquentcs jfoluuntur pcrcafus prius excc-
Ad
ptos,& poflent fieri argumcnta de omnibus biis exceptis.Ethicad quasfitum.
cafi-
XXIV.
10
Vtnim in tertiafigurajintfilumfex modi
quo didum
,
catum
,
non
taroen difttibuendo nracdi-
in conclufione
ior exttemitas
,
,
& hoc
& minor
fi
in praeroiws
dum finitum, & infinitum arguendo fic ,•
,
quoddam anirnal
animal nen
ma-
foliim difFcrant fccun-
eft
:
^luod'
how„ ^oddam
non
#/?;veI ftcigitttr
&
animal k ejuedam anlmali efi aliud , tenct ifta confi^ucntia virtute iftiu? , quod impofltbilecft efleaniroal
quod
eft
homo,& non homo.
Quarrus cafus, quando cx vniuerfalibus negatiuis fit fyllogifmus ad concludenduro quodcunque prsdicaturo ncgatiuc de roedio, vbi extremilatcs difFcfunt folum fccundum finitum,& infinitum , vt arguendo fic NuUum B eft A, nullum B :
fftnenA, igiturnuUum
B
eft, 8c ita
poteft inferri
quodcunquealiud praedicatum. Terti6 notandum , qu6d in ifta figura funrfofex
modi dircde concludentcs
4«
aliquibus
,
conditionibus prim6 fuppofitis , quas ctiam Ari* ftoteles intelligit piaEfupponi in litera.
Primaconditio eft, qu6d fiat fyllogifmus ex communibusterminis,&non difcretis,&pcrhoc excluditur fyllogifmus cxpofitotius.
dire^e concludentes. Authotcs
co roodo
Tertius cafus,quandoconcIuditur roediuro negatiuc dc feipfo
lum
QU &$r
,
fuit in piincipio huius libri.
igitur quoddam
.
tcrroinis
in ifta figuracuidentifliraetenec
Ad fecundamjconccdo maiorcro» negoautem minorcm. Ad probationem dico quod neutro ,
& per confc-
roodo ex non diftiibuto nunquam gratia forniiB
darn animal eft homo
fed vocatur redu6lio per iinpoflibilc
x,R*xMljf.
cum hoc
qucns maior cxtremitas difttibucretur in conclti-
fed ad conclHdendura indirefte.
modo,
fi
Item , fi roaior eftec oporterct conclufionem efte negati,
quo minor
ex
,
quod
,
Caufa
fiquitur in ifta figufa.
difcretis,
w«//«*,argucndo
&
connexio extrcmorum medio, rationc cuius cxtrcroa debcrent con-
/ic in prsroiflis
ia.fcd termini in quihHi nuUi,(\in\. horno,afinm, ^rit-
Feftino
»rgu-
,
tionc,vt didburo fuitinaliis figutis.
funttermini confimilcs ficutpiius. Tunc ad rationes.Ad primam conceditur,qu6d
Ad
eft
Caufa
feqtutur.
^Hoddam animal*[i afintu, igiturqMidam horno nen eft animal ,(\\i\a. prsmifrx funt vcrz , & conclufio fal-
quod
10.
Prima
impcditbomtateinconfcquctiitia:. Ideocon-
clufio qua: prius fcqucbatut ditc6te io FeftinOf
,affirmatiua,iia
Priorum
lib.l
citati qutfl.xt.in e0p.6 .huius.YonCec» lib.S.iifiit.
ftp.ij.Complat.ltb.yfum.cap.^.Vacate ^.p.fHmqutft.x. dijf.i.art. ^.H\iitido di^. i o.Log.feH. i ^.Auctfa Itb. Inftit, tr»il.^.cup,io,
Secunda conditio,qu6d nihil fumatur fub roedio in vna prxroiffa, quod non fumatur cum eodeminalia:& pcr hoc excluditnr fyllogifmus, cuius mcdiuro furoitur curo relatiuo identitatis in minori praemifla.
ARguitut quod non Jirgument»
folum infert
,
quia priroa figuta vide-
quam
tamenprima quatuotmodos.Sccund6 pcr
turcirc potior,
tertia,&
fhpdrt* nt-
figxira
g»tiua.
inftantiam in tctminis diuinis. Tcttio dc fyllo-
Diuifio quA' fiitnii.
Tertia conditio , quod fiat fyllogifmus cx tcrminis finitis. Et quarta , qu6d inferatur inconclufione extremuro dc exrremo, noii debet inferri aliud de
&
gifmo cxpofitotio,qui optimc vaict in ifta figuia. Oppofitum atguituf pcr Afiftotelem in ifto
roedio.
i.cap.7.
tettia figuia funt fex roodi ditcdtc concludentes,
^-
& non
9'**^''"''**
In quaeftione
pnm6
€tis tertiz figurz
,
videbitur de roodis direfccundo dc modis indire£):is
eiufdem,&terti6 dc modis indiicAis piimae figurs,de quibus ^milTum fuit piiiis. Quantum ad ptimum notandum figutafunt
modos
fupponcndsdux
direftos.
regula:
,
qu6d in ifta quantumad
Iftis
przroiflSs ponitur ifta conclufio
,
quod fn
plures nec pauciores. Probatur ,quiain
inueniuntur dccem combinationes, quatum quzlibct peccabit contia aliquaro de pizdidis regulis , igitur ifto roodo decem
ifta figura
funt inutiles rtiles
,
&
,
&
pci confequens rcmancnc fex
non plutcs , nec pauciotcs. Et hxcde
ptimo.
Quancikm
Ctneiufio
«i
/««'«
XXV.
Qu^ftio ad recundum > de modis indiredis fenet hzc figura. Dico prim6t quod ires funt modi indirede concludcntes ; feruatis eifdem przmiflis , 6c in eodem ordine , quo concludunc
Quantum
diredi
&
:
verbi gratia
D*tifi.
Probacur
,
ifti ,
tres
,
D^trspti,
Diptmu,
quia in quolibet iftorum
modorum , concluHo conueriitur Hmpliciter; mod6 ad quascunque fequicur antecedens, ad cadem fequiturconlequensifed conuertens conclufionis lequiiur ad
auc frrzmifTarum
,
»
tuncfem-
modi imperfe(5li conuercenda eft iu modi pecfedi,& hoc de tertio. Ad rationcs. Ad ptimam dico.quod prima
per przmiffa
pcamiflas
figura eft potentioc in inferendo tia
quia potentius
>
dis euidencec
eft infcrre
qu^m
,
,
quatuor
7.
cer-
Ad
mo-
ta.
quam
ariutnf-
plucibus modis minus
cuidenter. Alizfunt folutsperprzdidU.
Ethoc
ad quzfitura.
conclunonem ,quz fequiiuc
przmiiTas igitur ad eafdem przmiflas feindiquitur conuertens conclufionis , quz
ad
309
aticuius przmifTz
illas
XXV.
QjTiESTio
&
redka.
Secund^ dico
,
qu&d funt alij
tres
-liCtc concludences- in tertia figura
modi
,
indi-
ytrum frofojitiones modales infenfi com-
in quibus
,
fofitOi confimditer conuertanturiUu
non manent prxmi^z codem ordine , quo concludunc dire^le.Verbi gcatia.fi praEmiftae iftorum triumraodorum,F«/4/)(off,foMr<^,Fmyon,trarponancur , adhuc fit fyllogifmus ad concludendum eandem conclunonem,quz prius fequebatur.quz tamen poftca erit indireda , fadla cranfpoCtione prxmiftacum. Tercio dico , quod in ifta figuranonfunC alij modi concludentes indice£te ab iftis fex modis. Pcobatur , quia,vc didlum eft , in qualibec figura inueniuntur 16. combinationes,moddinift;a Hgura inueniuntur decem coniugationes , quarutn quzlibeceftexparciculacibus , vel negatiuis ; ide6 nuUa earum valec in ifta figura. Icem,przter iftas inueniuntur alij tres modi inucilcs ad concludendum indicede , fcilicec FeUpton , BecArJo,
&
deinejfe?
^
Okaoft 1. part. Ltg. eap.x^. Burana hU eap.j. 4. loam.i Magiftr. fH^ft.^. hnius. Tartar. in txptfit. c»p.i,huiut. Contmbr. iMtm qutft. i.x. (3> j Fonfcca /i^.j. Inftit, .
r<(^.i).Coinpluc./
prim6 qu6d non ; quia non feT. quitur, Contingit ad vtrumlilfet (juod ornne Arfun»nta inteHigem Dem ; ifftur coutingit ad vtrumlihet, f''" ^*"* "*'
ARguitur fit
Deiu fit inteUigem, Anceccdens eft verum, confequcns falfura, vnde necefTe eft Deum efTc
tjuod
&
intelligentem.
Secund6 quiahzc eft veta:ImpoJJlbileeftomnem hominem aiimal effe & camen ifta in quam ,
conuerceretur
fi
de inefTe , circt falfa, fcilicec , (juendam hominem effeanimal.
effet
f*r«y5«;qu6d aucera non valeancpacet per termi-
ifta
nos,& (int termini inquibw omnts lapis, fubftltia* homo ; ica quod ifte terminus lafu (it maiorex-
Oppofitum arguitur per Ariftotelem in ifto primo,qui ponit qaod propofitiones modales con-
tremitas,
& ifte tcrminus lnrno medium
in ^uihiu nnlli Cunt Uf>i*,an/mat,homoy ex
: termini quibus fe-
Impoffihileefi
,
fimiliter conuertantur in iUis de inejfe in finfit
com-
pefito.
quitur,qu6d cum decem itiueniantur inutiles , Sc didi fex fint boni,qu6d in ifta figura funt fex mo-
dales in confcnfu compofico conucttuntur.quan-
di indiredlcconcludentes^&iion plures,nec pau-
tum ad cocam pcopofitionem
ciores.Et
hoc de fecundo.
Quantum
6.
ad tcrcium norandum
\\\
quzftione prim6 videbicuc , qtiomodo mo-
conuertuntuc ad ,
quod
in pri-
ma figura funr tres raodi concludentes
ccontr^.
mod6 ad
conclufionem , quz diredtc fequitur in prima figura , in aliquo iftorum trium modorum,
auc poflibili
Barbar4,Celarent,Dartf
cejfarium
,
fequiturfua conuertens,
eadem conuercensfequetur adprzmiffas de modis direAc. Secund6 fciendum,iqu6d przcec iftos cres modos,adhuc func duo alij modi, fcilicec Fape/hu,Sc
igitur
illa
Frififimorum
,
qui cenenc viccuce
iftius
regulz;
Qjuc
non
lis;fed eo,
dicicur modalis
&
de Frififimorum , fcilicec minoc ad maiorem , maior ad minorem. Ex quibus fequicur qu6d £ modus concludens indiredbe debec ceduci ad modum pccfcaum , hoc poceft effc duplicitec , fcilicet , auc pec conuerfionem conclufio nis fyllogifmi ; auc pec conuecfionem alicuius pczmifTarum. Si primo modo , cunc femper conclufio modi perfedi eft ^onuercenda in conclufionem modi impecfedi, & non econtcji: fed fi debeac fieri redudlio per conucxfionem ,
Scotioptr.Tom.J.
pro, nec de necenatjo,
1. Moiiui iuplieiter ptni-
turin pnptfttitnt.
mo^Kmcontingic , fcilicec vel ad copulam,Tel ad fubiedlum, aut przdicatum:ide^ propofitio modalis denominacur dupliciter , fcili* ,
\ cl pojfihile. £c quia
duplicitec poni in propofitione
cec in fenfu diuifo
;
vt
quando modus ponitur, vt
determinacio copulz ; vel in fenfu compofico, vc quando modus ponicur k parte fubiedi , vel k fit
parte przdicati
Eodem modo poteft declarari de Frififimorumi quia przmiflz de Ferio fequuncuc ad przmifTas
non
eo qu6d fic neceflaria , vel pofHbiqu6d in ea ponicuc ifte nioJ.i:s , »*-
difrerunt,&
in Fapefino.
,
*'*""•
przdicatum,auc
,
de Fapefino fequicuc per conuerfionem minor de Ferio , & ad minorem de Faptfino , fequitur per conuerfionem maior de Ferio. Ide6 duz przmiffz
Fmofcquuncurad duas pczmifnis
,
propofitionis
Quancum ad primum notandum qu6d poficio
^m,quod declaraturifto modo;quia «d maiorem
in
di<5tum
^««'Tf» 3**
fecundo qualitec
modo Hc fubicdlo ad
cranfpofico
indircde, qui tenent viccuteiftius regulz : Ad ^utcunqHe fetjHitur mtecedem t md eadem fitjuitur conficjuens,
&
'*'"*•
;
&
iftz propoficiones
multum
quantum ad fyIlogizandum,& quan-
cum ad conuercendum. Irem djfferuncquiailla de fenfu compoficoeft inejfi, & illa de fcnfu diuifo eft modali$, cuiuscaufaeft ,quia fempecpropofitioeft denominanda acopula , pcc quam fic vnio exccc-
propoficio de
morum
illius
propofitionis.
Verbigracia, in hypothccicis hypothcticade-
nomiracur ^ coniun£lione , per quam vniuncur
dux Cacegoricz. Item , pcopoficio Cacegorica denominatur de verbo efi.ex quibus patet, c6m in propofitione
inejp l
vecbum«/?,vel
fibi
zquiualens,fequitur,qu6dipfa
non modalis. Sccundo notandura , qu6d tales pcopofitiones
erit
de
ineffe,Sc
Z
3
in
3-
Super
JIO
roodum k Po0>He eft homtnemcHrrtre^f^mn-
in fen/li cotnpofiro,quandoquc babenl
parte fubie6lJ,vt
doquc netefe
k parte przdicati
&
,
di^Mm
,
vt hominem ejfe ammatejf
modo femper fumenSum eft
vtroque
materialiterin propofitione,fcilicet,prouc
fupponit propontione fibi correfpondente alias (ignificaciuc fumpta; quia fi di£ltm fumereturiignificatiue,tunc quxres effet huiufmodi di<%um, diccbatur piius in vna quzftione dc Mci de emni. Terti6 notandum,T{aod vt in pIaribus,prbpotioncsde >wo«/oinfenfu cpmponco fimt irKlefinitae,
vt verbi gratia
:
Ifta eft indefinita
,
Priorum
lib.l.
Poffihile efi
regulc potius cfrcnc verat econuersi
iftat
Jequens
Si
,
ierl-
impojfibile. efl if^pejjibile,antecedens efl
7* Tertiaconclufio^quod propofitioncsdciwfli» 3Wt»« (n. iftis modis, Jcitum , epinatum , apparenty netum, vetitum, Scdilehum tnonconuettantut fitniliccr *^fi*' ficut illae de inefe. Probatur, quia fi fic , tunciftac
dc
regulae cffcnt verac
Si antecedens eflfcitum , cer^e-
,
quens eflfciium,moAb lc
hoc eft falfum,quia poflibi-
eft»qu6d confcqucns ncfciatur. Exquibus patct qyalitcr ptopofitioncs dc mede
in fenfu compofito debcant conuerti.Tunc ad rationes folutx funt per conclufiones. Et fic fit di£tura ad quaefitunl.
Socratem currerey qaia. fua vniuerfaiis cft i&AiOmne foffihile efl Socratem currere;{aa. contradidloria ifta;
Nfillum
Socratem currere
poffibile eft
contraria
ifta, Pojfibile efl
& cius
,
C^iESTIO XXVI.
fub
Socratem currere. Et fic-
illis , in quibus modus fubiicitur, conformiter dicitur de illis , in quibus modus praEdicatur. Verbi gratia.lfta eft indcfinita Om^ ntm hominem ejfe animal efl necejfarium ; quia ligni-
ut dicitur de
itft
ytrumfroppfitiones modales infiaju dim-f
fo confimilUer conuertantHrttit4
:
ficat, quod aliqua talis propolitio, emnis homoeft animalyed neccffaria.
Itcm
,
fumenda
modus
fubiicitur,
fcilicct
quxdam
animal, non jalis
,
8c fua
ttrnnis
cft ifta,
homo efl
cSntrarianulk
de necejfuate
falfitatem
,
,
qu6d
,
ifte
ncceflitatem
,
&
poflibiiiia-
fequitur
ifta
conclufio
,
quod pro-
pofitiones de modo in fenfu compofito,conuertuntur
omnino
fimiiiter, ficui illaEde»»fj(7?,ita
quod
particuiari$,vel indefinita affirmatiua, in particu-
vel indefinitam affirmatiuam
,
affirmatiua
batur
qhia
,
;
,
vninerfalis vniucrfalis
in particularem affirmatiiiam.
,
Pro-
de mo.io in fenfu compofiro funt inefte , igitiir fimiliter conuer-
ifts
propofitiones de
tuntur
illis
deineffe
,
& patct
manifefte confide-
rata quantitate propofitionum dc mode, in fen-
modo quo diclum eft.
fu compofito,eo
Et hoc de
primo.
Quantum ad
fe-
ri4tt4»m p»r-
ad fccundum ponunturcoHclufio-
omncs
propofitiones Atmodo in
efl
confcqucntis ,
;
hoc eflcreans. ergo aliqued creans,
,
Tyeut
&
,
qus
cft
eontradi
quod antcccdens
quia quemlibct
verum,
fit
Dcum poffibile cft creare.
Deindearguicur inillis depofllbili, quianonfequitur : §iuidampuer potefl effe fenex , igitur (juidam finex potefl effe puer Et fic de csco , & vidcnte,
&
conclufio falfa. Eoquia pricmiflac funt verae , dcra modo de vniucrfali negatiua, quia non fequitur Nuttiujinex poteflejfe puer,igiturnuUut puer :
poteft effefenex,
Oppofitum arguitur pcr Ariftotelem in ifto dicit, quod propofltiotttsrnodates fimiliter
primo,qui
de iliis in fcn-
canuertunturillts de ineJfe,S>c intclligit
fu diuifojVt patcbit poftea.
Notandum,qu6d de propofitionibus de
pofli^, ponit ,qu6d fubie- p,;^^ ^^. Ccura refpc
duplex
eft
opinio.
Vna
pro poffibili communi) confimilitcr conillis de inefrcquantum ad diilum, vc ifta Omnem hominem ejfe animalefl necejfarium, igitur (juoddam animal ejfe hominem efl necejfarium. S i-
ponit copulatiuc pro his qux poffunt elTe. Verbi gratfa Sicut
in vniuerfali, fiucaffirmatiua
,
B
cffe
;
&
ncgatiua fupfunt,& pro his qua:
,
fiue
ifla
,
^potefl
ejfe
tecedenseflnecejfarium, confeejuens efl necejfarium. 'Si aniecedens efl perje,cenfequens eftperfe.ic ita dc aliis
qu6d illud quod eft ji, poteft effe 5,velillud ,quod poteft cffe ^,poteft effe J5,pet quamcunque illatum partiura illa indefinitacft vera, ipfa cft vcra fimplicircr , fcd i^z Omne^Bpetefleffe A, fignificat copulatiuc, qu6d omnc quod cft if ,po:cft effe y^ & quod omnequod poteft cffe 2?,poteft cfTe A , & codcm raodo in vniuerfali
modi$.
ncgaciua.
Secunda conciufio,qu&d propofitiones
de
:
militer fcquitur
,
«jueddam currens
omnes
flufi».
Dem
pro his quae funt.vel pro his qua pofTunt
uertuntur in
etn-
NtiUttm creans de neceffuatetfl probatur cxpofitoric fic ; Hoc de ne,
fcnfu compofito fcilicct.dc iftis modis necejfariumt per fe^vtrum,poJJibile,contingens , (loquendo de contingenti
Stcund»
ceffltatf efl
bili
nes Piima.quod
:
,
eftfalfa, fciiicet
paret
ncgaciua.in vniuertalem ncgatiuam
€lufio
ccfTario
idcmiudicium,quantum adyeri-
latcm
een-
If quod non prim6 in illis de hequia pofito qu6d Deu$ nunc de Argumtnta faftofitcrcans.tunc ifta cftvera, Nuiut Deue ^"J^J^'"" de necejfitate efl creans & tamcn fua conucttens
ARguitur
\
tamcn
fiionit,
frim»
cltati fiuft.anteeej,
Dent , quod
eft
Ex quibus
4d pritntm
propofitio,
Authotec
fieut vbi
modus fumendi Dppofitionem,non cft vfitatusjcx eo, qu6d de ifta propofitione,0»»»
partem JM*-
,
quiafua contradidoria
talis
eft necciraria
bi confimiU.cft
4-
iftis
propofuioj&c.
Vcrum
Conclufle
oppofitio in
eft
deinejjef
fal/itm
,
ifla:
Socratemcurrereeflpo^hile,igitur
ejfe
Socratem efl pejjlbile. Et tcnent
confequentiac pcr
dubium
,
iftas
regulas, Sian-
non conucrtuntur
inep. Probatur;q!uia
fi
,
ficut
illac
de
fic,tunc iftx rcgula: cflcnt
vcrae, Si antecedens efl impoffibile
, cenfee^uens efl imdubium , conJe
poJjAiHe. Si antecedens eft
,
fignificat
,
,
Sed
alia:
eft
opinio
,
quae ponit
,
quod
illa
,
quia vcl cius fiib- i,tund» iedum fupponit pro his qn?c funt , vcl pro his »»#. qusr pofTunt cfre. Et ficut didtui de poflibili , ita poflTibili cft
diftingucnda
,
tpi.
&
iinpoffibilii ctiam poteft dici dc nccefrario , quia quilibet de poflibili xquipollec vna dc necefrario,& ira dc impoflibili. Ideo in ifta quaeftione primo vidcndum eft dc
conuctfionibus modaliii in fenfu diuifo,
2)1«//»«
feciidijra JHtnn.
pritnam
}««•
Qu^ftioXXVI. prlinam opinionem , fecund^ fecundum fecundam.qttta fecundum vcramque opinionemefic profecutio de (imilibus modaiibus mixtis.
&
Quantitm ad primrum notandum,qu6d in mo«
4.
dalibus
tmdHi
efi determinatioctpitld, vt dicendo, ejfeA.B eft fubieaura >4 pr«dida$fi totum refiduum fe tenet ^ parte copulz, mui» ttfnU. tum , ide6 in conuertentc poteft fieri tranfpofitio prcdicati ad fubiedlum , Hne hoc quod modus rransferatur de copula ad fubiedtum, aut ad przdicatum, fed fempcr dcbet remancre ad copulam,
hu*
.
madut
dtttrmi-
,
&
vt determinatiocopular. Tr»l>»J!ti»
Secundo noranduny, qu&d
d*
m*t*/f»rit
irifUx.
tia figura
non
fio
fitio
de neccflario
ditionali alia
do
,
de neceftario
efl,
triplex eft
propo-
qiiacdam dc necefTario convc VMUHtn,fitft , de neceffitateeillocut, c
^i4»itdo
,
-vt
Grnmmaticm ^uan-
denecejftrio etl homo, fed certia eft
& talis cft
fario (impliciter, eft;de neceftario
,
de ncccf' duplex,quia qua:dam
vt A^«»f/fli!ww,fuppo(itd,qu6d
Luna nunc non fit cclipfara ifta eftdeneccftario , vt Nnnc lucens de neceJfttMe tfl Luna ,Sc diciimfro nunc , eo quod eft contingens,quia quan,
ad priraara figurara ; fed
,
talis conuermodales irapcrfc-
valcc ad fyllogifinos
{kos reduccndura
:
igicur
Quinc6 , quia dc
Bptjfibilt tfi
&
3"
Quart6 , quia conuerfio fit finaliter propter redudionem fyllogifmorura in fccunda,& in ter-
ipfa
,
&c.
non
intcllcxit Ariftote-
les, vt pofteapatebitinmixtionibus.
Qi^nta conclufio, quod propofiriones modade neceffario fimpliciter pro fcmper , fimilirer conuertnntur illis de irujfe ; ita qu6d vniuerfalis afiirmatiua de ncccffario , conucrtitur in particularem aftirmatiuam de necefrario ; vniuerfalis negatiua , in vniuerfalem negatiuam ; particuIarisafHrmatiua , in parcicularem affirmatiuam ; fed particularis negatiua non conoertjtur. Probacur , quia fequitur Deiu de nectjfitatt tfi iufhu , igitttr iuflum dt necejfitati eflDetu, &' probatur expofitoric demonflratd Dbo, qui dencccfntate eft iuftus , Hoc tU ntctjji' les in fenfu diuifo
7§luiHta ttntlufit.
&
&
:
tate tfi Dciujaoc dt ttecejfitate tft iuftum
:
igitur quod-
dam iuHMm,tie necejfttate efl Deiu.t quod
pro-
fuit
doque cft vcra , & quartdbqne faifa fcd alia eft de neccflirio fimplkiter pto fempcr.vt ifta,D;My
batum. Ec confimiliter potcft probari de aliis propofitionibus,&,fic patec qualiter modales de neccfTariain fcnfu diuifo conqcrcuntur , non
dentetJJitatetfliMfli*ti^dicimtprefemper,6d(m6d
conuertuntur.
ifta propofitioeft ncceflaria.
Tunc ponnntur conciufiones de propofitionibus de neceftario. Prima concluiio eft ifta quod
Oeinde dicendum de raodalibusde pofHbili, qu6d ipfz in-fenfu diuifo fimilitcr conuertuntur illis de ineffe , fcilicec quancura ad hoc , qu6d
r/«/>« d* prt-
propoficiones de tieceftacio conditionali
vniuerfalis affirraatiua conuertituc in particula- d»lihui it
p»(itititibui
etiam de neccftario qttanda, non conueriuntor. Probatur pcr inftantias ,quia iron fequitur , Fa-
retn affirraatiuam
cuum/tefi, de
uertitur in
;
9rim»
ttn-
d* ntetjf^rit.
,
,
,
aut
Uctu ,igitHrloctu de ne-^
neceffttate eii
vacum ,Jiefl. Quia pofitio per imaginaiionem quod locus elTct vacuus, adhuc non dc cejfitate efl
neceiCtate
ciret
vacuus
,
quiap oteft
repleri cor-
pore. Secund6 patec de ncccfrario ^udndo
non te
,
quia
Grammaticta tjuando eft, de necejjitaefl homo , igitur homo de nece0tate eft Grammatifequicur
,
cut, (juandoeft.
Quia
quilibcc
Grammacicus po-
non Granunaticus,adhuc ipfo exiftente. Secunda concIufio,qu6d propofitiones mo-
tcft fieri
6. SteitndM ttn-
dales-de neceftario in fcnfu diuifo
flitfit.
nunc,
,
fctlicec pro
non conuertiintur propric. Probatur, quia non fequitur , Lucens de neceffitate eft Luna igitur Luna de neceffitate lutet. Nec fequitur Crpans de ;
,
necejfitate efi Dettt
,
igitur
,
Detu de necejjitate creat:
quia antecedcns cft verum , vt patet expofitorie, camen confcqucns eft falfum ,quia Luna pojeft nonlucere, Sc limiliter de alio. Terria conciufio , qu6d tales propofitiones pofTunc conuerti impropric pcr rcfolucionem ad quafdamnle inefTe , probacur , quia fequicur , lu-
& Ttrti»
citt'
tlnfii.
cens de necejfitate efi eft
^Mrtd tlffit.
tin-
Luna
,
igitur tjuod de necejfitate
Luna,efHucens, &ficdealiis.
Quarca conclufio
,
quod
&
calis
conuerfio pro-
maciua
& fimilicer particularis affir& vniuerfalis negatiua in fc ipfam con-
,
,
difiun
qu6d
fubiedlura in antecedcn-
te fupponic difiun(9;iu^,pro'his
conuertltor in iftam
teft efte yi,
Apotefttfti
Igitur quoddam
tencnc
A
effe
poteft ejfe iltud
B,
ccndo
efticicur
parf fubicdi.
OmneB po-
Igitur
,
ejnoddam
^od efi B,
&
de negatiua
omnes virrbreiftius,qu6d
,
il-
&
in vniucrfali
fubieftum refpedu verbi de poflibili fupponic copulaciuc, pro his quz func,& prp his quz poffunc
efTe.
, qu6d propofitiones in fenfu diuifo in iftismodis , impoJfinlt',falfum, con- Secunis
Secunda conclufio
tingtns,
non conuertuntur. SimiliProbatur , Prim6 dc impofE-
advtrumlibet
,
(tn-
ttMfil,
de intfte. quia non fequitur y^uoildam animal impojftkileefl tjft hom^ntm , quia afinum impofHbilccft cfTe homincm : Igitur tjuendam hormnem impoffibile ter in illis
bili
,
anteccdens cft vcrum,& confequcns faJfum. Similitec patec inifto taodofaifum, in eodem exemplo. Terii6 patet dc hoc efi tfft ammal,
Deam cfTe incellieencem.
,
:
& fimiliccr
Secund6 , quia in conuertentc plus clt fubiein conuerfa , vnde in conuerfaifta terminus/«rm,eft fubiedlum, & iftc termihus Lttnacik. prxditatum; fed in conuercente hoc Totnm, (juodde necejfitate efl Luna , eft fubiedkum.
modus qui in illis de
func,vel pro
vel ctiam in iftam copulatiuam:
i5,
lud quod potefl
,Contingens ad vtntmlibet , quianon fcquiOtnnem planetam lucemem contingit effe Solem, igitur Soltm contingit ad vtrttmlibet ejft luctntem; vcl
cpr
,
fic
,
non
fequirur
vtntmlibet
ejfe
vtntmlibet
ejfe
&um qu^m
quia
qux
his qu3c pofTunc cfre. Similiter ifta,
verura,
,
lcffibiU.
^oddamB
igicur.
Tcrci6
mt-
vniucrfamncgatiuam, &c. ficutfepotefi ejfe jf, igitur ^uoddam jAeft, velpotefl ejft B, & debct przdicatum cflc qnitur
modo
fo deberet cfTe determinario copulz
ein-
tluji» i*
;
pofitionum de neceflario, fecundum rcfolutioncm ad quafdam dc inejfe , non eft propria conuerfio. Probacur prim6 quia in conuerfione propria propofitionum modalium , propofitio modalis dcbec conucrciin modalem ; fed fic faciendo modalis conuertitur in vnam de intfft-y :
8. Trima
,
Dettm
Omne ,
intelUgens comingit
igititr
Deum
Tercia concluuo,
non conucrcuncur ,
ad ad
inttUigtnttm. Quia anccccdens eft confequens falfura,vndencceflecft
&
qu6d modales
fo de iftis modis , cognpjce, apparet, fequicur
centingit
propri^. Probarur, quia
f^tnitnttm cognofco
Corifeum cegnojc»
in conaer-
eft
&
tfft
Corifcum
:
non
igitur
tjji vtnitnttm , quia antecedcns confequens falfum , fimilirer,
fenfu diui-
verum ,
in fenfu diu^-
& huiufmodi,
&
patcc qualiccr propoficiones raodales
Z
fecundum
4
P"
TO. Ttrtia tt»' tlufit.
Super
?'2.
primam op{nioneni,runt conuertendae, if. flundrupliciter ftteji fierf fropofiii»
Uf
fffihili.
& quali'-
Quantum ad fccunclum reftat dicendum folum de illisde nccelliario&poflibili. Vbinota, quod qtiadrupliciter poteft Aeri propontio de pofltbili.
Vno modo
(Jiccndo,
B potefiejfe A.
finc aliqua
negatione
,
modo cum duplici
Alio
,
&
quod
,
odo
funt
propolitioncs dc podibili»
quatuQt voiucrfalcs
,
&
quaiuor parci-
in
illis
\
non e contra debct eflc in illa dc neccilaqu£ fibi a;quipollet vtifti, B non pojfihile eff :
,
de necclfario fibi squipollcntes tk\pct confcquens erunr fexdecim ih toto. Tertio notandum , quod ficut illa dc podibili eft diftinguenda , ex co qubd fnbiedlum potcft fnpponerepro his qua: funt, vcl pro his qu^ poffimt Cffe , ita fimilitcr eft diftinguenda ifta de poflibili
:
fic 0(5ko
:
, quas fibi ffquipoUet : aliter enim non zquipollcnt adinuiccfn, ide6 iilius de neceflario fubie(flum fupponit, vpl pro his quaj funt,\el prohis qux polTunt efte. Exquofequitur^quod
neceftario
&
fecundum queinlibet praedidorum Ienfuiim,funt pfko propofitiones de neceflario ,& ododcpoffibili,
^
,
& per confequens in vniuciib funt
j z.
Quarto nocandum quod illa de neccfl^rio de ncgato non dicitur propripdencceirario, fcd de poflibili , ex co , quod aeqoipolle|: vni de ,
mtf
,
&
modum affirmatum : e contr^, derpado ncg3to,nondiciturpfo-
poflibiU habenti
fed illadepofnbili
poffibili.
flufio de pro-
fofitienibus
de pofftliili dt piodo affirft»to.
in
quafdam de
igitur tjuoddam
,
cream pcteH
intfli'.
fed illanon eft conuerfio
Tertia conclufio
bili, in
antecedcns fignificat
homo
&
tamen fua conuerCluodddm currens poteH effe hamoSc' cundijm illum fenfum cundem ; quia fignificaeft
tens
tur,
,
poteft currere,
eft falfa
,
quod quoddam quod
eft
currens, potcft cfle
liomo. Ec dico notabiliter /'ropy/tf,quia pofliinc
,
B
poteft tjfe
A
quia
quod quoddamquod po-
&
B & tunc fignetur illud probatur conotrfiocxpofitoric fic , HecCpoteff ejfe A. C poteflejfe B. igitur quod petefl ejfe B, tcft cflc >^,poicft tlle
:
fic
A. Quarta conclufio eft, qu6d negatiua de poflib )i cic mode aftrmatopro his , qujc poflunc efle, nonconuettitur, quianon lcquitur tOmnii Deut
potefl ejfe
potefl non ireare, fub ifto fenfu
Detu
ejfe
non
tefi
potefl
ejfe
,
j6, clujie.
Omne cjuod potefl
non creare,igitur quoddam creanspo-
Dei4iS\\\> ifto fenfu
,
QMiddam cjuodpo'
Dcn- , immo quodli-' bet quod potcft circcreans,necefleeftdreDcum, & Gc pater qualitcr propofitiones affirmatiua: dc poffibili de»Wcaffirmatoconucituntur, & non conucttuntur , & pcr confrquens patet qualiccc ncgatiusde neceflario demodo negato, qui iftis £equip(:llciu,funt conueriendae,& hoc in jlUs de tefl ejfe creans
p
,
petefl nonejje
ffibili.
ad iftas de neccflario,& prim6 huiufmodi fenfu intelligitur fupponerc pro his quje funt. Et fit piima conclufio ifta , quod Affirmatmae dc neceirario inquibus fubie(^uni intclligiiur fupponere pro his qua: funt, non conuertuntur.quia non fequitur.pofi-
Tunc qiiantum
de
illis
in
,
to,
qu^d Deus
creans.
de poffibili, fccundo dc illis dr neccflario. Quantum ad illas de pcffibili,fit ptima conclufio ifta , quod affirmatiujc dc poflibili pro his quae funt, in fcnfu dtuifo, non conucrtunturpropric. Probatur , pofiro quod omne currens fic afinus dc fadto, tunc ifta cft vcra, Omnis homepoteft currere, fccundiim iftuip fenfum , omnc quod
Tertim toit' elufio.
,
te efl Dettt
funt affignandz. Ec primo dicendum cftdcilli?
'5-
creare
:
prie dc poffibili
, fed de neccflario.quia xquipolde ncceftario habcnci modum affirmatum. Ideo dimiflis illis tam dc neccflario , quim dc oflibili de negato modo , diccndum cft folum de l abcntibus modum affiimatum , fic remanent o(ko de poflibili de moio affirmato,& o6l:o de necdHirio de modo affirmato, quarum conucrfiones
clufio.
Dem nam antecedens eft veruro, & confequens falfum. Namomne,quod eftcreans,necefle cft efle Deum. Tamen tales pofliint conuer-
let vni
&
trimit ctn-
Dem potefl npn tten efli
Apoteflejfe B. iguurejueddi.m
fi
14. Stcu»dae»9-
;
tur qualitas,
tJfeA. afquipollct ifta de nccelTatio Bnecfjfeefi non ejfe A. Sc fic patcr , qnod ficut funt odo de
cejfario
non conuertuntur propric
gratia,
&
flum
froprii de ne-
,
eft dc affirmatiuis de pofliquibus fubiedum fupponit pro his qux pofliint eflc , quia tales affirmatiuae fimilitcr conuertuntur illis de ine^e , iia quod vniuerfalis affiimatiua conuertitur in partitnlarcm affirmatiuam&c. Verbi giatia qu:a requmir §iueddam
fio,
noH dirhttr
,
proprie di6ta.
,
modo neg^to,
,
ti
tam ex parcc r»0<^i,quam dilli. Vcrbi de podibili, tam mednty quam dijff«»iaffiimentar \i B potefl ejfe A. tunc in ifta de ncccfrario fibi aequipoliente nepabitut tam diftum quam moditf vt B nan neiejfe efl non effe A, Itcm fi in illa de poflibili mo^^tu fit ncgatuSj& di-
dt
im-
arci-
Secunda condufio eft deillis, depoflibilide negato fed modo « ffirmato quod tales ne-
diile
Secundo notandum,qu6dcuilibet propofitioni de poflibili xquipoUet vna de necefiario , vt pacct fecundo Perihcrmenias, &hocpcriftura modum , quod in illis quarum vna eft dc poffibialia de necellario , in eifdcm terminisferXietureadem quantitas propofiiionum,fed mutc-
retfjfttrio
fit
primo
culo.
cularcs.
li ,
frfffpth it
iftaconuerfio
loquendo de illis de poffibili ,inquibusfubiedlum fupponit pro his qu« funt quia non fequitur, Pofito quod Dcus nunc fitcreans, Omnis
fet
?»
& quod
patet pec caufas didai in
,
gatiuae de poffibili
fcilicet
Vfet^arft.
dciWj^. Vcrbi gratia,
igitur quoddtm tjuedpo-'
ditlum. vt
:
fnOfr VHtt dt
,
,
negatioiic^fcilicct
cun) negatione przcedente di^um ymode affiimato vt Gjupddam B pojfihile efinon effe A. fic pa-
pojpbiti A^iii-
propria
illas
currere
teft cftrrere,efl hernt
vt
vnapofitaaJ modMm,8c iliaiSid NiiUum B poffihile efi rton ejfe A. Tertio modo cum vna negatione pofita ad modum. vt Nuttum B poffthile efi ejfe A. Quarto modo
fo/iu^nl de
impropric conuerti in
Omnu homo poteft
non.Et haec de ptimo.
tcr
Priorum
lib. I.
y
fit
igitur
Verup
eft
'7. Trima c»n~ clufie
de pro-
pofitiinibus
de ntcejfari»
de modo affitmatQ.
Omne creans de necejftta-
creans,
quidam Detti de ,
necejfttate eft
famen,qu6d tales^ropofitio-
nes pofliinr conuerti in propofitiones fecundijm refolufionem ad quafdam dc ineJJe.vtOmnecreanSy de necejfitate eft Deusyigitur ^uod de necejfitate efl creans,
prie
efl
Dew , tamcn ifta non cft conucrfio pro-
di(5la,
propter caufas prius affignatas.
qu6d negatiux de nenon conucrtuntur, quia pofito quod Dcus non creet , haec cft vcra, Secunda conclufio
eft
,
ceflario pro his qua: funr,
Omne creans necejfeefl nonefte Deum fubiedum fupponere pro
,
intelligendo
his quae funt,
& tamen
fua conuertens eftfalfa, fcilicet ifta, Quend^an
Deum neeeffe eft
non creare. Et quia aliqui neganc antecedens , fcilicct iftam , Ow»* creans necejfeefi non effe Deum, ideo probatur, quod hacc eft vera,
Nullum creans potefi ejfe Deut,
igitur ha?c eft vera^
Omne creans necejfe efl nen effe Deum. Tenet confc-
&
quentia per a:quipolIentias prius affignatas , antccedens patct rcfolucndo fubie(5lum,vt intclligitur
18. Stcunds et»(lufit.
Qusftio ligitur fuppontfrepro his qua: func, fcilicetin
iftam 1 p.
Ttrtia
tn-
tlnfi»,
,
Nullum tjHod efl creMtts petefi ejfe Deus.
qu6d affirmatiu* dc ncccfqa« pofllunt cflc, non conucrtunproprie, qiiia non fcquitur , tmne creMns de ne-
Tertia conclufio
pro his
Hitio
tur
,
ifftur ^uendam
ifto
prinio.
In quzftione prim6 videbitur de Syllogifmis fadis in prima figura , cx propofitionibus dc nc-
quidamDeus , de rucejfitate eft cre*ns. Namconfequcns cfl; falfum fecundum vtrunquc fcnfum. Vcrura cft tamcn qu6d tales propoutioncs funt conuertcnda: fecundum refolutioncm ad quaf-
fccundo dc eifdem fa6iis in prinia figula.concliidcmibusindircA^; tcrti6 dc cifdcm in fecanda figura; quarto de eifdem in tertia figura. Quantum ad primum , prima conclufio cft, qa6d Syllogifmi dircAc concludentes in prima figura , valcnt cx propofitionibus dc ncceflario, in fcnfu compofiro, fumendo modum &iiguram quantum ad di^um folum Probatur.quia fequilur , Necejfarium eft omne animal ejfe Juhfiantiam: necejfarium efl omnem hominem ejfe animal , ipitttr
Deus
^Mod petefl
ejfe
,
creans
pcrfedlos.
Quartaconclufiodeillisdencceflario.pro his cfle, qu6d vniucrfalis negatiua con-
qus poftunt
uertitur fimplicitcr
,
fed particularis ncgatiua
ceflario
;
necejfarium efi omnem hominemefftfiibftantiam.
cularisaffirmatiua depofl!ibili ,pro his,qu£ p^f-
tcnet confcquentia per illam rcgulam, Siprtmif-
cfle,
conucrtitur fimplicitcr
,
& illa contra-
dicit vniuerfalinegatiuae de neceflario
,
pro
;
,
qu6d
ad antecedens fcquitur confequens,ad pppofitum confequcntis fcquituroppofitumai^fi
tecedentis.
,
dam Deum heceffe ef{ non ejfe
ens:Sc
fic
patct quali-
modales de neccflario de modo affirmato conuertuntur , Sc qualiter non. Rationes funt folutas pct prsdifta. Et hpc ad qua:Htum. ter propofitioncs
(XvAsrio XXVII. Vtrum
'-valeant SyUogifini de necejfarto
in qualibet figura Syllogifini
ficut Tjalent
,
de
/ibili in
prim& qu&d non; quia in prima
non valent Syllogifmi de
poflibili,
fro fmrtt nt-
igitur nec valent Syllogifmi dc neceflaf io.
gattim.
confequcntia , quia quaelibet de poflibili aequipollet vni de neceflario , c contri. Probatut antcccdensjpofito qu6d dc fa<5lo nihil currat.nifi cquus , tunc arguitur fic ,fumendo fubicdlum in illis de poflibili pro his qu« funt Omne cur-
Tenet
&
:
renspottft effe
f^wjquia de
omne currcns cft equus rtrf, igitur omnit
home
fcnfu compofito,
fa£to ita cft
quAd
,fedemnis homopeteft curpotefi eJfeeijMus. PraemilTz
valet Syllogifmus Sicund» cim'
afinum
effe
omnem hominem ejfe currentem omnem hominem ejfe afinum.
,
necejfarium , ita fimiliter ifta regula eflpoffibile
confequens erit pefibile
,
tlHpt.
:poJfibile
igiturpoffihile efi
Scd contra obiicitnr , quia ficut Vera , Si antecedens efl necejfarium , ,
ift^a
regula cft
cenfe
Si antecedens
igitur ficut
cjc
de neceflario fit SyIlogifmus",iia ctiam cx illis de poflibili. Refpondctur ncgando confequentiain : caufa eft, quia non omnis propoficio de pofllbili cuilibct alteri dc poflJibili eft compofllibilis , idcofi antecedensin Syllogifnio fit copulatiua compofita cx duabus pracmiflls incompoflibilibus , ctiam non potcft fequi conclufio poflibilis: illis
& &
fcd qua:Iibet propofitio neceflaria, cuilibet alteri
Terria Conclufio, qu6d
non cft fimilc dc
prima
necef-
figura.
Et
modi non indigcni probationc, fed de fcfunt
euidcntes.
Nam
fi
modm
dc nccefrario
fit
4. Ttrtiif ciit' llHfl».
affir-
matus fiue diffum fit affirmatum , fiuc ncgatum, femper tenet Syllogifnius pcr dici de omni , vt arguendo fic Omne B necejfe efi ejfe : omneCne,
A
:
cejfe efl effe,igitur
Item
emne
didum
(\
B necejfe eft non ejfe
fit
C necejfe efiejfe A.
ncgatum, arguitur fic,Omn« : emne C n^cejfe tft hon effe B.
ji
omne C necejfe eft non ejfe A. & vterque modus tcnct per dicide omni. Si modus de nccefla-
igitur
rio
fit
negatas
,
fiue
didum
fit
affirmatum
,
fiue
non tunc tcnent Syllogifmi per dici de nufte. Exemplum de dido affirmato NuU.ttm B necejpi ,
creans de necejfitate efl creans, igitur ejuoddam iuftum necejfe eR ejfe creans. Pra:miflae funt veraB , &con-
igitur nuUum
:
eft effe
lum
A
enme
:
C vecejfe eft
B Tuceffe eft nen ejfe
ejfe
pei dici de nuUo.
nem creaturam necejfe efl nen efle Deum : igituremnem creaturamnecefle eflneneJfeintelligentem.lAziox cft vcra, pofito , qu6d omne intclligcns de fadlo fit Deus , & minor fimiliter , & tamen conclufio eft falfa igitur, &c. Quartd arguitut contra Darapti, quta non fe-
maturpro
his quar funt.
C
di€ti
, fi
omne currens fit equus tunc arguiruc Omne currens peteft ejfe equw, omnu hemopotefl
de fadlo, ;
nuUum
modi non vafubiedum fuProbatur.Sit ita ,qu^d
Quarta condufio , quod
fic
igitur
de didlo negato: NulA. emne C necejje eft effe B.
lcnt de poflibili in fcnfudiuifo
ejfe
B,
C netejfe eft uen ejfe A.Sc tcnet diredlc
confequentia non valet. Terti6 arguitur conrra Camejhex; quia non fequitur , Omne intelligens de necejfitate efl Deus , omfalfa, igitur
modi dircdi dc
fario in fcnfu 4iiiifo,vaIentin
neeejfe eftefeA. Excm^luin
,
;
non
quitur, Pojfibile eft omne currens
verx, Sc conclufio falfa, igitur, &c. Secundo arguirurcontra Baralipten, quia non fcquitnr Omnit Deus de necejfttate eft iufbts , omno
dufio
Et
inprima figura, (umendo modum , & figuram fecundum di6lum folum. Probatur, quia non fe-
ifti
figuri
eiit-
prjEmiflisneceflariis,& depraemiflis pofliibilibus.
Aaerrocs & Aphrod. cnp.if.hHiMs. Buranar«/.<>.^M/Vx.Ioan, a Magift. f m«/?. t. hHius. Conimbt. in txfof.cMf.i.hHius.
ARguitur
frima tlujie.
cenclufio erit necejfaria.
,
neceflari^ eft conneccflaria.Ide6
inejfi.
qu*»
fiitnu.
Secunda concIufiocft,qu6d cx duabus dcpof^
efl
Secunda pars conclufionis apparet ; quia non Quoddamens , vtafinitatcm, neceffteii nenejfe Deum, & fua conucrtens cflet fald.tjuen(ec^miMz
ftfunt necejfari*
iilis,
qua: potTunt eflc modo fi vnum contradidloriorum conucrtitur fimpliciter , & rcliquum ex eoj
1. Diuijit
.
non. Probatur, quia,vt diftum fuit priiis , pattifunt
Argumeut^
beminem necejfe eft iffefcienttm.
Oppofitum arguitur pcr Ariftotelem in
fecundum iftum fcnfum , omm , de THsejfuAte eil Deus , ifftur
cefitate efl
dc inejfe , fed tah's conucrfio cft inutih's ad redvdliohcm fyllogifmorum imperfedorum ad
I.
3'3
quitur , Necefe iflomntm Grammaticum ejfcfcientem : neeeffe e/f omnem Grammaiicum ejft hetmnem,
,
dam
j_Q^
XXVII.
,
, igitur emnU heme peteflejfeetfuw, coBnon valct, quia przmiflaE funt vcrx, &
currens
fcqucntia
conclufio falfa.
Secund6
^Mrta ein^' l-fli.
Super
314
prima caufa poteil effe creans, vt notum eft , 8c tamcn non fequitur,ifiV«r HuHaprima caufa potefi ejfe Qjxinta conclufio
de
eft
,
qu6d
pr«di£ti
pollibili valent in fenfu diuifo
modi
fubicfta fu-
, fi
mantor pro his, qux poftunt e(fe. Et ifta conclufio non indioet probatione,quia illi modi tenenc
&
per eUci de nuUo, vt padircdc per dici de omni, tet rcfoiuendo fubieda.vt fupponat pio his.qua: pofTint eftc,& (lc patet dcmodis dircde concludcntibus in prima figura, de neceflario , & dc qualiter non. Et poflibili , qualitcr valent ,
&
7Secuni» f4rs futjjtiim.
in Celantes, pofito,
quod Soi
luceat fu-
:
fuper noftrum hemijpharium de necejfitate eftSol: igi~ tur omnem Lunam neeejfe eft non lucere fuper nojirum hemijpharitim. Praemiflac funt
Lunam
tamen conclufio
verx per cafum po-
eft falfa
,
quia omnem
lucere fupct noftrum he-
pofllbiie eft
mifphxrium. Secund6 patet per inftantiam in Fapefmo , pofito, qudd Deus nunc non fit creans , tunc arguitur fic; Omntt prima caufa de necejfitate eft Deus, emne ^uod eft creans necefte efl non ejfe primam caH' fam , igitur quendam Deum necejfe eft ejfe non creantem. Confequentia non valet, quia praemiine funt verae
,
&
conclufio faifa
,
& caufa eft, quia
minor extremitas fumitur foium
in praemiflls
Quant6m ad fecundum notandum , quod ex propofitiombus de neceirario , in fenfu compofito, valcnt modi indiredi, primae hgurae.adcon-
pro his quse funt,fed in con lufionc ampliaiuc ad ca , quae poflunt efle , qnia lequitur hunc modum neceffe, cuius cft de nccefljtate ampliare tcrminum fequcncem , fciULCt aparte pra:dicaci;li-
&
&
guibufdam de neceffario in fenfudiuifo , vidclicet quando ainbae pracmifTaE de neceiTario funt neceftaris vel fub alio modo loquendi, quando funt de neccflario , fecundum connexionem tcrminorum profemper, quia huiufmodi propofitio:
pes necellarijE de necclfirjo fimiliter conuertunluriilis de ineffe , vt didum fuit prius. Et ideo
modos
roodi indiredi reducuntur ad
codem modo
,
ficut in ilUs
de
inejfe
dire£los
per conucr-
&
ideo de iftis non cft difhcuhas, fed dc dc ncccftario qu^ funt contingcntes,vt creans necejfttate efi DeM , vei fecunJiim alium mo-
fionem
:
non fit necefle ampiiare terminum praccedentem , & hoc eft ex eo quod prsdicatumde»bet appellare fuam formam modo cx non amcct
,
pliato
,
nunquam
fcquitur ampliatunincgatiue,
quia eft argumentari negatiuc ab infetiori ad fupcrius.
Quarra conclufio eft,qu6d dicfti modi valcnt modo aflirmato , fi fubiedum ciapiatur pro his quac poflljiit efle , quia tunc minor cxcrcmitas non magis ampiiatur in conciufionc, quam dc
,
Secundo probatur conclufio fpecialiter deC*quslibet negaiiuade neccflaiio de modo
/
affirmato, cuius fubicdtum fupponit pro his,qux pofllintcflc, conucrtitur fimpiiciter, fuit prius
de iliis.quae funtdeneccftario
fc-
fimplicitct
pro nunc foiura. Et de ift's ponuntur conclufiones. Primaeft, qui>d ex duabiis dc ncceirario.nonfit fyllogifmns ad ooncludcndum de neccftat io indiredkc vt in Baraiipten. Probatur ; pofito,quod nunc Dcus fit :
icrcans,
iuiltu
,
tunc arguicur, Omnis Deni
omnu
deneceffitate efl
creans de necejfitate efl Detu, igitur in
dircdc ijuoddam
iujiurn de necejfuate eflcreans.Vtx-
&
funt vcrs cqnclufio falfa,igitur confpquentia non valet. Secunda conclufio , quod modi negati de modo
jnifta:
,
hoc modo, necejfarium non vaad conciudendum indiredc in ifta figura.
Sfcunda ein-
ncgato.fcilicet de
flitfii.
leiu
Probatur pcr inftantiam in Celantcs; pofito.quod Dcus fit crcans,tunc arguitur fic Nulli*6 iujltu de ;
ftefejfitate ef} creans, ornnts
flm
,
igitur nullui creans de neceflitate efl
niiffa:
lunt vera:,
fu pofito
,
& conclufio falfa
quod quoddam creans
,
Deta. Pra:-
praedido cade neceflitate
,
Deu^, vt potcft probari cxpofitoric.
jcft
Secundo fic.
de
Dem de neceffttate efi iu-
Orme
patct inftantiain Fape/mo,
creans denciejfitate
necejfitate eji creans
:
eji
Detu ;
arguendo
ntiUiu iufius
igtur cjuidarn Detu dene-
vcr2,& conclufio falfa, igitur confequcntia non valet, &per cofdem terminos potcftdariinftantiainFr»/?/»ceffitatenonefliuflus. Pracmifla: funt
morum. Tertia conclufio, quod modi ncgatide»»»9TerlU Cin- do affirraato , fcilicet dc hoc modo neceffarium^ clujii. affirmato , non valent , fi fubiedum fuma-
clupi.
pra:miflis.
ele
dum loqucndi
10. e^uarta ettf
m
illis
cun^um connexionem tetminotum
tlujii.
Primo
tunc arguitur fic; per noftrum heraifphxrium Omnem Solem necejfe eft non ejfe Lunam, omne iucens
hoc de primo.
ficludciidam de nccclfario, fumendo rnodum, guram penes diElum , & nonpenes modum,& tcnet per iftam regnhm,Siantecedemeft necejfarium, confeejuets erit neceffarium. Et non folum tencnt ifti modi in illis de fenfu compofito,fed ctiam in
frtm» CIW
tur pro his qua: funt. Probatur per inftantias.
ficura, Sc
Den4. 6.
Priorum
lib. I.
Secundo probatar de modis negatiuis, ponto, «^u^d dc fadto Dcus non crcct, tunc hacc cft vera, l^ulUm creans potefl tjfe Deut, qua figniBcatur quod nuUum quod cft crcans , poted cife Deus, & hoc eft vcrum , quia nihil cft cieans ,fedomni*
,
igitur ifte
modus
vtdi6lum
Celantes reducitur
ad Celarent per conucrfionem conclufionis. Tertio probatur dealiis duobusmodis ,fcilicct Fape/mo , Frife/bmorum, qiiia reducuntur ad
&
Barbara,8^Darif per impoflibile, & in dionc rcfuitabit mixtio dc poflSbiii,
ifta
redu-
& ncccfla-
rio, quae valet
pro his, quac pofliant circcum ma-
ior fuerit de poflibiii
:
vnde primo
fiat
Syllogif-
de Fapejrne, Omne B necejfe efleffe A. om' ne C necejfe efi non ejfe B. igitur ^uoddam necejfe eft non ejfe C.mod6 fumatur oppofitum conclufionis cum maiore, & fequecur oppofitum minoris; nam oppofitum contradidorium conclufionis eft, Omne potefl ejfe C. tunc igirur fiar Syllogifmus taiis , Omne potefl effc C. omne B de neceffttate efl A. igitur omne B potefi effe C. & tunc con-
mus
calis
A
A
A
uertarur conclufio, quia affirmatiua dc poflibiii,
pro his quac poirunt efle conuert» tur, ficut ilia de tunc crit conuer-
inefe, vt dcclaratura fuit priias, fio conciufionis
,
Quoddam C petefl
rcpugnat prirao minori
,
ceJfeeflnoneJfeB. C\c patct
c^xd\c\x.
quomodo
effe
B.
& ifta
,OmneC neifti
modi
in-
dircdd valcnt,& quomodo non vaicnt;& hoc de fecundo. Quantiim ad tercium , &quartum fimul no' i* tandum , quod ex propofitionibus de neceflario, Tntia , in fenfu compofito, fit Syilogifmus , ficut in illis ^""^? ^*"
^
AeineJfeiti
fecunda,&
tertia figura
,
fumcndo
Viodum Sc figuram praccisc fccundum diEbim. £c omnes modi probantur , ficut in aliis modis, pcr illara regulam , Si antecedens e[l neceJfariHm,conJi' ^ttens erit necejfarium.
Secundo notandum , quod cx propofitionibus
.
Qu^ftioXXVIIL denecefTano fecundiim connexionem termino-
ram
pro femper
fcilicec
,
quc
funt neceflariae,
fit
Syllogifmus ad concludcndum dc neceiTario, tertia figura. (icut in illis dc inejfe , in fccunda , Caufa huius eft, quia tales propoiitiones de necenfario conuertuntnr.fimiliter illis de inefiyidcb
fcnfii diuifo
&
fiunt in fccunda
modi imperfedi, qui
,
& tertia
logifmus
C
fic
necejfe efJ
eejfe ejl
non
Omne B
,
non
ejfe
necejfe efi ejfe
A
ejfe
B. quia
,
C
igitHr tjaodcUm
non
fi
A. ejuoddam
fequitur
ne-
net Syllogifmus, fumendo fubftantiam propofitunc tenet tionum pro his , qua: polTunt efie fyllogifmus euidenter , vt patec explicando ma-
&
iorem , arguendo fic , Omne t^uod potefi ejfe B neA. omne C potefl ejfe B. igitur omne C
eejfe efi ejfe
fotefieJfeA.&c
iAim {c(]mtaz,OmneCpotefleJfe A.
quae contradicit roinori piimi Syllogifmi
dicebat , §Jiuoddam
,
quae
C necejfe eji novejfe A.Et confi-
Tunc ponuntur conclufiones. Prima concluquod modi fccundae figurac non valent
fio eft
,
fumendo fubicda pro
elufit.
per inftantiam
,
his
,
quae funt. Probacur
qu6d nullum
pofico
fit
lucens
mod6
fupernoftrum hemifphsrium, tuncdatur inftantia de Cefare ifto modo , Omne lucens Jiiper
nojlrum hemijphdrium
necejfe ejl
planeta lucidij/imut de nejfitate
planetam lucidijfimum
non ejfe Solem, omnit eji Sol. igitur
necejfe eft
omnem
non lucere fupA' no-
ftrum hemijphtrium. PraEmiflac funt vcrx , vt patet ex cafu,& tamen conclufio eft falfa; ic in eifdem terminis inftatur contra Fefiino, facicndo rainoicm particularem.quae priusfuit vniuerfalis.
Sed obiiciturcontrafccundumnotabilc; quia in exemplo ibi fupponitur, qu^dfubiedlafupponant pro his, qui poftunt efle, tamen non dc-
&
betcflc
ita.
Rcfpondetur,qu6d fequitur virtute illius, videlicet
,
illud debet
fupponi,imm6
quod fupponebatur prius,
quod propofitiones cflcnt de neceflafecundum connexionem termino-
rio fin[iplicicer
13Sternid»
ceti'
(iMjio.
rum, pro fempcr. Secunda conclufio eft, quod modi fccundae figurx valent , fi fubiefta iumantur pro his , qux poflunt eflc,& omnes probanrur pcr impoffibile, iicut exempli(icabatur prius
Tertia conclnfio
14. Tntim
cen-
flufu.
figutx valent de ncceirario
, ficut valent illi de fumantur pro his qux funr, pro his qu^ pofliint eflc,& omnes probantur
ineffe
fiue
,
fiue fubie
ad concludendum necejfario in primafigura,
,
codem modo
Okam
& Aphro^M^.
minor in fecun-
ad rationes.duc prirox funt folutz.
Ad tertiam, qux fuit contra Camefires,tcf}pondetur
,
qu6d
t»f.f,
prim6 qu6d non , quia non eft connexio minoris cxtremitatis cum maiori
in conclufione, nifi proptcr
connexionem
ipfius fre fvtt
cum medioin prxmiflis; fed minor extremitas conneftitur cum medioin prxmiflis folum pro vno tempore , quia hoc inejfe,
cum maiore
M-
tatiua.
dc connexio minoris cx-
fignificat propofitio
igitur dcbent inferri
tremitatis
r.
Argmmnta
provnotempore,
foliim
fed illa]de neceflario fignificat cenncxionem pro
omni tempore neccflario
,
,
igitnr
fed dc
non debet
de
inferri illa
ineffe.
Secund6 arguitur pcr inftantiam; quia non
De necejfnate,, omnu homo
hum
efl
fe-
animal ,al-
efl homo igitur de necejfitate album efi animal, quia prxmiflae funt verx,& conclufio falfa. Terci6, quia non fequitur, Ornnit frima cauja, de necejfitate efi Deui,^Hoddam creans efl prima cauJa , igifur ^uoddam creans , de necejfttate efl Deut, ,
Quiaprxmifl^ funtver^&conclufio falfa.Qu6d autem conclufio fit falfa patct quia fcquitur, Qufiddam creans de necejfttate efiDew , igitur^ui,
,
dam Dettt
de
necejfttate eft creans
;
quia
ifta
de nc-
ceflario conuercitur fimplicitcr,ficut illa de iutjfe,
Modo
vt dicic Ariftoteles in ifto primo,
quens
eft
falfum, igicur
Qiiart6,
fi
confc-
& ancecedens.
ex vna de neceflario,& alia de inefe
fequcretur conclufio de ncceflario
,
vel
hoc eflec
ex maiorc dc neceflario,& minorc de intffe; vel c contri ; non primo modo , vt probatum eft jnec feciido modo,vt probat Ariftoteles in ifto primo.
Oppofitum argqicur per Ariftotclcm in
ifto
primo.
Nocandumcft qu6d duplex cft propofitio de quancum ad propofitionem pcrtinet. Quxdam de inejfe fimpUciter , fcilicet qux eft necelTa-
intjfe
Homo efl
1. Prtfifitie dt
inrjftduflt*.
dc inejfefimpliciter fccundum Ariftotclem , qui ponit mundum xternum , & fic neceflari6 perpetuati alia eft dc inejfe, vt nunc , fcilicet propofitio contingens de inejfe. Et proporcionabiliccr poceft diftingui dc propoficione de ncceirario , quia quxdam eft neceflaria,& illa vocaruf de necejfariofimpticiter: illa vocatur den/cr^n'» alia eft contingens, ria,
vt
ifta
,
animal ,
eft
:
&
&
Secund6 notandum , quod ex vna de neceflario,
& alia de inrJfe,non poteft
ficri
Syllogifmus,
duorum modorum, fcilicct.vcl ex ma-
dc ncccflario,& minoti de inep,y/e\ c contr^ Ide6 prim6 notandum cft qualiter fit Syllominore de gifmus ex maiori de neceflario ,
iori
figiira.
Tunc
^utft. t. huimi.
Conimbr.
ARguitur
nifi altero
da
Mag.
Albert. de Sazonia tr»lt.4. Ltg.csf.ie. 10. <^ 1 1. hmut , (^ infiat tnf. 1 3
quod quidem oppofitum
,
fiebat
10. huius.Baiaa»eaf. g.huini.
i.p*r. Leg.cAf. 31, loan.i
vt nunc.
Baroco in fecunda figura
ts.
Aaerroet
, ficut probatur dc excepto quod in tertia figura oppofitum conclufionis dcbet fieri maior,
per impoflnlbile
Ai argumt-
de Bareco.
qu6d omnes moditertix
cft,
fit
ejfefiat Syllogipntu
quitur,
militec potcft probari Bocardo.
II.
Et fic
detur op-
,
pofitum conclufionis fic , Omne C poteflejfe B. tunc cx ifta cum maiore infertur oppofitum minoris, argucndo fic, Omne B necejfe efi ejfe A.omne Cfoteflejfe B. iptur omne C potefi ejfe A. & te:
valet.
ytmm ex rvna de necejfarioyO* alid de in-
&
qui non probantur per conuer/ionem , fed per , vt vcrbi gratia , inBaroco fiat Syl-
non
QViESTIO XXVIII.
figura.reducuncur ad Syllogifmos primx figurx, Bocardo, ficut iftat dc inejfe , exceptis Baroco , impoflibile
315
confequentia di^tum ad quxfitum. ,
in illa figura
non
fit
Syllogifmus,
quando maior non eft de neceflario fecundum connexionem tcrminorum projemper , mod^ fic eftin ifto argumento.
Ad quartam
dicitut
qu6d vbi ex propofitioni-
bus de fenfu compofito , infcrtur propofitio in
&
Diuifte jut' fiieum.
inejfe.
Secund6 qualicer fit Syllogifmus c conuerfo. Tcrtio inferenda funt quxdam corrclaria. Quantikm ad primum,ponuntur crcs conclufioBcs.
Prima
eft
,
qu6d ex maiori de
in fenfu cotnpofico
,
& minori dc
ncccflario,
inejje
,
non
5Primm etnclufie nd I,
fit
Syllo
qut/iitnu.
Super
3»6
Syiiogifmas ad concludendam de neceiTano. Probatur per inftanciam in Barlrara,poCno quod cantutVi liOmo currat tanc igitur fic ; De necejji^ tate omnit honu eft rifibilis , omne curreni efi homo\ ,
igitur de neceffttttte
omne currens efi
rifibile.
Secundo coniiz Celarent ^ arguendo mtllMm atbnm
cejjitate
ki4t,
pofito
homo
ifl
Pracmif-
& conciufio falfa.
funt vcrat,
fae
quod
ita
Cic,
Dene-
nigrum , omnis homo tfi alfit, igiturde necejfitate nuUiu
efi
niger. PrxmifTac funt veras
,
& conclufio
faifa.
Terti^ contra Darij, patet per inftantiam pri-
mam ante oppofitum.
mus ad concludendum negatiu^m de htejfe
&
cludendum de neceflTario , ifta conciufio pro-' tatut per lioc,qu6d iiii tnodi funt euidentes per dici de omni , dici de nuRd. Exempium dc Barbara , Omne B necejfe eft effe A. omne C eft B. igitur omne C necejfe efi effe A. Pra:mi(rac fi fint vera: , neceflc eft , quod conciufio fic vera ; quia refoiuen,
ifte
modus
ccnet euidentcr \peidici
arguendo fic , Omne quod eft B neceffe eil eJfeA, &c. Similiter poteft exemplificari dc modp negaro , vt de Celarent , Nullum (juoden; B,neceffe ef{ ejji A.omne CeftB. igitur nuUum C necejfe eft effe oTfini
A. j",
Tertiaeetf-
fhfio:
,
Sc tenet diredl;^ per dici de nuUo, 5c confimili-
modo ncgato. Antecedens apparet pcr prxcedcntem conciufionem , & confequentia probatur ; quia ad negatiuam de inejfe fequituc negatiua de neceflario de modo negato, vt ad iftam , NuUum B eft A. feqiiitur quod nulium B denece(Etateeft.<^.
quod modiaffirmaeciam modi negaiiui -de §^arta modo affirmato,non vaient ad concludendum dc clufie. Quarta conciufio prims figius ,
non
fequitur, pofito , quod Deils fit creans,0>wnisprima eaufa eBcreans ,omnii Dem de neceffitate efl prima caufa , igitur emnis Detu de necefjhate eft
de neceilario
indire£lte.
non
imm6
:
omnc
rifibiie efl
homo : igitur de
neceffitate
emne
ri-r
dens apparec in fimpiici conuerfione Syiiogifmorum de inejfe. Confequcntiaprobacur ; quia ad vnam de necefl"ario fequitur iiia de inejfe : modo quicquid fequicur ad confequcns, fequicur ad antecedens.
%. $Jufi».
:
Tertia conciufio
,
omnem primam caufitm necejfe efl ejfe omnem primam caufam ntceffe efl non
,
igitur
creantem; quia prasmiifaE funt veix
,
& con-
ciufiofaila,
Quinta conciufio firnpliciter
,
&
eft,
mmori
quod ex maiori de
de ncceifario
,
fit
inejfe
Syiiogif-
mus ad conciudendum de neceflario,tam in lenfu rompofito, quam ctiam diuifo, ficut fequitur, efi prima caufa : cjuoddam iuftum de Deus ; igifur ejuoddam i:iftttm de necejfi-
tate efiprima caufa
rvtc cft poflibile
;
inuenire in-
ftantiam. Et iioc defccundo.
Quantum
ad tertium
,
cx pra:di£iis fcquitur
Ariftoceies in propofito
non
10.
intcl-
de modalibns prrpofiiionibus , in fenfu compofito; qnia fic pauca cius dida eflent vcra,
Secundo fequitur, quoJ propofitio deineffe fumpta|cum illa dcneccifario, (it 6.e inejfe ftmpUiiter, qucmadmodum aliquid exponunr. Probarur, quia toncarquiualerent Syilogirmicxmaioii de inejfe, 8c minori de ncceffario , & e contra , cuius tamen oppofitum determinat Ariftotcies , & paCet
confequentia ex prardnllis. Tertiopoteilinfeiri ,qu6d
ifla
confequentia
valct,ex maiori deinejfe fimpliciter ,
& mino-
de ncceirario , fit Syllogilmus ad concludcndum dc neceflario igicur ex maiori de inejfe , Sc minon de necc flario , fit Syllogilmus ad conciu-
ri
:
dendum dc
neceflario. l^robatur
propofitio de
inejfe fimpliciter.
,
quia fequicur
igitur propofitio
de inejfe , modo non quicquid fequitar ad anteccdens , fcquitur ad confequens fed e contra eft verum,quia quicquid fequitur ad confequens, :
Secunda conclufio eft,qu6d ex maiori de ineffe^ & minori dc neceftario , in prima figura.fit Syi-r logifmus ad concludendum dc iruffe. Probatur, quiaex maiori deinejfey^ minori deinejfe,fit Syiiogifmus ad conciudcndum dc inejfe igitur cx maiori de inejfe , & minori dc neceflario , fic Syiiogifmus ad conciudendum deinejfe. Ancece:
Terti» t«n-
ejfe
non
vaiec.
Quanrijm ad fecundum ponuntur conplufio* ncs. Prima eft,qu6d ex maiote de inejfe,6c minor ri de neceffario in feniu compofito non valet Syiiogifmus ad conciudendum de necellarioj quia non fequitur , Omnis homo currit, de neceffitate
Seeund» etn-
Deum
igitur confequentia
fibile currit.
flufie.
eft creans
Vt paccc cx pra^diftis.
de neceffitate efl creans.
conciufio
, qu6d Deus NuUut Deiu
Celarent, pofito
quia non fequitur
;
ligit
ciufio falfa, cafu pofiro
7-
creans
de fado Dcus fit cieans, tunc arguitur fic ; Omnis frima caufa de necejfttate efl Deus , omne cream tft prlma caufa,non fequiturconciudendo indire£te, in eifdem tcr, minis poteft inftari contra Celarent ; c^mi,non fequitut, Nulltu Deui deneceffitate eH creans , omnit prima caufa eft Dem : igitur nuUum creans de ntcejfttate efiprima caufa. Prasmiftac funt vera:, 6c con-
gutfifonit.
fit
termiuos, DfM,prima caufit, cream ; pofito, quod
Deum poflibile eft non creare &
frim» cenad t,
Secand6 contra
non
prim6,qu6d
Dew
&
,
faifa.
jn terminis.& inftatur comia. Baralipton,pet iftos
igitur ijuidam
flujio
quae prxmiifae funt verae
creans,
Ornnis Deui
ad conciud-cndum Probatur per inftantiam
cft
,
quod in modis negatiuis
&
de modo negato, ex maiore de inejfe, minori dc neceflario , fit Syllogifmus ad conciudendum de neccflario. Probatur, quia ex maiori de ineffe , Sf roinori de neceilario in medo negato.fit Syliogif-
etn-
, ex minori de neceflario,& maiori de Probatur per inftantiam in terminis; quia
neceffttate efl
,
&
neceflario
Tertia conciufio, qui*>dmodi indire^le conciudentes prima; figura:, non vaient ex maioridc
^ minori dc inefie
eft ifta,
tiui
lerpoteft exemplificari dcmodisparticularibus,
neceiTnrio,
igi-
ceifario de
&
do maiorem
:
concludendum negatiuam de ne-
cur eciam ad
ineffe.
Secunda conciufio , quod ex maiori dc necef^, Seem4a epn- (ario, in fenfu diuifo, bc minori de inejfe , valenc elufit. modi prima: figura:,dire6i:c concludentes,ad con-
de
Priorum
lib.I.
fequitur ad antecedens.
Quarto fequitur,qu6d non eft idcmiudicium, vbi medus negatur: vbi modtu affirmatur, hoc fcquitur cx tercia , quarta conciufio-
&
&
&
nibus.
Ad ptimam dico ,qu6d iiminor extremitas conne6latur cum medio, folum pro pricfenti, tamen quia niedium conncdtitur cum maiori extremitate pro omni tempore ide6 quicquid ccnnedlitur cum medio pro omni tcmpore, oportci quod pr
rationes.
ccc in praimiflls
:
micace.
Ad fecundum dico, qu6d illeSyllogifmusfic cx maiori in fcnfu cotnpofiio , calis difpoficio
&
non
valec
,
vt
didum eil priijs.
Ad
II.
Qu^ftioXXIX. Ad tertiarn dico, qu^d confcquentia eft bona. Ad probationcm dico qu6d conclufio non po,
tcft
conuerti in illam dc neceflario , quia
tuit prius
,
>
fitum conacrtitur fimpliciter, ac fi eflet Acinefe: idc6 reducitutad primam figuram,tam Cejfare
quim Fefiino omnino
illis Acinejfe.
uertituc fimiliier
Ad quartam dico, quod vtroque modo pta:di(a.um
vi pa-
dc neccfTario vt nunc non con-
illa
iedlum fupponat pro his , quar poffunt eflc. Probatur , quia tunc vniuerfalis negatiua per fuppo-
,
ficuc
fi
ficret
cx
Secunda conclufioeft, qu6d fi maiot fit de & cumhocfit contingcns, itaqu6d
Et hxc funi ad quxfitum.
cft.
confimilitcr, ac
prarmifllsdeiwj^. ncccffario,
^
Qj^
T
s
I
fubiedluin fupponat pro his qux funt , tunc non in Cejire , nec Feflino. Probatur pcr inftantiani;
XXIX.
o
quianon fequitur , Omnr
ytrum mixtlo de
necejfarlo
O*
>
ineJle
yaleant infecnnda f^ tertiafigura? Auerrocs
&
Aphrod. hue*p.\i.^ it.Burana
&
Okam
ARguitur quod non
,
qHtft.i.
quia in fecunda figura
ex affirmatiua dc neceirario.&negatiua dc «««•j^,
non valctSyllogifmus ad concludendum
de neceflario ; igitur nec e contra ex negatiua dc neceflario , & affirmatiua de inejfe ad concludendum de neceflario. Antecedcns apparctper ,
,
Ariftotelem in lirera
&
probatur confequentia; , quia afHrmatiua squipollens eft ad afCmilandum fibi conclufionem ficut negatiua. Secundo arguitur contra in Cejare\ quianon fequitur, De necejfitate mtllitm alhum eii nigrum,
emnuhome eflniger, pofito quod ita fic igiturornnu homo de necejjitate non eflalhw. PraemillaE funt' ,
vcrse
,
5c
condufio
falfa
,
quia quemlibet hotni-
Tcrtio arguitur contra Cameffres,<\ma non fcquitur,0/nn« planeta lucet,nulla Luna de nectjfnate Ittcet ; igitur nuUa Luna de neceffitate eft planeta.Mz-
quod nullus planeta de fado & minor cft vera quia poffibilecft cclipfatur Lunam non luccre vt patet ineclipfi & tamcn condufio cft falfa quia omnem Lunamnccefrc ,
pofico
:
,
:
,
:
cftefrcplanetam.
Oppofiium arguitur pcr Ariftotelem
in ifto
prirao.
In quxftione primo videbitur, qualiter valeat mixtio de neceflario , 8c de inejjfe in fecunda figura, fi negatiua fit de nccefTario , & affirmatiua de
contra
& tcrtio qualitcr vaiec in tertia fi-
,
Quantum
ad fit
Tertia conclufio
primum notandum quod ,
fi
illa
hemifphArium ejfe
Solem
,
Iftis
refupernoftrum hemijphtrium. Prsmiirx funt vcrar, conclufio falfa.
&
Quarta conclufio, quod fcilicct
de
maior in Camejhes, 7hoc cft, dcirujfe §^art»
fi
neccffaria,
inejfe fit
Jimpticiter,ianc valct Cameflres, alitcrnon.
Quod
de neceffario
;
Sc
fit ifta
n.ece(raria
igitur ornne
C
,
Omne C necejfe efl non ejfe y1: non ejfe B quia non fequi-
neceffe efi
tur, dcruroppoiitumconclufionis.fcilicct 6J«o
darn
&
C
giuoddamCefi B. runcex minori , quxdiccbar, quod OmneCruceJfe efi non effe fequitur quod nullum C poEcft e(fe ^.& tamcn aliquod C cft B. vc iam rcferuatum eft ex oppofito condufionis pofito iu eflc, igitur aliqnod C eft ^,quod ramen non eft A,SiC per confcquens aliquod B non cft A. igitur maior , qux diccbat omnt B eft A,\\on crat necciniria qux camen ponebatur elfc nc-
A
,
ccffaria.
Quinta conclufiocft, quod
.ff<«r«o
&
alitcr
dcm modo fi
'\\\
maior
,
ficuc Camefires
,
valcc eo-
non
:
ita
Baroco fcquitur conclufio de ncccffario, fit
dc
inejfe
Jimpliciter
,
fed
fi
maior
fit
dc
huc contingcns,non vahocde primo. Quantum ad fccundum notandum quod in propofico non eft dubium, an (equatur conclufio deinejfe; quiaex duabus deiWj^inomnibus quacuormodis fecundx figurarvaletSyllogifmus ad
ccflario, fiue nccelfaria, let Syllogifinus. Et
,
condudendum deinej/e, igitur fi vna fuerit de »'»-
,
efl neccflaria,
ejle,&: alia
qiiud vniucrfalis negatiua de necefTa-
§luic
modo ad iftam de neccirario fequitur illa dcintjft.
his qua: pofruntcfTe, conucrtitur
Secund6 notandum, quod etiam in propofito eft dubium ,an ex vna de neceffario , Sc alia de intffi fcquatur condufio negatiua dc neceffario de modo ncgato , quxcunque prxmiffarum
,
Sc iftius
caufa
non
,
ponimturconclufiones.
Prima cft quod Cefare Sc Fejiino valent , dum tamen maior qux eft de necelfario , fit ncccllaria,vel etiam contingens , dum camcn cius fub,
qMtpiiiiif.
Scoti optr.
Tom. I.
ctn-
clujit.
fic valeat , probatur quia ex oppofito conclufionis,& minori, fcquiturmaiorcm non cffc necefTariam ,qu6d eft contra pofitum antcccdeni, fiat Syllogifmus in Camesires GcOrnne B eft A^
quod coniiiigcns.dum tamen fubicclum
pvxinilTIs
«»-
clujio.
, omnem Lunam neceffe eji non omnem Lunam necejfe ejl non luce-
conuertitur fimplicitcr in aliam de necefTario. ,
6. Ttrti»
eff Sol
igitur
;
dc neccflario,ad huc valebit Syllogifdci«j|7», quxcunque primillarum fueritde ncccffario pcr illam regulam:
cft
prius fuit difta.
I,
,
mus ad concludendum
in fenfu compofito, aut ctiam
fimplicitcr in aliam de neccffario
ad
quod
in Cameftres nullo de neceffario fit neccffaria, fiuc contingcns. Patctp-rinftantiamjquia non fcqnitur , Omnis plapeta lucens fuper neflrum eft
modo valetjfiue negatiua
cumhocquod
fupponat pro
ilufi»
luce-
inejfevtnunc, qualitcrcunqucfuerit minor,dc ne-
rio,dato
4.
non
de «joi/onegato ,non valet Syllogifmus in fccunda figura , patet de illis dc fcnfu compofito pcr fecundam rationem ante oppofitum,5<: dcillisde nudo negato patct pcr tertiam rationem; & idc6 iftamixtiofi valeat, folum valct ,fi illadencceflario fit in fcnfu diuifo de modo affirmato. Secundo notandum,qu6d in ifta mixtionc debet fupponi , quod nrgatiua de neccflarioqux
Similiter
Prin-.a ttn-
omnis Lttna
,
neceffe ef{
neta fit fub noftro Horizontc , tunc maior cft vcra,fuppofito,qu6d cius nJbicdlum fupponat pro his,quxfunt.
quod
gura.
de ncccflario
Lunam
& condufio falfa. Vnde pofito,qu6domnis pla-
inejfeikcundo qualiter valet inillafccundafigura,fi c
igitur omnem
&
ncm contingit eflc album,
ior eft vera
,
refuper nojfrum hemijphterium. Przmiflat funt vcrs,
cap.6. huitu,
aMag.
). p*r. Ltg. tsp. it. {4. loan. lnUm. Vide citacos ^»*ft. »nt*c.
lucens Jiiptr nojirumhe-
nufphtriumnecejfe efl non ejfeplanetam ejiplaneta
tlufit.
fuerit de necelfario
,
fiuc affirmatiua, fiuc
tiua,quiaad przmiflks
fic
conclufio negatiua de intjft,
ncga-
difpofitas, fequitui-
modo
ad negatiuam
Aa
de
8. §}uhna cLitJu.
coT)'
.
,
Super
3»3 4e
inefe
,
fequitut negatiua ic neceflario
fequitur , ]SfHllum B eii eeffitate efi
A.
iicuc
A: igitnr nuUumB de ne-
igitur ifta
eadem conclafio fcqui-
ad quas fequebatnr negaciu» ^Tam ad quzcunque fequitur antece-
tuc ad ptzmifTas
,
de inef[e. confequcjis , idco folum reftat difficujdens , tas de afEcmatiuis de necelTario de moip aifitmacp. De quibus ponuntur concluHones. Prima cft , quod Cefiare , Cameflres non valent n affirmatiua Cxx. de neceftario ad concludendum de neceftaiio. Probatur pec inftantiam contra Cefare , poHto quod Deus non fit crcans. NuUHm crettns efl Deiu , emnem primamcau/am ne-
&
&
tlufie
ad
t.
,
cejjeeftejfe cejfe efl
Deum
non
effi
;
igitur pmnemprimam
creantem.
cau/km ne-
PrasmifTaE funt yerae
,
^
concluHo falfa. Secundo inftatuc contra Cameflres , pofito, qu6d nuilus planeca luceatfupct noftrum hemiiphsrium,nifi Sol: tunc arguitur ficj Omne tjuoi ifi lueens piper neilrum hemijph*rium de necejfitate f i? Sol : nulla Luna efi Sol ; igitur omnem Lttnam nenon lucere fitper nofiruni hemijphitrium.Vtxmiflz funt verx, eonclufio falfa.
cejfe efi
&
IQ. StcuntU ctH' efufio.
Secunda conclufio eft , quod Ce/are8cFefiino valent ad concludendum de neceflario , fi maior
qu2
eft vniuecfalis fit de inefefimpliciter,Sc maior de neccflario. Probatur , quia per conuerfionem minoris de inejfe fimpLiciter fierct prima figura,
modo di£lum fuit , quod in prima figura valec mixcio ex maioci de inejfefimpliciter, minoci de neceflario ad concludcndum de neceflario Tertia conclufio cft , quod CamefireSy Baroeo valent ad concludcndum de neceflario , fi maTerti4 »«. ior fit de ncccflario pro his, quae pofrunt efle ; flufie. minor de inejfe fir neceflaria , licet non de neceffario Probatur, quia ex oppofito conclufionis,& maioci , infertur oppofita neceffitas minoris. Verbi gratii, in Cwr«f/?m Syllogifmus talis, Ora-
&
&
&
ne
B
hasc
neceffe efi ejfe fic
B. quia
neceflaria fi
non
jfionis, fcilicct
A. nullum
Ce/i
igituromne
,
A.
pofito
quod
C necejfc eltnon ejfe
fcquitur.dctur oppofitum conclu,
^oddarn Cpojfeejfe B. Tunc acci-
piatur maiorprimi Syllogifmi,fcilicet
yOmneB
A. fccundum iftum fenfum , emnc quod poteft eflc B necefle cft eire A. Et tunc fiat
neceffe efi ejfe
Syllogifmus
^uart» coHlufio.
,^
Priorum
lib. I. ,
Omne ^uodpote^ ejfe B necejfe efiejfe
A. quoddam C potefi ejje B , igitnr ijueddam C neeejfeefteffe A. QujE contcadicit minori primi Syllogifrai , qu£B dicebat, quod nullum C eft A. Quarca conclufio , quod fi maior fit de neceffario pro hjs, quae funt, non valcnt illi Syllogifmi ad concludendum de neccflario,fuppofito adhuc, quod minor de inefpt fit neceflaria.Pcobatuc, fuppofito , quod planeta folus Sol luceat fupec noftcum hemifphaerium. Tunc arguitur fic; Omnem planetam lucentem/iiper noflrum hemijphttrium necejfe efl effe Solem nuUum carens luce efi Sol, igitur omne carens luce necejfe efi non lucere. Conclufio cft falfa, fuppofito, quod Luna nunc de fado fic
&
tuoc
modi
& Lunam,&: tamen maioc veca, quia omncm Solem
neceflc cft luccce
:
& fimilttecminoc, Sic pa-
fecunda figuca afficmatiua pcsmiflafxiftente de neceflatio, &negatiua deinejfi fit Syllogifmus ad concludcndum dc ncceflacio, qualiier non. Et hoc dc fecunHo.
& Feri-
func Darapti, Felapton,Datifi ,
ySn ;fedalij duo modi,(a[icttDiJamUiBecardo
pcobantuc duplicitec.
Vno modo expofitocie, vt fiat Syllogifmus ii) Di/amii fic,§luoddam B necejfe efi ejfe A.omne B eii Cigitur quoddarn C necejfe-efl ejfe A. Ptobatur confequentia
,
fignando illud
B
de quo dicitur in
,
efle A. & argniA. hoc idem B efl C. quia in minori dicitur qu6d omne B eft C. igiturtjuoddam C de neceflttate efl A. &habeturprQ-
maiore , quod ncceflc lur
fic
;
B
Hoe
eft
ipfum
necejfe efi eje ,
pofitum. Confimiliter probaretuc "Bocardo , fignando fubiedlum maiocis , vc pciiis. Secundo ifti modi probantur per impoffibile, quia ex oppofito conclufionis, rainore , infertur oppofitum maiocis,& fit pcimus Syllogifmus, Vt prius in Difamis , vt Quoddam B necejfe efi ejfe A. omne C eflB. igitur quoddam C necejfe efl ejfe A. Quiadetuc oppofitum, quod omne C poteft non cfle A.omneCeflB, vt dicebatuc in minori : igitur omne Cpofllbileeflnonejfe A.Et confimilitcr potcft:
&
fieri in
^^
Bocardo.
Secunda conclnfio eft ifta,qu6d fi tpaior fit ^4dcinfe, & minor de neceffario, non valent modi ^''^»y*"9' "'"'' tpnix figurar ad concludcndum de ncceflacio, quia magisappacet de Darapti , & Difamis,qabd huiufmodi dilpofitio valet ; igituc contra iftos ^iodosdatur inftantia. Primo in Darapti , vbi maioc cft de inejfe , vt nunc,vt,Omnit Demefl creans, pofito quod ita fit, omnem Deum neceffe efl effeprimam cauftm igiturquandarn primnm caufam necejfe efleffe creantem.
&
,
Pcacmifla: func vcc«,
& conclufio falfa.
Secundo inftatuc, vbi maioc cft de inejfefimpliciter , arguendo fic ; Omnis pars Zodiaci exiftens in Oriente nofiro oritur nobit , haec fempec hacc vcca,. fed omnii pars Zodiaci e^ifiens in Oriente noHro de necejfitate efl pars
Zodiacijgitur
ei de necejfitate oriturnobis.
conclufio falfa
,
aliijua pars
Pcsmiflz funt
igitur talis difpofitio
Zodia-
vera:,
non
&
valet.
Et fic patet , qualiter in tcrtia figura valeat mixtio vna de inejfe , 8c alia de neceflario , & hoc de cectio.
Rationes ante oppofitum funt folutae , per conclufiones pcimi acticuli. Ec fic fit di(5lumad quaifitum.
XXX.
Qj^.^sTio ytmm
profojttiones de contingenti pof-
Jint
,
eclipfata pecinterpofitionemtcrrz intecSolem,
&
&
de neceflacio , minoc de inejfe, quatjuoc mo-^ di , in quibus maioc eft vniuecfalis , probancuc per couuecfionem minocis,quaeeft de M(rj^,quia illa minoce conuecsa fic pcima figuca, iili qua-
conuerti in
opfofttam
qualitatem
.
Auerroes& Aphrod. *«^.ij.<»«««f. Okam x.par.Log.cAp. 18. loan. a Mag. hUq. 4. §.tertio fciendum. Tartar. hie trali.^.dMb.\.\oiX\.AcSixon\Atra3.^.Log.c.i%.Coo.\vnbt. e.i.hMius,q.t.(^
i.^ c.ixJKnams
hic c.i,tiotab.i.x,tfy ^.
tet qualitcc in
&
Quantum ad frima
een-
clufio ad, 3
tectium ponuntur
duz conclu-
A
non
Rguitucprimo qu6d non quianon feqni-
ejfe.
eft ejfe
,
igitur contingens efi
Nam ad iftam,Ce;/r«n^
pcc «quipollentiam i(\:a,Non necefe
iiones.
ad iftam , Contingens
Ptima eft ,qu6d omnes modi tectia: figura: valcnc ad concludendum de ncceflacio,fi maior fic
necefe efiefe
non
'•
,
tuc, Contingens
,
efl
efe, fequituc eft
nen efeifed
ifta, Non Non necefe efi non efe,
non
fed ad iliam
,
fequituc ilU, Nonnecefeeflefe,yt ad iftam,
jutfiionii.
Contin
Argument» ^'''
/""'< »'-
^**"*"'
Qu^moxxx. Ctntingtns eti
non
fequicur ifta
ejfe ^
Contingens efi
,
omne B
ejfe.
Sccundo , nulla op^ofita pofTunt
ftate limul,
&
fed conuertens
conuerfa (lant flmul , igitur , conuertens , conuecra non funt oppoHta , pcr confeqitens non funt oppofitx qualitates. Terti^ , quia non feqiiitur , Contingit ejuoddam
&
tns
ejfe
&
Socratem
igitHr contingit tjModdam ens
,
Quia antccedcns vndc hasc
efe Socratem.
confequcns falfum
QModdam
1. Contingtm, CMfitur ditflitittr.
ens non
ejl
verum,
eft
,
non
&
cft neccfraria,
Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm in ifto primo in tradlatu de contingenti. Nota, quod hocnomen contingens ycnpitot du-
Vno modo
pliciter.
,
vt conuerticur
cum poilibi-
&iftomodo fumendo, omneilludcft contingen»,quod non cft impoflibile ; & fic propofitiones de contingenti non conucrtunturinoppofitam qualitatem, quia non fequitnr , Denm continli,
git ejfe iuftum
igitur
;
Deum
contingit non
ejfe
iH^um.
Alio modo zzzi^i\.vix contingens prout reftringitur ad poflibile , non ncceirarium fic funiit Ari:
Contingens
Pfoptfiti» dt
Ctntingtnti fottjl conutr-
e/},ijuo
&
,
quod
non exifiente neeeffario pofito
ineffe,
ftotelcs contingem in ifto
primo , vbi
dicit
Viuijio ^u*'
mutu6
Et quarto , qualiter illx in fenfu diuifo conuertuntur tranfponendoterminos.
Quantum ad primum. Prima conclufio eft 4. Trim» eon- ifta, quod nulla propofitio de contingenti in fentlufm »d I. fu compofito conuertitur in oppofitam quaiitaeadcm quantitatc antecedentis , Sc confequentis. Ptobatur perinftantias , quia non feruata
fequitur tingit
,
Deum igitur cenDeum. Quia antecedcns cft
Contingit omne ens
nuSumens
ejfe
verum fccundum fidem
,
ejfe
imm6
,
aliquando
ita
omnc
ante creationem mundi,qu6d
crat, fcilicet
& tamen conclufio eft falfa,& im-
cns fuit Deus, pofllbilis.
Secundopatct in vniueffalinegatiua,quia hzc vera Contingit nullum ens cjfe Socratem nunc mortuo Socrate, nuUum ens eB Socrates , & tamen hsc cft falfa, Contingit emne ens ejfe Socratem. eft
,
,
Tertio patet de particulari affirmatiua,pcr tiam rationemantcoppofitum.
Quarto dc quitur
parciculari negatiua
Contingit
,
^uoddam
turcontingit
dcns
verum
eft
Quantiim ad fccundum,notandum,qu&d illain fenfu diuifo , quacdam cft dcm^^oaffirmato, & qnacdamdemo
,
;
eontingit ejfe afinum.
Itcm
,
non fequitur , Omnem hominem
:
igttur
,
& confequens
falfum.
ficut (cc^nitm
;
,Omne B con-
igitur ernne ,
,
definitionem continpenris. Similicer ad candcm igitur nuUum B impojftbile ejt ejfe A, per candem definitioncm. Modo ad idzvn, NuUurn B necejfe ejfc A, fcquiturquod omnc B contingit non efic A, Sequitur igitur quod omne B con-
iequitur
:
,
prima implicabat vtranquc, fcilicet tam affirmatiuara«quam negatiuam & fic iftam conclufionem Ariftocclcs intendit in ifto ptimo , quando ponit quod illa:dc contingenti conucrcuiitur in oppofitam qualitatcm.Ec hoc de fecundo. tingit cfte
-<^.
igitur
Quantumad quod
tcrtium.PrimaconcIufio
vniuerfalis ;icgatiua
cft ifta,
& particularis affir-
,
matiua dc concineenti in fcnfu compofito , conuertuntur luTiplicitcrm tcrminis.lumendoconuerfionem penes diBum,\tz qu6d vniuerfalis negatiua conuertitur in vniuerialcm ncgaciuam,
&
particularis affirmatiua in particularem affirmaCo/.tingit nuUum nuUum ejfe B q u a (I ae cflA. S: NuHttm A tfr B tnu-
tiuam. Probatur , quia fequicut
B ejfe A
:
NuUnm B
duac
,
tuo
fc
,
A
igitur contirgit
1
i
,
inuiccm confcquuntur; igitur fi vnatft ; aliter ex neccdario fequerccodcm modo probabiiur de
contingens, & alia tur contingcns & ,
particulati affitmatiua. ifta
conclufionc fequitur, quod particula-
quiaantccc-
firmatiuam. Probatur,quiavniuerfaIis ncgatiua,
:
iiam
,
hzc
ris affirmatiua
&particularisaffirmatiua deconcingenti,infcn-
mutuo
poteft conuerti in oppofitam mutata quantitate antcccdentis , &
ad particularem affirmatiuam. c contra ; fed ad vniuerfalem negatiuam, fcquitur vniuerfalis ne-
contingcns, §jw>ddamens eft,
ita
quod de vniucrfali
& c contra & ;
Scoti eper,
Tom.
fiat
parti-
loquor dcillisin fcnfu I,
'"*•
centingit currere;
quod omnis propofitio
confequentis, ,
cft verii,
comirfit ^'J*^^* £luflO (lujie.
,
I
B centingit ncn tjfe A. Probatur quia ad iftam Omne B contingit cjfe A. fequitur ifta igitur nullum B necejfe eftejfe A ,per A,
tingit effe
fu compofito
vt patet cx
qualitatem
II
nuUum homtnem
conucrtitur in vniuerfalcmncgatiuam,& vniuerfalis ncgatiua in patticularcm af-
Deum
Steund* ton- de contingcnti
culatis
.
Secunda conclufio,qu6d omnis propofitio de contingcnti affirmaciua, & omnis ncgatiua dc modo affiimato in fcnlu diuifo,conucrticur in op-
Ex
Dew, Secunda conclufio
^-'Ji'""''
hominem contingit ejfe afinum : igitur omnejh hominern
igi-
& confequens falfum
& non
ter-
quia non fe-
ens non effe
Deum
^.
Prim» etn. elujio ad 1,
conucrtitur in oppofitam quanticatem,nec affirmatiua poceft conuerti in negatiuam , dc modo negato. Probatur, quia non fequitur NuUum
inuicem confcquuntur, igitur quicquid fcquitur ad vniucrfalcm negatiuam.fcquiiur etiam
eft^neceftaria, efi
,
modo
;
Prim6 vidcbitur, qualiter propofitioncs dc contingcnti ad vtiumlibct in fenfu compofito conuertuntur in oppofitamqualitatem.
,
duo conconfequuntur contingens.Et hoc dc quaslibct
inuiccm
rum dc contingenti
poficam qualitatem
tcm
quid
,
fc
hucufquc, addito hoc primo.
Alio modo pofTunt conucrti illat de contingcnti ad vtrumlibet, tranfponendo terminos,ficut illac de inejfe.
Sccundo, qualiter iWs in fcnfu diuifo conuer-
tluJSt.
Sccund6 fequitur
quia antccedens
tontur inoppofitam quaiitatem. Tcrtio, qualiter illa: in fenfu compofito conucrfuntnr tranfponendo terminos.
jutjlionit.
vniucrfalcm aflirmatiuam,&c contra; & vnjuernegatiua iii particularem afiirniatiuam ,& ccontra.
.
in qujcftione,
,
falis
Secundo nota quod propofitio de contingcnVno modo in oppofitam qnalitatem ita quod de affirmatiua fiat negatiua.mancnte eodem fubiefto& prxdicato.
Iftis pracmiflls
/iitnis.
dua: contradicurt
iftic
currere
,
ti duflicittr.
tfueddam B non
ejfe A. Onme B eft A. & Quoddam B non efi A, Mod6 f\ vnnm coniradidorium cft contingcns, & rcJiquuni. Ex quo patct qu6d patticularis ntgatiua conuertitur in
quia
mdHm fequitur impojftbile. tipoteft conuerti dupliciter.
'^
quia fcqoirnr, Cmingit
,
ejfe ji.igitur contirgit
tradidtoria
Socrates,
3'9
corapofito. Probatur
,
fe
primo articulo
:
&
gatiua conuertens
cadcm
,
vt
probatum
cft
;
igitur illa
fequitur ad particularcm affirmatiunm.
A
a
i
Secun
7. frima ton*". *^.
*
1
Super
3io Secand^ conclufio
SicuniA ton-
,
tiua dc contingcnti ad vtrumlibet,in rcnfu
tluliQ.
Priorum
lib. I.
(\uhd vniuerfalis alfirma-
com-
pofito.conucrtitur in particularcm affirmatiuam
de pofllbili, Sn in nuUam aliam. Prima pars conclufionisprobaturjquiaad affirmatiuam dc contingenti fcquitur affirmatiua dc poffibili ,
.
&
conucrfa non funt oppofitae fecunucrtcns , diim veritatem, ied folum lccundumqualitatem, ,
&
Ctv^STio XXXI.
iftaaffirmatiua depoffibili cenuertitur in par-
ticulatem affirmatiuam de poffibili
vt prius
,
patuit.
ytmm
ex ambabtti de contingenti fiat
Secunda pars eonclunonis probatur; primo,
non
conucrtitur in vniuerfalcm
v6ti,Comin£it9m»emLHnam
quia hacc
,
iHcere^ic
bontu SyUogiJmM^
cft
tamen nuUa
Auerroes 1
conucrtens fequitur cx ipfa , quia nec farium, ncc contingcns , nec poffibile ,
cft
necef-
effcLunam; necinaUquam particularem, quia hsc cft vera , Omnem Deum comingit crearej pofito , quod Deus nunc creet de fa<5to,& tamen cft falfa, fiuc
gatiue, quia Omne cream
interimit
Ex ris
ifta
necejfeefi ejfe
Deum , qus particula-
negatiua dc contingcnti in fenfu compofito, aUquam affirmatiuamdepoffibiProbatur.vniucrfaUs enim affirmatiua, par-
&
ticularis negatiua tet ex
9' Trinta ttn(lufia
ad
4,
^utfiionU.
mutuo
primo articulo
;
fe
coMfequuntur,vt pa-
igitur in
quamcunquc vna
conuertitur,& reUqua. Et hoc de tertio. Quantumadquartum fit primaconcjufio ifta, quod nuila dc contingenti iq fcnfu diuifoconucrtitur in aliam dc contingenti. Probatur, pofito
,
quod Deus nunc
ra
,
Omnem Deum coptingit creare
creans tunc haec cft ve-
fit
:
,
&
tamen qua:-
libct conuertens iftam,e(ret falfadc conringenti:
quiUbct crcans de neccffitatc cft Deus , vt patet cx aliis quiftionibus , quae interimuntiUum de contingcnti.
Secundo patet conclufio de
non
fcquitur
,
NHUum
fnode negatojquia
creans comingit
ejfe
Deurn:
nnUum Deum contingit ejfe creamem ; quia ancft verum.&cQnffquens falfum. Secunda conclufio ^ft ifta , quod omnes de
igitur
Coninibt.y» txpofitionecap.ii. huiut. (y in ree.fa^a tn
ARguitur quod non, quia non fequitur,C(?»tingit
flufio.
contingcnti conuertuntur
m pariicularem affir-
Ttrtta ton-
Tcrtia ccnclufio
,
poffibili.
Probatur
,
quia ha:c cft vera,
&
tamen
falfa,quia nec
Lunam
,
ncc
Omnem Luntnn con-
quaclibet fua conuertens
omne
omne lucens
lucens contingit efle
poffibile
,
aut neceffa-
rhim cft efle Lunam. Quarta conclufio, quod nulladc coniingenti, in fenfu diuifojconuertitur in aliquam negatiuam,quia pofito, quod Deus nunc fit crcans,hacc eft vcra Ornnem Deum contingit crMrr, fequitur ,
ifta
ha:c
Omnem Deum comingit non creare & tamen cft vera Omne creans de necejjitate eft Deui,
,
,
,
quae intcrimit quamlibet negatiuam, quae poteft
efleconuertens i\\\us,Omnem re, 8c
II.
Ai argumfts.
Deum contingit crea-
rationcs.
'
Secundo arguitur in iUis dc fenfu diuifo, poqu6d nihil currat nifi homo , tuncarguitur fic ; Omne currens contingit ejfeheminern , cmnem «juum comingit ejfe currentem , igitur ejnnem equum fito
comingit ejfe hornintm.
Oppofitum arguitur pcr Ariftotelem
in ifto
ptimocapitulo de Contingenti.
Notandum, quodexduabus dc comingenti i, ad vtrumlibct , in fenfu compofito , vel etiam ex N»M. duabus de poffibili communi,non valet Syllogif^
mus
quia
;
mifla
non
fequitur
,
quod
vtraque pra:-
fi
contingens, quod propter hoc conclufio fit poffibilis , immo oportet vltra adderc in antcccdcnte , quod vtraque przmifla fit poffibilis,& vna ilteti compoffibilis. Modd fit
poffibilis, vel
poffibile eft
,
quod
duae pr^miflje funt ad fe in-
uicem incompoffibiles,& tamcn vtraquccftpoffibilis, vt patet in primo argumento.
Ex quo regulam
patet
,
quando
Gluando ad
,
effe pojftbile
fit
,
A
Ariftotelcs dat iftam
ejfe
^feejuitur
fequitur Be^efojfibile
fadam
quia aliter
;
B
effe
,adA
ipfe intclligit
ex duabus prxmiffis,
poteft eirc poffibilis
poffibilis
,
nifi
vtraquepars
& omnes fimul fint compoffibiles,
,
illa
regula eflct falfa.
Secund6nota,qu6dex duabus pra;miffis de poffibili non fit Syllogifmus adconcludcndum de poffibili , fi fubie<9:um maioris fumatur pro bisquaffunt, non prohis,quae poflimtcfle. Vcrbi gratia,non Ceqwxui , Omne currens poteff ejfe homo,omnu equtufoteH ejfe currens ; iffturomnis
&
equtispoteU ejfe homo. , primo ponuntur duz concludeinde moucbuntur dubia. Prima conclufio eft ifta , quod quatuor modi prima? figurx valentcx duabusdepoffibili^fumendofubiedtum maioris pro his , qua; poffijnt cfle. Probatur, quia omncs illi modi tenent direde , pcr dici de emni,ve\ denuUe, vt patet explicando maiorcm.
Ad primam dico,qu6d ifta:
acquipoUentiae danturdecontingcnti,pro poffibili ; non de contingcnti ad vtrumlibet.
&
Adfecundam conccdo quod nuUaoppofita ,
ftareinveritate,loqucndodeopcontrarie, vcl contradidorie : modo con-
prsmiffis
Iftis
fiones
,
j
Trimatt»' '^«A».
Exemplum in Barbara Omne Bpeteft ejfe A. om,
ne Cpetefl
ejfe
B.igitur
omne Cpotefi ejfe A.i^t Syl-
logifinus tenct direde per dici de omni-
mcn
hoc dc quarto.
Tunc ad
&
,
con- ^
,
quod nuUa de contin-
gcnti in fcnfu diuifo conuertir ur in vniuerfalcm,
cfltt
<:i.Hjio,
cft
igitur contingit
,
clufio falfa.
que non
tingit lucere;
S
f'" /""** "*" ''
pcr A, copulatiuam
cularcm affirmatiuam de
tlufio.
omnem
eurrentem
ejfe
matiuam, de poffibiU; exceptisillisdcf»o
10.
Argument^
garo. Probatur
,
I.
omne currens ejfe honunern : comingit em-
nem e^uum
tecedens feeunda ctn-
i-par. Log. cap. %6. 17. (y i%. loan.a qutfl. 10. huiiu. Tattar. traS.i^. huius dub.i.^ j.
equumejfe horrunem. Prsmiflae funt verae
conucrtitur in ii.
zo. BatiBi*ap-%-&
Okam
fiae eap.
affirmatiuc.fiue ne-
quamUbet de contingenti. condufione fequitur , quod
& Aphrod. hiceap.i ^.ly. ^
huitti.
,
Mag.
omne lu-
cefis
fua conuertcns
&
alia negatiua. eo quod vna eft affirmatiua Tertia fuit foluta pri us. Et hoc ad quaefitum.
cxplicetur maior diccndo
:
eJfeB ypotefieJfeA. quia direfte
Omne
,
dum ta-
quodpoiefi
fumptio fub B. conformiter poteft cxcmplificari de aliis modis. Secunda conclpfio quod in ifta figura non
fubiedo
,
dicendo
,
Omne
fit
CpoteCl
ejfe
&
,
pofl^unt fimiil
valet aliquis
pofitis
fi
illa
modus
ex
ambabus de contingcnti,
dc contingcnti fumatur dc mode affirmato in
4. Seeundaetif '^"fi"'
QusftioXXXII. quia illa difpofitio non valet ad concludendum de poflibili, in qua eft reperire terminos , in quibus ftat vniaerfalfs affirmatiua de neceifario, alios in quibus ftat vni-
in vtraqae. Prcbatur
,
&
de necedario. Exemplum , futerminos in tfmbM rtkUi, Omna homopoteft
uerfalis negatiua
mendo ejfe
cttrrem
ejfe
current
vel etiam non currens: omnu t^uttt potefl
, ,
vetetitim non currens ; igitttr omnit eqttut
fotefl ejfehomo, non
fequitur.immS ftatvniuerfalis , quia omnem hominem
negatiua dc neceflatio neceftc eft
non
«mniy funt
ifti,
iftc
terminus cre»ns
pium Ttrtis tt»' tUtfio.
equum
efte
,
fed termini imjuibtu
cretmsy Dettt, primti cttHpt, ita
ncdium ,
, fit
vt patet
qu6d
cxcm-
intuenti.
Tcrtia concluiio eft , quod quatuor modi fecunda: figutae valent cx ambabus de poflibili, in fenfu diuifo , ad concludendum de poflibili , fumendo fubicdlapropofitionum pro his,quz pof» funt eflc. Probatur , quia in omnibus modis fecund^ figur? ex oppofito conclufionis,& maiori, poteft inferri oppofitum minoris. Verbi gratia,
argucndo
fic
:
NHUum, quod ptteii effe B,potefi efe
omneCpoteii efe B. igiturnuUum C poteR ejfe dctur oppofitum conclufionis , qu6d atiqttod Cpoteftejfe yt. iungatur cum maiore argucndo fic vNullHm B peteftefeA. ijuoddamC potefl ejfe B. igitur quoddam C non potefl eJfeA. c^nx ji.
A. Quia
&
,
quod ex duabus de
pofli-
pro his , qua: funt in fecunda figura , fit SyU logifmus ad concludendum ncgatiuam dc inejfe, 8c non dc poflibilijProbatur, quia fequitur, Omne ijuodefl B, pottfteJfeA. millumquodefl Cpotefl
bili thfit.
&
ejfe A. igitur nulluin B efl C. pot eft probari per impoflibile, ficutin przccdcnti condufione.
Quinta conclufio
7-
^inu (Ifffit.
ton-
ifta.quod omncs modi tertia: figura: valcnt ex duabus de poflibili , in fcnfu diuifo, ad concludendum dc poflibili. Probatur ,quiaomnesillimodi probantur per Syllogifmum expofitoriom.Verbi gratia,in i])/jr«;7f», OmneB potefleJfeA. omne B potefi ejfe C. igitur tptoddam
eft
C poteflefe A. Quia fignatur
aliquod
B. de quo dicitur in maiore , qu6d ipfum poteft efle A. tunc illud idem B cft C. quia in minori dicitur,qu6d omue B cft C. igitur fequitur expofirotic
,
qu6d aliquod C eft A.&c
ita probatur dc Et dico notabilitcr in conclufione,
aliis rnodis.
ptmtHdo fubitEla pro his ejutpojfuntejfe , quia fi fumantur pro his qua: funt tunc non valet Syllogifmus , quia non fequitur , pofito qu6d nihil fit :
currcns
nifi afinus
,
Omnis homopotefl
ridere
,
3ii
vt argatum fuit ante oppofitum.
,
Secund6 dico , qu6d non valet , qu6d fi antecedens alicuius bonae confequcntiae poflit efle verum , qu6d propter hoc confequens pdfllit cfle vcrum ,quia ifta confequentia eft bona , Omnu propofitio efiaffirmatitta , igitur nuUa eft ntgatiua , 8c tamcn antecedens potcft efle vcrum , confc-
&
quens
impofllibilc eft efle
verum.
Tertio dico,qu6d illarcgulaficintelligitur, fi alicuius confcquentiz totale antecedens
qu6d
poflibile, fic,qu6d
fit
omncs
fuac partes fint
pof-
&cuilibet altera compoflibilis , necefle cft, quod confequens fit pofllibile , vt ponit Ariftotelcs in iftoprimo. fibilcs
,
Sccundo dubitatur, qualiter ifta rcgula, qaam 9' Huhiumf»' fcilicct, qu6d Poffibilipofito in ejfe , nuHum Jequitur impojftbile , 8c ap- tundum. ponit ibidcm.fit intelligenda, paret inftantia in multis potefl
,
vt in
iftis
In infinitum
,
continuum diuidi. Socrates curret in temportfu-
, & fic de fimilibus. Refpondctur ad illud dubium fecundilkm diuerfitatcm propofitionum , quod fi propofitio fit de pra^rcnti, & ponatur in cfle, qu6cl fic fit ficut propofitio fignificat efle , tunc nullum fequitur impoflibile. Itcm , fi fitde prasterito, 8c ponatur
turo
fic
fuifle,quoniodo
lum
illa
de futuro, quae
illa fignificat fore,
lum
illa fignificat
fuiifc^tunc nul-
fequitur impoflibile,&proportionabiIiter fi
tunc
ponatur fic fore,qualiter fi
fequitnrimpoflibile;
illa fit pofljbilis
verum
cft
,
nul-
tamcn.ficut
qu6d non omnia poflibilia poniint fimul pooi in clTe ex eo, quod aliqua pofl[ibilia funt fibi inuiccm incompatet ex folutione praeccdentis dubij
,
poflibilia.
quod poncndo propofitioncs non femper debct retineri cadem forrha terminorum immo aliquando vniEt notandum
,
poflibiles in efle,
:
&
hoc
&
temporibus , aliquando loco fumi prononicn dcmonftratiuum, ita diuerfimode fecundum cxigentiam propofitionis pofliibilis, qus debet poni in cire, diuerfis
fubicdbi debct
&
Tunc rationcs patct quid
fit
funt foluta: pcr prxdi^la. Etfic
dicendum ad qua:fitum.
XXXII.
QjfJESTlO ytrum ex
'^na. de contlngenti ,
inejje,
f£ alia de
ijaleat Syllogifmtu.
om-
&
Auerroes
qua: pofita: funt de
pofllibili ,pofliint
de contingenti ad
ARguitur primo qiiod non, in Barbara, quia
vtriinilibct, quia ad iftas
ctiam poni
de contingenti ad vtrumlibet , fequuntur ifta: de {)oflibiIi,mod6 quicquid fcquiturad confcquens, cquitur ad antcccdens. Patet igitur qualiter in
&
Syllogifmus de comingenti , qualitcrnon, hoc dc primo. De fecundo dubitatur de illa regula^quam 8. Tiubinmpri- ponit Ariftotclesin ifto CapituIo,fcilicct Cttiufllbet bontt cenfequemiti mum. fi amecedens efi pojfibilet fit
&
confequens Utntit,
efl pojfibile.
Refpondetur prim6,qu6d non oportet,qu^d
te
illa:
illa
conclufio
prsmiflae funt Scoti oper.
f.huius.
AphtocL
Okam
cap. 15. 18.(3* ^i.huius.
Burana c*p.
p»r. Leg.rAp. ij. jg. (^ 39. Tartar. tr»fi.^. huius,dub.i..'(jy 3. loan.a Mag. quifi. 11. kuius. ^.
Conimbr. infutnmam cap.
non
fcquitur
,
in fint cuf,
Contingit
13.,
omne
currcns tfe ho-
minem , omnit equtu efi currens : igitur contivgh omnem e^uum ejfe hominem. Pra;roiiraE funt vcr« , & conclufio
falfa.
Secundo arguitur contra quitur
,
Ariumtnt» pro pMrte nt-
^atima.
Cefare
,
quia non fe-
Omnem hcminem centingit non currere,omne
rififile currit
;
igitttr
ornne rifibile contingit non
ejft
homtnem,
Oppofitum arguitur per Ariftotelcm
in ifto
primo. fi
alicuius Syllogifmi pr^mifla: fint poflibiles,qued
prppter hoc
10, Nota.
uerfalis debct poni in efle pcr fuas particularcs;
nu homo poteft currere : igitur tptoddam currens potefl ridere. Quia fumendo fubieda pro his quz funt , vtrobique, certum cft, quod prarmiffa: font vcrx, Sc conclufiofalfa. Et omnes dida: conclufioncs,
tribus figuris
SolutU.
,
de
contradicit prxmiflae maiori.
Quarta conclufio
flbiles
fit
fibi
Tom. I.
poflrbilis,
quia for-
inuicem incompof-
In qnzftione prim6 videbiturdemixtione ex DiuiJUftU' vna continecnti, & alia dcinejfe in primafigura; JHonu, fecund6inlecunda figura ; tcrtio in tertia. Quanti^m ad primum ponuntur conclufiones. Aa 3 Ptima
Super Prima
1.
cft
,
Priorum
lib. I.
qu&d exyna de inejfe,Sc alia de con-
Et
ifta
poteft poni de contin-
eadcm conclufio
Trim» ettf- tingcnti , in fenfu compofito, non valet Sylloelufie »d I. gifiTius, Probatur per tetminos , in ^uihm omni,
genti ad vtrumlibei,fedtuncinfei;eturconclufio de poffibili,& non de contingenti ad vtrumlibct.
qutfiieni* in
Et hoc de prirao. Quantiim ad fecundum ponuntur conclufiones. Prima eft , quod mixtio ex vna de contin-
Jinfu comfo-
tetminiin ^Mihtu onini:DeM,creans,
ScnullifSc funt
prima
fadtcquod Dcus fit creans.
caufa, j^olitode
fto.
Tunc argu jiur ficjoww
creans
efl
Detu:omnem fri-
mam caufarn contingit effe creantem, tamen cum iftis ftat,
quod
omnii f>rima caufa eil de necejfitate Dem,
fcd termini in qwbus nuUi
funt
,
currens
,
homOf
,
argucndo fic; Contingit\omne currens ejfe hominem, ornnts ecjuus efi currens , pofito, quod ira fit, eijuus
cum
,
idem
omnem etjuum neceffe efl non ejfe quantum ad iftam conclufioncm
ftat.quod
iftis
hominem
&
,
iudicium de
eft
illa
de poffibiIi,& de iUa dc
SteuaiUeon-
Secunda conclufio eft , quod fi de ine^ijimpliciter, ex vna dc ineffi,
(iufio.
fibili in
illa
de
ineffe fit
& alia dc ppf-
fcnfu compofito,fit Syllogifmus ad con-
caufa huius
eft,
poffibili in fcnfu
quia
dc
illa
compofito:& quia pof-
ineffe fimpliciter ,
eft nccelTaria, eft poffibilis,& cuiiibet altcri fibili
compoffibilis.
Modo
amba: pracmiflk
fi
finc
& poffibiles,& compoffibiles,neceffc eft conclufioncm efte poffibilem. Et notandum , quod quantum ad iftam conclufioncm, diffcrentia eft intcriftam de contingenti ad vtrumlibet, &illamdepoffibili ,quia ex vna de contingenti ad vttumlibct , aliade inep firnpliciter , non fequitur conclufio decon-
&
4flufienifenfu iiHtfo,
fit affir-
;
&
;
,
tingitejfecreantem,c\xm
iof
fit
de
& eodem modo
dc contingcnti ; fed tcrmini in ejuibus
(unx, currens illa
quod omnisprimii fi ma-
iftis ftat,
cauja de nece^itate eft Deus ;
ineffe fit
nulli,
quia fi volumus , quod affirmatiua, tunc dcbet poni quod
homo,
,
etjuus,
tingcnti ad vtrumlibet
non
,
Deinde ponuntur conclufioncs dc fenfu diuiPrima eft , quod quatuor primi modi primx figurs valent ad concludendum fi maior fit de poffibili & minor de inefre. Probatur , quia vel maior eft de poffibili pro his , quae funt vcl pro fo.
,
,
qus poftunt
pro his quas funt
;
ejje
heminem
pro his quae poftunt cflTe , tunc fi ad fequatnr illa de poffibili, fcquitur, quod adhuc fict Syllogifmus perfedtus cx maiopoffibili
illam dc
,
ineffe
&
redcpoffibilijpro his ,qu3c po(runte(re; nore de poffibili, quae fequitur ad illam de
mi-
inejfe.
Tvlodo quicquid fcquitut ad confequens,fequiiur
ad antecedens.
Sccunda conclufio eft ifta,qu6d fi maior fit de non valet Syllogif, & minor de poffibili
Seeunds ton-
ineffe
dnfio.
mus , quia non fequitur in Barhara Omne currens
,
,
eft
homo
,
omnis equus poteft currere
eijuus potefl effe
homo.
Quia
igitur
,
omnif
,
rna caufapotefl ejfe creans,igitur nullaprima caufa potefl tffe Deus.
Tertia conclufio
6.
eft ifta
ineffefimpliciter, valet
de
,
quod
Syllogifmus
maior
fi ,
fit
quia ad illam
fcquitur vna de poffibili
his, quae portiint efte.
potefi
de dc
effc
homo,potefiejfe animal
;
mod6 ex maiori
&
pro hi$ quse poflunt efle , minori Syllogifmus, vtprius patuit, igicur cx maioride inejfe fimpliciter , minori de poffibili valct Syllogifmus ; quia quicquid fepoffibili
,
poffibili valet
&
quitur ad confcqucns, fequitur adantcccdens.
eft ifta
& rainori
8. Seeundnttlt'
quod fic valet illamixtio.Probatur per impoffibile,quiainquolibet illorum modorum cx oppofito conclufionis, cii maiore infcrtur oppofitum minoris, vt verbi gratia , in Cameftres fit primus Syllogifmus
ncccflaria,
Omne C
C contingit non ejfe
,
OmneB
contingit non
effe
eft A. hsceft A. igitur omne
B. quia fi non fequitur , detur
oppofitum qu6d quoddam C neceiTe eft efle B, tunc arguatur f\c;Omne B eft A.quodda C neceffe eft ejfe B, igitur quoddam C necejfeeft ejfe A. quae contradicit minori primi Syllogifmi. Et qu6d ifte Syllogifmus valeat,patet ,quiapriiisdicebatur,
qu6dexmaiore
& minori de bonus Syllogifmus,
dcinejfefimpliciter,
neceffario in primafigura,fit
& per idem poteft probari in aliis modis. Ex conclufionefcquitur,qu6dex maioreper
&
minori de contingcnti ad , vtrumlibet in fecunda figura fit Syllogifmus ad concludendum de poffibili ,quia ex illadecontingenti ad vttumlibet , fequitur illa dc poffibili.
Secundo poteft
de
, pro Verbi gratia, fequitur hasc, Neceffario omnis homo eft animal , igitur omne qued
ineffe fimpliciter
,
inejfe fimpliciter
Secundo modo inftatut contra Celarent quia non fequitur , Nullum creans efl Deus , omniapri'
de ineffe dcbet poni nc-
, qu6d ex maiore de de poffibili , fcquitur conclufio de poffibiii,in quatuor modis fccundas
Sccunda conclufio
intjfefimplictter
pramillaE funt vers,
&. conclufio impoffibilis.
illa
&
ifte
fi
fi
fario.
de
:
fcd
quod nec homo, nec cquus currat.vtfiat Syllogifmus ineifdemterminis , ftabit vniuerfalis negatiua de necef.
figur«,ita
cffe
;
gatiua, tunc debet poni
, tunc Syllogifmu^ tenet immediatc per dici de omni, arguendo fic ; Omne e^uod esi B, potefl effeA. omne C efl B igitur ornne CpotefieffeA. Si vero maior fit
his,
elitfio.
dc inejfe
fiueilla
:
matiua , fiuencgatiua. Probatur quia eftreperire terminos , in quibus ftat vniuerfalis affirmatiua dencceflario , eft repcrire alios , in quibus igitur taftat vniuerfalis negatiua de neccflario lis difpofitio non valet. Confequcntia tcnctin ifto primo per totum,& antccedens probatur; funt termini in tjuihus omni , Creans , Deus, Prima caufa; quia pofito quod Deus fit creans,arguitur C\c;Omnii Dens eflcreans omnemprimam caujam contingit non creare, cum iftis ftat, quod omnemprimam caujam neceffe eft effe Deum. Itcmin Cejare fuppofito,qu6d Deus noncrear, Nullus Deusefl creans ,omnem primam caufiim con-
ni
,
TerttM con-
cum illa de contingenti
omnis homo fit currens, argucndo fic Omnts hopia efl currens , omnem equum contingit non effe currentem, cum iftis ftat, quod omnem equnm neceffe efl
, fed de poffibili commuquia ad illam de contingenti ad vtrumlibet fequitur illa dc poffibili; modo quicquid fequiturad confequcnsjfcquitur ad anteccdcns.
Trimaeon-
genti,& aliadc/wj^non valet infecundafigu- '^^'.'i * ^*"-' ""'** ra , qualiterciinquc combinando illam dc inefli
&
contingenti.
ciudendum de
7Prima eon-
infcrri
fed exprimoarticulo,qu6d /lo lis
non
ex conclufione,
non fcquiturconclu-
dc contingcnti ad vtrumlibet patet, quia ta:
conclufio
non fequebatur
in confimili difpo-
Ctionc primac figurx , ad quam ifta reducitur. Terti6 fequitur, qu6d vltra modos de poffibili in ifta mixtione , poflunt multiplicari modi de contingenti ad vtrumlibet, quia femper loco , poteft poni negatiua de contingenad vtrumlibet, &-econtra proptcr eius con-
affirmatiuz ti
uctfioncm in oppofitam qualitatem. Tcttia
'
Qu^ftio Tettia conclufio
&
/qudd mixtio de
poflibilinon valct in
ifta
figura
,
XXXIII.
tnejji , de G maiorfit dc
, quamuis minot fit dc ineffe fimpliciter. Probatur prim6 in Cepire , pcr terminos in tjuibtu omni,& nuUi, & funt tcrmini,(n ^uibM omni, Oriri,
eakfam
poffibili
fMn Zoiiiaci,Sc pMrs Zodiaci exiftensin Oriente , arguendo fic , Omnem partem Zodiaci comingit non eriri
,
omnif pMrs Zodiaci exiflens in Oriente oritMr.
Hacc cftnece(raria,& tamencum
conclu-
iftis ftat
fio vniuerfalis affirmatiua,
quod omnempartem
Zodiati exiftentem in Oriente
necejfe ejt effe partem
Ztdirtciffcd termini
inqmbni nuUi funt,
Lu-
Incere,
Lunam comingitnon lucere,omnu Hatc eftdc incftc fimpliciter cum iftis
na,Sol;(YiXAomHem Sollucet.
,
ftat vniucrfalis
negatiua de nccefTario qu6d
Om-
nem Sotem necejfe ejtnon ejfe Lunam. Quarta conclufio eft , quod mixtio de contingenti , & de ineftc de modd negato non valct loquor de contingcnti ad vtrumlibet, funt termini in quibtu omni, Dem, tmnipotens , prima cau/a, quia NuUum omnipotentem contingit ejfeprimam caufam,omnu Dem ejl prima cauja,cum iftis ftat quod :
&
&
omnis
Dem de necejfttate eji omnipotens
,
fed tcrmini,
^ibiu nulli,funt,prima caufa,lapis, Deus , arguendo fic ; Nulium lapidem contingit effe primam laufamt omnis Deus eji prima caufa,cam iftis ftat,qu6d Om-
nem Denm necejfe ejl non ejfe lapidem. Quinta conclufio,qu6d mixtio de inejfe poflibili
dc
&
de , negato valet,verbi gi2i\z,Nul-
modo
tum B potejiejfe A,omne Ceft A: igitur HHllum CpoteJleJfeB. Quia fi fubieftum maioris famatur pro hisqua: func,tunc valct ad concludendum negatiuam deiwj^jficut dicebatur in prima figura. Sj vero fubiedium fumatur pro his , qu* poflunt effe , tunc raaior conuertitur fimpliciter,& ad minorcm fequitur vna de poffibili , & fic fit direde prima figura,vt dicebatur in primo articulo:& fic patecqualitcr in fecunda figura valcat mixtio ex vna de contingenti , & alia de inejfe, & hoc dc fccundo.
De certio
videatur in textu,quia ibi totum dc-
terminatur. fic
funt.
Oppofitum arguitur per Ariftotelcm
:
&
;
&
bili,
conclufio dcbet
fieri
de
Probatur,
poffibili.
formando fyllogifmum in Barbara Omne B poteft effe A.omne Cnecejfe eft ejji B.igitur omne C poteftejfe A. quia vcl fubiedum maioris fumitur pro his, :
quac funt, vel pro his quae pofliint cflc quar funr,& cum ad tur illa de
inejfe
,
:
pro his
fi
minorcm,de neceflario fcqui-
tunc
tenct pcr dici deomni
,
fict
fylIogifmus,qui dirc(3c
vt patet cxplicando
,
qu6d fubic
quxpoflunt
vna dc
poffibili,
patetquod
& Aphtod. ^i^rit^.
^
19.(^11. Butanar/i/.io.
i«r.
huim.\ozn.a.}Ai^\{\t.(j.ii.hMim.T iii3Lt.tra£lat. ^.huiui,
ejfe
netarum folus Sol luccat fupcr noftrum hc-
ejfe
fic
:
Omnem planetam
lucentemfitper noHrumhemilfiht.riumneceJfe eft effe So,
omnetn
Lunam contingit
fitper noilritm hemijphariutn
dc ncceflario
,
&
planetam lucentem
tamcn conclufio
de ineflc, fiue dc contingcnti ; quia nec
quac infcrtur cflci falfa fiue
,
ejfe
Lunam contingit,ncc
,
expli-
fiue infcrretur
necefl*e,nec poffibilc eftcf-
dici
omncs
modi tcnent quod patcr,fi
illi
de omni,yt\ denuBo, diredlc,
maior explicetur. Vcrbi gratia , Omne B necejfe eft A:omnt C contingit ejfe B.igitur tmnt C neceffe eft
quod pla-
non,pofito,
inifphaErium, tunc arguitur
lem
neccflario.Probatur,quia
per
dub.i.x.^ l.Cotiitebt.inJine cap. i i,hHiui.
ARguitur prim6 quod
,
cando maiorcm,arguendo fic; Ornne
A
XXXIII.
de necejfario ? Aaerioes
maio-
rem.Verbi gtzt\i,Omne quodeft Bypojfibileeft ejfi A: ommC eft B. igitur] omne C pojfibileeft ejfe A.Si ve-
neccflario fcquitur
Vtrum fvaleat mixtio de contmgenti ,
&
in ifto
fyllogifmus tenec dircdlc perdici deomni
Qjr^STIO
,
Notandum,qu6d inpropofitononeftdubium 1, dc fenfu compofito , quia cx vnade necefFario io Nw«. fenfu compofito,& alia de poffibili , vel etiam de contingcnti fit fyllogifmus ad concludendum conclufioncm dc poffibili cuius caufacft,quia tam illa dc comingenti , qu^m illa de neceflario cft poffibilis , quia ad quamlibcr illarum fcquitur illa de poffibili ; ciim igitur illa dc neceflario cuilibct de poffibili fit compoffibilis , neccflc cft, quodcx przmiffis , quarum vjia eft de neceflario, alia de contingcnti in fcnfu compofito, fi:quaturconclufio dc poffibili quia f\ prarmifl* fint poffibiles,& adinuicem compoffibiles,neccflc cft conclufionem efle poffibilem. Ideo folum dicendum eft dc fenfudiuifo , 5* ideo in quzftionc prim6 vidcbitur, \h\\nmedo ^ii*ifi<>iut. ncgato pracmifla ncgata habct modum aflirmatura. fi"""' Sccund6,quando habet modum ncgatum. Quantum ad primum,ponuntur conclufiones, de prima figura. Trima etnPrimaeft ,qu6dcx maiori de poffibili^vcl de ciuftt mi contingenti,& minori de neceflario valcntom- prsmum qu4^ nes quaruor modi primac figurse ad eoncluden- ftionu dt I. dum de poffibili , vel de contingcnti , fecundum fiitra. exigcntiam maioris, ita quod fi maior fit de contingcntiad vtrumlibet , debet fieri conclufio dc contingenti ad vtrumlibet,& fi maior fit de poffi-
his,
patet ad quzfitum.
Praemi/ne funt vcrac
falfa.
primo.
r6 dicarur
Ad rationes.folucs £t
niceffe efi creare.
conclufio
^.quod patet cxplicando maiorcm
Ornne tjuod poteft ejfe
B necefte eft ejfe
ifto
modo,
A:omne Cpoteft
r^.ff.& tuncpatct,qu6d fyllogifmus eftcuidcns. Tcttiaconclufiocft ifta, qu6d neceflario folikm pro his
contingenti
,
quz
vel dc poffibili
,
fi
funt
,
maior
(^ Luna
de
&
lunt
& fiat fyllogifmus ficut argucbatur
Sol,
Secundo, quia in Darapti ex vetis fcquitur falfum , igiturilla confequcmia nonvalct confequentianota eft.anteccdens probatur,fic arguendo, Omnem 1)eum contingit creare, omnem Deum necejfe eft ejfe primam caufam , igitur quandam primam
in prima rationc ante oppofitum,& harc dc prima
:
f/*A».
nofhum hemijphtrium
feSoIem.igiturtalis difpofitio nonvalet.
,
^.
non valet fy llogif- Tmia cm-
mns.Probatur per inftanciam in terminis, \.cim\x\\planeta, Itutns tfitper
fit
& minor de
figura.
Oeinde de fecunda figura, priraa concIuGo cft, g. & alia FrimM c»mfi vna przmiflaruro fit de neccflario de contingcnti,vcl de poffibili , & qu6d fubicdla '^"fi'. <^* fAa 4 furaantur '•"^'fii'"*-
quod
,
.
Super
324
lib.I
fumantur pro his > qux pofTunt efTej tuncomnes quatuormodi fecunds figurac valentad concludendum de necelPario , quaecunque pra:mi(farum podta Cit de uece(rario,liue niaior, iiue minor, &
modorum
probatur per impofbile. Veibi gratia inCe/ire primaiit maior de necclTario.arguendo fic i Omne B necejfe efi non ejfe ji.omne C pojfibile efl ejfe A. igitur omne C necejfe efi 2uilibet iftorum
norteffe
B. quia
li
non
fcquitut
,
deturoppoiitum
conclufionis.rcilicet QupddamCpoteJle£e B. tunc
arguatur in Ferio ex maiore /ionis fic,
Omne B
necejfe efl
& op^iofito conclu-
,
nen
effe
A. ^uoddam
C
eoitr
m
tamen conclufio
non
De etn-
falfa
;
Luna
hoiufmodi
igitnr
difpoij-
valet,& hacc dc lecunda figura.
prima
tertia figuia cpnclufio
maior
&
poteft cclipfati,
fit
eft
,
quod
fi
& minor dc contingenti,
de neceftario,
omnes fex modi tertis figura:,ad concludendum de ncceftario.duro tamen fubicAum maions fumatur pro his qu2 poftiint cfte , & omnes ifti modi probantur per fyllogifvel depoffibili
,
valent
,
pios expofitorios.Verhigratia.in DaraptiyOrnneC necefe
fff nfle
A. emne B
potefi
B necejfr efl ejfe C. Quod aliqiiod
C qnod
ejfe
A
igiturtjuoddam
boniis parct,fignando
(it
virtutc maioris necelfe eft elfe
A.
C de neceffitate eft A hoc Cpejfibile efl ejje B, igitur ejuoddam cjuod potef} ejfe B neceffe (fl ejfe ^.quac tunc hoc
tlufiff.
Ommm Deum
;
tjuandam prirnarncau-
Ccrtum
eft
,
quod prxmiflai talis difpofitio
hzc dc primo.
Quantum ad fecundum.fcilicet qu6d valet ifta
poni regulac generalcs.Prima cft.quodcx duabus de modo negato,non fit fyllogifmus,quia ex puris
quod in priminorc exidc modo negato. Tertia, qu6d in prima
negatiuis nihil fequitur. Secunda, tertia figura nihil fequitur
& fecunda cula
figutis nihii fequitur
maiore parti-
i.
Iftis
praefuppofitis
ponuniur condufiones de
maior fit de paffibili , vel de Frima conclufio df I. & minori de ncceirdrio fit Jigur» »d 1. fyllogirmus in prima figura ad concludendum itijimi*. de contingenti, vel depoffibili de waof^onegato, fecundum exigemiam maioris. Probatur quia omnes quatuor modi primx hgurae funt perfcdki, cxplicatis maioribus. Nam fi maior explicctur pro his, qua; funr ; vel pro his , qua; podnnt eftej fempcr fit fyliogifmus, fumpta minori de ineffe, vel de poffibili conformi maiori , quia vtraque fequitur ad minorem dc necefTario. Secunda condufio cfl ifta, quod C\ maior fit de IJ. necc ffatio ncgato , pro his qus funt, & minor de Seeunda ctnpoffibili,vel de contmgcnti , non valet fyllo- clttfio.
Prima
eft
,
quod
fi
contingentinegato,
,
,
gifmus.
Probatur per inftantias in terminis
,
pofito
qnod tota Lnna fitedipfara, tnnc hxc cft vcra. NuUurn ejuod eft lucens , necejje eR effe infimum planetam : omnem Lunam centingit lucere. 8c tamcn coiu dufio eft faUa. quod Omnem Lunam poffibile efl rffe planftam (nfimum. immo valet Lunam neccfTc cft cfreplanetam infimun? &ficpatet,qu6dnon fes
quiturconciufio depoffibili.
Secundo probatur,qu6d non fequiturconclude contmgenii,pofito quod nullus homo currat,arguitur fic , Nullum tjuodeHcurrens, neceffe efi ridere : omnem hominem contingit currere.x.a.mtn hzc fio
hominem contingit ridere. Tv rtia conclufio cft,qu6d fi maior fit de ncceffario negato,pro his , quac pofTunt efTe, miuor de eft fz\Ca.,nu/lum
maioredircAc tenent
dpm modo
Verbi gratia
Sccunda conclufio bili
,
,
quod
vel de contingenti
,
fi
maiot
fit
de poffi-
& minot de necefTario,
tqnc omnes modi valcnt ad concludendumde poffibili , probantur omncs pcr fyllogifmos expofitorios. Verbi gratia, fiat fyllogifmus in Darapti , Omne Cpeteflejfe A. omne Cnecejfeefiefe B.igitur qitQ.ddam Bpotefl effe ./i.quia virtute maioris, minoris fignetur idemCquod poteft efTe
& A & quod
de neceffitatc hoc idem
Hoi Cpoteft tffe A. turejuoddam
B pottfieffe A.
eft
B.
& arguatur fic;
C de neceffitateefl B.igi-
&
confimiliter poteft
probari inaliis modis huius figurar. Tertia conclufio fit ifta , quod fi maior
de
poffibili
,
& minor de neceflario.non valet fyllo-
eiufio.
gifnnis ad
concludendum dd necefrario.Probatur
& fqnt
termini
,
poffibili.vcl
tefl effe
iore
,
ciufit.
niodi ^ctdici eienuUo.
NuUum B nectffeefi effe A.omne Cpo-
B.igitur
fic
iili
14. Tirfi» coB-
nuUum C
necejfe eft effe
A. vnde ma-
explicata,iV«fo«) ejuod poteft effe B,neceffeefl
effe A. eft fyllogifmus eutdens. & minor direfte fum'tur fub maiori. Quantum ad fecundam figut am fit prima concIufio,qu6d fi propofitjo ncgatiua fit de neceffa- Prima con' rionegatiuo, affirmatiua de poffibili , vel de clufin de fe-
&
non vslet fyllogifmus , quia potcft dari inftantia arguendo fic NuUaprimacaufade neceffitate eft creans omnem Deunt contingit creare.Sc tum conclufionegataefret falfa,quiaDr««iwrf;jf/^ contingenti
cundafigura.
,
;
,
primam caufam. Secunda conclufio eft , quod
eft ejfe fit
TertiseoH'
pcr inftantias in tcrminis,
U.
primafigura,
& hoc explicabitur in fyllogifmoexpofitoiio.Eopotcftprobatidealiismodis.
II.
quando pramiflane- Rtguhndi gatiua eft de modo negato , & de hoc debent fup- iutjlitait. ,
conclufionis fumcretur pro hts,quae poflTunt lAc,
&
19.
igitnr
fic
emnem Deum neceffe
decontingenti,tunc crit fyllogi irus ad condudcndum de neceirario , & ifta conclufio probaturper cxplicationem maioris in quoliber quatuor modorum primac figuras , quia explicata
eadem cum conclufione primi fyllogifmi. Nam ponebatur in conclufionc , qu6d fubiccflum cft
9' ^tcund» etn-
,
creare:
mixtioinmodis negatiuis
ftente
tio
clu(ia dc j
valcT.Et
contradicit mifiori primi fyliogirmi,quac
Jirer miiior eft vera.quia
Trimtf
non
quod omne Cpoteil ejje A.&c quod iftc fyl-
coiiclufioniscummaiore inferturoppofitumminoris,& patet exemplum ficut prius. Secunda conclufio eft , quod prxdidla mixtio fecunda figura non valet ad concludendum de nccellario, fi fubiedla fumantur pro hisquz funt. Probatur perinftantiasinterminis, pofitoquod foliis Sol de fado luceat fuper noftrum hemifphaErium, & tunc fiat fyllogifmus , quiaOwwwi flanetam lucentemfupernoftrum her/iijpharium neieffe efl non carere luce ,cMnem Lunarn contingit carere lucc, igitur omnem tunarn neceffe e/l non lucere /iiper hotftrum hemifpharium. Vndc maior eft vera per cafuiTvfi fubie(5lum fumatur pro his quas funr;fimi-
efl
funt vera:,& conclufio falfa. Ideo
dicebat
queddam
arguendo
primam cau/im
A. quz
igitur
neceiIario>& maiordc poIEbili,quia ex oppofito
elufio.
efl effe
,
contingem
famneceffe efi creare.
ma &
A.
logifmus vltimus valeat, probatur , expiicando rubieAummaioris pro his,quaE poffunt elle, quia in conclufione poncbatur , quod fubieda debefcnt fumi pro his^quaepoifuntede. Secundo probatur conclufio , fi minor fit de
Stfunda
ereansyprima cau/a poJfihile,vel
C neceffe eft non ejfe
poffibile eft effe
7-
Priorum
D.em,
fi negatiua Cit de 16. negato.pro his,qna: pofTunt eflc',& aflSr- Secunda eott' matiua de necefrariQ,tunc valet fccunda figura ad clufio.
poffibili
condudendum
de polfibili negato.
&
probatur per
QusffioXXXlV. pet impofllbJle. Verbi gratia
,
in Cefkre
NhUitm
,
A.omnem C necejfe eji B. quia fi non fequiturjcietur oppoiitum.Ccilicet §iuoddamC poroffibile efleffe ejfe A., igitur
miU,Hm Cpoffihile
eft effe
NuUum ejHod potefl ejfe Bypotefl effe A:
&
nus fubiicitur in vtraque, vel ptzdicatur in vcraquc.vcl fubiicitur in .maiotJ,& prardicacur in mjnori ; vcl econcra przdicacur in maiori , & fubiicicurinminori.
B .igitHr tjuoddam C nonpoteft ejfe A.c^ax conminofi,qu«dicebat qu6d
tradicit
omne Cneccf-
3^5
crunt figurz. Maior patet per ilefinitionem figur« : minor probatur ; quia vel medius tcrmi-
Secund6 , qui dicit, qu6d fyllogifmi cx hypothefi
nonrcducunturinpratdiftas figuras,confit-
mant propofitum.
fcefteiTew^. eft ifta,qu5d R negatiua iit de negato , pro his qux funt , tunc valet in fecunda figura ad concludendum negatiuam de ineJ/e:Sc probatur per impoflSbilc.
Tertia concluHo
poflibili
Terti6, iftceft bonus fyllogifmus efl rationalis,vel
tionalu
,
Omnishome
irrationalu :JednuUiu horrw
efi
irra-
home eft rationalu , & tamcn in aliqua trium figutarum , quia hic non ,
igitur omnis
Quarca concluiio , quod talis difpoiitio non valct ad conciudendum de pofllbiii ncgato. Probatur per inftantias in terminis , poHco quod de
non fic medium, vnde ifte terminus, homo, non cft hic medium,cum ingrediaturconclufionem ncc aliquis alter, cum quilibet alcec cerminus fumatur
fi&o
pfaccisc fcmel.
tota
Luna
NuUum (juod
eclipfata
iic
,
lueens potefl efl
efl
tcnc arguicur
Luna^omnu
iic;
eft
& conclufio falfa}igitur,&c.
vcra:
Quinta conclufio,qu6d
fi
negatiua
fit
de con-
tingenci ad vcrumlibetnegato, &affirmatiua de neceflatio
mini
,
illa
non
difpofitio
valet
in ^hibtu omni, omnipotens,
quia NuUumomnipotentem
fam omnem 'Deum ;
:
&c funt ter-
De/a, prima caufa.
primam cauprimam caufamy
contingit
neeeffe eft ejfe
effe
nHUum Deurn necefte eft ejfe omnipetentem.Ptx-
igitur
tniffx funt verar,& conclufio falfa,&: ftat vniuerfalis affirmatiua
dc neceflario
,
fed cermini in^ui-
hm nulli C\int,Deui,Chimjera,prima cauja, arguendo fic
;
NtiUam Chimaram contingit
ejfe
primam caufam.
Dem de neceffxtate eft
prima caufa cum iftis ftat,qu6d nuUa Chim
;
&
ccflariojfcquicur conclufiodcpoflibili,
tingenti negato
veldeco-
fecundum exigentiam maioris.
Secunda conclufio eft quod fi maior fit de neceflario negato , & rainor fit de poflibili , vel dc concingenci, fequicur conclufio dc neceflario negato & amba: iftar conclufionespoflunr probari per fyllogifmos expofitorios,& ctiam pcr impoffibile. Ex quo patet , quod in ifta figura modi ne:
gatiui,in quibus prarmifla ponitur dc contingcnti.poftunt multiplicari vlcra
nitur pra:mifla de
pofl[ibiii
,
modos,in quibus poex co quod loco ne-
&
hoc gatiuz poteft poni aflirmaciua,& ccontra dc fecundo.Rationes funr folutx per prardida.Et fic patec quid fic dicendum ad ifta. £c hsc fufficiaiic dc mixcionibus. :
Q_y
^
s
Vtrum omnid
T
I
o
XXXIV.
fyUogifrnud fiat in aliqu4
trium figurarum.
&
Aphrod.^tr «o/.i^.Ioan.a lA»^\(i.q.ix. httMs. Coti\m\ii.eap.j.huius,q.\Mi(iMi hic ^.^.Complut./ifr.}.
Auetrocs
fum.cap.^.f aente ^.fart. fum.q.v.diff.i. art.l l. Huttado di^.to.Log.ftS.xo.KMMAMi cap.^JiMiMs,dub.vn$tt.
ARguitur
primo qn6d non , Figura eft debita
ordinatiotrium terminorutn fecundum debitam fiibieElionem
,
(fr
pmdicationem in dutAitt
quotmodis
prtcmijfts.
huiufmodiordinatiojtot crunc figurx. Sed quacuocmodis diuerfis potcft fieci huiufmodi ordinacio. igicur quatuor
igicur
poceft
,
Qixart6 arguitur , quia
infimut
Luna. igitur nullm infimus planetapotefl lucere,cenum eft quod pra:miflx funt planeta de tucejfitate
eft
mus NtiUum non B
eftbonus fyllogif-
ifte
A.nuUum C eft B,igitur nullumCeftA,8c tamen non fitin aliqua trium figurarum, qijia nullus idem terminus ponitur in ,
eft
vtraquepra:miiIa.Vnde in maiori pixmifsa ponitur irte cerminus , non B. terminus B.
& in minori ponicur ifte
Quint6 arguiturper vnum fyllogifmum,quera ponit Ariftoteles in fccundo huius , fcilicet Cui nuUi inefl B,huic omni ineft A. fcd nuUum C eft B,igituromne C eft A. & camen non eft in aliqua crium
%,
figurarum , quia in qualibec earum fi aliqua prsmiflarum fic negaciua.conclufio eric negatiua ,
&
lamen non
fic cft
in propofico?
Sexto de fyllogifmis ex obliquis , verbi gratia, Videns omnem afinum currit, BruneUtu eft afinus, igitur videns
BruneUum currit,
ifte
fyllogifmus
non
fic
quia mcdius terminus non fubiicitur, nec prxdicatur in maiori , quia folum
in aliqua figurarum
,
clt pars fubiedli.
Septim6,quiafyllogifmus ex oppoficis cft bonas fyllogifmus.vc patet in fecundo huius. veibi gratia,
NuUa
difcipUna
eft
ftudiofa
omnis difiiplina
,
eftftudioJa,igitur nuUadifiipUna efi difiiplina,
men non eft in
libet crium figurarum fitad
xninis,
& ta-
aliqua triiim figurarum.quia quac-
& ifte fyllogifinus
minus ex ttibus terex duobustantnm.
fit
Etper omnes praedidlas rationes poteft probari, quod non omnis fyllogifmus fiat ex tribus lerminis prxcisc, quia in quolibct didorum fyllogifmorutn funt quatuor cermini ad minus , cxcepco fyllogifmo ex oppofitis , in quo funt tantum duo.Et confirmatuf dcfyllogifmo,qui virtualiter eft plures, vt
eii
B,omne
,
vcrbi gratia
,
Omne
A.omne
"B eft
D efi C,igituromne D efl A.
Pacec
C
nu-
ifti funt quacuor cermini. Oppoficumarguitur per Ariftotelera in ifto t. }. Ponunrur conclufioncs. Primacft ,qu6d non frim*ctnoportet fylloginnum hypothccicum ficri in ali- ''*)''• qua trium figurarum. Et \ociiut SyUogifmtu hypotheticut, qui habet alteram, vcl ambas prxmiifas hypothcticas. Probatur, quia infyllogifino hypothecico noncft debita fubieftio, & prxdicatio niedij termini refpedlu cxtremorum in przmiflis,
nifeft^,quta
igitur fyllogifmus hypotheticus
non
fit
in aliqna
trium figurarum. Confequens tenet , quia pcncs anteccdcns appahoc attenduntur iftx figurx, ret in fyllogifmo fadko ex condicionalibus.vcl ex altcra conditionali.Item, patet de Syllogifmo di-
&
uifiuo,ficut
argutum fuit ante oppofitum. cft ifta, qu6d Syllogifmus
Sccundaconclufio
ficri
non fit in aliqua trium figurarnm, hoc dico quantum ad totalcm procclTum. Vbi
cxjhypochcfi
&
,
nota.
4. StcMnJHie»^'"fi^-
.
Super
326
diffctentia eft inter fyllogifmum , quod oftcnnuum, & fyllogifmam ex hypothe(i j quia vocatui' SyUogifinm oHenfium , qui immcdiate in-
Bota
Omne C
A, igUur emne C eB A.
efi
gura.
Quinta conclufio
quod exceptis
pracdidis
7,
virtute alicuius conditionis fuppofite ex conclu-
tantum.videlicet
fione,qux priusinfertur.infettur conclnfioprin!cipa!iterintcnta,& ponit Ariftoteles exemplum,
cx hypothefi:& qu6d non fiat cx propofitionibus modalibus in fenfu compofito nec cx terminis
vt fupponamus prim6,qu6d idem
infinitis
iudicium de d»2i]aas,Contrarierum efi eadem potefiMjSc Confit
fi
vclimus pro-
bare,qu6d concrariorum cft eadem difciplina,deberaus nos transfcrre ad fyllogizandum iftam: Contrariorum eadem efippteilM. tunc ex ifta,vir-
&
poflumus inferrcconclufionem intentam, fcilicet.quod contrariorum
tutefuppofitionis faftz
cadem
,
probacur conckifio, quia fyllogifmus hypothcticus non fit jn aliqua ttium figurarum didarum fed quilibec fyliogifmus hypothciicus cft fyliogifmus ex hy-
cft
difciplina.Iftis determinatis
,
:
pothefi, faltcm virtualiter
:
vt patet prxdidio
cxemplo,quia eft idem, ficut argueretur , 5» Cohtrariorum eadem efi poteftoi , efi eadem difiiplina, fid contrariorum efi eadem potefl/u , vt fyllogizatum eft oftcnfiue, igitur contrariorum efi eadem difeiplina, Terria conclufio.quod cx terminis infinitis pofyllogifmus
tcll ficri
qui noneft in aliqua
,
ditila-
Probatur ; quia vt patuic prius.fupcrifto primo,ifte eft bonusfyllogifmus:
f tjii^ figurarum trium.
Nullum non B eil /1, nuUum C eft "SJgitur nuUum C efi A. & tamen non eft in aliqua didbarum figura-
rum nec in fecunda nec ,
,
in tertia,vc
cft
,
tualircr plurcs fyllogifmi,
qu6d non
fit
ex tribus tcrminis
fit
ccn-
tlufio^
hypocheticus, nec
:
logifmo vno patct
,
omni fylquod aliqua earum
aut obliquis.Probarur,quia in
,
quia
,
plures fumantur
Ci
erit fruftri
funt prxcisc dua; prsmiflae
,
,
vel
;
vel erit fyllogifinus vircualiter
plures.
Secund6 fupponitur, quod quxlibct pratmiflarum debet conuenirc cum conclufione in aliquo tennino. Probatur ,quiaaliter eftct impertinens ad infcrendumconclufionem gratia fonnx. Tcrti6 fupponitur , qu6d nuUa prasmifla debcc conuenirc cum conclufione in vtroque terminoi quia iam cflet petitio principij,cx quo idr m probareturper idem. Ex quibus lequitur intencum, quia fi duae pr^mifla: debent conuenire cum con» clufionc , qua:libct in aliquo termino , & neutra duobus, oportet qu6d alcer iftorum terrainorum bis fumatur , & in nulla prsmilTa , nifi relpedu
vniusexcremi:igiturprxcise eruntduo extrema,
qua: fuit coni lufio principaliter intenta.
fif*fif.
B
condicionibus,omnisfyllogifmus,quinoneftvir- eiumta
trariorum efi eadem difciplina.Tunc
eoif-
B. emne
vocatur SyUogifmtu exbypothefi,c^\.\i immediate non infert conclufioncm intentam,fed vnam aliam prim6,& poftea
iftis
Teytia
eii
quiapraemiffis tranfpofitis eft manifcfte primafi-
fett conciufionena iritentam; fed
f
Priorum
lib.I.
nocum eft,
& vnum medium. Tunc ad rationcs, folutas funt prxter iflam dc fyllogifmo ex oppofitis, dc quo dicitur , quod licet ibi folumfint duo termini difFercntes fccundijm fpcciem, attamen vnus illorum fumitur loco duorum.vt patebit in fecpndo.Et adquxficum.
ficfit
metit».
didum
ncciii prima.quiain maiori fubiicicur iftc termiIjus
,
noH B. 8c in minori praedicatur
B. idco non
cft
idem
,
quod
pixdicat;ar in alia.Vcrum eft
logifinus
idem
fit
ifte
terminus
ad fimilicudinem primac figurar, quia
fubiicitur in maiori,*: praEdicaturinmino-
ri licct
diucrfimode acceptum,quiain maiori in-
fiuitc,& in minori finitc.Et
quod ex tcrminis compofifo benc
Vtrum fropofitio inqua, reduplicatio additur ad fradicamm) fitfalfki
^
inintelligihilis.
codem modo dicitur,
obliquis.vcl modalibus in fenfu fit
fyllogifinus ad fimilitudinem
XXXV.
CLy.ESTio
&
vna , tamen,qu6d ifte fyl-
fubiicitur in
Okam
i.fartt cap c^
loan a Magi/lr. f.14. httius. Tartar. vtrhm reguu , &c.
ttaB.vltim.huius,^. qutritur
piimcE figurac.velalicuius aliarum,qui tamenno^n aliqua ipfarum
eft in
non
ftn|-)utus,&
,
vt
quando obliquuseft
di-
Similiterquando in hiodalibus de fenfu compofito fit fumptio fub di£io & fion fub modo , iftorum cxempla patucrunt inarguendo. pars fubiedi
,
vel prxdicati.
&
,
5. §iuarta coniittfio.
ARguitur quod fit intclIigibiliSjquia illud eft intcUigibile, de
fubicdtura, velprsdicatum, fed
mari
:
quo
intelligitur aliud affir-
fed de talij^ropoficione intelligitur aliud
afErmari aflirmar
;
,
&c.Maior nota efl quia nuUus aut negat, nifi id quod intel!igit;& miigitur,
nor patet,quia de
;
tali
propoficione afTeriturjquod
Quarta conclufio,qu6d omnis fyllogifmus,qui non cft ex hypochefi, ncc hypoihcticus, fed fit ex
ipfa
propofirionibus categoricis,cum terminis
prim6, quia hacceft veti,Socrateseftrifibilif, intjuantum homo & tamen ha:c rcduplicatio addi-
&redis
,
ica
tuncomnis
quod
talis
pra:mifta:
fyllogifmus
non fit
fint
finiiis,
modales:
in aliqua difta-
potcft
t^cinoruni
debiia ordinacio rcfpciaucx-
fieri
fccundum fubiedlionera
,&
pra;dica-
rionem , igitur tres crunt figurae , & non plnres. Confequentia tenct.quiahoc intclligimusper figura; &antcccdes apparet,quia vel mcdium fubvtraque vel praedicatur in vtraque, vcl fubiicitur in minori,& pcaedicatur in maiori, ncc oportct iftudtcrtiura mcmbrum fubdiftingucrc, iicitur in
,
argucbatur in primarationc, quiapropcec folam ttanfpofitionem ,non prouenit diucrfitas alieuius pracmift;E , nec conclufionis per confequens nec diuerfitas figura:. Et ide6 concedcn/icut
:
4um
cft
iftum fyllogifmura
fieri
in prima figura.
inielligibilis.
Deindearguirurqu6d
talis
propoficionon
fic
falfa.
;
turad praedicatum.
rum trinm figurarum.Probaturjquia foliim tribus modis
fit
It
eni h sc eft veti^Socrates in^uantum
fibilUi igitur
& fua conuertens cft vcra
Socrates in^uantnm
hemo efi ri,
JRifibileefi
homo;8c tamenhxc rcdupli-
catio additur ad pracdicatum. Tcrti6 tot modis dicituryff«»
cum do
defignare
quamcunquc caufam
:
fed piardica-
propofitionis potefi fignificare caufam,qua-
tali
praedicato poteftconucnienter addi didio
reduplicatiua;vtdicendo
:
Domusfit adomifica,mod6iftadidio
toTCjfecundum tjuod domificator ficunditm ^uod,Q& reduplicatio.
Quart6, quia reduplicatio
fignificat
immediationcm
I.
ArgumtntK P'» f»rte tt*-
^*'""'-
Quxdio cionem ftziicxti ad rubie&um.igitur (icut fubieiko potcft addi redaplicatio,ita prasdicato. Confequentia tenet , quia Hcut fubiedium poteft eflc
jmmediatum przdicato iitaecontri,imm6 quzcunque funt immcdiata > quodlibet illorumcft immediatum alteri.
XXXV.
dehomine nifi ea ratione,qua de hoc przdicatum ammal, Terti6,reduplicatio dcfignat illud fuper quod
bile,non dicitur
ipfo dicitur
Quint6,quia pcr Ariftotelem in iftoprimo,reduplicatio addcnda
maiori cxtremit aci j fed prasdicatum in primafigu-
cft
Si7
immediate, fed medianre prcdicato , fuper quod cadit reduplicatio,vt przdido exemplo defignatur,qu6d caufa,quare homo eft fenfibilis,eft qu6
cadit efte diftributum
,
vel falcem pofte diftribui
maior extremicas cft ta ; igirur, &c. Oppofitum arguitur per Ariftote-
qu6d
lem,iniftoprimo Capitulo ,-rrequenterin
fitatem principalis przdicati abillo
parcc principali huius primi
tertia
Inquzftioncprimo videbiturquz funtdiAionesrcduplicatiux,& quid ngnificant,recund6 videbitur de quzHto. Quancum ad piimum notandum, qu^diftx didliones funt reduplicaciux, in
^adfin
eo ijHod,8c
aliquando hzc iiiiio,vt,&c con-
Secundi notandum , qu6d
tales didlionesre-
duplicatiux aliquando accipiuntur (peciiicaciue,
quandoque reduplicatiue. Quando vero
8c
reduplicatio fumitur fpecificatiuc
talis
cunc defignat
,
aliquam conditionem vel aliquem niodum , vel aliquem fenfum, fecundum quempropoficio in qaaponicureft vera , quz aliccr non clTet vera. Verbi gratia, dicendo fic ; Omne em,int]uantum efi inip/b Deo , efi De$u vnde ifta propofitio , omne ,
,
ens eftDeuf
fine fpecificatione
,
,
fimpliciter cftec
quia hzc AiGdo inquantum ,fpcci(\C3it ad falem fenfum,ide6 illajaropoficio non eft falfa.
falfa; fed
Iterum
ifta propofiti.o eft
maefimdtteria
,
fimpliciter falfa.For-
fed potcft fpecificari ad aliquem
feafum perreduplicat'ionem
,
quod
ipfa cft vera,
vt dicendo, Forma,/eci\tndHm ^uod praexifiit generationi inpotentia,efiipfa materia.
Itcm,h«c eft falia,, Em mobiU efl JitbieBumin liPhyficorum,immh eft fubiedum totius fcientiz
bre
naturalis
rcduplicacio defignac aliecatem, fiue diuec-
,
fed
qua^do
fpecificatur pcr rcduplica-
fic
,
fuperquod
patet quid defignat re-
duplicatio, fiue fumatur fpecificatiue
fiue redu-
,
hoc de primo. De fecundo notandum,qu6d quidam funt termini communes, qui pp vna fola re fupponunr, vnam folam rem dcfignant , vt ifte terminus, Sol, Phxnix Deut , & confimiles. Alij funt qui
plicatiue.Et
&
,
vnam rem
timiles.
nunt ,vt les.
Et
fignificant
ifti
tcrmini
,
,
&
hemo
pro pluribus fuppoanimal ,8c confimi-
,
quantum fpei^atad propoficum,ifti
ter-
mini differunt in hoc qu6d ex primis terminis, qui fcilicct pro vna fola re fupponunt, potcft formari a(firmatiua propoficio , vera de przdicato diftributoaflirmatiuc,7t diccndo §iuiUbet planeta efl omnii Sol. vcl dicendo , Ejfentia diuina efl emnis per/ona cUuina. Sed ex terminis, qui pro pluribusfupponunt, non poteft formari propofitio affirmatiua vera de przdicato diftributo. Vcrbi grariarlfta eft falfa , Omnu homo efl omnit homo, vel ,
,
ctiam fumcndo particulariter , vel indcfinitc fubiedtum.
Tunc ponumur conclufioncs. Prima eft,qu6d propofitio,in qua reduplicatio
6. additur przdicato principali , cft falfa , fuppofi to Pr!ma conqu6d fiat ex terminis, qui pro pluribus rebus fup- elufio circa
ponunt.Probatur; quia didbio reduplicatiua dcfignat ilIud,fuperquod caiit reduplicatio , efiediftributum,vt patet ex primo articulo.
propofitio de przdicato diftributo aftirmatiua,eft
fhyficerum.
reduplicatio dcfignat alietatem przdicaci princi-
fecundum ^ued ifie termintu,homo,fupponitfirnpliciter, vel materialiter.Et fic patet quid defignant hniuf-
x.qutfiitnit.
Mod6 talis
tionem,ad conditioncs gencralcs mocus , & mobilis,cunc ifta pro/poficio eft vera,vt dicendo, Ens mobile ,/icundum ^uod mebile , eflfubie^um in libro Itcm.poceft exemplificari de i^z^Hemo tfifpecies
na»
flu/io.
Ex quibus pacet»
refpedbu przdicati principalis.
cadit reduplicatio. £t
libri.
Tnttia
quando fit ex terminis fupponibi'ibuspro pluribusrcbus.igitur, &c. Secund6,quia falu, fcilicct
ab illp,fupcr quod cadit reduplicatio; igicur idcm,iam defignat falfitatem. Secunda conclufio eft ifta,qu6d talispropofi-
palis fi fic
7-
modi di(5liones,quando fumuncurfpecificatiue. Tertio fciendum , qu6d ad propofitionem re-
tio cuius przdicato principali additur rcduplica- Secmndttctn-
duplicatiuam multa concurrunt , verbi gratia,dicendo ; fiomo in^uantum animal efifinfihile, primo
nem anteoppofitum, &quando
enim lubie£tum fecund6
eft
przdicatum principale, vt
duplicatio
,
&
quart6
eft
intelligitur,qu6d
ipfi»
cum
datur fenfus verus,vel falfus.ita potcft dici in pro-
termi-
reduplicacio vna
copula.
Tunc
eft ininttUigibilis,
tlttfit.
Ariftotcles dicir,
cadit re-
ifte
quod
qu6d ipfa
Probatur per primam ratio-
verc,& airertiue. Verbi gratia, oratio impcrfcdka,vt diccndo,Apud viUam,c{[ benc intcUigibilis, licct pcr ipfam non comprehen-
principale,vtifte terminus bonUf
naStfinfibile, tertio eft illud fuper
tio,eft intelligibilis.
eft inintelligibilis
pofito.
quod didkioreduplicatiua,reduplicaciue fumpca,& non fpecificaciuc defignac prim6 immediacionem przdicaci principalis ad illud fuper quod cadic reduplicacio , & quandoque dico,
,
Terri6 poteft dici.quod illud.fuper quod cadic reduplicatio, fe debet tenere a partc przdicati,&
non
fubicdbi.Probatur , quia illud,
quod pofitum
non
diftriburturad
ante copulam propofitionis
denocac conucrcibilicacem.Exemplum primi,^»-
diftributionem
mo intfuantHm jnimal tft corpnt. vbi defignatur, qu6d ifta prxdicatio eft immediata, Omne animal
pars fnbiedli
priuationem alicuius intermedij inprzdicatum, in linea przdicater fubie£fcum ,
«y? ror^piM.per
&
mentali.Exemplum fecundi,//0»M intjuantum animal eftfinfibile, ifte tetminus, intfuantum , defignac przcifionem,& conuertibilitatcm iftorumtcrmi-
norum animalfinfibile. Sccundo, diAio rcduplicattua defignat przdicatum principale dici de fubiedlo principali, non
plicatio
fiibicdli
,
,
non
eft
fubicdlum
,
nec
quam cadit reduprzcedens copulam propofitionis non ;
fed diftio ,fuper
,
diftribuitur ad diftributioncm fubic^ai
,
igitur ta-
lis didlio non eft fubieftum , nec pars iubie^li; quia propter hoc , quando obliquus przcedic redlum , dicimus folum obliquum eflc fubieEhim , eo qu6d folus obliquus diftribuitur : minor patet , quia diccndo , Oamit hemo inquan'
&
tumanimaleftfinfihile, ibi folum diftribuiturifte
tecminus homo
,
cuius fignum eft
,
quod fub
ipfo
iolo
8. Terliti ctnclufit.
,
.
Super
528 folo 4ebct
fieri
furaptio
vt dicendo
,
,
lib.I.
Socratesefl
f)omo, igitur Socratei inquantum animaleft fenjibilis.
Et
nnnquam addenda
patec.quod
fic
catio ad prxdicatum principal^
mnt».
eftredupii-
immo
femper debet efle diueriitas prxdicati principalis ab illo> fuper quod cadit reduplicatio , & hoc de fecundo. Tunc ad rationes.Prima foluta eft. Ad aliam concedo, quod ifta eft vera , Socrates eft rifibilif inquantum homo y fed reduplicatio non additur ad prxdicatum principale , quia ifteter,
Ariftoteles accipit hic
modum,
aliquem
,
vc
veiconditionem,vel
Adaliam,reduplicatiodefignat, &c. concedo,
quod
immediationem praidicati princiquod cadit reduplicatio & quia non poteft debite i>on eiufdem ad feipfum comprehendi aliquis fenfus pcr iftam propofitiodefignat
palis ad illud
,
fuper
,
j
pem
Socrateseft intjuantumhomo
,
hocverbum
*/?,
,
quod infuum
fuppofito
nonrefoluacur vlterius
participium.
Ad
aliam concedo,
quod reduplicatio fe debec
tenere a parte maioris extremitatis
parte praedicatijfed illius,fupcr
tum
quod
cum
hocjdebet
,
&
etiam ^
efTe diuerfitas
cadit reduplicatio ad praedica-
principale.Et
de
fic
Qjr^sTio XXXVI. J^trum ex propojttiombuj modalihfu
alitj
rf^//?^5necefranum,polIibilc,contingcnSjfiat f^UogiJmuj Okatn
}./«r'.l!5f.f«f.4i.4i.
ARguitur
.^ 4}. 6"
.
i-Z.cap.^.^ lo.
primo quod non, per Ariftotelem
mentioncm de propofitionibus modalibus faifbis aliquo alio modo. Sccundo qiiiafiex modalibus deahi? modis qui ntMi fecit
,
fieret
fyllogifmus.maximc
ftis ifto
modo
qnitur
Scio
elfet
ex modalibus fa-
fed hoc non quia non fe, fcire omnem rnulam effe fterHem hac eft mula,ig!turftio hanc mulam ejfe fterilem. Quia ftante yeritate prsemiftarum , poflibjle eft, quod credam 4e ifta mula.quod ipfa fit fterilis. TcrtiA hoc maxirac eflcr de ifto modo , cpinor, Z\M de ifto modp, apparet , fedhocnon; quia ,
,
;
,
nonfequitur demonilrato Socrate, quiapparet efleafinus a rcmotis hoc
eji
,
FIoc apparet tmbieffeafinm,
SecrateSjigitur Socrates apparet
mihi effe afiniu
Pramifli funt verat , & conclufio falfa , quod probo quia omnem heminemopinor nan effe afinum, Socrates eft homo : igitur Socratem non opimrejfe aftnum. ,
cpptjitum.
Oppofitum arguitur , vbi eft repcrire iici de omni,&c denullo, poteft fieri bonus fyllogifmus,fcd in modalibus fadis cx aliis modis h prsdidis , eft hocreperirc:igitur. Maior patet; quia per dici deomni,8c de n«i7(»tegulantur fyllogifmi.Et minor patet
,
quia ficur dicimus,0»jw»j heminem coniin-
git currere ,na.
nor currere
&
poflumus diceie, omnemhominemepiita de aliis modis.
Secnndo arguitur per Ariftotclem in i. Pofteriorutp vbi dicit,qu6d inducens, m^^ioreiTi ,
fUt^
tio qualiter in fenfu compofico.
Quanciim ad primum noca , quod omnis determinatio nata determinare tocam propofirioncm, poceft dici modus, ita quod fi illa dccerminacio potcft cfle
vnum extremum
quxeft aliudextremum opinor
modus dubito
,
& de
rum ,
, ,
iftis
tunc
illa
vt patec de
iftis
:
apparet
modis
,
,
Medui juid.
propofitionis,
detcrminatio
modis
fcio^
,
Sc dcparticipiis ipfo-
verum
,
falfitm
& fic dc
,
fingulis.
Secundi notanduro, quod ficut de modis con-», quaedam funt modales in fcnfu compofitOj&quzdam infenfu diuifo ficcciam dciftis
fuetis
;
Nam modus
modis.
ponicur
vnum excremum
propofitionis,& propofitio macerialis fumpta ad CunCjcft piopoficio in fenfu
3 fj^ ./^.fed quando
compodco
modus
eft
vt opinor
,
dcrerminatioco-
pulae,tunc eft in fenfu diuifo,vr Bfcioejfe ^4.
Tertio nocandun),qu6d in iftis modis multum compofitus , a diuiio , quantiini ad vericacem,& falficaccm.Vcibi gratia.hafc cft contaccdcnda : Scio omnem rnnlam effie fterilem difFcrc fenfus
,
men
in fenfu diuifo ifta ciret falla
de i{io moAo , verum , non ponatur in fenfu compofito
ifta qua:ftione.
liiuifio fticnie.
qualiter ex eis fyllogizacur in fenfu diuifo.Et ter-
dicitur
circunftantiam termini.
Xtt
Primo videbitut in quaEftione,qui modi a pradidtis faciant propofitiones modales. Secundo
igttur tjHod inqHantum homoeftrifibHeeji Socrates,
iftam di(Sfcionem fecundum tjuod fpecificatiu^
fftfU^.
eric noca.
notae,& conclufio
refpeftu vnius propofitionis materialitcr fumpt^,
fpecificat
frop*rte nt-
poftmaioiem , fimul nouit & conclufionem , ita quod intendit , quod fi ptzmiflk funtfcits , vel
minus rifibile yocatur praedicatum principalc. Adaliam dico, quod ifta conucrtitui in iftam,
Adaiiam dico, quod
Argumenta
Priorum
ifto
modo falfum,
hacc eft falfa
,
eft
,
eft difterentia ,
fiuc diuifo
difterentia,quia
Omnii homo
fed
currit
fi
,
&
tamen fiue
,
fed de
dicatur,
ad hoc quod
,
jftafitvcra, fufficit inftantia iu fingulari iftius propofitionis, OmnU homocurrit, fed fi ponerctur
non fuflSceret , quia dicendo ficOmnii homofahe f«mV,denocatur,qu6d quaslibec fingularis iftius,0»j«ftf homo curritSn falfa. Et in fcnfu diuifo,hoe
hocdcprimo. Quantijm adfecundum
,
Prrma conclufioeft
ifta,qu6d in prima figura ex maiori de aliquo di
(ftorum
modorum
in fenfu diuifo
,
& minoi
i
de
»Wj^,fequitnrconclufio deeodem modo, qui po-
t Pars qUift, .
rrima
een-
duji»
nebatur inmaiore.Verbi gratia,rcquitur,07»/.(r B ejfe A:omne C eft B , igitur omne C opinor effe
epinor
A ejfe
Vcl etiam de dicio negno Omne Copinornon Sc tenenc ifti fyllogifmi in virtutc dici ,
AScC.
de ornni,
Secunda conclufio cft quod ex ambabus prxderWtf, fcilicet de aliquo diftorum modorum.non fequicur conclufio dc w/Wo.Quianon fcquitur.quod {\ prarmiflas fini dubije quod propcerhoc conclufio fic dubia , immo polTibileeft, quod ipfa fic fcica.puca per alium fyllogilmum. lcem non fcquicur , quod fi prajmiflie fint opinaca;,qu6d propccr hoc conclufio fit opinaca. Ec fi qu^ratur.vcrimi ad illas prarmiifas fequatuc ,
niiflis
€. Seeundti canelufto.
,
aliqua
dc»n<'j(/f
.''Refpondcturqu6d
fic.fi illx
prse-
mifik fint dchocmodo/c«Vf.quia nihil fcitur,nifi vcrum,fcd de aliis modis non , quia ad prxmiflas
dehoc modo opinatum, non fequirurconclufio teft
\e\creditum, vel apparens, deinejfeiCoc^noA
^qucpo-
apparercjvelopinari falfum,ficut verum.
Tcrtia conclufio , qu6d in fecunda figura ex maiore de modc negno ,S)i minore de inejfe,\n fenfu diuifo,fequiturconclufio vcrc dc«nf//f,ficutfc-
quitur,^«//«w» B opinorejfe A. emtieC eft A. igitur nuUumCe/f B.5c poccft probari rediicendo per impoflibilead primam. Quarca
Tertia eon clufie.
:
Qu^flio
XXXVII.
Quarta conclufio, quod in tcrtia figuraex maiorcmodali in fcnfu diuifo aliquodidorum raodorum,& minorc de «»<^,icquitur concluHo mo-
tUtfi».
dc codem modo , qui poncbatur in maiore> omnes ifti modi ptobantur expofitoric. £x ifto fcquitur,qu6d fi loco illius de inejfein minori, ponatur vcra de hoc modoy?»rf, fequitur idcm ficut prius , quia ad illam de fiire , fequitur AeineJJiy modo quicqiiid fcqiiitur ad confcqucns, fcquirur ad antcccdens.Scd fi loco minoris ponatur aliquis dc aliis modis, non valct Syllogifmus, eo quod ad modales de illis modis non fcquuntur illa de
&
9' 3. P»rs JUt-
ftiooU.
Prim» tei$flHjio.
Aofiire, ficut fequitur, Scio
Modo
B ejfe A\igitHr Befi A.
quicquid fcquitur ad confequens
tur adjantccedens
i
hoc
hc in
,
fcqui-
cft differentia iftius
modi ifcire , ab iftis modis , opinor, apparety &c haiufmodi. Quia ad huiufmodi prjemillas de praedidlis modis non fequituraliquade inej/e ,ex eo quod asquc potcft opinari falfum, ficut verum,vc 10.
diftum fuit prius. Secunda conclufio cft
ifta
,
& fequitur ex prx-
SteuniU coU'
cedenti,
thifit.
aliqua concIufio,ad cafdem modificatas.ifto
do
quod ad quafcumquc pracmillas fcquitur
Z'«'«w»
,
fequitur
mo-
eadem , quia quzlibet pro-
pofitio fequitur ad feipfam modificatam ilto
do verum:[ed noneft
ita
mo-
deifto modo,y«^/w/,
quia nulla propofitio fequitur ad feipfam modificatam hoc vnodo faljiim ; imo fequitur fua contradi(ftoria, ideo ad quafcumque prjcmiflas fcquitur aliqua conclufio ad contradidorias ip-
&
farum modificatas hoc eadem. Tcrtiaconclu/10
II. Terti»
cen-
tlufit.
modo
falfittn
,
in fenfu
compofitodc hoc modofiire y non fequiturconclufio in fenfu compofito , dc codem modo. Probatur,quia t*
;
ifta
regula
eft falfa,
Si prnanijft fitnt fii~
Primo , quia poflibile quod vna prsmiira fciatur ab vno, & alia
igitnr conclufio ejifiita,
eft
,
ab
alio.
fic , qu6d induccns minorem poftmaiorem,fimul nouit conclunonem,dum tamen fciat confcqucntiam cfIebonam,& aduertac
ad neceflItatcmconfcquentiz,aIitcc non opottcc. £t fic fit didlum ad quzfitum.
Q^&STio
XXXVII.&vlt.
Vtrum ex terminu
ohliquis
,
O*
fojfitfieri SyUogifinm-ificut
minu
reSlis
j ((s*
infinitu
tx ter-
obliquu^
%.p.Log.c.9.t t.dr 1 5- loan.a Mag q.J4.\huiin,JMh.t. Alb.dc Six.traB.^.Log.cy. Tiltat.triH.vlt.huiiu.^.^ud-
Occam
ritur vtritm rtgula.^c, Fonfcca iib.6. in/lit. r.jo.
Fucnce
}.l>.fum.q.i,diffic,i.»rt.x.A{ieiiilib.inftit.tra{i.4.e.ij.
ARguitur prim6, qu6d non de tctminis infinitis
,
quia ex
illis
non fit confimiliter
logifmus>quarum vna includat negatiuam,& alia ^" f*^" *** non, fed duarum propofitionum, quarum vna efl ^*'**^ de przdicato finito, & alia de pracdicato infinito illa
quac
uam
,
depracdicato finito, includit negati-
eft
fed illa,quz eft de przdicato infinito inclu-
dit negatiuam,igitur.
Secund6 , cx terminis infinitis fif S^liogifmus arguendo per ambas negatiuas , fcd ex terminis finitis non poteft fieri Syllogifmus arguendo cx ambabusnegatiuisjigitur. Maior probatur; quia vtpatuitprius, Itinon
non
Syllogifmus eftbonus,iV«/-
ifte
B eft A,nuUum C ejl B;igitur nuUum CeftA,Sc
valct,quia ex pnris negatiuis nihil fequitur.
iufiibet
honutds afinm currit
mini6\igitur BruncUm
,
Brunellus
c«mr,quia
efl
eft afintu
ho-
pofIibiIe,qu6d
prjEmiflx fint verac,& conclufio falfa.
Oppoficum arguitur pcr Ariftotelem in ifto primo quia approbatillos Syllogifmos ex obli;
quis, vt CMufiuncpte eft difiiplina, hoc eftgenui : boni
quod codem modo
Et poftea
dicit,
logizandum
tat ncceflltatcm confequentias
,
non aduer-
etfi fic poflibilc
eft,qu6d dubitctconclufioncm. illud probatur aliis
, quod ex pnmiflls dc non fit Syllogifmus ad
concludendum de eodcm modo,ficut de iftis mod is opinor^apparetySc dc fimilibus. Tunc ad rationes. Ad primam refpondctur,qu6d Ariftoteles oraifit propter breuitatem.
Ad aliam dico qu6d cx maiore ,
fiire, in fit
fenfu compofito,
de hoc modo,
dchocmodo
benc adconcludendum de inejp. Ad tertiam dico,qu6d dc hoc modo, opinor,
diuifo,&
fumendo maiorem
fit
in fenfu
minorem de ineJfe,S<. ide6 potcft concc, qu6d Socrarcm opinor cffe afiSocratem opinor non cffe afinum fed
di in ifto cafu
num & ,
non
,
fequitur conclufio, qusc infcrtur, fciliScotioper.
Tnm. I.
cxtcrminisinfinitiSjVelcxaltero
eft
infinito. Secund6,qualiter
cxtcrminis obliquis.
Quantum ad primum.Prima conclufio eft ifta, qu6d omnis modus alicuius fieurz triu fieurarii,
1 T>iuifio
qut-
ft">'"*-
i-
ConclMfi»
"'"'''' *•
3"*"
valcns cx tcrmmis nnitis,valei etiam ex tcrminis infinitis.V.g.in i^i\m3.fig\it3.^0mne non B eft no A,
omne C eft non B;igitur emne Ceftno A,Sc tenet direftc per dici de omni. Itc fequitur, Nullunon B eft
A,omne C eft non B;igitur nulium CeftA.&c tenct di* rcdtc pcr dici de nullo. Itc,patct dc fcciida,& tct tia
dc terminis infinitis fimiliter c6de terminis finitis,igitur Syllogifmi impcrfcdli fafti ex tcrminis infinitis , code modo rcducuntur , ficut Syllogifini cx terminisfinitis. ucrtiitur
illac
illis
V .g.idzj^ullumnon B */?-^,conucrtitur in iftam,
ycirr.Iicct
,
eft
In quzftione prim6 vidcndum eft qnalitcr fy 1-
figuris,quia
& minorede inejfe, non
Syllogifmus ad concludendum
bonus Syllogifmus
I.
Argumertm
Syl-
tior,qu^m confcqucntia pcr quam probatur. Item, dato, quodconfcquentia fciatur elle bo-
Et per
^fff"-—'
audoritatcs Ariftotelis i.Pofter.dico
fyllogizanduni cx terminis infinitis,ficut ex terminis finitis.
fenfu compofito de
-^i rntionit '"
inteUigitui
eftdifiiplina-yigiturbonwneftgenut.
na,pofllbiIe eft,qu6d fciens pracmiflas
Ad •rgitmtn-
Tuncad qu6d
Sccundo , quia dato , quod fciantur ab codem ambx, pofllbile cft , quod confequentia non (ciatur ciTc bona modo conclufio non eft euiden;
II.
3^9
, qu6d non opinor Socratcm cfTc afinum. Ad ifta poft oppofitum dico,concedendo qu6d cx eis bencfit Syllogifmus , ix ordincntut codcm modo,quo diftum eft.
cet
Tertio arguitur dcobliquis, non fcquitur,C«-
quod ex ptimiflls
,
fequitur
. .
nuUum
A
eft
non
B
,
ita
propottionabiliter,dc
aliis
propofitionibus fadliscx tcrminis infinitis.
Secunda conclufio cft ifta,qu6d aliquis modus | comingit fyllogizate cx tcrminis infinitis vel StctmJaem' ex altcro tcrmino infinito , qualiter non con- '^/»« ,
tingit fyllogizate cx tciminis finitis.
C b
Probatur» ptimtf»
Superlib.I. Priorum.
3?o
Primojper Ariftotclem in primo huius,vbi poSyllogirmum efle bonum , Cut mlliinefi B ,&cC. Modo ifte Syllogifmus zquipollet ifti, Omne non B efi A, nttllum Ce(t B \ igitHr omne C eft
nit iftum
tn •*
A. Modo minis
ficut
finiris
non coiuingit
fyllogizare ex ter-
nunquam
in tcrminis finitis
quia
,
poteft inferri conclufio affirraatiua per aliquara praemillara negatiuam.
Secundo, quia ex terminis
infinitis, vcl
faltcm
cx termino infinito contingit fyllogizare ex puris negatiuis fcd hoc «on poteft fieri in rerminis :
finitis, vt
notum eft. Maior
probatur, quiafcqui-
tvn,Nullnm mn Item,in
lum
B eft A,nullHm C eft A. fecunda figura,iVi«/7«wi B eft»e»A,nul~
C eft Ayigiiur ttuUum CeftB,
Itcm, in tcrtia figura,iVK//«»j nonBeftAynullum
B eftC
igitur
;
Srtamcn huiufmodi non
terciafigura,
Icem
,
gui exterminis
quentia
fit
,
finitis
;
emne
C eftB;
poteft
qucd autcm
illa
fic
ar-
confc-
bona patet, quia ad pr^didas prarrnifCeftA, fed ad
/as fequitur illa conclufio,iV«//«w»
fionem aliam a qualibct prasmiirarum. Sccundo prxdiftus difciirfus eft confcqucntia nccefraria,& non Enthymema,nec Indu6tio, ncc
Excmplum.ncc Conucrfio,aut Cotifcqucntia per conuerrioncm,aut confequcntia per jequipoUcntiam,aut pcrfubalternationcm,&: ctiam pcr iiominis cxpofitionem:igiturSyllogifmus. Contraiftam conclufioncm arguiturjquiaomnisbonusSyllogifmus dcbet ficri in aliquatrium
C
eft
non
minori
,
Secundo
ifia concUifio
omne
C non cft A
prcEmiffas per illam
Omne C ,
B
;
igitur
fequitur ad prrcdi-
regulam
Qjmccjuid fequi-
:
tur aa confi^uens,ficjuitur adantecedens.
quod
eft
nis infinitis
,
ficut cx tcrminis finitis
,
licct
non
ccontra. 4.
:
Rcfpondetur ad
tei>ct
non cft fubic-
ifta.
logifmus
fit
Syl-
^""f"""'
in aliquatrium figurarum ,quia vt
patuit in qusftione, fupcr
hoc mulia;crant cxce-
ptiones.
Ad fecundam cft
dico,
mcdium,&
hic
cxtrcmitas
,
&
iftc
qu6d ifte tcrminus , afnttt, terminus, Brunelltu, minoc
totum rcfiduum
Ex
ifto
fe tenct a partc
qu6d non oportct medium fubiiciatur in
fcquitur
grammaticum
eft
homo
afintu currit, &c tenet
;
grammatici
igitur cuiufiibet
direde pcr
dici de omni,
quia
fubiedum, quod diftribuitur in maiori,prardicatur in minori :& confimiliter poteft cxcmplificari dc aliis modis prima; figurac.Sed dc fecunda, tcrtia figurispatct,quia propofitionesdeobUquo
&
fimilitcr conuertuntur, ficut ills dc rc£bo,fcilicct
vniuerfalis affirmatiua
,
& particularis
ua, in particularem affirmatiuam iiegatiua in vniuerfalcra
affirmati-
& vniucrfalis
,
ncgatiuam
,
vt patuit
igiturSyllogifmi impcrfcdi fiunt
codcm
modo
cx tcrminis obliquis , ficut ex rcdtis , quia confimiliterreducimtur ad primamfigurara.
Sccundaconclufio eftifta, quod cx obiiquis, vcl altcro obliquo , potcft ficri bonus Syllogifmus , dato quod illc obliquus non fit fubicdum, nccpra:dicatum, dum tamcn fit pars fubicdi, vcl prxdicati, quia iftc cft bonus Syllogifmus, Hdens
emnem afinum currit , Brunellm dens Brunellum
cttrrit.
eft
afinus
Quod ifte
;
igitur z>i-
Syllogifmus
fit
bonus,patet,quiacft oratio,in quaquibufdam pofitis aliud ab his , quas pofita funt , de ncceflitate
co qucd hxc funt:igitur
ifte proccffiis tft
in
,
vclquod praedicetur qu6d fit pars fubiefti
pofito a partc fubiedbi maioris. v. g. in Barbara fequitur , Cuiifiibct hominis afinui currit, omne
^^^
accidit,
fed illc
Ad primam concedcndo,qu6d non omnis
terminis red:is,poteft ctiam valerc cx akcro obli-
W«/>«.
;
, quia in ifto non diftribuitur ^bum maioris,ncc ctiam minoris.
eirc» i. qtu-
Sreund» eem-
ex puris indcfi-
huiufmodi
SyllogifraOjquod
^.
fit
raaioris extremitatis.
Quantum ad fccundum , cft prima conchifio quod omnis modus alicuius figurs valcns cx
priiis;
maior cxtremitas,
in virtutc dici de omni, vcl denullo
ifta,
iiv..
eft
modo cx putis indcfiniiis,vcl particulari-
I. Ccnclujio
mu,
non
quia hic
bus nihil fcquitur. Qiiart6,quia omnisbonus Syllogifmus
& fic patct,
confimiliter cft^fyllogizandum cx termi-
,
nec minor,ncc mcdium. Tcrti6,quia iftc Syllogifmus
,
,
""*''
vna,pra:dicatur in alia.
A & conftantia fubicd:i ponebatur in
quaiKio dicebatur
"
:
iftamfuppofitaconftantiafubicdH feqnitur,Ow»<
•>'
*; '
figurarum fcd przdidus non, vtnotum cft,quia ncc idcm terminus fubiicitur in vtraquc,nec prxdicatur in vtraquc , nec illad , quod fubiicitur in
finitis
Nullam B efl A, C eft non A,Sc tamcn non
fequitur
igitur ormie
potcft fieri
finitis.
Et
k definitione^
antcccdcns apparct,quia iftc proccffus cft nccefla*ria confcquentia ^ pluribus prxmiffis ad conclu-
nullnm CeftAySc patct,qu6d cx al-
tcro tcrmino finito concluditur vniucrfalitcr in
ex tcrminis
bonus Syllogifmus , per locum
in vtraque ,
:
immo
vcl prxdicati
;
omni
vtraquc; fufhcit
& qucd
fit
fiabicdunijvcl prardicatum altcrius.
Ad tcrtiam,didum
fuit
prius,qu6d inpluribus
cafibus ex indcfinitis potcft
quorum
ficri
Syllogifmus,
vnus in propofito, fcilicct quando fitfumptio fubpartc fubicdi,vcl ptjedicati ifte cft
diftributa.
Ad rationcs. Prima probatur fccundum ccn,
clufirancm primi articuli.
Verum cft tamcn,qucd
prima ratio airumcbat^falfum , quia diccbat, quod affirmatiua dc prxdicato infinito includit negatiuam,fed affirmatiuatuncdcpraedicatofinito non:mod6 hoc cft falfura , quia ficut ad affir-
matiuam dc ptadicato infinito,fcquiturnegatiua de praedicato finito,ita ctiam ad affifmatiuara de prardicato finito, fcquitur ncgatiua dcpra?dicato infinito
ficut fequitur
,
,B
ejl
A\ igitur
ncn
B
efi-
tionA.
Ad tcrtiam dico,qu6d ifte Sylloeifmus non vanon fit debita fumptio fuofubicdo, fiuc fubtermino diftributo , quia debct ficri fub ifto tcrmino kemo fo\um , & tu fumis fub aggregato Ao»j/»« <«/r»»«,igiturSyllogifmus non valet. Et fic fit didum ad qnsfitum. £t hzc fufficiant dc primo. lct,quia
,
§lmflionum Uhri primi Prhrum Do£ioris fiihtilis finis.
EIVSDEM
7' Aiargumi '*•
EIVSDEM
DOCTORIS SVBTILIS Librum fecundum Priorum Analyticorum Ariftoteiis QiuEftiones.
Q^ Vtmm
it S
T
I
o
tione Syllogifmi. Alio modo,quia infert concld-» fioncm dc neccflitate pcr illa , qua: pofita funt itk
I.
pracmiflis finc fuppofitionc extrinfcca ;
SyUogifmu4 ex hypothejt dijferat
a Syllogifmo oHenfiuof Occam
3.^.£«f.r.tf8.Alb.(le Sazon.fM^.i.Ifff .f.io.Fonfccjk
lih.6.infiit.c.\x
Yacntt i.p.fiuii.q.i.diffic.}.4rt.). Au«£»
lib.inftit.tr»ll.t^.c.
1
8.
R G V 1 T V R prim& qu^d nonjquiaomnis Sylogilmus eft
oftenfiuus
;
igitut Syllo-
gifmus ex hypothcfi , non difFcrt \ Syllogifmo oftenfiuo. Confequentia notacft»
& antcccdcns apparet inducendo in omnibus Syliogif^ misiTndc Syliogifmus ad impoflibilcde quo minus apparet , eft oftenfiuus , quia oftendit conclufioncm.
Secundo, omnis Sy llogifmus eft ex hypothcfi,* non difFert ab oftenfiuo. Confequentia antecedens dcclaratur , quia hypothetenet , ils idem cft, quod fuppofitio , modo omnis Syllogifmus eft ex fuppofitione , quia omnis Syllogifmus fupponitterminosj&propbfitiones , ex guibus integratur. Tertio , omnis Syllogifmus pertinens ad aliquam poteftatem,dc qua dcterminatum cft in fccundo , cft cx hypothefi ; fed omnis Syllogifmus oftenfiuus pcrtinet adaliquam illarum poteftatum,quia quilibet Syllogifmuspotcft concludcrc plurcs propofitiones , quia poteft concludere luam,& fibi xquiualentcm.
&
De fecundo notandum, quod hypothefis dicitur, quafi fuppofitio,
& ideo dicere Syllegl/hfuex
hypothejiynon cft aliud,
quam
dicere Syllogijmtu ex
Secundo notandutn , qu6d quadrupliciter po^%»y»»«* , vei ex hypcthefi quia prxfuppohit dicitur
teftdici aliquisSyllogifmus cx hypothcfi
Primo modo
ruppofitionc.
,
aliudadfuiformationem,&iftemoduscftimproquia
fic
pofitionem,& integrationcm.prsfupponit tcrmi-
nos,& propofitiones. Secundo modo-dicitur Syllogifmus ex hypothcfi, quando prxtcr terminbs,
& propofitionesjcx quibus componitur SyJIogif^ mus,
& pxaetcr ea quat cxprimuntur
in przmifus, figuram fyllogifticam , fequitut aliud,fcilicet aliqua fuppofitio,virtute cuius confcquentia conclufionis ex pfzmiflis appareat nc-
fcilicct priEter
conclufione.quacdcbct inferriper praemifTas.quia
logifmos cx hypothefi.
de fecundariaconclufionc, aliis duobus modis.
Difficultas quzftionis
non
ftat
,
nifi in
^uld
JMM'
drMpiifittr,
quilibet Syllogifmus diceretur ex , hypothefi,quia quilibet Syllogifmus ad fui com-
prius
difFerentiam intcr Syllogifmos oftcnfiuos,& Syl-
& vltimatadicctur in
&
vndc dicatur Syllogifmus oftenfiuus, vndc Syllogifmus ex hypothefi , & idc6 dicendum eft prim6 dc oft^nfiuo. Secund6 , de
Tunc dico , qu6d ad iftum rnodutn reducuntur ^. multi Syllogifmi. Prim6,SyiIogifmusexpofito- P^tMcielm' rius , ex hypothefi, vt Hac Beft A:hcc Bejl C-^ [**>
hypothefi.
igitur
nomlnist
Quantum ad primum notandum
eft,qu6d ali-
SyStgifnm
quis SylJogifmus potcft dici oftcnfiuus duplici-
dicitMr ofitH-
ter.
pHtM dttflifi»
SyllogifmUs oftenfiuus;& fic ncc Syllogifmus ad impoflibilcnec Syllogifmus ad tranfumptumdicctur oftcnfiuUS.Et hoc dc primo.
ceflaria;& fic omnisconfequentia formalis diccrctur ex hypotbcfi.Et loquor ad ptaefcns dc prima
iUf
X.
conclufioncm,fine alia fuppofitione,qua: non po,& ifto modo proprie dicitur
nitur in pracmiflis
Oppefitum arguitur per Ariftotelcm tam in primo , qu^m in fecundo huius qui ponit fiep^ \
fiiinu.
&
Juppojitione,
igitur
Dlulfio
&
fic Syllogifmus ad impoflibile non diceretur oftcnfiuus, quia fupponit contradi^oriam conclufionis probandx. Alio modo dicitur Syllogifmus oftcnfiuus,ratione probationis.Hoc dupliciter,ficut prius.Vno modo , quia probat conclufioncm, fic petitio princjpij non eiret Syllogifnws oflenfiuus , fcd benc quilibet alter Syllogifmus. Secundo modo« quiapcr ca,qu£ exprcira funtin prxmif7is,probat
Vno modo ratione iliationis , &
alio
modo
CtJiA. Quij^ ptxter ca , qux
hoc
duplicitcr.
do,quia infcrt conclufionem, logifrous dicitur oftcnfiuus Scttioper. Tyn$. I,
,
Vno mo-
& fic quilibct Syl-
yt patci pcr dcfini-
exprefla funt
inpracmiflis,& prxter.formam confcqucntix.fequitiir alia fuppofitio
,
ad euidentem illationcih
conclufionis ex przmiflls, vidclicct
dbum maioris
ratione probationis.
**r.
Si ratione illationis,
&
qu6d
fubic-
poflit diftribui ifto raodo>videlicer,
Omne tjHodeJi hoc
Bytjt
A.
Secundo, ad iftum modum rcdurantur omnes SrenniMct^ modi trium figurarum, quia vltra formam fyllo- '•''*' Bb X giftic&m
Superlib.II. Priorum
352-
gifticam cxpreflam in praemiflis , in aliquo diaorum modorum, requiritur alia fuppofitio,ad euidentiam confequentiaj,vt,v.g.qu6d nullus-tcrmi-
Tunc ad rationes.Sunt folutz per diftindlioncs. Etfic patet de
nus , cx quo conftituitur Syllogifmus , fupponac appropriate pro aliqua re,qu£B eft eadem.cuilibct Tertiaetn.
diuerfarum rerum. Tcrti6 , ad iftum
elufio.
mixtiones,p©fit3B in
modum
.
qu6d illa de inejfe eft de ineJfefimpUcitery quia non fcquitur, Omne currensefthemo, omnemeqmm contingit currevalet, nifi ex illa fuppofitione,
non
omnem equum contingit ejfe hominem. Quarto, adiftum modura reducitur Syllogif-
qusftionc.
^
T
S
o
I
Vtmm fojjihile Jit
v.g.Ariftoteles
ponit,qu6d ex maiori de ineire,& minori de contingcnti,fit bonusSyllogifmus.Modo ifta fuppofitio
Q^
reducuntur plures
primo huius,
ifta
3
II.
quod ex falfa
fecjmtur
& Aphrod.i» f.i. j.^ \.huiui.
Magift.Air^.i.(/«i.x. Fonfcca
Burana iild.loz.n.i
/»t.(y .«»/?»/. c.ji.Complur.
lib.ifum.e.i.lacaici.f.ffim, ^.i.diff.i.art.i, AuciUlit. in/tit.tr»a.4.e.i.
re^igitur
c.
Ariftoteles in fecundo huius,
fiuart» con-
mus quem ponir
f^v
fcilicet, CHi.nulli ineft
;
cx fuppofitione
g«uV« (iujio.
«fl.
,
B, & C. Qui non tenet nifi quod tcrmini fupponant pro
aho,& cum hoc,qu6d tcrmini fint negatiuc con-
impoflibilis,ficut
probatur ; quia ficut
Quint6,ad iftum
modum
reducitur Syllogif-
negatiuus,ex tcrminis infinitis fa(5kus,in alia Nullum nan B eftyiyomneCeft
i^^ys
B\ igiturnu!lHmCeftu4. Quia arguitur ex quatuor forma non valet,nifi ex fuppo-
terminisjigitur de fitione,
qu6d medium in
fecundura finitum, pracmifla accipiatur
pracmiffis differat
folum
& infinitum, ita qu6din vna medium
infinite,
&in
alia
finitc.
modum poffunt reduci omncs per quos ponebatur , qu6d cx puris particularibus,vel ex puris negatiuis,poteft fieri SylSext6, ad iftum
Stxtaectulu' cafus
^'-
refpeftu
falfi. Antecedes
Omne currens efthomo
,
omnU.
equmefthomo\^xxm\i^x
funt veraE:& tamen conclufio
eft impoflibilis.
Secund6,cx neccftario poteft fequicontingens, igitur ex veris poteft fcqui falfum. Tenet confequentiajquia idem videtur eflc iudicium:& antecedens apparet ; quia quaclibet conditionalis cft neceflaria , & tamen ad aliquam conditionalem fcquitur contingens, v.g. ad iftam^ Situcurriiytn mouerisy^ tu f«rrftf,fcquitur iu mouerisyC^x cft contingcns.
Tcrti6, ex vcris fequitur falfum ris poteft fequi falfum.
;
igitur ex vc-
Confequentia tenet, quia antecedens;quia
Gluicquidfietyhocpojfihile eftjieri:8c
modus iftorum ex hypothefi,eft,quando per aliquem Syllogifmum inferuntur das conclufiones quarum prima cft falfa , & fecun-
feqiiimrySocrates currityigitur Socrates mouetur.Sc fic
da vera tunc valet ad primamconclufionem, fic confequemia formalis. Attamen ad inferendum vltimatam, eft indifecundam conclufionem , :
&
gentia fuppofitionis extranea: ficut patet in Syllogifmo ad impoflibiIe,per quem licet prima conclufio falfainferatur formaliter,attamcn ad ihfe-
vtraque vera, & cras vtraque falfa ; tunc femper ad iftam , Socrates currit , eft vera , igitur femper ad vcrum fequitur iilzySocratesmoueturyCcd
mod6
cras hacc erit falfa, Socrates mouetuTy igitut ad vc-
rum fequitur falfum. Quart6, quia ex
:
rcndum fecundam oportet fupponere contradi-
&
ifte moitoriam illius fecundae conclufionis : dus eft proprius. Ex quo patct , quod idem Syllogifmus, qui eft
oftenfiuus ad tliefi
rnam conclufionem
,
eft
cx hypo-
ad aliam,vt patct de Syllogifmo ad impofllad primam conclufioncmj
bile, qui cft oftenfiuus
cft cx hypothefi ad fecundam. Quartus modus cft, quando pcr aliqucm Syllogifmum infertur primo aliqua conclufio vcra,
fed
qua:
non
cft
principaIitcrintenta,&pofteavirru-
tealicuius fuppofitionis infcrtur aliaconclufio
vcra principalitcr intcnta. V. g. volens probare
quod onfnis homo eft rijtbilis y{i transf^rat fc ad probandum iftam fyllogifticc, quod omne animal ra,' pofteaex illa probata , probat per illam fuppofitionem Giuicquid prAdicatur de deftnitione praMcatur de dejinito , tunc infcrtur,
tionaleeftrijibiley Sc
:
conclufio principalitcr intcnta
omnis.homo
&
,
fcilicct
,
quod
iftum
Syllogifmum vocat Ariftotclcs Syllogifmum ad tranjimpttmy quia quando debemus probarc vnum , transferemus nos ad probandum aliud, cx quo virtute alicuius fuppofitionis inferinuis intentum ifto eft rifibilis ,
:
•^
,
logifmus.
,
7*
verum
ecjuui eft currens;igitHr omnis
,
Tertiis
&
modo poteft argui per omnes modos DialcAicos:& ficpatet vnde Syllogifmus dicatur oftenfiuus,& vnde ex hypothcfi, & prr confequens patct,qiiomodo ab inuicem di^crunt.
X.
fequi falfutji,
prim6;quia ex pofllbilibus poteft fequi impoflibiIe,igitur cx veris' poteft fcqui falfum.Confcquetia tenetjquia fic fe habet poflibile refpedu
uertibilesjvt patebit poftea.
quaeftione, fciUcet,
^.
ARguitur qu6d cx veris poteft
litera, igitur
falfis
fequitur yerum,patet in
& e conuerfo, quiaquantum verum
opponitur faIfo,tantum falfum econtra vero. Qiiint6 airguitur , quiaex falfis non poteft /equi verum;qnia fecundaconfequentianon valer, in
qua
ftante confimili difpofitionc
pracmiflarum,eft rcpcrire terminos
8c nuUi
;
,
& forma
incjuibtti
omni,
fcd praemiflis cxiftentibus falfis, eft repc-
terminos , in quibus vniuerfalis aflirmatiua vcra,& ftante eadcm difpofitionceft inuenirc alios terminos,in quibus ftat vniuerfalis negatiua, &c. igitur talis difpofitio non valet;quia facpe Ariftoteles vtitur ifta regula in primo huius ; rirc
eft
&
minor probatur , & funt termini in cjuibus omni, Omnis lapis eft animalyomnis home eft lapis;igitHr ot»~ homo eft animal.Ced termini in quibtu nullty funt arguen do fic ; omnis lapis eft arbor,emnis homo eftla^ pis-yigitur nullus homo eftarbor. Sext6,quia vnu oppofitoru non fcquitur ad rcliquii;quia ficut patct in ifto fccudo,ad idem epySc non ^,non fcquitur idem,fcd vcru,& falfum funt oppofita;igitur ad falfum nonfequitnr verum. Septim6, quiacffedius pofitiuus debet depennii
dere a.caufapofitiua:fcd coclufio veraeft effedus pofitiuus pr«mifrarum,& falfum eft priuatiuum; tgitur conclufio vera
non
fequitur ex
falfis.
Confirmatur,quia falfum cft non cns, vt patec 5.Mctaph.mod6 non ens nullius eft caufa. Oppofitum arguitur per Ariftotelem inifto fecundo. Priiuu
j. Diuifto ^itt<
videndum
eft,fi
«c vcris fequitur falfum. Sc
y?»V»«.
Qu^ftioIII. Secanib ,
fi
e conuerfo ex falfis fequatur vcrum.
QiKintiiin ad
primum dico,qu6cl
difficultas
hu-
&
Tertia conclufio
,
&
fiuc ex
:
dcatur.
eft
antecedcns
efle
elfe
vcrum ,
& ta-
verum. Verbi
gratia , fcquitur , Omnti propo/itio efi affirmatiua; iptur nulla propofitio efl negatiua. Antecedcns pof-
verum & licet confequcns fit imtamen pOteft efle verum , antecedcnte, &confequente fimul formatis,impofllbiIc eft, quod anteccdcns fit verum , quando confequens «t falfum quiapro quacunque menfura, antcccnbilc
cft efle
:
poflibiic,
;
falfum fed confcquentia cft eomodo compofita ex anteccdente , confequcnte , mediante ifta coniundione^ij^/Vwr, vely;,ant alia
dcns
cft
;
&
squiualente.
Tunc ponuntur conclufiones.Primaeft, quod ex vcro poteft fequi falfum , vcl ctiam in plurali.
Qupd ex veris poteft fequi vnam rationem fadlam veris fequitur falfum
:
falfum, probatur per
ante oppofitum
;
quia ex
igitur ex veris poteft fequi
falfum,& dcducatur ficut priiis. ieeimdn tMSecundaconcIufio,qu6d impoflHbile eft ex vefhfia. ris fequi falfum. Probatur, quia ifta confcquentiaeft bona, antecedenseft verum : igitur confequens eft verum ; igitur impoflibile eft, quod antecedente vero fequatuf confcques falfum. Confequentia valet. Probatur anteccdens pcr dcfinitioncm antecedentis,& confequcntis.Et ift^ conclufiones diuifo
,
non repugnant, quia prima
& fecunda in fenfu compofito
non repugnant, biU
eft
in fcnfu
ficut ifts
,•
Alhumpotefi ejfe nigrumid>cimpoJfi~
»/fr«w,quia amba: lunt fimul vcrce. Tertiaconclufio,quac fequiturex pracdidisde-
TertU con-
efi albii effe
finicionibus, eft ifta
,
& probatur fupri
impofllbile fequitur quodlibcr.
,
quod ad
Probatur, quia
qualibet propofitio impoflibilis
,
quam
igitur quajlibcc
impofllbile eft eflc
irnpofl[Ibilis eft
veram
;
eft
,
veram , quolibet alio perconfequens adimpofllibile fequitur quodlicfle
DCt aliud,per pracdidas defcriptioncs.
Ex his patet,qu6d impofllbile eft ex
vcris fequi
falfum.Verum eft tamen,qu6d contra prsdidam conclufioncm, poflimt reduci quafi omnia fubiefta infolubiIia,& obIigationes,quas dimitto propterbreuitatem.Ec hocdeprimo. 4. Quancum ad fecundum , prima conclufio eft I. Conclufio ifta,qu6d exfalfispoccft fequi verum. Probacirt» 1. qmt. rur , quia cx impoflTibili fcquicur verum , quia ex ftionis. ipfo lequicur quodlibec , fed quodlibec impoffibile eft falfum igicur ex falfo fequicur verum. SeeuniU ctaSecunda conclufio , qu6d in Barbara , Cela-
przmiflis
,
& minori
vera,non
quia fi maior lit in toto falfa , fua contraria erit vera ; igitur ex contraria maiori vera, minori, quae etiam cfl vcra*
&
batur vcra ra:,
quod
;
cft
:
d vcra
igitur
,&
dux contrarii erunt
Tam.
I,
qu6d part^s fux fint carum pcr fc fic
'*•
quarlibct
poflibilis.
Ad fccundam, negatur antcccdens. Ad probationcm dico, qu6d fi illa co^xAnmZySocrates currit , Socratts mouetur , fumatur pro confequen-
&
te coaditionali
led
ifta
:
tunc illaconditionalis
propofitio
,
Socrates mouetur
eft falfaj
fola
,
fit
con-
fequens tunc ex illa conditionali non fequitut qu6d Socraces mouctur. Sed fequitur ex copulatiua,fa£lacx illaconditionaIi,&antecedentepofito in efle , mod6 illacopulatiuaeft contingens> quia fecunda pars cius eft contingcns. Ad tcrtiam didtum eft, qu6d ftant fimul,cx vcris potcft fequi falfum , &impoflibile cft ex vcris :
fequi falfum.
Adquartam.negatur confequcntia ,quia
liccc
fimiliter fe habeat conucrfio ad oppofitionem:
non tamcn conuerfio ad confequcntiam.
Ad quintam,///<
rcgula debctfic intclligi,
tia
non valet,in qua ex prxmiflis
ris,eft
nulli
,
il-
quod illaconfcqucnexiftentibus ve-
reperireterminos,«n^K»^«« »»"»»,& incjuibm fic illa regula eft impertincns propofito
&
de pracmiflls falfi$,vel ex altcra falfa. Ad fexram dicitur , quod non omnis propofi-
omni vcra» opponitur. Idem etiam in illis , qua: impjicant contradi£tionem ex vno oppofitorum infertur reliquum, vc fcquicur , Tantum pater efi ; igitur non tantwh tio falfa
^,
paterefi.
Ad a.liim, e^&fti efii &c. Dicicurquod conclu* fio
non eft effcAus pratmiffarum, fed eft cffeanim£ formancis praemiflas & concKifio-
vera
ftus
ncm,lic^c przmiflae finc quodammod6 inftru-" menta, quibus mediantibus anima deuenit in af^ fenfum conclufionis. Idcm dicitur tunc,qu6
funt entia itapofitiua
,
ficut prae-
miflae vers.
Ad confirmationera,falfum
cft
w««»/,ncgatur,
valde impropric ifte tcrminus, ens^ pro vcro,& iflc tcrminus nonens,^to faIfo,quemnifi accipiatur
admodum ibidem
accipiuntur.
£t
fic fit
di€tunl
de ifta quzflionc. r
,,
-.
.
,
CXjV ifiSTIO
Vtrum ad^^trumque poffitfequi toaa.a Kiaginris
tfutft. i
.
m,
i
III.
contradiSioriorunt
idem^
htim/bih.i. Tartar. i .tr*a. ihtt»
hmim
Ubri.
haec conclufioporte-
impofllbilc. Si falfa
Scetioper.
lic^t
im Jub.i.fotiieci lii.6.infiit.c»f.\ I. Coaimb. infm
Tunc quasro, vtriim illa contrariaconclufionis vera,vcl falfa
,
,
fequitur contraria conclufionis. fit
&
cft impofIIbiIis,eo
compoflibiles
&
ex maiore in cofo falfa poceft fequi conclufio vcra ,
minori vera , non poceft fcqui iftam coaclufionem probac
Tunc ad rationes. Ad primam, negatur antccc* 5. nam in fyllogifmo illo, copulatiua fadla cx AiargmH»
:
rent
,
Celartnt
dens,
propofitio,
quam impoffibile eft non exiftente vero , &
propofitio
&
,
tlufit.
trium figuraram ex, in quious cx maio-
/imnlformatif, quia aliqua eft confequentia bona>
coca falfa
ri
,
Ttrti»
potcft fcqui conclufio ve-
modorum
ra in quoliber
,
Ariftocelcs excmplaritcr in qualibct figura , vi-
&
men impoffibilc cft confcquens
Clufit,
& alia vera
,
fiue in parte
,
conclufio vcra
in qiia pofllbile
HUtfi»,
falfa
qu6d cx duabus prar-
,
vnapropofirio , quam impoflibile cft non efle vcramjantecedcnrc exiftcnte vcro,ipfis fimul formatis notabiliter additur ifta conditio , ipjis :
Qmu-
vna
eft ifta
fiue in toco
,
ccpcis Barhar*
eft
i. Ctnelufio tirc» I. qH*-
miflis falfis
Cofcqucs
cxiftcnte vcra ,ipfis fimul formatis:fcd
5-
im-
poflibilc,vt probatumeft.
jus depcndec ex definitionibus anteccdcntis ,8c
ide6 rccolcnda: funt confequcntis c conucrfo , illa dcfinitioncsjvnde Antcccdciis eft propofitio, quam impofllbile cft clTe vcram,confcqiicnte non
355
miflls vcris fequiturconclufio faIfa,qaod eft
j
fimul ve-
isicjir
cx pr«-
A
Rguitur qu6d
fic
,
quia ad alterum contra-
-^rjumtmt»
diftorioru fequitur aliquod nccetliuium, vt /'» f*>*t.m-
Bb
i
vcrbi ^***^
*
Superlib.II. Priorum
354 verbi gratia
,
feqaicur
:
Deus
efi /uhfiamia
;
igitHr
Deuiefl : igitur illuii fequitur ad reliquum , pcr illatn icgxilzmtNeceJfariHmfequitur ad
-i
aJ praemiiras lequitur vna conclufio
igitur ad
;
vtrumquc contradidtoriorum fequitur idem. An-
&
confequentia fecundo ; probacur, quia prxmills Syllogifmi exoppoficis funt ad inuicem contradiilorice. teccdens patet in
Tertio, quia
y '.CTi.,
.
ifto
ifta
difiundiua, Socrates
currit, vel
tfitur
adambo
Socrates non currit;
contradi£loria/e<^uitHr idem,
Confe-
hoc gratia form.-E. Oppofitumarguiturper Ariftotelem in fccunnon ejfe, do huius, vbi ponit, quod ad idem ejfe^ non/e^uituridem modo duarum contradidtoriarum vna fignificat ejp , & alia non cfTe igicur ad amboconrradidorianon fequicur idem. In quxftione primo videbitur gcneralicer,qua-
&
vnum
Diuijio j««.
litcr
fiitati.
fpecialiter
fccundo fcquitur ad rcliquum , exponetur regula Ariftocelis, fcilicet,
quod yld idem
,& non ejfe
ejfe
,
nonfeijuitur , idern.
Quantum ad primum notandum,qu6d
confe-
qucns poteft fequi adantecedens, vcl fotmalicer, vel fimplicicer , ycl vc nunc folum. Tunc dicicur
quando in oranibus cerminis eft bona confequentia , retencaconfimili forma argucndi,quancumcunque ccrmini mucarencur ; voccPt termini fubied;a,& prsdicaca propoHtionum , quia praecer fubicda , & prsdicaca om{eq\iiformaliter,
&
falfii
,
vt tu curris
ptionemmedij contingentis didorij
vt tu non curris
,
formalis ad quodlibet aliud per clufionem.
Ex
iftis
fcqnitur illa regula
fequitur adcjuodlihet
,
oppofitam
,
ad ipfam
fcilicetfui contra-
,
cfticitur
,
,
confequentia
primam con-
quod Necejfarium
,
iitionis lis
,
qu2
fequitur oppolita impoffibi-
eft neceiraria.
Et
cum quslibec
propofi-
quod ad quamlibec propoficionem fequicur oppowcum impoffitio
fic
alicui oppofica
,
fequicur,
bilisjfcilicec neceftarium.
Sccundo fequicur , quod quodlibet vcrum fequicur ad quamlibcc propoficioncm, \c\/impliei~ tcr, vcl vt nunc, quia (i illud verum ficneccllarium,cunc eft confequencia fimplex,fed fi iic contingcns , tunc cft confequentia vt nunc Iblum. Probatur;quiaad falfum fcquitur quodlibet, falrem vt nunc, vt probatum eft igitur ad cuiuflibec oppofitam fequitur oppofita falfi,fcilicct vcrum. ;
& cum quarlibct propofitio
fit
altcri oppofita, fe-
quod ad quamlibet propoficionem fequtverum , perillam rcgulam Gluando ad antece-
quitur
dens /etjuitur conjequens
& numerus propofitionum&tcrminorum,vt di-
fiquitur oppofitmn antecedentis
fuit fuper primum. Sed tunc dicitur aliquid fequiyww/?//«Vfr,quando eft neceiraria confequentia antecedentis ad conicqucnsin aliquibus terminis licet non ya-
proptcr ea qu.x fcquentur.Et hoc de primo. Quantum ad lecundum Prima conclufio cft,
omnibus tcrminis , retcntaconfimili forma arguendi, &: quando pcr medium neceftarium
quentia w»««c. Probatur, primo de confequentia./implici, quod ad aliquam propofitionem ne-
&
cellariam fcquitur aliqua alia,vt fua a^quipollcns,
:
leat in
huiufmodi confequentia poteft
ficri
cuidens
,
cur
;
Difamii.
libctjvt
;
Sed tunc dicitur confequentia fequi vt
rtunc
filum , quando medium per quod confequentia fit cuidens noneftneceflarium,fcdcontingens.
Tunc ponuntur
5'
conclufioncs quae fequuntur
expraedidadiftindione.Primacft, quodadquapropotitionem,qu£E manifefte implicat contradidbionem , fequitur formaliter qualibct alia, I jj^gj
ficut fcquitnr rit
;
,
igitur tu es
Socrates currit
,
& Socrates non cur-
Rom&. Probatur , quia ad didam
copulatiuam fequitur quaelibct eius pars graci^ formae , tunc referuata ifta parte, Socratesnoncurrit
,
i(\.z
confequentis
funtprasmifta
fuam
:
&
illa
feipfam formalitcr
in vna difiunc^iua ve\ tu es RoMti
;
,
cum
qualibetalia,
,
quia ad falfum fequitur quodlibet, faltem vt nunc ; igitur.
Secunda conclufio , quod ad vtrumque con- *««""^ "' tradidtoriorum fequitur idem formalitcr
confequens
eft
,
vbi
fadaex duabus con-
difiundtiua,
tradi<5I:oriis,vt ifta, Socrates currit, vel Socrates
currit.
tur
ambo
contradid:oria. Confcqucntia tenct cx
& vltra fequitur, Socratescur-
primo
/ed Socrates noncurrit ,\t re-
quitur formalitcr
articulo,igitur ad illa
ambo
contradicH^oria fe-
difiundiua. verbi gratil,
feruatum fuit ; igiturtu es Roms., quod fuit probatum pcr illam regulam, Exdi/iunEiiHa cum contraMiloria vnimpartii ad reliquampartem e/ihona cen-
contradidoria illiusdifiunftiuae e^\^z.,Socriitei
/ecjuentia.
es
Sccimda conclufio.ad quolibet impoffibile,feqiiitut quaclibcc ali^ propQficio >
non ioira^\ixev.
3«**
probatum cft. Secundo , patct de confcquentfa vt mnc ; quia ad quodlibct vcrum fcquitur aliqua propofitio, fcilicet vel idcm verum, vel fibi xquipoUens, &c illud idem fcquitur ad fuum contradidorium;
tur ad contradidoriam talis difiundtiuae fcquun-
fitio infcrt
;
"f""--
impoffibilis,mod6 ad impoffibile fequitur quod-
igiturSo-
,
^*
C
eadem fcquitur ad
vel tues Romd, quia quslibet propo-
arguatur cx alia fic ; Socrates currit
'
^;
contraJi(5toriam,quiafiia contradi(5toriacft
non Probatur, quia ad contradidoriam talis difiundiuae fequitur quodIibct,gratia forms,igi-
crates currit
rit ,
;
;
vel aliqua huiufmodi
fic ifta
ad oppojitum
,
quod ad vtrumque contradiftoriorum bcncfequitur jidem confcquentia y«w^//«, vel conie-
confequentia cft bona , Homo currit igitur animal currit , quia fit formalis pcr iftud medium , omnis homo ejl animal , arguendo in
formalis, &c
5'
quia quslibet propofitio fequitur ad impofnbilc; igiturad cuiuflibetpropo-
nia alia dicuncur percinerc ad formam argucnth', vt copulaconiundtionis, fyncatcgoremata, ordo,
d:um
tlHftg,
tur quxUbetaliabona confequentiaww<«c, quia
fequitur quodlibctaliud vt nunc , quiapcr airum-
,
;
.^
quod ad quamlibct propofitioncm falfam fequifumpta propofitione
ad iftam
&
Seeundtf tcn-
cans contradidtioncm formalicer, ad quam formalicer fequicur quodlibcc aliud pcr primam conclufionem. Ec per eundem modum probacur,
& cum hoc fcquitur
;
I. Ctnclufio ctrc* i. qui-
fumptionemvnius propofitionis ncceftaria efficituc conlequentia fotmalis , fcilicct fumcndo contradidoriam illius impoiTibilis , quz eft ncccllaria. Tunc cnim cx illis conftituitur copulatiua impli-
tocratcs non cKrnV,fequitur ad ifl:am,5of r
quentia tenct , quia ift^ contradicunt. Antecedens probatur,quiaquaElibetpropofitio infert feipfixm cum quacunquc aliainvnadifiundiua , 8c
i.
fcd fimplicitcr tantum. Probatur, quia per
non currit
,
er Socrates cnrrit
,
ad
quam
formalitcr
quod Th esRomA, & etiam quod Tu r.on Rom& , vt probatum fuic ; igicur ad oppofitum
fequicur,
, fcilicec iftius, T« es Roma, fcquitur oppofitum anteccdcntis,fcilicct pra:di<^ difiundiua.
confequcncis
'^'"•^**
QucEftio I V.
f ^liua
& cum hocad oppofitum
alterius confc-
dictoriafcquituridcmformalitcr , fi altcra pars contradidoriarum implicet manifcHe contradidiionem. Probatur , quia ad iliam contradidtoriarum , qux non implicatcontradidioncm, aliquid fcquitur formalitcr,fcilicct ipfamet, vcl fibi
quus crit cx minus notis. Secund6, ille non eft SyIlogifmus,qui non cft vnus Syllogifmus,fedSyllogilmuscircularis non eft vnus Syllogifmus igitur. Maior patct qui» primo Elenchorum dicitur , quod Ea^itm efi dtfi.
fcquitur idcm
fita
quod ad ambo oppo-
fcilicct
,
difiundliua
7tlttju.
&
«quipoIlcns,vel conucrtcns, illa eadcm fequitur ad aliamjpartcm ; quia alia pars implicat ma-
&
nifeftc CQntradi6tionem , ad talem fcquitur quodlibet gratia formac , vt probatum fuitprius: igitur.
Quarta conclufio
Qjtart» etnsbtpt.
335
eftgratii fcientix
vbi confcquens cft fada ex duabus contradiif^oriis. Tcrtia concluHo cft i(la,qu6d ad ambo contra-
qucntis fcquctur cadcm difiundkiua; igiturcum \i\x fint oppofitx,fcquituc
Terti» ein.
non
quia drculo non contin* git dcmonftrarc , patct primo Pofteriorum : nec gratia opinionis, quia opinio non gcncraiur, ni(i cx notioribus mod6 Syllogifmus circularis non fit ex notioribus , quia in ipfo funt duo Syllogifmi, quorum fcilicct vnus fit cx magis notii, rcli-
,
cft,
ditionibus circumfcriptis
quod iftis duabus con,
numquam ad vtrum-
quc contradidoriorum fcquitur idem formaliter
igitur vrra contradidio cft,qu6d confequcns
;
non
:
:
;
nitioprtfofitioniiyC^vniiupnpofitienUySc per confequens SyUcgifim,& vniiu Syllogifini. &minar
patet;quia Syllogifmus circulaiic
:
net in terminis conucttibilibus,vt dicit Ariftotcles in ifto fecundo. Qiiart6,iftc Syllogifmus
didoriis.
quo fcmpcr committitur
Secunda,qu6d neutra pars contradidoriarum implicet contradi€tionem, & idc6 in fimpli-
Syllogifmo circulari pijjigitur.
cibus Catcgoricis rcgula eft vniuerfalitcr vcra. Probatur,fi ad ambo cotradidoria fcquitur idcm,
lecundo.
tunc ad
vnum corttradi(floriorum
liquum
,
confequens
fcquerctur rcfalfum in fimplicibus
eft
ad miniis
eft
duo Syllogifmi. Tcrti6 , omnis bonusSyliogifmus tenet giatil formae , vt patet pcimo huius fed Syllogifmus circularis non tenet gratia formae,quia folum te-
vna diitundiua compofica cx contra-
fit
,
,
non
fallacia
eft :
bonus,in
fcd
hoc
Oppofitum arguitur pcr Ariftotelcm
Notandum , qu6dSyIlogifmus laris
non abfolutc
,
fit
in
fcilicet petitionis princi-
in ifto
vocatur
1.
circii-
fed in habitudinc ad aliquem. N«M.
Categoricis non implicantibus contradidionem, vt didlum eft , quia.non fequitur , Dem efi igitHr
prioremSyllogifmum, co qu6d reuertitur ad aliquam praEmilTam , vnde prior Syllogifmus pro-
Deni
ceflit.
;
ncc ad negatiuam fcquitur affirmati-
nonefi^
«a , quia non
fcquitur, AntichriSlHtmnefi\igitur
AntichriHnt ^y?,quia vtrobique antccedens eft verum , confcqucns falfum. Sed confequentia
&
probatur , quia
fi
ad Aejfcidhum
,
fequirur
magnum ytwnc^d^ oppofitum confequentis cct,
,
Bep fcili-
Bnonefimagnum , feqnitur oppofitum antc-
A
cedcntis, fcilicet , ncn efialhhm , ad quam propofitionem aduerfarij fequitur quod B efi magnu7n;igi[ur de primo ad vltimum , fequitur B non efi magnum ; igitur B efi magnum y quod erat
probandum. tjfi
^
,
lum
,
in fimplicibus Categoricis,
&dcconfcquen-
tia formali , quixconfequentia materiali , vel vt nunCyxAtm fcquitur ad vtrumquc contradidboriorum. Similiter fi altera pars contradidoriarum
implicet contradi(5lionem, vel etiam confcquens fit
la
ni
t
difiundliuacompofita ex contradidoriis,regueft vera:& hoc dc fecundo.
non
Rationes funt folutae per conclufioncs. Et fic fit didum ad quzftionem.
Q^
^
s
T
I
o
IV.
fit
mo*
reuertcndo ad illud,vnde re-
mobile.
Secund6 notandum, qu6d Syllogifmus circu* laris poteft fieri cx omnibus terrainis,dum tamcn
non atcendatur an prarmiflac fint verae , vel falfit» quia hoc attento,qu6d praemiflae dcbeanf efle verae,non fit Syllogilmus circularis,nifi cx terminis conuertibilibus,vt dicit Ariftotclcs.
Terti6 notandum , qu6d Syllogifmus circula ex conclu-
ris fic Aefinkm,Syllogt:(are circulariter efi
fione
qu6dilla rcgula , fcilicet , Ad idem non ejfe , nonficjuitur idem , intelligitur fo-
Sic patet
Etdiciturcircularis ad fimilitudinem
tus circularis,qui
,
&
conuerfit vnitu
pramifikrum inferre aliam
pramifiam.
Sed dubitatur , an Syllogifmus circularis probet praemiflTam^quam infert ? Refpondetur , qu6d
J*
qu6d fic,multiplicitcr. Primo , fuppofito , qu6d prior Syllogifmus
pollibilc cft
fuillct
cx minits notis
,
ad conclufionem notio-
rcm tunc Syllogifmus circularis ad praBmiiTiim miniis notam , crit ex notioribus ,& per confc:
quens probat conclufioncm. Secund6 , quia pofllbilc eft, qu6d primus Syl-
&
logifmus fit cx notioribus fimpliciter , qu6d fecundus Syllogifmus , qui vocatur circularis,fic cx notioribus alicui , yt forte proptcr aliquam rationcm , vel proptcr confuetudincm,veI zwGtoritatem,vel aliud huiufmodi.
ZJtrkmSyllogifmm cmula,mjithonui SyllogipnMf
&
& Aphrod. in e*f. 5 tf. <^ 7. hHiM. Burvta ibi» dtm. loan. iMag. qiufi. x.hmiu. Tattar. tr*a. i. huitM, dub. I.
Auefroes
Terti6 , quiapoflibile eft, qu6d primus Syllogifmus demonftrct elle caufatum pereffcd^us pofteriores, quod fccundus dcmonftrer caufa» cffcdus i priori fic vterquc Syllogifmus erit probatiuus, licet diucrfimodc, quia fccunduj Syllogifmus demonftrabit proptcr tptidySc^nmus, cjuiay iftummodum demonftrandi dcclarat Commcnrator in oftauo Phyficorum.
.
:
&
&
ARguitur prim6 qu6d non
,
fic,
omnis bonus
Syllogifmus cftgratiialicuiusfinis ; fcdifte
non
eft gratia alicuius finis
mus
circularisnon
patet , inducendo liuis
,
quam
:
igitur ifte Syllogif-
Tunc ponuntur conclufiones. Prima Syllogifmus circularis
cft
eft
bonus Syllogifmus. Maior
Probatur,quia eft«n«r/0
tam
in SyUogifmis'demonftra-
e^f.per definitioncm Syllogifmi.
Dialedicis.
&
minor patet , priqad
eft,qu6d
4.
bonus Syllogifmus. Pnm»(iflif
in
Sccunda conclufio, qu6d Sylloeifmuscircula-
i"'
SecinJaet».
Superlib.II. Priorum
356
listenet gratii forms.Probatur.quia omnis modus alicuius figura tenet gratia formx , vt deckraturin primo huius fed Syllogifmuscircularis igifit inaliquo modo alicuius trium figurarum turSyllogifraus cir.cularisrenet gratiaformx. Et nota, quod in nullafigurarum poteft lyllo;
;
qutlihet
tirfHUriter.
,
tunc
cft
euidens Syllogifmus
,
argucndo
fic;
Omne non A efi B,omne C efi non AJgitur omne C efi 5.Et
C\c
patct qualiter,&: ex quibus terminis,& ad
gizari circulariter,nifialtcraprasmillarum prioris
Syl logi fmi conuertatur.
bitatione ante conclufiones.
Dubitatur,vtrum in qualibet trium figurarum, quiclibet prsmilla pofldt fyllogizari circulariter.'
Refpondctur quod non.Primo, quia
frtmiffafojfit
fjUogi^n
to
quem finem fiat Syllogifmus circularis. Tunc ad rationcs. Ad primam dickum cft in da-
».^
An
A-.nullum C efi A;igitur omne C efi 5.Quia Ci minor mutetur inaffirmaciuamjdeprsdicato infini-
efi
in
non
particularibus pramilla vniuerfalis
modis
non poteft fyllogizari circulariter quod probatur, quia nunquam fc-
gratia forms,
quitur affirmatiuafyIlogiftice,& gratia form^,nifi ex ambabus affirmatiuisifed ad fyllogizandii prasmiflam affirmatiuain modo negato,ambie prsmif-
cx
Ad
Sed tunc
'*•
tertiam dicitur,qu6d Syllogifmus circula-
quo fir, omnibus terminis. Ad quartamdicitur,qu6d ibi nonfitpetitio principij, quiapoflibileeft, qu6d vterque Syllogifmus fiat ex notiotibusjlicct^diucrfimodc, vnus tenct in
eft difficultas,
Et
fit prius Syllogifmus ifte , Nullum B e/l omne C efi BJgitur nullum Cefiu4. quia conuertitur maior, id eft, ifta , Nullum Beji A: in iftam, Cui nulli inefi u4,huic omni inefi 5; fed nullum CefiAy vt dicit conclufio igitHr oTnneCefiB , quae fuerac
fic fit
alter^wWjVt didlum fuit
didtumad quxfitum.
Qjr
quia Ariftoteles docec
gato, V.g.
&
fciliccr propter tjuid ,
prius.
erunt negatiuae, vel faltem altcra earumrigitur ipfis non poteft inferri conclufio affirmatiua.
fyllogizare praemiiram affirmatiuam in mode nc-
A
dicitur.quod Syllogifmus circuvnusSyllogifmus, licetpraefupponat aliu in habitudine,ad quem circularitervocatur. ristenet gratiaformx,quiaiftcmodusin
Secundo , quod in modis negatiuis prsmilla
fa:
Ad fecundam
laris eft
poieft
fyllogizari circulaciter.
affirmatiua
7» AAnrgumin^
^
T
S
ytmm SyllogifmHi
O
I
V.
comerfiHtu differAt a
SjUogifmo ad impojfihde^
:
Auerro<;s»«f.8.9-io.ii.ii.(;^ il.huiui. Aphrod.
&
Burana
ihid. Ioan.aMag.^.i./7«i«^,(/K4. i.i.^^ j. Tarcar. tr»ff.t.
:
huiiti,iaexpof.c.^.y^
6.
minor inferenda. 4.
Ad iftud rcfpondetur ponendo duas Prima
nes.
eft,
conclufio-
quod di(5ta conuerfio, quam
Ariftoteles,
no eft confequentia
B efi A;igitur cui nulli inefi A,huic omni
inefiB.quiA
non (e(\\.mm:NultHmmimal efi planta;
formalis,fciIicec
omni inefi animal;auia
&
piopter hoc tamen nuUi lapidi ineftplanta, non fequitur quod omnis homo fit animal. Secundaconclufio eft ifta.quod hsc confcquetianon cft foTma\is,Cui nulli inefi B , huicomniinefi •A.Ccd nullum C efi A;igitur omne C efi ^.Quia pacec inftantia arguendo fic,C«/ nulliinefijubfiantia,huic omni inefi accidens,/ed nulla Chim£ra efijubfiatia^tgitur omnii Chimara efl accidens^^^xxmiCLx funt vcrje,
& conclufio falfajigitur confcquentia non valet. Ecideo dico , quod Ariftoteles non intendit, in TTiodo negato praemifta affirmatiuapollic
quod
quod non quia vtrobique ;
arguitur ex oppofito conclufionis.
facic
i^x.Nullum
igitur eui nulU inefi plata,huic
ARguitur prim6
§.qutri{Mr virH Sjliogifmus.SiC.
Secund6,quia Baroco,Sc Becardo dicuntur reprimam figuram pcr impoffibiIc,& camen reducuntur per Syllogifmum conuerfiuum , quia arguitur cx oppofito conclufionis cum vna prcemiffarum,ad oppofitum alterius pracmiiIaE,& hoc duci ad
eft
fyllogizarc conucrfiucjigitur,&c.
Oppoficum arguitur pcr Ariftotclcm
in ifto fe-
cundo,quiadciftis Syllogifmis dcterminat tanquam de diucrfis poceftatibus Syllogifmi. In qusftione, prim6 videbitur vndeSyllogiftnus dicatur conuerfiuus,& qualiter fiat.Sccundo,
quid fit Syllogifmus .id impofIibiIe.Terci6,qualiter conueniunt adinuicem. Et quart6, qualiter difFcrunt.
quodde
Quantiim ad primum,norandum quod conuerfioquandoqueattribuiturterminis.&hocdupliciter. Vno modo ficut dicimus,qu6d ifti termini homo,8c rifil>ile,com\emmtm,eo quod dc quocunquc dicitur vnus , & alter. Alio modo dicuntur termini conuertibiles , eo qu6d quilibct illorum
quolibet dicatur altcr illorum terminorum, &de nullo ambo fimuhaliter iIlaconuerfio,quam facic Ariftoteles,non valeret,vnde iftitcrmini,y«^
qui:& ficdicitur in Praedicamentis, qu6d relatiua dicunturad conuertentiam.
fyllogizari circulariter gratia formse
quod bene
dam
pofllc fyllogizari
,
;
fed vulc
fuppofitis quibuf-
conditionibus.
Priraaconditio eft,qu6d termini pracmidi negatiuie fint ncgatiuc conucrtibiles
,
ita
diciturde fubiefto
cum
negatiuc conuertibiles:fimiIi-
Tcrtio modo attribuitur conuerfio propofitionibus,vt fccundura tranfpofitionem tcrnjinorum,
inefinon homo,huic omni inefihomo.Sed
Quarto modo, attribuitur conuerfio SyllogiA
non eft de iftis terminis,animaI,planta,homo,de quibus data fuit inftantia.
provt fadto aliquo Syllogifmo arguitur cx fu£E conclufionis,cum vna fuarum pracmilfarum ad rcliquam pracmiflam:& fic diciturfecundus Syllogifmus conuerfiuus prioris, dcfi-
ter
ijritur cui nulii
fic
Sccunda conditio eft, quod omncs tcrmini, cx quibus arguitur ad infcrendum prasmiiram affirmatiuam,fupponat pro aliquo,quia fi aliquis tcrminorum pronullo fupponcret,tunc confcqucntia,qua facit Ariftotcles,non valerct.vt patctper
&
lccundam conclufionem caufa huius eft,quia ncgatiua dc pncdicato finito non poteft mutari in affimuciuam,de pra:dicatoinfinito,nifi fuppofita :
conftancia rcrminorum
quem
:
modo iftc
Syiiogifnuis,
facit ArillotcleSjXquipollct iiti,
Omne m B
velfecundum oppofitionem mis
httt
^ttribHi*
tur.
additionc altcrius obli-
omncs termini contradiftorij , ficut homo , non homo;idc6 benc Cequitm, NuIIm homo efi non ho?»o;
tia,accidens,Cic funt
2. Couerfio qtti
qualitatis.
,
oppolito
&
nitur fic Syllogifmus conuerfiutu efi ex oppofito conclu- SySogtfmut :
fionispriorisSyllogifmi
,
& vna prAmiffarum inferre
oppofitmn alteriui prtmiffA.
Ex quo fcquicur , quod
Syllogifmusnodicacurconuerfiuusabfolutc, fcd in Ivibitudine ad Syllogifmum prasccdencem,
quem
conucrcit.
Secund6 notandum , quod
mus
iii
quacumque
figura
fiat
quilibct Syllogif,
poceft conuerti, ,quia
ecnuerjium.
.
Qu^Eftio qaia remper ezcotradiftotta cdnclufionisijc vna pratraiirarum infcrrur oppofitum altcrius pr«miilz. Item C\ concludo iic vniuerfalis, adhuc ex contrario concluHonis , vna prsmillarum poteft inferri contraria alteriiis przmiilzifed ii con* clunontparticuiaris,tuncnonhabetcontrariam, fed fubcontrariam ; ic ide6 non oporcet,qu6dex
&
&
fubcontraria conclufionis , vna prarmiilarum, inferatur oppoficum alterius przmiilae.Et fic patet fjuid
fic
Syllogifmus coniierfiuus
cacur conuerfiuus
,
&:
vnde di£t hoc
& q^uibus modis fiac.
de primo. Quantiim ad fecundum,notandum qu6d Syl-
5SjUtgifmlU
md
,
imttlltbi
h.
pofllibiie
efi rifibile
,
& argiritur fic
,
in Baroco
:
Omne animal
rationale efi rifibile.-^juiJam hetno non efi riftbiUs^i^titr
guidam homo non fibilis, igicur
quia maior
efi rationalii. ConclaCio eft
aliqua praemifiarum
eft
,
impoC-
&non maior,
manifefti nece(Iaria:igitur minor,
fuitoppofita conclufionis probandat
confequens conclufio probandar, homo efi rifibilis,mt neceilaria.
Itcm,ifteSyllogifmus quandoque poteft vocari bilis.fed altera fit falfa,& quadoque Adfaljiimi cx co,qu6d concludit conclufionc falfam,qua: n5 eft impoflibilis. Et fic patct quid cft Syllogifmus «
omni
figura
,
& omni modo, in quibas poteft
Syllogifmusconuerfiuus Syllogifmus ad.impoflibile ,
,
poteft etjjim fieri
& e conuerfo & cx ,
eifdem terminis. Sccund6,conueniunt in hoc,qu6d Tterque logizat ex oppofito alicuius conclufionis
ftratiuus oftenfiuus
Quarto
, ex parte finis ad quem ifti Syllogifmi ordinantur , quia Syllogifmus ad im-
poflibilc ordinatur
;
fyl-
nam
, quod Syllogifmut Syllogifmo ad impofliblbile,Iic^t ab inuiccm difFeran;:. Et hoc dexertio. Qiiart6 dico,qu6d ifti Syllogifrai difFcrunt.Primo.quia Syllogifmus. conuerfiuus prsfupponic alium Syllogifmum , quem dicirur conuertere,
Et ide6
conuerfiuus
finalitcradprobandumcon-
clufioncm, quae principaliter intendicur;fedSyllogifmus conuerfiuus non ordinatur ad probandii conclufionem,fed alium SyIlogifmum;quia fi duo
Syllogifmiconucrfiuc
fe habeac, quorii vnus formae euidencioris fir,quam alter-,vt puta,quia fir ia prima figura,& alter in fecunda,vel in tertia;tunc per illumSyllogifmij,qui cft formac cuidcntioris, conciiidimus alium Syllogifmum efVe bonnm.per
dicit Ariftotdes
efi bona,ex
cMiticop-
Et ideo dato, quod idem Syllogifrhus fit conaH impoffibilc, hoc tamen eft fecun» dum diuerfas rationes c[uiz dichur ad impoffibile^ inquanti^m ad prsmiflam impoflibile iiifcrt conclufiohem impofnbilem,^ quafit regrcflus ad interimendum pr^miflam pofnbilem ; fcd dicitur conuerfiMfts in habicudine ad Syllogifmum pr*cedenrem,quem didcur conuercere,& fic patet quid fint ifti Syllogifmi,quomodo conucniunt,& qualiter ab inuicem difrerunr. uerfiuus,
&
;
Ad rationes.Ad primam dico, quod licet vterque fumat oppofitum conclufionis,hoc tamen cft
AdMtintnt»»
diuerfimodc,quiaSyIiogifmusconuerfiuusarguit
'*•
tf
ex oppofito coqclufionis Syllogilmi prsccdenris, fed Syllogifmus ad impoflibile arguit cx oppofito conclufionis probandac,non prxfupponendo Syllogifmum prxccdentem. Ad fecundam dico,qu6d Baroco, Bocardo rcducuntur pcrSyliogifmum conuerfiuum , & non per Syilogifmum ad impofnbile, ramen fic vocatur propter conuenientiam iftorii Syilogifmorum ad inuicem.Et fic patet quid fit dc ifta quxftionc.
&
Syllogifmus conuerfiuus fyllogizat ex oppofito conclufionis priorisSyllogifmi, fed Syllogifmus ad impoflibile fyllogizat ex oppofito conclufionis,qnam opponens intendit principaliter probate.
non dicitur ad impofnbilc.
difFerunt
illam regulam,//iU confi^entia
perfalfitm,c^\xiAo neutra praemilTarum eftimpofll-
fieri
no omnis Syllogifnuis potcft dici Syllogifrnus ad impoflibilc, quia Syllogifmus demon-
pofito cenfeijfuntisJiijHitur oppofitfon artecedentis.
Vocatur Perimpojfibile.
•d itHpe^ihilt in
ci
& per
;
iifftrMnt.
poteft efTc ,nifi cx altera pr^Emifr»
Ornnu
:
fcilicet
Sccundo notandii, quod ifte Syllogifmus quandoque vocatur Adimpofftbile, quadoque 'PerimpefftbiUyCcA hoc eft fecundum diuerfas rationes, quia ea ratione , qua infert conclufionem impoflibilem , vocatur Ad impoffibile fed ea ratione , qui vna praEmiflTarum , quam afTumitjeftimpoflibilis,
^t
non
vera,& altera falfarquia
fam;f
neget iftam;tuncdetur fua oppofita,fcilicet,^/*lam honto non eftrifibilis, tunc addatur iftud manifcftc verum,& necefiarium, Omneanimalrationale
cmuniMnt.
vna prxmiira falfa adconclufioncm falfam. Itcm , Syllogifmus conuerfiuus potcft eire ex ambabus prxmiflis falfis;fcdSyllogifmus ad im-
pofito conchifionisprobada?,erac manifeftc vera, ideo ipfa non poteft interimi tanquam falfa : fed
eHc vera. V.g.fi opponens intendat probare iftam concIufionem,0»i»« homoefiriJ^ilisySc refpondes
^
Secundo difFerut,quiaSyllogifmu$ conuerfiuus poteft efre cx arababus prxmiflis vcris ad conclufioncm vcram , vt fiptior Syllogifmus fuifTct ab
Syllogifmus conuerfiuus , fuppofko , quod fit vnusalter Syllogifmus,fa6lus ex oppofita fu« conclufionis,& vna pr£emiffaru,ad aliam prxmif-
&
,
& ex cuius oppofico aliquo manifeft^
vero,infertur manifeftc falfum.
interimendam falfitatevnius pra:miffarum , proptcr hoc quod cx veris non poteft fequi falfum , quia propofitio fumpra cum op-
tfntindo exeppofit»
interimetur oppofita conclufionis probandx , per confcqucns conclufio prubanda concludetur
*t«rfiuMi
imenditur,
qm inferturmanifefiefalfitm.E\ quo falfo conclufo
Ifgifmm ad impoffibile dicitur ,
conclufionis prohanda cii manifefie vero coajjitmpto ali-
&
4-
357
aliquem Syllogifmum priorcm ; fcd folum pr«fupponit vnam propofitionem , cuius probatio
falficas pr«mi(rarura dcbct interimiper falfitatem conchifionis. Terti6 difterunr, quia Syllogifmus ad impoflibile fe habet in minus,qiiim Syllogifmus conuer* fiuus,quia omnis Syllogifmus dc ^adbo poteft di-
fitregrcfrus ad
^yOogifmi etS-
VI.
Qv Vtrum
JE.
S
T
\
O
VI.
Syllogtpntu ex opfojitu Jtt
eft fimilis
fcilicet ex cuius conclufionis
oppofito
,
Aaetrocs
8c
Aphro<].M e.\t.i9& io.hMim. Buraos tHdrm.
loan.^ Mag.q.iJ»tiit4,dMb,i.x4!y ^.Taxus.lec* eit.fMtJt. mntecidtnfi.
cism vna
pratmi(rarum,infert oppofitum alterius prarmiflar;
fed Syllogifmus ad impoflibilc
bonuj SyllogiJmt4jf
non pra:fuppcinit
I.
Rguitur prim6 qt»6d non;o
fit
gratia alicuius finisiiftc
^^^^
non cft ^^ ^;.,, „,. hu tMiua.
Superlib.II. Priorum
3^8
huiufmodijigi'"'''^^* ^^*?"^ patet, quia ficutnatura nihil facic fruftri,vtpatet i.Casii,&3.de Anl-
mtra eft homo
marita nec etiamars facit aliquid fruftra,quiaars imitatur naturam qnantum poteft, i.Phyf.Et miiior patetjquia non apparet ad quod deferuiat, cx quo femper eft ad conchifionemfalfam fine re-
cft vcra,quiaeius contradidoria eft propofitio affirmatiua,cuius neuter terminus pro aliquo fup-
greiru ad aliam praimiirarum
:
vt patet
fecundo
huius.
Secundo , qnia omnis bonus Syllogifmus
fit
cx tribus tcrminis,ad mip\!is,vt probatum eft,primo huius ; fed Syllogilmus ex oppofitis, non poteft ficri ex tribus terminis ; quia nunquam prsmiira: efientoppofits
,
nifi
participarcnt vtroqiie
rermino,& tamen fifiercnt cx tribus terminis, non participarent vtroque rcrmino;igitur,&c.prima figura,vel in fccunda,aut in tertia, quia ifta: figurs habent reduTerti6,quia vel
ci
ad primam
mus
;
ficrct in
igitur
fi
non
ex oppofitis in prima
nec etiamin
,
poiret ficri Sylldgifigitur fequitur
in ifto
fecundo,qai determinat de Syllogifmis ex oppofitis tanquam dc vnapoteftate Syliogifmorum. Primo , videbitur quid fit Syllogifmus ex op-
t. qUA-
fiionu.
Syliogtfmut
*x oppofitis qnUf
pofitis.
Secund6,quaj
fit
eius vtilitas.Tctti6,quo-
modo,& in quibus figuris fiar. De primo nota,qu6d Syllogipnui ex oppojitis
aliqua praemiira,eflet petitio principij.
Tcrti6 dico , qu6d ifte Syllogifmus valet ad TertU concludcndum aliquam conclufionem elFe fal- ^*/'*
definitione fcquitur prim6,
qu6d nun-
ad conclufioncmafiirmatiua.Quia
non poteft infcrri, nifiex & dux aflfirmatiua: noaop-
ponuntur contrarie,ncc contradiAoric. Secand6 fequitur, qu6d fi prasmifiWopponantur fubcontrarie tantum , quod cunc non eft Syllogifmus ex oppofitis. Probatur, quia iam amb« prxmiirae eflcnt particulares,fed cx puris particu-
laribus nihil fequitur.
Item,fubcontrariaE non opponunturfecundum veritatem,quia amba: poflunt fimul efle vera:.
fam. verbi gratia , per iftum modum, ha;c propoconclufio Syllogifmi ex oppofitis;
igitur hffc propofitio cftfalfa,quia
anteccdens ro
confequentia
,
quod termini
eft
fi
bona
probctur
fuppofipropofitionis pro aliquo
illius
,
Qu.art6 , valet
ifte Syllogifmus principaliter, refpondens Sophifta conceflerit vnara prasmiflam , inde opponens per aliquas rationes probet pra^milfam oppofitam , virtute qua-
qu6d
fi
rum rationum rcfpondens c^nccdat illamprxrniiTanrcrppofitam ita qu6d refpondcns noh reillas
pracmilTas oppofitas fc-
,
praemiiras oppofitas feparatim.
Qoantum ad tertium poteft
patuitprius, quod
prima figura. Idc6 prima concluho eft
mus
fieri
ex oppofitis poteft
quod Syllogifin fccunda figura.
ifta ,
fieri
Probatur, quia in fecunda figura praemiine participant vtroque termino , fecundillm eundem or-
dincm, ita qu6d vna tiua,& qu6d altera
fit
affiimatiua ^
& alia nega-
nis difciplina
eft
ftudiofa
;
JVullum ftudiofitm eft di/ciplina
,
omnis difciplina
efl
Quart6fcquitur,qu6dex oppofitis
pra:dicatis
propric nonfitSyllogifmus cx oppofitis , cuiufmodi funt ifta praedicata , bonum , malum ; quia
&
non opponuntur fecundiim amrmationcm,& ncgationem.Et hoc de primo. Quantim ad fccundum , qu6d iftapoteftas eft modics vtilitatis. Vndc prim6 non valct ad probandum conclufionem , quac infcrtur, quia illa
talia prasdicata
vt dicit Ariftoteles in ifto fecun-
do.Att.imen iftud didum debet modcrari in ifta conditione,qu6dtermini conclufionis proaliquo fupponantjV.g. Omnis Chimraefthomo,mSa Chi~
t.Pars qu*» fiitnit.
igitur nulla difliplina eft
igitur (juadam difciplina non e[t difciplina
ftudiofa,igiturnulla difciplina eft difciplina.
clufio.
vniuerfalis.igitur in fccun-'
fit
in prima figura praemiflae poffimt
cfle oppofita:
fTritna con»
da figura poteft fieri Syllogifmus cx oppofitis. Confequentia tenct per definitionem Syllogifmi €x oppofitis ; & antecedcns apparet , argucndo fic, in exemplo, ^^«//4 difciplina eft ftudiofa, om-
ftente particulari^quimodus
& cxprefse,v.g.
non
in
vtraque,& idcm praedicetur in vtraque:mod6 in prima figura illud , quod fubiicitur in vna,pracdicatur in alia.Verum eft tamcn, qu6d
fubiiciatur in
Et
fecuftdo,
difciplina.
virtualiter, licetnon formalitcr,
(lufio.
&
Tcrti6fequitur,qu6d nunquam inprima figura poteft fieri Syllogifmus cx oppoutis. Probatur; quia nunquam funt praciniflae oppofitaj, nifi idcm
eft falfa,
ttp»
fitio potcft efle
hoc de
poteft elTe aftirmatiuus Syllogifmus ex op-
fempcr
«iffi»'
Ec
concedendo
;
conclufio affirmatiua duabus afKrmatiuis ,
cen-
eire falfarrv
fi
NMllumftHdioJhm efi difiipUna omnis
opponuntur confecundum affirraationem,&negationem;& minorquae furaitur vniucrfalis, fumereturparifta
Seeund» tt».
ex falfitatc conclufionis interimerctur
fi
trarie
(\c:
pofitisjfcilicet
frima
Syl-
tunc valet Syllogifmus ex oppofitis ad arguendum ex illis pracmiflis oppofitis conceflis fad concludendum cx illis praemiffis oppofitis conceflis ) ad conclufionem , in qua idem negacur de fcipfo , vc per hoc fortc refpondens apparcat magis manifefte redargutus, quam
Ex
clttfio.
falfam,quam notum conclufioncm ide6
paratira concedcre
quam
(lioais.
interi-
modum
logifini ad impolIibile;quiaexquo praemiflk funt oppofitx j.notius eft alteram pra:miflarum efle
catur i\\c,cuitu prdmiflkfnnt ad imicem contraria,vel contradiEiori£:fecundum ajj{rmationem,(fr negationem,
ticularisjiam opponerenturcontr.id dorie.
4-
non valcr ad
prjcmilfarum, pcr
,
na.ln ifto Syllogifmo pr.-Emifla:
Part qui'
mcndam ^liquam
Ifta
quz tamen
,
talis cft falfa.
Sccund6,ifte Sy llogi fmus
putet inconueniens
argucndo
.
ponit,&qu£elibet
vo-
difiiplina eftftudiofk.igiturnulla di/ciplina eft difcipli-
t
Chimdra eft Chim
igitur nulla
;
conclufio Syllogifmi cx oppofito
fupponanr.
aliis.
Oppoficum arguitur per Ariftotelem
"Diuijio
quod
eft
Sccunda conclufio , quod Syllogifmus ex opmaiore exi-
pbfitis potcft ficri in fecunda figura,
tres
,
omnis difciplina
quia tranfponendo praEmiflas
fit
cm^
'^"fi"'
cirenc
terminiabinuicem A\ikin&.\.v.g.§iuadam
ciplina non eft ftudiofa
tur,
non valeret,fi
Secunda
dif-
eft ftudiofh\ ,
& proba-
Baroco.
Tertiaconclufio,qu6dintertiafigura,poreft Syllogifmus ex oppofitis. Probatur ficut prius , quia in tertia figura pra:mifli pofTunt clle oppofirs.fccundum affirmationem , negatio-
iicri
Tertia
f#»«
''"./'*•
&
nem. verbi gratia , NuUa difciplina eftftudiofa-.cjui-
dam difiplina eftftudiofa igitur (juoddamftudiofum non eflftudiofhmy & fic qu6d in Syllogifmo ex oppofitis non cognofcitur figura,nifi pcr conclufio;
nem
,
quia in pracmiflis idemfubiicitur in vtra-
que,& prxdicaturin vtraqu». Quarta conclufio , qu6d minore ncgatiua, poteft
fieri
Syllogifjnus ex oppofitis in tertia
tamcn non valeret , fi eflent tres ter, qui mini fpecie diftindi. Probatur cxemplifican
g^uarta tlufit.
««-
Qu^ftio VII. CmHu
di/cipllndefi fiudioft
efi fiudiofii
;
;
tjuidam Sfiipllna
mn
i^itur tjuoddam fiudiofitm »on eft fiudio^
jMTn.Qaia. tranfpoficis prasmifns
fit
Bocardo.
Itcm irgucfKk) ^iMuUm di/iipimA efi fiudio/a, mlLt difiipUna efifiuMofii j igitur (juoddam fiudiofum von efi fiudiofitm. Quia tranfpofitis pracmiffis fit Ferifin^t C\c patet quid fit Syllogifinus cx oppo:
iitis,acl
quem
quibus
figuris.
finem ordinatur, qualitcr Hat,& in
gratiialicuiusfinis, fcilicetadmanifeftius redar-
guendum Sophiftam refpondentetn ,
f4.
& cum hoc
ad infcrendum aliquam concIufioncm,qux ex hoc qu6d infcrtur per Syllogifmum cx oppofitis, poiefl inferri cfTe falfa.
Ad fccundam dico , quod licct in Syllogifmo cx oppofitis ponantur duo termini,& non pkircs: attamen vno iftorum vtimur , fcilicet in maiori« pro maiori cxtrcmitate , 6c inminori pro minori extremitatc.
figura,&
qnod fit in fecunda, & tcrtia non in prima,& ifla confequenria valct,
fecunda
& tcrtia figura rcducuntur
Ad
igitur
tcrtiam dico,
fi
,
in fccunda
,
ad primam:
& tertiafigurisfiet Syllogif-
tnus ex oppofitis, etiam fiet in primarquia fccunxia,& tertia figuranon reducunturad primam,nifi quo|)cr conuerfionem aut pcr impoflibile :
&
:
cumque modo fiant prxmifTae^quae prius erant op, iam non erunt oppofitae for-
pofitae formalitcr
niah'cer
,
& quia
non
participabant vtroquc ter-
mino fecundum eundem ordincm imm6 ,
neconucrfo. Et quzfitum.
Q^
fic
patet quid
JE S
T
I
fic
O
ordi-
dicendum ad
VI.L
Auerro(:s,& Aphro(l.«»f.ii.^«»«^Bur»na iHd.Ocam i.f. ttrtUpartis Z,«/.f. 15. Alb.de Saxon./rdff. j.to/.^.i i.Ioan.
ARguitur quod fic,quJa omnes lod Sophiflipcccant contraSyllogifmum, ex eo qu6d patcc primo Elenchoru:fedSyllo;
ci
immodificati
(irmatitM.
gifmus fimplicitercxigit
modum,
igiturquilibct
Sophiflicus peccatcontra SyIlogifmum;fcd pctitio principij efl locus Sophiflicus,vt patet
eodem
primo Elenchorum, igitur petitio principij peccat contra Syllogifmum fimplicitcr. Secund6,nifi petitioprincipijpeccaret contra
Syllogifmum fimpliciter: tunc determinarc dc pctitione principij
lududlionrm, £a-
thymema,& Exemplum. Quint6,contra Syllogifmum Dialedicum pccomnis Syllogifmus Dialedlicuscft Syllogifmus: igiturcontra Syllogif^ cat petitio principij,fcd
fimpliciter pcccat petitio principij
tjuod fimpliciter dico
,
fine
addito dico
, quia fecundo
,
Topic.
Oppofitum arguitur,quia pecitio principijpobono modo, & bona figura, igitur petitio principij non pcccatcontra Syllogifmum fimpliciter. Confcqucntia tcnct, quia non fit ar;
rationi SyIIogifmi,quin in ip(o poflit eire pctiiio principij , videlicet , quia ifte cfl bonus Sy llogif-
B efi A,omne C efi B;igitur omne C efiA\
ra\is,Omne Sc
tamen
Syllogifmus no probat concUifione. Terti6,quia in Syllogifmo circulari eft petitio iftc
primo Syllogifino , vel in fecuntamen vterque eft bonus Syllogifmus,
principij in
do,
&
igitur,&c.
Quart6,quiaeuidens falfitas prxmiflaruhi non impeditbonitatcm SyIlogifmi,igiturnec incongruitas prxmiflarum. Confequehtia tenct, & antecedens apparet in fecundo huius. ?• In quaefiione prim6 vidcbitur, quid cft petitio principii ,fecund6 quot modis fiat , & tcrtioan ^'"'f" 2*** * ' ffiew*.
•*
Quantum ad priraum notandum, c[i.\6d principium in propofitononeftaliud,quam conchifio probanda , qiuc vocatur principium , pro tanto* quia eft finis intentus:mod6 finis vocatur principium.ex eo,qu6d eftprincipium inintentionc,Iifit vltimum in exccutione. Secund6 notandum , qu6d peterc principium accipitur dupliciter. Vno modo communiter, quandoaliquodminus,vcl ffquc notum, fumitur adprobandum magis,vel acquc notum. Alio modo fumitur proprie petitio principij quando aliquid fumitur ad probationem fui ipfius. Et tunc
non fpcdlarct ad iftum librum;
,
dcfinitur fic, Petereprincipiumefifianereconclufio-
nem nonprohatam
adfiiiipfiM probationem
cipitur in propofito.Et
,
& fic ac-
quia vt plurimum
fit
mum fimplicitcr pcccat petitioprincipij. Confe-
Et fic patet,qu6d (\ in Syllogifmo aliaiius figatx fit aliqua prxmifla , qux non pofHt fyllogizari circulariter:tunc in illa figura non poteft clle pctitio principij,quantumadillam prxmilfam.
quencia tenet,quia in pctitione principij infertur idem per idcm antecedcns probatur per defi-
principij in
&
«itionem Syllogifmi
,
in
qua dicitur, AUudab his
^ux pofitaftnt de neceffitMe tucidit. cft
argumentatio;igi-
tur nnllus Syllogifmus cft petitio principij.
ifto
Ma*
V*n
fic eft altcr.
fequitur
modo
,
qn6d non
poteft cilepetitio
particulari
alicuius figutir,
quancijm ad przmiiram vniuerfalem, quia
illa
potcft fyllogizari vniucrfaliter.
Qucirto, nulla petitio principij cftargumenra-
omnisSyllogifmus
Ex
1.
fiitnit.
petitio principij in Syllo-
Poftcriorum. Tertiojin Syllogifmo fimpliciter dcbet infcrri conclufio aliaa prcmiflis^igitur contra Syllogif-
minor,&
Petere frinfi.
fium qmdf
hoc de primo.
Quantum ad fccundum notandum , qu6d vno modo diftinguuntur modi pctitionis principij, gifmo circulari , tunc igitur conclufio quac fijmitur ad probationem fuiipfius, vcl erat maior in primo SyIlogifmo,& fic eftbonus modus ; vel
tio:fed
*}if»J!iHm.
gumentatio indebito modo,& figura,nifi fit Syllogifmus:& antecedens apparet quia in Barhara fit benc petitio principij. Secund6,quia petitio principij no peccat cotra SyIIogifmu,nifica rationc, qua non probat fuam conclufioncm ; fed non eftdc rationc Syllogifmi probarc fuam conclufionem, igitur non rcpugnac
confcquens cft falfum , vt patet per Ariftotclcm; quia dc illo quod foliim poteft contra Syllogiftnum Dialed:icum,vel Demonftratiuum,peninet determinare ad librumTopicorum,veI ad librum
:
1. In
teft fieri in
cet
a M»g.q.^.huiuf.
frtptrtt nf.
tio diuiditur in Syllogifmuin,
'
Syllogtfmum fimpliciter?
X.
dtd^iafacient
o 11 r pcccet contrabyllogiiiTium.
ZJtrumfetttio frincifm peccet contrn
Argumtnt»
efi ratio rei
fidem,ic tamcn vbi eft pctitio principij , non fic fides de rc dubia:& minor patct.quia arguinenta-
mum
Ad rationcs. Ad primam dico,qu6d ordinatur
339
ior patet, quia arfftmentum
Sccund6 fequitur,qu6d
in
nuUo modo negaco
alicuius figurxpoteftcflc pctitio principij.quan»
tumad pr^mifTara a£rmatiuam,quia
illa
non po^ teft
4^
jtii-
}
Superlib.II. Priorum
340
teft fyllogizari drculariter,fcilicet gratia
vtdidura
formx,
Vcrum
modo poteftpeti moda negato,quannn-n ad prxmif-
tamen,qu6(l eo
eft
principium in
fam amrmatiuam,quomodo
praEraifla affirmatiua
.id
fuperius ad Syllogifmum, fed bene eft Syllogifraura probatiuura.
Adquintam ncgatur conlcquentia,quiaiftsi, Contra Syllogijmurn Diale^icam peccat petitio princinegationem virtute huius propofitioContra,quiavt expofitura fuitprius, fequiim iContra Syllogipnum Diale^icHm peccat petiti»
/'jf.includit
nis.
poteft circulariter fyllogizari.
Sccundo notandum,qu6d alirerpoftunt diftinficut innuit Ariftoteles in littera, iftri modi
•gui
non eft
tio
fuperius
fuir.
,
quia etiam diciturpecere principium,quando coclufio probanda fumitur ad fuiipfius probationemjtunc igitur conclufiofumitur forrnaliter fta-
principtj
igttur petitio principij non efi DiaUEiictu.
;
Mod6 ifta confcquentia non siletyPetitio principu non
efi
Syllogifmiu DialeEiictu\igitur nonefi Syllegif-
mtu.Ei
didtum ad quasfitum.
fic
&
6.
tim , fub eifdem terminis adprobandum feipfam, & fic eft primus modus,vt dicendo, Homoefi rlftbilu:io^ltur homo efl rijibilis. Alio modo non ftatim,quando conclufio probanda fumitur ad probationem alicuius, per qua ipfa nata eft probari , vt fi -<4 natura eft probari per B , tunc fi arguatur -/^
gatum inaliquo deficcre,&
fic
,
&ab
eft
,
& fic furaendo peccare
aliquid,& non
pij diccretur
eft illud.
Et
eo quod apparec
fic
petitio princi-
peccare contra Syllogifmum
, fi
ap-
non eilet;quemadmodum dicimus vnum denarium peccare, eo qu6d apparet efte bonus denarius,& tamen non eftbonus,&ifto modo (omiixiii peccare inpropofito. pareret efte Syllogifmus,&
Tunc ponuntur Trima cSclfi-
conclufiones.
Prima eft,qu6d
7fi
apparear
cile
fit
ftatini
Syllogifmus,peccat contra Syllo-
conclufio aliaa praEmiflis,vrparer perdefinitioSyllogifmi & tamen in huiufmodi pctitione infcrtur conclufio eadcm cii vna prafmiirarum. Sfcund» cmSecunda conclufio eft , quod petitio principij ctujio.
:
non ftatim obferuans modum ,
nifi
& figurara
conclufionem igitur,&c.&iftaraconcIufioncm probant quatuor rationes poft oppofitum. Tertia conclufio,qu6d huiufmodi petitio principij peccat
Syllogifmum. Adrationes.Ad primam dico,qu6dficintelli,
qu6d omnes loci
Sophiftici peccant contra
Syllogifmum Dialcdticum, eo qu6d immodificati
quia Jion obferuant modum
;
,
& conditionera
SyllogifmiDialeaici, cuius conditio eft,probarc conclufionem.
Ad aliam,quando arguitur,non pertineret,&c. quia petitio principij peccat , quod immo
dico
,
communiter contra Syllogifmum Dialedicum, & Syllogifmum Demonftratiuum,& peccatcontta
,
Coinplut.
/li.
(^ t.Rodiig.//^. .DialtH.c.^.
ARguiturqu6d nonrSingularia funt infinita, vt dicit Porphyrius,fed infinita
/-11
•I
non
pollunt
fieri Indudio non poteft ^
in
om-
!•
Argument» ^^"
"^" "*"
f £
nibuslingulanbas. Secund6,vel inducereturin omnibus fub propria forma , quodlibet cnumerando fingulatim, aut in oranibus fubclaufula communi, vt dicendo , dffc defingulis , aut in aliquibus fub propria
forma,& in aliquibus fubclaufula communi.Non primo modo, propter infinitatera fingularium,vt didum eft nec fecundo modo,quia tunc indncere
non
aliud,qukm ponere propofitionem vniuerfalem;nectertio modo,quiaomnes fingulares iunt eiiilciem rationis , igitur quiratione debcc induci in aliquibus fub propria formajcadera raeilet
omnibus. Terti6,in nulla argumentatione Dialedica debetcommitti petitio principij ; (tA inducendo
tiojie in
&
titioprincipij
Syllogifmum probatiuum ; modo ad iftum li-
btura fpedat dcterminare de illo communiter contra vtrumque.
,
quod pcccat
Ad
,
quia aequc nota
nulla eft
eft
probatio.
Minor
renct,
vniuerfalis,qux dcbet induci,
coramunis,per quam inducitur. Quart6,quia illud fufficit ad bonam indudio-
ficut claufula
contra Syllogifmura Diale6i:icura,vel
dis fiat,& qualiter peccat contra
tur
lib, } .fiitn.c. i
igiturj&c.Maior patet;quia argumentatio Dialc6tica femper probat conclufionem , vbi eft pe-
talis
Demonftratiuura. Patet,quiade vtroque iftorum Syllogifraorum eft probare conclufionem. Et fic patet quid petitio principij , quot mo-
s. AdargumtH'
hic
inquantum non probat conclufionem.
,
quia
:
Tertta con
Tartar. tra£l.^.hui»s,dub.r.,
lonfcca lib.C.infiit.cn. Conitnbr./» hunc
inaliquibus fingularibus (ub propria forma,& in aliis fub claufula comrauni , fit petitio principij;
;
Mod6 ad elfe Syllogifmum no requiritur probare
tlufio.
& Aphrod.fn c.ii.huiuf. Butana iW.RudoIphus
lih.i.fui. introduciionii,e.-j%.
, non non pec-
peccat contra Syllogifmum cat
Auerroes,
;
petitio principij,qu£e
gifmum. Probatur , quia inSyllogifmoinfertur
nem
Vtrum ad honam InduSiionem oporteat inducere in omnibM JingularibttJ.
pcrtranfirijigitur
modo (amimt peccaye,t\
VIII.
obligatus
eftad propofitura.
Alio clTe
quo
illo in
obli-
peccare foliim inucnitur in haben-
tibus liberum arbitrium
non
eft illi effe
^sTio
Qjf
nera
quo
,
pofito faluatur definitio Indu^kionis,
qu6d fiat Indudio in aliquibas fingularibus,& non in aliis, non faluatur definitio Induftionis. igitur , &c. Maior nota eft, & minor probatur,quia hdu&io efiprogrejfw, &c. raodo ifta definitio faluatur,pofito qu6d non fiat Indudbio,
fed pofito
nifi in
duobus
fingularibus.
Oppofitura arguitHr,quia illud fequitur ad bo1. nitatem Indudionis, quod fequitur ad veritatem Ad oi>frfi/iti. vniuerfalis indudae, fed ad vcritatem vniuerfalis indudrc fequitur vcritas cuiuflibeteius fingularis.igiturj&c. eft quod locus a fuum totum, fcd omnibus partibus fuf-
Secund6, quia Induftio idem partibus totius inquantitate ad ifte
locus
non tenet,nifi in
ficienter enumeratis.
Tertio,
nifi
bonam Induftionem requircreomnibus fingularibus, fequerctur
ad
tertiam in Syllogifmo,&c Iftaratioarguit de petitione ftatim , de qua conceflumjeft , quod
tur Indu6tio in
quod
in
pccc.nt contra Syllogifmura.
rum,
& confcqucns falfura, quod eft contra dcfi»
Ad quartam conceditur antecedens,& negatur confcqucntia,quia argumcr.tum, feu argumenta-
nitionera confequcnti« dat£c. Confequentiapatet
,
bona confequentia antecedens
quia
fi
cflet ve-
inducatur folum in aliquibus fingulalibus
.
Qu^ftio tibus tcfpeAu altcriuspr«dicati, poflibilc cft qu^dillud prardicatum conueniat /ingularibus,
in quibus inducitur,&qu6cl igitur vniucrfalis eft faira
,
indu^a
,
non conueniat aliis: que cft cOilfcquens,
& tamen antecedens eft verum.
Quarto fequeretur, qu6d Indudbio non
poflet
nunquam potcft eftc vnfquam rcducitur,nin enumeratis om-
reduci ad figuram,quia uerfalisjpcr
,
frim»
eoth
tlmfit.
to, &c Ciccro curritt
:
& PUt«
& Pla-
tunc fequitur necellario , Socrates currit,
& Cicero ettrrit
;
igitnr omnis
&
confimilia, qu« fadla func cuidentia per Indudtionem , non in omnibus fingularibus, vt notum eft, igitur fumitur Indudtio
&
in aliquibus fingularibus,
fignari certus numerus , fcd quandoque oportec inducerc in pluribus,quandoque in paucioribus, fecundim diuerfitatcm materiac,& fccundiimdi-
uerfitatcm intelledionis intelledus
qu6d ad habendum
,
opi-
nionem probabilem, fidem, vel perfuafionem,de conclufione vniuet fali , fuflicit induccre in aliquibus fingularibus , licct non inducatur in omnibus, idc6 multa: indudiones funt bonar,arguendo abfolut^ abfque hoc , quod in omnibus
qui debec
Ex
prxdiftis fcquitur
,
qu6d
intellechis
quo-
dammod6 magis liberc afTcntit quibufdam,qu
,
propter eui-
dentiam quam habet dc aliquibus fingularibus ftatim affcntit,itaeft de omnibus, ^ hoc eft,quia
non poteftmelius, quam inaliquibus, vt in Mathematicis non fufficeret inteiledus.
Ad rationes.Ad primam dico,qu6d non oportet
inducere in omnibus
,
&
fi fit
tale
prsdica-
tum,qu6d oportetinducerein omnibus, tunc
in *^'^f*'
vel
opinionem de propofitione vniuerfali,quam potcft folum exemplum per vnum fingulare mouc-
& in talibus debet induci fub propria forma &
re, ad facicndum fidem de alio fingularirfcd cer-
in aliis fub claufula
poteft
moucre Indudio in aliquibus
bus ad faciendum probabilitatem
tum
eft,
,
fingulari-
fidem
,
quod folum exemplum per vnum finguopinionem de alio fingulari;igitur mul-
larc facit
to fortius Indu6bio in aliquibus fingularibus facit
opinionem de
fufficit ad bonam Indudionem, ad hoc, qu6d vniuerfalis induda fit fcd ad probabilitatcm vniucrfalisin-
fufficit
probabilis
,
du(fla; fufficit
licct
non
in
Indudlio in aliquibus fingularibus,
omnibus
igitur
;
,
&c. maior
pacet,
quia finis Argumentationis dialcdkica: non eft demonftrarc conclufionem euidenter, fcd eft facere probabilitatem , opinionem de conclu-
&
(ione.
Etminor patet, quia
fi
fiat
Indudlio inaliqui-
bus fingularibus, & non habetur euidentia,vt racio,quoniam ita fit in aliis, oportet qu6d refpondens conccdat vniuerfalem indu^lam , vel qp6d
QuAHiomm
Scoti oper.
dcm
rationis
,
quia aliquz funt notae per fenfum, ,
communi.
Ad tertiam, & ad quartam fimul dicitur,qu6d jnlnduilionenon committitur petitio principij,
&
quia cx quo aliquac fingulares funt notae , non aliis , vt dicitut, quare non debet ita efTe de aliis, conciudenda eft Tniuer-
apparet inftantia in
vniuerfali.
Secund6,illud
quod
8. ^
aliquibus inducere in propria forma, fcilicct ali-
quas fingulares fumendo, & in aliis fubclaufula communi, dicendo, &fic defingulis. Ad fecundam dico,qa6d non omncs funt eiuf-
fingularibus inducatur. Probatur, quia fortius
leif-
duccre in omnibus. Patet , quia in aliquibus eft materia talis, quod ad habendum opinionem,vcI probabilitatem de vniuerfali, non fufiicit , qiiod inducatur in aliquibus fingularibus, fed oporcet qu6d inducatur in omnibus.
in illa materia eft
,
afTentire vniuerfali.
euidens.
Tertia conclufio
& non in omnibus.
Etfi qua:ratur,in quot fingularibus oportet indacerc. Refpondetur qu6d de illis non poteftaT-
fenfus faciat
&
f•
^*
&
bomo currit , tamen non fequitur euidenter , nifi addatur ifta vnitierfalis,Omn£f homo efi Socrates,Sc Plato Sc Cicero ; qua appofita , eft confcqucntia 4. TtrtU emt'
gnet differentiam quare non eft ita de aliis fingularibus , ficut dc iftis , vel erit tedudus ad metam inopinabilem. Terti6 , quia multa prindpla naturalia fiunc nobis euidentia propter fcnfum , memoriam , experientiam , vt ifta, Omnis ignis efi calidHs : omne graue exifiens Jitrfim non impeditum naturaliter de~
Quarta conclufio,qu6d in aliquibus,vt refpc7. dhi prxdicatorum per accidcns , non fufficit in- §lu»rt» ducere in aiiquibus fingularibus, fed oportet in- *^''fi''
tur,&c. Secunda Conclufio , qu6d Indudio non valec ad conpcludendum euidenter, fuppofito quod inducatur in omnibus fingularibus , nifi coaftumatur propofitio vniuerfalis , mcdiante quaex fingularibusfit Syllogifraus. V. g. pofitoqu6d non eflent,nifi tres homines,fciiicet Socrares,
tlwfit.
qu6d afli-
ribus, vt probat tertia ratio poft oppofitum : igi-
&
tliifif.
vel
,
fcendit deorfumy
&
itetmda etn-
341
det inftantiam in aliquo fingulaci
nibus Hngularibus. Quimo per Ariftoielem primo Topi^orum, vbi dicit , quod fi pofitio fuerit vrfiuerulis, fit inftantia in vno difttibuto eft problema. Ad quasftionem ponuntur conclufiones.Prima cft , quod Indu^lio non valet ad concludendum de ncccflitate > nifi inducatur in omnibus fingularibus. Probatur, quia iliaconfequcntianon cft neceflaria , quia poflibilc cft antecedcns efle verum , confcquens falfum , fed fic eft in Induftione , fi non inducatiir in omnibus fingula-
&
3
VI 11.
Tom. I.
ialis.
Ad vltimum dicitur qu6d ad habendum opi,
nionem de conclufione
fufficit inducere in aliquibus fingularibus , fedad inferendumdeneceflitate , oportet inducere in omnibus. Ide6 in aliquibus debet fuppleri , qu6d InduSiio efi progrejjio ah ali^mhiu JinguUrihm , vel td> omnibmfitfficienter enumerMii ad conclufionem vniuerfidem. Rationes, poft oppofitum probant, qu6d non valet Indndio ad concludendum de ncccflitate, veleuidencer,nifi inducatur inomnibus fingula-
ribus.Etficiit
didum ad quacfitum feiici cxitu.
S c o t i frfer lihros Priorumfiriis.
€c
EIVS
'
E
V
I
S
D E M
DOCTORIS SVBTILIS Librum primum Pofteriorum Analyticorum Ariftotelis Qu^ftiones. C
I.
I n.
atftem opinamur
E
vnumquodque , cum cau/km
%m
rel cognofilmtu,
iSiuf efi C4ufit
,
& quomam & «jtioniam
impolfilfile eft aliter fi
hahe-
Hanc propofitionem
re.
dcfcripfit Ariftoteles pri-
mo huius fl/tto In
Me-
,
cap. i. text.y,
Fuciunc lamcn aliqui , qui dixerunt omnia(ciri, , moti hac rationc : fi aliquid cflet
vt Platonici
foluit,ponit definitionem eius,
HiratlSiM Cratylui,
cj"
Stluti» rtttieni*
PUteni-
fprutn.
&
,
tio aftus
fecundum
Cifm
ibi,
Circa primum,fcicndum prim6,qu6dy?/rtf di- Scirt Jieittir modis , fecundiim Linconienfem. ^uatutr tnfdU. Vno modp communiter , fic fciunrur contingcntia ad vtrumlibet, Sicut cgo fcio tc federc. citur quatuor
&
Secundo modo
dicitur fiire proprie
,
&
fic
fciuntur contingentia nata.
Tertio
modo dicitury?»V^ magis
fciuntur tamprincipia,
propric,
& fic
quam conclufiones
,
&
omnia neccflaria. Quarto modo dicitury?/V(r maximc propric,& fic
fciuntur neceflaria
aliis
,
tionc,
quorum
,
efledepcndct ab
& fic fciuntur conclufiones in dcmonftra-
& ifto modo definitur hic fiire, & idco dj-
cit Ariftpreles
i
.Poft. cap.z. tcxt.5. Scirefimplici-
ter,^uod tion eftficunSm aecidens,necfiphifiico modo,
Circa fecundum
,
videlicet circa aftus fciendi
tria neceflaria
fit forrna fubftantialis , non fufcipit magis, nec miniis ; crgo nihil poteft fciri , ncc addifci, omnia crgo funt ignota. Et iftius opinionis fuerunt Acadcmici. Sed ratio Platonicorum foluitur pcr rationem, quam ponit Ariftotcles in primo huius,quia aliquid conringit ignorari in particulari , idem
&
,
alitcr
enim nuUo
non tamcn
neccfle
eft
omnia
fciri
tionc propria particulari,fed inucntione,
fub ra-
& do-
<^rina,ficut ponit Plato.
JiMtur.
;
cum
cludit)
f^tnicorum
ibi,5rtV^
notificationem,tria notantur ex parte fcientis,&
nccelfe eft iciri in vniuerfali
Ae»-
primum
:
caufiimarbttramur copiofiere, &c.
fecundum animam ratiocinatiuamranimavcro,
modo poftctapprchendifficut ratio Platonis con-
Jiatie
eAfiire, fe-
notantur. Primo aftus fdendi.Secundo notifica-
ignotum
, C\ illud occurrcret ignoranti non apprehendcretur ; ficut patct de feruo fugitiuo ignoto,qui a qua:rcntc nonapprehenditur,etiam U ci occurfai.Si igirur ad hoc, quod aliquid pof(it apprehendi , requiritur illud aliquo modo prius lciri , vel alioquin non potcft apprehendi, per locum \ C\mi\i omnia fciuntur. Quidam alij fuerurit , qui dixerunt omnia ignorari. Nihil cnim addifci poteft ; huius rationem aflignant , quia omnia qua; cognofcuntur per dofibrinam , cognofcuntur ab aliquo habente aliquam prsceminentiam refpcftu altcrius,
quod
cundum Linconicnfcm,dicens, quod Scire opinamur vnumquodque &c. In hac propofitione duo
Ratio Acadtmicorum foluitur , eo quod licct anima intellediua fecundum fe,non fufcipiat magis , ncc minus , tamcn fecundum difpofitioncm corporis , cuius cft forma, fiuc perfcdtio , poteft fufciperc magis,& minis ifto modo vnus homo :
potcft effe prsemincntior alio,
& ingeniofior.
requiritur, a6l;ualis,
eft efle
cum
per caufam.
fed ifta
vnus dodor , qui mentcmilluminar, veritatemoftcndit. Sicigiturpatct,qu6dnon addifcitur proprer emineniiam do£borum , fcd propter lumcn intcrius intclligit anima,quae cauinteriiis eft
dicitar
,
cnim
fcientia:
Aftualitas fcientia: notatur
§lupniam
illitu efi
caufa.
Applicatio
,
&
rationc,fed in vniucrfali. Scire in particulari cft duplicitcr,in adtu fcilicet,&in habitu.
particulari,& in habitu, vt
quando
Scimus in
fcitur
maior,
& etiam minor^fcd non applicando ad conclufionem, tunc non fcitur conclufio in particulari, & in a6bu,fed tantiimin habitu.Scirc
autem
in par-
cft quandoaliquis cognofcit & in maiorem & minorcm, & fimul cum hoc applicat i.d.\x ,
ad conclufioncm.Sic igitur patet qu6d
aftualitas fcicntiac cft cx applicatione caiifiE
ad
effcdtum.
Terti6 requiritur,qu6d fcientia fit certa,& hoc notatur ctim 6.icitax,§iupniam impojfibile eft aliterfi hahere.Sic igirur tria notantur ex partc fcientia.
{atur a primo.
Notantur etiam tria ex parte fcibilis ncccflaria; ad fcitum enim requiritur , qu6d habeat caufam,
Ariftorelcs Platonicorum crrorem
te fcientit.
certa.
&
Poftquam
rUtur ex fag'
cnim caufx ad eflFcdium facit fcicntiam adtualcm; ficut patct ex fecundo Priorum c. xG. dicit cnim, inparticuquod Scireefi dupliciter in vniutrfiali ri. In vniucrfali , quando fcimus maiorem , non fciendo minorem, nec conclufioncm fub propria
prasroiflas
:
& mouent difcipuIum.Scd
fit
Ex parte fcicntia: & quod fit
pcrfeda,
Primum notatur,ciim dicitut,§luoniam arhitra-
lcripta docet,ncc illc qui cxtcriils fonat cxcitant,
fit
murcaufitmreicognofiere. Perfcftio
ticulari,
duo tantum
fcibilis.
Icientia
& tertio quod
hoc valet vna propofitio , quam ponit Linconicnfis,dicit cnim quod neque litera Similiter ad
ex parte
quod
3Triti requt-
vcqui
4. Tria rtecejft' ria ex fnrt* fcibi/i*.
QucEflio requirinir etiam applicatio cau/ae ad cfTcdum,
&
tertioquod fit necedsicium refpedlu caufz. Primum notatur.cum dicitur Cau/im rei arbitramur cognofiere. Illud enim quod non habet caufam, n5 fcitur fcientia quarto modo di£ba, ide6 ifto modo principia non fciuntur. Sed fecundum nocatur,cum dickur, ^luptti^pnilliw ejl cMt/a.Tenium ;
&
notatur,
cum dicitur, §lupmam irttpofftbiU efi aliter
fthahere. Illud
enim eft neceflarium.quod impofhabere , ic quod concluHo kita
iibile eft aliter fe
neceftaria, patet
fit
quia fequitur ex necelfariis,
;
perprimam conclufioncm
ficut patct
eius, fimi-
litcrin conclufionc prinia huius dicit Ariftoteles
N*e*lf*rium dititurdmfli-
,
Demonftrationem ejfe perpetuam
& necejfariam.
Scd neccfTarium diciturdupliciter.Vuo modo neccftarium dicitur no dependens ab aliquacauia priori,& ifto
non
modo conclufio demonftrationis
eft neccftaria,
quiaeius neceflitas dependet
ex principiis. Et ex hoc patct incidcntalitcr pr«eminentia, &: diftindio huius libri ab aliis libris Logicat. Syllogifmus enim Demonftratiuus facit fcietiam,fcd Syllogifmus Diale<5licus foliim facit
fidem, vel opinionem. Syilogifmus Sophifticus
roium f.icit apparentiam.Sicut ergo fcientia preciofior eft opinione,& mida appaientia,ita icicn-
r4ri.
cur via fcnfitiua pcr accidens
quia pcr termi-
nos. Item
cft
eft
quod
,
fcientia
demon-
Vno modo
ftratiua dupliciter poteft confiderari.
inquantum vtitur Demonftrationcper illam,fcilicetdemonftrans cfFeclus in aliis fcientiis,& ifto modo dicitur quzlibet fcientia demonftratiua.
Alio modo dicitur fcientiademonftratiiia, qu« ex qualibus dcbet eire dedocet ex quibus , ifto modo vtitur liber Pofteriomonftratio , rum fcientia demonftcatiua, qucm prz nianibus
&
&
babemus.
M
Qjr
S
T
I
O
ex prtecedenti cognitione
ic fignifi-
,
&
cra
vox ergo accidit principio
,
cundum quod principium
,
& termino,
integrat
licct
:
fe-
etgo
vox fit fenfibilis rcfpe<3:u auditus , n6n fequitur cerrninos principiorum eflc cognofcibiles a fcnfu, vel fenfibiles. Aliter dicitur
,
gnitione intellc<^iua
piorum , quz quitur
ex przexiftenti co-
fit
vt cx cognitione princi-
,
intelle
quod fit proccfTus
,
& om-
quod omnis dodlrina ,
nis difciplina intclle<5tiua
principiis eft ftatus. Et
fi
principioruin eft do
,
fed ex
hoc non fe-
in infinitum
,
quia in , quia
arguitur contra
& difciplina
,
,
igitur
adhuccritex prsexiftentiintelle
6fcrina
tur
,
,
quia do<5trina
eft
illorum
hU <•«/.}. (^ (. Ethic. e»f. j. f^ W.i. MetMph. c»p.-j' Alphabar. »pud Autrr. eim.i.huiui. Thcmift. inpar»fhr»fi huiue leci dr t.libre de Reminife. S. Thom. i. ^. ,
9.84- »rt.i.(y>ti.^.^i,»rt.s.& i.Poft.leS. i. loan. 3 Magin. in i. fofter. dub. i, Tarcar./>K 9. i. Ruuius hie
Ccnimb.fK^yf.}. «rM. Sanchez W. 7. y.i. Mafius httq.i Aucrfa j.ytf. Leg.feii.i. Compl^xt.di^.ij.q.i, j. t.
non aVod ttone
,
quia aut ex przcxiftenti cogni-
fenficiua,aut intelle<^iua. Si fecundo
modo
,
eilct proceffus in
infinitum
quia
,
ifta
co-
gnitio intelleifiiua cftct adhuc ex alia przexiftenci
cognitione
inte!lc
,
& ifta
ex alia
in inlinitum. Si autem ex fcnfitiua dlrina
,
quz dubitan-
,
&
fic
rum cognitionc , fcd illanon eftfcnfitiua ; ergo non omnis dodrina ,&c. cft ex przexiftcnti co-
,
quod omnis
do6lrina,
& omnis difci-
plina eft ex przexiftenti cognitione fenfitiua per
Cognitio enim conclufio-
nis cft ex cognitione principiorum
,
& ifta fenfi-
, ex hoc quod cermini principiorum cftdunt fub fcnfum. Contra hoc , tcrminus principij eft obicdkum Scoti ofer, Ttm. I,
tiua eftperaccidcns
enim func
:
^d
do
& omnia quorum eft do<5lrina cognofcuntuc
ex przexiftenti cognitione intelle(ftiua;crgb an-
cognitionem intelle
Cum ergo intellc
vel do<5trina,&
quod nihil
intcllcdlus
Item,
fi
cognitio intelle
fiac
excognitioneintelle<5biuaprincipiorum,hocnon
quia principia funt caufz confcquens eft falfum; ergo antecedens.Falfitatcm confequentic probo. Principium non cft alitcr caufa conclufionis, qukm fecundum quod in fe conclufionem inclupropter aliud,
eft
nifi
fcientiai conclufionis:fed
&
gnitionc fenfitiua.
le, vel per accidens.
,
principia, fcd conclufionesi principia
contra ; do-
& difciplina conclufionis eft ex principio-
Dicitur,
vel putantur efre falfa
ic
.
Arift.
fre p»rt* »egatim».
vex
omnium eorum quz fciuntur potcft cflc
I.
tAn omnu doShinay^ omnu dtfciflinA Jit
X.
,
in termino funt duo,
eatnmt vox rcprzfentatur fenfui , fignificatum intelle
na ,
Afgwntnt»
,
vniberfale
fit
nota de fe. Contra , probo qu6d non fit ftatus in cognitione intelle
Sciendumtamen dt^licittr f«.
, non non cognofcun-
illud
diftindbio huius libri abahis li-
Erxemincntia,& ris Logicx.
Uft etnfide-
345 adtem ciim
cadit fub fenfumjergo principia
,
& poft difcurfum, vel opinionem apparent vera & talia non funr
quac
,
&
wftrMtiuM
fncelledus
de Dcmonftratione, canquam de fubicdko , pretiofioieft iibroTopicorum, fimiliter Elcnchorum. Sicergo patet ciademonftratiua
Scimti» dt-
I.
dit
;
fed nonincluditnifi in virtute
,
fed fcientia
conclufionis propria,non eftcognitioconclufionis in virtute.fed fub propria ratione : ergo prin-
cipia
non
funt caufz fcicntiz in conclufione.
Itcm, pucr in principio addifcit,qu6d
Cc
X
hxc vox figni
*•
.
Super
g44
& tamen non ex aliqua alia
rcm ,
fjgnificat ifttm
lib. I.
cum anima pueri refpedu eius
4.
dilccre fn ficut tabula rarajergo aliqua cft cognitio intclleftiua, fine pracexiftcnti cognitione.
non
,
ad-
Dicitur hic, quod puer cognofcit hanc vocem hanc rem cx aliqua praeexiftcnti co-
figaificare
rcm fignificatam, fccundum quandam cognitionem confufam , & ctiam dodrinam docentis.
gnitione, quia prius cognofcit
Contra, accipiatur puer , qui nullam rem,ncc
vocem cognofcat, talis pucr in principio aliquid cognofcit, &noncxaliquo pra:cognito,quia nihil
Ctnclufi»,
Ad primum dicitur,qu6d cognitio intclleftiua
aliqHandoexcognitionefcnfitiua,& aliquan- Ad ar^U' '»""»• do cx cognitionc intelIc
cognitione
3
Pofteriorum
przcognouit
crgo
j
cft
intellcdiua cognitio
dc nouo fine prascxiftenti cognitione. Ad oppofitum eft Ariftotcles i .huius, text. o. Ad quaeftioncm dico, quod omnis dodrina,&; omnis difciplinafit cx prasexiftcnti, &c.quia coi
gnitio intellcdliua proccdit a potentia ad adbum,
& ab imperfcdo ad perfedum. fcitur in particulari li ,
quia non
mul
cft
,
dicerc
propria rationc
addifcere ahquid
,
Nec
quod
,
quia
;
illud fciebatur fi-
non contingcret
fic
Addifiere enim efi
gnitionem alicwHs de
oportct dicerc
quod
Ilhid ergo
prius fcicbatur in vniucrfa-
accjttirere co-
nmo & fitb propria ratione. , quod illud quod fcitur in ,
particulari,prius fuit totaliter ignotum,fic cnini
non
poflct ab
intcUedu apprchcndi,
ficut feruus
fugitiuus totalitcr ignotus a patrcfamilias
co non apprehenditur, guitPlato. Illud ergo
fiei occurrat
quod
,
,
ab
ficutar-
fcitur in particukri,
prius fciebatur in vniuerfali. Sed fcientia in particulari efl fcientia, qua; concluditur
inftrumen-
to dcmonftrationis.Scicntiaconclufionis in vniucrfali,cft in
cognofccndo principia.
libet cognitio intcllediua fcibilis
tionc inrellediua principiorum
,
,
Nam qua:-
fitexcogni-
& ifta
vlte-
fit
rius ex cognitione intelle«Skiua terminorum,prin-
enim cognofcimus ex eo , quod terminos cognofcimus , iftacognitio vltcrius eft cx cognitione fignorum , quia hunc ordinem ponit cipia
&
Themiftius
,
& huic confonat
Ariftotcles
:
Ari-
tamennon dicit , quod omnis cognitio omnis Sfii&c. fed dicit , Omnis doilrina , plina , &c. &c huius ratio cft quia aliquorum eft ftotelcs
fit
&
,
;
dodnna , tia
,
& difciplina
ficut patet in
,
quorum non
Rhetoricis
,
cft fcien-
pcr excniplum
enim acquiritur dodtrina, & difciplina dc conclufione , non tamen fcicntia & fimiliter cft de :
eft
illa.
Ad rationes, quje probant quod tcrmini principiorum non funt fenfibilcs ; crgo non cognofcuntur cognitione fcnfitiua, concedantur : func cnim vniucrfalia,& pcr confequens obieinium intelleftus.
Suftinendo fecundam opinione,qu6d cognitio intellcdiuaconchifionis in dcmoftratione fit ex
&
cognitione intcllediua principioru, quod ibi fit ftatus ; dicitur ad primam rationcm contra hoc, quod duplex cft cognitio intcllccStiua , qus-
damcomplexa,&qujedamincomplexa.Cognitio intcllediua complexa ftat ad cognitionem intellediuam incompIexam,im6 neceflc cft cognitio~ nem intcllcdtiuam incomplexorum iftani cognitionem praEccdcre. Ad aliiid contra hoc dicitur , qu6d principia
non funt fcita,fed intclleda. Intcllcdbus cnim eft principiorum , & fcientia conclufionis. Pcr hoc ad formam, quia h<-EC propofitio, VnHm&c. intelligcnaa eft quando efledusj&caufadenominantur codem nominc, & hoc vniuocc, ficut calidum in igne,& omniacalida perignem caufaliter, eodcm nomine
tjuodt^ue propter cjHod eft,
iiominantur,& vniuocc, fed c6clufioeft fcita per principia , fcd principianon funt fcita; ideo
&
non nominantur codem nominc, & ide6non fequirur, quod principia fini magis fcita. Ad aliud dico,qu6d non cft fimilc,tum proptcr hoc,qu6d obicdtum fenfus dc fc cft proportiona-
non rcquiritur alia cognitio praefedobicAum intelle6tus de fe non eft
bile fcufui,ide6
exiftens
;
proportionabilc intclIcAui,cum exiftat fubconditionibus indiuidualibus , tum quia in alio cft
enim
diffimilc. Intelledus
cft virtus difcurfiua
principiis ad conclufioncm
,
Ad non
aliud dicitur,qu6d pofito,qu6d intclledus
lciat
prim6 aliquid
nouo acquiritu Si doilrina fiat in nobis ergo dc nouo acquiritur in nobis non ergo omnia .
;
:
lcioncur, ficut ponit Plato.
Vnde
huc prscxiftit aliqua cognitio intelledtiua in vniucrfali puer enim cum ftatim poffit fcntire, ali:
&
quam cognitione habet
in vniuerfali, idc6 dii.Phyficoram^rexc^.qu^d/^wr» primo appellant omnes viros patres ,8c emnes fum.nait cit Ariftoccles in
vlterius eft intelligendum propter ra-
,
dcra. Sed
quzdam fit ex
cognitionc prsexiftcnti Induftione qua:dam fit cx pracxiftcnti cognitionc intellediua , ficut patet in Syllogifmis ; crgo concludit miniis vniucrfale ex magis vniuerfali , vcl faltcm fcmpcr concludit cx vniuerfali , quod eft notum intclledui. Sed InduAio pricfupponit cognitionem fcnfitiua
,
ficut patet in
fcnfitiuam fingularium
:
&
vel quia in Indudionc cognitio intelleftiua conclufionis vniuerfalis eft cx cognitione fenfitiua fingularium. :
Ad
,
& poftea magis diiudicant.
non funt caufa; fccundum fc confidcrentur:principiacnim poflimt duplicitcr conaliud dico
fiderari.Vno
,
qu6d
modo
principia
fccundiim
Alio niodo
fe.
i"e-
cundum qu6d applicantur conclufioni,vt cognofcendo hanc minorem circ fub maiori.Primo modoprincipianon funt
caufje conclufionis, nifi in
virtutc,& potcntia,& folum hocconcluditratio.
quod omnis cognitio intellcdiua fit cx prasexiftcnti cognitione , fed non fcmper cx cationes
J.
fcibilcin particulari,ad-
concIufionis,nifi in virtute,fi
,
a
idc6 rcquiritur
cpgnitio conclufionum.
opinionem Academicorum , qui ppfucjriint omnia ignorari , & nullam cfle dodrinam. Similiter pcr hoc quod dicit fit , cxcludit opinioncm Platonicorum illud enimfit , quod de ;
&
principiorum,antcquam fit
prieexiftcns cognitio
matres
cludit
Cognitto in^'j''^^"** ''*•
propric
Indudionc. Vnde Ariftotcles per hanc particulam , Onmii doElrina , omnis difiiplina , Scc. ex-
&
&
&
feraper ex hacfit,vel ex
Sed fecundomodo principia funtcaufafcicntia: conclufionis aftualitcr,
Ad aliuddicitur hoc
dicitur
quam rcm,
,
qu6d
& fub propiia ratiqne.
fimilitcr.Ad racionem contra fi
quis demonftiat pucro ali-
cuius notitiam priiis
qualem puer, multoties la re
,
&
ex
rali
vfu
&
non habuic ali-
vtitur iftavocc pro il-
cxcrcitio
,
&
fimilitcr
luminc intelle(5lus agcntis puer addifcit , qu6"d ha:c vox iftam rcm ngnificat , vndc ex tali vfu prius habet quandam cognitioncm vniucrfalem, & confufam,& ex cofequcnti habet cognitionem dctcrminatam , & in particulari prim6 tamcn cognitioncm exfjuirit cx cognitione fenfitiua,& ;
ilc
Prtndpi* dupttcuer li•*'
"**" "^'
.
QuxHio patetauomodo,& qualiter omnis dodrina,& omnis dilciplina fit cx prsexiftenti cognitione. fic
II.
345
femper nota, fed aliquando priiis ignota,& poftea nota igitur non femper cft conclufio nota. Contra illud fi tlia applicatio fiat nota, hoc erit perp»a:mi(Tas notas,& per aliam applicationem. Quaero tunc de illa applicatione.aut eft de fe nota, aut non.; fi fic, eadcm rationc fuit ftandum in prima. Si non, illa critpcr aliam,& fic crit pro-
*
;
:
Qjf
iE S
T
I
O
II.
tAn dcquifitio fcientU Jit nohu per doSirinamf PUto
ceftus in infinitum.
D. AQgud. lih. i* M*i.f*r tetMm.Y).T\iom.l.f.q.^v.^q. wj.mrt.ii. Auihor libri de cognitionc Tcrae yitx , traS. j. c»p. j*. Hepric. i»fim.mrt,\f6. Con\n&>.tM primum ftft. q.i.
Arift. I. ftft. c»p. I.
in Mtvtne.
•rf.j.
I
.
Argitmmt» frv pMrttnt-
l»tnt».
^^ V6d non videtur
V^
;
quia
fi
fic
,
tunc dodlor , ad mo^
influeret fcientiam in difcipulo
Jum quo calidum in adu , de frigido facit calijjj^ jp ^Q^^ ^ g. ppf confequens fcientia cflct qualitas aftiua, dicit in
quod eftcontra AriftoteIcm,qui text. 8. quod
fecundo de Generatione
tantum du« a6tiu2 funt qualitates di
&
,
fcilicet cali-
ifta
principia,
& applicario, qu« fienificarct
principia efle adlualem caufam conclufionis, fcd
hoc vidctur inconueniens ; ergo, &c. Ad oppofitum cft Ariftotcles diccns , qu<;d omftis doSirma , &c. & exponitur , qu6d per doSlrinam intelligit acquifitioncm fcicntiae pcr do-
ikorem.
Ad
qua:ftioncm dicitur,qu6d acquifitio fcicn-
per
tia»
dodrinam
,
non
eminentfam rerpcftu <5bum
;
alterius
ris eflctqualitasaftiua.
minijs
Item ad principale , qusro , an doSkor proponat difcipulo aliquid notum , quod eft addifcen-
ris
dum, aut ignotum. Si illud fit norum.ergo difcipnlus non addifcit , addifrere enim eft acquirere
pcrficitur
;
:
fcientiam ex aliquo ignoto. Si illud
fit ignotum; crgo addifci non poteft , quia nec intelleftu apprehendi , ficut patct de feruo fugitiuo , qui eft ignotns patrifamiIias,non poteftabeoapprehen-
di, etfi ei occurrat.
vniuerfali
,
poteft apprehendi fufficienter in par-
fecundum Linconienfem , & Ariftotelcm. Qualitertamen notumfit, poteft patere. Primo docens proponit propofitiones fub debita forma,& illas applicat ad conclufioncs, & fic ticulari,
exillis principiisnotis,fimulcum tali applicatio-
ne,deudnit in cognitioncmconclufionis ignotat. Contra , fi ex virtute praemilTarura non fecun-
diim fe , fedfimul cum applicatione , addifcens deueniat in cognitionemconclufionis;er^oconclufio in demonftratione non fcitur , eo ijHodhtu: fi*nt, quia requiritur applicatiq fed confequens :
eft
falfum
;
ergo
& antecedens.
Itera.quiritur de
illa
applicatione; aut
efl
no-
ta addifcenti, aut ignota. Si nota addifcenti an-
&
tc conclufionem , prsmifti de fe funt notac ante concluffortcm illatam } igiturconclufio fit
addifcenti nota ante dcmonftrarionem
,
&
per
confequens addifcens iam conclufionem non addifcit fi illaapplicatio fitignota, igitur non potcft cftc principium in cognitione conclufionis ignoratac.igitur illa applicatio nihil facit ad dodrinam. Itcm , fi dicai , qu6d illa applicatio non fit Scotl oper. Tom. I. :
non
fufcipiat
fccundum
4* C;/»«» Ae». •^*"""*'*'*
intcllc-
fiue forma fubftantialis magis & minus ideo nullus homo :
poteft alium docerc; ergo,&c.
Et
fi
dicatur rationi iftornm,qu6d licct anima
intclledkiua fecundiim fe
,
:
non
magis
fiifcipiat
&
tamen fecundum difpofirionem corpb-
cuius eft perfedlio
& minus & :
fic
,
poteft fufcipcre
per accidens, quia corpus
magis
quod
vna anima intelle<3:iua mcliiis cft complexionatum , qukm corpus quod perficitur ab alia anima intclledtiua. Ide6 vnus homo eft praceminentior in graduintelligendi, magis in-
&
geniofus
quam
Contra
alius.
iftud, intelledbns
non
cft virtus mare-"
ergo non poteft fufcipetc magis , nec minus fecundum difpofitioncm mareria:. Confequentiapatetper Ariftotelem 3.deAnima,text.4. 6.quia immareriale a materiali non dcpcnder, rialis
Dicitur hic , quod illud quod addifcitur , fiue quod proponitur addifcenti quodammodo eft notum , & quodammodo eft ignotum ; eft enim notum in vniuerfali , & ignotum in particulari & fub propria ratione , & quod fic eft notum in
ficut di-
,
fed nullus habet talem prxcminenriam,
cum anima intellediiua ,
;
j
fcientiam in
eft poflibilis
cunt Academici ; quia hoc quod vntJs homo alium doceat,oportet quod habeat aliquam prar-
tum quia nemo dat , quod non habet fcd numero ,qux eft in difcipulo , non priiis liabuir dodor igitur illam non dat tum quia illam fcientiam numero caufaret in difcipulo mediante fua fcientia, & fic fcicntia dodo-
tluo
j
duo
cet
frigidi.
Itcm , ii dodor in difcipulo caufaret fcientiam per dodlrinam , aut ergo eandem in numero,aut aliam. Non eandem in numero,quia non eft idem accidens numero in diuerfis fubie<5tis. Non diuerfam numcro a fua fcientia , propter
1.
applicatio pracmiflarum non requidenotet pracmiflas eflc adbualem caufam conclufionis. Sed hoc eft falfum , quia fi fic, tunc nullo modo poflet fieri ex duobus principiis primis , fed femper requirerentur tria, fcili-
Item,
ritur,nifi vt
:
& & per confequens a materiali non
accipit varia-
tionem.
Contra pofitionem iftorum non ,
dum
eft
per experimentum. Quilibet
nifi
peritur in feijno
fundamentum
,
quod ab alio
arguen-
enim cx-
addifcere potcft,
propofitionis iftorum accipit fal-
fum, ctim dicitur, qu6d nullus homo habet prxeroinentiam refpeftu alterius hominis , "hoc eft falfum;quod pbteft petfuaderi per duas rarioncs. Quia vnus eft fciens in a<3:u,& aliusin potcntia,' fcd fcicns in aftu aliam prareminetrtiam habct rcfpcdlu fcientis in potcntia;ergo,&c.
Item , hoc {>aret per aliud ; Anima inrelle
vnde tales per Ariftotelem fecundo de Anima , funt apti menie. Patet crgo , qu6d vnus homo cft prxcminentior alio
terius in intelligendo
:
in intelligendo, refpeftu altcrius
,
& per confe-
&
ex hoc patet reJiuens aliu^docerc poteft, ponfio ad rationem iftonim. -Anima enim intellediaa Hcct tior alii
,
non fecundum
fe fit
prxeminen-
vt taraen cft difpofitiocorporis mclius
comptexjonati
,
potcft ciTe alia prxcmincniior.
Cc
3
Et
Rtfutmtur.
Super lib. L Pofteriorum
346 TParm* m*t0' rialis
pottft
intelligi
dt*-
fUtitir.
Et ad r^tionem contra hanc ratipnem dicitur, quod forma materialis poteft intelligi dupliciter.
Vno modo dicitur
,
qu£B educitur de poten-
materiz , vel quia vtitur organo corporeo in opcrando & ifto modo forma intellediua non cft forma materialis. Alio modo dicitur forma tia
:
materialis, quia perfeftio materia:,
& ifto modp
anima intellediua cft forma materialis , ideo
ali-
quam variationem poteft accipere a materia, quam perficit > quiacxmateria , & forraa fit vcre
eft
,
dum fcientiam
ftpittiQ
Deff.
igitur aliter dicitur
quod
,
fcientia eft nobis pombilis per doftrinam , ficut cxperimur in nobis. luxta quod eft intelligendum, quod fcientia aliquando acquiritur totaiiter ab intrinfeco , aliquandp partim ab intrinfanitas ali(eco,& partim ab extrinfeco, ficut qiiandp totalitcr acquiritut ab intrinfeco , vt quando cft fic , qu6d pars fana alterat partem infirmam fibi propinquarn , reducit ad priftinam fic acquiritur fanitas debitam proportionem , totaliter ab imrinfeco, Scd aliquando acqniritur faniias partim ab intrinfeco,& partimab extrinfcco vt cum ita cft, quod pars fana non poteft de fe , & virtutc fua akerare pcrfcdc infirmam , nec iftam reducerc ad prpportioncm debitam, tunc non fanatur homo ab intrinfcco,fed eget extrinfeco adiuuantc, vtadiutoriomcdici, quia tunc per potationes,pars (ana iuuatur ad altcrandum partem infirmam, in qua adlione pars fana eftagens principale;fcd agens extiinfccum, vt medicamentum.cft coadiuuans,fic eft dc fcientia , aliquando enim fcicntia acquiritur totaliter abintrinfecojVt perinuentionem,& hocquando intelledius eft bene difpofitus , ex pracmiffis notis poteft dcuenirc pcr viitutcm intelle
&
&
medianie fuo lumine
extrinfeco
,
vt ciim ita cft
,
quod
non
intellcclus
eftbenc difpofitusjficut patct in illis, qui h.ibent ingenium obtufum : tunc requiritur quod do-
^
dor cxtrinfccus
ordinct principia addifccnti , applicetillaconclufiohi,& indc veniat addifcens
doitorem, prin-
in cognitioncmcoclufionis pct cipaliter
tamen lumihe intelledus ptoprij
fecundaric adiutorio doftoris
:
fed
& idco dicit Lin-
quod non folum dodor docet , non propric docent ifta per
conienfis,
:
tera fcripia,&
fed
li-
fe.Scd
eft in
principale agens
pale agens
i.frittc.
cadem
dicitur^quod
docentej& dilcipulo
eft
,
fcd coadiuuans
;
quia princi-
intcUedlus intiinfecus refpedlu ac-
agit efle
non
eft
tia eft
rclatiuum
numero Quia fcicn-
fcientia
acquifita.
quia ad fcibile refertur
,
idco
,
puta difcipulp ergo eadern fcientia numcro :
in dodore,
cft
& in difcipulo.
Contra,accidcns quodlibet numeratur ad niimerationem fubicdi non enim poflibile eft vcrc intclligere, qu6d idcm accidens numero fit in diuerfis fubiedlis , fed diuerfa fubiecta funt docens & difcipulus:igitur non poteft eadem fcien;
tia
nurnero
cfTe in eis,
cpm fit accidens.
Aliter dicitur ad iftud
numero
eft acquifita in
quod
,
diuerfa fcientia
difcipulo
& in do
,
pro qualitate infprmantc, fiue pro relationc. Ad primam proba-
re
,
fiue fcientia ifta accipiatur
tioncm dicitur
ficut prius
,
qu6d non
fcquitur,
fcicntiam in do(5tore cfle qualitatcm adliuam. Et caufa huius dida eft.
Ad aliam probationem dicitur, quod illa
pro-
fecundum falfam imaginationem.Supponit cnim qu6d doftor det fcientiam difcipulo, quod falfum cft, doftor enim excitatintelledum difcipuli foIummod6 ad appichendcndum per hoc, qu6d ei proponit propofiriones vocalcs , de fe cedit
notas cognitis tctminis , applicando illas recte tunc difcipulus mediantc fui agentis , iftam conclufionem addifcit , in hoc deceptus fuit Plato hic apud Ariftoielem text. 3. Plato cnim co quod puer incruditus in Gcometria rede refponderct
&
ad conclufionem , lumine intelleiStijs
&
ad conclufioncm
ex
,
hoc
puerum
crcdidit
fci-
concIufionem;fed hoc eft falfum.Puer cnim refpondens non rcfpondebat indo
uifte fic
refpondebat,doccbatur enim ab opponente, hoc qu6d opponcns opponebat notas propo-
fftus
in
fitiones
& ideo
,
& illas
applicabat ad conclufionem,
non rcfpondebat
rc<^e ineruditus
Ad
aliud principale fic dicitur,
non
ignota, fed tantum in particulari
cft ,
,
fed
quod con-
in vniuerfali
& talis cogni-
tio in vniuerfali fufficit ad hoc , quod addifccns conclufionem apprchendat pet lumcn intellc6tus agcntis, ad hoc taraen requiritur exercitium do-
dloris extrinfcci pcr principia
nota,& pcr appli-
quifitionis fcientiaj mcdiantc fuo Iuminc,ide6 in
cationera debitam.
dodiore fcientianon
Ad rationes contra hoc dicitur. Ad primam, qu6d antc conclufioncra notara non cognouic iftam applicationcm addifccns,fed fimul tempo-
Ad rationes
;
ad
eft qualitas adliua.
primam dicendum,qu6d do-
non influit fcientiam in difcipulum,fed docens cxcitat intcllcdium difcipuli per principia per detcrminatam applicationem prinnota ,
cens
vt difcipulus per lu-
cum cognouit conclufionem , cognouit iftam applicationem;verumtamen prius natuticognouit applicationem , quam conclufionem , ide6
per principale agens
non
&
cipiorum ad conclufionem
men
,
intclleftiis agentis, (vt
jntcrius)apprehendat cognitionem dc bilijcuius
idco non fequitur qualitas
eodem fci-
cognitioncm prim6 habuit docens
:
&
quod fcientia docentis fit adiua;quando enim zStiaA qualitas agit
in alterum
,
ifta
,
qualitas virtute corporis cuius
^ij.
numcrationem accipit a fuo correlatiuo. Cum igitur idem fcibile fciatur i dpdtore & dodo,
clufio propofita addifcenci
intelligendum ,qu6d fcicntia fn dod;ofe non eft qualitas aftiuajlicet enim per iftam acquiratur fcienti; ifi difcipulo , non tamen cft
Ai
ideo fcientia
mentem illuminat,& vetitatcm
oftendit.
quod
vt intelledus agcns
,
&
do(%us.
Vlteriiis
7-
,
duo intelledum addifccntis excitant,&cominoucnt. Sed interii^s verus dodor, id cft, Deus> ifta
in
qualitas adiua.
:
&
,
in difcipulo.Sedprincipale agens
intrinfccum difcipulo
eft
Ad aliud
Ad qusftionem
tequirit in illo
aliquod agcns principale moucns fcipfum de potentia ad a6tum , fed in acquifitione fcicnticc in docente , nec fccundum fe, ncc fccundiim virtulem docentis , eft qualitas fufficiens ad induccn-
vnum.
y
inducendo fuam fpr-
agit aliquid in illo alio
,
mam & non
re
&
fcquitur
,
quod
ifta
applicatio
non
facit a
cognitionem conclufionis.
Ad aIiud,cumconcluditur, qu6dconclufio in dcmonftrationc non fciretur , eo (jMd hxcJknt ^ fi requiritur talis applicatio. Dicitur intcrimendo confequentiam , quia fcqui ee quod h*c JUnt , non cft
8.
Ad
3.
i
Quxdio
i.
11
H7
1.
per pnemi(tas fecundutn fe conHcleratas , fed per prannifTas applicatas , ide6 requiri-
leAumimmaterialicer magisacmagis , non rcquiritur intcllcdhu agens aliquo modo irrgdians
hoc qu6d fequatur conclufio, idco potius fequitur oppofitum ex ratione, quam propontutn.
fua phantafmata.
eft requi
tut appiicatio ad
eo (juod htcfttnt
Ad
aliud
;
cum
autem
dicitur applicatio
eft
&
femper nota , aut prius ignota , poftea nota. Dicitur qudd hzc applicatio addilcenti prius fuit ignor4ta,& poftea ex hoc non fcquitur qu6d fiat
peraham applicationcm, fed qu6d applicans fic applicct ad hoc, quod
notaaddifcenti
fufficir,
ltem,tjttod qnid efi,Ac Ce eft intcUcdluipropor-
,
tienabile : igitur ad hoc intelledliis
,
non
qu6d adu
fiat
batio antecedetis ficut intclloitus materiam noii includit in fua eftcntia
,
tamcn
cft
in materia,
quia perfedio materiac,ita ^uod ^id efi condiiiones matcrialcs in fe non includit, eft tamen con-
iundum cum
illis
,
igitur vidctur
qu6dpropor-
fiatJiota.
tiofitintcrfWf^wWr/?, cx vna partc,
Ad aliud dicitur concedendo illam apph'cauoncm requiri vt infinuetur addifcenti quod
ledum
,
,
pracmiflk funt caufz adtuales iftiusconclufionis,
non fequitur,qu6d ad fcientiam iftius
fed ex hoc
conclufionis facicndam requirantur plures prx-
non oportet iftam apphca-
mifix quamdux,quia
tioncm fignari per tertiam propofitionem,fedcx hoc, quod docens debito modo ordinat praemiffas
fufficienter
,
per
habetur
applicatjo adualis
ifta
duas pra:miflas,&:c.
iftas
Q^V iESTIO
III.
An nos intelligamud perjjfecies acqtti^tas, '-uel fer j^ecies fefaratas
ex
] d* Anim» eap. 5 text. 18. X.df ^ .e»p.huiiii,eonFUtontm fupa. Auic. lih. 6. nMMrnl. p»rt. 5 cap.6.
tr»
.
&
:
pcr participationem
quod
quid,
eft
igitur intelligunt pcr ali-
,
prim6 intelligcnsjfcd
tale cft idca
hominis: igitur,&c. Item, rationalcs fumus nos & Dij, fcd Dij intelligunt per fpeciem innatara , & non per fpeciem acquifitam, &c. Item, puerdebito modo interrogatus , rcfte refpcndet ad conchifiones qui non eft eruditu$ in aliqua fcientia fed non potcft rcde rcfpon:
,
quia
nunquam
nonpcr
fpe-
acquifiuit fpccies
iftarum conclufionura,hue tcrminorum
:
igitur
.
7. D.Aiiguft./»t.
^Ub.y.
w.i* Trinit.c»p.%.fy
DThom.
CMp. it. t»t» q. 10. »rt. 4. Alb.
Durand. fJT
intci-
Ad principale , omne intelligens per participationem, habet reduci ad aliquid , quod cft pcr fe , pfim6 intelligens ficut omnia calida per participationem,reducunturad aliquid, quod cft priin6 calidum. Sed omnes homines intclligunt
cies atquifitas Arift. lih.
&
alia.
dere,nifi prius fciat conclufiones,&
.
obie^um
requiritur aliquod agens. Pro-
i.
rf.
j. q. j.
lih.io.cMp.io,
Ad oppofif um cft Ariftoreles
f.84. «r/.4. (y de Veri-
1. ^.
Magn. iraB. de IntelleHu agente. Conimb. in j. de An. eap. 5. q, 5.
6.ic communiter iccent. i» hunclccum
de An. t»p.
per fpecics,&c.
Pofi.
i^in
3.
cens,
text.
i .
huius di-
quod omnis doElrina , &c.
Item, primo huius hahet a Jenfit : igituu
,
Omnis
non
nofira cognitlo ortum
intelligimus per fpecics
j,
innatas, fedacquifitas, I.
drgument» frfn*i/*lhi.
A^
V6d
V,^undum text. cora.
quia feAriftotelem fcptimo Phyficorum,
per fpecics influxas vidctur
,
lo CtrcaammamimelUfHHamnonceidit
alteratio; fcd
fi
intelligetemus per fpecies acqui-
fitasper intclledbum, tunceiret altetaiio i
fpcciebus in fpecics
tiam
,
igitur oportet
;
non
&
abignorantia infcienponere , qu6d nos intel-
ligamus per fpecics innuxas
,
& non
pcr acqui-
* Ad qusftionem dicitur fecundum Platonicos, qu6d nos intcUigimus pcr (pecies influxas ab o/'""' '^""'"^"^idcis. Ponit enim Plato in Menon, & alibi idcim •
in qualibet fpecie hominis, xit
qu6d
ifta
,
,
&c. Et
di-
& cxemplar
& qu6d eft neceflaria ad & gencrationem.Ponit enim,qu6
fingularium iftorum
cognitionem
& bouis
idea hominis cft caufa
agentia fenfibilia
,
non inducunt formam
fcd praeparant
materiam
in
ma-
& difponunt ad
fitas.
teria
Item , quicquid producitur de potentia ad, a6bum , producitur per aliquod actuans ( fi enim
indudioncm forma: ab cxtrinfeco , vt idea. Ponit etiam , qu6d dodor nullo modo eft caufa in
caUd^m
difcipulo
in potcntia producitur in calidum in
aftu.producitur per aliquod aliud aftu caHdum.)
Sed intelledus nofter aftu fciens
de fcientc in potentia,
fit
igitur per aliquod ens in adlu fciens,
•,
& non.de fe, quia de fe eft in potentia, igitur per aliquodagens extrinfecam
,
quodeft fubftantia
feparata influenj fpecies in intelleftu,
quod non
Dicituf
qu6d
,
&
i
ah'quQd
intelli-
extrin-
exteriorcs, vfque ad intelleftum.
fit
hoc
irradiaiido fua
phan-
Itcm, contra ipfos
experimentum
rialiter
:
igitur a fimili
intellediis
,
ad hoc quod obiedinn
(quod e^epiod
fuam fpeciem per
agens immate-
ejHid efi)
multiplicet
fenfus medios vfquc ad intel-
,
& dixit
Ariftoteles oppofitum,
fimiliter dicit in fine fecundi huius
finfitm.
& non requiritur fenfus
quia tunc cxci a natiuide colo-
ribus ficut vidcntcs,& huius oppofitum patet per
Contra iftud ; obieftum fensiis multiplicat fuam (peciem in fcnfum exteriorem , & poftca in fcnfus interiores immaterialiter magis ac
eft,
tate ita excellenter habercnt fcientiam
fenfiiy deficit
,
rcmouet impediment.i^quz impe-
ab ifta idea intelleiftui noftro. Huius oppofitum ponit Ariftoteles , qu6d ad vtrumlibet. Ponit cnim Formas cduci de potentia ad a6tum per agens naturalc.Ponit etiam doftrinam caufat in
tafmata.
magis
fcd
diunt difcipulum lcirc. Scd fcientiain quolibet inducitur ab idea hominis , per fpecies influxas
non per agens
intellcftus
fecum, quod eft fubftantia feparata influens fpecies in intelleftum.Scdperintellc(ftumagentcm, qui eft intelledus intrinfecus , ic ille facit de potentia intelligibile , adu intelligibile per fpe-
ciem acquifitam
,
,
nobiscxpracexiftcnticognitionc, &ficper fpecies acquifitas , qux multiphcantur pcr fcnius
eft nifi idea.
eens, vel fciens in a<5bu,&
,
& cognitio iUitu
Aliter ponir Auiccnnt
,
,
Defidente
qtu efi/icHnt&m iUum natur. part. j.
J«
qu6d nos intelligimusper fpecies influxas, fed non influxas ab ideis , hcut ponit Plato,fcdab ifta fubftantiafcpatata.Ponit enim fub-
Opini»
cap.6.&
,
lib. 6.
7.
ftantias fcparatas fupcriores influere fpecies in
fubftantiis feparatis inferioribus,
C
c"
& vlterius po4
nit
"*»*'
Am^
Super
548
lib. I.
Pofteriorum Ad
nit vnaiu fubftantiam fqjaratam influcrc fpecies intel|igibiles intelleftui npftro, per
quas nos in-
& vlteriiis ponit nos intelligerc cum iftambftantiaquaE infliiit fpecies nobis & ponit
t.clligimus
;
,
j>os
non intelligef e (juando ifta fubftantia deiiiiit
ipflucrp.
hoc eft inwntio
Copt.ra
Ariftotelis. Similitcr
contra iftud , quod caici tunc ita haberent fcientiam de coloribusjficut videntes. cft
ad quacftioncm dicitur , quod nos DoS. intclligimus pcr fpecies acquifitas a fenfibus cx.tcrioribuSjfSf huius ratio eft iam tafta, quia aliter cacci poflent habcrc completam fcientiam de cor-
Ideo
4Qflnie
aliter
loribus ficut vidcntcs quirtndi iiis
^e
rimm.
acquiramus, dubium tur
;
anima
eft in
Ariftotelem
;
.de
:
modo lamcn qualiter Modus tamen fic poni-
de
cft.
potentia ad
Anima
omnia , fecundum enim in po-
text.37. Eft
tentia omniaintcUigibilia per inteUe{9:um,& eft
in potentia
omnia
/Sbum igitur
irjtellciStus
^igibilc
,
non
fenfum. Obicin potentia intel-
lenfibilia pcr
cum
fit
potcft de fe adbuare intellcdum per
Cum enim
fuam fpcciem.
exiftat fub
fit
in
,
, quia virtus fcnfitiua rnaterialis eft, qui^ perfe
firnpliciter
& indi& materialjtcr exiftit, ide6 non requi-
in virtutibus fcrifitiuis cft fimilitudo rei, uidualiter
ritur fenfus agcns
fed intelleftus poffibilis eft
:
virtus immatcrialis
,
Similitcr fpecies in
illa
fihiul
,
quia
non
alligata organo.
virtute eft immaterialis
non
quiaeft fimilitudo rci
hanc immaterialitatem
exiftit,&
facere
(Stus poflibilis
non
poteft
vt matcrialiter fpeciei intellc-
ciim
,
fit
virtus
pafliua,ncc phatafma potcft facere hanc fpecicm
hic,quia materiale mancns materiale,nuIIo
gignit immateriale
modo
ideo requiritur incelledrus agens faciens iftam fpeciem in intelledu poflibili ex ifta fpecic, qua: cft in virtute phantaftica. ,
Ad aliud dico, qu6d
qupd quid. efiynon
proportionabilc intelleftui
non
quia
,
de
eft
cjuod (^uid
fe
efi^
telligente, adiuintelligentem. Similiter faciens
qH9d cjtiid eji,Q^o^
quia
potentiaintelligibilc, adlu
eft
fuam fpcciem
&
,
fic inffelligit
intelledlus nofterper fpecies acquifitas.
Sed inteUigendum
eft,
quod
res multiplicat
fus inceriores,& vfque ad phantafiam,& ifta fpC'
fub
(Cies exiftit
modo materiali,& concipitur lub
f onditionibus indiuiduantibus:fed ifta vt fic,non poteft perficere inrcUedlum. Ideo intelled:us jigens ex illa fpecie in phantafmate difppfira gignitaliam fpeciem inintelledupoflibili.Ideodif it Commentator in lib. de Anim. text. com. 8. ,qu6d intelle£tus agens facit vniuerfalitate in rei)us. Et non eft intcUigendum, quod cadem fpejcics
numero
,
quae eft in virrute phantaftica
,
fit
quia tunc accidens migraict de fubiefto in fubiciftum , vcl faltem de jn intelledu poflibili
cfle
poteft adualiter
;
fcd
;
& etiam fub condi-
ibi exiftit materialiter,
tionibus indiuiduantibus
;
(cd tjuod t^uid efl
non
immucat vt materialiter exiftit oportct ergo qu6d ipfum ejuodejuidefi immutet fccundiim cfle quod habet in intclledtu, fed effe in intcUcdtu non habet de fe , fed per intelled:um agentem: ide6 requiritur intcUeftus agens.Per hoc ad formam ncgo confcquentiam , quia etfi ^uodquid :
fuara fpeciera pcr fenfiis cxteriores vfque ad fen-
,
potentia organica ad non organicam, quod videtur inconueniens.Nec eft intelligendum,qu6d
;
maceriales condiciones in fuo eflenon inclur
efi
nec ab
dit,
illis
dcpendet,
eft
tamen fub illis. Si-
non
militer intelleitus matet iam cflentia, nec ab illadepender teria.
non
Ergo
eft fufficicns
,
eft
includit in fu^ tamen in ma-
proportio vtrobique;
cnim quo ad iftas conditiones fit proportio , non tamen fufficiens ; rcquiritur cnim plus , fcilicet qu6d ficut fpecies in intellcdtucftfimilitudo rei ,non vt materialiterexiftit, fic oportet quod ejuidefi ad hoc quod iriimutet, valet
,
licet
fpecies in virtute phantafticagigriat ajiamex fe
modum in^materialem habere fed fub efle exrra !)nimam non habet modum immatcrialcm fed
in intclledu poflibili
taptum vt
,
quia
illa
in phanrafia cft
;
,
efl
in
anima
ide6 de fe
:
non
eft
pro-
per intellc6tum agentem.
materialisj
pornonabile, fed
dammodo
fafta eft immatcrialis
Ad aliud dicicur , qu6d omnia intelligentia 7. per participationem reducuntur ad aliquod in- Ad^. teUigcns ppr eflcntiam , fed illud intelligens non
Ijiatcrialis
& irradiata
&materialenon gignit immaterialc. Nec poteft dici , quod fpecies in phantafia eft irradiata pcr intcUeftum agentcm, & fic quO|-
poflibili
Adx.
fpiritualius
fi:rifus
immutare , nifi fub aliquo non habet nifi duplex efte , fcilicct eflc cxtra animam, & efte in anima ejuodquidefi fub eftc extra animam immutare non poteft vt fic,
inteliigibile pcr
jfd i.princi-
hoc mcdio
rcquiritur fenfus agens ad
quam in obie^lo, & in fenfibus cxterioribus fpiritualius quam in fcnfibus interioribus , quia cum ifta fpiritualitate ftat matcrialitas fpeciei
conditio-
nibus indiuiduatibus, ibi eft improportionatum. Idc6 antequam intcUedbus poflibilis a£tu intelligat,requiritur aliquod agens,vt intellc<5tus agens faciens intelledtum poffibilem de potcntia in-
rationcs contra hoc. Dicitur ad priniuni,
quod idco non qu6d obie(9:um
,
,
& fic fada im-
gignit aliam in intelledtu
hoc eniro videtur falfum
quia repuimmaterialitas , quia ,
gnat virtuti organics ralis in virrute organica fpecies femper exiftit materialiter. Ide6 oporter dicere , quod intelledus agens gignit iii intelledu poflibili fpcciem cx illa, qux^ft in phantafia. Ad argumenta. Ad pfimum dicitur,qu6d aniOia noftra alterari poteft ab ignoramia in fcicntiam , fed tamen ab vna qualitatc in aliam qualitatem altcrari non poteft , & hoc intelligit Ariftotele,s y.Phyficorum text.com. 10.
Ad
aliud dicitur
qu6d intcUcdtus
noftcr
fit
dcpotcntiainteUigenteaduintclligensperaliud cns in a(9:u , quod non eft idea , nec aliquod feparatum ab intclledunoftroifcdeftqujedam virtus intelle£tiua nobis coniun^ba incclledlus
.Tercps.
,
cuiufmodi
eft
fed eft prima caufa
eft
idea
efie
funt cadem.
Ad
,
aliud dicitur
nales ACjuiuoce
tur
,
nem,
fit
,
quia
,
,
cuius
intelligere
&
quod nos& Dijfumw ratio- Ai 4. non proprie ratiocinan-
I^ij
nec difcurrunt a prxmiflis ad conclufiofedfimplici intuitu principia,
fjones apprehendunt
;
&concIu-
fed nps ratiocinamur dif^
currendo a principiis ad conclufionem. Ideo Dij
non funt rationales proprie loquendo. Et fi (\Cy hoc cft ajquiuocc , & magis pcrfedte quam nps,
&
ide6
licct fubftantia;
fpccics innatas
feparatz intelligant per
& influxas
qu6d inrelledus
fic
,
non tamen oportet & hoc propter
inteUigat,
impcrfe(3;ionem intellc6tus noftri.
Ad aliud dicicur , qu6d puer ordinate a Platoneinterrogatus de principiis Gcomctrias , quat nunquam didicit, poftea de conclufionc , de
&
upuo
addifcit
conclufionem per talem applicationcm.
:
.
'
Quaftio IV. tionem, ic intcrrogationem , ide^ non fequitur, iftepuer fcit conclu/ionem:ergoprius fciuit concluuonem fub propria ratione,quam credit Plaro valere , quia latuit Platonem puerum poffe de nouo addifcere conclu£onera per applicationerti przmiflarum ad conclu/ionem. •
'
Q^V Att
uE S
'
T
f
IV.
O
I
Com.x. D.Thotn. hU UB.t. loan. i MaPaulus Ven. hic. Coaxmh. hi* q.^
tixt.
giftris $H t.ftft.q.x.
Mrt.^.
&f*qq. Compluc. di^.if.Leg.
dijp.i I.
HutcaJo
L»g,fiS.i. Auetfa j.iS.yr^.}.
A^V6d non Arinmtnt»
qttdfl. x.
Quatuor funt quarftio-
videtur.
V^nes per Ariftotelem
fe^undo huius
j
text.
i
fr» pMrttnt'
fed quxftiones prsfupponunc fuppofitiohes,fiue
t^HM,
przcognitiones , quiaquzlibet quacftio aliquid quzrit , aliquid fupponit : crgo quatuor funt przcognitiopcs. Icem , tria funt przcognita > videlicet digni^ t&s , fubie&um , paflio : ergo trcs funt prz-
&
&
cognitiones. Ptobo confequentiam
,
quia prz-
cognitio numeratur ad przcognitorum numerationem. Dicitur hic per intcrempcioncm , quia przcognitio non numeratur ?.d numerationem prz-
cognitorum. Contra iftud , accidcns numcratur ad numerationem illiusquod dcnominat ,& cuius pa/fio cft , quia illud quod denominatur ab accidentc , eft cius fubic
&
func
duo przcognitiones. i vidccut quod funt
Icem
tres
,
ex intentione
Ariftolis,qdia Ariftotclcs cap. i .huius dicit
qu6d
de fubicAo przfupponitur qnid eftJimplicjter , dc dignitacc gww efi ; fcd de pafllonc npn przfupponi tur ^nid efiJimpliciter , fed quidefi, quod fignificatur per nomen"; cum igitur, ^uidefi, quod fignificatur pcr
nomcn, & quid efifimpliciter,
diuerfz przcognitiones
,
tres erunt
complexura, quod
fint
przcogni-
catur paflio de fubiedo, ergo ad cognofcenduln condufionem oportet przcognofccrc digniia-
&
&
ide6
non
faciunt diuetfas przcogni-
tiones.
ContrJt, per Ariftotclera i. Poft tcxt. com.j^. §imdefifimpliciter przfupponity^r/^.quzrcre enim
qnid
ignorato fiefii nihil eft quzrcie. Sed tfuidefi, quod fignificatut pcr noracn , non przruppohit efte , quia de non entibus fciraus quid «r^,
{ignificacur per
nomen , & tamcn non cntia non
fciuncur cfte , quia
non
funt,
& dicit Ariftoteles
qu6d dc Tragclapho fciraus,quid fignificatur pcr
nomen
,
8c taraen ignoratur
fi
eft
;
ergo fuidefi
fimpliciter,8c qtiidefi,<^\ioi fignificatur per
nomen,
funcdiuerfa.
Ad oppofitura eft Ariftotcles dicens, di^liciter tmtem t>-
Cuulmfio.
i.
&
tera , pafKonera , fubiedum , ita funt tria przeognita , taraen tanti^ra funt duo modi przcognofcendi. De fubiedo enim przcognofcitar ^tud efi, 8c efi de paflione ^od efi,8c dedignitate,f«M efi,ic dtix funt prccognitiones communiter, lcilicet efi, 8c f»M ejF. Aliud eft intelligendum , qu6d ^itidefi reifim- Diffimtta pUciter , ^idefi , quod pcr nomcn fignificatur, '*"»' f**^_ non funt eadem. tt huiufmodi duplcx eft ratio. ^*' V*^ """'*"• Vna eft ; quia przcognofcendo ^id efi reijimpliciter, neccftc cft przcognofcerey? r^; quia non ens non habet verum fnid , fcd przcognofcen-
^d
&
V^
do qtiidefi,quod fignificatur per nomen tancfim, non oportctprzcognofcere_^r/?, non ens criim poteft habcre talc cfle. Itera alia ratio cft ad hoc , quia cognofccndb quid fignificatur pcr nomen , Miim cognofcimus raodo indiftindo , confufo ,
&
huius, text.t.
efi pr£co£nitione,8ce.
Ad quzftioncm dicitur,qu6d cancum duz funt przcognitiones, videlicecfiK/Wr/?, &^«Mi^. Inteiligendura taraen propter hoc, qu6d ad coenofcendara conclufionem , oporcet przcognoicere
&
&
&
:
&
&
nomen
non
cadem tocaliccr. IntcUigcndura taraeneft, qu6d Ariftotelcs comprchcndic vcrumque ibi fub generalitate qi}adara de przcognitione ,. ide6 tantum
quod
fignificacur pcr
,
func
ponic duas przcogniciones. 5v Ad primara obic^ionera dicitur , qu6d confcquentia non valcc, quia quzftio,^/^ efi,8cpro- -^' ^Jf»* pter qnid tfi ,
Scd quiA
tfi
"*"" reduamcur ad cognitionem
,
& fiefi
teducuntur ad cognitio-
,
ntm fiefi. Ad aliud firailitcr dicitur. Ad rationes concra hoc. Ad priraara dicicur, qu6d cognitio non eft in przcognico
fccnte
,
idc6
,
vt in fubic^o, fcd in
przcogno-
non oportct qu6d ptzcognitio
numcrecur ad numerationcra przcogniti. Proptcr quod
Dicitur hic , qu6d ijuid efi , quod fignificjitur pei noracn , qui ifi fimpliciter , non funt diucr,
frintifi» «*-
;
tiones.
fa tjkid
vmiin
duo incoraplcxa, clmfiumfim vt fubiedhim, & paflio quia cx his duobus con- *^' ftituitur conclufio. In conclufione enim przdfcft dignicas,
^*
tantum dua fint fraco^itioms ?
Auerioes hte
?49
principia. Principis conclufionis funt tria,
cft
incclligendura,
qu6d duplex
Optnuit tk-
cftoperacio. Quzdamiwiw«»«»/agenti,vt intel- f^*' ligcre refpcdu inccllcdkus
/us.Alia eft operatio
,
tratijiens
fcntire rcfpc(ftu fcn-
in
mateiiam cxcrin-
fecam, cuiumiodi eftcorabuftio ignis,corabuftio enira eft in illo quod coraburitur , operatio pii* rao raodo eft in agcntc , fecundo modo eft in pafTo^fcd przcognitio cft operatio prirao modo»
&
idc6
hoc
,
eft
Solutum cft cnim pcr materiam in-
in intelledu.
qu6d opcratio
tranficns in
trinfecara cft in operato
:
aliiautem non.
Adaliud contraillud dico, quod fuppofito, qu6d pr^cognitio teferarur ad pr;cognitum,non oportct lamcn qu6d nuraeretur ^d numcraiionem przcogniti. Inftantia enim eft , quia patei: refeitui ad filium, & taraen non opoicct qu6d fi fint pluies filij eiufdera , qu6d pioptei hoc ifte fit
pluies paties>vcl
qu6d plures patcrnitates fint
in codera.
Ad tertium dicitur , qu6d ifta propofitio non vera , (cilicet , Acctdtns tfiine» tMfiuon in JiAit^o qnod denominAt. denominat eft vhiucrfaliter
enim
4^
Super lib. I. Pofteriorum
J50 eaira aliquando
terminum a
epto ,
vt Socrates
corrumpitur: aliquando tcrminum adquem, vt Socrates generatur.Aliquando efficiens.vtagens agit,& aliquando fubiedum in quo eHiCicathopu tSfu. Ide6 non oportct,qu6d accidens fit fcmper in illo tanquamin fubiedo quod dcnominat.
Ad aliud
non prscognofcitur de quantum, nec opottet ad hoc , qu6d de fubie6h> fciatur paflIo;quia ad hoc dicitur^quod
fubiedbo, quale
quod
eft,
vel
fciatur pafllo, cxtraneatur ^uale
& ijuantum,
]D« fuhitBt
& quodhbet accidens communc.
ntceffaru
fubicdo neceflario pra:cognofciturfK/
frtcogntfci-
finitio fubicfti cft
tutjuidrti.
Sed tamen de
medium ad conchidendum
paflioncni dc fubiedlo dcmonftrationepotifllma,
& antequam conclufio cognofcatur,oportet pra:cognofcere
medium
quod cognofcitur, ide6 fed non quale , nec
per
praecognofcitur quid
efl ,
quantum.
-j
Ad
aliud,
&quod fupponitur,
fic
;
cft,
ergofc-
Propofitioeftora- Propcfiti»
verum , vel falfian figmftctms ; crgo Propofitio ^uid funt cadem , habct tptid , quia definitio , tamcn Propofitio eft quoddam complexum , Dignitas crgo potcft haberc
tione complexi. Dicitur hic
non definitur in quantum
eft
J"*^-
&
&
, quod Propofitio quoddam comple-
xum acceptum fub ratione complexi ,
fcd fub ra-
tione incomplexi.
Contra, indcfinitione ponitur hascparticula, verum , velfalfitm, fcd nihil fignificat
fignificans
, vel falfum , nifi complexum fub ratione complexi:ergoPropofitio vt hic definitur,fignificat complexum fub ratione complexi. Item,Dignitas frcundum id quod eft,fignificatur ergo de Dignitate prascognofci poteft quid
verum
:
concedo quod
eflyC[\jod fignifi-
nomen, & tjuid rei/impliciter, non funt totahtcr eadem , tamen Ariftoteles vtrumquc
fignificatur pcr
comprehendit fub vna praccognitioncgcne-
raiijlicet fint diucrfa:
pracoghiiiones in
fpcciali.
Idem tamen intelhgitur de vno,quod & de alio. Ad rationes qus ponunt , quod tjuid verum, jk ijuid quod fignificatur per nomen , funt dijierfa , concedendae funt , quia verum conchidunt, polTunt tamcn cadere fubvna praccognitione gencrah.
Q^
T
iE S
1
O
V.
nomen.
Ad oppofitum
catur per
/juid
quod
fcquitur
quitur ad ^uid eft. Item propofitio definitur
cens
eft Ariftotelcs i.
A.
huius.di-r
quod de Dignitate praecognofcitur folum,
,
(jtiia eft,
Item , fi dc Dignitate praccognofcitut tjuld efi, tunc ex Dignitate , &: iJIo ^uid , polfct ficri , vna propofitio immcdiata , fiue Dignitas , eadem ratione
Dignitas haberet i^md,&c ex ifto tjuid,8c fic in infinitum , quod eft elTet aUa,
ifta
&
Dignitare
inconucnicns.Inconueniens cft ergo dicere quod Dignirai habcat t)uid. Ad qua:ftionem dico , quod de Dignitate folum prarcognofcitur, tjuia efl. Probo, quia Digni-
JCoaeluftt,
cognitionem de conclufione , fed non cns conchifioni nihil facit. ergo oportet quod de Dignitatc prxcognofcitur tjuiaefl. tas facir
/in de dignitate pojjtt fracognojci
quid Atift hic edp.x.
eji
.<*
Irem oftendo , quod de Dignitate non prasco-
^ ^einde ctp.t. Auer. hic teitt.eom.i
tJ" i.
&
Mftaph.cap.i. Thcmift.Ptiilopon. D.Thoin. in hune locum fonfeca l. Met. cap.t. q.z.fefi%. Conimb. ia i.
frimi q.li.Log.fea.^. Pofler.
q }. art.4.
CompluC.
di^. I7. 1. AuClfa J.
gnofcitiir ^uidefifinipliciter, quia ^uid eflfir/iplici-^ ter eft folius
incomplexi
"T Tldetur quod
V
fic,
tanta complexio
& vnio
eft in
Syl-
quanta eft in Dignitate, fro partt mf fed dc Syllogifmo poteft cognofci ijuideft, non j^rmii iH*. obftante fua complcxionc ( aliter de Syllogifmo non poflet clfe fcientia ) ergo de Dignitate poJrgument»
logifino
,
,
;
prarcognofci quid
teft
efl
,
non
com-
obftantc
Item Propofitio immcdiata dcfinitur in ifto primo Hbro , non obftante complexionc crgo eadcm ratione Dignitas poteft definiri , ha:
&
e]u id.
ltcm,eire
non
eft nihil,
pft efTcjfpraECognofcitur
huiufinodi Dignitatis
enim quia cft ) crgo Di-
, fcd omne habcns eflc , cfl cjuid. prgo de Dignitate pra^cognofcitur efttid fcquitur crgo, quid de Dignitatc pracognofcitur quid efl. Dicitur hic negando confequentiam , ad proba-
gnitas habet efte
:
quod-
non habct quid, co quod
eft cns per accidens,fiue aggrcgatum. Sed Dignitas cft magis aggregatum quam homoalhM : ergo Dignitas non habet <]uid. Simihterde eo non praecognofcitur ^«/^, ,
fciiicct
habet
nomen
qiiod fii^nificaturptr
tjuid
,
fed plura ejttid aggregata,
dc Dignitare prarcognofcitur
plexione.
bcre
fcd Dignitas eft
enim quod homo albus
taphyfic. texr. 10. dicit
f.
,
damcomplexum; crgo,&c.Qu6d autemnonhabear ejuid , patct cx intentione Ariftotelis 7. Mc-
poteft confidcrati
qui.mon
tjuia efl.
Ad primamrationemdicitur, mus
,
folum ergo
eft
com- Ad
plcxum fub rationc complcxi acceptum, & ifto modo non habet cjuid. Alio raodo confideratur fecundum quod eft quoddam complexum acceprum fub r.uione incomplexi,& ifto modo habct tjuid & definitionem vt fic cnim fignificarur pcr voccm incomplcxam, vt per hanc vocem Syllo,
,
,
;
gifmiu,
& concipitur ab intellc(5lu noftro, & ifto
modo
tionem dicitur quod licct Dignitaiis fit elTc, non tamen habet
dc Syllogifmo prarcognofcitur ^uid efl, non tamcn de Dignitaie fecundum quod Ariftotcles intel!igir;quia Ariftoteles intcUigit dc Dignitate vt cft complexum acceptum fub rationc
hahens efe, igitur
complcxi.
fuppofito
eft cjuid
quod illud fit
,
vel htJfens tjuid, nifi
firoplex
,
& nofi com po-
/itum,
Contra, quod complcxip nonimpedit arguitur
,
vt prius.
Itcm , ep vel cft cfTe v^rum , vcl infeparabiHrer concomitans cflentiam. Si primo modo , nefrelTario praecognofcitur deDignitate, quiaeft;ergo ejuideft, quia fuum eflecft. Si fccundo modo,
^dhuc fcquitur, quod ejfe pracfupponit cffentiam,
Ad aliud pcr idem,Propofitio dcfinitur
ptum
,
fecundum quod
eft
immediara non complexum acce-
fub rationc complcxi.
Ad
, ncgando confcdc Dignitate praecognofcitur , tjuia ad probationem,eodera motfl crgo tjuidefl; do ficut prius,quia Dignitas non habet ^uid,\icct habeat clTe. §l»idenim folum eft alicuius incomplexi,quod eft obiedum intclledlus fimplicitcr.
aliud fimiliter dicitur
quentiara ;
4-
quodSyllogif-
fecundum quod
,
&
Ad
t».
tHJIifKt»
V
Qu^ftio Ad rationem contra hoc (licitur,qu6ci cffe concomitatur efTentiam Dignitatis , ideo fcquituri qudd ellentia Dignitatis przcognofcitur , (ed cx hoc non fequicur, qu6d de Dignitate praecognofcatur ^wM^.quia ^id
^um
folum
incellcAus Hmpliciter
teft effe
complexi,
quod eft obieeilentia autem po-
eft cius ,
& incompiexi, 8c cuiufcunque
^^
Propontione rationem contra iliud
aliud de
,
dicitur
qu6d hzc com-
Propodtionem fub ratione incomple-
& potcft comparari ad Propofitionem fub ra-
xi,
eflc
& & fubic<5lo inefle
,
inefle.Sed
inefie
quia accidcntis
,
in dcmonftracionc
,
& hoc eft fuum cfle
Paflionis concludicur
ffie
cfle eft
Pafllonis in fubiedo concluditur
non
,
eflc
igicur
,
przco*
igicur
ancc concio-
£onem.
ficut prius.
parcicula,y^i/Sir4mx venmyVelfal/Hm,pote{i
paraci ad
^51
quaeftionem dicitur; de Paflione roium %. przcognofcitur quidefiyqaod fignificacur pcr no- CmttiJIe, men ; huius racio eft,quia in Pafllone idetn eft
gnofcerc oporccc Paflionem
altecius cntis.
Ad Ad
I.
Ad
Icem,dc Paflionc non poceft przcognofdyJwpUciter^uidefij licct ^tiefi fimpliciter habcac cx
confequenci. Racio huius
eft, quia
ter
tionecomplexi,ncuc ad hanc totzm, Homtefiatii»imI /Ub fua imegritate. Pcimo modo comparacur adPropofitioncm ff^wW. Secundo modo com-
efi
paratur adPcopofitionem vc ^HaU,vel
quia de Paflionc oporcec aliqualem cognicionem habcre ance conclufionem , cum fic principium
6cans verum,vel falfum, nifi complexum fub ratione complcxijdicituc qu6d hoc eft vecum qua-
incegrans conclufioncm,quia cx Paflionc ic fub-
litaciuc
tamen accipiendo verum,
quidditatiue
:
quod
iefto
fignificatur pec
conclufio in demonftratione
fit
habitum nec
nomen. Huius
eft
,
fed de ca
racio cft,
vt priiis
,
non przcognofcitur,
^uia
igitur de ca necefla-
vei falfum.Propofitio aflumpta falfa eft,quiafo-
efi
lum hoc habct Propofitio acccpta fub rationc in-
ri6 przcognofciturf«/
,
,
nomcn , & hzc cognitio eft indiftinfta quz po-
complexi.
,
Ad aliud
quod dc Dignitate non pratcognofcitur 7«o"
gnificatur pcr
vnum,vel habet vnum
quidy&cc.
habcrrahte cognitionem eius
tcft
fimpliciter,
& ficcognilio iftius
habcci finc coguicione
«[uia efi
,
quodeft quid
^uid efi, poceft pucr enim co-
:
&
camen gnofcic quid fignificacur per cquum : non cognouic quidicatem fimpHcitcr equi. Simidc non encc cognofcimus quid fignificacur nomcn , & camen non cognofcimus guid efi
litcr
pcr
fimpliciter,
ncc citda efi.
Concra iftam poficionem poceft argui.DcPaf-
Q^V
iE S
T
I
VI.
O
fione poteft przcognofci ineflc fubiedo
J.
quia
;
liccrin conclufione concludacur Pafl!ionem ali-
An de fafpone fracognofcatur quia cft ?
cui dcccrminace fubicfto proprio incfle
camen Aiift.i. huiuf.f^
I
.fequentU lihri Pefl.
D.Thom.
hie loan.
m
de Magifl. i. Paft. q.i. Conimb. vHfu(>ra,ju*ft.frtttdeuti. Coinplut. dijp.iy. y.t. I.
Argumint» fr» partt #/-
prrna $um.
/^ V6d ficvidctur
V^ gnofcitur
;
quiade Pafllonc praECO-
ergo de ea poteft pr«cognofcj ^«/^ fji- Antccedens patet per Ariftotelem ^ huius, cexc, Probo confequcntiam. §lM'defi cfuidefi j
i .
^Txfwpponit fi efi , quia quxientes quidefiy ignotintesfiefiy nihil quacrunt. Hic dicitur,
qu6d
dcPafllone pratcognofcicuc tjuidefi, quod fignilicacuc per nomen , tale ^'^non przfupponit fieff. ncgacur ergo hacc confcquentia:de Paflionc
&
praccognofcitur
tjuid e/?,igirur
Contra f
.
Pafllione
tur pcr
nomcn
,
dicit cft
,
qu6d ^«i
vera definitio. Si ergo dc
prscognofcitur «jiddefiy quod fignificaigicur dc eadem pratcognofcicur
nomen ,
& quod cfl vera definitio &
y
;
&
piicitcr,
Pafllo
fic
prius
, & prius poceft cognofci , non pczcognofccndo poftcrius ; ergo poceft cognofci^wMf/?, de paflione in communi , iiccc eflc fpecialc quod cft huic fubiedo incflc , conciudacur in conclu-
\e€to
flone.
Hic dicitur
,
qu6d accidens non eft ens
,
nifi
,
ens,non habectancum dcfinicionem ex-
primencem^«/^w»M»«,fed fimplicicer dcfinicioncm, & per confequens fimpliciter epdd. Irem , ad pcincipaie, Pafllo fcicur dc rubiedlo: fed non cns fciri non potcft ; igitur oportct dc Paflione przcognofccre ^iaefi. Ad oppoficum eft Ariftoccles
i
.
huius.
Aetidem nen
quiaentis, fciiicet accidens proprium non eft *? *^' cns , nifi quia proprij fubicdi. Idc6 impoflibile ^^* eft intclligcre accidcns proprium, fiuc rcale, nifi intelligatur
non
fubicdum, cuius
eft
'
*"fi
hzc paflio.Ide6
poteft de Paflione przcognofci eflc
przcognofcatur incflc proprio fubiedko.
,
nifi
Vnum-
iftud pcr Ariftocclcm quaeft.^ cext.18.
fic
tunc rcdit prima ratio. Itcm Ariftoteics in fecundo huius ,tcxt. com. 44 diftinguit dc dcfinitione,vna eft definitio fim,
,
qukra inefle huic fub-
non eft ens , nifi quia talis entis , ide6 intelligi non poteft,nifi fub habitudinc ad tale ens.Et pcr
tptidefifimpliciter
vii
,
quodque cnira inteiligitur , ficut eft cns , Paflio autcm cft ens in aliquo fubiefto dcterminato,
Metaphyfics
catur pcr
fubiedko
dc PaflSonc
fimpHcicer pra:fupponit/
&
eft inefle
&
hoc ad formamdicitur, qu6d de PaflSonepropria , non poteft przcognofci eflc in communi, «ue incfle , nifi przcognofcatur eflc in proprio CvhieGto.
Ad primam fimilitcr dicitur. Ad primam conquod aiiquando racioquam /I- Ad gnificac nomcn, cft vcra dcfinicio, & hoc incelligit AriftotcIcs,non tamcn cft hoc fcmpcr verum, poteft enim aliquando ratio cfle cntis defcriptio & ifta non cft vera dcfinitio rci , iicct per tra
hoc
dicitur
,
,
nomen fignificctur. Ad aiiud dicitur , qu6d ratio exprimens ^wd naimHu non rempcr attribuitur non entibus , fed aiiquando enti. Enti tamen potcft incflcaliaratio , quz cft vera definitio ; vndc Aciftoccles non intclligic,qu6d racio exprimens eptidnominu infit non enci foliim. Sed inceiligic , qu6d non enti in
4. i.friHt.
^
.
Super lib. I. Pofteriorum
352.
exptimens quldnominu ,
ineft raiio
la vcra ratio (jbi incft
ita
quod nul-
fed Paflioni ineft vera
,
etiam cxprimens quui nominis. Sed
ratio, Sc ratio
vcra ratio non pr«cognofcitur de Palfione ante
conclufioncm
fcd foium praecognofcitur
,
^id
quod fignificatur per nomen. Ad aliud dici, quod non cns non poccft fciri , ide6 fcquitur quod oportct Paffionem efle , fed tamen non fcquitur vlterius , quod eius cffe pracognofcatur antc conclunoncm,quia in conclufione fuum
efi
tur
effe
concluditur
quia fuura
,
in fubiedo
eftc eft
inelfc.
Contra pofitionem arguitur
J.
fic
Ineflc fub-
;
ie6bo eft aliud ab eflentia.accidcntis tur effentia accidentis prsfupponi
poteftigi-
,
,
licct inefle
fubic(9:o dc accidcnte concludatur in conclufio-
ne , fed
eftcntia
non eft inefle
poteft igitur prae-
;
pognofci de accidentc f««/ ^,ante conclufionem (loquendo faltem de eflc eflentias.)
^
qu6d
Dicitur
non
eft
cfle accidentis in
fuo fubiedo
iftud
,
non
efrentia potcft intelligi
in-?
telligcndo ipfam fubicdo accidentis inefle. Pof
cnim accidens intelligi,licct non intcUigatur ipfum ineffc fubie£l:o,fed fufficit, quod prsfuerit tcft
in fubiedo
quod
fed nihil potcft intcUigi finc cflc
:
de fua cflentia
eft
igitar incffe
:
non
cft
dc
cffcntia accidcntis,
Jtcm,elfentiaaGcidcntisconfIftitinindiuifibiIi. Praeterea,
miniiS
;
fecundum
quia magif
fe
non
fufcipit
magis , nec
& minw in eflcntia
,
in animali, cuius cft fignnm. Eodem modo accidens non.poteft intelliginifi in habitudine ad fubiciS^m cuiiis eft difpofitio. Accidens enim non eft ens,nifi quia entis,& non intelligitur nifi ficut cft entis, ideo neccfle eft dicere, quod inefle fecundum habitudinem fit de eflentia accidentis, fed non ineffe^quod eft adbuin exiftere. Ad aliud dicitur,qu6d fufcipit magis,& minijs fecundum fuum inefTe , quod eft adu exiftere in fubiedo,illud auiem non eft de effentia eius , fed fecundum inejfe, quod confiftit in habitudine.ac-' cidcns non fufcipit magis , nep mirius , ficut nec
efTentia.
Ad dens
.variant
ens injttkieiie,ens accipitur duplicitcr.
modo
pcr
fe ens:ficut
fentialiter , ita accidens.eft ens in alio eflentialiter.Secundo modo hic non eft nugatio.quia adu ineffe fubiedo non eft de effentia accidentis.
Ad aliud dicitur quod re&um ,
funt diuerfae fpecies,
,
8cftm$tmnoa
& ratio huius eft, quia non
habent difFcrcntiam nifi matcrialem , ficut diccbatur. Ad rationcm contra hocdico, qii6d acci^ dens per fc cft difpofito fubiedi , & elfentialiter eft talis habitudo,& tamen non oportet fi fubie» diuerfa aliquo modo,qu6d accidentia fint
fic
fi
eft
quando ita quod accidentia funt Pafliones fubiedbprum, quae fecundum fcfunt diuerfa,&formalicer,tunc
en?
tales Pafliones funt diuerfa formaliter,ficut rifi-
& itcrum cxprimitur, eft ens in fubr
bilc , rudibile fe habent refpefbu hominis , 8^ afini.Sed nafus, cuius Paflio efb fimitas,& cauus,
;
,
,
tunc hic
effet
igitur
:
eft,
nugatio, Accidens
de fua eflentia
idem bis ponitur. fic, tunc re£ium,Sc ftmum cflcnt
cft
igitiir
Item
fi
fpecies, quia
diuerfip
conueniant in aliquo, vt in cmo,8c
difFerunt eflentialiter,quia per A\ucx(a. ejje in /ubieElo
f;rgo
fed cfTe in fubiedo
,
cum
dififerunt fpecics funtjfed
fimo
,
fit
eflentia accidcntis;
in aliquo conueniunt
eflent fpecies
,
,
&
in aliquo
hoceft falfum
:
fi
enim
tuncfcicritianaturalis, quac eft de
fub alternata fcientiac Mathematica»,
eflet
qusE eft de caito
,
&. non
eflent fcicntias diuerfas
&
cuiu» Paffio
dicitur
,
qu6dyJ7W«»»
,
& reElum
,
diuerfs fpecies, quia non diffcrunt per differcntias intrinfecas,& formales, fed per extrinfecas, vt per diuerfas habitudines ad fubicda.
Contraiftud, accidens confiftit in habitudine efrcntialiter , quia fecundum id quod eft inhasret. Sed diuerfa habitudo caufatui pcr comp4rationem ad diuerfa fubiedia : igrtur diuerfa cfrcmiaaccidentis cftcxdiuerfitate fubiedlrorum.
Cutn igitur cauum cui
ineft redum tanquam Pafnafus cui ineft fimum tanquam Paflio, fint diuerfa fubie
&
&
accidentis
,
eft
illarum dicitur ,
duplcx
:
qu6d inejfe ipfiu» quoddam eft inefe oBuy
quod diftinguitur contra praiteritum , & futurum, & tale inefTe non eft de eflentia accidentis; quia accidens implligi poteft fine hoc , quod adualiter fubie<5ko
infit.
Aliud eft inefey quod
confiftit in
fed tantijm materialem.
:
citer,
fi
enim effent fpecies, tunc
fcientia natura-
bene fubalternata Mathematicae,ficut gutura eft, &c.
l}s effet
Q^
JES
II o
ar>
VII.
An deJubieSio fojpt cognofii quia cft ? Com.i. Thyf. cap.vlt.^lih. i. cnm.xC. D.Thom. ofufc.^%, Doftor i.Metaph. q. i. Anr. Andr. ibid. Caict. hic (^ tap.i. Jeq.lib, ^i.p.q.i. «r/.j. Ferrar. i.ctntr» Gcntes, cap. 66. Conimb. hic q.^.feSl. ^rt.}. Ruaius vbijitfrs. De altera przcognitionc rubic^li, de qua T>.inh*e ,
e/uiem qudjl. yiicAtid. 6. Metftph, e»p. \.^\.d« Aiiitna,
quadam ha-
c, I
.
tra£i,i.
text.
\ i
.
Conimb.
D.Thom. hic, hic
i. ^.f i.^rf.y. Alb.Mag. q .^Art.cit. &C. q.prued.cit. .
QVod non videtur;tantum dependet conclufio
:
Ad primam
,
non
fjLint
fio
redum , vel cauitas , non habent
Sunt enim diuerfae partes materiales,huius quod fymbolum ideo ftmum,&c reSium formalem diredloriam non habent per habitudinem ad fubic<£ba,& ide6 non fiint fpecies rcfpedu caui fimpli-
taphyfic.
Ad hoc
eft
diuerfitatem formalem
primo Metaphyfica , & Naturalis , & Mathematica, cuius oppofitum dicit Ariftotelcs in 6.Me-
'*'/^*''
dicitur,fubftatia cft
diuerfa formaliter, vel fpecificc. Sed
iccto
"*
fi
fubftantia eft pcr fe jns ef-
£ta. fint
in fubiedbo
Inefle »cci-
enim
cundum tale efTc/ufcipit magis,& minus ineffe non eft eflentia cius. Item
Vno
quod eft nomen , alio modo quod cft participium , quod dcnotat a£bu exiftens. Primo fns
fpeciem^efTentia tamen accidentis in fubiedo fcr
tns in /rthie^o, quiA accidens
€.
dicendov^m-
aliud dicitur fimiliter, quia
eft
nrodo hic eft nugatio,ficut
aiiud ab eflentia.
Contra
&
ifto modo ineire eft de bitudine ad fubieflaim, eflentia accidentis. Sicut enim fanum in vrina non poteft cognofci,nifi inhabitudinead fanum
dcmonftrationis ^ praedicato
,
ficut a
prxdicatum enim in conclufione eft enim de Subie£bo concluditur ; fcd de paflione non przcognofcitur tjuia eft : igitur ncc de Subie<5bo. Item, de rofa poteft demonftrari pafllo , ramen non oportct fcmper fupponere rofkm eflc, Subiedbo
paflio
,
l
Argumrtt* P*' P"'''* >>*'
;
paflio
&
aliquando enim non efb, igitur,&c. Itcm,h^c eft \eii,Homo eftriJU>ilif,Ci\xe homo
fit,
fiue
**
QujEftio
VIII.
Subie&u enim eft caufa przdicftti.quod cft paflio. Ad aliud dicicur , qu6d probat vcrum , probat enim quod de fubie
Homo efl animal ratienaU,Ciae
fcere.quod
tur ad hoc
poteft
qu6d
non bportet
fit
a£bu,fiue non:igi*
ptaECognofcere de fubicdio, ^uiatft.
funt afqualcs numcro,&aigitur
,
^
& quxftiones potcft fciri de
Contr^
fcire cft
,
percaufam co-
gnofcerCj&c.iftaEergotres condiiiones fuflaciunt
ad hoc,qu6d aliquid demonftratiue fciatur
;
cum
igitur iftx trcs conditiones rcpcriantur in elTen-
tia.rcfpedu r^,igitur
de eltcntia dcmonftrari
effe
potcft.
Item,demonftratio
eft
ex primis vcris
in dcfinitione demonftrationis
,
&c. fed
non ponitur hzc
particula,qu6d illud dc quodemonftretUr fio,igitur
non
rcquiritur ad
aliquo demonftretur,qu6d
hocquod
fit
fit
paf-
aiiquid de
paflioeius.
cognitionem deefte; aut cognitionem dc ejfe Jtmpliciter y auc quoad nos non quo ad nos quia fic eft notius Item
,
eftcntia facic
igitur facit
:
Jiuim ciTcntia
;
,
Cognofcimus enim non tamen ipfarum cC-
ficut patet.
ubftantias feparatas ciTe
pofterius eftentia, deeftentia
,
enim eft , qu6d
fit
ens in aliquo gcncre per
necefte eft,qu6d in fubicdlo, de
nem
eft
iti
fe
,
&
quo concluditur,
eodem gencre, in quo eft efientia. Siin fubicdlo non przfupponit cfte,
itiilitcr efte
quia ficefletproceflusin infinitum ,proptcr hoc non poteft demonftrari,quia non eft ens,quia nec fubftantia,nec accidens.per fe loqucndo.
efie
Ad primam rationem contra hoc dicitur,qu6d fuppofito,qu6d illud, quod demonftratur in fubicdlojp.rzfupponitcfle, cuncpotcft demonftrari, fi
in fubiedlo
dic
,
caufam habeat
fcd efle in elfentia
,
ficut ratio
concluefle ab
non przfupponit
eflcntia.
Ad alind dicitur , qu6d requiritur qu6d illud quod demonftrari dcbet in fubicAo przfupponat efle
,
& tunc conuenientcr demonftratur
,
C\
cocluditur ex principiis vcris,&c. Similiter ratio
probat.quod non oportct illud quod dcmonftretur pafliionem cflc, & hoc cft concedcndum potcft cnimaliquando dcfinitio materialis concludi de fubie(5lo per definitioncm foimalcm , fiuc ,
finalcm.
Dicitur ad vltimam,qu6d eflentianon facit cognitionein dcir^^quiainf^non przcognofcitur eflcntia refpcdu
ergo edcntia facit cognitionem de*^ fimplictter,8c talis cognitio cft per demonftratio. fentiam
effe.
,
ncm fimplicitet
,
igitur
effe
Q^
dc eifcntia fimpliciter
iE S
tAn cognitu
poteft demonftrari.
Ad oppofitum eft Ariftoteles
eji
^
&
Ad quzftionem dicitur,qu6d dc fubicdto praecognoC:irur vtroque modo ante conclufioncm; dc fubicdo cnim przcognofcitux ejuid, quia qiiid
T
I
O
VIII.
framijjis Jimul cognofcatur
i.huius.tcxt.i.di-
cens qu6d Dejitbielio frtcognofcitHr quid ^uia ejt.
conclufio ? V)o^.quift.f»qutnti.Ciht\t.\.q.i dub. ^.loin. a
Mag.
in
.
Prtlog. Tartir. lib.x.Vifi.
primum Pcfi.q.x. dub.yCocSmht.
in C0p.de prtcegnit.f.i.art.i.
QVod non vidctur, przmiflz
fc
habent in ra»
tionccaufzcflicientis rcfpedu codufionis:
conclufionis,& caufa cognofcitur antc efFcdum,
non continct cff^cdlum, nifi in virru-. tc,& nihil agit vltta fpecicm fuam,ergo przmifl^ non faciunt cognitionem de conclufione nifi in
igiturdc fubiedko przcognofcitur ^uidejl ,C\mi-
virtuccjcognitis ergo przmiflis,
fubicdli eft principale
ne.
Nam medium
medium
ni dcmonftratio-
in demonftratione cft caufa
de fubiedlo prscognofcitur tjuiaefi , quia ^uidejl praefupponit ^«i4ir/?, quia non ensnon habcc tjuid, Intelligendom tamen eft , quod quid eft , non fijfii *ft non frtfuppanit przfupponitfj^exiftcrc.nccoportcttalerj^przeffi exifitrt. cognofccrc de fubiefto , fecundum quod effe exiftere diftinguitur contra prztcritum & futurum. Sed ejfe quod pracfupponitur de fubicdlo , eft effe Jecundiim tjuidtCnnt enim gradus cntis , fub quo vnum cns ab alio difFcrt. Alius cft enim gradus lifcr
eflendi^qui corrcfpondct homini & afino , licct neutrum adlualiter cxiftar. Vel pofict dici , quod effe qnod przfupponitur, eft eftc non prohibitum in rerum natura.lUud enim dc quo habetur fcicntia , oportet qu6d habucrit efte in prcterito , vcl poflit habcre eiTe in futuro,vcl quod nunc habeac ,
eftc.
mint».
& ad
pj^ruppoqac cfie.fed effe neutram conditione habet,non enim eft ens in gcnerc, fcd per rcduftio-
fentia fubiedi.
MTgU'
,
qu6d ejfe , lic^c fic tamcn non potcft
,
nem. Hic dicitur,qu6d effe dc fubiedto qua*ritur,non qu6d effe dc fubicdlo dcmonftrctur, fed qu6d effe de fubicAo cognofcitur alia via. effe in eftcntia fubiedi habens caufam, etiam pofterius effentia fubicAi , poteft igitur pcr iliam caufam dc eftentia fubicdki dcmoftraii. Hic dicitur,qu6d effe non cft poftcrius eiTentia, ficut paQio,& idc6 non poteft dcmonftrari de ci-
Ai
diccbacur
ficut
racionem concra hoc dicicur
demonftrari,quia illud quod demonftratur de aliquo , neceiTari^ habet duas conditiones : necefte
Contrli
3-
adualiter exiftcns,&c.
fubicdo-per dcmonftrationem. Si crgo effe potcft de fubiefto dcmonftrari , non eft neccflc prascognofcere de fubic(^o (juia efi , quia quod demonftratuf,non oportctprxcognofci antc conclufio-
eft
1.
eft
Ad aliud per idcm. Ad vlcimum principale
paflio de fubieftodemonftretur,
Item, ej^ quaeritur dc fubicdo
Ctnclmfi.
35?
enim rijibile demonftrari de hominc,perd«6nitioncmhominis , quzeft vera dc homine, fiuc fit, fiue non. H«c enim eft vera, Cue non fic ,
Adprimam rationem dicitur qu6dconclufio magis dependec ^ fubie£):o qukfn
fcd efficiens
non cognofcitur
conclufio fimul tcmpore fub propria ratione, fed
cantum in vittute & potcntia. Item przmiflz fc habcnt ad conclufionem in rationc caufie raatcrialis. Scd quando caufa materialisfaciccognicioncm de efledlu , prius tem,
pore cognofcitur caufa , qu^m eflcdus , ficuc in cxemplo Ariftotclis y.Mctaph. cext.com.4. Subftantia enim przcedit omne accidens , cognicione,definicionc,& cemporc,ergo pr^mifl"^ prius cemporc cognofcnntur,quam conclufio. Item,fecundiim Ariftotelcra i.Priorum,contingit
cognofcerc
omncm mulam
cflc ftcrilem
,
&
hanc efle mulam,& dubicare an habeac aliquid in vcntrc , &per confcqncns ignorarc conclufionem,ergo,&c. Itcm , raulcafimul , racionequamulcafunt, non poflunt intelligi ab intcUedu , intclle€cMS
enim non
intelligit nifi
lcfimul, fedprzraiflz
vnum
intelligibi-
& conclufio funt Dd
ranlca intclli
|.
Argumtnta frop»rtt ntZ**'"*"
.
Super lib. I. Pofteriorum
3S4
; ergo non poflunt ^mul cognofci ab intelleAu,&c.
Ad aliud dicitur,qu6d
intelli^bilia
Itcm,inteiiedus in fyllogizando difcurrit fucprxmiOis ad conclufionem,ergo ruccef-
cefliuc i
&
,
fe
non
vt
»
applicatis in ratione
non opoinet iimul tempore cognoiccre Primum patet.quia caufa&effe£bus iimul funt,& non funt. Caufacnim eft principium eflendi efFcdkui, fed eadem funt prin,
iconclufionera.
cipia efrendi
& cognofccndi
,
fecundum Ariflo-
telc V. Metaph. crgo cognitis princtpiis in ratiohe caufe , fimul tempore cognofcitur conclufio.
Secudum
patct per Ariflotelem z. Priorum,c.i6.
dicitenim qu6d conringit cognofcere
mulam
efle ftcrilem,
omnem
& hanccfle mulam & igno-
non applicando iftas ad inuicem, nec comparando minorem maiori. Sic crgo patet,qu6d prxmifTz in fe cognofci poffunt rare hanc effc fterilem
:
non cognofcen Jo conclufionein,
& hoc eft,quia
deficic applicacio.
f*»".
telligit Ariftotclcs. Si
&
vnde pracmiflz,& conclufio cognofcuntur in vno
oppofitumeft Arifloteles primo huius,tex. i.dicens.quod pr^mifTf (imul cognofcuntur cum conclu(ione,nmul eniminducens cognouit. Adquzftionem dicitur,qu6d cognitis pra;~ miflls , fimul tempore cognofcitur concluHo (i cognofcitur in ratione caufz,cognicis tamenpci caufae
Seirt eontln-
& hocintamen praemiffa: applicenminor cognofcatur efte fub
ad innicemiignorando cunclufionem,
falleremur.
mis principiis in
gittripliei-
qu6d
,
applicatas
turadinuicem
Ad
Ctntlnfi*.
non
iiue intelligit prsmiiTas.rcilicet primo, poftea conclufionem , quia intelligit difcurrendo , non igitur fimul cognouit przminas conclufioncm. Item n iic, habitis przmiOis in paralogifmo iaccidentis,ftatim habebitur concluno,&ita non
&
1.
ratio probat
ifta
contingit cognolcere prxmiflas
luxta hoc fcicndum
Priorum, Contingit enimfcire in vniuerfaii, &inparticulari ,& hoc
quod
cap.16.
,
vt patet in
comingit fcire
dupliciter, fciiicet
i.
tripliciter.
adu &habitu. ,
In vniuerfali
cognofciturmaior,non cognofcendo minorem,necconclufionem fecundiim fe , quia cognofcendo hanc pctfe , Omnu fcitur conclufio,qnando
muU efl fterilu
,
cognofcitur in vniuerfali ,qu6d
hxc mulaeft fterilis.Aliomodocognofciturconclufio in particulari,& habitu,quando cognofci-
tur maior
& minor
tamen minor non confi, & iftis duobus moetiam tempore cognofcuntu|:
,
fed
deratur zGta effc fub maiori dis priias nahira,
przmifTz
,
&
quam conclufio
in
adu. Tertio
modo
&
cognofcitur conclufio aftu , iioc quando cognofcitur maior , etiam niinor , fimul cum
&
&
hoc cognofcitur minor efT» aftualitcr fub maiori: fic enim fit applicatio pfamiirarum in rationc caufae,
& ifto modoimpoflibile eft prjemiflasco-
gnofci prius ,
qukm
,
maiorijtunc non cognofcis praemiflas,& ignoras conclufionem.
Ad aliud dicitur,qu6d muUa non fub fpeciemultorum indiuifibili
tempore,
&
pofTunt intelligi,
4>
fed (ubfpecicvnius;
,
npn fub
propriis fpecic-
bus,fed fub fpecie habitudinis. , vnde proucnit ifta fpecies habitudonunquam fecit fpeciem
Effi tunc quacras habicudini$,ifta
in fenfu,igitur nec intelle6tu.
Dicitur negando confequcntiam , & dicitur, quod aliquid potcft faccre fpecicm in incclledlu, quod non facit fpeciem in (cnfu.Subftantiaenin> (vt ponitur ab aliquibus) non facit fpeciem it^ fenfu,&facit tamen fpeciem in intellcdujfitpiliter haec habitudo praemiftarum ad conclufionem fpecicm facit in intcllet^u.pet quam intelligitur, etiam pcr quam praemifTa: intelliguntur fimul
&
femporc,& tamen non facit fpeciern in fenfu. Et quando qu£ritili:,quid caufat hanc fpecjcm? Dicitur qu6d ficut fis^c habitudo fecundmn fc; ab iptelledu caufatur,ita poflibilceft, qu64 fpccies pcr
quam
intelliguntur ab intclle^tu caufe-
tur.Intelleftus enim dperatur omnes intcntioncs,
& fpecies per quas intelliguntur. Ad aliud patct per idem. Iniellcdlus enim it> acquirendo cognitionem conclufionis per prxmifTas , prius tempore cognouit praemiffas quan^ conclufioncm , fic quodammod6 tempus in quo cognouit conclufioncm fucccdit tcmpori, in quo cognouit prxmifTas , tamen alio modo fimul cognouit ifta , fic fimul tempore qu6d inter hoc tempus
& illud non cadit tempus medium
, fi
ra-
men acquifierit cognitioncm de illo acquifito ejfe
conclufione, in intelligit przmifTas , fimul
&
conclufionem tempore, ita qu6d iion fit alia fucceflio tcmporis,in quo cognouit przmifras.
Ad aliud dicitur ,qu6d aliquis fallaciam accidentis,Iicet
enim
poceft falli per
in fallaciaacci-
dcntis alia conclufio fequatur necefTari^ cx prz-
qua tanta idcntitas, & non maior , quanca prius fuit przmiflis,tamen adhuc cognofcensconclufiones poceft falli , ex hocqu6d non applicat , fed fa^a redla applicatione , fimul terapore cognouitquz conclufio fequatur,& quz non,&c. miflis,vt illa in
concludicur in conclufione
fimul tempore cognofcitut
conclufio. -
jIM argttarem-
Ad primam dico, quod przmifHc continent |n """'^ conclufionem.Non fic in virtute tantijm, quod
irequiracur aliquod agens,pcr quod prsmiff« faciunt fcientiam de conclufione in adtu. Sed
Qj^
^um
;
,
ficut cflSciens
efficicns
difpofitum continet cfFe-
autcm poniteffc6l:um
aliud dicitur,qu6d prjemifne habent ratio-
&
nemcaufac materialis refpeftu conclufionis, non foliim hoc , fcd habent fationem caufz e(fi-
quod poffunt
O
IX.
natura cogmfiatur yide
Do€t.^.pr*eeii.(ir
conclujio.
Mthtres eitntes ibid.
fecundum fc ad caur fedcognico vno correlati- Argumentm uorum cognofcitur fimul reliquum (quia rela- t^" /"";" »f'
aV6d fatum
fic
videtur, caufa
refertur
,
&
de conclufione in adtu.
ciencis, fic
1
in aftu in
omni materia difpofit^ , fic prajmiflac applicatae determinate tertio modo , faciunt cognitioncm
Ad
T
A?i cognitijpramiffis in ratione caufk,Jimul
przmiffz ficapplicata: contincnt conclufioncm virrutc
iE S
fufficienter de fe cogni-
tionemdeconclufione facere fub propria ratione, &ide6 nonoportet quod priiJs cognofcantur conclufione tempore.
tiuafunt fimul natura) &perconfequcnscogni- P'"'""'*' tio vnius
nonmagis depcndet a cognitioncahe-
rius,quam econucrs6,ergo,&c. Item, fi cognitis prxmiflisinilloinftantinaturx,non cognofcitur conclufio,tunci(laprioriignoraturcautatenaturz cognofcitur caufa ,
&
fatum,fed ignoratc caufato ignoracur caufa,
cum fint
Qusftio rx. ergo in ifta prioritate cognofcitar ignoratur ; crgo oportet dicerc, fimul caufa, qu6(l cognitis przmifns in ratienc caufxicognofint r^latiaa
>
&
fcitur
conclaHo iimul natura.
Item,cognitis
inratione caufae
ptxitiiffis
,
co-
gnofcitar applicario prxmiHarum ad conclufionem;ergo nmul naturi cognofcuntur applicata, quia cum applicatio (it relatio, cognofci non po-
(icut potcntia fe
8c vniuerfali
,
habct ad adtum maioris
gnitio a(5lualis concluHonis
;
ita
,
prius natura illo
cum minori,&nmulconcliino in a^u. Item , n cognitis prsmiQis in codem inftanti naturs non cognofcitur concluHo, tuncpotcft inrelleftus intelligerc prxmi(ras,& ccftareabinrelligendoconclanonem,&ita finon ncccfiecft, quod pra;miftac fimal naturi cognofcantur cqm conclufionibus , poflibile crit quod intclligancur eft
cotra Ariftotelcm.
i.huius.tcxt.i.
tmtpptStum.
n*tu":ergo prius natura poftunt prqmiiT^ cognofci 8c inretligi in
ratione caufae,quam cfFedus.
Dicitur ad illud qu^d caufa prius cognofcitur qaam efFedlus , fi accipiarur caufa proeo,
natura
quod cft
caufa, accipiendo
tamen caufam fub
in-
rentione caufie ,-fimal cogtiofcitur natura caufa cfFeaus.
&
Contra, C4u/a
efl
ad cutHt
ejfe
,/e^uiturttliuJ ejfe^
ha?c cft definitio caufejfcd definitio compctit de-
:
mcn cogniti»
principiis qusc funt caufz
conclafionis,non oportet fimul naturacognofcereconclufioncm.
Tamen
natura fuo cfFcAu
cft
,
ergo
;
fubiciSlum cft prius acci-
ie
caufa.fub ratione.qua
eft
;
& fub-
ergo illudquod
eft
eaufa,prxcedit cfFcdum
& cognitionc.
naturi Item
przmiflie
fi
,
cempore
&
,
&
prdmijfty&conclujtofimultempore cognofci (^ intelligi.
Ad primam rationem quod
illa probat cauf« fimul naturi
dicitur,qa6d
pracmifTae fub ratione
Adaliudperidem.
Ad rertium per idem.Applicatio cnimnon po,
immofunt
quoad cognitioncm
,
&
idco
naturali-
rtamen quod applicatur non fimul naruri
cognofcitur.
Adaliud dicitur,qa6d tialis coniclufionis fic :
tamen
licet
cognitio pocen-
cum
fimul naturi iion opoitet
minori fub maiori
tamen in re ifta funt conuertibilia ; ergo illud quod eft caufa fub racione caufac, prius eft cfFcdlu iecund^m naturam : ergo prsmiffz prius naturi cognofcuntur ipfa conclufione,ex hoc quod func
iCtam comparari ad adlam
fcantur praemifFx quando applicantur
caufa.
conclufio
Ad
quasftionem dicitur ,
qu6d
notis przmiflis
fionis fimul naturi
vt cognitio a<5lualis conclu-
,
fic
Ad probationcm
cam cognitioncmaioris.
dicitur
Ad vltimum
prxmiflae
:
&
,
tcroporc cognofcuntur.
priiis
leikus intelligit prxmiflas
pri^s naturi cognofcun-
Primohi oftendo Caufa , qus eft fub intenrione caufx , ad alrerum rcfertur fed rclariua funt fimul natura , fecundijm cognitionem naturalcm; quiavnum non poteft ignorari cotur.
:
•,
&
gnito altcro
,
ic via vcrfa
,
ita
qu6d neutrum
principalius k cognitione altcrius dependei raavia , qu^m cconucrso ; tamcn ifta duo unt fimul natura fccundum cognitioncm , (cd relatiua fic fe habent qu6d cognito vno relatiuo cognofcitur reliquum , econrr^ , magis vnum non depcndct acognitione altcrias, qu^m econtra,ide6 lunt fimul naturi , cogno(cantur fecundum naturam prxmitrz } ergo fub
?;is ifta
&
&
&
&
Sietioper.
Tom.
I.
qu^m
,
ramcn ex hoc non fcquitur qu6d
cognofcitur in rationecfFedlrus, tamenpraBmiflas, quae funt caufa: conclufionis , non confideratae fubrationc intentionis caufalitatis , priorcs funt
&
qu6d non oportct ficutcomparatur ad
dicirur,qu6d pri6s naruricogno-
dicirur,qu6d in
,
, ,
potentiam.
'" tacione caufz formalis,fimal natara conclufio
natura conclufionc
cogni-
qu6d accepta
vnus modus prioritatis eft fecundiim qnem cfle rci prius cft veritate propofitionis fccundum naturam, fiue fecundum cauralitatem,& ,
cogno-
fi
fcuntur prscmifTa: fub rarionc applicati , neceflc cft fimul natura cognofcere cui applicantur pracmiflae
illo priori
naturx ,
,
in
Etc6m
quo
intel-
contingit paufare
,
&
per confequens ipfum non intclligere conclufio*
nem in eodem tcmporc ,fed miflas.Dicitar
quod non
priiis
tcmporc pr«-
fequitar,quia
ineodcm
temporis funt duoinftantia naturx
inftanti
quorum
priori inteUigic
principia
,
,
in
in pofte«
&
ramcn fimul rcmporc conclufionem , conclufioncm : & huius caofa eft, quia prxmifne ciim finc applkacx te£ke , func caufa cfttcicns , necefTaria infcrendi & cognofccndi conclufloncm , fic in eodem tempore intelliguntuc conclufio, non fccundijm prius Sc prxmifFx poftcrius temporc,liccc fecundi^m prius& pofte> riori
&
&
&
&
rius naruri.
Si qiixras qualicir cft
manifcftum
intellcdbai«
qa6d prxmifta, & conclufio fanr diuerfa fecun> dtiro numerura.Didtur qu6d ex hoceft manifcfta
Dd
4* ^'^ ^^i"'
«"w*.
cognofcuntur cum conclufione.
rione maioris
,
tamen
natura. Si
prxmiftx dcterminatc ad inuiccm applicantur, tunc fimul tcmpore cognofcunturprarmiffae , conclufio,tamet) prius naturicognofcuutur pr^miffx : vndeaf>plicatle eftillHdfine ^nonpojfunt
rer fimul
prior
qu6d
intelligendiim cft,
cognofcuntur in fc,non applicando vnam altcri, runcprxmifne prius cognofcuntur quam con-
candum quod
dence,cognitione,definitioncj& tcmporc,
^
conclufionis ; ergo cognitis prxmiilis fub formali intentione caufae , fiinul natutii cognofcituretiamconclufio fub intcntione cffedus ta-
teft intelligi fineapplicatis
mtura. Item ad principale
.
auod dcpendet. Cognitio ergo principiorum quibus accidit incentio caufalitatis , prior eft fecunduro naturam , qu^m cognitio
finito fub propria ratione,crgo caufa eft caufa fe-
prxmifTx fub ratiopc caufs prxccdunt cfFeAum
CtnttmS».
lud quod
clufio in iGtu
Ad oppofitum.caufa ptioreft fuo efFedu in fua
1.
qu6dconclufio,quo ad cognitioncm , depcndet ex cognitioneprxmifFarum,cumprzmifne non
fcd
maiorcm , quiacuius cft potcntia, eius cftafbus, ergo nmul in codem cognofcitur maiorfumpta
prius temporc ctiam.quod
Sccundum oftendo;quia fecund6m illad,qaod funt, faciunt cognitioncm dc conclufione , ita
co-
habent ad candcm
fc
latiui.
dependcant i cognitionc conclafionis : ficut ilcft caufa ab cfFedu uon dcpendct , fod magis ccontri. Scd quando vnum depcndctab altero,&non econtr^ , illud ^ qaodepcndct , cft
finecxtrcmis^rgo,&c. Item , cognitis prxmi{lls,nmul naturi cogno-
teft
Tcitur conclufio in potentia
3J5
ratione caufc fimul naturi eognofcuntur cum conclufione > qaia vt fic habent rationem te-
1,
cariim
Super
356
lib. 1.
earutn diaexCnts» quia conclanonem non cognofcimus,nifi quia pratcognitis praemiflis.
Ad rationes
in
oppodtum
dicitur
Ad
tffofi.
tum.
rationemcontra hoc dicitur,qu6d hzcde-
Bnido,cau/a eftadcmtueffe, &c.
eft dcfinitioillius
mm/«, quia loquendo de
intentio-
iftis
probant
quod prxmifne quz
,
quam
,
concluno,&c.
iE S
Qjf
T
O
I
quod
X. efi
Luna cclipfa, quod quod poQIbile eft alihabere ergo malc dicitur , quod fcitur im-
fcd manifeftum eft
,
ter fe
;
Itera,de corruptibilibuseft fcicntia,fccundum :
haberc,&c. dicatur,qn6d dc corruptibili , fiucmobili non eft fcientia,ca ratione,qui mobile cft, fcd fecundum quod eft immobile. Contrsi,de mobili fecundum quod mobile, t& fcientia libri Phyficorum , qufa de mobili fecunaliter
Et
fi
frimi Pofl.(]utftvnica. Sot. hicVtiSo\. irifrolog.fent.q.^. oi-f.j. Conimbr. in c»f. fe(u.ndum frimi Poft.^utjt.i. art.
Ad
Auetfa j«#y?.x«. Ltg.feS.i. CQpiflnz.d1jp.J9.
efutft.x.
QViid non videtur,quia aut cft ftatus Afgument»
non
:
cipiis eft proceflus in infinitum cft
accipcrc principiurn
,
confequens ncc poftremum
,
tum quod eftinconucniens. ,
;
ptin-
fed infiniti noti
medium
ncc
&
Si
fic
fit
non
,
&
per
erit fci-
ftatus in prin-
tunc qusro , an ifta principia fciantur, an non Si non , ergo conclufiones non erunt fcitz , quia ignoratis primis , ignorantur pofteriqra.Si fii:,& manifeftum eft,qu6d non per caufam; cipiis
,
.'
quia
ibi eft ftatu?
eft vniuerfaliter
,
vt cgnceditur
;
ergo fcirc
non
per caufam.
Item Ariftoteles in fccundaconclufionc huius, quod principia magis fciuntur quam
j:ext.5 djcit,
propter quody&cc. , quia vnumejuoclejHe quia conclufiones fciuntur propter principia,er-
conclufiones
go
principia magis tuncerunt fcita:
& manife-
ftum eft , quod principia non funt fcita pcr caufam, quia non habent caufam crgo fcire non eft per caufam femper cognofccrc. ItemjCOgnitionoftraeft abhis,qux funtnobis magis nota : fed efFedus funt nobis inagis noti, qukm caufx , Ucct caufar prius natura fint magis notx , & intellcftus nofter fe habet ad illa , quas funt manifcfta in natura , ficur oculus no^kua ad :
lunienSolis:ergocognitionoftraeftabefFe6tibus ad caufam,& non econtra;ergo,&c.
Item ,
fi
caufam,nunquam fcirequoufque efTet deucntum ad pti-
fcirc eflet
tur res perfcftc
roam caufam , quse fcdcaufa prima
per
cft
conclufionis principium;
nobis imperfedc cognita|, cr
go
eft
qujlibet efteflus imperfedlc cognofcitur
non
cft per caufam cognofcere. Item ,conttafe<:undamparticulam,cum dicicjuoniam iSiftt eft caujk , fi ad cognitionem tur conclufionis oportet caufam cognofcere , vt ap,
&
plicatur ad cfFeftum
,
fic
conclufio
rctur fub propria ratione
tione rclatiui
,
,
oppofitum
AfiftotcIcs.text.com, 1.
cft
Ad quzftionem dico quod
definitio
,
benc da-
tut.Propter
quod
tuormodis
vt dicit Linconienfis. Eftenimfcire
,
fciendum,qu6dyc/r^
Conclu/ii. Scire dieitmf
qu.ttuer iii
non , tunc in prin-
fi
,
&
tatio.
cipiis primis,aut
im-
tunc de aliquo efTct fcientia fub rfltione fuioppofiti,ergooportet dicere quod demobili fub ratione mobilis fit fcientia , tunc rcdit
tnobilis
MagiHris infrimum Pojl.^utfi.j.Tntit.in e»f feeundum
j.
fcitur demonfttatiue qiiiaefi:
potcntia ad tetminum.
.<*
h
&
,
quod corruptibilia funt & tamen corruptibile (ecundum quod corruptibilc eft, poffibile cft fe
ii\
fcire,yJ/
^xxtyot.hU eMp.%.ii> f.Ethie, eap.6. katxtois e»f. feeundumprimi Poft. Li nconienf.iEf tr. Doft.f .^.fr»/»/, Ioan.de
Mtth.rex.
,
fcircper demonftrationcm
Item,fi de mobili efTct fcientia fab rationc
danda
eem.t,
funt
dum quod mobiie eitu
(tAtt definitio
j.'
,
poflibile cft aliter fc habere.
eft
1.1.
fub ptoptia ratio-
contra hanc particulam, cjuoniam impofdc his qua: ftequenter ; fiunt demonftrationes , contingit enim
Itcm
qu£
Alia: rationes
trifipteles
cft fcire
tur
Aintcaufac, prius natura cognofcuntur
M
,
relatiui.
quodM«/^,qu6d fcilicet fubiacet intentioni cauix t &C nou cft definitio huius intentionis,
h contra.
fltilil».
ne
fibile eft aliter ft habere
nibus forraaliter,vcl de aliquo accepto fub iftis, non magis -ad caufam fequitur efFe^us , qu^m
fro p»rl*
ptia ratione applicati
(icut dice-
,
batur. tm in
Pofteriorum
nunquam
fci-
fed fub propria ra-
quia (;ognofcere aliquid fub pco-
communiter,Sc
fciuntur contiugentia ad vttum-
fic
&
«W-
dii.
fic fciuntur contin-' Et cft fcitc proprie , gentia nata.Et eftfcire magiiproprie , 8c fic fciuntur tam principia,qukm conclufiones. Et eft fcire T/iaxime proprie fic fciuntur conclufiones per
iibct.
&
,
principia.
Et
fam cognofccrc
modo
quarto
ifto
&
,
fic
fcire eft pcr
cau-
accjpicndo yt/re definic
Ariftotcles.
Intelligendum tamcn qu6d ad hoc , quod aliquid fic fciatut,requiruntur tres condiiioncs fe-
Tres condidititiusftiitie.
cundum Themiftium. Primo requiritur,qu6d fciatur per.caufam:eadem cnim funt principia clFendi & cognofccndi.Caufa cnim cft principium alicuius rei,ergo cft ,
principium cognofcendi.
Secund6 requiritur applicatio caufx ad cfFealiter non cognofcitur nifi in vniuerfali,
iftum
:
vel in habitu
,
&
non
in adtu. ergo ad atfbualem
cognitionem requiritur applicaiio prxmifrarum, icaqu6da(5tuaIitercognofcatur
minorem efFc fub
maiori.
Tcrtio requiritur,qu6d fcitum fitnccefFarium, iftae trcs condife habeie
& non poffit aliter
:
&
tioncs inueniuntur in hac definitione pet ttes patticulas pofitas.
Ptima conditio innuitur per
primam particulam, ciim
pertertiam
,
cum dicituiilmpojftbile eft aliterfi
habere.
Ad priroam
rationem dicitur , quod in princi-
piis eft ftatus.Et ciam qu^titut vlterius.aut fciun-
non ; dicituc , quod loquendo de fcientia maxime propric , non fciuntut principia prima, quia caufam non habent loquendo tamen de tur,aut
,
fcientia propria
fciuntur efle
quod
,
vcl magis propiia
non per caufam
Ariftoteles definit
,
eft
,
,
principia
fi'^t
per caufam
;
tamen vnde
aequiuocatur de fiire , fecundum quod principia conclufiones , quae fciuntur ^exfiire
fciuntur
&
hic dcfinitum.
Ad
Ad urgnm menta.
.
Quxftio XI. Ad aliad dicitur qu^d ptincipia magis fciun,
tur,quam conclurioncs.loqucndo de fcientia magis propri^,& fic intclligit Philofophus.Loquen-
?57
comitatur:ex hoc enim , qu6deft in fe mutabile, immutabilitcr fufcipit,vel rccipit pa{Iioncm,&c.
do tamen de fcientia maximc propric fecundum quod/nVr definitur hic , fic principia non fciun-
Qj^
iE S
T
O
I
XI.
tnr.
Ad
aliud dicitur
,
qu6d cognitip
noftra
po-
'i
nmpliciter ab e^edtibus ad caufas, quia efFcdlus funt notiorcs fenfui tamen noftra fteriori
:
notioribus ad minus nota, fed noliora nobis poirunt intcUigi dupliciter. Vno mo-
cognitio Kttur» Htbit ptffunt Inttlligi dmflici'
eft ^
dodicunturnobis notiora,quz funt nobis noliora fecundum intclledkum comparando vnam cognitioncm intcllc(3;ualem ad aliam fic principia prima funt nobis notiora , vt dignitates: ,
:
&
»pMfc.4t. traff. dt SyUcgi,. dtmtnfirMt.cMf.^.
.
di^.it.q.i.Aaetdq.xt.Ltg.fta.^. centiores in hune Ucum.
QV6d non tet
non eft fimplicitcr a nobis noScientia enim qus eft per cffcdlus, noa noftra
eft fimplicitctfcicntia,&^<»/>«r^«»<^
fcd tantiara
,
cum
bis nota ,
,
quod
dicitur
,
quod
non funt nonaturx dicendum :
fic.
dicitur
quod
,
Ariftoteles z.
Metaph. text.com. I. permanifcftanatur» inon intdligit ptincipia
,
aliud dicitut,
abfpluta
,
& fub propria rationc.
Confiderando
enim conclufionem formaliter fubrationecau-
&
prjcmiiras formalitet fub ratione caufic; , ficcognofcitur concUifio fub ratione relatiui pct prxmyflas , fi cnim confideremus conciufioncm
lecund^m tis.fic
fe , quac infcrtur cx prasmiflis applicacognofcitur fub propria ratione.
Ad aliud dicitur, quod
Itcm.dc non cntc poteftfciri, quod opponitur non ens neceflari6 opponitur enti;ergo denoncntcpotcfteire fcicntia demonftratiua. entiiquia
eft
Hic dicitur,qu6d dc non ente fccundiim quod ncgatio cntis quocunque modo non poteft
fciri,qu6d ipfum opponitur enti , quianoncft pofllbile tale no ens cfTcquia quodlibet non ens, quantunjcunque fit non ens , eft ens apud animam,& vt fic dc non cnte poteft eflb fcientia demonftratiua,& fci-ri qu6d opponitur cnti. Contril,quzro de non ente apud animam,qu; eftncgaiio vniuerfalitcrentis apud animam, auc opponitur cnti apiid animam ,aut non fi non; crgo cns apud animam , & non ens apud animam :
tamcn
refpcftu
,
fua:
poteftaliter fchabere. Pofitaenim
Solem
,
& Lunam
,
de
:
Ad
ftotclcs
neccftaria funt.
Ad bili
aliud fimiliter dicitur:
quod de corrupti-
fecundumqu6dcorruptibileprjecisc,non
fcicntia,fcd fecundilm
quod
cft
immutabile
,
eft
vel-
incorruptibile.
Vnde fciendum.quod de mutabili fecundijm
y-
,
qu6d mutabilc , cft fcientia, &ctiam fecundum quod immutabilc, ifts rationes non funt oppofita:, quia rclatz tuntad diuerfa. Scientia enim eft de mutabili fccundum quod in fe mutabile eft,& eftdemutabili fecundum quod eft immutabile, non in fe.fed refpc
cundumquod
immutabiliter aliqua pafllo ineft
mutabili.
oppofitum,concedo conclufionem, quod de mobili fecundiim quod eftmobile in fe.potcft eftc fcientia.xum hoc tamen rcquititur qu6d fit immutabile refpedu fuac pafllonis, fub hoc intellc6lu,qu6d non poteft moueri
Advltimum
dicitur
,
qu6d licctde mutabili , nontamcn cft
fcientia fub ratione mutabilis
fcientia dc mutabili fub ratione fui oppdfiti.quia
mutabilc in nis
fe
& immutabile rcfpedu fuz pafldo-
non funt oppofita, Scoti optr.
fed vt fic,vnum aliud
Tom.
l.
coD'
principalc
eft
cx vcris
,
dcmonftratio ad impoQTibile quia vna pracmiflarum cft falla:
,
ergononoiTinis dcmonftratio,&c. Diciturhic, quod dcmonftratio ad impofllbile eftcxveris,
non fimpliciter
,
fed ex vcris
refpedu conceden-
propofitioncra falfam eflc veram piturloco hjpothefis. tis
:
quod
acci-
Contrii , ti demonftratio ad impoflSbile fit abfolutc ex vna propofitione falfa , tunc habeo,
quod demonftratio fecundum
& abfolut^ non
fe
fcmpercftexveris. Scd dcfinitio dcbet compctcre definito pto quolibet eius crgo hzc dcfinitionon bcnc datur, cumalicui demonftrationi :
noncompetat. Aliter dicitur,qu6d demonftratio ad impoflibile
Ad primam
fit
frofartt ntg»ttua.
Contra,devacuo , &infinito aliquo modo eft & tamcn ifta fimplicitet funt non cntia.
non
non
licct ectipfis poflit alife
intcrpofitione tctri intcr
Ai6.
I.
Argumtnt4
fcientia,
I. Poft. tcxt. com.6j. quod ifta qux frequenter cueniunt , vt veniunt in dcraonftrationc
caufa;,
jHomoic.
potiiis falfum.
non cns ergo non opor-
neceffitatc ponitur ccIipfisLunar.Idci dicit Ati-
fccundum
tcr fc habcre
tfi feitntim
ente potcft cflc
& tamcn
non opponuntur.quod falfum cdiCi fic,crgo contingit fcire:ergo de non cnteapud animam contingit fcite ipfum opponi enti,tamen nonens apud animam fimplicitcr eft non ens crgode fimplicitet non ente poteft cffc fcicntia.
Ai^,
niMt*bili
:
quod fcientiadcmonftratiua fitex veris. Diciturhic,qu6d denonente fimplicitcr.quod nullo modo eft cns , non potcft cfle fcrcntia dc-
fed fubftantias feparatas.
qu6d conclufio cognofcitur per principia,fub ratione relatiui , & non folum fub rationc relatiui, fed fub quadam ratione
fati
Dc non
fcientia demonftratiua
ptincipia
ciira fint naanifefta
Ad probationem
Ad
videtur.
& commoBiter Rc-
monftratiua.
qufA tft.
eft
^ hufia.^
cumfuu
f><
non eft verum,fcd
Et
&c.
,
Kx\Sio\tU%hUttxt.9 ^e»f.f.hitiMs,ttxt. i{.i<. <^ 17. (^ frimt T»p, c»f.i. Aucrroesfc alij interp. ibid. D.Thoot.
do fcicntia tioribus.
tU
demonjiratio Jiux frimu njeris
ifto modo noftra cognitio fimplicitcr eft ^ nobis nptioribus. Alio modo dicuntur nobis notiora , qux funt notiora fcnfui , ifto mo-
&
^4.
An
cfl
,
quoad aliqucm proccfrum
eft
ex veris
,
quia
in tali deraonftratione eft triplex procefTus.Vnus
&
ducens ad irapoflTibilc ex hypothefi , vna affumpta. Alius cft ab intercmptionc conclufionis impoflibilis ad inietemptionem hypothefis. Tertius eft ab interemptione hypothefis, ad oftendendum principale propofitum effc verum. ^icct ergo demonftratio ad impoflibile non demonftret.quoad primum procefTum fecunduin, tamen quo adtertium procefrurademonftrat, per hoc principium , DetjuoUhet dicitur
&
Mffirm4tio,vel negatio, fcquitur enira,fi
Dd
5
dc quolibet cft
1.
Super lib» I. Pofteriorum
358
eft aflSrmatio,vel ncgfttio vera,
& hypothcfis non
vera.ergo eius contradidtoria
eft
Contra,demon,ftratio
eft
cx notioribus;(edaf-
dcmonflratio
,
qux
priiicipiis
ftratio eft ex
immediatis
ex intercmptione hypothcfis
proccfTus in infinitum
,
tunc oftenditur
primis veris
,
vidctur
quia quod dicitur pcr fu-
;
pcrabundantiam, vni foli conuenit, {ed,primHm, dicitur per fupcrabundantiam : ergo fi demonftratio fit cx primis,conuenit tantum vni foli:crgo non cft nifi vnadcmonftratio ,&perconfer qucns nifi vna fcicntia. Itcm , pofita hae particula , fuperfluum cft poncre alia fcquentia ; qu^ia fi dcmonftratio effet ex primis , fuperfluum eflet ponere hanc particulam,«mmfiMr«f,quiaomniaprima funt imme^iata,& c contra. Itcm, pofita hac,fupcrfluit ponerc hzncycx priorihttt,c^notiorihiH,(imz fequitur,
dcmonftratio
ex primis ; ergo cx prioribus
eft
&
notioribus.
Item
fi
,
fit
cx immcdiatis
,
,
proccdit \ magis ad miniis
notum , quia minus
non
faciunt fcicntiam de
notum
:
vcl xqnaliter
ignoto.Item,demonftracio eft cx caufis , qnia demonftratio facit fcire, fcire cft pcr caufam cognofcere;ergo demonftratio eft cx caufis.
&
Sciendnm tamcn cft quod Ariftotclcs z. poft. non ponit hanc particulam , expropriit, quia hoc innuitur pcr hanc particulam, excaufis. Caufa enim eft propria jfefpedu illius , cuius cft tcxt.j.
caufa.
Si arguatur , quod quzdam funt caufa; mcdiats,& quasdam immedia(s,& qusdam particulares,& quaedam communes,ergo non omnis caufk
6tus
&
immediata ptincipia. Confcqucntia patct. Cui vnum oppofitorum ab eodem negatiir rcliquum mediatum & immediatum funt ineft effedliuc
,
:
oppo fita. Item
gcnere ,
cft
,
qu6d
immediata
fiue
fit
caufa roediata,
dummodo
,
fufficientcr eft propria
,
fcd in diuerfo genere
fit
in
eodem
refpcdu
cfFc-
non , quia non con-
tingit demonftrarc defcendcntcm a gencre in genus, vt dicitur in odbaua cOnclufione , fiue
qua:ftione htiius
:
commu-
fimiliter caufa vt
non eft caufa efTe^lius particularis , fed oportet antequam caufet,qu6d ad hunc cfFedum
nis eft,
determinetur,
& ideo dfcit Ariftoteles hic infe-
qu6d dcmonff ratio non
communibus, hoc
demonftratio fit ex immcdiatis, fiue cx primis , tunc nulla demonftratiocffct ab effc£bu ad caufam , qiiia tunc dcmonftratio eft k po-
principium,y/ o^ dquaUhtu atjualia dtmas
ftcrioribus:confequens falfum cftfccundum Ari-
lin^uuntur,erunt xcjttalia, won eft principium ad dc-
, fi
ftotclem z.huius
Ad Ad
4eft
ergo
:
oppoficum
& anteccdens,
eft Ariftotclcs.
qoajftioncm dicitur,qu6d demonftratio , &c. cuius ratio cft ; quia Defnon-
cx primis
firatio eftJyllogifrHM faciem/cire.
finalis
eft dcfinitio
caufam Vnde haec eftprima con-
demonftrationis
cognofcerc, ergo>&c,
&
Haec
,
fcirc cft per
huius libri , ficut dicitLinconienfis ,& probatur per definitioncm finalem demonftraclufio
tionis.
rius
eft
cx
fcd ad detcrminatum genusappropriatur;& ,
ea ^ut rt-
monftrandum cfFedlum in Geomctria, nifi detcrmineturad genus fubicAum Geometriae,iftomodo; vt fi ab aequalibus ligneis xqualia demas , illa
qus relinquuntur,&c.
Ad primam
rationcm fic dicitur , ficut diceba6. ad rationem contra hoc, quod de vacuO, Aii.pittt, infinito ,non cft fcientiademonftratiua, probans aliquam paffionem pofitiuam de illis , ftS. tur
&
folumadprobandum paffionem negatiuam , vc puta vacuum non eflc &c. & fic dcmonftratio non poteft eflc de non ente'; quia in tali demon,
pjonflratiua
Intclligendum tamen eft fecundum Linconicnfcm , quod demonftratiua fcientia poteft ac-
fotifi Kccifi
cipi
^Hpliciter.
ftratione,& ifto modo iftapracpofitio^^^debet denotarc circunftantiam caufat marcrialis , tunceft fcnfus,qa6ddcmonftratio cft cx primis,
praefupponere ^«/-* eft , fed dcmonftrationc non intendit Philofophus. Vcl al;ter poteft dici , quod de vacuo , infinito non eft fcicntia demonftratiua, quia non determinat de illis, nifiquatcnus illaremoueat \
tanquam cxcaufa
fua confideratione.
^eiestia
df-
,
vcl
fecundum qnod
eft
cadem cum dcmon-
&
materiali ,quiap°rincipi«funt
Alio modo fcientia demonftratiua poceft accipi pro habiruacquifito pcr demonftrationem, &ficfcicntia demonftratiua folum eft Conclufionis in demonftratione. Ifto modo haec pracpofitio, •* , dicit circunftantiam caufa: cfficiemis , fiue caufae materialcs demonftrationis.
originantis cft
,
quia fcientia demonfttatiua , quae
habitus conclufionis,
tanquam cx caufa
eft
ex principiis vcris,
originante, , vel quiaprincipia funt origo fcientiae conclufionis. Hanc dcfinitionem AriftoteIcsficoftendit;prim& dcclarat
r,
propriarefpeftuefFcdus.
Dicendum
Quia dicit
Topic. cap. i. quod dernonft^atio cft ex immediacis , ex his quae funt ex mediatis principiis , Sc huiufmodi funt
quia tunc nihil fcire-
quia intcllc(^us uoftcr in fyllogizando
,
fiue caufa
i.
,
eft ftatus
fi
;
ex primis , tunc nnlla cfTct demonftratio cx mcdiatis.confcquens eft falfum, crgo antecedens. Ariftotcles
proccffus in infi-
aut cflet ftatus ad immediata :non cft
,
tioribus
fiue
&
cflet
demon-
,
demonftratio
fi
adimmediata , habeturpropofitum. Item dcmonftratio cft ex prioribus & no-
tur
cft
demonftratio
quia
,
auttunc
eflet ex mediatis,
nitum
cx primJs , quia
eft
funt cadem. Itcm
firmationotioreftnegationc, fi ergo dcmonftretur veritas afHrmatiuz cx falfitate negatiuac , vel
magis notum , per minus notum , & per confequcns non eft demonftratio. Adprincipalc.quod dcmonftratio noneftex
(ftmlufi».
Itcm
vcris.
ex
eft vera.
tffficicnte
hanc particulam ex
veris
,
ifto
rnodo,
quoifcitur in demonflrationeeftverum,fid verum non fcitur nifi ex verig.
logizari ex falfis
,
Licct cnim vcrum poflit fyl-
non tamcn
falfumnoncft, vcra
fciri
ex
falfis
,
quia
igitur dcmonftratio cft ex
ftratione oportet
dc
ifta
&
Adracionemin oppofitum denon tur
,
ficut
diftum
eft.
Ad rationem
entedicicontra hoc
quod ens apud animam cft xquiuoidc6 non ens non negat quodliber. Idco pofTet ftafe quod non ens apud animam, opponeretur cnti apud animam , accipiepdo tm , & «0» ens , pro codem fignificato , & fimul cum hoc poteft ftare , qu6d non cns apud animam,eft aliquod ens apud animam,ficut non ens apud aniraam entitate fpecici , poteft efle ens apud animam entitatc generis,quia ens apud anfdicitut
,
cum
&
,
mam.quod cft Gcnus,non eftens Speeics.Sed impoffibile eft , qu6d non cns apud animam negec ens apud animam pro quolibet cnte vniuocc.
Ad aliud dicitur,qu6d fibile eft
demonftratiio adimpof- Aix,
ex veris,quo ad tertium proccfTum.
Ad
Quxdio
X1
Ad rationem concra hec dicitur, qu6d il la deinonftratio quoad tcrtium procciTum , qui eftex negatiux ad vcritatem affirtnatiuz , eft ex notioribus fub aliquo intellcdu. Falfitas' cnim negatiux duplicitcr potcft confi-
Vno modo in Cc qu^m vcritas
,
quod
poteft confidcrari fi;cundum
Aliomodo ifta falfitas
concladitur cx intcremptione impofllbilis , ad fic falfitas hypothefis notior quod deducitur,
&
eft
quim
,
vcritas- oppofiti
monftratio
^
3,
cft
Ad aliud
y,
& ifto modo illa dc-
,
ex notioribus.
dicitur
,
quia , non fupcrfluit ponere immedUtU non omnia principia funt immediata. Hxc enim eft per fe prima , Homoeflanimaly & tamen inedium habct per quod poteft dcmonftrari. Similiterpofito,qu6dfinteadem, tamcnexdiuerfa proprietate accipitur ideo non eft fupcrflui-
primit
,
forcc
:
Ad aliud
«Cif 4.
dicitur,qu6d non fuperfluit
cicula ex prioribM. Principia
enim
hxc par-
in fe dicuntur
prima,& abfolutc , fed priora dicunturper comparationem ad conclufiones qux funt poftcrio,
& idc6 pofito vno
non luperfluit altcrumj primum non eft relatiuum nifi pcr accidens, non enim rcfertur primum ad fecundum, res,
,
Amiliter
,
quia refertur fecundum ad primum. Pofito enim qu6d nihil eftei; cns in rerum natura , prx-
nifi
ter illud,
primum
quod eft ens primum , adhuc illud eftcc & tamen non rclatum ad fecundum,
,
per accidcns, ficut fcibile ad fcientiam.
nifi
Ad aliud dicitur qu6d non
rfi5.
,
caujis , quia caufa ex hoc quod eft caufa , & ad hoc qu6d fit concludcns , oportet quod fit propria, fed non oportet principium cllc proprium.
Similiter ex alia ratione dicitur principium
Ad
4d6.
&
& ide6non fuperfluit. aliud ciira dicitui ,quoddiciturper /itper-
QVod non
videtur. In
^virtutem
genere
fic
ex primis in generc,& quia in di-
fciti
,
diuerfa funt principia. Alia
cnim funt principia
in Arithmetica
.Gcometria,ide6 demonftratio
eft
,
& alia in
diuerfa,& raul-
4*1.
cum dicitur , qu6d
aliud
cx immediatis
fit
,
fi
dcmonftratio
nulla eflct cx mcdiatis. Dici-
curqu6d non fcquitur. Ad probationem dicitur quod Ariftotelesintelligit , qu6d demonftratio eft cx imraediatis finalitcr
,
omnes dcmonftrationes fcd cx hoc non fequitur,
vt refoluendo
ad principia prima ; qu6d nullacftdemonftratiocxmediatis. Poteft enim aliqua demonftratio cfTc ex mediatis, dummod6 finaliter fit ex immediatis j fcd tantum fc-
quitur,qu6d nulla demonftratio
flnalitereftcx
immediatis.
Ad vltimum tio
qux
cft
conccdo, qu6d nulla dcraonftraab cfFedlu ad caufam , eft dcmonftra-
cnim dcmonftratio*i?^'<«, & non fimpliciter, fecundum Ariftbtclcm. Hic autem definit demonftrationes fimpliciter, &c. tio fimplicitcr
,
talis
&
ftringit
cnim difToIuit glaciem, & conlutum, & tamen non fequitur ,qu6d in
Sole
conftridiio
diflblurio. Sol
fit
non funt num
fimul in
ergo
,
fequitur
vinum
eodcm
t**""'
, quia oppofita ergo,&c.
;
,
ifie efi
magU
eSi
ifle efl
,
Argumevt» t>r«f»rtin*-
& diffolutio
no'n fequitur
,
ehim prepter vi-
ehrium tfuam
Nec
il\e.
calidw propter Solem
efl magii calidtu. Sol
ergo Sot
,
cnim non
cft calidus
propofitio
eft
,
cr-
go,&c. qu6d
Dicitur
ifta
intelligenda
& cfFeftibus vbi aliquid vniin caufa & in cfFcdlu cbricta»
in caufis vniuocis
,
uocc reperitur ; , autem non vniuoce rcperitur in cbrio,& in vino, quia ih ebrio forraalitcr ; in vino vcr6 efFedtiuc, &nonformaIiter. Contri, ferrum ignirum cft calidum fornialiter , & lignum ignitum fimilitef & tamen non fequitur , Fcrrum ignitum eft calidum propter lignum ignirum, ergo lignum ignitum,&c. Dicitur quod ferrum ignitum cft calidum propter lignum ignitulm per accidens. Lignum cnim ignitum non calefacit,nifi quia ignis,& h^c ftopolitio, vnum^uod^ue propter ^uod, &c. non folijm habet intelligi in caufis vniuocis , &c. fed per
fe.
Contri , probo qu6d eft
eft
in huiufmodi canfis
caufa vniuoca.refpedlu calo-
fcrro,vtrumque enim calidum
ris in
cft
formali-
ter:fimilitercftcaufapcr fe,ficutetiamjefponfio
.^
&
concedit, tamen non fequitur, Ftrrum eficalidumpropter ignem,ergo igtm eH magii calidttf.Qmi eft verum , & confequens falfum. Videmus enim ad fcnfum , quod xqualis quanti-
antecedens
tas ferri igniti
tiplicata, ficut diuerfx fcientix.
Ad
mferioribus pet
iftis
Solis rcperiuntur conftriflio,
pcr fcjquia ignis
juerfo
fMr.qutfi.ty.mrt.
I.
dub. Affen.
non eflet,nifi tantum vna demonftratio , vel faltem non eflet nifi vna fcientia. Sed Ariftoteles intcUigit, qu6d dceft
& D. Thoni.
mara Thioremut* {7. Conimbr. inc»f. 1. huiui ijutji.t. art.^^6. Auerfa qutfi.tZ. U^./ea.^.Comflut.Ji^.it.
cum hoc in caufis
tnonftratio
Mtt.ttxt. 4. Aaerroes in Ctm.hultts
i.
ahundantiam ; &c. dicicur qu6d Ariftoteles non intelligit quod demonftcatio fit ex primis fimpliciter,& extra genus, quia
jUt.
t.
eaf.i. ptimi Ptfi.
loei.
X.&
,
fuperfluit dicere
ex
caufa,
Atidot. hic esf.t.f^
Item
nccdiminutio.
tas,
XII.
vnumquodquc proptcr quod , &*€.
Jjog. iutfi.l.
pofita hac partlcula
qu6d
O
I
•An hitc Jit werA ,
& ita falfitas aliqua cft afEcmatiux.
ignotior,
359
Q^ JE ST
falfitatc hypothcfis
derari.
1.
vehcmentius comburit
,«
quim
xqualis quantitas ignis.
Item
quam
,
probo qu6d hxc rainor
Ariftotelcs probat
clufionem.
cum
,
c^aiz principia
non
func caufx conclufionis,
pter
quod
nifi in
exigitur applicatio
fcitur proptcr principia
Item nonfequitur,
;
,
per
fecundumfc virtutc.pro-
ergo non cogno-
fecund6m
fe.
Conclufio fiitur propter prin-
erge principia fitnt magi/fiita
,
falfa
maiore con-
Cum Ariftoteles dicit, conclufionemfii-
mtu propter principia
cipia
fit
ifta
;
quia antece-
vcrum , & confequens falfum. Principiorum enim cft intelledlus , & non fcientia, fecundum Ariftotclem in fine prirai , ergo hxc eft dens
cft
fi\fti,vnun$4juodquepropter^d,tcc.
Dicitur qu6d quadruplex
cft fcicntia
i\ T r dum Lmcomcnicm communiter ,
gisproprict&maxirae propri^. les intelligic
,
qu6d fcientia
eft
,
fecun- ^f^^* *•*druplt* fi-
•»
'
•
,
propric
Vnde
,
ma- tumdumU»'
Ariftote- ctmitmfim.
conclufionis tan-
tum,loquendo de fcientia reaximcproprie didla. Sed loquedo defcientia proprie dida,conclufionesfciuncurpropterprincipiaj&principiaraagis.
Dd
.4
Con
Super
S6o
lib. I.
ContrSt, aceipio fcientiam conclufionis maxiIn tali fciencia fciuntur conclufiones
,>*,
Pofteriorum
modo
accipiendoytiV*
hanc
&c. Huius
vnurnquodcjue propter,
quod
lud,
&
effc
reperitur in efFe
ratio cft, quia
Qjf iESTIO
,
quia
feiaiuin
;
cft
fi
& caufa, nobilius
quo abaliqua
canfa,
fi
illa
ali-
proprietas in illacau-
fa reperiaturvninoce, excellentius rcperiturin
quim in effcftu &c. hoc patet fimiliter exemplum Magifter diligitur.propter difci-
caufa,
per
propofitio intelligenda cft in caufis vniuocis , fcnon in caufis per accidens,& aequiuocis.
pet
rationcm dicitur,qu6d Solnon
Ad primam
AiMgumt'*•
glaciem
diiToluit
& conftringit Iiatum, nifi per
,
operatio caufata a Sole, , propria enim per lucem calcfacerc, fed per accidens dif-
accidcns cft
foluit glaciem
,quiacalidum liquabiliadiiroluit.
Pcr accidens fimiliter conftringit Iutum,quia derclinquit grofper calorem exhalat fubtile, fum. Hicc autem propoficio, vnumijHedque propter
&
& in
quody&cc. intelligenda cft in caufis vniuocis,
caufis pcr
aliud fimiliier dicitur
II.
cic. qutft.
:
Jitas a6i:iua formalirer, fcd eft in
Iuce,pcr
quam
, lux autcm noa cil qualitas adiuus aftus. primam rationem contra hoc dicitur, quod
Sol eSicitur calidus aftiua, fed
Ad
ha:c propofitio habec intelligi in propofitioni-
bus per fe & vniuocis , fed lignum ignitum non eft pec fe caufa calorisin ferro. Ad rationem contra hoc dicitur , quod hxc conclufio eft vera , quod ignis eft magis calidus, quam ferrura ignitum, ficut dicit vnus expofitor.
Ad probationcm dic!tur,qu6d
ftat fimilitcr,
magis calidus qualitatiue , quam fcirnm,..V tamen quod maior fit cnliditas in ferro
quod
ignis
fit
ignito fccundum quatitatem.lllaenini maioritas
propter comparationcm partium materialium
ferri
,
non
ide6
, in ferro eftmaior calimagis calidum.
fequitur
fcrrum
ditas, ergo
QVod non videtur
8.
Icem vide autho-
quia
,
fi
fie,
ergo princi-
pium maxime primum , efiet maxmienotum, cuiufmodieft hoc Nihilcontingit fimul ejfe, noneffe j confiquens eft falfum. Probo falfitatcm confequentis fi principium primum eflet notiffimnm m veritaie , cius oppofitum eftet notiffimum in falfitate fed quod hoc fit fallum, probo, :
eft
:
quiain Syllogifmo ex oppofitis fupponit pro hypothefioppofitum primi principij , quia fupponuntur contradidtoria, & ex ifta hypothefi dcducitur ad negationem eiufdcm de fe , tanquam ad notius falfum, vcl magis inconueniens ; ergo ,
negatio eiufdem
defeeft notior in
,
falfitate,
Hk dicitur, qucd in Syllogilmoexoppofitis,
&
non fupponitur oppofitum prinii principij pro h^poihefi, quia non fupponuntur contradidtoria,
fed cantiimalia pars contradi£tiGnis fuppo-
nitur pro hypothefi.
Contra iftud.aliqua pars contradiaionis,fimivnaqusque pars contradidionis diuifim fumpta in aliqua matcria eft confequens ; lej
litcr
conclufio in Syllogifmoex oppofifo cft impoffibilis , fed ex confequenti accepto pro hypothefi
non
fequicur impoffibile
:
igitur principia
non
funt magis nota,
quam
conclufiones.
Aliter dicitur,
quod
in Syllegifmo ex oppofi-
fupponit oppofitum primi principij pro hypothefi , quia in aliqua materia fpeciali ,mintis tis
nota funt in falfitatc , vniuerfaliter tamen magis notum oppofitum primi principij in falfitate, qu^m negatio ciufdem dc fe. ContrI,AriftoteIesdicit in primo huius,qu6d principia non fient filum neta nohis,fed natura ; ergo eft
oppofita principiorum notiffiraa funt in falfitatc
non folum
natura:, fed nobis.
non ponit oppooppofitum primi principij ponit ea in a6lu; ergo notior eft impof-
verum
fibilicas.quando accipituroppofitum primiprin-
dicitur
,
qu6d principia fcimus
,
&
cft
,
quod propter principiatantum connon applicando , non fciuntur,
fiderata in fe illa
Item,negatio ciufdem de
fitain
Ad aliud fimiliter dicitur. Ad rationem contra hoc dicitur,qu6d non ta
,
,
Conclufiones fciuntur propter principia/ci-
tnaxime proprie diEla
,
ergo principia
maxime
(^ia hic non arguitur in vniuocis, fcircautem maximc non competit principiis vni-
fciuntur.
&
udce, conclufionibus; quia conclufionibus competit formaliter , priftcipiis tantum affediuc. Scd tamen loqucndo de fcire quod cft apprehenfio neceftariorum conclnfiones pt incipiis
,
ifto
,
fiuc fint principia, tiue
moAofcire vniuoce competit
& conclufionibus & ifto modo prin-
pipia fijnt niagis fcita
,
,
quam
conclufiones
,
hoc
adu,
fe,
fcd potcntia: fcd
quam negato ciufdem de fe. Itcm, principia non funt fcita , crgo
cipij,
& hoc conccditur. fequitur
gtuiua.
,
cijm propter principia fcimus conclufiones , dicitur,qu6d requiritur applicatio , dicitur,qu6d
Ad aliud
4..
^
proparten*'
&
,
in Sole
cft
Auerfa vbifuprafeR.
tci
quam oppofitum primi pruicipij,&c.
fe.
qu6d calidum non formaliter,quemadmodum eft in corpore calefafto calidum enim cft qualitas adiua pertinens ad clcroentum,fcd in Sole non eft qua-
Ad
eft
qutft. prtced.
:
&
^
conclHfiones. Ariftot. hie eap.t. text.y Alber.Mag. tra^.t.eaf.fJettM. i.eenttu Gentes <:«/>. 1 3 .loan. de Magift.^J^ qutft. ^.dub, I. Conimbt.. hie^utft.t. »rt. 5. Complut. vbi fupr.
,
pulum, tunc difcipulus magis diligitur. Propter rationcm intelligendum cft.quod Ii2C
-V
tAn prmcipiajtnt mAgis nota quam
incaufa,qukm incffcde ratione caufae quod exceliat ef-
ergo aliqua proprietas caufetur in
XIII.
il-
excelientius reperitur
<5kn
^^,,
Vndcdicit fecundam conclufioncm huius iib.&c.
propter principia.&tamcn non fequitur , ergo principiamagisfciuntur, ergo,&c.
,
j
& fic intclligit Ariftotc-
lcs, fimiliter Linconienfis exponic.
Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad qu3Eftionem dicitur qnodlixceft vcra, Ctneluffo
,
mc proprie.
magis tet,
fcita
quia
fi
non
funt
conclufiones. Antecedens paprincipia eftent fcita, efict proccflus,
qu^m
&c. crgo non cflct principium primum. Itcm , quod eft notum pcc caufam , eft magis
notum quim
illud
quod non
eft
notum
per cau-
fam. Verbi gratia,concIufio in demonftratione vniuerfali cft magis nota, qukm conclufio in dcmonftratione particplari.quia in dcmonftratione vniuerfali cognofcitur per caufam
,
in particula-
non fecundijm AriftotcIcm.Scd conclufiones demonftrationis, funt nots per caufam principia non pcr caufam ergo ptincipia non funt nori
;
,
;
tiora,
qu^ra conclufiones.
Iiem»
*•
QusftioXIII. Itein, principium,
& concluHo non funt com-
fccundum cognitionem ; ergo principium non c(b magis notum , qu^m conclu-
parabilia
Confequentia patct
/io.
,
quia comparatio fo-
liim eft in vniuocis
,
Phyf. (ed principium
& concIuHo ,quoa(l cogni-
fecundilim Atiftotclem 7.
tionem non funt vniuoca , quia cognitio concIu(ionis cft per caufam , fed cognitio principij non ed per caufam ergo zquiuoca e(l cognitio. Itcm , Ci principium effct magis notum qpam concluHo , & per confcqucns conclufio minus nota tunc concluno aliquid haberct de noto,& ,
:
,
aliquid deoppo(ito,vt de ignorantia nmul.Patet in Hmili
;
quiaquod
qn^m album
,
eft pallidu, eil
minus album
ide^ hubct aliquid de albedine
,
ic
ergo concluHo erit in partc nota,& in partc ignota,quia minus nota qu^m principium, vltcrius fcquitur, quod conclufio aliquid de nigrcdine
;
&
non
fit
Itcm, fi conclufio
fit
nota quam princi-
minijis
pium ,tunc fcqueretur quod nobilius ordinarcturad minus nobile, tanquamad fincm. confc-
&
aucns eft falfumiergo antecedcns.Probo con(equentiam , quia fi cunclufio fit minus nota quikm principium,ignotior cft,& incertior qu
eft
notius in veritatc
,
verius.crgo nihil poteft eftc
qu^m
conclufio in
ftratione, nonigitur principia funt
4, CciuluSi.
demon-
magis nota.
Adoppofitumeft Ariftotelcs dicens magis nota ^uam conclu/ienes.
priticipia
^Jl^
Ad
qujeftionem dicitur , quod fic eft; quia vnumquodtjue propter, &c.Conclufiones funtnotz propter principia j crgo principia funt magis nota.
Itcm hoc probat Ariftotoles per vnam ratioquia fi principia eflcnt minus nota , vel a;qualiter nota cum conclufionibus , tunc ignotum cftet magis , vel acqualitcr notum cum eo, quodcft notum. Confequentiapatet fic, habita cognitione principiorum , adhuc in iilo priori
nem
;
natura:, conclufio cft ignota
nota. Si ergo dicas,
,
&
principiafunc
quod conclufioncs funt ma-
cum principiis,tunc ignotum eft magis noturn , quam illud quod eft notum vel faltem erit squaliter notum cumeo, gis notae,veI squalitcr
,
quod
eft
notum.hoe cft inconuenicns,ergo oporqu6d principia funt magis nota,quam
poftea per latentes intertogationrs,
opponcnte , con-
cedtt alterum eppofitoruminon confcrens fccun-
dum ad primum, &
poftca oppofitaconcefta, re-
&
concludendo ex hisne" inuicem , gationem eiufdem de fe,non ducendo ad aliquod notius falfum , fed vt manifcftet caquxconceduntur ^ refpondente cfTc oppofita. Ad formam , dicitur , qu6d oppofitum priml principij eft notiflimuminfaIfitate,quod cft,oppofita fimul effc vcra , quia illud conccditur eflTe notum in falfitate, tam ab opponente, quam a refpondente , propter quod rcfpondcns non ponit pro hypothefi, concedetet tamcn ilia concolligit ad
,
non confcrcns vnum ad
nunquam concederet contradi6toriorum
aliud
,
fed
contradidkoria fub forma
eife vera.
Ad primam rationem contta hoc,dicitur,qu6(i illa veruni concludit, prima enim principia func nobis notiffima in veritate cognitis terminis,
& etiam eorum oppofita funt notiffima tate, ide6
forma
a nullo conceditur
oppofita,
in falfi-
oppofitum primiprincipij fub propria , fi
fcitquod fun:
illa
& ad inuicem conferantur, & adluali-
tamcn ea quac funt oppofita, poffunt aliquem laterc in aliqua materia fcd coliterconfiderantur,
:
gnitis terminis
magis notum
vera in falfitate
,
eft oppofita effefimul
quim negatio ciufdem dc
Ad aliud dicitur, quod negatjo non
fe.
eiufdcm de
fe,
includit contradi6toria,'nifi in potentia,
fi
aliqua inchidit,& oppofita fob oppofitorura fot'
maadiu includuntur,ide6 fcquitnrqu6dncg.ntio eiufdcm de fc , non eft notior in falfitatc , quam fint oppofita fimul cftc vera
,
aut ca quae funt op-
pofita aftualiter,conferendovnum alteri.
Scd caufa quare
oppofitorum
homo decipitur in conce-
dendo oppofita,eftpropter hocquod nonconfert
vnum
ad aliud.
Aliterad principale , diciturquod in Syllogifmoex oppofitis non concluditui de fe ducendo ad aliquod manifeftius falfum, fed ad multitudi-
nem inconuenientium
,
qu6d oppofiium primi
principij
ide6
^ ^^
mriumt'
t».
cum hoc benc ftac fit
notifllmutn
in falfitate.
Ad
aliud dicitur
,
quod loqucndo de
fcientia
& etiam de lcicntiamagis proprie
conclufiones.
difta , qua: fcientia cft apprchcnfio veritaus neceftariorum, fecundum hanc fcientiam principia
«W>^
didum
•*^
,
,
virtutem funt caufae conclufionis:crgo maiorem cognitionem non poftunt facereinconclufionc, qu^in ipfa habct de fe , nec tantam cognitioncm , quantam habet de fc. Probo, quia de ratione caufs eft, qu6d quicquid
faciunt de conclufione rcpetitui in cfFedu
i.frint.
&
propricdida,
hoc poteft probari alia ratione, qu6d conclufio nonfit magisnota, quam principium; quia nihil agit vltra fuam virtutcm. Hocpatet, quia virtuseft vltimum potentiz &nihilagit vltra vltimum potentis.Scd principiapct fuam
5.
,
vel per alias cautelas fa6las ab
tet dicere,
Item
Ai
fitorum
tradidorie
fimpjiciter fcita.
361
notiflimum in fainrate , ea tamen quz funtoppofita, aliquando concedic efte vera, non confe" rensvnum ad alterum ,ficuccomingit indifpo Catione , qu6d refpondcns concedii vnum oppo-
cur
iii
& caufa,cxcellentius repcria-
caufa.
Ad primam
rationem,dicitur, ficut dicebatuc
vltim6 , quod aliquibus latcnt ea , quac funt oppofita elTc oppofita , quibus tamen non latcc ncgatio eiufdcm dc fe. Intclligendum tamen cifcaiftud,qu6d refpondens nunquam conccdcret oppofita fub ratione oppofitorum , efte fimul veia , hoc enini cft fibi
funt magis fcita
quam
conclufioiics
,
vt
eft,&c.
Ad aliud dicitur quod hafc intcrimitur illud quod cft notuni per caufam , eft magis notum illo , quod non eft notum pcr caufam, vera tamen cft;cum vtrumque cognofcibilcnatlim cft cognofci pcr caus5:fcd principia prima non funt nata cognofci per caufam,quia caufam non habent, ,
&conclufiones
najtsc
funt cognofcipercaufam,
cxemplum in propofito no icnet.lllud cnira quod fcitur per demonftrationem vniucrfale magis feitur.quim quod fcitur per demoftrationem particularcm,quia vtrumqueeft natum cognofci pcrcaufain, quia igitur quod cognofcitur per particulatem demonftrationcm non cognofcitur pcrcaufam,demonftratio autcm vniuerfalis facic idc6
cognofcere pcr caufam,ide6
Ad
aliud dico
,
qu6d
ibi tenet.hic
principia
&
non.
conclufio
func
7.
1
Super
56
Ad improbationem
funt comparabilia.
quod
dicitur,
&
vnum
cognofcatur pec caufam, per coniequens in fcientia maxim^ aliud Don, propria non Hnt comparabiliattamen accipiendo licet
&
modo diAam
jcietuiam tertio
,
quae c&appreherifio
fubie^um
do fequitur, Homo eft rifibilur, ergokomoefl. Item,qu6d aptitudo non poflit fundari in non ente, vidctur ; quaero enim de apcicudine, aut eft
bilia funt.
ergo,&c. Item,qu6drifibilenon folum confequatur ho-
Ad aliud,dicitur quod concluGoeft
parcim no-
nifcftum
non
Si
cft.
nonfobftantia,vtma>
accidens
fit
,
& accidens
eft alteri
inha:rens
,
minem fccundum aptitudiem.vidctur; ficut
fed ex hoc noii fequitur
tioncm
,
,
,
quod non
fit
fitpplici-
ter fcita.
teale
non cnte , quia accidens & non cnti nihil inhasrec»
poieft fundari in
& partim ignota. Nota ex hoc quod eft nota per principium, & quantum cH de fc eft ignota; ta
expofitor
:
paflip in fubiedio
caufa:
fcilicetcaufaE cfficientis,
,
dicit
habetdupliccmra-
& mate-'
aliquod habcns caufam cfficientem in fubiedbo primum confequi fccunri^lis; fed impoflibileeft
Ad aliud, quando dicitur,qu6d
cognitio prin-
cipiorum ordinatur ad cognitionem conclufionis pcrfedam.concedo, fed ex hoc non fequitur, qu6d nobilius ordinetur ad minus nobile principium enim inquantum in coeftfcicntia conciufionis in vniuerfaii,& modo confufo ,ordiiiatur ad perfedam cognitionem conclufionis,& in particulari , & itaquoad hoc imperfedum or-
dum aptitudinem folum,ita qu6d non fecundum
dinatur ad perfecfcum.
eft
aftum, crgo,&c, Itcm,fi ha:c
;
Ad
aliud
,
quando
ceflT^ria nihil eft
tamen
dicitur ,
verius
quod
verirate ne-
conceditur
;
ccriius aliquid in verirate,
Vcl
poceft diciper interempcionemillius propofitiopoceft aliquid efte verius. Illud
enim
eft
magis
& per cbnfcquens magis vcrum.cuneccdlcais & vericas abalio non dependet,
neceftaria:
fit
tet.Falficas
&
eft fingularis eius Socrates eft rifibilis
neeefTana^fic
enim
^sTio
Qj^ p4n
XIV.
quamlibeceius fingularem abfolucecireneceftariam, quia neceflicas vniucrfalis continu.-iturpcc continuam fingularium gcncrationem , ideo ab-
<-vt
hacjit necejftria
-Swwj;
quia fequitur
— Confequens
,
Hemp eff
cft
concin-
& ancecedens, quia ex neceiTario non
fropsrt* Hc-
gcns, crgo
'gattH».
fequicur concingens. Conrequenciapacet, quia aiccidens rcalc fubiedlo inefle
icdum efle
:
ficuifw<«
Dicitur hic
,
eft,
,
przfupponit fub-
prsfupponity»
quod accidens
cft
abfoluta.
, quia nondum generacur} tunc ego arguo fic Antichriftus nunc non ycrificat propoiicioncm , folum ergo tunc vcrificatuf pro fuppofitis pra:fentibus , fpd fuppofitis ;
,
quas corruptibiiia funt
propofitionis
&
czteti interf^ 6. text. 15. Auertoes Confulc aucem 4e matetia huius quznionis. Authorcs«fV.f
;
eft ncceflicas
Concra iftud ; pcr te vericas huius concinua'rur per fuccefBuam gcneracionem , hsc runc, Omnishomo ef{ rifibilis ,noayCTifiC!imt proifto,
cfTe
Atiftot.lrff etip. 1.
non eH. rifibilii\t ^
fcd fingularia corrivptibilia
pra:fentibus potcft pracdicatum inellc,
mo eft fifibilis.
QV6d nqn videtur-
,
non
&
Ho-
,
illis
u^ntichriftut efl rifibitii
conclujio fit necejfaria in demonjlror
tione
non
&
foluce neccfTaria eft
puius neceiXicas dependet ab aiio.
& h«c non
Picicur hic, quod hzpcft neccfTaria abfolute, eft rifibiln , tamen non oporrec
Omnis komo
funt, ide6 \n
,
,
poteft corrunipi,ergo
pft necefllcatc rifibilis.
ius
illud
bomoefirifibi-
antecedens. Confequentia paconfequcncis fimiliter patct,quia h^c
falfumjcrgo
eft
neceftarium,
quam
Oimmm
lu,ergo tptdlibetfingularia necejfaria; fcd confcquens
potcft efte
:
& notius.
nis, quia vcricatc neceftaria alicuius conclufionis
tlet.
ergo ficut feqnitac , ff^ cacum efl , eodem mo-
fobftantia, aut accidens;
&
Aceidens du-
cifibiliseft;
tfi ctuum, ergo illud c^uod efl
hoc funt comparabilia, priiis enim dicebatur quod quatuor modis dicitarfiire , Communiter , propric , magis proprie, maximc propric j vnde tertio modo compara-
veritatis necejfariorum, in
Argumetit»
Pofteriorum
lib. I.
duplcx, quod-
dam qupd
fcqqitur fubiedlum fccundum adum, vt albiim,& nigrum , quoddam fecundum apti-
tudincfn, vt rifibile : quia omne nomen terminatuni in bile fignificac per mpdnm aptitudinis.Sied
acciden^ cpufcqucns fubiedum (ecundum apcitudinem non pra:fupponit fubiedtum , licct acci-
dens confcqqens fubicdlum fccundurn aftum praefupppnat fubiedum. Aptitudo cnim poteft fundari in npn entc. Verbi gratia , czcus aptus nacus eft viderc , tamen non fequitnr , Cocim
&
aUu
non cft
& uon in-
ergo vcritas huius neceflaria , fed concingcns. ,
Non
enim habet vericatcm ,nifi a fingulatibus, |ioc eft falfum , ergo non eft dicere, quod neccfficas faluacur pcr concinuam generacioncm. Icem fequitur, Omnit homo eft rifibilis ,ergo ille eft rifibilu , per locom \ toto in quantitate. Confcquens non cft neccflarium,ergo nec Anteccdens. Dicitur hic per interemptionem confequcntix, pon enim fequicurifta, Iffe homo efi rifibilts , Ced
quadam condicione
fequicur fub
eft, efi rifibilis,Cc fic
,
Jffe
homodum
fingularia ncccfTaria funt fub
conditione, tamen nonfuntneceflariaabfoluce. Contra iftud ; fi vniuerfalis fic neceflaria, propter hoc quod fingularia func neccflaria fub condicione , tunc ha:c effcnt neceflaria, Tufimper (urru , quia quodlibet fingulare cft verum uib conditipne.
A, tu eurrit. curru,8c
fic
Hxcenim
eft
fimiliter haec
,
vera; Dum tu curru^in Dum tu curru in B, tu
quzlibcc fingulariseft neceflaria, er-
go haec vniocrfalis
eft neccfTaria.
Tcnec
fimilicu-
do,quiaficut omnM- dicit vniuerfalitacem fuppofitorum , qua: nominalicer fignificantur itay?»i-
videt, ncc feqtJicur ; ergo , cdciu foteft videre. fimiliccr& Iiic npn fcquicur, H»mo eftrifihilU, ergo bomo alhtefl ridenh
^^dicit vniuerfaliratem temporis confignificati
Concra , apcitudp fecundum quam cxcus poteft videre, fundatur in eo, quod eft ca:cum tanquam in fubiedlo , quia in codcm fubicdo ha-
neeefe efi
bcnt
ficri
habicos
«ftutp c^citatis eft
& priuatio; ,
ficut
ergo fubie-
codcm modo fequiiu(,^upd
,
per^,^,€^C. Item, tunc fequitur ejfe ,
erge
;
omne
Omne^uodefi, ^uandoeft, cjuod efi necejfe eff effe,
fi \.
vericate conditionata fingulariam pofTct inferri vcricas abfolutavniucrfalis.
Item, rcducitur ratio fic Omnis htmo efirifibi:
lu.
«..
Quxftio lit
,
trgo
quia
bomoiji
ijie
rijihilu fine cenditione.
retjuicur lingulare
(ic
aerfalis conrinetur falis
:
Probo,
ficut in virtute vni-
,
led in virtute huius vniuer-
continetur Hmpliciter,
non fub conditione,
ergo fingulare fequitur Hne aliqua condiiione. Alicer dicitur ad rationem,qu6d ha>c propo/itiOyOmnii bomee^rifihilu,t{\ necefTaria abfolute, 8c huius ratio ed.quia rifibile eft,paffio hominis. Et pafllo confequitur Speciem ratione potenriz adliuc, ide6 non poted ei non ineflfe [ ficut ca* lefacere non poteft non inefTe igni , quia confeqnitur ignem ratione potentiz a^iua: ] iAth efl; qu6d hic eft necelTaria habitudo, fcilicet in hac,
&
Homo efl rijtbilis, &
ita
IntcUigendum tamcneft,qu6d pafCo.qua: neSpecie,
non fub propria
de contcntis fub
ratione, ficut aic Arifto-
Specici.inquantum Speciem diuidunt ideo fingulare huiusvniucrfalis debet fic accipi , Jfie homo , irnjuamnm hemo, fic de allis , & fic intelligendo func efl rifihilis, celes,fed fub propria ratione :
per fit.ergoex oppofito
Itcm
dicitur,qu6d liccc iftchomo
\
paHio egrcdiatur k potentia adliua fubiefti, qu6d propter hoc neceflario infit fubiedlo. Setur,fi
cund6 probo , qu6d ex hoc quod ex tali potentia a^iua egreditur, fequitur propofitum. £t terti6 oftendo qu6d neceflaria habitudo non concludit propofitionem neccftariam eflc. Primura
ambulare progredicur ex poccntia , quia homo ambulac , & non fecundum pocenciam paffiuam, fed adliuam , & camen non eft ncceflaria ergo prardicatum egredi \ potentia adliuafubiedi , non concladit propoficuc
afliua hominis
:
Secundum oftcndo, potentia non poteft efle in non ence,vc infubie£bo nec in ence cancum apud animam quia ens apud animam potentiam a£biuam non habet,ficuc fitioncm
eflc neccfl*ariam.
,
,
patec dc figraencis,
& fecundis incencionibus. Si
ergo pocentia adliua eft in aliquo cnte reali.vt in fubiedko , fequitur crgo,qu6d fi paffiocgrediatur ipotentiaaftiua fubie^i neceflarium eftfubiedtnm eflc , hoc eft propofitum. Tertium patet in his , qua: frcqucntcr funt , non fcmpcr, cuiufmodi eft eclipfis Lunz,vbi eft neccflaria habi-
&
&
quia quandocunque eft interpofitioterrx inter Solem Lunam, tunc Luna eclipfatur , tijdo,
&
&
tamen hxc non
eft neceflaria
,
LMna
ecUppttur:
ergo neceflaria habitudo non concludit neceffitatem abfolutc. Item , reducitur ratio, ficut prius, haec fingularis ; itle hemoeft rifihilu , in virtutc vniuerfalis ponitur abfolutc , ergo abfolutc fcquituriine reduplicatione, fcdhicnoneftncceflariaji^r/;^»» efi rifibili/
,
ergo ncc vniuerfalis.
Alitcr dicitur,
homo fic
:
efl rifibilis
quia fiue
fic
qu6d hac
abfolute ,
&
fiue
,
fit
fiue
non
fic,
ncceflaria
,
Omnii
homo fic, fiuc non paffio
:
quam fine compoficis non c(t intelliqu6d non contingit intelligere fine aliquo , non contingit cfle fine illo , quia ex op,
pofico fequitur oppofitum
ncm non contingic go non contingit fequitur ergo,
Ad
hominis
eft
IJle
homo poteii nonefle,
ergo poteftnon
fcqnitur,
ejfe
ri/Ailu;
quiaad neccffitatem propdfitionii,nonrequiricur aftuaiis exiftentia cxcrcmorum. Contra iftud; homo non fempercanefcif,quia
rifihilis,
,
igitur
homo
ergo Secrates
eft,Sc
efl.
eft Ariftoteles in ifla literadi-
conclufio demonfhationis efl necejfaria,
quoniam impoffthile efl aliterfi habere.
Ad qusftioncm Omnis homo
quod hac cft necefla-
dicitur,
Cuius
hxc, quia potcft cflc conclufio in demonftrationc) quia prxdicatur paffio dc fubiedbo fed conclu(lo demonftrationis fcitur per demoftrationcm; fed quod fcitut impoffibile eft aliter fe habere:& qnod impoffibilecft aliter fe habere eftneccflarium ergo 4 primo ad vJtimum, hasc cft conclufio indemonftratione,ergo hacc cft ncceflaria,& etiam quaclibet fingularis eftneceflaria abfolutc. Modus tamcn poncndi eius fingulare , cft diuerfus apud diuerfos. jia
,
efl rifibilis.
ratio c[\
y. Ctntlffie,
:
:
Quidam enim ponunt
eius fingularc
homo,'in^uantum homo , eft rifihilie,
&
fic
//T*
,
hoc propter
rationem pofitam in fccunda refponfione ad
cundum argumentum.
Paffio
enim
fe-
eft nccclfaria
Trimui m»' dut fentndi Htcijfitat*
fingul»Tmm
de concencis propcer hoc , quod eft nccelfiria de huius frept/itienii, hoSpecie , ica de concencis cft neceflaria fub ramo c(l tidtione Spcciei , & nonfub propria racionc, quia btlil.
&
propria racione fingularia func corrupcibilia.Iftai ergo func fingulares, Ifte homo, in^uantum homo,eft rifibili/
,
non incelligendo , quod hzc
tio,in^uantum,Cit pars rermini,quia
fic
rcduplica-
non eflent
fingulares iftius vniuerfalis, fimiliter hiceflcnc
quatuor termini , Omnit homo tfl rifihilis : ifte eS homo , erge ifte eH rifibilit , inquantum homo. Sfcd reduplicatio additur ad iftx fingulares
illi
.
denotandum, quomodo
vniuerfali appropriantur.
Alij ponant,qu6d huiufrnodi vniiierfalis.O/w»« home eft rifibilis iftar funt fingulares , Ifte hom» ,
& iftac fine redu& iftx neceflaria: funt abfoIutc,& per
eft rifibilis,(^ ifte
plfcatione,
homo eft rifibilis,
neceflariahabitudinem pracdicati ad fubicdbum. £t vlteriijs dicunt, qu6d ad ncceffitatem iftarum fingularium non requiritur aifbualitas extremo-
rum
,fed
fufficit
qu6d
fingularia includant in
-^
fuo intclledbunaturam Specici , quam confequitur talis paffio. Non tamen intelligendum eft,
qu6d
ineft Spcciei
qu6d non
er-
:
entitateextreraorum,
eflc fine
oppofitum
rationem. ,
igitur compofitio-
Home eft rifibiltt
naturac Speciei
dicitur
; fi
in'elligere finecxtrcmis
fimiiiter , Socratesefi
qu6d fcitur, neceflariura cft; & vlteriiis dicitur , qu6d quzlibet fingularis neceflaria cft abfoluce , propter eandem neccflaria dc fubicdlo, quia
Ad probationcm
vcra>
fic
Iccm.primo Perihermenias dicitur,qu6d compofitio eft
cens,qu6d
non efie fecundum fe , camen inquantam nomo non poteft non eflTe. Contra iftud primo probo qu6d non fequi-
fic;
encitas compofitionis eft ex entitate
eniitatis h ergopropofitiu oporccc incelligere excrema cflc.
veritatis,
poflic
patet
,
extrcmorum , ergo veritas propofirionis eft ex veritate cxtremorum, quia eadem funt principia
&
abfolute neccfiaria;.
Ad probationem
3^3
non femper eft , crgo fimiliter non fetrper eft rifibilis, quia nonfcmpet eft, & vlterius fequtcur, qu6d non de neceffitate eft rifibilis , fi non fem-
^ere. Sed
abfolute neceifaria.
ceflaria dc Specie,eft ncceflaria
X I V.
ifta fit in
Quia pafuo
fingularibus led
:
iftis
,
&
'
* '
& prim6
,
per
:
&
quam confirroa-
fingularcs.
primam pro^eo qu6d prxdicacon- Aii.frine. confequitor fubicdhim ncceffario ,
pofitionem
tum
,
ex confequenti fuppofitis
modus ponendi
Ad primam
^*^
incil ex cdnfequenri.
naturae Speciei neceflari6
per hoc patet ad rationem tur alius
squ^ prim6 , ficut &
rationem
cfle
,
dicentes
neccflariam
,
&
tenta
Super
3^4 tenta fub (y&tc&o
inquantutn contenta includicunt conccdendo hanc Omnu homo tilrifibUu , ergo hotno
dunt Spccicm ; 0onrequcntiam ,
,
ipfi
& ratio eorum cft, quia accidens reale alicui
efi.
duflex.
efi ctctu : ergo
,
ficutin fecundo dicetur.
duplcx
,
cile
&
eiufdcm ifto modo eft potencia adliua inigne, rcfpedu calefacere R.itim cnim cumignis eft, habet potentiam calcfaciendi adbiuam , ita quod non poteft non calcfacere, quantumeft de fe , accidens quod cgrcditut ^ ;
;
&
potentia a6liua fubiedli
fali
quitur fubiedlum minis.
Ad
,
ficut
aliud dicitur,qu6d
,
ncceirario confe-
refpcdo ho-
rifihile
non
fcquitor, Jflehomo,
inquamum homq, efi rifibilu. igitur ifte homo efi.lAch autcm non fcquitur hxcconcln(io,quiapotentia gdiua \ qua egrcditur pafEo , non ineft ifti ho,
mini,
nili
homo
inquantumifte
efthoraojideo
fequitur ha;c concluCio, /fle homo,fn
&
teccdens
nec
homini
ifti
inquantum homo,
,
ad fubicdum
eft
pofito liibiefto
,
,
ponitur paflio fufficienter:
iiunc cft prppofitio nccciraria,& ceiraria,
Homo efi rifihilu .Sed
quat frequencer
um
iiint,
fic
&
hacccft ne-
ex alia parte in his,
fubiedlum poteft
nacura, licct paflio
abfolute habitudo paflionis in his, fempet funt , licet fit habitudo intcr
cft nccelTaria
non
jjuae
ynnra ad alterum per caufam extrinfccam, vt pcr habitudincm ad han/ caufam, qux eft interpofi-
&
Solem Lunam , cclipfatur ncvndcalia cfthabitudoin his ,quzfemper fuot , in his qux frequcnterj idei6 noneft tio tcrra: inter ceflario,
&
fimile.
44i'
Adaliqd dicrtur, quodin virtute
non
includitur ha:c, qujc
pria racione fingularis. fi(>ile
,
fub pro-
Non enim attribuitur r»,
,
,
Vnde in hoc
difllmilc eft inter cas-
& cifibilc, quod fccundum diucrfa cftc con-
fcquuntur fua fubicdta,
qu6d
ficut
^idere
,
ergo
non homo
Homo
potefl videre
H«mo eflaptum natum
hoc fit fimilc, aptumnatum non fequitur,
licct in
fequitur,
efl
fic
;
ridere,ergo bomopotefl ridere.
Ad tertium contra hoc dicitur quod rifibile non habctin homine caufam efficientem:hon)o enira non eflicic rifibilc fed illud idem,quod eft ,
ideo fingularia
,
fubicdkum paffionis habec duplicem
libec
caufa: matcrialis:
& fimiliter, quod habct quan-
doquc rationem caufae
efficientis,
non qu6d
nis ad
fubicdum
quod cum fubiedum
ita
,
rur fuppofitis, ita
minorfalfa. Aliter dicunt volcnte? fuftinerc,
propofitio
eft
neceflTaria
,
& quaelibct
quod
ha:c
fingularis
non addita rcduplicatione. Ad primum dicunt quod harc confcqucntja hon valet , Homo efl rifihilu ergo homoefl, ficut prius. Ad probatjonem ciim dicitur , accidcns
abfolutc
,
,
,
hoc intelligcndum eftdcaccidentc, quod confcquitur fubicdum , fccundum fuum clfe cxiftere, & non fecundum eflTc fpccificum, rcalc, &c.
fiue aptitiidinem
Acj illa
,
cuiufmodi
eft rifibilc.
primam racionem contrahocdicitur,qu6d
aptitudo
,
nec
cft ftibftancia
,
ncc accidcns in
eft,
pafliocft.
in fubiefto
fic
raodo duplcx ratio caufa:,non fequiturtamen propter hoc , quod pailio confequatur fubieflum , fccundiim exifterc fubicdijica qu6d in ifto
fubie
Ad aliud
principale
tim6>dicebatur
,
fic
qu6d
refpondctur
;
quod
ficut vl-
vniuerfaiis eft necefTaria,
&
!<*,
jfj .7
quodquarlibet fingularis abioluteeftncceflaria, fineahqua duplicatione; ncgatur tamcn hacc
confequentia
,
/fte
homo
efl rifibilis
,
ergo
ifle
homt
non ccquiritut adtualis cxiftentiacxtremorum. Ad primum contca hoc dicicur.quod difTcrcntia eft inccr accidens proprium, & accidens commune , in hoc , qu6d accidcns cotnmune foliim confcquitur fnbiedum , fecundiim qu6d quidiefi; quia
Cas fubiedti exiftit,fed accidcns
proprium vt pro-
non
pxia paffiooonfequitucquiditatem fubiedli,
tanciim vt
exiftit,
ncc
fiue quiditas exiftat
tantijra vt intelligitur ,
fiuc intelligatur
iftam quiditarem abfolutc confcquitur,
hoc , quod in virtute quod przdicatum attribuifub reduplicatione communis , &
talis
caufa facicns paflionem femper exiftere. Sed ifta caHfaeft caufa habicudinis neccirariz paflior fit
cft,
,
raciot-
ne, videlicec rarionem caufac formaIis,& rationc
propria,fed fub ratione communis. patec per
9. •^^j
caufa cfHciens refpe^lu hominis , eft caufa cfficiens refpedu rifibilis,ficuc dicimus,qu6d quod-
debcnt fequi ad yniucrfajem, non fub ratione
Ad formam
fMiJum modHm.
vniucrfalis,
eft fingulaiis
fuppofitis, nifi quia Speciei
vniuerfalis habetur
fteuhdum fe-
cum
cflc in re-
non fit ,cum Luna fit in ^liquo tempore, in quo non cft cclipfis,idc6 non
f
,
Ad formam dicitur , quod licet
qu^d habitudc paflionis ncceftaria ifto modo , quando
tertium dicitur
;
& non tantum fecundum cfle & idc6 non fequituc Homo efi rifibilu,
abfolutum
ergo homo efl.
ineft corruptio, nccgeneratio.
Ad
^}-
quia
,
efl
accidens confequens Specieni prim6 fecundum cxiftcre
& rcfpedtu
homo
& fecundum idcm cflc particularc, fcd rifibilc eft
hominc refpedlu ambulationis; fcd accidens quod egreditur tali potentia adliwa, non ineft neccftario fubiedo. Alia eft potentia , quaiTJ non prjecedit potentia paflluainco,
:
quia idem fubicdbum confequitur priuatio qviod eonfequitur fuus habitus,
uibiedo,qux eftcontradidtionis: &talis pofcn-
dcm
quod primo confequitur In-
& non Specie & ide6 (ec^nitut^fi homo
potcntia,
cft
h.
Adi.prine.
priuatio accidcntis,
fcilicet pafliua in
potentia adiua, qujEdara
eft
prasccdit alia potcntia
-^^ '
:
contra eos
yia aftiua eft in
9.
,
diuidnum
quam
^t.
cft quidam modus cflendi.fccundum quem accidens confcquitur fubied):ura. Ad aliud dicitur qu6dnon eft firaile de aptitudine in cxco , & de rifibili czcum cnim cQ:
genere, fcd
incflc.pracfupponit fubieftum efle.RationeSjqu? funt contra priorem refponfioncm , non func
Ad primam rationem contra hoc dicitur,qu6d V»
Pofteriorum
lib. I.
quod accidens communc inhsrcns
pracfupponit fubiedtum cfTe cft falfa,
Semper homo
canefcit
,
,
fed
paffio
&
ideo
fubiedto,
Sc proptcr
quia
,
:
hoc
ifta
homo non cft
femper. Canefcere enim eftaccidenscommunc: fed accidens proprium ( vt propria paffio inhacrens fubicdlo
)
non
exigit fubiedtum cxifterc.
Adaliud dicitur,qu6dcntitas compofitionis Ad^. depcndct ab cncitate cxtremi. Sed entitas extre-
mi
dupliciter poteft intelligi.
tione cxtremi; titas
Vno modo fub
ra-
& fic propofitio eft vcra, quia en-
compofitionisjV t fic,ab entitate extrcmi de-
pendet. Alio
modo
exiftentia eius,
quod
potcft intelligi pto adtuali eft
extrcmum,
& fic entitas
compofitionis.non dcpendet ab cntitateextccmi, ficut nec cjus vcritas ,quiafic haccnon efTet vcca : Chimara efi chimara.
Ad
aliud dicitur,qu6d compoficioncm
non
contingie
•'''*•
XV.
Qu^ftio contingic efTe (ine entitate extremorum fub ra-
alind ab
tionc cxtrcmorum.hocidem rctur,compofitio non poteft
ibi
cft
diccrc.ac
efTe finc
fi
dice-
rubie6to,&
prxdicato. Compofitio tamen bene poteft efie
quz
fine entitatc fubie£bi,
cft
adualis cxiftentia
extrcmorum , vel eorum quae Amt extrcma , & hoc concluditur per hoc,qu6d ei^ hzc vcra, Chimtruefi chinuru, & ea qus funt extrcma>non exiilunt in rcrum natura,&c.
365
eoquod eft fwiW, tamen non
cft
reperlre
compofitionem matcria: ciim fornia. Tertio vnodo perfi cxcludit cfte rn fubicd>>,& hac caufaexclufa poteft reduci ad caufam materiaicm, Subftantiaenim cft caufamaterialis,vcl teipcCtu accidentisquod eft in eo;& iftomodo icrtio,fubftantia cft ens per fe. Subftantiaenim cft cns , non in alio,tanqua in fubicdlo ; & fic crgo patety
&
qu6d
haec conditio perfi , eft pofllbilis in rcbus;
qu6d fit pofllbilis in propofitionibius. rationern dicitur, quod licctper caufam in propofitionibus , non tamen
pacet etiam
Q^ ^ •An hac
s
T
XV.
o
I
Ad piimam fi dicat
haec eft falfa,
conditiojj^cr fc ifit fojjibilid^
kndot.hie eap. 4. ttxt. 9. Icem Icem t.Ttp. L»e. 8. Auercocs
Mtt»ph. eMp.ii.ttxt.xj. loeum Pcfier. eitut. Philop. AlBercus-apud Simaram infra, Porph. etp. dt (^ttit. D. Thom.i.P«/(./f5.io.Do£tor rf.j.«««/l.j.^f»»4/f.ij. Vniu. Zabarella /«&. 1.(^1. Jtfropofit. ntcejf. Tarrar. 1»
fp.^ huiui
(.
>»
a M»g. prim.Pifttr.jutft.6. faber thiir.i.etp.vnie.CoDitnbt.incAp^.pri. Peft.qutft, .
ifutft.vnie. loan.
VM.itr.t.^^ j.Complut. di^.ii.Log.qMift.x.Kwtd qitft.
&
communiter Interprctes
Recenc.19 hunc lieum pri.Pift.^ ^ .Mtt.eitatutn.Vidc Do£i. t.qq. eintinui ftqututibut. Itetaqq.i^.vf.xj.ii. dr ly.huius. zt.Leg.fid. II.
X.
QVed non videtur
^«•y? dicit caufam
hzc
fit
pcr
,
pofltbihs
,
in
propofitionibus denotatur per hanc conditionem , qu6d fubiedlum fit caufa prxdicati , vel h
&
tunc propofitio •necefTaria eft falfa, quia h«c tunc effct falfa , f/omo perfi eji animaly quia denoratur idem efie caufa fuiipfius , cum tacontrik,
men non
fit.
cum participatio-
Itcm^^^r/r.excludit caufam
iiefecimdum Linconicnfcm
&tunc
cfficicntcm caufam,
:
aut crgocxcludic
nihil eftct perfe, njfi
prima canfa, quod videiur inconucnicns aut excludit caufam maierialem & tunc fubftantia materiah's non clTct ens pcr fe.; cuius oppofitum djcit Ariftoteles, dicit enim quod Callias eft ens per fc,auc excludic efte aliarum caufarum,& tunc ;
:
fequitar,
qu6d
illaqua: caufanturabaliis caufis,
non func
cntia per fc : omnia conuenientia,ergo,&c.
t. Ctnelufie.
ftr ft duplitittr ftijt tccifi.
Ad
ifta
vidcntur infit
certa.
Vbi
hacc conditio/^^r/?, du-
Vno modo in propofitiorebus. Primomodo facic modum inhzrendi.Secundo modo facit modum cflcndi & vtroque modo h»c conditio/^rr /f eft
pliciter potcft accipi.
modo in
;
poffibilis. Eft
enim
pofllbilis in pcopoficionibus,
quia in aliqilibas propofitionibus fubie£tum eft caufa pra;dicaci , in aliis prsdicatum eft caufa
&
Exemplum primi in fecundo modo dicendi pcr fe Hemo efl rifihilu , quia ^ principiis fubicdii progrcditur pafllo. Excoiplumfecundi rubie^i.
:
eft,
quando praedicatur
tionis de definito
caufa fubiedli.
de*finitio, vel pars dcfini-
tunc enim praedicatum
;
eft
Cum igitur inbsrcncia dicic cau-
fam fubicAi refpciSbu pracdicati, vel przdicati rcfpcdu fubie6li,conditio erit pofltbilis per fc. 3ftrf* txtlu' dit
eMfam
Itcm,haec conditio^rr/r
eft poflibilis in
& conftituit modum cftendi, & fatn
fic
participem fecundum Linconienfem,
dufUttttr.
cft tripIicitcr.AHt
rebds,
cxcludit cau-
enim excluditcaufam
& hoc
efficicn-
tem,aui finalem;& ifto roodoprimacaufafoliim eft per fe , quia non habet caufam cfficicntcm, fiue finalem,eft
enim
efficiens
,
& finis omnium. &
Alio inodo excludit caufam matetialem ; fic Intelligentiz funt per fe , licct in Incelligentiis
Logicum
fic
reperire
5m» oper.
quod
Tom.
/.
,
&
quale. §luod eft
Ad
mr^umf-
ta.
caufa refpe^u hominin^ poteft eiTc caufa,
fui ipfius
dummodo fit ab alia ratione acccptum. A"d fecundam rationcm dicitur, c^abdptrfe, in rcbus diucrfis, excluditdiucrfam caufam, & non
excludit quamlibct caufam in qualibct rc
:
fed
in Intelligentiis excludit caufam matcrialcro/
no
cfficientera.Similiterin fubftantiis exclu-
dit eife in alio t.inquam in fubiedlo
non tamen
,
excludit vniuerfalem caufam macerialcm in
ma-
nullum inconuenicns fequitur. Si tamcn quamlibet excludcret caufam in ifto
teriahbus-j idco
cui adiungitur
,
tunc conditio perfi
,
non
elTcc
tantum in prima caufa, quxnullam aliam caufam h.abet. Contra hoc; fi hxc conditio/Jfryj-dicatcaufam inharrcndi tunc hsc cfiet falfa Homoperfi e/7 hotno, quia denotat idcm/ccundiim rem & racionem, quod fit caufafuiipfius. Dicitur quod hacc fit \ct3.,Homoperfeenhomo. Et ad probationem dicitur quod/J^ryf , in primo modo dicit caufam inhaetcndi fed non in quocunquegradu. Primus enim modus dicendipcr fc,habec cres gradus. Primusfccundum Primut m» quod idem dicicur totaliicrde fe. Alius fccunduro ^^' 4,^/^ pofllbilis in rebus
,
nifi
,
,
,
,
quod
definitio praedicatur de definito
di eft Differentia
quasftioncra dicitur, quJ)d
intcHigendum eft , quod nibus. Alio
& ideo vt fic potcft efie vndc idcm rcfpedu
fcd ;
Ariftotclem. Si igitur prtparttut' gMiua,
Ac
4-
Homo efi animal.'
Adprobationem dicicur, qu^licct animalfit idem realitcr quod homo, tamen diuerfumeft fecundum conceptum,fcu rationem intclligeudi;
& Genus.
Tcrtius
,
cuiiifmo- per
modus
fc-
cundiimquod parsdefinitionisprardicaturdcdeGenus vel DifFcicntia. Ad formam dicitur ,qu6d/>fr/? de primo modo non dicit caufaminhacrendipofitiue, fedexcludit ciufam participcm.eftenim intelleftus , quod horao per feeftita homo,qu6d nonpcr aliamcaufam. Dicit enim Ariftoteles 7. Metaph. quod.quaftio finito, ficut
quare
homo eft homo cft quaeftio
quaeftio aliquid praefupponit
,
dc nihil
icd hic nihil prxfupponitur. Dicit
quaerere quare homo,eft
;
quia
& aliquid quxrit,
homo,
enim qu6d
nulla caufa. In
gradibus eiufdem primi modi per fi dicit moduin inhzrendi,& dealiisduobusgradibus primi modi confiderat demonftrator, non autem de primo gradu in quo praedicatur idcm de ie & aliis
;
quia demonftratoi vtitur talibus modis , in quibus non eft petitio. Sed fi accipiatuf ifta , Horno eft homo loco praemiftae , fcmper cflcc pctitio v quia tunc termini propofitioniS crunt conucrribiles , vna tft dubiaxqualitec huius ratio
eft
,
,
&
conclufioni.
Vt
fi
arguitur,f/»wo
ifirifibilu
&
:
homo
idc6 de primo heme : ergo home eft rifibilit , gradu in quo pr^dicaturidem defe.non curat dcmonftrator. In otnnibus tamen modis dicendi per fe, in quibus vtitur demonftrator ;vry?, dicic caufaminhzrcndi in illo gradu , in quo demohAracoc vtitur,&c. efl
•
ft hmket
trtt£r»dui,
Super
566
lib.
I Pofteriorum non poteft proprie fubiici. Item, adhuc cx ifta ratione i'equitur,qu6d func tres modi diccndi pcr fe , quia in conclufionc cft fecundus modus dicendi pcr fc, in minote prae4^ refpe£lu fubiedli
Qj^iESTIO t/^»
XVI.
tantum duo fint modt inharendi fer fi in propofitionibuj ?
de fubicS(o , & non pet fecundo modo,vt probatum eft ptius;quia alxo
.catur 4cfinitio paffionis fe
modo funt prarmifljcpcrfej & conclufio nec tft pct fe primo modo quia pra:dicatum noh cidft :
/^ V^d nonvidetur; ptimo auaoritate Arifto-
I.
4rgHmtnt»
f
"
/*
f'"" '
V^relis
"*"
§t»(tcun(jHe
*'
qui dicit in capitulo de Perfcy quod dkuntur infimpliciter fcibilihut yferfefic ,
funt, ficut inejfe pradicantihw
Pct hanc particulatn >
prxdicamihut
inejfe
,
,
rccundum modum.quando fubic6tum
'^^''g'f -i,.,
4Ut ineffe propter ipfa.
,
c
dit in dcfinitiorietn paffionis
quanum modum
ca-
qua; prsdicatur de
,
fubiedo. Pcr hanc particulam jnteUigit
in-
,
irujfe prepter ipfa,
vbi pracdicatum po-
,
nitur ineflc fubre^lo, propter caufam efficicntem in fubicdo » vt cft hic InterfeElut interiit propter
'
folum
cft
Sed conclufio
fimpliciter fcibilis
,
Vtionem,^»
modus dicendi per faltem tres modi diccndi pcr fe in propofitionibus.non crgo rantum duo. ergo
{iint
non
tionis
quacunque caufa.
accipitur pcr fc a
caufa enim finali n<»n accipitur
modus
A
.djcendi
.,
Item , propofitio dicitur per
fe
cx
hoc , quod ,
aut c
nod eft nifi dupbus mpdis , ergo duo modi dicendi pct fe.
contra, icd hoc
tantum funt
Ad hancquarftioncm dicitThomas vno modo, quod funt
tres
cxpofitor
modi dicendi
pcr fe in
propofitionibus demonftrationum. Ha:c cnini Prapofitio /'rf-jaddita cum hoc rclatiuo reciprp-
pcr fe,quiaeftcxtrinfecarei. Contra;caufa finalis maxime caufa cft,cft ciiim caufa caufarum.pcr Ariftotelem. Cum ergo per/e
co quod cft yJ, dicitquandam circunftantiam. Scd hoceft dupliciter,vcl in rcbus,vclinpropo-
caufam inh^rendi.potius ^ caufa finali accjpitur modus perfcitaiis.quira ab aliqua alia cau-
dinis
dicit
fa.
Itcm>caufa cfficicnseft caufaextrinfeca rei,&
tamcn ab ipfa accipjtur vnus modus diccndi jfe , non obftantc qu64 fit cxtrinfeca.
peip
fti,qu2
eft
medium; crgo
in dernonftratione pri-
in6 per fe, in maiori prxdicatur paffio de dcfinitione fubiedi , in minori prardicatur definitio
&
fubic^aide fubiedo.Ex hoc arguo Gc,Alio modo funt praimiflaeper fe,& conclufio,quia cpnclufiones
cum hbc qu6d funt
aliud
fcd prajmiir*
,
per fe
,
funt proptct
non funt propter aliud
conclufio in dcmonftrationc
;
fe4
per fc fccundo
eft
,
& fic
quando ne
quod
dicitur
ifte
&,hoc tripliciter. Vno modo
, cft
modo, &minorinqua
praedicatur 4efinitiode
igitur per fe aliquo
,
caufs ignem. la:
efficicntis, ficut hic
Quan4o
Homo
,
formalis; accipitur primus
males rcfpcdu
defiijiti
fefpcdtu alterius
quod
rialis,
,
,
licec
partes
fubic(flum per fc caufa rcfpe<5bu pra:di-
cati,in ratione caufae materialis.
vniucrfale,non habet propria raiionem fubie^i, fed magis praedicati ; ergo 4efinitiopaffionis
cft
Scdquando
cit circunftantiam caufa: efficientis
& ita
ratione caufa: ab
eftdcfini-
formae.
accipitur fecundp$modus,quia in fecundo
modo eft
nor non crit pcr fc aliquomo4o. Contr^, 4cfinitio paffionis cft vniuerfale prxdicatum, quia quatuor funt prae4icata fecundiam tcfpcdlu cuius
Ct materiale
funt
definitionis
mus,fccundus,& quartus.Nam
,
iri
vef6 dicit circunflantiam caufae mate-
Hic 4icitur,qn64 paffio non prae^icatur 4c definitione fubiedli in maiori demonftratione, fc4 de 4efinitionc paffionis , pcr confcquens mi-
Topic.Quorum vnum
mo4us, quia
vnum
diccndiper
i.
calidiu per
ideo dicit Ariftoteles in 7.Me-
quartus modus
tio, fed vniuerfale refpcftu iftius
efi
primo mo4o prae4icatum eft caufa formalis fubiedi , quia Genus & DifFcrentiafunt partcs for-
4cfinito eftper fe prirao modo, crgo plures func
Ariftotclem
homo
igitut dicit circunftantiam cau-
modi qu^m duo.
&
dicitcir-
ficut hic iffie
caufae matctialis , ficuthic , Corpm efi coliocatum per fuperficiem. Tertib modo dicit circunflanriam
taph.
in definitioncm fubiedi
per (e,
modo dicit circunftantiam
viuitperanimam. Alio
Quando
pracdicatur paffio dcfubicdo^ergo qua pras^icatur paffio 4c 4cfinitione fubiedli , non erit pcr fc fecun4o mo4o; ncc eft per fe primo modo , quia prxdicatum non cadit
homo eft
folusexiftit. Sedvc4iciccircunftantiam-
caufa:,
maior
in
^'?<""*'
in propofitionibus,dicit circpnftantiam in ratio-
modo,quia ,
fopinio
fitionibus. In rcbus dicit circunftantiam folitu-
cunftantiatp caufa; formalis
Item,ad principale,iiidemoijftrationcconcluditur paffio de fubiqdo , per dcfinitionem fubic-
"f^T"'^
&
fubic<5tum cadit in definitioncm praedicati
modi diccpdi perfe.
**
Scc ipfam probat indudiue, & ipfamfolum inducic in primo,& fecundo modo.crgo , vt videtur,non funtplures modi dicendi pcr fe,qu^m primus fecundus ; vel fi fint plures , indudlio Ariftotclfs neceffitate
tur/>fryf,quoties diciturcaufa.
Sed quatuor funt
4* ^rgument^ .
i»/««,in pri-
necejfitate
'Quoniam autem ex
cft infuffidcns.
Hic dicitur negando confequentiam , fciliccc quatuor funt caufz.ergo, &c. quialicct;»
I,
mo capitulo,
Prastcrea pcr Ariftotelcm;>^ry?inproppfitionibus dicit catifam inhzrendi, toties igitur dici-
caufaE,ergo quatuot funt cti5
.
,
modi dicendi per fe quamduo. A4oppofitum vi4entur eflc audliocitates Atiftotelis,quia Ariftotelcs pbftquam pofuit primum modum,& fecundum,dicit quod qux neuttaiitA infunt,accidentia funt.vt vidctut, ergonon func plurcs mp4i 4ieen4i pcr fe , quam primus , & fe-
igitur conclufio in
•demonftratiotiis eft pfimus >
,
cundus, Itcm , Ariftotclcs volcns ptobatc haric propo-
demonftratfonc cft pcr fc fecundo modo,& quarto modo. Sed manifeftum cft', quod in pramiffis fe
Sn4efinitioncm fubic(^i, igitur prxter prittium
&fecun4um oportct-qu64 ifta minor fitprrfe aliquo alio modo & per confcqucns plures funt
in demonfttatione
:
interfeBionem.
,
,
patct
qu6d
propofitionibus
fc in
,
,
fint trcs
modi
videlicct pri-
tertius modus modus cflendi,& non modus inhaerendi.
Contra
illud
;
di-
accipitur
cft
fiperfi dicat circunftantiam in illa
caufa,igitur quae
maximc efl:
maximc Aichm perfeitM Sed caufa finalis maximccft caufa,cft cnim caufa caufarum fecundiim Ariftotclcm^.Mctaph. ergo a caufa finali
caufa,
.
accipien4us ficut
ab
cft
aliquis
diccndi per
fc,
&
&
modus
dicendi pcr fc,
cruntquatuotmodi non cantum tres.
aliis caufis
,
ita
Item,
^.
D.
Qu^ftio
fem, qu6d tantum funt duo modi dicendi per fe; Ctntlupe ratio eft , quia in propofitione per fe , in qua ^»*"*'
doyRifibilitM efi homittiit
vnum de alio enunciatur , vnura egreditur ex principiisquiditatiuisalterius,&perconfequens quiditas vnius depcndec ^ qulditate alterius in effendo , ex hoc fequitur , qu6d quiditas vnius
&
eft
per fe primo
modo ,
Patereftfiltf
;
non tamen
Itcm , probo quod fecundus modus non accipituri caufa materiali ,quia caufa materialis folum habet rationem pa(Eux potentia:, quaseft contradidlionis refpe^u illius , cui eft caufa,ma-
enim
teria
eft
caula qua res poteft efte
,
quod
eft
&
definiri per
quiditatem alterius, quia ea& cognofcendi.fecundiim Ariftotelem x.Metaph. ergo iprimo ad vl-
dem
funtptincipiaeffendi
timum
Tropofitio per /e
putmcaiit in definitionem
& non
ergo fubiedlum refpe^u paflionis folum haberet rationem caufae materialis , tunc paQlo dc fubiedio non praedicaretur neceftario^fedconefte. Si
tingepter,
&
habec
£lius eft canfa formalis refpe£lu patris.
efi cjuando
^
vnum
txtre-
alteritu.
Sed vnum cadere in definicionem altertus,po* ,
fitintrinfccum efrentiz alterius,ficut indefini-
& DifFe-
tionem Speciei fubftanriz.cadit Genus
quz
quod
animal ic rationale funt intrinfcca homtni. Alio
modo vnumcadit in definitionem alterius, non
accidentia fitnt
modus
dicit, ,
non
dicendi per fe , fed
alius
modus
^
quarto,qui accipiturik caufa efHciente,quia caunon agit , nifi quia mouetur a fine ; ide6 cixm caufa efficiens,& finalis fimul fint mo-
&
iz efficiens
tiuar caufae,
guuntur
& extrinfecx fecundum qu6d diftin-
forma
i
quartus modus.
modus
,
ideo ab vtraque poteft capi
Tunc poteft
dici
quod quartus
eft.quando prxdicatum ineft fubiedo per
caufam motiuam extrinfecam: Hue iftacaufa
fic
efficiens preprie, fine finalis.
Ad
aliud dicitur,
lita^ efi
quod iftx funt pcr
hominis pater efi filtf ,
,
fe, Rifibi-
primomodo; quia
prxdicatum cadit in definicioncm
fubie£bi.
£t
ficut
:
,
extrifecum
eirc rifibilitatis , ide6 definitio accidentis dicitur dcfinitio per additamentum , ex
fit
vnum
pinonpoteft.
Ad
aliud dicitur
quod
ifta
fubietfium rcfpedu paffionis
qu6d non habet folam
ratio probat
rationem caufz materialis,& hoc concedicThomas , fed fimul cum hoc habec rationem caufz
enimprz-
dicatum cadit definitionem fubiedli
& eft pri-
aliud dicitur.
,
przdicationes, in quibus przdicanturcaufz de caufatis, fiue in redo, vt Homo enanimal, fiue in obliquo, vt Rifibilitas eft hominu ; quia fubiedum
literam
,
Qu
Ariftoteles dicit iftam
infitnt,
&c. fub
ifto intcl-
quz neutraliter infunt , ita qu^d przdicatum non cadit in definicionem fubiedi , nec e contri, accidentaliter infunt , ex hoc tamen non fequicur quod fint tantiim duo modi dicendi per le6lu,
fe,quiapluribus modis poteft przdicatum cadere in definitionem fobiedli , vel e concrario. Per
Adi.^i..
hoc ad rationes principales. Ad primam patet per hoc quod nunc didlum
frincifaU,
cft.
nem per
przdicati,
fe,
fubiedum
modo
in
cadic in dcfinicio-
& fic fitfecundus modus dicendi modum
reducuntur omnes quibus caufata przdicantur de caufis, retenta priori conditione , quod illud fubiiciatur quod natum eft fubiici,& przdife.
Et ad iftum
tales przdicationes, in
cetur quod natum eft przdicari; & cum vnum extremum non poffit cadere in dcfinitionem alterius, nifi duobus modis,quiavtprzdicatum cadit in definitioncra fubiedi
,
vel c contr^,ide6
tantum funt duo modi dicendi per fe. Ide6
Ari-
fupponens hanc propofitionem , Quaper ; fupponit de quarto roodo. Etquiaquartus modus de femanifeftus eft, ideo Arjftotelcs hanc propofitionem inducit fecundo , quia illi non folum in primo modo , funt ita manifefti, & ex hoc non fequitur , qu6d ftoteles
fefe infitntMe necejfitate infitnt
&
modus non fit,nec quod
Ariftotcles fue-
tit infufficiens.
Ad quzftionem dicitar fecundikmLiQCOliienr Sceti oper,
Tom.
'
I.
\\\
di-
cic Ariftoceles, c[xxod quaneHtraliter infitm ,accidentiafitnt.
in
illa,
hzc patet ad huiufmodi inftantias, fl fianc Animal efthomo , fubiedlum eft caufa prz-
dicati, ficinifta, Rifibile efl hotno y cft
caufa definiens fubie(5tum
homoy
cft
per fe fecundo
homo,
Rifibile efl
eft
modo ,
per
fe
,
przdicatum
erro animal eil
& fimiliter hzc,
primo modo
,
quia
przdicatum cadit in definitionem fubiedi. Ad hoc dicendum eft,qu6d iftz inftantiz non funt leCkx , quia in omnibus modis dicendi per Cc , requiritur vna conditio generalis , videlicec
qu6d fubiedbum fit natum fubiici,& przdicatura naium przdicari & hoc eft quod Ariftoteles di,
Ad fecundam audoritatem dicitur quod
quartus
caufa refpedu fuz paflionis. Alio
Per-
quod
,
modus fuppofito qu6d illud quod fubiicitur natum fitfubiici; & quodprzdicacur ,przdicari ; & ad illum modum reducuntur omnes
nius
efficientis.
Ad
in propofitione per fe
extremii cadere in definitionem
aIterius,hoc potefleffe dupliciter; aut
eft
punftus de formali intelledu lincac,quia non pofrunt intcUigere lincam fine pundlo;idc6 in definitionem line^ cadit,non tanquam intrinfecum cflentiae lineae , fed tanquam iilud , fine qao intelledus formalis linez conci-
Cum
hoc ad propofitum. necefle
propofitione per
& fic eft
modo fubie-
Aum cadit in definitionem accidentis ficut homo cadic in definicionem rifibilitatis tamquam
quod przdicatum eft caufa formalis, extendendo caufam formalem ad illud , fine quo intelle(%us alicuius concipi non poteft,
tit*r.
intrinfecum cfTentiz , fed ficut additum ef-
fentiz, quodeft extrinfecum;& ifto
cum dicitur, quod przdicatum non eft caufa forinalis fubie£ti;dicitur
ttriitt dttfli'
funt intrinfeca efTcntiz Speciei,ficuc
hoc friiftra dixiftet (i plures efTenr modi quim primus & fecundus. Suftinendo expoHtorem, dicendum eft ad primam rationem,qu6d a caufa finali accipitur vnus ,
f^i""* P*'*fi
Vno modo fic quod vnum ^^7«/" 1/1
teft efTc dupliciter.
rentia,
impoflibile.
Item, Ariftoteles fitnt
S.
367
Item,qu&(l primustnodus non accipiatur )t caufa formali vidctur,quia h^c cft per (c primo mo-
tamen homo non eft definitionem fubiefti , caufa formalis refpcAu rinbilis. Similiter haec
_
XVI.
cit poftea
,
Subiicitur autem nobit in demtnflratione
^
natum fitbiici ficut lignum , pradiSed in iftis inftantiis non fubiicitur quod natum eft fubiici. Animal enira non eft natum fubiici refpcAu horoinis , nec rifibile natum eft fubiici refpe^ hominis ; paffio enim eft magis nata przdicari , qukra fubiici refpedu fubicdli. Ide6 hzc non eft pet fe > Rifibile efi bomo , noc ifta, Animtd
illud tjttod efi
catur (juodnatum eftproMcari.
eft
hmt.
Ee
1
Tu
g^
Super
368 Tu
qu&d definitum natum
(ficis ,
refpediu definitionis eft fubiici
lib. I.
eft fubiici
& etiam definitum natum
,
refpedlu partium dcfinitionis
;
quia
definitura ad definicioncm,& ad fuas partes
definito
& tamen
j
dicendi per
fe.
& finalis przdicatur de
vtrobiquc
Quod autem
eft
primus modus
aliter,&
alitcr fic
comparatur vKjuid. Sedrifibiledefinitur perhomincm, crgo natum eft fubiici. Dicitur quod duplexeii definitio, vna ejfentialitt
alius gradus oftcndo pcr Ariftotclem, vbi ponit
altera , per additamentum. Indefinitionceftcntiali
principium demonftrationis, vt definitio fortnalis ; quxdam cft tota demonftr^tio fola pofitione
definitum natum
refpcftu partium decomparatur vt ^uid , tanquam ad fuam propriam clTentiam. Sed in dcfifinitionis,
eft fubiici
quia ad
illas
non oportet
nitione per additamentum
tum
natum fubiici refpedlu cuiufcunque par, quianon refpeiflu fubicdi ,non
eirc
enim comparatur ad vtranque partcm vt ad
defini-
definitionis
tis
vnam
quid,(cA
vt quid, ad aliam vero vt quale: vt patet
Simum eHnafktcautu. Simum comparatur ad nafum, vt quale, pcr hoc quod eft fibi additum. Sedadcauumcomparatur vt^«i
,
omne infcrius comparatur ad.fuum fuperius
ficut
modum quid in eodem genere. Ad aliud dicitur quod Linconienfis hanc li-
per 10.
Ad i.print.
Pofteriorum
qucm definitio formalis ,
,
tcram expofuit , quod Ariftoteles non intelligit quod conclufio in demonftratione fit per fe in
qu6d definitio eft incorruptibilium , dicit ibi quod quxdam definitio eft conclufio dcmonftrationis, vt definitio materialis;
&
quacdam
eft
Cum crgo dcfinitio matetialis fit con-
differens.
clufio, &definitio formalis
principium ,aliuseft
gradus.Eodcm modo in propofito,paiIio pracdicatur de fuo fubiedo fecundo modo in conclufione , & paflio de definitione fubieiti fecundo modo inmaiori :tamen vtrobique eft fecundus modus. Scd quia in vno gradueft conclufio ,
&
in alio cft principium
ide6 diuerfi funtgradus
,
fecundiraodi. Vlterius intelligendum eft
,
Linco-
ficut dicit
qu6d Ariftotcles ponit tertium modum, qui cft modus eftendi , & quartum modum , qui eft modus caufandi , propter completioncm lui fermonis non tamen funt modi inhsrcndi nifi duo, fcilicet, primus,& fecundus. nienfis
,
,
duplicigenere caufxjficut expofuit Thomas.Sed Ariftoteles intclligit per illam literam, qu6d duo
modi
funt in dcmonftratione, vtprimus
cundus,&
fic
cxponitur
lirera per
,
fcilicet quAcunque dicitur in fimpliciter fiibilibw,
hoc eft
Jf-i
%.
,
animal ,
Homo efi animal quia animal ratienale,
caufa prardicati.
Ad
aliud dicitur negando hanc confequenquatuor funt caufae , cfgo quatuor funt modi dicendiperfe. Ad probationem cum dicitur , quod modus ,
Diccndum,qu6d qua caufs diftin-
Vldeturquod
,
, & hoc in dcmonftratione potifl^maior pcr fe fecundo modo , fimilitcr conclufio in qua prxdicatur paflio de fubiefto. Sed minor cft dc cfTe primo modo , quia in minori prardicatur dcfinitio fubiedbi de fubiedo; fic tantum duo funt modi diccndiper fe in de-
maiori
&
fic eft
&
monftratione.
Ad formam dicitur quod non oportet maio,
rem
eflre
pcr fealio
modo,quamfit
conclufio;
quia eodcm modo dicendi per fe praedicatur paffio de fubiefto , dc definitione fubiefti , quia in vtraque propofitionefubie<9:um cft caufa pra:-
&
dicati
,
licet in
citur fubieftum
tur definitio,
vna implicite ,
& in
,
fcilicet
vbi fubii-
alia explicite vbi fubiici-
tamen vtrobique
cft
fecundusmo-
igitur a fimili
Intclligendutn tameneft,qu6d alitcr
eft
per fc
maior&
conclufio , quia in alio gradufecundi modi. Secnndus enim modus habet plures gradus, ficut primus modus.quia in primo modo eft vnus
gradus,fccundi^m
quem
dennitio materialis prae-
dicatur de definito. Alius
modus eft , fecundum
hsc eft per
profarte ns' £'*^"*^'
hxc
eft
peraccidens, udnimal ratio-
quia hacc
eft
per accidcns
,
Ratio-
Hic dicitur negando primam confequcntiara. Et ad probationcm dicitur quod non eft fimile, qma homo efi albw non eft vnum fimpliciter fed vnum aggrcgatum , homo enim & album funt duae res diuerforum Gcnerum. Ideo non polTunt facerevnum fimpliciter,propter hoclicetdchomine dlbo pra:dicetur homo per accidcns, ficut de :
albo,
non tamen
Contra homo,C\cut
:
eft fic
ex alia parte.
ha:c eft per accidens
,
Homoalbtuefl
hxc,Album efi homo, proptcr hoc quod
homo fub ratione albi accipitut , ergo haec erit per accidens , Anirnal rationale eftanimal, ficut hxc,Rationale efi animal quiaanimal fub ratione rationalisaccipitur. Et hscconfcquentiaconfiri
matur per hoc, quia quod exrraneatur
alicui,
quod eft in aliquo formali conccptu,extraneatur toti conceptui.
Item ad principale; pars non prxdicatur de toto pcr
fe.
hacc
enim non
cft
vera
:
Arca efi li-
gnum, fccundum Ariftotclem 7. Metaph. fed animal cft pars hominis , ergo non per fc prxdicaturdehomine.
quod duplcx eft pars , fcilicct reanon poteft prxdicari de toto pcr fe , pars tamen rationis bene potcft: huiufinodi funt animal & rationale refpedu hoHic
dus.
igitur
tct , quia haec eft pcr accidens , Homoaib/a efiho«Jo,quia ha^ceft per nccidens , ^lbum efihorno,
nale efl animal.
quod fubiedum eft caufaprsdicati, vel praedicatum fubicdli , & ifto modo tantum accipiuntur duo inodi diccndi per fc. Ad aliud principalc dicitur quod in dcmon-
,
j,
Argumentt
& homo idem fignificant. Prima confcqucntia pa-
non fub
,
& vltcrius
&
,
rtaleeft animal,
rationc particulari
non;quiaha:ceft per accidens, haec, jinimalra-
Rationale efi animal, crgo
dicendi per fe accipitur a caufa.
ma,
gradus.
animal.
eft
accidcns
^ti in
di per fe h»bet flures
a^« iftafiperfejHomo
tionale eft
cft
,
Seeuniiu
XVII.
o
I
modo, vbi fubiectum
ftratione pallio praedicatur de definitionc fubic-
mtditi dicen-
T
in demonfttationibus ,y/cy«w perfificut
guuntur ab inuiccm. Scd accipitur a caufa fub altera illarum duarum conditionum fecundum
II.
s
inejfe pradicamibtu , hoc cft , primo modo , vbi prsdicatum eft caufa fubiedi, aut inejfe propter ipfa , hoc eft, proptcr fubiefta , ficut in fecundo
tiam
Aii.
Q^ .^
&fe-
Linconicnfem,
dicitur
lisj&rationis. Parsrcalis
mitiis.
Gontra per Ariftotclemin 7.Metiph .Definiti» tfl firrr.o habens
partes,Sc ficut tota definitio
ad to-
tam rera,fic parsdefinitionis ad partc rei.Scd tota dcfinitio
Tafs duflex.
Qu^ffio definicio (ignificat
totam rem, ergo pars partem.
Genus & DifFerencia func partes definitionis, ergo funt partes definici, ergo pars,dt:c. Item,in definitione non cft nugacio,vc fuppono, quia nihil fuperfluum nec diminutum continet ,ergonec Genus,nec Differentia pofTunt idem iignificare ,quia tunc eflet nugatio, ergo ,
iignificanc realicer aliud,
conftituences definicum
& aliud & funt partes ,
,
ergo funt realiter di-
ueifz partes. ,
,
,
gradibus eiufdem formz fcd :
9•
^ diucrfis formis,
per
fe prardicari
tcft
per fe
ii
cum aliqua duo vnum non potcfl
dc altero ergo animal non popraedicari de homine. Minor pater, :
quia muficum per accidens pra:dicacur de albo, quia vtrumque imponitur a diuerfa forma. Similiter maior paret,quia homo imponitur ab intellcdtiua, animal ik fenfitiua. DicituT qubd minor non eft vniucrfaliter vera. Et ad probationem , quod proccdir,cum ali-
qua duo imponuntur a diuerfis formis,quarum vnanoninciudit aliam.IAccllefliua aatcm includit fenfitiuam. Ide6 animal de homine per fe potefl prsdicari, licct muficiim de albo non prsdicetur, quia mufica a qua imponitur muficus.non includit albcdinem , a qua imponitur album,nec c contrik.
Contri , fi intcllediua fenfitiuim includeret: auc ergo includit illam , ficut infcrius fuum fupcrius, aut ficutcompletum incomplctum. Non primo modo , quia qua rationc intellediua eirec inferius ad fenfitiuam cadem ratione foianz ,
bruti fe haberet vt infcrius ad fenficiuam , tunc feq*ieretur quod formabruti,& intcIicQiuacf-
partis
& non permodum tocius.
,
Ad primam
rationem dicitur ficut dicebatur. y. contra hoc dicitur , qu6d hzc eft Ad argumtper accidens, f/omo alhiu efthomo,non folum pro- '*•
Ad primum
prer hoc
qu6dhomoaccipitur fub ratione albi: hoc quod dico hom»
fed proptcr hoc etiam , quia
fub ratione albi accipitur,& fimiliter pro eo qu6d ifta non faciunt vniun pet fe , fed vnum per accidens,quia funt res diuerforum Gcneram fimiliter licct animal accipiatur fub rationc rationalis
ex alia parcc,non ramen hxceft per accidens, ^nimal rationale eftanimai yqaia, ex iftis duobus fit
& hominis, cui per fc & ideo eft fimile.
vnusconceptus Speciei
ineft animal,
Ad aliam confirmationem propofitio
dicitur,
quod hzc
fcilicetqudd per accidens ineft formali concepcui alicuius,peraccidens incft illi,
in
materiali
in
cft falfa,
quo
eft illud
& formali
fit
formale
;
& hoc
ex illo
fi
vnum compofitum pcr fc,
quo compofito includitur prxdicarum
racio-
ncalcerius parcis, vtpartis matcrialis. Ha'ctamcn eft vera, fcilicet quod per accidens ineft
concepcui formali alicuius, ei non ineft per fe,id eft , illi conceptui. Aliud eft enim loqui dc formali in conceptu Speciei,& de formali conceptu Specici quia formals in conceptu Speciei cfl conceptus eiufdem compofitus ex Genere & Differentia,fed formale in conceptn cft DifFcrcntia. Tuncbrcuitcr dico, quodctfi aliquid rcpugnec formali in conceptu cum modo perfcitatis, diimmodo tamen non repugnct concepiui Spcciei, vcl alteri quod includitur in Specie , erit in toto per fe.quia tunc eft per fc primo modo.cum prxdicacum includitur in ifuod <)uid fuhic€ti ,fiuc in conceptu formali fubic«£li. Quod autcm hoc fit :
fent diuerfie Species,quia habent aliquid in quo conueniunt, vt fenfitiuam, & fccundum fe difFerunt ergo cfTent Species difFercntes,quod cft inconueniens. Si aucem fecundo modo , cunc non
racionc materialis inconceptu, vcl formalis.hoc
vcra prxdioacio vnius de alio nccpcr confequensanimal dehominepropcer taleminclufioncm, propterea quia fi fic,hzc ciret pei fc, Tetragonum eft trigonum,quia. vnum alterum includir.
ta definitio fignificat
:
eft
:
Ad oppofitum cfl AriftocoI^s,dicitenim,qu6d frimui modtu dicendi per fe eft , (juandoprtdicatum cadlt in definitionem fubie6H indicantem tjuidft fitbMiSf«»»j dit,
fedanimal in dcfinitionem hominiseaergo eftpcr fe primo modo.
Ad quasftioncm dicitur, quod eft per fe primo
4" Cinclt^.
569 modum
bos , partes enim reales accipiuntur per
;
Ad principaIe,Genus & Spccies vt animal & homo vel imponuntur a diuerfis formis vcl imponuntut
XVII.
modo,f/omo efl animat,ptoptet rationem tactam. Intelligendum eft tamen proptet rationes, quod Genus , & DifFcrentia fignificant diuerfam partcm conccptus hominis , alitcr in definicione cfTet nugatio. Si cnim idcm totum fignificarec Genus perfe, & Dirfcrcntia per fe , quod fignificat Specics:tunc idem intcllcdlus indcfinitione poneretur bis, nec excufatet diuct fa ratio , quia fi fic , tunc hic non efiet nngatio , Homo animaly quia diuerfa eft ratio hominis , animalis , fub
&
qua vtrunque
quod Gcnus
fignificatur. ,
&
Idco oportet dicere
DifFerentia fignificant partes
&
conceptus hominis, pt im6 , detcrminate. Genus enim determinate fignificat partem matetialem,& DifFcrcntia diftindc partem formalem, ficut Spccics diftinfta fignificat
totumcompofi-
tum tamen Genus &DifFerentia ,
modum totius fo
,
fignificantpcr
& idc6 totum fignificant confu-
modo,quod Spccies modo determinato
fieanc,
& per
figni-
hoc diftinguitur ipartibusreali-
Scoti oper.
Tom.
/.
accidir.
Ad aliud dicitur ficot diccbatur. Ad primum contra hoc dicitur,qu6d
g. ficut to-
totam rem dcterminatc,ica parspartem conceptus Specici , fedexhocnon fequitur, quod Gcnus fignificet partcm realcm; qiiia licct Genus fignificct partem , non tamen pcr modum partis, & in hoc diftinguitur parte it
rcali.
Ad aliud,concedo qu6d Gcnus diftin£lc,& determinatc fignificat rcm diucrfam ab alia rc,qua fignificat DifFcrcntia
,
& fimilitcr concedendura
cftquodfignificat partcm conccptus in homine,
tamencxiftisdiuifiminfcrreconiundim.fcilicet
quod GcHus fignificat partem diuerfam realcmj fallacia eft fecundum Accidens. Sicut bic, Ifteeff Aionachut
& eftniger; ergo
fertisr realitas,
realis,ficut tis . fed
,
&c. Qu^ia ad aliud re-
& ad aliud partialitas
didum
,
pnrs
cnim
permodum parhomincm per mo>
eft,accipitur
animal non
fignificat
dum partis. Ad aliud principalc dic{tur,qu6d
licct
homo,
& animal ^ diuerfis
formis imponantur , hzc tamen poteft efle per (c,/-/omo efl animal,\ich etiam fenficiuum, i qno imponitur animal, non includaturinintellcdiuo pcrfc,tamen quia in homi-
ne non
eft
€Huum
i
oppofitio inter fcnfitiuum
,
&
fcd icnfitiuum eft principium
intellfc-
quod
materiale refpedlii intelle£liui,fiue ponantur
eft ifta
principia efFe diuerfz formz, fiue diuerf; gradus
forma ide6 animal per fc includiturin homine. Ratio autem falfum fupponit , hoc fcilicct quod ad hoc qu6d propofiiio fit pcr
inilla
:
E
e
3
fe
*ai
,
.
Super
370 Te ptitno
per ,,^1
^mr^
Ron
opottcat fotmale in fubicifio
,
includere fottpale in przdicato. Sed illud
fe
per
modo
lib.
Ad boc enim quod propoHtio (ic quod prxdicatum in fubiefto in-
verum.
eft
fe, fufficit
I
Pofteriorum
modo
quia praedicatura cadit in dcfinitionem , fed homo non cadit in definitioncm animalis; ncc fecundo niodo,quiain fecundo ,
fubicdki
modo
dcfubiedo ficnoncft &c. Nec in quarto modo;
paflio przdicatur
ergo
,
cludatur, vel rationeformalis fubiedli. vel ratio-
in propofito
Ratione formalis, vt hic,Homo efl Ratione matetialis,vt b.ic,Hemoefi animal. Rationt vtriufque, Homo eft animal rationale. Rationes contra ptimam refponHonem concludunt verum , concludunt enim quod ad hoc
quando fubiectum eft fed in animali non eft caufa efficiens refpedu hominis,crgo haccnon eft pcr fc aliquo modu. Ad quzftionem dicitur , quod hsc non eft pcr fealiquo modo; Animal efl hofno, £t huius ra-
ne
materialis.
rMionalits.
qu6d propofitio
tum in
per fe
fit
,
non oportet prxdica-
fubie£bo includi ratione formali praedi-
nec oportet formale prsdicati includi in formale (ubie^i , qu6d autem hoc inueniatur, hoc aiiqaando accidit, &c. cati
,
Qj^ ^
s
T
o
I
XVIII.
^
;
,
modus
quia quartus
cft
caufa eihciens prxdicati
;
s Ctutiufit.
&
tio eft , quia fi eflet per fe , cum pra:dicatum , fubiedlum maximc importent candem eflentiam,
maxime
vidcrctur
do fed non
qu6d
cflent pcr fe pripio
per fe primo
modo
mo-
quia in primo modo praedicatum cadit in definitionem indicantem primi^ quid fubiedti ; fed homo non ca:
eft
dit in definitionem anjmalis
,
,
fcd potius c con-
uerfo.
tAn hacfi perfi,Anima.\ cfthomo. I.
Argumenta . troparUAffirmatiu».
QVod
videtur
fic
;
Homo per fe eft animal.
-^^"^2° animal per fe eft homo. Antecedens gjj. ygjy^ gj_Q Probatur confe" ^ confcquens. /, r quentia pcr cQnueriionem limplicem. Itcm , iei
quicur,
Item,per Ariftotelera in i. huius , capiculo de illa propofitio eft per fe fecundo modo,in
qua ru6je^um cadit in definitionem przdicati, fcd animal cadit in definicionetn hominis y ergo \iXC,Animalefl home
,
eft
per
fe
fecundo modo,
Item,aut eft per fe,aut per accidensifi eft per fe, ; non eft autem per accidens,
habeo propoficum
quia propofitioper accidens dicitur triplicicer. Aut quia accidens accidit fubie
:
.
&
fe, aut per accidcns non per acciquia accidentia non jnfuntde neceflitate:.
?ut infunt pcr
eft
bemo,
\Km,homo
& aniraal fignificant ean-
eflentiam, fed eflentia incft fibiipfi per fe,&
non per additum, crgo hacc
eft
per k,Animaleii
adhuc ficpropoficio
poteft etfe
Vno modo quando ac,
&
tc accidcntaliter, ficut hic, Alhum efi mu/icum dico accidentalitcr , pro tanto , quia in ifta , Altumeii foloratum,pcxdiczt\ir accidens in concrelo dc accidcnte in eoncrcto , tamcn non pec accidens, fcd per fe ; quia quodlibet fupcrius ra,
&
tionem^MfWhabct refpc£tu inferioris. Secundo modo , dicitur propofitio per accfdens fecundum quod diftinguitur contra propofitionem prim6 veram , & fic harc eft per accidens : I/o/cetes habet tres , &c. quia hsc non eft prim6 vera. Tertio
modo
dicitur propoficio per accidcns,
quando praedicacum
fignificat
eandcm cllcntiam
cum fubicfto,vcruntamcneft extraneum intellcdbui fubic<3:i,& hoc modo hxc eft pcr accidens, Animal eH homo & fimiliter cum inferius pracdi,
, concingic enim tunc incellinon intelligendo inferius. Ad primam rationem dicitur , quodhac, He-
catur de fuperiori
gcre fuperius
mo per fe efl animal ,nox\ debet conuerti in hanc, Animal perfi efl hemo , non enim dcbet conuerti fimplicirer fubomni ratione; & ratio impcdicns accepta abifta conditione/;*ry?. Perfiemtn ptzCupponit de omni , ideo Ci conuertcretur fimplicitcr, tunc vniucrfalis afErmatiua connerterctur fimplicitcr , fic fequercciir, Omni* homo efi animal , ergo omne animal efi heme. Scd h oc cft falfum ergo illanon debet ficconucrtifimpliciter ,cum hac conditione perfi, fed dtbcc fic cft
&
&
homo.
Itcm, aut
cft
per
fe,
aut pcr accidens
} fi
per fc,
habeo propofitum fi peraccidens,crgo per additumjquairo tunc deifto addito, aut hocprae:
dicatum homo ci ineft per fe, aut per accidens additum. Si pct fc , eadem rationc fuic ftandumin primo : fiper addicum,qua:rcndumcft de ifto addito,& ficeftproccftusin infinitum. Ad oppofitum , fi hxc eflct per fc , cixm ferfi j, ^ Atgumtnta pr«fupponac de omni , h«c eflet pcr fe, Omne anif»efftfitum. »M/f/?^o»w,confequenseftfaIfum, crgo&anteccdcns.
:
conuerti, Hemoperfi
efl
animal , ergo animal
eft
heme; ficut ha:c exclufiua babet conuerti,T
diccrcquod propofitiones per fc nonconucrtantur propcer extrancam rationcm quam faciunt raodi. Vel oportec dicere quod conucrcuntnc non rctcntis cifdcm modis in conuertence,& fua conuerfa.
aut
Ad
aliud dicitur, qtibdperfe, facit extranei-
iecundo modo,auc quartomodo; quiadctcrtio pon cft dubium , quia tcrtius modus cft modus
tatem
quia praefupponit de omni ideo non , quod conucrcacur cum hac condicione
Jtem,
cflcndi
,
fi
haec eflc^ pcr fe, aut primo
& ncm
modus
inhzrendi.
modo
,
Non primo
tidtm
de accidente,
:
fed de neccflStatc homoineft animali j ergo honio per fe ineft animali. ergo ha:c eft per fe, Ani-
dem
&
per accidens tripliciccr.
Secundo modo,quando fubie(5tuin pra;dicacur ficut hic, Alhum eft horno. Ec tcrtio modo , quando accidcnsprxdicacurdeacciden-
fc-
Perfe,
mal
moefi albtu,
cidens accidic fubic£lo, ficuc hic , HomeeiialbM.
quitur.
,
Vno modo, quandovnumcxtremutn
";'/'''"'"
accidens alceri inha;rens, ficut pacet hic , //o-
eft
ergoeodem addito vtrobique adhuc
fequitur,ergo addita hac -condjtionc f*»•_/?,
dens
przdidlas.
Treprfiti»
cri-
Homo eftanimal, ergo animaleii homo,con-
nertibiliter:
>;
Intelligcndum tamcn , qu6d propofitio
plicicer dicitur per accidens, fecundiim rationes
valec
:
perfi.
A<1
4* ^'^ *'^umf' '*'
.
Qusftio Ad
formamdicicur qu&d hxcptopoGtio,Cott' turtibili* todem additd vtrthique Mdhuc/iint contttrtibiti* eft intelligcnda quando iliud additum non ,
facit cxtraneiiatem,& ita
quod non includit vni-
uerGititatemjVcl neceflicatcm impcdientem con-,
ueriionem, fed per fe licetnonncvniuerfalitaSf camen przfupponit vniuerfalitatem. Adaliud dico qu6d illa propofitio eft perie fecnndo modo, quando rubiedlum cadit in definitionem przdicati , quod eft paiEo ; fed homo noncftpafliorerpcduanimalis: idc6 liccr animal, quod fubiicitur . in definitionem cadat, ta4nennon erit fccundus modus. Ad aliud dico qu6deft per accidens. Ad probationem quodhzcdiuiHo propontionis per accidens,quam ponit Ariftotelcs in i .Pofteriorufn , intelligenda efl de propofitione per accidens , cuius vnum cxtremuro accidentaliter ineftalceri, vt didtum e(l in proponcione. Sed hxc,jinimitlejl homoynon e(l pcr accidens illo modoifed
efl
peraccidens,quia pracdicatum eftextra
intelleflum fubiedi,
& non quia przdicatum cft
accidcns refpedlu rubie6^i,velcconcra.
Ad aliud dicicur qu6d hxc propoiitio eft vera,
#.
infitnt perji infimt., quando illud quod rubiicitur,nacum eA fubiici.Sedanimal non cft nacum fubiici refpedlu hominis , ide6 in talibus non cftpropoiitiointelligenda. Ad aliud dico.quod hzc propo(itio,.^0
Giu* dt rucejfu4te
,
«fi,nuUi 4cciW/r,en:intcIligenda
g^
accipiendo propo-
XIX.
371 &
ex hoc, qu6d fubiedam prcdicacum fignificanc eandcm eftentiam, fed ex hoc qu6d eandem eirenciam figniiicant fub modis non extraneis: fed homo & ^«>n«nfV4/,fignificant fub modis figni, modo homo fignificat per modumconcreti, hitm*nitM pcr modum abftra^i, crgo haec non eft per fe.
ficandi extraneis
&
Contrii.tanca
eft
repugnantia
vel
maior inter
:
qu6daniroal intclligitur per
modum
detcrmina-
camen eft vera primo modo, Homotjiitni-' «w/.ergo cadem ratione non obftante oppofitione intcr modum concreti & abftradi,hcc cft per ti.haec
Cc^Homo eft httmanitM.
Item,^m0
cft
abftra£lum, quiadenominatiui
dicitur ab co <&«m«»»m,ccgo,vt videtut, J&om» noii
modum concreti
%nificat per
quia abftraAum
,
non poceft habcre modura concrcti , quia per fe modus concrcti,& abftradli funt oppofiti, & oppofita non funt firaul in eodem. Itctiiad principale,fi propofitio eftet petfe
primo modo,cx hoc,qu6d fubiedum & prardicatum fignificant idero,tunc hzc cftet pet [c,Chimdr r* eji chim^*; (xmiMtci nmens,tJinonem , fed hoc eftfalfum, quia pczdicatum alteri pcr fe inelTe prxfupponic rubie^tum clTe, ergo ancccedcns
fal-
furo,crgo.
Ad oppofitum
in
primo modo prxdicacum
cadit in definicionem indicancem ^<
(itionem per accidens illo modo,illud enim quod per fc eft , vt fubftantia , non accidit alteri, Hcut accidens accidic fubiedo , Hc intclligit Ariilote"
ergo nullo modo praedicacura ficanc idem.
lesipotcd tamen alteriaccidece,tanquamid cft extra incelle^aum fubiefti.
per
quod
,
determinatum,& indetcrminatum , quanta intcr modum abftra£bi , & concrcti fed non obftante,
Ad
& fubiedum figni-
, quod pcopoficio eft quando praedicacum & fubiedum fignificanc eandem eiTenciam vcl quaodo pczdicaturo
fe
quaeftionem dicicur
,
,
Ad aliud dicendum eft.quod lic^t przdicatum,
&
in inteiledu eiTcntiali fubiedi includituc. Sed ca-
men
fubiedlum iignificent eandem eftentiam,cx hoc non fequitur calcm propontionem eftepec rc,fed hzc eft pec accidens,/4m»M/ tji homo , quia pec additum,vt per \\znc, Homo eji homo jfed non eft intelligendum qu6d haec Cii pcr additum^canquam aliquid quod eft addicum eftcnciae anima]is, quia eft eadcm eftentia hominis & animalis; immo eft per additum , quia per aliquid quod eft extra intellcdlura.Animal enim intclligicur comtnuniori modo,qu^m homo:ide6inteIligi poteft, licec non incclligatur homo , & fic vocando addituni quod eft extra intcUcdum, animal eft hotno pcr additum,quia ^er homincm. Ad vltimum pcr idem , quod Animtl tiihomoy
hoc requiricur,qu6d illud quod fubii, & quod pcxdicatut pra;dicati.Similiiec requiritur caufa fine qua non,fcilicet qu6d fint modi proponionales , fub qnibus
non
ftra&i
eft
per fe
,
(ed per additam, vt didlura
cumquzcitur deilloaddito, aut
homo pcr
eft.
£t
illiaddico ineft
additum.Dico quod ibi ineft per fe;quia hzc eft per fc , Hemoejlhomo. £t cum dicicur, eadem tatione ftandum fuit in primo. t)icitur niii
fe,aut per
qu6d non , quia homo non
incelligitur.
intelligendo animal, fed animal potcft intel-
ligi, ecii
horao non incelligatur,&c.
vlcra
citur,nacumfic fubiici
praedicacum ineft fubiciko.
Vnde
per fe caufa
quare propoficio eft per fe primo modo , eft ex hoc qu6d pra;dicacum cadic in definitionem fubtota qiiiditas fubiedti
ie
,
caufa fine qua
non,eftcorcefpondencia dccerminata
modorum
fignificandi.
Ad priraam rationem ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc dico,qu6d non cdGmile de modo abftradli, & concreti & de modo ,
determinati ,
eft
&
,
indctcrminati
modus
fub
,
quia modus ab-
quonomen imponituc ad
fignificandum abfttadum
,
ideo
talis
modus
S
T
I
o
pliciter vnitur. Ide6 haec eft falfa
,
Homt tji hit-
manitat.
Sed modusindeterminati noncaditin
vnionem
praedicati
Aft propojttiojttperfe primo
alteri
XIX. medo , in quA
ca-
vnionem przdicati cum fubiedo,non tanquam illudquod vnitur,fcd tanquam decerminataratio,fub qua res cuius eft modus alteri fimdit in
cum fubie6io,necvt
pars vni-
ca,nec canquara dececminata ratio.fub qua
Qv ^
vnitur
,
quia
ille
modus
eft rei
vnum
folum pec
comparacionem ad intelligentem,& non eft modus lub quo vox imponitur ad fignificandum , ide6 non oportet hanc ciTc faifam Himo tji ani-
&
,
fradicatum , 0* juhieSium fignifi-
modos extraneos.quia illi modi vnionem cadunt, vt didlum eft.
»M/,proptet tales
nullo
cAntidemf
modo
in
quialwm«eftconcretum ,& eft enim abftradlum refpedtu httmMiri.Sc eft cocretum ratione htimanitatit, & tamen no fequitur oppofitos modos dTc in codc, quia illi raodi refcruntur ad diuerfa. Auiccnna Ee 4 Adaliud dicitur
QV6d non videtar fe
i
quia tunc h«c
eflet
per
Hmo efi humMmtMtqax camcn falfa
efl:.
}
qu6d non fequitur hanc propofitiof^ZirttZnem cfte per fciquia pcimus raodus non cft folum fatiM». Dicitur
,
%, Ctmlujit.
,
abftra6tum refpedu diuerforum,
3
^d Ar^w "»»»/4.
Super lib. I. Pofteriorum
37i Auicenii'a tamen aHter
cipa]em,quo(l bHmanitas ficant, fed
ad rationem prin-
& homo non idem figni-
formam pcr quam quod eftjfcd homo iigniHcat compo-
humMnitM
homo eft id
,
dicit
(ignificat
Ad vltimum dico,qu6d hxc cft
& fimiliter
tft chimttra,
modo.non tamcn
,
nonem
perriHct ad demonftratorem eft
caufa fubiefti
Ad probationem
modus
q«ia prazdicatum
,
Dicitur qu6d licet conceptus animalis
eflc
,
quod per
fe inefle,
nifi ailualitate cxtrc-
mi,ergo,&.c
,
& ra-
tamen fimpliciores quam conceptus fimplex hominis , fed qu6ci duo ,
funt
intellecStus fimplices in tertio intclleftu fimplici
includantur fimpliciores
non
eft
illo
,
duo
fimplicia
inconue-
nicns.
Contrk.impofllbiie
eft
tum duo,quantucumque fint
eft caufa.
dicicur
,
non pracfupponit hoc
primo
,
pofliint inciu-
di in vno fimplici,igitur,&c.
nec ccontri , idcm enim
,
non
per fejChim/ira nen ens
genere. Primus
(iib illo
refpcdlu fui ipfius
eft
& fimiliter rationalis»
fedduo inielledus fimplices non
tionalis fint fimplices
fitum.
non
malis fimilitcr cft fimplex,
inquan-
,
fimplicia,includi ia
aliquo tertio fimplici.Probo,quia intellcdlus fimplex ad
qua
intcllcdlus
fc
conuertit
enim
,
rotaliter fe conuertit;
in intelligendo
vnum
fimplici-
ter,non poteft intelligere aiiud fimplex;fed intellcftus
Q_y
T
iE s
o
I
XX.
hominis
dum
lisrigitur
fimplex,
cft
& intelleftus anima-
inciudit intclledum
hominis,noa
potcft includere inteHcftum animalis,
%4ngentu ^differentia coniunSiim diuijim fint in ^rimo firTvt
,
'-vel
modo dicendifer
an hacfitperfijHomo
eft:
:
anife
mal rationale?
Ad hoc dicitur , quod illi intelleftus qui intet duo funt & diftindti, fecundum quod funt par-
tes definitionis funt in definito
QVodnonvidetur. Arg^mint»
V^num quic funt in r
Voces funt notx paHioanima. Sed alia pailio eft
& quam fignificat homOf
frofarte ne-
quam
g»tiutf.
Similiter aliafimilitudo, vel paflioquamfignifi-
fignificat animal,
cat homo
& quam
,
anima, hanc pafliionem efle ha:c eft huiufmodi ; ergo , &c. fignificat rationale in
modo
fc offert vifui
aliud
;
cuolutum
dibile
quoddam
Dicicur ,qu6d licct alia fit fimilitudo , quam bomo , animal , taraen hxc propofitio
jion
&
eft falfa
quia fuppofitoquod quslibet vox
,
fignificat pafliojiem in
fignificat abfolute, fed
fignum
rci
rei
&
;
non fignificat
ficut oratio in fcripto
,
«oces prolatas
gnum
anima,illam tamen non quatenus fimilitudoeft
,
nifi
quatenus voxprolataeft.fi-
ideo ficut oratio in fcripto non vocem efle aliam , quia tunc Ci-'
fignificat illam
gnificaret falfura alteri
,
eodera
hanc paflionem eft paflio
ideo ha:c
,
elfe illam
inelTc
,
cft
vera
illi
,
fitalia fimilitudo
non fignificat hanc rcm cuius
prolata ,
fcd
rei cuius cft alia pafl^o,
Homo eft animal rationale fubiedi,
& alia
,
licet
przdicati in
Contri,
fi
haec
vox
fignificaret fimilitudinem,
& ex confcquenti fignificaret rcm, tunc fcquercquod quxlibet vox eflet analoga,feu atquiuo-
ca; fimiliter fcqneretur quodqualibctvoxfignificaret
primo accidcns , quia pafllo in anima eft hoc dato per refponfionem,
& quoddam cft quod fenfui , &
modo definiuntc.r. Et vt fic cogyofcuntur ab intelledu fimplici confufo modo , & tamen definitio cognofcitur ab intelicdlii fimplici modo determinato , ideo neceflc eft ponere quod partes quq includuntur in definitione, magis cognofcantur in definitionequam indefinito.aliter non faceret definitio cognitionem de definitomagisqu^mccontik.Perhocadformam, quodduo intelleftus finiplices fccundum quod intcrfefunt diuifi
,
& diftincti,in definito inclu-
dunturmodoconfufo. Contri,definitio eftcademcumdefinito:igituc fi
duo intelledlus diftinfti, duo inrelleclus diftindi & diuifi ciTent priidcm intelledtui vnijfcd hocnon eftinteiiigi-
in definitione erunt
igitur
mo
bile:igitur,&c.
Ad oppofitum eft Ariftoreles. quasilionem dicitur,qu6d partes definitio-
nis coniundlim^&diuifimprardicantur Jedefini-
to primo
modo
primus modus
:
& huius
ratio eft
;
quia tunc
eft
quando fubicdtum egreditur k principiis prxdicati , fiuc ^ prxdicato fecundum (e , quod dicitur propter Gcnus generaliffimum j ,
& prae-
ferentiam >fed fubie(9:um egreditur a gcneralifli-
,
quia attributio
fignificatorum fubiefti
,
eft
ficatquilibet terminus paffionem
ratione
&pracdicati.
Frobo, quia terminus illud idem fubiicit
primo quod
,
fignificat prim6,fi igitur figni-
habetur propofitum
dicat
confufum
eft
icd voccs fecundiim
generaliflimumenim prsdicatur de per fe conlentis , & tamcn fubicduni non poteftegredii principiis generaiiflimi,quia principium non habent.nonenim habent Gcnns fuperius , vel Dif-
accidens. Similiter
primorum
;
auditui apparent, eo
Ad
anima.
^ur
diftindtum
fed fignificat illam remincfle
modo vox
inanima,&
hominis in anima, & pafllo animarationalis , ideopropofitioquc primo fi-
mo tanquam
ex caufa gcneraliflimumenim ;
,
vc
alia eft paflio
Subftantia, qusc fubftantia pra:dicatur deliomi-
lis fiue
ne , eft caufa quare homo cft fubltantia ex hoc enim eft iiomofubftantia,quiafubftantiainciufa. in homine eft fubftantia. Sed quando prxdican-
gnificathasc deilIo,falfaeft.
Item,ad principale:ad hoc qu6d propofitio fit , oportet qu6d conceplus prxdicati includatur in conceptu fubiedli, fed conceptus animaper fe
&
rationalis non includitur in homine, igitur b?c non erir per fe prirao mocfo.Probominorem; cpnceptus hominis cft fimplex,& conccptus anilis
'**
& cxpan-
illam, falfa cft;fed
fignificat
^
quod exponit Linconienfis diccns , quod duplex tale confufo , quoddam inuolutum , & talcfe diftindtc offcrt fenfui:fimilitcrau-
cftperfe.
•
eji viftbile
fum,&
,
^^
modoconfufo,&
?
Vip^i^fdn-
ide6 dicit Ariftoteles quoddefiniciofchabetad intelleftum fimplicem , ficut videre , vcl aHdire^
igitur propofitio enuncians
Minor patct quia propofitio enunciat fignificatum de fignificatocigitur fequitur quod ha:c non
w
& eadem
rationenec rationalis illi igitur duo intellcdlus fub vna qualitate in intclledu hominis non includnntur,&c.
,
, coniHudira, aquibus progreditur
tur partes definitionisde definito vcl diuifim,ilia; funt caufx fubic<5bii
,•
igitur eft
primus modus dicendi per fe.
Itero, pcr Ariftotelem in iitcra
primus modus dicendi per
fe eft
,
qui dicit
quando
quod
pra:di-
catum
4* C»«'^'«y^»»
Qu^moXXI. catum cadit in dcHnitionem indicantem quid
eft
fubie^bum. Intcliigendum e(l tamen propter rationes,qu6d vox Hgnificans paflionem in anima,& rem extra,
nondicicur (igniHcare duo p3(fionem,niii vt
propteraIcerum,ibi
Ad
;
non enim
Hgnificat
&
vnum efl;
Hgnum rei
efl
eft
,
vbi
oppoficum de oppofito. Contr^,fi hzcnegatiua ntperaccidensrefpe^u affirmatiuz.tunc dependct ab affirmatiua , fequitur fi ab affirmatiua dependet , qu6d poteft fequiad affirmatiuam,igitur k prime, finegatiua Cit per accidcns refpedu affirmatiuaE,negatiua igitur poteft fcqui cx affirmatiua per fc fed hoc cft
&
tantum vnum.
aliud,intelligendum propterfecundam ra-
tionem,qu6d partes definitionis,quae funt diuerti conceptus inter fe prim6 , funt idem concepcui Speciei , qui vnus eil , ira qu6d vnitas ad conce» ptum Speciei referatur,& dualitas ad|conceptum Generis,& DifFerentiac.Per hoc ad rationes. Ad primam ficut dicebacur ad racionemcondico qu6d non fequitur , Omnt nomeneft analo£Mm , quia nomen non figniBcat pailionem nifi tik,
mmts.
373
Didtur hic , qu&d negatina haec eft^ per accidens refpcdlu affirmatiux, & qu6d hoc intelligic AriftoteIes,& tamen in genere negatiuorum hace negatiua eft per fe:& qu«libct in qua rcmouetuc
quia fignum rei , vnde non terminacur ibi vox in ngnificando paffionem, ide6 cancum vnum fignificat, quia vbi eft vnum proptcr alterum , eft ibidem tancum vnum.
&
:
falfum
negatiua enim non poteft fcqui alia ncgatiua,& ex alteraaffirmatiua. ;
, fed tamen non oportet quod fequatur ex affirmatiua per fc,fed cx hoc, qu6d abaffirmatiua dependct,poteft fequi ex affirmatiua cum alia
fequitur
negatiua.
Contr^
,
fi
negatina fequitur ex affirmatiua
cum
non enim nomen
non dependens,aut non
fed vt
paffioncm abfolutc,
fignificat
eft repracfentaciua
rei,& ideo
non
fignificat
accidens, non enim indicarum eft fignificatum nominis per illam paffionera,fcd potius illud cu-
Ad
aliud dicicur
tionem
,
qu6d non
fequitur propofi-
, non enim fignifivnam paffionem eflc aliam fcd fivnam'rem eflcalteram ,quiapaffionera
falfam quamlibet
eftc
cat propofitio gnificat
non fignificat
,
nifi
quatenus reprsfentat.
Ad aliud ficut dicebatur. Ad aliud in contrarium.vt dicebatur. Ad vltimum pacet in pofitione , qu6d non eft inconueniens,ad quod dcducitur quod duointclprim6 idem vni intcllcdlui fimplici confufo , qu6d ad hoc quod illi duo incelledlus parcium in definicione faciant cognitionemde definito, oportet qu6d fint diftindli quodammodo, vt oftenfum eft prius , quia alirer non magis facerent cognitionem de definito, ledtus indirtindii fint
&
quam
c contrik.
Contra
, Ci
/implices,& diuerfi fecundumfe
Dicitur
,
duo
in definitione fint
tota definitio intelligi
qu6d
vno
,
intellcdlus
qualiter poteft
intelle6):u fimplici.
in intellcdu fimplici funt gra-
das fecundijm maiorem fimplicitacem , & minorem;magis enim fimpliciter intelligitur animal,
quim rationale
& hoc fimplicius
album,& tamen omnia
illa
,
qultm animal
intelledu fimplici ia-
maiorcm &minorem fimplicitatem:oportet tamen qu6d quando talia duo intelliguntur intelledu fimplici, qu6d materialc intelligatur fub ratione formali, & vt fic accipitut vt vnumquodque, &c. teIligi*poflunt
,
licct fccundiJim
CiyjEsrio An
XXI.
propofitio negatiua fit per fi
VIdeturqu6d non;
aut
negatiua eft
,
quxro de
abfolute per fe
,
illa
ita
cft
negatiua przmifla;
qu6d ab
affirmatiua
abfolucc per fc
i'
Ariftoteles dicit infecun-
do Perihermcnias qu6d, hxc eft per accidenSyBonum mn eft malum,8c tamen hsc negatiua
; fi
fic,
fequiruroppofitum primae refponfionis: didum eft enim prius quod qua:libet negatiua dependec abaffirmatiua : fi non , igitur poteft demonftrarl per affirmatiuam , aliam negatiuam , tunc quzro de illa negatiua;aut eft fimpliciter ab affirmatiuanon dependens,aut non;fi fic,fequitur oppofitum;fi non,tunc vlterius fequitur cx affirmatiua, negatiua , fic in infinitum } fed hoc eft inconueniens. Item ad principale;propofitio negatiua poteft reduci ad affirmatiuam , ficut -priuatio ad habitum,quia negatio pritiat affirmationem;cum igiturhabicus prior fic fua priuatione , affirmatio
&
iuseftilla paffio,fimilicudo.
cx
Dicicur, concedendo , qu6d negatiua ab afBx^ matiua dcpendct,& vlterius, qu6d ab affirmaciaa
Ad aliudeodem modo dicitur qu6d non fequitur quodlibet nomen fignificare accidens; ,
nifi
&
prior
eft
&
&
qualibet negacione
tiua eft per fe
&
;
prim6 vera
nuUa negaquia affirroatiua
igitur ,
prius eft vera, eft primum, & minimenfuraaliorum , fed negatiua
Item.in quolibet genere
mum,quod
eft
&
affirmatiua funt in genere enunciationis
,
fed eft
inconueniens dicere, qu6d negatio fit primura in generc enunciationis,igitur oportet dicere,qu6d affirmatio prior eft affirmatiua
:
igitur erit
primo
vera,& negatiua exconfequenti. £t confirmatur ratio;quia vnumquodque prius cftidem fibiipfi, quiim ab alio difparatum,fed denotatur effc idem fibi per affirmatiuam , denotatur efle difparatum ab alio per negatiuam,igitur affirmatiua prior eft negatiua.
X. Ad oppofitum eft Ariftotelcs in hoc libro. Item , principium primum maxim^ vcrum per ArgutMnt» fe,&tamen principium primum eft propofitio »«•//!/'"«»• negatiua, cuiufmodi cft i\\a.,Non contingit idemfimul ej/e non ejfe , igitur propofitio ncgatiua eric maximc vcra per fe,& primo. Dicitur,qu6d principium primum fignificac
&
rem affirmatiue,modo tamen negatiuo, & ratio> ne rei fignificatae eft ptimo vera,& per fe,ratione taraen modi fignificandi negatiue confideratum non cft primum , nec proptcr hoc dicimus illani efle primam,fcd propter rcm affirmatiuam,quaia fignificat.
propofitio negatiua
Contr^,fi non fit ptimum,nifi ratione rei affirmatiua;,& non ratione modi fignificandi ; fcquitur quod prim6 potcftaliquid cflc prius : confequens eft falfum , igitur antecedeus. Probatio
veriffimafit peraccidens, rault6 forciiis quxli-
confcquentiz,quamIibct rcm affirmatiuccontin-
bct alia crit pcr accidcns,& nulla erit per fe.
git fignificacemodo affirmaiiuorfcd prior eft illa
veriffima, quia nulla propofitio negatiuaeft verior illa ,',in qua oppofitum remouetur ab opcft
pofito
,
ex hoc arguo
fic
:
fi
&
propoficio
Super
374
lib. I.
gatiua pofitio
,
picitur hic per interemptionem maioris:quia
tem
fignificatam per
primum principium non
contingit fignificare modoafiirmatiuo. contingit fignificare
,
modo intelligendi candi,quia vox
non determinat
,
& cuilibet
modus
correfpondct
dum fignificandijfed rem
fibi
fignifi-
rcm,nec
mo-
primi principij afiirma-
contingit inteliigere raodo afiirmatiuo ; igi-
tiui
turcandcmcontingit
fignificare
modo
affirma-
Ad
quacftionem dicitur , quod propofitio aliqua negatiua eft vera primo per fe: tamen quaelibet negatiua quantum eft ex modo fignificandi
&
negatiuo pofterior eft affirmatiua. Prinmm fic declaratur,fecundum Ariftotelem, quxdam eft demonftratio affirmatiua, qaxdam iiegatiua , vt dicit in illo capitulo , vbi comparac demonftrationes ad inuicem ; fed in demonftratione conclufio eft vera per fe,demonftratio enim ex pcr
eft
fe
inha:rentibus
Sccundum diata,fiue
fit
ncgatiua,aliquane-
fe.
immc-
declaro. Illa propofitio eft
primo vera,quaE
aham non
cum conclufio
igitur
:
demonftrationisnegatiuae
gatiuaeritpcr
per
eft
per fe vera
poteft dcmonftrari.
& quae
,
Sed propofi-
tio,in qua negatur vnum Gcnus generaliflimum ab aliceft huiufmodi:fi'enim poffic dcmonftrari, hocefiet inprima figura, vel infecunda fcd in neutra poteft demonftrari ; quia tunc aliquid oporterct accipere fupra fubieftum , vel fupra praedicacum, vel fupra vtrumque:fed nihil eft fu:
pcrius iftis.cum fintgeneraliflima:igitur
h^cnon
Tertium oftendo:Commentator
recitat ratio-
nes Alexandri fupcr librum Perihermenias
non prim6
pcr fe
cx
illa
Omnu
,
NuUa
,
,
,
per
&
ideo poteft demonftrari
quantitoi
color ejl tjualitof
eji ejualitas
partc vocis
fic
;
Tcrtia ex partc intel-
vox affirmatiua
eft
fimpli-
ptoptcr negationem fuperaddi-
tam
, igitur affirmatiua ratione vocis eft fimpliciorncgatiua; fed quanto alia propofitioeft fim-
plicior.tanto prior eft:igitur affirmatiua prior cft
negatiua. nonejfc pra:cedat
ruptibilibus tjfe
,
in diuetfis.
qukm»«»
ejfe
tjfe,
vt in
fimpliciter
iftis
eadem
gencralibus
tamen
ejfe
re
& cor-
praeceditwo»
Ejfe cnim primae caufas prius eft iftorum corruptibilium ; fed affir-
matio fignificat ejfe , negatio non matio prior eftnegatione.
ejfe :
Tertia ratiocft ifta,habitus prior
igitur affir-
^uamitas ej} color, in fecundo fecundae. Sed harc , Nulla ^uantitas efi ejualitas , eft per fe vera, & primo quia h^c vlterius per aliam ncgatiuam demonftrari non poteft. Per hoc ad ;
valet
dicitur
quod
,
Negatiua
,
harc confcquentia
fecundum
igitur qualihet negatiua potefi demonftrari ,
prima pojfunt demonfhari ex terminu. Per hoc ad primam rationem dicitur , quod quaelibet ncgatiua prsmifla quantuncumque fic per (eprimo vcra , quantum eft ex modo figni-
principia
ficandi negatiue
men non
,
dependetab affirmatiua,
fequitur vlterius cx hoc,
concludiexaffirmatiua: haec enim confequcntia eft neganda,//(7C dependet ex illo, igiturpotefi demon' ftrari ex illo.
Ad aliud
principale dicitur
quod negatiua quancum
eft
,
quod
negatiuc pofterior eft affirmatiua,& hoc concedi-
tur,& idem probant duaerationesfequentcs. Ad rationem in oppofitum qua.probatur quod negatiua fit fimpliciter prjma , dicitur ficut dice-
,
:
J.
batur.
Ad
rationcm contra hoc dicitur, ficut dicebaVeruntamen intelligendura eft ,qu6dlicet
cur.
nc,qua:
eft
modo negatiuo, cum quadam propofitio-
fignificetur
ipfum tamen jcquiualct
quoddamraodo
affirmatiua,quia hxc,
huic
,
NeceJJe ejlntn idern
& non & non
ejfe ,
ejfe
ejfe
a:quiualec ;
quia non
quod pro poflibiliponitur ,aequiualec huic,quod cft necejfenon, camcn propofirioni fimpliciter affirmatiuae a:quiualere non poteft. Ad vltimum contra hoc dicitnr, quod cuilibet
modo intelligendi
correfpondct modus figiiificandi proportionabiliter.Et ad minorem dicicur, quod res huiufmodi principij ,Nen contingit idem ejfe (Jr
non
ejfe
,
poteft intelligi fub
modo in-
ipfum principium fed feraper intclligatur fub modo' nega-
celligcndi affirmatiuo, liccc
non
,
ciuo.
Contri , affirmatiuum
& negatiuum funt op-
pofita:igitur intelligererera affirmatiuam primi
principij fub
modo
ncgatiuo
,
eft intclligerc
tclIcAus
talis eft falfus
;
;
op-
fed quilibet in-
igitur principium eft
gatio vt res,funt fuppofita circa idcm
negatiua quantum eft ex modo fuo fignificandi exaffirmatiua depcndet caraenex hocnonfequitur , qu6d quaelibet fyllogizari poilit cx ner
probat,
illa
cx modofignificandi
affirmatio ver6 fignificat per modum habitus, ncgatio per modum priuationis. Ex iftis rationi-
Ad rationem primam dfcitut ficut diccbatur. Ad primum concra hoc quaelibet ptopofitio
& ta-
quod pofEc
falfum.
firmatiua.
ex vna ne-
dr alia affirmatiua ; ficut non fequitur; Cognitio principiorum dependet ex terminis , trg»
gatiua
intelle(ftum priuatione.Priuatiocnimnon intelligitur , nifi quia fuus habitus prius intclligitur;
bus fcquitur quod ncgatiua qaaelibec quantum ad modura fignificandi negatiuc pofteriot cft af-
non
qualibet dependet ah affirmatiua.
pofitum fub ratione oppofiti eft
modo,
igitur nulia
ftmul
Alia ratioeftex parte rei,licct in
ifto
,
nulla e/uantitas ej}
,
contingit,
rei.
<]uantitas ejl colort
, Linea efi tjuantitas. SimiliNulla ^uantitoi eji color , eft
vocis.Secunda ex patte lcaus.
Ex
mnta.
cum hac affirmatiua
NuUa
,
Non contingit idemfimul ejfe,
cior negatiua
nrgH'
ifta
quas probauit, quod afiirmatiuaeftprior ncgatiua ; funt tres rationes. Prima fumitur cx parte
&
4.
vc cx
,
primum principium
poffimt demonftrari,&c.
Ad
firmatiua
formam
tiuo. Ctnelujia,
primo,cuiufmodieft illa, NuUa lineaefi color , poteft bene deraonftrari ex vna negatiua, alia af-
cer hacc pra:mifla
Contra illud,quemcunque conceptum contingitintelligere
, &aIianon.Proenim neeatiua,quae eft per fe vera , & non
&
poifet efTe alia propo(itio prior.
•
& affifmatiua,fed aliqua
propofitio qua ngmficatar aliqua res afHrmatiua
modo afiirmatmo quam illa in qua /ignificatur eadens res modo negatiuo:igitut principio primo ,
3
Pofteriorum
Dicitur,qu6d affirraatio accepta vt res
,
& ne-
tamen affirmatio vt res , & negacio vt modus non opponunturjmodus cnim rei non opponitur. Macerialia enim intelliguntur imraatcrialiter hoc non eft intelligctc fub ratione oppofiti ; idco diccndura cft, quod intelligererem affirmatiuam fub ratione modi fignificandi negatiue , non eft ;
,
:
intclligerefubratione oppofiti;quia
non opponitur.vt
Ad
modus
&
rei
prius.
audkoritatem,intelligit Aciftoteles
quod
quxlibec
^*
.
Qu^ftio XXII. quaclibet negatiua eft pet fe in gencrc negatiuorum.quxlibct tamcn pct accidcns eft refpedlu affirmatiuz > connderando ncgatiuam fub ratione
modi
& hoc intelligii Ad-
fignificandi ncgatiue,
diftum Ariftotelis hic,& in libro Perihcrmenias uon opponuniur.&c. ftotelcs in libro l*erihermenias,ide6
Secundumoftcndo
T
iE S
XXII.
o
1
i
Triangulo
ferfi ineimnta,igiturefitriangulmiinearu. SimilitetyLinea inefi puuElut pe^fe : igitur linea efi punilua/M;fic igitur patet fecundum per exempla.hocetiam patet ratione,in his qux infunr pet accidcns; vt Hoc inefihuic fimpliciter, igiturhocefi hoc , igirur fequitur ex illa parte eodcm modo Hoc inefi huic perfijgititrhocefthoc. Quia quodpcrfeineft,fim,
pliciter incft
Qjr
37y enim
fequitur
,
pliciter,in
,
&quando
aliquid ineft alteri fim-
HocfempUciterinefi huic,igi-
illis tenet';
tur hoc eif hoe.
AnfequAtur,
hoc pcr fc ineft huic, igi-
turhoccfthoc?
QY^d
non vidctur quia non fequitur , HoArgwmnU K^^^mirti n per fi iheft bumanitM, igitur homo ejl htt' pr»f»rt0nf »i4wV4;^.'Quia antcccdcns eft vcrum ,& confe'
;
qucns falfum.
& an-
confcquentis patet;
Falfitas
dens potcft
efte
,
nonenim
fequitur, yllbedo
igitur Socrates efi albtu.
Quia ahiecc-
vcrum finecon(iquente,verifica-
tur enim antccedensifi Socrati infit albedo fecun-
dum
dcntes
,
& tamen confequens non vcrifica-
tur.
Ad videndum
tamcn,
quomodo
in accidenta-
libus tenet confequentia ab ineJfezA efeScienAam
ni per fe,aut'per accidensjnon per accidens,igitur
eft,qu6d
per
ti ,
fe ineft.
dicitur
quod homini non ineft humani-
quxdam accidentia natafunt incflc tovnam partem detcrminaiam & quzdara
per
,
naia funt
Hxemplum
mini fecundumpedem. Exemplnm fecundi , album natum eft inefle toti fecundiim quamlibet partcm. Accipiendo accidentia primo modo fe-
tnini.
Sequitur enim ,Calciatum inefi hominificundumpedem : igitur homoeficalciatm. Accipiendo tamen accidcns fe-, cundo inodo,non fequiturab 1»«;^ ad effe, nifi ita
,
Syllogifmus ignorantrac
cx immcdiatis
eft
,
eft
cx
imme-
per Ariftotclen): fed fcquirur,propofitio igitut per fe
,
;
pr«-
igitur in
Syllogifmi ignorantiz, praidicatuni incft fubicdld per fe,& tamen non fequitur , Hocferfe inifla
ffihoCfC^aii tiic fequcrctur,
quod hoc vcre eft hoc,
fed hoc*eft falfum , quia prjemilfa: in fyllogifmo ignorantix, non funt vera; , ncc falfar igitur nec ,•
fequitur, Hocper/e
Ncc etiam
fequitur
igitur hoc efihoc.
homitii
,
ineji huic,igitur ,
hoc efihoc.
Hoc per accidcns inejl huicy
Non enim
fequitur
Albedo inefi
,
igitur homo efi alhni
; quia antecedens poconfcqu^nte , vt pofito quod homini folum fccundum dentes.
teft verificari fine
^lbedo infit Item , non fequitut , Jitnmalirtefi Socratiperfe, igitw Socratef efi animal , quia antecedens potcft efic verum fine confequcnte. Pofito enim qn6d Socrates non fit , confequens eft falfum , quia fi Socrates non fit, non eft animal , tamen antef edens eft verum ; quia prxdicatum eft deintclleiSbu fubie(5l:i. Animal enimeftdc intelleduSo-
&
cratis,tgitur per fe ei ineft.
tia
,
non
diuiditur
igitur fc^uitur
Per fs
,
,
ncc ab inhatren-
inefi
huic
,
igitur hoe efi
Hoc
inefi
Item iequitut abjolute
,
:
igitur hoc
homini ab/olute
Hoc
inefl huic
pet aecidens
,
&
Sequitur enim, Albed* igitmhomo efl albut, igitur fe-
eft ;
hoc.
quitur mult6 fottius Hoc
inefi huic
:
per/e
,
igitur
hoe efi hoc,
Ad quzftionem dicitur quod non ,
Jioc inefi huic,(irc.Ynde tria dico.
fequitur,
Primum , quod
non valet. -Secund^ , qu6d fcHoc inefi huicperfi,igitur hoc ab illo denominari potefi. Tevti6,qu6A non fequitur \\icuas,Hoe haec confequentia
quitur,
inefi httic per accidens Jgftur hoc efi hoc,
Primum oftendo,
linex per
primo modo dicendi per
huic
fit,qu6d tale accidens
fe
,
fe ineft
pnndlus in
tyr lineam cfte pundlum.Similiter
,
triangulo in-
igitur hoc eft hoe.
ipfi toti
,
vel faltempluri-
,
natum fit prsdicari de altero ; fcd in aliis tamen non tenet & ide6 , quia humaniias non eft nata prsdicari dc hominc, idc6 non fequitur , Homini :
perfiinefi humanitas.-igitur homo efi humanitas.
Ad primanl rationem dicitur,qu6d confcquentianon valef,quia vnumdcalteronon eftnatum prsdicari propter modos repugnantcs , ficut in pofitionc di6lum eft , qu6d non fequitur ab intjfe zAefe.
Ad
aliud dicitur
qu6d fyllogifmus ignoraniiae
eftex immediatis in falfitate falfis
per
;
,
cuiufmodi
eft ifta,
& fic eft ex propofitionibui»
fe:noniamen ex propofitionibus abhoc ad formam , qu6d non fe-
foluic per fe.Per
quiinr
,
fyllogifmus ignoraniix
eft
cx immedia-
propofitionibus per fe,nec fequi-
rur; propofiriocft immediata in falfitare
przdicatum
ineft fubicdbo per fe,
ineflcr,abfolutc ineflct
;
quia
fi
:
ergo
per fe
fcdfequitur, igiturprat-
de fubiefto. Si lamen talis pfopofitio eflet immcdiata abfolutc pcrfe , tunc (equiiur qnod przdicatum ineft fubiedo pcr fc. Scd non debet dici immcdiata,nifi cum hac conditionc,i»/«^MW.
dicatum pcr
fc eft
Ad aliud patet in pofitionc. Ad vltimum duplex eft refponfio vna concc,
dit,qa6d harc
& tamen non fequi-
,
bus partibus totius, fiue maiori parrti infit,& ideo non fcquitur; Albedo inefi homini,igitur homo efi albi*t vniuerfalittr, & hancdeterminaiioncih innuit Albercus fuper librumfcx Principiorum. Propter rationes, intelligendum cft , qu6d tcnet , Hoc inefi huicperfi igiturhocefi hoe, fi vnum
tis,igituf eft ex
hoc.
inefi
,
G^ualitai efi (juantitas
Ad oppofitum ;;>«•/? eft conditio pra:dicati,& a prsdicato
cft
per (e,Socratts tfi animal,Ciae So-
non quia prxdicaium eft de intelnon conccdit hanc eflc per fe, Socratcnon exiftenicquia ad bocqu6d cflrt pec fc, oporterct qu6d pcr eandcm caufam per quam
crates fii.fiue
:
lcdlu fubicfti. Alia
fe,&xamen non fequirur,triangulus eft linea:igicur non fequiiur , Hoe ihefi hitic,igitttr
hacc verificatur,5»er«f«f/?ri/»f»7*r,vcrificatur
hocefi hoc.
SocTjues
eft linea
per
*
,
quitur
,
"*f*/'"""»"
fecundijm quamlibet partem. primi , ficut calciatum cflc, incft ho-
Scdcontri , humanitas vcl ed^Mod^uid totum hominis , vel cft totum forrnale in (^ued quid, fiue fic f fiue aliter; humanitas per fe ineft ho-
Item
^ctideniU ^-pliciitr
incflc-
tas,ide6 nec per fc,ncc pcr accidcns.
diatis
Ctnilupi.
,
tecedcns probatur, humanitas aut-em ineft homi-
Hic
1.
Tertium oftendo inefl Socrati
efi
animsl. Sed haec
non potcft
illa,
T«tificari, nifi
} <*''
"'""''•
*'?«-
Super lib, I. Pofteriorum
376
non eft Socrace corcupto,quia quando Socrates corrumpittir,non habfec ftid, quia cunc non eft , ^uid ejl prjcfupnili fct ijuod tfttid(uhicSti,Sc illud
&
ponic^^. Icem.cunc nec
ncc Socrates
cft
hac
ycra, Socrates tflanitnal,
quiaaccidens realc prsfupponic fubiedum efle. Ec ad probacionem dicicur,qu6d nonfufficit prxdicacum cfledeincelefi rifihilis
lcftu fubie
,
,
igicur cft per
feprimo
,
nifi
adda>
quod praedicatum eft de inccllcdtu fubiedli, tanquam cadens in eius dcfinicioncm.Sed quando Socraccs non cft , animal in definicionem Sojcracis non cadic, quiatunc non habec ^Hodprimo, «eccx confequcnti,&c. lur
trum
fignificat deccrminacc , nifi partem. Concraillud; fi Genus fignificarer parccm, Diffcrencia aliam parcem , cunc praedicacio Differcncix de Speeic effct dcnominaciua,per hoc medium , quia pars incegralis folum pra:dicacur detoco denominaciuc fecundiim Ariftocelcm in 7.Mecaph.& S.quiahxc praedicatio non cft vera, jtirca efl lignum, denominatiuc , fed haec eft vera; Arcaefilignea, denominatiuc.
&
Gcnus& Diffetentia fignificent diuercum vtrumque praedicetuc eflentiali-
Itera,fi
,
fas partcs
,
de definico
cer
,
definicum
duaE effcntias effentialitct
eric duas partes
hoc
fed
;
cft
,
fiue
inconue-
niens.
Item, fubftantiae feparats dcfiniuncur pcr Ge-
nus &Differenriam
Qjf.ESTIO
XXIII.
(\c
Quaecunquc fignificarit habcnc , quod vnuna poceft per fc y Genus & Diffc-
Ividecur
firtn»titffi.
de alio praedicari
;
ficjfc
eft falfa,plus
cnim rc-
quiritur ad pcrfcicacenn,quam idencicascflenciaj;
rcquiruncur cnim modi fignificandi proportiopales,fub quibiis hoc huicattribuitur.Seddiuer/a eft ratio
Mconon
&
,
eft
extratica catjonaUs
per
,
& animalis,
lud eft idem fibiipfi;aut igitur per fc, aut per additumifi peradditum,proceirus eric in infinicum: pcc fc
igitur idencitgs eflentis fufficit ad per-
,
Item, qiiod extranea ratio
-&3_'**
V.
non prohibeat per-
magis eft extranca racio incer hominem & animal,quam inceranimal,& racronalc,quia homo fignificacper modii deccrminaci, animal refpe^n^u hominis fignificac per modii ;
&
indeterminati; fed rationale rcfpcftu animalis gnificat pcr
moduin adus
fi-
& determinantis & ,
animal refpeftu rationalis per modum determinabilis. Scd maior cft extrancitas inter modum indcterminati,& determinati, circaeande eflcntiara.qu^m inter raodum dcterminatuis,& dcterminabilis fi igitur illa ratio cxccanea impcdiret pcrfeicacem , cunc hasc non eflTec per fe , Hotno eB :
anittial,c\\iod cft
falfum.
fe
,
apidis gati.o
per
;
ie,
quia ideo conclufio in dcmonftracione eft quia fequicur cx per fe inharcntibus , feAriftocelem.igitur
fi
praemiflx furic vcrae
per fcconclufio erit per fe vcra. Dicitur quod hic eft fallacia Accidentis,cx variarione medij termini , quiain maiori accipitur
homo fub ratione materiaJis in conceptii hominis;animal cnim de
homine vcrificacur fub ratio&inminori
rationalc verificaturdehomine fub ratione formali in conceptu ho.minis,& ica variacur ille tcttainashomo. Concriiliud; cx oppofico conclofionis cum niinori fequitur rcpugnantia maioris,igitur priot fyllogifmns fuit bonus. Accipio cnim oppofi-
vt hoc ; Nttliumrationale eftper
,
/i animal,' fumatat minor, qua: prius eft
perfe rationalis
perfe
mus
eft
eft
,
&
fequitur
;
,
Omnit homo nuUm homo
igitttr
animal , in fecundo priraae.
IIIc Syllogif-
bonuSjigiturprior.
Item quod homo non varietur fccundijm talcm accepcioncm videcur , quia calis ccrminus fic fupponic fuum fignificatum , ficut ipfum fignificat, fed ille cerminus fignificac
fuum
racione formalis in concepru
;
fignificaium fub igitur cunc fup-
ponic fuum fignificacum fub racione formalis in conceptu non cft igicur dicere calem variacioncmin horaine, quod potcft accipi fub ratione materialis in maiori , fub ratione focmalis in :
&
Ad primam illarura
dicitur
,
qu6d
in Syllogif-
mo conuerfino
&
logifmo affirmatiuo. Conira , in definitionibus fecundum fubftantiam noncadit accidens fecundum Ariftotelem in Elenchis. Sed omniailla tti&janimal ,rationale, Schomo ,funt indiuidua fccundum fubltantiam; igitur in iftis terminis nopotcft caderc accidens. Itera , idem eft principium cognofcendi fe,
,
poEnae
cflet nugatio,
:
yinimalhomo, quia manifeftum
eft,
quod
diuerfa ratione fignificanc illa duo : igicur diuerfa ratio non impedic nugationcm , idcd
qn6d Gcnus & candem eflenciam.
oportet dicerc fignificanc
,
Diflrrencia
non
Propcer hanc tacionem dicicut aliccr
& Diffcrenci*
, qu6d non fignificanc eandcm cf-
Genus enim fignificac parcem raaccrialem rcfpedu Specicrum, & Differencia fignificat parrem formalcra , quancura cft cx primo inccl-
fenciam
leftu.
paccc
& Lapit eiipoena & camen diuerfa cft racio,
nec cunc poccft prohibcri nuper diuerfam tationera , quia tunc hic non
Gcrtus
omnis homoptrfe eit
:
rainori.
Ic.em,ha;c eft pcr (e,EnseFl vnurrty Sc camcn diucrfa eft racio entis vnius. Similiter hacc eft f>cr
per fe eil animal
igiturrationale perfe efi animal.Vixmii^^
,
tum conclufionis
fcitatcm. jfcitatem^videtur
Genus &
nematerialis inconceptu hominis;
fe.
Contri iirud;efl!entia cft cadem fibi , aut igitur per fc.aut per additum;fi pec fe,habetur propofitum:fi pcr addicnm, accipiendoillud additum.il-
f\
igicur
;
fignificanc diucrfas parces.
func vera::igicur concIufio.Bonicas confcquenciaE
cundum
rentia func huiufmodi;igicur,&c.
Hic dicitur,qu6d maior
non
in illisnoncft
Icem, adprincipale arguicuc in ccrtiafigura: rationalis
vnam eflenciam pro parte af-
Differcncia
Omnis homo
o£lo quzftionibas vide authores citatot j.i 5.
QVod
camen
pars,quia func forma: fimplices
4» Gentuferje pradtceiur de Differentia? Ds his
&
,
:
Quia cum vcrumquefignificccparcempet
modum
tocius
tac cocun)
,
,
quod
ideo cx confequenci irapotfignificat Specfes
,
^arpen itieii-
,
nullum rationale pcrfceftani-
mal,&c.cft fallacia Accidentis,ficut piius in Syl-
,
&
Syllogifmus affiriti eifdem terminis , ficut habitus ad priuationcm ; igicur eft principium cognofcendi bonitacem in Syllogifmo negatiuo fed ille Syllogifmus cft fuara priuacioneni
,
fed
inatiuus comparatur ad ncgatiuum
:
bonus
fine vitiztionc,Omnerationale perfe eft ani~
malfOmnis hofnoperfe efi rationalif,
igitur omnis ko-
moperfiefiammal. igitur Syllogifmus negaciuus in
3-
Qu^ftio in eirdem termiiiis,& in eodcra ordine crit bonus fine variationc,igirur,&c.
Itcm ,
fallacia Accidcntis eft ex variatione ali-
cuius termini,&: in prima figura.maximc cx varia-
tione mcdij termini
;
fcd in illo difcurfu,
tionalis
homo
non
,
&
,
tionale
NHllum
omnis homo per fe efi ravariatio alicuius termini , quia
rationale per/i efi anhnal cft
,
animal accipiuntur vniformitcr ficutr^i-
quod eft medium vniformiter accipiturj ,
,
V7
fecundiim aliquam cius fignificatfonem. Sed per te fubftantia fecundum aliquam cius fignificationcm prardicatur per fc de DifFcrentia : igitur fiibftantianon eft Genus.Si tu dicas qu6d harc forma argucndi non valet tunc forma Ariftotelis arguendi non valebit. Item, ad principalcrationaleper fe cft fenfibi:
igitur rationale per fceft animal.
Antccedcns verum, quiavItimaDifFcrentia includit omnes pracccdentcs fccundum Ariftotclcm in 7. Metaph. le.
eft
quia fub ea ratione qu^ DifFerentia vcrc prxdicaturde homine, quia vt fic eft pars dchnitionis hominis , fimilitcr vt Differcntia cft , vcrc ab eo remoueturanimal cum hacconditione/^^-yJ^quia cum hac conditione fibiextranearur,igiturquih*bet terminus vniformiter accipitur,non igitur cft
intelledus corporis fuperioris
variatio.
Vnde licct rationale pcr
ad principale,rationale per fe eft ensrigitur rationale per fe eft animal. Antecedens verum eft, quia ens per fe eft dc intcllcftu cuiuflibet igitur confequens. Probatio confequentiar,
tamenincludit Gcnus,quod eft intelledusanimalis per fe,idc6 non valet confequentia. Contri,conccptus animaliseft indiuifibiIis,eo qu6d concipitur ab intclledtu fimplici,qui cftin-
Iterg,
:
ens quod
eft fubftantia.aut
eft
accidens
:
non ens
quod eft accidens quia accidens non eft principium formaledefiniendi fubftantiam , igitur ra;
&
tionaleeft ensfubftantia:
tunc vlterius quae-
rendum eft,aut cft fubftantia corporea.aut incorporea non incorporea,quia non cftet tuncprin;
cipium formale fpcciei corporis , igitur eft fubfic defcendendum eft quouf;
&
ftantia corporea
que deueniatur ad animal,
Dicitur,qu6d conceflbanteccdcnte,nepo confequenriam , ratio negationis eft ; quia in animali funt duo , videlicet intelledus fenfibilis,
&
&
tum cft
eft fubftantia
fe eft
ens,quod
fed fubftantia dicitur dupliciter,
;
& compofita. Simplexadhuc eftduplcx, maten'a,&forma.Tunc rationaleeft fubfimplcx , qux cft forma , & illa fubftantia
fi
:
vel fubftanti».
includat fenfibiIc,non
fecundum
fc to-
igitur aliquid conceptus animalis in-
cludarur in rationali, totum
quod
cft in illo
con-
ceptu perfein ratiohali includitur. Item, materiale concipitur fub rationc formah's cijm igitur rationaleincludat fenfibile, quod eft formale in animali , ex confequenti includit :
materiale in animali;& fic pcr contequens confc-
quenda Item
tum
Hic dicitur,qu6d rationale pcr
fe
,
diuifibili$,fed indiuifibilc vbi eft,
igitur rationale per fe
animal.
eft
Sulltant!*
mU» fimplex, alU cofofiu
XXIII.
erit
bona.
conccflb antecedente habctur propofiprincipale ; quia fi rarionale per fe eft fenfi,
bile,eadem rationeirrationaleper fe igitur rationale
argutum
eft fenfibile.
& irrarionale funt DifFerentia, vt
fimplex
prius
fcilicct
in aliquo conucniunt,& vlterius:igitur funt Spccics refpe6bufenfibilis,& vlterius fcquitur, quod
ftantia
non
Genus,necdijiditur pcrDiffercntiam.
eft
Sed fola fubftantia compafitaeft Genus,&
non prsdicatur per
de rationali. Contra iIIud,quiro defubftantia qua:
ma , an
quam
fenfibile
fit
quia in aliquo funt diuerfa,&
;
Genus
,
& fenfibile per fc pradicatur
de DifFcrentia igitur Genus per :
Ad principale.
for-
eft
fubftantia compofi-
ta,quaf eft Genus,aut in minus,aut arqualis
ambi-
Ariftoteles in 7.Metaph. arguic
fic fe habent , qu6d vnumacciditaltcrijtuncvtrumqucaccidittcrtio.
Hancminorcm accipio
duo generaliflima Subftantia: oportet igitur, quod fit ficut in minus fed de quocumque praedicatur per fe illud quod cft in minus , de eodcm
le.
;
:
;
prsdicatur illud quod.eft in plus ,
forma pcr
quac cft
ferentia,
&
vt probaui
,
compofita , qu2
eft
fed per tefub-
deDif-
inferius refpedu fubftan-
illa eft
ti± compofita:
;
fe prasdicatur
;
igitur fubftanria
Genus perfe
pra:dicatur dc
ptobo ex didis , quod fubftantia qux forma,eft Genus quia fubftantia qus eft for-
Item cft
,
;
ma per te.pcr dcm de
fepr2dicarurderationaIi,& illaea-
eadem ratione pcr
fubftantia
irrationali
:
DifFercnti*
:
igitur
fcd Gcnus per te accidic vtrumque accidet terrio. igi;
tur hacc erit pcr accidens,
Hcmo efi animal raticna-
Si hacc crit per accidcns
,
Rationale
efi
igitur rationale
funt DifFerentia, quiainter
fe
,
fe praedicatur
&
irrationalc
diuerfa funt
aliquo conucniunt , vt in fubftantia quae
ma
;
illa
fecundum Ariftotelem
igitur funt DifFercntia. Difierentia
,
cft
& in for-
cmvnfum
in y.Metaphyf^«<«rttwj-
^ue inter fe diuerft funt alicui tamen idem entia
,
fcd
ammal.
Confequcns cft falfum, vr patet,quia per Ariftotelemeft in primo modo dicendi per fe. Dicitur hicquod propofirio qunm accipir A riftotelcs in fua rarione ijua
,
videlicet illa
duo fic fe hahent^ cjuodznum
quando ex
talibus
duobus non
efFentialiter,ficut hic
;
,
,
&c.
fit
CHtando
Homoefialhtu.
cft in
ali'
intelligitur
vnum
per fe,&
Scd Genus
& DifFerentia faciunt vnum cfFcntialitcr
DifFerentia.
€,
dc
quandocumque aliqua duo
tus non poteftcfre in plus , quia tunc efTetaliquid prius gencraliflimo vniuocc,fcd hoc eft falfum ; nec poteft clTe ajqualis , quia tunc eflcnt
ftantia
fe prasdicatur
DifFerentia.
fe
in plus
illa eft
illa
eft
potentia eflentialitcr,quia Genus
,
Genus po-
eft in
tentia cfFenriali refpcdu DifFerentiar,& DifFcrentia fit
habet rationcm aftuscfFcntialis :"ide6 cx his per fc:fed fic non cft de
vnum cfFcntialiter ,
&
hominealbo. Cotra illud,quia Ariftoteles in 7. illo ficarguit: DifFoIutis B,& A.manct B,& manet A,& non manet hacc fyllaba ba
, in hac igitur fyllaba ha , aliquid pracfuit quod nec fuit B,ncc fuit A,& huiufmodi erir forma huius fyllabac Ba Similiterarguo
& DifFercntia ma-
& irrationale
in propofiro:diflblutis Gcncre
forma
igitur
nct intcUedus Gcncris,& manct intellc<5lus Diffcrcntiac, non manet'intelleftas dcfinitionis:
mo-
igitur in defjnitione aliquid pracfuit formale,
do eft Gcnus.Ariftoteles probat,qu6d cns non eft Gcnus, qiijacns pcr fepracdicatur dc DifFerentia, Scotioper. Tom. I,
quod nec fuit intellcdhis Generis , nec inrelle^us DifFerentia::igitur DifFercntia non eft cfTen»
lalia funt Species
:
igitur rationale,
eflcnt Spccies fubftantix
,
quac eft
fubftantia, quascft forma.crit
:
&
Genus.
Item, polFctprobari quod fubftantia nullo
tiaiis i£t\is
rcfpedu Gcncris,& formalc, ff
Itcra,
8.
Superlib.I. Poftericrum.
378
Item , manente caufa manet
effeiStus
traneitas inter rationem Generis
non
fuit caufa quarc per fe
fed ex-
:
8c Differentia;
,
prjedicatur de DifFe-
rentia;fed in extremo hu^is propofuionis,
efiammal
rationale
manct eadem caufa , quiaea-
,
dem extraneicasjigitur eji
Homo
ha^c
non
erit pcr fe,
Homo
animal rationale. ,
;
:
:
:
monftrationis
; igitur pcr fe fimiUter propofitio principium demonftrationis ; igitur eft per fe, quiademonftratio eft ex propolltionibus per fe , fecundum Ariftotelem fequi-
eft
;
tur igitur
per
, fi
hoc totum , ylnimai rationale,ineA primo homini; fed homononeft cadem eflentia bis repetica,igitur animal rationale , non fignificat eandem eflentiam repetitam,quia tunc non effet primo eadem definito igitur in hac dcfinitionc, Animal ratio:
Item , ad principalc , hajc eft necelTaria Ratiomle efl animat.igkm per fe Antecedens patet;quia fequitur ex neceilariis.Confequcntiam probo dupliciter Ariftoteles facit hanc confequentiam: demonftratio eft ex necelfariis igitur ex propofitionibus per fe, ergo fequitur conckifio eft necellaria igitur per fe. Similiter fi ahqua eft propofitio neceflaria, aut eft mediata , aut immediata propofitio mediata poteft efle conclufio de-
immediata
primo eadem definitio,necdiminiitc, nec aliquld fupcrfluc defignans aliud a conceptu Specieijtunc
aliqua propofitio
eft
neceilaria, eft
fe.
Item ad principale. Commentator, fuper primum Phyficorum probat quod pars noneft per fc ea^em toti, & arguit fic fi vna pars ellet per fe, ,
nale fignificabit diuerfam eflentiam
dicendo
,
denotatiu'
qu6d Socratcs fit animaUratione animalis exprefDenotaturfimiliter,qu6dSoctates fit animal, qu6d dicitur rationaie, fi animal fit de per fe intelle
per hoc
;
aliud animal, in re
tamcn Socrates
malnumero; igiturvnum animal
cft
eft
vnum
ani-
multaani-
malia.Poficahachypothefi falsa,qu6d Genusper fe prxdicetur de Differencia. Ad quacftioncm dicitur,qu6d Gcnus per fe non prxdicatur de Diffcrentia,propter rationem pro-
minis
dem
,
arguitur in propofito in tertio per fe
,
fed animal Sc rationale funt
:
tertio pcr fe
,
homini
vt
;
,
qnaecum-
inter fe funt ea-
;
quia in quaie prardicanir rcfpcdu vtriufmodo de per fc. Item, hoc patet indud:iuc , non praedicatur per
que
eadem ahcui
vnum per
igitur
fe in-
,
ide6 hacc non erit in aliquo
;
feprimomodo,quia pra-dicatum non
Hic dicitur , quod Commentaror intelh'gir, quod quxcumque funt per fe , 6c primo eadem tcrtiojinter fc funt cadem.Scd Genus & DifFerentia non funt primo eadem Speciei, nihilenim cfl primo idem Speciei
nifi definitio
partesautem
:
ditur;quia diuerfam
rem
,
,
Contra, fi dcfinitiofit cadem primo definito, tunc definitum eritprimo duo cntia. Probo confcquentiamjin definitionc funt duo entia, videlicet fignificatimi Generis, fignificatum Diffe-
nullo
&
igitur
hoc totum
fit
primo idcm
defi-
tunc duo entia diuerfa erunt per fe eadem fic definitum erit duo entia. Icem,ptobo , quod Genus pofHt eflc idem Spe-
nito
,
definito,& ciei,
per auftoritates Ariftotelis in
i .
libro in illo
CAp.^AIonfiratu autem hU , dicit quod Gentu efi idem primo dinerfis Speciebus : igitur animalefiprimo
idem hornini.
modo
non fiant comparationes
,
quia in Genere
; igitur Genus aequiuoaddiuerfas Species :.igitur ineftprimo
eft
per
fe. ,
&
non deterini'
idem quod Species Animal enim & rationale non nntt, determinatctotum illud quod fignifi- cmt cat homo per fe,quod enim fignificatur pcr anirnal, quod :
fignificant
quod
eft
fenfitiua. Diflcrcntia fignificat
ftantiam fenfitiuam :
tem, non per tius
:
acquiuocum
ineft
modum partis
Ad primam,
primo
& determinate ,
illas
partes
fignificat par-
fed per
modmn to-
ideo ex confequenti determinate vtrumque
quod fignificatur per homiacra.
Per hoc ad rationes.
ficut
,
tamen vnumquodque
fignificat totum.,
,
&
ficut
nus
Item , Genus nihil eft pra;ter fuas Species , fecimdum Ariftotelem y.Metaph. igitur primo in-
partes,& non eandem eflentiam,quia tunc defini-
eft cuiiibet Speciei. Similiter in diuerfis
niens fequcrctur,qu6d in qualibet definitione
tio
fecundum illud quodeft:
fct
rationes Ariftotelis,ilIud
eft
.bus eft diuerfa materia ,
cflet
eadem
definito.
nugatio,vt prasargutum
de quo pricdicatur Genus per
fe,
aut Indiuiduum:
partis:&
talis
quemadmodum hxc cft
Item , fi Genus per fe prxdicetur de DifFerentia , vnura animal cffct multa animalia , conTequens eft falfum , igitur antecedens. Confequentia fic probatur, fnppofito quod definitio fic
Homoeficaput.Sc^i haec
&
falfa,
cft •vei:a.,Hemoefi capitatPiSt
&c talis pars dicitur realis,
& aliquo modo eft in-
tegralis.
Alia
eft
pars
frinc.
cf-
contra hoc dicitur , quod duplcx , qusdam accepta per modum pars non poteft dc toto prxdicari
nifidenominatiue,
1,
eft.
pars integralis
jgitur,&c.
Ad
Et illud inconue-
Ad primam
igitur,&c.
Ad oppofitum funt
DifFcrcntia diftinde fignificant diuerfas
non
II.
vltimo diccbatur, qu6d Ge-
cuilibet fignificato.
Specie-
Sfecies,
compoficum ex fubftantia, &anima partem formalcm hominis,vt iiram perfedionem qus perficit fubid
cum
cuilibet Spcciei
fisnip'
idtm
eftpars materialis in conceptu hominis,vt totimi
latent multie (tquiuocationes cft
efficiens pra;dicati,igitur
Intelligcndum tamen propter rationes , qu6d Genus jSf* Diffnrentia Genus Differentia non determinace fignificant
fignificant
Icem , Ariftoteles in ^.Phyfic.dicit qu6dy?c««-
dum Gcmti
fignificanc animal,8c ra-
Ncc eft per fe fccundo mo^o , quia fubie«Stum non cadit indefinicionem pcasdicati. Nec tertio modo, quiatectiusmodus cftmodus cffendi & non prtedicandi. Nec quarto modo quia
fubiedum non eft caufa
fi
totusin-
tionale.
definitionis cx confequenti.
:
eft
telled:us fubiedli, nec in intclledu fiibiedti inclu-
eft alteri.
rentiae
II. Conclujit,
ximam.
Eodem modo
que funt eadem
in cpfofitm.
Nam
primo.
anlmal rationde
efi
Item , hasc generalis conditio eft in omnibus modis diccndi pcr fe,qu6d illud fubiiciatur,quod natumeft fubiici & fimiliter qu6d praedicctur, quodnatum eft prsdicari. Sed rationale non eft natum fubiici rcfpectu animalis,nec refpeftu ho-
pcr fe eadem roti
cllct
Jtrpment*
Socrates
eadem ratione , & alia: fed qua:cumque funt per Ce eadem tertio, inter fe funr eadcm , fi igitur manus, & pes effent eadem toti per fcjtunc fequeretur,qu6d manus effet pes.
;
10.
,
fccundum rationem,quaE fignificat pcr
Pars integr»' Ul diipicx.
Qu^ftio &
per modum totius ; poted vniuocc, cuiufmodi partem fignificat ani*mal. Licct cnim animal fignificet partem materialem hominis,non tamen fignificat per modum ideo poteft prsdicari de hopartisjfcd totius ;
talis pars de toto pixdicari
&
mine vniuocc , & hoc eft quod Boetius ait , qu6d Genus in praedicaiione cft lotum praedicatur enim de Spccie , quia torum fignificat cx confe:
Intelligendum taraen eft,qu6d m/*»*/* prardihomine per modum denominatiui , ex
catur de
hoc, qu6d praedicatur in qttaUt licct non fimplicitcr denominatiue prjediceiur , cum fit de cflcntia hominis ; multa enim habent raodum denomi-
A4u
,
qua:
non
funt denominatiua fimpliciter:
379
tcr cft ex parte iI!a,variatlocnimcft in Syllogif*
mo ncgatiuoi debct
tamcn
afllgnari in affirmati*
uo,& fenipcr fccundiim cundem tcrminum,vt il* lum tecminum homo. Ad primam rationem contra hoc , ciim didtuf in definitionibifs, &c. dicitur quod Arilfotclcs intelligit,qu6d indcfinitionibus fecundum ra-
tionem , hoc tio, in
quenti.
natiui
XXIII.
, in quibus non cft extraiica racadit accidcns,fcd in iftis cft talij
eft
non
illis
extrancati0,ide6illaau^oritas pofitum.
Adaliud dfcitur,qu6din sffirmatiuo Syllogif-
mo, omnerationale , &c. cftconfequentia bona per locum cxtrinfecum & non per form.im intrinfecam. Tenct enira per hanc maximam, vt ft ,
Frtdicatio enim denominatina cft,quando res dc ge-
milespotcrit debcllare caftrum
ncreaccidentis fubftantia denominat.
Si aliquid infit
Ad aliuddicitur.quod non
fcquitur
hominem
duo entia,qaia tam Genus, quam DifFerentia in praedicationcaccipiunturvt totum,& non fub ratione partis,& itaillud totum prsdicantex c6fequenci. Similiter Genus accipitur fub ratione Dilferenti2,& ideo non fequitur Speciem efle didicatur
,
hoc,qu6d definitio de Specie prae-
quia vt Genus
accipitur
fic
,
,
fub ratione Differentia:
vnum conceptumfaciunt
conceptus Speciei
,
licct
tamcn
ille
,
qui
eft
conceptus
conceptu fpeciei accidentaliter , cx- hoc quod conceptus definitionis conceptus Specici coneft magis diftindbus , definitionis differat k
&
fufus.
Ad y
ah'uddicitur,
quod Intenigentis habenc
aliquam compofitionem , vt compofitionem ejfe cum ejfentia , & ita ab ejfentia accipitur Genus , &c illa ratio conchiahejfe accipitur DifFerentia ,
&
non quailibet DifFerentia fignificat partem formalem eo modo.quo cft forma in iftis indit,qu6d
fcrioribus.
Ad aliud vt dicebatur. Ad aliud contra hoc quod Hcct homo ruppd,
nat fub ratione formali femper in qnalibet propofitione , vbi fupponit tamquam fub ratione
tamen non fcmper ratio formalis ilhomine , cft caufa pofitiua , quarepracdicatum fubiedoper fe ineft. Ratio enim pofitiua quare animal ineft homini, eftconceptus animaUs in homincj & non conce^ iobftantiac
la
,
,
quae eft ratio raiionalis in
cui magis videtun Sed animal videtur magis
Ad
aliud ficut dicebatur,qu6din illoSyllogif-
mo
negatiuo , NHllurn rationale , &c. eft variatio, ficut in Syllogifmo affirmatiuo, xqucctiath cft in eodem termino, vt in illo terconuerfiuus,
&
mino homo
terminus variabatur inaf-^ firmatiuo hasc tamen fullacianondebet afHgnari euidenter , nec poteft nifi in Syllogifmo aflirmatiuo , vtpatet fecundiim y£gidium. Variatio ,
quia
ille
:
enim
in ncgatiuo Syllogifmo debet affignari in
affirmatiuo, refpedu cuius eft conuerfiuus. Vcrbi gratia
,
Socrates
hxc fallacia Accidentis , Homo eJtSpecieSi ejl
homo
,
igitttr Socrates e[i
riatione huius tcrmini
mo negatiuo tes
poterit
& Rcx^
ineflc,inciit
homini per
incirc
quam rationale ide6 fi ratipnale per fc infit per locumi minori ,ctiam animal inerit homini per fe per primam maximam. Per hsc ad formam qu6d quando confeqnentia affirm.itiua fe
,
,
>
;
tenct per
locum
& non per locum a tonon oportet quod fi fequi-
a minori,
to in quantitatc,
tur affirmatiue, quodfequaturncgatiuc finevariationc.
Ad aliud dicitur , qu6d hic variatio eft in aliquo termino , vt in illo termino homo vt pradi6tum eft quiavariatur in comparationc ad rationale , & animal illa tamen variatio non ,
I41 -Ai f«
;
,
conuenienter affignatur in Syllogifmo negatiuo, fed in affirmatiup , refpedtu ciriuseft conuerfiuus,vc
qui
Species
eodcm modo
eft altcrius
,
ex va-
in Syllogif*
conuerfiuus, Socra-
non eJtSpecies , Socratesejl homo
;
igitur
homo non
yVAvhtio eft ineodem termino,quo tamen haec vapriuSjVt in illo termino homo , riatio non potcft conuenicnter affignari in negatiuo Syllogifmo fcd debet affignari in paralogifmo affirmatiuo. Affirmatio cnim eft principium duccndj in cognitionem fuar negationis, ficuc rcflum eft iudcx fui,& obliqui. SiaiiUScotioper. Tom.I.
efi Species
&
:
miWoyOmnis hetno efianimd.
Contrailludeft vnar.itio. In prima figura /b\iim cftfallacia Accidentis cx variatione medij termini,quia cx ciufdem identitatc eft bonitas Syllogifmi. Sed ille diCcmfus , NnUttm rationale,
&c. cft in prima figura:igitur variatio folum crithicinmedio tcrmino,lcilicct raticnale. Hie dicitur , qu6d maior cft falfa non enim oportet in prima figuraaccidens fempcr ieffe ex varia;
tione medij
ne medij hic
,
non
,
qu6d
fed fufficit
Accidentis
homo
;
igitur
,
Verbi gratia,
Socrates nonefiSpecict,
homo non
cx variatione termini medij ,
ex variatio-
fit
vel alicUius cxtremi.
eft fallacia
Socrates efi
crates
ptusrationalis.
'5'
,
minus videtur
cui
;
Ad
M^.
illi
illi
elTe
ftindla entia ex
non cftadpro-
efi ,
Species
,
&
videlicet So~
fed ex variatione minoris cxtrCmitatis,
Homo cnim in mivtcomparatur ad Socratem , habct acceptioncm pro fuppofito virtute pra:dicati , & in conciufione homo habec acceptionem pro intentione , vt comparatur ad hoc praedicatum Species , illa variatio fit in minori extremitatCi vidclicct huius tcrmini homo.
nori
,
*%
&
Aliter
tamen dicunc quidam
qu6d
in toto animal, &c. eft variatio in mcdio termino, quia in maiori rcmouetur animal cum h.ic conditione per
difcnrfu, Ar«//«»i rationale perje
,
efi
fe a rationali pro cius fignificato diftindto , fccundum qu6d dcterrainate fignificat partem : in
minori vcr6 przdicatur flgnificat per
nale in
rationale
modum totius, &
fccundum quod
ita variaturrrfn*'
maiori,& minori.
Contra illud, tcrminus fubiicic , & pracdicat illud , quod fignificat , & fub eodem mpdo; fcd pcr te rationaU fignificat. partem pcr tocius
;
igitur fubiicit
modum
partem per modum tOtius,
ficut przdicat.
Hicdiciturqu6dlicecfignificecparccmdetetminatc > tamcn potcft prxdlcari per roodum toFf 1 tiutj
1 y.
^
Super lib. I. Pofteriorilm.
j8o tius,
& fubiici per tnodum totius,
hacc concedatuc vera
Nulkm
,
Sed tamen , vt
ratimale fer fe
efi
lis
anlmal, accipitur rationale formaliter fub diftin-
ito ilgnificato,hcct ratio totius (\ifne cjua mn,idc6 ratio formalispritdicatiuafaluacur vcrobiquc, liccc tziiojine
qua «o«,non manedt.
Ad aliud principale
Adj.
ftantia compofita eft
ficut
fimpliciter in linea
Genus intermedium in fuo incellcdlu incluGenus & differenciam. Ad aliud nego hanc confequcnciam , Rationalc ^^
includit formale
fitio fic
vcSpccies.
Ad rationem contra hoc diccndum, qu6d fubeft ambicus cum , qux eft forma , asqualis fubftancia quK eft Genus. Et ciim dicicur quod tunceirent duo generaliflima in eodcm Przdicamenco, concedicurquod func duo generalillima in vno Pra^dicamento , non camen fequicur quod duo funt Prardicamenta in Genere fubftancijc. Coordinatio enim Diffcrenciarum reducitur ad coordinationem Generaliflimi direftam
l
rj^
&
vnumhabecactributionemadaltcrum,funttamen duo fccundum prxdicationcm ffique primam.
iimplicicer,qHia
Ad
alfam , qux probat quod fubftantia , quac irracionale; forma, fit Genus ad racionale ,
&
cft
8.
Ritiitmle po-;
ficut
formaftttribucionem habenc ad fubftanciam compoficam , vnde non func duo generalifllma prima
1 6.
Ad
,
Subftantia,
'"^"'
€onJiittrtirt.
dicicur
,
quod rationale
poteft duplicicer confide-
conceptu fubiedi includatur ( loquendo dc primo modo.)tamcn haec eft confequentia bona; SubieElum includit formaliter conceptum pradicatii
Aliud enim cludere formalem conceptum prsdicati , cludere formale in conceptu. igiturincludit per fi prdtdicatum.
Ad aliud
qux
eft
•
i
,
eft
Genus ^^
prazdicabili
de
iftis,
vtrumque
fubftan-
eft
forma acquiuocc & fic fubftanforma , non eft Gcnus , rcfpedu illorum, Sccundo modo concedo quod fubftantia , qu£E eft forma , fit Genus refpedu iftorum,
tia
quje eft
,
tia
,
fed
;
qux
eft
non
vt Differentiac funt
fed vt Specics funt
,
collaterales.
Ad aliud qu6d Ariftoteles probat
cns non efle
Genus quoad aliquod cius
fignificatum
Differentia prjedicacut per
fc, &c
cludit
qu6d ens nuUo modo
,
quia de
:
camcn non con-
pofllt cffe
Genus.
Eodem modo conceditur in propofito, qu6d fubquoad aliquod eius (ignificacum non
ftancia
eft
Genus re{pe£tu rationalis,& irr^itionalis vel faltera vt fignificat pcrfecfbionem vltimam in homine & vtimponitiirab illo vlcimogradu,quia :
:
fubftantia,quaE eft forma, prasdicatur dc rationali
aequiuocc,ac
Ad
ii
diceretur, cdeHeftdM efcanis.
aliud vt dicebatur.
lud dico
,
Adptimum
qu6d conceptus animalis
perfedioncm imporrant Speciet um , fed cx hoc prasdicetur dc Differentia. hiceft enim fallacia Accidcntis fcnfibilequodeft Gcnus perfeprxdicatur deDifferencia , &c. quia racionale variarur fecundum quodfld fenfibile comparacur, & fecundum qu6d ad homincm, vcl ad animal comparatur comparatur enim ad fenfibilc ,vt Species eius,"compara,
;
tiir ver6 ad hominem, vel animal,vt Differentia; ide6 variatio eft.
Ad aliud principale ficut dicebatur. Ad primum concra hoc dicitur,qu6d
'7« ratio
Ariftotelis concludit vbi eft diflblutio vcra, rcalis
&A
& &
manet B , & A , aliquid vt forma prarfuic
quia diffolutis B,
,
,
non manct Ba igitur in Ba, quod nec fuit B ncc A ;
contra
ii-
bilis.protantoquod concipiturabintclledkufimplici
,
non tamen
ceptus Subftanciae
mum
,
dus
&
:
cft fic indiuifibilis ficut ,
qu;E cft
Genus
con-
gcncralifll-
quia in incelledu fimplici func multi graquia non totaliter eft indiuifibilis , id-
c6 aliquid poteft includi in
telligic
igicur in propofico
;
incelie(^u raciona-
non
Concrahoc, raanencibus quiruntur adcirenciara diffolucis
Gcnerc
,
rei,
cenet ratio. totaliter,qua: re-
illis
manet
& Differencia
,
effentia rci,fcd
manet] Genus,
& Diffcrentia,&: non manet tota definitio
;
igicur
aliquid aliud requiritur ad definitionem
,
quam
Genus,& Diffcrentia. Hic dicitur qu6d diffolutis Generc , & Differentia, fecundum qu6d Genus eft propria potentia, & Differentia eft proprius adus definitionis, definitio nonmanet tunc. Intelligendum tamen qu6d Genus , & Differentiafubpropriaratione propriorum conccptuum , non fe habent ad inuicera ficut potentia , adus ; quia conceptus Generis intelli-
&
gi potcft fine conceptu Diffcrcntiae
bens igitur :
&
,
econtra,
adus haconccptus Generis, quantuin cft de
fcd nihil intelligitur nifi
adus
,
vcl vt
non eftpropria potentia refpcdkuDiffcrcntiae. Propria cnim potentia non poteft intelligi nifi per comparationcm ad proprium a(5lum tamen fe,
:
res materialis, quae fubeft conceptui Gencris, cft
propria potencia rcfpe
cepcui Diffcrcnciae
eft indiuifi-
'*•
vt illa totam
non fcquiturqu6d Gcnus perfe
& illo mo-
Genus generaliflSmum ,
includit
co
10.
&:irrationaIis
nem
,
,
•
•
omncs priores Differentias. Per hoc ad formam , qu6d rationale primo modo accepcum , & irrationale non conueniunt in fubftantia , qux eft forma, tanquam in communi vniuo-
Ai
,
in-
toca perfedione in homine,quae aduenic Subftan-
.
do
9'
concedicur qu6d fenfibilc
refpeibu rationalis
in-
eft
&
lamiFormamfupcriorem includic in fuo intcllcdu. Alio modo fecundiim qu6d imponicur k.
.
^'».
incU-
, fed per A, & B, in, clementa corporis , probat cnim quod forma realis non eft aliquod elemcncorum. Scd Diffcrencia noneft forma nififecundum racio-
Vno modo fecundum quod imponitur ab r n.l p r vlcmiO gradu perfeccionis ni homme, & iic nulrari.
tia:
Ad
igitttr
;
per fe,oporcet qu6d quicquid eft in conccptu pijedicati , feu raateriale , feu formale , in
ftancia
,
in conceptu Animalis
f animal. Ad hocenimqu6daliquapropo-
dit per
eft
:
A %
non j vt Genus
aliquid
libec
Pra;dicamcntali
eft
&
Ad formam qu6d minor eft vera de diuifibiquod nuUam compoficioncm habec,fed quod-
ma non
Genus generaliflimum ,quod
,
dit
, fubftantia tamcn qua: eft forGenus nifi per atcributionem. Et abfolute diccndum eft quod fubftantia , qua:- eft forma, licct fit Gcnus aliquo modo rcfpedtu ravt tamen rationale eft Difterencia, fic tionalis refpedlu racionalis non eft Genus , fed vc rationale refpedu fubftantiae , qus eft forma , accipituf
5
vt puta fenfibile
,
li ,
dicebatur,qu6d fub-
Genus
,
fuperius.
ui
non
cft
brcuicer dicicur,
&
rei
,
quae fubeftcon-
hasc racio ab illadiffol-
quod vtrumque mancat
poteft,ita
ide6 dcfinitio
fpedu
,
,
&
perpetua,& demonftratio.Tune
qu6d vt Genus
Differcntias
,
eft
potcntiare-
fic iftis diffolutis
non raanct
definitio.
Aliter
qu6d
tamen poteft
dici ad illud
ratio illa Ariftorelis
Ariftoteles
enim aiguit
non
de5,&v^,
eftad propofitum.
ficjDiirolutis B,ii,
>^,manct
•^* 'J*
Qu^rtioXXIV. B, mahct A, ita qn6d neutrum eft ad alteturii lunc non manct 5
&
&
anima a matetia, maanima , quia tamen anima naturaliter inclinatur ad corpus idc6 non prxfuit in homine alia forma vnicns animam cum corpore , fedfecundum fefuit perfedio corpoinclinetur
fed
,
nct corpus
,
difToluta
fic
Eodem modo
eft
ex partc illa.Diftblutis
enim
, 8c DifFerentia ab inuicem , adhuc cohccptus DifFercntis habct aliquam inclinationcm
Gcnere
ad conceptum Gencris tamquam ad propinquam potentiam ficut anima indinatur ad corpus ide6 non opartct ponere aliquid formale in defini:
:
tionc practcrDincrcntiam. Quia DifFcrcntia licet marieat poft diflblutionem , non tamcn fic nianet,quin habcat inclinationcm ad Genus. Ad aliud quod in illa , Homo eft animal ratlonale
non manet
y
animali
&
>
caufa extrancitatis
rationali fitvnura
quia ex
,
cxtrcmum efTcn-
tiam
negando hanc confcqucn-
aliud dicitur
£ft necejfariHm : igitHrperft,
;
Ad probationem dicitur.quod Ariftoteles fupponit illud efTcfubiedum, quod natum cft fubiicJ, illud cfTc praedicatum, quod natum cft prae-
&
eft
& hoc
luppofito fequitur , Demonfirati» ex neceptriis igitnr eft ex prepe/ttionihui per fe^
dicari
:
:
fcd rationale
non eft natum
malis,nec hominis,quia
&
(jindis^ fit
Ad
confiderat
rcm
&
tamcn apud Logicu Genus cft vniuocum. , quod Ariftotelcs dicit quod
cicbus,
Ad
aliud dicitur
Gcnus
nihil cft prattcr cius Specics
materiaeft;&
primum
ficeft
fignificatum,
aut
,
fi
cft,
vt
fubiici
hoc intelligcndum quoad
& diftindtum,Genus figni*
prajtcr fuas Species.
Contra hoc.
Si
f
Gcnus prim6
,
& dctcrminati
&
&
partem, concomitantcr , cx confcquenti totum,tunc quodlibet Gcnus cllct analogum, quia indctcrminatc habcrct duo fignificata
fignificat
fecundum ordincm. Hic dicitur,qu6dnon feqilitur,Genus cftcan*» logum,non enim fignificat totum cx impofitionCi Sed quia Genus partem fignificat per modum totius,& cx
illo
modo totios,ducimur in cognitione
Genus fignifinon eft proprii fignificarCjfiuc ex impofitionCjidc6 non cft analogum, fed fic fignificare cft rcprxfcntare quodam* mod6, ficut capitatnm fignificat caput detetmina* care totii concomitanter:fcd hoc
te,per modii
tamen totiusi& cx modo conccrncdi
totum,fignificat habens caput ex confequtnti, St fic
totum;fed hoc non
fignificat
Cty^ ST tAn Dijferentia
aliud dicitUf
,
eft fignificare
proptie.
permodum
Idco nec fequitur quod Rationale eft animal : nec ilia, Rati«>'
qu6d licet haec fit
I
XXIV.
o
inferior incltidat Diffe»
ncceflaria}
non ordinatur fecundum Jiib
fpe£tu animalis
,
rentiam ftsperiorem per fi
5i
fitperfe
,
,
iJt an hxt
lationalc cft fenfibilc?
Ari(l.7. Metaph.tixt.4y
Dodlor 4.d.tl.j.i.§.4drati»»es,^
j.Metuph.qutft.x.'}. Ant. Aadr. ibidtm,qu4.ft.
mediata.
1 8,
formara
,
qu6d
haec diuifio propofirioniS
quando fubiicitur , quod fic non eft in propofito»
q.
I
i 5 Capr. \.d, Sotus c»p. dt Genertt Caiet.»» txptf.c^ Ptrphynj. Tarr.in c. j primi Pofter.
1.
j .
Soncinnas j.Metafh.
.
q. 37.
neceiraria: fufficicns cft,
dub.\.'ion(zc.^.Mit»fh.c.i%.if.\%. Ruuius c,d*tHftr.q.^.
natum
SiaQh.lib.}.j.it.Comflat.di^.7,L^,j.4.
eft fubiici
;
Ad aliud ficut diccbatur. Ad primum contra hoc,qu6d partes definitio-
QV6d noh vidctur.Boctius
his iic^t fint duae confidcratae fecundiim fe,tamcii
Vt comparantur ad definitum faciunt per fc vnum. Et fimiliter , vt conftituunt definitionem , vnuni accipitur fub ratione alterius
quod Specics
fit
duo
;
ideo
non fequitur
entia.
Ad aliud dicitur,qu6d aliquid cfTe primo idem Vno modo quando
alteri, dupliciter intelligitur.
prsdicatum non excedit fubiedtum
& illo modo definitio '& Gcnus non.Alio
nec contri} cadem definito prim6,
cft
,
modo dicitur aliquid circ pri-
m6 idcm altcri, quando inter fubieftum & prae,
dicatumnon cft aliquodmedium ordinatum in eodem Generc ; & illo modo Genus eft primo in diucrfis Specicbus;quia inter homincm & Genus proximum non eft jdiquod Genus mediumin gealiud dicitur
,
qu6d Genus quo ad
illud*
quod dctcrminatc fignificat,foIiim fignificatpartem matcrialem Spcciei per modum tamen to;
illa
cct arteni definiendi
pars vniuoce repcritur in diucrfis Spc-
ciebus realiter;tamcn confcqucnter fignificat to-
& fccundum hoc, Genus cft diuifum in diucrfis Speciebus realiter & fimiliter fecundura :
:
hocGcnus eft diucrfa natura in diuerfis,& cedo quod Gcnus prim6 Scttioper. Ttim. I,
,
&
fic
c6-
acquiuocc diuccfis
,
in ditti/ioni^ni,do-
& dicit quod ad dcfi-
nicndum Spccicm
t.
Argumtht*
P^» p»f'* , fumcndum cft ptim6 fuum Genus, & ipfum diuidendum eft pcr DifFcrehtias ^*"** immcdiatas, illaDifFcrcntia, qua: Spcciei con-
&
uenit,adhuceftdiuidendapcraIiasDifFerencias,& fic quoufque deucniatut ad DifFcrentia vltima,& fic
Genus fuperius cum omnibus
ciei
DifFcretiis
Spc-
conuenietibus dcbct poni in definitionc Spe-
ciei;& exeplificat denomine. ne, dcfinit
Sed
rem ,
fi
Fadaenim
diuifio-
nome fiaNomen eft voxJignificatiHayCrc.
DifFcrcntia infcrior includcret fuperio-
in tali dcfinitione efTct nugatio,quia DifFc-
rentix fuperiores exprefsc ponuntur in tali dcfi-» nitione , pcr te in DifFcrcmiis infcrioribus includuntur , bis igitur in eadcm definiiione repli-
&
cantur,
ncrc JubftantijE.
tum
^
i«i
rcfpedu ani-
fnpra in Gcncre ; fimiiitcr quod fubiicitur non cfl natura fubiici,& fi(f
tius,&
I
matcriam Specici,tamen modoconfufo,fiue concomitanter fignificat totum , & fic nihil eft
;
Ad
^
ficat
noneft tamen mediata, nec immediata quia re-
Ad
cniitl
fub rationc fccunda: intcntionis", non fub cfle rcali. Ide6 licet in re fit diucrfum in diuerfis Spc-
conccrnentis.
per fe, nale eft homo.
haec
38r
fcd illam afquiuocationcm hort
totius concomitanter,idc6 dicimus
tialiter.
Ad
,
confiderat Logicus.Logicus
& manet
:
ris.
Spccicbus incft
& ita crit nugatio, Aninutl rationaU, quia
animal includit fenfibile in fuo intelledhi liter rationale includit fcnfibilc
per te
,
plicitc ponitur bis fcnfibilc in dcfinitione
nugatio
;
finii-
igitur im,
igitur
cft.
Hic dicitur,qu6d non fcquitur qu6d htc fit nugatio , Animal rationale yC\mi in rationali tantum impIicitcponiturfcnfibilc,adhocautcm qu6d cffct nugatio , oportcrct idem bis cxprimi , non
&
untuih replicari implicitc.
Ff
I
Coou^
tfi*
.
Superlib.I. Pofteriorum.
381 *
Contri, Ariftoteles in g.Topicorum, docet inueftigarc iiugationcm,poncncio deBnitionem nominis pro nominc. Ponaturigitur dcfinitio illorum nominura proiftis norainibus,& fic crit ccrta nugatio.
Ariftoteles infccundo huius, dans artcm deiiniendi,didz qabd quxliht p^s de-
Ad
principale
,
Jinitionis eft in vlus qukm definituntytotum tamen <(^»
& conuertilile & ponit illud cxemplum
Ter-
,
:
/f,
nariHs (ft
mmerw imparyprimm vtro(jue modo. Scd u omnes
DifFerenria inferior includat
tunc Differentia inferior non
eflct
fuperiores,
qukm
in plus
.definitum,fed conucrtibilc.Oportet igiturdiccre quod Differentiainferior nonincludat fuperiores DifFerentias. ,
cum
tunc
non includat ipfum couertibiliter , fcquitur quod
& aliquid vltrk
,
quia generaliflima DifFerentiarum habent
,
eundem modum pradicandi cum Subftantia,qus cft genecalifllmum in ordinc mcdio , & ad illud reducuntur per attributionem.
Contra hoc , ex ifta refponfione fequitur quod Quantitas, &Subftantia non faciunt duo Pr«dicamcnta ; quia gcncraliflimum Quantitatis habet eundem modum praedicandi de fuis conte»gcneralifllmum Subftantiac dc fuis.Simigeneraliflimum Quantitatis habct reduci ad generaliflimum Subftantise , ficut poftcrius ad tis;ficut
liter
prius. Si igitucillae duae conditiones
dicamentum Subftantisc,& Quantitatis. Item, fi fic tunc in DifFcrentiis crit vnum generalifnmum aliud ^ gencraliffimo in mcdio or-
;
rationale igitur
dinc ; igitur firailitcr vnum fpccialiflimum,& intermedia erunt Genera. Sed ifta tria generalijjfi-
eft
mtm
documquc vnum
Prsdicamcntum
compofjtum ex fcnfibili,& re additajfcd quaneft compofitu ex duobus,vnum cft ad:us,& reliquum potcntia.Sed a potentia po-
teft accipi
Genus,& abaduDifFerentia;igiturra-
tionale includit Genus,
conceptu primo:fed
& DifFerentiam
omnc tale
eft
Species
fuo
in
, j
in fuo intelIeftu,eademrationc irrationale includit fenfibile in fuo intellcdu ; tunc crgo infenfi-
Et manifeftum
eft
quod
inter fc difFeruntjigi-
tur funt difFercntia:quod patet fccundum Arjfto-
tclem y.Metaph. cap.9. Juntalicui idem entia,
DifferentiaJitKt tjuttcunujue
& inter Ji Jiint
differentia funt Species
& irrationale
cfTent Spccies
,
;
dijfifintia.
igiturrationale,
& pcr
confcquens
,
nifi
fpedu vnius,
qu6d
quod fit
rationale
illud
non conquod cftDifFercntia re-
Species rcfpcdku alterius. Et
comparatum ad animal
,
fic
ad
fiuc
hominem eft DifFerentia;fed comparatum ad fenfibile
,
eft
Specics
:
fed ex
hoc non fcquitur quod
; fi
,
8c intermedia
cics
:
igitur erit per fe diuerfum ^ gencraliffimo ,
duo gcncralifllima pcr
fed
in
primo
fic
; fi
,
qujcro tunc de Differentia
aur eft Spccies refpcdu fuperioris Differentis , aut non : fi fic , proceffiis eft in infinitumj
eius
fi
;
non,eadcm rationc ftandum Itcm
, fi
/ignificar
fuit in
funt generaliffima.
Ad principale nitioncm
fi
:
fic
;
impoffibile eft
tanquam Specics*cius,tamen non
efl
procedere in infinitum in pratdicatis fubftantialiDus, fccundum Ariftotclcm , in primo huius, erit deucnire tunc ad aliquod generalif£mum DifFercntiarum Subftantis ; igitur infubftantiis erunc
duo
& harc duo erunt gencralif& ita plura qukm dccem erunc
generalifllima,
iima Subftantis Praedicamenta.
,
fi
;
non poteft dari ex Genere proximo
mo,& vltima Differentia
, fi
priDifterentia inferior
includat fuperiorcm, quia tunc in qualibet dcfiiinitionc efkt nugatio tationale ,
; quia fic dicendo ; jimmal animal includit omnes DifFerentias fu-
& fimiliter rationale per tejigitur
dia coordinatione
,
& aliaDifFcrentiarum
colla-<-
,
potcft dari cx remoto,
definitionc.
bis
Ncc
&
vltima DifFerentia;quia pcr Ariftotelem fecundo huius , dcfinitio dcbct explanare omnia pra;dicata in quid de definito: fed DifFcrcntia inferior explicite, non ponit Differcntias fuperiorcs,nec Genus primum ponic illas , quia generalius ; igitur cx Generc primo , vltima DifFerentia non poteftdefinitio fieri.
&
oppofitum Boetius dicit in Diuijionibmt definire cx duobus terminis , & ex:
quod fufficit
ponit feipfum
fic
,
ex Genere primo
,
& vltima Dif-
DifFerentia
non valeret , fJ vltima non includeret omnes DifFcrentias
fuperiorcs
quia per Ariftotelem in fecundo hu-
ferentia.
Sed talis
j
definitio
ius ,'in definitione debent
poni omnia praedicata
in quid exprefse,vel implicite.
tis
Hic dicitur , concedendo quod duo funt generalifHma in fubftantiis; vna fubftantiarum in me-
Itcm, fecundum Ariftotelem. in Pra:dicamcn4. Difteremiu vniuoce Argumtta im ; commune eft Generihm ,
&
Sed vniuoce prxdicari cft praedicari fecundum nomcp, & fecundum dcfinitionem:igi-
pradicari.
tur DifFcrrntia habet definitionem
fed nihil de-
:
teralium,&c.
finitur nifiSpecies fpecialiffiraa , vcl fubaltcrna;
Tertium poteft efle generaliflimum atfarum DifFcrentiarum cx alio larere , vnde qu6d ficfinc plura gencraliflima in fubftantiis, non eft incon-
fccundo huius
ueniens
,
& hoc colUrcralitcr.Scd cx hoc non fe-
^oitur quod plura func Pcaedicamcnta in fubftaa-
1
&
;
&
rcntia
Ad
&
,
fieri defi-
confcquens eft f-alfum : igitur antccedcns. Probo conrequentiam , qusro auc defiliitio dcbct dari cx Generc infimo,& vltima Differentia, aut ex Genere remoto , vltima DifFe-
primo.
rationale includit per fe fenfibile
fc diaerfa
arguunt duo Praedicamenta ; igitur in Subftantia funt duo Prxdicaracnta , conceflb hoc,qu6d duo
idem intelledus includitur in
dum
cft alte-
in
dine per tc,& manifeftum eft rcns ab co , quia timc generaliffimufh cfletSpe-
pcriores
ferentia,aut eft Species refpedu fuperioris DifFcrentiae, aut non ; fi non, tidem ratione fuit ftan-
igi-
;
medio orquod non cft difFc-
cidentis.
Contra,fi rationale fit Spccics refpedtu fenfibitunc habcbit DifFcrentiam;quatro deillaDif-
conftituunc
Item, generaliflimum DifFerentiarum
rum ^ generaliflS[mo fubftantiarum
DifFercntiafit Specics, nifi incidentc fallacia Ac-
lis,
,
igitur in fubftantiis,& Di£fe-
cialiffima,&intcrmcdia,vtinnuit refponfio tur crunc diuerfa Praedicamenta.
Sed
diuerfx cfTent fpccies. Hicdicitur qugdillaEdua: rationes
cludunt
jpecialijfimum
Subftantiat
conucniunt.
omnia
,
rcntiis,fubftantiae fint diuerfa generalifllma, fpc-
igitur
DifFerentia crit Species,quod eft inconueniens. Irem , qua ratione rationale includit fenfibilc
bili
concludunc
vnum efTc Pracdicamentum, tunc vnum effct Prx;
Item,fi rationale includit fenfibile
includit ipfum
tiis
quia Jola
Jpecies definitHr ;
fecundiim Ariftotelem
igitur DifFerentia eft Specics re-
fpe€tu alicuius alterius fuperioris includit
Gcnns
:
,
fed Species
igituc Dineientia inferioc in-
duditfuferioccm. Item,
»ff'>fit'^'
,
Qu^ftioXXrV. Irem t fccundAm Ariftotclcm
in 8.
Differtntin Mcit t«tMHfHhfia»tUmrei
\
Metaphyf.
igiturratio-
& omnes Differcntias
luile includit fendbile,
fu*
quia omnia illa funt de intelledu fubhominis. Itcm , pcr Ariftotclem ibidem,il!as DifFcrenti* funt per le, quandorepciitur totics idemintelledlus, quoties illc ponitur inordine, ficut exemperiores
,
fiantiali
plificat.Et
hzc
eft
quzdam regula ad cognofcen-
rationale,
fe;ieitur
idem intcllcftus bis rcpctitur,ficut dido
Sedhoc non
eft, nifiinferioc
jncludat fuperiorem.
Itcm, Ariftoteles dicit ibidem,qu6d Tcntia
|>onatur,adhuc
eftct
lic^t
Dif-
& infcrior poft-
communior prxponatur,
nugatio,quia rcpetitio vnius
nitio,tunc in definitioneerit nugatio.
Aliud eft inteliigcndum quod
ii
DifFcrentia,vC
rAtionattt accipiaiur i tota perfedione fpecici, il*
lo
modo
noncontincit dcfinirccx Gencre proxi* ncc ex Gcnere proximo, omnibus DifFerentiis. Sed contingit dcfinire
&
:
exGenefe primo,& vhima DifFerentia. PrinHin» iftorum patet ; quia fi ex Gcncrc proximo,& vltimaDiffcrenriaillo modo acceptacflcr dcfinitio, tuncindefinitione
efTet
nugatiojquiaGcnuspro-
ximum includit omncs Diftercntias prarccdcntcs, fimilitcr illa DifFercntia includit
&
omncs
Dififo.
fcntias prxccdcntes
in fubftantiis non
Secundum patet per idem ,quia tfic ellct nug.itio, quiaGcnus proximum includit omnes Differcntias prxccdentcs. Tertium patet,quia dcfjnitio debct aggrcgarc infeomnia prxdicata elFcntialia, & non plus. Scd cx Gcnerc proximo,& vlti-
ordo,ide6 vidctur nugatio. eft ex primo Generc, Sc vlrima DifFerentia,quod non efTct vcruni nifi vltima includcret pratcedcntcs.
Item
,
,
cft
qu6d dcfiniendum
ha;c eft pcr fe
,
Homo
hoc qu6d aliqua propofitio do , oportct quod formale formale in praedicato Jgitur rationale
pcr fe includit
,
;
quod
fcnfibilc,
fit
efi
nmTnal.
Sed ad
per fe primo
mo-
in fubiciito includat
fibile
diccrctur.
ma DifFerentia definitio conftitutaaggregat in
fe
materiale;
per modum totius , DifFcrentia accepta a tota pcrfcdione includit totim perfcftionem Gene-
,
eft
&
xis.quaeaduenirSubftantiar, qua:
poffunt dupliciter confiderari.
^"° modo fccundumqu6d '"^
idcm
ita bis
formale in homine, quod eft formale inani-
& materiale
Ad quacftionem dicitur,qa&d rationalc,& fcn-
piieittrcenri
:
omniaefrentialia pracdicatade homine, quia Gcnus prardicat primum matcriale dc homine , liccc
niali:igitur,&c. y*
dtmatnr.
, & omnibus , ficut dicit Boctius. Tcrtium patet, quia Genus proximum includit omnes DifFerentias fupcrioic$;ficrgoex Ge» nere proximo , & omnibus DifFerentiis fict defi-
inteUedlus,vt fic d i£to,Bipes hnbefu duos pedes, quix
Dicit vlterius
**^*f^'<^
oporret definire cx Ge*
nere primo
,
& fenfibile funt DifFerentia pet
fennbili rationale.
385
modo
illo
mo & DifFcrcnria illa
dum DiiFcrentias per fe. Scd
Sed
ferentia.
in
;
& per
confequeru
cft fic
Gcnus gcncponit omnia
praedicata eiFcntialia.
rationale imponi-
^ vltimo gradu perfe<5tionis
ralifHmum
homine ,
&
fcnfibile ab alio gradu. Etifto modoDifFerentia infcriornon includit fupcriorem,quiaiftegradus non cft illcjfed ab illo diftindus. Alio modo poteft rationale confiderari , non fecundum quod imponitur ab vltimo gradu, fiue vltima formavfed fccundilm quod imponitur 4
qux perficit fubftan* tiam, quod eft Genus gencralifnmum.Et illo mo« do rationale includit fenfibile,& omnes DifFcrentota perfcAionein homine,
Aliud eft intelligendum , qu&dDifFerentia acceptai tota perfe£tionc,vr r«ir/o»<«i^, licet fit Differentiahominis,vel animalis,tamcn
cft Spccics refpcdtu DifFcrentiae fupcrioris, vt rcfpcdu fenfi-
Et etiam in illa ordinatione Diflcrcnriarum funt generalifTima collateralia , ita quod in
bilis.
duo
Pratdicamento fubftantix
mum,
vnum
cft
fcilicer,wf^or«
gcncraliHi-
vna parte,&
incor-
poreum cx aliapartc &eft aliud gencralifKmnra :
fubftantiarum,
&
ita tria generalifilma
,
non
men triaPraEdicamcnta , quia gencraliflima
ta-
Dif-
tias praeccdentes,quia in illa tota pcrfcdlione in-
ferentiarum reducuntur ad generaliflimum fub-
duditur pars.
ftanriarum
Intelligendum tamen propter rationes , qn6d tiCci^icnAo rationdet vt imponitur ab vltima for-
ma , feu ab vltimo gradu, nc fufficit definire cum proximo primo Gcnere,& vitimaDififerentia,non tamen fufficit definire cx Gcnercprimo , & vltima DifFctentia, fcd cum Gcnere primo, & omnibus aliis DifFercntiis intermediis. Non autem ex Genere proximo , & omnibus aliis DiffcPrimum Genere cata in
oftendo
fic,
vltimaDifFcrentia
cum
proximo includit omnia aliapraeditjuid dc Specie , licet enim vltima DifFeillo
rentia impofitaab vltimo gradufecundi^m fe
includat fuperiorcs DifFcrcntias
proximum
,
non
Gcnus tamen
cui additur,includitDifFerentiasom-
&
nes fuperiores , ideo fic eft fufficicns definitio: tunc cnim eft fufficiens definitio , quando aggregat in fe omnia qu« prxdicantur in ^d,dc eircnrialitcr
re
de definito.
,
&
illius
mo , & omnibus DifFcrgntiis rcntiasi diucrfis gradibus, tia
,
& propter hoc non
qu6d tunc erit nugatio.
Adaliuddiciturqu6d iniIladefinitione,y<«/- •" nuilrMiomile,
non
eft
tur ab vltimo gradu
nugatio, ,
quia
rentias prxcedcnres. Si
fic
autem
fi
includerefccundum Ariftolem in fecundo huius. Sed Genus primum non ponic DifFerentias fuperiores , nec DifFcrcntia vltima acccpta ab vltimo gradu ponitillas, vt diftum eft;non igitur eft fufficicns dcfinitio ez Gencre primo , vitima Dif-
&
^
rationale accipi-
non
includit diffe-
includeret,fic con-
cedo, qu6d hic eflet nugatio. Scd
fic
non cft hzc
definitio.
Ad aliud dicitur,qu6d vltimaDifFcrcntiacon-. cum dennito & etii eft in plus, fub
uertibilis cft
diuerfa
,
ramen ratione;quia aliquid
refpe£hi alterius eftdupliciter.
Secundum patet. Definitio enim debet indicaomnia prxdicata cftentialia dc dcfinito , & iiU
^
accipicndo DifFe-
& fic vltima DifFcren*
non includir pr«ccedcntes,
fequitur
rentiis.
quod
eft intermedium tanquam inGcneris,&propria perfcdio : nontamquam cxtrinfecum,ucut Quancitas redu» citur ad Subftanriam. Ad primam rationem dicitur,qu6d Boctius in^* telligit , quod dcfinitio eftdanda exGcncrepri- -^^«•^»**
trinfecum
eft in plus,
efle in plas
Vnomodo, quia
quo ad ambitum fuppofitorum
DifFcrentia infcrior noneftinplus. Alio
,
& fic
modo
dicitur aliquid in plus aIio,quia fimpiicius:& illo
modo quaclibet DifFcrcnria cft in plus , quim de* cum hoc ftat,qu6d Dinerentia vltima
finicum,&
quoad ambitum fuppofitonim. Adalias duas rationes ficutdicebatur,qii6d Ff 4 DiSc
fitconuertibilis
^^l&i*
Superlib.I. Pofteriorum
384
DifFcrentiainfcrior eft Species refpeifcu fuperioris,vt rationaleeft fpccies
refpedu
refpeftu hominis.vcl animalis
fit
fenfibilis,licet
DifFercntia.
contra hoc , quod rationale, vt eft fignific accipitur k tota perfedione,
Ad primum Species
,
&
totam perfeaionem hominis quae aduenit SubftantisE qu£E eft Genus generalifnmum,& illo ficat
modo Specics eft,& habet DifFerentiam, qus acgradu,& non k tota perfedioEt cum qusritur an illa Differentia habeat aliam diffcr.entiam , aut non dicitur quod non. Sed non fuit eadem ratione ftandum in primo, quia hacc DifFcrentia,qus non habet aliam,acceflc eft DifFepta tantum eft ab vltimo gradu , cipitur ab vltimo
ne.
;
&
quodnuUo modo eft Specics , ideo difFerentiam non habet. Sed difFcrcntia alia , quae eft rentia,
&
habet accepta eft a tota pcrfedkione , aliquid in quo conuenit cum alia DifFerentia , aliquid in quo difFert , ideo difFerentiam poteft Species
,
&
Ad aliud
qu6d
aliquod gcneraliflimum difFetentiarum, diucrfum a genera-
j,
flcut dicebatur
,
eft
liffimo fubftantiarum internt»ediarum
,
ralijfima ,veltria
;
igitur tot fknt Pradicamenta/tth-
fiantiarum , quia generaliflima difFerentiarum rcducuntur ad generaliflinium fubftantiaru in me-
dio ordine,ficut pofterius ad prius intrinfecum. y.
Ad alia contra hoc. Ad primum dicitur, quod hic
eft fallacia
Accidentis
;
inter illas coordina-
tiones funt diuerfagenerali{Iima,& fpecialiflima,
& intermcdia:igitur diuerfa Praedicaraenra. enim hoc
fufficit,
fed requiritur
Non
quod vnum
reducatur ad aliud tanquam intrinfecum ei. fallacia Confequentis, , hoc generalifnmum, puta cerporeum cft diuerfum a gencraliflimo , quod eft Subftantia igitur funt
non
Ad aliud quod hic eft
:
principia diuerforum Praedicamcntorum ; hoc enim non fufficit , fed rcquiritur quod vnum ad
,
quod fuflScefct ex
,
,
prl-
vt imponitur
ab vltimogradu,falfum diceret. Ad aliud qu6d DifFcrentiae przdicantur vni- Fr*JieAri 'f" uocc. Sed pradicari vniuocc eft duplex.Vno mo- """"^* ''*" do quando praedicatur fupcrius dc per fe inferio- ^ ri , ficut hbmo de illo homine, illo modo Differentiae acceptjc ab aUquo diftindlo gfadu non praedicantur vniuoc^, tamenDifFerentiae acccpta k tota pcrfedione fic pofFunt vniuocc pr«dicari. Alio modo dicitur praedicari vniuocc quod pridicat cfFentiara rei , vel partem efrentia: , ^c oranes DifFerentiae prxdicantur vniuoc^, etiam generaliflimum , quod nullam habet definitionem , fic praedicatur vniuecc ; fed fic
&
&
&
non
pracdicari
fecundum
cft praedicari
dcfini-
tionem.
Ad aliud dicltur , quod illa ratio probat qu6
,
quia DifFerentia
acccpta ordinaia.
fic
nugationem fccundum
alia fuperiori facit
intelledum
& tamen
non fequitur quod fint diuerfa Pracdicamenta. Vnde hacc confequentia noti valet, Duo/kmgene-
intelligeret
mo Genere & vltima DifFerentia
pcfiorem
habere.
A4
cnim Boetius
Ariftotelis.
Ad aliud dicitur qu6d illa concludit idem.
In-
enim Ariftotelis eft,qu6d contingit dcfinire ex primo Genere , & vltima DifFercntia , accipiendo vltimam differcntiam a tota pertelle
fedtione, vt fic dicendo
,
Homo
efi
fitbflantia ra'
tionalii.
Ad aliud, qu6d ad hoc qu6d propofitiofit primomodo,nonoportctqu6d formalein fubiedo, includat formale in prxdicato
fed
,
hoc
accidit;
quia per fc caufacft ex hoc , qu6d totus coccptus prxdicati in conceptu fubiedki includitur. Et fic quod eftformalein praedicato, includitur in fermali fubiedi , ficut Homo efi rationalis. Sed ali-
quando
eft propofitio pcr fe primo modo,in qua materiale fubieiki includit formale praedicati, ficut hic , Hemo efianimaU animal cft materialc in , & idem hoc pra;dicato,4mf»<«/,&c.
conceptu hominis
non reducatur , vt praedidlum eft. Ad aliud qu6d non cft ad propofitum , quia per fe caufa quare corporeum & incorporeum faciunt vnum Pra:dicamentum,non eft propter hoc quod
incltKiit forinalc in
aliud
dicitur
Q^
;
Quantitas autem
eft
^'
accidentalis:igitur,&c.
Ad vltimum pt incipalc dicitur,- negando confequentiam ; DifFerentia inferior includit fuperiorera per fe:igitur non eft poflibile definire. Ad probationem dicitur , quod quandoqus-
^'
ritur
,
aut contingit definiie ex prirho Gencre ,
&
vltima Differentia, aut exproximo, dicitur,qu6d accipiendo r^f/on^/r, fecundiiimquodimponitur
a totaj>erfe(9:ione,hoc eft,fecundum quod includit difrerentias praeccdentes,fIccQntingitdefinirc
ex primo Genere,& vltimaDifFerentia,Yt didum eft in pofitione.
Ad ptobationem dicitur,qu6d adhuc definitio erit fufficiens
,
8.
Margumenra in '*""'
eppofi.
non podefinitione, tamen impli-
licct praedicata cfTentialia
nantur explicitc in tali cite,& hoc fufficit.
Ad tationes in oppofitura. Ad primam dicitur,qu6d audoritas Boetij
de fuhie£io,
,
& hoc conceditur.
Vide Aathores
QV6d
qutft. 1 ^Jiuiits,
non
vidctur
ad accidens
iri
;
fubiedum comparatur
Si
i.
ratione caufae materialis; fed Argumenta
caufamatcrialisefti!ludquorcspotcftcfre,&non fP"'**
enim in potentia contradidionis. ) igitur fic fubicdum compatatur ad paffionem fub potentia ad ipfum , & fuum oppofitum ; non cfFe
:
(
eft
&
fubiedo , per confequens defubiefto non praedicatur per fej quia qux per fe infunt, deneceffitate infunt. Hic dicitur , qu6d fubiec^um comparatur ad paffionem rationeduplicis caufae(ficut dicit Thomas ) vt in rationecaufa matcrialis, in ratione igitur paflio necefTario ineft fuo
&
Vndc
caufa: cfficientis.
licct caufa matcrialis,
quantum cft de fe,fit inpotentia contradidtionis: non tamen f6quiturpaffionem pofTe incflc,& non inefle fubiedo.
probat, qu6d yltima DifFerentia fcGundum qu6d imponitur a tora perfedione cum prirao Genere fufficit ad dcfiniendura , quia fic includit omnes DifFerentias praecedcntes
XXV.
o
to-
wira extrinfecum Subftantiae,&eft eius perfedio '^'
I
An altquod accidens ferfi ^radicetur
vnum Tcducatur ad alterum fed haec eft caufa, quia vnum reducitur adalterum vt intrinfecum,
& efFentialis perfedio.
T
.E S
Contra,per Ariftotelem in i.Phyfic.impoHIbileeftcaufam materialem , &efficicntem concurrere in
idcm fi
eodem
efTe in
igituc
:
& ratio eft,quia impoffibile eft & a£tu refpeftu eiufdcm;
potentia
,
,
fubie^om rcipe&u pai£onis habet racionem
^*''***
**•
Qu^ftioXXV. tronem ca.\iCx caufz
materialis
,
non habcbit rationcm ,
qu6d fubieatwi
refpcftu paffionis habct rationcm caufe matcrialis|, fcd ex hoc non fcquitur, qu6d poffit elfc fub
& non elTe
,
;
quiamateria pertinens ad
Speciem , non cft principium, quo res potcft efle, Sc non efte, fed materia pertinens ad indiuiduum tantum.
Contri , materia, quantum
eft
dc fe , eft in po-
tentiapaffiua,nullum adum in fua eirentia includens. Scd omnis determihatio eft ratione alicuius adlus
,
qui determinat ; igitur materia pertl-
Di«itur , qu6d per illud mcdium Ariftotcles non probat nifi , qu6d omnc accidens pracccdit definitione,& non tempore.
Contra illud , fupponitur qu6d Ariftotclcs lo» quitur Logic^,& vniuocc dc fubftantia, accidente. Si igitur fubftantia fecundiim definitio-
&
nem prxccdit accidens proprium , & ftantiapraecedit accidens
ciei Jnfit.
definitione.
Aliter dicitur ad rationem
,
quod Species
re-
fpeftu paffionis habet rationem caufae materia-
&
caufa: formalis
,
ratione caufaematcrialis;
Species recipit paffionem lis
,
;
ratione caufas forma-
determinat paffionem
fibi
ineire,ita
qu6d
fuum oppofitum non poffit inclTc fed fubic<^um non habet rationem caufs efficientis , non cnim eft intelligibile , quod homo cfficiat rifibilc in co , fed illud idem agens , quod caufat hominem, :
caufat rifibilc cfFediuc j pofterius
tamen fecun-
fubie6lum habet rationem caufs vnaterialis rcfpedu paffionis ; igitur habet potentiz paffiuz rationem,fi habet rationem caufic formalis , habet rationem potcnti* aftiux , igitur in
;
fi
codem
eadem
etiam fub-
temporc,non
arquiutf*
non aequiuocc , fcd omne accidens temporc,&
fubftantia
vniuocc praecedit
Hic dicitur,qu6d
quantum eft de fit quia f ubftantia quantum ad fuum exiftere,& efle temporale,non indiget accidcnte accidcns tamcn ad fuum exiftcpraecedit
fubftantia
omne accidens
;
,•
re
indiget fubftantia
Aum
cum
eft
ideo accidcns coniun: proptcrca indigct
;
fubftantia
fubftantii. Breuiter Ariftotcles intelligit
, quod quantum eft de per fe, praccdit accidens fic tempore , qu6d non indigct cflc tcmporali accidentis,cum hoc tamen ftat,qu6d fubftan-
fubftantia,
&
dum naturam. Contr^
tx lioc qu6d accidcns dcfi-
& commune.
cc;igitut
,
,
; fcd manifeftum cft, qu6d accidens proprium definitur per fubftantiamjigitur fubftantia prxcedit omneaccidcns proprium,
ncns ad Speciem , quantum cft dc fe , non poteft eflc fufficiens caufa , quare palTio necclTari^ Spe-
lis
i^S
& definitione
nitur per fubftantiam
^fficientis.
Alitcr dicitur ad rationem
paffione
pore ,
fimul cftcnt potentia adiua
,
& paf-
accidcns fimul- fiht tcmpore pcr accidcns, tia , ex hoc,qu6d accidens quantum ad elle tcmporalo indiget exiftere fubftantiae.
Contra
illud
,
hsc {ratio non concludit qu6d
fubftantia prxccdit accidens
naturi,ex hoc,
qu6d
dcnte, fcd ^ conuerfo,
& caufaefficiens refpeftu eiufdem.
naturam. Item , qu6d fubftantia
Ad principale ; fubiedtum pracccdit paffionem. Vcrbi gratia. Intelligi poteft homo nonintclligcndo paffionem ; igitur poteft intelligi fub oppofito paffionis
:
quandocumque fubiedum
fed
poteft intelligi fub oppofito pr£edicati,praedica-
qu6d
non
indiget acci-
& non pliis fequitur quam
rcfpedu ciufdem.quod videtur elTe inconueniens;ficut poneretur in eodem caufamaicrialis, iiua
temporc , fcd folum
fubftantia
fubftantia prior cft accidcntc fccundusn
&
accidens fimul fint cft caufa accicaufa,& cfFcdus funt fimul tempore,& ,
tcmpore , oftenditur. Subftantia dentis
non
;
&
funt:igitur fubftantiacft fimul
cum
accidcn-
tc,&noneft.
ineftfiibie
Ad oppofitumeft Ariftotclcs diccns, SeatndKm
quens per fe igitur paffio non poteft pra;dicari per fe de fubie^o , Sc mult6 fortius nullum aliud
medMm ejje
tum non necelTario ;
accidens.
Item, pcr Ariftotelem , SHbiiamUfrtcedit omnc tempore y fed quod tcmpore defimtione ,
&
Mcidem
pracedit alterum,
non
per fe refpicit ipfum ; fub-
ftantia igitur vniuerfalitcr praecedit
omne
acci-
dens:igiturnullumaccidcnsperfe praedicatur de fubiedo.
Hic dicitur , quod Ariftoteles
intelligit
qu6d
tcmpore,cuiufmodi eft prima caufa,fubftantia tamen materialis non praccedit temporc accidentia. Contra illnd , Ariftotcles declarat , qu6d fubftantia praecedit omne accidens tempore , ex hoc
fubftantia fcparatapratceditomnc accidens
qu6d fubftantia feparabilis eft fed manifeftura quod prima caufa non eft feparabilis ab acci,
cft,
dentibus, nec infeparabilis
bus non eft nata vniri
quod eft natum
vniri
; :
,
quia
cum
accidenti-
& illud dicitur feparabile, igitur
de primacaufa non
Aliter dicitur,qu6d Ariftotclcs intelligit
hanc
propofitionem , SuhilMntia prdceMt omne acciderUt de accidente communi, non dc accidente pro-
&
;
accidfcns
enim proprium firaul eft temporc
cum fubiedo cuius eft proprium. Sed commune eft poftcrius,vt in pluribus. Contra
illudfic;Ariftoteles
ftaatia ptzcedit
,
& paffio per fe de
fubicdo
Ad quaeftionem dicitur , qu6d aliquod accidens prxdicatur per fe de fubic(Sbo , fccundo modo , ratio eft ; quia tunc 'eft propofitio perfe fecundo modo , quando przdicatum egrcditur a
&
accidens
probat,qu6d fub-
omne accideo^, cogniiione:tcra-
4. C»aclufi*t
principiis Speciei, (ecund^m qu6d Species cft,& non Indiuidui fcctmdiim qu6d Indiuiduum fcd :
habet ttC^cdax hominis , eereditur cnim rifibilc \ principiis hominis intrinfccc,qiiae funt 'intrinfeca homini fecundum qti6d homo cft,& noninquantum ille homo,& idco rationabiliter per fe prxdicatur de hominc : habere fic rifibile fe
,^
&
angulos de triangulo,& fic de ailiis. Ad rationem contra hoc dicitiu: , fuftinendo Ad refponfionem cxpofitoris ficut diccbatur. Et ad rationem contrahocdicitur, qu6d caufa materialis , cfficicns non concurrunt in codcm , loqucndo de cfficicnte per tranfmutationem , 8c tres
&
poteft Ariftoteles intelligerc.
prio
definitionepaffionis praidicatur.
hoc iutelligit Ariftotclcs.Sed alio modo eft caula quamdam cmanacioncm,& fic fubic€tam includic caufam cfficientem rcfpeftu paffionis , quia paffio emanat de fubicAo ; & dc tali caufa emciente per cmanationcm non intclligit cfficicns pcr
Ariftotcles
,
ibi
,
quia
fic
poffibile eft
idem fub diuerfa ratione.
vnum
,
&
Homo cnim habct ratioucat
t. ftiat,
a^
.
Superlib.I. Pofteriorum
386
tioncm cauHe materialis rcfpedu
rifibilis
,
in-
quantum recipit , & fubiicitur tali paflioni , inquantum ramen illa paflio ^ fubiedto cgreditur, bc habct fubiedum, vihomoy ratioixera caufs cfcmanationem. Suftinendo fecundam refponfionem,poteft diciad rationem contra hoc,qu6dSpecies non ncceflitat fibi paflioncm inclfe ratione caufas materialis -tantum, tamen vt materia Speciei determi-
ficicntis per
formam
natur per
nem fibi
,
potcft neceflitare pafllo-
fic
Et coincidit
ineire.
cum
tcrtia refpon-
fione.Ideo dico,ficut tertio dicebatur.
Ad rationem contra hoc dicitur, quod non eft inconueniens aliquid in fe includcre potentiam a(3;iuam,& pafliuam.( loquendo depotentia adliua formaEJimmo hoc cft ncccflarium ficut cnim cuihbct matcriac correfpondet formtiipfam perfi:
ciens
ita
,
cuiHbet jpotentia: pafllu« correfpondet in eodcm in quo eft materia ,
&
potentia aftiua
& forma.
Scquitur enim
ria;igitur perficere poteft
igitur perfici poteft.
adliua efiicientis
mate-
fecundum Genus non repugnat , quod prjEcedic quodlibet accidens terapore, quia quod repugnac Gencri , repugnat Spcciei fiuc non potcft ineflc Speciei. Si enim habere alas repugnat animali, non poteft inefle aui ideo fequitur , quod fubftantix fecundum Genus non rcpugnat przccde-. re quodlibct accidcns tempore. Et hoc inteUigit Ariftoteles, quod taraen alia fubftantia fimui terapore fit cnm accidcnte , hoc non eft ratione fubftantiae , vnde fubftantia eft ; fed hoc eft ratione alicuius alterius. Et per hoc paret adrationem quandam pofitam contra refponfionera priorem, qu6dfubftantia fecundum Gcnus feparabilis eft , fic fcilicet quod fubftanti^ fecundum Genus non repugnac feparari. Vnde non oportet,qu6d feparabile accipiatur pro eo quod aftu vnitur,fcd extenfiue po,
:
left
accipi,&c.
Loquendo tame de potcntia
& de potentia pafliua materiac,
,
QjfuE STI o
Ad aUud per
^^ X.
perficit
fed materia perficitur;
qus finc accidente poteft eire:ficut patetdefubftantiisfeparatis. Et ideo futftantix
cft fubftantia,
non concurrunt in eodem refpedu eiufdem.
fic
Ad
forma
fi :
loquendo de Subftantia qus eft Gettus ; quia aint
f'^
interemptionem huius confequefubiedum poteft intelligi noninteUigcndo
,
pafilionem paflionis
;
:
cuius ratio ;
eft
,
quia horao per
igiturintcUigatur
fi
hominem
&
;
,
per fe^
ineji
ctti
fc cft
non tamcn ipfum efle non bilem cx hoc , quod intelligitur ipfum non
hominem,
rifibilem
accidens habeat fuhieSium
igitur potcft intcnigi fub oppofito
caufarifibilitatis cfle
An omnc
XXVI.
ex confcquenti inteHigitur ipfum
^
T.Met. text.^.iT-^ Vidc Intcrprctcs corum /ff« locU.
Arift.io. Mttaph.e.^.pri.Pfifi. text.9.
rifi-
19. Porph.f.tf.rf* aecid.
clTe
Ciiet.cap.defreprio.Mza.ibid.hem vidc Doftorem 5.31. 'vniuerf. Louanienfcs & alios Ncotericos apud Complut.
non
horainem, quia propria paflio,& efliciens cocomitantur fc fecundiim efle,&non cfle ;&ita
di^.9,Log.
efle
hominem
ex confequenii inielligitur
nem
,
& non cflc hommem
Similitcr
le.
enim quod eft
,
quod
cft
ellc
homi-
impoflibi-
hoc patet per Forphyrium
,
dicit
diflerentia intcr accidcns propriu,
& accidens cortfequens indiuiduum,in hoc,qu6d accidensproprium
fubiedum non lius,
ficfe habet
ad fubiedu, quod
poteft inteUigi fub oppofito il-
hcet fiibiedum poflit inteUigi
gendo
ilhid.
non inteUi-
Sed deaccidentecommuni, aUter
fubie(5tum enim potcft inteUigi non inteUigendo accidens commune , etiam poteft inteUigi lub oppofito accidentis communis. PolTum cnim inteUigerc itthiopem nitentem'candorc,fine incompoffibiHtatc inteUeduum, fcd non polfum
cft
'
;
inteUigere
hominem eire non rifibilem , fine inVoco enim aceidcns commu-
'• eflet inftantia , hoc i quia fi ^^^'"""^^ de accidentc communi , vt album ; fed de illo non eft inftantia : igitur, &c. Probo mi- \fnMtM. norem ,album ineft alicui fubiedto, vt homini, aut igitur pcr fc,ant per additum. Si per fe , habeturpropofitum ; fi per additura, vt per fuperfi-
Vldctnr qu6d fic eflet
cicra, qucero deillo, aut albura ineft
illi addito habetur propofitum , quia album babet fubiedum aliquod cui per fc incft j fi per additum, proccifus erit in infinitum
pct fe
caufam,per
quam
Speciei.
arguo
Ad
aliud ficut dicebatur.
Ad priraum
contra hoc; quod ex hoc quod quoad eire fuum .temporalc non indi-» temporaU accidentis , fequitur quod non
get efle
lolum pra;cedit,quantum eftde'fe,accidens natura, fed
etiam quod
fint fimul
,
hoc
eft
fit
prius tempore.
per accidcns
;
Quod vcr6
vt ratione indi-
gentix accidentis. ,
eft
caufaaccidentis,
far, fic
per fe
,
fibi
per fc poteft inefle. 7.
Metaph. quiaful>
omnc accidens , fubftantia
cadit
in definitionem cuiuflibet accidcntis. Sed tunc fic
:
Secundus modus dicendi per
fe cft,
quando fubiedum caditin definitionem acciden.tis. Dicitur,qu6d intelligitur quando cadit in definitioncm accidentisproprij tantiim,&non iu dcfinitioncm accidentis communis. Contraillud ; Ariftotcles per illud concludit
hanc vniuerfalera
,
quod
Sulrfiamla pr
accidem. Scd propofitio vniuerfaKs
omne
non fequitur
cx medio particulari igitur hoc mcdiura cft vniuerfale: igitur intelHgit,qu6d fubftantia cadit in :
Ad aiiud dicitur quod
4.
fi
Item , per AriftQtelem in ftantiaprasccdit
,
:
Item , fi album non habcret fubiedum per fe , non magis ineitet huic fubie<^o , quam illi,aut cuicunque alteri. Cum igitur huic fubie«Slo ineft,& non illi,& tunc in hoc fubiedo habet
ne quod confequitur fubiedtum ratione conditionum materiaUum , & non ratione form»'
fubftantia
Ai
aut per addituiji
cui ineft
compoflibiUtate.
jii
,
&
fubftantia inqi^antum
accepta fubratione cau-
fimul temporaUter
cft
definitionera cuiufcumque accidentis.
Ad oppofitum
cum acddcnte. Sub-
ftamia tamen quae eft caufa,non confiderata fub ratione caufar, quantum cft de fc poteft ellc fine accidente , ita quod accidente non indiget, quod
tamen fint firaul,hoceftper accidens. AHter poteft dici ad rationem , quod fubftantia prscedit omne accidcns in aHquo tcmporcj
^us neHtraliter
eft
Ariftotclcs qui dicit
in/itnt yoccidentia Junt.
,
qu6d
vt muficum,
coramunia,vt iaHa,non habent fubiedura cui perfe infunt.
e^
Ad fe
quicftionem dicitur,qu6.d accidens
per fe
eft :
>
eo
modo quo dcmopftrator
non
in-
vtitur pcr
& huius racio eft, quia A^iftotcies dicit,qu6ci
x,
Ctntk^
Qu^ftlo ijui neMfr4lltertn/!t»t, accidentMliter injunt
,
vt tdbum
muficum non funt
mttficum: igitiir album,&:
acci-
dentia pcr le.fed pcr accidens.
intclligendum,qu6d iicctquodvnione formx cum fecundum Ariftotclcm i. Phyfic. ctiam
luxtaquod
cft
XXVII. ineflc
dtum rationc iomx fpccifica & non ratione conditionum matetialiura , ficut albedo cft in ,
cygno.
Ad aliud
libct accidcns caufecur ex
niatcria
,
quamuis omnc accidens
in cntc in adhi
fit
,
tam-
quam in fubic(fto,quia nec in materia,nec in forma , cum non fint entia fed principia cntis , tamen non oportet,qu6dquodlibet accidens per fe ;
infit fubicibo.
luxta
JieetJenit*
qutdttm »b intrhiftco,
quidAm tA trtrinfiet.
quod
cft
qu^dam
intclligendum, quod
accidentia infunt fubie^o totaliter tantum ab cxtrinfeco,ficut albedo caufatur 4 frigore, nigre-
& accidcntia illo modo fe in filbiedo & huius ratio cft
do ab «ftu
;
non inmnc
per , quia accidcns pcrfceft accidens proprinm. Scdaccidcns ptopriilm cft quodfoli Speciei,& omni contento fubSpecic incft. Sed taliaaccidentia , quac infunc tantiim ab extrinfeco,poteft inclTe multis fpcciebus. Alio modo" accidcns caufatur ab intrinfeco, hoc tripliciter. Vno modo ratione formx,alio :
&
modo
ratione materia?
,
& tertio
,
etiam qualitates primse ex diucrfa
commixtionccaufantur diuerfimodc?, taliaaccidcntia non funt accidentia propric propter rationeni didam, quia multis fpeciebus infunt. Acci-
modo quod
confequitur compofi, eft accidens per fe: tale enim folam Speciem confcquitur , omnifcmper ficut bus contentis fub Specie ineft ,
dcns primo
tum
,
ratione fpecificas
form^
&
&
fc
rifihile
habct refpc6tu
,•
hominis,&
habere tres
cnim non exforma hominis non eft in
cedir caufamjideo ficut
afino
,
;
non func per fe accidentia talium fubicdtoruir), quia talia accidcntia confequuntur rationc conditionum matcrialium nafi , non rationc for-
&
m£,quia fi fic,omnis nafus cflet fimus.
Qj/^STio XXVII. tAn accidem poffit pradicari de
fr
fe
inejft
/itbiecft.
fe
,
modo
modo quodlibet ineft per fc alicui
&
illo
fubicdto. Alio
ineffe pcr fe
,
quia cgredi-
tur a principio formali ipfius fubie(Sti
;
& fic fo-
lum propria pafHo ineft per fe.Primus modus non pcrtinct ad demonftratotem.tamcn fccunduspcrtinet.Ideo dicit Linconicnfis,qu6d ha:c eft per fe,
Homo eficjtumttu , non tamen
pertinct ad
demon-
quxro an
Si eiufdcm,tunc eft primus
modus
illa ,
duo
acci-
aut ciufdcm.
dicendi per fe,
& non fecundusjficut hic, AlbHm, & coloratnm, non
vidctur.
Item, fecundo modo dicendi pet fe, fubiedum compararur ad prsdicatum in rationc duplicis caufxjvt 111 ratioiic cuufa; matcrialis, efficict/s.
&
Sed vnum accidens non eft caufa efficiens refpcdtu altetius accidentis ,quiaomnis cfficiens,& onmis cffedtus , eft per fe cxiftens; talcnon eft ,
nec
eft
caufa matcrialis
,
quia accidcns
poteft effe fubiedtumaccidentis.
Item
, fi
accidens per fc praidicarctur dealio, vnum accidcns habcrct duo fub-
fcqucrctur,qu6d
&
icda ; confequcns
cft falfum ; igitur antcccdens. Probatio confcquentix, fubftantia eft fubie-
£tum omnium accidentium,quia omnia accidentia funt in
primis fubftantiis fecundiim Ariftote-
Jem in Praedicamentis.
Similitet accidens cft fub-
iedum altcriusjfi vnum de alio prardicatur per fe, fecundo modo igitur fequitur, quod vnum acci;
^ dens habet duo fubicdta. Ad oppofitum eft Ariftotcles diccns , hanc cfle 1• per fcjfccundo moAotTriangulm habet tres angulos, Argumg:» !»
8c
tamcn ttiangulus
cft
accidcns. Dicit ctiam in
Dct lincam datam contingit triangulum aequilatc-
,
accipiendo perfi, ita
dens ineft fubiedo pcr
fe, ficut
rum collocare
;
igitur accidcns potcft prxdicari
de alioaccidcntc fccundo modo. Item,Ariftotelesin tota Logica concludit paffiones de intentionibus fccundis , vt de cnunciatione
,
& fyllogifmo
;
quia intentiones
fcamdx
qu2
turaccidcns,poteftpraedicari de accidentc per fe, qula conclufio in dcmonftrationecft per fe.
&
aliud dicitur
quam
quod
probatur cnim in Gcomctria,qu6d fupcrquamii-
funt fubiedtum Logicz , de quibus Logica confiderat paffiones; tamen illa funt accidcntia:i{ri'
,
qu6d multa
accidentia
funt in fubiefto,habent caufam intrinfccam,propter
'fffi"*^'
eft paffio lincar:
demonfttator vti-
tUTperfi.
Ad
f*"* "**
Si
enim omnis propofitio per fc pcrtinct ad dcmonftratorcm.Per hoc ad rationes. Ad primam dicitur, qu6d quodlibct adcidens
qu6d non per mcdium , & hoc concludit ratioj non tamcn ex hoc fcquitur, qu6d quodlibct acci-
f^"
^*^'"**
,
principio huius, qu6d triangulus
ineft alicui fubicdto per fe
T.
Argumtnt»
tunc ha:c poffet ellc pcr fe fecundo modo,Gluantume(} it^uale,Sc hoc fecundo modo,quod altetius
ftrationem omnis enim demonftratio eft ex ptopofitionibus pcr fe , fcd non conuertitur. Non :
U.
Si per accidens per fe ,
dcntia fint altcrius coordinationis
accidens
mododicitur accidcns
4.
prjedicatur de alio
non
;
»
dicendi per fc.
QV6d non videtur.
ita rifibilc in afino
quod non per fubieftum mcdium
alio acci*'
dente tanquam defuhieSio fecundo
forma fpccifica ho-
&
,
,
;
,
minis in quolibct fuppofito reperitur,ita rifibile, effedus. quia pofira per fc causa,ponitur Aliudeft intelligendum propterrationes,qu6d ^(cidens Ju- accidens pct fe incffe fubiedo poteft effc duplicifliciter pottjl ter. Vno modo dicitur aliquidineire fubicdo per
qu6d iji dcfinirionem cuiusfubicdnm fcd cx hoc non
;
Similiter ficut
aut in aliis fpecicbus
non reperitur.
,
qu6d accidcns pcr fc incft alicui fubic6to ad hoc cnim qu6d pcr fc infit fubiedo, oportct , qu6d fcquatur fubicdtum ratione forjns fpecificaj vndc caufa quareaccidcntia dcfiniuntur per fubic<5ta,cft, quia cxtra illa fubicda non inucniuntur ficut quantitas non inucnitut extra corpus,fimitas non inuenitur cxtra nafum.Sed ramcn fcquitur
&
tibus primis
dicitur
libct accidentis cadit
modo ratione modo eft ficuc
complexionis. Accidens fecundo quantitas , talc acoidens non eft accidens per fc propter rationem qus data eft.Quantitas enim non incft foli Specici,fcd multis fpeciebus. Accidens tertio modo quod caufatur ex complcxione cft, vt albedo,nigredo, qus caufantur ex qualita-
387
fubicdo pcr fe ; qutndo confcquiturfubie-
fnbiedio infunt
:
ex hoc non fcquitur, , ficutdemonftratoc
infunt fubieifto pcr fe
vtitur^CT-y?.
Dcmonlkator enim
dicit
pafEoncra
Ad quaeftionem dicitur qu6d vnum accidcns modo vt ,
poteft prxdicari de alio pcr fc fccundo
paiet in
hoc excmplo ,
,
Trianfftltu hatet trv, 8cc.
i
•
Ctmflmfa.
Superlib.I Pofteriorum
388
Numerttsefipar, velimpar. Et huius ratiocfl:, quia
quando fubiein definitionem paflionis , in quo fub-
modus
jfecundus
itura cadit
dicendi per
fe,eft
iefto eft caufa formalis rcfpcdu Hahere tres
,
&cc.
& triangulus cadit in dcfinitionem ipfius quod eft Habere tres igirur hic eft fecundus modus , igitur accidens de accidenrc potcft pr£Edicari per fe. SuliellS duIntelligendum tamen proptcr rationes , quod flicifir acci' duplicirer poteft accipi fubie6tum:vno modo difiiMr. citur fubieAum, fuppofitum, quod cft per fe cxiftens;&illo modo accidcns non eftperfe exiftens , nec fubie£tum rcfpedtu alicuius paflionis, ;
fed fola fubftantia. Alio
modo
dicitur aliquid ef-
quod immediatc eft fufceptiuum medium , quo accidens in fubftantia recipi-
fe fubie<5l:um,co
iiue
tur;&
dtum
illo
modo vnum accidans
alterius;ficutquantitas
d;u qualitatis
&c. Scd
;
cft
poteft cirefubie-
fiibiedum rcfpe-
& triangulus refpcftu Haherctres,
caufa formalis refpedu qualitatis
cft
non
in hocdifFerunt,qu6d in quantitate ,
ficut in
eft caufa formalis refpedu Hd>ere tres. primani rationem dicitur,qn6d quando Aiargumn- accidcns dcaccidcnte prardicatur per fefecundo '*• modo, tunc funt alterius coordinationis. Sed cx hoc non fequitur , quod hsc fit per fe , G^iMntum
triangulo
Ad
fpcdlu fimi.
Ad
oppofitum
, fi
fubic£tum
fpeftuaccidcntis, accidens ftu fubiciSli fio,
,
&
e conucrfo
cft ,
z. cft proprium reproprium refpe- Adargumen'
quia propria paf-
& proprium fubicdtum non excedunt feinui-
ccm
fed accidens
:
fubicifto cuius cft
proprio,& ex
ic(5to
j
principiis fuisfufficienter,
& prjEcise egreditur pafTio
per
;
dcficit
enim conditio
reqnifita,quia in
quod vnum accidens poteft efle fubic<5lum refpecStu alterius v non ita quod fit fuppofitum , fed potiiJS cft fubicdum quia imaliud
,
;
mediate fufceptiuum
,
ficut fupcrficies refpcdtu
non
inconueniens. Inaccidcns habcretduo fubicdta fuppofitantia,& non drdinata. coloris fe habct. Sic
eft
conueniens tamen cftet,qu6d
vnum
De hoc quod tangitur in prima ratione , qu6d fubiedum habet rationcm caufa cfficicntis patct in przccdente quarftione, quia vel non habct ;
rationcm caufa? cfficicntis refpcdu paflionis , vel li habet ; hoc cft per quandam emanationem , non per tranfmutationem,&c.
&
CLyuESTio xxviii. ^n fapo habensfuh ieSium proprium, injit ei
per
fef'
ta in eftofi' thtn.
proprium pcr fe pradicatut proprium igitur eadem rationc fubicdtum habens proprium per fe pradicatur de eo. Itcm , quandocumque accidens a principiis fubicdi caufatur pra:cis^ , & fufficicntcr , tunc prardicatur illud accidcns de fubicdto fccundo inodo diccndi per fe. Scd quando accipitur fubieiStum proprium rcfpcdtu accidcntis, tunc a fubdc
aiqualis:
Ad
.-.»
re/pediufimi ,etiam aprincipiisnafiegredi-
iici
tur fimul;igitur nafus cft proprium fubiedtum re-
quanto non includitur caufa formalis refpeftu
eftA(^Hale
«..
tum cft fubiici refpedtu accidentis , eft fubie6lum propriumillius. Sednafus eft natus fub-
igitur paflio habcns proprium fubictftum per fe,de co prjedicitur. Ad qusftioncm dicitur,qu6d accidens habcns fubie(5tum proprium pertincnsad Specicm, per fe de eo praedicatur accidcns tamcn habcns fubie(5tum proprium, quod eft indiuiduum , non
4-
/:^
Item , ha^c minor patet aliter : illud fubicftum a cuius principiis cgrcditur accidens ,quod na-
;
3' CcnclufiK
:
fe
illo quomodo demonftrator Primum patct,quia tunc cft fe-
pracdicaturdc
Vtitur per fi.
cundus modus dicendi per fe , quando accidcns prxdicatum de fubiedo egrcditur ex principiis fubie<5ti pertinentibus ad naturam Spcciei , igitur accidens habens fubiccftum proprium, quod eft
Spccies,per f e pra»dicatur de illo,fecundo moSecundum patct , harc enim non eft pcr fe:
do.
Album cnim ,ctfi confcquahoc non tamen ratione forma: pertincntis ad Spcciem caufabit , fed ratione conditionum matcrialium , quac accidunt vera
JUe homo
eft (tlbus.
tur indiuiduum
,
Specici.
Intclligcndum ramen eft , qu6d fubieftum comparatur ad accidcns triplicitcr in rationc caufa:. Vno modo comparatur in rationc caula: diminutic. Sccundo modo in rationecaufje fuperfluai.
Alio
modo in ratione caufk prscifae.
Sallelfum
ad
«ccidem in raticne rauft
comfaratur triflicittr.
In ra-
tione caufas diminut^ accipitur fubiciHium ficut
rm,quia licct figuraremota rcmoueatur Hahere tres tamcn figura pofica non ponitur fufficientcr Haheretres. Alio modo comparatur in ratione caufa: fupcrfluse, ficuc figura rcfpc(5tu Hahere
,
1.
QVod non vidctur. Impar quam
Ar^Hment»
proprio fubiedo,
numero tantamen non ineft
ineft
&
pcr fc, igitur.&c.Primapars patct, quiaimpar
ftopttrte ne-
ci
£»tii4».
ineft
tur
numero non pcr aliquid extrinfecura , iginumcrus cft proprium fubiedlum refpcdtu
Aliam partem probo , fi impar per fe incftnumero , cum perfi pra:fupponat lie omm-y tunc omnis numerus clTet impar , conclufio cft imparis.
ialfa,&
non minor,igitur maior.
Itcm , ficut fe habet redlum ad lineam,ita impar ad numerum ; fed linea eft proprium fubie€tum refpedu lineaE re£ts,igitur numerus eftpro+
prium fubiedtumrcfjJeftu imparis. Item , nafus eft proprium fubiedtum refpeda fimi , & tamcn non per fe prxdicarur de nafo, quia tunc ha:c cflct vera , Omnis nafus efi fimtts, igitur accidcns habcns proprium fubicftum non incft fubicdo per fe. Maior patct, quia nafus cadit indcfinitioncm fimi fecundum Ariftotelem iny.Meraph. Scdfoliimcadens in dcfinitionem accidentis eft eius proprium fubieftum , igitur nafuscft proprium fubic^um fimi.
Ifofceles rcfpc(5tu Habere
Licct enim Ifofce-
tres.
caufam huius paffionis in fe includat , cx hoc quod includit triangulum, tamcn fuperaddit differentiam triangulo , qua: nihilfacit ad Hahere les
tres
,
&ita fe habet
Ifofccles in ratione caufae fu-
Sed triangulus fe habet in ratione canhuius caufa (z prarcifsE refpcc^tu Hahere tres , eft, quod Haheretres prim6 incft triangulo , quia remoto aliquo , quod pcrtinet ad triangulum ( vt remota figura , vel termino ) remoueiur Habcre tres,Sc pofito triangulo,ponitur etiam Habere tres ; tuncdico , quod paffio comparata ad fubie6tum quod habct rationcm caufac przcifaE per fc, primo de illo pratdicatur & talc fubiecfturn proprium eft rcfpe(5tu paffionis. Scd de contentis pcrfluac.
&
&
fub
:
tali fubic(5to
praedicaturpropria paffio per
fe,
non prim6 , quia quod pcr fe ineft fuperiori, pcr fe incft infcriori,licet non primo. Ad primam rationem dicitur,qu6d numcrus 4non cfi proprium fubie(5tura refpeftu imparis, Ad ttTgumtfcd
quia
1».
Qusftio numeius excedir hanc palHonc impar^Sc proprium fubic(flum non cxcedirpropriapaffionein. Ad probarioncm dicirur , quod impar inefl:
qitia
numeio pcr aliquid cxrrinfecum mero peraliquam crus fpeciem quid cxrrinfccum chis
,
quod
:
,
quiaincft nu-
,
&ira perali-
dicir etia Ariftotelesin
Infrriora funt extra fitperiora
,
Elen-
quia
intelledu fuperioris non ponuntur infcriora ira accidunt fupcrioribus.
Ad
aliud dicirur
,
:
iji
&
qii
non ranquam fubicdo,
fed inelllinea: contraftac
quodammodo taquam proprio
fubicdo. Si enim abfolutc eftet proprium
linca fecundum fc , & fubieAum refped:u refti , tuncomnis lineaen'et recba, & eodem modo impar ineft numcro non t.inquam proprio fubicclo fcd numero contra-
XXX IX. ligniim cft
clo prius ineft, vr alicui fpccici numeri.
Contra iliud fi impar inciret alicui fpcciei nmneri primo, quxro aut ineft ternario,aut quaternario , & fic dc aliis. Sed qua rarione ineft vni primo, eadem ratione ineilaltcri,igitur nuUi ineft primo.quia quod per fupcrabundantiam di;
fed album fubiicitur totafecundum alterum,vt ftrbie^um,& ideorcfpcdtu alterius fccundumTc. Idet^ hsc cft pcr fc; Ligmtm eft alhMm , non tamcn fiinpliciter fccundiim fc. Similiternec WhyNafks fftftmuf:nec illa, Animal eft homo quia in nullo illorum fubiicirur rcfpedtu altcrius , quod eft natum fubiici, Tu dicis , quod Ariftotcles fupponit quod fubiiciatur quod natum eft fubiici in dcmonftrationcqucmadmodum lignum & prxdicatii qucmadmodum albura quoniam ex huiufmodi fiunt dcmonftrationes,l"upponit igitur Ariftoteles quod fubiicitur,ficut illud quod natii cft fubiici refpe(5tu albi. ;
,
,
Diccndum qu
tinetur
fiib
numcro
,
quia ex quo
,
omne genus :
&
quxlibet difFerentia adueniens generi conftitait fpccicm , igitur primo diuidirur numcrus in du.is
fpettu albi
&
album haberc fubic-
^
Qjr
s
T
I
XXIX.
o
An '-vnum offojttorttm
per /epraJi-
ceturde altero? Dc
Auchorcs citatos fnfri
his tribus quzflionibus vide
qutft.l^.huius.
QVod eft
fic
vidctur
immutahile
,
;
hxc
eft
per
fc
Mutabile
,
& illa funr oppofita.
Probo
^'
^/f^^'*.
qu.im paflio. Sed quia ilie funt dua: Ipecies iraideo accidit error , qaia pcr Ariftotclcm fecundus error ett quando pafljio credirur
ruptibile
incdiatx
,
primo ptoptci nocquod comineft, eft innomin.uum.
ineirc inferioiibus
mune cui paflio Ad aliud dicitur quod
non cft proprium fubiccftum fimi. Et ad primam probationcm dicitur , quod illud quod cadir in definirionem altcrius tanquam fubiedlum proximum , ilnafus
,
Jyd
fubieftum proprium refpcdtu accidcntis. Sed nafus non cadit in dcfinirioncm fimi , tanqaa:n propriu fubicctum, fcd nafus quodamod6 contradus ; ideo noneft proprium fubieftum. Ad aliam probationcm dicitur , quod nafus eft
&
non non
eft
natus fubiici reipedu fimi
quia nafus
,
fubiicitur refpeftu fimi nifi per conccprum fuum, vt per nafum contradtum ; & quia pcr aliquid quod eft extra-inrelledtum nafi, quod ponit fimum,fubiicitur nafus rcipcdu fimi & idco fecundum accidens, vndehxccft fecundum accidens, NafM eft fimtu , &c vniuerfalitcr quando communius fubiicitur rcfpedu miiius commujiis nafus cnim cxcedit arabitum fuorum fuppofirorum, idco,&c. ,
:
:
'"'"'
pofl[ibile cft
maiorem , de nnitabili cft fcicntia fcd ilhid de ji„^]J^ quo eft fcicntia , eft in fe perpetuum , & incor-
&
/* dinrur dn-
Ci
,
6tum proprium, Scc.
rantum , vni illarum fpecierum ineft pcr fe tanquam propria pailio , alij impar ran-
fpccies
y.
intelligit li-
qua: con-
diuiditur immediatc per duas diffcrcntias
Propcfiiio ptr
non
Ariftoteles
gnura per fe, lcd lignum contra6tum,vcl pcr !igniim inrelligitaliquod fubiedtum proprium re-
Dicitur hic quod impar non prinx) incft ternario , ncc quatcrnario, vr concludit ratio. Sed incft alicui fpeciei fubalternac
;
liter
citur,vni foli conucnit.
prim6
389
fubiicftar fccundiim aliquod
aliud alterius generis
,
,
non
,
Contraillud dicir Ariftotelesinprimo huius,
quod
fccundum
Lignum eflalhMm, Sc harc eft pcr accidcns , Allum eft lignum , & tamen lignum non cft proprium lubiedum albi,fed poffil)ile eft, quod exccdat. Ad hoc diccndum quod aliquam propofirioncm efle fecundum lc, tft dupliciter,vel abfolute , vcl in compararione. Abfolutc qnando proprium fubic(5tum fubiicitur refpcdtu lux pafllioha?c eft
fe,
,
nis, vel inferius rcfpcttu fupcrioris. In
;
; igitur raurabile cft perpetuum confequens mut.ibile cft immutabile.
Antcccdcns patct pcr Ariftorclemin quarro. Dicit
enim quod ens prxdicarur per
fe dc fubftan» accidenre, ficut dc priuationibus nega-
&
tia &:
tionibus.
Hic dicitur, quod non cns eft ens in intellevcl fignificatione. Sed fic non prxdicatur oppofitum dc fuo oppofito quia non cns realiter,& ens in fignificatione non opponuntur. Conrra , hxc cft vcra , Non ens inftgnificatione, quianon cns in fignificaeft ens in figniftcatione tione fig.iificatur , &illafunt oppofita, igirur (Stu
,
;
;
cppofita per fe prxdicnnrur de fe. Item , hxc eft per fe , Multitudo eftens
& ens & vnum conuertuntur;igirur hzc eftpcr fe,Multitude vna fed multum & vnum opponuntur; ejt
,
:
igiturj Scc.
Hic dicirur, quod fnw?» dicirur duplicitcr. quodcftprincipiu numcri,& vnumquod conuertitur cuni cnrc. Er fic dicitur tripliciter, vnum gcncre,vnum fpecic , & vnum numero, &
Vnum
mulritudo
toties dicitur
tur ad fibi
libi
oppofita.Tunc dici-
formam,qu6d vnum non
oppofito. Sed
&
vnum
non opponunrur
mulro
fpccic
fpecie dicitur dc rmlto
,
dicitur
ilia
dcmulto
gcnere prxdicaiur de
vnum
:
fimilitcr
numero.
Conrra,accipicndo mulrum gcnere,illud mulvnum eft ens : igirur eft vnum ; quia cns conuertuntur.Sed multum gencre non eft vnum fpecie , nec vnum numero; quia fub illo non
&
tum
continctur igitur oportet dicerc, qu6d fita rclariua
Lignumeftalhkm,
tur dc oppofito.
fccundiim fe,in comparationc ad hanc , Alhum eftUgnuM , quia cx hoc quod Scoti opcr. Tom. I.
& pcr
Itcm, hxc cft pcr fe : Nen ens eftens,8c tamen in illa praedicatur oppofitum de fiio oppofiro.
comparationcquando fHbicttum fubiictur rcfpedtu accidcntis. Per hoc ad formam dicitur , quod hacc, eft
,
:
in geiicrc cft
vnum
in gencre
ad idem
:
igitur
;
multum
& illa funt oppo-
oppofitum prxdica-
Itcra,haEC cft pcr (c, Conueniemiafiott differentia
Gg
fecundo
.
Super
g9o
lib.I.
fecmdo moJa i quia rubie&um eft caufa przdicati, tamcn pradicatur oppofitum dc oppofito; igi-. tur, Probo maiprem,conuenientia includit raul-
&
Multajkm dijferenm
ra^ fcd haec eft per fc *
&c. Hic dici,tar , quod conueni.entia non includit multa pcr fe , quja rmltum eft fubiedum quodammod6 rcfpedlu conuenientium. Sed fubictur
f
igi-
;
rius caufa.
Sed in propofitionibils per
ieftum
caufa praedicati
non
praedicatur per fe
ideo
;
non eft pcr fc , Comenientla/unt multa j liccc ha:c n t per fe , Multa funt dijfirentia quia tamen h^c npn eft per fe, Conuenientia fiint multa , ideo non fequitur quod conuenieqtia per fe (it difFchacc
;
jrentia.
Contra
illud
ex hac rcfponfione fequitur
;
propofitum. Si rmlta
uenientium nientia
hzc
,
eft
fubiedum rcfpeftu con, Multajunt copue-
fit
pcr fc
fed multum eft fpccies diucrfa
;
pientia eft fpecies vnius jgitur
conuc-
,
fed illa funt oppofita,
:
oppoutum de oppofito adhuc
praedicatur.
Item, aliter probatur quod hsec fit per fc;Co»wnientia fiint dijfirentia , omnis oppofitio eft diuerfir^s
conuenientia
,
eft
oppofitio
;
om-
igitur
nis conuenientia eft diuerfitas. Przmillac funp
vers jgirur conclufio. Tunc arguo fic ; fi per fepraedicaturdcabftraftoj^concretum per fc dc concrcto. Si igitur conuenientia eft per fe diucrfitas , conucnicptia fiint per fc diuerfa,fiue differcntia.Minor patet ; quia oppo(itio per fe eft ens fed ciiycrfitas identitaS fe
:
iabftra(5}:um
ro
eft identitas
:
pientia
cft
fed oppofitis i)on
pmnis conuenicntia cft
Hlc. dicitur,qu&d haec njinor cft falfa
:
Omnis
conucniemia cft oppofitio. Ad probationcm dicitur , quod in hac probaAccidentis
nomen
,
quia in maipri ac-
fecunda: intentionis,
& non vt eft Genus gcneraHfHmum, fiue nomen ; quia vt cft Genus gcncraliffimum,nihil dc eo prxdicatu}: pcr (e , fed in minori accipitur relatio vt cft nomcn primae inten-
primae intentionis
Genus gencraUfHmum cumdicitur; qu6d conuenientia eft relatio , & ideo non ef^ tionis
,
fitorum non pracdicatur dc alio , ncc per fe , nec pcr accidens : huius ratio cft ; .quia vnum op-
fiue
idcntitas mcdij. Et ideo fallacia Accidcntis.
Contra
illud
;
quando
eft fallacia
Accidentis,
non przdicarur
tero
Jn propofttionihus ^
,r
:
igitur deal-
pcr fc Per hoc
fe
,
vnum
medium:
extremorfim eft coft-
ftprpduniua alter%uff& non corruptiua. Inrelligendum tamen eft , quod omnes oppofitiones includunt contradidionem , tanquarn oppofitionem fimplicifHmam , ficut patet induiliuc. Oppofitio priuationis adhabitum, includircontradi(5lionem circa fubieftum habile. Li-
cctenimnonomneens fit czcum, vel vidensjtamen omne ens natum viderc & quando natun) ,
caecum, vel videns.Similiteroppor fitipcoDtrariaincIudit;quiain oppofitione concft videre, eft
vnum cxtremorum
traria
eft
priuatiuum
,
&:
deftruftiuum alterius. Verumtamen fuperaddic oppofitioni fecundum priuacontradi£lioni tioneri) habitum , aliquarn naturam in vtror
&
&
que extremo. Licct enim nigrum fit priuario albi , tamen in fc eft alia natura pofitiua: eft cnim Species per fe in Genere &c vniuocc. Scd vniuo:
non
catio Generis in diucrfis fpecicbus
eft fi-
:
ftionem
;
quia pater accipitur a potentia afti-
filius a
potentia pafliua; ficut igitur ineo-
dem non eft pofHbilc fimul eire potentiam adliuam & pafliuamrefpcftuciufdem ira impof^ :
,
parrem , & filium , efle in codem fecunquod ad inuicem refcrunrur includunt igi-
fibile eft
dum
:
quia pater non eft filius, nec e conrra , fccuncJMm quod rcfcruntur ad inuicem : diflinguitur enim relatio per fuum funtur contradiiftioncm
,
damentuijj.
Ad ptimam rationem dicirur , quodmutabilc nonefiper fe immutabilc. Et ad probationem dicitur , quod ex hoc quodmutabile eft fcibile, fequitur , quod mutabile eft perpetuum per habitudincm ad fuam paffioncm , quae eft partim
& partim
eife
ne , altera prcemifTarum erit falfa fed hic vtraque illafum praemiirarum cum reduplicationc crit vera. Haec enim efl vera , Qmnis relatia , in-
ad ^uet^. Vcrumtamen mutabile in fe non eft immutabile ;& idco ratio non plus concludit, vt eft fubicnifi quod mutabile fit immutabile £tum paffionis vniuerfalis ; quia fic eft fubiedium
fuantum relt^io , uenientia
non cft
,
efioppofttioj &c hacc fimiIiter,Co«-
inquantum conuenientia,eftreUitio
;
igitur
eft oppofitio.
fcicntije.
Adu Ad aliud dicitur ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc dicirur concedendo
hoc
,
quod
intelleckus fecundiim fubftantiam variatur pcr diuerfos modos accipjcndi ; fed intelledus prima* infintionis , feamdae , non eft idem fe-
&
non erit fallacia Achoc , quod in maiori eft oppofitio fc-
fubftantiam:igitur
cidentis ex
hanc Non :
ne
;
fed
ens infgnificatione, eft ens infignificatio-
non vt opponuntur, fcd
vt a:quiuocc ac-
cipiuntur; ens enim in fignificatione eft a:quiuocum ideo poffibilc eft non ens in fignifica:
fallacia Accidentis eft cx
idcm
cundum
cfle in
,
Item , haec propofitio , Omnu relatio eft oppofttio , vera eft : igitur habet contenta fub fe , de quibus verc dicitut , conuenicntia continctur fub relationc ; igitur ha:c cft vcra , Conueniemia ,
,
;
fallacia Accidcntis.
Item
a terminp a quo
4« Adi.frint.
tcrmino
tuncfi pta:mifrae accipiantur ctjm reduplicatio:
J. ContlHfi$,
&
pofitorun) eft altcrius corruptiuum
Ua,
eft fallacia
fe.
Ad quaeftionem dicendum, quod vnum oppo-
Similiter relatiuc oppofita includunt contradi-
eft pcjatiojigitur
cipitur relatto vt eft
vnumoppofitorum dealte-
igitur
praedicatur pcr
Minor p^tet;
;
oppofitio.
tione
:
fe,vcl fub-
vel prasdicatum eft
oppofitjo, omnisconue-
&
er^tis
igiti^r eft diuerfitas.
quiaomt)is rclatip
pon
,
gmentura oportet igitur quodaccipiatur ab aliqua natura pofitiua in qualibct Specic. nigrum igitur habet aliquam naturam pofitiuam , licct non terminatam , fiuc ita perfe{3:am,ficutalbum.
:
funt pcr fc difterentia
cft
caufa fubic^li
,
(ftum dc accidente
per
Pofteriorum
Cundae intcntionis,& in minori primae;fcd potius erit fallacia
squiuocationis. ;
,
&c per confequcns
rum oppofitum vni , quod eft genus generaliflimum , eft non ens , & opponitur contradid:oric ci & idco illud multum non eft vnum quia non poteft opponi vni in gencre contraric.Con:
non cft
altc-
;
enim funt in gener^ nec relatiuc , proeandcm rationem nec priuatiue quia priuatio cft in codcm gcnere in quo cft habitus. traria
ptcr
Ad oppofitum vnqm oppofitorum cft corruptiuumalterius
tione efle cns in fignificatione,aIio,& alio modo. Ad aliud dicitur ficut diccbatur , quod mul-
;
;
,
Similiter priuatio eftens aliquo raodo. Scquitur ijritur
-^
3.
XXX.
Qu^flio quM
igitiir
contradi£torie
& tale multura non
:
clt cns.
non eft
per fe
/ubiicitur
:
eft fubiici
tium, quia
rnulta
nafus fimum
fm efi firniu
ncc
illa
multa
pratdrcatur
,
nec
fic
1
eft, nifi
:
ma
hxc non
pcr
cft
fc,
non
,
alio
modo
quiareceptiuum rcfpcdu
habct caufam cfficientem
,
vei
modum
fallacia arquiuocationis
iliius,
intentionis,
non
qux habct rationem Gcneris primx fe
quia generaHflirao
,
Similiter ncc aliquidfupcrius in
abftrado fecundx intentionis prxJicatur per fe de re primx intcntionis quia licct hxc fit vera> ;
Skhfiantiaeji
gtnm tamen hxc \
tiaefigeneralitas.
Cum
nec aliquo
fignificet
nori
eft
primx
modo dc
intentionis
,
&
,
Snhfian-
non prxdicatur per
,
relatione vere,iiifi relatio intentionis. Sed in
rem fccundx
vcra fccundum
eft falfa
igitur oppofitio fimplici-
tcr fighificctur in abftrado fe,
mi-
quod rW
fallacia
xquiuoca-
tionis.
f•
li. q. dy art.i.D^Aot \.d.it. q.vnk.(jr y. Meta f:h. q.i.BiCCon .d.i.qUdfi.t. Atetin.4. d.l.qll^ Tronibcta 7. Mrtmh. j. i. Aroil. Acetb. Ub.i Peripmt. Capr.4. qq. Zimara Theor.i. Anton. AtiHr. 7. Met q. d.i.q.i. Hc taeai qutdl. 4. f .9 Iauel.7. Mer.q t. Caiet. l
nus gcncraliflimum verc fit ci conttadidorie oppofitum , ficut non ens generalifllmum CJiti generaliflimo. Tunc arguo fic,de quocunque prxdicatur vnum conuertibilium , & reliquum prxdicatur ; fed multum oppofitum vni , quod eft gencralifllmum , &non ens tale generaliflimum conuertuntur quia eidem contradidlorie opponuntur; cum igitur hxc fit vera Albedo eft non cns,quodnon cns eft gcnerahflimum fubftantix; albcdo tunc eft mulca;confequenscft falfum;igi:
:
& anrecedcns.
^
effen.
feR.i. citp.ii.
.
f .15. Iubus 'ijten.de fubieH. t. Phyf. Met. tj.l. art.x. Ruuius /4'
'iXitiAiM. lib.y .
c»p.de jiccid.q.fj. tiaetd tom.t. Pfjtlof q.xt. fefl.i.
QVod
fic
tur per
vidcrur
;
accidens inhxret, ant
aui per additura
fc,
tur propofitum
tum non
per addltum
fi
:
;
fi
cum illud
,
igi-
per fe.habeaddi-
poflit eire fubftantia (quia accidc-ns
non
inhxrer per fubftantiam) oporrer qu6d illiid additum fit accidcns , tunc qiixro dc illoaccidentc , aut inhxret per fe , aut pcr accidens : fi pcr le, habctur propofitum ; fi per addicum , tunc infinitnm
erit procertiis in
:
oportet igitur dice-
quod inhxrentia fit de eius efleritia. Hic dicitur, quod accidens inhxrct pcr inhxrentiara , & tamen illa inhxrentia non inhxrer. Sicut homo eft albus per albcdinem , & ramcn albedo non cft alba. Contra illud quxro dc illa inhxrentia , aut cft fubftantia, aut accidens fubftantia non cft,
re
;
&
cuius partcs funt entcs.
quod cft oppofitum genon componitur cx partibus. Vnde
Dicitur quod multura neraliflimo,
cft ibi
igitur eft accidens,
inhxrct per
multitudo
& multitudo
in ge-
fe
cum
fit
cns
;
tunc quxro, aut
aut pcr additum
,
& fic
j
rcdit
ratio.
Itcm
fi
,
inhxrct fubiedo pcr aliquod addi-
tum, tunc ex fubie£to & accidente ficrcr vnum pcr quandam colligationcm , vel per aliquam formam tcrtiam,quod cft contra Ariftotclem in ac7. Metaphyfic. dicit cnim qu6d ex fnhieEio cidente fit znura quia vnum illorum eft adus , & aliud potcntia, & non eft alia caufa quxrcnda.
&
,
Item,
fi
accidens inhxrer fubicdlo peraliquod
ndditum quod tur
Hic dicitur.concedcndo conclufioncm , qabd albedo cft muka , fecundum quod illud mHltHm non ens entitate eft oppofitum gcncraliflirao , gcncraliflimi. Et fiarguatur contrahoc, quod iiiultum oppofitum vni gcncralifl^imo componitur cx vnionibuSjigitur eft ens;quia iriudcil cns,
xquiuocc
i
;
Contra refponfioncm dc rmilto , & v»o potcft atgui. Simplicitcr oppofitum vni , quod cft gc-
tur,
XXX.
o
di».
potcft aliquidfuperius
intentionis prxdicari pcr
I
D.Thom. \.d
quodhiceft
quia in maiori cura
;
T
An inharmttafit de ejfentU accidentiisf
7. de ente ,
iE S
Qj^
Non cnim
:
eft prius.
quoad rcm,&c.
contrarie vcro
pro^-
citur Omnis relatio efi oppofitio,\\xc cft vcra.vt reLuio fignificat intcntionem fecundam, quia de rc
nihil
;
Na-
formalem refpe-
Conuenicntia eft oppofitio. Et ad probationcm dicendum
generalifTimi,
cft
quoad
fed in fpecicbusgencralifllmi priuatiue,
€lu difFercntix,ficut rcquiritur ad fccundummodum diccndi per fe, &: ideo non per fecft. Ad aliud dicitur , quod hxc minor eft falfa:
primx
fuis
multum oppbfitum vni quod
ita
tranfcendcns.non opponitur ci in gencraliflimis,
Similiter pofitoxju6d
illa.
ficut fupcrficics rcfpcdtu albcdinis.
^J-
Scd dicuntur ad aU
yid ali^Hid.
fpecicbusi
cxccdunt conueniencia^ fiouc
ide6 ficut
;
fubicdtum proprium
prium
,
diciiur, quod mHltum fubiedkumproprium rcfpedu conuenicn-
eft
cilct
:
Et cum dicitur
propria paffio de (ubiedlo
non
,
qu6d h«c multa ; quianon
dicitur
CenHeniemU fHnt
quod natum
conuenientia.
fiint
eftct
:
Ad aliud ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc
Ai 4.
391
mulcum, vel quod Chimxra eirctmultum quod vidctur inconucnicns, &c ideo ficut relatiua dicuntur adalitptid non in generaljflimo , quia tuncenentduo gcneralifli-
quitur qu6d albedo
forma illorum
cft
quod formx
tunc fequerc; forma, quod iniprobar Ari-
cilet
quia tunceflet proceirus in infinitum in
ftotclcs,
caufis formalibus.
Itcm fequitur , qu^d forma eflet
cflct compofitumj enim accidcns quoddam materiale vnitum
cum
fubicdlo pct
fbrmam
tertiam.
qua ratione cx albo , & hominc ficret vnum per additum , ita eidcm rationc ex illo addito (cijm fitaccidcns) & hominc, ficrcr vnum peracciden^ & fic proceiTus in infinitum. Item , inefle accidentis eft fuum elTe ; igitur Itcm
,
fua cflcntia eft fua inhxrentia.
nerc.
quod vnum generaliflimum non habet multum fibi
Item , accidens non poteft intelligi fine habitudinead fubicdlum fcd per Ariftotclcm 7. Me-
oppofitum, nifi in fpecicbus. Vnde ratio principalis fupponit falfum , quod aliquid fit multum, oppofitmn gcncraliflimo fub lua gcneralitate; quia fi eflct multum eppofitum , non pollcc ci opponi contraric , ncc rclatiuc , nec priuatiuc. Opponcrctur ergo ei conrradidloric : Sc fic fcSceti oper. Tem. I.
taphyfic. partes pertincntcs ad fpecicm funt finc
Alirer dicitur proptcr
&
hanc raiionem
,
;
quibus fpecics fubicCbum fcntia.
intclligi
non
non
poteft
:
ficrgo ac-
ad habitudo ad fubietSbum cft de fiia ef^ Sed calis habitudo cft fua inhxrentia;
cidens intelligi
poteft fine habitudine
,
igitur>&c.
Gg
a
Iccm»
I.
ylr^umemt» */' ^f' f"'!'
'^"^*"'"'
.
Super
39 2.
X. Jfgument» pn ofpofitum.
lib. I.
nis.Per
dleittia accidcntis.
cipi
Itcm, accidi^ns non eH: enSjniii quiaentis , per Ariftotelem iii j.Mecaphync.quia illud quod eft,
\itct , fic hic cft nugatio , Alhedo irihttrens , quia fitum, inhzrencia habicualis per vtrumque expiimirur.
/ubftantia eft,igitur habitudp accid.entis ad fubied^um eftdeeilentiaaccidenjcis.
Si accipicur Parcicipialicer
Ad
oppoficum. S j inhzrenti» fit de eflentia; , Accidem hhff^tm , quia fenjgi ponitur inhsrentia exprefsc : implicitc imporr^njr pcr accidens,bis igitur ponitur idcm. hic eflec nugatio
&
Item ficajri
fi
fic,
non
in abftra£to
poflet ah'quod accidens figni;
quiafi accidens ilkid
quod
tunc non pofl*et fignificari per jtiodum non inhzrentis , fiue per modum abfojiuti ; quia nec poteft pec n^oduu) abfoluci incft
,
inhaercat
,
telligi. :
igitur
jneflenoneft decllentiaaccidentis. ftratione per Apftotelem , fed concluditqrj quia impoffibilc
illud
tum
modo
in
Nomen jjium
,
>
;
cum tcmpore
,
,
in fignificaco
fignificandi
fignificat fine
gnificatum
Npmen,& vt eft
inhsrens, vt cft
non diffcrt
:
inharens
;
tempore
,
non
vt eft
vt cft Partici-
;
idem
bis igitur poniiur
igitur eft nugario
fcd tan-
enim
(j-
ncc diuerfi modi
,
cflcc
nugacio, fJomci
MtimaL
cft
per Ariftoce-
hic
;
non
fit
nugatio, fiue
fic
Nomcn, fiue
fit
Par-
ticipium.
Ad aliud dicitur
igicur
,
qu6d licet albedo fignificct Ad^.
inhzrentiam , non tamcn repugnat
eft fuaeflentia.
fibi fignifi-
Item , quod poteft prima caufa cum fecunda, potcft ptipa caufa per fe ; fed prima caufa cum rubftantiaparticuljiti poteft producerc accidcns; jgiturprima caufafinc fubftantiapotcftaccidens produccrc , fi fic ; inhsrentia eiuj ad fubftantiam non eft cius eflcntia, quia tunc non poceft
tamcn modura ^alis habec. Pcr hoc ad for;» mam,neg3ndaeft haECcpnfequenria, Si inhaEreri-
prodiiei fine fubftancia.
tia
&
j^*"*'*
Gontra
Participium
fija
^ur nec eflcijtiam demonftrare pofrumus
rriHf» tfl'
a(5tualcm.
Hic oporcet dicerc quod inharens , vc eft No-» pien,&vt eft Parcicipium nonfignificac idem.Et ad raciorjcm principalem oporcec diccre , quod
lcm fecundq huius,4emonftrare^»0^f)i(i<^^;igiinhsrentia ^ccidentis non
non cft nugacio,
fic
;
quia non importatur eadcm inhacrentia vc.^^obiquc ; quia albedo imporcac inhaErentiam habirtu^lem ; hoc Participium importat inhxrcntiam
demoneflentia non
Item,inefle accidentis coi>cluditur in
P^O'
hoc ad argumcnta in oppofitum. dicitur qucd inhsrem potcft ac^. Nominalitcr &Participiahter. SiNomina- Adi.lno^tr
Ad primum
excufanc , quia tunc hic
Icem.cflc lion eft de eilencia fubftantia:
'
j
Pofteriorum
Item , zceiieris definitur per fuutn fubiedum; igitur inhxrentia accidencis ad fubiedum eil de
Ad quasftionem
quod inhzrencia eft dc eflcncia accidencis , verum tamcn diftinguitur de inhacret^r j^. Inhsrentia poteft vnp modo dedicicur
,
&
notare vnionim' intcr fubfMnciam accidens,& illo modp inhzrencia nihil cft , nifi cius eflcntia
,
quia
intei:
lum eftmedium eft iGtas, aliud
& cius fubicAum nul-
accidens
exMt fit vnum;quia vnum potentia,' Alio modo poceft in,
fed
telligi inharrerjcia entitas accidcntis
& de illa
adhuc diftinguitur
pharrcncia
,
qux cft aduali j
;
quia
infubiefto:
quzdam
exiftei)cia
ef^
acciden-
fubiedo; &alia cft inbsrcncia, quxeft habicudo accidenci^ in fubieAo. Prima non eft de eflbncia , quia nihil poccft incclligi fine illo quod eft dc fua cflencia. Sed accidens, poceft intis in
teltigi finc a£lnaliter iwjji.
Sicuc cnim fubftanti^
incelligi potcft circunfcribcndo ep,exiHere,fiiiJ'~
fiiScfore
,
ita
accidcns poceft incclligi inelTe ac-
cidenraliccr circunfcribcndo cflc ccmporalercon-
cepcui
enim accidencis
accidit eflc tcmporale.
Secundumdeclaratur,quiacnsdiiiidicurimmediatc per ens comparatum , & abfolutum accidens eft ens igitur «;ft abfolutum , vel comp^ratum. Si igitur circunfcribas accidcns ab habitudinc ad fubicdum ; tuncponis accidcns cffe ens abfolutum ita ponis accidens eflc fubftantiam. Ec hoc paccc per exemplum Ariftotelis,dicitenim quodaccidenshabicudinem habet *b fubftantiam , ficut fanum in vrina ad fanum in animali. Sed fanum in vrina nihil eft , nifi pcr habitudincm ad fanum in animali ; igitur ac;
:
;
&
cidcns nihil
eft ,
fubftantiam
habitudo igitur ad fubftantiam
;
circunfcripta habitudine ad eft
dc eius cflentia. Item , Ariftotelcs in finc feptimi Metaphyfic. ducit ad hoc inconueniens , quia pafllio eflet fearabilis ; fcd hoc non cflct inconucnicns nifi abitizdo ad fubftantiam cflet de cffcntia paffio-
care per
repugnat
mpdum ,
abfoluti
;
quia res niodo non
materiale enim poccft fignificare
intelligi immaterialiterj fiue vniuerfaliter
;
,
&
fimi-
liter Diflrpentia fiibftantiae eflentialicer eft ^uid,
&
fic
dc eflencia, igicur non concingit
care accidens abfolutc,fiue per
modum
fignifi-
abfoluti,
Poflum cnim intclligcre accidcn? quodammod6 przfcindendo fubicdum , hc quodammodc^ ytconcernit & fignificat verumtamen intelli:
gitur fubftantia concomitanter intelligitur ficut eft ens
,
;
quia vt
intellc(ium. Sed accidcns
non
quia ^ccidens eft
ens
ens
eft
mouet
nifi
quia
entis.igitur accidens nonintelligiturnifi cx coHt
rcquenti intclligatur fubftantia.
Ad aliud
dicitur, ^aoAfuhBantia dhplex epifi,
(cilicet eflc eJfentiA.,
de eflentia inej/e
,
& exifientU
eilc exiftere,
accidentk
efl
;
efle eflentis cft
non.
Eodem modo,
duplex , inelle exiftcrc,
& inefle
Adi. SubjUntU dufUx ejfe.
eflenciaj.
Inefle exifterenon eft de eflcncia.
Adaliud dicendum, quod ^«
fuum
inefle.
'
Et ad probationem
i^nedisiHid efi-non
cum
dicitur,
demonftratur,dicitur,qu6d Ari-
ftpteles intelligit (^uod tjuid eft fub ratione
^o^
f^ demonftrari non poteft , quia definitio iriquantum defiriitioprzfupponitur.lllud tamen fl
quod eft definitio & eircntia rei concluditurifed non fub rationc eifentia:, fiuerationedefinitionis. Dicit enim Ariftoteles in primo huius, quod
quadam eft principium dcmonftratioquxdam conclufio, & quxdam eft dcmon-
definitio
nis,&
ftratio folapofitione differens.
Ad aliud dicitur , quod prima caufa cum fecunda poteft facere accidens efle ; verumtamen prima caufa fine fecunda non poteft facerc accidens , fic intcrimitur minor. Ratio interemptionis eft ; primo , qma prima caufa eft agcns vniucrfale; fcdagcns vniuerfale indiffcrens cft ad cffedlus particulares , & ita quantum cft dc fi igitur debeant fe ad nullum detcrminatur
&
:
produci cffcdlus particularcs , oportcc quod pcr agensjpzrticularcdecerminccur agens vniuerfale per confcqucns non pottjl ad cttedtura ,
&
ptodu
Qu^ftioXXX. producere efFc(5Kim particularcm, vt accidcns
ne
fubftantia. Alia caufa cft
(i
;
fi-
prima caufa pof-
ordine caufarum ; hoc eft inconucniens. ConfeSuentia patet; quia fuperfluum eft facere pcr duo
accidentis.
lud
,
quod
vnum
poteft pcr
ficvi
&
,
eodem
modo. ^.
prima caufa ci!m fubftantia poflct faccre accidens , cum prima caufa non potcft hoc faccre per fe ; tunc prima illud arguitur
fi
;
&
&
caufa cum fecunda cft pcrfedtior , perfcdbius agens quam per fe ; ita prima caufa per fe non cllet perfedifllma caufa. Hicdicitur.quod accidcntia.&r generabilia,&:
&
corruptibih'a entia funt
:
inquantum funt
tia
igitur accidcns eircn-
Intelligendum tamcn cft quod accidcns potcft Artiient p». habercduplexcfle. Vnumeflcnaturalcquodfibi "fi ***'''* '**' debetur , fi cedatur naturs proprix ficut graue, "' fi dimittatur naturx propria: , cft deorfum. Alio
ciuf-
modo
poteft habcrcefre prirer naturam ; ficut grauc detcncum furfum , habct clle furfum prarter naturam. QuoadcfTe primum,accidcntis cffc
eft in
fubicdo
a(ftualiter cflc
clle, accidcns cfTe poteft;
adualitcr
ie(5to cfTc
fiue
:
ficut
quoad fecundum
:
& tamcn non grauc
dcorfum, aptum natum
,
fiuc
eft cfTe
in fub-
furfum,
fit
dcorfum
ita
;
accidens fiue habeat eire naturalc.fiuc practcr na-
£lio caufac non poteft concludi ex produdione talium cfFeduum. Facerc cnim imperfeftionem, non arguit perfedioncm in caufa , fed magis impcrfeftionem. Ex hoc igitur quod prima caufa
turam , tamen aptum natum cfl cfle in fubiedto. Intelligendum tamen cft quod non fequitur;
;
fubftantia facit accidens,& ta-
per
fe
non
poteft facere
;
non
quod prima caufa cnm fecunda fit perfepcr fe pofle enim faccre imperfe(flioncm, non cft potfe;fcd magis non poiTe. Contra illud ; accipio illud eire quod perfc-
aptum natum
£bior
quam prima
:
ftionis eft in accidentc
;
& tunc arguo
perfedtionis poteft prima caufa potcft prima per fe
c.iufa
;
quia eius
non
cfle
tur;ca?cus aptus natus eft vidcre, igitur videt,vel
poteft videre.
Contra
:
fub-
prima
igitur
non
accidcntis
efTe eft eius ineire
,
eft
perfe-
&
prima
illud elfe accidentis efret aftualitcr
inelTe, eftet facere incompoflibilia
facereaccidens
cfle, &:
non habent racionem
non
fafti
eirc
;
& non
,
non
,
quod accidens
fit
,
repugnans alicui principio Philofophiac,& eft in fc verum;igirur hic eft magis fuftincnda ratio. Propter rationcm iam didam, dicendum cft, quod inhxrentia accidentis a(5tualis non eft dc eft
;
fimiliter circ accidentis
non
eft a(ftualiter fubie(5bo inefTc.
Inhirentia tamen fccundum aptitudinem, eft de eius efrcntia. Primum patct quia prima caufa non poteft faccre incompoffibilia prima cau;
;
fa poteft facere accidens cflc
&o non cfre, ficut patct de cidens
efTc
,
,
& tamen in fubic-
quantitate igitur ac:
& ipfum in fubiedto non
funt incompoflibilia
:
efrc
,
cfTe igicur accidcntis
cft a(5bualiccr fubie(flo ineffc
:
&
inhxrcntia fccundum aptitudincm , quacro an illa aptitudo
trinfccum non eirentia tota , quia non fcquitur, ;
tunc accidcDscirec compoficum ex diucrfiscllentiis. Si fit cxcrinfccum ab efrcntiaaccidcntis, igitur accidens in fua eflcntia erit quid abfolutum, non comparatum ad fubftantiam ,cuius oppo-
&
ficum dicir Ariftotelcs. Ad primum illorum pacet in pofitionc cxiftere accidcntis
non non
pcr hoc patet,
de efTentia
fic
quia
fi
quia aptum cft incflc fubic(fto; ncc habcret a(5tnalitatc, nec aptitudinem, cft nifi
Sccti oper.
Tom,
I.
,
non
,
,
fcd ellc
ficut eflc
eft a(5tualiccr eflc
camcn efTe grauc prxccr nacuram coniun(5Vum eft efTc deorfum fccundum aptitudinem , non quod cire furfum a(5tualiter fic cllc deorfum fecundum aptitudinem , fed illa duo dcorfum
:
fcd
^funt coniun(5ta. Adaliuddicicur, quod illa aptitudo cft modus effcndi. Sicut enim apcicudo ad dcorfum
non eft aliquid de eircntia grauis, fcd cft modus, fubquo ellcntia grauis ad deorfum inclinatur, ita aptitudo huius inhaf rcntix non cft quid de eflentia accidcntis , fed eft modus eHcnfli , fub quo eflcntia accidcncis ad fubicdtum inclinatur, ncc aliquam compofitionem facit cum accidcntc , quia modus non cft cns propric , u\c6 compofitioncm rei cum re non facit. Tunc ad formam dicendum , quod non feqnitur Apticudo non eft intrinfccum quid eirentix accidcntis,igitur eflentia accidentis cft abfolutum. Licit cnim lit extrinfecum, non tamen cft cxtrinfecum,ficut :
res alterius gcncris, fed eft cxtrinfecum effcntiar,
& idco , fine quo non eft eflemia non fcquiturqu^dcffentiafit abfoluta,quia ftrapcr fub
, nifi concomirantcr intclligatur necetiam dcfinitur finc fubic(fbo;fed
adtualicer incHe fubie(5to
graue prjcter naturam
poteft incclligi
hoc non
quod non cft quocunquc modo efle
in fubiccto fccundum apcicudincm
ficutmodus
;
accide»s:non eft pnrs cllentiajjquia
aptitJtdo, i^ltur
qu6d inhaerentia adualis non eft de cirentia. Sccundum membrum patet;quia accidens non fubie(Sbum
fit
fit
quod fibi debetur Ci propria^ naturx dimittatur, cfto quod in fubic(5to fit a(Stualiccr. Sed noneft
Contra hoc, fiue hoc fit de intentione Ariftonon , hoc eft dubium faltcm hoc non
efTentia accidentis
inclIe,poncntur incompoflibilia. fi
in fubie^fto; fcd cxiftcre aftualiter,& materialc»
finc fubic(5lo.
telis, fiue
Item,
per
,
ponitur accidcns cfIc,Sc ta-
ef-
refpcdu a(5tus;&pcr
eft
mcn non
fi
& illa
quia hoc
fimul
confequens prima caufa non pofTet facere accidcns eue , & tamen alteri non inefTc. Sed hoc eft falfifllmum, ficut patet in corpore Chrifti. Dicitur quod quicquid fit de accidente , quod cft in corpore Chrifti finc fubiciflo , tamcn de intentionc Ariftotelis
cfTc accidcntis eft incfle
tota effentia, vel pars clTentiac accidcntis, vel cx-
fubiedio inefTc, tunc faccre accidens effe fet
;
fccunda,
cum
poteft accidens facere inefTc fine fub-
, fi
illud
Ariflotelem;igitur
cum
ftantia, ideo ncccfTe.
Concra
non fcqui-
de cflentia accidentis
caufafinc fubftantia poieft facere cire accidcntis.
Hic dicitur quod
ficut
quicquid
ftantia porcft faccre cfle accidentis
dlionis
:
,
fcd caufa prima
;
fub-
eft cire in fiibieclo,crgo eft in
ie(5lo,vcI potcft circ in fubic(51:o
arguit
Optnh Doii.
:
Sc ideci perfe-
,^liena funt a perfe£Honc
cum fecunda flue mcn prima caufa
-r^
c contra
dcfinirctur pcr
;
Contrk
modi
non magis
,
aptum natum eft ineffe fubic(5to;inha:rcnigitur fecundum aptitudincm cft de eflcnit.i
tialiter
:
quam
fubic(flum,
producere accidcns fine fecunda,vt fine fubftantia tunc fecunda caufa eflet fupcrflua in fct pcr [c
393
vt cflet in fubiefto
tali
,
accipitur.
Tu dicis quod eircntia accidentis non modus, tur
eft ille
fed prior eo fecundijm uaturam
pofTum circunfcribcrc efrcntiam k
Gg
}
:
igi-
modo
pcr
intcl
^ptituJ»
td
[fl^j^"^. y-,„,,-^
dentii.
'^ui-
Super
394
lib. I.
Pofteriorum Ad
jntelledura, quia prius poteft abfolui a pofteriori
quzro tunc
}
in iilo priori,ane(rentiaacciden-
a fubiedo abfoiuta, vel comparata.
tis fit
foluta
Si ab-
igitur conceptus accidcntis erit concc-
,
ptus fubiefti
:
non
cft
comparata, quia tunc cir-
cumfcripto modo Jiaberet alium modum , per queni compararetur vel oportet dicerc quod cffcnria accidemis fecundum fc fine aliquo modo fit comparara , fic jtion inhcEret accidens fecundum taiem aptitudinem ellentialiter , fed ;
&
habitudinem ad fanum in animali
non
quod
,
poflibilc cft abfoluere per
uidinem
;
quia
fic
non
inteiligendo apti-
accipitur »»o« vt res,non ta-
njcn potcft accipi,nifi fub habitudincjquia aprppofito
modo ,
vt
modus
eft
abfolui
,
non
modo
,
tia
Ad rationes. Ad primam contra hoc dicitur, quod accidens inhaeret fubiedto per fe , non primo modo , ira quod inhasrentia adtualiter fit de nec fecundo modo , nec aliquo modo pertinentead demonftrationem ; fed incft pcr (e, ita quod non per medium , ficut fuperficies cft alba , non pcr aliquod fubie(5lum medium. Ad alias rationes,qu2 probant quod accidens ;
.
non inhaeret fubiedo per aliquodaccidens mcdium concedcndac funt quia ex accidente , & ,
,
;
ttum
fit
vnum
,
quia
dcns
Dicendum
,
vt di-
arguitur
eft
,
Ctiius efre eft inclle,
qiiod efte accidcntis
non
eft
fecundum apiicudincm.Po-
enini accidens clle licet nonaclualiter infit, eft,
&c ideo inhaErcntia adlualis
non cft
non habcc
aliud dicitur
,
quod accidens non poteft fcd huius caufa non eft,
intelligi fine fubftantia
quia cius caufa
cft
fiuc quia
;
clfe fit acStualiter fubietSto inefle, fed
,
quia inha:ret fccundum aptitudincm,
aptum
Ad aliud fimiliter;definiturenim per eins ;
acci-
Ariftoteles
XXXI.
An tertiftj modfts Jit modui inhixrendif
QVod
eiTc
fit
fub-
adtualiterinclle fub-
lcd quia eius eirc naturalc cft adtualitcr
, & ctiam quia femper aptum narum eft ineflc.Iftx duac rationes fumciunt ad hoc quod pcr fubicdtum dcfiniatur. Ad aliud quod accidens non eft ens nifi quia cntis fecundmn aptitudinem perhocenim differt a fubftantia , quia fubftantia non dependet
ineflc fubiedto
,
;
ab accidentc , nec fecundum a6tum , ncc fccundum aptitudincm ; fed licetaccidentisinellenon dcpendcat a fubftantia fecundum adtum , fempcr
tamen nptum natum tx proprix.
cft ineire, fi
cederctur natu-
vidctur Ariftoteles ponit
fic
:
modum
I.
dcmonltrationcm , fed Argumtnt» modi pertinentes ad demonftrationem funt mo- f'° ^"!' *f' di inhaercndi ; igitur, &c. Hic dicitur , qu6d Ariftotelcs non folum ponit modos pertipcntes ad dcmonftrationem , fcd perfcitatis propter
ponit alios
modos
vt ex
declaret
illis
modos ne-
demonftrationcm. Contra , fi poneret alios modos , quam pertincntes ad demonftrationcm , cadcm ratione haberet poncrc plures modos,quam quatuor , quia ccllarios ad
hxc cft per fe , Homoefihomo , fed nullo illorum quatuor modorum, quos ponit Ariftotelcs. Non primo modo quia prsdicacum non eft definitio fubie(Sti,nec pars definitionis. Nec fecundo modo, vt patct. Nec tertio modo. Nec quarto, manifeftum eft. Similiter h^c eft per fe Superfictes ;
,
liter
tamen nullo illorummodorum. Simi-
per Ariftotelcm
,
negatiuaeft per fe
8c ta-
,
mcnnullo illorum modorum.Similiter funt multi modi perfeitatis nominati 9. Mctaphyfica;,qui non per fe funt in aliquo illorum modorumjigitur Ariftotelcs
quod ponit
eft infufliciens,
folura
monftrationcm. Icem tperje tertio Jolitarte
,
modos
in alio
dum
vcl oportet dice-
pertineates ad de-
modo idemfignificat qucd quomodo iub-
fed h:cc cft inhxrcntia,
ftantia fohtaric cft ens
non
natun-j eft inefte.
ie6kum,non quia eius ie(fto
fubftantia
fecundum adum^ pro inconuenienti, &c.
Qj^iESTIO
rc
ellentia.
Ad
enim
Quod tamen
fcparabile a fubftantia
fit
ffialba^ 8c
vt dicVum
dc
potentia &c illud
crt.
adtualiterincfle, fed ccft
liaec cft
non per aiiquod medium vniens
Ad aliud cum 8cc.
fic
;
feparabilis eft ab accidente.
;
quentia.
aftus
fcparabilisa fubftan-
fit
fecundum aptitudinem
modo
;
fubiecSbo
Ariftotelcs habet pro in-
conuenienri quod pafllo
poteft^
quod comparata quia liaccepto vt rcs,non tamcn abfoluitur ab apritudine , vt modus cft. Et cura diciturjcflentia eft prior fccundum naturam modo , vt modus fecundum naturam igitur poteft abfolui a modo , vt modus. Neganda eft confc-
cirentia
Diccndum qu6d
lis eft.
aut eft abfoluta^
aut comparata. Dico, ccf abfoluatur a
fecunditm aptitudinem.
irfhicrct
Ad aliud, cum dicitur,qu6d pallib infcparabi-
&
tur cflentia accidcniis a
aut eft abfo-
comparatum. Dicitur,qu6d accidens cns comparatum , fed non nifi propter hoc
quia ftatim in abfolutione THodfu accipitur , vt idco quando qua:ritur,cum circumfcribi;
fro parte nf nrmatiua.
in vrina ad fa-
eft fani
luturo, aut
quod
dcntalif er pbteft inteiligi
"**•
fub-
elle in
;
eft
a
rtitionit
frirnttfim»-
cundum aptitudincm , non tamcn tenei fimilitudo fecundiim aAum ita quod a
modo vt modus cft, feda modp vt accipitur vt res. Quando enim eflentia per intelledum abfoluitur a fuo modo , tunc accipitur non
fed
,
accidens
ita
u, Ad
& accidcntis ad fubftantiam fc-
,
dicitur
modHi vr res, fcd fempcr adhuc intelligitur clTcnria fub illo modo,vt modus eft, ita ellentia acci-
f»princtptilia
vndc fimilitudo
Ad aiiud cqm dicitur Omne ens
dinis
lo.
,
;
quia aptum naium
nifi
,
num in animali,
intclledlum eflentiam accidentiskmodo aptitu-
res
cns
cft
ftantia
finc.
Hic
Ad primam
rationcs altcrius pofitioniS.
fano in vrina dico, quod Ariftoteles ihteiligit quod ficut fanum in vrinanon eft cns , nifi pcr
4.e
:
,
ficut fubftancia eft
modo dicit
igitur^fry? tertio
ens nio-
inhxrendi.
Item,qu6d impoflibile bile eft intelligerc
;
eft
fignificare,impoflI-
fed impolllbileeft fignificare
cire per fe inelle fubic(3:o fine attributionc,&: inhxrentia; igitur impoflibile eft intelligcre fubftantiam circ per fe finc inhxrentia intelleiftuali; igitur tertius modus qui eft modus eircndi , fe-
cundum qucm dicimus quod
fubftantia eft ens
per Icjcftmodus inharrcndi.
Ad oppofitum
eft
Ariftotcles,&omnes expo-
fitorcs,
Ad quxftionem dicitur quod ,
non
cft
modus
racio cft
,
inhxreiidi
,
tertius
fcd eflcndi
quia modiu inharendi
eft
;
modus
& huius
quaiulo in
fiib-
ie(^o
^gjij'i,ji,t.
rendi qnid
.'
XXXI
Qu^mo iedlo includif iir caufa przdicati, vcl c contra,vcl
primo
«liiando pra:dicarum incft fubiefto
quod non per aliam caufam efthomo.
Iftis
,
ita
Homo
,
modis lolum modus pcrfci-
tribus
modus inhacrcndi.
ratis eft
ficut hic
;
fed in illo tertio
mo-
do non pradicatur aliquid de aliquo igitur termodus non eft modus inhxrcndi , cft tamcn modus clTcndi quia fubftantia non cft per habitudinem ah'quo modo ad pracdicatum, quia licct Bullus intclledlus cftet , nec aHqua prxdicatio, fubftantia clTet folitarie , vel non dependens ab accidente. Scd accidens non eft per fc tertio modo , accidcns cnim cft in alio , & ab aUo dc-
alia fubftantia
;
pcndet. 3.
Ai
«.rgM^
^'**
Ad primam
rationem dicitur , quod tertius modus pertinet ad demonftrationcm ; non ta-
men eft modus inhaerendi, fed perfeitas in tertio modo eft fubiedi in demoiiftratione,puta fibi fo» non
litaric,& abfolutc in fe acceptum,
catum comparatur. Vnde nec ncc
vt prardi-
mpdo,
perfcitas tertio
in comparatione ad praedicatum,
eft fubiefti
c contra.
Ad
aliud dicitnr
quod pcr fe
,
effc
non
poteft
•ttribui fubftantiae nifi per inharrcntiam
concludimt
illae
hoc dusc rationes vhimae;qu6d con-
ditio pcrfeitatis
non
pcr inhasrentiam
,
,
poteft alicui attribui nifi
fiue
comparationem fed hoc ;
acddit tertio modo;perfeitas enim in tertio modo eft fubiedi abfolutc , vt fubftantis , non \r\. comparatione ad prxdicatum ; quia ilia per-
&
feitas
non
eft fubiefti in comparatione ad pra:nec prardicati in comparatione ad fubieiflum, ideo non eft modus inhsrendi,
dicatum
4^Oi/>«/o»« flufionem.'
,
Contra duo diAa in pofitione poteft argui,di, quod fubftantia eft per fctertio "^"'^^- Contra illud fi fubftantia matcrialis cffet per fe, non cftct pcr caufam cfficicntcm con-
^um eft primo
;
;
fequcns
faJfum
cft
feqiientia patct
;
;
Con-
igitur 6c anteccdens.
<:^\\d.ferfe in tcrtio
modo,vt di-
caufam comparticipein quamcunquc. Hic dicitur negando confcqucntiam, Ad rationem dicitur^quod/^rry? excludit caufam comparticipem , fed non quamcunquc fcd ahquancit Linconienfis,cxchidit
;
.do
efficientcm,aliquando materia!em,aliquando efle in fubiedo. Priino modo folum prima caufa pft
per
Secundo modo
fe.
modo
Tcrtio
Intclligeiitia.
cxclufionem cau/i efficicntis,vt videtur,ficut dicit Boctius eirc eft propria operatio entis ; ficut :
fed propria operatio eft a
;
tanquam
a caufa efficicnte
ficitur a fubftantia matcriali, tia cft
,
fi
fubftantia
non
;
com-
igitur efte ef-
igitur fubftan-
igitur per fc diftio-
;
,
Item, c»ntra fccundum quoddicit in pofitio-
ne , cum
modo
,
dicitur , Accidcns non eft per fc tcrtio contra hoc : Quod abftrahit a fubftantia
in fignificando
ftrahendo
,
, intclligi potcft a fubftantia abpcr conicqucns in eircndo a fubdepcndet ; quia cnim homo poccft
&
non non intcUigcndo Socratcm , idc6 potcft homo elfe cumhoc qiiod Socrates non fit, fed ftantia
intclligi
aliquod accidcns, vt accidens , abftradum fignificat abftrahendo a fubftantia ; igitur potcft intelligi
& efle
fint fubftantia
det a fubftantia
:
:
igitur
accidcns igitur
eft
non dcpenpcr fc tertio
modo ficut fubftantia. Ad primum illornm ficut diccbatur. Ad primam rationcm contrahoc:diciturqu6d ficut in viucnte prac- Stlmitnn. fupponitur viuere antcquam a viuentc ptoccdat aliquis adus ita in ellentia prsfupponitur cflc
quo ad hoc eft fimile , qu6d ;
quod
antequam aliquod ac-
eft a(^ualiter entis
cidens a fubftantia egrediatur
;
ide6 dc fubic^
in demonftratione prxfupponitur tptidefty Sc
<5to
quia
eft.
Ad aliud , fecundum Boctium fuper Pratdicamenta
;
quod
fufcipere cft accipere aliquid ab
extrinfecoagcntc per tranfmutationem,ficut illa infcriora accipiunt caufalitatem ab extrinfcco: fed quando aliquid fic eft fufccpduum , oportet quod in ipfo pra;fuppQflatur cfle antequam fufci-
modo loquendo de fufceptione Boctius,nonpotcftfubftantiamaterialis fuicipcre fuum eflc , quia timcante clle habcbit eile. Si veio extendatury«/?»pwf ad illud quod cft in aliquo ab extrinfeco, ab intrinfeco fic fubftantia fufcipit fuum cflc;fed tunc mopiat. Ideo illo
ficut loquitur
&
;
d6
hoc quod fubftantia mamanens, polfet cflc, & non efle, quia cfle comparatur ad fubftantiam, tanquam prima cius adualitas, fine qua exifterc non poteft. Ad aliud principale dicitur,qu6d tam fiibftantia prima,quam fecunda confideratac fub rationc fub qua funt per fe tertio roodo,qu6d neutra dependet ab alia ficut accidcns a fubicdlo. fequitur vltcriiis, ex
terialis
non
cft ponere ideam Platonis cx illa rcfponfione ; non cnim ponitur fccunda fubftantia cxiftcre fcparatim a prima , imm6 non ponitur quod habeat aliud exiftere quam prima lubftantia , cuius oppofitum pofuit Plato. pofuit cnim ipfam cxi-
ftcrc immaterialitcr ficut IntcIIigcntiam.
Ad
non comparetur ad fuum
clTe in ratione caufat cfficicntis
comparatur in ratione
fic
fpecifica.
per caufam extrinfecam.
Iccm
fi
;
Ad probationes contra hoc. Ad primam,qu6d
Contra illud,fubftantia materialis eft per fc per
pofico,
&c. &
& fic pcr confcquens fpccificc, diffirrentia cnim pct fc, & non pcr additum cft
fubftantia materialis.
viuerc viucntis
,
guitur a Platone
;
tius
?9S
ma per fc fit;igitur per fe diftinguitur a quaii^c
lufceptiui.
;
igitur
Scd
fi
folum
fic;ciim
&
aliud dicitur
,
quod
idem principium ali^uid eft intelligenda
,
ha:c ptopofitio
,
& Mftin^kitHr ab
Per alio;
de principio diftingucndi pcr .aceft quantitas.Quantitas cnim
eft
cidens ; cuiufmodi
efl'c,manente fufceptiuo,ficut matcria poteft cire,
principium diftinguendi vnum indiuiduum ab alio , tamcn non cft principium circndi.
& non elTefub forma, mancntecflentiamatcriar:
Vel poteft
tunc poflct fubftantia materialis ipfa manentc cau-
pcr quantitatcm cntitatc indiuidui; fubftantia cnim indhiiduatur pcr quantitatcm.
aut igi-
Ad aliud , quod accidens fignificatur abftralicndo a fubftantia; fcd hoc potcft duplicitcr in-
; non fecunda , quia tunc ponere ideam Platonis ; non prima,quia c.i-
tclligi vnomodo qu6d fignificctur non intelligcndo fubftantiam , ncc vt huius & illo modo
ratio fufceptiui
cflc
&:non
efle
fit,
;
fed
quo
hoc
res poteft clfe
cft
,
inconuenicns;igitur
oportct dicerc quod fubftantiamatetialis fa cfficicns
non
fit
refpedu fui efle.
Ad principale
;
fi
fubftantia
fit
per
fc
;
tur prima, aut fccunda cliet
dem
&
funt principia eirendi vnumquodquc, diftingucndi ipfum abalio j fi igitur fubftantia pri-
cft
&
dici
,
alia diftinguitur
quod
ficut uibftantia
pcr quantitatem
:
prima ab
ita cft
:
:
impoffibilc eft accidcns intcUigi abftrahendo a fubftantia
;
accidcns cnim
non
Gg
poteft intclligi,
4
nifi
.
.
Super lib. I. Pofteriorum
596
fub habitudine , qui
nifi intelligatur futftantia
accidens illius,quia accidens
eft
non
eft
ens
,
ni(i
&
ideo non intelligitur nifivtentis. quia entis , Alio modo poteft accitlens intelligi abftrahendo ifubftantia
tufjnon vt
idem cum
,
fecundum quod accidens
eft
fubftantiam informans
quodammod6;&
fubftantia
intelligi-
fiue vt eft
,
intcUi-
fic
gitur accidens abftrahendo a fubftantia
Album enim
albedo.
ficut
,
intelligitur vt fubftantiam
Ad primam rationem dicitur quod minor eft enim
modo
pofitionis in quarto
lemper
attribuitur fubiefto pro-
alicui fubiefto
,
;
quod
ar^u^ attribuitur """W.
efficicns
&
non coincidunt. Dicitur qu6d fubiedum naturale quod patitur , & efficiens quod agit in id ipfum palfum , talia non coincidunt in eadem ie<5tum
adtione
;
tamen fubiedbum propofitionis ,
& effi-
ciens, refpe(5lu pra:dicati poflunt coincidere.
quia verc poteft dici quod Hoc efi
Ad aliud per idem. Ad vltimum refpondetuc interimendo confequentiam 5 quia modus cau-
hoc.Std.
&
quid idem , hoc abftradi,&c,
albedo
;&non
fuum imelligi pec modura
cft
fandi
non
modo
diftat a
jllum Linconienfis
modus
inhaercndi
:
fcd ponit
tamcn vuit dicere, qu6d
;
modus caufandi,& non inha:modos inha:videlicet primum,& fccundum,& tertium
quartus
eft
Ponit enim tantum duos
rcndi.
C^v^STio XXXII.
Ad
fubie£lum acfub-
eft
Et cum dicitur , qu6d
cidcntis.
non
fed
conccrnens,tanquam quid idem cum fubftantta, poceft intelligi folum vt fubftantiseft
3
,
falfa;pracdicatum
rendi,
e(rendi,& quartum
modum caufandi.
*An cjHArtus modtufit modus inharendi? Argument»
di inha2rendi,illud
fr» parte »«-
f»tiu4.
in propofitione moquod prsdicatur per fe,
attribuitur fubiedo; fed in quarto
catum non cfficiens
,
modo prazdi-
attribuitur fubiedo, fcd efficitutrfcd
&
non coincidunt
fubiedkura
;
Vtrum primo prafupponat per hoc
efi quarere,
incft fubie£to
Probo minorem
;
modo illud quod
in quarto
fubiicitur eft caufa efficiens rcfpedtu prsdicati
& quod eft caufa efficiens
,
refpedu alicuius,
non
cft fubicdlum refpedu illius , ficut pat-et in excmplo naturali;fiignis agat in aquam efficiendo calorem , calor,eft ab ignc , tanquam ab efficientc, fed non cft in ignc tanquam in fubic6to,
fed in .iqua.
Itcm, quartus
non
tur
Ad
modus eft modus caufandi, igi-
inhacrendi.
primo, igitur per fe.
oppofitum»/?«*
caufam,fcd per caudemonftrariones, modusinhacrendi, poteftimdicit
/?
fieri
portare canfam efficientcm. Itera
l. {tttielujio.
adoppofitum. Ad quxftionem
mas
,
VJde Authores
cit.qutji.
q;
es
efihomo ,
& tamen non per fe
dici poteft
quod quartus modus
,
eft
,
expofitor eft
ficut dicit
modus
Tho-
inhaeren-
ramen hzc non
eft
ponit de omni ,
& hasc non cft
Item
,
ha:c cft vcra, Triangulni hahet tresprimo,
Item
,
quod per
qu6d prim6 fe ineft
,
Intclligendum tameneftqu6dyK^/>(5?«»i
in quolibct
&
fubiedum
modo
refpe(2:u acci-
dicendi per fe illud,
quod fubiicitur eft fubiedum propofitionis refpcdu praedicati , non tamcn oportet qu6d in quoliber modo dicendi pcr fe fit illud , quod uibiicitur fubiedum refpeftu prsdicati , eo modo quo fubiedium fubiicitur accidenti , & ide6 in quartomodo fic dicendo , Imerfeiiut interiit propter interfeElionem , illud quod ponitur i parte fubiedi eft fubiedum propofitionis , non tamen ,
cft
fubicilum refpedu pracdicati
tia refpe<^u accidentis
Hic enim
eft
quartus
,
,
ficut fubftan-
vt in fecundo
modus
&
;
modo.
Ignis per calorera
tamen calcfaccre non eft in igne , fubiedo, fed ficut in efficiente, fed ci\ in calefado, tanquam in fubiefto , quiaadio eft in
cdefacit ficut in "^
paftbitanquam in fubiedtp,
incft vni
foH
ineft per Ce,
omni ineft , fedquod
ineft
vni
foli,non ineftomni,igitur,&c.
Ad oppoficum. Primo fupra per/e additimmediationem,& adsquationcm.Scd l"equitur,pr2dicatum immediate incft fubie(Slo,& ei eft adarquatum, igitur per fc ineft,igitur fequitur, prim6 in-
ied:o,&c
;
dentis
rntlu».
per fe;tum c^uia.perje pracfupde omni, tum quia fubiccftum excedit prasdicatum igitur,&c.
ferfe eft conditio vnius extremi ad aliud,quia in fubiecto eft caufa praedicati.
fUx\
^'
quia per fe ^''P"""*f*
bum ineft fupcrficiei,& non per aliud mcdium,&
eft,igitur per fe ineft.
;
fpc(3;u prajdicati.
9uhie8um
:
prziupponit aeomnt,8ch¥cnoTielxaeomnt;igm\t: nonfequitur,&c. Itcm, hsc eft }pnmb,Superficies efi alha, quiaal-
quia in fubieifio includitur caufa efficiens reQuando enim haec conditio ferfe eft vnius extremi in comparationc ad aliud, tunc eft modus inhaercndi fcd in quarto modo di
i y
igitur,&c.
fam, ^fficientem pollunt igitur ftr feysx. eft
^
,
eft
Vod non videtur.Hsc cft primo veTa,Socra-
ergo, &c.
;
fe
an/equaturMoc
igi-
&c. Itcm , vbi eft modus inhsrendi , pracdicatum incft fubiedo ; fed in quarto modo praedicatum tur,
non
xxxin.
Qj/iESTio
aVod non videturjquia
Item, fi ineilet prim6,& non per (5to,tunc per accidens inciret
illi.
^»
oppejltutn'.
fe alicui fubic-
Sed ilia funt in-
compoffibilia,qu6d prjedicatum infit jfrirao fub-
Ad
tamen per accidens. quaeftionem dicicur,qu6d haec confequen-
C$nelttfit.
bona, Hoc efi primojgitur perfe,^to^te\: primam rationem in oppofitum ,primo enim fupra ^fry?,additimmcdiationcm,& adaequationem, vc ta(^um eft. tia eft
Ad primam rationem dicitur , qu6d hasc confcquentiaeftbona , Socrates primo efi homo igitttr confcquens verum, ficutantcccdens.Ad perfe, :,
&
probationem dicitur qu6d perfe, prjcfupponit de Ad oOT»»,vbifubiiciturterminus
communis
:
propofito fupponit tcrminus fingularis.
Ad
aliud
,
qu6d hsc ,
Superficies efi alba
argn.
fedin »»»«*•
,
non
prim6 vcra , ficut primo pertinet ad conclufioncm demonftrationis quiaconclufioin dempnftratione dicitur eflc primo vera , ex hoc qH6d accidens non excedit fubie(S:um , nec h contra. Sed fuperficies excedit album. Similitcr nec eft haec prim6 vera Superficies efi colorata; quia coloratumnon cgreditur ex principiis iricft
;
:
trin
Quxdio ttinCeds fuperficiei.
Etad probjitionem
dicicur»
negando hand conrequenciam : u^/^m9» inefi /u' noapermediwn , igitttr primo j plus cnim requiricur. Nam requiritur, qu6ci album i principirs ruper6ciei egrediacur , qu6d ei fit eo^auacura. Si camen dicacur eiTe prim6 , (iue per (c, hoc non efteomodo, quo perje, Scprime
perficiei
&
,
fed
}
4i pars prxdicaci
mm ineft
:
criangulus habcc cres pcr fe
qu6d
Ad
per fe
iit
ly primo
non
:
TrianguUu hahet
aliud dicicur,qu6d
enim
uerfalicas
ad Specicsi
poceft inefTe
poceft inefle
non
fcd
,
tres
fequicur,
primo , quia
non TcpugnxT,ff4-
jfta ,
; quia cui conuenii vnumoppofitorum , ci repugnat altcrura efgo efte indetcrminatac velocitatis conuenit cuilibct motui , fub ratione generali motus ; quia per Ariftotelem 6. Phyii-
tatis
:
ratione motus poteft velocitari,& tardari in infinitum, Item,fi illc rriangulus.inquantum triangulus, haberet tres prim6 , ergo triangulus non naberer tres prim6. Confequcns eft h\(am ; crgo antecedens. Conlcquentiapatet, quia quod pri-
&
vcxh ineft inferiori
primA
eft pars pracdicati.
bere tres inefiomni triangulo
fio
TriAngulM habet
;
camen lyprimiy non eft huiufmofed eft modus , quo prxdicafubic(^o , & idco benc fcquitur , qu6d
tretprimo
& cxclu-
& idco quod foli ineft illo modo,
omni quia quod ineft foli Specici, omni Indiuidi^o, co quod non refc:
runtur ad idem,&c.
Irem
,
imm6
fi
tertius errOr. ,
&c. ca-
triangulus haberet ttes, fcd
hoc
;
qu6d
hahere tret primo, ineft huic fub ratione trianguli ; fed non fub propria ratione. Vnde non eft inconueniens,
xxxiv!
dicitur,
6(
,
illi,
«ju6d paflio infit multis primo acceptis fub ratione coramunis , refpedbu cuius illa eft paiHo
triangulus
trcs priino
poteft inefte fopcriori
quia quod per fuperabundantiam difoli conuenit ; primo dicitur pcr fuperj^>und«ntiam ; igitur, &c.
falfum citur , vni eft
Hic
,
habct
non
triangulus haberet tres
fi iftc
,
dem rationcifte
triangulo
Aa hacjif^era omnis
,
pet Ariftotelcm primo huius
,
noc credatur, accidit
^foli trianptla, vni-
refercur ad Indiuidua,
civiEsiio
?97
ftotelem in 8, Phyficorum , quilibct mocus par— ticularis eft dererminata; vclocitatis , &c per coniequens fibi repugnat eltc indctcrminata- veloci-
corum , morus fub
pcrcinec ad demonftrationem.
Ad aliud qu6d hzc eft vera
XXXIV.
vniuerfalis. Inconucniens
tamen eft
paHIo pnmoinfit muUis accepcis
?
fiib
,
qu6d vna
propria ra-
tionp, fonfeea Uh.l.lnRit.fp.i^^ H.Tartar./r«5.7.«»P.ff»jf, Rodrig. Ub.i.ditU, c»f. g. Complut. Auerfa, & Summuliftac ii fupfl.Mfirib. y ide Poft. f. i i. fri. Ptrihtr. fii ftineifium.
&
Contr^ , fi hzc pa01o ipfit huic triangulo , fub hac conditione prim6'; quacro, autincft jftis prim6 , vt duo funt , aut vt vnum funt in triangulo fi ineft iftis , vt duo funt , contra hoc eft , qu6d vna paflio non incft multis primo , vt nmlta funt fi vt funt in triangulo vnam;cDntra, illi ,
;
I
.
Aifumtut»
/^ V6d
V^
^
ridctur
;
quzlibet fingularis cft falfa. Ancecedcns pa-
falfj ; crgo hxc eft quia hzceft falfa , Ififielts habet tret primo: df. jp jjiis pgp Ariftocelem. Hic dicitur, quoijquslibet fingularis eft vcra;
fr« f»rt«jtt- fct
f»ttu».
non
;
quod fic dcclaracur. Primo non eft difpofirio rei, quse inhaercc fccundum fe , nec eft difpoficio inhacrentiz
fed eft difpofido inhxrentis fecun-
,
dun qu6d
inhacrens
«ftct difpofitio rci
,
eft.
qux
Priipum patet quia fi inhacret fccundum fc,
func iftam rem confcqueretur in conuerfione, putlprit/u efi homo.
Secundum
poficio inhacrencix
,
,
patet
, fi
eftct dif-
cunc facercc propofitionem
lccundum qu6d eft inhacrens ; tunc dicicur qu6d Htihere trjts fub hoc modo confcquicur omnem triangulum non fub quacunquc
inhacrencis
:
ratione , fed fub detcrminata rationc , vt fub ratione trianguli , fic quatlibet fingularis cft
&
vera.SinguIares funt i^xJfifieUsinqttantumtrian,-
guhu hahet tres,Sc fic dc aliis. Concra iftud , fi hoc fit vecum
tret infit
prim6
iftis
duobus, fub ratione triangu-
non eft qu6d prardicatum ineft fuppofitis prim6 , fed communi erg;o non eft quslibct fingu\i ,
;
laris vcra.
Ad oppofitum. ftratione
:
ergo
eft
Haccteft conclufio in
dcmon'
immcdiata , crgo prim6 vera;
:
Ifietriangulut: :
cadcm
ra-
Hic dicitur , qu6d licet ha;c fit conclufio in demonftratione , Omnit triangulns , &c. non fequitur , qu6d prxdicatum incft fubiedo immediate difpofito figno vniuerfali ; fed fequitur qu6d prxdicatum ineft fubiedlo abfolutc , & ided (equitur , qu6d haec fit per fe Triangultti hahet tres, Scc. prim6;non tamen hacc , Omnis trianjruJw, &c. Contra,probo qu6d hxc fii prim6,0OTn« triangulitt habet, 8cc. quia omnis triangulus habet tres, aut crgo prim6 , aut non prim6 fi prim6 , habetur propofitum fi non prim6, ergo hoc prxdica,
;
tione poteft
ellc verum , Sacrates imjttAntitm homo tamcn Socrates inquantum homo non
cft Species.
Huic dicitur,qu6d non eft fimile ; quialfofceli fccund^m fe aliquo modo ineft habere tres, fed Socrati nuUo modo incft fpccies ; & ide6 Socrati fub ratione Socratis, nec fub rationc hominis,ei conucnit hoc przdicatum. Contdt , probo quod licet Socrati repugnet ^pecies fub propria ratione , qu6d tamcn poflic conuenire fub ratione hominis ; hoc prxdicatum ,efie indeterminat* velocitMte , repugnat cuilibct mptui particulari fecundilm fe;quia per Ari-
tum ineft alicui
priiis
,
aut ergo incft alicui
fubiedlo vniuerfaliter difpofito
,
quam
priiks
triangu-
lo,autaIicui fubie^bo non vniuerfaliter dimo; non primo modo, quia non eft aliquod uib-
(ito
iedum vniuerfaliter difpofitum,cui babere tret innon fccundo modo, fit prius quim triangulo :
quia tunc ex particulari, fiue indpfinita, fcqueretur vniuerfalis.
Item^ oftendo qu6d illa , Triangulitt , &c. non prim6 Tcra ; quia propofitio prim6 vera eft immediata;ergo non eft prim6 per fe. Probo minorem : illa, Triangulitt habettres, &c. potcft profit
tanquam pcr memedium per quod poteft
bari per definiiionera trianguli
diura ; ergo cum habeat
probari,non
cft
*• ^'^'""fota *" 'tffi"*'"'
crgo omnis rriangulus habet trcs prim6.
:
intptMitum trianndui hahet tres primo
efiSpecies,
in triangulo in illa vnitate , non funt aliud a triangulo ; dicerc ergo qu6d hahere
;
& tuncfequitur;//49W«/^
;
funtvnum
Vt
immcdiaca.
Hic
Super lib.L Pofteriorum
39?
Hic dicirur, qu5d illa, Triangidm , &c. eft immediara Sed diftinguicur de propofirione immediara:quasdam cft immediara immediarione cau/ac, qii^dam immediaraimmcdiarionerubie^i. Tunc dicirur , quod iila eft immediara immcdiacione fubiedi, non caufs.
&
Concra
ftracur per dcfjnicionem rrianguli
Omnis cus
eft
rres
figuia redilinca, cujus angulus exrrinfer xqualis duobus anguiis inrrinfccis, haber
riiangalus
;
fm,demon, ifto modo,
illud,ha:c,7V;
huiufmodi 6gurai crgo , &c.
cft
In illiAdeiuonftrarione ^'«/'fre/wj prius praedicarur de definirione, rrianguU .ranquam de fub.,
jefto
q.iam de rrianguTo
,
lu6 ktbet tres
ne
non
t
ergo hic
,
,
Triangu-
immediaca immediarioprius ineft alcerj fubie<^o,quam
fubie(5li,quia
eft
huic.
Ctndnfio,
dicirur
,
quod
ba;ceft vera;
&
Ornn.s trictnguliu habet tres primo
huius rario ; quia Jiaceft conclufio in demonftracione; fed conclufio in demonftrarione eft primo , cft
,
&
immediara immcdiarione fubieAi jTiediarione caufE
trimgniiu hahet
crgo h^c
;
,
cflc
liccc
vcra
,
OrrmU
,
oppofita debent refeiri ad jdem
minats
fcd cire dercr-
,
velocitatis fub ratione particulari
,
&
indeterminar? velociraris fub rarionc ge-
cire
nerali
motus
non
,
accipitul«fub
eadem
idcD non opponuntur ad inuicem
mocus
fequirur, locitacis
eigo
,
velociratis.
&
,
rarionei
non
ideo
parcicularjs eft dererniiuatz ve^
repugnar
fibi
Tunc
fic
eftc
indercrminataB
ex partealia, licctSpcrati
fub rationc particulari rcpugnet efle Specics,taT men fub ratione generali hominis fibi non te-f
pugnat.
Ad hoc didum eft fupra quod fub quacunque rationefibi repugnat circ Spccies fubcatio* ne propria , certum cft. Similicer fitb ratione hominis quja homini non ineft Species nifi pcr ;
& etiam vt fic Socratcs cxtrancarur.
accidens,
Vcl tu
,
alirer porcftdici
proprer raciones,
eft
ad illam rationem demoi-
quod quilibct motus
fiuum. Et
,
fic
parricularis roreft
continuum
vt eft quid
non- repugnat
,
&
con-
furcef-
fibi vclocitarl
fiue
communi. V.g. liccc Socrates fit pe'r fc fuppofirum hominis , ramen vr homo fubiicirur
Secundo modo poteft confiderari pcr comparationem ad dererminarum mouens & mobjlc & ifto modo fibi rcpugnat velocitari quia non velocitarur nififecundiim virtutem , & habitudinem moacntis,&
refpedlu hiiius praedicari
mobilis.
liccc
aliqujd
fic
rifpcftu alicuius pra^dicari ralc fuppofirum extrajic.itur
jicacur homijii
Horno
efi (pecies
{pecies
i
/^faVj, Socrarcs exrra, ideo hjccft fallacia Accidcnris,
;
Socrates
,
eft
homp , ergo Socrates
cxillaparre,
fiinilicer
licec Ifofcelcs
ria
h.ilict rres
primo
acl
:jliqua fingula-
;
Omnis triangulm
hd(t
primo
tres
ergo Ifofceles incjuantHm triangulus
,
&
,
quajljber fingularis cft vera
Iicut vniuerfalis.
Ad
4.
enim
raciones.
Ad primam iam diftum refpedu
eft.Sunt-
iftius vninerfalis,
inejuantum triangulm
rum
,
ficurdiccbatur,
qu6d non
proprcrduo, quiaadhoc quod
cft
pra:dica-
communis, dua: conditionesrequirunrur. Vna quod illudpra:dicarum ilii communi infir per fe, & prim6,& non per accidens. Alia quod illud prsdicarnm non infir
indiuiduo, fub rariqnc
repugnec fubicdo
,
ficuc cft in illa, Ifofceiesin-
^antum triangulm hahet tresprimo quia hoc prxfjicatum non rcpugnar Ifofceli fub quacunque ,
racione
;
lo per fc la
,
hoc prardicarum incftrrianguprim6 & non per accidcns. Scd in il-
fimiliter ,
Socrates inquantum
homo eftjpecies ,
in vcraque conditionc.
eft
defedlus
Spccies enim rcpugnat
Socrati fubquacunque ratione> fimiliter ni
non
hafc
fir
ineft per fe
vcra
;
,
Ifte triangultis
&c. non tamcn hxc
eft
inijuantum triangultu,
vera
,
Socrates infuantHm
homoeft fpecies.
eil.
dicatum Habere tres primo , non fcquitur quod non infit triangulo. Er ad probarioncm cuni dicitur, qu6d impoflibile eft idem inefle duobus
primo , vcrum cft fub propria rarione. Verumtamen poflibile eft idcm inefle duobus primo,
dummod6
,
,
clTc infi-
particu-
Vnde refpevnum cft vnum.Ad aliud ficut
vni fub ratione alrerius.
primiratis
non
duo
funr
proprer alterum,ibi ranrilim
,
quia vbi
diccbatur.
Ad rationem
contra hoc
,& Ifoplcuros
,
dicendum , qu6d hocprz-
vt fufcipiunt
,
dicarum Hakere tres primo , quodammodo funt qiiodanunodo dL:o vnum refpe«flu , primiraris , quia hoc prajdicatum fub hac dcterminarionc primo fufcipiunr , vt conucniunt iix vna ratione rrianguli , quodammodo funt duo ; quia diuerfa fubiecfta diuerfarum propolitionum. Conrra hoc , quod ru dicis ; fi haec efler vera,
vnum
&
:
&
Ifufceles
,
incjuantum triangului
,
hahet tres primo,
runc demonftratio vniucrfalis non cifer porior, qukm dfer particularis quia pcr refponiioneni ;
cadcm
paflJio
prim6
incft vniucrfali
>
& particu-
iari,fiue fingulari.
Hfc
dicirur
quod non obftante hoc
,
monftrario vniucrfalis
dem
;
porior ,
,
quia
& fingulari
;
,
licet ,
deea-
tamen
quia vniuerfali ineft abfolu-
fed fingulari incft fub rarione fui
,
nis
cft
paflio infir vniuerfali
diuerfa rarione tc
Ad aliud contra hoc dicitur quod phx velpciraris , non rtpugnat ix^otui
motui incftedc
aliam rarionemdicendum eft, quod licct Ifofccli , inquanrum triangulus , infir hoc prar-
homi-
fed per accidcns. Idfeo licct
particulaii
Ad
Ifofceles
Ad fecundam fimilc
diiftum
habn trespritfio,
& ficdcaliis.
fic
determinats velociratis, & indcrerminatx velocitatis per habitudinem ad diuerfa , vt priiis
<5tu
illx fingularcs
Jfte triangului
Vndeeft dicehdum, quodrronrepugnatmonc communis. Et
& diftribiiir non immobilir
& debcr ficfieri defccnfus
;
;
:
fir
;
ter, iden oportec defcenclcrc
,
tui particulari velocitari in infi.nitum lub ratio-
fc
Ornnis triangHl:ts,icc.
rardari vfquc ad infinitum.
eft-
conccncum fub rriangulo , vt tamen triangulus ccmparatur ad hoc ^xx^icztwmiHaberetres, &c. primp libi extraneatur .Ifofccles fub propria,& abloluta rationc; &ide6non fequitur, Omni6 triangulus habet tresprimo, ergo Ifofceles hahet tresprimo. Verumramen quiahsceft vniuerfalis, pcr
**>ita.
,
cum dicirur , cui ineft vnum oppofitorum &c. Hoc cft intelligeridum fub cadem ratione , quia
fiderari in fc
conrenrum fub aliquo,ficur fuppoficum fub commun; abfplucc, verumtamen
argH-
morus
non im-
&c,
tres,
Incclligendum ramcn
quod
Ad
> quia licet fub" parrepugner , tamen' fub ratione generaJi fibi non.Fcpugnat. Etad probarionera
riculari
,
Ad qaiftionem
J.
fub quacunque rationc
lari
commu-
& idco vniucrfalis potior eft quam parricu-
lafis.
Sufti
J«
Quxaio 4. J)*B»r pr»' habilttrr fu-
fiintt ptrttm
quod hcc
Sudincndo aliam partem dicitur , eft falfa Ornnu triangHliu &c. quia fua contradi^oriaed vcra,& ctiam fuacontraria. Item, fi omnis triangulus haberet ttes pcimd, ;
,
tunc hakere
hxc propofitio. Scd fi haberetres infit huip triangulo primft , ergo non quia qu6d pcr fupcrabundantiam diilli primo citur, vni foli conuenit poncre crgo quod harc fignificat
,
:
vcra
,
OmtU trianfftliu
&c. cft poncrc impof-
,
fibilia.
Jld
7frimMm
M tffofnMm.
Ad primam rationcm ,
ficut
dicebatur
,
qu6d
immcdiata , & prim6 vcra , 0»»»*' triMtgultu ^ &c. fcd cx hoc non fcquitur , quod omnis triangulus habct tres primo , illa cnim immcdia-
:
tum prim6, ccpto ineft
& immcdiatc fubiedlo abfolutc con:
vnde hxc
vera
cft
,
Triangultu hahet
Ad primum contra hoc, cum quacritur, Omr.u &c. aut ergo prim6, aut non. Dicituc qu6d non prim6,quia alicui altcri incft hoc prxdicatum primo habere tns , triangulo enim non
trianguluiy
&
cies.
Ad aliud, quod triangnlut hahet tres, &c. potcft cflcconclufio in demonftri^ioncj
catum
ad fuppofitum. Scd
ficut dicebatur,
lut habettres
Aix. dMfitx,
Ad
,
fequitur.
qu6d
harc
,
Triangu-
immediata immediatioiie fub-
cft
noq immediatione caufx
fed
,
non eft
vnde bat
,
illa
quod
,
Ad
non
cft
cft
habeye tres ineft alicui fubiedto
propo-
quam trian-
concedendum. Verumcamen
eft
&
tciangulo.
Contra ,
;
quod hxc
probo
;
,
falfa
,
TrUn^lus hahet
;
Ifie trtnnguUts hahet tres
Si dicas
aliis.
fit
quia propofitio indefinita eft cuius quxlibct fingulari? cft falfa ; fed ilU
eft falfa
quod
,
,
&c.
iftx fingulares
funt ver«;
fingulares finc falfx
,
hxc
indefinita ccit
dicitur
,
Triangulus hahet illa
,
qu6d
quod
illud
cft diftans*
& idc6
,
fc-d
,
caufa ceftridio-
qu6d prxdicatum
tur pro intentionc
,
cft
in-
fub catione genccali intcn,
vt .iccipla-
& eadcm rationc fubiedum
ncm,
vt
dicAtai , Species
fi
conuerfionc uerfii,
efi
homo
,
quia aliter in
cilet variatio fuppofitionis fic
Homo efiJpecies
con-
ergo Jpecies efi homo,&cc.
;
XXXV.
QjTiEsTio
^» paffto inharens fuppojtto altcuiuj communu habentuijnicumjuppo/ftiim^in' jit iUi fuppojito
Luna primo Vidc Auchores
cit.
aV6d quam rem fic
primo
,
injit huic
ijt,
zAn pajjio
Lun^ ^
quifi.fepunti.
videtur.
Quando
fignificanc,
aliqua
duo
qu6 ad fuppofita , quicquid ineft vni pcc , & pcnn6 , inerit per fc , & primo altcn fcd Luna & hxc Luna idcm fignificant , & eiufdem ambitus funt, quia neutcum alterum exccdit ccgo li aliqua paflio infit Lunx pcimo , ineft prim6 huic Lunx. Hic dicituc , quod liccc Lnna & hxc Luna, Cignificcnt candcm rcm , & fint ciufdem ambitus, non tamen fequitur qu6d fi vni infit pafl[io,qu6d biras
le
Homo eji
qu6d hxc non tres
quia habct triangulus fupvt fic cxtrancatur cui, idc6 licct fingulares fint falfx,
jpecies
,
pofitioncm fimplicem libet fuppofito,
&
&
non tamcn oportet vniucrfalcm Contra
eft indefinita,
primo, fcd cft fingalaris,ficut
efle falfam.
prxdicatum ccale, ergo non rcftringit triangulum , vt ftet pro intentione , ita quod non pro fuppofiro. Item , hxc potcft eftc conclufio in demonftracione , ergo prxdicatum attribuituc fubic£to per compacationcm ad fuppofitum. Item,pixdicatum diftans cft,ecgo non ccftcingit fubie6bum ad cxceptioncm aliquam. Ad primum iftocum dicituc , quod hoc pcxdi catum , habtre tres, eft pcxdicacum ccalc : vccum;
haheretres cft
!•
ali-
& funt eiufdem am-
^rgumtnt» ^I'*
^*?'
*''
;
:
alij infit pafllo.
Ad hoc enim qu6d aliqua
paflio infit fubicdbo
pfim6, oportct qu6d fubictflum
fit
vniuecfale,&
pcim6 incft Lunx , non tamen pcim6 incft huic Luna. Contci; vniuccfalitas & pacticulacicas non Gt
^
ita paflio
habenc in cationc fufceptiui, nec in catione pac-
falfa.
Hic
in-
,
fcicntia pec Aci-
tionis poteft ceftringece fubicdVum
& fic dc
tunc hxc vniuerlalis erit vcra , Omnts triangulut hahet tres prinu , quod cft ncgatum ; ciim ergo
omnes
,
caufa ceftriftionis
tentionale
fubie(£tum refpedtu ac-
gulo , & nuUi fubiedo accidentis ineft hahere tres prius haher* non ineft definitioni qiiam triangulo , trianguli t.inquam fubiedo accidcntis, fedtanquam commune per quod probatur hahere tres dc
falfa
aliuddicitur
nis ad intentioncm cft,
ficut dicc-
lubiedlum propofitionis, ratio contra hancrefponfioncm , pro-
hoc
prima
fingulacibus
contcahece poteft ad exccptioncm fubicclum, non fub ca catione qua cft diftans , quia diftantia
& quoddam
fitionis.vt definitioni ttiAnguli prius
tres
,
ftotclcm.
racioncm contra hoc dicitur , quod duplex
efifithielium,
cidentis
& de
quia hxceft fingularis
f>atur.
SifHtSMm
TriangulM hahet treiprp.
conclufio in aliqua dcmonftrationc,
cft
quantum huiufmodi
&
dicendum,qu6d non
Ad aliud ,
ifta,
& ide6 prxdi-
comparationem
attribuitur fubiefto pcr
mo , non
ergo vniucrfali ineft ha:c paflio A<»cum infers, crgo pcc illam, , matigulM , &c. Potcft probari illa , QmnU trian-
ie(ki
difpofitum
fi
:
here tres primo
gMlusy Scc.
,
intentionale rcftringit prxdicatum ad intcntio-
tres prit»o.
difpofito
h^here tret
,
hac conditione primo , cft intcntionale, quia/w primc , funt intentioncs fccundx,ficut Spc-
Je,
harc eft
tio, fiue primitas in illa propofitione, non eft propter hoc quod pracdicatura primo ineft fubfed ex hoc quod prsdicaiedlo fub ifto modo
?99
tamen hoc pcxdicatum
primo inellet cUilibet fingulari
tres
primo , quia hoc
fit
XXXV.
non enim hoc fufceptiui ccfpeftu pafllonis cotum aggregatum , Lttna imiuer/alis fufcipit paffioncm , fed Luna tantum , crgo vniuecfalitas
cis
;
non conferc ad pcrfeitatcm
>
ncc particularitas
impedit.
Item
in fynonimis
,
vni pcim6
qux
,
&
ineft lapidi
quxcunque
paflllo incft
prim6 eadem enim pafllo, ptim6 , ineft petcx & tamcn
alteri
:
:
pcc diuccfas cationcs , crgo diuecfx rationcs non impediunt quin fialiquapaf&o inifta diffccunc
ficLunx quin infithuic Lunx, cum unt eiufdcm ambitus,ficut Upu, Sc petra. c conItem fequituc Liina , ergo hac Luna , tca; quiaoppofitum confcquentisnon ftac cutxi anceccdencc ccgo pafllo pcimo inhzccns vhi in:
&
:
cft alccci
pcim6.
Ad
sj
Super lib. I. Pofteriorum
400 Ad oppofltum
Ariftoteles diccns,qu6d iftc
efl:
quando commune non habct nifi ynumfuppofitum , & creditur quod pa^o vniucrfalis & prim6 inhaerens vniuerfali , prim6 infit ilU
error
eft
fuppofito.
1. Coneluji».
Ad
quacftionem dieitur , qu6d pafllo primo inhaerens communi habenti vnicum fuppofitum,
non
inhacret illi fuppofito primo.Huius ratioeft, quia padio confcquitur fubicftum prim6,fecundum quod fubicftum aptum natum eft praedicari de pluribus fed hasc Luna , non eft apta nata pracdicari de pluribus. Luna tamcn licct non habeat nifi vnicum fuppofitum adu, nec pofllt habere nifi vnicura(impeditur enim ex ordinc vniuerfi , qnia melius per vnum eft facere quam per duo, fi pofllt fieri per vnum aequc benc ) verum:
tamen Luna apta
prsdicari
eft
,
& plurificari
in
multa fuppofita idco paflio prim6 ineft Lunx, qu2 tamen primo non ineft huic Lunx. IntcUigendum tamen cft , quod ad hoc quod paflio confcquatur fubic6bum primo, requiritar q«6d fubicdum habcat rationem caufac refpcftu pafllonis, tamen non qualitcrcunquc, fubicdlum :
enim
potcft cirecaufarcfpedruaccidcntistripli-'
SuhieSa pe- cirer. 'teft efft
Vno modo
fubicftum poteft
cfTe
caufa fu-
eauf» pcrflua,ficut Ifofcelcs refpccftu habere tres. \(o(tc-
rejpeilu »cci-
les enira ipfi
fubiefto refpeftu haberetres fuper-
dentis trifli-
addit differentiam,
eittr.
producendo Alio
qus
difFerentia fuperfluit in
tres.
modo
fubiedtum habct rationem caufae
diminutac refpedtu accidentis, ficut figura refpe6ku habere tres , quianon fequitur , H
tioncm
Tcrtio
modo
fubie6l.um habet ra-
caufa: prscifaE refpe«n:u accidentis
,
ficut
tres. 1 riangulus cnim diminutum in figura,& praefuperfluum quod cft in Ifofccle refpc-
triangulus rcfpedbu hahere addit illud cidit illud
quod
eft
huius paflionis Haheretres
tionem caufx conuertibilis
& ide6 habet ra-
,
fiuc
,
adacquatz
,
& &
ideo haberetres primo confcquiiur triangulum, lioccft quod Ariftoteles dicit, definicndo paflio-
nem vniuerfalcm
,
fic
dicendo
;
qu6d Cumperfiy
Cr de ommjecundttm quod ipfiim efiy hdicconditio, fecundiim qu6d ipfum eft, reperitur in pajpone rejpe-
nu fithieEli
Tripliciter
rare in
gnando
ajji<]Ud,
ftiencm tmift*rf»ltm.
difFerentia
error
,
c contra.
Ad primam rationem diccndum , qu6d licec Luna , & hxc Luna fint zqualis ambitus , non tamen oportct paflioncm inhaercntem prim6 Lunae , ineffc prim6 huic Luna: , quia licet fint squalis ambitus materialiter , non tamen funt aequalis
ambitus formalitcr
quia forma:
;
Luns
non repugnat multiplicari pcr multa fuppofita, fiue non repugnat Lunac fecundum fuam formam. Sed huic Lunac rcpugnat cx f^^ forma, materialitfer tamcn funt eiuldem ambitus , fed hoc cft proptcr impcdimcntum ordinis vniucrfi. Ordo cnim vniuerfi intendit quod melius eft, & melius eft facerc per vnum , quam per duo , fi poflit fieri per
Contra
vnum
& ideo
,
propter oidinem
tantum vna Luna,
vniuerfi eft
non
eft apta nata quia Intelli-' gentia eft forma immaterialis totaliter, quia nec cft matcriam pcrficicns , nec eft cdudtadc potcn-r
iftud
Intelligentia
:
multiplicari per multa fuppofita
tia materiac
crror
cft
, fi
,
crgo faltcm in IntcUigcntiis non fit afCgnata fuppofito prim6,
;
paffio
qu£E prim6 conuenitcommuni.
Hic oportet dicere tclligentia:
, fi
qu6d pafllo inhaercns Inpo-
,
aflignetur huic Intelligentiae,
tcft adhuc elle error ; quia paflio confequitur ha:c fubiedbum fecundum qu6d vniuerfale cft, Intelligcntia non cft vniuerfalis ; idc6 huic In-
&
telligentiae
communc non
ineft
prim6. Et tune
oportct rcfpondere ad rationes contra rcfponfionem.
Ad primamdicitur, non
pafllonis
,
eft
tamen
hoc qu6d pafllo m6 huic Lun^.
,
&
,
Lunac
quod
aliud dicitur,
tranca
& ide6
,
infit
<:crnendi vniuerfale
quo
illud fine
incftprirao fubie£to
fali
qu6dlicct vniuerfalitas
pars conceptus ingrediens fufceptiuum
fit
Ad
primam
,
pafllo
& t^men non pri-
,
diuerfac rationcs conr-
& fingulare funt magis in-
quam
vniucr-
diucrfs rationes in fy-
CKndum caufarn pracifam,& adcujuatam. Aliud intelligendum cft,qu6d triplicitercontingit crrare in aflignando paffioncm vniuerfa-
prim6
lcm
pafllo poteft ineflc
tjuando fithieBum
,
qui tres
,
eft
in ratione caufk re-
fccundum qnod ipfum
modi poflimt
patere
eft
3
ffifi-
fic artificiali-
commune cuiu$ cft paffio aut habct tantum vnum fuppofitum aut multa fi tantum vnum & aflignatur illa paffio prim6 inefle illi vni fuppofito,tunceft primus error. Si commutcr
quia
;
,
;
,
,
ne habeat plura fuppofita ; aut ergo ipfura eft innominatum propter ambiguitatcm fui , aut nominatimi proprer fiiam certitudincm fi fit innominatum , & conceditur paflioillius innomirnri prim6 incffe fuis inferioribus ficeft fecun:
&
:
vr
fi
credatur hajc pafllo
bilitcr proporrionari
,
prim6
ris incflc
proptcr hoc qucd
cinus
haecpaflio,
cft
fuam ambiguitatcm
,
eft
,
lineis
commuta, & nume-
commune
iftorum.,
innominatum propter fccundus crror. Si
ficeft
non
confequcntis non
Don mus oon
cft
aliqua caiifa crroris
fcirc (]n6d
;
efl
poteft ftare
,
gnificationis uetur ,
primo
>
dicitur
ftat
cum
,
qu6d oppofitum
antcccdente, quan-
,
ifta
poteft fimul ftare
,
tjtna mo-
Homo & htc Luna non mouetur ficut & Socrates non eurrit ide6 confcqucntia ,
,
ifta
,
,
formalis, fed mateciaiis,&c.
fic
tuncenim poflu-
pafIIo,qux incft communi primo,
ineft fuppofito
& fingu-
cx matcria ; tamen quantum eft ex forquia quantum eft cx forma fi;
tum
ma
non eft
fuppofirum,&
,
fcquitur formalitcr.
Ad probationem
minatum , tunc eft diftinguendum vlterius, quia certa eius ad
non tamen vna
:
currit
cft differentia
,
Ad aliud dicitur , qu6d fcquitur materialiter. Luna, ergohdc Luna, quia in re non cft Luna, nec poteftefle nifi ifta tamen non fequitur foirmalircr , quia Luna inquantum cft ex forma f ua non habet rcpugnantiam , vt in multis inueniatur,eft enim apta nata praedicari dc pluribus,idc6
autemcommune habcns multa fuppofita fit noaut
petrac
prim6 vniuerfali
lari..
;
dus error
&
inefle lapidi
ncc c contra. Si
Ad ratimet centr» primjf
rtlponfionem
poteft conferri ad «/i./n««-
& magis cohzrentia conceptui fingulari
non
nonimis. Dixitenjm AriftoteIesqu6dfiaIiquod nomen imponatur ad fignificandum vniuerfale fub ratieine propria , fingulare , fimilitcr hoc erit acquiuoce. Et idc6 licet pafllo vna pofllc
y
Jpeilu pajfionis
fontin^it cr-
non fit certa j tunc cft tertius cx hoc qu6d creditur qu6d paffio , quae ineftprim6 inferiori ,prim6infit fuperiori, vel
yttb
qjrjt
P*^-
Qu^ftioXXXVl Qjr^STio XXXVI. fojjit ineffe primo fuppojituali-
^AnfAjJio
cuifu
communu habentu plura fippojita^
1. Artmmtnt»
/^^^^ ^*^ vidctur. Prim^ generatio ineft huic V^hotnini,^ & non primo homini quia
/r» f»rt**f-
fpccics
fimMiH».
illi,
,
non gencratur,vt horao prim6,fcd per ac-
cidcns,pcr Ariftotclem 7. Metaph. ergo poflibile accidens ineflc fuppofitis prim6 comraunJs
mo.
Pflflio.ergo vniacrfalis poteft incfle pIuriDut
fuppofitis prim6.
habentis plurafuppofita. •Hicdicitur, quodgencratio nonincftprimo
fitis,
homini,ncc illi.nec prim6 ineft,alicul fpeciei. Contrk,quodlibet accidcns ineftalicuiprimoi aut crgo communi,aut fingulari. ifti
Hic dicitur, qu6d
lic^t padio infit alicui comnon incft fpecici vt homini fed huic communi qnod eft compofitum cx
incft
,
contrariis*quia illud
prim6
eft
generabilc
& cor-
ruptibile.
guUria, per Ariftotelem i Mctaph. gencratio cft operatio ; crgo cft circa fingularia, non circa .
&
comroune. Iremjfi gcneratio fitprimo circa
compofitum tx
hoccommune
ergo primo incft fpcciei,quod cft ncgatum. Probo confequentia,quia compofitum ex-contrariispracdicatur depluribus in numero.&c.ergo cft fpeciesi
;
tia.fcd fpecies ; ergo fi compofitum ex contrariis prim6 generatur,rpecies primo gcneratur.
Item.fi ratur,
f nim
fit
quod
accidcn$:tunc accidcns prim6 gene-
cft
contra Ariftotelem.
Ad
accidcns
non gencratio propric. Si fit aggregatum,hoc non potcft clTcquia cns^cr accidens non gencratur per Ariftotelcm y.Phyficj)rum. Illud enim per fe eft cris,fcd accidee non cft per fe cns;ergo vidctur qu6d genctatio pcim6 infit
cft alteratio
,
dicitur, qu6d pafllo ineft pluribus fupponon prim6 (cd per aliud communc vi per Spccicm vt rifibile ineft Socrati prim6 tamen ,
,
;
,
homini. Scd fpccies incft pluribus illis fuppofitis prim6. Similite^ genus ineft pluribus fpccicbus piimo , quiaibi eft ftatus non eftratioeadem quare ftatus non fuit in primo. Contri illad ; pcreandem naturam confcquitnr fpccics fua fuppofita propria . & ctiam paflio
&
cadcm:fi ergo (pecics priri)6
pofitis,paflio
primo poteft
Ad oppofitum eft Ariftotclcs, dicit enim qu6d fccundus crror cft,quando aliquod commune cft innominaturo habens raulta fuppofita ,
&
crcditur
,
qu6d
primo
ilUtpaflio
Ad
quzftionetii,dicitur,qu6d paflHo poteft
Contri ; generttio aUt
it^hoc,& in
:
eft
Item, generatib ineft huic homini, &illi
;
^
&
alias conditioqi)antitatcm muhiplicancur, nes matcriale»; fcd naturac fpcciei acciduntconditioncs materiales ; ide6 multitudo indiuiduo-
rum
accidit natura: fpecici
:
paflio ergo confe-
qucns naturam fpccici per accidens, confcqtiitur multa prim6 indiuidua,quianaturam fpcciciprfxab confequitur cui accidit multitudo , & idcd fup,ofitis rton ineft prim6. Intclligendum tamcncft , qu6d aliter con,
:
fpecies
,
&
ge-
vel fpccies fua fuppofita. Paf»
flp enim non confequitur fua fuppofita , fed prim6 naturam fpeciei tanquam caufata \ fpe-
Scd genus non confcquitur fuas fpccics tanquaro caufatum \ fpecicbus , fcd ftmquam difFcrcntia fptcicrum caufa , quia ex genere caufatur , & fit fpccics , ideo genus potcft pcr cundcm modum confequi diucrfas fpccies , quia fccund6millud quodeft caufa diucrfarum fpccierum. Pafllo tantum non confequitur prim6 plura
nufed
&
indiuidua
,
quia ab indiuiduis non caufatur vt
non poteft ineflc huic prim6,quia tunc non ineffet illi, quia ifte non eft ille, quia quodper fuper-
plura,funt,fedi natura fpeciei (quacin indiuidujs multiplicatur) primo caufatur paflio,& idc6 non
abundantiam dicitur,vni foli conuenit ergo gencratio ineft alicui prim6 rcperto in hoc & in illo,quodeft negatum.
foquitur indiuidua
Itcm.ad pri^cipale ; dilFcrentia eft inter accidens proprium, accidcris commune, per Porphyriii quia accidcns proprium prim6 ineft Spe* cicijabcidens ver6 coramuncprlm6 fneft Indiui-
tur prim6 njuerlalc abftradlum i fingulariopera' bus,quiaper Ariftotclem genenitienes
:
&
Scoti-^r.
Tom.
I.
.
:
cic.
i\lo.
communi frim^, ant fingulari ;quia inter communc, & fingularc, non cft medium:fi ergo genemtio non infit com* muni prim6 yt homirU ;• ergo prim6.ineft finincft
gulari fed fingulare fecundi^m quod talc mero diuerfum ab aItero;ergo,&c.
non
prim6 huius ratio cft , quia cmlHp». paflio confcquitur naturam fpcciei fecundum fc, quiainatura fpecieifccundum fc cgreditur illa. Scd natura: fpecici accidit multiplicari pcr multa cius diuerfa indiaidua : indiuidua enim pcr inefle indiuiduis
nus fuas fpf cics
illo;fed ineft naturje,quae eft
infitillis.fup-
pofitis.
fcquirur pafllo plura fuppofita
non ineftprim^cpmmuni, ncqnaturz.vt hoc prim6, inquantum H.oc diftinguifur ab
fup-
eidem, quia per
eandem caufam.
fingulaj-i.
eft in
infit diuerfis
ioclfe
Propjcrci^ dicitar aliter adrttioncm,qu6d ge-
neratio
.
Hic
illa
Conit)^; A£liu,& operMtidnes fitntfrimo circajirt'
X.
crgo albedo in fubicdo cui prim6 ineft , habet caufam neccftariam ; crgo cft eius paflio ,-potcft ergo paflio inefle pluribus prim6 alicuius Specici habcntis piura fuppoKita. Item,quzro, aut paflio ineft pluribus fuppofitis prim6,autcommuni prim6:n pluribus mppofitis,habeo propofitum ; fi communi prim6,quzrodeillocommuni ,-iIlud ineft pluribus fuppofitis , aut ergo incft illi^ prim6 , aut pcr aliquod aliud commune. Si per aliqaod aliud commune, elfet proccflus in innnitum.Si pluribus fuppofitis infit prim6 , eadcm ratione ftandum fuit in pri-
eft
rauni prim6,fcd
401
duo : fed omne accidens inhxrens fubicdlo cui prim6 ineft , habet caufam in fubiedlo , quia aliternonmagis ineirci vni fubiedo quim alteri,
Adrationcs.
mo
dicebatur
,
nifi pcr"accjacDS.
Ad primam
dicitur
,
ficut vlti«
m6
j^
qu6d gcneratio ncn confcqui- Mi.fn»e.
&
tionts Jitnt
«t^
circ* pngiilnHa
coofequitar fingiiTare
fcd gcncratio
; ;
pri-
confequitur enim
Hh
naturam
Super lib. L Pofteriorum natiiram in
hoc,&
Ad aliudficut dicebatur. Ad rationem contra hocdicitur quod natura
naturam
in illo.Scd confequi
in hoc poteft effc duplicitcr.
Vno modoquod
COnfequarurnaturam in hocinquantum hoceft,
fpeciei ineft pluribus indiuiduis
& ifto modo
paflio
generatio
non confequitur natu-
ram
in hoc i quia (i confequcretur naturam in hoc.inquantum hoc.non confequcretur natutam in ilIo,quia ilhid non eft hoc,ergo gcncrationon confequitur naturam in hoc,inquantum hoc, ita
quod
hajcceitas
citur confequi las
fit
naturam in hoc,
ita
quod
non,&:non
caufa fine qua
fit
modo
caufa pofitiua. Alio
di-
ha-ccei-
caufapofiti-
ua; & ifto modo generatio primo confequitur naturam in hoc hoc cft ,;confequitur naturam quae non eft fine hoc & fimiliter confequitur naturam in illo , jta quod non fine illo, & vtranqucprimo. Vndcper| Ariftotelcm gcnus primo
Ad^.
,
fecundum fc, non ineft indiuiduis fccundumfe,fedfccundumnaturam fpcciei:& idco negohanccon-
(cqiiemiam,Specles
demformaTn^ergo
& pa^io in/unt/uppo/ithper ean-
quia formaper
quam
fpecics incft indiuiduiscft intrinfcca fpeciei.
formapcrquam
Sed
paflio ineftfuppofitis,noneftin-
trinfcca paflioni,fed additur fibi:ficut natura fpcnon eft intrinfeca paxlioni, fcd cft res fibi ad-
cici
dita,quia rcs alterius gencris.
;
;
poteft inelTc diuerfis fpeciebus
primo
:
gcncratio
ita
poteft incftc diuerfis indiuiduis
,
non
C^v^STio XXXVII. cognojcens '-unumquemque triangu-
t/in
ta-
lum^ cognofcat triangulum
meninquantum
diftinda funt hypoftaticc , fed pro eo quod gencratio confcquitur primo natu-
ram
quae cft in
ncratio citer
;
;
quodammodo cft
quia non vt
eft
vniucrfalis.non fimpli-
vniuerfalc abftradum,quia
yniuerfaleabftradtum ficnon concipitur inquantum hoc pofitiue.nec fub hoc, fed ita quod ha:c-
qua non; fed natura: tamcn primo generacio contjngenter,noninquantum hoc nec inquantum illud; idco fecHodum ceitas fitcaufa fiue
ineft
,
quid
cft vniuerfalis
hascceirate;
&
,
non tamen contingit
idco fingularis
JExempIum conueniens ad hoc
fine
eft fimplicitcr.
dc vifu pet Anftotelcminfinc fecundi huius. Senfus quodammodoeft vniucrfalis , vt vifus rcfpeAu coloris nonfimpliciter , vtcertum eft,quia fic fenfus eftet intellcclus, fed eft vniuerfalis eo modo quo diclum cft, Tu dices , crgo eft poncre mcdium intcr vniuerfale
eft
& fingularc.
poner^iiiedium inter vniucrfale,
qnod
& fingularc,
fecundum quod concipitur inquantum hoc inter fimpliciter vniuerfalc
,
;
fcd
& fimpliciter fingu-
lare non eft medium natura enim qua» in hoc primo generatur,non eft fimplicitet vniucrfalis, fcdeft fimplicitcr fingularis eft tamen vniiierfalis fccundum quid,quia non concipitur inqua;
;
tum hoc
pofitiuc.
Ad raciones contra hoc Ad primam iam patet, quod generatio non e(J alicuius primo communis fed eft fingularis, fed non quocunque modo eftipfiim fingulare,fcd ficut didum eft. Ad aliud ,
Mt.
non cft huius,inquantura inquantum illud fcd eft cuiufdam natura: in hoc & in illo; & ideoquodamjnodo eft ipfius vniuerfalis fed non fimplicitcr dicitur,qu6d generatio
hoc nec ,
illius
,
;
,
cuiufdam natura: , qua: non eft hoc natura enim fpeciei non gcneratur fine qualitatc & quantitate, non lamcn gcneratur, vt quanta eft,nec qualis,ita quod dicat caufam pofivniHcrfalis,fed eft
fine
;
tiuam.
4ii.
Ad aiiud principale dicitur quod licct accidenscommunc confcquaturindiuiduum primo, ,
non tamen cft propria
Ariftotel.i. ?ofi.t»p.^.ti)it.ii.h\icnocs ihld. eemment.^f.
&
41- (vbi citat fc de hac tnateria in libro Syllogifmi) conir» Abuf»marem,Scc. D.Thom. inprimum fojteriir.
/«A.ii.Ioan.
QVod
aMag,
j.S.
videtur.
fic
tnfrtmumPoft.
Cognofccns conclufio-
nem in
:
fcitfimplicitcr.Proborainorcm.Conclufio indetnonftratione eft
illa , in qua pracdicatur paflio vniucrfalis de fubicdo,ficut cft in propofiro.
Hic
dicitur,
quod minor
cft falfa
fed ha:c eft
;
conclufio in dcmondinionCiOmnfs trtangultts habettres , &c. omnii eniiTi diftribuit pro fuppofitis,
inquahtum participant naruram communis. Sed , vt nnmeratafunt, fcd numcratio accidit, vt vnumcftdiftindum contra altcrum natura: fpeciei de qua ,
pcr fc fcitur paflio
&
vnumquemquc ttianguIum,non cognofcit , nifi fccundumaccidens,& ideo haec non eft conclufio in ,
demonftratione. Sed
i"deo
qui cognofcit
illa cft
conclufio
trian£ulitsy8cc.
,
Ornnis
inquantum
in-
cludunt naturamfpeciei,fciturpaflio.
Contra ferminum
illud
;
hoc fignum ,0Mnu
in fua fuppofita.
diftribuit
,
Similiter
hoc
fi-
gnum,vnumijMoii<^ueySc nihil innouat circa tcrmi-
iium
ciim fint diftiones ofKciabiles
,
dem modo
cft
vna conclufio
,
eigo eo-
in dcmonftratione
flcut alia.
Itcm , Ci vnufquifque diftribuat prsdicatum pro fuppofitis vt numcrata funt , & diftii)>fla, tunc hxc efTet plures ; Vnufjuif^ue triangnhts, &c. quia tuncprimopluribus attribuitur pr^dicatum. Item , Ariftoteles dioit, Sdreatuem opinamur vnumciuodtjue. crpo vnumquodijue non diftribuit pro fuppofitis , vt numcrata func, & diftinda, quia, vt ficrcs noii fcitur, tunc litcra Ariftote,
&
liseflct falfa.
Itcm
paflio eius.
fi
fic;tunc hic cflct petitio principij,^w//l
homo
homo currit.Qnia. in an-
Adprobationcra contra, dicitur , quod habct paufam in fubicdlo ratione cuius magis incft vni,
<]uif(jue
quam altcri. Sed
codem modo accipitur in confequente. Itcm,contraillud diclum.oftendoquod omnif nondiftribuit pro fuppofitis,vt conueniunt in
f utac fpcciei, (ed
illacaufa
non
eft intrinfcca
na-
ex aliquo addiro naturx fpeciei,
vt cx complcxionc,vcl
aliis
conditionibus mate-
rialibus,qux prim6 confcquuntur indiuiduum,&
idco accidens comnianc non cft paflio.
r.
dcmonftrationecognofcit fimplici- Argumenta ter fed cognofcens vnumquemquc triangulum, pop^^ru af. cognofcit conclufioncm in demonftratione:ergo ^*""'*'***'*' cognofcens vnumqucmquc triangulum , cogno-
vnufqHifijuc Aiiltihnh pro fuppofitis
PicirHr quod non fequitur.Scd tantijm, fit
Jim^liciter^
& quae eft in illo & ita gc-
hoc ,
currit;ergo ijfe
tecedcntefitdiftributio pro illo fub propria rationc,
&
natura fpeciei,quia moefi Jpecics.
fi
fic,hxc cflct \ttA,Omnis ho-
Item,
^
XXXVII.
Qusftio hem.hxc cfTet fenfus cfTet
,
Ci,OmHu homo efl albm , quia omnis homo , inqiiantum homo, eft
albiis.fcd hoceft tia cft intcr
fat
falfumjergOj&c. Quiadlffcrencommunc, accidcns pro-
&
accidens
prium in hoc,qu6d accidens proprium prim6 in» cft Speciei,communc prim6 incft Indiaidtio. Item,hzc cftct fi\Ci,Ormiu boma efl indiiiitiuum, ciim tamcn quzlibct Hngularis Ht vcra. Item , ad principale; qui cognofcit omnem triangulum, cognofcit fimplicitcr pci Ariftotclem, fcd qui cognofcit viiumqucmquc triangulum , cognofcit omnem triangulum fimplicitcr, ergo,&c.Hicdicitur,qu6d minorcft falfa.
Contri
;
Tu cogmfcis vnumtfnemtjiue owww.quia oppofitum cofequcn-
fequitur
triangulum:ergo
,
tis infcrt oppofitum antccedctis. Sequiturcnim, I^on cogmfcu omnem triangulum, ergo aliijuem trian-
gulum non cognofcU
,
&
hoc cft oppofitum antcccdicens
,
qu&d
nifi fophiftico
fimplicitcr, fcd fophiftico modo.ficuc di-
fercntiam.qus geiicri extrancatur.Similiter indiuiduum fupra fpccicm addit conditiones matcrialcs,qu« naturx fpecici extrancantur;quia indiui-
dua multiplicantur pcr
iftas conditiones matcriaquia multiplicatio cft ex parte materiat. Sed multiplicatio acciditnaturx fpeciei,ergo conditiones matcriales natura: fpeciei accidunt.
ics,
Aliud intelligcndum eft,qu6d hoc fignum, omnit, diftribuit
terminum
fccundum quod fuppofita includunt naturam fpcciei,& hoc in fuppofitis
,
fignum, vnHfejuiffHe , diftribuit pro fuppofitis.inquantum includunt aliquid extraneum naturx fpeciei.Ex hoc arguo; pafllo pcr fe fcitur de natura fpcciei, fcd vnufqiiifqHe
,
diftribuit pro fuppofi-
non vt includunt naturam fpecici , ergo de vnoquoquc triangulo non fcitur h^cpaflio Hatis
,
heretres per fe,fcdpcr accidens,
do.quia
& fophiftico mo-
pro fuppofitis , vt addunt conditioncs materiales, qux naturx fpcvnuftjuifcfHe diftribuic
cici extraneantur.
Proptct rationcs
, intelligcndum eft, quod Juvna cft a materia , & fuppofitis, ficut homo abftrahit ab iilo homine,& ab ifto; a matcria:vtabhominealbo,& abhomincnigro.
pify. tji ahJlraSio
,
&
Vndc album & nigrum prius fcquuntur
fubiedij,
rationeconditionum materialium.Aliaeftabftradio a fuppofitis; fcd non a materia ficut homo albus abftrahitur a fuppofitis , vt ab illo homine , & ab ifto , fcd non a matcria ; quia album in
:
confcquitur pafllones materialcs fubicdi. Duplici ifti abftradioni corrcfpondet duplex
fjgnum diftributiuum quia tcrmino communi abftrado k fuppofitis & a matcria corrcfpondct hoc fignum,owj««; quia hocfignum,<»wwj*f,diftribuit terminum in fuppofita, quz Cant,hoc aliamd, ;
,
iihocefl, vt includunt naturam fpccici. Sed
i.
Simul
hoc
Cigmim vnufiuif()ue corrcfpondct termino cominuni abftradoi fuppofitis, fcd non ^ matetia; ''"'* diftribuit pto ipfis, vt C\xntfynoltn *, & non ,
»
eft in
prxdicationibus accidentalibus vt , f^nuf homo efl albut. Et ratio huius cft; quia ,
& ,
Ad primam rationcm dicitur, ficut diccbatur. Ad primum contra patet in pofitione quod
modo.
quarftioncm dicitnr,qu6d qui cognofcit vnumquemquc triangulum,non cognofcit triancit Ariftotclcs. Et huius racio cft; quia quodlibet inferiusaddit aliud iupra fuperius , quod extrancacur fupcriori.Vt fpccics fupcr genus addit dif-
lotuiii.
vt
quifcjue
Ad
gulum
^7'r^'^-*' uttuH. diltri
,
conueniunt in natura fpccici. Sed vnufejuif
prim6 infunt indiuiduis & non inquanium includunt naturam fpeciei, & hoc loqucndo dc accidcntibus communibus.
^os habet
Ah/lrMiiit
diftribuic
quia omnu diftribuit pro fuppofitis
monftret vnumqucmquc triangulum raonftrationc vna , aut altera,qu6d duosrcdtos habetjiioncognofcit triangulum , quod duos rc-
cft Ariftotclcs
aliquis
iupUx.
,
prxdioata cftentialia prim6 infunt naturx fpcprxdicata accidenialia ciei,& non indiuiduis ,
Ad oppofitum
Canclufn.
mcnfubaliqua communitate, fubqua omnis
fi
dentis.
1.
405
lAch intelligendum , qu^d] licct hoc fignum vnMfejuiftjue , diftribuat pro fuppofitis , vt ^natcriata funt pcr conditiones materiales, veninta-
hoc aliquid. Scotioptr.
,
,
hoc fignum vnuj^uif^ue non diftribuit pro fuppofiris vt includunt naturam fpecici & ideo non ,
;
poceft \\3.c,Vnuftffiif
dcmonftrationc , vnde non fufticit qucd fubiedum.accipiatur refpcdu paflionis.fub quo?io in
cunque modo,adhocqu6d
fiat
conclufio
dcmon-
Scd fi dcbeat accipi fubfigno vniucrfalijfub hoc figno ow««iraccipitur. ftrationis.
Ad aliud
dicitur,qu6d Ariftotclcs cxcendit hoc hoc fignum,<»w«*f, vndc
C\z^n»m,vnHmejHoti
hoc CignOyOmni^. Vndefciendumcft, (jMod licct ow»ftf,dcbeat
vtitur eo pro
diftribuercfubiciftumin comparatione ad pixdi-
catum c(rcntiaIc:fimilitcrhoc fignum vnuftjuifejue in comparationc ad prxdicatum accidcntalc; quandoquc tamcn abtititnt ccontr
Ad
aliud,
qu6d non eft pctitio
principij
,
licct
pro fuppofitis fub conditionibus materialibus, quia non diftribuit pro il-
1/««/^«»/^«? diftribuat
lis
abfolutc
&
fub propriis rationibus
,
fed vc
conucniunt inaliquo communi abftr.i
.-ib
eodem fuppofito
propofitionis fub propria
ratione accepto,ad illud idem. Ad aliud de vnitate propofitionis
idem
quod non
,
fit
,
dicitur per
diftributio pro fuppofitis
completc.fub raiionibus propriis.pcr hoc iignum , fcd vt conueniuni in aliquo communi eomodo,quo eftdiftum.
vnuftjuifcjHe
Ad aliud dicitur qu6d non fcqnitur hanc efle veram Omnii homo e(i (pecies, qaia fpecics per accidens prxdicatur dc hominc,& non pcr fc ideo fpeeies non conucnit fuppofitis hominis,in quantum includunt naturam hominis; & idco hxc cft vcra ; fed quia haberetres pcr fc prxdicatur de triangulo, idco hxc eft vera Omni^ triangulus habettres, &c. prxdicatum cnim incft fuppofitis, vc includuntiuturam trianguli. ,
,
;
,
Adaliud,qu6d illx rationcs probant qu6
biles,quia abutitut
hoc figno omnit,
Sc tales
con*
cedimus.
Tom.I.
Hh
1
Ai
«
jid grgu-
mtnt».
,
Super
404 Tu
Pofteriorum propria ratione. Proboroaiorem;
Ad aliad per idetn. Ad aliud ticut dicebatur. Ad rationem contra hpc guentia no valet:
lib. 1.
homo
a6):ualiter fit
quoci haec confe-
;
cognojcis vmimqtumt[iie trian-
cludicur
potentialiter
fed
,
non poni
poteft alterum
vnum non
ad
go ex oppofito ,
triangulnt ff0,quia Yi9c,Ali^uu triangultu non halnf
jncluditur.
, opponitur huic, ynufquifjue trangulfti,icc, Circa quod fcicndum cft , quod hoc Hgnum
adbualiter includitur
aliquis
,
xquiuoce rumitur fecundijmquodhzc,
Aliquif-triangulut non hahettres\, contradicit hujc,
Qmnii triangulm habet tres , & huic , Vnu/^uiJ^ue triangulm &c. quia
Tunc ad formam
dicitur
,
qu&d
haec
,
Aliquis
triangulm non hahet,Scc.vt coritradicit huic, Fnuf^uiftfue
triangulm
,
&c. noii fequitur ad hanc, »0»
ergo ;non
fi
;
a6tualiter fequitur:er-
adualitec
,
fueric diftributio pro fup-
, fi
CLvipsTio xxxyiii. Anfignum yniuerfde diftribttattermintm fub propria ratione fkppofitorum
3
AUt
fuh ratione terminicommunui
&
non
Dicitur quod ex hoc
qupd finc
fequitjur
Contr^i
&
pluralitas per fe refpiciun^ ergo in propofitione vniuerfali funt plures intclledtus proprij , fub propria
vnitas
,
intellediium
fi
;
&
Situdicis.qqdd ynicas habcanc per fe re-
ratioiic, propofitio erit plures. liccc pluralitas
quo non
camen vox
,
eft pluralicas
vnaeft illud
&
&
,
ad incellcflum ,
vocibus non
eft
finq
Vox enim
quo propoficio non
fine
fine pluribus
eft illud
fiue vnitas.
,
eft
vna,
propofitip
Concr^ ; Ariftoteles loquens de pluralicace propofi^onum in voce , non diftinguic incec mulcicudinem & plutalicacem vocum. Cum ergo
hxc
vniuecfalis propofitio
oportet concedere
,
fi
fiat
fic
mulciplex
,
ficuc
diftributio pro fup-
pofitis fub propria ratione fuppofito|:um vt ac-
cipicur fub vnicate vocis
:
crgoquxlibccpropofi-
vniuerfalis eftet plures pluralicate in voce,
jcrgooporcet concedere, qu6d quxlibet propoficio fic mulciplex fiue plures , vel oportet concedere qu6d non fiat diftributio pro fuppofitis fub
prppria rationeftippofitorum.
qiiemquetrianguium, non cognouitiimpliciter, fed fecundum ^ccidens; fed fi hoc (ignura vnuf^««y^»; , diftcibueret pro fuppoiitis , fub ratione communis , tunc cognofcens vnumquemque triangulum , cognofceret fimpliciter ; quia tunc trian^ulus cognofcitur haberc tres fimpliciter, quando habere tres cognofcitur de fuppofitis triahgu1i,inquantumconueniunt innajcura trian-
ftrationis
guli:ergo fignuin diftribuit terminum fub propria
quia vtrobique fub propria ratione. Item , fi fiat diftribucio fub propria ratiojic fuppofitorum , tunc Enthymema erit Syllogifimus.vel non erit confequentia quorum vtrunque cft inconueniens;ergo& antccedcns. Proba-
ratione fuppofitorum. ,
fcientja pallionis de fubiefto dicitur
fed fcientia fimpliciter eft
:
iquandp habeturfcientia fub propria rationerhoc fignum ergo omnu , diftribuit terminum fub propria ratione, vniucrfali
,
&
non
e
in vniuerfali
fecundum
;
quia fcirein
qt^id
;
ciim ergo
habere tres (im^\ic{tct fciatur de trianguloomni;
crgo fcitur de triangulo fub propria ratione. hoc fignum ergo , omnis^ diftribuit pro fuppofitis fub propria ratiune fuppofitorum.
Item , fignum reducit terminum ad a(fium, pro eis qux fuerunt in termino potentialitet: fed fuppofita fub propria ratione fuerunc potentialitetin terminocommuni;ergo fignum diftribuic terminum pto fuppofitis fub propriis ra'
,
quod adualitec
fequitur ad alterum,
^fbualiter in illo includitur iter fequitur
fed fingulare a6lua> ,
fequitur enim,
ergo fingulare adluaergo vni; fignum diftribuit terminiim in fuppofita fub iiie
,
ponitur in vniueriali
Uei:falc
;
ad vniuerfale
emnit homocurrit , ergo \itct
jftem
fic
fi ,
;
tunc cognito principio demon-
cognofcicur conclufio in a£bu
propria ratione
;
quod
eft
&
fub , conira Ariftotclem in
huius primi ^tinci^io antequam aliquid fit induMr^Confequenciapacec,quia in conclufione fcitur prxdicatum de fubicAo fub propria racionc^ ^ ergo in principio demonftracionis fiac diftribucio pro fuppoficis fub propria racione,tunc eodem ',
modo
fcitqr conclufio in principio fuo
& in fe;
:
tioconfequcntix; ex vniuerfali infertur fua fingularis , quxroergo, apt cft confequentia , auc non fi fic , in vniuerfali fit diftributio pro fingulari fub proptia ratrtme ; ergo fingulare fequitur ex vniaerfali , cx eo quod hzc funt,fequitur ergo fyllogiftici ; ergo fi fiat diftributio pro fuppofitis fub propria ratione , tunc aut non eric confequentia,aut fi fit, talis cofequencia erit Syllogifmus,& ita Enth"ymemaerit Syllogifmus. Ad quxftionem dicitur , qu6d fignum vniucrfale diftribuit terminum,non fub propria ratione fuppofitorum,fcd (ub ratione termini commiinis. ;•
Huius
tionibus.
Item
tffofiiutn.
plures,quia vox eft vna.
fub ratione propria fuppofirorum,viaVod dctur;pcr Ariftotclem.qui cognpuit vnum-
Item
*'»
J)uit,ur.
jcio
qutfi.prt.etd.
p:ientia fimplicitcr
2,.
propo- Ar^umtnt»
plures.
emnit triangulm,Scc.
Po&Qt
non
fitio vniiierfalis eftec plures ; quia adhialiter fub propria catione prsditatum pluribus attrt-
ferri
^He,8cc.
per confequens
pofitis lubpropriarationefuppofitorum,
,
,
,
enimaliquid
adtualitec fequitur
fi
Ad oppofitum
tres
&
;
(i
non aftualiter ia, ergo pofito vno
fequitur alterum
opponco fequitur oppontum i Non cognofcK omntm , ergo alufHem non cognofcU. Vcl nan omnit triangHlm : ergo alie^HU
ghlitm,ergoomtum,Cimilitet nec ex
& tamen
,
&
rario cft priijs rafta.quia
fi
ficret diftribu-
pro fuppoficis fub propria ratione ,quzlibet propofitio vniuerfalis eftcc plares, per confequens non Syllogifmus, tunc pefiret Syllogifmus,& eriam contradidio in vniucrfalibus,quod tio
&
&
eft
inconuenicns.
Intelligendum camcn
eft
propter rariones,
quod
« Concluft.
,
XXX IX.
Qu^ftio qu^d enim
habent fecundi^m ordinem.Prius pocentia illius Hngularrs in tennino
illa tria fe
cft
communi non
didributo. Secundo efta6lus fin-
communi
gularis in termino
di(lributo,iflc adlus
tamcn incomplctus eft.Tcrti6 eft adus fingularis proprius fecundum qu6d fub propria ratione accipitur , potentia primo eft pura potentia , a(5lus proprius fingularis eft purus a£bus. Scd fingulare
communi
in
diftributo eft incompletus
& potentia rcfpcdu diuctforum
aflus
adus rcfpedu potentiz
non diftributo ad adlum,
,
,
,
elt
&
tcntia,&: virtutejfi ilia potcntia
fi
dicitur
,
eft
termino
fingalaris in
& per diftcibutionem reducitut
lAnfequatur^iOC intcrcftpcr
tur fub propria ratione.
Ad primam rationem dicitur,qu6d cognofcens 4, Mrph vnumquenque triangulum habcre tres , non commta. huius caufa gnofcit triangulum fimpliciter non cft ficut ratio praetendit , propter hoc qu6d
M
:
in illa, f^nu/^ui/tjue triangulm
,
&
iic.
diftribuitur
triangulus in fuppofitis przcise fub propria ra-
cione fuppofitorum.Scd caufa prius dida
eft.-ideo
vnumquenque triangulum,
cognofcit ipftim fccundtim accidens
,
icc.
quia hoc
tcrminum. in fiippofita,vtconueniunt in aliquo communi,nonin communi quod eft natura fpeciei, qnod abftrahiturifuppofitis & a conditionibus matcrialibus, fed vt conueniunt in aliquo communi materiali vnujfijHifejue
diftribuit
,
non
abftradbo a fuppofitis; fed
matcria.ficut pa-
tetin pracccdenti quarftione. Et quia iftae conditioncs matcrialcs extraneantur natura: fpcciei,
ideo cognofcens vnumquenquctriangulum, cognofcit triangulum fophiftico modo , fecun-
&
tlum .icridens.
Ad
aliud dicitur,qu6d padio fcitur de fubicdlo
fub propria rationc,ficnt ratio concludit.Sed
non
f ub propria rationc de fubiedo.ergo fcitur de fubicdo fub propria ratione fuppofitorum, fed fcitur fub propria ratione fubiedi , & fic fcice pafllonem de fuppoficis non cft
fcquitur,pa(Iio fcitur
fcire
iri
vniiierfali
,
quod
Ariftotclcs vocAt /ecun-
quia de fingularibus fecundum quod fingularia funt, non poteft aliquid fciri-, nifi fe-
dttm
ijuiJ,
cundum
accidens
ijo,vt includunt
Ad z£t\iva
non
aliud
,
,
& ideo dc his non fcitur paf-
naturam
reducit
pro fuppofitis ad qua:
fic cfiet
plures,fed
to fuit potcntia ad fingularc fub propria ratione;
& ideo fignum non diftribuit terminum pro fuppofitis fub propria ratione
,
vt didlum eft in pofi-
tione.
mum tus
Po(ler.Coa\mht.in txftf.eaf.^.huius. Paulu» VcDCCaicc.& Agid.fuftr ttxtum cit.
ibiii.
QVodnon videtur.Supctficies pcr fc eftalba, & tamen non fequiiur
,
igitur dc nccefli tarc
rfft alba quia confequens eft falfum , & antcccdens vcrum.Antecedens pafet;quia fupcrficics cit ;
additum , aut pcr fe (\ per fe, fi pet addicum ,adhuciU lud additum denominat fuperficicm.quzro tunc, aut igitur per fe,aHt per additum fi pcr additum, alba, aut igitur pcr
;
habetur propofitum
:
:
procelfus erit in infinitum
per fc,cadcm ratio-
; fi
ne ftandum fuit in primo, Itcm,hoc falfum contingcns,perfc eft falfum; quiaprxdicatum cadit in dcfinitiqnem fubic^li, & tamen non eft deneceflitate falfumngitur.&c. Probatio confequcntiar fi hoc falfum contingens dc neceflitate eft falfum : igitur de neccflState cft non verum , igjtur de neceflitatenon cft verum, aterminoinfinito ad negatum, vlceriusjgicur non potcft cfTe vcrum ; quia ifta arqui:
&
ualent le
,
& vlterius fequitur primo
igitur a
:
,
fi
neccfldtatc eft falfinn
gens
cft impofl[ibiIc
,
:
;
igitur eft impoflibi-
hoc falfnm contingcns dc igitur hoc falfumcontin-
confcquens falfum
,
quod hxc confequencia non
valer,
SinguUre a£lu/eijuitur ad vniuerfale-.igitur invniuer-
loquendo de a(f^u completo /ingularis ; loquendo tamen de adu incoinpleto in ipfo includitur. Ratio intcremptionis confequentiz eft quia confcquentia cnthymematica non fequitur gratta fignificationis, tunc enim ef;
confequentia fyllogiftica quia fequitur confunt. Sed ifta tenet gratiarei
Item
,
,
&
adu ad vniuerfale, quia tamen non ratione fignificationis completa: , fcd ratione rei , idc6 non oporcet qu6d adu completo ponatur fingularc , & in fignificationc
ideolicct fingulare fequatur
Scotioptr.
Tom. L
igitur
hzc eft pcr fe , Socratesefi mortalis , fiue non tamen eft neccfTaria igitur non
corruptihilis
:
;
fequirur.^tfc ine/lper/e^gituthocde nece/fitate ineft.
Hicdicitur,qu6d fcquitur, Socrates r/i mortalt^ efi w»w«/*»,& confcquens ve-
igiturde nece/fitate
eft,ficutantecedens.
Contri, fi Socratcs de neceflitateeft mortalis, fiuecorruptibilis, Socrates
non
poteft eflc
non
fic,nunquam morietur; conlW^ucns eftfalfum , igitur&ancecedens. Sccunda confequenciapatet quia ex oppofito fequicur oppofitum,quia fi Socrates fit morruus.Socracespoccft non efle mortalis ; quia qnando eft mortuus, non mortalis;&:
fi
',
eft mortalis & fcquitur non eft mcrtalis igirur non de neceflitate eft mortalis , igitur potcft non ,
efle,&c.
Item
ifta
,
Socrates
ponit oppofita
:
igitur
de
nece/fitate
non
eft
vera
,
ffi
mortalist
fed impofll-
bilis.Anteccdens patet,quia»rccj^r«mponic pofTe
non efTe
,
non
& mcrtale ponit polfe non cllc &
opponuntur. Item fequitur
:
ifta
;
clufioeoqu6d
,
antecedens.
:
aliud
fali inaElu includitur,
fet
AMote\.6.huiMs ttxt.i^. Abufamar in libre de HtrMn^rat, Auerrocs in commtnt.hnim /etj.D.Thoni ftB. n.in pri-
tcrminumad
fuit in potentia, fed
ad a(5tum tomplctum.quia
Ad
facit nAriftotelesi
rum
fpeciei.
qu6d fignum
ad a(5tum incomplctum , fub quo adu incomple-
5.
fc, igitur
dc neccflitatc,^«4«; confiquentiam
,
virtute.fed in il[a.,Socr4tes currit, Socratcs accipi-
fignum
ad oppo-
Qv^sTio XXXIX.
cnim
Omnis hotm cHrrit , non imporcatur pcr hanc , nifi in potentia &
lion cognofcens
cft
quitur fingularecnthymcmaiicc.
& iftc a€tas eft fimpliciter potentia re-
i\lsi,Socrates currit
non
& ide6 ratione rci fempcr ad vniucrfalcm fe-
fita,
fped^u z€tiis proprij fub propria ratione.Sicut patct
405
incompletc,& in virture. £t ad probationcm confequentiz dicitur,qu6d oppofitum non fequitur;quia ftat fimul qu6d adlu fequatur,& aftu non complcio ponatur , fcd po-
vniuctfalis,fed
morralis cft
:
falfum
,
Socrates dc necefl5tate eft
igitur dc ncccfllitatc cft. confcqucns :
crgo
&
antcccdcns.
Confequcn-
quiaaccidens rcale alicui inefte fubie(^um przfupponic cfle : raortale cft accidcns tia patct
,
realc.
Hh
5
Ad
'•
^'S"*"""* *"** 1°,-,"^
4c6
Super
Ad primam
lib. I.
illarum rationum dicicur
hsc , Socrates de
necejfitste efl mortalit
oppofita,quia hzc
e(l neceifitas
> quod non ponic
,
diminuta, necef-
enim refpedlu mori eft necefliias diminuta,& iila necetfitas non ponit non podenonefle. Contri illud,nue itlud ftt verum , vel non,ni-
fitas
}de6
Pofteriorum Item,propofitio
eft ne.ceflaria,quando pra;dica-
tum confequicuc concepcum fubie£i:i concipitur cum
neceflario,
vteftfimul tocum,vc conditionibus matcrialibus. Sed
accipio tunc Socratem
,
funt caufa corruptibilitatis, quia,vt prius ha-
ifta
bitum eft , materia eft qua
res poteft efre
,
& noti
hilad rationem;quia conceflaeft h^c confequen-
eflc
tu,Socrates per/e eft mortalu
fiue corruptibilis, c[uia. vt Soccates concipitut
,
igitur de neceffttate efl
igitur hasc eft neceflaria, Socratesefi mortalis
:
cum
mortalu,8c Ariftoteles intelligit illam propoHtioTiem , ^5* per fe injhntyde neceJfuMe injkm ; de ne-
caufacocruptiohis.
abfolutajcum igitur haic fit pcr ie,5ecr4tes eft mortalu , vt conceflum eft , igitur haec crit
quitur ,y? Socrates de
Socrates de neceffitate efl immortalis,
neceflaria per fc abfolut^.
neceflarium,igitur antecedens.Confequentia pa-
eeflitate
Item, quod hic non
fit
neceflitas
diminuta vi-
modus neceflltatis eft modiis compofltionis, & non extremi.-igitut non cft immediata
Item,oftendo qu6d hjcc
neceflaria
fit
,
quia
fe-
necejfitate eft mortalii. igttur
confcquens
eft
quia conditionalis prxfupponit fuum antecequod przfupponitur ponitur , igitur per
tet,
&
detur.quia
dens,
difpofitio extremi,nec econtra:igitur
hanc conditionalem ponitur fuum antecedens:& quodponitur fcquiturj fequitur igitur , quod
ab extremo
non diminuitur,nec econtra quia enim mortuum pon eft determinatio immediata hominis ficuc ,
,
dicendo , Homoeil mortutu, mertuum tamen diminuit
abhomine,
fequitur igitur,
neceflltas abfoluta,igitur dc
quod
fi
hicfic
necemtate cftmor-
talis,ficut inaliis.
hominem
neceffitate eft
,
quia Cicut tnortale
confequitur neceflario
dum exiftit;it2
f//^eonfequiturhpminem ncceflario dumexiftit. Vidctut igitur quod hxchon fit neceflaria neceflitate dim\niiti,Socrates efi mortalu.
Item , quod hzc fit impofl^bilis videtur ; quia ponit oppofita, quia neceflStas in hoc ^concingentia diftinguitut , quod propofitio contingens cft,qu?
cum
fit
yera,poteft
tame eflcfalfa.-igitur fi
propofitio fit neceflariaeft femper vera, ita quod pro nullo inftanti, vcl tcmpore clt falfa : igitur fi Socrates de neceflSratc eft mortalis,Socrates fcmpereft mortalis; &nonpoteftnoncflcmortaIis.
Sed fi fit mortalis , poteft non efle igitur adhuc ponuntur oppofita. Aliter dicitur ad rationem>qu6d hxc tSocrates :
mortaluinec
efi
eft
pcr fe,nec nece(raria,& inftaa-
tiaeft vana.
Contra,qu6d fit per fe.poteft probari triplici, quia quod per fe ineft fupcriori , per fe ineft
ter
infcriori,(licct
non primo) mortale pcr fe,
& pri-
mo ineft fuperiori,vt animali;igitur ineft inferiori
;
efle
per fe,vt Socraci.Minor patet^qufa mortaleeft
quoddam accidens inhzrens huic,& huic prim6,ncc
illi
muni nifi
tur de neceiCrate eft immortalis, igitur a primo,
fi
ineflet illi
primo.non
& in hoc:hoc no poteft efle
Ariftoteles in lo. Metaphyfica: dicit
quod corruptibile , &cincorruptibile(xxm diflercntiz fecundum fubftantiam , igitur eadem ratione mortale Scimmortale, eflent diflerentizfecundum
fubftantiam. Sed difl^erentiaE fubftantiales per fe pra:dicantur dc fpeciebus, de contentis quibus
&
,
igitur moctale pec fe pcaEdicatur de So-
crate.
Item , illa propofitio eft per fe , quando in fubiedo eft caufa praEdicati. Sed Socrates habct caufam intrinfecam tefpedlu mortalis ; igitur,&c.
Minor
patct;quia in Soctate eftmateria,
& matcria eft pcincipium quo pon ciTe.
:
de necejfuateeft
Icem,h2c
eft
fimpliciterper fe,vtprius pcoba-
cum efljigituc necellaria.
&
Omnis homo eft animal , Anteccdens patet.quia praedicatum cadit in intelledum fubie^i. Minoc patct,quia ex i\\z,Omnis homo efi animal; fequitur iWa , Socrates efi animal; confequens eft contiuItem, ha:c eft per
camen non
fe ;
gens igitur :
& antecedens,quiaex neccfTatio non
fcquitur contingens. Socrates
eft
res potcft
cflTc ,
&
^,
eft necelfaria.
Quod
haec fircontingens,
animal, patet;quia Socratres pgtcft ef-
fe,& nonefle,vteftfuppofitum animalis,quia fub fub illa raeft fuppofitum ,
&
ratione fingularis tione poteft effc
,
& non
eflTe
igiturfub ratione
:
fuppofiti ppteftefle,&non eflc: igitur poteft noii
habere rationem fuppofiti refpeduanimalis.,& per conlequens haec erit contingens , Socrates efi
animal, quiz aliquando Socrates eft fuppofitum animalis,& aliquando non. Hicdicitur,qu6dduplcxeftfingulare,fingulace,quod cft hoc aliquid, fingulace quod cfijyno-
'"^"'"'9 ,
&
lon
;
fingulare
primo modo non
eft corruptibile:
Primo modo Sofuppofitum animalis. Secundo modo
aliud fingularecftcorrupcibile. crates eft
non.
Contr^ , quandocunque aliquaduo funt con-
animal,igitur animali primo ineft roortale.
infunt
necejfttate eft mortalia
immortalit.
iun6lainrenecefIari6,corruptovno,neccfTarium fimul tocft aliud corrumpi, Scd hocalitjuid,
repcrto inillo,
,
morca-
prim6,quia fi huic primo non
huic primoiigitur pcim6 ineftalicui com-
Item
eft
illi.Sednoi^
incflet illi;eadcm ratione incflet
mortalis.& vlterius,igitur femper
& ylterius, igitur nunquam erit mortuus,igi-
JiSocratesde
curricjdc neceflStatc currit, vcl'faltem harc cft
vera; Socrates de
bona. Probatio ancecedencis:
fic
vnaenim conditionalis accipitur loco antecedentis , qux vera eft fequitur enim, Socrates de neceffitate eft mortalis , igitur non potcft non lis.
Item , fi propofitio diceretuc neceflaria dimifimh propter exc^^emumadditi^m, tunchxceflec neQt'Xzn2.,Socrates de neceffttate currit, quia quan-
do
confequentia
&
tum non
funt neceffario coniunda
quia ponere naturam fpeciei exiftcre, ficuc ponitPlato, practcr fingularia,igitur corrupto Jynolon neceflario corrumpitur hoc alitjuid (liccc tunc vltcrius;fub catione qua hoc pec accidens) aliquid eft fuppofitum,igituc corrumpitur,fub rain re
,
,
efl
&
tione fuppofiti.
Ad
oppofitum
eft Ariftoteles.
Probat cnim
-^',?«"»«"*
ex propriis necefrariis, * quia eft ex propofitionibus per fe,& accipit hanc propofitionem , ^i^^perfe infunt, de neceffttate in-
qu6d demonftratio
Hoc
cft
; quia propodcmonfiratio vtitur pcr fc , auc cft conclufio demonftracionis , aut principium. Si cenclufio , fequicur quod necelfaria ; quia
Junt.
fitio
patetin demonftratione
per fe
quod
,
fcicur
ficut
impoffibile
cft
per dcfinitionem eius quod
alitcr cft Jcire
fe :
habere;
conclufio fcitur
'ffJ'"*"'-
,
XXXIX.
Qusftio
Speciei,6r ide6 non pr^dicatur per fc de Soctate,
principium demonftratioquia neceflicas conclu(ionis non eft ni(i ex neceffitate principionim: cum igitur concluHo in demonftratione Ht necelTaria, principia eiunt necelfaria , quia neccda-
nec de homine, co
Ci
propoHtio per
nis,
adhuc
fe fic
eil necefTaria;
rium nonfciturnin exnecefrariisifequiiurigitur hoc eft pcr fe , erga neccffarium loqucndo dc perfeitate, quz pertinct ad dcmondrationcm. Vndc fciendum eft,vt fupra didlum cft,qu6d perfcitas fumitur duobus modis. Vno modo, vt pcr;
TtrftitM [»•
miturdntpus
jjjj^j.
dcmonftrationem. Accipitur pcrfcitas , ita qu6d praedicatum inHt fubic£bo
jjj
aliomodo
non
pcr
/iJ
1.
& *'
frineifsU.
mcdium
ficut eft
,
hxc pcr fe ,
SMperficits
tioneeftc exiftere
non
& non naturx Specici:&
ineft per fe ficut paffio
defcdum , quia
fonat in Specici.
,
paffio caufatur i natura
natutac Speciei. Similiter paffio priin6 inhirct
naturz Speciei, igitur,&c. Incelligendum tamen quod hzc,Secrates dr neeejfitateeffmertalu , diftinguenda eft;fupponendo qu6d mortale accipiatur pro potentia ad moriendum.cx hoc qu6d neceffitas poteft dicercincui-
quo poteft diccre pcrpetuam vcPrjmo modo hic eft necefFaria, Socrates
tabilirate:vel ex
patct pcr id
"""*^ vltim6 didtum cft in poficione
cxcmplum non
eft
,
qu6d
quod illud
contra intelledum Arifto-
hjec eft falfa, ficnc illa Solfemper huius racio eftjquia hxc ponit oppofira , quia fi Socratcs de ncceffitate cft mortalis; Socrates fcmper eft mortalis fi fic.igitur :
erietur crM,SiC
/km centingem
quod
ha:c eftvcra ,f*/-
tias vfquc ad hanc,/«t^wi contingens non poteft effe verum : igitur eff impojftbile. Quia omnibus confe-
qucnciis prxdidis hocfalfum contingens accipicur, vc per fc fuppoficum falfi, ica comparatur ad
&
tjuid
in
mortalis
cft
,
Sqcrates dc iieccffitatc
fi
mortalis
:
&
fi
cft
mortalis, igitur tunc
mori,& poteft non eftcaliquo tcporc. Scd non ftant C\mi\\,Socratesproomnitemporeeft,(^ pro alitjuo tempore poteft non ir,^, quantum eft cx potcft
denecejfitatee^falfum.
Ad probacionem, concedoomncs confcquen-
przdicaca vc
&
:
femper eft. Similiter dicicur
Socrates ineuitabili-
ter morictur, ficut Sol incuitabiliccr oriecur cras.
Sccundo modo
ClMper/e irtfttnt, de neceffttnte infunt,
ideo
cnim non
paffio
:
Scddefeaus quilibet eftrationeadditi
tfl neceffttate eftmortalii-yf^uiz
Ad primum argumentnm
dcmonftrator vti-
ineft fuppofito fub ra-
non conHderat dcmonftrator in fuis dcmonftrationibus, ic de talibus non habct hzc propofitio
Ad fccundum
omnibus confequcntiis
in-
illa
matcria. Similitcr mortalis,
Socratcs dc necefficate cft eflc , qaia quod de ne-
fi
non poteft non
aclum
ceffitate eft in potcntia ance
nunquam poteft non effe
efte
fub a6lu
:
&
fi
,
eft
& femper mortalis,
ponuntur oppofita.fic
tcrmediis. Sedcuminfercur,igicurfalfum con-
poteft
tingcns eft impoflibile, accipiturfalfumcontingens ac a accipcrctur pcr modum denominancis vt
turhsceftvera: Socrates de neceffitate eft mortaltf, fecundum qu6d neccffitas accipitur pro incuitabilitateproaliquo tcmpore. Sed fecundumquod
,
qu»le
& ita
t
inteipreCatur tjuid elTe^juale. Ec ad
probacionem,dicicur quod hzcpropofitio,
^uod
$ton poteff ejje
verum,ef} impojjlbile, diHinguendz eft,
cx eo qu6d
ly
,
ficeft
complcxum G}updnen poteH ejfe verum.eR impoffihile. Si rcferac incomplcxum , vc puca \\oc,falfitincentingens,c^\xod cft qualicas comvera, quia illud
plcxi
fic
,
& ide6
,
intclligendo pcopoficionem
non valec
ha:c confequencia
contingens non potefi
ejfe
verum;
eB impeffihile. dices , hxc cft dcfinitio
:
,
igitur hec falfum
:
igi-
fic cft
includcns oppofita,& incompoffibilia. Iiitelligendum, qu6dfi»jcrr
natum
mori.fic eft ha:c vera: Socrates de neceffitate
mortalu , quia fiue
ifl
fit
fiue
non,aptus natus
& hoc patet ad tationcm ccftaria, & qualiter non. mori
:
Ad
rationes
qux probancquod
ha:c
non
eft
;
eft
verum^eH im-
loquendo,fccundum qu6d accidens confcquitur efTc vcrum } quia ncceffitas qu* eft incuitabiliter , non ponit non pofTe non effe pro omni tcmpore, fed ponit non polfc non cflc pro aliquo tempore. £t ad ptobationem c6m dicitur ,qu6d
Concra illud,haeceft \eta,falfHmcentingenseJi centingenter falfum quia praidicacur idem de fe.
neceffitas ponit non pofle non effc; dicitur,qu6d hoc non ponit abfolutc , fed pro aliquo tcniporc determinatc, Pcr hoc cnim differt a neceffitace
fofflhile
enim
efl
tjuodnon potelt
impoffibilis
effe
:
Im-
verum. Dicitur
qu6d h^c non cft definicio
impoffibiIis,fed eft de-
finicio fubiedi
Vnde ifte eft fcnfus,il-
,
fiue figni.
lud complexum, ijMod nonpote^
ejfe
poffibile.
;
igiturilla eft
fzlfa.
,falfum contingens de neeejfitate
quia contingens noneft ncccflTarium, Hicdicicur quod iftz fimul ftanc, nec prxdicacur idem de fe,falfiimcontingenseficeniingenterfalfitm.
qua: eft perpetua vcritas.
Ad
eflfalfitm;
Contra Comparaiur^Mf^ ad ^uid. Dicitur, quod falfum concingencer , denomi:
nac falfum concingens : & ad ipfum comparacur TC (juale ; quia fi concingencer fignificacum aduerbialicer
comparacur ad contingcns
fignifi-
cacum nominalicer yttjuid, hiceflcc nugacio, vt hene tH honum, 8c vniuerfaliter vbi aduer-
inejfe
bium
&
nomenfignificanciaidcmconiunguntur. SedhoceftfaIfum;igitur,&c. Ad aliud , quod hxc,Socrates efi mortalit, nullo modo eft per fe quia mortale fiue fequatur pro apco naco mori ,fiue pro poccntia ad moriendum, fcmpcr dcnominat aliquid pcrtinens ad defedlura ;
Ad^.
ad primam , neSocrates de neceffitate eft
vcra , SocrateStScc. dicendum
gando confcquentiam
cft
qualiter eft nc-
mortalis:igitur non peteft nen effe mortalis, fim p I i c i t er
tontingens
Tu
igitur
falfa
falfa cft,
Hocfalfiim
;
neceffitas accipitur pro perpetua vcritate
^uod, poteft rcferre complexum,
fiueincomplexum. Si referacconiplcxum
jl^
,
prim6
ritatem.
telis.
—
modo quo
tutperfe. Similiter
tflatha, Scitte homo tHtjuantta. Scd de talibus
inccliigi
£^
407
fcitat per demonftrationem:igicur,&c. Similiter
aliud dicitur,
tiam, Socrates de
ncgando hanc confequen-
neceffttate efl mortalii
:
igitur de nt-
^«5(/if
tantum fequitur,tgicur Socrates de neccffitatc pro aliquo tcmporc dctenninato, fed non fim-
pliciter.
Ad illas
quae probant
qu6d in
illa
ySecratesJe
diminuitur neceffitas per addicioncm huius rermini mortale concedendc funt;eft tamen quodammod6 ncccffitas xquirieceffttate eft
mertalis
,
uocc.rcfpedlu ncceffitatis,qux
^ft
pcrpctua veri-
tas, fiuc alterius rationis.
Ad
rationcs contra fecundam refponfionem*
qux probant qu6d hxc
fit
fimpliciter pcr fc
,
&
ctiam necefnitia. Dicitur ad primam qu6d raortalenon pei fc incft primo animali > nec prim6
Hh
4
huic
(.
jU «.
4o8
Super
huic indiaiduo
inquantum
,
inquantum
illi^
comumni
illudivt ratio probat.necalicui abftiadlo ab his. Sed prim6 incftalicui
naturae in
hoc
vel illo
,
cft
,
& in illo
,
non eft
qua:
finc hoc,
haecceit.a!>.tamennon eft caufa pofitiua,
Ad
aliudl quod corriiptibile,& incotruptibiie funt difFerentis fubftantialesi quiacorruptibjle fonat in defcdum polTc non efTc, fimi-
non
&
liter
& mortale.Sed difFecentia fubftantialis couf
ducit ad cfle rei fubftantiales.
;
ide6 haec
non funt
difFerentia:
&
(
vt ifta inferiora)
ratar alterius
&
fubftantiae fcpa-
Speciei funt.idpo fubftantialiter
Ad
omne
aliud,
quod bic
Confequentis,
eft fallacia
^uodinejlpir
Mortalf inefi Socrati per caufnm intrinfecam
tHufam m-
per
^efipZTf'''
in"infecam,incft per fc. Sed quod incft fubiedlo per caufam natura: Speciei intrinfecam;vnde na-
fe.
Non enim omne quod
ineft per
:
igitHr
caufam
tura Speciei ineft fibi pet fe. Sed mortale non incfl Socrati per caufam intrinfecam Socratis , vt
homo eft.fcd per caufam pertinentera ad in Jiuiduum , & per materiam indiuidualem vt indiuiduatacfl,
Ad
5.
alias rationcs qua:
primam
neccffaria. Dicitur ad
vt
eft
fynolon
,
probant quod hatc ,
fic
falfum
eft
mune
aut
ncceirariam
,
auc
quod
,
;
;
&
vnum
me nihilfcire igitur nihilfcio ; quia oppofitum reflexum fupra fuum oppofitum diminuit ab eo, nec vtfunque fub propria ratione ponit,quia tunc hzc cfFct plutcs:igitur ha;c nullo modo po-
/cio
,
nit oppofita.
Itcm, modus rei
non repugnat,
modum
tatc importat
repugnat mortali
ex hoc arguo,
;
fed de necefli-
inhzrentiae
igitur
;
non
quando propo-
ponit oppofita, tunc ponit oppofitatatioae
fitio
aliquorum materialium repugnantium,pofitoinpropofitioiie
ficut hlc, Scio
:
me
lapi-
ejfe
dem; quia huic ponituryc/V* per hocquod dico, /lio pcr hoc quod ponitur , meeffe lapidem , poniturmr nofl Jcire. Sed in illapropofitionenon funt duo talia , quiarnodus rei non repugnar. Item hxCySocrates mortalis non ponit oppofi,
,
ta
vnum
fed
,
intelledlnm
:
fi
igitur illa
Socratet
,
deneceffitateeft mortalit, ponit oppofita:igitur
modi
ratione
cft
neccffitatis
hoc
fequitur igitur
,
qu6dmodus
necefHtatis ponit alterumillorum.
Sed hoc
inconueniens
eft
,
quia incomplexum
non ponit complcxum. Item,fequitur, Socrates eft mortalis, igitur de ne(effitate eft
mortalis.knifccAcns pofTibilt
ell
,
ergo
& cohfequens. Confequcntia paret pcr Ariftotc-
necefFarja neccffitate, quae eft ineuitabilitas,
de
,
non
tamen h^bpt mortale caufjtm perpetuam in So, quia qui imaginatur quod mortale habeac caufam perpetuam in Socrate imaginatur incompofllbilia imaginatur cnim quod Socrates fit fcniper in potentia ante adlum ad moricndum Si ita quod fcmpcr fit , imaginatur cnim Socratem habere potcntiam , vt aliquandonon prate
lem te
;
,
quia fi Socrates cft mortalis , Socrates eft in potentia , vt aliquando moriatur, fic pcr cohfequens vt aliquando non fit, fip
,
&
Ad aliud dicitur negaqdo confcqucntiam, quia aiiiecedens conditionalis non fequitur ad conditionalem, quia vcritas conditionalis confiflit in habitudinc confequentis ad anteccdens. Sed habitudo hqius ad hoc non ponit antecedcns adualiter , nec confcquens adualiter : ideo
neutrum
in lib.dc Coelo
neceffitate
& mundo
,
Omne
merietur.E:idcm rationc fequitur
Item
,
fi
,
De necejftate
;
:
tunc
illa
poneret oppofi-
Contingens de necejfitate efi centingens
,
mortale
de neceffitate efl rnortale.
Ad ifta dicitur,ad primum , quod illaratio concludit veruni : propofitio eniin vnanonin» cludit oppofita, nifi extcndanuis
dere in virtute.
:
Ad aliud, quod haec propofitio vna
fequitur.
Ad probationem dicitur negando hanc confe-
.
ratione matenalium repiignantium
illaponcrct oppofita ta
cerrnptihile
corrumpetur , igitur mortale 4e necefftta-
morietur , igitur de neceffitate efl mortalii
,
infcrtut
j
igitur
non ponit
eft,&
confequentia. Et ad probatiorwm
per confequcns
Dicitur qu6d
mortuM
inunis. Et ad probationem ciim dicitur,
i
, quia inftantia eft fi dico .Homa mortuHm praefupponit homincm , ficuc
homo mortuus eft
,
,
&
igitur
tamen non
homo
eft.
fpquitur,
Ad aliud
quod non eft pcr fc. Conrra illud fundamentum rcfponfionis,quod
patet
^^^"odhac, Socrates de neceffaate ef{ mortalis, eft impofEbilis
;
vt necefntas dicit
pcrpetuam veri-
mem ,quia ponuntur oppofita. Contraillud,eft vna propofitio : igitur non ponuntur oppofita. Antccedcns patct , quia h«c eft vna, Socrates ef{ rnortali/
,
quia
modus
inhacrcntiae
non facit plu-
ralitarcm. Confequentia patet,quia plura.vt plura , non clauduntur in vno intelledu.Sed oppo-
c6m
oppofita, neganda eft
quentiam.antecedens in conditionali fupponi-r ;ur; igiturponitur perconditionalem tanquam
difpofitio difponibilc
I Q^
communis
fccundijm talem neceflitjitcra, qus eft ineuitabilitcr ; idco fequitur qua: fit
refpedtu mortalis
QhitSitnts
includit oppofita
quia contradidoriis nihileftcomfnb rationc altcrius , tunc non fequerentur oppofita ; ficut nec fequitur,
quod Socrates
includit caufam
, fi
igitut vtrunque fub rationc
rum
difFcrunt. Kot>
cludit oppofita, Item
Sed Ariftotcles intelligit qu6d hacc
pracfupponunt difFcrentiam fubftantialem , fpecificam in illis inquibus infunt ; quia corruptibilia
Pofteriorum
lib. I.
hoc; ncc
eft
cum
qusritur,
autponit oppotua fiibproptiis rationibus ,&c.
pomt
yppofita fub ratione
comquod
eft commune vcrum eft fecundum pr^edicationem, tamen coniradidloriis aliquid cft commune communitate antecc-
contradiAoriis nihil
;
ctiam his qua: funt contradidoria aliquid eftcommune communitate praedicationis, pofFuraenim praedicare aliquod prxdicatum dc
dencis
:
vtroque, tamenfecundum quod contradicunt, commune ipfis fecundijm pra:dicatio-
nihil cft
nem de
vniuoce.
Tu
dices,haecpropofitio,5"«cr
necejfitate eft mortalis
,
aque primo ponit oppofita,
igiturplures eft.
Dicitur quod non fequitur ; inftantia enira efl in fimili;quia Homines cHrru»tftmul,ponitplii~
fub ratione qua funt oppofita funt plura:igitur oppofira fecundumquod talia, nonclaudunr
ra,
rurin vno intelledlu. Sed propofitio vna intcllc(5tuiTi vnum habet ; igitur fi hsc fit Yna,non in-
ponens oppofitavna eft, quia non primo ponit oppofita:fed primo ponit vnumintellc-
fita
& tamen non eft plures. Eodem modo propo-
fitio
Oium,
Solutiontt.
.
Qusftio XL. Aum
,
*i quera fequuntut oppofita cx confe-
quenci.
Ad
quod
aiiud,
in illa
,
Socrat/s de necejfiute efl
409
natura habens modum hoc ali^uid c(i fuppofitum» non quiaconiungituccumy^^nWtfn , hoc ali^uiddi' citutjfcd quia includit naturam catnnmnem fyn-
ponuntur duo materialia , ratione quorum non ponuntuc oppoHta.Ec ad probationem,
eloH
cum
tur fibi coniundto
mortaltt,
quod modus rci non rcpugnat; dicitur quod modus recundum fc non repugnat rci» vndc illc modus nfctffuati* (fr mortale, in fc coniiderata non habcni aliquam oppontionem vcruntamen fecundum quod modus necejfitas eft diciiur
,
,
:
&
fignificat cxtrema vni, pro omni ccmpore; ideo ex confequentipommtur oppofita , non ratioue illorum materialiumin/e confideratorum ,fed ratione perpctux veritatis , quae defignatur ex hoc, quod hoc huic vnitur fub tali medio.
difpofitio inha:rentia:
ri
fecund6mqu6d vnum indiuiduum mate-
,
rialiter
ab alio diftinguitur
,
fcd vt licextranea»
cum quibuHibcttqu; ,
fiueres
fiue
fit,
non fit ; ide6manet fuppofitum, Vnde C ratio huiusquodeft
fiuefit,fiue non.
abfolutc,& ratio fuppofiti cfTcnt toeadem, circunfccibendo habiiudinem,ra-
hocalitjuid taliter tio.
concluderet,&c.
Ad aliud, qu6d hsc, Socrates efl mortalit non ,
ponit oppofita,& tamen
illa
funt cau-
Sed eft fuppofitum eo,qu6d incUidit cameftcntiam quam includit fuum commune , vt habet habitudinem ad fuum commune; vthabitudo huius quod ed hoc alitjuid ineli. fa corruptionis.
ponk,S0crates dene^
(i_y
cum dicitur,hoc cft ratione £t cum infcrtur:igitur mo-
T
-« s
X L.
o
I
eejfptateeftmortalti.Et
medi
,conceditur.
dus ponit dicitur,
vnum oppofitorum
qu6d non
Vtmmfer medium
in propofitionc}
lequitur, licft
Jciri necejfarium .<*
enim modus
mediantcr fit illud ratione cuias ponitur comflcxumjnon tamen cftilludquod ponit. Vnde eft quo fcd non ijuod. Scd tota propofitio eft il-
Atiftot.t. Pri.e«p.i.((feaf. 4. hulM ttxt. 7. if tap.6. ttxt. i%.\6. 18. Aueiroes& cztcri intcrpretes iifdtm U-
^
tid.
,
lud quod ponit oppofiia , quia ratione vnius incomplexi ponit vnum , ratione alterius ponit altcrum oppofitum , ficut patct in hocexemplo, te effe lafidem.
Ad aiiud,qu6d hsc
propofitionon eftvera,
Socrates de necejfitate efi mortali* cit
perpeiuam veritatem ;
;hanc, Socrates efi mortalii
dim quod necejfitat
,
&
,
vt neccilitas di-
non fcqoitur ad fcquitur tamcn fecunfic
Et ad
dicit ineuitabilitatem.
probationem dicixur , quod hxc propofitio, fhtme corruptihile de necejfitate corrumpetur, intell^£cnda eft dc neceflitatc qua; eft ineuitabilitas,
non tamen qua: eft perpetua vetitas,&illo modo concedendum eft confcqucns. Adaliud, quod hzc non includit oppofita, Contingens de neceffttate
efi contingens
,
quia hic
comparatur idem ad feipfum , & idem refpedbu fuiipfius.^ficm ciim dicitur, Homoefl homo,homo prxdicatur in quid de homine)dicit i}Ufd, &c ide6 hxcnon ponit oppofica ticciWz,' Mortale de necejfttateejimortale, propter eandem caufam,& ra:tionera. llla tamen ponit oppofita, Socrates de neetffitate efi mortaliei , hic enim mortale non comparatur ad feipfum.nec ad Socratem vt cjuid (e^ vt f«4/; fub modo neccQItatis , & idc6hicponi poftunt oppofita,^ed
I£.
Ad aliud
non in aliis. qu6d hzc
principale
homo efl animal
,
&
',
cft
necedaria
,
,
Omnis
& ctiam illa: cum
probatur,qu6d hocaliquidfit corruptibileper accidens
,
conceditur. Sed vlteriuscumdicitur, fuppofiti cor-
rumpitur per accidens , neganda cft confcquentia. Ad probationem dicitur, qa6d hiceft fallacia Accidentis , Natura, vt eft hoc aliquid , eft fuppofitum, & natura, vt eft hoc aliquid,eft cor-. ruptibile per accidcns igitur fuppofitum fub ra:
tione
fuppofiti cft
Confcquentia
eft
corruptibile pcr accidens.
neganda; quia fub diuerfa ra-
&
fuppofitum , corruptibile per acciquia natura habens modum eflcndi , quo eft hoc aliefuid, eft corruptibile per accidens, propter hoc quod natura fub illo modo cftcndi con-
tione
dens
eft
,
iungitur fub
modo
Vcn. in
6.
^
QVod
Cic
Hsceft
videtur.
cum
neceftaria
:
Luna
I.
condufio demonftra- ATgumtntm tionis , & hoc fcitur per hoc medium Terrain- prop»rtt «/terponitur inter S^lem , Lunam , fed hoc cft me- firmatiua. dium contingens igitur neceflarium fcitur per eclipfatur:
fic
:
&
:
medium contingens. Item.in his qux facpc per confequcns
non
fiunt,conclufio fcitur,&
nccefiaria; fed
eft
fempcr contingcntia
media func
quia quae frequenter funt,
,
funt neceilatia.
Item fequitur ; Homo albus efi animal : igitur homo efl animal, hic confequens neceifarium infcrtur ex contingenti
^rium
&
anteccdente igitur necefquiaef; :
medium coniingens
fcitur per
fe<5tus fcitur
per caufam,
&
conclufio
eft cfFc-
d:us pramiifarum^igitur, &c.
Ad Ad non
oppofitumcft Ariftotcles. quaeftionem dicitur
poteft fciri per
,
quod neceflarium
medium coutingens
,
& hu-
%, ctnelufle.
; quia necejfarium immutabile eft, fcd immutabilitas conclufionis ncceiraria:,eft ex im^ mutabilitate alicuius caufz ; fed contingentia
ius ratio eft
tingentia
elTcndi ipfius fyntlon.
Sed
non poftunt
efte
caufa conclufionis
nece[raria:,igitur,&c.
Ad ptimum argumentum quod hxc Lun4
homi-
conttzfynolon. Et
quud fuppofitum animalis ratione
P»ll.qMtft.j. Paul.
1 5
non habent veritatem immutabilem Jgitur conper fe
JUe homoefl animal, inteliigendo pcr illum
nem hoc aliquid diftindum
i.
.(^ I ^. eit. Rtiuius in e»p. 4. huiui qutft. i . Tartar. in eap. 7. hmm,eit. Conimbr. i» txpof. 4. 6. eap. huiuSfCit.
5
:
loan.dc MagKlr. in
hHtut text.
&
Tufcu
conttngens ^ojjit
,
,
&
contingens eft , ctiam iila , Terra in- Ai terponitur inter Solem cfr Lunam , Sc vniucrfaliter '*> ea quz frequenter funt, contingentia funt,& non nccciraria. Dicit tamen Ariftoteles,qu6d vt veniunt in demonftrationem ncceiraria funt; eclipfatur,
j Mrgutnt-
&
Linconicnfis hoc exponit diccns, quod vt veniunt in demonftrationem, accipiuntur cum circunftantiis
cum quibus neceflitantur. Vcrbi gra-
quandocunque ponitur tecra inter Solem & Lunam, eclipfatur. Scd quandocunque Luna cadit in vmbra terr;,interponitur terra inccr Solem & Lunam, igitur &c. Sic igitur patet qualiter qu« frcquenter funt , licct in fe fint contingentia, tamen neceftaria funt vt veniunt in dcmontia
,
,
ftrationem.
Ad
aliud per idcm.
Ad
certium dicendum,
quud
^
.^
,
Super
410
qu6d neccflatium non reqoitur per mcdium con-
&
cum dicitur .infcrtur pcrrnedium tingens, contingcns, igitur fcitur pcr idem,confequentia non
valct
fcd
;
contingens ccSzd^i&c
camen
tantum fequitur , quod medium
caufa illationis conclufionis nenon confideretur vt contingens,non
efl
fi
caufa neceflltatis in conclufione, &c.
eft
Pofteriorum
lib. I.
miflSs contingcntibus fcquitur conclufio neceffaria
eo quod hxc funt. Sed tamen quia contin-
gcntia praemiffarura adiungitur difpofitioniter-
roinorum,qua: eft caufa neceffaria infercndi conclufionem ; ideo dicitur neccfTarium fcqui ex contingentibus , quia tur
verum
cft
& eodem
,
fequi ex falfis
,
fed
modo
dici-
non propter
cjuid,
fcquitur conclufio neceffaria ex contingentibus,
Q^ M Vtmm
T
S
conclujio
XLI.
O
1
necejfaria
fequi
fojjtt
clufio ncceflTaria fequitur nccefTario ex
1
gentibiii ^
conclufio necefTaria fequitur neccffario ex contingentibus , loquendodepryr,de conclufione,
primtm
«1»
7. cap. 6. huius.
lib.j^. Inftit.
lit
1$.
cap. t,
huius, Paulus WtnctMifuper
Fonfcca
QVod non videtur; Contingcns pro p»rte negatiua.
Aucrfa
lih.6. Inftit. e»p. y ,
& communiter SuRimuliAx i» r*gu-
cenfeqHentiarum,
Argument»
rens ad cfle
ad non
Sc
,
determinatum ad
eiTc,
cft indilFe-
nccefrarium
eft
eflc,igitur,&c.ficut nccjcx dif-
Item, contingenseft mediura inter neccfla-
&
&
impoflibile , , ex contingenti non fcquitur impofHbile, igitur eademratione,excon-
hon fequiturncceflarium.
tingcnti
aflignat hic fallaciam accidentis
&c. omnu triangulm efi pgura igjtur omnis figura habet tres , &c. figura cnim accidic triangulo fecundum quod habet tres.
Ad primam rationem dicitur , quod illaprobat,qu6d cx prxmiflls contingentibus fecundijm ^i quod funt contingentes non fequitur conclufio t». neceffaria, hoe concefTum eft, Ad aliud patet, per idem quod conlingens fub rationc contingentis riura
ratione
proptercauquia prxmifTae contingentes non funt cau-
non
fequitur
fam
,
propter cjuid , hoceft,
faiconclufionis neceflaria:, fed tantum ficut ex
Contra haec funt
;
ex
efl
,
Homo efl a/intu
ad illam
,
,
illa,
tis,
cuius
eft
aliud dicicur,qu6d effedtus
contingentibus fecundumquod contingentiafunt, fequitur tamen neccfTario ex difpo-
fed quia
illa eflet
vera
,
fi
Infenmt propteri^uid, Sceo^uhdhacfiint
cohclufionera neccfTariam
;
.
fionis versjfimilitcr dc impoflibili rcfpedu
clnfionis necefraria:,&c.
con-
caufa, cfTet vera, fiuc poneret vetitatem
Q^
fequitur necefTarium/iro^w ^ttid , igiiut ei-
yeris verum.
Ad qua:ftionem tingentibus
;
funt contingentes
T
XL
o
I
,
& conclufio neccflaria.
Intelligendura tamen propter rationcs
,
1 1.
,
necejfario pradicetur
<~ut Jic
dicendo ,
de Jub-
Homo eft al-
bus, njek cygnus eft albus.
enim , Omne cfuod eflalhttm
fequitur
efi animalyomnis horno efl albiu,igitur,Sz.c, Prasmif^
prarmifras
album ) ieSio
con-
S
..€
Vtrum accidens commune ( cuiujmodi eH
dicitur,qu6d necefTarium fyl-
logiftice pottft fequi ex propofitionibus
Ariftot. c»p. 6. huiut
Ctm. fere
,
text.
i
^.
cum
& Paul. Ven. in & recentiorcs omnes
Auetrocs
text. forphyr. c»p. de Accid.
ipfo ibidem,
qu6d
contingentes pofruntdupliciter confi-
Vno
QV6dnon
videtur;quia Ariftotcles ponit,
qu6d deraonftratio
niodo ratione contingentia:,quaE eft in prxmifEs. Alio modo rationc difpofitionis terminorum. Primo modo ex contingcntibus
per fe,quia ex nccefTariis
non
eftfalfura,quia albura
derari.
,
,
propofitio
,
ter epnfider»-
terminorum.
cum hoc ftac camen qu6d refpiciendo ad concingenciam non inferunt conclufioncm ^ro/T^r^wjV. Eteodem modo cft dicendum depraJinifns falfis refpedu conclu-
Harnoefl homo, ^toi-
dem racione ex contipgenci, Ad oppoficum eft Ariftoteles dicens, qu6d ex contingenti fequitur neccffarium, ficut cx non
(x.
non excedic
& ex hoc non fequitur neceflarium,fci-
licet ex
in propofitione, cuius eft caufa, tunc ex impoflibili
;
minorum
tanquam ad vnam caufam veritatis , ita Homo ejt afinm, tAnquzm acaufa veritanon enim dicitur caufa veritatis quiaadlu ;
Ad
caufam
igitur
,
verificatur
,
autem rcperire aliquam difpofitionemtcrminorum,vt ex eo quod eft contingens fequatur
Htmo
ptercjutd,
«d illam
vt fic fcquitur
pracmifT^ contingentes ratione difpofitionis ter-
animal propter ijuid. Sicut enim
e/? rf«»w<«/,fcquitur
,
igitur ex contingentibus ne-
ccfTarium. Icem fcquitur
homo
illis
qu6d hsc funt non con-
Ad aliud dicitur eodem modo ficut prius. Ad rationem contra hoc qua: probat qu6d
igitur ex falfis
:
prasmiffe funt caufaecon-
verum , eo quod fequitur verum propter
fequitur
falfis
eodem modo;
^iiiJ
)
lingit
fitionc
fequicur verum,
falfis
contingens
eft
impoflibile.
Hic dicitur,qu6d conclufio ex contingentibus
funt duplici-
non fequitur impoflibilc , fic nec neceffyllogifticc. Veruntamen , quia difpoficionis terminorura ( non ex eo
conclufio neceflaria co
feqnitur propter contin-
inter neccfla-
farium fequitur
Item , conclufio fequitur propter prsmifras; fed proptcr contingens non eft neceflarium ; igigcntia, fiue ex contingentibus.
frtmiffi eS-
medium
eft
,
clufionis necefFariae, ideo ex
non
1
& impofTibile & illo modo, ficut ex eon-
nccefTaria.
&
tingentis pof-
,
qu6d
:
tur neccfTarium
OmnU triangn-
;
liu hahet tres,
prasmiftarum igitur fi prarmifnefunc non contingentes conclufioerit contingens
eft efFedlus
Elenchorum,
ficut loquitur Ariftoteles in lib.
tingenti
Icem , cfFcdus non exccdit caufam , conclufio
Ctnclufit,
& illa: pramiflae funt contingcntes; igitur
&
iundJiua fequitur eius altera pars.
rjum
prx-
mifEs,
Aiiftot, hic cnp.e.text. 17. Auerroes in Com.huius leci.D.
Thom.feS.
iftis
tx frAmijJis contin-
JyUogifiice
text.
quia difpofitio icrminorum, vteft caufa nccclfaria infcrendi conclufionem cxtraneatur contingentiz. Vndc hjcc eft fallacia Accidentis ; con-
fequitur conclufio neceffaria prepter ^uid,
nec eo quod hatc funt. Secundo raodo ex prae-
eft ;
fi
ex propofitionibus
igitur tales propofi- proparte ni~
tiones eflcntnecefTari2,cfIcnt per
cygni, igitur
r.
Argumenta
fe:
confequcns
non eft accidensproprium de eo non dicitur pcr fe. Hic
i***"''
.
,
Qu^moXLII. qu&d »on fequitur, eft aecefTariai ieicQr per (e; nifi yrhi Aibiicirur quod natum cft (ubiici^ hzc enim efl neceH3nii,y4mm4lefi htmo, 8c tamen non eft per fe. Sed cygnus non eft proprium fubie^bkn refpedu albi, ide6 hzc non cft
^wm
per
le;
Hic
fe.
necefTacia.
Item , n hxc edet necefTatU , Cygniu efi albm: tunc cflet fcibihs , fcd harc non eft fcibilis , cum
^^ Arrtimtmt» i» tfftfitum.
album non Cii propria pa01o , fed accidcns coramune per Porphyrium. Ad oppofitum h«c eft neceffaria SocrMtes eft l^^^ntifi, & tamen quantuni cft accidens communt ) igitur , &;c. Qu6d fit necefTaria probo ; quia conceptus quanti confequitur conceptum Socratis , Socrates enim concipi non potcft finc i
quanto, & quali ; igitur eft-necelTaria. Item, accidcns infeparabilc infeparabih^ter ineft fubicftojigitur
neccflarium ineft fubieftojta-
inen accidens infeparabile continetur fub accidente communi , quia accidcns cDmmune diuiditur in accidens feparabile,
& ioftparabilc,ficut
dicit Porphyrius, igitur accid^ns
commune ne-
ceftario ineft fubiefito.
Itcm, pcr Ariftotelemin lib.Priorum, hsceft vera ; Cjgnttt efl albue de necejfitate, tamcn al-
&
bum eftaccidens communej igitur,
&c. Antccedens patctper Ariftotelem.quia Ariftotclcs in lib. Priorum oftendit , quod ex altera de contingenti ad vtrumlibet , 6c cx altejra de neceflTario non valet conclufio in fecunda figura. £t hoc declarat pec inftantiam in terminis, qnta cum ter-
vniucrfalisncgatiuade necenario,in his teiminiSiContingitnnllumhominem fj/e 4lbum , vel omnem : de necejjttate omnit cygniu ejl m»iificdtfl)'eJttis,Scc. ftat
filhM,Sc ftat
cum
iftis
pr^miffissqu^d de necejfttate
non inftaret cnim aliquis
tihIIm cygntts Jfthomo.Sed Ariftotelcs nifi pcjcmifla: eftent
dicere
quod
vctx. PofTet
Ariftoteles
non
inftat
fi
alia pracmif-
farum eftct vera.quiatotum inconueniens.quod tunc fcquitur.fequitur ex falfitate pracmifTxjigitur hxc eft vera , De necejfttate omnts cygmu efi ttlhutt 8c
ex intentione Ariftoteh*j.
Hicdicitur,qu6d Aciftotcles inteUigit hanc efte veram, non abfolute, fed dum exiftit ; album enim primo ineft fingularibus fub ratione ezi(lentia:
,
& ide6 non eft necefiaria abfolute
dum fingutaria ,
Soerates efl
Socrati
bum
,
nifi
,
nifi
cxiftunt.
Contra hoc, tunc non tc
effct neceflaria
abfolu-
cnim non meft
rifihitit. rifibilc
fub ratione exiftcntiz. Si Igicural-
infit vniuerfaliter
cygno
,
igitur
aliquam
caufara habct in cygno r^itionc cuius ineft cygno, Sc
quando pra:d|'catum in fubiedo habec caufam
nccenariam,nece(rari6 incft fubiedlo : igitur hzc eft vera ; Omnis cygnttt , &c. Maior patet , quia fi
album non habecet caufara in cygno,non magis ineftet cygno quam alicui alteri,vt coruo. Ad quzftionem dicitur duplicitcr. Vna via eft j JrimM rt^- qu6d hzc cftncccflaria ; Omnit cygnttt eji dlhitt, fi»»dfitfi.
aut aliquod przdicatum eftentiale. Siacci-
non
fi Cii
ficut patet ex proceflu Ariftotelis in lib. Prio-
rum. Si dicitur , qu6d AriAorcles inftat per il-. lam, Omnitcygnitt de necejfitate eftalhitt, non quia vera fit , fed pec ipfam dat intelligere vnam
Teram.
inftantia dcbeat efte
fi
in fecunda figura accidentale, cuiufmodi cft «/; aut accidens proprium, cuiufmodi eft rijibu'
Omnis cygmtt
eft
quia
&
refpeflu accidentis
lunc tale accidcns per fc infubicdko, igitUT hacc eft pcr fc, Cy^niu eftalbnt,
;
cx vtcifque veris , ex maiori coniingeuti , minori dc ncceftario i aut igitur accipiturinedium
Contra illifd i (lalbum necefTaii^ incft cygno, h«bet igitur in cygno fux inhzrentia; caufam necefTaciam. Sed quandoii\ rubiedlo e(l caufa :
411
Contra hoc eft
dicitur,
pitur
Krminus
mcdio cuiufmopropofitum,qu6d hzc fit vera,
accidentaiis pro
di cft «itf>W,habeo efi
alhut dt necejfttate, vel Ariftoteles
tcrminus eCentialis pre mcdio, fiue accipitur propiium , tunc fcmper ilJa de contingenti accepta erit falfa ; bzc enim eft falla, Contingit omnem hominem ejfi animat , fiue inftat. Si accipitur
rifibilem:nullo igitur
modo
poteft Ariftoteles in-
ftare in terminis contra illam
commixtioncRi,
qu6d przdicatum quod accipitur in fccuada figura promcdio , (Tt terminusaccidcnnifi ita fit
fumptus ^ qualitatibus. IntcUigcndum tamcn cft qu6d album non di-
talis
citur accidens ratione
ieAum proprium,
,
quia |iullnm habeat fub, qm'a ab extrin-
fed pro tanto
(eco inducitur in fubiedlo. Si tamen inducitur ji caufa intrinfeca
volunt
;
fic
,
vt^ complexione,ficutquidam
eftaccidens proprium. Ineftenim
album lanq^am propria pamo alicui fubiedlio quod reperitur in cygno & niue ; vnde itii fubie
prim6inefttanqua*mpropriapaffio. Sed cy-
gno,& niui,n on ineft prim6 album, fed per fejicet non primo, &per hoc dicuntqu6d hzc eft neceflTaria, Cygnus eff albiu
,
ficut per fe
,
& eciam
enim album concludi de cygno per illam caufam quz communitcr rcperitur in fcibilis eftjpoteft
,
cygno, Sc in niue.
Contra hanc viam arguitur
fic
per Porphy-
rium, quuniam albura,& nigrum funtaccidcntia commnnia , fccundum qu6d accidens commune diftinguitur contra proprium , fed accidens illo
modo
eft,fecundum quod poteft abefTe
fubie(^o
;
igitur
album non
& adefle
ineft neccftari^ fub-
iedbo.
Hic dicicur , qu6d Porphytlus intelligit qu6A album eft accidcns commune, fccundum qu6d atbum inducitur ab extrinfeco , ideft , k qualitatibus, vt ^calore & frigiditate , &c. fie albcdo & nigredo refuttat ex hujnfniodi qualitatibus,fecundum tamen qu6d inducitur abintrinfcco,^ complexione, fic eft accidens proprium. Contra illud ,alhume{k qtialitas fecunda caufata h. primis , igi.tur tale accidcns confequitut complexionem ; fed complexio prim6 eft indiuidui, igitur album primo ineft indiuiduo. Sed accidens proprium prim6 incft Specici , igitur album noncft accidcnsproprium, licctinducatur ab intrinfcco. Hic dicitur qu6d album confequitur complexionem. Et cum diticur , qu6d complcxio eft paffio fingularis, dicitur
ius matetialis in boc,
qu6d non
;
fed eft alicu-
& in illo. Vnde album non
commuhl prirod; noncommuni,qu6deft natura Speciei ab-
ineft fingulari prim6,fed alicui
fed
&ri£ti'i conditionibus matcrialibuk
,
fcd ineft
cuidam quod eft quodammod6 fpecies per atiributionem, quia eft quafi quoddam mediuni inter naturam coramunem, & iiidiuiduam, 8c fic qaodammod6 fpecies non vere. Contra iftud , album vniuocuni eft ad albnm indudum ab extrinfcco , & ad album indu^um ab intrinfeco.fed album indudum ab cxtrinfeco non eft propria paffio alicuius , igitur ncc album indadlum ab incrinfeco.
Ad
Super
412<
Ad illud opotKt diccre quod non >
Pofteriorum
lib. I.
funt tota-
vnius rationis,vc comparatnrad caufaSjquia albuin caufatum'ab intrmfeco naturale eft fubielicer
€io
Seeunda rt ^onfit.
quia a natura ptopria caufaturab intrinfe-
,
co ; album ve>6 indu(5):um ab extrinfeco eft pr ztcr naturam fubieflj. Aiiter dicitur ad qoaEftipnem , qu6d accidentia communia , vt album &( nigrum non prsdicantur neccflariodc fubiedo; & huiusratioeft; quia fubiedlum abfoluta ratione poteft elfe album , & non efte album ; quia idem Socrates quoad intelleftum qiii eft albus ipfo cxiftente, adhuc ipfo non exiftente, non eft albus; & tamen tnanet intelleflus idem Socrates, qui pcius fuit, ,
,
quia tis
8c
eJfe,fHiJfe
Scfore, accidit inteileftui Socra-
,
igitur hsec eft contingens
;
eadem
cidcntia
quod
,
Socrates efi albtu,
Cygnw efi aibfu , quia talia acnon infunt fubieftis , nifi fecundom ratione,
cxiftunt
;
fed accidic exiftere fubie6lis,qui4
Socrates poteft non exiftere
,
& per confequens
Socratesjfiue cygnus.poteft eiTe albus,&
albus
nou 6. Adnrgumen.
tum^
tales igitur
:
neceflaris, nifi
non funt
non cflTe
necciraris
;
igitur
dum fubiedaexiftunt.
Ad primam rationem
Tu non
non
dices
,
eft
Vtrum
in
quantitas.
T
iE S
XLIII.
o
I
commmi^?
DialeBicafit Jcientia
Ariftot.Atf cnp.
1
1. text.
17. Auerroes ibidem. Doftor j.i. i. Prooemial. loan. Anglicus&
Vniuerfat. Tittzi. qutfi.
Btafau. fuper quAJl.
Vniuerf. DcBori4.loia. dcMagift.
i.
quAfi.y. huius. Fabci TheorS.eap.i.
QVod non videtur nis a
Diaiedbics
;
fcientia
communitatc
dicicnrcommu-
fubicfti, fcd
Syliogifmus, qui
eft
non
I.
fubie6lum
Argmntnt»
commu-
pro parte »*«
eft
ratiu».
nis przdicaiione
rum. Item
nem
,
ad
fubie^iia aiiacuii) fcicnci^-
fcientia diftin^Skioncm
& denominatio-
capic k fine,fed finis Diaicftic?
raunis, iram6 particularis
tecquia
finfs
Diaiedic^
;
eft
non
cft
com-
igitur,&c.Minor pa-
opimo,opinio autem ; & per confcquens
diilinguitur conti a fcientiam ft
finis particuiaris.
Itfm, Mctaphyfica cft fcientiacommunis,igitur nori Dialcdica. •Confequentia patet , quia fi
communis ad omiies rcicntias,tnnc communia in fcientiis, Dialedbica igitur non crit communis. Item ,Dcifionftratiua cft communis ad omnes
vtraque
oppofitum dicitur, qy^j Socrates.vt cft per fe fuppofitum horainis, intelligi porcftfinequancitate; quiainintcliedu Socracis
Qjf
fic
duo
cftet
eficnt acque
nonigitur Dialcdrica. oppofitumeft Anflotelcs. qusftioncm dicitur,qu6d Dialcdticacft
fcientias,
accipio Socratem vt cdfynt^on
potcft inteliigi nifi inteiligatur
,
Gc
qiianrus;
Ad Ad
communis
Ariftotcles.
ficut vult
igituc h.Tc eft neccfraria, Socrates eft cjuanttu.
fc entia
comraunia non infunt fubiedis ratione conceptuum fed cis infunt dum exiftunt & ide6 neganda cft faaec con-
Efttamen fciendum ,qud
quod
Dicirur,
talia accidentia
,
;
fequcncia,57«o/
requiritur
,
requiritur
enim , quod fynolon aftua-
ad hoc quod quantum dc eo neceflTarii
litet fit
pra:dicetur.
Adaliud, quod accidentia dicunturinfepara; bilia,non propter hoc quqd conceptumfiibiecli ncccftkrio comitantur , fed dicuntur infeparabiiia , quia fubiedJo maTnentc non poftunt fepararij fic albuminfeparabileefta niue; nonquiaaibum de neceffic-ire conlcquatur niuem , fed quia niue exiftente non poteft album feparari.
&
Ad aliud ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc,quodnon eft fimi'literde rt/tbili 8c albo. Album enim primo natu,
ram confequitur ineft.
ad
vc exiftit
,
& fic primo fingulari Perhoc non confequitur So-
Sedrifibile ineft ptimo Speciei.
formam
,
quod
rifibile
ccatcm fub racione cxiftehciie,fed fub rationc naiiua: fpecici.
Ad vitimum quod album ,
in fubiefto habet
aliquam caufam ,ratione cuius neceflario incft cygno.dum cygnus eft, qftia album confequitur taicm compiexionem. Sed quia ilia caufa
non
eft
intrinfcca natura: Speciei; fcd
pertinec ad indiuiduura primo
,
iila
caufa
ideo taie acci-
dens non habet in fubie<^o caufam neceftariam Vnde , fed foiilm pro aliquo tempore. ad formam ; accidtns habens caufam ncceffariam in natura Speciei primo ,abfoiure ncccflario confcquitur fubicftum , ficut rifibiie homincm , fed accidens habens caufam necelTariam in indiuiduo primo , non ineft neceira-
abfolute
1:16 ,
,
Conclufio,
1.
communis Dialedticaenim
Diaiefticaeft
;
Vniuerfa-
eftde liumnum.t.
Syllogifmo tanquara de fubiedto. ScJ Syllogifeft coramunis communicace appiicacionisj poteft cnim appiicari ad fubic<5lum cuiuflibec fcicnci2,quia quzlibec fciemia vcicur Syilogifmo. Ecideo dicic Ariftoceles,qu6d Dialcftica
mus
cum
fic
inquificiwa, a8
omnium mechodorum
principia viam habec.
Ad primura argumcncum,dicitur, quod fcientia poceft
lionis, nis.
Et
comraunis coramunicate applica- Ad
eflTe
&
taraen parcicuiaris particuiaritacefi-
fic Diaieifiica eft particularis
in praedi-
cando , tamen eft communis communicace appiicacionis ad omnes fcientias. Potcft enim opinio in qualibct fcientia caufaripcr Syilogifmura Diaiefticum.
Ad aiiud, quod Metaphyfica eft fcienria communis communicate fubie(5li in prasdicando. Sed Diale<2:ica cft fcienti'a
nicacc fubiccSli
,
communis noncommu-
fed applicacionis
,
&
ita diuerfi-
ccmmunis & illa. Ad aliud, quod asque Demonftratiua cft fcien tia communis communitate appiicationis. Sicut enim in qualibet fcicntia contingit arguercDia-
modc
eft ha:c
lcdlicc ex probabiiibus cotiimunibus, ita in qualibct fcicntia corttingic arguere
ex propriis.
Vndc
omnibus , tamen diuerfimode rant , &c. catur
plicatur
demonftratiuc
hocquod vtraqueapplivtraque eft communis , apin
,
&
in
hoc
difte-
&c.
QV^
ttt.
at^tifrt'-
i
Qu^ftioXLIV.&XLV. enim hxc confequentia
QjTiB ST
XLIV.
o
I
bona ,
ejfe
,
quod
i
j^
Afgtwttnt»
hit f*R. it. Vide
y^ Vod non »idctur;quia pcr Ariftotclcm func noca fenfui V^ renfibilia
,
ficut
fic incclligibilia
nondccipiiur
profrttnt-
(»n\.
gstiiM,
circa fcnribilia, igitur ncc intcllcdtus circa prin-
:
fed fcnAis
cipiaintclligibilia, igitur
,&c. Confirmatur
ra-
tio,quia dicit Ariftoteles, circulus cR. figura, hic
potcft eJTc deccpcio
:
fcd
re,no"ncft decepcio,
quod
fic
circulus eft figura
€ft circuius
:
fi
,
dcfcribatur in puluc-
cnim manifcftum
cft,
& pocma Homcri non
codem modo principia Dcmonftra-
tionis dc fc funt no(a intellcdui
non poteft
eftc
igitur in
,
illis
dcceptio atquiuocationis, ncc ali-
<]ua alia in di€):ione eft.
Itcm
,
quod
Demonftrationc non
in
fallacia
Con-
Ad primum argumentum dicitur quAd
priri-
,
fit
aliqua
aiia circunftantia potcft ertcdcccptio: vt fortc cx hoc qu6d inteilc£lus non cft bcnc
difpofitus.
Ad
non poteft in illis accidere quia primcdio pcr fc , & medium de tcrNcc aecidit fallacia fecundum quid,
fc.
monftratione non potiflima poteft accidcrc falConfcqucntis , cx ignoran, &
non
cftin cerminis conuertibilibus.Dcmonftra-
tio eft cx conucrtibilibus; igitur inDeraonftra-
tionenon ponitur Confequens. Item in iilis circa qua: non contingit ,
non
cadit dcceptio
,
fed circa principia
&c. Ad quxftionem
,
piuntur aliquando tcrmini non conuerribilcs, in taiibus (\ arguatur c contra crit falLcia Confequcntis; fed tamcn in Dcmonfttatiuisfc-
&
Ad
dicitur,
quod
in
Prima quia ,
tiuis arguitur cx vniucrfalibus
,
tia
,
Vnde
, quod circa principia non conramen in modo dcduccndi cx pia:miffis conclufioncm poteft cfic crror in Ucmonftratiuis vcruntamen minor cft quam in
fuppofito
tingat errare
,
;
errare,
Diale^aicisj&c.
,
igi-
tanta, patct
in
Dcmonftra-
&
itacxcludi-
Argumentationis, Similiter cxtraneantur omncs loci cxtrinfcci,& hiccft vna caufa,quare in Dcmonftratiuis minot cft deccptio , quam in
tAnhiitcftt njera,Si affirraatio
Dialcdicus enim vtitur omnibus , modisargucndi. Aiia eft caufa , quia Demonftratio eft ex paucioribus, & ccrtioribus , quam Syllogifmus Dialcdicus ; quia in Demonftrationibus non contingit augeremedia, fiifiinlatus, vclin poftaffumcndo. Scd in Dialciflicis contingit aiigcrc tnedia iftis modis , & multis aliis modis. Tertia caufa cft; propccr hoc quod Demonftrationis principia func noca inccllc6lui , ficuc fenfibilia fenfui , & ideo minor eft deccptio quam in DiaIcAica.
quoniam
in Dcroonftrati-
uis faciliot eft refolucio in prinia principia.
Ex
omnibus fcquicuc qu6d in Demonftratiuis fcicntiis minor eft deccptio , qu^m in aliis , quia his
ficuc Ariftoccics recicac, fencs
oftendebancquod
ignisgeneracur,in mulciplicaca anaiogia Sceti oper. Tem. /.
,
quia
,
&
cfl:
caufa
ncgatio
ncgationis f ttrt. 30. D.Thom. hie l*S.i%. Tjrf«Paulus Venec. in lceutn Phil fcf.hi eit.
AMot.hicejf.i^. rct. hie duh. i.
QV6d
fit
falfa vidctur
caloris,
caufa
mcn
Diaic(5licis
jftis
XLV.
Qjf iESTio
cies
;
in alitjHafiien-
(^ tamen nen oportet addifcentem illu confertire.
Demon-
Enthymcma,& Induftio,& quxlibct aliafpc-
eft
prima
fimplicitcr pri-
qutiam funt principia cjut prima funt
inDialeftica:
non
aiiquadcce-
ma:tamen circa fpccialia diucrfarum fcicntiarum eontigit crrare.Sicut cnim dicit Ariftotclcs,
Dcmonftrati-
eft
cft
licct citca principia
affirmacionis
per quatuor caufas.
Quarta caufa
quod
,
funt,non
,
&: in illis eft dcccptio
non cft bnta dcceptio,qu5ta aiiqua tamcn poteft cfte. Quod
tur
aiiud
talia
noncontingac errare.quae func
tur,
uis
in Dcmonftt.itio-
;
Arationum non contingit errare( pcr Ariftotclcm in tcrtio Mctapii. ) igitur,&c. Ad oppofitum inDcraonftratiuis fiunt Syllogifrai falfigrapiii
Quia cnim
fyllogizantis.
tia
ne potiffima arguitur cx conucrtibilibus , idc6 ibi non cft confequens licct ibi arguatur c contra. Eft camcn aliud vicium vt fortc circuius. Sed in Demonftrationc non potiffinia acci-
,
Dcmonftratiocftcxvniucrfalibus,& fic induccndo pcralias. Si igitur accidit fallacia, erit failacia Confcqucntis;fcd illa accidere non poteft , quia fallacia Confcquentis
qu6d in Demonftrationc Confcquens:tamcn in Dc-
lacia Accidcntis
ptio.
dicitur dc
,
accidit
cundum qu6d
tio per
1.
non
tiuis, cftet fallacia Confcquentis, quia fallacia
& fimplicitcr ,quia
CtHflmfit.
aliud dicitur
potiffima
dcccptio pcrfallaciam Extradidionem cfTc vi; quia fi aliqua fallacia cdet in Demonftra-
y\ccidentis
•
tamencx
dctur
inum
J
cipiaDcmonftraciuade fcfunc nocaincellcdui, ^^ *^g'*^' vndcinillisfccundum fenon accidic decepiio, '*'
Philtf.eit.
nota intellediui
camcn mcidit
fcquencis.
Thom.
D.
J. ttnt. 14.
hMXtoceafuprm tteum
harc confcqucniia clTct
/gnii cito generatnr .•igitur generntkr multi-
plicMta analogia, hic
deceftio. Ariftot. kieeaf.
MlifniJge-
ntrmtur, mHltiplicMta nrmUgiJicito geneTMtHr\\Acb
crcdidcrunt fcncs
ytrum m demonfiratione fojjit
41J
bona, Si
eft
non
Sol
Itcm,
&
caloris
eft
;
quia ignis
cft
caufa
I.
non ignisnoneft quia Sol eft non ignis ; & ta-
vniucrfaliter ,
caufa caloris.
homo eft caufa animalis & tamen non qu6d non homo fit caufa non anima;
fequitur,
quia tunc fequitur, .^Jintu eilnonhemo , erge ; afinm eft n&n animal. lis
Ad
oppofitum
Ad qusftioncm
cft
Ariftoteics.
*• , quod dnpicx eft canfa;qua:dam praccifa, aiianonprxcifa. Loquen- ^'"'f*^** quendo dc caufa primo modo , tunc illa propo- ^^^J* ^^ fitio eft vera , fi afHtmatio &c.vt patct iii excmplo Ariftotciis , Sienim htbere pulmenem eif cau/a refpiranJi , tunc nen hahere pulmonem esl caufa nen reffirandi , tjuia hahere pulmonem eR caufi dicitur
,
,
non tener. Ad primum argumentum , qu6d ficnt
re/firatienif. in aliis caufis
caufa caloris in virtute fua
,
ita iliud
ignis efl
quod non
habet virtucem ignis, non habec caufam caloris.
Omnia enim qux te priroicalidi
,
fimt caiida
qood
,
funt calida virru-
efl ignis.
Vcl potcft l
dici,
quud
J -^*
•
«x**»-
Super
414 ^uod
lib. I.
ignis noneft caufa praecifacaloiiStquiaSol
Ad
tanquamignis caufac calorcm.
homo non eft
animata fennbilis.
eft fubftancia
Q^^STio
cum
det ,
przcifa caufa animalisifed przcifa
caufa animalis
VPrum
aliuci,qu^
Pofteriorum modo k
ergo nuUo Dicitur
,
quod imellc£lus
deficiat
,
fedlio matcriz
^fiien'
no corporeo
in
fedio materiz Aridot. hic cap.
D.Thom. hic »1»
text. }; . Auerroes in tom. huius ttxt, /»a.}o. Pauius Vcnet. hie in tixtu cit.Phii ^
Argimani» f0tfH0.
.
Tarcarec. in hoc c»put,Dubio
loan. dc Magift.
}.
eft
quam fcnfus , & non dependet ^ pofteriori ergo cognitio intelle^iua non dependec cognicione fenficiua ; ergo, &c. fcientia eft virtus fupetior
:
«k
&
Item , incelleftus incelligic fe, fuam operationem , Sc etiain intenciones fecundas fed ifta non cadunc fiib fenfum j crgo de his poflct cfte :
fciencia dcficience fenfii.
Hic dicituc , qu6d licec ifta non cadanc fub fenfum.tamcn cadunc fub intelledlum,nec oportet, quod fub fenfum cadantj quiaillaquz intclliguntur diredc inccllccau cadunc fub fcnfum; fcd qnz intclliguncur in incelleftu reflexo non.
Contri, Ariftoteles in Iib.de Senfu,& Senfafo. intelligimm
,
cjuodfenfu non eomprehen-
dimiM ergo fi incencioncs fccundx non cadunt fub fenfum , ergo nec fub incclledlum. Irem jjncentiones fecundz intelligunturpcr reflcxionem ; ergo intelliguncur pofteriHS,quam ,
res,fcilicpt prima: intentiones.
LogicaergoquaE
de intentionibus fecundis,poftenor erit in ordiuc fcicntiarum.quam fcientia realis yt Mccacft
,
phyfica,fiuc Phyfica,
& ifto modo intclle;
quia tamen
modo
cft
per-
a potemiis
Ideo enim phrenetici nobene diiudicam, quia fenfus eft male difpoficus ;
&
non iudicar,& hoc quia quidam capti funt mente, quidam inepti , & huius caufa non eft fecundum fcquia intellcdus fecundum fe non eft magis difpofitus , necminus, quia non fufcipit maeis, nec miniis fecundum fc; fed caufapftjquia in ^omine vno qu^m in alio eft cotsplexio mclior. Pixit enim ^riftotcles , qu6d moUes catne apti fcnfus ligatur.Similiter
fmt.
Ad.primum argumcntum ficut iam didum eft, quod intelledlus a fenfibilibus quodammodo dependet,
Itcm, animafcpatata habet fcientiam , tamcn caret fenfu ; ergo, &c. Similiter fubftantia; fcparatz carent fenfu; tamen habent fciemiam,
Ad probationem dicitur qu6d prius aliquid Vno modo gencratio,
alio potcft cflc triplicitcr.
nc
eft Ariftotcles
ficientefen/u, deficiet (^fcientia,
Ad quzftionem
dicitur
,
dicens,
quodde-
crgo,&c.
quod
fic
,
ficut dicit
& hmasiiiioe{i;quizfcientiaeftco-
gnitio ac^uiftta per demonftrationem ,
dcmonftratio
eftex vniuerfalibus: ergo fcicntia
non
eft fine
cognifione vniucrfali. Sed cognitio vniuerfalis non eft fine cognitioncfcnfitiua; quia cognitio vniuerfalium cft per indudionero,& induiStio cft fingularium , quorum cft fenfus : ergo k prirao,
non cft fine cognitione fenfitiua. Intclligendum tamen eft propter rationes, JnuUe^m quod licet virrus intellediua fit prior virtutibus qmmtd» dt- fenfiriuis tamcn , quodammodd dependct k virf*ktUt »fmtucibus fenficiuis. Omnes enim vircutes fenfitiua: ordinatz funt ad incelleftiuam,prius enim fcicntia
apprchendicur fpccics k fenfibus excerioribus, poftea a fcnfu
communi
,
,
& perfedlionc
;
ccrti6 a phancafia,
&
quarco ab inccUedu , ica intelledlus in cognofcendo aliquomodo dependet i potemiis fenfitiuis , quia per illas defertur ad intellcdum poffibilem. Et loquor de intelle6lu fecundumquod cognofcitur per fpecies acquifitas, quia dein-
modo
perfedlione
,
fed
non generatione
incelledus fccundum fe prior
cft fenfu.
:
dicis
,
ter.
ficuc
Tercio
non pcrfcdlionc ; ficuc animal prius eft homine. Tunc dico quod prius eft altero primo modo , ab altero non depcndct; quod tamen fecundp , vcl tertio modo, ab alterogenerarione
,
fed
,
dependec
;
&
fie
incclle6kus ^ fenfu dependcrc
poteft.
Ad rationes Adprimam
contra hoc. dico ,qu6d Ariftotcles inlib.de Senfu,& Senfato,Ioquitur , dicit, quod omnin» nan inteUigimui de numero/enfibilium, ^uod nonpriiu cadit infenfifr/i.
Ad aliud , quod non ilt
fequitur
qu6d Logica
pofterior fcientia ordine do6lrinz,quam aliz.
Ad probationem cum dicitur;res primz intemionis primo intelligumur , dicitur quod rripicx cftoperatio intcilcdus.VnaeftintclIigentia OptTMtit (iroplicium; aliaeft compofitio
quoad
,
vel diuifio
;
&
duas operationes rcs primz intcnpriijs inccllcAui , quiim fecundz. Terria eft operatio di(curfiua ^ przmt(7is ad
plex.
nocz
conclufiones;
& illedifcurfus eftintencio fecun-
Vide
DoS. im
operii imftrfi-
da , & eft 3L6tas racionis, per quem ducimur in fromm.x. tur. cognicioncm primarum inteirtionum,& aliarum fciemiarum & ide6 quoad hunc i€tum Logica eft prior, & ita prior , inquantum ad do^rinam, quiaperdifcurfum dodrinamur. ;
Ad aliud dicirur j quod propofitio intelligenda
eft
de his
,
qui carcnt fcnfu ^ natiui-
tate.
Ad
aliud , quod anima feparata cognofcic quz cognofcit abfque difcurfu & non perfpecies acquifitas. Sed hzc propofitio intelligenda eft dc his quz acquiruntur per difcurfum , & codcm modo dicendum eft ad vltimum,&c.
ea
in-
telleSus tri'
illas
tionis funt
,
,
tclledlu fcparato cft alia ratio.
Tu
p»..
prim
ficut fubftantia przccdit ac- »lio dufliei-^
quamum cft de fc tcmppre,& naturlAlio
modo
Alifuii teft tffe
cidens
&
Adoppofitum
\rgumi* ta.
&
deficicntefenfu deficiaf,&c.
&
dmplitiHra
Ad aliud ficuc dicebacur.
&
Ariftoceles,
noneftvirtus^
fenfitiuis dependet.
quod videtur falfura.
Item ad principale, czci habenc fcientiam , tamen deficjt eis fenfus ; ergo non opoitet quod
Ctfielufi».
im-
in dormiendo.intclledus
quo
videtur. IntcUcftus in
prior j fcd prius
Omnino non
,
ideo ^liquo
,
VirtUI
materitUit
quia non vtitur orga-
,
opcrando
per-
ideo etiam intelledus ex confcquenti. Similiter
1. Pofi.JUtft. II.
QVod non fr»p»rtt nt-
modo
eft
poteft diei
& fic intelledus
,
€tus eft virtus immaterialis
.<*
immate-
Vno modo, quia non
immaterialis. Alio
deficiente Jenju
eft virtas
pro tanto , quia non vtitur orgaho corporeo in operando. Vnde virtus immatcrialis porialis
tcft dici dupliciter.
XLVI.
tiaficundum illumfinfiim
lofephi.
potentiis fenfibilibus depen-
fint materialcs.
incelle£bus eft virtus iramaterialis:
QViC
QusftioXLVII. Qjy
T
JE s
Intelligendum tamen qu6d non opottec ad -Aivnit^ttm vnitatem fcicnti* , gcnu$ fubiedum efte vnum /*'*'"'* vnitate prrdicationis ad omnia qux contincntur
fH
XLVII.
o
I
4iy yiic^a"!
ytriim
JcientU fit ex ^nitate generu JkbieSii ?
'Zfnitat
in fcientia
tcllediuz ftantia
Ariftoc.M^. II. huiHs.ttxt. 6. Mit»ph.i*3tt.
Al&A- Mtt»ph. text.
g.
&;.
.Auerrocs in Ctm.ttxt.hnius hci Wr.Eufcbiut Cifarien. Ub. 1 1 .Jtprtp». Eumng. D. Thom./«*. I
41. 4X.4}. (^t»^«/f. yg qutft.
6"
Doftor
5.
qutjl.^.prolog.
Mitaph. Mirandul. <^ 7. Auetfa ?«
lii.dt EMtrf.fittg.Ctrt.fid. ^.
/^ V6d non vidctur
j^
Argitmtnt» trt pMrtt
fMims.
ttt-
;
ens cft fubiedum cuiuf-
V^libct fcicntiar, & tamcn fe funt plurcs,
& diucrfac
;
fcicnii*
fccundum
ergo,&c. Maior patct;
quia dc non cntcnon eft fcicntia. Hic dicitur, qu6d ens fub eadcm ratione non cft fubied^um cuiuflibet fcicntiat
;
quia cns rationis
eft
fubie-
& ens inquantum mobile.eft fubicdlum naturalia fcientix, & ens fub abfoluta rationeeft fubieftum Metaphyfica: & tamcn non (k\im Logica:;
;
idem fubiedbnm
eft
cuiuflibet fcientis.
Contri, ratio mobilis cft ratio cntis,quia mobileeft ens
, confimilitcrconfidcrare ens fub ratione mobilis , eft confidcrare ens fub quadam
rationeentis;&pcrconfcqucns Nataralis Scientia non difFcrt ^ Metaphyfica ; fed folum variantur fcientiac per diuerfas rationcs fubiedli.
Item.G (cienti* varienturex hoc,qu6d fubieftum, fiuc ens variatur fccundum diuerfas rationes folum , cijm fcientiac fecentur vt res , hoc eft per eorum fubiedla qu? funt realia;fcquitur quod fcientis
tioncm
,
non diuerfificarentur.nifi fecundum ra& non realiter , qnod eft inconueniens.
Itcm.ad principaIe;Metaphyfica eft vna fcicntamcn eft dc pluribus eft enim de Sub, ftantia, Quantitate, fic de aliis.
&
tia
;
&
Hic dicitur quod Mctaphyficaeft depluribus cntibqs.eft tamen vnde vnico fubiedo; quia omniaentiahabent attributionem ad Subftantiam, fic Metaphyfica eft de vno fubicilo , quod eft
&
vnum
vnitate attributionis
;
&
hoc
fufficit
pcr
Ariftotelem^. Mctaphyfic*.
quia
primis ; ergo dc dcccm Generibus, pcrattributionemad Subftantiam. Itcm, Quantitas fecudum illud quod eft.eft cns abfolutum , fcd Metaphyfica eft de Quantii^ate fecuhdiam illud quod cft,ergo Metaphyficaeft de Quantitatc fecundijm quod eft ens abfoiu;
eft
fi
fic
dicere
,
ciret aliquid prius
qu6d Metaphyf.
cft
&
cum ; pcr confcquens non per attributionem ad Subftantiam. Maior patct,quiafiQuantitas fecundum cftct
illud
Quantitas
quod
cft, eftet
compaiatum,tunc
Ad aliquid, quod non eft verum.
Ad oppofitum eft Ariftoteles , diccas qu6d vnitM fcientid effcM vnitategeneru/ubielii. X.
Ad
quacftionem dicitur quod C\c\ cuius ratio quia ficut fe habet potentia ad fubieftum, ita fcicntia ad fubicdlum ; fed vnitas potcnti* cft ex vnitate fubic6li , ficut vnitas potentix vifiuz cft
;
eft
,
qu6d
ficut cnseft
ita
,
eftex vnitate colojris, potentia enim diftinguitur pcr fubieda, per Ariftotelera 1. de Anima; ergo vnitas fcicntixtft ex vnitate gcneris fubiedli.
§lmfiiomm
lib.i.prin.
Dain.*.
,
fubicdum
intclledkus
,
& omnia
alia
cntia per attributronem ad Subftantiam, itade cntequod eftfubftantia eft prim6Mctaphyfica,
& omnibus aliis entibus fecundijm qu6d habenc attributionem ad Subftantiam & ita fcquitur ,
qood non oportct genus fubicdum efte prardicabilc de omnibus, qux dctcrminantur infcientia: fcd fi communc , qu6d omnia in illa fcicntia habeant attributionem ad ipfum. Et conucnicns cxemplum ponit Linconicnfis. Sicut cnim cft de arborc qu6d cius funt radiccs , qux funt cius principiura
eius funt rami exiftentcs , fic etiam abarbore, &ab vno exeunt alij rarai ,quoufque fiat multitudo ramorum;ita cft in fubiedo fcicntix , quod eius funt principium, & ab ipfo egrcdiunturpaffiunes.qux deipfofciuntur pcr principium. Id manifcftum paiet in Geometria ; vbi prior conclufio cft principium conclufionis lubfeqUentis , & fic fit vna conclufio , & ab illa conclufionc fiun£ alix, & fic quoufque fiat integritas fcientixjOmniaillahabentattribuiioncm ad genus fubiedum.
Adprimum argumcntum, ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc; conceditur qu6d ratio mobilis eft quxdam ratio cntis, quia nihil eft quod
rationcm entis; vcruni ratio cntis, fub qua confcquitur cns,quod eft genus in Metaphyfica,& ratio illa entisqux eft ratio crKis mobiljs , quafi xquiuoccfunt fationcs enris, idc6 per illam rationcm cntisHifficicrcr diucrfificatur fcicntia Naturalis ^ Mctaphyfica. poflit fubterfugere
&
Ad
aliud dicitur,qu6d
non fequitur icicnciam
folum fecundiim rationes; quia illx diuerfx rationes entis , perquas diuerfificatut fcientia, non funt diucrfimodc foliim fecundum confidcrationcm intcllcdus, fcd in re ; hxcratio noneft illa,modus enim circndi cntis inquantum mobile, non eft modus efTendi abfolutc.inquantum eft quid in fe. Adaliud principaleficut didiuerfificari
cebatur.
Contri; dccem funt Gencraprima;cumcrgo fint prima , nullam habet attributionem ad alie-
tum non
,
fit vnum fccundiim fubicdlum potcntiac inqu6d primum ens quod eft Sub-
fed fufficit
:
analogiam
Ad primum
contra hoc dicitur, qu6d licct
Quantitas fit primum in fuo genere , ira qu6d in illo gencre non habcat aliquid prius.nihil tamcn prohibet ipfum reduci ad aliquod prius altcrius gcneris. Vndecum dicitur , quod tunc eiret aliqaid prius primo. Dicendum , qu6d hoc non eft inconucniens in diucrfo gencrc:Subftantia cnim
primum cns, ad quod omnia entia,fiue omnia genera accidentium rcduci habenr.
cft
Ad
aliuddicitur,
qu6d.non fcquitur Quantr-
tatem eftc Ad aiiquid,licctattributionem habeat ad Subftantiam , non enim quxlibet attributio, fiue comparatio facit Ad aliquid,fed foliim comparatio ad tcrminum. Sed tamcn comparatio ad fubicdlum non facit aliquod cns Ad aiiquid.Pei
hoc ad formam dicitur qu6d hxc maior.Quantitas fccund^m illud quod eft,eft ers abfolururat vcra eft , difttnguendo abfolutum contra comparatum ad tcrminum relationis , veruntamen ipfum cft comparatura ad fubic£lum quia accidens fecundi^m illud quod eft , fubftantix eft, ,
,
accidens cnira
non cft cns
hbri frimi Pofieriorum
:
nifi
quia entis.
finis, li
EIVS
»
/td mgumt'*•
E
V
I
M
D E
S
DOCTORIS SVBTILIS Librum fecundum Pofteriorum Analyticorum Ariftotelis Quseftiones. flio
QjV
T
>E S
O
I
ibid.
.<*
&
Vcn. I» c»f.Q> text.
cit.
huius.
V i£ R
I
,
TV
n. ,
de ycritarc numero
fitnt aquales
videtur
,
Qm>d fit fal-
piiciter
; quia de coniingentibus non cft fcientia ergo, &c. Hicdicit Linconicnfis , quod quajftiones in
fcita
;
,
crgo ptoppfirio
fcibilis ralis
bilis non eft qusribilis tali modo, quodabcodcm fic fcita,& dubitata; quia fic fimul e0ct nota,
qua: vcre fci-
non funt^quaquaccunquc verc fcimus in fpeciali. Contrk ; zquales generc , & numero , diftinguuntur contra fe inuiccm ; ficut idem genere, idem numero. Dicere ergo quod qujeftiones nu-
;
de qua fcienria acquiri poteft poft dubitationem,ita qu6d ipfa prius fit dubitata,& poftea pec principia nota fiat fcita ; ergo,&c. Intelligendum tamen eft,qu6d propofitio fcieft,
,
his
inus in generali,tamen infpeciali
&certa rcfpcdu ciufdem. Sed
lcs his,
bitata ab addifcente,& poftea per principia nota
&
quxcunque
mero
funt acqualcs his
mu$
& dicercquodillsequasftionesfunt
;
,
vere fci-
qquz-
generc , non vidctur conuenicns expofitio. Exponitur cnim vnum membrum peraltcrum. )es
perfe debite applicata,ipfa
&
mero
fic
quod propofide iliis non
fic
fcdfolijm dcquxftionibus
quod contin-
vadisRomam?Refpon-
genci ficquzftiojpropccr
hoc quodhabetquan-
daro caufam ordinatam, quae te
quia non
de quo
&
;
detur, vtrecupercm fanitacem. Deiftoconcin-
credete; quia pcr Ariftotelem conclufio pcijioc
ilii
,
ftionesfiunt, vt quatc
& fcietia.
, fi demonftracor interroget de tunc contingic addifcencem non
opoctec addifceQtcm aifentice
principaledico,
infinitac funt
,
Contra hoc
,
nnmero
gentium, vt contingentia fimt, propricnon eft qua:ftio, ficut nec eotum eft fcientia; quia omnis quxftio eft qusftio medij fiue caufx , fcd contingentia , vt talia funt , non habent caufam eorum , tamcn de his quae funt contingentia quac-
Ad eii tamen pertinet interrogare de ,& ad conclufionempertinet fcien-
fuppofitione differt
& fic cft pro-
verefiimm ingenerali ;
in genere. Similiter intelligendum
Hic dicitur quod ad demonftratoreni non pertinet interrogaredepracmifli^; &^ hoc intendic
&
e^ua
intendit Atiftoteles
Ariftotelem.
,
,
Ad fecundum cioncs
:
^ pofitione
hii
pofitio vcra.
,
,
& eadem
;
-,
conclufione
,
ad arqualiracem; ica paret qu6d intclleitus cft ifte ^(tftiones accepu ingenerali ,fiint itjuales nu-
;
tia,& ita ad idem pertinec incerrogatio
certa
fit
du-
determinario ingenerali, rcfcrcnda eft ad conelafiones jhaecdcrerminatio numero, referenda eft
Itemad principale; quaeftiones funt infinitae, finitx , fed quod infinita non funt squalia finitis , quia ibi non cft ccrtitudo ergo, &c. Item , illud quod quaeritur, eft dubium quia pcr Boctium quaftio efl dubitabiltt propofitio ; fed illud quod G:itur eft ccrtum ; crgo , &c. Item, Scientia pertinet ad demonftratorcm fed ad dekiionftratorcna non pertinec interrogatio , ncc quaeftio ; non cnim incerrogat, fed fumic ^uidpet
Ariftotcles.
ipfa eft prius
quxftio,quseft fcitaabvno, &eftdubirabilis ab alio , & hoc non cft inconueniens. Ad primum ficuc dicebacur. Ad racionem conrra hoc dicirur , quod iftx dcrerminariones, genere, & numeroynon referunrur ad idem.fcd hacc
& conelufionps fcitae funt
conclufione
Trtpefaif fibilit.
;
poreft erfe fcienria
& corruptibilibus quaftiones & tamcn
numero
1. CtMfluJt».
tio ergo fcibilis
quia de contin-
non funt verc
gencrali funt acqualcs
funt
non ente non cft lcientia propofinon eft per fe noca , nec cft fimignora,ficur impofHbilia , de quibus non
fitate,quia de
t/s,
gentibus, fiunt
Ariftotelcm.
;
ijua vereficimtu. fa,
oppo-
ctcdete,
xquales numero, &c. Huius racio cft ; quia propofitio fcibilis non eft per fe nota in vcritatc.nec in falfitate; quia propofitio fcihilu efi illa cuimfiientia acquiritur de nouo per caufixm fed talis noneft per fe nora in veritatc , quia fi fic ,eius fcientia non acquirerctur de nouo, nec pet fe nota in fal-
huius. QitdiJiones verefiibi~ biles
non opottet addifcentcm
ita
Ad oppofitum cft Ariftotelcs. Ad quaeftionem dicitur,qu6d quacftiones
i.Top. caf.j-dr 8. Auerroes i. lext. i. D.Tlioni. hicUH.i .Tixxuet. quAfi.i.hMim.VnxX.
Ariftot. hiccap.
&
quod eft contra
Vtrum quoifiionesfint aquales numero fiientiu
fed haefitarc poteft dc vna parte,& de
,
fito; I.
;
&
ctiam
non
qux* m
V-...
eft
ifto
modo
fciri
per talem caufam
intenta a vaden-
continjjcns quxri poteft, ;
&
fed talis fcicntia
pertinct ad demonftrationem,
Ad
.^«^
'*•
5. m^gtmi'
Qu^ftio Ad
II.
4^7
quod qvsritur , dubiuni eft , quantum eft dc fe. Cum hoc tamcn ftat quod xqualcs funt quzftioncs his quz verc fcimus ; quia catdcm nnmcro propofitionci qu«
nit (fuideft, nontjuid efi Jimplicittr , (ci\\cet^uii
prius fucrunt dubis
addifcentcm credcrc conclufioncm , antcquam pcr dcmonftrationes per fe concludant, fedpracmiftas crcdere debct , quia funt pcr fe nota vel quando ex przmiilts dcterminato modo applicatis infercur conclufio tunc addifccns credit conclufionem, fed priijs non oportet, nec intcn-
inrelliecndum c[ubd duplex eff fubiedi , aliud eiTe paf/ionis. EiTc fubic^bi non habec medium , &c. nec eft dcmonftrabilc, quia de fubicfto przcognofcicur tjuid efi , & qui* eft , ancc omncm dcmonftcacioncm. Effc auccm paGSonis cft dcmonftrabile; quia cftc pallionis eft incftc , & inefte padionis fubicdo dcmonftracur, per definicioncm fubicdi tanquam pcr medium , eti.im pcr dcfinitionem paffionis; eTgofieft eft quz-
dit Ariftotcles.
ftio,
aliud iico ^vthi illud
,
poftcrius fiunt ccrcx per
Ad aliud ficut diccbatur. Ad iiludcontra hoc dicoqu6dnonoporcet ;
,
,
eft
quodfignificacurpernomcn;
fimilicery?^/? habcc
medium
per quod poflSt de-
monftrari.
quod
luxta
efe
propofitiones nocas.
(ed^d
tfirei,
,
quoddam
cft
&
eft cftc
&
&
cum habcac condiciones
cequifitas ad
qux-
ftionem.
Q^
iE S
T
I
Ad primum argumentum dico , qu6d
O
II.
mcn
%4» Si Ariftor. hc»
nerus
cft
fi
Auerroes, D.
eit. huiit*.
Tamtet. fMpri,
ibiJ.
quxfiio.
loaa. de Magiftr. qudft.
tur, quia przfupponity?*/?, crgo
non praefuppo-
quod przcognofcitur ancedemonftrationem, non eftquxribile; quia omne quzltem,illud
Sedy?*/? prxfupponitur ante demonftracionem,quia de fubic£l:o pracognofciribile eft
fcibile.
tm/ieft,
& ^uideft. quxtnur dealiquo; quxroan qua:fi idem dc cuncnon eft qusftio , quia per Ariftoteej/e
ijMirens ejuare
homo
eji
homo,nihil
ejl
tjutrere.Si
qu^ritur aliud de alio; cunc quxftio calis non cft fimpjex , fcd compofita , quia efuafHoJimplex f/f, ejUMndo illnd , quod ^uteritur non ejl alteriut ejfenti*, iicat dicic Linconienfis.
Iccm
, fi
hic quzritur aliud dc alio; tunc
poftec dcmonftrari
,
quiafj//^
ejji
haberct in fubie(!%o
caufam quare infcparabiliccr ci ineft,& fft fecundufealiud abcocuiuseft, crgo eft demoftrabile.
Adoppoficum
cft Ariftocclcs.
Ad quxftioncm dicicur,qu6dyJ"r/ quzftio quod
ideo ay?
ef}
pacec ex inccntionc Ariftotelis
,
cft;
dicic enini
quodjieft, eftquxftio fimplcx ,cx hoc fequicur quody? efl,e(i quzftio fimplex,& eft qua:ftio fimplcx, ficuc dicic Thomas propcet hoc quia non przdicarur ejfe tertium; fed fecundum Linconien;
rein dicicur quzftio fimplcx, quia racio
forms,&
fubicdz,& racio,& forma rci pr^dicatc non func duz.fcd vna;&quzftiocompoficaeft Ciitn forma, & ratio rei Cuhiedtx przdicaci funt duz.ficuc hic,cum quzricur,-/4« homojit rifthilu. Inceliigendum camen eft,qu6d adqudftionem
ratio rei
Ad cuius
aliud dicicur eft
,
non
,
quod
ficuc cocalicer
,
quia de
quzricur de eo fibi , nec ficuc
idem
&
eft
reducibile ad genus illius cuius
liter aliud
;
,
ius eft,quia efte in fubiccSlo przfupponit cire
de
fe
,
dubium
gic fcirc quid figniiicacur pcr
cft,quia concin-
hirco-ceruum
,
&
tamcn dubicare4»y/r. Similircry7*/?pr«fuppoScsti opcr. Tom. I.
;
&
nec il^ud quzritur propric. Si tamen quzritur , hoc non cft vc fiac nocum pcc dcmonftracioncm , fcd vc aliqua alia via nocificecur
;
potcft
,
fed eflc paffionis
quzricur,& idem dcmonftracur. Videtur ramcn Linconienfis alicec dicere,. quod cfle cuiuflibcc alterius a prima caufa demonftrari pot eft de eo cuius eft.cxcepta Subftancia, quod cft gcncraIi(Emum;ipfa enim Subftlcia non habec dcfinicionem, quia non habcc genus fuperius; & ide6 de Subftantiaquz cft gciieraliflimum non demonfttacur efle , nec dc prima caufa,eadcm racione; quia prima caufa non cft }n gencrc , quia eius eflc cft ciuscflencia , & fic eflc fubicdli , & efle paffionis quzribile eft , & eciam fcibilcjCxccpcis his,quz diSti func. Ad racioncm dico , quod cflc fimpliciter fubicc^i dcmonftracur per definicionem fubicdi de fubiedo.camen cfle fubic^fci incomplcte ancc dcmonftracioncmprzcognofcicur ,& przfupponi» tur. Tunc cnim przcognofcitur eflc fubic^i incompletc, quando ipfum cognofcitur pcr aliqua tale cfle acciiJentia , fiue pcr defcriptioncm ; przcognofcicur anccquam cognofcatur^^Jrrt.
&
/cettdum ijued ^uid rei; efle
cft
non
ideo cfle fubicdti demonftrari
fupponac. Tcrtium cft , qu6d ipfum habeac medium pcr quod demonftrari poflic. Iftz crcs condicioncs includuncurin hac quzftioncyffi^iquia
eft elle.
qu6d hic non quzritur cotavnde non cft demonftrabile de eo cu-
aliud patec
pciroo de
,
quancum
efte
cocaliccr diuerfum. Sed quzricur canquam.aliquid reducibile ad genus illius cuius eft ; vc fi fic e(refubftantiz,ad Subftanciam ; fi quanci(atis,ad Quanticatem , fic de czceris gencribus ; ica quod non przdicacur efle quod eft alterius generis, cft quzftio fimplex. Ec przdicacur cire fecundum adiacens , quod elTe^ficut dicicThomas,
Primum cft,qu6d id dequo quzricur,fic dubicabile quancum eft de fe. Secnndum eft quod quztibile aliquid prz-
triarequiritur.ic iftafufSciunc.
f/7f ,
non przfupponitur.
in poficione
nis poceft efle quzribile.
Ad
racur idcm defcipfo, analiud de alio;
lcm,
&
Ad aliud pacec per didla
&
nitur ijieji.
,
,
de fubie^o non poceftquzri. Eirecamcnpaffio
nonvidetur; omnis qusftio aliquid przfupponit ; fed quaiftioyi'*-)? , nihil przfupponit ; etgojiefi, non cft quzftio. Probo minorcm. Si ,Jiefl aliquid praefupponic , tunc prasfuppoiicrct quidefi. Scd cjuiii efi non pra:fupponi-
fcipfo
ca-
fignificatur
^M
;
eft
quod
fi^biedio przcognofcituryJ*/?, Sc quid eft,&c idco
QVod
Ci
argutum
t.
kmtu,M.i.
Itcm,
^uid efl rei, fcd ^uid efi
pernomcn
Thom. & Paulus Ve*
quzftio
Non przfupponit
Jieft aliquid przfupponit.
conucnic Ariftocelcs 7.Mecaph.& Anima & fecundo huius. Dicic enim qu6d accidentia magnam ptrtem cottferunt ad cogn»'
Eccum hoc
iedti
,
tamcn complcccfub-
per definicioncm fubiedti acquiricur
qu6d
modo
,
&
przcognofcialio modo quzricur, przfupponicur , tur. Sic crgo patet pcr ipfum , quia quando quzri li } fic
patec
&
alio
&
efle
Duplextjl 'l^*'
Super
4i8 quzritut
de
alia
,
jdem vt diAum
^
QVod non videtur
quia
,
omne quod qnacti-
efi
quia illud quod
,
fcitur, fcitur per dcfinitionem indicantem ^««
f4lfU«, eft,
eft
& illud quod qusritur non
quia cadera ratione illud aliud
ijuid
t^dtjuideilt
<]uid non Probominorcm
efTe quaeribile eft fcibilc
,
ergo nec quiribilc.
,
tjuid eflct fcibile cft
Scd
fcitur. eft
$£ fic cftct proccfTus in infi-
,
inrimius
fciretur per
,
,
caufam
;
cft: :
fi
fed nihil
quam fuum quod quid eft etgo
rei
,
non habet caufam intrinfccam pcr
qiiam poflit fciri. Hic diciciir , quod aliud e(i quod ^uid eft fahieAi aliud ijiuod ejtiid eft pafHonis. Gjuedquid efl ,
&
fubiedli cjuaeri
idcm erit dubitatum & przluppofitum. Hic dicitur,qu6d non fequitur quia cft aliud quid efi, quod eft dubitatum,& quod eft praefuppofitum ay? efi-y quia ^uidefl verum eii, AnhilAr tum,fed tjuid efi verum non praefupponirur ^fi efl. Si efl enim folum praefupponit tjuid efi , quod ,
fignificaturpcr
nomen
Contra. Ulud non foluit, quia eflc,vel cftquiimmediatc confequiturquiditatem veram ; ergo cfle praefupponit quiditatem veram,
&non
folum praefupponit quod fignificaturper
non
potcft.quia nccfciri; quia de
Item , efle diftindum confequitut cflc diftin; crgo cile przfupponit entitatem diftin-» <5tam , & hoc non eft quiditatis fignificata: per nomen tantum,fed ^»«ir«,ergo prafuppoiiit vcram quiditatem rci; ergoy?*?/? praefupponit
dum
quid efl. Aliter dicit Linconienfis <\noA quid efl ptx-
(upponn fiefl cognitum peraccidcntia. 6^«^ff? tamen pr^fupponitur ay? ri?,fecundijm quod tjuid cognofcitur pcr principia eflentialia; vnde cfTc
efl
dupliciter cognofcitur.
Primo oftendo qubd efuid eft
iftud.
fub-
iedi qaa;ri poteft ,& ctiam fciri, quiacontingit aliquem cognofcerc eflc, dubitare deprincipiis indicamibus ^uid , &poftco. contingit cognofcere principia indicaniia ^«i^, ficut puer
&
boucm
cognofcit
& tamcn principia bouis & poftea principia indican-
e^re,
cHcntialia ignorat
inm,
;
cognofcix ,Cci\ illud quod
Sc poftea
primc^ igno-
eft
notum, eft qua:ribile,& etiam
fci-
bile; ergo^««Vey?fubie£ti,eft:quxribilej& etiarr)
tunc ^uid fubiedli crgo fcibilc eft.
fcibile; quia
^uid notius
Item
,
;
quod
ejnid pafllonis
non
notum per
fic
poflit fciri vi-
«dctur,quia pcr Ariftotelcm, Glued^uidell poteft 4^monftraii cipij
;
praefupponi-
ditas, vel
ftotelcm.^«««/ tamen^paflionis quiritur,& illud fcitnr per definitionem fabiedi.
tia ijuid
& itaaliud
,
& aliud quzritur.
tur,
fubic(5to prsECognorcitur9«»W
Contra
t.
immediatc confequens quiditatem , fcd quod fcquitur quidita^^ lem , ipfam pratfupponit , ergo efle pra?fupponic quiditatem. Si crgo dicas , quod quid efl fit quat-
tfl\ quiaeilcjvcl eft efl'entia,vcl
nomen.
nitum. Item fcibile
etiam
medium quod
fcitur pcr
eftquxftio, tnnc quid efi pra;fupponituray?
efi
ftio
qutji. prictdtHf.
tur, eft fcibilc pcr ^uid pro partt ne-
III.
eft fit quajlto f
duabm
cic.
o
I
quxftio.
Pofteriorum
;
iAn quid Vide Authores
T
S
nec totaliter
non eflct
eft,quia tunc
Qjf
I.
1.
Ag hoc efl non quztitur aliqua forma
,
&c ideo eft quaeftio (implex,
,
1
lib.
,
quia
fic fieret
non
petitio prin-
ergo ^uod ^«iWp^flionis demqnftrari
non
modo
Alio
tia.
quid
eft
Item ,omnis quarftio cft quacftio medij fiuc cauf^ , per Ariftotelcm. Scd quod ^uid non cft ;
quarftio mcdij fiue caufa
Item,
;
,
ejHideft
fed (juidefl
quia ipfius ^uid non
crgo
tjuid eft
non eft
prarfupponity?^^, vt
idem
cft
quod
eft
medium,
qusftio. eft quacftio^
e(rentia,vel
ipfam
pta:-
fupponir.quia runc nulla rosa cxiftentc non pofjfct cognofci quid eft rofa ; ergo quid efi non cft quajftio, vt ejuid
veram eftentiam
rci notificar.
pcr accidcn-
Ejfe dupUti-
Vnde poteft, qu6d
ter ceg/itfci-
formam argumcnti dici dubitatur fecundum quod przfupponit
pcr hoc ad
tur.
&
cognitum per principia accidentalia , ipfum cft prarfuppofitum ab cfle completc cognito per principia circntialia , & quod idcm fic przfuppofitum , & dubitatum non eft inconcfle
uenicns.
cognitum complctc ptzfuppopotcftdcmonftrari de eo cuius cft; fcd hoc cft falfum per Ariftoterem, quiade fubiefko praecognofcitur^««'(i ef{,Scfiefl, &quodpraecognofcitut antedemonftrationem, demonftrari non poteft. Ad oppofitum cft Ariftoteles. Ad quasftionem dicitur, quod /juid ejl cft qua:ftio,ficut dicit Linconienfis,& hoc idc6 eft,quia Coutri,
Ci
efle
nit quid *y?,tunc eflc per quid efi
^uid dubitari poteft,
pofcft.
Vno modo
pcr principia eflcntialia.
4Cemlufict
&
quia eius cognitio acquidocet enim Ariftotclcs vcnari ^uod tjuid efi.)etgo,icc. Dicunt quidam , quod ^uid efi ri
potcft
(
;
fubicdli non quacritur,quia dc fubieilo tanquam dc fundamcntoin demonftrationcprxcognofci-
tur (juid efi
tantum
,
Sc fi efi
,
vt dicit AtiftotcleSj^tt^VfT?
pafllionis quaeri poteft
,
& ipfum poteft
dc fubiedto perdcfinitionem fubiefti.
fciri
Qjiid eenIntelligcndum tamen eft , quod tjuidefi contmUum fub traftum fub ratione qua eft ^««i^ , fic non qua:riratifne
Itcm,qua:ftio
diflFcrta
fuppofitione, &peti-
tur
;
ita
quod fub
illa
rationc fciatur
tanquam
tione in hoc quod in quarftione
conclufum in dcmonftratione, quiaficeflet pc-
difcentem confentire parti
titio principij, vt dicit AtiftoteIes,^««'
,
non oportet adopponcntisquam in-
fcndit opponens;fed potcftcfle contrariaiopi-
nionis
;
fed in eo 9«o
nens,& refpondens efle contrariae opinionis,crgo tjuid efl non eft quxftio. Minor patet; quia
viam fiat notum,vt pcr viam diuifiuam , ficut docct Ariftoteinnotefcittanquam racdium , non tamen les, tanquam conclufio indemonftratione,illud ta-
&
quod
eft 9««*^
roen
contraria, fed tantum crit vna pats fuftinenda.
quid formalcjita
idem
effcr
dubi-
& prarfuppofitum eonfequens eft falfum; & anteccdens. Probatio confequentia:; quia
tabile
crgo
,
;
ne vt
i]uid, fed
non acceptum fub
matctiale
,
illa
ratio-
poteft demonftrari pcr
qu6d hoc dcmonftratur incfle non fub ratione qua cft ^uid. Adprimum argumentum dico qu6d ^««'^ fub
illi
cuius
eft,
fed
rationequaeft^«»Vnon quairiturpcr mediir, nec Ad tti.
ftudefi praefupponityJr/?,fi igitur dicis,qu6d quid
ijtui
non
qutritur.
tijm quzritur, vt pcr aliquam aliam
quaEftio^««
(]uid
dera6fttatur;quia
fic cflet
proceflus in infinitum.
Ad
0rgum)t'
Qusftio IV.
419
nequa cfi^id, Racioncs quz probant quod ^uid eft poteft de-
qu6d homo eft aliud compoficum diftindium numero ab hominc fcd hoc eft impoQibile, quia homo non eft pcr entitatcm alterius compofitum numero ficut Socraccs non
tnonftrari,poftca folucntur.
cft
Ad
aljud dico.qiiod tfkid
fubiedi
non
requiri-
tar.nec fcicur per.demonftrationem fub ea lacio-
Ad
altcrum
fcquitur
;
:
:
albus per albedincin iMaconis.
qu6d oinnis qusqu6d ipfuni dcmoftreiur per mcdiumjd idlum enim eft.quod ejuid efi fub ratione qua
noneft,fed
cluno,fedaliquaalia via, vtdi£bucftin poficiQne. Ad aliud dico.quod ^uid eft,vt cft vcra quiditas
nihil;quia tunc
quxftio mcdij,non
ita
,
e(l'e
dicicur
fcd eft illudquo aliquid aliud cft
Contr^
,
additum non potclt cflcpur^
illud
fcd
ens.totiesdicitureflcjpecAriftotclcm.crgoillud
Ad
additum
eft
:
,
Irera
,
eft.
tjuantum dcnominatiu^ prxdicacnr de
Adrationescontrahoc diciturfccundum fcntentiam eius;qu6d ejuideft poceft detnonftrari de fubiedo pcraliud quod ^«iW
re proprij generis
non
cntitateprincipij.
fubiedto ptjecognofcitur ,
,Sc fteft
(]uid eft
fcd prscognofcitur efte
principiaaccidentalia
,
notum
per
& effe ifto modonon de-
:
monftraturefTe.fed dcmonftratur eflTcnotumper
fecundum ipfum. qu6d ifuid eft praefupponit
principia accidentalia Aliter dicitur
forma
ficut
,
argutum
ficut
,
aliud dicit Liconienfis.
completc
,
aliud^ficut poftea vidcbitur.
non efte adtuale
,
cfle
confufum.fed ipfum ^«ic/ prxfupponit eftcdiftin-
dum.Et ita aliud eflTe pra:fupponitur,&
aliud eftc
confequitur;licet illud fortc fitidem cani priori.
%,
principium eflendi compofitum.
eft
diftin-
conKiifMijfe,ve\fore
przfupponit
quod homocft pcr
cum dicicur.quod illud addicum cft, qu6dnon; quia ilhid addicum noncft,
additum.Et
homo cflct purc nihil crgo illud addicutn aliquo modo cft ens & quocics dicitur
rei, prxfupponityj'*/?, fcd
6kum
Aliccr diciturad rationcm,
aliud principale; dicitur
ftio cft
, bcnc cnim dicicur,Z^/«<»f/? ergo cadcm racioneelTc poteft pizdicari de quocunque , quod aliquo modoeft cns ; ergo idcm additum quo homo eft,iicct non fit cntitatc compofiti,tamcn aliquoinodocft,ficut formaeft
^uanta
,
Itcm ad principale ; tns eft de cuiulilhet ejfent.iot per Ariftotelem , Sc cns efleidcm fignificant} ,
&
ergo cflceftdc cflentiacuiuflibcr.
Hic dicitur.quod ens cft duplex, ens Nomen,5: Ens dufU*. ens Participium. £wy Nomen eft dc cirentiacu-
Primo modo , fcd ens Parcicipium non. verum quod ens 8c ejfe fignificanc idem, fed bcne fecundo modo. Contra illud ens Nomen , & ens Participium /ignificant idcm licct diffcrantin niodo fignifiiuflibct
non
eft
;
,
Q_V
T
it s
o
1
IV.
candi
;
fed ens Participium
vt conccflTum
Ftrum ejfe exljiere fit de
cft
Hicdicitur dt Enie (jj' ejfen.e.^.f^ ibiJ. Caiec.7.11. ^feeundo tontr» Gcntes £.51. Fcirat ibid ;'4igid.t.<^.}.D.Bonau.
Hcnric.
l.f/.S. qutjl.i. Jtrt.z
ergo
««1
&
ejfe
idem
Noilicn
&
fignificant, efte
idcin
fi-
gniHcanc.
ejfentia?
D.Thom
ibid.art.i.qutfi.i. Capreol.
;
quodl. i.j.i.Durand.i.V'y?.8.^.i.Gtcgot.j.}.
pium dus cft
quod
,
*«;
Nomen & modo
fignificant fub diftindlo
facit
,
quod
Participium
ens,Sc
;
ejfc
fignificent
& ille mo-
idcm
,
vt ens
quia vcrunquc fignificat rcm,vt
tom.z.Met.dilpur.ii.Mcaiiilib.i. Met.q.ii. Yidc Doft,
mcnfuratam tcmporc; tamen
i.d.S.j.j.BaJJhl.ibid.
aon
fignificant
ens Partici,
ens
Nomen.
idcm,quia*«iNomennon
Scefte
figni-
rcm.vt tcmpore menfuratam. Sed ens Participium Sceffe fignificant, vt racnfuratam tempore;& ideo non funt de cflentia. Contta illud Ci ens Participium non fit de effentia ,quiamcnfuratur temporc; tuncnon ciTct harc neceflaria , Herno eft ens ttnimal ; qnia hic poniturfw
ficat
I,
Argumeni» froparte »ffrmgtiu».
/^ Vod
fic
videiur.A«6bordccaufi$dicit,qu6d
V^prima rernm caufatarum cft
eft cfte fcd quod primum iii rebus caufatiscflecftenlia. Icem Commcntator dicic , quod lioc cft pro:
,
blema de genercAowo ;y?,fcd genus
cft
dc eifcntia
cuius eft,crgo,&c
illius
Item,ratio Commcntatotis cft ad lioe
,
Homo
eji,mt ergo per fe,aut pcr additum: fi per fe habetur propofitum
;
fi
per additum,quxro de
illo
ad-
dito.illud addituin eft,aut crgo per fc,aut pcr ad-
ditum. in
Si per fe
primo
:
fi
,
eadcin ratione fuit ftandum
pcr additutn,
fic erit
proceflTus in in-
finitum.
:
;
& generatio per fc terminatur fubftantia
homo
,
& cflc cft
Hic dicitur.qu6d generacio non cerminaturad cfle.fcd
Hicdicitur, qu6d
ad eire
rei.
ad fubftantiam fub ep.
eftpcr additioncm,
Comtzillud-.GenerMtioeft aneneJfeMdejfe,f>er Ari-
& illud additum eft per fe & non eadem ratione ftandum eft in ptimo , ficut in fimili patet. Homo difgregat per albedinem , & albedo difgregat per fe , & non eft eadem rationc ftandum in
ftoteIem,ergo generatio per fe terminatut ad efle. Item, fi gcncratio terminetur ad fubftantiam
primo.
cns pcr accidens pcr
,
Concr^
,
fi
illud
additum
eftdecftcntia illiusadditi
^fitum
,
quodefte
eft
;
fit
&
per fc^ergoefTe fic
habcrem pro-
de eftentia
illius
cuius
cft.
Icem , quzro de illo addito ; aut eft ipfum efte , aut participans efle. Si
liter
tunc
cflc; fi
fit
efle
homo
eft
pet fe,quia
participans cfle
fit
,
ciim
cftentiafit
ipfum
non per medium:
omne
parcicipans
compofitum diftinflum numero concra
fub
efte,ic
per te efleeft aliud abeirenria:crgoge-
neratio terminatnr ad cns per accidcns fc
generacur
,
quod
:
ergo
eft ira-
pollibile.
Item ad prJncipale ; fi eflc non fit eflcntia rei, tunc cijm cfle fit in cflcncia , ctrentia crit in potentia tcfpcdu cuiuflibet quod eft in ea , quod cft alcerum k fua cflentia : fed confcqucns cft antcccdens.Falfiras confeqnentis falfum ; ergo patet quia fi cflentia fit in potcntia ad cflc auc crgo in potentia adbiua . vcl paffiua. Si a^iua, tunc clTcncia habcret ciTc antequam eflet , quia
&
:
;
I i
4
quod
1.
Super lib. 1 1. Pofteriorum
41 o qiiod
cft
in potentiaaftiua rcfpcdu alterius ,efle
habei refpedu iilius. Si in potentia pafllua tunc non eirc quia pocdcntiamanens poflet efle , tentia padiua eft potentia contradidionis. Itcm , fi erte fit aliud ab eflentia , cum immediate confequatur cflentiam crgo efle de eirentia poteft demonftrari , confequcns cft falfum: crgo & antcccdens. Confequentis falfitas , patet quia in demonftratione pr2fupponitur^«»
& :
&
quod pratfiipponitur non demonftratur, , ergo clfe non demonftratur.quia prxdicatum cft de pcr fc intellc(Jlu fubicfti. Ad oppoficum.fieflceflet de eflentia rei , haec clfet neccffaria , homo eft. confequcnscft falfum:
fie/t
&
ergo anteccdens. Item, fi fic,tunc intelligens tc non elTe.vel ho-
ininem non
cfle,intelligercc incompoffibilia.
Item.eflentia abftrahit ab efle
de cflentia non
abftrahitnon
4Cnielnfif,
eft
,
quia illud a quo aliquid
de eius cflentia. Ad quaeftionem dicitur,qu6d'eflcexifterenon cft de eifcntia, quia de illo efle eft dubitatio. Scd de eflc eflentia: non cft dubitatio. Ratiohuius
quod
poteft inteliigi fine altcro,
iion includit illud in fua eflentia,eflentiapoteft ^%%\.t^
intelligi
non intelligcndoeflejergo.&c. Haec
pa-
tet fimiliter,qniacflcntia abftrahitur zhejfe,fuif-
fe,8cfire;Cicnt ttgofwJfeySicfore
tingcns
non funt de cflen-
Intelligendum tamen eft proptcr rationes, primo confequodefle exiftere nonconfequiturcirentiam priquitur in/iiui4uum non mo, fed primoconfequitur indiuidaum. Indiuidiium enim per fe, ejfeniiinn. primo cxiftit eflentia non nifi per accidens. Ad piimum argumentum dico; quod aiidlor sAd Mtgu- de Caufis intelligit pcr feaftum primum, & non menfn. cxifterc. Vnde intelledtus cft, quod prima rcrum crcitarum crt cfle,hoc cft.prima rerum creatarum
Homo eft animai ;n;,&
ens
,
quia in
antmal
ifta
quodammod6fecun-
ita
dum cfle temporale menfuratur contingens homo enim potcft :
& ideo ha:c eft
,
efle
animal cxi-
ftens,& non cxiftens.
qu6d ens Nomen, puram cntita-
Aliter poteft dici,& melius,
& ens Participium non
fignificant
fedm
tcmrei, fiucquiditatem, gnificat rei exiftcntiam
&
qux cft
,
,
Participiumficxtra elfentiam,
formam
Per hoc ad
cflentialitet accidit.
illi
principalis rationis
men,&«wjParticipium
mNomen
fit
ttntm
rei.
quod ens ParticiNofed tamcn
ficut prius
pium &«^idcm fignificant , men & effe non figtiificant idem,ficut nec fignificant
idem
dc e(rentia,tamen
w
ens
;
efle
No-
& ide6 non
eft
dccflencia.nec ens Participium.
Ad aliud ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc dicitur,qu6d lic^t ge» neratio terminctur ad fubftantiam fub^, non tamen terminatur ad ens peraccidcns ; quia cfle noneft resalterius generis ab eflencia, ficutalbum cft altcrius gcneris ab homine.Eflc enim eft in eodem gcnere cuna co cuius cft, per redudioncm.Vndc eflc non cft habens efle,idc6 non eft in gencrc per fe , & fubftantia fub ejfe non facit ens
homo albus.
pcr accidcns.ficut
tia,!tanecf/7f. Tjft exifltre
;
fpccificacur per
licct
ejfe,fnijfe,ti fore;etgo
eft
cftifta, Illud
genciam animalis'; •& ideo non eft haec eontingens , Honu eft ens animal : hxc camen cft con-
Ad
aliud
in
effe ,
ejfe
cum
dicitur
ifte eft
cft a fubftantia
,
^aoA generatio eftanon qu6d gcncratio
intclle^tus,
non ente
ad fubftantiam fub
,
ejfe.
,
&
cft a€tus,ficut patcc
hic de cfle.quod
:
de intellc<3:u,& non loquitur
cft cxittere.
Ad aliam aiKfloritatem , qued Commcntator intcndic.quod liuceft pracdicatum generalc, /^o-
Ad
aliud prineipale
rcntia ad cifc. Eft
potcft cxiftere,
&
non
cum
Et
exirtcre.
,
enim
quod
exifterc. Accidit
enim
;
cfl-c.
Adaliud cumdicitur, qu6d
cfle eft eflentia,
cum
crgo
dicitur
iranfccndcns,
cfle cxifterc
Vnde
per problcma dcgcnere, intendit
Ad aliud,qu6d homo medium habens elfe
pcr
eft ,
per
fe
,
ita
& fimiliter
quod non
cft
per ad-
dirum,vt per efle.quia cflc eft tanquam illud,quo aliquid eft ; tamcnillud elfe non eft, itaquud fit habens efle.Vnde tanc ifta fimul ftant, quod homo fic per fe ita , & non per mcdium habens ef-
fibi
poteft non cflc dicitur » quod pon oportct qu6d cflentiamancnspoflitnoncflc, quia cflcatia mancns cxiftit , & dum cxiftit , cft. Sed tamcncflcntiamanens eflentia potcft cfle,vcl non
pr^dicatum gcncralc, ciiiufmodi cftprxdicatura
efi,
,
dicitur; ergo eflentiamancns
poftcrinscflcntia,conceditur. Et
tno
poquia
eflentia eft in
in potcntia pafliua
praefupponit eflentiam
cffe
:
infcrturj ,
qu6d
prsfupponit cflentiam fccundtira
aliquem gradum eiTendi.non tamcn praefupponic eflcntiam exiftere.
Ad aliud, qu6d licet eflenon fit deeflentia, non tamen poteft demonftrari de eflentia. Ad huius probationem dicitur quod non fequitur cf,
per accidcns. Primo cnim fequitur indiuiduum cuius cft perfeexiftcre. Et quianon
fenciam
,
nifi
tamen homo cft per additum , tanquam per quo aliquid eft], & non per additum, quod eft.itaquodfit habensefle,fedper additum
fequitur eflentiam fccundijm
q>iod eft principium eflendi.
res altcrius gencris,nec pcr fc cns in gencrc,ide6
(c^Sc
aliquod
,
Ad rationes
contra hoc prima: rationes contra
principale probant
quam habens efle compofitum i
Ad
,
quod
non
cft
tan-
fed tanquani principiuro,
quo
,
illud efle
Ad *
aliud ficut dicebatur.
Homo
{d4>&
eft
ens
ideo
animal , ens fpecificatur per ani-
quod^mtnodo
ftat
fecundumexi-
prim6,ide6 dc
{e^y?^
poteft.Similiter
S
T
O
I
Vtrum qu&flio quid
non
eft
V.
eft pajti^ponat
fieft? Ariftoteles hc» citMt, (^ eap^^.text.j. D.Thom. hie leS.g. loan. de Magiftris hic ifutfi. i.dub-.i. Tartar. in Comfnent. }. euf. huius.
Adrationein cqntrahocficutprius. £t ad aliud contra hoc dicitur quod fic dicen-
^o,
Q^ vE
aliud ficut diccbatur.hoc eft oonceflum.
quo modo,& hoceftconceflum fimpliciter,quia illud cfle eft, non tatiquam habens efle , fed tanguam principium quo compofitum cft.
non
non poteft demonftrari.
eft.
Rationes contra fecundam tefponfionem probant ; qii6d efle illud, pcr quod homo eft,eft ali-
,
cflentiademonftrari
Paul. Venecuo'»
Uenm Philofofhi
titat.
Q
V6d non videtur,quia ie rofa,& niue pof- ^„„^„,^ fumus
fcire
quid funt, nuUa tofa exiftcnte: p„ fanenecrgo gatiua.
Qusftio V. rtgo quzftio^iw
i
Non ctTe
pra^fupponcrcc efTe ciTentiac,
quia H tjuidefi pratfupponerct feip-
fum^quod
Nec ptxfupponit cf-
tercium.
cft
eirentiz
inconueniens.
(e ccrtiumiquia
non
eft tale,vc
;
videcur}U>lum cc-
go prifupponit cffe exiftcre. Item,ad principale, fta caufarur cjuid tfi
crgo
:
cfTe
diftinfbum confequiquia ab vnicate diftin-
efTc
tuc diftindlam entitatem
,
pra:fupponit quiditatcmf
non prxfnpponit
praefuppontionibus
cflc
,
qnia tunc in
eiTct circulus.
-y
ecoiura.
Item re
,
tfuidefi
ergo ^uid
:
non praefupponit
quodfibi
illud
fed quiditati accidit cfTe ficut/««^ 8ifo-
;
non prsfupponic
eft
efTc
ergo,
,
&c. ^Mdrentes cjuid efi ignararttes fi ejl,mhil ijuterunt : ^uia quod noneft, nemofcit qnid , ficuc pacec dc trage-
gradus cfTeodi
eft
ptxCapponitfi
dicicur,
quod quzftio quidefif
dicic Ariftotcles, quia
efi , ficuc
de non ente nuUtu fcit quod
Nullus enim fcic fcd folum quid fignificatur efi.
quid eft tragelaphus , per nomtfn : crgo antequam fciatur oportet quod pratcognofcatury??/?, liccc
quod cia
eft adlualiter cntis
veruntamen
,
,
cijm
fine efTcntia
pracfupponitur
concra hoc
,
quiditate
Vnde
dMplici. ctgntfci-
&
;
ideo
completum
non non
fit
dc cfTen-
poteft efTc,
,
,
& coniplctc
:
Ccendo tjuideft, Ad 3liud,qu6d efTe exiftere accidit efrcntiz illud non przfupponitur , efTe tanicn quod
quod
ita
efle
,
imm6
non
,
poilic efTcncia efTe
,
&
,
& eft
accidit cflentiz,
illud fibi
non
fempcr cflemiam confcquitur
in-
ficut
,
poftea patebit. ;
quod
cfTc
eft adlualitcr cfTenciz
,
eft
nondcpcndet apo-
pofteriuscfrentia; fed prius
fteriori:ergo efTcntia potcft cfTe ,
& non efTc
,
lo-
quendodeiftocffe.
Ad ,
iftud dicitur,quc)d licct cfrc.quod eft aftua-
poflerius
fic
fendi
pofterius eo cuius
eft
ganda fentia
eft
hzc confcquentia
ficut
,
res
eft illud
,
,
,
ficuc
Ejfe efipefieriut ef-
modtu determinatHt
eftii& noneffe; quia
quo
fub quo modus efeft modus. Vnde ne-
tamen ipfum
,
Eft enim poftcrius
rei
,
ergo respotefi
eftmodus deterraiuacus
,
finc
non potcft efTc^fiuc intelligi.
Contr^ didlum in pofitione arguitur didlum enim in poficione quod efTe fcitur pcr medium accidentalc; & talc effe eft quod przfuppo:
eft
,
nitur a quzftione
Contrjk illnd
;
tjuideft. fi
efTe
medium pcrmcdium
cognofcitur per
accidenrale; auc crgo cognofcicur
, quod eft comraune , aucpcr pro^non pcr mcdium accidencale commune, quia accidens coraraunc non magis hoc fub-
accidentalc
prium
:
qujdam gradus cfTendi vnius circngradum alterius quem gradum habet efrentja cum cft.
efle necpcr accidcns proprium , quia accidens proprium przfupponic fubicdlum cfTc , ergo pet accidcns proprium non fcicat fubicdlum
,
nifi
omni quod ed quid , & illud cfTe eil quodammodo non cfTe prohibitum in rerum natura, fiuc cfTc in habitu(ficuc dicit quidam)& non efrecxiftere, &propter hxc dicitqu6d dc tragelapho nullus fcit tjuid , quia non licct efTe fic in habitu, id eft, aliquemgradum efTendi in rebus. Aliud cfTe intelligendum propter fecundum argumentum, quod efte duplicitur cognoftitur. Vno modo per medium accidentale, ficui nos cogno-
&
per cfFcdus. fcimus caclum pcr accidcntalia , Alio modo cognofcitur efTc pcr niedium efTcntiale, vt
,
iedum denotninac quim illud , ergo per accidenscommunc non poceft fcici hoc fubicdum
adbualiter entis
iftcgradus cfTendi prarfupponitur dc
twr.
efTc
cognitum , t^uid eft przfupponit efTc tamen cognitum indiftindlc non przfupponit in cogno-
efTcntia eft.
diftindlus contra alium
efTcntis
"Efft
:
nihii
& illud efle quod eft
aliud eft
tT
& fic ad
;
Adaliud principalc patct in pofitione ,qu6d cognitum prarfiipponit quidefi,cum hoctamen ftat quod ijuid efi prxfupponaty? r/?, indiftinftc cognitum. Ad aliud,qu6delle eftpofterius cfTcntia fme
non cfTe
&
ciac
pet hoc patct ad rationcm
effc diflindlc
le
:
;
&
:
duas primas przfupponic enim aliquod tercium efTc , quod ncc cfl cflc effenciaE , ncc cfTc cxiftcrc quod mcniuratuc tcmporc.
e^tnd efi^
crgo,&c. Intclligendum tamenpropter rationcs ,quud quideft non praEfupponitcfrecirentias ,quia tunc idem praEfupponcret feipfum nec pracfupponic eflc cxidcre , quia cfTe cxiftete eft primo ipfius (ingui.iris , Sc tale accidic ipH ^uid , quia quacftio tjuidefi ,eftquacftio mcdij, etiam quacftio y? «/?.• fed medium in demonftratione eftvniuerfalc; crgo tfuidefi , Sc etiam fieft funt primo vniMcrfaiis , 5c non ipfius fingularis. Et efTe exiftere eft ipfius finguiaris primo ; ergo quideft non prxfupponit eflc exiftere primo , fed f«iW efiftxfupponit certium cfTc , quod eft adualitcC entis
fiuc
cxi-
Ad rationes,patct per hoc. Ad primam,pacec quid cft illud cfle quod prac-
Contra
Ad quacftionem
& lo-
quod cft aduaiicer entis , , & non de cftc , quod cft
ftcrc.
lapho. Cmelufit.
,
adlualiter proprietas cntis
Ad oppoficum eft Ariftotelcs,dicic enira quod
1.
cfTe
,
Item, cflc cft pofterius clfentia ; crgo eflc cffentiam , fiue ^uid efi prxfupponic non ergo
accidit
421
accepcum przfupponit ipddefi :
cfTe
qucndo
aut eft cffe eftentiac^aut cire cxiilere, auc ali-
quod
ergo
tnodo
quando cognofcitur pet tjuod quideft:i{io
fecundomodoeflecognofcitur diftindc, & prxfapponit efuid efi, i quo capitdiftindioncm, Primomodo cfTecognofciturconfufo roodo , & incompletc , & ifto primo modo tfuid eft pracfupponit cfTc cognitum modo confufo. Scd fecundo
:
effc.
Hic
dicicur
,
quod
cffe fcituc
pec accidens
pcoprium , &cciam pec accidens communc, maximc quia accidens -communecft nocura apud fenfuni ; & omnis cognicio orcum habet \ fenfu, fiuei cognitioncfenfitiua.Vcrumaracn per accidentia non fcitur cfTe diftindlum, fed cflc confufum, quia ad cflc confufum alicuius cognofcen-
dum, fu£ciunt fufliciant
accidcntia
communia ,
ad cognofcendum
rflc
liccr
non
diftin£lum.Simi-
pec accidens propri»m cognofcitur efTc confufum tantum,& pct quidicatean fabiedli cogno-
litcr
fcicut cffcdiftinftam.
QyA
j '
jfj mintti.
^
Super
421 ^
lib. 1 1.
Pofteriorum Quia
nec praedicacur de eflentia primo eft de clTcntia (quia non eft dcfinitio.ncc pars dcfinitionis, ncc aliquid eirentia:.) Nec fccundo modo ; quia fic przdicatur pcr fe aliquod accidcns de fubiedlo , quod in fubiedo prsfupponit cfle ; fcd cfle non cft accidcns, quia
tia.
Qjr An ejfe quod
T
iE s
O
1
aSiualiter ejfentU fit de
eft
ejjeatia.
cns proprie , fed modus cflcndi, & ideo codem generc,in quo cft cflencia, per rcdudlionem,& non eft in gencre per fe.Vnde hjcc cft pcr Ctjhomo eft , fed non ficuc pcrrinec ad demon-
non Vide citatos Authores ,
«.%*
T.
QVod
jlrgumtnl» fTof»rte affirmnttM».
videtur;quia*»;Nomcn,& ejfe quod , HgniBcanc idem,fcd ell dc eflcntia:crgo effe quod eft adliua-
liter elTentia:
,
non
de
ef-
Commentatorisprius allegata
efl
licec efle exiftcre
fic
fencia.
Item
,
ratio
ad hociquia
homo eft.aut
ergo pcr
fe,
dicum:fi per fe,habctur propofitum
tum,proceiru$
:
aut pcr ad-
per addi-
Ci
in potentia ad efle , quia eflentia eft in potentia ad quodlibet.quod eft in ca praeter eflentiam j fed confequens eft falfum ; quia aut eft in potentia ,
adiua
vel pa(£ua. Si in potcntia
ancequam
edentiaeflec
eflec:
,-
cunc
fiinpotentia paf-
fiua.tunc cflTentia poflet e(Ie,& non eflc» loquendo de efle quod eft adualiter entis, quia potentia
padiua
potentia concradi£tionis.
eft
Ucm,
elFc
fi
non
fic
de
efl[cncia
,
eft,ergo c^uoi eft eft cflcntia^quo cft eflc
eft aliud;
;
crgo
cire
eftaliudabeirentia. dicitur
,
Item,fi clFe elfet aftus intrinfccus elTcntiac
,
&
enim
ad indiuiduum
eft
& quali
fub quanco
pium
,
&qualicates funt princi-
Potcntia tamen pattis ad potentia contradidionis,quia ma-
cotruptionis.
rpccies
non eft
ad fpcciem non
teria partis
aliquid poteft efle,&
compofitum
eirec
primo confequitur
ncc fubftantia,nec accidcns.
Ad aliud,qu6d licct eirc non fit de cflcntia, ca'men cflencia non poccft intelligi nifi (nh effe. ,
Concingit tamen intelligcrc fubftaiuiam non intelligendo eire fcd tamcn cflentia fcmper intelligicnrfubf^. Sicuccontingit inceihgcrematcriam, non intelligcndo form.im qma diftitidli conceptus func , &diucvf£e res. Matcriatamen :
non potcft intelligi , nifi iub habituciinc ad formam.Et caufa quarc eflcntia inteliigi ron poteft,
licet
vnum non
proprium
quod
poffic elle
reliquo,cum non ipfius indiuidui,&c.apparet
eirc
fint
;
vidccur
qu6d cns
,
&
quod eft aduale cfle , non fignificanc idcm. Vndcimclligendumeft,qu6dtW/>/rAr^ tffe. Efle
cfle
circnciae,& efle quod eft adualitcr eflcnciaE,& elTc
fignificanc
;
& cns Norocn idcna fecundomodo & cetcio non fignifiprimo modo ,
,
Ad aliud Commcncacoris , ficuc quod homo eft pcc fe ; quia non pcr aliud addicum , quod eft habcns cfie vndc non cft canc idem.
prius
,
:
medium inter clTe
& homincm
habens clfe ficuc ncc inrerilIudquodeftillud,quoaliquid habet efl^e. Sic ergo patet qualiter cft pcr ,
,
qui
eft
:
ic.fed
non
eft
de cius cflentia
eft
mpdus
,
intclligi,
ron tanien
&c. Sed quia determinacus
eflentis , idco fine illo intcUigi
ipfijis
Q^ iE
S
T
O
I
VII,
An omnis quaftiojit quaftio medij f ttxt.i.D.Thom. 8c Paul. Vcnetut ibid.loin.de Magifltis in fecundum Pefl.qudJl.i.TantSit.
Ariftotel. i.Pefi.eap.^
ihi4,dub,\.
QVod non mcdium
vnum, propcerhoc
funrconiunda.
Ad primam rationcm
exiftcrc. Eflc
moduscflentix,
eftifta :quiacfl'e eft
finc vnurrt in
quod illa duo cflTe
in rc
,
ip-
finc reliquo .poccft tamcnintclligifincreliquo.
fit
quo
,
;
& eftproprium eflc ipfius
fed eflc cxiftcre
rum indiuiduum. Et
r.nmen
,
Ad aliud , qu6d lich clTc fit aliud ab cflentia; tamen dcmonftrari non poteft, quia non cft accidcns complctum in gencre & ideo non eft paffio dcmonftrabilis , non cnim eft habens cire, fcd quo aliudcirehabet. Ad aliud qu6d fi fit aliud ab eflcntia non tamen cft accidens:non cnim cft habens elTc , ided
nonpotcft.
ita
principiura
cft
non eire.
duo compofita, quod eft ^nconuenicns. Patctergo quod circquod eft aiflualiter entis , non eft dc eirentia, ficut nec efle exifterc. Ifta camcn duo eflc func diftindta; quia clTe , quod eft adbualitcr cntis.primo
Ncc oportec quod
fiua dufUx.
principium, quoaliquid
quo cflentianon poteft
;
potemi»p»r.
poteftefle, &noncire. Quiaproillamatcriacft
fub^
cflentias
contradidio-
Ariftotelcs in y.quod matcria par-
fine
confcquiturcirentiam,
Bff* triflex.
nis.Vult
nifi
pofita: crgo vnunj:
»tgu-
D ico quod tiftplexeftpetentia
Vna eft indiuidui,& illa eft
etiam ipfius clTenti^cft vnus adlus eiremialis, vt forma fubftantialis ; tunc vnius compofiti •cffent duo adlus fubftantialcs completi fed duo aftus fubftantialcs complcti faciunt duo com:
Ad
tiacontradidbionis. pajfiua.
:
quod efle.quodeft aftualiter C*ntis,non eftdecflentia. Huius potcft cfle duplcx racio.Prima quia cflc cft modus eflcnt\s. Modus autcm rci non eft de eflentia.
vfita.
Ad aliud.quod clTcntia, eft in poccncia pafliua. Eccum dicitur quod potentia pafliua eftpoten-
:
ergo
crgo demonftrari potcft. Item fi fic; tunc eirec accidcns , &pcr confequens praefupponercc fubiedium cfie. Itcm, fi fic ; tunc eflc poflet intelligi fincadlualitate.Ad oppofitum cft Boetius dicens ^quod /» omni cjuoi eft citra primttmt«Uud tft quod eft,& quo
Ad quxftionem
ftracorem.
tis
erit in infinicum.
Item,fieflenonfic de e(rcntia,tunceflentiacft
adliua
eft
cft in
fic
Nomcn
ens
adualiter eJTentia
efl:
cfle
modo.quia non
VI.
fcquitur vhcrius,crgo eflreeftdecflcn-
videcur. Si ,
omnis
quaeftio quaerac
ericproceflus in infinicum
;
cum quarro vcrum hoc fic , qua^ro an fit mcdium; & vltcriiis cum quxro an fit medium quaero vl,
teriiis
medium.
omnis
Si igitur
quasftio
fit
quae-
ftio medi),fic crit proccflfus in infinitum.
omnis quzftio
Itcm,fi
fit
qusftio medij, qua:-
roanomnis quzftio quasrat mcdium de fcipfo, auc mcdium de alio, auc aliud de nicdio. Non
primomodo ,quia quasrere idcm eft quasrere. Ncc medium de alio
dc feipfo nihil quia quxrens
;
definicionem de dcfinico,adhueeftquacrcnsidem de fcipfia medium definicio func eadera, :
nec
&
&
mcdio proptercandera rarionem. Similicer proprer aliam rationem;quia cfl:
quaercrealiud de
dcfinicio
qu«
clt
j.
quia Argument»
;
medium in dcmonftracione,demonftrari
fri>
f»rtt »«-
f'^'*^«
.
QusftioVIII. mondrari non pofTunt crgo non :
quzribile,
cft
&
fcibile, func cadem in nu, mero. Irem.n umnis qiixftio /it qucftio mcdij tunc quafftioy?^, ertet quxftiomedij. Et perconfc-
quia qazribile
;
q\iens,ejfe
poflctdcmonftrari
medium,per ;
fcd
quia
C\
ejfe
habcret cft
,
quz-
mcdium przlupponitur in qualibct medium non cft quzribilc,ergo,
quzftio , cftquzftio medij. Huius ratio cft, quia quzftio quzrit aliquid quod cft dubium, poftea fcibilc
&
mcdium fed quod cft certificamcdium,medium przfupponit per quod
ccrtificatum pcr
tum pcr
illud
,
qucntia non valct Omtiu tjiuRio prafitpponit iw-1 dium ergo nuUa tjuailio ^iitrit medium , fub hoc ,
;
idem mcdium
quzftio propter ^uid aliquod
notitia
fiat
;
vndc
medium przfup-
ponit.
Tu
dicis
,
qu6d quzftio ^iiiaeff, quzrit vtr6m
fitmcdium,& icaquomodo nihil przfupponit.' Diccndum quod przfupponic mcdium, falteiu
Ad oppofitum cft Ariftotcles. Ad quzftionem dicitur quod omnis
Ctttflufit.
ita
;
quzftione:ergo
&c.
quod
medium demonftrecur fcd quzftio dicicar quaicrc medium , vc pcr illud mcdium faac dubicabilc pnus notum. Per hoc ad formam dicitur quod hzcconfc;
intcllcftu.vt per
quod prarfupponitur non
Itcm,iilud ribile
;
illud pofTct demonftrari.
4^3
mcdium
quzrit
;
fccundum aptitudincm quia
effc
mcdium
aliquod
ijuid
in
a&u
vtrum
qu.Trit
,
fit
Ced qaxiiio propter
,
difcretioncm medij quzrit
&
,
adlualitatcm
med ij przfupponit.
certificatur,ergo,&c.
Item , Ariftotelcs probat hoc indudiuc , quia omnis quzftio cft quzftio eaufz;& caufa & mcdium idem runt,ergo,&c. Minor patet pcr induftionem Ariftotclis,quiaqu«ftioyr
& caufam. lutclligendum tamen cft.quod qurftio ^ro^^wr quid, alio modo quztit medium , qukm quzftio medium
quxlho jTefi, yel ijuiaefi, quzrunt an fic aliquod mcdium , non ex modo quzrcndi , fed concomitanter ; fed quzftio propter tjuid , quzrit medium cx modo quzrendi. Similiter in alio cft difFcrentia ;quia quzftioy? ^, vel quiaefi,
fiefi,qai2
quzrunt abfblutc dc mcdio 9«»ii/,przfupponit
;
fcd <\ux^io propter
medium effe,
& quzrit difcrc-
tioncmmedij.
Ad fntnts.
IWgH-
Ad primum argumcntiim dicitur, quod omnis quzftioeftquzftio mcdij; vrpcrmedium fiat notade eo quod quzritur. Non tamen quzritdc
medio tanquam de fubicdlo , hoc cft quod medium eflct fubicifluir. de quo mcdium quzritur. Pcr hoc ad formam. Si quzram an Luna cclipfetur quzre an fit medium,ideft, cgo quzro an fic medium perquod fiat notitia de illo qu^fito fed non qu^ro an mcdium fit, tanquam quzrcns raedium cfTe dcmcdio,tanqnam defubicdo ; & ide6 non cft proccffus in infinitum. ,
;
Ad feipfo
mcdium de dc mcdio ncc mcdium dc alio.
aliud,qu6d quzftio nccquzrit ,
nec aliud
,
Noncnim quzrit aliudde medio quzfito,tanquam de fubicfto qnzfito; & idco nuUoiftorum modorum quzrit fcd quzrit mcdium, tanquam per iliud fiat nocitia padionis de fub,
Ad aliud dicitur quod quzftio fiefi
qu^ftio mcdij , tamcn demonftrari non poteftper illudmedium quianon cft cns habcns cfTe ia aliquo gencrc ; fcd eft illud , quo aliud cft , vndc nonqu^ritur.vt dcmonftrctur.fcd quqritur vtali,
,e(i
&
;
alia via fiat
dicere
^STlo
An quod
,
qu6d
Atidotel.eMf).^ text.i.huiui,^ c»p.^.huiu', rext.j. Aaer-
rocSiPaul.VcnctusiiiV.D.Thom.^if/cff.j.Ioan.dcMjg. j.^.Tartatct.Wf y.t.
QVod
fic
vidctur
demonftrctur pcrdcfinitioncm
,
pcr Ariftotclcm,quia q^od
i.
fccundum materiam,dcmonftraturpcr Argnmema f/' ("""fauodauid fecundum fpccicm,ergo,&c. firmntma. j n. Itefti, mnotelcit nobisper dcmonftrationem ergo potcft dcmonftrari. Antcccdens patet per Ariftotelem , quia in cognofcendoyl"*-)?, nonimijuid
...
.r-L-
•
•*
noieCcix ejuid efi ,etgoquide(i innotefcit per dc-
monftrationcm. Item, omnc dubitabilc eft demonftrabiIe& fcibilc; quiaquzftiones funt zquales numcro, Scc. fcd9«i^^,cftdubitabilc,crgo,&c. Minor patet , quia illud eft dubitabilc quod prius cft ignotum,& poftca fit fcitum , fiuc notura , §»pd ^uid cft prius nobis ignotum , vt patct in pueris, poftca fit notum pcr medium notius ergo cft
&
:
duoicabile.
Itcm, ^Mod (jHfd de igndto fit notum per mcdium nocias;ergoeft dubitabile. Irem , quod deignoto fit notum per mcdium notius
poteft demonftrari
,
,
fed quod ejuid
eft
dc
ignotofitnotumper aliquod mcdium notius.ergo, &c. Minorem probo , quia quodquidefi Ac ignotofit notum , hoc eft maiiifeftum fcd non ;
quia nihil fcipfam producit in adtumdepotcncia ; ergo per aliquid aliud meper feipfum
dium ,
,
tjuod oporccc cffc nocius
,
quia aliccr non
facertft nociciam.
Icem,nos quzrimus quid eft homo, vc fciamus quod ejuidefi hominis, crgo ipiod tjuid efi fciri poceft.
Iccm , ft ijuodtjuidefi, non pofrer dcmonftrari, huius non eft aliqua ratio , nifi , quia eft imme-
diatum illi cuius cft. Scd hzc ratio nulla cfl, qniapcr hancrationcm ijuod ^uid materiale ,non
tamcn non
cft
tjuod ejuid efi formafe
frrmale,
;
quod
verum,ficut patet per Ariftotclem.
Confequcntia patcti quia
^uod^d
materiale
c[uia. ita
illi
ita
cuins
immediatum
eft
,
cft
ficut ijuod tjuid
matcria immediatc
fe
tenercx
partc rei,ficuc fonna.
notum. Linconienfis taraen vult
effc
VIII.
c^uid po/ftdemenjirare?
dcmonftrarctur per
iedo.
qua
Qjr
Icem tur.
,
^uod ejuid poceft ficdemonftcari vt
Omnc compoficum cx cum
generc
conucrcibile
vidtt-
& diffcrencia
cft ejuod
^uid eiui.
rei.
alicuius
Ad aliud , quod omnis quzftio przfupponic medium;& idco fcquitur qu6d nulla quzftio
Sed animal racionale eft compoficum cx gcnere di^ercntia hominis , &cft conuertibilccum hominc;
&
illo
,
Z
Super lib. 1 1. Pofteriorum
414
homine ergo eft^W^wVhominis.
fola poficione diiferens..^M0^ quid etiam materia-
:
Item
Atiduteles ,^Mo
,
poten:
quid, paffionis
Item, Ariftoteles
pcimx
caufae
,
Phyfic. oftendit quodquid
8.
quod motus
pet hoc
eftxternus:
cx aeternitate enimmotias concludit sternitatem zternitas primz czuCx e(k ijued ^uid motoris ptima: caulz , ergo ^uod
&
hoc patet
Similiter
tcft.
in toto proceftu Philo-
fophiznaturalisjvbi pcr palllonem demonftrantur rubftantis,ergo,&c.
eipi duplici-
Ur.
expovelfub
dicit
Cnot quod qnid poteft accipi duplicirer ratione , qua cft quod cjuid j vel ablolurc, non :
§iuod quid tftpotijl »c-
•,
Primomodo
illaratione.
nonpoteft
;
cum
demonlhari
^koi^ ^m/^
innotefcittamennobis per demon-
Primum
ftrationem.
patet
quia
,
quod quid,
fi
fubratione qua quod quid, demonftreturdcaliquofubicdto , pritis peteretur dealiquo fubie^lo
Hoc probat
fnod quid znxcqnam dcmonftraretur. text.com. to.
Ariftoteles
*
fic
ineo quod tjuld efi
B.& B
cari de
A deheat
Si
;
eoquodquid eftpridi-
oportet in
,
dtmonfirari de C,
C
oportet prtdicari de
A
quideil, anteijuam
in eo ejuod
in eoquod quid eft prxdicari
cencludatur de C. Scd in
fyllogifrao priiis
tali
in minori ponitur^efte quod quid cft ipfius C,
anrequam concludatur de
fe
,
^
in eo quod
prius crgo pctitur quod ejuid
qu
qua eft qutd qitid,non Item, tfuod
tjuid
,
ergo
eft
C
ipfius
fub ratione
,
potcft demonftrari.
fub racione qua
eft
quod quid,
omni dcmonftratione prsfupponitur ante demonftrationem,& nonnatum eft demonftrari, in
crgo quodcjuid fub ratione qua tjuod cjuid^&cc, Sccnnduin patet per Ariftotelem in illo paragrapho Quo autem modo conueniens fit , quod
riam
permedium
quia
,
eft
demonftratione propter ejuid
,
ftrare
quod homo
ftus
fiue
,
enira
quod homo
,
,
fed
:
accipicur quod
fi
non dcmonftraiionc enim pofrumdcmon-
fed
pcr cffe-
,
Ex hoc quod non
fiue accidentia.
,
fentit.dcnionftratur
cognitione, &dcmonftratione ^««<»,deneniemus in cognitionem^««
dicens propter quid,
eft
Cuh xi-
tanquam medium
in
,
;
tamen vniuerfaliter accipiendo, non fub ratione, qua quod quidcft dcmonftrari potcft demonftra,
aliquando quodquid dcmonftrari potcft dcmonftratione/»r«/>frr quid , & aliquando non. Ad priraam tationem dicicur , quod quod quid maceriale demonftrari poteft per quodquidfottione quia
eft
malcquod
conccfl^ura cft,non taracn fub ratione
,
Ad arpf mtnt».
qua quodquid,
Ad aliudpacet qu6df«0<^f»«^cft dubicabile& ctiam demonftrabile hoc eft demonftracione, ,
quia,Sc
non propter quid,Ced peteffedus.fiuc a po-
ftcriori.
Ad aliud dicitur , quod quod quid fit notum dc ignoto per alicjuod notius. Sed notins poteft efte diiplcx , vel tanquam caufa, vel tanquam notius quoad nos, vt per fc cffcdtus , non tamen oportet quod omne qu»d quid fiat nottus per aliquod no-
NetiusJn^ pltx.
fimplititcr.
tiiis
Ad
aliud dicitur,
quod
poftiimus fcire
,
quid
& ficpotcft demonftrari.
cfthomo,pereffe(flds,
petitio
eil
ar-
eftanimal} & per hoc quod homo ratiocinatur, demonftratur quod homo cft rationalis ; ita
fed folum innotelcit nobis tjuod quid
qua quod quid
,
talcdemonftrari poteft
animal rationale
cft
operationes
Adaliudquod
,
«juia eft
,
vniiierfaliter
tuncinnotcfcit nobis quideft , fed non tanquam conclufum in demonftratione, vt oftcnfumeft, tione
corruptibile
quid fovmzXe, fiue finalc
:
ciamfcitur/?
poteft demonftrari demonftratione quia
,
&
Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad qusftioncm refpondctur ficut
5-
le
guimus enim quod hoc compofitum habet mate-
oftcncii per efuoi ^uid fubie£bi,ergo,&c.
quare quodquid non demonqua eft quodquid, eft ne fiat non totaliter propter immcdiatioratio
ftratur fub ratione, ,
&
ncm.
demonftratione. Si quod ^««Jaccipitur fecundo modo abfolutc,
Aliterpoteftdici,qu6d hoc eftproptcr irame- jflitfUid *Jf» immediatius diationem. Et ad probationcm , quod aliquid
non fub tali reduplicatione ; tunc diftingucndumeft vltcrius , quia aut accipitur quod quid
eftcimmcdiatiuS;potefteffc dupliciter.
formale , Cmefinale. Si quod quid, matcriale, tunc poteftdcmonftrari dcmouftratione propter quid , dcmonftratione,
teriale
&:
maceriale
,
aut quod
ejuid
&
Demonftratione propter quid poteft demonftrari , vt per quodquid Coxma\e , fiue finale. ^«^^/«Wenimformale eft caaCaquod quid maquiaeft.
& fimiliter Sc ctiam maicriaE & ideo
tcrialis.fiue forroa eft caufa raateria; finis eft
caufa formac
,
,
,
jW^wJmaterialedcmonftraripoteftpervtrumque,qnia forma & finisfunt caufas raateriae. Hoc paret.Talis enim eft materia,qualem requirit forma,& forma inducitur in matcria propter finem, illud pater ex indudionc Ariftotelis in i.Phy-
&
ficorum vbi textus incipit dam quidem alteracaufa.
,
Similiter inefi quorun-
do
in ratione caufa;
noneft
ita
;
&
di
,
modo
diatione fubiefti riale eft
;
&
illo
immediatum
ttmpeilatihMt
Ariftotcles
, eft
cuius
nitoicaufa iraraediata prim6 re definitio demonftrari
non
modo cft
Quia non
racio
qua-
poteft.
Ad aliud,qu6d in illa propofitione eft petitio, quia idem eft dicere quod eft compofitum cx genere,& differentia huius,& conucrtibilc cum lo
;
&dicerequ6d
eft
definitiohuius,
Ad
il-
&itape-
Similitci
Onme
hoc declarat
cooperiens nos
a
compofitum ex lapidihtu
&c.
&
ideo dicit
definitio eft conclufio
, & quaedam principium dequzdan) vci6 eft demonftratio
tur
qu6d quod quid paflionis non ratione,qua quodquid^ inhasrentis & ide6 non fequi-
aliud dicitur
,
:
quod quodquid, fub racionc qua quodquid de-
monftrecur.
Ad quod
aliud,vt patct in pofitione in demonftratione quia
in demotiftrationc
monftrari potcft pcr cffedum
pionfttationis
ratio,&c.
,
cft.
titur.
huiuftnodi,ergo,
quod qusedam
illius
aliquod definibile medium,cui primo ineft ha»c dcfinitio raaterialis, quim fuo proprio defi-
fed fub ratione
(fr
immediata immequod quid mate-
modo
eft
dium dicens propter quid.
(fr iignij ,doTntti eft
ficut formalc.
vel eft caufa excluden-
dicicur caufa
oftenditur de fubie(3:o
pluuia,
,
vcl cffendi definitionem matcrialem de fub-
iedlo. Alio
Siccrgopatet, quod materia poteft demonftrari per quod quid forraale , tanquara per raecxpofitor per excmplum.
modo quodquid ma-
illo
immediatum,
Dcfinitio enira formalis
Vnomo-
,
,
efi ,
&
conceffum cft quod quid dc-
hoc concludit
ptlefi citer.
dufii-
Qu^ftiolX. fubieai,
Q^ViE
T
S
IX.
O
I
quim
415 pcr B,quod eft dcfinitio paffionis,
&dicit caufam,quia C, quod di,cft caufa ipfius
An meiiumin dembnfiratione /it definitto P«j0. ««m.ii.D. Tkiom.hicUBi. ^tpufe.^t. in freUgo q. dtfubitS» cap. itgid. kic q. dt mtd. dem^fir. TihiKll. lib. i. dt dtmenjtr. Conimbr. lib.v. P»ft. q.vnic.pir ttt*m Balduin. inq.mtd,dtm»nft. Faber Thttrtm.n.ftr totum, (J* Thttr.n. Aucrfa J.x8. Ltg.ftB.e. ,
^
.
I.
ArgMimnt* priacifdUia.
^^ V6d pafllonis videtur. Ariftotclcs V^ quod primi termini medtMm defi/utio
eft
dicir,
in de-
monftratione yptimus tcrminus indcmonftratione,
quod maximc
eft illud
paiEo. crgo dcfiniiio pafllonis
cft
,
huiufmodi
cft
mcdium in
prardicatur
Hoc
dcmonftrationc.
patct fimilitcr per excmcnim quod folia flucrc de vitCjdcmonftratur pcr hoc mcdium , Sucatm con~
plum
Ariftotelis
,
dicit
denfari in comraElnfolierum
ad
Honis
, fed hic decrgo dcfinitiopaf-
rttmot
finitio cft definitio paffionis.
Itcm, Ariftocelcs primo huius, dicitquode*trema , (fr mediHm dehent ejfe eiufdxm generis , fcd fi
mediu
definitio fubicdi eftct
icdo
Itcm,definitio illius cft
falfum
(k\ fit
medium
& in conclufione prafdicatur de
,
&
fubiedojfcd definitio fubie
confcqucns
fit
,
erit
& vcra de eadera
petitio.Hic dicitur,qu6d
& definitiqm fint eadcm
licct dcfinitio,
,
tamen
definitio eft notior qu«im definitum. Dcfinitio
enim caufa innotefcendi datur pcr Ariftotclem,
& idc6 paffio ineft notius dcfinitioni quam defi& ide6 non petitur. Contra, dcfinitum & definitio funt vna res, vt
nito,
conctflum tionc
go
rci,
eft
;
fed paffio dcmonftratut dc rc ra-
& non ratione alicuius intentionis;er-
paffio demonftratur
ineft definitioni Itefln 8.
;
de definito,per hoc qu6d crgo per petitionem.
Topicorum. Vnus modus
pctitionis
eft,quando probatur definitum pcrdefinitionem, c contra ; hic crgo crit petitio.
&
Itern.demonftratio
cft
cx p"rimis
accipitur definitio fubiedi
,
fcd
quando
»non arguitur cx pri-
mis ergo dcfinitio fubiefti non cft mcdium.Minor patct;quia fubicdum vltimum cft in dcmonAdoppofitum.illdd
Ad '**•
tpptfi'
fti cft
cft
principium in demon-
maxime
caufa,dcfinitio fubie-
cau(a paffionis,& ctiam
nis paffionis
eft
caufa dcfinitio-
ergo definitio fubicdi mediuAi cft in dcmonftr^tione. Patct minor per Ariftotclcm :
in finc fecudi huius in illo textu. Principittmenim eft^uodmagis proximftm.Dicit etiam aUbi, quod fi
ahqua paffio debcat dcmonftrari dc fubicdlo.potius debct demonftrari pcr C , qu6d cft definitio Scoti oper. Toni. I.
cft
medium
in dcmoftratione.
fyllogifmus ^l dsmonftratio. Item,fyllogilmjs in quo concluditur paffio dc fubiedo pcr definicioncm , eft bonus , aut cri»o Dialedicus, aut dcmonftratiuus. Non Dialc(^italis
quia Dialedticus non
,
eft
cx ncceflariis
fcd
,
tantum cx probabilibus crgo tunc fyllogilmus :
cft
demonftratiuus.
Ad quajftionem nis eft
mcdium fi
dicitur,qu6d definitio paffio-
in demonftratione potiffima
Demonftratio debet
eft.
definitio fubic
circ
,
&
ex im-
mcdium
5*
'f"^«
*/**-
'
'
in
demonftrationc minor non cflcc immcdiaca.fcd mcdfata,quia paffio imnrediacc ineft proprix dc,
&
mediance illa incft dcfinicioni fub, crgo mcdiatc ineft definitioni fubicdi. Definitio ergo fubiedi non eft-mediura in definicioni icdli
,
nionftratione.
Contra
rationem^probo qu6d non eft medium in dcmonquia tunc minor eflct mcdiata in tali
illud, per illam
definirio paffionis
ftratione
;
dcmonftracionc, in qua prardicatur definitiopaffionis de fubicdo ; quia dcfinitio paffionis immediatius incft dcfinitioni fubiedli, quara liibiccflo, ficutpaffio pcr fc immcdiatius ineft proprix definitioni, quam definitioni fubiedi ; qui crgo ratione tu ponis quod definitio fnbiedi
non cft'mcdium
in dcmonftrationc , quia tunc niinor eircc mediata ; cadcm ratione arguo tibi
qu6d
medium
definicio paffionis noncft
monftrarione
:
quia minor
eflct
in dc-
mcdiaca.
Icem,qu6d definicio paffionis non
cft
medium
in dcmonftratione potiffima. Patet pcr duas rationes prxdi(5tas;tum quia adhuc concingit quacrere propter tjuid f^Ai.
tzli
quia definitio fubiedi
quam
fuxdcfinitionis,
demonftracionc
&
;
cum
oaufa tam paffionis,
eft
etiam totius quod
cft
in definitionc.
Item, ratio iftorum nori ligat, qulanon fequitur qu6d minor cflct mcdiata,fi dcfinitio fubic6li eflct
mcdium.
Ad probationcm ta
dicitur,
qu6d non liq.it;quia
paffio,quam definitio paffionis Item,paffio
ftr.-itioncquod cft
non
;
:
ftrationc.
in dcmonftra-
Item, demonftratio cft cx ncceflariis fed fyllogifmus in quo concluditur paffio dc fubicdo, pcr definitibncm fubiedi, eft cx neceflariis,crgo
&
crgo anteccdens. Probatio confequentiac.Indemonftratione,in maiori paffioprardicatur dc definitionc fubiedi, fi dcfinitio fubie;
mcdium
fubicdicaufatur^/Vpaffionis,& etiam cfre;ergo ^«i
mcdiatisifcd
Item, fi definitio fubicdli eiret medium , tinic cHet petitio in omni demonftrationcjconfcques
mcdium
cft
tioncjcx cuius principiis cognofcitur (juideft p.if/Io,& cjuiaeftt&c ctiam caufatur.Scd cx principiis
Itcm , demonftratio dcber elfe ex imniediatis; fi dcfinitio fubiefti cflet mcdium,demonftratio non cllet cx immediatis,fed (cmpcr minor effct mcdiata quia paffio definitionis fubicdi incft mcdiantc dcfinitionc propria. ;
.
crgo dcfinitio paffionis non
huius ratio
fcd
1
;
ncris, fcd mcdiii cflet alterius gcneris a paffione.
cft
non eft medium
in dcmonltratione.
in demonftratione,
& cxtrcma non clTent eiufdem gc-
tunc mcdium
fubic-
& ctiam ipfius B,
,
in demonftratione, contineit <\uxicte propter cjuid ; fcd cognita paffione dc hibicfto pcr definitione paffionis , contingitquafrwe^ro^/frywi^incft fub-
cus
medium.
eft
eft dcfiniiio
quo cognito
.<*
Aaerroesi.
Doftor
paffionis
quodeftdcfinitio paffionis. Item,illud
fitbieSiiy^-vel pajfionu
A
inst'it
iubicdlo.
& dcfiniiio infuni fubictSto immc-
diatc.immediatione fubiedti.Similiter vtrumquc ineftdefinitioni fubic^i immediatione caufie.
Tu dicis,qu6d paffio immcdiatc incft fubicdVo,
& etiam dcfinitioni fubie<^i. Qu« crj;o cft ratio quare paffio magis demonftratur dc lubicdo per definitiotifm fubicdi,qu^ni c contra
?
Non cnjra
videtur aliqua ratio.
Hic
dicitur,
quod
definitioni fubi^iSi
,
lic^t paffio
immediate tnlic ; maior
& dcfinito tamen Kk
racio
Rtfutatur.
^i6
Super
Pofteriorum
lib. 1 1.
Ad primum argumentum dicitur qu6d
ratio eft quare defnonftratur dc fubiedto per de-
finitionem
fubie(5ti
quam
,
c contra
;
quia paflio
immediationc caufe, ineft etiam fubiedo immediatione fubiedi , non immediatione caufc , & ideo alia caufa, ratio immcdiationis cft. Contra illud dcfinitio definitum funt cadem realiter. Cum ergo paflio infit definito immediatione fubiedti , tanquam proprio fufccptiuo ergo ineft definitioni , tanquam proprio
ineft definitioni fubicdti
&
&
;
;
Hic dicicur , quod licet definitio & definitom eadem realiter, veruntamen diuerfa funt fe-
fint
cundum rationem fam
explicitc
plicite
;
quia definitio exprimit cau-
quae includitur in definito
,
im-
8c ideo dicitur definitio habcre ratio-
;
Ad aliud quod medium, dem
,
qu^
:
Logici ranti fat
Ad qu^ftionem ergo
dicitur aliter propter
, quod dcfinitio fubie<5ti eft medium in demonftratione potifllma, nondefinitio paflionis. Racio primi cft , illud quod demonftratur eft accidens , non accidens commune , quia illud prius confequitur fingulare. Sed accidens quod demonftracur,prim6 confcquitur fubiedtum vniiierfale; quia per Ariftotclem^Pr/W^/a»» demon-
ergo fubicttum demonftratio ex vniuerfahbus. Accidens crgo quod demonftra-
^ic vniuerfale, '
non
tur, cuqi
prium
:
fic
aliccr
non
ejfe
:
eirer
commune,oportet quod
fit
pro-
fed accidens propriurn caufatur a prin-
cipiis fpcciei
;
eius ergo notitia caufatur a noti-
principioVum fpeciei : fed principia fpeciei per definitionem fpeciei,fiue fubiedti cxprimun/ur:ergo nocitia paflionis cft notitia dcfinitionis fpeciei qux eft fubiedtum.Definitio ergo fubiedi
quod idem
non
,
ica
extrcma funt eiufciufdcm gencris
&:
quod
fint
fed propofitio eft fic intelligenda
:
quod
,
& extrema, funt eadem principio gene-
quia caufans fubiedum, in hoc quod cau-
,
fubie6tum,caufat fimiliter principia
fubip<5ti,
&
Ad aliud,qu6d dcmonftratio,qu2B demonftratur per definitionem fubicdti,
Et ad probationem, cum
eft
dicitur,
cx immediatis,
quod
paflio in-
fubiefto mediate , quia definitio paflionis im-
mediacc ineft fubiedo ,
qu6d tam
citur
& paflio per illam
,
di-
dcfjnitio paflionis,quam ipfa paf-
fio infimt fubiedto immcdiatc:licct
tamcn dcfini-
tio paflionis notius infit.
Ad aliud,ficuc dicebatur. Ad rationera contra hocAd primam,qu6d licet demonftratio
non
fit
per
medium incenciona-
propter intentionem caufar, habeat rationem caufaE;tamen defi-
le, fed rcalc, fcilicct
cum medium
nicio fubiedi poteft cfTe
medium in demonftra-
tione, demonftrando paflionem dcfubiecto pro-
ptcr aliquam intentionem fccundam additam.
Nec
proptcr rem abfolute; fed quiarem fubiedi exprimic explicicc, contraftc, quae fignificatur
&
per fubiedtum titio
,
modo confufo;& ideo non cft pc-
quia arguitur pcr notitiam diftindam na-
turse alicuius
,
quod
in fc cft
confufum
& ita a
;
jia
notiori arguitur.
cft
, qu6d Ariftotclcs in 8. Topicorum, qu6d petitio eft quando arguirur a dcfinicione ; fi ica fic quod pr.^dicacum nocius infit definito, quam definirioni, tunc enim eft pccicio.
medium
in demonftratione pocifliraa.
Ad
aliud
intendit
,
Secundo oftcndo ilkid quod cft mcdium in dcmonftracionc potifllma facit fimplicircr notitiam , ita quod ipfum in cfle, fiue in cognitione ab alio non dcpendeat : fed definicio paflfionis dependet in efle,& in Cognitionc a fubiefto , a
Sed propria paflio , & fimilirer quodlibec prsdicacum eilentialc,priiis,& notius ineft definicioni, quam definico;& ideo concludendo paflionem de fubiedo pcr dcfinitionem fubie<5ti , non eft peti-
principiis fubicdti caufacur illa definitio paflio-
ditur praedicatum de definiio per definitionem;
:
&
nis
,
ergo definitio paflionis non poteft cflc mcin demonftratione potifllma , illac funt
&
dium
pciones ThomEc expofitoris. Intelligendum tamen quod fionis
non
fima
eft
ne,
,
medium in demonftratione potif tamen medium in aliqua demonftratio-
dum de Paflio ^lio
,
quod
vtruraquc
ratione pafllonis
enim vno modo
modo
vltimus
,
eft
eft rne-
cft intclligen-
ficut dicit expofitor.
primus tcrminus: confidcrando ad ordincm
,
probabilius
ideo
dicitur
prxdicatorum feciidtim quod
quod
&
ratioprimi termini
dernonftratione,8c
;
illud dicitur prius,
fic paflSo cft
primus
tcr-
minus , quia paflio pradicatur in dcmonftratione,& nunquam fubiicitur. Confidcrando ramcn ad ordinem naturac , fic pafllo eft vltimus terminus , quia pafllo pofterior eft fccundum naturam fubiedo & ctiam principiis fubicdti , quia paf,
fio
fubie£tum confequitur ratione principiorum
fubiedi.
Vnde intelligendum
qu6d nocius Sed
fticus.
fi
eft
quod quando
ineft definico, tunc cft locus
often-
Sophi-
illud praEdicacum notius infit defi-
nitioni, tunc cft locus Dialcdticus.
ficut patet ex proccfTu Ariftotelis,
dium in
tio.
Ad
licct dcfinitio paf-
fit
dicit Ariftoteles
*
per idem
ipfam paflionem ex confequenti ; paufans enim homincm , ex confequenti caufat rifibilc , ita funt ab eodem caufante , fiue genc-
ifta
firaiionii vnimrfale dicitur
argu>'
ftnt».
& etiara
&
'
generis
eft
pallionis
4« Opinfc DcB,
Ad aliam audoritatcm ,
dicitur habere rationcm caufje
primit definitio pafllo enim a principiis fubie£ti C3ufatur,& illa principia exprimit definitio.
c.
in jid
concludit.
rante.
quia principia funt principia illius fubiedi , cx-
medium
potiilima.
nemcaufx magis,quam fubiedum dicatur habcrc rationem fufceptiui , non tamcn poteft prohiberi, quin illud quod per definitionem fignificatur , fic fubiedum paflionis , fpecialius tamen ;
cft
demonftracione,& hoc eft conceflum;non camen conccditur quod fit mcdiiim in demonftratione
medium
fufceptiuo.
illud
,
concludit quod definitio paflionis
aiiud principaledicitur,
tio eft cx primis
hoc
cft
,
quod dcmonftra-
vbi accipitur definitio fubiedli,
ex prarmiflis per fe notis
:
qu6d autcm
fubiedtum fit primum,vcl vltimum, quantum ad hoc, non eft cura. Adhuc poteft arggi ad principale. In demonftratione,coiiclufio & minor non debent cllc pcr fe fi
fecundum eundem
modum diccndi per
paflio concluditur per fe
fcf
de fubiedto per
nitionem fubie(5ti,tunc minOr,& conclufio per fe in
:
fed
defi-
eilent
codcm modo dicendi per fe,puca,fecun-
do modo , ficuc enim paflio ineft fubie6to ptr (c, ica videcur qu6d pcr fe infic dcfinicioni fubiedi, & in eodem modo, ex quo funt real/tcr eadem. Hic dicitur, qu6d liccc fubie<5tum,& dcfinicio fubie(5ti fint idercalicer.non tamen oportec qu6d paflio infit definitioni fubie(5ti
cundem modum diccndi pcr
,
& fubie(5to per
fcjquia definitio ex-
primit
6.
Qu^ftio X. Jnimit Ciufim,8c idc6 minorvbi ip de deHnitione fubiedki
,
eft
do quia definitid fubiedi
fcdj conclufi^o
;
fc
per
cft
}
cicns paflionis
pracdicaturpaf-
per
fc caufajefii-
vbi prsdicatur
pafH^de fubiedo,cft pcr fefccundo modp, accipiturfubiedum
mo-
quarto
& ibi
in ratione caufa; materialis.
Contra fllud , impoflibilc cft quod idem
reali-
ter fitcaufa efiiciens,& materialis,'rcfpcdlij cinf-
dcm^quia pcr Ariftotclcm in i.Phyfic. Eficiens,& materU non coincidHm; fcd dcfinitio fubicdi ,& fubicdkum funt idem rcalitcr crgo impoflibilc cft fubicftum haberc rationcm caufa: materialis, definitione haberc rationem caufs efiicientis. Hic potcft dici , quod maior folum veritatem habet in tranfrautationibus, & hoc intendit Ari;
&
non
ftoteles in i. Phyfic. fed dcfinirio fubiedi
eft
caafa efiiciens refpeftu paflionis pcr tranfmuta-
tionem
modo
,
fed per
illud
quandam cmanationcm
idem pot^ft
:
&
ifto
caufa materialis
cfie
,
Sc
cfficiens.
7.
Aliter dicitur ad principalem rationem , quod conclufio,& minor poirunt eire pcr fe codcm mo-
do diccndi pcr fe,ficut haec eft per (cOmnis triangMlw hahet tres , icc. & haec fimiliter, Ifofceles habet tres, &c. hoc codcm modo quia fccundo modo} tamen prima poteft dcmonftrarc hanc fecundam.codem modo in propofito , paflio poteft in-
go ncutrum cft medium in dcmonftrationc. Itcm, quod caufa formalis non fit mcdium videtur;Formalis caufa indicat totum tfft rci; crgo arguendo per caufam formalem ad illqd cuius cft forma,eft argucrc ab codem ad idcm;& pcr confcqucns petitur principium.
Itcm,qu6d caufa matcrialis non pott^^ft eflc mcdium, vidctur pcr tres rationcs. Prim6, quia mcdium in dcmonftrationc debet cflc ncccfiarium, refpcdu pafllonis : fcd caufa matcrialis uoq cft neccfiaria: cft cnim,pcr Ariftotelem,matcria qua
non effe:ergo,&c, Item,iirud cft mcdium in dcmonftratione , a quo egreditur pafres potcft efle,&
fio fcd i compofito cgreditur pafllio rationc formac,& non ratione matcriae; ergo caufa compcfiti cft medium in dcmonftrationc,& non caufa Inaterialis. Terri6,patct hoc idem fic illud quod eft ;
:
efic fubiedbo
,
poteft etiam inefie definitioni fiib-
&
penes fecundum modum dicendi perfc; tamcn pafliopoteft demonftrari defubicdo pcr hoc,qu6d incii dcfinitioni fubiedi;quia tam iubic6kum,quam definitio fubicdti funt caufae paflioicdli
nis;tamcn definitioni incft notius,& fimplicius,& idco in alio gradu qukm definito,quianotius ineft definitioni fubie£ti
nicns incodem
;
vnde non
cft
inconue-
modo
dicendi pcr feplurcscfie gradus,quorum quidam funt notiores,& quidam
ignotiores,&c.
non
mcdium
in dcmonftratione,cuius probatio cft; quia conclufio indemonftrationc dcbct cfTc mediata ; fcd medium cft immcdiatum caufa matcrialis cft conclufa pcr caufam formalcm in dcmonftrationc'. Dicit enim Ariftotclcs qu6d dcfinitio materialis dcmonftraiur pcr formalcm,crgo,&c.
conclufio,
potcft efic
:
Adoppofitum
;
&
427
cft Ariftotclcs in iftocapitulo,
Giupniam oHtemfeire opinamnr,
Ad quacftioncm dicitur, qu6d contingit dcmonftrarcperquodlibetgcnuscaufaj. Cuius ratio eft , quia caufa , & mcdium funt cadcm fcd contingit demonftrarc pcr quodlibet mcdium demonftrationis : ergo pcr quodlibct gcnus cauifx. Similiter hoc oftcndit Arillotclcs indudliile. Contingit cnini dcmonftrare percanfam materialem ; vt fi oftenditur , quod compofirum cft corruptibile,'quia habct matcriam. Similitcr fi fic &x^\i\t\\v.Omne medium dMorum an^Hlortim re£lerum efi angnlKS reUiu /ed angultts triangHli con^ituti intra diametrum circttli , efi medittm Juo~ rum angulorum reElorum ergo ilie angului tfl anm^
1. Ccruiujie.
:
;
;
(^V
^
S
T
O
I
hic demonftratur quodammodo pec caufam materialem,ficut dicit expofitor;quia arguitur i partibus ad totum ; parres funt.ma-
lus re6itts
.X.
,
&
tAn contingkt demonfirare ^er
refpcdu totius. Arguitur etiam quodamper caufam formalem quia per dcfinitio-
terialia
omnes caufu^ ATiAhiee.g.textiti.t^ i.Phyf.g.Aacttocs,8c Paal.Ven./of* tit. huius, D.Thom. hic leit.^. loan. de Mag. q.^huiMt. Tactarec. hicq.femlt.dHh.x, CoaiaAn, in\e.i.frimifeft.
mod6 ncm pafl[ionis
;
,
& pcr definitionem
q.j.ftrtotam.
cfficicntem
/^ Vod non videtur;prim6, quod non per cau-
^^
'
fro pmrtt ne-
tntiua.
V^fam finalem
;
quia
medium
*i°"^ dcbet ellc prius cfieduicaufa prior,fcd pofterior effedu
Dicitur quod caufa
;
finalis
non cft
crgo,&c.
finalis cft prior cffeftu fe-
cundum intcntioncm,licct fit iione,& hoc
in dcmonftra-
poftcrior in cxecu-
Contri , caufa realiter debet prxccderc effe£bum;ergo non fufiicit quod caufa finalis fit prior inrentianc,ad hoc quod fit caufa, & medium, fed oporter qu6d fit prior in executione. Itcm, quod caufa efiiciens non fit medium videtur ; quia mcdium in dcmonftratione cft quo ,
pofito ponitur
& effedbus
,&quo remoro remo-
uctur &cffe(5tus;fed pofita caufa fic efficicmcpoteftcff^e(5tus non poni ; vt pofito jEdificatore,non eft nccefiarium domum e^e ; crgo caufa cfiicicns
non
eft mcdium in dcmonftrationc. Item, caufa dicitur eircintrinfeca, quae
mc-
dium in demonftrationc;quia demonftratioeft ex proprijs,& propria funt intrinfcca;fed caufa cicns
non
cft intrinfcca.ficui
Scotioper.TiiTH. I.
ncc caufa
;
ficut declarat
Philofophus, vr
cffi-
finalisjcr-
fi
ar-
hoc efuod commifirunt hellum in Sardenfis
, tjui fue~ Regi Afedorumnanc arguitur per caufam cfficientem. Contingit etiam dcmonftrarc
runtfitbieSli
pcr caufam finalem tfi deambulare
patct
,
,
vt
fi
arguatur
;
qu6d Bontim
poficcenam,eptia efifitnatiuttm
;
fic cr-
qu6dcontingit dcmonftrare per
om-
ncs caufas. Proptcr rationes intelligendum cft,qu6d licct caufa matcrialis pofiet demonftrari pcr caufam formalem,vel finalem, proptcr hocqu6d cft impcrfedior caufa formali (eft enim finis caufa cfficientis pcr Ariftotclem
&
& cfficicns caufa forma:,
forma caufs matcriat
materialis poteft effe
:
)
vcrumramcn caufa
mcdium rcfpc(5lu paflionis
confcqucntis compofiium rationc matcriz : lienim fit poftcrior caufa formali , cft ramea
cct
prior rcfpc(fku paflionis. Et fimiliter eft
recfli.
guatur, Athenienfis debellandifunt a Medii,propter
go
fufiicit.
anguli
Angulus enim rcdus eftmediumduorum augulorum.Contingit etiam dcmonftrare pcr caufam
tur
qu6d compofitum
fit
fi
corruptibilc
,
oftenda-
quia
eft
habens materiam.
m^
Ad primum argumentum
,
ficut 'dicebatur
;
&
ad rationem contra hoc, au6d non oportct,qu6d
'Kk
1
cauf«
^^ /•.
nrrtmt^
.
Super lib. 1
428
1.
caufa realiter prscedat efFcdum, fed fufEcit quod clFcdnm in inientione , quar tamea
rcs praecedat
non
intentio finis
eft
caufa refpedu eftcd^us
res ipfius finis f«b incentione
,
& hoc
,
fed
fufHcit
ad
hoc qu6d cfFeAum reahter caufet. Ad ahud , quod efficiens efl talis caufa quod ipsa pofita ponitur cfFeitus, & ita minor e& falfa. Et ad probationem dicitur , quod zdificatot non efl caufa domusi fed eft caufa fieri, & caufa do-
mus in
potentia.Sed jedjficansadiualjter
aduahs domiis
fa
ficatorefi
,
& ideo non
domm
ergo
,
eft
caufa efle domus,ncc
;
efl
fequitur
:
cau-
*y£di-
quia a*dificator
non
efl
fed
fieri
poj
ad:ualiter
fieri
;
tentiahter. Scquitur ta.men,ty£dificans efi,ergodo~
mnsfit
,
fed
non
fequitur , ergo domusefi. Efficicns
folum caufa fieri, & non ejje , nifi per accidens, quia ad fieri aliquando confcquitur efie. ^ j ahud ; quod medium in demonflratione crfirn
Csufarum, j«< amjuii fitrirei.
QpQitefgfFcintrinfecum
jjoj^
rei
quod qua:damfuntcaufs
Forma&
caufrjfm.
,
eft,
f^
rci.
& cfficiens funt caufayfm rei & ficut for& materiahs concludunt neceflariofj^ rci; kafinahs & efficicnsneceirario demonflrantjfm Finis
,
ma!is,
per
Dua: funt caufa: intrinfec^. Ahas duje func
fe.
& per hoc patet, quod non medium indemonflratione cilecaufam
ts^ufx extrinfecae
oportet
intrinfecam
;
Demonfiratio
:
hoc medium
cft
e(i
ex proprii^,
falfum
^ imrinficii, quia
fcihcet
,
Omnia propria
,
Ad ahud quod caufa formahs non
eft
,
;
hcet
fit
non
in plus.
eft
Item , tota dcfinitio finito
cum
ionuertibihs
eft
culfe
de-
fcd nifi aliqua pars cius conuerteretur
;
definito
non
,
aliqua caufa quare tota
cfTet
definitio conuertatur:crgo oportet quodaliqila
parsnonfitinplus. Hicdicitur,qu6d tota definitio eftconuertfbilis, & tamen non oportet quod aliquaparsfic conuctrtibilis ; &huiusratio oftenditurperexemplum Ariftotelis. Ternarius fic definitur. Ternarim efi mimerm irnpar primm vtroqne modo. Se4 quaclibct pars efl in plus
quam ternarius , totum
tamen conuertibile. Et (i quasritur qualiter ex
his
fit
vnum , ex quo
qua:libet pars excedit?
qu6d ex hoc quod vnum additur
Dicitur,
ri,&
C\c
vnum peraherum
Contra
illud
nihil
,
additum
terminat ad aliquod quod gratia
,
fcnfibile
nat corpus ad
,
ipfum de-: co ; vcrbi nondetermi-
altcri
eft inferius
additum corpori
hominem
ftltc-
detcrminatur.
cilm
,
inferius ad fcn-
fit
fedSpecies fpeciahfliraaeft inferior,quam , qui dicis , quod quxlibet pars definitionis eft in plus;ergo per additionem vniiis /ibile,
difFcrentia pcr te
partis ad aliam
,
non poteiF
determinatio ad
fieri
Item , ad ptincipalc , Ariftoteles in 7. Metaph. , quod fuflScit definire cx primo genere ,
perfedio totius
efTe
,
totum
quia ejuod
&
dicit
vltima difFerentia, quia vhima difFcrentia inclu-
totam fubftantiamdcfiniti
to conuertitur
;
;
ergocum
defini-
ergo aliqua pars dcfinicionis
non
cft in plus.
formam & materiam,non quamcumquc
Item , definjtiodatur ex gencre& vltima dificfentia,& fpecifica; fcd talis difFerentia conuer-
teriam pettincntem ad fpecicm.
titur
quidefi in fc
Matiri» dH-
:
finitionis
dit
Jiint intrinfica,
efTe rei
fiue
;
intellc<5tum fpecici.
rci.
Ad probationem neganda efl hzc confcquen^ tia
ab vltimo gradu,quar crgo difFerentia vltima conuertibilis eftcum fpecie aliqua ergo pars dc-
nori excedit fpecicm
& quaedam func
materia funt caufse
ab vltima forma,
dat^ir
fed potcfl efle
,
quod mteliigendum
cauia exfrinleca. luxta
Pofteriorum.
^j
non iachidit folum formamifed etiam ; fed ma-
cum
fpecie;ergo,&c.
Ad oppofitum
matcria ; materia materia pertinens pertinens ad indiuiduum, ad fpeciem ; per Ariftotelcminy. Materia perti-
conuertibile.
nens ad indiuiduum non efl medium in demonftrationcfed materia pertinens ad fpeciem,& ifla
ligere difFerentiam cfFe in plus,
^jj^^j
^^^^^ j^jpl^^
^
e(t
&
ncceiraria
Ad
quod paflio propriifllmc
,
nofcitur in compofito ratione formse
,
difta cog-
& non ra-
tione materia:. Aliqua tamen paflio cognofcitur de compofito rationcmatcriaE ; fed illanon debet
Ad
aliud
quod
,
flrari potcft
definitio matcrialis
per defiiiitionem
fpedtu illius pofterior
tionc caufae fta fe
;
quia
cfl
non
,
ita
formalem
dcmon,
&
re-
&
mediata mediaprima, nec perfe-
tamcn alicuius paflionis potefl ciufa immediata , & prima. Vnde quod ;
refpe(5tu
prius
,
ef^ fic
& pofteriiis refpcdu, diuerforum, non efl
eft in
plus
,
(ed.
,
quod totum
Centiufi*.
2,
,
Vnomodo 1
,
dcfinitum,
quodexcedat dcfinitum
r
r
quam
n
/f
t
quantum ad fuppouta,& iftomodo difFcrcntia vltima non cft in plus , & per confcquens non quajlibct parsdefinitioniscftinplus. Aliomodo potcfl intelligi difFcrcntiam cfFe in plus
iimplicius
dici paflio ita propriiflimc.
Ariftoteles dicens
Ad qua:ftioncm dicitur quod poffumus intel dupliciter.
eft.
aliud
efl
quxlibet pars definitionis
;
'•"".
itepntijuam'"^e^:
tum.dH^Uci ter
inttOizi-
"''•
quia
& ifto modo difFerentia, & genus, &
quaelibet pars dcfinitionis eft in plus
nitum.
,
'D^fftrentji
Primum
,
quam
defi-
paiet, quia difFerentia vltima ac-
cipitur ab vltima
forma
( fi
ponantur
vel ab vltimo gradu vnius formae
cfFe
plures^
fed fiue
;
pona-
tur vltima forma;fiuevItimus gradus,ilIanon cx-
cedunt fpeciem ergo eadem difFerentia, qus ab non excedit fpeciem quoad fuppofita , per confequens quoad fuppoiita non cft ;
his accipitur,
&
inconpeniens.
in plus.
Secundum
Qj^ ^
s
T
I
o
XI.
patctjquia fpecies definicnda
ponitur ex genere , ptu, ficut ftatua
A}j qudibetpars definitionufit mplus
quam leci.
i
J.li^aa.dc
,
com-
difFcrcntia in fuo conce-
componitur ex xie tanquam ma-
& ex figura tanquam ex forma
,
pcr Por-
Scd componentia funt fimpliciora, quam compofitum, qualibct ergo pars definitiophyriimi.
definitumf
Arift hic e.t.text.ij. Au»rroes,& Paul.Ven./i
hie
tcriale
&
D.Thom.
Mig.hicq.^.
nis fimplicior cft,
quam
definitum
j
& ifto modo
cft in plus.
Intelligendum tamen propter au£toritates AriArsHment» pt» purte H*'
f4/(M^.
^"'^ "°" vidftur Atiftotcles in C^ V_^Metapliyf quoddefinitiodcbet dariex Ge,
nere
dicic
7.
& vitima difFercmia. Sed vlcima difFetentia
&
Differentit
/""' J»"'^-»'" funt difFcrentiaE per fe , pei /e , qutaa V r r fiuaacciper quardam vero accidcns fpcciales , L/^f^,
quod quardam
,
1
•
I
:
vltima
.
Qusftio vttima conaertibilis
,
& hoc cd quod Arifto-
y.Mctaph.quid vlttnu diffirentim in-
telcs dicit in cludit
eft
Vcruntamen accipiendo fccundo modo, vltima difFerentia, &
totam /kbfldntiam,
diffcrentias
plus,& Ariftoteles loquens vt Logicus, docet definirc per tales differentias , co quod tales difFcrentiz fubftantialcs funt nobis quzlibet alia
X1
eft in
jgnotx,& loco difFerentiarum fubftantialium accipimus accidentalcs.ficut patet in hac dcfinitionc,Temarim efl mmtrns impmrprimiu vtroepie modo. Impar cnim non cft diffcrcntia per fe , fed cft accidens numeri,& ita accidens commune rcfpe
Item,accidens ius ducit in
*"^*"
cognitionem proprij fubiedi
fed
commune,eft indiuiduumtergo prim6 inducic in cognitionem indiuidui , & non in cognitionem diffcrcnti» fpecificae.
Item, nihil agit vltra fuatn fpeciem
& fubftantiae funt diuerf* fpecies non ducitin coenitionem
;
, accidens ergo accident
fubftantisc.Item
fi
ficj
tunc fpecies fubftanri* relucercnt in fpeciebus accidentium , quia effedus relucet in fua caufa; fcd hoc eft falfum;ergo fubftantia non cognofcitur per accidentia.
Hic dicitur,qu6d confcquens cft vcrum.Conaccidcns ducat in cognitionem fubftamiar,
, vcl diffcrentia eft in plus quoad fuppofita; totum autcm eft conucrtibile cum dcfinito. Per hoc ad rationes. Ad primam patet quid diccndum cft. Ad illam
aquiuocc. Sed in caufis , & effcdibus zquiuocis non oportct quod effcftus reluceat in fua caufa,
accidensnoneftcaufacognitionisfubftantiar,nifi
fed in vniuocis.
Item
au(3:oritatcmdico,qu6dintellexitAriftoteIcsfic,
quod tia
illud
quod
fit
definitur ex genere,
& difJcren-
vItima,accipicndo diffcrentiam per fc,&
conuertibile in plus
cfl
illa,
cum fpecic quoad fuppofita,Iicct
quoad fimplicitatcm.
Ad aliud, ficut
dicebatur.
Ad rationem contra
hoc , quod nihil determinat altcrum ad aliquid, quod eft infcrius eo abfolutc,& fufficieter de fc, fcd tamc viciflim
eft
merm impar , primtts
dctcrminatio,vt fi dico,2V«modo. Hoc accidens
vtroijue
eft dc fc fufficiens ad determinandum hoc quod e^primtu vtroque modo,{ed ex hoc quod
impar non
impar determinet hanc differcntiam primtu vtro^ue modo, c[viod eft indiffercns ad dualitatcm;quia numcrus binarius non integratur ab aliquo numerojvt patet, ficut nec ternarius ternarium ipfum comprehendo ad nuracros impares , c Contra.Hacc particula^r»>w/«Mr»i^«^ modo, detcrniinat numerum imparcm, qui eft indifferens ad nouenarium , numerum rcrnarium , alios impares nunicrosjipfum comprehcndoad numcrum primum vtroquc modo.Ex hoc patet, quod
&
:
&
&
&
mutua contradiftione fit totura conucrtiquod ideo conceditur illud quod ratio probat.Probat enim qu6d vna diffcrentia qu? comunis eft,non poteft ipfum comprehendere ad fuum inferius fumcienter , & hoc concedo; tamen ex mutna contratfbione fit intelleftus dcterminatior,quam aliqua pars defcriptionis fecundum fc.
ex
tali
bilcj
Ad alias duas rationcs patet in pofitionc.Profubftantiabant cnim qu5d diffcrentia: pcr fe,
&
& hoc eft
ad principale ; accidens
,
; nos cognofcimus fubic^tum fub ratione fubiefti.Sed quod illa fubftantia fit hoc fubieftum , vel illud, hocnon fcimus. Accidcns crgo commune ducit in confufam cognitionem fubftantiae. Sed differentia fpecifica eft principium cognofcendi fubftantiam fub determinata ratione,& non confufa;quia per iftam diftingUitur vna fpecies ab alia ; crgo accidens commune non ducit in cognitionem differcntis
r\on poteft cfTe nifi in fubiefto
fpecifica*.
Ad oppofitum illa
eft Ariftotelcs:dicit
partc
:
Aliut eflmodiu,&cz.licn\,\\oc patet ra-
tiacommunia, &noftra cognitioeftamagisnonobis , ad minus nota,& magis occulta ; ergo noftracognitio eft primo incipiendaab accidentibus communibus, & fic dcucniendo in propria accidentia,& poftea in demonftrationem. Ad quzftionem dicicur,qu6d difFcrentiz fubtis
ftantiales innotefcunt nobis per accidentia
ratio eft;quia omnis noftra cognimagis notis nobis ad miniis nota ; quia omnis noftracognitio ortum habet k fenfu. Sed accidentia communia funt nobis magis nota, :
tio cft i
quam
accidcntia propria
,
quia ad feniiim func
nobu
commuma
ficut dicit Arifioteles ? Ahft.7. Met.tMp.i.^.^.^ lt.ttxl.il. item
x.
huitu c^.9.
ttxt.ii.^ i.Tof.cMp.^. ir \. Auertoes, D.Thom.PauI. Ven. cum ipfo Itc» clt. huitu. Fonf. hh. 5. Inftit. t»f. 3.
/^ Vodnon videtur,illud quod
eft
V^ & indeterminatum,non ducit
accidentia
commune,
in cognitio-
fecundum
ncm
,
quod
commune
non ducit in cognitiofubpropria rationc. Pro-
&
co.idiuprincipium pcxparatiuum uans ad cognitionem fubftantiarum. Cognitio igitur fubftantiar oritur \ cognitione accidentis , tanquam a iuuante , licct non a prineft
dcterminatijfed accidcntiacommu-
cipio fufficiente.
maximam parcem
I.
quia
;
mune
nia fu„t indiffercntia,& indetctminataad multas
Tom.
,
;
pter quod accidcns commune non eft immediacum principium ducendi in cognitionem differentiz fubfiantialis verumtamen accidtns com-
ncm alicuiuS
Sfoti oper.
tale
alicuius proprij
X*tiHM.
ergo non ducunt in cognitionem vnius
.
,
vt probant quacdam rationes
Argumtnt» /ro frtint-
ipccici.
AeeidtwtiM
communia non
funt fufficiens ctmrnuni» nS "" ducendi in cognitionem fubftantix, /"]?"•"" principium ° »
quod
XII.
innotejcere per accidentia
?• CtnclttJIt.
munia cuius
',
;
com-
habet a cognitione accidcntium , & pcr illa fiunt differentiz fubftantiales nobis nots. Intelligendum tamen eft propter rationes,
dijferentia ejfentUles fojjtnt
iffofi.
tum.
tione;differentia» fubftantiales funt magis nobis occultx quam propria accidentia;fed accidentia propria funtnobis magis occulta,quam acciden-
conccfTum, funttamen in plus quoad
Q^V vESTIO
fpecies
enim diffe-
cognofcimus per communia principia,in Ad
rentias
manifcfta; proptcr quodcognitio noftraortum
cum fuis
fimplicitatem.
tAn
commune non
ducit in cognitionem fubftantiapnifi ratione fubie<5ki ex hoc, quod cognofcimus , quod accidens
fpcciebus
les v.ltimsc, conuertibiles funt
I.
;
rra,fi
nis
ari»-
inducic in cognittonem alicn*
& tcrnario & ifto modo quaelibet pars definitio:
5
fi
fubiedum ad quod prim6 confequitur accidens
Similitcr, ^riwfl vtroque modo conucnit dualitati,
Ai
429
1.
Vnde
accidentia
communia
confcrunt ad cognofcendum pcr Ariitotelem in primo de Ani-
^imd
cjtUd efl
roa.
Ducunc cnim in cognicioncm confufam
Kk
3
fubftan
ctinitttntm
fuifiituttit,
.
Super lib. 1 1. Pofter. Qu^ft. XIII.
4?Q
fubftantiar,^ licct
non indiftindam, fiue determi-
naiam. Aliud intclligcndum , quod accidcns ducit in cognitioncm Aibie^li fub tali ordine^quiaex perccptfone multorum accidentium communium Hmul virtiuc intelledus dircurrentis , nos deuenimus in cognitionem alicuius accidentis proprij & fic vlterius in cognitionem difFerentix iubftantialis , tanquam ab cfFedtu ad caufam 5 itaacognitioneconfufadeuenimus in cognitionem determinatam , ficut patct in cxemplo ; per ;
&
hoc quod homo
pcrcipit aliquid in
multum
rc-
&
4.
Ad
argH-
*"*"*•
motis dc ipfo pcrcipit, quod fit animal, poftea deuenit in cognitionem magis fpecialcm. Ad rationcs ; primx rationes oftendunt,qu6d accidentia communia non funt principium lufGcicns , iramediatum ducendi in cognitioncm fubftantix , quia commune non cft principium fiifficicns deucnicndi in cognitionem fubftantia: deteiminatae. Similitcr fieiret principium, tunc
&
fiibftantia reluceret in fpecie accidentis.
Ad audoritates ad oppofitum,oftendunt,qu6d accidentia funt praeparatiua cognitionis ipfius fiibftantix.Vel alitet poifet dici,qu6d
multa acci-
nalc
homini
cui alteri le
non
nale
non
,
ram
tamen ex multis dcuenimus
,
& fic in natu-
fpeciei.
Ad
aliud patet,qu6d
non oportct fubftantiam
rcluccrc in fpecie accidentis
,
licct
per fpcficm
accidentis dcueniamus in cognitipnem fubftant'3E.
Accidens enim virtutc propria non ducit in
cognitionemfubftantiaE,nifi virtute fubftantiafunt. Accidentia enim virtute fubqua funt,gignuntfpcciemin intelleiftu
rum in quibus ftantia:,in
fimul cura adiutorio inteiledus agentis
&
per ; accidcntium generatas in intelle(9:u, intcllcdus difcurrit apprchendendo fubftantiam fic ponitur fub propria ratione , fiuc fpecie ; quod fubftantia facit fpecicm in intellcdu,& taiilas fpccies
&
men nuUam Et
fi
fub fenfu.
dicatur,qu6dtunc accidcns efTctprimum
obicdam
intelieAus. Hic dicunt
quod primum
obiedlum eft duplex,gcneratione, & pcrfcdlione. Accidens ell: primum obiecluni gencratione,fubiClantia
vero pcrfcftione.
;
quia
fi
aliquis definfac
, ita qu6d non afino , nec ali- f^ t*^* */• hoc quod cognofcat raciona- fi""**"*^' afino , oportet qu6d cognofcac afi-
incire
quodlibec aliud cui cognofcit rariofic oporict eum omnia coinefTe j
&
Item, hoc patet pcr Ariftotelem in litera, Cognofccns difFcrentiam aliquorum , cognofcit iiillud a quo difFert. Sed delud quod difFert , finicntem oportct cognofcere difFercntiam definiti , qiia difFerc aquolibcc alio ; ergo cognofcit definicum , Sc quodlibec aliud cognofcic ; ergo
&
oninia. , definicio cft diftinfta cognicio definiergo cognofcens aliquid per definicionem, cognofcit pcr diftindtam cognicioncm a quolibec alio ; fcd diftindam cognitionem non har
Iccra
ti
:
bec definici , nifi quodlibet aliud cognofcac
T
I
o
,
hjc Ud:.
I
j.
loan. dc
Mag.
homini ; itaqu6d cognofcat rationale nulli fed hoc non potcft cognofcerc nifi cognofcat in vniucrfali omnia ergo,&c. AfFum-
altcri inefFc
;
;
ptum
cognofcat rationale nulli alteri inefFc , non cognofceret animal rationnle, mortale, eflc definitioncm hominis,quia cunc non cognofceret hoc cfTc conuertibile cum homine. Secundum paccc ; quia fi definicnccm oporter omnia cognofccrc , cunc impoiSbile eft aliquid fcire. Probatio confcquentiai ; quia cognofccre omnia fub propria ratione,impoffibiIc cft vtrumquc. Si tunc oportet cognofcere omnia fiab propria rationc , impoflibile cft ipfam definitionem habcre , fiuc definirc ; fed non habcns definitionem, non habet fcicnciam , quia dcfinipatct, quia
nifi
&
cio eft
medium
in deraonftrationc per Ariftote-
lem ergo fequitur , qu6d impoflibile
^.Jub.i.
^lu^ffiomm
lihri
eft aliquid
habere fcientiam, Ad primam rationem dicitur bac nullum pofle definire in vniucrfali
;
,
nifi
, quod illa proomnia cognofcat ^d
patet pcr
idem
,
gnitio alicuius potcft haberi
quod ,
fi
fufficit ,
qu6d
fiue in par-
diftindta co-
proprium in
fc
cognofcitur fub detcrminata ratione; licec alia non cognofcantur , nifi rantum in vniuerfali
,
j
»rgumtnta.
& hoc eft concefTum.
Ad aliud non oportet cognofcentcm difFcrentiam aliquorum ad inuicem , cognofcere
Ad aliud
& Paui.Ven.jfciV.D.Thom.
t..Boft.q.
1. Co/ulufit,
cognofi:cre rationale in-
ciculari.
XIII.
An definientem necejje fit Jcire omnia,? j^rinoc.hic cmp.t.text.xo.kMcxt
cc-
;
hominem habet
vtrumquefubpropriaratione,fed
s
;
go , &c. Ad quzftionem dicicur, qu6d oporcec definicncem cognofcerc omnia in vniucrfali , non camen in parciculari. Primum pacet quia defi-
cognofcat vtrumque in vniucrfali
Q^ ^
i.
oportet qu6d cognofcac ratio- Arinmtnt»
gnofcerc.
efle
dui
,
fed ad
ineftc
,
& fecundum hoc patet ad primam rationem. cidcnte non deuenimus in cognitioncm indiui-
;
&
num
nicns
ac-
videtur
fic
hominem
dentia fimul accepta funt principium fufficicns,
Ad fccundum fimiliter patet, quod ex vno
-^v^
QVod
&c,
Jecundi l^ofteriorum finis.
R.P.
R.
P. F.
MAVRITII HIBERNICI
EXPOSITIO.
Index Quceftionum expofitarum. r.
T^ Xpoficio
%.
IOj ytrum Logtca fit fiientia communts f
qujeftionis
primx Vtriim LogicAjitfcientia?
4.
Vtrum SyUogifinus fit fuhieSium Vtrum njrituerfde fit ens ^
5.
fiAn <-vniuerfale fit per Je intelligibile
6.
nAn
3.
Logictt?
458 463
.*'
rvnitterfale habeat aliquoj proprietates i
470 478
tatttum qttinque ^
488
Anvniuerjalefit fithieSiumlibriVorphyrij? In quo
efi
^.
Vtrum
''vntHerfiilta fint
10.
jL. 13.
14.
tAn
^niuer^le
3
J^66
in fitbie^o ?
7. 8.
11.
434 441 443
:
'-vt
loctu fit generationts principium
,
quemadmodum 0*pater?
498 500
^uidfit definitum indefinifione Genertj^ tAn definitio Generu fit cenuenienter data?
Vtrum hac fit rvera , Homo Vtrum dijfcrcntibus fpecic
eft
506
animal ?
in definitione
Generu conuenienter ponat^r^
514 jt7
15.
An Genus necefiario
\(i.
Vtrum
17.
VtrumGenMfitprincipium^ecterum?
18.
An hac
19.
550
l-o.
difFcrcntibus, in co quod quid,y?/ conuenienter datn f Vtrum ifia fit nvera , plurcs homincs funt vnus homo ? Vtrum prima diuifio differentta fit conueniens?
II.
An
558
12..
Vtmm prima
hatc
definitio Specieiy
hitcfit 'uera-i
14. 15.
%6,
534
545
Species cft , qua: pracdicatur dc pluribus
Socratcs fcncx diffcrt a fcipfo puero?
definitio Differenti^
fit conttenicnter p}.
requprat multas jpecies ?
particula , in quid, conuenienter ponatur in definitione Generis f 559
p
fttlicet
,
545 55^
qya fpccics abundcit a Gcncrc,
dataf
$61
An differentia pofiit dcfiniri ? 56$ pra:dicatur,&c, Diffcrcntia hac conuenienSi An Differentia definitio fit ^6^ An differentia pradicetur in quale ? 574 An moiiAcfit differentia animalpf rationalu diuifiua,^ homintd confiitHtiuaf
}.-j.VtrumFropriumfityniuerfale? 18. Vtriim definitio Troprij
Z9.
Vtrum
30.
An
581
quarto modo^if conuenienter data f
Vroprium fit diftinSium yniuerfaleab Accidentef
proprium neceffario ftmper
infit fitbieSlo
595
31. 33.
Vtritm Proprtum
^ Accidens
poffint dici
de aliquo eodem
585
589
.<*
Vtrum Accidens fit denumero<-vniuerfalium? Vtrum hac definitiofit conueniens , Accidcns cft quod adcft , ^c,
31.
numcro
.<*
599 604.
617
R.P.F.
R
M AV
P.
R
F
T
I
I
I
HIBERNICI,
ARCHIEPISCOPI TVAMENSIS EX ORDINE MINORVM ASSVMPTI, E X P O S 1 T
O
1
Qu^ftionum Dodtoris Subtilis in quirique Vniuerfalia Porphyrij.
PROOEMIVM AVTHORIS. V
1
A intentio
praefcntis lucubrationis
eft,Dodoris
ficiliumquaeftionum in Logicam Ariftotclis,
enodare
tatcs
modum
,
Subtilis dif-
&aliorum ambigui-
obfcuritates dcclararc,atquc ipfius litteram
cxpofitionis ,dc vcrbo ad
pcc
verbum breui quodam com,
ide6 illa odo capitula fcu praeambula quas Auerroes in Procemio fuo in Phyficam, duxi non omitcenda, qua: yidelicec intcntio , libri vtilicas, ordo , diuifio , propor-
pendio exarainare
,
:
,
trecitat
tio
,
via doftrinac
,
nomen libri
,
& nomcn Authoris. & Auchoris cft indagari
vcricatcin & in hac fcicn& in ceteris aliis vt poftca clarius dicetur. Finis autera intrinfccus cius eft cognicio fui fubiedi & rcducibilium ad ipfum patet z. Mctaphyficac capitc illo Sluoninm Intentio
tia
naraquc huius opcris
,
,
,
,
,
,
,
:
nutem fmpliciter em iuxta principium.' Extrinfeeus vcro, &: immcdiatus, per applicationcm fubiedi ad alias fcientias difccrncre verum a falfo. Mcdiatus quoque , vt Moralipofthac habita, fcquatur vltimata felicitas. Voluit igicurDodor iftc vltra communc ingenium hominum, veritateslogicalesinucftigare, vcpacec incuenti proccf,
,
fum
eius.
Vtilitas
ne
Logica:,&: maxim^ harum quaeftionum cft, vc nifi ipfis habitis,& bcnemo artificialitcr ncc Logicara , ncc alias fcientias adipifci valeac.
difcuflis,
Nara , vt verum bilera
,
fatcar
,
proraptitudo in
vt fcre abfquc labore
,
Ordo verc huius operis ad cctcra ,
Graramaticam pofitiuam
,
quaeftionibus
iftius viri
,
reddit
qucracumque
&aliorum, dcbctcflc,vc
& fpcculatiuam & parua
ita
ha-
,
,
ftatim poft
&
fi mcntiapprimatur ad plcnum , nifi )i prouedis, coinprehendi mi,
immediatfe a puero canto melius
nim^ pofle
iis
omncm fpcculatiuara poflit confequi.
liccc
logicalia
:
cenfcatur.
autem hocopus, fecundura diuifiohem Lbgicar,qux habcc diuidi(Vc vulgo dicitur ) in vcterem nouam vt infra , quxftionc j. tangctur. Vcrumtamen apud paucos rcpcriuntur quxftioncs huius in noua Logica, pracccrquana in liDiuiditur
&
bris
,
Elenchoruni* Profortio
Expofitio
434
loquendo , poteft; a/Iignari* tanquat^ in-^ ad illud cuius cft. Si ver6 fpccialiter comparcturad fpeculatiuas rationales vt conpeniunc in aliquo communi, dic> vc dicit Commentator vbi fupra,qu6d cft partis ad totum. Proporth eius ad alias fctcBtias
ftrumenti
vel
,
modi fcicndi
,
gcneraliccr
matcrialitcr incelligendo
,
,
,
Vt/i
vti
,
vero doariniccft certiflima, non.modd ,.quia omni gencre dcmonftrandi potcft omnes alias demonftrare docct , loquor dc Logica in communi.
fed quia
Duhiay vel ^/tfiiones logicnles , dc quo ftatim magis. , fpirituali regcnerationc , eft loanues , cuius numen , ic omcn non deferiiit. Dicitur vcro Duns cognomcnto , vel potius a loco gencrationis fic didus , paThcologiaz Parifiis dignicatcDotria Scotus, fed, vtrcor, de maiori;ArtiumOxonij,
Nomen libri
SfOtUi quit.
eft
Tiomeri ^.Authoris
&
SeraphiciMinorum religione:
ftor, Ordinis Al.
Maxi-
dtS.EHftbio.
cuius laudibus addidijfe (vtinquit
Diuus
Superuacuis enim laborat impendiis, qui Solem facibusniticur iuuare. Poflem profcdo praerogatiuas illas, quas cum pcriculo fui Aucrmaiora applicarc: rocs attribuit Ariftotcli , loco prxallcgato ,huic homini faniflimc , Amiytolius) aliquid
decerpjife
,
eji.
&
fed fada fat virum commendant. Solent prxmitti quacdain verba in principio huius opcri5,quae an fint Dodoris, an altcrius
,
tendens
rcfcrt , fcd nolo ca pr«tcrire , & funt ifta Circa logicalia diligenter' /»vt veritates qux in eisfunt dubia , clarius elucefcant , mouendo dubia , primo /ih-
parum ,
,
fra Ithrum
Porfhyrij.
Cum dicit ,
circa logicalia
,
Bene addit
tentionis.
tur
:
,
oftendit vniuerfalitatcm operis
,& detcrminationem
in-
diligenter ^ nsim diligentia cuiuflibct operis obtufitaspermolli*
vt de difciplina Scholarium
,
inquit Boetius. Scquitur intendens. Infendere cft in
&
ab alio hoc habcat intcndcns conucnit libero arbitrio, vt includit intellcdum,& voluntatem. Dum^ddit, vt veritates qu/t in eii funt dubix oftendit fincm fui opcris , vt fupra de di^um cft. Ec ioquicur dc vcricacibus incomplexoriim in ordine ad intcllciium veritatibus complexorum, quam diftindioncm habcs ab ipfo 6. Metaphyficae fuae. aliud teridcre
,
fiuc a fe
,
fiue
:
,
,
,
:
&
fibi, fed aliis ; quia qui dubitat, ignorare videtur, i Metaphyf LMouendoduenim ( inquit Ariftotelcs j. Mctaph. tcxt. commenc. i. ) inueltigare volentibus operxpretium bene dubitare poSerier enim inuejiigatio priorum ejlfolutio dubitatorum. foluere namciue non ejl ignorantii vinculum ,&cc. Sequicur ^fupra librum Porphyrij , quiali-
Dubid non
.
,
bia. Jnefl
;
non ordine perfedionis,do6trinaE tamcn primus eft. Sed vt Lcdor ordincm ( in quo non modo minimarura rerum,vcrum totius vniuerfi plcnitudo pcrfeftionis confiftit, ir. Metaph. tcxt. comment. yi. )vniformcm in fequcntibus rcperiat hunc feruabo. Primo titulum quacftionis cuiuflibet declarabo," qujcftionis diuifioncm & rationcm ordinis fubiungam; fecundo litteram exponam, & tertio dubia aliqua mouebo , & foluam , vt fic numero tcrnario omnium perfediflimo, ctiam fecundum Philofophos , ( vc i. CoeU , tcxt. corti. z. habetur ) contcntus , diuinx cct
,
,
Trinitatis auxilio frctus,rem principalcm aggrediar. .uaedam poteftas fntcllcdkus
Q^ Vtmm
i« S
T
I
o
lc [entlt
I.
vero
,
,
qua naturalitcr affic prOCcdit de
& diftentit falfo & :
notitia noti ad ignoti uotitiam.Aliaefl
Logica ftt Scienttai-
quac
eft
quidam habitus
intelledtualis
,
artificialis,
communi-
ter acquifitus per inuentioncm,veldodlrina>T!: o. G^iuflio eft dubitabilis
quo iudicamusde reditudine
'propontio,qua: aliud qu£rit,& aliud
nationis.VcI eft illa,quaE data
E PRIM
I. tlipltX
fupponit 7. Mctaph. ad finetti. Supponit cnim Logicam eflc, fed qua:-
qiU-
rit
an
fcicntia
(it
,
vcl
modus
fcicn-
di,vt volucrunt nonnulli. Quaeftio cft duplex,fcilicet gcneralis, Vt
terrog^ndi dubitabilis
fpecialis,vt propofitio neceftaria
; :
omnis propofitio cum nota in-
& fic funt tancum
quatuor in gener
re,quaf ponuntut i.*Pofteriorum, vidclicct, 5» eji ,ijuid eji , auta eji , propter ejtud eji , de quibus aliquatangam qufEftionetertii. Firha eft nota quxftionis problematicae, vcl gencralius cuiiiflibet Sc habct locum in oppofitis , vt habct Philofophus , notanter 19. Mctaph. text. comm. 7. Rationeprtma, adpartem affirmati-:
& :
>
Hanfprtmt duhtf, ihidem diSputati in textu. flcx.
Logica
eft diiplcx
,
fcilicct natftraliijc^nx cft
cuiuflibct ratiocieft
pcr ccrtas regu-
definiunt aliqui Eft aT^'*^^* qua \ phantafiis, q«ai videntur, non funt, nos in liberat , errores damnat , falfitates oftendit , las Artis Logicae
,
quarti
fic
:
&
''
&
omni opere contcmplationis, lumen redlum bet.ycl ficjLogica
adluum
pra:-
cft fcientia rationalis,dired:ina
Velfic,fecundumBoctiun»dc Sch o\zuu:Le^caeJiratio difcemendi ve-
rationis.
difciplina
rUafalfi.^i aliamulta,quac fcquuntur pulchra ibidem.&fecundumAuguftinij,Z,
dr tjiia clausa omnes alia claMduntur.cii quai
famjcuius neceflitatcm,& vtilitatem tangit Philoalij in plerifque locis. fisphus, Commentator ,
&
Communis autcm quod Logica
interprctatio nominis cft
dicitut i Acf©-»
quod
eft
fermo, quafi
*'"'' ^f/'"'*
Quceftionis «juaH rertnocinalis fcientia» &lic^crertnoaccici;tt
Mctaphyfic.tcxt.comment.S.Pro
nbi , quia tamen difputacio Logicalis aptiflimc habct ficri pc;r fcrmonem , idco Antonomaftici
in a.text.cpmment.ij.poflquamprzmifit raci-
non denominatione.obic£bi-
dicitur /crrnocinalu,
J.
ui, fed potius inftrumentali. Logica ver6 artificialis poteft diuidi in docenrem, &vtentem, vtftatimdicetur; docens ver6 quoties fumitur quantum ad partes fubiediuas , Sc alias foi , fubietfti ipfius , patebit qusftione tertia. Sciemi* poteft fumi quadrupliciter, vt accipitur k Linconienfi , fuper primum Pofteriorum: ,
&
fed in prpppfito dupliciter
fit
fermo de ipla, vt definitur
primo Pofteriorum,aD Ariftotele:qu« ( vt primo Reportationum,
defcribi poteft
C\c
quxftionc Scihi» quiJ.
i.
Dodore
ifto
in principio fi>lutionis ,
&
,
habecur ab
in tcrtio 14. diftind.
eji conclufionis necejfatit
,
per cauptm
,
Scientia
)
vel principiay
dr per demenfhationem appUcata, certa ,
& ekidens
In qua defcriptionequatuorconditiones tan-
cendi-
tUn*t.
guntur videlicet ,
necejfttat ohieEliy euidentia
,
cer^
Primaexcludit habitum ccncingentium , vtpuca artem , fecundum aliquos, prudentiam. Secunda excludit fidem. Tertia vero opinionem. Quartahabitum principiorum. Vel poffes afllgnire feptcmconditiones fcientiaf,vt ponit Francifcus in Conflatu,inPrologo , qusftione 14. quas omitto gratia breuititudoy applicatio JyUogiflica.
&
tatis.
Ha:c quaftio
,
commimiter
ficut alia;
diuidi-
,
tur in tres partes principalcs. In primaarguitad
Et primo communiter pro parte falfa in fecunda foluit quaeftionem in tertia refpondet ad argumenta princi-
vrramque partem
qua:fiti. :
:
palia.
Ordo huius qua:ftionis ad fequentes , patet: quiaprius eft fcire Logicam eflc fcictiam, quam quam fcientiam communem , vel propriam , aflignare cius fubicdtum. Has vero tres quxftiones circa Logicam in communi , non abs rc prjcjnifit DoAor, dodrinam Ariftotelis i. Phyficorum , tcxt. commcnt. 4. alibi f«pc fequucus, cx vniuerfalioribus ad minus vniuerfalia procedcns , deindc defccndit ad fpecialia , vt poftea
&
&
ViiUr»
tri
pl*x.
De Secvnd o, Arguit rriplicitcr quod Logica
non
ipiodnen.
cet
eft fcientia
:
dicit igicur
Vbi nota qu6d
Elenchum
,
primo,
MtJut VMrii fumitur.
Topicum
,
,
fcili-
& Pofteriorifticum.
, quia illud quod non eft. In propofico fic fumicur,vel faltem topice, non autem pofteriorifticc. Sequi-
videtur,
&
modud fiiendi non ejl/cientia , probat a (imili , qniamodus videndi non eft vifus. Vbi adtur
,
uertendum quod modm accipitur vno modo pro Secundo vt cft rei dctcrminatio accidentalis , vt in Modalinaturali difpofitione cuinflibet rci.
bus accipitur. Tcrti6 pro difpofitionefyllogiftica. Quarto pro accidentali modo ipfius vcrbi. Quinto pro confignificato partis otationis , qui modus fignificmdi appcllatur. In propofito fumitur primo, vel fecundo modo, licct vniuerfaliter quomodocunque capiatur , modus non fit id cuius eft
Ariftetcles ihid.
litacem, Sc di£cultatcm,quz accidunt circacon/idcrationem veritatis , qu6d ad Metaphyficum fpedat inquifitio veritatis , oftendit mo-
&
dum
acquirendi veritatem przmictens prim6 virtutem confuetudinis , diccns , qu6d , vt confueuimus, itadignamur dici , tcxt. comment.14. deindeadducit quinque modos,quos diuerfi ob:
feruant in acquifitionc fcientiz.
Primuseft, quia aliqui nihil tecipiunt
modus, modus namque vidcndi
vel obfcurc
,
vel pudicc
(
&
fic
de
cft, clarc,
aliis )
videre.
nifi
,
fuetudinem in Mathematicis , vel fbrtitudinem imaginationis. Secundus, quia aliqui nihil recipiunt, nifi perexempla fenfibilia:& hoc vel propter confuetudinem, vel propter dcbilitatem nifi
'
vel propter
confuetudincm , vel dcfedbum Quatrus,quiaaliqui per ccr-
iudicij intelledus.
& diligentcm inquifitionem volunt & hoc vcl proptcrconfuetudinem,
titudinem,
,
omniadici:
vel fubtilitatcm intelled:ijs.
Quinius , quia
qui nihil per cercicudinem inquirunc
huncmodum rriftabilcm
Ariftotelcs
:
ali-
& vocat & hoc eis
,
contingit.vel propter impotenciam conipIe<3:cn, vel TOicrologiam, id eft,paruorum raciocinationem, fecundum ipfosinopportunam:&cxemplificat deilliberalibuscomputantibus paruain conuiuiis. Ex quibus infert Philofophus r/gulam , moduiTi conucnientcm acquircndi veritatem , vel fcientiam, diccns Proptcr ejftod oportet
di
&
:
erudiri^ejuomodofingulafitnt recipienda
efifimut qfUTereficientiam,
:
& ahfitrdum
& medum fiicndi
:
efi
au-
tem neutrum facile accipere. vbi Conmientator cxponit enpr e(sc permodum fiiendi Logicam dcberc intelligi, quia cft via in alias fcientias ideo de:
bec acquiri
,
non fimul cum
aliis fcicnciis
,
fcd
Et exernplificat dc docente viam cum adeam vel de medente cura addifcit mcdi-
prius. difcit
:
cinam
:
ficut
quidam
fccit
,
qui acceflit ad a:gro-
& volens propinarc medicinam infpcxit poftea librum & mortuus eft xgrotus. Similitum ,
,
,
ter errabit in .icquifitione alianim fcientiarum,
cum
cam quzrit. Secundum argumentum
aliis
fuper
illa
6. principale fiindatur diuifione trimembri fpeculariuz 6.Me- Scitnti»
quz potcft reduci ad per hoc quod eft feparabile a ma-
taphyfic.tcxt.commeni.
bimembrem
,
2.
teria fenfibili,vel nonjcfrc mobile,veI non.Scicntia
enim omnis fpeculatiua
realis.aut eft de infc-
& mobilibus & fic cft Phyfica aut de infeparabilibus, & inimobiIibus,& ficcft Maparabilibus,
,
;
thematicajaut de fcparabilibus,& immobilibus, , quarum vlterior profecu-
& fic e/?Metaphyfica tio
non
hic, fed alibi.
Diceret tamen aduerfarius cffe pradicam , vt Aureolus,
,
&
ponens Logicam alij
plurcs,qu6d
argumentum Dodoris commictjt confeqiJcns. Formetur ergo argumcntum fic Omnis fcicn:
fcd Loginec fpeculatiua ergo , &c,
tia aut eft praftica, aut fpeculatiua
ca noii
cft praftica
,
communi
Maior
paccc ex
aliqui
ponant tertiam
illa
:
;
,
vt infri
diuifionc ,
articulo
,
licct
j.
tan-
rnninatio perdeterminabile. Sequitur minor, Logica efi modMsfiiendi , qaod
pro fecunda, probat e.im Dodor in littera , quia nec eft PJiyfica , nec Mathemacica , nec Mcta-
& Commentatorem x.
'^"*
quia aliqui nihil recipiunt, per authoritatem Poetarum , vel aliorum :&
gam. Minorpro parte probabitur ibidcm. Scd
probaturpcr Ariftotelem
'
intellei5tus. Tertius,
igiturdiciturmo
Cjim
S'
dicatur cis Mathcmaiicc,& hoc vel propter con- ^'1^*"".*"
V^idetur
triplex edvidere
Primum includit negationem
fic
notandum , qu6d
ipfius radicali
quiignorat Logicam,veIctiam tuncfimul
dicetur.
4-
declaratione,
hoc
notitia.
£(W
4J5
I.
pbyfica.
Tettium
^-
'"'*'"** ''*"
Expofitio
4^6
Tcrtium argamcntum principale cft , quia , Logica autcm cx communibus crgo, &c. Maior patct , quia dcfcie%tia proccdit cx propriis ;
monftratio
eommcnt.
cx propriis
eft
Cum
Sc zi.
5
i
Pofterioru'm
.
igitur fcientia
ctus demonftrationis,&dcmonftratio
fit
, tcxt.
fit
cfFc-
ex pro-
Minor vero patct , quia illa dc quibus eft Logica, funt communia omnibus aliis, vt poftea dicetur. Aduerte quod licct textus Logics communiter diuidatur per capitula , & non per commcnta vt tamen facilius in libris impieflis inueniantur Ioca,notaui fcmpcr commenta: quare Ledor non fine caufa attendat,& dctradorcs priis principiis
;
igitur &fcientia.
:
caftiget.
Primum argumentum ad oppofitum, patet, &
A
cancretU
magis in folutionc
mi mhflraS* fiMadottnet.
ftindatur fuper illa
A concretis ad ahfiraSfa tenet con/e^uemiai
rcgula,
vbi in concretiseft prddicatioperfe. quae
famoQuodli-
cft
fcientiae
,
&
fcicndo vniucrfalia,& propria de cis.Sirailem etiam diftinftionem habct iftc Dodor fuper pri-
nifi
mum Eknchorum quaEft.i.& i.porvens diffcren-
&
&
tiam inter Demonftratiuam , Dialedicam , compat ans Logicam,& Sophifticam ad rationcra feicntiar , volunt aliquj fequaces huius exponentcs Commentatorem vbi uipra,qu«d Logica vtens fit modus fciendi , docem vero fcicntia.
&
Sed. poflet probabiliter dici
,
quod ifta non eft
intentio Dodoris,fi bene aduertatur. Vult ergo Do(5bor ponere differcntiam inter Dialccticam, ,
nec conclufio
illa
quod Logica eft fcientia abfolute procedit enim demonftrator ex propriis , & Dialedicus ex communigeneralis poteft reprehendi,ciim dixit, :
Phyficorum text.com.i.& S.Phyfic.text.com.yo. &C76.SC i.Coeli text.com.7o.& alibi fspc. Etfuperprinum Phyficorum,com.j ^ dicit Commen-
Logicus eftjZiens
quilibct demonftratiue cognofrens tft fciens:
Logicus
huiufmodi
eft
Minor probatur
;
ergo
&c.^ Maior pater.
,
in folutionc quaEftionij,& infra
idcoSyllogifmusDcmonftratiuus generat Dialedicus opinionem, & adducit , Doctor probationem huius diftindtionis , quantum ad ^cundam partcm,ex Ariftoteis, in Naturalibus,vbi vocat rationes Logicas , rationes c6:,
fcientixrn
&
munes hoc enim facit Ariftoteles in plerifque locis, vt puta 4. Phy ficorum text.comm.87. & 6. ;
tator,qu6dLogicavfitaturdupliciter.Vno
fccundum qu6d
veruma
dcclarabitur.
modo
ens inftrumentum diuidcns falio: &ifte modus eft proprius. Alio eft
formidinc. Si
cum certitudinc , aut cum primo modo & non folum cer-
modo fecundiim qu6d illa, qua: funt declarata in Logica, accipiuntur pro Maximis indeftruendo, aut conftruendo aliquid.Et ifta confiderario ctini
titudinc fidei
igitur aut pcr fapientiam,autper
vfiratur in artibus particuIaribus,non eft propria:
Item,Logicus
cft habitualiter
pcr intelledum
cognofccns,aiit igitur
intelledura
,
;
,
aut prudentiam
,
aut artcm
,
atit
non primis quatuor modis , vt patet; igiturquinto modo. Si vcrocumformidinejigilur erit opinio , & per confcquens crit non mo' dus fcitfndi , fed potius opinandi , quod cft confcicntiam
:
in arte vero vniucrfali, fcilicet in prima Philofo-
phia, eft propria
:
& eandem fentcntiam habet 7.
Confequenter rcfpondet ad qusftionem affirmatuu', dicens quod Logica eftfeiemia.qusim conclufionem probat dupliciter. Primo , quia ficut
Metaph. com.i.Quaere eum, & aliosexponcntes illud 4. Metaph. Circa idem lahorant, &c. Quacre etiam Boctium , in fecunda editione fuper Porphyrium, in Prooeriiio , vbi exprefsc habet quod Logicaeftfcientia, &parsPhiIofophi2 ,& cum hoc inftrumentum,& fupellex , vcl modus fcicndi aliarum,& declarat optime. Nota tamen, pro maiori declaratione di6borum,ea qaa: tangam in
vcritates Metaphyficales, vel Gcometrica: often-
tertio articulodc Diale<5kica,& Demonftratiua.
duntur demonftratiue , ita veiritatcs Logicalesu Sicut enim de ente in communi , vel de lubilantia, feu quantitate , fic de aliis, oftenditur paf^ fio aliqua dcmonftratiue ; ita de Syllogifmo in
Confequenter refpondet ad argumenta prin& ad primum ponir refponfioncm alio rum,vtputa.^gidij,velpotiuseorum,quiconce-_ dunt Logicam cfte fcientiam, & modum fciendi, dic^SfDicitur ^uodmodus feiendi, &c.vbi aduerten-
tra te
;
fi
vlterius proreruiatur
,
procede confe-
quenter.
fiientU.
vnicuiquc
potefteire inftruftus in qualibet arte,
, probatur C\c. Primo ex communi vfu Authorum:fccund6 per rationcm, quia
:
'
ejl
& quacdam propria
bus
:
8.
:
apud Scotum. Vide quajftioncm i j. & quac ibi notaui. quam propofitionem infra cap. de Genere quasftione }. pertradabo fed pro nunc intelligatur in concretis accidentalibiis , & abftradis non vltimatis dc quibus plenius in loco prasaHegato. Et quia aliqaiproteruiendo , negant illud aftumptum , fcilicet quod fa
beti,
togicn
tiis
homo non
& Dcmonftratiuam Logicam
quaeftionis.
Sccundum argumentum
Hanc diftindionem vidctur Commcntatoir tangere z.Mctaph.com.ij.adfincm^diccns quod ars Logica: quarda cft vniuerfalis omnibus fcicn-
tem.
&
communi, vel dc aliquaeius
parte fubiedliua^vel
integrali oftcnditur paifio in Logica
,
etiam dc-
monftratiuc. Sed quia fortc aliquis diceret
quod
lequifita ad demonftrationem non habcntur in Logica,ide6 fccundo adiungit quod cum demonftratio
Ad demon- com.
Syllogifmus faciens fcire i. Poft. text. ad demonftratiohcm autem requiruntur
fit
f.
& medium
firationf tria tria,fcilicet fubieftiim,paflio, requiruntur. text. comm.ii. quod eft dcfinitio
i.
Poft.
fubiedi in habentibus definitionem , vel paflio pf ior refpcdru altcrius , hocin demonftrationc ^«*W; vel cf-
&
feftus,fiue illa
fignum in dcmonftratione^«/<«,omnia
reperiuntur in Logica, vt patet difcurrcndo;
de his in quxftione j. fequenti clarius dicam. Deinde cum dicit, Intelli£eadtimeft,8i:c. Ad maiorcm declarationcm didtorum , & vt omnis cane in acquiuocis videatur lauillatio tollatur,
&
boraie
,
diftinguit
Logicam
in docsntem
& vten-
cipalia
:
dum qu6d communiterDedor
in refponfioni-
bus propriis vtitur his verbis : Dico,velpoteft dici, vel dicendum;in rcfponfionibus vcr6 aliorum hoc verbo diciiur. Vult ergo haec refponfio qu6d hacc prsdicatio
fit
vcra r^odus feiendi eftfeientia, for:
maliter loquendo. arguit
Dodor
Contraquam refponfionem Prim6 per quandam
dupliciter.
Maximam,apud ipfum, ra
prtedic/ttio
videlicet
quod Omnisze-
in abftraEio eftper fe primo modo,
eftentialiter vira;(eA.
modus fcicndi eft
ijitia
abftradbum,
&fcicntiaetiam.Qu6dmodusfitabftrad:upatet, quia fibi correfpondctconcrctum.vt modaIe,vel modificatum:veritas autem huiu» rcgulz , li-
&
mitatio, patcbit in tertio articulo.
nulla pracdicatio
Qu6d autem
non fit in primo modo,oftcnd.it,
Gluia in intelleElu fetbieEH,S>cc.
Hacc probatio patec
ex definitione primi modi dicendi per fe,quar ha-
betur
10.
^n Lo^Ua ptfcjiti», J"l^""'*
(§»
'citn-
^/
Qu?Eftionis becur
i
dicantur in
1 1.
qu6d videlicet ilia pratprimo modo , quzcunque ponuntur
.Poft.text.com. «>.
in ratione,dicentef««^f>itta 'y?fubicdli. Secunda ratio > quam adducit Dodor contra
illam rerpon(ionem,procedit ex ordine fcientis, modi fciendi. Scimtia cnim eft aftus pri-
fdre,
&
mu$,yfirf ver6 eft aftus fecundus:fed medmfcien-
M ctt accidens
€tis eius i.Elencn.quacft.
gnificarty
exemplum
ipfiusyWrr-pone 1
ex di-
de efe,imelUgere Scfi-
5.
& modis eorum correfpondenrer. Cum
enim quidquid
eft poftcrius pofteriore,fit
pofte-
rius priore,vt habet in Theoremati^us, fequitur
qu6d modus
fciendi
fit
pofterior eft ipfo /cire
,
pofterior fcientii
quia
,
hc/cire fcientii, vt patet.
Vbi aduertendumqu6dnonarguitDo£tor cx
ra-
tione pofterioritatis, abfolutc loquendo, vt infr^
tangam
;
aliter
non valeret argumentum. Proce-
ditetiamhocargumcntum,&pracccdcns,loqucndo dc prardicatione formali,vt patet. Vltim6 Doftor ponit refponuoncm propriam, primo negando minorem principalem & hoc formaliter loquendo.fed materialiter poreftconcedi fic procedi^ expofitio Commentatoris. Secundo poflct dici ad argumcnrum,qu6d maior eft falfamarerialitcr , vt habcnt quidam libri, :
:
&
&
lic^t aliqui velint
qu6d non
Do6toris,
littcra
fit
tamcn faris concordat didis cius.Nam fi verum cft quod Logica eft modus fciendi materialircr, vcrum eft quod fcienria eft modus fcicndi , cum Logica fit fcicntia , & vltra fequitur , ergo modiu Jciendi efi fiiemia
i
Tertio dicit num.
per eonuerfionem fimplicem, j.
quod
expofitio
fi
Commen-
^,in illa authofirate, Ayfi*rdMmeft, &c. debercadcre inrer tpurere
tatoris vaIer,copula,id eft,ly
f:ienti»m,(^€ftuarere
modHm fiiendi.^X.
plura.quod poreft
rario cft,quia
pcrpauciora. Vndc praeferrur Parmenides careris anriquorum in pofirione principiorum , primo Phyficorura.rext.com 41. Ciam igitur vnico t^uerere^oifit Logica (qua: eft vcrc fcienria,vr tenct Doftor; &modus fciendi,per te faltem)acquiri,pro quaro eftcnrialirer fcienipfa Logica eft formalirer , materialirer , arque accidenralitcr modus lia : fruftrafic per
fieri
&
&
fciendijVt didum eftjideo licct
vnum non
fit
for-
nihilominus diuerfis Exemplum de quacrenre Socrarcm,& albcdincm eius.Scd aducrmalircr rcliquum
,
fruftra
quaeftionibus fimul quzrunrur.
te
qu6d Dodlor
in
tione Aucrrojs,nec ro'is,vr
hoc non commcndat expofiilla fuit
intentio ipfius Auer-
poftea rangcrur. Vult igitur
Dodor breui-
ter illam abfurditarem rcfcrre,pofira verirate fuas
437
men non aftero, quia refpe^ tliaruni potcft poni fw & tpiod fcd refpedu fui ipfius eft tantum j
Logicam naturalem.
^uedyniCx recurrendo ad
Argumentum ergo principale varic poteft folui ad rem,& ad formam, vt patet pradHcanti. Elige expofitionem quae magis guftabit , benc mafticando , applica ad propofitum, ea , quz infr^, foluendo primum principalc quzftione tcrtia» habet Do^or , qua: ibi notabo de Syllogifmo.
&
&
Sed illa expofitio iam dida fatis patet & iuxta hoc patet ad inftantiam de fubieao, & palEbne, deqaibus diuetfae quaeftiones quaeruntur i. Pofteriorura ibi cnim eft fcrmo de rationibus formalibus quaefitorum, hic loquitur de reali inue:
:
ftigatione cxiftenti5,& concomitatia accidcntali, iicet neceflaria folutio fecundi
&
D E TERT
I o principali, circa dida Doftohac quxftione , occurrfmt quxdam difficultates. Et ptimi circa folu^ionem qua-ftionis: deinde circa argumcnta , folutioncs corura.
&
Tenet namquc Dodbor quod Logicacft fcientia; vtrum autemfitvna, vclqualiter, non dcrcrminat. Priraa crgo difficnltas cft , de vnitate LoCirca hanc difficultatem diucrfimodc oppinati funt. Sed breuiter dico, quod vnitM hwitui VnttM h*Ueft duplcx , fcilicet imrinfica , formalis alia tm ditfUx.
gicA.
&
cfi extrinfica
,
&
trinfecam,
pluri-
bus quaeftionibus, proprer caufam ia alTignaram. Qui vellct rccurreread Logicam propriam,& communem coniun^am omni fcietiac,vr didlum eft fupra de menre Commenratoris, poiTct alitcr exponere,& forrc magis ad mcnrcm ipfius nam anre alias deber haberi, fed quaercndo alias, concomitanter qu
ipfammet Logicam fcicntifici , quarritur fimul Logica raodificatiue,vt alicui vidcretur,quod taScoti oper, Tntt. I.
:
Voco vnitatem informalem cuiuflibet, illam qux
&materialis.
confequirur ens
inquantum ens
,
,
reduftiue lo-
quendo. Sicut enim vnum , vel vnitai cft paflio cntis , itz hic y huitis. Materialem vcr6 vnitatem appello , quacmaxime repetiturin accidcntibus, iJlam quam participant rationc marerix. Er cum
mareria fcientix
quam
circa
,
duplcx
fit
vidclicct in qua
,
,
&
vcl de cjua, ide6 vnitas materialis
fcienrix poreft poni duplcx
,
fcilicer fubieftiua,
Vnitas materialttdMfitx,
&obic<5tiua. Obicftiuaver6 duplex,fcilicetfpecifica
&
,
gcncrica. Et gencrica
adhuc duplcx,
&
Voco vnitatcm qux fiimitur ab
propinqua
fcilicet
,
rcmota.
fpecific-im obicitiuam fcientiae
obie£ko complexo in fc
& pcr fe
,
,
,
incomplexo , formalirer confidcraro. Gcncricam ver6 ,
vcl
propinquam appello.qux rcfpicit obicdum complexum , vel incomplexum virtualiter adlualiter confidctatum , vcl contcntum. Gencricam autem rcmotam dico , quae concemit obicdum complcxum , vel incomplcxum , permiflliuc , vcl potentialiter apprehenrura. Et hic fumo fpecifi-
modo cntitaris obie
fcienria gcnerica
&
»J-
ris in
quam diuerfa polTunt
non fimul
fatis cla-
principale rccurritad illadiftindionem dc Logica doccnte, vtente,& haec tantiim dc feciuido.
cum, Scgenericttm,non ex
quafri,etfi
argumeti
& magis infra clarefcet.SoIucndo tcrtium
raeft,
folutionis ad fimultatcm quzftionis, non autcm ad idcntitatcm quxfitorum , cum in veritatc non fint idem formalitcr , ncc realiter ide6 tan:
Ilt
I.
ux ,
fed cx
in fe fingulari
fpecifica,vt
Ex dico
,
feci,
:
vel falrera fpccifico :
poreft ellc
his refpondetur ad difficultatcm. Prira6
quod Legicaeftvna fciemia
14-
vnitatc intrin-
& nuraeto, vt eft habitus vnius conclu& fpccie vt albcdo rcfpe^Su huius 6^ ' & fort^ genere vt color. Secundo dico, ,
,
quod eft
fcientia vna
teriali fubie«Sliua,
telledh»
in
,
&
de obicdo generalillimo nunc probabiliter fuppono.
fionis; lius
,
aliis.
:
& fpecie
,
vnitate extrinfeca
numcro tantiim , in pluribus
Terti6 dico
,
qu6d
eft
,
& fort^
vna
& raa-
,
in vnico in-
genere
fpecie
,
vni-
Ltgitm
obiediui , vt refpicit Syllogif- vma mum in fe , gencre propinquo , vt refpicit alia ttr. per rationem Syllogifmi ; & gcnere remoto , vt refpicit alia pcr rationes eorum.Et hoc dico (upponcndo Syllogifmum eire fubiedhnn Logicx, tatc materiali
Ll
vc
tft
trifliti'
Expofitio
438
vt quaeftione tertia fequenti oftendetur.Prolixior fermo praediftorum in aliis. Nota vlterius , qu6d prxter vnitatem illam, quam aflignaui ex parte obiedi, fubicdi, pof-
vt fadiuus cft , vt Mechanica;. Alius vero vt intelledus cft , indifFcrenter fc habcns ad omncs fic cft Logica. Quidam vcro alios habitus , Ockatn , quxftionc pcnulalij, ( vt Aureoius,
poni vnitas habitus ex parte adus generatiui ipfius fed de hoc eflet videndum , an adus fic caufa habitus , virtute propria , an virtute obieibi & fi fic, k quo principaliiis fumi debct vnian pracise habebit ynitatem agtas habitus , fregationis cx parte adkus alias quia tranfccn-
tima prologiSentcntiarum) volunt quodLogica fit pradica, quiadiuiditur in docentem vteutem , eft diredliua aliarum fcientiarum , &c. Scd quidquid fit de iftis opinionibus , confi-^ milibus , fequcndo tamen viam Doftoris fubtilis ( qui , in primo Sententiarum quarftione de Pra£bica , Praxi, infert pro inconuenienti Logicam efle pradicam ibidem cciam , fuftinendo diuifionem illam famofam fcientia: in pra<^icam , fpcculariuam , habetpro inconuenicnti ponere teitiam ) dico quod Logica efl jpeculatiua, LoficM efi quia nulla fciencia cftpradtica, quae non eft dire- ffientiM §tdliua praxis proprie didac , mediate , vel imme- fuUtiuM.
&
Ctx.
:
:
&
:
propofitum,qu«retertiam diftinftionem primi, ad nnem, decimam feptimam eiufdem : in quasftioin tcrtiojin materia de virtutibus : alios bene pondene Collationum , ahbi , it
&
&
&
&
&
rando.
Secunda dilficultas cft, vtritm Logkttfitfiientia rtalis?
Ad quod breuiter refpondeo, quod fcientiam
$cienti»dfei'
tur
r*Mlit'dft-
plftitef.
appellari rcalem
potcft intelligi dupliciter , aut
,
denominatione intrinfeca
aut denominatione
,
Voco demmituuiotum intrinficamy qu« formam denominato inexiftentero. ExtrinficMn ver6 dico illam , quae appellat formam alteri a denominato inexiftcntcp?. Ex quibus ad propofitum dico , qu6d Logica eftfiientia realu,
&
&
&
&
&
&
•,
&
diatc.
Procuius vlteriori declaretipne aduertendum, vt habet Euftathius
quod
modo pro
praxis potcft fumi quadrupIiciter.Vno
operatione cuiuflibet potentiac. Alio modo pro opcfatione agcntis pcr cognitionem tantiim. Tertio modo pro operatione exiftente in noftra
tatis.
intrinfica
,
cum
Secundo dico , quod
vel rationis
,
fit
vera res prima:
eft fcicntia rationalii^
denominatione extrinfica
rubie6Hua,quia
fic
omnis
,
non modo
fcientiaeft rationis;fcd
obicdtiua, Aduerte tamen,
quod abfolute dicitur
&
:
Primo intclle6bu$ oftenfiuus finis ipfi vpSecundo volitio finis , & confilium dc
tuor.
iuntati.
his
quae funt ad finem. Tcrtio fententia difta-
,
Quarto eledio. Et praxim
tiija.
ptam
fubtilis vbi tiae
cfTe
Sed qualicer fcicntia
dc cnte rationis
,
& plura
alia
rcalis potcft ,
qux
faciunp
difficultatem circa Logicam,vidcbitur infri quae-
defcribit
quam
cft ,
Cni parti Philofiphi*fitp-
Poteft dici, qu6d capicndo Philofophiam pro apprehenfionc vcritatis cuiufcunqu? entis , fine fermteinMUm a nobis, fiue k natura caufati , licet amor fapien^re»lepf. tiae, vel amor fabularum" poflet appellari , yt i. Metaph. in prologo , de Philofopho inquit Ariftoteles, tunc poteft diuidi in fermocinalcm, vcl rationalem, rcalem licet Plato, ( vt dicit Auguftinus 8.de ciuit. cap.4.)diuidat ipfam in ConRationalcm. Vndc templatiuam , Adiuam , pofletargumentumfumi ad ponendum Logicam cfle tertiam a fpeculatiua , pradica duo tamen prima membra continentur fub reali Philofophia } ideo diuifio bimembris placct. Sermocinalis vero, qus triuium appellatur,diuiditur SerfieeSnMlit ThiUfephis
in
&
:
&
&
in
Grammaticam
,
Rhctoricam
Confiderant cnim principalicer candi,
:
,
&
Logicam.
modos
fignifi-
& modos intelligendi,& colores,qui funt
refpedus rationis. Sed dicuntur fcrmocinales pfopter caufam fuperiias aflignatam. Dicuntur etiam organicae, vel modi fciendi , ad fenfum ta-
illo
modo fum-
vbi fuprJl
,
quod
priills ,
quod eft anStus alterius potenEx quo fequitur quod nul-
intelledius.
lus ad:us intelledbus eiiarn ^ voluncate impera-
tus
eft
,
lcftionc.
Tcrtia difficultas ponitur?
Commentator
operatio fecundum cledtioncm. Et Doclor
eft
'
ftione j.fequenti.
verc praxis naturaliter pofterior intclEx quo fequitur quod folum adus eli- PtMxis
rpdkus.Ex
mo,
quo fequitur qu6d adlus elicitus eft pri-
& per fe praxis. Scquitur etiam quod praxis no redc clici.A<5tum voco velle & nolle impera-
ad;us,qui poteft rc(2:c,&
eft
clicittmi voluntatis
;
tum vero alterius potentiac , fiue cognitiu* fiuc AHtu elicinon licet femper prxfupponat zStum impcran- tM4 ^imft' tem , qui cft elicitus, vel certius fi poflct afltgna- rntus. ,
:
Dixi vero fupra metiiate,vel immediate,piopteT
ri.
quafdam
fcientias pracSticas
diuiduntur inThcoricam,
,
communitcr
quas
& pra<5licam
:
licct in
yeritate fint fimplicicer pra<3:ic2e.
Ciim ergo Logica non fitdire<5tiuapraxis,nec mediate,ncc immediatc,relinquitur quod non cft pra<3:ica. Et non obftat quod fit dire<5tiiia alia-
rum
fcientiarum,ciim intelledlus in
ne non extra fe to
tcndat.l&t
fi
tali dire^fbio-
obiicias
quod cogni-
modo fyllogizandi, & arguendi,voluntas vult
fyllogizare,
& arguere & imperat potenti* in,
Logicahabet rationem Confidera vt fcis. Aliaargumenca aliorum pro illa parte faciliccr foluunciir ex diiftis. Sequicur ergo quod Logica eft fpecuferiori organica;
:
igitur
pra^SticaE fcicntis.
laciua,fi diuifio illa Ariftocelis fic
vel fpeculatiua ?
fiue diuidatur pcr difFcrcntias eflentiales fcien-
Dicunt quidam (vt Gitaldus Odonis ponit,in prologo fuo in libros Ethicorumjquaeftionc tertia ) qu6d nec eft praftica , nec fpeculatiua, dicic enim quodaliquis habitus eft perficiens intclle-
ftum
,
vt fpeculatiuus cft,vt Metaphyfica. Alins
vt pradlicus
cft ,
vt moralis Philofophia. Alius
faid.
imperatus a voluntate , eft verc praxis, natus elici conformiter intelledtui rcfto , vt fit citus, vel
dubium. Vlterior diuifio habituum alibii&: Logicae infra quxftione rertia. Quarta difficultas eft, AnLogicafit proElicay
£l:um:&_fic patec ad
tiflex.
Quarto modo prp operatione elicita conformitcr didkamini rationis , ele<9:ioni voluntatis ad quam communiter concurrunr qua-
& fcientiam.
,
18. Praxit amlr
poteftatc.
quia fcicntia importat habitudinem ad obie£lum , Ifcct in veritate fit habitus realis. Tange igitur differentiam inter habitum, fcientia rationis
17.
i.
appellat
intentionis,rcponibiIis in prxdicamento Qoali-
triplexefi.
fthic comment.
cxtrinfcca.
denominmone
diuiditur
i.
tiz
,
fiue per paffiones
impar,
nam
nullus
,
vt
per iinmediata,
numerus per par
eft tertius.
Sed
&
ficut fcientia
diuiditurin realem, &rationalem, itafpcculaciua.
Defpeculatiuareali loquitur Ariftoceles6.
Metaphyficx , &c (itiCte via fenfus. Logica vcro
fiuTipta eft
,
& acquifibili
fpeculatiua rarionis.
Ad
LtgicM
*/f
Jpeculatiua,
ntn froQicM.
QusEllionis
diuidatur in pradicam.ac fpeculatiuam.quarcradiui-
realis, rcperiri in fcientiaratio-
dentium fcicntix
& alterum non ficut ens rcale diuiditur in fubftantiam & accidens licct omnc ens tationis
:
,
,
,
nis
nuUum fubftantia. didum Dodoris in primo argu-
accidens tantum,&
fit
Cir^a illud
ip.
mentci/,poftoppofitum,&in folutione principalis , quod in Logk* mklta (UrnonfirattMe conclutiMntMr
,
8c ciim demonftratio
faciens fcire
&
t)%iiMm.
Syllogifmus
quod Logica eft quinium
fequitur
,
fit
fcicntia.
fit
principale, Occurrit dubium , ciim pratmiltaE fintcaufaconclufionis,& nullus refpcdlus , nec realis , nec rationis, fit de generc aftiuorum, quomodo igitur fccundrc intentioncs poflunt in genere caufae cfficicntis cife caufa conclufionis ? Item , ex fundamentis huius Doftoris,
fionitur diftindlio
,
faltem ex natura rei, inter
,
diftinftioex natura rci
go la
,de quibus
eft
,
fcd prxcisc rationis
:
Sed
aflignari demonftratio.
non poteft
ibi
per fe confideratio Logici
,
er-
funt
ferentia.
Pro foluiione huius dubij prxmitto quae-
dam didfca. Primum , quod confideratio
logicalis
non
eft
de fecundis intcntionibus quiditatiui lumptis , quia fic pcrtinent ad Mctaphyficum. prscisc
Sccundum qu6d ,
confidcratio logicalis
eftpraccisc de primis intentionibus
,
& formalis
diftindio
licJt
non
quia ficcf-
tamen
fis
ex natura
pofitis in elfc, rei
,
&
formalis
conucnit diftinftio jJZ^iL* ,
&
rcalis
,
&
elfen- h^htnt
capiendo rtm pro re rationis,ficut Do(kot fubtilis capit rem in diucrfis locis. Alitcr non video quomodo polfent dcfiniri , nccad intialis
;
uiccm
referri
,
nec
vnum
Tertium, qu6d confidcratJo logicalis cft de fccundis intentionibus fupponibilibus pro primis,
& hoc
poni accidens , vel paf-
fio altcrius. Nifi fortc dicas
quod omnis diftindio in ipfis , habct reduci ad fundamenta & Ci hoc fit vcrum originalitcr , tamen formalitcr :
intcr fe polfunt comparari,vt habcncentitates tales qualcs
&
&
confequentcr identitatcm , dico crunt aliquibus mira vide tamcn notantcr iftum qnxftione fccunda quodlibctica , ad fincm,& alibi plerumque. ,
diftindbionem.
Hxc tamen qux
:
Sextum didum
cft
quod Logica potcft ac- ^VV* 7«"»'"'' '^"f'"'*' , iu anima fubicdi-
,
cipi vt habitus intcllcdualis
u^cxiftens> habens vnicatcsfiiperiiisailignaras. Alio modo inftrumcntalitcr , vt traditur in libris logicalibus.
Scptimum di£tum
cum
cft
tranfmiuationc
,
quod adio quxdam
& quatdam
,
fiue
eft
tranfmu-
tationc.
Ex his diftis patct folutio ad dubium. Siue enim fumatur Logica pro habitu quodam generico,fiue pro quodam aggrcgato exomnibus iibris logicalibus, patet quod in Logica multa demcnftratiuc
oftenduntur, vtputa de Syllogirmo
partibus eius fubicdiuis,
,
&
cibilibus ad ipfum : vt patet difcurrcndo peromncs libros Logicx. lUa autcm qua: fic dcmon-
ftrantur pracdicatione fignata infccundis intcntionibus,verificantur in primis : ibi potcft .if-
&
prxmilfarum
fignari diftindio
fuo
modo
,
,
& conchifionis,
vt in primis intentionibus
:
& ibi
li-
non inueniatur principium adiuum adionc tranfmutatiua, poteft nihilominus inucniri adio
de fecundis intcntionibus
ftus, aut cx parte intentionum partialitcr, aut recurrendo ad fundamenta , vt in quxllione lertia
:
&
qu6d Logica
cft
Et fi dicas , quod confidcrat tunc cns peraccidens. Non fequitur , ficut nec de Nanirali confiderante omnia vt coniunftamaapplicatis primis.
teriac fenfibili. nifi in
,
Non cnim potcft relatio
vltimata abftradione
,
confide-
vel in
Meta-
phyfica concretionc , vt pertinet ad Metaphyficum , nifi in ordine ad fundamentum , termi-
&
num
:
& fimiliter
de
modo
intelligendi refpedhi
cct
finc tranfmutationc,aut totalitcr ex parte intelle-
tangctur,altiu5 confidcrando.
Ex
his patctad inftantias indudlas.
Sunt enim
prxmillac caufa conclufionis in cognofcendo
non
&
in eftendo
:
,
lic
fecundtim aliquos
pailionis.Scd quidquid
fubicftum
,
fit
cft
caufa fuac
dc hocpraedidta ramen
quodtangitur
monftrationcm,fciliCct fubic(ftum,paflio,&
,
vidclicet
,
illa
propofitio
com-
Pranijft frttt caufa conclufionut
M- non dcbet intelligi proprie , compaiando incomfuntur cauft plexa preEmiftarum ad incomplexa conclufionis; ftnflHfi$nu. quia fic idem cftct caufa fuiipfius: fed comparando complexa ad complexum , vcl veritatcs ad ve^itatem , fic conccditur prxmiflas eftecaufas , non propric cfFcftiuas , quia tunc diftindio cflct ertcntialis ; ncc propric produftiuas , quia tuncdiftindio rcalis , capiendo fempcr complctunc xa fignificatiui , fcd tantiim clicitiuaS
habet
;
ra
diftin(5lio
&
cx natu-
dium
Scttitper.
Tom.
I,
in prologo primi, quxftione tertia
,
&
,
ibi
de his
,
quzrequirunturad dc-
mc-
qualiter in fccundis intcntionibus inuC'
niantur.tangctur quxftione prxdida.
Sexta difHcultas
cft,
circa illam diftin(£lionem,
te
,
,
.
&
ponit Do^lor dc Logica Dww/f , f7wquid intclligit his nominibus, an eandem , an
quam
diuerfam Logicam? Pro cuius declaratione tducrtendum , dimif^ fis mulcis modis diccndi,& prolixioribus circa hanc matcriam , qutid pcr Logicim Doceti- Legiemdtem tem intclligit Dodlor illam partem Logicx , qux *'' '^'** ***^ docct dcmonftrare cx propriis principiis pro-
M* , qux traditur maximc in Poftcriorum , qui aggcnemtur vara Uirntia.
prias conclufioncs bris
rci.
iftc
fupcr libros EIenchorum,quxft.4.& alibi. Aliud
prdwjft
ponitur f vt argutum fuit )
li-
ita
difFuse erit fcrmo.
Quartum diftum eft,qu6d
,
fubiedum quodciimjuc habet principia, quantumcunque fimplex &
cct
modus. Confideratio ver6Logici de fecundis intentionibus eft vtrefpedus funt,& vt modi intcUigcndi.de quo infra cap.de Gcncrc illius,cuius cft
munis
XJ.
& integralibus,& redu-
ide6 omnes deficoncretiuc fumptis demonftrationcs logicalcs verificannitiones , tur in primis : vndc redc authoritas vulgata ha-
rari
J-fi-
»«»«•«#».
&
fet realis.
bet
ir.
proprii repcrianiut fuo tamcn modo non ,
licct Species , vcl Gcnus non habcant cl- ^latiuiftnfc, fcclussl opcrationc collatiui intcUcaus , ip- '/''/*"?*''
il-
fecundx intentiones. Multa alia tangam in quacftjone tertia fequenti , ad hoc propofitum con-
tl.
,
qu6d
,
in primis intentionibus , inconuenit ipfas attribui fecundis intentionibus.
il-
quod eft mcdium in demonftratione ,& ilde quo aliquid con, quod concluditur , vel cluditurrfcd in fccundis intentioaibus noncft ud lud
cx natura rci
cft
Nam
non fic diuiditur? ,qu6dnoninconuenit vnum
tionis fcientia
Poteftdici
419
Quintum dicaum
Ad hoc cftTcntentia Commentatoris 7. Metaph. comment.i. Sed ocajrrit tunc dubium , ciim realis fcientia
I.
Ll
1
Pcc
Expofitio
440 Pcr Logicam vero vtentem
intelligit illam
partem
Topicorum , qua: procedit ex principiis communibus ad proprias conclufiones , in omni fcientia ; & fecundum Lo"ic£E
alios
(\\xx
,
traditur in libris
illam partem
,
,
qua: traditur in libris Elen-
chorum. Vnde per \voc mtAmm y Comrtiria hahentficricircaidem , quod locum Dialedicum differentiam Maximae dicimus, & Maximam fibi correfpondentem , tam Philofophus naturahs, quam Metaphyficus.quam etiam Logicus, oftendunt concKifionem fibi propriam. Sed praeter taha media , quaelibet fcientia habet media propria ad conclufiones proprias ra fcientiageneratur. Ideo
,
ex quibus ve-
Dodor fubtilis, quic-
ftionc tertia primi Elenchorum,dicit
quod fcien-
per demonftrationem , vfus vcro in probabilibus confiftit. Docctigitur demonftrator in libris Pofteriorum in pracdicatione tia traditur
^Hod continetur inprtdi'
fignata
quod
,
catitnt figfUtt» txtrce-
fcicntia
tur »» exerei-
Cum
M.
rihiu notioribns,
in propriis terminis in qualibet
immo
in ipfamet Logica exercetur. enim dicit quod detmnfiratio procedit ex prio,
Omne vnum eft
&c. cxercetur in Metaphyfica, fic: verum : omne em efi vnum ; ergo, &c.
Itcm Omne animal
ratienaleefi rifihile
,
tno
:
omni^ ho-
efianimd rationale ; ergo, &c. Item, in Logica, oratio » in qua ^uibujeiam pofitis , &c. con-
dimus cx propriis ad propria demonftratiu^. Ex his igitur , qux dida funt , breuirer recolligcndo , patet contra quofdam quod Deraonftratiua non diuiditur in vtentem & docentem , ficut Dialeftica. Vnde fandusThomas, fupcr quartum Metaphyf. text. comment. ;. qui optime imaginatur hunc modum dicendi infinc Et fic apparet ^uod ^uttdam partes LogicA dicit :
hahent in ipfa fcientiam DialeEiica tentatiua
doEirinam,
iujmodi
;
:
Syllogifinm efi hu-
ergo concludit in sli^ua trium figurarum.
Omnis argumentatio conHans ex propofitionibHSfVhi vcre faluatur dici de omni, & dici dc
Vel
fic:
nullo
,
efi
vere illatiua :fed Syllogi/inM
efi
huiujmo-
ergo , &c. In hac demonftratione cft principium , fubfic de aliis. Ex dodrina iedtum , 8c pailio , igitiir tradita in demonftratiua fcicntia fcit de-
df
j
&
zy.
monftrator demonftrare,& fyllogizare, &c. Sed dices , videtur crgo quod Logica non (Tt fcientia , generaliter capiendo ipfam. Dicendum quod Logica in communi eft fcientia , qu^libet pars Logica: eft fcientia , ciira proccdat ex
&
principiis propriis ad conclufiones proprias Scphiliic»
guotnod»
ftiiatU.
,
&
, & Sophiftica, de qua minus videtur, eft fcientia, vt habet Do6kor Subtilis I. Elenchorum qusftione tertia:ita cnim
itaDialedicaeftScientia
&
appade Syllogifmo Dialeftico, necejfitas illationis deSylde Sophiftico , logifmo fimpliciter fumpto , demonftrantur pec propria principia , ficut procedere ex necefiiariis de Syllogifmo dcmonftratiuo. Si obiicias , quare ergo potius Demonftraicientia , quam Dialetiua dicitur docens , fl:ica,& Sophiftica , ciim in illis asquc docea-
probahilitas
&
rentia
&
probabiliter
tur
vel
,
ficut hic demonftratiue
quanto
fic
generant
,
deceptorie fyllogizarcj ?
Dicendum , quod pro
& fcientiam per confequens funt Demonftratiuam exercentes & doccnt
,
,
non Diale£l:icam,nec Sophifticam. dici
vtcns
,
ficut
Dialedica. Diccndum,
quod non fequitur , quia pro tantodicitur Dialedica vtens ( vbi fcmpcr intelligo per adiuam paffiuam , ponitur enim
,
vel Metaphy,ficus
,
fcd cifdem
me-
quibus vtitur demonftrator , non vtitur aliquis alius , quia fcmper in omni fciencia proce-
diis,
,
& doElrinam & vfiim,ficut 5
Sophiflica
(fr
,
;
^utidam autem
& non vfum ,ficHt Demon^ratiua.
Qux-
enim eram,dum inueni illum in hac phantafia , ( poftquam fic fcripferam ) concordantem , quia Patrihm e(i dC' ibi cleganter
gauifus
:
ferendum,i.C<£\i.
Secundo patet qnodLogica vtens non pra:docentem , contra multos alios nam , vt didum eft fupra , Logica artificialis diuiditurin docentem & vtentcm; ideo prius fuit artificia^ cialiter inuenta , quam vfa tamcn verum eft ceflit
:
:
quod Logicanaturalisprzceflit
artificialem
,
&
non- folum vt inclinatio quiedam cft , fed cxcrcitium , confuetudo eius,& iicforte accipiunt aliqui Logicam vtentem , quod impro-
&
pric dicitur.
Tertio patet quod in omni fcientia poteft reDialedica , Sophiftica , & Demonftra-
*7-
&
periri
liua,pra:dicatione exercita,Iicct in fola Logica reperiantur prjcdicatione fignata.
Quarto, fequitur Logica: in
vniuerfalitas DialeiSticz
communi atque vtijitas ,
fine DialedlicaB
obuiatione, ^uadruplici
& ,
triplici
,
difciplina
&
,
&
vt patet de
exercitatione,
fcilicet :
,
vtilitate
Logicx
fcilicet facilitate difcernendi
ve-
& promptitudinc arguendi & rcfpondendi & habilitate foluendi Paralogifmos peccantes in materia & forma atquc doGilitate dcfiniendi diuidendi & demonrum
a falfo
;
,
;
,
;
,
,
ftrandi.
Quinto , fequitur
eius neceflitas,& delcdla-
bilitas,atque bonitas.
Sexto fequitur , contra alios , quod eadem, ctfinon omnis,Logicaeft docens, vtens,li-
&
non eodem modo nam DialetSlica eft vtens quoad media communia , fed eft docens quoad cet
:
propria.
Septimo ex his omnibus patct , diftindionera Dodoris elTc fufficientem. Quamuis prxdiftus modus dicendi fit /atis
18.
tamen poteft probabiliter fuftineri, propter dida Dodoris , quod quaclibet pars Logica: Mta ofinio de Logica ilopoteft fic diuidi , vt alij volunt Logica enim centCtij' vtevtens poteft dupliciter accipi. Vno modo- pro habitu fcientifico Logico , acquifito per demonftrationem , quo vtimur in fingulis fcientiis diuidendo , definicndo , &c. Alio modo pro hafubtilis,
:
;
bitu acquifito ex frequenti argumentatione, fiue
Sed tunc videtur , quod Demonftratiua po» teft
eum
re
Omnis
cludit inaliqua trium figttraram
x6.
,
dubia,fiue certa,&c. Primo modopoteft dici, Logicam docentem,& vtentem,eflc eandem: fecundo modo non , vt quidam , & probabiliter,
ponunt.
Vnde
ifte
Dodor
fuper libros Elen-
chorum, quacft. i. inquit,qu6d licct Lcgicn, quantum ad Dodbrinam , fit ex communibus, dipcrfus tamen cft vfus Do
ex
,
& Dcmonftratiua. Nam
communibus,&
Dialedica
in fingulis fcicntiis ad
proprias conclufiones arguit ex communibus:
cnim quod amor , & odium , fint in eoContraria rta~ , per hoc mcdium t0 funt Jieri circa idem. lUa t^men pars Logicx, oftendit
dem
fufccptibili
:
qu2
Qu^ftionis ^02 eft demondratiua in Hngulis fcientiis^arguic per proprium medium , &c. quacre ibi valdc noqu6d vtraquepars
caiucr. Videturigitur velle,
Logicae
iam
nondocens. Alius etdcmonftrationem medio-
eft vtens.licet fortc
vfus quoad
cft
rum communium- Alius quoad diredtiuitatem. Vnde Logicam dici vtentem ,intelligo vel per applicationem denominatiuam intentionum, rel mediorum commimium, problematicc, vel per viam regularum dirediuitatis,& fibi,& aliis.
1$.
modo exponendo , omnis Logicam , appellari Logica
Poiret etiam,alio alia fcientia
,
ptaeter
If
tradita,id difFcrentiampracdicationis identi*
de qua non tradit ipfe Logicam. Non neprxdicaiionem aliquam niaterialera cflc in primo modo.vt habct Linconienfis i. Pofteriorum , cap. de Per fi. Materialis ver6
cac
poteft dici
ciim propter ipiam
alij
,
&
,
modo
dens. Alio
&
&
,
do-
fit
non
pcrtra(ftare
pamones
proprias
8c fic cft vera fcientia
fuas,
ex propriis proce-
comparari ad fubie-
poteft
pafllones aliarum fcientiarum
,
&
fcientia virtualiter, licct aliquibus vidcatur
fic eft
quod
&
ctiam formaliter , alia: tantum materialiter, fed primum magis fapit adminiftrat enim aliis inftruraentum demonftrationis , per quod aggeneratur fcientia. Teriio modo comparari poteft ad principia conclufiones aliarum fcientiarum , fic eft tantiim opinio , quia ex comrounibus , probabilibus procedit , ex quibus opinio tantum generatur. Hacc omnja pro:
&
&
Pri, & quod masis placebit eligatur, tamen expofitio (atis currit , ideo proprie diftinguendo vtentem contra docentem , DialeAica eft vtens , & non fcientia , & fic intelligo Do^lorem hic. Septima difficultas eft, circa primum argumentum ante oppofitum , & primo circa maiorem, in qua dicitur , quod modm fciendimn
babiliter
ma
ejt /cientia
pofitio
fit
in littera
Sc
,
Colationem eius,vtrum illa promodo ? Refpondctur enim
vera aliquo ,
quod
fpecialis.
communis non
eft fcientia
Sed
illa
au-
,
refponfioimpicbatur,
&
in fequenti quaeftione magis' apparebit qualiter
&
fpecialis. Alij Logica fit fcientia communis , vero diftinguunt de modo fciendi obiedkiuo , 8c
dirediuo:& vtrumqne fubdiuidunt
&
in vniuer-
&
falem , applicando conceparticularem dunt , tam Logicam docentem , qukm vtentem, :
modum fciendi dire(£kiuum primam vniuer,
falem
,
&
fccundam particularem. Sed
ifta
non
videntur de mente Dodoris , qui fimpliciter tenet iftam prxdicationem effe falfam ,formaiitcr loquendo. Ideo tenendo cum Doftore , dico quod ifta eft falfa
,
formaliter loquendo
y?»w/« , materialiter autem
videndum
declaratione tio formalis
,
eft
,
Modm
eft vera. ,
quid
& quid materialis-
fiiendi
efi
Pro cuius prxdica-
eft
Aliqui
ficant ipfas •.formalis prtScatlo eft illa
,
fic
noti-
qux
fig-
idem efFe , pro quo fu{>ponit fubiedum, pro quo fupponit pracdicatum. Materialu
nificat
&
dire-
autem , fiue caufalis eft illa , quae fignificat illud, pro quo fypponit prxdicatum, fcqui ad illud,pro quo fupponit fubiedum. Sed licct ifta fint. benc dida , poteft aliter dici, quod generaliter omnis prsdicatio dircdba, in qua vcrificatur praedicatum de fubiedlo in refto , vt Logica cft ab Ariftotelc tradita , fiue
Trtd!c»tie
Siam, in qua pracdicatur fuperius de fuo infeiio- Mrt.'}^, y tJh' dirtd» jb«. ri , vel paflio de fubiedo ; vcl accidens dc fubic-
do,
vel modus de quiditatc vei Diffetcncia dc Gcncre. Indireftam vero e conuers6. ;
Ciim
igitur ifta prardicatio
efifiientia
primus
,
Modm fiiendi
31.
,
&
fubiedkum dcterminatio accidentaEft crgo matcrialitcr vera ad hunc intelledum De modo fciendi efl fiientia, id eft , de Syllogifmo , vei Argumcntatione , qui funt modus fciendi , pro fubftrato faltem , vbi meliCis dicitur modus fciendi , eft lis
,
aftus fecundi ipfius.
:
, quam Syllogifmus , propter prafdicationem abftradi de abftrafto , quia ibi pof-
Syllogifticus
fet oriri
eadem
difficultas
,
qux
inter fcientiam>
& modum fciendi.
&
eflc
vcl tan-
fed potiusccontra, quia prxdicatum eft a
videantur
:
iedbum proprium
tem
,
Comparari breuiter poteft Lo^ica ad fub-
cxpedit
2 0^
praedicatio indircdla
qui hoc difFusc dixe-
,
Sed hoc prolixius hic
cens.
,
omnis
tum in obliqiio verificabilis. Voco autem communitcr pradicationem
non poflit verificari in rcdo , fequitur qu6d non cft formaiis , nec habec fe aliquo didorum modorum prxdicationis formalis,
eflet verior fcientia
£t»
,
go^ ctiam
vtens. Videretur etiam alicui,qu6d Logica vtens
runt.
441
I.
Sed fortc concederctur hanc effe per
modo
SylUgifhuu
,
efi
mod*u
uertendum , quod ciim
Modus fiiendi
fc
primo
fiiendi. Viterius
ad-
Dodor qu6d iila,
dicit
,
noneft vera aliquo , ifta qucd fic non eft fcientia,nec communis , nec fpecialis, fed magis fttidc loquendo dc formali prjcdicatione. Qucratur ifte 7. Metaph. Quacft.4. fingu-
modo ,
eft fiientia
,
inteliigit pradicatione formali
lariflime.
Odlaua
nem tie
difficultas cft, circa iilam propofitio-
Dod:oris famofam
5J-
qu6cl omnis pradica- Abfir^aU
,
veraia ahfhaSla^efi perfi primo modo,&
ejfentin-
trifhx.
Vbi aduertendum , qu6d triplex cft abftradioifcilicet a fubiedo,a fundamento,& a fuppofito iicct non omnes in omnibus , de quibus liter
vera.
,
magis infra quzft. ? .de Genere. Secund6 inteiligendum , qu6d prardicatio abftradi de abftrado,poteft eirc vei in redo, vel inobiiquo. Exemplum primi , \x.Alhedoefi color^ Exemplumfecundi , vt Hemo eft ex animalitate. Terti6 notandum potcft
eft
quod
,
tatiis
praedicatio
in terminis iimitatis,vei tranfcenden-
efl*e
tibus,vei formaiitcr infinitis
,
fiue ipfis
compof-
fibilibus.
Quan6 aducncndum eft, qu6d
taiis
przdica, aut in
tio poteft effe aut in vitimatc abftradis
non vitimatis. Pono enim non mod6 triagenera abftradionum , imra6-in quolibet gradu plures, vt magis in praedida quxftione habet tangi. Vitim6 fubintclligendum cft,qu6d abftrad^io habet
aiiquando per nomina primx inaiiquando pcrnominafecundx inten-
fieri
tentionis
,
tionis.
His habitis diccndum ad difficultatem , qu6d
54-
non omnis cem
vera prxdicatio in abftra^is, fai- Pr*JicMtie»t$ vltimatis , ncc in tranfccndcntibus , fiue in- tiRrt^i d»
cer fe
nitis
,
quantis talis ,
fiue
de limitatis
fiuc intcr
,
-,
eft
fc
,
ahflrta»
,
nec formaiiter infifuomtde xw> de non formaiitcc
fiuc
pcr fc primo
modo imm6 ,
faitem in redbo. Secund6 dicendum
,
nuila
quod
omnis taiis praedicatio cft vera pct identitacem , dummodo non fiac abftradio per nomina fecundz incencionis.Iftx enim przaicacioncs, Ll- 3 rnitM^
Expofitio
442
VnltM efientltas : BonltM dinlna efl Deitai , vel fentia
r«
,
ef-
PaternitM diuina eft ejfentia ; funt vcnon formaliter , fcd identice. Quodli:
bct cnim formaliter infinirum , identificat fibi quidquid eft fibi compoffibile. Tranfcendentia aut propter infinitatcm permifliuam , aut, vt alij volunt , proptcr ambitum fux communitatis ( fed primum magis placet ) verifican-
vcro
,
tur de omnibus. ternttM diuina. tio
tt
,
& fic dc aliis
nec formaliter
,
identice in vltimateabftradis hmitatis inre6to. Licct
falla
,
enim hac
,
vera in primo
fit
nec
,
falteni
mo-
ex animalitate ; hxc tamen eft httmanitas efi animalitas licct multi tencant
humanitM
,
efi
;
oppofifum. Ratio autcni falfitatis huius aflignabitur infra , loco pra:allcgato. Scio quoqiie quodplura pra:di6torum tranfcendunt negotiuni,fed proucdis funt vtilia,&adradica-
lem declaratioiiem Dodoris ncceflaria ,
igilur
cundam rationem Doftoris dns fiiendi fcicntia
poHerior fiire
efi
Verum
cft
ignc
fecundus adu primo SjiuemoJo tmiittf fciendi
poRerior
fcUntia,
cum
fciendi
mo mo
vbi dicit
,
,
& fiire
^uamfiien-
)
,
pofterius
fiire
eft
& vniuerfaliter ad:us
fed videtur
,
vt vidctur
(
,
quod mo-
,
enim quod
ficut ignire
,
circa illam fe-
difficultari
Polfet vlterius
tia.
quod modus
capiatur pro Syllogif-
vel Ari^umcntatione , non fit pofterior, imprioreft ipfa fcientia, qux cft effedus cau-
,
fatus ex Syllogifmis
,
& Argumentationibus. Di-
cendum vno modo quod ,
dus
licct fimpliciter
mo
fumptus fitprior , tamcn vt induit ratiodecerminationis , non cft inconucniens
fic
nem
dicatur pofterius , ficut licct homo fit prior fua albcdine , tamen ciim dicitur dhw homo, habec fe vt pofterius. Vel dici poteft aliter , vt fu-
quod
pra tetigi
fornmli
,
,
quod modus
fcicndi
vel pro connotato
Primo modo
,
poteft fumi pro
,
feu
fubftrato.
Secundo modo poEt tenet argumentum Dodoris
eft pofterior.
rcft elfe prior.
&
non natura:, de pofterioricatc accidentali , vel confequentia: , vt fupradixi. Alia eft enim pofteiioritas eflentialis coordinationis alia ef:
dcpendenti^ , vel ordinis. prima non loquitur hic,fedde fccunda.
fcncialis cncitatiujc
De 3^-
Dccima difficultas nera Commentatoris
^rifltteles
dum
per motlum
vidclicct
fcienii Ltgi-
la inttUignt.
II.
ytrum Logicafitfcientia communu?
DE P&R
1
M o Quid
Logica
,
tia
quoties fumantur , prseunte.
ru
Commune vero ties vniuerfale
,
,
& quid
Scien-
quaftiohe ap{)a-
mHltifli3ti
, quoaut vidclicet/« caufando , vt Deus;
,
aut in cognofiendo, vt intelledus ; aut in reprafentando , vt fpecies intelligibilis; aut in diUrihuendo , vt figna vniuerfalia ; aut in prtdicandoy vt homo , animal : tamen in propofito auditut commune , vt diftinguitur contra Jpeciale,\t in folutionc tangam.
Diuifio
eft
communis. Ordo patet prius enim :
videiidum crat an Logica cflct fcientia , quara an
communis,an
fpecialis.
communitcr acccpta
fit
,
telis aliter declarari poflet. ,
Maior primi argumcnti quod cntitas, & vnitas, & per confequens communitas fcientiac , fumuntur ex partc fubied:i , tanquam caufae ipfius. Scicntiae namquc communes , ( vt inquit Auicenna in Metaphyfica fua)fecundum quod funt notitia: quxpatet cx hoc,
Ariftoteles
,
&
tamen AriftoPpftquam enim,vc
littera
pofuit diuerfos
mo-
dos diuerforum , in acquirendo veritatem , ponit illatn propofitionem , Ahfurdum efi , &c. Deindc reprobans vnum illorura authorura dicit. Acrihologia ( i.certitudo) vero Mathematica non in omnihus eft expetenda. Vult ergo , quod non in omni fcientia procedcndum eft fecundiim ccrtitudinem Mathcniaticam , fcd fccundum matcriic fubicdac exigentiam, vt dicit i.Ethicorum, cap. 1. Oportet igitur in otnni fcientia vti
mo-
do co&uenienti iibi,aut vidclicec cettitudine ; auc
1. CemmunifMs fi"'*'*
'^'"^*'
dam vniuerfales,diflcrunt pcr fubic^ta , de quibus funt :& propterca in definitionem fcicntia: fempcr cadere dcbet pro diflercntia fubftantiali, fubieilum dcquo licct illa: fcicntias , inquantum funt forma quazdam , dctorquentes intcUe<5tum, exiftentes de rebus cifdcm ,apud diucr:
homincs
fos
difFerant indiuidualitcr per fubic-
anima, cum non qusdam forms , comparatio-
d:a, in quibus funt,ficut eft fint nifi indiuidua:
ne corum
,
quac informantur ab cis
:
licct
fint
comparatione eotum, a quibus abftraclae funt. Minorvero patetpcrillud j.de Anima text. comment. 3 8. Secaturfiientia ^uemadrnm
vniuerfales
,
dum & res. Argumeiitum poft oppofitum cft
,
vt tadura cft fupra
,
ex
illa
fatis
commune
authoritatc Boc-
tij,& magis in quatftione fequenti , declarando candera authoritatem , & illara 4. Mctaph. Circa iJem,8cc. Refpondet Do£tor,diftinguendo dc communitate fcientis , fumpta a parte fubicdti,
communis
com- CommumtM
munitate prxdicationis ; aut communitate , vcl vfuapplicationis. Sed ifta diftiniftio pracfupponit aliam diftin6tionem,quara ftatira addara. Dicit igitur applicando, quod Logica aliis
quod perwoLogicam , an
I. CtiMmttni
licet poflet finni toties
quod
dicit
ad raentem Philofophi? , quod licet fatis authentida
tetigi
O
,cum
Potcft dici
fupra
I
eft,circa illam expofltio-
fciendi intelligit Ariftoteles fit
T
De Secvndo.
caintroduxi.
iS'
iE S
non
in abftradis fecundae inTcrtio dico , quod nulla
praidicatio talis eft vera
do
;
cft
tentionaliter fadis. «'if^.^:-*:
,
,
da vero non , quia
Qj^
vel ratio for~
concepttu.
efi
& in fequcntibus pa-
,
tebunt.
fiue ra~
,
nec formaliter , nec identice. Prima quiaeft iii non quantis formaliier. Secun-
funt vera:
non
vel conceptM
:
vel humanitatis
,
ftionis fatispatent cx his
tamen praedicationes , ?a-
Iftae
eft filiatio
formalis entitatis
malis vnitatis
teftimonio ; aut perfuafione. Sed dices qu^d Logica docet harc omnia. Hoc poflet ncgari. Dicit igitur confequenter aut tencndo , aut contradiccndo Commentatori. Cztcra huius quac-
dupliciter poteft dici
fcientiis
non
:
aut
communis prirao modo,quia non prsdicatur de fubiedis alia-
eft
fubiedtura eius
rura fcicntiarum
,
& hoc
mum efle fubicAum
fupponcndo Syllogifvel aliqaam aliam
Logicac
:
fecundam intentionem, qus licet appIicetur,non tamcn clfentialiter przdicatur de aliis.Iftx enim funt falfac , Ens eft Syllogifmm : Numerm eft Syllogifmiii , &c. licct fortc in obliquo non negaretur talis
prsdicatio
nifi
&
forte pcr accidens,vbi ali-
, hoc debereread incomplexa, ex quibus habct fieri Syllogifmus , vel ad aliqua reducibilia ad ipfum , vc puta> licctnon coucedatur quod ens flc Syllogif'
qui exponunt,
fatis fubtiliter
ferri
iDUS»
'*/''<*•
J.
Qujeftionis III. mus, concedi tamcn poteft , qu6d cns cft prxdicatum,vcl fubicdluni , vcl incomplcxum, vcl maior extrcmitas, vcl minor, vclmcdium.vclfubic(5lum , vcl prscdicatum , &c. Scd fi volucris illud refcrrc non ad talia , fcd ad fubicdum in fc, potcft ficexponi qu6d vidclicet fubicdbum Logica; cft
rum
prsdicabilc per accidcns dc fubicdis alia-
fcientiarum
,
id eft
,
applicabilc cis
& id-
,
e6 adiunxit Dodlor immediatc Si JitbicEiHm eini fit applicahile omnibm aliis fcientiU , ficut probat fccunda ratio , quam litceram adiungunt aliqui ( & mali ) claufula: fcquenti, ivWccx. SecHndomodo,8cc. Vbi aduertc, quod ibi poteft efte fermo de fubie(5to prxdicationis Logicjc, Cuiufmodi eft intcntio fecunda. Nam Doftor nondum aflignauit fubiedum Logica:,ide6 loquitur dubitatiue,y? ptbie^um eitu , 8cc. Ens enim rationis aliquod :
(
vel intcntio aliqua fccunda
)
cft
applicabilc fub-
Tertia difficultas
eft
quia vidctur repugnan-
,
:
Logica vtens
fic cft
Logica vtcns
igitur
;
cft
communis , & vltrk fcquitur, quod fi fcicntia communis , qu6d fcicntia a dctcrminationc non diminucnte ad dctcrminabilc, vel k fcicntia
,
parte in
modo ad
totum.
Diccndum breuitcr Logica vtcns
,
,
vt fupra ta£tum
vt vtens
non
,
cft,
cft fcientia
qiKid Logie» vtnt ,
fcd
poteft applicari fubiedlis aliarum fcientiarum.
docens , vtper propria mediadocct illa, paflloncs de fuo fubiedo. Ideo , vt didum eft, Dialedica eft doccns , cft vtens diuerfimodc loqucndo. Eft ergo Logica communis ffientia, ab alio tamen fcientia , ab alio communis: ficut ars fabrilis eft ars communis , ab alio autem ars , ab alio communis. Communis namque eft , quantum ad inftrumenta , qoac aliis artibus adminiftrat:fed ars eft,pro quanto talibus ,
cuilibet fubicdto, vel pra;dicatione maceriali, vel
formali
,
Dodorem dicen-
vc patet confideranti
L»gieM qut'
tem Secmdo modo Logica e(l communis , cjHia-omnes tnodo commn*»/'«, &c. Vult ergo , quod Logica fit communis, communicate vfus , non autem Pcrleica: praedi:
De TERTio,circa dida,prima Rcfpondco quod te intrinfeca
,
communis
cft
^iuas
do
diiHcuItas
quoties dicitur aliqua fcientia communis.
cft,
(^
dupliciter
aut extrinfeca. ,
communitaPrimo modo illa ,
aut
qua: habct plurcs partcs fubie-
& ficLogica eft communis, Secundo m«-
:
illa cft
Dicitur cnim vtens
raedia comraunia
fcd
,
qux
,
quantum ad
"^' '"'"",
communis
,
cuius fubiecftum
eft pra:-
Wicabilc de fubicdtis aliarum fcientiarum
:
& fic
communis. Aut cuius fubiedum cft applicabile omnibus aliis fcientiis & fic Logica cft communis. Aut tertio , cuius confideratio cft de omnibus , de quibus alia fcicntis confidcrant & fic Logica eft communis , vc magis quatftionc fequenti dicetur. Aut cuius fubiedum cadit in vfum aliarum fcientiarum fic etiam Logica eft fcientia communis. Secunda difficultas eft, Qualiter diftcrt fecunMctaphyfica
cft
miniftrat aliis fcicntiis;
eft
&
&
&
L«;icatih»lU 'fl
fdeti» mb
«'*»**'»»•"*'•
&
talibus principiis,& regulis dirigitur,& operatur.
Vel dic
aliter
vt fupra
,
, diftinguendo de Logica vtentc, quxftione prima , dubib fexto , vcrsiis
finem,tetigi. Poteft dici qu6d ifta propofitio, Logica vtens efifcientia communis, eft vera in fenfu diuifo
,
(flione
,
autem in fenfu compofito. ConfidciMulta alia polfent hic tangi ,deperfe-
falfa
raaltiijs.
& prioritace fcicntix communis ,& fpc-
cialis,{ed alterius negotij eft.
:
Q_y
^
T
s
I
o
III.
:
:
dum membrum nio. aliis
diftindtionis Dodboris
&
Vtrum SyUogifmus JitfuhieSium Logic^e.
DE VV.IUO
tiis
,
per cadere in vfum aliarum
Dodor accipi in aliis
fcien-
tanquam media ad infercndum conclufio-
nes in
eis
:
&
pcr
ejfe
appUcahile
aliis
,
intclligic
videlicet,circa quod fpeculatur intelledus in fcie-
quod vcriiis obiedum , quam fubiedlum dici quod totale eft, vc conclufiofcita, obiedum, & propinquum dicatur id ver6 quod partiale , vt cxtremum conclufionis , proprie fuoiedum dicitur , & remotum. Aliud eft cnim quod fcitur, quia conclufio aliud quo , vcl per quod , quia medium ; aliud dc quo, quia conclufionis fubicdlum; aliud quod de alio, tia
,
deber,licct, vt aliis videtur, id
dicationis, attributionis
nulla alia vtitur, licct his,quibus vtitur,ap-
de neceflitatc fubiedi non
;
:
Vfus ergo, vt dixi
plicari pofllt.
ptobabilia
cft
:
priiis
applicatio vcr6 circa
,
circa
omnia
in«
;
;
quia prxdicatum conclufionis. Ide6 aliud
eft di-
ccrcfcibile cft,& aIiudy5!t^/f^«OT,vt qua-ftions tcrtia
prologi Scntcntiarum habet
iftc.
Scibile
enim
ver6 cxtrcmum conclufionis. Solet etiam diftingui in materiale,& formale.Item in pt im«-intentionale,& fccundx-ineft
conclufio
,yJi(^«V^«»»
tentionale. Item poteftdiuidi in fubicdumprar,
& principalitatis. eft
,
T.
StihieHum
§luodfimMl arSy& habet,bisfiintfitbie5fa ^juatema. In propofito capitur vltimo modo,pro illo
denominaiiuum accidcntalc intcntionale rcfpcclu aliarum , eo modo , quo intentiones fecunda: prxdicantur,& attribuuntur ab intellcdu primis intcntionibus. Et cum dicit Doftor.quod omncs alis fcicntia vtuntur Syllogifmo, & aliis, de quibus eft Logica nominc Syllogipni intclligo non quemcumque , fe4 Dialedicum , non foimaliter > fed pro fubftrato,&maximc quantum admedium. Loci cnim Dialedtici , fiue difFcrentia Maximx, fiue Maximx , funt communcs omni fcientix. .Sccus eft de Syllogifmo fimpliciter fumpto , vt cft fubieAum Logicx quia ficcft fecunda intcntio, qui cfle
fumi multipli-
hos verfus.
ObieEbtm vema , pofitumfuir , cui , ijtad inhtret, §luodpritu eft copula proprif logicaliter infra:
a pri-
tiarum.
Dicendum , quod
ifithieElum folet
citcr,vt patet per
Namvidetur quodidemcft efte appHcabilc fcicntiis, &caderc in vfum aliarum fcicn-
/cientittrum intelligit
'^*
'A/"""***
&
cationis.
txtrinftcn.
tf.
Dodoris hic , & quxftionc pr«cuntc, ibi cnim dicit , diftingucndo Logicam in docentcm , & vtentcm , quod Logica vtens non eft fcicntia ; hic vcro dicii quod Logica cft fcientia ccrmmunis,vt ca,de quibus confidcrat , cadunt in vfum aharum fcicntiarum fcd tia in didtis
vt doccns.
&
intrinfeca,
& vfu vtriufque.
icdo cuiuflibet fcienciaE. Aut fi volucris refcrre ad ipfum Syllogifmum infe,ctiamSyllogifmus Probatur enimaliqua paflio fyllogifticc dequolibet fubiedo, ita Syllogifmus eft applicabilis
4Communitiu
445
Aliquando tamcn vnnm pro alio ponitur. Addc ad hoc ca , qux fuprlk , quarftione prima , notaui , dc Dcmonftraiiua, & Diaicdlica, tcntionalia.
Sed de
vt prxdicctur
omnibus in fcientia confidcratis , przdicatione ^ccntc hoc eft hoc. Ncc illud , quod eft pfinciLl 4 pal^
m»lti(UtK
Expofitio .r\
444
palis pars fiibiedlua fubicdH in fcientia, allignatur communitcr fubit ftum eius , ncc illud , quod
fimplicitcr talis abfolute fumptns,qui fic dcfinitur.
formalis ratio fubicCtiua,dicitur fubicdum, fcd potiiis ratio fubic6tiua ; nec intentio fecundaapplicabilis fubrtrado fcibili (qua: fubiedum
accidere eo cjHod hxc funt.
lis
Z. tTihutioHis
;
quod
Patet igitur
Suhieitu *t-
fubicdum nec conclufio
fcibi-
ponitur fubiedum. in propofito capitury«^»V-
^nm remotum primx intentionale,vel fccunda:intentionalc dummodo pro fubftrato) raate(
**'
'
riale,&: attributionis
,
quod fic dcfcribi
qmdhahet conceptnm ejuiditattnum, tualiter in aliqno priori
folct
:
Eft
mn inclujkm vir-
adillam f.ientiampertinente,
primo continens notitiam
omnium veritatum , addtquatum illi
/cientiA
,
cuimeft
In qua dcfcriptione ponuntur fex conditiones (ubicdi in lcicntia, vt habet iftc in primo Rcportationum , quaeftionc prima. Sed cx didis cius ibidcm,mclius coUigi potcft ratio fubie-
€d materialis, &formalis, & conditiones vtriufque , fub his verbis Cuitu pajfiones , & ^roprie:
tates confidcrantur
,
,
confderata
(juo
,
primo
principiis fubiicitur
oc-
aliapcr eitu rationem intelle&ui occurrunt,
curremis
de
catiuum
prxdicantur
relicjua
determinatiuHm
&
,
,
dignifi-
eim
Jpecificatiuum
exifiit.
SMhteBuprt'
Vocofcientix fubiedtum materiale primum, Q,^,^i3 coenofcibilia de fubie^^^^ ^o xnns. ambitum lcientis contmentur , principiis fubiicitur alia dc ipfo , & nop h contra qu2runtur:ab intelledu perfedc confideranfecundum quam illa eft de ipfo , te fcitur ,
& ^ jjj^j^
&
Ltficit.
:
&
&
qujelibet alia per participationcm
ncm
illius
&
,
,dignitatemquefortitur
,
imitatio-
appello ra-
tionem formalem fubicftiuam.
Voco fubiedtum
praedicationis Logicae
cns
,
Contrahitur autcm
illa
nes diuerfas matcrias
,
intentio Syllogifmm pe-
quibus applicatur
ficut
,
communitcrfecundaE in entiones variantur pcnes fundamentum. Dicimus enim Syllogifmorum alium Topicum , feu Dialcdlicum , alium demonftratiuum , alium vero Elenehum apparcnfeu Sophifticum,
,
Quae diuifio eft accidcnMateri'a^cnim probabilis , vel
in fubicfta.
necelfaria, vel falfa lcs
,
mi
,
id eft, propofitiones ta-
,
quae dicuntur matcria
propinqua Syllogif, ficut & e contr^:ficut habet Do6tor ifte fupcr i. Elenchoaccidunt
ipfi
Syllogifmo
rum , qua:ft.4, Non f/, inquit , de ratione Syllo' gifmi (juod proeedat ex veris , neejue ex necejfariis, necjne ex prohahilibtts : cjuia nccejfttM /eu priori, toi
^ veritoi & prohabilitas
,
,
,
fnnt proprietatcs
ipfins rei.
Cuni igitur Syllogifmus , fecundi^m fuum formale fignificatum, fit ens rationis; illacproprietatcs non erunr Syllogifmi , in quantum Syllogifmus eft. Vnde licct Syllogifmus prt>-
Syllogifinus verus. Nam Syllogifnuis fc habet ad Syllogifmum Dialedicum , demonftra-
ci
&
tiuum
ad circulum ligricum , Sc arneum. Circulus vero nullam matcriam fibi dcterminat vnde in quacumque reperiatur, ,
ficut circuius
:
, duminodo forma circufaluetur,circulus dicitur. Ita dc Syllogifmo
forti, fiuc debili
filie
dicendum
&
cft
,
&
qux fequuntur alias diuifioi.& z.Priorum
nus fubftantiarum fcparatarum, fubiedum ponimus. Sed teneo probabilitcr,quc)d idem cft fubicdum in fcientia , duobus vltimis modis, cui aliquando conucnit, licct non neceflario in quantum fubieftum primum. Vidc hunc quac-
fccundapars fubdiuidi potcft,vt ftatim dicam. Ordo vero patct. Poftquam cnim vifum cft, quod Logica eft fcicntia , communis , Sc fpecialis , diuerfimode loqucndo ; congruum crat confcqucntcr quacrere de fubiedto cius. Et tantiim dc primo principali.
SyHogifmui
3.
putationem
Grsce, vtquibufdam placet,diffignificat
Latinc
:
& fyhgil(are
,
dif-
dicunt Aofi^
,
tur
&
errare nequcunt. Diuidi-
autcm Syllogifmus in
contradlc.
&
,
fimpliciter
talcm,&
Scd prius in primac-intcntionalem,
fccundac-intcntionftlem diuidi dcbet. Sccun-
daf-intcntionaJis vcro in illa duo. Voco enim prim£ intentionalem Syllogifmum in voce, vcl in fcripto
,
vcl in
mente , ex
tribus propofitionibus
commimis
De Secvndo
eft
,
quod
nifi
ad partem negatiuam
ar-
:
Syllogifmum
nis fcientia cft per
mo
cis
aliqua infra , in fccundo
guitur tribus rationibus. Prima aliquantulum txdiofa eft in forma ; ideo formetur fic Om-
gifmo
&
&
,
&
uum
Vel Syllogifmus collcdtiScd Philofophus dcfinit cum per Aof©- , quod & argumentationem , orationcm , & curam , & pene omncm complcxionem fignificat. dumdcfunt enim nomina Gra:-
acccptiones Syllogifmi,
habent pertractari
putare, vcl probare. poftet dici.
:
fcd de Syllo-
igitur fcientia de Syllogil; perSyllogifmum. Difcurfus bonus , quia in tcrtio prima: fcd confcqucHs cft falfum , igitur aliqua prxmiifarum non maior , igitur mieft fcientia
eft
:
:
cnim patct pcr riorum , tcxt. commciui f.
nor. Maior
monBrationis
illud
Scire
primi Poftede-
efi effiSltu
Demenfirat.r
vero Syllogi/mtis faciens fiire; ibidem. Minor vcro cft ponentis Syllogifmum cfte fubicdtum Logicar. de fubiedo ,
namque tas
fcientia habctur,& cft fcicntia. Falfiautem confequentis probatur dupliciter,quia
dati vcritatc ipfius
,
aut crit proccifus in infini-
vero appello refped;um rationis habitus prarmilTarum adconcIufion'em , vel figni complcxi difcurfiui ad fuum fignificatum. Vel fecundumalios , eft qux-
notum & ign^tum & pct confcquens notum & non notum , quod cft oppofitum pdmi principij. Primumprobatur, quia
dam
fe, aut per alium
formatum.
rclatio
Secundtt-intentionalem
rationis
,
qua cx
nuiltis
xis, aliquid aliud cognofcitut; itiferri.
connc-
£c dicitur
4'
cedat ex falfis , obferuatis tamen aliis conditionibus requifitis ad Syllogifmum , debct di-
Exemplimi
QuidLogica,
V*'d.
,
articulo,& tcrtio. Diuifio quarftionis
licet alij aliter affigncnr.
,
SyUogifmut
ad hominem vcl ad Dialcdtiquam ad Pofteriorifticum fpedat.
mum demonftratiuum
patet quaeftionc prima.
.""l^tu^
,
,
ncs,
,
ftionc prima fexti MetaphyficsE.
x.tnttationu.
potius
li
in Mctaphyfica , pracdicationis ens; attributionis fubftantiam, fed principaliter gc-
^y^"-
licct forte
,
eft aHud lUud quod cemmuninon eft neceftarium ad
vel intentionem fccundam. AttributionisSyllogifmum ,fed principalitcr Syllogifrationis
I)/«.'/7«
,
tis
,
concejfis
rem
tcm
virtualiter
&
cum
& ahfilutarn fnbielium,
Mcotiom.
tcr additur
prirno notnm ^/ecHndim rationem formalem propriam, ,
Prionim
Eft oratioyin ^ua ^uihttfdam pofitU, necefe
cft
dicitur ) ponitur
i.
tum ,
aut
idem
[crit
,
,
,
/idc Syllogifmo habcturfcientia,autigiturper lo alio
,
:
aut de ipfo
fi
pcr alium, quxro de
eft fcientia
,
aut
non
il;
fi
non.
J*«
.
Qu,^fi:ionis III, nec de Syllogifmo in communi,quia fuppono illumalium clTe Syllogifmum particularem. Confequentia patet.quia cadcm cft fcicntia hominis , & huiiis hominis quod cnim fcitur prim6 , &per fe decommuni, fcitur pe fe, licct non prim6 de particulari ipfius,vr habetur f Poftcriorum , texr. comment. 40. Si ver6 dc-
non
igitur
,
:
quod de
tur,
qusro
illo alio eft fcicntia,
vt prius,
&
ita procelfus in infiaut pcr fe, aut per alium, nitum. Inftnhum autem non potefl pertranjiri. 2.
Metaphyf text. comment. 13. Itcm, i. 1'ofter. text. comment. 6. 34. 3J.& 36. &i i.dcGeneratione , text. comment. 7,6. Et eftignotHmy'\W\^em. X. Mctaphyf. & i. Phyfic. text. commcnt. 35. Et naturam honi ,
aitffrt
Metaph.
tcxt.
& nemo conatur ad ipfum.
comment.
8.
t.
quod eftcontraratio-
445:
ponit conceptum formatum ab afta rationis
ceptM poteft (umi quadiuplicitcr. Vnomodo pro adu concipiendi , vcl fpecie intclligibili , vt habctur I. Pcrihermenias in principio , qu^d reces fttnt neta pa/fionum , vct conceptuum anima. Sccundo modo pro potentia concipicnte , licct impropric. Tertio modo pro quiditate conctpta, vt eft fub concipi , aut motiuc , aut tciminati-
Quarto modo pro rcfpcdu
rationis caufato, in obicuto cognito. Scd Do
vel dercliiflo
:
telleSlffs
muniffimum
&c. principale probatur
quod
fcilicct
,
&
dstrn
hes ,vt
dum tum,
tV
quiaillud, de quo quicritur fcienignotum , anteqiiam de ipfo habeatur
tia, cft
,
omnis fcicntia habeatur pcr Syllogifquod fcicntia dc Syllogifrao habeatur pcr Syllogifmum aut igitur per fc ipfum, & tunc idcm erit notum , & ignotum. Eritenim notum, fi per ipfum acquiritur fcientia, quia pcr ignotum nihil fcitur , fed femper cflet petitio ,
fequitur
,
:
principij.
Si
vero pcr alium
,
vt puta particula-
rem Syllogifmum , tunc etiam fequitur idem; quia ficut fcito communi , fcitur quodliber particulare
,
pofita conftantia fubiedi
pofirum ignoto communi
,
:
ita per
ignoratur
&
op-
parri-
culare.&hoc quantum ad notitiam quiditatiuam , & paflionalem ipfius. Hadenus primum Secunda
Maior cnim
ratio principalis patet.
quam alfumif fnndatur fuper illud tertij dc Anima Secantur enimftienti^t, &c. vbi fupra, q. 1.
illa,
,
:
Et fuper illudprimi
Pofter. text.
comment.
43.
Scientia hal>etgentts,ftthie£ium,partes,&pajfwnesy
&
principiahabens. Sicut igitur tota fcientia ad par-
fcientii
,
ita
fubieftum totius
bere ad fubicda partium
videtur ha-
fe
fcienriar.
Minor vero
communiter ponitur ab omnibus. Tcrtia ratio ckra eft & authoritas , qua» ;
alle-
&
gatur cx libro de Senfu , Senfato , eft formalitcr ifta Nec enim , inquit , intelligit intelle&m f»4 exteriits non cumfenftt. Similis authoritas in prin:
&
Pofteriorum , alibi fa*pc. Argumentum poft oppofitum tangit implicitc tres conditiones fubiccli , quas infra ponirDoftor. Cum enim dicit , quod pafllones Syllogifmi in Logica I.
principaliter de eo demonftrantur,oftcndit
qu6d
Syllogifmus habct pafliones,& ejuod tjuid eft tanquam medium , pcr quod de ipfo dcmonftmntur. Et quod poftca addir, de aliis propter ipftim, denotat attributionem omnium aliorum ad Syllogifmum.
&
In fecunda parte quzftionis tria facit. Pri-
8.
mh
de fubicdto Logicx. Secundo , rcprobat quinquc priores rationes earum foluir. Tcrtio i^fuftinet vltimam, ipfam decI.'»rando,& probando. Ptima opinio ,
^uario viiiniur Ara^
&
er conceptus. Haccille. In propofitoipitur fumitur quarto modo , vt dicit Dodor inri.i, y-n-
&
rccitat
illa
opinionc
fcx opiniones
,
&
fic
quod omnibus
,
lllud
:
in
:
:
fubiedum
eft
Afrumptum probat difcurrationis. Ratio cnim cft vir-
cius.
rendo per a£tus
tus animaj intellciStualis, facicns currerc cau-
fam
in caufatum
vt aliquibus placet
fcd in intelUnum pro eodcm ca« pio. Vnde AuguftinusdeSpiritu &Anima,inquit quod Ratio efl animi alfe6lns , ^uoper fi ip~ ,
Jum
:
&
propofito rationem ,
verumintuetur. Ethuiufinodi eil intcIIc
vt patcr. Cuius
principalc.
cipio
;
Auerrots. Sicut antem inrcntio ttcjuitioce dicitur de ohieSo , poieniia , de aHu,
cft lubicftum Logicx, Logica confideratis , cft comniune:fed conccptus formatus ab adu rationis , eft huiufmodi igitur , &c. Vcl Enrhymematice, fic(&magis ad intentionem Dodioris) Conceptus formatus ab a6bu rationis, cft communis omnibus in Logica confideratis iqituc
vt prius
tcm
tertium proprium
demontanquam ignotum. Et cum,
ftratiucihabet ipfum
y,
;
Auicenna,&
probando hasopinioncs. Dicit cnim prin).un, fccundam non difFerrc,& arguitnr implicitc pro
:
(flrinam, fciat proprictates ipfius,de ipfo
mum
vel in aElu
igitar quxrcns fcientiam de Syllogifanrequam aut per inucntionem , aut per do-
fcientia
mo
zel imelli~
,
Primnmccm^
efl , ^uia ad omnes potentixs j fccun~ commune ad ohieElum intcllcEltu , in pottntia,
tttnc idem ejftt notum , ignotum , qujc particula ponitur communiter in fine totius argumcnti, fed debet applicari immediatc anteillud fecun,
Cttierfttn
^»"'-
,
terminat. hic obienum dicitur
mines
,
}**;'''•/''«-
"''/'"*"*''
nofter ,inTheorematibus fuis ,ficdefcribit conccptum Concepium , inquit , voco ejui aBum in~ gibile,vel intelle^tim ,vel intelU^iio.
Secundum
Covttffu
uc. Vnderefert dicerc obicdumy?»/' comipi, Sc cumconcipi,vt habct Bonctus i.Mctaphyficx.
hemfcibih^s, &fcicnti2 i.Mctaphyf. Omnesho~
^^
cfie
fubicdum Loeicaf. Vbiaducrtcndum ,quodf»«-
adus
bilium intelligcntia
eft triplex ,fcilicct indiuifi,
compofitio
,
&
diuifio
,
&
adignotum. Sed Ariftotelcs 3. de Anima, text. comment. 1 . ponit tantum duos primosjlicct ex fecundo poflit tertius inferri. Tertius ver6 poteft fubdiuidi in difcurfum deccptiuam,opinatiuum,& fcientificum. De varietate aftuum intclledtus , an formaliter , feu obiediuc , an ccrti obiedionc diftfnguantur , habet vidcri alias , quia tranfcendic difcurfus k noto
Tns
funt
"^** i»ttSf ^^**"
1
&
propofituna.
Non
num
pertradare nantur.
Vide ea , qus
&
oportet omnia hic ad ple-
communiter
,
alfis fuper
didla
fuppo-
formahtates noraui,
Cum
autem dicitur indtMiftbUinm inteUigentia , aducrtendum, qu6d tcrmini incomplexi appellantur in Logica inditaftbilia quia rehic
,
alibi.
,
folutio Logici ftat ad terminos.
rum
Vndc
i.Prio-
quod efli:t ^uem refUuitur prapofitio. Et fumitur in Logica , per fimilitudinem ad Geometriam , in qua terminus indiuifibiU dicitur vt habet Doftor iii i. quxft. Antepr.Tdicamcntonim. Sicut cnim refolutio GMmmatici cft ad littcram , tanquam in principio, dcfinitur termintu
,
:
&
ad minimum , ad orationem compofitio , lanquara ad maximum ita Logici ad terminum , vc ad minimum , ad Syllogifmum , tanquam ad :
&
maximum. Et bcnc additur intelligentia , ad difterentiam memoriz , Sc intellcdlus nam inteUi:
gemm
•,
Expofitio
446 gemU
dicic
intelleaum fub
Appellatur
a6bu.
concreto. Vocant enim
ceptio aggeneratur.
nem
,
videlicet
,
Applicando dicit opinionem , quod de comeftu formato a primo aiiu, &c. Vbi intcHigitur non caufalitas. Vult originatio , ordo ,
&
&
cnim dicere , quod intcntioncs fecundat,dc quibus
eft
liberPra:dicamentorum
vtputa^
,
lijfimum ffiibalternum , jpecialijfimum
gencraliter incomplexum
differemiat 8c
,
fundantur in comple-
,
xis qua: primo adu intelliguntur , & ita dtf aliis duobus aftibus intcUige. Non quod per illos primos adus caufentur, fed per fequentcs coilatiuos , licct poffint poni modi intelligendi in ,
fecundam
rei
polfe confidcrari in abftrafto
,
vel in
,
primam intentionera in abftrado conceptum eflentiaiem rei , quo vidclicet intelligit intellcdus eftentiara
rei abfoiu-
fedipfamconcretiuc fumpcam dicunt obie* ftum fub concipi. Secundam autem intcnciote:
abftradiue didam , appeliant conccptum accidentalcm rei , quo videlicct intciligit intelleAus aliquid fuperadditum eifentiae rei , vt ejje
&
in plurihiu
, vei efe in vno folo , fic dc aiiis. Concretiue vero fumptam appellant fecundara intentionem obiedum [uhficconcipi. Huncmo-
dum
diccndi reprobat Francifcus Mayronis in Conflatu fuper primum fcntentiarum,diftin6t.z j. quxft. I. Etpollcttangicxdidis huius Dodkoris ibidcm, &in 4. diftind. i. quaeft.i. &in ifta Logica faepc
,
vt infra
tangam. Alijver6,vt Fran-
fequentibus
Dodor eo mo-
tclligibilem,nec quiditatemineftccognito, ncc
quo infra quxftionc prima Anteprsdicamcntorum vidctur ponere Logicam de mcdio, inter rero , & vocem quod qualiter intclligi
quiditatcm in elfo inteiligibili , dcbere dici. Similitcf fecundam intcntionem negant eirefccundarium conccptum , feu accidentalem , vei obic-
,•
vt quaeftionibus
tangctur. Vel forte loquitur ibi
do
,
:
debet
,
notaui copiosc ibidem
&
,
fuper pri-
&
mum
alibi. Multi enim ibi Perihermcnias , palpitant , varie loquuntur de intcntionibus
fccundis
,
& & fubicdo Logicx
,
fed
omnia
in fe-
cifcus
dura
,
in loco
fubyJlc concipi
c^oA
, S)C {
raagis
abfurdum
nccrefpedus rationis, fed aptitudines quafdam , ex natura rci conuenicntes ipfis quiditacft)
tibus.
quentibus pertraftabo. Et quod ibi additur de noua Logica , &: fubicdo ipfius, intclligcnda eft illa nouitM Met.iphoricc, quia vt totum dicitur nouum , rcfpeditu partium , ita'fcientia de toto , refpe(5lu fcientiae partium , noua appellafuis partibus ri poteft , quod de Syllogifmo , integralibus propinquis , dc quibus in libro Peremotis in libro praedicamcnnhermenias ,
Alij vef6 altius volanrts, fequentes vcftigia Dodloris fubtilis , aflignant ordinem , & modnm producendi , feu caufandi fecimdas inrcntiones,
Vcl for-
In quarto opus cius operatum , fcilicet quiditatem abftra6lam,vcl fpeciem intcllrgibilcm. In quinto motionem adiuam ipfius fpeciciin-
&
&
torum , conformiter inteiligendum
eft.
tc illa nouitoi propric poftet intelligi penes in-
&
Authorcs , vt aliquibus vidcuentionem , tur. Diuifioncm autem Logicae ftatim tangam. Secunda opinio ponit intentiones fecundas cfarfe fubiedum Logicx , vt vult Boetius , guit ex communitate carum contcntis in L<>-
&
fermo deifecimdis intentionibus,principaliter inhis quacftionibus , ne videamur tranfgredi. Pro declaratione eorum, qu.x fcquuntur in fequcntibus,conuenit viderc intcnnonum fccundarum ortum , origincm, caufaiitatem,& cntitatem vt recitat enim Coranicntator tertio de Anima, comm. 4. Maximus fermo dchct ejfe in principio fecundum I^latoncnj, quia fecundum Ariftotclem primo Coeli tcxt. commcnt. 53. Aiinimiu error in principio , fit ma-
Sed quia hic
fit
:
ximits infine.
Notandum teft
hocraodo. Nara in primo figno ponunt obiedum
primo, quod
pofumi toties,quoties «««/'/>«, vt fupra , pro igitur
fpccie videiicct
,
vel
adu fenfus
,
intentio
vei intciledtus,
pro potentia , pro obiedo cognito , vei rcfperationis , vel compatatione pafliua ficut folct diftingui conccptus in conceptum eircntiaaccidentalem , ptimarium , lcm , fecundarium,&c.ita intentio. Secundo aduertendum , qu^d dc fecundis intcntionibus diaerfi diuerfimode opinantur. Qui-
d:ii
:
&
&
In fecundo intelledlum agcntem. In tcrtio opcrationem eius abftradiuam.
tclligibilis
,
refpedu inteiledus
pofliDilis
diim cnim
,
vt fantStus
volucrunt dicere
cundaria
rei
,
Thomas
quod fccunda
,
&
fequaces,
intentio
obiedalis confideratio
,
cft fe-
vei conce-
,
vt
pafliui.
In fexto
,
cum
ipfura inteliedtum pofllbiicm
fuamotionc padlua. ,
qui di-
citur produ(3:iuus,dc gcnere Reiationis.
Inx)£tauo
,
fecundura
a<5tura inteilcdtus
du6tum per primura , qui cura fua didtione paffiua tatis
,
eft a
,
pro-
inteiligendi,
& eft degenere Quaii-
,
per qucra nihil realc producitur.
In nono,fundationera cius in intellcdu pofliper aiiura adtum, de genere A6tfonis.
bili,
In decimo aftum comparatiuum , feu collaticorapatantcra duas , vel piures intentionei
uum
priraas ad inuicera.
In vndecirao produdionera intentionis fecunconfurgentera cx comparatione prxdifta.
da:,
In duodecimo ipfam fecundam intentionem caufatam, cura fua caufalitate,& produdlione pafliua.
In rertiodecimo eius receptionem in obiefto, fiuein quiditateptius cognita.
&
&
realc}
fiue quiditatem matcriaiem.
In feptirao,primum adlum intelledtus
gica.
II,
dumipfos,eft
prxdido , voiunt primam intenlionem nec aftum intciiccftus , ncc fpeciem in-
primis aftibus
r^
prima intentio , fccnn-
ficut
compofitio,& diuifiOjin quo vetitas,& falfitas confiftunt primo Perihermenias ,-in principio. Et vltra fecundum eft adhuc ncccflarius tertius, per qiiem aut fcientia, aut opinio, aut certc de-
,
necelfarios fecundus adtus
11,
:
conceptus primarius. Et alij fubtilius indagantes , volunt tam primam , quam
;
,
;
10.
ptus fecundat ius
quoad primum adum memy quoad fccundum & ratio , quoad teitium iple intelledus. Pr«tercognitionem fimplicium,jeft ciiim intelligemia
Inquartodecirao aliura adtura rcfleximi , quo ipfa intentio ficcaufataintclligitut
plex tus
,
,
& non compatatiuus
alio a6tu producitur
,
,
&
eft fim, quia , vt vult Bonc-
& alio intclligitur fc-
cunda intentio.
Ex
his inferunt
quandam dcfinitione fecundx quxln foima brcui, &
intentionis,prolixa nimisj
abfquc
Ucfcripth ir.itmi)t,i(.
»,
QucEftionis III. abfqne nugis rMtionu
,
coUatiui
y
,
cft talis
;
Jmetttioficunda
eft relat'10
fundata in ali^uo extremo aQm intelligendi in^uantuTH cognito , plura obieEla ad irmi-
cem cnnferentus
terminata ad aliud extremum eiuf-
,
dem aiitUyCau/ataperailum iate/li^endificundarium, refiexum,coilatiuum, primitus moto ipfi inteileilu
ali^ibw
proprietatihui
,
,
a^
Sed
"4-
licct
apparcns
,
modus dicendi pUuatamcn addit
pratdidus
& lubtilis,
fatis
lit ,
& plu-
fi
fccundum communiorem opinionem , non ditur in agcntem, fit
& poffibilcm
caufare fecundas intencioncs
diui-
caufct, vcl pof-
,
»
& alios
refpe-
dubium cft , an fecundx intcntiones
adum
poffint caufari per
voluntatis. Itcm
quo illum pioceirum ponunt
ly
cx
,
quare omiferunc
,
,
pcr-
,
compo-
,
a£bum intcUcfbus ncgotiantis , circa rem primz intentionis , qui non poteft caufare circaobicdlum , nifi tantum relacionem rationis, vthabct Dodloriftc diftindione 1}. primi. £t diftindionc i. fecundi quarft. 1. arieCto cognito, per
qu6d intcntioncs fecunda: prodii, & non habcnt elle in
ticulo 1. dicit
memoria prius quam reolus
lunt
,
non abs
(
non
ipfiis
Au-
in inrelligentia. Scd
& alij plurcs &
caufari propric
tcccrrc vel effici
,
vo-
) ,
vcl
mincm
& ,
Sicut
,
feufubftrato.
quam fecundam ,
Voco
formaliter,
ipfam intcntioncm lam
,
vr habet
id
,
ifte
quo potentia
album ,
ita
in-
in x. diftindt. }8.
cnim formaliter albedine aliquid
Et hoc
dicitur
intentione intendens in aliud tendir.
modo forte
capic prima opinio , fuperius ipfam intentionem. Pro connotato vero , atquc fubftrato , potentia tendens , obicfturo , in quod tendit , atquc fpccics , qua ipfum rcpra.'fentatur,poteftdici intentio. Dicitur quippe intentio ab in Sc tendo , tendis : cui opponitur
rccitata
,
&
Vcrnntamen communiterLogici non capiunt intencioncm illo modo. Vndc refert diccrc intentionem primam , vcl ficundam 5c Phyfice
remiffio.
;
rem primdyvelficunda intentionu, atquc termini huiui , vel illiw : intentio enim eft potentia adus, vel habitus,vt fupra dixi. Rcs vero obiedlum cognitum , vel aliquid in ipfo terminus vcr6 huius , vel illius rei , fignum ad placitum fignificatiuum. Conccptus cnim animJE , naturaliterreprajfentantes, non appello terminos,contraaliquos diuidcntcs termin«m in fic , & fic, fignifi:
cariuum. Dico enim praecisc terminum
non quamcunquc
omnem quo
talcm
,
,
fcd
dum
cft
voccm,
,
fed quae eft AxCtio
;
& non
pars orationis
:
dc
alias.
Prima crgo
intentio
(
vt in
fumma
vt noftratcs acutiffimi Intentionata: tcr de
mente Dodoris
Eft ohieEium cognitum vel refiexo
,
iit»
vnum ad altcrum. Nam intcntio fccunda fecundum orancs caufatur vel dcrclinquicur in ob-
modi dicendi , in quantum faluari poffunt.coUocabo. Prima ergo diftinftio fit ifta. Intentio cft duplex , prima videlicet , Sc fc^ cunda, vtraque poteft fumi pro formali , vcl
primam
17. Sicund»
vcl faltcm confcrentis t*>Ui»juid.
&
lendcns intendit
*it quid.
ncntis, vcl diuidcntis
nominis
intelle
nc obieAorum cognitorum. Eft namquc fecunda intentio tanquam cns in primo confidcrato, & tale , vt in fumma dicatur , non eft nifi rcla-
ic de virtute fermonis
inttn
intentio eft relatio
cxtrcmum zStm
produci
pro connotato
frima
vt hemotanimal,SocrateSyriJii>iUp
&
pradicli
i..*xflKMtMr.
Secunda vcro
,
& fic dc aliis.
proccfTum in cognitionc fcnfitiua exteriori , interiori , quz neccflario ( faltem pro hoc ftatu)pra:fupponiturcognitioni intellediuac. Ide6 omittendo tot labores qui faftidium potius , obicem , ad litteram Docloris intclligendam,iuuenibus inducunt. Vltimo id quod expeditius , pro iuuenum introdudhonc, videtur, hoc modo declarabo primo quafdam diftindiones pr«ponendo, fccundo cx his didla qusdam inferendo , in quibus fu:
Intent!» i.(J«
fignificat
termi-
cuntur pcr intelledum
£k\xs rationis.
Ptjeterea
fumpta
rationabile,aUnfmt
tinens ad
cundaconfidcrcntur. Non oportet enim ( vt video ) ad caufandum fecundas intentiones, opcrationcm intelledus agcntis numcrarc; Quia fuppono quod inteiled:us diuinus , qui raomittit,
fundarc alias fecundas intentiones , vt infr^ dicetur ; tertmnm \cvhprima intentionu cft , qui hu- Eiiu iufmodi obieda primaE-intcmionalia , propric
confiquentibtu naturaliter
talia obieHa comparata.
447
Aiper quas a£hi collatiuo apprehenfas ,conuenit
,
fubtilis
,
,
,
,
&
a£bt reQo,
vel ^uiualenter,
dico proptcr fecundas intentiones
intcntionum primarum
,
communi-
ipfam capiunt)
vel coffiofii^ile
vel formaliter
dicatur
,
quod
ad moduni
a£ku fimplici cognitas,
fed potius derclinqui ex comparatio-
,
tio rationis
confiderato
, ,
quia nihil habet pratcisc cifc in , nifi comparatio,
vt confidcrato
qua confideratum comparatur ad aliud,pcr adbum confiderantis,vt vult iftein^.diftind.i.quarft.i.
Exemplum Exempl» iti. Metaphyfic. intelledus enim intclligens ho- tluatmr.
Quaere Auicennam in
prompru
cft
,
&
animal , diuerfis adibus comparat , cognira ad inuiccm , fecundum rationem ma-
fic
gis
communis
rioris
&
,
eft relatio
& minus
,
inferioris
rationis
cundum eorum
,
,
communis
,
vel fiipe-
qua: comparatio paffiua
cx parte extremorum
,
fe-
diucrfas proprictates diuerfimo-
de nominata. Excmplifica codem modo dc hoSocrarc ; dc rifibili ; de hominc , mine , hominc, &albo; dc hominc,& rationali; tcrmini verofigoificantcs huiufmodi relationes rationis , funr ^enus , ftiecies , differentia , proprium Ttrmini
&
&
Accidens
,
fiiperiHs, inferius
indiuiduum fic dealiis.
,
complexum Alij
,
prxdicatum, fijHeilum,
,propofitio
,
Syllogifmtu ,
&
ft.
cund» inttmtionts.
vero conantur ad tancam ab-
ftradlioncm fc duccre, vt dicant tam primam,
quam fecundam inccncioncm
clle refpcd:us ra-
mulrum incricaca,lo& maximc fundati DoAorcs.
tionis:fcd quiailla viaeft
quamur vt plures , Ex his patet prim6,quidbenc,& quid finiftre ha-
bent pracdi(Sts opiniones. 18. Sccundo fequitur,qu6d requiritur aliqua proprieras ex partc rci , «1 qua originaliter mouecur IntcOfStu fncuttur td intcllcdus ad caufandum huiufmodi fccundas ftrmddu» [*' hoc vel in obiedo immediacc co- tundat intemintentiones, gnico,& comparato.vcl faltem mcdiacc. tttmes ^mi-
&
Tcrcio fequicur,qu6d in omni illo,quod porcft .ib incelledu.aftu fimplici,poccft fundari
concipi
fit cns rcalc,fiue ranon. Quart6 patet, quarc prima intentio(vc hic loquimur de ipfa)poceft efle cns .iblolucum,formaliter loquendo , licct fecunda intentio fit femper
aliqua fccunda intcncio, fiue tionis,fiuc pofitiuum,fiuc
refpcjSkus.
Quinco fcquicur crror dicencium , rerminum tcrminum , qui non cft res , quia encia rationis eo modo , quo fccundat intencionis fignificarc entia
,
& res funt.
Sext6 fcquitur qu6d primeicas
&
fccundeitas poftiint
.
Expofitio
448
potrunt comperere intemionibus prxdiAis rationc fubftrati "Vft^%^
aut
,
vel connotati , aut ctiam ra-
,
Septim6 fequitur quod fecundac intentiones polTunt fubie(fliuc
dici e(Ie in inteliedlu obie(%iuc
vel vtroque
,
modo ,
dum numerum
refledlerc fuper fe
thoritate Ariftotelis 4. Metaphyfic. text. com.j.
faltem fccun-
Philofo*phia confiderat de eo confiderationede-
,
Logicz,
:
ftradiue, fed concretiuc fumptis,quia vt lunt re-
fpcdus in
DifFerunt igiturin
&
&
patet qiiod logica confidcratio
de fecundis intentionibus,non obie(flis cognitis
eft
de
fubiediuc
,
,
quas
ipfis
ab-
vt infri
,
babili. Sophiftica
&
Decimo
vltim6 patet qu6d omnis intentio non e contra. Vtriim autem rationis per effentiam tantiim , vel ctiam
&
rationis per participationem
non hic , fed alibi
,
pcrfcrutandum eft.
fciendi Philofophus,
refi.
Quarta opinio ponit orationem efte fubie6him Logicx , quod probat, tum quia de ipfa confideratur in tota Logica,tum quia prior Syllogifmo, ficut definiens definito.
hic ponderanda,de
diftiniSlio effet
nibus primas impofitionis
,
& fccundx
nomi-
impofin
ntminum
i tionis. Nomcn enim jirimA impofitionu eft nomce cJn. imfop- rei realis, vcl rationis,extendendor«»adom;i
attributum
modo
duo ^ Sophifta vitx prohz»
:
i» intetite^ fecunda eft ens rationis,
Alia
monftratiui
& Logicus & hi
vidcbitur.
reii fcilicet
ncgationcs , priuationcs'
non entia,5cc.Nomen autemprimx impofitioni diiiiditur in nomen prima: intentionis,& fecunda» logicalis & dico Logicalist quia nomina fecundx impofitionis funt intentiones fecundx Grammaticalcs , quia modi fignificandi, de quibus inf^ra magis. Exemplum primi , vt homo fe:
Quinta opinio, ( quara fequuntur , ex fundamentis Alberti, Thomiftx,) ponit Argtimentatienem eflc fubieftum , arguens ex communitatc ad2quationis,& confiderationis. Sexta , vltima, quam fequitur Do(5lor , ponit SyUogifinum fubie^ftuiTi Logics. Pro cuius declaracione tria facit. Primoconditiones fubicAi attributionis praimittit. Secundo eas a primis quinque pofitionibus remouer. Tertio ipfi Syllogifmo ipfasconucniie oftendit. Sccundum ibi,
&
&c. Nomina tamen fecundarura intentionum podcnr appellari quodammodo nomina fccundae
Tertium ibi , h^Aet enim. Dicic igitur primo quod tres funt conditiones fubie^K in fcienria, licct primo Reportationum,quxft.i .fex pon«t,vt fupr^ notaui,quae tamen implicitccon-
impoficionis, vt patet.
tinentur in his tribus.
;
cundi, vtjpgcies;
tcrtij,
Tercia diftin<3:io tcllecStus fimplici
plici
,
,
vt nomen,gentu
,
numertu,
introduci de aftu incomplexo , iterum fim-
poflTct
&
complexo abfoluto
feu
,
& & collatiuo.
Et
diu, prims..
Prima ejuia eft
text.
pro coUatiuo , in dodhina huius , plerumque ponatur , quod poteft intelligi per modura concomitantix , non
ejuid eft
,
licet rcflexus
formalirer.
Qciarum diuifionum membra
10.
buntur
,
& de fc
alias declara-
An etiam
fatis patent.
huiuf-
niodi fubdiuifioncspoflinirei^cponi inadlibus
complexis reclus
,
confidera. Item
& rcflcxus & qua: ,
potentiif rcflexiuis
,
fit
,
an idem adus
fit
ratio reflexionis in
vide in Francifco Mayronis
Conflatus primi , quaeft. z, &alibi: in dodkrina huius ponatur communiter im-
diftin<5l. }.
licet
materialitas
,
ratio eius
An autem adus
fequendo Auicennam.
collatiuus
fit
res, fortc infra pertra(Slabitur.
vnicus
, vel pluHjec breuiterfub
compendio interpofui
, de fecundis intentionibus in gencrali , propter faciliorem intelligenr. tiam diccndorum ipecialius autem de ip^s in fequentibus pertraaabo. Quacre Guilelmum Ockam fatis copiose in Logica fua. Ad hsc :
&
Nomina!es,fuomodo. Vide Ockam calibus fuis
ne
1
,
& Quodlibeto fecundo
1.& Quodlibcto quarto ,
libcto 5. quacft.if .
quaeft.i
iii ,
Logi-
quaftio-
9.& Quod-
& alibi & alios,quorum de,
liramenta non funt digna vt hic coUigantur, falua fcmper meliori fententia. Sed expcditc ,
&
,
fterior.
adhuc fimplici refto, ( fub quo forte continetur, vt fubdiuifio immediatc prarccdcns. Vide j.Metaphyfic. quaeft. i. &_alibi in dodrina huius ) & fiinplici rcflexo
'•
fed
Logica autem confideratione prover6 diuiditur ab eis per intentionem intcntam in vita. Sophifta enim intendit fe videri Philofophum , vt acquirat gloriam , aut aliquid gratiarum humanarum j Phi» lofophus autem tanttjm intendit fcire verum.
Non6
T>iftinlHo
& Sophifticx, eft vnum
lofophiac
,
*
Commentator quod genus fcibile Phi-
intentionibus
quia intclledus miliies poteft aftus fubs , obiedia cognita,& totiesnegotiari comparatiue. eft
19-
in
Ad litteram Do(3:oris modo,
vbi inquit
intetionibtt*.
,
,
vt infri clarius
Odauo
ttfi effe in i.
conclufione fecunda
Tertia opinio ponit ens fubieclum Logics,au-
,
dicam.
tns rntionit.
facpe.
,
& dubiis fcquentibus & alibi
vel
patet,qu6d in fecundis Tnsejfuf in injinitum ^t' poteft fieri proceUus in infinitum,
Omnitfeeun-
quzft. 1. in folutione
quodam notabili,
tione formalis Hgnificati.
hunc fuper 4. Metaphyficor.
fingulariifim^ vide
qu6d de ipfo
eft,
fit
notum
tjttidefi,
qua: funt pracognitiones fubie^i
tcxt.comment.z.
comment.
i,
i
.
8c Tres etnii.
Po-
& quaeftione z. Pofter.
quorum
vlterior declaratio in
tionesfubit-
*'*'"'»**•• '
*
j.articulo.
Secunda conditio eft , quod per fuum tjttod demonftrentur pafliones dc ipfo , vt patet per Philofophum ibidcm. Ex quo fequiiur primo , qu6d loquitur Dodot de <^id rei,& non nominis. Secund6, quod ^uid e[i fubie(5ti, & non paflionis^cft
ma
,
medium
in demonftratione potiffi-
de quo ftatim.^
Tertia conditio
eft
,
attributio
omnium alio-
rutn ad ipfum,& confidcrario propter ipfum.hoc
& infrk apertc. Exem-
patet^.Mctaph.
comm. i.
plum de anima ,
in libro de
Anima habet enim
^uodtjuideft, quia definitionem,
,
& jk»<* eft, quia
pafnonem inhsrcntcm , vel inha;rcniiam paffionum , vcl faltem non rcpugnantiam horum. Secund6 de ipfa demonftrantur pafHones pcr huiufmodi cjuodeptid eft. Terti6 omnia ibidem confidcrata
habent attributionem ad ipfam.
Deindc remouet przdi(£):as conditiones
&
nes , oftendit ex identitate eorum intcr fe, qubd
manifeftum
eft
de duabus primis
,
&
de tertia probac
%i
.
Quxftionis III. probat optime
& rationis ratum
«^
,
:
didinguendo ens
,
ens rationis in ens conHcie-
8c vltra
& caufacumiVel derelidbum^ Vtraque di>
uiiio e(l aequinoci in a;quiuocata t>ittifi»
*ntk
t»Ti»U& dquiiuel*ii$\
t^Hinfc»!».
in ens reale,
,
licct aliqui
teneant oppofitum. Eflcenim in intelleAu contingic obiedliuc, fubicdtiu^. Excmplum fc-
&
&
habitus. Primum , vt fpccics , i€tas, contingic dupliciter , aut vt primo conndcra-
cundi
tum
aut vt aliquid in ipfo dereli^tum.
,
modo adhuc
dupliciter
confideracum
liter
modo
aut a^ualiter
,
ponendum fubicdVum
ell
Primo
aut fcilicec habitua-
,
:
&
Logicae
neutro ,
qiiia
omnis fciencia realis , cil de tali 'cnte. Rcflat crgo qu6d cns ratiouis derelidum , vcl cau-
poncndum fubicdtum Logicse coincidit cnm aliis duabus pontionibus
fatum (ic
,
fit
:
,
& vc
patet.
X^.
ttntingnt
f»'d^tm ttn'
'
tio feparacionis
&
,
cxiftcncia:, in realicer di-
Mod6 non
ilin&is.
vnum
iftorum non onginaliter
fequitur
(demonftrando aliqua duo ) ab altero ergo funt eadem realiter. Sed col:
omnibus
ledliue ex
tribus conditionibus,
illis
calis. Idcm , arguendo ex vna exponencium affirmacme , ad expofitam con-
fequicur idencicas
,
tingit
homo
vt
,
non
fequitur
,
Homo
currit, ergo tantitm
currit.
Sic
inpropoHto
,
cum
pracdidae tres condi-
fubiedum in fcicntia livna illarum, non fequitur ipfum eifc fubie^flum nifi cidcm conucnianc omnes /imul , & poceft reduci ad primum motiones requirantur ad
,
cct alicui conueniac
',
dumillius Fallaciz , quia ibi arguicurkpoficione confcqucncis , vei pocius ad fecundum, quia ab infufficienci enumeracione , velindu-
^ione
,
vt dicit
Dodkof
indHtlione c\xxzm diuifione
:
,
vbi melius diceretur
vr plures libri h.ibenc,
vcrqque modo poflit ftarc,vcl finevtroque, vt alij habent. Adrationes aliarum duarum opinionum , fa-
licec
»4-
tis clara eft
refponfio.
A
quarta poficione re-
mouet duas vlcimas condicioncs. Sed quare non primam etiam ( cum fecundum ipfum oratio fit zquiuocum , cuius non eft ejuid ) ftatim tangatn.
Ad
,
fuum ^uod ^uid efl nihil dc; ergo per monfttatur de ipfa. Antecedens patet cx rcino-
efuid ejl
tione primx conditionis.
rationem
illius
vic
quantum ad definicionem
, paponere Syllogifmum fubiedlum attribucionis , non prxdicacionis. vbi aduerte qu6d ptzfupponic non
qu6d
tctexprefsc
intendit
,
negat
aftumptum,
vniuocationem
cius.
Infert igicur conciufioncm
rerponfiuam ad qua:ftionem,deindepr£Edidasconditioncsoftcndic conuenire Syllogifmo primo primam , ex
difcurfiuac,
ideo aequiuocc. Vbi no-
tioais. Et quia ,
&
facitmentionem dc veteriLogi-
partibus Syllogifmi
inrerfcrendam.
Partiumigitur Syllogifmi qua;dam funt ince-
pinquis ipfius Syllogifmi
ciaciones,cftfccundusIibcrvccerisLogica:,fciii-
fionum Boetij defcruir aliis parcibus Logicae. Noua aucem Logica diuidicur in refolucoriam & in inuenciuam. Rcfolucoria itcrum ,
alia Syllogifmi in propofitioncs
,
&
harum
*^^'"f"> n»"* ^"^*"
in
Prioram qui cerminos ; fiue non eft de Syllogifmo fimpiiciter fumpto contrado , dequo etiam eft tota Logica licct qua: traditur in libris
,
,
:
aiitcr
& aliter
,
vcl lic^t vniformitcr
,
,
vc fta-
cim dicecur. Alia quoque eft rcfplutoria eifcin caufam, e contra , qux craditur in libris Pofteriorum. Inucnciua aucem aHa cft
&
(flus
veri loci
,
qux
traditur in libris
Topicorum;
aliaapparentis .quxttaditur in iibris Elcncho-
tum. Subdiuifiones horum fuisin locis tangenQualis autcm diuifio fit Syllogifini inTo-
tur.
picum,& EicRchum , dicitur ftatim,& quomodo debet intelligi quod incomplexa &cnunciacio ,
fint partes integralcs Syllogifmi.
Confcquentcr applicando fecund.im conditionem fubicdi fcibilis , dicit quod in eodem, fcilicet piimo Priorum , multM paffiones ofiendit
f^
modum
vt
,
& de
,
ic figu-
dcSyllogifmo formaco cx prxmiflis dcincjfe ,Sc mo-
ram,
in
de in
illis
&
illo capice
(
raodus
Scotioper, Tom.I.
partibus vero pro-
cuiofmcfdi func cnun-
,
cec Perihermcnias Ariftocelis. Liber vcro diui-
enimeratarcificialiccrrradica) quara Boctiusde-
&
De
culabur liber Porphyrij.
flufionem.
vt ftatim
^
propinquas,& rcmoras. De parribus remotis.hcc cft,dcincomplexiscft primusliber vetcris Logics.fcilicec libcr Pra:dicanoenconim , cui admiui-
tangam. Quintae poficioni nullam illarum crium condicionum conuenire. Ex remocionc primat condicionis, patet quod loquitur de Logica , vt prxcise cft tradita ab Ariftoccle , non ab aliis. (prius ,
oftendic
ZJ/«f/f*sy-
gralcs,quardam fubicftiuar.Partes intcgralcs.qux 1^1"^ maceria Syllogifmi appcllantur, diuidmniir in
in his figuru
teliigi
vcl
, applicando primam condiiionem,duxi Logicae diuifioncm hic m(.i.ii6
ca
ta confcquenciam , quam formac Doftor , dicens , ^uiHocumnon efi fitlfieQum infiientia ^«14 «0« fottfi definiri. de qua dcBnitione dcbct in,
,
intcgraies, vt patet in appiicatione tcrtiae coiidi-
dalibus,
:
5'
&
diuifioncm Syllogifmi in parccs fubicdiuas
cundum aliam rationem conuenit fimplici orationi
*
primo Priorum,tcxt. commcnr. I. Vbi aducrtendum , qu6d diuifio totius Logicas eft fccundura
AriHeteles de Syllogifmo
Syllogifini
Dodor
&
, quia ibi ponitur oracio pro atgumentatione , vcl aggregato; cx pluribus orationibus. Oratio enim fe-
&
Confequcntia vcrA
manifefta. Exremotionecettix condicionis
:
Adrationes illarum criura opinionum confequcnterrelpondet,num. y. Dicit igitur quod prima pro prima procedit ab infumcienti , committit fallaciam Confequentis , quod comiT^.uniter accidic arguendo afiirmaciuc ab vna conditionc, vel ab vna caufa veriiacis , habentis huiufmodi plures ad ipfum. Exemplum , ad identitatem realcm rcquiruntur tres conditioncs. Prima eft , impoflibilitas feuarationis a caula mtrinlcca. Secunda , ncgatio otigmis vnius ab altero fic eotumdcm. Tcrtia , nega-
&
QMtmul»
449
argumcntationem , vt patet. Patet etiara qudd capit ^uidpto dcfinicione proprie didla, vt infri magis. Vbi aducrte , cum dicit Dodlor, Secundum eiiitin dttfi fibi , vt manifeRum efi ,fecttndiim rationem generaltm qn6d illa ratio gcneralit poteft efle talis: Argumentatio non babet ijuod finit
fequicur
& eft z8. ,
&
& habere
,
tres terminot
in
Qwiniam igitur quod fequitur non eft de cextu
Ariftocelis ibidem dicit
,
id cft
»>»
:
i .
Priorum.
)
fed eft iitera Doftoris cura
per hoc tjuodefl ex luceffttate accipere ttn-
,
culam
hoceft di^lu
,
qu6d
dcfinicionis Syllogifmi
pafliones
prxdidx de
ipfo
,
pcr illam parti,
demonftrancuc
tanquam per me-
dium quam
licceram rouiti force pcrcranfcunt
ficco pede.
Veruncamen
:
,
&
aliqni
volunt qu6d
figuia funt pt incipia forroalia Syllogifmi.
Mm
J-J*
.
quod
logifmi. Dicuac eiiim
Syllogirraus habet
ftrincipia in triplici difTereHtia iccc matcrialia
nes
& quzdam 4e mllo.
autem ipdus appellant
con-
vt
modus
propofitio,
&
vt dici de omni
,
,
confiareex duabttf propo-
,
affirmatiue
,
concludere par-
,
vcl
negatiue.
Partcs vcro fubiediuas cius dicunt effe SylJogifmuni fa(3tum in Barbara , aliis modis. Scd fufKcit ad propofitum Dofloris quod ha-
&
beat aliquas pafliones , fiuc tanquam pafliones , S^ non rcfcrt an fint cnumcrata , vel
;R4tiofermatit
Sjllogifmt.
*"
non. Vel dicendutn quod potius credendum efl Dodori , formale enim in Syllogifmo eft illatio.velcuidentia illationis, vel melius Syllogifmaspcundd-imentionalu , de quo hic , non habct prihcipia formaha
,
cum
forma fimplex, Apphcatio tcr-
fit
ni/i
vt fupponat pcrfonaliter.
riae
conditionis
patct cx prxdidtis
fatis
,
&
quod
tnul aoius f^
Primo quia tunc idem notum, & jgnotum dicit Dodorquod non inconucnit quod idcm , fecundum diuerfa , fit notum,& ignotum nec inferrur contradidio nifi per ignorantiam Elcncbi. Vcrum eft enim quod Syllogifmus in communi eft ignotus, quantum ad painonem de ipfo detnonftrabilem ante,
quam demonftrctur dico)
&
(apud primo addifccnrcm
quantum ad hoc ctiam
fimilitcr
logifmus in parciculari tur
,
vel pcr ciiius
nio magis
,
Syl-
qucm dcmonftra-
pcr
fundamentum
eft
ignotus, im-
quia paflioncs primo conucniunc
,
communibus ,& fecundario
particularibus. Sed
illenihilominus Syllogifmus particularis cftnolus
quoad duo
,
fcilicet
veriratem praEjniirarum,
& euidentiam illationis,cum
fit Syllogifmuspcr.Priorum cap. Ad aliam probationcm jnegat procefTum in jnfinitum qnia de Syllogifmo , pcr qucm ac-
fcdus |0.
&
&
Exemplumdecorporc mobili non
I
i
,
non cft alia fcientia communis , quia eadcm
quiritur fcientia tcr fcientiam
,
communi
quac per fc primo conuenit
,
,
pra:-
paflio,
per
fe
non primo) conucnit particulari noneft quod idem fit ^uo, &c
:
jgitur incoMueniens ,
,
,
Sed profcdlo licct ha:c refponfio optnna non elfet tamen inconucnicns dare vifionc.
,
lum procefrum
nam Pcrpateticam,
i.Priorumtext.corament.40.
Exempla ponimui ntn
rum
tjuoditafit, Sic 8c 2.
cap.i. Lotfuendum
vtpauciores.
efi
Topico-
vt plures,fapiendum vero
Non enim, inquit
ifte
,
in Quolibeto,
qua:ft.4.iuxtaprincipium, omnia oportet in dubium reuocart,vhi fuppofitig ditiis comrnunihm ,propofitum
Quam rcgulam nota valde in his
in infinitum
,
,
ita poffet dici in propofito ,iuxta illud
i.Poftcr. tcxt.commcnt.25>.
Augentur demon^rtt-
\
•
1
&
tunc , conuenic determinare ad fubicfturn, fic fcicntiarad fcientiam.Hocidcm habet infriquaft.i.feu in Prooe-
fcicnti» parte
'^ttributionit
f"'f'Jf' firnulteitus
:
n^tdo,
ficuc fubiedla
librum Pcrihcrmenias, & maximcdc fubcuiufmodi eft Syllogifmus, , Excmplificat dc libris Phyficorum, refpcftuPhi-
mio
in
iedo compofito
lofophiae naturalis, qui peculiariter, liber
Phyficorum
,
&
non ab
vel auditus Phyficus
re
nomina-
turjlicet tota Philofophianacuralis Phyfica
auditusPhyficus dicatur,vt habet
,
vel
Commentator
in Proocmio Phyficorum.Sed qui vcllet aliter rcfpondereadargumentum,diccre poffet,qu6d non inconuenit idem efte fubiedlum adxquatum.partis fcientiac,& attributionis totius.ExempIum de fubftantia in Metaphyfica , & de anima, in libro dc Anima,& paruis naturalibus. Advltimum gloflat illam vulgatam propofitionem Ariftotclis , in libro dc Senfu & Senfa- Primum
eh-
Nihil ejl in imelle£}u,8cc.Sed tcxtus habetfic: ieiium motiNon enim intelUgit intelleSitu tjUAexterius non cum uum naturato.
l*
fenfu.
Et dicit quod vcrum
ligibili
,
fcilicet
motiuo
cnim primo
,
naturaliccr
pro ftatu
eft
de primo intcl-
pro ftatu
,
eft quidiras rei materialis
noftrum
maximcin adibus
»
;
I
m diuerfis illiusr fcien-
j 1.
SubitaHm
tiaEpartibus ,oportet connderare: de iplovero, fcie„,u /cp ad quod artribuuntur in dcterminata ciufdcm pti,rtis,tyqMP'
hil
,
,
tioncm habent.de tiuibus
fit
:
,
de matcriis cxtraor-
eft
fccundumcoramuniorcm opinioncm,& maxime in cxcmpliiicando, iuxta dodridinariis loqui
il-
ratiocinationis ficut enim alia dcmonftratione demonftratur rilibilitas dc homine alia alia de Platonc dc Socrate licet non alio
medio
te peiturbct,
Secunda refponfio cft,negando maiorem.quia
,
:
(ilOtU!,
&
quzftionibus vbique.
:
$yUoi;ifmt)s
&
non inconuenitqu6d idem fit fubieftum totius, & partis, quando eft cale,ad quod plura attribu-
tiam , confequcntis
cenfi, **''*""'•
fii
fcien-
dicitur
'"''"»'
Priorum. Quoad alias ia tota Logica. Confideratio enim dc Syllogifmo in libris Priorum cft praicisc dc ipfo , non contradlo ad matcriam dcterminatam , fcd abfolute fumpto , & de fuis partibus fubiciSliuis , fimpliciter ipfius norainc nominatis , de proprietatibus fibi prira6 conucnientibus , pec rationem illius fuis partibus fubicdliuis. In cota vcro Logica ponitur fubie£kum attributionis , in qua non mod6 dc proprietatibus ipfius, immo fuarum partium detcrminatur , vt fupri didium eft. fic idcm , diucrfimodc confideratum , potcft pon» fubiedum totius , partis.
coneedit confequenconfequens. Cum probatur falficas
,
per Syllogifmum
&
quod omnis
,
j j^ Syllogifmus
libris
potefi declarari.
Ad primum cum
Quoad primam
potcntialiter.
fcrmo de ipfo in
patet lonfideranti.
ti? eft
fcteft tjfefi.
virtualitcc
quia confuetudo Scotica
Demum ad argumenra principaliarcfpondet.
§itt*j»oJo
ipfum conlcqucntes ; quzdam potentialiter:vcl fic , qua:dam proprietatcs continentur vittualitct adtualitcr in Syllogifmo ; qusdam
aliqui hic ponderant , quod fcilicet aiiud fnonendum fubic6kum Logicat , vt efl conaplerc tradita , aliud vt incompletc, fcilrcet ab Ariftotelc tantum. Sccundo modo cft Syllogifmus. Primo modo argumcntatio nihil valet, quia argumentatio nullomodo poteft cffe fubiedbum , vt patct ex didlis , &quia falfum fupponitur.Complctaenimnoritialogicalishabctut ab Arirtotcle, & hoc impJicite, vtl cxplicitc, vi cfl:
9.9-
& inlatut,
duplicitcr refpondet.
liter
ticuiariier ,_concludere
ti.
Ad fccundum principale
dici
,
,
oonsludere vniuerfuUter
,
fiones,nonper media,fedin pefi ajpimendo,
&
fiare ex trihus terminu fitionihus
&
vide-
figura;
regulatiua
Pafliones
quzdam
:
Primo diitingucndo dc proprictatibus Syllogifmi. Nam qu«cdam fnnt proprietates forma-
vt terminos
,
quxdani formalia
:
iExpofitio
T
4SO
ifto
,
vel fenfibilis.
quod Ni-
mouet intellcAum
cuius fpccics rccipiatucinfcnfu:quia quandocunque inicllc(5lus intelligit , phantafia phantafiatur , iuxta illud 3.
,
de Aniraa
,
texr.
fine phantafinate
ment.
39.
jpeculari.
ifto
nifi
coramcnt. 30.
intelligit
Intelligentem
Adu
,
anima. neceffe
vero rcflexo
efi ,
Ne<^uaquam
&c tcxt.
&
com-
phantafmata
fccundario
multa
tntiUeHus,
QusEftionis III. mulca per
inteUigumur
fe
qus non cadunt
,
fub fcnfuin , faltcm formalitcr , vt fpccies, fub(t^ncia forte. Ita in proadlus , habitus , aliis fecunclis intenpotlto de Syllogifmo ,
&
&
eft dicendum. Addidit in fine ad confirmacionem diftorum , qu6d in plus e(i perfi, qu^m primi. vt i. Pofteriorum , text. commcnt. fequentibus , habecur , omne enim quod z. inedalicui prim^, (nonvc capicury. Phynco-
tionibus
&
rum
comment.
&fequentibus , vt fcilifccundam parcem, fed vt denotat rationem przcifam } conucnitei per fe, non c contri. Exemplum derifihilitate,Socrdte cexc.
i.
cet diftinguitur contra
& &
homine vel
Ifofiele
,
triangule
,
&
heibere tres.
Idco Ariftotelcs non fineratione deHniensvniuetfalem paiHoncm i. Pofteriorum , vbi priiis, dicit qu6d. Efi , tjuoi conuemt omni per fe ,& ficune^mejuedipfHm. idcft.primo. Quae tria ha-
vt fuprii
quzft.
,
i
.
qu6
antequam
inuenifict
modmn
Syllogifinum artiticialem
fyllogizandi
pracccfllt
,
&
fecundum magis commune
fe
Efi principium metus
,
,
&
mini^s
,
,
nalis fcicntia
quod quiaLogica eftdodtrinon folijm aliis,fcd fibi ipfi eil Docendo ergo in omni matcria
modus
,
fcicndi.
&
demonftrare , docet fimiliter in materia propria , ficut dc Syllogifmo , per quem, de quOt habetur fcicncia , dicit hic Dodlor , fortc hoc
&
&
redtius eft
,
quim
rere. Eft igitur
ad naturalem Logicam recur-
&
fibi
,
& aliis
modus
,
fciendi.
&
fingularis dodlrina in pradlicis,& fpeculatiui»
notanda.
,conce-
Ad fccundum
dendo abfolute illam authoritatcm , Nihil efi f^ intelle£tu , &c. quia omne quod intelligituf pro ftatu ifto, cadit fub fcnfum aliquomodo , aut in fe; aut in fuo fimili ; aut in eftedu} aut iii forma ; aut in materia , fiue fubicdlo, vel fundamento aut in fuo remifTo & ita in-
materialiter vera
tentioncs fccunda;
Secund6 dubitatur circa aliam propofitionem, in eodem argumento, qua dicit Dodor , qu6d in
;
:
cadunt fub
fenfum , aliquo mudo , aut in fundamento primo aut remoto ira qu6d genetaliter eo modo , quo intclle(flio fundamentireducicurad fcnfum, ica & intentionum,fiue fundentur in fe ipfis, fiuc in aliis .
,
:
quibufcumque fundamentis.
DeTertio.
Jf«
veritate
, prim6 de primo arguquod videlicet Videtur enim
Dubicari poteft
propofitionis
illius
,
in
patet :
qu6d
propofitioeft
illa
Per SyUogi/mum hahetur fiientia,
vt ly .S)ii7(7^//?«*«fupponit profubftrato.
Ad tertium dicendum qu6d omnes aliz fpccics argumentationis rcducuntur ad Syllogifmum, ficnt imperfcda ad perfeftum, alitcrpcr ipfas non
acquiritur fcientia ptoptie didta.
conueniens,& probat ,quia tunc nihil lciretur. Dicendum breuitet , qu6d proceifum in infinitnin ertc in Syllogifmis poteft intclligi dudij
,
aut minoris extremiraris.
fiexis,& etiam in intentionibus iecundis,non ne-
,
,
:
gamus. ItlaaXitcm probatio proccditpriraomcH do,procedcndo in infinitu'ra. Tet(i6 dubitatur ,vtrum aliquaillarumqainque primarum opinionum fit fuftentabilis. Dicendum qu6d tres primz funt fuftcntabi-
ergo non foliim per Syllogifmum. Confcquentia patet. Antecedens probatut , quia plures icientiz vtuntur aliis fpcciebus argumentationis , nunquam , aut rar6 Syllogifmo , vt pacet dc morali-
vcro
biis fcientiis.
icGto attributionis.
acquiritur fcientia
:
&
Refpondco ptimo prcmittendomu'tipIicera accepcionem fcientix , vt fupri, qoxft. i Secundo diftinguo de Syllogifmo , vrpriiis, articulo .
primo huius fumi vt
quarftionis.
dicit
Tcrti6
ly per
poteft
circunftantiam caufx formalis,
vt propri^ folct fumi fecundi^m iftum , in Theorcroatibus fuis ; aot citcumftantiam caufx cfficicntis
qu6d
,
vel inftrumentalis.
illa
propofiro
cft
vera
Ex ,
his dic
prim6
de fcientia pro-
prie di6ba,& naturaliter acquifita.
Secundo qu6d
cft
vcra dc Syllogifmo fecundz-inteationali-
tct
fumpto
qu6d
eft
,
vera
pctfonalitcr fupponcnte. ,
Tcrti6
vt ly per dfcit circumftantiam
caufx inftrumentalis Scttieper.
,
Ttm.
vcl quafi efiicieniis l.
,
vt
Srfleri/mii,
Pcimo modoeft
probatur, quia Logicadocet formareSyllogifItem , Syllogifinus , vt dc , vt patet. ipfo fit hic ferrao , eft fecunda intentio , fiue relatio rationis , per quam nulla fcientia acquiritur. Item , per omnem fpeciem argumentationis
^^
pliciccr, aut vidclicet per raultiplicationemme-
inconueniens,imm6 impoflibile procedere in infinitum inipfis fecundi^m Ariftotelem , primo Pofteriorum , vbi fapti in folutione argumenti fecundo ver6 modo non. Nam proprincipalis ceftum in infinitum numeris,figuris ,adibus re-
mura
37-^*
Syllogifrais eiTc proccfliim in infinitum cft in- f^^f*^**
mento , ante oppofitum , num. i emnu fcientia efi per Syllogifmum. quod fitfalfa. Primo , quia primus inueniens Logicam inuenit fcientiam : fed non per Syllogifmum ; ergo , &c. Maior patet. Minor vtth .
"^*
Aliterpofrctdici,
patet fpecuianti. aiia refponfio fatis probabilis
«««'»»^/'*'«
f"f'^
vel vfualis. Habito vcro fyllogizandi modo, confcquentcr artificialcm Logicam adinuenir.
prxponitur magis commune mitius communi,vc
£ft&
\€, trimmi»»
naturalis,
uendo quamdam obicdfcionem Sophifticam de addifcence arrcm , & aflueius , quxre ibi , quia
)4*
(ca(a,exftmtur.
,
& ^uiettt eim in & non ficttndum accidens. vbi
licet
Jn
dico
primus inucniens Logicam habuit przcis^Logicamnaturalcm.vel , vt alij dicunt,vfualem,
commune. Similc habctur 1. Phyficorum text. comment. 3. definicndo naturam , qu6d videquoefiprimoperfi,
fuerit
Ad ptimum
argii-
Applica quaft. (. fi placuerit , benepondcrando vbique omnia, vel dic ad hoc arguinenrum , hic» quzftione przcedcntc , vt noiabiliter habei Philofuphus 9. Mecaph. texc.comraenc. 14. Sol-
bent
NihileftiB intelleau
451
tadbum fuit aliqualiter qucft.i. Ez his ad menta.
lcs,loquendo de fubicdto pracdicationis. Quiiita quarta minimc , quia nec poiruni illa , duo ponifubiedum , nec przdicationis, nec at-
&
tributionis
:
fexta
quoque opinio tenetur de fub-
Sed quate tunc non ponitur fubftantia fubiedlum Metaphyficac,& non ens, quarc potius in fcicntia reali rranfccndenti.cuiufmodi cft Me-
&
taphyfica, ponitutens reale fubic
tranfcendenti rationali,cuiufmodi
eft
,quam
in
Logica,eiu
ratit>nis?
Poftct dici atttibutionis ftantia
,
,
,
qu6d fubicdlum Mctaphyficx
pofiet conuenienter ailignari fub-
fed quia Mctaphyfici
eft
paflioncs tranfcendentes cntium
,
confiderare
idr6 fubie-
merit6 dicicar Metaphylice fubic^lum. Et vt conuincancur aduerfarij , ponentes entis acquiuocationem , aat Analogiam , de hoc vide hunc , in primo fux
£tam illatum
,
vt putacns
,
Mm
Sr
Mcisph.
^
58.
«.
^^
451 Metaph.
Expofitio
J quaeft.
i
vbi videtur tenete fubftantiam
.
fubicaum Mctaphyfica:. Ad aliud poteft dici , quod Metaphyfi^ci); coniiderat quodlibet in quantum cns , vtquidicflc
CHrninftni' tur *m ffttit-
jiitfubUSmm Legie* vt
,
quia hic accidcntalis applicationis,
vero principiorum
tur hic ens rationis
Vei
aliter
,
vt ibi reale
,
,
non poni-
fubieflum.
,
nedum Logicus
quia
Cm-
&: eftcntialiter in
,
fed etiam
,
Grammaticus,& Rhetoricus, confiderant fccundas intentiones , ideo aliter ens reale pertinet ad folum Metaphyficum , aliter cns rationis ad Logicum. Vel poteft dici, quod aliter^Logico, aliter a Metaphyfico confideratur ijuod quideft, Sc y}}itas fubiec^ijVtinfrkdicam.
Quart6 dubitari poflet circaillara authoritatem 4.Metaph.quamin ^.opinione introducit,&
Diccndum
breuiter
vt fupri
,
,
qu6d vcra
quia Metaphyficus confiderat entia rcalia per fe , Logicus yero pcr accidens : e contra de entibus rationis. £ft cft
fed diuerfimode
,
,
&
enim, (vt inquit
ram
qu^jeft. i.
,
)
iftc
fupcr
,
primum Elcncho-
ens duplexy natura:
,
&
rationis.
Ens autem natnrx , inquanium tale cft , cuius eflc jtion dependet at» anima. Sed ens rationis dicitur de quibufdam intentionibus, quasadinucnit ratio in ipfis rebus cuiufmodi funt gennsy fpecies , definitio , &c. Ens autem didum fccundo modo , zquiparatur fecundum quiditatem :
di^o
Non enim cft
modo.
aliquod ens notura; , quin poflit cadere fub ente ratioquin fupet ipfum poflit fundari intcnnis ,
enti
priori
&
tJo aliqua fecunda
dui
vt fpeciei
,
vel (zXiem-cauft
,
dentis.
generis
,
vel caufati
,
Quia ergo Logica
,
indiui-
,
vel tranfcen-
de fecundjs in-
cft
Fentionibus,appUcabilibus omnibusentibus realibusjdc quibus per fe eft Metaphyficarideo Logica poteft dici
& firoiliter fuo modo Sophiftica,
,
, cum Mctaphyfica : fcd longe diuerfaeft confideratio carura.
laborarecirca
Ifnbtm 'iitt.
trtt-
debent paffiones eius de ipfo
ci^m nulla paflio entis
,
,
fi
ncceflario demonftra-
fic
fequitut
,
quod
poflet de cnte often-
nifcfta,& patet exdi)9;is huius, qua^ft.j. Prologi.
vt fxpe in his quzftio-
,
gulis cuiuflibct fcientiae incluforum
fhnti ffbif^i
,
circa folutionem eius n.G.Circ* idem videlicet/*-
ic ita entia rationis
&
ibi!
Trrs ctndi-
ri
fubie<5fci
borant AfetaphyJictu,Scc.
,
fcendentia
40.
contra fecundam conditioncm
,
pcr ejuod tjuid eii
di , nec de aliquo inferiori ad ens , quod ens nonerit fubiedum Mctaphyfica:, &itadeDeo in Theologia. Itcm, hoc eft contra commufcquacium , qui vulc ncm dodlrinara huius , quod pafllo pofterior per priorcm , tanquam pcr medium , pofllt oftendi non ergo neceflario ^tt tjuod ejuid eji fubiedi. Item , hoc vidctur contra Atiftotdcm x. Poftcrior. text,comment, 8. Vbi dicit , quod racdium demonftrationis eft ratio primi termini , id eft , maioris extremitatis , vt coromuniter exponitur : fcd hoc eft paffio,& nonfubicdum. ergo,&c. Itcm , contr» tertiam conditionem arguitur fip Perfeftiora non debent reduci ad imperfe^tiora , ncc attributioncm habcnt ad ipfa ; fed in Logicaplura funt pcrfciliora Syllogifmo fimpliciter fumptojconfidcrata ; crgo , &c. Maior vidctur ma-
tas
MetaphyHcx habet ifte : vt detut hUtar ftionibus, fhjftft. igirur diuerfltas in nomine fubiedbi , &intranre»le
39!
iefta. Itcra
idcm
&
:
;
Minorcra probo , fiue loquendo dc fundamentis intentionum quae \ Logico eonfiderantur, fiuede ipfis intentionibus.Nam Syllogifmus demonftratiuus
eft
perfedior
fumptus
fimpiicitcr
rum
,
,
qu^ro Syllogifmus
ratione fundamenti,
tum quia fubie<5tiua;ergo,&c. Pro folutionc huius dubij , prarmictcndum 41« prim6 qu6d ^uid eji & quia efi poirunt confi- Qsjd cft ,
dcrari dupliciter, vel vt quxftioncs fter. text.
,
vt
z.
Po- q>"» '^
comment. i. vel vt praecognitioncs 1. comment. x. Vt cnim Ijuiaeftcz-
Pofterior. tcxt.
piturvt ipfura eft fubiedti , vel dignitatis , eft prxcognitio vt vcro conclufionis, vclpaflionis , cft quajftio. Similiter ijuid eft fubicdi ab:
folurc confiderati
eft qu
,
iedi in ordine ad pafllionem
,
,
Ced ^uid eft [ah-
eft pra:cognitio.
Non cft cnim inconuenicns idem fucccfliue cffc certum ,& dubium idc6 illa duo,fciIiccc :
^uidtft,
&
quia
primo poflimt
eft
cfle qua:ftio-
&
ciim fuerint dctcrminatx fiunt prsFcognitiones. Secus Aepropter quid eft. Quia licct ncs
,
poft demonftrationera
nationcm
fit
,
quaeftionis termi, vel cognitio , non taraen praecognitio.
Quinto dubitatur circa filas tres conditiones fubic^ai , quas aflignat Do6bor. VidetUr enini primo auF hic diminutus , aut alibi fu-
Reducitur zuztmfteft ad ^Hta eft;Sc propter ^uid eft
Reportationum , quxft. afPrima , quod fignat 6. conditiones fuhiefti fit fcicntiz ipecificatiuum. Sccunda , quod fit
norura, quiiuuenibus cxtranei videntur ,notandum,qu6d omnis quacftio aut eft de incomplcxo,
perfluus
,
quia
i
1 .
.
,
ipfius
Tertia
dignificatiuum.
confiderata in fcientia dicantur. fit
ptimum quod
fcicntia.
Quinta
occurrit ,
qu6d
qu6d dc
,
Quaita
,
ipfo
q^u6d
intclledui in
poflHt efle
principiorutii fcientix. Sexta
,
qu6d
illa
fubiedum eius paf-
fiones in fcicniia confidcrcntur, vt fupracollcgi
,
in dcfcriptionibus fubiedi materialis
formalis. Item fpecialitcr
quid nominis
,
&
Aat enim
arguitur. ,
,
contra primam conditionem
aut de efuid
enti poflct conuenire
,
intclligit de primo |tiodo,non quia non cntia habent
rei
: fi
ejuidnominis. Poffct ctiam conuenire intcntioni
recundae in
communi
,
&
enti rationis
ceptui formato ab a£lu rationis
,
,
& con-
^ quibus ne-
fccundo modo , cum tjHidrei,hoc eft definitio , non conueniat nifi foli fpecici 7. Metaph. text. comment. 13. Sequcretur qu6d. ncc Dcus- , nec ens , nec plura alia, quae afllgnant fiibicdla fcicntiarum , poflent poni fub-
gatipfam.
Si
id^uideft.
Vndead vlteriorcm
notitiam iftorura termi-
aut de complcxo.Si primo modo,aut dc ipfius entitate
,
& fic efty»
eft ijuod
quid eft:i\ fccundo modo.aut de inhacren-
tiapaflionis,&fic inhaerentiac
,
cft ^uiaeft:
zut de caufa illius
& fic e^propter^uideft.
Excnipluffl,
antcquam demonftretur poteft efle dubitabilis,& quantum ad fe totam,& quantum ad inconiplcxaipfius.Poteft cnim qua:ri,an Eclipfis fit in rcrum natura,quoad quxftionemy?*")?.- habito autem quod fic, poteft quaeri tjuid eft.Ed autcm eclipfis, carentia hmiinui,in hxccov\c\\iCio,LHnaeft
eclipfabilii,
alitjuo receptiHo,ix interpofitiene corperis opaci
dientie
lumiHofum caufare lumen , in
ceptiuo luminis.
propofitio
fic
quasftionem
Quo
,
impe-
huifti corpore re-
habito poteft quaeri an ha:c
quantum ad Cognito aucem cxpcrimen-
vttiiLunaefteclipfabilis
tjuiaeft.
taliterquodfic
,
poteftquasri/^ro^r^r^MiW. habito
autcm quod hoc cft propter interpofitioncm terra: intcr Solem, & Lunam , ceifat omnis qua:ftio depra:dida conclufione.
Secund6
fy
."•-,
rii eonJiiU'
rantur.
Quasftionis III. SecunJ^aduertendum ,qu6cl
4*
quzftio MW <^ quU •ut pco nijut.
qu^m
,
vt prccognitio
^itid fttmimit
,
ttzm tc
quideft
poteft accipi,
,
aut pto tpiid
Quid
rei.
nominis e/fmr^i» «xf>Uc4tis rmtiotum vocit infiufM y^»/?(
^d
quam fignificat nomen eft definitio 4. Metaph. text. comment. 18. cum quo ftat qu6d tio
,
eiufdcm Qat f\\itsi^uidtigtniiiit,ic vnumrn.Sccus in noQ habentibus , vt Dodbor fubtilis habet in 4. quzft.x. diftin£k.i. Vlterius fciendum , qu6d ^uidrei poteft Tumi dupliciter ; aut pro dcfinitione,aut pro conceptu quiditatiuo. flgidnidtt' Sciendutn quarto quod demonftratio eft dufU*. ^«m. Prima J>timmfnUi» plex, (cilicct ^dvclpropter^ttid adhuc duplex , generaiis , quz fit per quamcumdufUx. que caufam , tiue inttinfccam , rtue extrinfecamj dummodo Cit propinqua ; propria , qux pre~
&
fud
pter
&
,
petiftmm appellatur
&
:
(it
per
,
remotaad
alia ^ caufa
,
pro ftatu
ifto
,
cuiiifli-
naturaiiterinuentz,
commune
,
quia cognitio
noftra intellediua cft vniuerfalium lalium. Ide6 dicit Atiftoteles
&
,
prim6
Poftcr. tcxt.com.
1
4}. qu6d fubiedlum fcientiz habet partes , principia,& pafliones. Dixi pro ftatu ifto , natuia-
&
licer
inuenrz, ad diffetentiara notitix beatorum,
& Theologic, atque fidei
,
qux
funt dc fingnla-
ribus potius prim6.
vel redudlio in fcicntiis
atttibutio
,
vel ad ea
quz
nos
,
,
fiue
potcft effc
,
quoad cognofcendi. Vbi ta-
funt priora fimpliciter, vel
modum
noftrum
men dantur gradus, quia de nurocro talium
famit.
,
aii-
,
,
cft cntis pofitiui
compofici ,
&
,
per fe
,
vnius,
realitcr, vel conceptibiiiter
,
folius talis.
Sccunduin habec
ad propofitum. Ex his patet
(c*-
Dico crgo cum Dodore qu6d
condi-
illz tres
cur.
Ad primum argumentaro in oppofitum , dico quod ncc hic diminntus nec alibi fupeifluus' cft Do^lor. Illudenim quod explicite primo Repor-
alij
cxplicando tertium illorum , ponunc alios , quia fub difcurfu k noto ad ignotum inue-
Veldici poteft qu6d hic imitatur fundamenta Ariftoteiis pizcise , vbi vec6 ingeniose Sc rcfoluit,&additpiura. Ad fccundum dico quod communiter exponitur de^uidnomittit
,
fed fatuomelioti iudicio
,
poteft
qu6d habet veritatem etiam de ^uid rei. £c cum probaturquod^wM^ rei non conuenit nifi foli fpeciei , poceft dici vno modo quod hoc cft veruUi propriiflime loquendo , fed hoc quoad propofitum de Syllogifmo non norec quia fortc eft dici
,
,
vc inftk tangam. Scd quia
argumentum cftcommunead oronesfcicntias,& , dico aliter , quod zquiuocatur
fuDiedta ipfatum
de (juidrei
,
vlcimo notabili patet. Accipio tfuidrei pto concepru quiditaquid przcognofcitur de fubiedlo cuvt in
enim inpiopofito tiuo,& tale
iuflibet fcientiz
&hoc
notanter ad hzc
&
communis,fiue
fiue
,
extendendo
ea
,
cxcendituc
r*«i vt ,
u(
fpccialis, ens.
Vidc
quap dicic in quzftionibus
quint^ Ancepizdicamentorum , folprincipale illius quartz , & in
ndo decimum
Ad
tertium,quod tangit
poteft dici
bonam
difticultafan,
qnod loquitut Dodior appropriatede
lubie(Slo atcributionis fcientiz nacuraliter inucn-
cz,quod communitet habec veram definitionem: fdentiz fecuseftde fubiedlo przdicationis ,
&
fupeinaturalis
,
&
in
hoc faluatur difEcuItas
deente,&Deo.Loquitur etism de demopftra'^
&
in hocfaluatar
introduda»^
authoiitas Ari-
controuerfia
vltimi cermini
& rationis,vt patet vbi ptius,ex Ariftotelc,& Do>
ibi pofTet diftingui
ibi
,
ftotclis.Eftenim aiia authoritasin oppofituro i. Pofter. cext.
commcnt.ij. Vbi cft
medium
dicit
quod
ratio
demonftrationis. Scd
conceptum
dc ordine naturz , vel fylloglcnim Logicus & alirer Mecaphyficas accipitfMM/ fuideft. Ide6 Dodlorhic propric logice loquendo interprctactu verba AriUotelis: in Metaphyfica autem , vel Thcologia aiitcr , vc patet in Prologo piimi quzft. ) & fupci primum Mecaphyficz,ide6impugnando opinionem de argumentatione, hic dicic quod nufquam ab
quiditatioum fui fubiedii » fed tpiidrei, ideft, definitionem quiditatinam venatur , vt patet in
per (jtiid eft intelligit dcfinitionero.Vel dicendum
dore fubtili. 0£lau6 notandum
ftico. Alicei
, qu6d non inconuenit de fubiedo fcientiz ftxCafponcte^idefi, fiue nominis , vt communiter dicitur , fiue etiamrei,&
cum hoc tpiid
in
illa
fcientia inueftigare
&
venari
eiufdcm. Przfupponit enim fcientia oin-
uis Siftddntminie
Ubco de Anima
,
,
& ^drp
&
,
ideft
in Logica
SeMieper.Tem.J.
,
>
vbi
canim
mrgt^-
&
tionepropter^uid potiflima
ibidem fzpc.
Ad intmtM.
tationum dixit , hic implicit^ afhgnanit : nec hoc eft inconneniens , quia fecundiiro matcriz exigentiam , aliter aliter in diuerfis locis loquuntur DoAores. Exeroplum, in hac quzftione afEgnac Doflor ifte rres iCtas intelledus , fed
Tertium etiaro patet per ipfum in eodem 7. text. comment. 3. fed nihilominus quid talc eft aliorum eniium , & maxime przdicabilium, &realium przdicamentabilium, alibi
45.
tioncs de lobiedlo attribotionis bene affignan-
&
1
mli-
,
Atiftotelesy. Metaph. text. coromcnt.iz.^ ij.
,
imidjMdrit.
principale
lutio dubij.
folutione principali quintz.
vniuerfalis
ftnit^
mum
Septim6 aduericndum , qu6d tjuidreiexptcCfum per dcfinitionem , non cft omnium, fed propriceftfoliusfubftantiz , & non cuiufcumque, led przcise fpeciei. Primum habet ifte Dodor,
realis
mS-
pio medio tjuod tjuid eft ipfius,pcteretur manifefte principium. Videoptimc fentcntiam huius,fupet libium Elenchoium , quzft. }. foluendo pri-
quarta
proprie difta
fuid prtfmp'
caufam probarc. oftendendum , accipeietuc
quid dicitnrprimum attributione,aliquid fecundum.aliquid tertium,&:c.
in4.diftin6^.i.quzft.i. vbi dicit qu6ddcfinitio
ScitntiM
dcfiniti
Species fpecialifCma
Sext6 fciendum , quod alia funt prioraquoad noftrum modum cognofccndi ; alia vero quoad naturam.i. Phyficorum. text. comment.t. & 7. Metaph. text. comment.io. & alibi fzp^. Ide6
fT*pTt* [uk-
aiiud ipfum cffe per
;
ad eflc
nitur triplex difcurfus, vt patet fupr^,articulo a.
bet {cientiz
*ll
fi
vna ab effcdu ad caufam
aflSgnatur aliquid
44.
Nam
tres
Quint^ notandum , quod fubiedlum
§iiud rii
definitiuc
caufas intrinfecas tantum.Sccunda etiam dupiex,
efTe^tum.
45-
45S
fubic^ definiQntiA » & maxira^ de fabiedo accributionis eft hoc vcmm. Nec ex hoc fetfuituc aliquam fcientiam probare \ priori fuum fubieGtum cffe , qula aliod eft cntitatem rei declarare
.
,
Ariftocele definicut
qu6dconditio
,
vbi patet exptcfsc
eft genecaiiter
quod
vera» ficvidelicet
Mm
3
qu6d
4^.
.
Expofitio
4S4
<|u6d eo mo
monftrationis
, (i
definitionera deiinitio
; fi
con-
cepxum quiditatiuum , conceptus quiditatiuus. Ecquodibi tangituc ^e paffionibus entis , dic vt ptius,excepci prima paflione,quz pec conceptum quiditatiuum oftendi poteft. Vctuntamen proptet carentiam nominum, habencis ipfum , ne videamur CQnceptus talis , petere principium > vtimuc aliis , pro medio , non concepru quidicatiuo. Elige viam quam vo* lue|;is,& dic conrequentct.
&
&
Ad quactum patet
47-
cx 6. notabili. Eft enim in-
te|[ligenda> illa attributio
pem .
& non fccundum
quod voumquodque cognitipnem.
i.
ficut fe
Mecaph.
cendum qu6d ycrum
fecundum cognitio£t (i arguas
entitatem.
in fe
eft
habet ad efTe^ita
tcxt. ,
comment.4.
&
di-
in intelledlu
,
licet
hoc habeat veritatem dc afHnon camcn de , vcl vircnali
roilatione ctfcdiua
:
afliimilatione formali
immo
magis af&milaetiam a^ione magis
,
fic
tuccaufx rainus pcincipali , pcincipalis, vt habet ifte cxpcefsein j.diftind.i. quzft.penultima.
Item fecundo principalitec acguitut fic Subprimo vittualitec om-
ncs veritaces illius fcienciz , yc tectia quxftioneptologi Se.ntcniiarum habct iftc: fcd Syllpgifmus non continec iic veritates logicas ; crgo, proba&c. Maior eft nota apud Scociftas , tuc ibidem. Minoc veco pcobacuc , quia fic con-
&
cinere coiiuenic
cacione
fubicdto
caufalicatis
pcobatum eft , talis caufalitas non conuenit Syllogifmo. Item tectio , fcientia effediua:
eft
,
fed vt
de neceiTatiis
&
,
impoffibilibus alitcc fc ha-
bece, vc patet i.Poftcc.ccxc.
Ethicotum
comm.;.&
& 6.
ij.
& 7.
quod minor in Logica
dum adu intelle6tus ncgotiatur,func igitur
eft falTa quoad pec fc confidecata ,quod dicopcopcecfundamenta,qu£ pec accidens con(idecantuc. Etadpcobationem
poteft diftingui de pctfedione pofitiui,&pec-
mifnua.vt communitec diftinguicuc. SedibiciTec fpecialis difticulcas, an intentiones fccunda; di< cant aliquam pccfeftionem , cum dicece pecfeAionem negetur a relationibus realibus , vt volunt aliquirfed de hoc infci. Sexco dubicacuc cicca conclunonem cefponfi' 4?. An SjOoglf- uam huius quzftioni^, qua tenetuc qu6d Syl^mfitfubit- logifmus eft fubiedum Logicas , acguituc pciifvm L»iif*. xn^ quod non , omnis fciencia habet entitatem , nobilitatem ab obiedp, fed Logica non habet entitatem , ncc nobiiicatcm ^ S^llogifmoj ergo,&Ci Maioc eft Ariftotelis i.dcAnima tcxt, com.i.& j. de Anima text.com.}8.& 6.Metaph. text.com. z. Minor probacut , quia ii iic, aut cau-
&
falicace incrinfeca,auc extrinfeca.
Non
primcv
modo,vt patct } nec fecundo modo , probo, quia necvt finis, quiacx i. Phyficorum text.com.zj. iinis non folum eft vltirnum , fed eft optimum eorum , qua: funt ad iinem ens autem racionis, cuinfmbdi eft Syliogifmus , (vc hic loquimur de :
noncft nobilius , fcu perfeftius ence reali; Logica vcco eft ens rcale,vt fupra didtum cft j eripfo)
Ncc cft efficiens
go.
batur,quiafi fic,aut
non primum quia ta!e
eft
,
quodproxquiuocum; nec fccundum,
refpeftu Logica:
vniuocum
,
vt manifcftum eft
,
auc :
nobilius cfFedtu.
Seddices, vt aliqui hiccefpondcnt,qu6d vceft dejcquiuoco totali.cuiufmodi eftobic-
cap.j.
tingcntia.ficut
Iccm quart6 , de fubiedp fciencia: pc«fupponitmquidefi : fed ^uid eft non conuenic Syllogif^ roo.falcem rei, feu definicip, vc habcc ifte^in 4.diftinft.i.qusft.i.
Icem quinto , fubiedum fcientis eil caufa paflionum fuacum , etiam eiFediua , vt habec ifte , in plecifquc locis , ita quod pofito fubiedo infucgic talis paflio
mus
,
(iicut
vcl caufatut
,
ncc aliqua
:
alia intencio
fed Syllogif-
fccunda) iton
habe^ aliquam caufalitaiem ccfpedlu fuacum paflionum , cum ctiam ^ celationibus tcalibus, quae funt maioris enticatis , negetuc omnis caufalicas. Ncc infurgnnc ad poiicioncm ipfius Syllogifmi
,
da£,quod
quia cunc non eflcnc incenciones fecuneft inconueniens. Plura alia media pof-
fenc hic intcoduci
,
fed his folucis,dacur faculcas
omnia alia*. PoiTunc ctiam applicaci hacc mociuaadprimam quasftionem, probando Logicam non efre fcientiam. fpluendi
Pro fplucione huius dubij , funt qusdam eius folutio infcce, ex quibus
praEmjttenda
qutidrufUti'
Pcim6 aduectendum eft , quod aliquid cogno{Hue
arguitiue
,
,
gnofcicur exiftcns
,
vc pratfens in fe ipfo
eminentcr continence, formali eius,vt didtum
mbdo
fit
vel in
,
& non in
repraEfentatiuo
cft fuprik.
Sccundo modo
Tcrtio
difcucfus ab intuiciuc
non
in fc.
noco
,
vel
etiam abftcacftiue ad aliud iniuiciue,vel abftcaftiue nocnm.Quacto modo c concca.
dux
Secund6 nocandum, qu6d eocum qux cogno-
cauHe partiales ad eundem effcftum , fcmper fapic nacuram imperfcdiocis ; quod dependetcx pluribus , non potcft efTc conditionis pcrfedio-
fcuncur quaedam fe habcnc mociue , qusdam tecminaciue , qusdam vcroque modo , quasdam
quocunque illorum
modo
etiam fortc neutco
.ad
incelledum no-
Quodlibccicaarciailoi. habet iftc. Exemplum depcxmiflis cefpedu concluiionisj de Deo,& homine, in genecatione hominis & de Solc & vccme, in genecaiionc vecmis. Sed qbieAum faliemin
ftcum. Tectio fciendum
ptopofito
qu6d cofidecatio Logici, dc fecundis
ris
,
vt quacft.14.
;
ignobilius potentiil , igituc fi cfrec caufa aequiuoca pactialis Logicx , fcquetecur eft
,
aliud eft piimacium z6c\\ re(5to,aIiud
qu6d obie^lum ,
intellcdlus
al^ud fecundarium
,
aliud
adlu ceflexo cognofeibile.
Qu.act6 intelligendum
,
vt fupti tadtum
eft,
intentioni-
fundamenta, & idc6 concceciuc fumptis. Notitiacrgo fecundarum intenciobus,eft in ocdine ad
quod Logica cfref ens cationis , quod cft falfum. Fortc dices quod caufa pcincipalis xquiuoca,
num
cuiufmodi
in fundamcntisji quibus originalitet habent efre,
eft
imelledus inptopofito>afnmilac
tir.
, videlicet««««»W, abftraik dedHtiiui. Primo modo co-
fcituf quadrupliciter
ilum cum potcncia.maxime fecudum dodtcinam S^cocicam , non aucem de parciali , cuiufmodieft ex
Aliqtud ctr gnefcitUT
tuc.
e contra in repr^fencatiuo vidclicet,&
,
con-
& adusintcUigendi.
rum
obieftum , vcl fubieitum tancum. Concc
JO.
:
{«(ftum fcientiaE continet
Metaph.text. cornm.j j. Sed Syllogifmus noneft huiufmodi;crgo,&c.Minoc pcobatut ex didis huius , j o. diftindione i Quia intentioncs fccunda: non habeni eife ,nif|
cognofcente encia proportionaliter fuis entitabus , cuiufmodi non eft intellccflus viacoris. Vel poflct aliter ad acgumcntum pcincipalc dici,
i9-
effcdlum
fibi
otiginaliter cft ex proprictatibus repertis
&
Lo£ieut qut-
modt ecnfiderat 1. intiationes.
IIL
Qua^ftionis & motiue
Sc hoc occanonaliter ,
ab in(elledlu habeanc
efle
>
licct effeGtiui
,
itnaginor enitn
honc
hoc
dMrum M-
Untimm,
Prim6 namque
intelledhis
gnitione intuiciua fcnfas
,
aliqui ver6 in caufacione
quod ad prxfeni
fpeciei intelligibilis termini, }
incetligit obie£luro reaie.vt
mincm, vel animal,
putaho-
vei aliquid tale.
Secundo piura fic cognita fub diueriis habitudinibus ad inuicem comparac. Tertio iiiam comparationcm ex parte obiedorum diaerfimodc nominatam intelligit ,
&
quentatis, vei vno intenfo.Et ci^m quzritur, aui finis
aut efficientis
,
,
poteft vtruroquc concedi.
£t c^m probatur qu6d nonquantum adfincm: dico qu6d licet fcientia dici pofCt nobilior obitSto feorfum fumpto , nontamen obicdlo fcito,
teittuia (jut-
& fic ponitur finis eius
tbitOt.
,
vi habet ifte in Prolo»
rao.
auc motiue
concurrere
,
communiierpo-
(i
fcita ipHs alios
modos intelligendi
,
fe
vei alias fe-
cundas intemiones ( quod idcm eft ) applicare,& itaininfinicum proccdendo fortc poirctconcedi, vt fupra notaui. Intelligo
telledlu primitus has
maximc hocdein-
intentiones fabricante,
de modis Hgnificandi Grammaticalibus eft dicendum.Conucnitenim ordine do6lrins prius addifcere huiufmodi modos , qu
Qu.int6 contincntiac Virtuatis,
yr.
cuiuflibec fcicntia;
quam obiefto
communirer fchola
Scotifta-
rum
attribuit, defcriptionem finguiarem, quam Scotus in originali proprio Oxonicnfi (cripfir,
qus
Cum fccundd
caufie talis.fatis copetenter refponfura cft prius,
Qixarc6 etiam illos rerpcdus,& ad
& ad fundamenta poteft
:
inuicem,
vt caufa partiaiis
C*.
cfFediua
,
,
qu6d videlic^t verumeftdecaufatotali. £t cum qn6d cunc Logica efTct cns rationis dico qu6d hoc non fcquitur , quia non eft afHmilabilis in entitate enti rationis fi autem vicrk probacur ,
:
&
cum hoc
ens rationis poneretur altcra caufa partialis, proccderet argumentum dc racn» te Do6l:oris. Scd in propofito non intentionera, efTct
fed
,
fundamentum
intentionis
pono caufam
,
&
quia huiufmodi eft vltimatcens reale ,ide6 habitum caufatum congruc ponimus ens reale. Ab obicdlo enim motiuo vel ijuo , non terminatiuo , vcl tjuod habet fuam entitapartialem
:
^
,
,
tera.
Vndc prima
quit Dodlor
,
quaeftionc quarti egregic in-
quod obiedum
,
refpedlu notitfae,
aijmueca poteft proiucere effeStum producibilem , de
habet triplicem conditionera , fciiicct caufare, mcnfurare, terminare. Duae priraz non conueniunt incencionibus , nec actificialibus , fed tant^m tertia, nifi recurrendoad ^^^^^^^^1^,6^
non ejfefiii fimpliciter ad effit fuifimpliciter.
naturaiia.
pratmitto,
taliseft
Firtitalit contiitemiaeft
:
tjkidam rejpe^ltu dt/^Miparnrttid nitns,
Ctntiwtmtis
,
imrinfecut
a
fundamentalu y& tran/cenJens, fer tjuam caufk
&
Vnde aduertendum quod continentia alia eft
miiifltx.
potcntialis, feupcrmifliua Phyfica, vtraateria:,
refpeftu
formarum ; Metaphyfica ,
rcfpc<9ax
inferiorum
;
&
vt fuperioris
generis refpcdlu difFe-
Alio tnodo , poffet totalis caufalitas habitus poni ex parte intelledus. Nara licct
in
i6k\i
teSto obicdlura
primarium
,
fit
caufa pattialis
,
& hoc
in adtu taraen reflcxo po(rct totalis
adliuitas attribui potentiae: vidcatur ifte j. di-
fpcAu cfFcftiis. Alia eminentialis,
alios. Vel dic tcrtio
ordinatis
tiis
,
&
omnium
cefpe&u
quaft.7. contra Godefridura,&
, qu6d licct in adlu tcdlo.innon pofTenthaberecaufalitatcm, & Ci'
aliarmn.
militcr aliz relationes
Quaere in quarto
,
dift.
,
& in
Alia vnitiua, qua;
46. q.
).
& maxime
creatutis fuo
animz
incer fc
,
modo
re,
vc
& ad animam
comparacis. Concincntur igiturvirtuaiiter condufiones in przmifns , przmifTa mediata, fi
&
qua
,
tentiones
peritur in diuinis
pacec in poccnciis
ftind. primi
maxirac in eftentia diuina,
identitacem fimul 6c diftindlionem.
rcquirit
immediata,pra:dicatnm ver6 immediatc in ipfius fubiedo formaIiccr,fi cft primi modi, fit,in
primo ad
rcl vircualiccr
, fi
timum omnes
veritates habitus contincnturvir-
fccundi. Igitur ^
vl-
adlu
,
&
fortiquantitates,in
tamen reflexo non inconuenit. £ligeviam
quam voiucris.primarcfponfio
eft fecurior.
Pof- S^mtdtJMA
qu6d intentioncs fecundx concincncutfub obiedlo motioo intelle^us, co qu6d contincnturquoquomod6 virtua-
fct ctiara probabiliter dici
literin quiditate fenfibiii, iuxtadeclarationcm
huius, in Quodlibcto, quaeft. 1 4. Vbi dicit
quod
inteijigit nomiiie eius in fc , vel in fuo inferiori,tenfibiie,velincIufum virtualitcr , fcu cf-
telligi
vircuali
luftineri
deconcinencia poccnciali,. vel permifliua , quia calis nullo modo eft ponenda , nifi mulcura rcmoce exponcndo: neccciam eftdiftin-
gucndum lis
redlc dc fubiefto concincncix vircuaadxquacionis , praedicacionis , fen principali-
tatis
,
enim dis
,
in fcientia
,
lic^t aliqui ita fingaat.
Idem
eft
fubicftum in fcichtia omnibus his mo-
nifi
qu6d ci accidit , quod fii przdicabile de
rentialiter in quiditate fenfibili.
.
omnes
qu6d Syllogifmus continet
virtualitec
quia cales veritates func refpeftus , vel conformicatcs in intcUciau complcxi, vcl incoraplexc , qu« probabiliter povcritaces logicales
inttntients
,
hzc pondera benc vbique. Vide infra, quxft. ) Antcpracdicamentorura, foluendotcrtium principalc.ad propofitum aliqua bene ponderando. PofTei ctiam
fubiedo primo, canquam in radice omniscoghofcibilitatis.Ncc hocdebcc intualiter in ipfius
14.
logicalis
rentiatum. Alia adlualis, feu formalis, ficut^ conrra. Alia virtualis, ficutcaufac extrinfeca; reficut in efTcn-
ntbilitf
&
intcliedus comparare,
e(l
modt
.
oftenditur qu6d non eft cauhoc poteft negari. Ci^m quaeritur, aut zquiuoca, &c. dico qu6d aequiuoca. £t cum probatnr qu&d non ex perfedione
,
cum intc!iedlu,ad caufandum adum,
vel habitum.
fuid.
,
fpefbu a6tus, vei habicus
;
vt
5$'
qu6d illa caufalitat fcienti^e ex parteobie&i fi qua eft in propofito, eft ^xtrinfcca, mediate tamen.quia immediate caufaiur ex adibus fre-
refpcdibus rationis aliqua aftiuitas concedatur. Motiue enira fe habere rcnitur
tmttU
refpondetui
go, quaeft. 3 foluendo argumenta principalia primae iatcralis, alibi. Albedo eniro, vei aliud tale, etiam reale,noneft finis fcientiae fedalbedo fic, vei fic cognita : ita in propofito de Syllogif-
hoc auc tantum terminatiue,
rlrtUMlu cS'
funt.
cum Dodore. Ad primum argomentum dico vno modo,
praCo^oCiti co-
(
& operatione intelle-
,
Aus agentis,quam aliqui volunt extSdi ad a<^um>
& habitum incluHue omittacar
Cxtera Topice qaae AiOtz
(cnere.
£x his ad dubium
proceirum. Ord* fieu»-
455
ohinibus, qnia tantum in Metaphyfica contingit
,
nuncur refpedus rationis,&6. Metaph.& alibi in doArina huius habet \(ideri. Difficuitas autcm cft , de fundaraentis talium
Mm
4
con
ttnlintntur
fub tbttHt mttiu» iaitl-
Udui.
II Expofitio
456 conformitatura
,
& veritatotn » vt
tangutit aiia
natiuum effcndi , fediuum fui efle ,
pon realis Piiyfica quare non dicit nifi fimplicem emanationem in incomplexis3& illationem
modo
incentionalem in complcxis , de quibus infr^altius Oeo duce dicemus ; quia pauiatim introdu-
qood
:
^i
cendi funt iuniores fcholaftici. PolTcnt verba Podloris qua^dione vltima Prologi , ad iinemi hic ponderari de vniuocacione obiedti , refpedlil ^,
,
.
habitusidiminucafaltem. £c nmiliterquomodo
A
obiedum cd menfura fcientix, qux
videntur in« debere de Qbiedlo rerminatiuo,vc videtur. Sed cu dic conlequenter ben^ mafticando , quia ad alia feftino pro nunc. Ad fecundum de concinentia vircuali.patet ex prxdidis. Eo enim modo , quo Syllogifmo con-
rv
tciligi
5 j'.
uenic caufalicas
& -concinenci^
eodem modo
,
aucem
vitcualis. Si
ponacur ex
cocalis a£l:iuitas
parte potencix, regula Dodloris habec vericatem in fcienciis realibus
quarum
,
a<^iuicacem parcialcm
qudd
Ao
foli fcientix
conuenic
qiKcd.
illa
fubiedta habent
proprie loquendo
enim
,
vt patet
virtualis,
conuenit fubiedlo fcicncix nabcncis vnicatem fpecificam, cuiufmodi non ell
U-
tnttt«n*s du.
fi^rmfur''
cund*
ficut
,
& entia rcalia
poflunc conliderari
,
^*^ fecundiim eilc quidicaciuum ter, vel
fecundum
fe-
,
fiue eircntiali-
eile acSlualis exiftentix.
Primo
modo
funt neceiraria,& impoiTibilia alicer fe ha-
bere.
Secundo modo funt concingencia
,
&
Hc
quia lo^icur de relacionibus racionis, vc habenc eife in fundamentis comparatis , quod ed effe exiftenincelligicur Do£l;or,vbi allegatur fupra
;
tixinipns. Vel dic alicer recurrendo ad fundamenca. PolTececiam dici ex prxdi£tis huius , inProtogo, quxft. 4. qu6d de contingenci eft fciencia. Ec idcm ibidem, quxft.^. vbi dicicquod neceflltas obie6li npn efl condicio fciencix.Sed ad Philofophum,pacec ibidem, qu6d fcicntia cft ncceffariorum , fcilicet didlorum de contingencibus,
vel neceftariis obiedis
Ad quactum Jiuidnominu cilicct
,
dico
,
&
hoc fapit. qu6d Syllogifmus habet ,
8c
modp quo
eo
,
,
concepcum quidicaciuum
,
eft res,
& definicio-
&
^^.,
,
qu^d.nulla fcientia format,vel fabricac fuum fubie£lum , fed Logica format , vel docet formare Syllogifmum. Dic quod veritatem habec in fciencia reali , fecus cft de fcientia rationis. Vel dic quod Syllogifmus vfualicet
vel natur^Iiter acquifitus
,
,
prxceffit arti-
Vel rccurrcndum eft ad fundamenta, fed prima via eft fecurior , vt patet. Vcl dic vt prius ad quartam raiionem eft di(9:ura« quia
fapit.
Poffcc cciam obiici ex didis Doftoris
,
in
ma-
teriade fubiedloTheoIogix, vbi probat ensin
coinmuni eHe fubiedum Mccaphylicx,& primo Mccaphyficx idem habet ergo codcm modo dicccur de Logica refpedlu cntis rationis in communi. Refponfionem quxre. Septim6 poffet dubitari circa diuifionem Logicx , quam fupra affignaui fecundiim diuifionem fubiedti. Et breuiter dicendum vt fupri quxft.i. de vnitatefcicntix, didlum efV.Eonamquernodo, quo fcientia habet.vnicacem ab obic^o , habec eciam & fedionem ad fubic6bi diui,
,
fionem.
Odauo dubitacur circa difta DoAoris , in applicando ccrtiam conditionem fubie(»ti, vbi dicic num.7.qu6d incomplexum ,&enunciatio/untpartes integrales SyUogifmi. Syllogifmus vero dialedicus,
&
; Elenchus Contra primum,forma fim-
dcmonftratiuus partcs fubicffiiux
autem priuatio
eius.
plex parcibus integralibus carct: fed Syllogifmus cft
huiufmodi;ergo, &c. Maioreft nota.quia
cippoficum prxdicati infert oppofitum fubiedi.
Minor probatur , quia de Syllogifmo,
, vt hic fcmper loquimur refpedus rationis. Itcm , fpe-
eft
qua didum eft.du-
fcntentiahuius i.Elenchoruinquxft. 4. vbi vult ncecfTaquod diuifio Syllogifmi in Topicutn,
&
DifFcrencia vr Dodlor ibidcm exprefsc dicic. Sic eciam nropriiffime loquendo, folius fubftan-
Eo enim modo,quo dantur gra-
tis eft definicio.
vel
incoraplexum,& Syllogifmus funthuiufmo&c. Concra fecundum , cft exprcffa
di; ergo,
&
tium
,
&c. eftdiuifio accidentis
fic, Aliaeftdiuifio totius in partcs fubie-
^uas. Alia vna
Dodoris ) quod dcfinitiones fecundarbm incencionum func definiciones eniis tealis originali-
non totius
& occafionalitet & fundamentaliter licct non formaliter & immediate & hoc fufficit.
Syllogifmi
,
,
,
,
,
Adquintumdicendutn
,
qu6d eomodo,quo
aliquid habet principia effendi
quuntur fux proprietates, tura rei
;
incellcAas
Ci ;
fi
ipfum confeex natura rei,ex na,
operacione incelledhis
mod6
, operacione Syllogifmus habet funda-
fubieda,vt
in
fupra,articulo primo huiusquxftionis,recicaui.
Tunc
dus in entibus,dantur & in definitionibus. Vel pofTct dici ( liccc fortc non ita ad mentera
ter
*
argumeutum quod fic communicer , vide-
illud
cies diftinfta iiqn eft parsalterius :enunciatio,
bioprxcedenti. Intencioncs tamen fecundx definiuntut.vc Logicus definic.ex Genete videlicet,
_^
fubie&o,
nem expreifam per gcnus differenciam.Et cum probacur ex Do^orct in quarro , qu6d definicio non conuenic entibus rationis , verum eft deHnitio propriiffimc fumpta, de
'
enim fubieAi
cangicur ibt de
quo infi
,
Logicain communi, neque Syllogifmus. Ad tertium dicendum , quod incentiones
quod
paffiones ipfius eodeiii principiis
cialem, de
ficialem.
habenci euidenciam cx obie-
Ex
caufa pailionis, habet difEcultatem fpe>
eft
lis
Pcologi. Concinencia
i.
oritur paffio. Er
Poifec eciam ponderari>
concinencia virtnalis
& intelledlum completiu^ ef& ita
h^^bcnt effe.
& proporcionalicer con-
;
tinenciara vircualem.
Seeunit
mentum tanqaam ptincipium otiginaleoccafio-
argumenta hic. Conttnemia etiam virtualis , de Mecapbyiijca, Sc qua loquimur , eft obiedtaiis,
&
.,
^i
eft
per
accidentis in fubieda. Patet
fe, alia
Syllogifmi in bris
vero per accidcns
illa,cft
fit
,
,
quia
fed diuifio
accidentis in fubie£ta ; ergo
in partes. Aliud
Priorum
,
qu6d
quod
dicit ibi dc li-
de parte
ibi
fermo , videcur
idem eflecparsfubiefliuafui
falfutn ipfius
,
fubiedliua ,
quia cunc
cum ibide
Syllogifmo in communi cradletur, vt hic DoQiot concedit infri,foIaendo fccundum principale. Contra tertium , Syllogifmus Sophifticus eft
xqnc
refpedlus pofitiuus
apparcnti
,
ficut
Topicus
, ,
applicatus rnatcrix vel dcmonftratiuus
matc
J 7*
,
Qu^ftionis III. tniitrix proporcionabili
ergo non
,
cft
tantCim
priuatio veti Syllogifmi. Ijcem ,
particulari
de priuacionc alicuius non
eft
diftinda
fcicncia, ^ iciencia illius cuius eft priuacio
58. DiAituHfri-
mumfilHi-
:
fed
de Syllogirmo fophiftico ed diflin<5l;i pars Logiczjvc puta libri Elenchorum,eciam pec ipfum, pcimo Elenchorum, quxft.5. Dicendum cum Do^ore,qu6d rede loquitur. Adprimurt} dico, qu6d liccc principalis in-
,
qu6dflon
nifi
fc
Concra primum , Syllogifmus , per quem acquiriturfciencia,eft fundamcntalis,auc in
in fcripco
Quo
,
voce ,aut auc in mcnce. Syllogifmus ver6 de
qufcritur fcicncia eft
ixp^ diftum
cft
refpe^s ratioriis , vt qu6d refponfio
videcur crgo
:
&
non
eftad propoficum, fimilicer ncc argiimcncura, quia faciliccr cuadi poffec.dicendoquod
cencio Logici Gt de Syllogifmo lecundae-inccn-
pcocedic dc Syllogifmo fundamencalircr fum-
fumpco, non camcn przfcindendoi fundamenco , imm6 confiderat de ipHus fundamento. Licct igicur Syllogifmus fundamencaliter fumpcus non habeac parces incegrales , raaterialiter camen accepcus non canec ipHs. Vel alicer dicendum, quod ficuc iftac pra:dica-
pco,
tionalicer
tiones
,
fiituitur
Genm prddicntMr dejptcie
&
ex nbmine
verbo
,
vel Oratto ctn-
:
&
cxerceri in fundaraeniis
:
ita generaliter
qu6d
iftis concepcibus animae pro fundamencis , vltiraatc cnnSta. ipfis attriouendo. Ifta: exponciones , fimiles fuprk , patencer func de mence ipfius, vc infra , cap. de Gencre , de Diffcrencia , exprefsc habec. Pcr hoc ad ah'ud,patetqu6d praifupponit falfum. Vcl dic vt in fimili de numero maioci , minori coramuniter dicitur , capiendo ipfos materialitcr,vel
&
tencionaliccr diCti.
Icem,concrafccundum,videcur qu6d dc
& fimilicer in prdpofico,liccc non
communis
primo Elenchorum dicic
,
,
illa
pro formali.Primo ver6 Elenchorum dicic,qu6d cft diuifio accidencis in
fubie6la,quod vcrum
cft",
pro fubftiaco. Aliud enim eft confiderare maceriam , aliud inceBtioncm marerixapplicacam. Per idem ad aliud ,qu6dSyllogifmus applicacus cali , vcl cali maccriz , dc qUo fic fermo in libris Priorum, eft pars fubiediua Syllogifmi in communi , quia ille pracfcindic ab omni maceria. Vel poftcc dici pars improprie, prout idem fub minori excenfione, & continenaccipiendo
illa
tia, poceft dici
Sc
parsrefpe6lu fuiipfius fub maiori,
hoc modo loquicur
infra, in folucione fccun-
Vel dic qu6d ibi decerminac Sc dc coto,& de partibus fubiediuis eius',*ide6 vc-
di principalis.
rum
dicic licet aliud tacuit.
Ad
tectium poceft dici , qu6d Syllogifmus Elenchus poceft confiderari formalicer , vel ma-
Primo modo concedendo ipfumelTe intentionem fecundam poficiuam. Alio modo macerialiccr , & hoc vcl vc cadic in vfum fophiterialitcr.
& decepcoriac argumencacionis.
comrauni.
Ad
Ad priraum
dico
,
qu6d quamuis
principlilis
incencio ficdeSyllogifmo fccundx-incenciona-'
hoe camcn
vc fupponic pro fun-
lirer difto
,
damcnco ,
& icaincclligicur vniucrfalitas, & par-
eft
cicularicas per refp?6tura
ad fundamcnc^,
& prx-
dicationem exercicam.
Ad
aliud, cranfcendic
cnim negocium
fed
,
ali-
Decim6 circa folucionem fccundi principalis, num.p. polTec dubicari.an videlicec cocius paccis poflic idem eftc fubic(5tum. Et brcuicec dico, quod non inconucnic fub diuerfis racionibus, vcl falcem fecundum racioncs fubordinatas, fecundum eandcm racionem complctiorem ;
men , & mini^s complccara,
vel ca-
dubitacc circa folu-
cionem vlcimi argumcnci magis percinec ad Philofophiam nacuralcm , quikm ad Logicam. Igicur percranfeo ad prxfcns , nc prxcer vcilicatcm ia-
ucnum
prolixus videar.
Vlcim6
poceft breuicer dubicari circa folufio-
nem quarcx opiniohis, quarc ciam oracio conueniac ^quiuocc enunciacioni,& Syllogifmo per ce,
ab ea rcmouecur fecunda, vcl cercia conxquiuoci non fic definicio. Poccft dici , qu6d illa definicio,qux ponitur I. Perihcrmenias de ipfa, conuenir ei pro vno fignificato. ideft, pro enunciatione,vt vipocii^s
dicio, qulim prima, cijm
decur.
Sed concc^, quia cunc non eftct genus enanciacionis,quod communicer noncenetur. Ide6 diccndura, qu6dvclilla eft dcfcripcionomiiiis, vcl fi vera dcfinicio,cunc capic hicxquiuocacio-
dicendum po-
mo-
nem
excenfiuc pro analogia. Vcl
cius,
fuftinendo pritnam refponfioncm ad inftan-
,
Alio
roodo vltimae diftinftionis , proccdic ex falfis, nfcc de ipfo eft feicncia : fecundo modo fic. Vult crgo Do(fk>r primo Elenchorum, qu6d de Syllogilmo fophiftico fecundae incencionalicer , fundamentaliter fecundo modo fit fcientia. Hic vcr6 vulc qu6d ille primz-intcntionalitec , vc
&
pioccdit ex
falfis,
fupponit pro
& fccundx-incentionaliter, vc
tali,fit
Non6 dubitatur circafolutionem
,
per fe vna 8c concinet fub (9
primi prin-
,
eft
nedum indicatiuam
,
fed
imperatiuam
,
&c alias
huiufmodi , Sc fic ncgatur confcquentia illa, Oracio aucem, qux eft argumcncacio, non cft per fe
vnanifi vnicace ordinis,vel integricati$,fecun-
dum aliquos. Prxroiflls tribus quxftionibus circa
Logicam
coramuni dirigic fermonem in Ifagogas Porphyrianas. £t antequam cexcum dubitatiiie tangac , mouec fcx , auc nouem ( omnibus compucatis)cicca ipfum Vniuerfalc in comrauni,quaftiuin
Dodor,nuro. 8. qu6d de Syllogiiino in coramuni , per Syllogifmum parcicula-
cipalis, vbi dicit
qu6d oratio , qux cftgcnus
ciam concra illam enunciationis
priuatio vcri Syllogifmi.De
hocmagis primo Elcnchorum.
60.
&
vc cradicuc per decccminacaprincipia. Prirao
fticac
do
cft aliud ^
formalcm, faltem a fuo communi,licec addat quamenticaccm materialem.
,
quod verum eft,capicndo
ipfum
refpondccuc ex prxdidis.
&
nifi in
parccs fubicifliuz
ficut
fic
opcimcdicic ,necconcrovoce , fi qua fic. Hic enim quod Syllogifmus Dialedicus , Scc. funt
uerfia vlla cft
,
ifta faciliccr
breuiterpro nunc dicendum, quod non eft alia fcicncia de parciculari, nec dicic aliam enticatcm
oranimtfda fimilicudo.
Adfecundum dico,qu6d Doftor &hic,
par«^
ticulari poflit efte fcientia diftindla k fcicncia
&
formaliccr,
iCquc enim, vc viiletur, idem raedium,qu6d de homi-
ne noneft fcicncia.quia ficuc homo cft quoddam incomplexum , de quo habecur fciencia pec Syllogifmum , ica Syllogifmus fecundx- incentionalicer fumpcus , rcfpedlu Syllogifmi primx- in-
intencio Logici eft de
&
& non focmalicer.
poflcc oftendi per
habent exerceri in
,
fundamentis, vt inftimagis ita ida, Syllogtfmiu eonfiituitur ex incomplexo , enunciatione , habet
59'
457
rem habetur fcicntia,
,
ncs.
61.
458
Expofitio
.1 1
Et quia Jntentio fua eft conftitoere Vniucrlibri , dc fubiedo vcro includendo inhacrcntiam paffionis , quatuor pof-
nes.
fubieAum huius
fale
&
funt quaeri , videlicetfi eft , qHid efl, quia eft , prepter quid eH , iAeh valde ordinacc pro infor-
matione radicali iuuenum , hzc quatuor pcrtraelfe afferat. , priufquam ipfum fubic^bum Quantuni igitur ad qu«ftioncmf«iitf/?,dicit,»«
€tit
^
quia omnem <]Mrendum efl de vniuerfali , qutftionem pracedit (jHid dicitur pernomen , &c. Vbi
Jpeciali
aduectendum ,
ta£lum
vt fupri
duplex, fcilicet
rei
eft
,
quod efuid efl
& nominis & liccc quzftio ,
,
(juidrei, fecundum fi efi przccdat quaeftionem ordinem, quem cenet Ariftotcles fecundo Pofte-
rioruni;qua;ftio tivncn quid nominu praccedit nes, vt hic, quasft.
& quarto Sentenciarum
,
om-
diftind.
i.
i.habecifte; fcquicur in liccra diftindio
trimembris huius nominis. rniuer/ale,
ficut caEce-
fic eft
vt
&
hoc intellige de confideraticne Logici : , quia aliquando loquitur de Vni-
plurimum
pro fubftrato. Sccundo modo pertinec ad confiderationem arcificis realis , vt puta Metaphyfici , vel Phyfici. Tercio raodo non eft dc ucrfali
confideracione alicuius arcificis per fe , cum fic cns per accidens , vt fexco Metaph. text. comtn. 6.
& 7. habecur.
Circa pra:di6la poffec dubitari > vtrum concretum, & abftradlum idem fignificcnt. Sed non oporcet hic immorari, quia infr^ loco fuodifpu-
&
connotare Iccm vcrum pgnificare , Ibidem eciam habec percra6);ari. Icem , vcrum de ence per accidens fic fciencia. Non hic,fed 6. Mecaphyfica. Icem,qualicer Vniuerfale pro fubftraco percinet ad confidcrationem Logici fupra didluro eft. Scquitur de quxtabicuc.
idem
dicanc.
fiione Sieft.
rorum concretorum accidentalium, Sc poteft redaci in bimcmbrcm fic ; Omne concrecum accidencale aut fumituc pro aggregato , & conno-
Qjy jE
&
tunc vel pro fignificato, vel pro connotato. Ifti enim termini pro /tgnitato
ficato
aut feorfum
,
,
profermali
pro forma
,
vel pro eo quodfignificat
Synonyma ,
func
rc pro /iihflrato
,
,
,
,
feu
ficuc cx altera par-
pro connotato
,
Sicuc
illa qiiaiicace
,
quam
> firJoMm 'rid mentis ) idem fignificanc fed diffcrunc inmodis «A« mi». fignificnndi , vc magis infii dicecnr. Namhoc :
per modiim per fe alteriinharentu, Sc
entis
hoc
,
illud
modum
vero per
vtl fubiediuc, vel fuppo-
Vel magis ad propoficumponaturexeraplum in concreco primx-inccncionali
ficiue fignificac.
namque fignificac illam rclationcm aequiparantiac, quzm fimilitudo fignificat; connotac vero fubieftum vc homincm vcl afinum:&quia requiricur neccffario fundamencum
rcfpediuo. Simile
,
,
ad efte refpe6liui , connotac eciam ipfum, vtpuca albedinem , vel calorem , vcl aliquid huiufmodi, In quo fundamenco eciam poffet fieri diftindiQ fecundiim remocius,
& minus rcmotum.
fecundum variationcmPracdiconcrecum accipi,auc pro forcancijm auc pro fubftrato tantum ; aut pro
Poteft igitur,
^2^^
camcncorum, niali
rale
;
Excmplum fnmi,vt, ^lhumperfeprimo modo eli coloratum. Exemplum fecundi,vc, jilbum CHfrit. Exemplnra tercij vc Album eft ensper
aggregato.
,
accidfns
:
ica in
propofito , vniuerfale poreft fumi
prorefpe(5buracionis,caufaco, vel dereli£lo,adia collaciuo inceliedus
,
moci ex aliqua proprietatc
indiffcrcntis, vcl communicabilitatis ex parce rei
,
quam primo
fignificac
,
ficut vniuerfalitas,
vel intentio vniuerfalis.
Secundomodopoccft accipi pro fubftrato, vt homine , vel animali , & fic de aliis. Vel pro fundamentoin tali fubftrato , & hoc vel propinquo, vel remoto. Voco fundaraentum remotum vniuerfalicatis
v^I negatiuam, tc
indeterminationem priuatiuam, feii communicabilicatem abfolu-
fumpcam.
rimdaminFundamentum rero propinquum , dico indetum froxiterminacionem contrariam , vel commonicabi*''*'" '
quod.
cognitam. Tercio modo poceft fumi pro aggregato cx vtroque. Proceftacur ergo Dodlor fe loquuturum dcinceps de Vniuerfali primo modo , quia
^J'.' litacem coraparaciue
mtrfalitatk
IV.
o
1
ytrum ijmuerfalejit em?
QVoAD
vel pro eo quod
ergo alhum poceft fumi pro albedo fignificat , vcl pro Contritum fubicdlo eius,vel pio aggregaco ex vcroquc.ConUimfignifi. crecum namque $c abftracSlum ( ex principiis hu'"^' ^'''q"^ ^ prajcipue infra , in Anteprsdicadenominat.
T
s
Primvm
Vnitterfiu
cundum
,
ficut
Vniuerfale dicitur
j.
,
aliquos, kpradicahili , quia definitur per
Pracdicabile vero per dici de , de
effe in.
ab
& Vniuerptoi & difFert fequo
infrk.
^^'^^*^ ''
Ec licec ^«/»*r/i/f poflic fumicripliciccr.vt pacet cx przdidis, tamen alicer capi folct, pro fubftrato falcem. tiim a\\\id eH in caufando ,\t Deus: aliud in cognofcendo, vt incelledus
fintando
huendo
,
,
vc fpccies intelligibilis
vc figna vniuerfalia
;
aliud in repraaliud in diiiri-
;
aliud in pradicando,
;
& hoc vel comrnuniter, vc omne quod enunciacur dealiquo in propoficione qoacumquc ; vel^roprie
,
& cunc vel tranftendens
vel ante rem natura,
primae cauf
;
,
vt ens limicatum,
^ tempere, vt
natura tantitm
,
vt
eft in intelleflu
iam ens
;
vel i»
cendicionibus indiuidualibus; ^o^r^, vc in effc cognico. De hac vlcima diftindione magis infr^ quaeftione odiaua , de criplici accepcione fignificaci cermini communis. Inpropo-
re, vt fub
Ciio eft iu
przdicando
,
& pro formali, vt
^pplicabilis, vt priiis didlum eft,
bicur
quod
fic
tamen defcri-
Perihermenias cexc.^bmm. 5. Vniuerfkle aptum de plurihttt pradicari. Icem 2.
I.
efi ,
Pofter. cexc.
multu,
comm. vlcim.
Vriiuerfale eft
& vnum prater multa.
comm.
z j;
Sed non
ita
Icem
i
eius eft
vnum in
Pofter. cezc.
exprefse ,de quibus defi-
nicionibus eric fecmo amplior infra
Ordo
.
Vaiuerfat» ?**''•
,
quaeft.6.
quaeftionis pacct ex prsdidis. Diuifio
communis.
C^OAD
S E c V N D v M arguit tribus racionibus ad parcem negaciuam. Prima racio habec originem ex Boccio, in libeilo de Vnicace 8c Vno,licec Sandlus Thomas Quodlibeco.jj.acciculo 6. dicac illum librum non efTc Boccij , de quo non oporcec hic difcucere, {alcem auchoricas famofaeft, communicer accepcacur. Vbi aduet-
&
tendam, quod incencio Boccij , vel illius Auchoris ibidem , eft oftendere qu6d omnia appecitet vnitacem. Dicicenim ibidem quod quia Creatornacurae verc vnns eft , ide6 rebusquascondidic hoc in munere dedic , vc & vnaquaeque habeac effe, & vna efTe. Enunierat igicur ibidem mulcos modos Vnicacis , de quibus infra capiculo de Specie, quzft.z. fort^ crir fcrmo. Verba autem qua: recitat Dodtor, non aperte habentux ibidem , licec iroplicice poflinc coniici cx di£tis Boetij.
z.
Qu^ftionis IV. De veriute autem
Boctlj.
illius propofitioiiis in
tangam. Sccunda ratio fundatur in diPrxdicamcntis cap. dc Siibftantia. Tcrtia ratio fumiturcxdiftin^lioneentis ig id quod natura cft , in id quod fola rafe infra
€t\i Ariftotclis in
&
tione ratiocinantc fabricatur. Duac rationcs ad oppofitum cx duplici authoritatc ptoccdcntcs iatispatent.
Confcquenter conclufioncm affirmatiuam tc5VmMtrfnU net in quzftionc ifta, cuius ratio fundacur in obicao, &: rationcobic^aiua intelleftus creati, fal-
tem viatorum. Intcntiones enim Logicales funt raodi intelligcndijficut Grammaticalesfignificandi , vt didtum cft fupri , magis infri, in
&
TizOtiXw dc modis fignificandi
&
,
Deo fubucnien-
&
vt habct iftc,
,
foluendo fecundam
,
,
,
,
Tangit ibidem dc motione intelle(flus ab imelligibili , quod habet cxprcffc Commentator certio de Anima comm. 4. Authoricas vero Ariftocclis , quara adducit , eft in j. dc Anima tcxt. comm. J. 14. 17. 18. 27. &alibifzpe. tis.
Quod fequitur in tius monere tft
,
,
Pro folucione huius prxmicccnduni cft pri- Onme qood eflf ideo cft , quod aliquid ( vc communitcr dicitur ) poquia Toam tcft dici vnum numcro, aut quia cum aliis pota6
nit in
numcrum
vnum
Spccic
,
nuniero, «x-
,
aut vt diftingnitur contra
&
genere
Anima
,
tcxt.
littera
quod motM,
eil a^lut etttu in tiSlu
comm.
27.
,
vcl po-
habetur
Motusnamque
j
.
de
potcft
comparari ad mouens, vel ad mobile. Primo modointelligit Dodorhic, Ariftoteles ibi-
&
dem. Secundo modo intelligic Dodor in fecundo Senccntiarum indiftihd:. 18. Ec AriftotCles 2. Phyfic. texr. comm. j. Vel fi voluctis totum intelligcre ex parte mobilis , dc adlu eft diftinguendum. Vidclicccprimo , vel cflTcntiali, &" fecundo vel accidentali & verba Do£toris incelligi dcbenc primo , nonfecundo modo. Primum & fecundum principalc vnica folucione :
,
fbluic
ncm dam
(ti liccc poflic
,
vc refcrtur ad
,
arguit
)
obiici concra folutio-
vtrumque(
ptzcise
vt ftacim often-
concra eara vc appli-
cacur.
Ad fecundum
, oftendcndo quod non func prxccr opns incelledtus , immo quod func fccundx incentiones» alitCF non opponerencur primis ^ic per confcquens diuifio Ariftocelis non cftcc conuenicns,
principale
,
& accidcnce.
,
Sccundo notandum.qubd principium vnita-
lis;
excrinfccum, fubicdlum, vcl aliud huiuf-
modi. Terti6 fcicnduin , quod efe przdicat quandoquc fecundum , quandoque certium adiaccns. Tunc cnim pra;dicac fecundum , quando nihil addicur rci , verbi fpccificaciuum. Tcrcium vero quando fic abfquc fpacificaciuo quocumque extrinfcco pra?dicat quodin ipfo eft ,hoe auccm eftensparcicipalicer fumpcum,quod idcm fonaccum exiftencia aduali. Regulariter crgo cenccur , quod quandocumque hoc vcrbum efl prardicac fecundum adiaccns , dicic cxiftenciam a^ualcm de fubiedo. Vnde licec conccdatur quod Cajfar eft homo , non camen quod Czfar cft , de quo
Ex
tenendo cum Boetio dico , quod provera , maximc loquendo dc vnitacc numerali , a principio incrinfeco, qux, his
pofitio fua eft
vt probabiliccr ccneo , przcedic in quocumque ( nacura dico ) exiftentiam adlualem , maxi-
me in indiuiduis
,
quia cxiftencia
eft
n>odus
,
&
proprietas indiuidualis cftde rationc intrinfcca
comparationcm ad nadiccndum.
ipfius indiuidui, licct per
turain alicer
Scd pro iftorum in
,
fit
altiori declaracione,
aduerre diligcntcr ca
1. diftin(Sb. j.
qusft.
l.
&
caftigacione
quz habcc
iftc
in folutionequzftio-
hzc confcqucntia , heceft, ergo hos efl vmtm , ncdum pcr locum cxtrinfccum, ]mra6 per incrinfecum , ita vidclicec quod pofnis.
Valtt ergo
demonftracio ^0/7ffr
vc ita loquar.
dcbeac dari per oppofita. ergo argumenci , negacur minor pro fecunda parce , & fimilicer minor probationis. Eft enim vera , licec indiredia przdi-
Concedcres enim fcholafticc iftam Efi vcrum, ergo vnum , quare non fimilicer , vel potitis przdiAam ? Vel poftec dici alicer , quod cum dicit Boctius ideo efi & non rcddit caufam przcifam , nec i priori , (ed conditioncm concomitantem , quia vnitas numeralis cft conditio con* comitans omne per fc exiftens. Vide camen pro
cacio
,
Ad
fnitierfale ellfiihfiantiafecurulM.
ccrcium, conccdic Vniucrfalc
naturz
,
fed ex
figmencum
non
eftc
hoc non fcquitur ipfum
ens efte
quia huic correfpondct propriccas ex naturarei, illi vero minime. Vndevult quod Vniuerfalccft cffrftiuc abincclledlu,oc,
cafionaliccr reali
,
auccm ,
Sc originalicer a propriecace
pro quo adducit authoricacem Boecij in
Commenco. Q_v
nem
nonnuUz
dubicacQi circa Tcritatem
hanc
difticultates illius
quscftio,
prim6
propofitionis
^M(
,
,
,
vlceriori declaratione huius , ea quz dicit ifte in^. diftind. 45. quzft. ). foluendo fecundum principale. Vel poceft dici quod authoritas eft vera loquendo de vno numeto primo roodo, quod facis probabiIecft,vc pacec ex intentione eius. Per hzcadobicdla. Prima inftancia Foxal
poceft negari ex przdidlis.
qu6d
liccf finc plures
merati
oAD Tertivm. circa
occurrunc
l.adiactmi.
infr^, in quzftionibus iibri Perihermenias.
fct efte
Ad fbrmam
2{iquan4» prtdicMt x.
,
fccunda: fubftantiz
ic^ra oranis diuifio
flifatur.
proportionc quod , folctinvnumdefinitionc,pro-
vlteriiis diftingui
tis numeralis aliud cft intrinfecum , aliud cxtrinfccum. Intrinfccum , proprietas indiaidua-
fingularc intelligitur.non fub
fed Vniuerfalis
hocidem inTheorcmatibusfuis, vbi inquic quod Vniuerfale pcrfe,5c prius intelligitur; quod tamen verum cft dc Vniuerfali pro fubftrato. Idem feptirao Metaphyficx & primo habet. Modus autem incclligcndi ens non poteft cfle non cns igitur Vniuerfalc non eft npn ens ergo ens per locum ab oppofi-
tntit in
; idco cft vnum quia cft. Boctius ibidem cnumerac plura qu« lunc , non tamcn vnum numero func,qniaaffignac ab aliis diftindum modum vnitatis.
cft
Icem
qu6d etiam ipfum
a.diftindb. primi,qua:ft. j.
«Sus
vnum
prio
rationcm opinionis
ftnfu
Metaph.cap. 1. Vidcturcnim quibufdam qu6J oppoficum eft dicendum , lciliccc , omne quod
te, vita comitc. Eft igitur Vniuerfale, dc quo hic loquitur , modus intelligendi in tantum,
modo fingularis,
4-
459
ante oppofitum, num.r. videlicct, Omnt quod efl , itleo efi , tjuia vnnm numero eft. Quam etiam habet Auicenna j. Mccaph. cap. i. &7. Boircij
,
modi
Ad fccundum dico, vnicatis
,
ibidem nu-
vnicas nihiiominus fpecificaca per exi-
adualem , & perfeicacem tertij movnoquoque, concomicancer falcem eft numeralis. Scd « vt fupt^ dixi > illa addicio de ftenciam di
,
in
,
vnica
6.
Expofitio
460
vnjtatc nuinerali noii habctur exprefsc in Boetio. Ideo dic quod Dodor vulgariter allegar, in his LogiSed eligc potius mbvc calumnia omnis abi-
quod non inconuenic plerumque calibus
dum
vr fupra habes.
,
dicendi priorem
,
gatur.
Secund6
po(Tec dubitari
,
minorem primiargumcnci,
Ctot
Vniuer/ale non eil vnurn
,
tangam,
vt Gngula
circa
vbi dicit
m numero
Do-
quia prx-
,
vtrum illa confcquencia te; hoc prsdicatur de plutibus,ergonone(l vnumin numcro. Dico breuicer qubd valec logicc loquendo , & pracdicacionc vniuoca vniaoce fumpta fcd chcologice , & praedicacione dicatur de pluribm
reat
,
,
&
vniuocsi , non vniuocc fumptS, habcc inftanciam. Excmplum primi , vt ellcntia diuina dc tribus perfonis, aliis ,qu£ func in Deo. Excmplum fecundi , vt Socratcs, de
cequiuoca
,
&
&
hoc
Socrate. Excmplura tcrtij
illo
nuuc aibus
craces
&
,
(lacim niger
,
vc Sodc albo Sc ,
nigro.
.1'
Tertio circa fecundum principalc , num. ;. & obiedioncm concra primam folucionem ad
ipfum
Subfl»ttti*
piultifltx,
&
vlcimam folucionem cius , infurgic diflicultas , vcrum vniucrfalc, vt hic fumicur, fic iccunda fubftancia, vel c concra. Ec quodnon, paccc argumencum in ccxcu quod fic habcc vhirna folucio. Pro folurionc huiusfciendum,qu6d fubftantia cam prima , quam fecunda, poccft ac,
cipi vcl pro formali
,
Primo
vcl pro fubftraco.
raodo funt intcnciones fccunds. Nam prima fubftantia fic acccpca idcm imporcat quod fingulare , vel indiuiduum de prsdicamenco Subfiantia;. Secunda auccm idem quod gcnus , vcl
qu2
fpccies,
conftac cfte fccundas inccncioncs,
modo
Ec hoc
cnndam
accipit
Doftor hic priman» & fedeSubftan-
fubftanriara. Et infra.capicc
tia,vbi inquit
qu6d
& fecundam
cft fubiefti in
non
telligo
,
accidencia
:
vc fubftancia in fubftantias
per primcicatcm tiz accidimc
pcimam quod in-
diuifio fubftancix in
,
,
,
fcd vt
& fccundcJCaccm,quie fubftan-
diuiditur fecundo modo,vcfciJi-
cct accipiuntur pro fubftrato
quod Socratcs,
&
homo,
,
ficidem denotanc
vel animal. Sicut crgo
haec crtncenim^Vniuerfaie eiigentu, veifpecies,\t3. yniMtrfaie
jfta,
eft fuhflaritia
fumpra. c coiurario vcro quis dicacquod
tatc.
i6.
Ad
&
Nam
cam prima,quam fccunda fumi cranfccndencer, vel limihoc pondcra ca qua: habec in . diftind.
X,\iX,Sc alibi. ,
in Quodlibcco,qua:ft.
rna,& fecuuda
,
j.
defubftantiapri-
& ita Vnincrfale refpcAu fccun-
dafubftantiaipoceft efTc dcccrminatio, & dcterminabile, diuerfimodc loqucndo. Erinhoccx-
poni poceft Do(flor,vbi dicic quod vniucrfalc eft quid communius ad fecundam fubftanciam ,
&
quod
fecunfiae fubftanciz
func accidcncia
non
&
copiofius. Liccc
Sed vidcuir adhuc quod argumentum non foluitur
,
putailliid
quod
cft
aliquod Vnincrfale
fic
ens, vc
fubftanciafecunda,hocnon
omne Vniuerfalc effe ens nec comnmni , de quo quxriiur hic.
arguit,
jn
t^uia licct
,
vniucrfalc
pngu-
&
:
,
&
dcncia in primis fecundijm
eiTe
maceriale
formantut inccncionibus fccundum
,
fei
cognitum vc infri dicecur. Adhuc po^Tcc ficti visde Syllogifmo.& enunciacione,& fic de aliis eodem modo arguendo.Dic qu6d omnia rcducuntur ad propofitum. Vcl alicer vcpriiis. eflc
,
Quarto
circa
eandem obiedtionem, num.i.
fubftancia prima , & fccunda non opponuncur , vc funt pr^ter opus in-
Dodor qu6d
vbi dicic telledtus
quam
fcd vc funt fecunda: incenciones
:
fic
dubium, quarc magis opponuntur
fic,
,
occurric
fic.
Poccft breuicer dici filiatio
qu6d
ficur patcrnitas
,
&
qua: funt rclationes oppoficx, vt fal-
,
tem comparantur ad idem
,
& fecundum ideca,
fundantur in indiuiduis eiufdem fpeciei , vc puca in Socracc , Placone , vel in codem indiuiduo refpe^u diuerforum , vt paiec. Ica refpedus rationis , vt in propofico fubftancia pri-
&
&
(ecunda,po(runc fundari in his
cadem
realiccr
Sicuc igicur pacer rclaciue oppofica
,
,
licct
,
& filius & non
pro formali func pro fubftraco , ica ,
&
Sunc crgo rcfpedus oppofici , non fundamenca , fed bcnc propriecates in fundamentis.
Sed contra prxdidla inftatur
,
qua ratione
fubftancia fceunda eft incencio fecunda
& &
prima infr^
, ,
vc eciam
,
cadcm-
Doftor exprcfse ccnec hrc,
cap. dc Accidence
,
qua:ft. 2.
exprefsc
falfum , quodprobatur , quia Ariftoteles definiens fubftantiam primam , definir ipfam , vt opponitur fecundae , fcd probari poccft; fcd hoc
cft
definicio nonpoteft competcre intentioni; ergo , &c. Minorcm probo , primo principalitcr , maxime fubftare , non eife in , nec dici de,non poftunt competerc intentioni (eilla
&
&
,
Refatinus eppcfitA ftf.
fuHt fundari qua: in eedemrea-
non fecundum idem.
hic.
cundae
8.
Licit
,
las; ergo,
&
in
fic
:
concra.vt infra,c3p.dcSpccic,qufftionefccunda.
,
eliimalbcdoincommuni
&
lart intluiat hac albedine , albedo in communi fic Vninaturain «»uerfale,vel Accidens.non camen hzc albedo fic mnnem ntn namque arguendo eft figura didionis , & falla- tamen efi vniuerfale^ cia Accidencis. Similitcr liccc albedo fit Vniuccalbedo fit in Socracc , non ideo Socraccs fale , eft Vniuerfale quia fi accributum alicuius cxtra-r neatur eius per fe fuppofico , multo forciias vc hoc in videtur , eius per accidcns fuppofiro , quancum eft calis. Sunc cnim huiufmodi acci-
, fcd intencionalia. Non eft enim inconucnitns quod ens rcalr concrahac ens racionis, 6c e contra ficut lubicdlum fuum accidcns , e
realia
&
,
quam impugnac. Vel cerciodicendum, qu6d vniueriale in fubficdicicur
poct- ft
>
hoc habeturparciculariccr falcem dc hoc fufficic Dodlori , & maximc
in
concra aliam refponfioncm
ma,
cft
,
fuperiori
func
,
fubftancia
encicas
modo
deicrminatio concrahcns, vc album ic(pcd:u hominis , vclecontra ,quod forte vcrius clt nifi quia non ponicur cx parcc ciufdem extremi, vc infri, capice dc Spccic dicefi
tonomafticc Philolophus pofucric eas in Przdicamento Subftantis tantum , de quo alias. Vel aliter,qu6d inquantum oftenditur de inferiori
prjsdicatio pcr fe,ni-
fecunda , primo
cft
Poceft dici quod omnia Vnioerfalia reducun-^ curadgenus, £i:fpecicm,& ica ad fubftancias fccundas. Pono cnim probabilicer fubftantiatn primam , & fecundam in omni generc , licet an-
vt pacec indutftiue pec fingulas particu-
&c. Icem oppoficum non eft in in oppofico , nec deftruitur ad deftruftionem ipfius , fed fubftantia: fecunda: funt in primis , deftruuncur ( pcr Ariftotelem cap. deSubftantia) deftruAis prirois i ergo, &c.
&
Ad
liler,
jMtmt-
Qu^ftionis IV. Ad primum conccdo primam
fubftantiam ef-
fcfecundaminrentionem,ficut fecundam,&: concedo iilam definitioncm fibi conueniic fed qualiter, quia iongiorem tradatum expoftulat > loco :
Sub$Mti» ft.
fuohabct videri. Ad fccundum concedo , qu^d oppofirum
eidi» dieitur
^tprims^u$mtdt.
fic
non
,
eppofito
eft in
accipicndo oppofi-
,
non
,
inconuenicns.
eft
funr eniin relatiue oppofita
dem,&
eji
ficunda
piendo vtrumquc
tamen
vt
,
refpe6ku eiuf-
nifi
&; c conrra.
cjuid
vel
,
,
Salrem ca-
modw. Harc
vt
vtvZyfiihFiantiafiamdaprtdicaturdepri-
eft
ma,Sc fortc c contra, quia
damentis , vt infra de
fic
fiipponunr pro fun-
aliis dicetur.
candem folutionem * poteft dubicari vbi inquit Dodor , quod fubftantia: fecunda: funt accidentia non realia , quibus conueQuinto
3.
,
Non
fecundumidem: hscergoeft falfa,5«^-
ftantia prim*
'^
vt
tioncm propric. Oppofitum autem dicideoppofito , non tamcn vt oppofitum, in prsdicarione fignara
10. aum.
,
,
circa
,
nit clTe «»,{cd intcntionalia,quibus conuenit dici
Videtur enim qiiod vtruquc firminvis verum. Primum,quia omni accidenti conuenit eflc in, & inaximetenendo(vt ifte infra tenet J intentio-
€le.
nes fecund.ns habcre
d6obieftiuum,vt
fluemoi» fttunJd intenfotiui
dicuntur de,
qukm funt in.
fubiediuum,
aliis placet.
& non mo-
Sccundum etiam,
quia accidentia realiaprxdicantur de fuis inferioribus fubiedis , vr patet in nouem generibusaccidentium. Dicendum , quod Doftor loquirur ds inrentionibus perfonaliter ,fiue pro fubftratis fuppo,
titnes
cfte
nentibus
&
,
& vt modm, non vt cjuid, de quo infrii,
&
ficverumcft iquia aliquibus fecundis intentionibus conuenit dici de , & non efte in , vt funt
&
aliquibus autcm efle in , nondici<^f, vtpatet infracap.de Proprio. Aliquibus vero vtrumqucSc aliquibus neutrum. fccundjc fiibftantiae
;
Licct igitur fccunda: fubftantije formalitcr fumprs , & vt ^uid , habent eirc in , non tamen pro fubftrato nifi vt fuperius cft in inferioribus , quod non cft ad propofitum & fic patec ad primum. Ad fecundum dico quod quamuis accidentia ,
:
461
qu6d aliquibus conaenit approptiat^ dici Jc , aliquibus clfc in omnibus autcm dici de & nuxi,
,
mc vniuerfalibus Omnibus
dicari.
quia ratio Vniucrfalis criam conucnit cffein,
,
rius
hocconucniat accidcntibus realibus
tet.
Tencndo ver6
haberc prxcisc
vr aliis placet
,
,
pr«-
eft
licct ve,
vt pa-
intcntioncs
obicdliuum fimpliciicr , vera
eirc
funt didla Doftoris. Vlteriiis hic inucftigari poflct circa didtafra-
loannis Foxal,an hxc
tris
fit
maeftfithflamiaficunda. Et
vera, Suhfiantia pri-
hxc
,Sutfiantinprir/:a
Dico brcuitcr,qu6dnon funr dcrigore fcrmonis ,& propricloqucndo conccdcndx.'Piima ,
mz-intcntionalibus Mctaphyficalibus , gcncris Subftantiae , cuiufmodi non eft fubftantia priniaj necrealitcr, necconceptibilitcrconfiderata. Sc-
cundactiam non , quia ( vt infrJi, quxft. dc fufficientia vniuerfalium habetur) indiuiduuni licet fpecies intentionis.non tamen Vniucrfalis. Similitcr dicaturde fubftantiafecunda.
fit
Vlfcriiis etiam poifet dubitari de illo vninerfali,quod conccditur eflc fubftantia lccunda , quale fit,
an
fcilicet
genus,vcl fpccics,an indiffcrens,
&
ta fextum.
Poteftdici
quod
eft
indifferens indetermin.ntc,
determinatc tamcn.Vcldic,vt cap.dcDjffcrcntia, in fimili habct,plura confidcrnndo. Scxto circa folutioncm principalem * , in qua tcnct
Doftor Vniuerfale
cft ratio
bilc
,
,
vel
cfle
ens
,
per hoc,
modus intcllijTcndi omne
dicit
dici de.
dicitHT de prirna, eft per fe, vt ifta, Sccrates eft homo;
quod
poteft applicari contra eos
iufmodi
efle
rantes.Dicit lia
,
,
qui dicunt hu-
per accidens , minijs logice confide-
autemquod nonfunt
accidentiarea-
de quibus ponit Ariftorelesaliud
membrum,
Ex quo fequirur generalitcr qu6d magis conucnit omnibus fercilicct cfle in, id eft,pro quibus. ,
cundis intentionibusdici
,quameflc»«,licct
vtrumquc fibi conueniat,vt patet
altitis
intuenti.
&
De
hoc magis infrll, cap.dc Proprio, qua?ft. 1. cap. de Accidcnre, & infrk cap. de Gcnerc , qu6d
r|^eftrerum,& dici intentionuni. Applicantur enim intcntioncs fundamentis , non pro cflc matcriali, vel quidiiatiuo, fed
cognito. Et intcntio-
nibus atttibuimas illa quae fundamcntis conueniunt, vt infra ad lonjrum dicam. Non ncgat igitur
Dodor
bus
cflc in
vniuerfaliter ab ,
&maxime
Scotioptr.
Tum.
omnibus intentioni-
vt ^i«'
»
& in qua:ftionc fcqucnti idem dc intciligi-
bilitatc ipfius habct dift. i.qureft. f.
,
& in fecundo Scntcntiarutn
vniuerfalitcrde
dis intcntionibushocdicit
:
omnibus
immo quod
fcciin-
fottius
eft,qu6d funt modi intelligcndi primas intcntiones in primo adtu , occurrit difticultas non modica.Nam cx prachabitis,quxft. ?.intentioncs fccunda: caufantur, vcl dcrclin^uunturadlu collatiuo, qui pra-fupponit adtum fimpliccm , feu abfolu-
Minor vero nora cft. Harc ratio facit mihi finj;ularem difficultatem. Prartcrca quod ibi tangitiir dc motione intelletfius ab intelligibili , videtui: falfum,tum quia omne quodmouetur,habct ma-
illis,
,
efle,
num.
intciligi-
uenit dici de,vi pro fundamentis,in pracdicationc exercira, fupponunr. Nam hacc, Suhhantiaficunda
quam
Quamuis etiam
ramen habent
prius
ti.
qnod +
Maior efthuiuSjin
dicantur de fubiedo
1>-
niutrf*lt.
,
Doftor,qu6d funr accidentia intcntionalia, fe, pracdicatione fcilicct fignata, con-
fpccies,non ramen vt acddentia.
CHnia,aut
,
quibus per
fuis inferioribus, vt genera,vel
extfritt fe-
non quia fubftantia fccunda cft vniuerfalc non quodcumque fcd applicabile fundamcntis pri-
Ideo ^ttejfe »«poflunt diftingui ab qu« non funt in , fed dicuntur de. Bcnc ergo
de
ni
fuliflantiii
frddieefur
(ft vniuer/ale.
tum circa extrema comparata , & prscognita. Tuncfic nihtl eft modus ,nec tatio intclligchdi antcquam fit , fed vniuerfale anre cognirioncm quiditatum realium,non habct cflc, ergoinillo priori non eft ratio , neque modus intelligcndr^ falfaeftcrgo illapropofitio ,qu6d videIicctf;/»V-
,
rcalia dicantur
IT. Car ii primM
^id
intelligitftr , intelli^itur fith ratione
vniuerfiUs,
fimiIi,dift.i.Sccundi,qu.Tft. le.
tcriam,i,Metaph.text.comm.i i.tum,quia corpus agit in fpiritumjtum quia prarftantius eft agens palfo^fccundiim Ariftotclcm , Auerrocra
non
&
j.de Anima,text.comm.i9. Prarterea circa illa alia
dem
,
quae ranguntur in
c.i-
quod intelUfins eft virtitt pajfiua & per confcquens non operatur, nifi moucatur ab obicdlo , & qu6d non ens non potcfe mouere vt obiedlHm, & quod mouerc eft entis i)i folutionc, vidclicct ,
adtu, liccttranfccndanr negotium.quia ad libros de Anima,& ad Philofophiam rcalem magis fpcAanr,brcuiter tamcn contra primum eft,qu6d itpttUeEim agens eft emnia facere , j. dc Anima, tcxt. comm. I %.&c
Nn
lua.
tiiate
vni-
Utrftilii.
Expofitio
46i ma
&
,
hil eft ratio intclTigendi
Pro folutionc prsdidorum praemittendum Cognitio con-
fuf»
,
^
di-
fiinHa.^v*.
prim6,qu6d duplex
eft
cognitio
cft
confufa
,
& diftinda.
Confufam appello , qua aliouid cognofcimus, vt per definitum exprimitur. DlflinUam ver6 qua vt per definitionem defcilicct
claratur.
Idfm
inteUl-
gihilc
varii
confiJenttur.
Sccund6, fcicndum quod idcm intelligibiapud diuerfos diucrfimodc cognofcitur. Exemplum honu apud Metaphyficum vt quiditas , vel ens apud Phyficura vt compofitumexmateria, & forma , vel mobilc, vcl huiufmodi ; apud Gcometram , vel Aftrologum , vt fubiicitur paflionibus eorum ita apud Logicum vt fpecies , vel dele
,
;
;
finitum
vel fubiecflum
,
,
tertio, diftind. z. qusft. li
,
dicit ifte
& huiufmodi.
in
in folutione principa-
i.
qu6d quiditas reah's
,
Vnde
vcl quaecuiri-
,
,
indifFcrcns de fe ad cile
eft
& ipfa habcns
fingulare,; fed
non habct primo
ex
(e
eftc
non cft pars conccptus eius primi, quianon conceptus Mctaphyfici, fed Logici.Logicus enim confiderat fecundas intentiones appiicatas primis fecundum Auicennam. PrimaerucrfiHtas
go
intelUciio
velintentio efiipjiui naturd.
,
modm
inteili^itiir aliejtik
iiu
,
,
vt non co-
necjne qtd efi eitu in intelU-
neqtie t^ui efteins extra intelleSlurn
,
,
lick
illitu in-
intelligendi Jit vniuerfalitas ,/ed
modus
telle&i
fnodtt) intelleiJi
Hacc
7Jelintelle£itu.
,
non
Nota val-
ille.
dc haecverba,^: pro argumento, 8i:pro folutione ipfius,vt ea introduco. Tertio aduertendum , quod eaqux.npud nos funt principia operationis , apiid primos inuenopcratum. Excropium in torcs erant finis , Mcchanicis ferra, ve! incus, eft primum quo operatur ifte operarius , licct a primo inuentorc aHis
&
inftrumcntis formabatur
cum Nomen
,
Verbum
vcl
apud Grammatific de aHismo-
ita
,
,
&
dis fignificandijfunt principia difccrnendi di-
num.ii..
quae attribuit z(ki~
omncm intcUedirui agenti,
uitatem
qui quxftionc fequcnti eius
,
qu6d
,
vt vidctur lo-
vniucrfale
eft finis
& tunc faciliter diceretur ad motiuum. Sed
:
quia hoc non vidctur confonum didtis huius alibi , maximc quia confcrre vnum ad aliud , vidctur ipfius intcllcctus poflibilis ideo diccndum
&
;
vt prius.
enim dici,qu6d
Poftet
appellat vriuerfalc
adu
Dodor
ficut
& obicdum a6lu intel-
,
ligibile
&
applicari. Vcl dic alitcr , vt fupra , vcl vc imaginantur, qu6d fimul tcmpore fic impreflio paflionum talium , cognitio obiedi, fed hoc eft fatis dubium ; ide6 pondcra benc circ
,
alij
&
modum. ,& vide ea,qua:
dicit in i.diftind. i.
&
de cognitione » produiftione fecundarum intentionum. Quod autcm dicit quarft. i. art. 2.
Doftor , qu6d relatio rationis cft modus obieinprimo adtu intcllcdus, potcftdici,qu6deft AmphiboIogia,veI quod ponitnrgradus pro gradu. Nihil cnimaliud vult,nifi quod intcntiones lecunda: funt modi inteliigendi primarum, & prima: prim6 intclliguntur & fccunda: fecundario, & ide6 primo funt qua & fecundario quod. Poffet etiam dici quod ibi ponit pofitiuum , vel fud:i
,
,
quod
ri illud
fiuefabricationcmfccundarumintentionum.Habet cnim Logicus iftas intentioncs tanquam princtiam quihber aHus arcipia , & prius riota ,
&
tiiiciaHter inteUigcns.
ncm
perioris
,
&
fic
de
aliis.
homi-
InteUigit igitur
modo vniuerfaHs
fub
vel fubiedi
,
Et
,
vel fu-
licct intelligat finga-
non tamen fub ratione cius propria. Vel poftct dici , qu6d loquitur hic de vniuerfali aptilarc
,
tudinalitcr
,
vel in potentia propinqua
fpecie intelligibili
vniuerfale
teft
tionem fit
fe
ipfius
,
fcd
;
quas
apud ipfum
hoc
ellct
Dodtoris
didurum
,
,
vel de
dici
po-
contra protefta-
qui deinceps promi-
hic de vniucrfali fecundje-inten-
tionalitcr didto
:
fcd
hoc parum
eft
,
quia pro-
vtin pkiribus, fed nonfcmpcr fc/ic loquuturum. Brcuitcr crgo dici poteft, quod propofitio Dodoriscft vcra decognitione via-
teftatus cft
torum
naturali
,
& iogicali
,
vclgcncralitis,qua-
cumque artificiali & hoc loquendo de aiftu, non quantumcunque primo nec in quocum;
,
que
intelligentc.
fccundas dcrcc.
eifc
Scd qui tenerct intentiones
aptitudiues. rcalcs
,
facilc
cua-
tnocii
inteui-
geiidi
ftimi-
ttum.
lupra, quxftionc tertia,articuIo ter-
do vbique. Ad fecundum argumenrum , quoad primum motiuum dico , quod Philofophus loquitur dc motu Phyfico & propric did:o , non autem Me-
&
iif~
perlatiuum pro comparatiuo, vel Nomen pro Aduerbio , vt folet fxpc poni. Videlextam diftinftioncm primi , in fimili. Poftet hic applica-
SimiHter ex his ad propofitum dico , quod Dodor hic de modo inteUigcndi dilogice, prasfupponcntc inuentionem, ftindc, loquitur
Stcundn
tentnnrifntit
,
tio,dubio fecundo,ad fincm,notaui ex nono Metaphyfics tcxt.comm. i ^. pondcra bene cogitan-
,
diftindc ipfas»
nti fufra,
quod loquitur
Alitcr poflet dici probabiliter,
fccundumillam opinioncm
& inteUigcndi
ftiones fignificatiuas ad inuicem
tn.
&
intelligendiomneintelligibile, etiam in primo adUi , pro quanto cft in potcntia propinqua aJ
&
In"
cognitionem confufam ,&diftin6tam, multiplicem modum cognofcendi ab eodcm idcm.
vniucrfali-
nedum
,
,
§iuor7Jcdo
quod intentiones fecunda: pra:fup- tentionei ft' ponuntcognitioncm extremorum , verum cft in fundi fufifoniit cognitio' primo inuentore. Vcl fi contendas ipfas fabri- nifn extnf. *cari a quocumque primo , rccurrendum cft ad tum realtum^ dicitur
tarem. Licctenim intclhgatur fub vniuerfalitate vt fub modo inteUigendi ipfam,tamen vni-
vt tahs
in intelleclu
Solutio argu-
cum
ipfam quiditatcm habitualiter cognitam, &ch\ potentia propinqua,vr 3.diftind.i.qua:ft.6. habctjitaappcUat vniucrfale Logicum modum
que
vniuerfale
Kota.
Per hoc ad argumentum concedo , quod niEt , quando non cft.
plura alia potentialia intelliguntur a
nobis.
16.
Omne
taphyfico
,
vel animatico
tranfumptiuc AiOio <5tum
qui
eft
&
fpirituali
,
quodliihil aliud
re pariialiter ad
adum
,
vcl
,
in propofito.
enim moucre intellcdtum quid
fupra
eft
,
,
cft
fit,
Obicdidtum
habitum caufandum.
& tcrtium. Agens enim totale eft pra:ftantius & corpus modo corporanon agit fed bene fpirituali & fine tranfmuPcr idem ad fecundum, ,
li
,
tatione
ma
,
,
in fpiritum. Lapis
,fed fpecies
commcnt.
,
38.
cnim non
eft
in ani-
de Anima tcxr. Vide optimam dcclarationem
vel imago eins
iUius authoritatis in
, }
.
primo huius,diftind:ionc
foluendo rationes 8. patct qu6d intejledus non mouetur ab obicdto, nifi vt fupra notaui , imm6 poft motioncm ipfias
tertia
quacftione fcptima
,
,
primae opinionis. Ibidcm ctiam qusft.
intcUcdlus.
Ad
quod loquitur dc intellcdu quoad primam eius opcrationem.
tcrtium dico
poflrbili
,
&
& cntibus in po-
Quod
additur de
non
tenria,
dicoquod
intclliguntur tcrminatiuc,non
autem
raotiue.
entibus
,
bet
materi»m
atquc quomodo
quam concurre-
,
qitni
tnouetur La-
,
Sed adhucpoflct obiiciconcra
il-
laiH
tcUigitHr,
in-
V.
QujEflionis lam propofitioncm , ^icqutd intelligitur , fuh giturflih ratione vniuerfklts
tiUigitur
tutitru vniMtrfalit
in-
proceirus in infinitum
,
inteUi-
quia tiinc fcqueretur
,
quia ipfum vniuerfale
intelligit'jr,ergo fub ratione vniuerfalis,aut fui,
telUiitur,
Non fui
crgo alterius. alio quzram eodem modo, Itcm, tunc
aut alterius.
Et dc
illo
quod
intclligcretur,
pugnarent
modo
,
&
modus
,
intclligendi re-
quia fingulare intclligitur , crgo fub
vniuerfalis
cft
,
pcrte, Sc
fic
rcpugnantia in-
primum quod primum adlum , non reflcxos. Vcl alitcr , & me-
Potcft dici ad
ter tjuo Sc ejMod.
propofitio
vt vidctur
,
,
vera quoad
autcm quoad aftus lius quod non inconucnit vniucrfalc , ,
ras fecundas intentiones intelligi fub
Et
uerfalis,
cum
quzris
.lut fui
,
& carre-
modo
vni-
aut alterius,
,
quod fui fecundum rcm , fcd alterius lecundum rationem , & hoc co niodo , quo ponimus in intentionibus identitatcm , vel diftindioncm rcalcm. Vcl Ci concedatur quod aldici poteft
tcrius
nullum inconuenicns
,
eft
quiain intcn-
,
non inconucnit concedcrc proccirum
tionibus
Adaliud dico tra, vt infra
,
Boecij
,
fic
,
vera tantum in his
qux habent
,
,
:
;
lupr
Potcft dici qu6d loquitur cxtcnfiuc co mo- An 1. /»«»do , quo rclationcs rcalcs , intrinfcciis aducnicn- '"""' fi'"* tes, dicuntur cflfici,quac tamen non habcnt aliam * quam '" ^'"'iS f \ uam caulautatcm , a caulalitatc fundamcntxtrcmorum. ,
mr
ti
cft
ad
primam,& dcfendere ipfam,vt
cundum, confideret cuafioncm,& tiori enim indagini plura omitto. 0(5bau6 circa folutionem
4.
eft
ad
fe-
inftantiam, al-
& termini.
,
tur
,&
& alia
tcrtij principalis
*,
correfpondeant partibus , toti vero nihiljimmo partium incompoflibilitas , ideo filicct partes
Jntetiones 1,
proprie-
t»tem k far-
/-
1 •
Vcl tenendo intcntioncs
eflc rc-
modo
, porcfpcAus talcs realcs caufanemciuntur, eciam aliquando pcr motum,
teft dici
qu6d
fuo
,
ficut
caufalicacc, a caufalitatc fund.imcnti
termini
:
ita in
quicur Dodlor vbiquc
licct
,
,
Hoc modomagis
propofito.
aliceropincntur.Elige viam
&
lo-
&
alij,
volueris.
Scd
Aurcolus
quam
,
fcrmo.
crit prolixior
Q_v ^
1
s
o
1
V.
t/in ^niuerfile fit per fe mtelligtbile
?
aVintaqua:ftio pcrtinct adquiftioncni^w//» efi. Vnde quo ad primum patct ordo cx or-
gmentum
Z'^'///«y^/<'
&
,
jfe
propodto
qu.ilitcr in
piatur, &quidfir, pater
c.a-
Dicit.nuicm per
priiis.
ad difFcrentian»toiiuTi,qux per accidcns intcl-
nes
,
vt cncia per accidf ns & ncgatio& priuationes, &c. Ac quibus non ponicur ,
,
pcr fc aliqua fcicnria. Ec intclligitur de pcrfcitate fecundi
modi
& non
,
eft pafllo cncis
InccP.igibilicas
tcrcij.
fimpliciccr
id cft
,
,
commu-
Dco, & creacurar, confcqucns omncrns, fccundum gradum fux encicacis qua mcdiance nis
,
vnaqiiccque cncicas
&
cft
pnTccdens intcllcdioncm.
cft incclligibilicas
Vndc Doclor
ifte
manifcftaciua fui ipfius,
in Thcorcmatibus
,
propofi-
tione prima, In:elleElioneminteUigibilenattiraprA-
Quod
probat
quoniampnfllo pra^fuppo-
Iplls vero in, &c impoflibile dicicur. tentionibus correfpondet compoflJibilicas, occafionaciua proprieras , applicacionis veritas,
nit agcns
idc6 encia pofllbilia funt.
proptcr primumintclligibilc intcllcdlionc cau-
&
&
Nono
18.
circa illam propofitionem Boctij
cies eft tenuii Jimtlitudo
habctut
a
priccacc
3. .id
,
&c. Et
,
Spe-
fimilis fententia
Philofopho , cap, dc Subftancia
ccdit.
fari eft
ncm Pcr
&c, Dubic.itur qualicer eft ad propofitum, Dico quod pro tanco cft ad rem , quia propriccas correfpondcns in quidicicc fpccifica prims-inccncionali , ipfi fpecici fecundx-intencio-
aut
pleSlitur,
iiali
,
cft
minus abltrada
,
& a paucioribus quim
propriccas quiditacis generica;, Iftud igicurmagis tcnuc
quod
in plura parcicur
,
cft
crgo fpe-
cies primx-inccntionalis tenuis fimilitudo «ft
,
rium Jiunc
&
j.
,
&
5.
,
id
forma dcclaratiua fingulaGcnus magis rcnuis fpccierum. Vidc
conceptus
;
vcl
&
Metaphyfic. cap. de Relationc , alibi, ad hoc. Vcl fi volueris intcllige-
diftinft.1.
re dc ipfis fccundis intentionibus
,
applica in or-
dine ad fundamcnta prbportion.ibilia. Communicabilitas crgo , indiffcrentia rcalis ex na-
&
turarci
,
licct
maior
Smi oper.
,
&
Tom.
minor, corrcfpondct I,
,
illud circa
profinem, dicens yinc]an,£fnits plui com,
i.
dine ^uid eft , Scfiefi,2.d ipfum ^nia eji. Quotics
fumatur
vero
vbi diciturquod vniucrfali aliquidcorrefpondet inre, fit^mcncovcro nihil. Contra, partes figmcnti lunt in re , licct totum non. Dico quod
fupponHt ali-
','*
/•
fpct^us extrinfcciis aduenientes
ligibilia funt
a.
Scd qui volueric obiicere contra folutioncm, vt
^9'
circ,
modi illis praccisc conuenit , liccr noii omnibus tum quia funt de perfedione, & complcmento vniucrfi , dc quo loquitur ibidem, vt
te rei.
magis. Vltim6dubitatur,vtriam intcntioncs fccundae fiant cftcdiuc ab intcllc(ftu, vt dicit Dodor. fufiicit,vt infra
authoritas,an videlicet propoficio
tis rercij
qu£
;
con-
vcl c
quodmaximc &principaliter in illis habet vcritatem tum quia exiftentia perfeita-
nam.
&
hoc gcncrc indiuiduum diccndum qu6d vltimate rcducuntur ad proprietatcm rcalcm,& hoc
quod quod cjuid Sc modiu mo-
& non modus quid
fcclusa operationc coUatiua intclled:us. Et dico
breuiter
diccnduin. Et
cft
obiiciatur dc fccundis intcntionibus fundacis in aliis , dc Gcncrc cnim dicicur Spccies , dc
dicerur,& fupra etiam notaui.
primum
tur ad
,
fi
Septimo dubicari poiret circa folutionem duorum argumentorum principalium *, vt applica-
17-
& Spcciei & ita de
modo,
aliisintentionibus, fuo
de hoc infra force
in infinitum,vt prius dixi.
do opponuntur,
465 GcneriJ,
ipfis intentionibiis
,
quod
eft
impoflibilc
&
,
& omnis
adliocirca aliquid
intcllcdio
,
eft
comparando
intclligibile ad
fc igitur intelligibilc
cundcm audiatur
;
,
&
qua-
intcllcdtio-
intcllcftum. ,
aut
primum
inclufum in ipfo,
intelligibile, .lut aliquid pcr fc
fit
cft
altcrum
modus intclligendi ipfius dummod6 pofmouerc aut pcr [c tcrminarc adtum in;
aut
,
tcllcdbus.
Multaad propofitiim fupra
qu.Tft.j.
&
in fcqucntibus articulis tangentur. Diuifio qua;ftionis
communis.
Q^v o AD
Secvndvm, arguit duabus
j,
^
Prima prius
rationibus ad partcm ncgatiuam.
* Sccunda proccdit cx ordinc nain.10. obicdi ad potcntiam , quod prxfupponitur in a6lu:quod non dcbct intclligi de aduali cxiftcnliaipfius, fcdpotius intcntion.ali , & rcprxfcntatiuo. Et quod additurqu6d videlicct />««/«<« Int^Sm capitp.;im oElum ab obieclo , per cjuem potefl optra- J«w«»»^» *.«** ri , potert intcUigi dc fpccie intclligibili , qua ^'^'^/* a£hi volumus. Vel dc cum habita intclliginhis h.ibita cft quarft.3.
primo
intclliijcndi>non totalitcr, fcd partialitcr,
Nn
z
q'!0
Expofitio
464 quo habito
intelledlus per fe potcft in
,
adus
tamen benc
fe-
&
habitus. Quod addit ex Commentaqucntes, tore habetur prirao de Anima , comm. 8. an loquatur de intcUcdu agente, vel poflibili a diuerfls
3,
faepe
non
,
diftin(5t.
hoc non intendit
if
1
.
,
vt
& in his logicalibus
.
Reportationum,&
quamuis in
,
in 19. eiufdem,
afferendo tamen, ponat enti rcali,
communc vniuocum
& enri ra-
vt
,
Quanti-
& quantitati continus & principiura, principio eircntiali & notionali. Vnde
tiuam, argucndo ex dcfinibilitate intelligibilitatem,vcl cx definiri intelligi,& hoc per lc. Refpondendo ad quacftionem , num. 2. tenct
tatem, numero,
partem affiimatiuam ex hoc , quod primum obieftum , quod appellat ejued ^uid eft ^ intelligitur fub ratione vniuerfalis , cui talis modus non eft faltem cflentialiter idem, licet accidentaliter fit.
vniuocationem poncndam. Ide6 tenendo aquiuocationem entis ad illa , pollet vno modo negari , aliquod vnum eire adxquatura obie
;
,
fortc aliqui fequaces opinati funt huiufmodi
intelle<5tus
non aftertiuc ) ifte in quod forte probabiliter
vt tangit (licct
,
2. diftind. J14.
ad finem
tencri polfet
& in
,
,
hoc diftingueretur potentia
de Anima, text. comm.i4f,& in fequcntibus, atque praecedcntibus. Nam fic Ariftotelcs arguit fcnfum communcm cfte alium a particularibus, addit quod illc modus cognofccndi cft reflexiuus , non folum modi intelligcndi obiedi primi, fed potentiae , aliorum qua: inaclus,
nonorganicaaborganicis, vt ibidemdicit. Scd fuftinendo communem modum dicendi, de vniuocationc,& adxquatione obieftiua eq-
funteidem.
fcilicet redudtiue
a.
&
&
&
&
Ad primum argumentum
& addit alium modum
refpondct vt fupra, , pon longc di-
dicendi
Ad fecundum dicit, quod licet intellcdus fibilis fit virtus pafllua
,
non tamen
pof-
intelleilus
agens. Vniucrfale vcr6 cftobiedlum intellcdus poffibilis, fedcft «Stus
agentis
,
non obiedum.fedfinis
eft
intelle-
cuius obieclum eft cjuodcjuid
phantafmatibus.qujE folutio infr^ Sed
eft fatis
eft
in
ambigua,vif
conformis di6lishuius, inTheore-
matibus, conclufione tcrtia ; fed ambiguc ibi loquitur , vt patet fubtilitet confideranti. Idem etiam potcft fequi ex diftis eius, in primo,dift.j. qu2ft.<5.& in fecundo,diftin£k.}.qu«ft.i.& alibi,
Qv o AD
TE RTi VM,circafoIutioncmprincipalcm dubitatur. Videtur enim quod vniaerfale non fit pcr fe intelligibile: tura quiaintelligibilicas eft pafljo cntis realis , ergo non coiiuenit vniucrfali fecundaj-intentionaliter
fumpto,Con-
fequentia p.uet. Antecedcns probatur,quia intelligibilicas conuenit praccise illi quod eft obie-
6kum ada:qaatum
intcllc<5tus
:
huiufmodi
eft
reale.ex principiis huius DocftorisjfubieAu
ens
enim
MetaphyficaE,obie6lum incellcdus,& formalitas, funt aequalis ambitus.vt habct 4.Metaph.Sed fubiedum Metaphyficx eft ens realc ; ergo obie-
&
^um iDtelledus. Tum fccundo, (& cft probatiq primx confequentiar)dc quo non pracdicatur primo modo fubiedum pafllonis, ncc fccundo modo ipfa paffio,fed ens reale non prjedicatur per fe primb modo de vniucrfali , nec vniucrfaliter de aliqua
alia
gibilitas
fecunda intentione, igitur nec
intclli-
fecundomodo.Tum terti6,quod conue-
nit per fe fubied:o
denti ipfi
,
conuenit pcr accidens acci-
illius fed intclligibilitas per fe conuenit (^md ejuidefl, cuius accidentalcm modum po:
nis ipfum vniuerfale ipfi vniuerfali.
albedine, bilitate.
^»
&
tis realis,
uiter dici
communis Deo,& crcatur2E;poteft brc, quod ficut entia rationis habent eflc
prsdicabile
,
& de confideratione
Metaphyfici,
ad entia realia, non tamen ncgo inter ipfa tranCrcndentia aliqua ; ita habent intelligibilitatem totaliter motiuc, redu<3:iuc, licet terminatiuc ; vt entitatem , ita intelligibilitatern formaliter habent.Ens ergo reale eft obie(ftura inteIIc
&
pcrfum.
j.
,
& maxime logice loquendo
tionis aliquid
affirma-
Quare intelledus poteft diftinguere inter illa, & pcr confcqucns vtrumque per fe cognofcere , ex
4.
,
zy. diftind.
diuerfa dicuntur.
Ad oppofitum, vnica ratione oftcndit
intclligatur
patet in prirao
,
ergo non per
Maiorpateta
& motu
;
fimili
fe
conuenit
dehomine,
albedine,fimilitudine,&
Minor autcm
eft
nota ,
vifi-
& difcurfus bo-
&
&
hoc tamen non obftante , intentiones fccunds, eo raodq, quo & efle, & definiri ita intelligi,& fciri fortiuntur. Ad hoc vide Philofophura 4. Metaph. in principio & hunc , & alios Do<5to;
,
&fpecialitcr infra, qusft. 4. Anteprasdicamentorum, ad fincm. Ad idcm etiam facit quod res
,
indiftin<5l.
&
2
6.&
ji. primi,
& 5. quasft. Quodli-
habet dc eo quia eft efle de fe formalitertale,& ab alio orig4natiue,fiue fundamentaliter. Vide idcm diftin<3:.4 j primi. Dicicrgo refolute poteft , qu6d ( vt habet Dodtor j. betica,
alibi facpc,
:
.
diftin<3;.
primi qu«eft }.) cns quod eft obicdtum intelle<5tus habet dupliccm primita-
adajquatum
tem,refpe<5I:u
omniura
intelligibiliura fubdifiun-
dtione, fcilicet vel vniuoce
,
vniuocationis
,
vel
Secundo modo continentur fub eo intentiones fecundac, vt patet fpeculanti, & hoc
virtuaMtcr.
cfFe^ftiue
,recurrendo ad intellc<3:um;& radicali-
ter,rccurrcndo ad fundamenta. Et hoc facit mihi
fidem ftabilem in hacdifficultate, imm6 poflet probabilitet dici , qucd continentur fic fub quiditate rei fcnfibilis, vt iftc DocSlor expouit illara cflc obie<3:um intelle
14. Quodlibet vt fupra qiiieft.} notaui,& alibi. Per hoc ad primum argumentum patet ; inrclli-
gibilitas.enim xquiuocc anaIogice,ficut
& ens,
conHenit vtrique, fcilicet enti reali,& enti rarionis fed per Antonomafiam dicitur pafllo prima. Vel aliter qu6d eft formaliter vnius , reductiue alterius.Similirer ad fecundum,concedo quod paflio entis realis non prxdicatur de cnte ratio:
&
nis, fed fua propria.
Ad tertium dico,qu6d
habet veritatem in limi-
nus. Alia argumcnta gratiabreuitatis omitto.
tatis,non autem in tranfcendencibus.Vel meliire,
Dicendum fecundilm Ariftotclem z. Metaph. text.comm.4. quod vnumquodque ficut fe habet ad entitatcra, ita ad veritatera, intelligibilitatem.Si poneretur igitur ens vniuocum enti reali, enti rationis,ita etiam intelligibilitas. Sed ille modus dicendi non eft dc mente Scoti , licet in
concedo qu6d intelligibilitas,qua: per fe conuenit fundamento,per accidensconuenit inrentiani fundatae in ipfo fcd hoc non obftat quin fua propria pcr fe fibi conueniat , vt patet in exemplo tuo. Licet enim moueri ad motura hominis, per accidens conueniar albo, fi tamen feparaietur ab homine , moueri per fe fibi conue-
&
&
Quodlibetp
quasft. 3.
vidcatut eurn tangerc
:
fi
:
nire
7*
Qu^ftionis V. fdptk quacft.j . plut*, ad facilicH
nire poflct. Vide
didorum
retn dcclationcm (fi
&
,
confidera
altiiis
omnibus. PolTet cnim ponderari quaaliac , de quibus non diffcrcntia: vltimx,
valcs)in
&
litcr
prxdicatur ens quiditatiue
ihteliigibilia.
fint
,
pafuidy dubitttur an hoc afTcrtiu^ velit, Diccndum vnomodo,quod loquitur fccundum viam communem attribuentem omnem adiuitatem intclledui agenti. Et licct problemaiic^ in Quodlibeto qu«ft. i;. pemanfcat hanc
oportct diccre confe-. quentcr intcUigibilitatcm c(Te paflionem cntis non quiditatiuc trjnfcendentis ad quiditatiue,
niateriam , magis tamen
cns , vt patet fupri , vcl alitcr fpeculari. Qua:in Thcorcmarc hunc in Mctaphyfica fua ,
calibus loqui fccundiim prius.
Et fuftincndo quod pcr
fc
,
& &
^d
alio
&
&
,
&
Primo modo eft cns finitum abfolutum , vel fi refpcdiunm , ad finitum tamcn tcrminum. Secundo modo eft quiditas rei fcnfibilis , & hoc vcl formaliter m ic , vcl in fuo inferiori , vel virtualitcr motiuum autem fupcrnaturalecft Dcus , vltcrior profcquutio iftorum non hic,fcd alibi. vel pro.ifto ftatu.
:
^,
Tertiojdubitaturcirca illam propofitionetti,
qux ,
tanquam principiura Scoticum
eft
rad
,
fcilicet
omnis potemiaponens dt^entiam inter alitpts
cognojcit vtrttnu^He
extremHm
yfitb
propria ra^
Videtur cnim falfa , tum quia nos ponimus difFcrcntiam inter fingulare,&: vniuerfale; fed fingulare non cognofcimus fub propria ratione, tione.
,
enim
qu6d vult lotelledura vno modo , & adiuum
paflliuus
vt recipit
Sc i6ki*-
,
& dicit.
Etide6 appropriatc, vcl per quandam fpccialitatem loquitur , vt poftat differentiam eius ab intellcdlu agcntc. Ec quia intelligerc
,
cft
quoddam paci, & iftius inlcl-
h'gere,idc6,&c.
Dodor, qu6d intcllcdlus
vniuerfaletanquamobieftum. Circa quodlabo-
tantquidam hic multum ( yt fupra quacft. }, lerigi ) aflSgnantes ordinem , & modum produccndi vniuerfalc,& alias fccundas intcntiones»
Dico probabiUter,& faluo racliori iudicio, qu6d idcm intcllcdhis intelligit, & intcllc^a comparat. Ciltmcrgoinrclligcrc conucniat tantum intellcdtui poflibili , fcquitur ctiam quod confcrre conuenit cidem, pcr confequens cauiare fecundas intentiones tunc dico, quod intclle
&
:
&
&
autem adinuentis, habet Ccllcdiionis ipfarum
,
fe reccptiuc
refpedu in-
& ita prxfupponit
vniucr-
&
obicdlum , pratccdit vt caufa. Qiii velIct rdcurrerc ad priraum inucntorem inicntionura(vt fupfi)poiIct alitcr iraaginari , fcd ifte
fale vt
modus diccndi,eft fatis fccurus,vt vidco. Vltimo , ciam dicit Dodlor , quod vniuerfale cft obicdlum intellcdtus agentis , fed ^Hod quid eft in phantafmatibus , ipfum autem vniuerfale cft finis eius , dubitari pofTct. Diccn-
propria rationenon intelligimus.
dura probabiliter abfque argumcntii , quod vniuetfale ncc reale , nec logicale in adlu, eft obie-
Dicendum quod
aliquid inrelligi fubpropria
ratione , poteft dupliciter confiderari.
do quod ipfum
motiuum , & quod fua
fit
a£his intelledus
,
modo quod
fit
illud
intcllc^us
&
non
ilinAa
,
cius
&
,
Vnomo-
terminatiuum
ratio quiditatiua
intelledui noftro manifcftatiua. Alio
jRt ipfius
modus
&
;
ipfius
praecifa
,
ad quod terminatur adus
tamen ,
pars concepti
foliira
non
,
vel
ratio quiditatiiia diratio intelligcndi,
fit
dum
intcUedlus agenri[s(vt};
habet
iftc
dift. 1. quarft.
u
&
bcne vniucrfalc in potentia , hoc in pritno aftu , vcl rcdlo , loqucndo dc )
fed
&
obiedo raotiuo , quod
cum conditionibus matcriahbus , indiuidualibus , gignit, primo in potentia cxteriori , confcqucrttcr in phantafia , circa quara opcratur intellcdits agcns , aliquid omittendo , aliquid abftrafpecicra
&
&
&
ncc in proprio reprxfcntatiuo mouct intclle€txan t fcd vel in conceptu communi , vcl in con-
hendo (
ifte
)
&
tunc facit vniuerfalitatcm,
ceptu aggrcgato
fcihccc realcra
,
&
reprsfchtatiuara in rcbus»
Primo modo
,
vel a priori
,
vel a pofteriori.
non cft vcra,fcd fecundo modo. Et tunc ad primum de (ingulari patet. Intelligitur cnim tcrminatiuc, vt
;
propofito dc niuerfali fecundis
datium
,
,
eft
&
,
&
aliis
intentionibus
dicendum. Sunt cnim tpu fecunaccidcntalc , rcfpcdu intelledio-
&
non pri-^ tamen ^w^terminatiuum proprixcognitionis ,& hoc fumcit ad intentioncm DoAoris* Quarto ,circafolutiohcm fecundi argumcnti * , vbi dicii Doftor qu6d imttUStu pojfibilit efi
nis aliorum,
criam
marium ncc motiuum ,
Scttioper.
Tem.
fui :
I.
ipfius, fcd
funt
1 1%
pofEbilis prsfupponac
non
,
;
10.
aliter
viam comrauncm diii
cx^undamento huius tum quia Deum k crcatura ; itero , non ens ab cnte item , figmcnta a veris entibus diftinguimus , quorum altcrura fub :
* Num.}.
Eft
fua attribui-
quim nege-
Quint6 dubitatnr , qiua videtut vclle ibidcm
Pro cuius vltcriori dcclarationc , ftota , qu6a obicdkum intelleaus alind eft terminatiuum , anafic eft ens in fua maxima communitatc , logia j aliud motiuum hoc vel naturale, vcl Voluntarium , feu fupcrnaturale. Primo modo adhuc cft duplcx , quia vel ex natura potcn,
modo.
uus vt operatur
,
in matcria rcali in his logi-
poflibilem eire pafliuum
patet.
tia;
Ipfum autem
tur.
Vel dicendum
Secundo , dubitari polTet circa illam propofitionem , qua plerumque in his quxftionibus vti^id eft cft obietur Dodtor , videlicet quod €tum primum intelledbus. Dico brcuitcr , vt radum eft prius , quod itltelligit de obiefto motiuo intcllcdlus creati,viatoris j non autem de obiedto terminatiuo , vc
dcmence
tur adliultas intelledui poflibili
tibus.
%,
46J
%inm
tia
,
vt in Theoreraatibus ,propoficione tcr-
habet
Caufat namque fpeciem intelligibilcm , qii:e cft vniuerfale in rcpracfcntando , de vniucrfali in potentia remota , mediantc ilU fpc*
&
cie, facit vniuerfale in potentia
tunc vniucrfale rcale in adlu
cum
Non
cft finis cius
dixic
cnim
,
,
pfopinqua,&
&
eriam Logi-
vt inquic egrcgic Dodlor.
ejfe^tu eitu
,
fcd finit
,
id eft,
ad quod terrainatur opcratio fua cxclufiuc , vc in firaili habet ii.diftindkioncquarii, quxfl. 3« de adlione accidentis, tennino duplici eitfs, in principio fohuionis. Sed non obfiat obiediio Foxai , dato qu6d hic loquerctur Dodlor dc vniuerfati reali, quia licit, vt in pluribus, vcl principaliter jprotcftatus cft fc dctcrminaturum dc vni* , uerfali fccundx-intcntionali,non tamcn fem^er.
&
Nn
3
Scd
11«
Expofitio
466
Sed potcft veri*ficari,vt dixi.de vniuerfali Logicc; cft enim terminus cxcliifiuus opcrationis intelle-
dus
agentis
& efFedus poffibilis
,
intelligendi in
atquc modus adu redo. Obiedum veio in adu ,
Et fic icrminatur fententia profundiflima huius quxftionis, vbi recurrcnduni eft in pluribus ad ea,qua: fupra f .3 .^ ^.notaui. rcflcxo.
quamconfirmat authoritatePhilofophi i.Pofter. lex.comm. 1 1.& alibi ibidcm.Confequentcr conclufionem rcfponfiuam affirmatuie dicit , quam Omne habens dcfinttioncm indicantcm fufficicntcr eflcntiam eius , praetcr
oftcndit hac rationc
&
hoc
aliud conucrtibile
atque pcr eandem defi-. nitioncm de ipfo demonftrabilem,habct proprietatem,vcl paflionem, vt puta talc conuercibile:fcc!
vniuerfale
Qv A tAn
T
S
o
I
HAc
fexta
quaEftio
quaeftionem
ejuia
&
([nxikionem propter quid
,
efi.
poreft poni dcfinitio , altera pafl^io. Scd huius vlterior inueftigatio aiticulofcquenti.
explicitc
implicitc vcro
ad ad
Qiioad pximum, pa-
& diuifio cft communis. & quoties accipiatur patet
ordo quacftionis,
tet
Quid
fit
Vniuerfale
,
,
vt ad propolitum fpcdat, capi-
TrtprUttu
priijs. Proprietas
quid.
communiter fumpta,qua: eftentitas quaecumque de aliquo demonftrabilis, quomodo non folum accidentia inha»rentia alicui
,
tur pro paflione
, fed etiam dcfinitioncs materiaquas per formales demonftrantur , vt 2. Pofteriorum. Vocatur ctizm propria pajfio , id cft,
funt paiTiones
les
,
adsquata, vel vcriijs vniuerfalc fecundum quod ipfum, &prim6 fubiedtofuo conueniens , vt i. rofter. Quotics autem fumitur proprium, patebit prartcr hoc fumitur priinfra , cip. de Proprio, in«-intentionalitcr
,
& & fccundae-intentionalitcr,
&
Z.
fccundo modo , vt quid , vel vt Tnodw , vt ftatim dicctur. Proprium autcm vniuerfalis Logici, fi quodcft, erit intcntio fccunda, alitcr cxcedcret fubieftum fuum. quatuor rationiQ^v o AD bus pats negatiuaprobatur. Primaratio inrcndit oftendere, quod fi vniuerfale haberet aliquam
Secvndvm,
quod tunc aut fingulare elfet pafvniuerfalis,aut idcm elfet paflio fui ipiius.
proprietatem fio
,
Primum eftinconuenicns,proptcrnon conuertibilitatem qus rcquiritur inter fubicd:um,&: ,
paflioncm
;
immo oppofitum
Sccundum autem
eflet paflio
oppofi-
inconuenicns , proptcr ,& fubicdi, vt oftcndlt cx Philofopho i.Topiccrum,cap.4. Sccunda ratio infert hoc inconuenicns , quod videlicec pofita hypothefi aliquid continerctur fub Specie , 5c conuerteretur cum Genere quod eft abfurdum. Et quod hoc fcquatur patct , quia Proprium fpccieseft Vniuerfalis. Proprium au-
ti.
cft
diiierfitatcminelfentiapaflionis
,
tem prxdicatur de omni propria limitata, e;go prsdicaretur lisjfi
qua
fir,
paflione, faltcm
de pailione vniucrfacum Vniuer-
qu£E pafllio conuertitur
Ad primnm
non
comm. 14.
vbidicit quodaccidcns accidenti
accidit j nifi quia
ambo eidcm accidunt. Vni-
uerfale .lutem cft accidens
,
vt patet,
& propriura
non cft fubftantia,vt patctjergo,&c. Quarta ratio procedit ad hoc inconueniens, quod fcilicct proprium Vniucrfalis eflet nihil, quod patct quia minus ens minimo cnte eft nihi! Vniueifalc autcm , cum fitens rationis , cft
eius
,
:
minimum ens,propriumver6 minjs cns poftcrius
,
ipfo
&
,
cius,fi quodeft,eft
ficut vniucrfalitcr in aliis
dcpendcns
,
& inhaercns & ,
,
quia acci-
dcnscius.
Ad
oppofitum arguit authoritatc Porphyrij,
,
vt modtts
non vt
,
(^uid.
Et nc hos terminos tranfgrediamur(quia fingula-
& in his quajftionibus plurics rcplicati, & iu-
res,
uenibus obfcuritacem ingerunt ) notandum qu6d vniuerfalc, vel quodlibet aliud accipi, vt ^uid, cft
ipfum confidcrare in fua propria quiditate, & effcntia.
Gjuiditoi
namque , ejfentia
,
nAtura
,
&cfub-
commimiter apud Formaliftas idcm dicuntjfcd non conucrtibilicer. Quod enim eft fubftantia,eftnatura; & quod natura, clfcntia; quod cffentia , quiditas fed non conucrcitur. Vnumquodque enim in fuo generc cft ejuid, i.
ftantia,vr.
&
;
TopicorumjCap.y. hochabctiftequjeft. rcqucnti, Vbi hos tei minos breuitcr declarans , dicit quod
quando aliquid eft illud quod inicUigitur , cft quando vcro ratio , fub qua aliquid intelli-
quid;
gitur,tunc modfu
Sicut ergo vniuerfalc habct cntitatem,ita qui-
&
ditatem, , vt didum cft priiis, ifts intcntioncs dicuntur modi inteUi^en^i , maximc vniuerfale,
&
lumautem
Non Fofunt modiintelligcndiprimarum in-
tentionum
,
vt quarftionibus duabus prxcuntibus.
modis
fignifican-
vcl vocis fignificatius
modus huius
cft
,
^
&
rus,
;
numeri',& vnum, alterius
fet aflJignari diflimilitudo rcfcrt.
ali-
,
fui ipfius,ficutdc
Nam vt Nomcn,vel Declinatio,
di dicimus.
Numcrus
& fccundarum &
imm6 etiam
quandoidem
Wiexgo homo
uerfalis,ita Spccics,
;
Nomcn,
& Nume-
vt patct. Scd pof-
hinc inde
,
quz parum
modo
intelligitur fub
vni-
& Genus, & Proprium ipfius
vniuerfalis,quod vocetury^.Et ipfummet Vniuer-
quod eft aliorum modus, eft etiam fui ipfius modus, & rcfpcctu ciufdem poteft idem elfc ^uidy
fale,
& modus
vt clarc habet ifte
,
,
infr^
,
in Poftprx-
dicamentis,foluendo vltimum argumcntum pti-
mx
quxftionis
,
vel fecunds
numerando
latc-
rales.
Quando
Tertia ratio fundaturinPhilofopho^.Metaph.
principale, concedit paflJioncm
vniuerialis eflc vniucrfale
fali.vt patet.
tcxt.
&
vna
pertinet
eft
no-
&
frofrietates.
].
eft
oftcndit au horitatc Philofophi i.
Perihermenias text. comm. 5. i.Pofteriorum, tcxt.comm.15. i.Poftcr.tcxt. comm. vlt. Vtrobiquc cnim afllgnatur ratio vniuerfalis , quarura
habeat aliqtioi
nyfjiuerjale
,
huiufmodi;ergo,&c. Maior
eft
Minorem
ta.
VI.
:
telligibilc
,
vnumquodqueaccipitur vt inobicdum, vt detcrminabile, vt ge-
igitur
vt
ncralitcr principale, tunc dicitur
i]uid.
Quando
Hegula nofirtniii
•Vt
quid
«^ttm ,
^
vt medum. vcro vt modus intelligendi , vt deteiminatio, vt accidens obic
&
principalc
,
fumitur vt modttt.
Pofliint
poni plu-
racxcmplagrolTa,qu2 omitto ledoii. Quxiatui ifte in Quodlibcto, q.3. & Francifcus Mayroiiisin primo Conflat.diflinft.19. quxft. i. adfin. Pulchrc igitur dicit Doftor quod Vniucrfale prxdicatur dcnominatiue dc.fuo proprio, non obftantc qu6d fit cius fubieftum, vt ijuid fumptunv Ex quo habcs qu6d aliquid cft proprium alicuius cft
,
& fubicftum
ciufdcm
accidcns per accidens
,
&
qu6d fubicdtum , licct non
fuie paflflonis
vt
V
Qu^ftionis huiurmodi ftuporem auferr priuilegium fecundarum intcntionum:multis enim immunitatibus gaudere per-
Vtrubiedum
Sc plura alia mira
,
,
fed
Rationcmautcm huiusaflignat
hibentur.
ifte
in
Quodlibeto, quarft. 6. articiilo i.in fine. Simile habetur in determinabih',&: dctcrminante.Sabie-
enim ponitur quandoque determinatio accidentis,vt homo rcfpcdtu albedinis,de quo (kiim
,
cum
dicit
Dodor
A
Etquomodocumquein-
telligatur fubaudiatur ibi ejjemialiter, vt
idem
efti
quod de ejfentia, vt communiter hic loquitur Do^or. Vel dic quod opinionem famofam fequitur femper , vbi occurrit confideratio Metapnyficalis, fed primum magis placet. Vult igitur Do&.0X quoad primum argumcntum , & rcplicam cius , qu6d vniucrfalc vt ^nid , non pra^dicatur de fua paflIonc,nifi pcr accidens,vel materialiter; fcd vt moim bcne pra:dicatur formaliter. Per idem foluit fecundum principale, qu6dproprium vt (jMid non pradicatur de A , fcd benc vt modtu,
,
in?rit.
Dicendum vno modo , qu6d loquitur de pro-
& prxdicaracntalitcr
prio logire loquendo, etfi
h.nbeat
ens
:
proprium.non tamen prxdica-
quoquc 8c
prsdicament.iliDus. Abftrahir
namquc ens
^ caufato,& incaufato,ita ab vniuerlali, lari. Vel
dicedum aliter,qu6d ens
cft
,
&
ficut
,
& fingu-
xquiuocum,
logicc loqucndo, vt infra magis;ide6 ncg.itur ipfum habcre propriii vt Logicus loquitur.Vcl tcr* tio.fuftinedo vniuocatioiiem entis,poreft diftfn-
gui de vniucrfali
,
tranfcendcnti,
&
limitato
;
h\
genere,& cxtragenus.Vno modo affumptum cft falfum, alio modo verum. Vel diftinguc dc proprio primx-intentionalitcr tionalitcr
dido
,
,
&
fccundx-inten-
vt infrk cap. dc Proprio
,
q.
1 .
&
quod tflngitur ii> eodemargumento, an proprium fit idcm illi cuapplica ad pafnones entis, Aliud ius cft, vel poflit clTe,pertinet
ad Mctaphyficum,
& fortc infrainquxftionibus capitis dc Prcprio tangetur.
mcn modaliter, vel denominatiuc fic, & conuerti fic,non inconuenir.
flmplicitcr, velaliud fic,& ficacceptum .'Vidc»'
Tcrtium principale foluit, de fubiefto diftingucns nam aliud eft propinquum, vel immedia-
dem
quid contineri
eircntialiter
inconueniens
fit
,&
ali-
quiditatiuc fub
Spccie,& conuerti cum Genere
;
contineri ra-
:
finquHm , (^ tum;aliud remotum,&mediatum. Et poflunt afngnari plura intermedia,quia dantur extrcma rtmocum. multum rcmota , maximc in propofito. In f»b-
&
enim fundatur immediate quantitas in
ftantia
;
quantitate qualitas
;
in qualitate reIatio;in rcla-
tionc reali relatio rationis
tamen
fic
inrclligo,
;
&ita
qn6d non
dcaliis.
fundari intentio ,nifi mediantc quantitate,
de aliis ri
,
fed
,
h.-ibet
qu6d
Non
poflit in fubftantia
& fic
intentio fubiectata in pofterio-
vltimate , quoad clfe
fubftantiam.Sed de hoc
eft
,
benc
refolui vfque
ad
difficultas,vt in-
tangam , quia videtur quod aliud fit de accidentibus realibus quo ad hcc ; aliud de accidentibus rationis, vt infri qusft.j. Anteprasdicafra
&
mcntorum habet
notabilirer,foIuendo
fecundum
principale. Poftet etiam diftingui de accidente,
per
fe,
& per accidens, de quo infra. Poftct ctiam & refpediuo accidente fieri vis, &
de abfoluto
,
fimiliter de accidente reali,& rationis.
Adquartum
dicit,qu6deftlatitudo entitatis in
reIationibus,veI entibus rationis,fuo modo,ficut
in entibus realibus. Sicut igitur in gcnerc Subftantix ponitur materia prima in vltimo gradu,
quod verum eft loquendo de
rcbus, licct aliter
fit
&
de realibus , in aliis gencribus fua vltima, fuo modo. Vide in fimili S.diftind.primi, quxft.vltimi, parte fecundi , in folutione principali ita in cntibus rationis ponitur latitudo vniformis. :
Proprium aurem Vniuerfalis continetur infr^ illam latitudinem ideo eft ens. Simile habet fuper 5. Met.tphyficac , qiisft. de diuifionc Logica ;
Vnim.
D E T E RT I o. Primo dubitatur circa confcquentiam primi argumcnti > videlicet qupd fi proprium vniucrfalis non eft finguIare,crgo^niiuerfale. Contrk, proprium cntis , vt puta vnunt, verMm , bomm , non eft fingularc, ncc vniucrfalc> igitur illa confcquentia
non
alct.Priitia pars an-
;4
vidcbitur
Secundo , circa folutioncm illius priini argumenti , & circa fecundum principale , potcft dubitari , vtrum Vniucrfale, vcl Proprium fnmptum vt e]ttid, & fumptum vt modtu , fic idem
ficut derifibili. Licet igitur
SMtdi prt-
vniucrfalc
nicnt.ilc,fed tranfcendcns. Vniiicrfale
dc fubiedto illius locutionis, vel econtra dc ipfo vniuerfali, quod
eft fubie
6.
fit
cius fpccies applicantur dumtaxat limitntis
ibi tangirur
,
non
cns
in-
efi vniMer/kle ,rtontjttod fit ejfentialiteridem/ko/idf-
A
Qu6d autem
«utem
iei}o,pote(i intelligi fcilicet
tccedcntis patct. Secunda probatur , quia ficut cns non cft vniuerfalc , ita ncc cius proprium.
fui
fra,qua:ft.i.de Specie.
Quod
467
I.
tur
quod
puta aliis.
,
aliud
,
aliier
de codcm
;
rcfpeftu ciuf-
verificarcntur cxtrcma comradiftionis
modm ,non
modm,(j»id,non
Qu6d autem
fir
procelfus in infinitum
idem videtur , quia ,
quia
fi
vc
de
alitcr
vniucrfale vt mo-
dtu, eiTec aliud ab vniuctfali vt ejuid,
minat,adhuc illcmodus
,
fic
quod dcno*
in fuo generc eft cjuld,
ytmodM;Sc de illo arguam vt prius;crgo,&c. Itcm , hoc videtur ex littera Dodtoris , vbi dicir,qu6d noncft inconuenicns aliquidconucrti cum Gcnere , detwminari a Specie , fed Propriimi, vt ^H
&
&
Dicendum qu6d iftx intentiones pofTunt comparari inrer fe
puta aliud
eft
,
vel ad fe inuicem
,
vel ad alia
,
vt
Genm eft Species, & Species tfi
dicere,
Primo modo ciftrum efl qu6d illud idem, etiam in numcro , quod eft in fe a^uid , cftrefpe
&
uo meliori iudicio, dicb , qu6d cum uerfaif eft VniMerfale
,
dicitur, Vni-^
vel Species cft Species
,
vbi
a partc fubicdi fumuntur vt ejuid ; a partc ve-
r6 prxdicatijVt medtu, fubicdtum
&
prxdici, tumdiftinguuntur fola rationc»& non quiditatiuc,nec cirentialitcr ,eo modo quo tales diftindiones ih fccundis intentionibus inueniuntur. Et tunc ad argumentum dico , quod non inconuenit extrema contradidlionis , quonim neutrum eft re.ilc , Vcrificari de codemquidira-
ramen rationc quia ficutdiftindio contradidioncm rcalem ita rationis rationalcm. Ad alia argumcn-
tiuc, diuersa
cx natura diftin(5tio
:
rci tollit
,
ta,qux probant identitatem,patet ex didis,&
al-
tiore indaginc.
Tcni6
dubitatur , circa vcrltatcmilliuspro-
Nn
4
pofi
8.
Expofitio
468
argumento , & folutioncm quod accidens non eftfubicvidetur enim quod fit falfa,
pofitionis in tcftio Nura.
j.
*
eius
^um
videlicet
,
accidentis
,
tumquiaaccidens inEuchariftianon funtfubiediuc in fubftantia , fecundum fidem ; fed ibi 'vnum accidens cft fubiedum alterius , ctiam vltimatum, vtputaquantitas, qualitatis5& qua-
&
fic de aliis tum , quia acci, relationis ; dentia refpcdiua communiter infunt abfolutis
litas
accidcntibus
,
vt fimiiitudo qualitati
litas quantitati
&
ficut
de
:
,
&
fubftantix, habcnt proprias paffiones,
demonftrabiles
ipfis
,
Mathcmatics
aliter
Adprimum dico,qu6d vltimate fubftare eft proprium fubftantix , & lalc non conucnit accidcnti. Vcl aliter , & rcdit in idem , prima confc-
Ad fccundum dico,qu6d maior
Dico ptim6,quod pte allcgatur hic
non
,
tcxtus Ariftotclis cortu-
& hbc forte fecit Dodor
,
vul-
,
qu«
cnim alia indepcnvltimo terminantc,& alia Sicut
hoc,&
adil-
lud, eftalia,&alia. Excmplum dc dependentia omnis crcaturs ad Dcum , vt ad caufam cfficicn-
tem,cumquo
vt ad caufam talem. Multa alia difcuticnda hic
Secundi dico,qu6d illapropofitio commU-
"
gloifatur
,
Dodor
vt cara gloflat
diftinguendo de fubicfto vltimato
»
pniquo
in littc,
vel pro-
&
fecundum hoc ad inftantias faciliPrima enim tranfccndit LogiPhilofophum , vt talis. Scd quia ve-
:
tcr refpondctur.
cum
&
,
ritas
noncontradicit vcritati
,&
vcra Philofo-
&
vltimatum fubic(5tum. fecundum dico , quod vltimatum fub-
eo fempcr Subftantia
Ad
rcfpeduum
icctura
Scdadhuc poffct obiici, quodrcfponfio Donon fatisfacit, quia non eft ordo in in-
«Sboris
hxrcntia accidentis intentionalis , ficut cft in accidentibus realibus , vt patet. Idc6 poflet diex com, qu6d Do£lor foluit argumentum muni modo diccndi , licct , propric loqucndo, authoritas non fitad propofitum de fecundis in-
ci
tentionibus.
eft illud
,
quod
eft
propin-
,
illam authoritatcm
,
quod
ad
intelligitur in acci-
difp.iratis , id cft , non habcntibus ordincm quoad ««W
& cfiiantitas
,
vcl rcfpcftiuum,
& ab-
folutum,noncft vcra. vltim6 poteft dici Quarto ,
&
, quod illud tanquam inconucnicns non affirmatum tanquam vcrum. Atguit enim ibidem conira negantcs primum principium , cx fecunda via principali , fcilicct cx nominis pra:dicationc. Arguit cnim fic , Si contradictoria fint fimul vera , crgo omnis prxdi-
didum
AriftoteliS eft illatum ,
&
,
fuftincndo refponfionem ef-
optimam qu6d etiam in inhxrentia intcntionum cft vltimata refolulio ad fubftantiam, vc ,
notaui prius.
Quarto dubitatur,
tum ,&folutioncm
circa
cius *.
quartum argumcnVidetur enim qu6d
, Ornnis paffio efi minm ens , ScC. tum propter vn6m , & cns , qux fignificant eandem naturam ^.Mctaph, tcxt.comm. j. Tum, quia gcneralitcr omnis pafHo, vt nunc fuppono,cft eadcm realitcr fuo fubiedo, & pct confequens non minus cns. Itcm , contra illud,quod dicitur in folutione illius argumcnti , qu6d videlicet in entc rationis funt mul-
illa
propofitio
cft falfa
dentibus
vt qualitas,
Vel dicendum fe
eft
quum abfolutorum.faltem vltimorum. Ad tertium per idem. Tcrtio potcft dici
dependentia vnius adaliam,
ftat
relinquo Metaphyfico.
&
reuelatis ab phia innititur primx vcritati, ca , ideo dico , quod licct accidcntia in Euchariftia fint feparata fecundura adum a fubftanidtia , non tamen fccundum aptitudincm ,
10.
vcra de
in 4. Scntentiarum illam allcgationcm diftincft. 1 2. quacft. i. vt fuprk articulo primo > notaui
'mjHmZt """
t
cft
rationis
garem allegationcm fequcndok Corrigit autcm
Eu-
*[ip»r»'t*..
in propofito.
cft
dentia requiritur in
textum. Speeies
omnimoda eiufdem
dcpcndentia
in propinquo, itadependentia ad
pcrircnt.
,
gradus , arguitur. Minoris perfcftionis videntur effe entia rationis , quam entia rcalia: fed habcre quantitatem virtutis remouctur ab cntibus rcalibusjfaltcm rcfpc£liuis , crgo multo magis ab cntibus rationis. Maioritas vcro, velminoritas cnritatiua,in propofito habet inti
telligi
,
vt videtur
,
proptcr quantitatem vir-
tutis.
Itcm,omniacntia
rationis funt minoris cn-
quam materia prima ,
prima materia prope nihil, igitur entiarationi»omnia,autcruntnihiI, auc
pcr confcqucns nc-
titatis
prxdicationem in infinitum ire , fcd in infinitis non eft ordo , quia 2. Mctaphyf text. commcnt, o. Vbi non eft aliquod primum,
cft ita
non
Dicendum fuftincndo Do<5lorcm , qu6d aliquid cfTc magis ens , potcft intelligi dupliciter, aut quia perfcftius in entitate ;autquia prius, prioritatc originis , vcl naturx. Secundo , aducrtendum quod poteft effe ordo eorum , quas funt vnius generis , ad illa qux funt alterius , vel horum,&illorum feorfum. Tcrtio prxmittcn-
dicatio eft per accidcns
,
cclfc eft
i
aliquod habitum , igitur nullura accidens habcbit ordinem ad aliud accidcns , pcr confequcns non magis accidct hoc accidcns ileft
&
quam c conucrfo , & huic modo cxponcndi littcra. Noncnimait,qu6d accidcns non accidit accidcnti , nifi quia ambo tcrtio , fcd
li
,
confonat
qu6d accidcns accidenti no accidct, nifi quia &c. pcr quodinnuitfeillampropofitioncm non afl^rere tanquam veram , fed cx prioribus infcrre tanquam inconucnicns. Scd adhucobiicituri dicit
Sicut Subftantiae conucnit fubftarc , ita accidcnti inhaerere , crgo ficut fubftantia repugnatinliarrcre
,
ita
accidenti fubftare
cmm jiibflantiit tia in
fcd comimtne efi
in JuhieElo non ejji , cap.dc Subftan-
ergo communceritomni aon fubftare. Item » n^iil ccrminac de-
Prxdicamentis
iccideuti
:
,
il.
quentia poteft negari , quia arguitur a remotionc vniuoci ad rcmotionem aequiuoci.
zqua-
tum , quia fpecics accidentium,
:
pendcntiara eiufdem rationis illi qua dependet^ fed omne accidens depcndet ad fubieclum , crgo nullum accidens poteft fubicdliuam dependentiam alterius tcrminare.
,
minimc
entitatis
,
fcd
qu6d
efl
fcre talc.
dum quod fubicAum
,
&
paflio poffunt confi-
fccundum rationes fuas quiditatiuas aut fecundum rcalitates fubic(5):iuas. Exhis derari
,
aut
;
ad inftantias. Ad priraum dico vno modo tur Dodtor logice dc paffionc, fupra dixi
>
& itacxcluditur cns
,
qu6d loquifubic(5bo
tum quia
,
vc
tran-
tum quia xquiuocum. Alitcr poteft quod intelligic de enticate formali , &
fccndens dici
:
,
&
,
qui
11. Num,^,
VI.
Qujeftionis & quantiim ad maioritatem priori-
quiklitatiaa» tatis
& fic ens eft magis.licet abftrahat a quan-
;
€tods fubtihs , vt pater exprefsc , & in primo Anglico Sc in primo Reportationum, diftind. 16. Non habeo ergo pro inconucnienti , quod
tera, vbi dicitquod in cntc rationis funt multi gradus.,quorum quodlibet eft cns , licct non propric loquendo , vt iam dixi fed quia non iunt
rationis cft
qiianto.
fecundiim data hypothcfi
,
maioritas
ftat
,
entia rationis dicant ficut entiratem
modo
,
,
ita
,
fuo
entitatiuam perfcdionem. Et ficut forreaUbus dret recurfus ad fun-
tc inrelationibus
& muh6 magis.
Vcl dic, quod intclhgit Dodor hic per maioritatem , prioritatcm aut originis , aut naturac, aut confcquen-
damenta
,
ita hic,
Gradus enim aUus cft eirentiarum,ahus forniarum , aUus perfedionum vnitiuc contewarum, vt habet aUbi ifte. tix.
Ad ahud de materia prima, patet quia h'cct minimum in genere fubft.intix non tamen
fit
in
,
immo, formaUcer loquendo, eft maioris entitatis , quam omnia nouein Gcnera accidcntium , in quibus , &c inBcr qus , dalatitudine cntium
,
tur ordo entitatis. Licct igitur entia rationis, pcr comparationem ad aUa , fint fere nihil , in-
habenc ordinem : vbi tamen fecundum proprietates fubftratorum attenditur maioriras , minoritas in eis , ficut 8c entitas. De graduaU vero latirudinc entium vhcrius inler fe nihilominus
&
ucftigare, eft ahioris fpcculationis.
Contra etiam illa verba Dodoris in fine, arguunraUqui , fic; Capioens rationisin vhimo gradu , quasro aut cft incclUgibile , aut non fi fic, ergo ip(o datur minus , ciim paflio ( cuiufmodi eftintclUgibiUtas) fic minus ens fuo fubied:o fi non, eigo noncft cns. Ad hoc faciliter rcfpondetur. Vno modo , negando fuppofitum , fcilicet qu6d detur ens rationis in vhimo ;
gradu , quia inipfis cftproceirus ininiinitum,vc did;um eft fa:pc. Vel aUter , quod fi detur , talc non erit intelligibile
nifi
,
per accidens, quia
lion ^uod: fed primus
eft ita tjuo,
modus dicendi
latis
:
Minm
rationale homine efi non homo.
,
,
eft
ifto
cnre rationis
non cns quod
eft
,
,
&: ifto
,
&: fic
dc finguUs,
verum eciam pcr te. Vide-
tur igitur ex ignorantia huius diftributionis pro-
cederein folutione efi
minui ens ente
,
immo
rationis
,
ifta cft falfa :pajfio
quia
fic
eirct
minor
taffto intit
fmttorM non ^j^
cum
in littcra illam diftributionem ex-
dicit, in ente rationis ptnt gradtu
& non ignorauit ipfam. non habctur ab
&c.
,
Et tunc ha?c propofitio
ipfo, paflio vidclicct entis ratio-
minus cns entc rationis, nifi rcfercndo ad illud idcm in numcro, cuius cft, ficnt prius dixit, tjuod paflio eft minus cns, non abfohitc, fcd fuo fubiccto. Eligequod m.agis fapit. Aducitetamen , quod ibi cft comparatio abufiua , Omneens minus ente rationis , quia altcr terminorum non participat illud, in quo fit comparatio,aliter non cflct nihil. Plura alia lcdori omitto. Vide 8. nis eft
diftind. primi
,
quaftione vltima, infolutione,
fimilc.
Quinto , circa fohitionem principalcm quznum. I. dubitatur , qux* illarum ratio-
ftionis,
num
vera definitio
fit
& qua; pafllo
,
vniuerfa-
Er videtur primo quod ncutra illarum fic ipfius definitio, tum quia dantur per refpcftus apcitudinales tum quia fi qua:Ubet indirfcrcn?
;
terpoteft elTedcfinicio
,
fcqui cx diftis Dodioris
,
tia inter paflionem , contra Philofophum
rimi definitio
cnim
vel pafllo
vt videtur
,
&
tunc non erir difFcrcndcfinitioncm , quod cft
primo,&fcxto Topico-
,
indicat eflenciam definici.
Paflio vero eft cxtra eflentiam fubie<^i.
tunc poflet dari dcmonftratio circularis Ariftotelem
1
breuiter
,
quod
illa
ratio
Tum
cft potiiis
quia Porphyrius, in definitionc
fibi aequiualenti.
Tum
vtitur illa, vcl
quia formalior
ro magis habct rationcm poftcrioris rialis definitionis.
Vcrunramcn
larutn rationum eft propric ,
qua: po-
,
ponenda quamiIla,quxponitur 1.&2. Poftc,
oranium quinquc vniucrfalium,
tio
Itcm,
contr^
.Pofter.tcxt.comm.6.
Dicendum
riorum.
,
,
alia vc-
matc-
fortc ncutrail-
fiuc ftridc
,
dcfini-
& differcntia & ponentes prxdicahile &
cx generc videlicct
cipue fecundum
,
&
,
,
,
multis, cflc pafllones vniucrfalis
:
pracejfe
in
circumlociiti-
uc ad'minus vcrarum rationum polfunt cllc. Scd fuftinendo illam primam cfle definitionem , poteft dici quoJ pracdicibilc cft genus , quod convnum , quac fiint fecunds trahitur perplura ,
&
fcipsS.
quod praifupponit hanc diftributionem, tanquam notam,&conccdo illam,qu6d pafJiQ (.(^ rninus cns entc r.-itionis;& quod minus ens ente rationis eft non cns. Et cum dicis, quod paflioeftct minus ens feipsa, nego confequentiam , pracfupponit cnim falfum , fcilicct quod pafllioentis rationis fit ens rationis, quod nego, propric loqnendo & hoc,negando vniuocationcm entis talis. Vel dato qnod fit vniiiocum, adhnc negatur quia ficut in entibus realibus,ita in entibus rationis imaginor,fuo modo.Hacc autcm cft fzlf^yRifil>ilitasefihcmo,Ced eft aliquid hominis , ita quod vniuerfaliter pafliones non func Poflet dici
quod Dodor primit,
definitio,
Quia comparatiuus gradus confundit confusc, & diftriburiue , fuum cafuale nifi impediatur. IntcUedus igitur eft quod iUud quod eft minus cns
probabilis fit,& fubcihs.poflct t.imcn alitcr dici,
fecu-
:
ifta
,
nitur primo Perihermenias
cft.
forte
:
ideo funt ens. Vcrius auteni dicitur, qu6d funt aliquid cntis. Licct hxc imagin.itio fatis
nihil
quod
Item , polFet aUter argui contra illam folutionem Doftoris , quia abfolute debet ilia conccdi Minui ens eme rationu efi non ens , ficut rus
aliquid entis
lis
,
I y.
formalitarcsfubiedloriim.Sicfimiliterincntibus
formalitatum,aut quantitatiua, aut alia. Ad tcrtium , liccc Francifcus Mayronis tcneat illam minorem, non tamen eftdc mente Do-
Ad
'4*
qiurdam realitates,vel
verum , quod paflio ciitis rationis cft talis, non tamenaliud ensab eo, Sc idco non fequitur, paflTio entis rationis cft minus ente rationis,crgo cft minus fcipsa.Et harc dcclaratio vidctur ad mcntcm Dodoris fiibtilis in lit-
non
to,&:
1 1
469
res alix a fuis fubiedis,fed
,
:
,
:
intenjioncs,vt infra cap.dc Diffcrcntia,
quacft.|'.
autem in multis confcquitur pra:dic.iri de ipfis , tanquam pafl!io , vel dcfinitio materialis. Conuenit cnim vniucrfali fccundum cflc raatc-
elle
Siue ergo , vt infri , quxft. 8. vel 9. ponatur paflio , fiuc dcfinitio matcrialis , potcft: demonftrari de vniuerfali, fic Omnc quod prxde dicatur dc pluribus eft vnum in multis , multis vniuerfale eft huiufmodi ; ergo , &c. rialc eius
:
&
:
Triplex
namquc
vcrbis
fcilicct cfle
,
in mtiltis
dicitur
;
cfrc
vnum
cfle vniuerfalis cangitur in illis
materialc, ciim dicicur t«KW cflcntialc , cum quiditatiuum ,
&
de mHltii
;
efle intelligibilc
,
vel
compa
l6,
.
.
470
Expofitio
!
compatatum,cum
Et quam-
Aicitxxt prttermulta.
uis ifta verificantur principaliter de vniuerfali
pro fubftrato
,
non negantur tamen ab vniuer-
formalirer fumpto
fali
quenti. Et
ii
obiicias
,
vt infra
quod
,
,
quaeftione fe-
prius habet efle in
quam dicatur dc illis. Ncgatur vt vniadu eft , licet vt vniuerfale in poten-
multis ,
,
uerfale in
fit verum. Prius ergo , quantum ad rationem quiditatiuam , eft illud quod fecundum
tia fortc
quiditatiuum
cfle
dum
,
quam quod conuenit
fecun-
Vide fingulariflime iftum
elle indiuifibile.
fuper y.Metaph. quxft.dc Singulari,& Vniuerfali.
Ex
Ad fecundum dico vno modo quod Dodor ,
cit
fpecificat quae illarum
quod fivna
quum erit
Vel
aliter
uenit idem elle definitio ptffio in
definitio
fit
,
fed di-
accipiatur pro definitione
pafllo.
propofito
,
quod non incon-
,
& paffio
,
reli-
,
vt fumitur
,
vt fupra, articulo primo, di-
Circumloquimur enim paflionem per definitionem , & c contra. Et hoc confirmatur pcrPhilofophum i. Topicorum, vbidicit quod dcfinitio & proprium nulli aliud eft. Ad aU'ud dico, quod Ariftotcles habet pro
(knm
eft.
inconuenienti circulariter dcmonftrare in eodcm generc caufx , Sc dem^nftrationis, non au-
tcm
in alio
,
& alio
,
vt eft in propofito. Poflet
«ciam dubitari, quomodo paflio hic fequitur,vjl cmanat , & quomodo caufatur ab obicdto , fed hsec funt fupra tada, quacft. 3
Q^ ^sTio Qnx
eft 7.
fe quiditas
quantum
&;8.apu(l Scocum.
Vlfo quod vniuerfale
libri
/«,(cd
,
videliccc Qutdefl^O'
& paflloncs deraonftrabilcs
habcnt
vbi aduercc
,
quod communiter
& depnlbi-
Cic,ejuia \{6.c\\cciift ens,
loco definihilu polfet poni
intelligibile,c\uM\-
ad fecundam crium qu^ftionum prajcedentium:hoc tamen non obftat , quia ctfe definibilc includit eflc inteliigibile, licct ,
& hoc
qua:ritur,
nonc conNunc
definitione diftinftc tjuidrei.
An
&
rationis. Tercia racio proccdit ex nerealis , gationc conditionis fubiediualis principalis, videterminationis. Ad delicetconfiderationis ,
&
vnitate fcientix, extrinleca faltcm.
Aliam quaeftioncm *, ortum habentem ex ar* poft oppofitum , dc vniuocatione vniucrfalis refpeftu iftorum quinque mouet,quam
gumento
vniuerfliie ftt /itbieiium libri
Por-
,
rumque
in
qmd/ttbieBum, prius didum cft, quoties fumantur. Liber hic ponitur pro concentis in eo , fcilicet pro habitu fcientiali, inftrumentaliter pcr librum importato. vniuer/ale,
&
Porphyrium vcro conftat authorcm,& caufam cfficientem , licetnon principelem huius fuillcjVtcommunitcr tenetur.
Ordo
qusftionis pacct
:
diuifio eius
libri
com-
munis. qusft.y. ciam.i.
omni
in qua fciibit , moconncxionem habcnt
facultatc
,
& hoc
,
vel quia
in folutionibus
,
vel gratia breuitatis
uct
ifte
;
dum vnum hcct minus mune interdum difcutit ,
ptincipale
,
De Secvndo, partem negatiuam arguit tribus rationibus *.
Prima proccdit pcr locum a
,
;
vel quia
vel
com-
alterummenti occur-
eodem niuTicro cum computo , licct pollem poncre in numcrum , vt communiter numerantur , fed in liis hocnon feruabo. Quid vniuocum patet ex principio Praedicamencorum. Solct apud Scotiftas vniuocum accirit
8c taleylaterales hic fub
,
principalibus
i
,
pi tripliciter
,
videlicet Metaphyficc
,
Phyficc,
& Logicc. Item , vniuocum aliud vniuoccdidtum ; aliud Vnluteam denominatiue , & hoc aut dcnominatione a prio- quid Qf 2«»« tufltx. ri, aut denominatione a pofteriori. Itcm , vniuocum aliud vniuocans ; aliud vniuocatum, Icem aliud pro fubftrato ; aliud pro formali. Item , vniuocationis quatuor folcnt aiT-gnari gradus. De his omnibus infrafortc erit fermo, Ikeuiter in propofito in-
vniuocum Logicum vniuocc didum pro
fubftratOj&vniuocansinfravlcimum,& primum \niuocationis gradum. addicur in titulo quasftionis
^umx,ad
pronomen demonftratiuum ad intcllecl:um,vel fcnfum. Primo
hdc ^uincjue
patct
,
quod
h^c eft
ly
fumitur hic. Quinarius vcro
numeri imparis
,
cft
fpecies
cuius proprietates confiderare
fpeftat ad Arithmeticum,
Ordo
quaeftionis
,
videatur pra:pofterus,
licct
faluatur tanien cx prioritatc folutionis. Diui-
communis. Arguit vnica ratione nega-
fio ferc
tiua
,
&
am-
ratio clara cft, nifiquia maiorcft
de qua in tertio articulo. Eandem propofitionem habet infra , qua?ftione quarca Anceprsdicamcntorum, poll oppofitum , ratione terbigua
tia
,
&
;
videtur regula famofa in his logica-
libus.
Adiungit euafionem immediatc
P R I M o , quid
quacft.g.
& con(uniIes ple-
lateralem appellare poflumus,
phyrij ?
DE
,
,
de qiiibus
tiuT>
tra
;
,
tio proccdic ex diftindtione obieftiua fcientix
modo
habet conditiones re-
quifiras ad fubiectum
quaeft. 5.
alteri
vcl
,
Nec fic nec fic , eft fubiedum , ergo nullo modo. Membra probancur facis clarc in lictera & magis infra patebunt. Secunda ra-
telligo
TorpJyyrij.
,
, aut inquancum in abftradum aut ininhasrcns vel concrctum , vel
vel ens
,
in alio cns.
Quod
fupra
vel vt rci ap-
,
Vniucrfale poteft confiderari
& alibi vbi occurrent.
VII.
8/^«
t^iitacfl,
vt intentio
,
plicabile,quaj vt videlicet poteft teduci ad iftam
oppofitum vnica rationearguit, qua: proccdit cx
his ad obicdka.
Ad primum dico , quod pcr vcrba , vel alios terminos aptitudinem importantes , circumloquimur differentias , vel gencra plerumque', vt patet in definitione hominis. Vel ficut diftinguitur de rationali , ita diftingue de praedicabili. Vel dici poteft , quod funt defcriptiones conuertibilcs circumloqucntes veras dcfinitiones. non
diuifione vniuerfalis
tencc
quod
,
cas aliorum
fa:pc folet facere
vcl proprias
,
,
,
,
quam
infra
vt inducat rcpli-
contra
quam
arguit
primo argimiento. Cimi dicitquod oppofita non pracdicatur de alia cum hoc
dupliciter in fpecies
vcrbo eft
,
eft,
habet intelligi vt difparatae funt
feparataj
,
vcl diftinda:
liter oppofita:, nifi large
,
,
id
non tamen forma-
fiunpta contrarietate.
Sunt autem fpccies fubftantias difparata; , tam in concreto , quam in abftrado ; accidencium vero in abftrado cancum. Dicit etiam cum hoc verbo eft , ad ditferentiam verborumaccidentalium , adum fi^natum importantiura , vc Genus frttU
Qu^ftionis VII. prtedieittur,
ve! dkitHr, vcl refcrtur ad Tpccieni.
Porphyrio , capicc de Diffcrcn-
>\lia ratio eft ex
quod nequc Glcnus recundum inagis , & minus prxdicatur dc eo ciiius efl Gcnus ncquc Gencris difFcrenti.x, (ccundum quas diuidicur. Probando niinorcni dicic quod Gcvbi dicit
ti^. ,
,
,
nus
eft vniuerfalius , quani Spccics,quia prxdicatur dc pluribus, ly plHribm dcbcc accipi comp.v
non
ratiuc,&
4-
Conrcquentcr foluit fccundaraquxftioncm * primo quia ex eius folutionc dependet fohitio primx. Prius cnim vidcndum eftvniuerfale c(tc vniuocum, quam fubicdtum alicuius fcicnrix ipfum adignarc , cum dc xquiuocis non fic /cientia. Ec primo ponit opinioncm ah'orum, maximc Albcrcorum tcnentium an<-ilogiam vniucrfalis ad hxc quinquc. Imaginantur cnim analogiam tanqu.am mcdium intcr vniuocationcm , & xquiuocationcm , & nialc. Analogia namque coniungitur imnc xquiuocationi,
&
nunc.vniuocationi, quia potcft
vocon-
c(le in fola
cCj&tunccftin xquiuocis,& maxime Potcft etiam cfTc in concepcu
iilio.
;
a
& tunc ftac
cum
vniuocarione. Inter vniuocationcm vcro, &:xquiuocationem nullum cadit mcdium,ali-
tcr intcr contradiftoria
medium
,
vt patct cx ra-
tionibus earam in Anreprxdic.imcntis.
Quo-
autcm \nm\im Amlogia , infra, quxft. 4. AntcprxdicameHtorum,habct i(tcegrcgic,& fupcr libros Elcnchorum quxft. ij.optimc iogicc ad propofitum habct. Confcqucntcr refpondent ad priraam qaxftionem * ponentcs quinque Vniuerfalia fubtics
*
Vbi fupra
ie<5lum huius libri , & non Vniuerfalc, quia ficuc nec purum xquiuocum , ita nec analogum c^fe fubicttum alicuius fcicntix opinantur,& '\\\ hoc concedunt argumcnta principalia illius qux-
Ad argumentum veropoftoppofitumrcfponquod
,
vnitas fcientix
ic(5to
adcXquato
quam
jn propofito
genus
contra hunc
cx intencioneAnftotelis
ditivmucc*totttHr.
expli-
Spccics
,
habcndo rcfpcdum ad hoc bus prxdicari dlius talc,
vidctur
,
quod
dcqua
cius,
10.
tur
dcmpto
modi
elTendi
,
ordinis,
Secundus vbifunttria rcraouenvbi tantiim
qirarto. Tcrtius vbi
Exemplum primi, vt Species vniuoca. Excmplum fccundi, vt
repcritur.
Jpecialifluna cft
Genus aliquod fubaltcrnum, & gcncraliflimum cti.im puca Animal , vcl fubftantia ,& hoc in ,
Spccies immediatas diuifum. Exemplum tcrtij, vt numcrus , vcl figura. Excmplum quarti , tran-
fccndcntia
,
puta ens
go Phy ficam ,
,
&c. ifiquiuocationcm
Idco Aurcolus
ncris
cr-
vcl vt opponitur vniuocationi ftri-
ait
quod
Natura-
alia occulta ,vt
Gc-
6,
7.
prim.im p.irccm , fcilicct negaciuam fccunquxftionis, qux tamcn eft ffcunda rcpiica , contra euafionem racionis vnicx , fcd pro
dx
quanto facitadprincipale, potcftdici tcrtia,vbi dicit arguens quod Genus cft magis vniucrfalc,quia prxdicaturde pluribusconiparatiue, vt ) coIIitDodlor pcr inftanciam , fumpt.iin cx dcfinitionc numcri, quam ponic Philofoplms
prxdixi
io.Mcraph.tcxt.comm.4. &Boctius i.Arithmcticx,cap.5.
Confcquentcr tcnct conclufiue vniuocatiovniucrfalis ad hxcquinquc ,& in hoc foluit iccundam qu.xftioncm. Dcinde rcfpondcndo ad primuni argumcntum primx quxftionis, tcnct rcfponfioncm prius d.iram fupr.\ , qii^d vidclicct intcntio Gcnei is id cft , Genpu pro formali ( vt modus tamen ) applicatur viiiucrfali rcfpcdtu irtorum quinquc quia ( vt diduin cft priias ) non niodo priimrum intentioiium, immo etiam fibi inuicem (unc niodi inctlligcndi fccundx inccncioncs. Dicit igitur appUcatnr, vt dcnotctur prxdicatio modalis & denominatiua , vtdiflinguitur contra quidiratiuam. Et
ncm
,
,
,
addit
&
quod proprcr dcfinitioncm, difparatioiftorum inccr (c, nullum corum prxdica-
tur crtcntialitcr
,
& in
cxcrcito
--Mftu
alio
<\c
,
fed
bcnc in .ictu fignato. Ncc etiain iic, aliquid aliud de vno eorum , fub racionc alccrius , prxdi-
Vbi breuitcr pro nunc fcicndum
vcrc vniuocum. Et Lic ap-
Dodor ad propofitum dc vniuerfali quod ,
cftgenus ad hxcquinquc. Et ciim dicit in fine arginneiui , licet Getiiu fit dicfHo modo perfe[him «/'w,optimc dixitDoctoraliquomodo,& non
,
quod a&tu
fignatus, vcl fignificacus, vcl prxdicacio fign.i-
ta, vel fignificata dici
,
adtiuum dcbet
d
fiibiici
y
intclligi pcr
fignari
,
fubftantiuis
,
,
vcl fignata
pafliuum
)
fit
,
"^'^'fif-
vbi
me-
vt puta prxdicari, di~
exclttdi
,
fit
,
excipi
definiri,5ic,
,
maximcmcdiantibus
vcl fibi xquiualcntibus.
citur
cnim prxdicatio
tiua
vel figuratiua
,
,
7.
ABw ft^ruf
vcl aliis tcrminis vcrbalibus
,
Prxdicatio exercita bis
cnim vtroquc modo
potcft
(
(eA mclius fonat fignatus
,
fignata
,
ver-
Di-
citM,
quafi fignifica-
vel implicitc
,
fiuc
obfcu-
ic, importans in comrnunibus conccptionibiis
prxdicationcm cxercitam. Exercita vcr6,quia ad cxcrcitiimi, opcrationem, vcl pmcticam, vt
&
ita
loqnar.dcducit id quod theoricc,& myftici-,&
confusc,&
cum
indifFcrcntcr priiis didtum eft, naiu
dichuT,Gentt4 prxdicatnr de Specie
cnm
tio ccmturtititttr
prtdicatum
\
definito
vcl
;
,
;
vel.DrfiKi^
SMoieEftim infcrt
non habctur aliqua dctcrminatano-
adhuc expc(ftatur cxcrcitium huius locavcrificntio infundamcntis, vt diccnHomo c(t anlmal , vcl, Animal rationale efi^
do , ngo homc;
fit
hoc
.nd
loqucndo
Gcnus
&
& ad ncgandum vniuocacioiicm Vniucrfalis ad hxc quinquc, quarn dicic Dodor cilc tcriiam,
titia.fcd
;
,
:
ncn po-
text. commcnt 4 & j. Rationcm autcm,(cui inniruncur ad poncnduin analogiam,
alia manifcfta , vt Spccici fpccialifllmx cft vniuocatio. Cum hoc tamcn ftat quod logicc
plicat
&
,
Metaphyf
diccndi,
fecundx quxftionis, Mctaph.text.comm.
duo vltima. Quartus&minimus
primum
id pcrie-
prxdicatur
fortc ftatim, in tcrtio articulo,
fecundx-intentionalibus
,
& gradus pcrfedionalis. ,
quodummod^
Confcqucnrcr contra folutioncm {ctinidx
do
priora
dcpluri-
catur.
modum
7.
idcntitas rationis
Scd
cft
extcnfius
diantibus vcrbis
eft
quod
,
loqucndo de perfcdtionc pcrmilliua iitiua,
fubftra-
vcl ditfcrcntia cifct pcrfcdlius.
Phyficorum , tcxt. commcnr. j 1. Vbi aduertcndum ,qu6dquatuor adignantur gradus vniuocationis. Primus & maximus cft,quan-
5. 6.
thr.n
principali
eife aftcruiit.
& primo contra folucionem
§»atuiirgr»-
non fumitur a fub-
fcd a parte
,
Dodor
Arguit
&
,
nem
ftionis.
dcnt
ta
471
habcnJo rcfpcflum ad
quxftionis arguit,cx intcntionc Philofcphi
pofitiuc.
,
n.j.5: 4.
Nam
abfolutc.
tionis
,
&
vcl
,
Homo
efi
^ergo animal;
&
fic
de
aliis.
Omnia cnim gunc
iliis
in figura
prxdicationibu«
,& ;
myflicc contin*
idc6 n)cric6 fign^'
01
Expofitio
472. U
"h
raelius dicitur
quod
,
,
quam
Jt^mficau
quia
,
&
non
tan)en pixdicatione eflcntiali
fcd denomi-
,
illud
(vbi dicit fub ratione alterius
,
pra:dicatiofte
pridicatur
,
in
)
dicens
tis,
bum
* quod quando
&
efi, ficut
excrcita,& dubitari pof-
obfcuram mul-
fatis
vnitur
animali
pcr hoc ver-
iftis
cum
,
dicitur,
Homo
quod fccundum acceptiones fignificati termini com-
diuerfas
Vbi -aduertendum
,
ctiam termino
tali
at-
tribuuntur diucrfa pratdicata,&aliqua
fibi
vno
niunis
vel fingularis
,
,
&
modo conueniunt,
modo eadem
alio
dif-
conucniunt. Significatum autcm huius termini homo ( vt qu^ft. fcquenti habetur) potcft accipi tripliciter , vidclicetfecundum efte matcrialc
vcl fuppofitabile
.
vcl
,
Phyficum fccundum , vel Meta;
quiditatiuum, vel prsdicabilc
circ
pbyficum vel fccundum ;
adu
vniueufale
,
cflTc
intclligibile
comparatum
vcl
vel
,
Logi-
vel
,
Primo modo conueniunt fibi!accidentia Phyfica. Sccundo modo prardi-
cuni.
communia ,&
modo intentioncs feintclligendum cftde anifundamentis. Et non modo iftud
caca quiditatiua. Tertio
Eodem modo
cunda:.
mali
,
&
aliis
habct verificari , licct tamen principaliiis in primis incentionibus,fedetiam in fecundis,quia, fuo
modo
,
polfunt habcre
illud triplcx circ. In
duabus igitur primis acccptionibus propric
adus
cxercitus
,
&
cxtraneus
eft
Variatur tamen adus exercitus
ad
cxiftentiae
clle
&
,
eflentiac
fic
aftus fignatus. ibi
quantum
,
caut^ intcjli-
,
,
,
tium
contra quos in tradbatu per fc forte eric Dc his ctiam infra magis , vbi Jocus propris confiderationis occurret , in tcrtio ,
fermo.
&
articulojvltcfiuscitca iftaaliqua tangam.
Deindc ad duas
nem
hic
&
,
replicas contra refponfio-
modo quoad
refpondet. Dicit igitur vno
mam
fi
quaeras,qualitcrhabe: difcerni
illatri-
Dicendum quod fecun-
exigcntiam prasdicati , iuxta illam rcgulam Boctij de Trinitate (licet c contra ponat eam, vt patct ibi fuhieEla
fed
,
hoc parum
rcfert
(jHolia perrnittunt prxdicata.
,
cundum exigentiam
&
)
Talia
Id
cft
fmt ,
fe-
quod non
prsdicati vatiatur acce-
fuppofitio fubiedi. Refert ergo dice-
pri-
inconuenicns Species eiufdcm Generis accidentales , de fc inuiccm praedicari , denominatiue faltcm , iliquid dc vno fub ratione alterius codem modo. Sed obiic^it, ,
efi
&
quia hoc non eft verum , ctiam in accideniibus exemplificat dc albedinc,& nigredinc.
&
:
Dicit ad hoc Dodtor
quod
,
licet forte
inftan-
habcat locum in abfolutis accidcntibus, non tamen in relatiuis. Idcm habet infra quaeftione fexta Antepraedicamentorum , foluendo fc-
tia
cundum principale. Et bcne 6\\\x. forte , propter praedicamencum Quantitatis , cuius vna Species denominat aliam
, vt infra cap. de QuanPropter eciam aliquas qualicates ( difparatas fiiltem ) quac de fc inuicem prardicantur , vt ty^lhum , efi fJMificum , fic de
titate tangit.
&
aliis
fed ibi pofllt fortc ncgari pcidicatio dc- PrtdUttti»
:
nominatiua , quae propric
tum
clt fubiici
prsdicaii
prsdicatur
,
cfl.
;
&
,
&
fubiicitur,
,
quando quod naquod natum eft
non autem non habente magis
ac-
cidentis de accidentc
ra-
,
;
quod probat
commun€ communi ,
pugnat
cft vera, P
non magis requam particula-
quia
;
&
Sed hic patcr , hie filius , dicuntur dc eodem , & per confequens de fc inuiccm vt demonftrato Socrate , verum eft dirc particulari.
;
quod
cere
ius
,
&
pater huius, puta Ciceronis ; puca Platonis. Sed ad patrem hu-
cft
huius
filius
,
fequitur patcr
partem
,
totum in modo ad
ficut
&
& acce-
&
filius
non fignificatio. Secundo modo fibi conuenit ratio Gcncris proprie, Primo modo cxtrancatur ei , proptcr defccnfumad particularia , qitoriim nullum eft
&
in
,
Horno
efi anirnal ,
tur de homine
j
& dicerc
,
Animal
quia variatur fuppofitio
,
ptio, licct
Gcnus. Vult ergo breuiter Doftor , qu6d ratio Genc-
fecunda,& modus
ftiuc
,
huius
;
ita
tacitam , ne quis dicat
dicarentur de eodem. praetcr
hoc
dicitur Mer/ale.
Gentts efi vniuerftle
,
(^ia
nit vniuerfale
dicitur
,
;
vcl
,
Species efi vni-
in talibus prasdicationibus fuppo-
pcrfonalitcr
Homoefianimal.
nit ratio Generis
>
vt
ficut
,
Dum
animal
modus fupponit ,
,
cum
autem fibiconucfimplici-
puta pater
fed fubie,
& filius; & rcla-
tiue oppofita, propter inftantiam ,velobie(5tio-
ncm
gendi cuiuflibct communicabilis pluribus fpeper confequcns Vniuerfalis refpedlu cicbus , iftorum quinque) fit cxtranea Vniuerfali , cum
&
,
vbi tangit difFerentiam inter relatiua,
fic,
vt eft intentio
refpedu diuerforum de eodem,
& confequentia
ua, vt
(
,
codem , non fundamentahter ,
intelli-
ris
u» ]M«.
tionem fubicdi , quam accidcntis. Quod dico propter ca qus tradata funt quaeftioncpraecedenti. Dedarat autcm quod hoc cft vcrum in
prttdica-
rc
,
dcr.cminitti*_
vt breuitcr dicatur,
,
quae cftaccidentis de fubicdo,
ad filium huius , filius. Sicut crgo antccedcntia .ftant fimul , fcilicet pater huius,
ptio
II*
fupra in pedc quxftionis datam,
ter efi filii^
Et
diminutum.
non macerialitcr contra ineptias quorundam de iftis fuppoficionibus Logicam deftruen-
accidenribus refpcdiuis, quia haec
dum
o.
eft eirc
In fuppoficione namque fimplici idem fupponittcrminus quodfignihcat ,& hoc formaliter,
citus.
plcx acccptio termini.
I
cognitum , quod
efle
gcndo illorum diftindioncm. In tcrtia ver6 propric fit adus fignatus , & extraneatur exerp.
>
&
ratio Gcneris cxtraneatur
,
,
animd.
efi
quomagis
adducit probationcm
Vniuerfali
fuppofitionibus fimpliciter , ideft , pro figniiicato adacquato , abfolute fumpto , vt habet
&
fecundum didum quod nec aliquid dc vno iftorum,
Sed ad probandum
fet
...^vii
Cenm\
tamen
cflentiali
quxft. 8.
tfi
nitur noticia eius. Bcnc etiam addit Dodor ibi ly epntUli , qiiia licct li.TC fit vera , GenmefiSpenes,
g
*
& animaly cum dicitur, Animal
vel, Animal prtAicatur de hemine. Vniuerfalicer cnira intcntioncs fccund^ attribuuntur primis
natiuaaccidentali.
nuin.4.
tcr, ficut
paflluum, magis indifferentcv ad adiuum , qiiod camen paium refert ) dicuntur , de qua przdicationc magis infracap.de Gcnerc, quxft. i. habetur , & vbiqac in his logicalibus prsfuppo-
cundi!lm
,
quod oppofita prx-
Non enim
funt relatiue oppofita
omniarelati:
fed oportet
qu6d comparentur ad idem , & feidem. Relatiuc enim oppofita inclu,
dunt duo, fcilicet rclationem , & oppofitionem. Inquantum rclatiua, funt diuetfa inquanrum ;
habent oppofitioncm
,
habent comparari ad
idem,& fecundum idcm quod ,
gcncralc omnibus oppofitis in
Poftp«edicamcntis,&
,
forte non cft dequo magis infra,
alibi.
Tangic vlterius
de
liiffierenti»
inttr
rel»ti-
un,^
reUti-
ui
o^fojit».
Qu^ftionis VII. prim^
derclattuis
& non prim6 incidcntaliter,
,
& applicat. vbi fupti
aum.j.
^° ^^
rccurrcn-
iliam diftindlioncm de
fcribcndo vtramque , vt fupra Generalitcr crgo tenet
,
tetigi,
qu6d
de-
,
& applicat.
iftx intentiones
dc fe inuiccm przdicantur dcnoniinatiue , capiendo vnum vt qnid , & alterum vt modi44 ; & non fequitur oppontioaliqua; quianonoppo-
nuntur.niHdum vniformiter accipiuntur, & fic non przdicantur dc fe inuicem fot maliter,& pcr fe faltcni. Pondeta tamen optimam inftantiam hic, vt habet infri cap. dc Qualitate, quxft. vhi-
oppofitum, & cap. dc Oppofitione, vbi hxcrefoluunturegtcgic, vtpatct. Et cxemplificat in modis fignificandi Grammaticalibus, vt, ina, ante
Plurtile efl fingHlare
:
lius aliquibus ipfo
qu6d nHmerw
quod cxemplum cft difficiprincipali. Vbi notandum,
modus
qu.idam
eft
attributus parti orationis
fuam^per
modam
fignificandi,
ad defignandum
,
rem
vniratis a£luali$,vel pUira-
Vt huic didioni homo, fingulaiis; huic vero didkioni homines , plurahs numcrus aplitatis talis.
plicatur.
hsc
Sicut igitur
j»
:
vt hic
/ingulare, id
homo
,
,
eft
illc
aftualis, plurale
quod
,
laris
fignificatur per fingulare, id
modus fignificandi cft modus cius quod
,
id eft
,
e(fe
numeri
Immo dico
fuiipfius
Sc fingulare
vt
,
\t fingulare cft fingularis nuracri.
Sicut
fignificandi
ng«ificatarum,
immo
men, GcuiVerhum
men, quod
ifti
fuiipfius
efl
modi
,
vt
Ncmen efi no-
Aduertendum
nomen.
ta-
fignificandi fnnt in intel-
le{ka effe^iuc, Sc in voce fignificatiua fubiedti-
Bc,&
in rcbus fignificatis fundamentaliter,
originaliter
:
&
quia funt refpc6lus rationis , vt in-
quod quod fignificatur pcr pluralc , debet intelligi quod cft modus iliius vocis pluraie, fignificatiuc tamcn capicndo ipfam ideo dicitur modus fignificati , quia modus vocis fignificantis fubicdiuc dico, licct fundamcntalitcr abfolute vctum fit. Sed Doftof dicit , quod aliquibus vfdctur oppofitum huius quoddicitur in exemplo, vidclicet quod cum dicitur Plurale eil fingularey tentiones Logicales.
/ingulare cft
modus
Ideo
cius
ctini dicitut
,
:
&
fumitur plurale vt modus , fingulare vt quid: quia fignificatum pluralis non eft fingulare vt modus , fcd potius pluralc. Sed quia difputatio vltcrior huius noncft ad propofituni , fcd potius fpediat ad Grammaticum fpcculatiuum, idco dicit Doftor , quod non rcfert fiuc fic , fi-
uc fic dicatur , quia vtroque modo habetnr intentum, vidclicct quod duarum Specierum diuidcntium aliquod Gcnus,vna denominat aliam vt
modus,
numcri
ficut patet in his
duabus fpcciebus
fccundat-intentionalitcr accepti
aliquantuluni de hoc in
tertio
atticulo
fed
,
,
Sc
magis in tradatu modorum fignificandi ,quem intendo , viti comite , adiungetc huic expofidoni , fine qiiorum cognitionc , quafi imScoti oper, Tom. /.
Ruro.<.
^$ud eft
& tfuia
,
efl
,
& quod
,
fuum efuidefl
per
demonftrantur (implicite faltem) in hoc libro* pafliones ipfius de ipfo. Vbi nota in applicatione fecundz conditio-
quod
nisfubicdti,
vidctur dctcrminarc fc
Do-
6lor, vbi priusqu.Tftioncpraccedcnri problcmaticc proccllit
nitur
I.
,
quod
vidclicct
Perihermenias,
Vmutrfilt tji
/ubitGum
Mttrihnienit
huiui Itiri,
ratio ,qua; po-
illa
propria ratio dcfini-
fii
cum
tiua ipfius vniuetfalis. Itcm ibidcin
dicit
Doftor quod medium demonftrationis zquatur pailioni
,
confequens,
aliter
fcqucntis
Con-
id cft, fallacia
communitcr
vbi libri
& malc
, habcnr communius. Exemplum huius nam fi quis vcilet demonftrare rifibilitatcm dc hominc pcr fubftantiam animatam fcnfibilcm , commit tcrct ,
,
,
,
fallaciam Confeqnenris
fic
,
fiihflamia animata fenfihilis
Homo efl
arguendo,
ergo rifibilu
,
,
pofi -
eft
Confequentis , vt patct vcl fi vcllet quis probare aliquid non efie fcnfibile , per hocquod non eft animal rationalc, committcrct Confcqucns a deftrudionc Anteccdcntis. Rcquiritur crgo adaequatio paQionis , & mcdij demonftiatio
:
Idcm
&
,
rangit infra quarft.z. Antcpracdica-
ad fincm,
& quift,
i.
cap. dc Rcla-
Habct etiam tcttiam conditioncm , vr patcr , rcducendo Spccicm ad Genus. Eft ergo fubiedum attributiunis huius libri tione,
alibi fxpc.
Vniucrfalcforraalitcr di(5lum.
Ad primum primx
nedum aliarum
parrium orationis formaliter, vcl materialitcr
14. qiurft. I.
tenendo conclufioncm aSirmatiuam , quam probat , applicando tres conditiones fubiedi , de quibus fiipri qujcft. j. ad propofitum, vidclicet qu6d habet
tionis.
fingu-
modus
quajftioncm foluit
mentorum
,
cft
mam
fignificatur pcr
modus ,
Demi^m foluit fecimdam replicam principalcm * per diftindtioncm horum terminorum magii , & mai$u , & fatis clara cft. Dcinde pri-
videlicet vnitas
piuralitatis adualis.
plurale poteft
,
numeri , vt modus:
fingularis
materialitcr -capiendo vtrumque.
,
plttralia eft pluralis
Nemen
,
\
huitu plurali^. Pluralc igitur eft ,
enim quod
Illud eft
,
,
,
plurale abfolutc
ficut
diftio homo declinatur in
& plurali ita hxc A\{i\oplH& htc pfuralu & hocplurale \t\ hoc
nnmerofingulari rale
473
dodlrina huius Dodboiis profi-
eft in
cerc.
* ad argumcntum,
Aliter rcfpondet
jj^^
poQibile
non
diuifio illa
eft
Vniucrfale in iiitcntioncm
quia
quod
quzftionis dicit *,
conucnicns ,
qua diuiditur
,
& in applicabile rci,
mcmbra coincidunt cum nominis
intcn-
,
cnim corpus aiiimatiun diuideretur per Animal & homincm. Tcnet crgo quod vtroque modo eft fubicdum. Ad argumentum contra ptimum membrum, vno modo rcfpondct * pct diftindlionem entis, rcalis, 5c rarionis. Alio modo concedcndo quod Mctaphyficus confidcrat etiam cntia rationis , vcl intentioncs fccundas, inquantum tio
fit
(juaft.
num.S.
applicabilis rei. Inconuenicntcr
,
ibid.n.9.
Non
habcnt rationcm entis ,idcft ,quiditati$.
tamcn cx hoc fequiiur quod confiderct intcntiones , inquantum talcs quia aliud cft intentio inquantum intcntio & aliud intcmio inquantum cns quia primo modo confidcratur ,
,
:
in concernentia ad fubieftum
abftraAiuc
,
&
modo
fccundo
:
abfolutc, vt faltem rciprdiuis
conuenit abfoluta confidcratio , de qi:o ftamodum regulx dicit , qund hoc
lim. IJeo per
vniuerfalitcr accidir
de homine non
mo
fignificat
,
&c.
&
idco
ad propofitiUT)
eft
abfolutc circntiam
cxcmplum ,
qtiia ko-
cum
,
fignifi-
,qux non conccrnir fiitTicdlum, nec fundamentum fecus eft dc mobili , & Vnicet fubftantiam
:
uerfali.
Ad aliud contra fecundum membrum , ncgat airumptum. Aliuxl enimeftens abfolutum, vel ad fc;aliud eft ad aliud ; aliud ens pcr, aliud cns pcr accidens albus.
:
vt
homo
Inteniio crgo
,
,
patcr
;
lapis
Oo
lapis
,
vi applicabile rei
,
nun indi
16.
Expofitio
474 indicac ens pcr accjdens
fed ens ad aliud
, de de nullo accidente fcientia , cutnomnc.accidens dicac ordincm , & depcndenciam ad fubftantiam , licet diuerfimode camen. Dicic ergo opiime Do(5lor,
quo bene
,
poteft efTc fcicntia
qaod cum
,
alitcr
dicicuc intencio vc applicabilc rci,
nondicicur cocum pec accidens, cuius vnapars incentio,& alia ccs. Sed denocaturconcernencia apcitudinalis , vel refpedas cciam adualis ipfius incencionis ad fundamcncum , ccrminum. Cadic crgo rcs ibi , vc terminans illam depcndentiam. Idem dicic exprcfsc quxft.i.quacci 3entcntiaium , articulo i. liccc intentio fic fubiediuc in illa re , abftrahentium camen non eft
&
&
cft
mendacium. Secundum principale foluic per diftinikionem
vniuerfalis, fupta habicam.
incelligendum
ca,
ius libri
,
vel
fi
Ec cum
dicic ibi Logi-
huincelligendum eft
eft paccialicer,pro fcicncia
vniuerfalicec
,
dc vniucrfali vc modo, non vc fttU. Tertium argumencum fpluic cx his^qux func in corpore quasftionis
dam f
quarft. 7.
S. 0UU1.8.
9-
cabilitas ad
ratione
fiue ly intjuantum teneatur
pro-
& maxime
,
fi
vt hic videtur accipi quia appli:
rem prims intencionis non
Vnumquodqueautem
dc
eft
,
formali ipfius
intentionis.
fecunda:
formalitcr ipfum. Igi-
eft
quod Metaphyficus confidcrec intcntionem inquantum intcntio , quia confidcrat non foium abfoluta,fed refpe
Cum
igitur intcntio
fic
formalicer ad aliud,con-
Metaphy fico , vc ens ad aliud & ica quod n intentioncm ,inquantum cns; &*intentioneminquantum incentio; cum oihii poflit quiditaciuc confiderari abfquc illo quod
/idcratur i
,
fequitur
,
includitur in ratione fua quiditatiua ,huius in
terminum maximc. Peridem poflet probari qu6d idem fit mobile inquantum mobile, & mobile inquantum ens. Item , contra illud quod dicic in principio rcfponfionis, videlicet quod incentio inquantum intentio, eft applicabih>rei. Abftradum, vt tale non eft applicabile rei , fed huiufmodi cft intentio inquantum jntentio; ergo, &c. Alfumrefpcdliuis eft dependentia ad
."^.O
!:!'
,
ptum
patet infra cap. de Proprio,qucEft.i.foIucn-
do tertium principalc, vbi dicit quod proprietas (fuppofitoquod ficfccunda incencio) fignificatur fub
modo
oppofito
cidere,fcilicec fub
Item
,
quod
per accidcns
,
cui conuenic adlu ac-
modo abftrafcioniSjigiturj&c.
inccncio ,
ei
,
vc applicabilc rci
ens
fic
,
ptobo Orane complcxum inclu:
dens plures conceptus , cx quibus non fic ptr fc vnus concrptus , eft ens, vcl totum per accidens:huiufmodi eft hoc totum ; ergo, &C. Item,
quod non fit idem homo , inquancun!! homo , & homo inquantum cns , vidctuc quia homo, inquantum homo , includit ens , & fubftan:
tiam
,
&
vltimam
alia :
fed
gencra,
Pro
diftcrentias vfque
inquantumens non indudit
quia priuseftens, aIiis;ergo,&c.
i8.
&
quam
fubftantia,
folutio^ie hpius dubij
non
vc
,
cntia
,
pciuacioncs
,
&
nega-
tiones, fecundz intenciones.
Secundo aduertendum , quod confidcrare ali, cft confiderare ipfum fub
quid inquantum ens
pr^cififliraaratioheencitatiscranfcedcntis.Confiderare vcro
ipfum inquantum tale , eft confide-
non folum fub racione entis , fed proejuodquideft, quod plerumque plur» addit ad
rare illud prij
ipfam encicatem, Tertio
nocandum , qu6d
bile alceri
aliquid efle applica-
poceft incelligi apcicudinalitcc, vc\
,
& hoc vel in racione cermini , vcl fundamenti , vel fubicdi. Quarto confiderandum eft , quod depeijdenr tia , vcl habitudo ad tccminum in relaciuisfora^ualicer
,
nem, inquic quod
primum argumentum
pric redudliue, fiue fpccificatiue ,
per accidens
Ariftoteles cap. de../4^<«%Mf^,dcfinicnsrelatio-
enim quodaliudfit incentio inqu.intuni intentio , aliud intentio inquantum
rcduplicatiue
vc parces fubiedliua: entis. Rcduftiuc
malicer,eft dc racione formali dependencis. Idei
dubitari: Vidctur
,
&
,
didta,
primse quasftionis*,& folutionem cius^poflTct
appficabile rci
&
primo
applicando fccun-
Sc certiam conditiones fubiedi.
De TERTio,circa
17num. I.&
,
,
me, quod aliqua func de coniideracione Mera* phyficx per {CiSiC primo; aliquapcrfenon priroo ; aliqua redu£tiue ; aliqua per accidens. Pci! fc primo, vc ens , pafllones encis. Per fc non
&
ad
illa,
fic
dc
& formalc,
eft
ipfiUi efe fcilicec quidicatiuum adaliudfe hahere.
Quint6 prcmitcendum cidcns folec
(
cft,
quod ens per ac-
ex fandamentis huius Dodoris)
Mecaphyficum ,&Logicum. Primo Generum, ex quibus non fit vnum per fe. Secundo modo fumicur in Elenchis pro excraneo, quando vidclicec aliqua, quantumcumquc eadem , non dicunc cundem concepcum formalem , vclquorum vnum non includic formaliter altcrum, diftingui in
modo
includic conccptus diuerforum
ambo
vel
faltem
non includuntur
in concepcu
lertio.
Exhisad obieda refpondeo. Adprimumdico quod applicabilitas
importac refpede ratipne formali ipfius talis
fi
^tum ad cerminum eft intentionis, fi ad fubiedum cum fic apricudinalis, non eft aliud immo idem fibi. Ad fecundum dico , quod quasrir illam difficultatcm nodofam dcconfiderationcMetaphy,
,
videlicct an in vniuerfali
an cercc in parciSed breuiter ad propofitum dico , quod non fequitur de forma: Mctaphyficus confiderac incencionem inquancum ens , igicur inquantum intcntioncm , quia piima confideratio abftrahit a fccunda. Daco etiam quod confiderarcc intentionem inquancum cale ens, puta ens adaliud, ndnfcquitur quod vc applicabile rei , fcilicec fubiedo cali, vel cali , quia fic confiderac eam Logicus , pec paiHones cnim alias alias communiterconfideracorum diftert Logicus si Metaphyfico. Infici,
culari ,confidcrat
,
quidicates.
&
tencio
aucem , inquancum incencio , includic auc
formaliter, auc concomicanter,veI idenrice,
lam applicabilitatcm,
il-
& hoc concretiue defigna-
ta, vc Logicus eamconfidcrac.
Ad hoc per
vidc optime ca qua: dicit
primum Elenchorum,
qua:ft. i.
ifte
fu-
ad finem.
Ec cijm dicicur quod rcfpedlus ad ccrminum fic de racione formali intentionis , data veritate huius
,
non oportec Metaphyficum
derare intentioncm ciculaci
,
,
cum
confi-
illo refpecftu in
fed in Vniuerfali cantiim
,
par-
vt pura
quod
eft ens ad aliud. Vel fi contendas quod Metaphyficus confiderat hoc in particulari, poteft dici quod hoc eft per accidens. Logicus vcro hoc per fe confiderat , in hoc dif-
&
,
fciendum
eft pri-
fcrunc,
Vel
alitcr
,
quod Logicus confiderat applica
IP-
Quxftionis VII. «pplicadonera fubicdliuam , ic puEdieatioDeoi adualcrn , Maaphyfjeus verd obiediuam tantmit abflrahcDdo, vc in aliis^ Scd quomodo tunc Logicaeft fcientia^R»-
Tpondeo quomodo Philofophia naturalis fcien' tia , Sc quomodo di^ert k Metaphyfica in confideratione rerum naturalium , ncut ibi faluas apparentia
,
ad argumentum
tum xo.
Ex his
ita hic meditare.
potefl dici
quod fierct de mobili inquan-
,
qu6d Dodor hie per intentiontm intclligit rcm fecundx intcntionis concretiuc fumptam , quajm Logici communitcr in-
Ad
aliud dico
,
, licet impropric, vt fupti Vel alicCr , dato quod eflet abfolutum , adhuc eft applicabilis aptitudinaliter, & inpotcntia rcmoii faltcm , & fic confiderat cam Logicus. Et per hocpatetadconfirmationem , & facit optimc ad propofitum veritatcm huius refponfionis , cum dicit Doftor
Untianem appellant dixi ,quxft. j.
,
ibi
cui conuenit alfu
,
:
&
non dicit aptitudine & po-
Ad aliud dico quam terminus immo neceffario ,
quod
,
&
,
rcs ponftur
Ci
Do6tor,nop
vt dicit
ibi
accidir»
dcpcndcntia
formaliter :
&
,
non tamcn Metaphyficum
ncgat
Dodor
cnim
aiiud eft aggregatum
,
quod
in propofito accider^. Breuiter
totum per
aliud
;
modum informabilis & informantis aliud per modum terminabilis, & terminantis. Ad ,
;
hoc nota ea quz tangit infra, in Anteprzdicamentis, quaeft.S.
Ad viiimum, quod tangit bonam difHcultatem dico vno modo , quod non afferit Dodor ,
hominem inquantum ens , & inquantum tale, efic omnino idcm fed dicit quod in fulutione,
,
minus apparet
diuerfitas
abfolutam,
quam
inchiditur
refpedus ad
,
propter entitatem
homo
fignificat
,
in
qua non
cxtrinfecum.
aliud
Jdeo minus apparet diuerfitas hic, quim ibi. Vcl alitcr , qu6d homo inquantum homo, includit per fe
idco
&
,
formalitcr encicacem
idem focmalitcr
cft
cft igitut
pcr fc
:
Homo
& per
,
,
&
fe cnti. hacc
efi ens. Inteiuio
vmo,
inquantum talis , vt includit applicabilitatcm ad fubftratutn , forte non eft per fe, Sc formaliter cns quiadc conceptu non formaliter :
vno, nihil formaliter,& per
Non
fe,
prxdicari potcft.
& inccncionem
phyficz
auin.1.
,
applicabilem
Quacre in
fimili
rei
;
cum
& rem fub
Bonctum
i.
Mcta-
Secundo principalitcr pofTet dubitari, circa fecundum principale, vbi dicitur^quodomnis fciencia eft de vniuerfali
gia
,
&
fcd quia
quod
eft
illa eft
fe
,
,
dico breuiter
vera de fcientia natura-
Iiter,pro ftatu ifto acquifita
pcr
^e Thcolo-
fe ptaedicabilibus.
cft altioris negotij
propoficio
quia fingula-
:
Inftantia
fcientia.
de finguiaribus per
hoc
,
icfpe^u obiedi
& prim6 eius.
Tcrti6 dubitari poftet
,
circa illam propofi-
tionem maiorem in primo argumento fecunqusEft. 8. "*•'•
(jj.
quaeftionis
Ge-
Vniuctfale tranfcendens , vel extra
nun
licet
,
in
quo alias. Vel dic ( dato quod afverum ) quod non eft ad propoiitum ,quia non hmitatum ,&c. Benceciam pcrfcica, de
fumptum
cffct
Do<5kor
dicit
,
Omne vniuocum
multis
,
*, Ornne vniHocum muUif,
Scoti oper.
Tom.
l.
dcc,
"^' ^"*' ^' ,y,i,„,
^frf»-
ad difFc- »«.
rentiam vniuocationis fingularis. Pcrfonx cnim diuinae non funt plurcs, vcl multa , nifi cum determinatione diminucnce , vt iftc dicit in primo» *
Quarco dubitatur
nem
propofitio-
circa illam
,
in fccunda rjtionc
,
,
zi.
contra euaUoncm, praedicatur de Spe-
qu6d Genus ncn fecundum magis , & minus. Videtuc cnim hoc cfTe falfum vc patet in numcris Sc
vidclicct
cicbus
,
figuris
,&
,
comm. 5, comm. X.
mum
,
omni Gcnere,
,
&
Mctaph.
10.
vnitcxr.
& 6. & aliqualiter idcm ibidem tcxt. & 4. In omni Generc cfl vnum prij.
quod etiam
aderit
<5toris
,
in propofito de vniuerfali
uerfaliter in
,
infra
,
& patct ex
contra opinionem
Do-
gradibus vniuoca-
illis
tionis fupr^.
Dico
quod Species Generis poffecundum rationem Generis vel fecundum rationem difFcrcntiarum, quibus abundanc Gcnere. Primo modo cmbreuitcr
func comparari
,
vel
,
;
ncs funt coaequaeux
,
&
cinfdcm perfedionis,
Genus enim cum fit proportionabile materijc, non fufcipic magis , & minias , ncc aiiqua feeius , & fk ioquitur DoSccundo modo Species funt ficut nume-
cundum rationcm €lor.
habetur
ri, vt
Quia
Mctaphyf
8.
comm.
tcxf.
differentix func ficuc fornis
10.
inter quas
,
datur prima
&
fecundiam cntitatem, , Sc vltima , perfe6tioncm. Et iilo modo foiuuntur in-
ftantix. Genus igitur vt Gcnus , non dicituc fecundum magis Sc minus fcd bcnc Genus, vt concradum per tale , vel tale dcterminans. Ideo latcnt aequiuocationcs in Genc:
,
Quinto
poflet dubitari, circa illam propo-
nem * , vbi dicit
fiua
rationc
licet
ftHim. Scd dic breuitcr
,
Genm fit
contra opinioepioiammoio per-
,
vt fupra tetigi
,
in expofi-
,
tenfiua.
Sexto poffct dubitari
nem
,
circa illam propofitio-
Metaph. qu6d ad determinandum de analogo fufScit dctcrminarc de primo anaioga7.
torura.
Dico brcuitcr (quia
altcrius negotij) qu6(i
, vt habct Commentatocibidem, quia fubftantiaeft primaomnium quiditatum , ad quam muitiplicem depcndentiam habent omnia alia. Ide6 ipsa cogniti,
loquitur Antonomafticc
facilitec alia
^t. quxft.j.
nu"-l-
quod loquicur de extenfiua , vcl permifpcrfe€lionc, non autem pofitiui, vel in-
tione
VI fupr^ notaui.
rium non
Sc prxdica-
Gencre , de quo infr^. Quod tangitbr dc Deo rcfpe^u perfonarum diumalum , poflct ncgari afTumptum , loquendo dc praedicationc vniuoca , vniuoce fumpta , Sc nvis
/itionem in prima
,
Hmitatum ,
praecis^ eft
Vel qu6d loquitur dc vniuerfaii » tam in Genete , qa^m cxtra Genus. Ens igitur po-
rainftantias vlteriores,qu3e tranfcenduntpropo-
,
intencione.
11.
quod
,
bile.
clbus.
re
quxft
pto
tamen ex hoc fequitur quod fit ens per accidenSjMetaphyficc ioquendo, vt dixi. Confidefitum. Vjide aliud eft dicere intcntionem
*
Dicendum breuiter , qu&d propofitio eft ve> ra de vniuoco vniuoce diSto , Sc logic^ fum»
tan-
auteni tanquam conuenic intentioni fi fiibiedum , adhuc cum ly *pplicahilis dicat inhaerentiam aptitudinalem , fi ibi eft pcr accidcns talis
ibi
uinis vniuQce praedicatur.
diftinct. Z4.
tcntia, fcdtt£}u.
Logicum
tainen tenendo vniuoca-
,
tionem tttttis^quod negat ifte^alibi effe Vniucrfaip , tum. quia Deus de tribus fuppofitis di-
tcft dici
taie.
47J
Vidertu enim falfa
cognoicuntur
:
non cxdudit
Oo
2
ta-
mca
476
t
men ex hoc
a con{ideracione Metaphyfici> , text. cotntn. 14. Sed fecus
alia
vt pacet ibidem fottc eft de
poted
cer
Expofitio
I
anaiogatis
aliis
,
licct aliquali-
otnnibas
vetificari in
,
fed de his
Septimo
quod
,
deBnitione ipiius
ibi tangitur
de nuniero
,
Sc
poiTet habere fpccialem difS-
,
,
,
,
Quxre
percrad:ate.
fuper 4. Mctaph. qusft.
fingulariffime
z.
&
i.
iftum,
R.eportationum
&
vbi fupra
, cx princihuius , igitur , &c. Viteritis ex hoc fcquituc quod ratio Genetis non eft cxttanca vniuetiali,
C4jm ptxdicatur dc
diftindione ij. dc alibi, ahos. Otflauo circa folucjonem fccundac qusftioni$ * dubicatur. Videcur enim quod Vniueriale
non
quia
vniuocum ad hxc quinque
fic
tum
:
nuUum vniuocum
cata pcr xquiuoca eius
:
contrahitur ad vniuofcd Vniucrfalc, vel ratio
concrahitur per asquiuoca
,
^uid, 8c in
puta per in ad hacc quinque j crgo , &c. ,
tcr
indadiuc
vt patct
,
& non extranee
,
de
:
circntiali-
ipfis dicitut
er-
,
go modus fub quo dicitur non cft fibi fic extraneus. Per idcm potcft argui, quod ratio gcneris non eft extranca animali cum dicitur , Hemo efl *nimal.
Ad primum dico , quod iftx intentioncs poffunt compatari vcl intcr fe, hoc, vcl vcabftrahunt i concernentia fubftratorum ; vcl cum concernentia
illa
fum
;
vcl tcrti6 ad fua fupe-
;
riora,in quibus conueniunt. Si primo modo, in primo membro , fic func incompoffibiles , /icuc quxlibcc alia difparaca. In fccundo vero mcmbro primi modi concedo compoffi-
&
non
bilitatcm illorum, ficut
fundamentorum
tamcn
prxdicationis. Sed
in
eodcm genere
pracdicatione fignata,&
,
ifte
cxetcita, licet
illa
ii-
fundamentis, poffit vterquemodus pracdicandi conuenire , fecundum lamcn dilis,fcilicct
modo quantum mcmbrum non eft maior vnitas,
uerfas acceptiones. Ifto igitut
ad vtrumque
,
,
immo minor intentionum quam rerum quia eo modo quo conceditut prsdicatio vnius de ,
,
&
xquiuocum ad Genus, accidcntale
Animali
albedini
,
, ,
nihil
gicc loquendo
Logtcalibus
,
,
Speciem. Eodem ad qualc eftcntiale,
in tjuale
acquiuocum ; tum quia homini , rationali , rifibili , & cft communc vniuocum , loerit
vt ifte concedic faEpc in his
,
videtur quod nec
ira
que incencionibus cncicas,ita
&
illis
& vnicas
applicabilibus
iftis ,
quin-
cum ficuc
fecundarum inrencionum,
accipiacur k primis. Alias inftanciasconfiderabis
,
biis
quia curo praccisc dare occafionem iuueniinueftigandi fubcilicaces
,
in his quacftioni-
buslacitantes.
Ad primum conclufionem
,
tenendo
cum Do£torc fuam
patcbit infra
,
,
cap. de DifFcrcn-
tia,qna:ft.5.
Ad
fecundura dico , qu6d maior poteft effe vniuocatio in intentionibus , quam in fundamentis , dc quo infra, cap. dc Gcncre , &c alibi
tertio modo principali, conccdo maiorem vniuocationem in eis , & vnitatem, & fic intclligit Doftor. Magis cnim in fe , & in aliquo communi habent vnicatem , vel vniuocationem ifta , quaro omnia fundamenta , quibus applicantut. Non fcquitur igitur quantum ad fotmam argumenti , Homo eft animal, ergo Species efi Genm : ficut non fcquitur , Homo amat , ergo pomen eii verhum ; quia denotatuf pracdicatio cftentialis , vel modalis, quatum nulla eft in. propofito, Confiderantur enim inciTc quiditaciuo , vt fic de fc inuicern ptacdicantur, & cum iinf difparata , aifitmatiua falfa, nifi alterum vt modus fubaudiatur. Fotte tamen ifta pra;dicatio, Gentu eft Species ^yx. fupponunt pro fub,
ftratis
fit
cies
:
alio ptacdicatioue cxercita
,
& cflentiali
pracdi-
fic Per tc cnim maior vniintentionum , quam fundamentorum , vt fuprk iam iam didum eft fcd fundamentum Gcncris , & Speciei, ficfunt vnum, vel idcm , quod altetum de altero pracdicatione cxercita , Sc cilentiali, ptzdicatur, vthomo ergo fimilitcr, vcl potius Genus dc e ff animal ,
poteft argui
:
Cas crit iftanim
:
,
Genus eftentialiter erit. quod iramediatc fcquitur,
Specie. Species igitut
Item contta aliud ncc aliqiiid dc vno iftorum,fub rationc ,
fius
,
idel}, illud
,
arguicur
fic
:
alte-
Vniucrfale verc procdicatur
&
,
quod
vera in fenfu
cftct
Genus
eft
eft
Spe-
vt Aniinal refpedtu diucrforum, in fcn-
fu tamen
,
quem
facit
fecns. Spccics etiam
,
abfolute dida accipiturpro fpecialiffima.
Sed dices, quare circa folutionem primi
argumenti fecunds quasftionis * dubitatur.Primo enim contra illud quod dicit , quod nullum iftotum dc catur
poftct concedi
,
quo
pleniijs.
Nono
7»
illarum fcor-
vcl quaclibet
poteft confidetari
quod <» ^mi<:/,
,
2.
&
fra, cap.de Dift^erencia, vbi tenet
/icut
vbi fupta
iftis ,
altero .conccditurin cis vnitas, vel identitas, vt fupponunt pto fundamentis. Sccundo vero,
&
3401.4.
eli:
eft iftius in-
tjuale
roodo' vcl magis
¥
autem
verbum
per hoc
iftis
fub ratione altcrius Vniuerfalis prz-
Maior vidctur manifefta. Minor cft
i6.
non
dicatut de
;
num.i.
cur fub ratione alicuius vniuerfalis
Sed breuitcr dic qu6d eft ens per fe , formacapiendo ipfum , & quod vnitates funt ipGus macetialia, fuam vcr6 fotmalem vnitatera , vt Gxtera cntia, habet. Licct autem DoCtiar dicat ipfum vniuoce pra:dicari de fuis Spccicbus , & per confequens non analogicc , vt excludit vniuocationem non tamen ex hoc intendit in numeris negare ordincm , & analogiam vniuocationem concomitantem , immo rnaxime in numcris reperitut. Diuiditur enim per par , & impar perfedum , & impcrfedkum; & fic de aliis, inter quos eft ordo vt patet. Vcrum tamen ille otdo dicat fimpliciccr perfcdlionem , dubium habec propcer proccftum in intinicum dc quo ad Mecaphyficum fpeftat
nam
:
.
quia
:
*
quinque prxdicatione exercita
cultatem, litct
-^»,1
iftis
Genus eft Vniuerfale & Specics fimilitcr , & fic de aliis. Sed omne quod prxdicatur, prxdicapiis
ali^s.
14.
de
elulfe
^cum
titatis
prcecise
fubied:i.
Vcl dij
,
qu6d
ifta
conccdicur, yithHmeil , ratione iden-
ibi vcricas
fic
Patet refponfio ex prsdidlis. alitcr permittitur illc
modus
przdicandi in primis intentionibus , alitct in fecundis tum proptct confuetudinctn loquen:
tium
,
tum propter
modi inhz-
diucrfitatem
rendi.
Ad fecundum
dico
,
qu^
Omne
fignata
,
vera
illa
eft
vt ifte habet infri. Vcl
propofitio,
ptacdicationc C\
gencralius,
potcntia propinqua
intclligcndum
eft in
fuptlk
de entitate Vniticrfalis
eft
,
,
quacft.
,
,
vt
didlum
in illa propofitione, Gluidijuid imellt£itur,&:c.
Extraneatur igitur racio Gencris fali
,
ficuc
&
aliis
fundamentis
,
ipfi vniucrquibus appli-
catuc
3,%,
VII.
Qu£Eftionis n
modus
quando praedicacur pr«dicationc cxcrciti , & hoc proptcr rationcm , in fecundo articulo aflignatam. Hae«tur
benc enira
fe
intcllfgendi
in
,
tanquam duo termini %$.
Dccim6
dem
quare magis Specics eiuf' Generis poHunt de fe inuicem przdicari in
accidentibus
,
quim
Oico breuitcr
,
minoc
ratio huius
,
eft
conuenicntia Specicrum fubftantia:
,
qu^m
ac-
ncc enim intcr fc quiditatiuc , ncc in tertio conueniunt , hoc loqucndo dc Specidentis
:
&
non
cicbus
per accidens tamen
)
arguit potius
,
impcrfcdionem , quam pcrfe-
fit verum omnibus accidentibus ? Refpondoo accidcntium quxdam funt abfoluta ( formaliterfal-. tera)qua:dam refpedliua. Abfolutorum auteni quzdam contraria quacdam difparata tantum, Dico igitur , quod tam in accidentibus abfolu,
,
,
quam
,
rcfpedtiuis
verjficari
difparatis faltem
(
propofitio
illa
jn omnibus. In contrariis
mod6
autem
)
po-
non dum-
quare potius in refpcdiuis, Dico quod propter
eft in refpcdliuis, vt ifte
in abfolutis
,
habet diftind.
qu«e i
o.
non
quar-
ti,&diftin(ft.2. fecundi.
Rcfpondco
ffijic4ti»
MtrifUx,
,
quod
cft triplcx ,propria lis
de fuo fubic
cuiuflibet, aut dc fubiedo feu contradliuo
denominatiua
pra:dicatio
quac eft concreti accidcnra-
,
qujc
,
eft
concreti
;
comrnunijftma cu-
de quolibct fubicdlo. Simiifte infracap. dc Ac-
lem diftin^ionem habet cidentc
,
ftcriori
,
aut a priori
,in dcnominatiuam i po,
fiue prius
de conccptu itcrum triplcx.
fit
pofteriorum , fiue non & ita cft Excmplum primi , \thomo efialbMi. Excmplinn :
fccundi
vc Rationale ef} /ubffantia
,
Exemplum
,
vel ttnimal.
vt bemoefi animal.
Sed alia diftindio magis eft hic ad propofitum , licct vtraque bona. Itcm accidentium quaedam habcnt ordincm fubiedliualcm , vt quantitas, qualitas ,relatio; quzdam , vtSpecies eiufdcmgcncris , vcl diucrforum aliquando. Dico ergo, qu6d prxdicatio vnius acctdcntis de alio , proptcr folam conuenientiam eorum in tertio , non eft proprie denominatiua communiter tamen, tertij
,
:
communiflimc
,
fic
:
& ita
intcllexit
Dodlor. Poirec vlterius dubitari
,
circa
illa
quz
tangic
de relatiuis,
& relatiue oppofitis,& relatiuis pri-
mo & non
prirao
,
tione
,
:
fed vfque ad caput dc Rcla-
& dc Oppofitione omitto. Sceti optr.
fibi
dccla-
eft
& fingulari
,
,
3 '•
conuenientior.
fit
ficandi , refpedlu illius cuius cli modus , non eft qnid: fingulare autem vt modus fignificandi at, & non c contra. crgo non fumicur vc ^uid refpe^lu eius cum quia racio \\lius incelle6lils male adignacur , vc di^tum cft in fecundo arciculo. Non actribuitur enim fingula-
tribuicur ipfi plurali
:
rcbus figniiicatis per plurale abfolate
ritas
voccm fingularcm
vc per ri
,
vel fingularis
,
fcd
nume-
imporcantur. Vclaliter, quod falfum fup-
,
cnim
vt
,
fignificat plurcs res
modus
tur vc
rum camen ralitoi
;
fed
fignificandi eft,
vox
,
cui adiungi-
vc ly homines, vcl lapiies ,
&c. Ve-
qu6d
,
,
eft
modus :
difFcrc diceref/«r
vcl plu-
& diccrc plurale ,\e\pluralu numerui
,
vc
inTradacu demodis fignificandi habccpertradari: facit ad hoc mihi fidem modus excmplificandi , eodcm excmplo huius Doc^oris, in pri-
mo
diftin6b.i. quzft.i. patet ibi,foluendo argu-
,
menta opinionum. Infracciam cap.dc DifFcrencia, quxfl. pcnultima idcm habet. Decimofexco pofTcc dubicari , vtrum vniuerfalicer verum fic quod quaelibet intentio po-
Tom. I.
3**
,
fumi vc <]tUd , vcl vc medut. Et vidccur quod non , quia licer aliquid fic
ica
,
quod non
quod.
Item,ficurin mouentibus,& motis,
moucns
perirc
,
tum;
&motum
rum
ica
,
& morum
moucns non mouens 7. & ;
Sed dico brcuiter ,
,
qu6d
re-
non mo-
8.
Phyfico-
fecus cft in refpe-
fecus in rcbus.
contingit procedere in infinitura
non. quid ^uo r6
<^us
eft
Sc
videtur in modis intclligendi.
ftibus rationis
In his enim ,
in illisve-
Quantumcumquc namquc vcl minimz cntitatis
,
,
ali-
fit
intclle-
adhuc poteft ipfum comparare ad aliud, ipfum , &c ita habcbit rationem
vcl aliud ad
;
^ued.
Decimofcptim^ dubitatur , vtrura illa profit tantum vera in fecundis intentio-
,
vcl faltem
denominatiue
Dico.faluo mcliori iudicio, qu6d primus, tumquia^Mfti non predicaturde mo^/», propii^ loquendo. Sedecontra. tum quia modusfigni-
qusft. i. Alij diftinguunt pczdicatio-
ncm denominatiuam
nifi
quz przdi-
ratiua
aut de fuppofito,
,
quocumquc
luflibct prsdicati
,
,
,
Duodecinio dubitatur , vtrum prxdicatio vnius accidentis de alio propter conuenientiam cotum in tertio debeac dici denominatiua.
JtnominMi-
modus
vt
,
non
in abfoluiis eft vcra.
formalem repugnantiam
jo.
catur de alia
intentio
conuenit. Secunda igitur rcfponfio
abfolutis,
Generum. ,
Nam
ponit. Plurale
fit
Sed dubitatur
formaliter denominansaliam.
in verbis tantiim.
licct fortc
,
extrema contrarietas , non cric vera , vt arguic Do6lor in lirtera. lu refpediuis fero clt vcra, licct non in omnibus dccem
quim
modus
Tcl
rali
in Spe-
fit
in
tis
,
alia prxdicatur,
Aionem in accidentibus. Vndecimo dubitatur vtrum hoc
teft
dens
, propter conuenicntiam eaIn fecunda icth vt vna cft acci-
vna de
& de fc inuicem prsdica-
,
in tertio.
ideo concrctiui
ciebus Quantitatis, de hoc tamen erit fermo. ri
rum
,
licctforte formaliter dcnominatiua
Sic tamcn conuenire
Poteft dici,qu6d in prima comparantur inten-*
primK , in terminis fpecialibus. Dccimoquint6 dubitatur , quis illorum duorum modorum diccndi , in illo cxemplo de plu-
Specics autem acci-
fubaltcrnatis.
dentis conueniunc in tertio (
num. j.
ma dcdenominatiui przdicarione.
Veldicipoteft aliter, quod nondifferunt,
in fubdantiis.
qu6d
,
.
tiones ad inuicem
vt inft^ dicit.
,
dubitatur
fccunda
diuerfls acccptionibus,
illis
477
quomedo differc refponfio dc ^iiiel,Sc rmdm, * ab illa pri- * q'»*'*'*'
Decimoquart& dubitatur
,
pofitio iiibus.
Dico quod non licct maxime habeat vcritatem in illis. Accidentia ctiam realia,& quxdam ,
fubftantiae
,
poftiint
vt albedo eft
fumi vt ^uid, vcl vt modut,
modus cognofcendi cygnum
,
vel
margaricam: infe tamen eft quid inccliigibile. Itcm , diademaeftmodus cognofcendi Kcgcm, habitus cum chorda fratrcm Minorcm. Signa fcnfibilia facrarocntorum , gratiam inhxrcntcm , vel fubfiftentem. In quibus omnibus verificantur illx defcriptioncs notabilcs DoAoris.
&
Oo
3
Quaa
$1-
Expofitio
478 Quando
videlicet Cant (juod inteUi|iroa$
funt
,
quando ver6 qtto alia cognolcimu^ , func modm. Sed quare in rebus idem non eft modus
tfHid
ruiipfius
in intentionibus vbro iic
,
cft (pecics
,
,
vcSpecies
qu^rccx iam habitis. , circa foiutionem vltimi argumcnci fecundx quxftionis: tum quia vidctur contradidio in didbis DoiStoris, cum Aicit quod Genus non eft magis, licct iit maius Vniuerfale , hoc,quia magu dicit intentioncm formx,q«« pertinetad pctfcdionem graduaiem rerum , fupr^ tamcn dixit in prima rgtione contra opinionem , quod Genus eft quodammodo pcrfedius aliis ; tum qiiia ma^ts , & maiu4 idcm videntur fignificare,& valet argumentum ab vno adaliud per locum aCafibus.. Sicutfequitur,/«ftum eft bonum ; ergo ijuediuftifit bene fit. Ita hic, Gentu efi maiut Fhiuer/ale , ergo quod geneiicc prsdicacur.magis przdicacur.
Decimoodau^
qusc eft 9.10.
Ad primum, didum eft prius quod non
In quo
eH Vmuerfrle
OCtauo
itt
^vt in fubieSHo?
principalitec qusrit
Vniucrfale
dens
,
re ? '^el in intelle^H^
,
vt in fubiedo,
,
in
cum
quo
eft
prxfupponcndo etiam accidens cfTe in , iuxta illud 7. Metaph. text. comm. z;
fubicdio
& alibi fapc, & quia omne accidens fubie^liuc
^ccidens eil ens in eo quod entfs
idcm habctur
:
,
exiftcns aut eft in anima , aut eft in rebus extra animam,idc6 fpecificat fe ad illa duo & ftri<5Hiis^ quia in anima funt plures potcntix , praeter ejf-
fentiam eius.
Licet autera refpc£l;ns rationi^
pofllnt cauf«ri operatione cuiuflibet potentis
perfciftius. Dico qu6d vcrura eft , quando eft analogia concernens entitatcm , vel perfedtionem , cuiufmodi non eft in propofito. Sed qua-
ad difFcrentiam aliatum potentiarura. Vel poteft cxponi intelleilut pet effcntiam , vcl pcr pacticipationem , vt fupt a de ratione dixi. D E P R I M o , quid fit yniuer/ale , quoties
^iis
maxime ,
,
ide6 fpecificat le ad intellc^uni
&
dicitur
,
fupri habitura
eft. yicctdens
accipitur, vide infrii, cap.de Accidente, quacft.
1.
in diuifione accidentis valde notabili.
SubieElum hic intelligitur pro fubie^o inhac-
Conucniunt enim , quia vtrobique comparatio,
, vcl informationis , vel pro materia irt ^ua Reshxc ampliffime fumi debet, vt dicitur de omni illo , quod non eft nihil vel vt dicituc \ reor , non mod6 a rattu. Intentiones enim
Aduerbium , idc6 mpdum formx dicit. Iccm, maiui dc ipfa focma , ttMgii vcro de participantibus formam dicitur.Vltimo vtaiw pr^fupponitur magu , &c non c contra. Ex his ad argumentum pacec qu6d Hon fignificant idem penicus. Atiud qtiia ibi rur.
vnura ab alio
Et quod
,
hic
,
aliud dc Cafibus,
ambo
ik
tertio oriun-
ibi arguitur,fortc poflet
concedi ad
bonu intelledlum,qu6d illud quod genericc pracdicatur magis pracdicitur. Vel melius,qu6d locus
a Cafibus tcnet faltem curo ly magis in fufcipicn-
tibus incentionem,&remifliionem,cuiufmodi
funt intcntioncs
,
vt fupri taftum
rationc fundamenci. ta differcntia
,
qu6d
Difkum
eft
cft
,
no
nifi forte
aucem
in quar-
vbicunqueeftra»<»f*f,ibieft
maim & non c contra , vt patet dc quantitate. Maitu eiiam molis j rnagtet vero virtutis quanti,
tatem concernit. Circa folutionero primz quiafcftionis , nihil pro nunc , gratii breuitatis, dico, prztcr ea,qu£ dicba funt fupta , quzft. j. de iilis tribus conditionibus fubiedi, &alia qux in quxftionibus de vniuerfali , fupra didla funt fed proptet fcrupulum fynterefis occiirric ibi vnicum verbum, non pertranfeundum , cum dicit Do6t:or qu6d non elfet pofllbile aliquam fpeciera vniueifalis fcite , ignoto de ip(b eftud ejl. Contca, prius eognofcitur Species, qukm Genus; & Indiuiduum, qu^m Species , fecundum alios. Dico breuicer qu6d licet hoc fit verum de cognitione :
confufa, non tamen fcientifica, dixif
optimc DoQioXyfcirt
gnofccrc.
,
&
& diftin^a
non
:
ide6
abfolutc co-
^
quaiiter hic
ueniuntdupliciter, feddifferunt quadrupliciter.
comparatio non quxcumque, fcd difquiparantix. Differunt autem ,quiam<»'w dicit comparationem duorum praccisc ; magu vero in ordine ad tercium. Alaim etiam eft Nomen , ideo quiditatem ,vel formam fignificat; magii vero
I.
fit acci-'
fiunt opetatione intelle-
enira cft loqui de Coniugatis
«^,
apud Scotum.
tamen fecunds , de qui-
^ &
^ l
11.
I.
coilatiuac, intentiones
Genus przdicatur de pluribus compa^atiu^, qukni Species,1oquendo de intentionibus,infra, capicuto de Gencre dicctur. Ad fecundum dico, quod maiuiy &cmagii con-
difftrunt.
&
VH
o
bus loquitur Logicus
intel-
litcr
/V in»gU conueniunt
I
petfe6kionem poficiuam , vel incenfiuam, fed extenfiuam. Contra primum , analogum eft ligit
M-
T
dubiiatur
&
suim
s
non tamen album album , nifi per fc,
vcl identicc.Kefponiionem
3 4-
Qj^ it
:
fionis
:
&
fecunda: func applicabiles
omnibus
,
(
vt didtum eft ptiits)
qua; pofTunt ab intelledlu apptehen-
Vcl forte potius loquitur Do6lor vt infra dicam , de rebus hic , quac habent eflc in efTc di.
,
& non inteilediuo , vel obie^liuoi primum magis placct quia tenet VniuCrfale cire in rc fcd non nifi vt in efTe cognito. Intcndit igitur nomine rei , omne piutibus com-
fubieiliuo
,
fed
,
,
municabile , fine fic teale , fiue cationis , fiue pofitiuum , fiue negatiuum , dnmmodo plutibuspoflit communicaci (vcinfrk,in Antcprsdicamentis , quzft. vltima habet ) exclufo folo qualiterilla exclufio habet incelliintelle£bui gi , in tertio atticulo fortc tangam. Ordo conueniens eft , qnia prius determinandum crat de Vniuerfali fecundum cfTe quiobiedliuum, ditatiuum , fcicntificum , quam fecundum cfTe fubiediuum. Diuifio veto
&
&
&
communis. Alias duas quzftiones laterales introducir. Primaeft de veritate przdicacionis, in quaihtentio fecnnda przdicatur dc prima , vt dicendo , Homo efi f^niuerjaie. Vbi aduertcndum, quod vcritas hic intclligi dcbet pro veritate complexa, quachabec cfTc in intclledtu focmalitcr, licet mediatc adu complcxo, & obiedliuc , quz fimilitudinis eft habitudo conformitatis , a(ftus complexi ad obietSbum complexum. Tropofitio [amitut hicpro denominato, Quid homoyquid Fhiuer/alet quid r«,quid intentio , prius di(fium eft , & infrk de hominc magis. Ordo huiusad przcedentem patet,quia prius accides ineft,qukm vniucrfale praedicetur de aK-
&
quo. Idc6 quaeftio dc inhacrentia przcedit quacftionem de veriiate inhzrentis inhzrentiz. Tertia ... .
,
-
Qusftionis VIII. Ttfrtia qustftio ctl rfc'p*rfciiatc talispratdica*
Demum
tionis.Quidfit^eryf.&quyties accipitur, patci !)rimo Poilcriorum tcxt.commcut.9.
& infra ,in
ccundo arcicuio magis.Brcuicer^fccundum qu6d h^betifte i.Rcporcutionum diftin6t.i6.quz(l.i.)
illaefl^rry;,quandom fubiedo includiturcaufa prxdicatL Ula v etb per mccUchs, <^[\zndo in fubic{ko non includitur caufa prsdicati , vt patet in'du&iue.
Ordo huitv patet ad przcedcntes. Prius enim conucnit dc vcritate , qu^m dc perfeitate propoAtionis difputare ,ciim omnis per fe vcra
contra
,
&
,
non
communiora ordine dodrinae harumduarum communis.
c
funt
DeSecvndo.
*
«jiwft.^.
nmn.i.
primam quatftioncm
Triplici ratione arguit ad
*,
quod vniuwfalc non Ht
Prima. ratio infert hoc in-
j„ jg fubiedliuc.
conueniens quod vniuerfale intelledlum
duum circt bedo
cft
,
,
,
fi
ineffct indiuiduis
,
rcextra
effct in
& tunc indiui-
vniucrfale, quia in quocumquejcft al-
album
;
vbi tangit iliam differcntiam
accidentium communiutn
prim6 infunt
,
Sc per fe
,
quia ha;c
indiuiduis,illa vero fpecicbus.
Scd
fecundario ha:c illis,& illaiftis,quam ponit Porphyrius in communitatibus. Ibi ctiam tangit au-
thoritatem Ariftotelis i. Pofteriorum text. cominent.S.9.& * i.quod videlicct perfi prjcfupponit de omni.
Secunda ratio proceditex fundamcntis AriAnima.vbi fupra.qu^ft.i. dc Vniuer-
ftotelis j.de
Topicorum cap.z. & poteft confirmari ex 1. de Anima text. comm./i. & fequcntibus,& maximc text.comm.55>,& 74. fali,&
I.
Tertia ratio procedit exauthoritate Auerrois fuper rertium de
Anima , commenr.
non
5. licct
formaliter in eifdem vcrbis,fed in fimiiibus, faltem vbi comparat vnionem intentionis intelle-
&.X in adtu.cum intellcftu matetiali ad vnionem materia:cum fotma.Vbi aduertc trcs confequcntias,quz patent ex fupradifiis.
Ad
oppontum,triplici ratione arguit
,
qua-
rum prima procedit ex illa authoritate vulgata qux imponitur Ariftoteli z. Phyficorum, fed non habctur cxprefsc in tcxtu:tamen elici potefttcxt.comm.70.vbi vuU quod ircscauf«,fcili,
& finis, coincidunt, aut in idemnumcro, vt forma & finis aut in idcm fpecet Forma, efficiens
,
,
i.
Poftcr. tcxt.
refpondet,
re fubict^iuc
quod
vniucrfale
in
eft
quod probat rcfumcndo tcrtiam
:
rationcm poft oppofitum.In imclledlu tamen eft, vtin cflicicnte, iicut vniucrfaliteromnis effcdus dicitur cffe in fua caufa,
& ctiam vt cognitum in
cognofcentc,ficut lapis dicitur
cffc in
anima, vei
aiia obiefta cognita,vcl in fe,vel in fuis rcpr^fcntatiuis,
Pro maiori tamcn dcclatatione huius conclu&propterfolutionem ar
cludantur, adducit
gulam valdcin
vnam
diftindlioncm
,
fiucre-
his logicalibus ncccffariam,Valec
ccrtc,ni falior,aureu(n talentum.
Imprime
igitur
ipsa fyntcrefi,tciqncquatcrquerefume,qux talis elt.
Significatum termini communis iftgnificantit vt-
ram naturam
ytripliciter potefi
confiderari.Dixn
timerfignificatumterniinicommunif^Sc
nof
non termi-
nus communis, contraTerminiflas,vniuerfalia, vel communia rcalia negantes , & affercntcs ter-
minumcommunem fua fingularia
vnum non
,
&
fignificareadxquatc
fignificat, nihil fignificat
omnia quod
Nam
beftialitet ccrtc. ,
faltcm vni-
uocc,4.Mctaph,text.commcnt.io. Quomodo etgo magis vniuocum W/Jo,quam canu. Scd dchoc contra iftos alias crit fcrmo. Itcm , ex hoc quod dick/i£nificatum,8c non termintu ,noti contra eoF-
dem, quod
fuppofitio fimplex, ficut perfonalis,
conucnit rermino ,non pro fignificaro matcriali, quod ponunt aliud a formali , ide6 fubdity?^w/jcantii veram naturam , c\uod eiiam fortc addidit contra Terminiftas. Item,ad diffcrcntiam termiiiorum fignificantium non entia, & qux non habent effc materiale, licct poflint habcre effe qui-
quiaficcns
denominatione intrinfcca
ptiuumomnium prxdicatorum
,
fcilicct
accidentis,&
Confequenter ad negatiuam primar lateralis * , arguit triplici rationc , quarum prima oftendit ibi e(Te praidicationem oppofiti ,
qu«
vniuerfaliter eft falfa
:
deop-
vbi tangitur
natur«,& entc rationis, vel fccundum intclledum. Secunda ratio infcrt hominera pofici hypothefi efTc fecundam intentionem , qua: potcft confirmari per illam regulam Anteprcdicamentalem, QuAndo Mlterum ie dltero^ &C.& per locum ^ Specie ad Genus conftruftiui. diftinflio dc ente
^-
ceditex fiindamentis Ariftotclis
comnient,8.9.& ' '• Deinde ad primani quxftionerti
de Anima,comment.S. Tertia ratio procedit ex
pofito
p
,
dc Anima& i.Pofter,& alibi. Tertia ex abftraftl ione fubiedki , in tati prxdicatione , ab onmibus prxdicatis accidcntalibu$,quod ergo fic fibi conuenit.ncccfteeft vtpcrfe ci conucniat. Ad oppofitum,vnica ratione arguit , qui prt>-
Vltcriiis aduertendum, qu6'd primum effc , vel prima acceptio talis fignificati potcft dici effe Phyficum , fecundum Metaphyficum , & tertium Logicum. Effe namque materiaie eft indiuidualc
,
Tertia ratio innititur
illi
regulx fupri,
quaeft.i.
habitz,& infri,qtixft.}.de Generc. Ad oppofitum vniea ratione argoit
tcrtioariculo.
,
effe
,
quod
appellatur matcriale fimilituainari^, eft
&
("ufccin vltimafubiicibilitatc, rcalium,fuppofi-
toperfonalitcr conuanientium , vt puta cum hic &»««<:,& cxteris circunftantiis indiuiduantibus, vt matcriaomnium formarum, & fic infunr ci,vt
inquitDo(aor,accidcntiacommunia,fcilicetprietiam propria , fed non primo. Verunta,
m6
&
men
fcicmifica
Phyfici confideratio
per
abfttahic
modo. Effe quiditatiuum eft effe abftracilum ab hic & nmncSc prxdicabilc , & ingenerabilc,& incorruptibile,& xicrnum.Concemit tamen fua fuo
fuppofita
hoc fic
,
dc quibus quiditatiu^ prxdicatur
,
&
vt etiam prxdicamcntalitcr confiderantur,&
conuenit
fibi
fuppofitio pcrfonalis determi-
tiata, indcterminatc ,
qiwft.ii.
cum i definitione conftrudiuc. Secunda cx intcUigibilitate qux per fe vniuerfali conucnit.z.
idem fpecie nec in idem numero. Ibi etiam Dodlor adducit aliam propofitionem communcm dc materia accidentium.quz habetur originalitcr8.Metaph.text.comment.il. Secunda ratio fundatur in authoritate Commentatoris 1.
pater.
qiueft. 10.
latcralis *,
ratio procedit pcrlo- nuni.i,
ditatiuum,vel faltem cognitum,de quomagis in
in
aum.i.
Prima
forma&efficiens. Ex quo elicitur quod quartacaufa, fcilicet matcria.non coincidit , nec cie, vt
y.
ad affirmatiuam fccund*
arguit tripliciter.
vbi tcnet conclufiuc
priora.Diuifio
4.
479
locum ^ definitione conftraftiu^.
ialiud expoftulet.
tamcn,
nifi
natura adiun&i
Primo vero modo communitcr fupponic Oo 4
^,
48o
Expofitio &
determinate plerumrupponit detecminate , que.fed interdura indeterminatc fecundum exi-
femper
gentiam additi,vclprzdicati. Efle vero intelligibile,vel comparacum, vel cognitum , (licet comparatum aliquid addat) efl quando per formam incelligibilem , id eft , fpecicm , vel reprzfencatiuum,apprehenditur ab incelleftu tale ngnifica-
candi. Vel poftet aliterdici,
tum,&ncfupponit nmplicicer,ideft,proipfanatura abfoluce fumpta non habcndo refpedum
dendo intelledum falfum
,
nec ad contenta,nec ad continentia , ad
modum primarum
&
fic
,&eciam
tiones logicales infunt primis
inten-
fibiipfis
ciens.
Ec noca brcuiccr
quod fummaria cognicio hu-
cxigenciam przdicati
:
,
poceft haberi fecundiim
nam
calia
fubicda , id
eft,
& fupponunt,qualiapcrmit-
taliteraccipiuntur,
tunt prxdicata , vt inquit Boctius
i
.
de Trinitace,
liccte conuerfo videacur dicerc,fed nihilccfcrc.
ad ptopoficum.vcpaccc. Exemplum,ciira dicicut homo currit , accipicur fecundum efte maceriale, quia cale accidens non conuenic fibi , vc abftrahit a c5dicionibus materialibus. Cum aucem dicicur,
Homo eftanimalf liaic,
vcl ratianaliit
fccundum
accipicur
quia fiae
a(Stu exiftac, fiue
Cum
catio cft vera.
,
vel
non ,
,
rifihiliiy
& eiren-
talis pracdi-
vcro 6icn\iT,homoeJi
vel vninerfiile, vel prddicatHro
dc
vcUw
quidicatiuum
efle
Species,
sc\fitbieQum
,
&
,
fic
cunc accipicur fecuqdijm eirecogiiitum, ccmparatum , quia illi refpeilusrationisnon attribuuncur hbi,nifi dum a<5tu cft vniuerfale.vci aliis
,
&
comparatum.vcl cognicum
eire
quod
habct,
cfte
potcft vocari ic€tcej]e rati9nu,Sc habcns illud cftc
&
quxft.3. Quodlibeti.articulo 2.
ifte,
quod declarac plura dida Authorum de calibus.Vbi aduerce.quod licec exemplificaui pcr propoficiones, intelligo camcn in duobus primis mcmbris compoficionem cx natualibi.vt notaui ibi,
pracccdcncem
ra rei,&
qnx
in ccrcio
omnem aflum
membro non
quoad
Commentatoris,fiuenon,faltem vt poteft
forma
puca vniucrfale.eciam fubiedliuc func in rebus,
,
&
alterius,materia,vel quafi materia
patet in formis ordinacis
& c contra.vt
,
,
fic
ad
telledlus autcra
nonmodo
intelligibile
fit
quia incelleflus
,
alia, fed feipfum poteft incelligere,j,
de Anima, text,comraent.8. licet non ancc inccl» ligerealiorum,ibidem,cexc. commcnc.j. Cum ergo incelligic fe ipfum , cunc idcm numero eft intelligcns,
& intelledtum.
vnum, non tamen miniis vnum quim inFit igitur vcriiis
quia ex raateria,& forma,
vnum eft altcrum
idco
:
tertium,
fit
,
& intelligibile: &
hoc ciam intelligit fcipfum. Vbi aducrtendum,(quod etiam non omifit Do(3:or) quod ille aftus quo intelledus inteltelleftus,
,
ligit fe,eft reflexus. itElH
etiam
,
quia
Et notanter
licct ifta
fit
dicit, intellctltu in
vcra
Materia
,
eft
in
potentia adforrrtam.Y clforma eft in potentia materii,
& fic
vcl materia habet formam inpotentia,
non tamcn illi,materia eftforma,C\cut
dc
ifta
,
aliis,
Jntelli-
fitu eft inteUeQui,ve\ intelligihile in a(iu,8cc.
Deinde ad primam quxftioncm lateralcra , * partem affirmatiuam , & hoc accipiendo
dicit
procedicdeaccidcntc cec rebus
fccundum
rcali
,
refpondec
,
* quod
quod conucnit
fcili-
fecundum duas primas acccptiones.fccunda veio fccundijra tertiam,
Adptimum
principale refpondct
vcra natura pofllc fumi cripliciter
,
vc
lucione primae quxftionis di(5umcft
tamcn non
cft
diftingucnda
,
in
turaprzdicacur dc vera nacura
,qu6d licct iam in fo-
,
concedenda;& hoc in fccunda:) nata :
cft
illa
propoficio
,
fcd fimplicicer
fuppofitionis ftac gnificati
:
&
acccptione, in qua
conuenire vcrac natura:
&hoceft
hoc
cum eft
,
non
id cft,
in illa tercia acccptione
dicicquod
diuerficas
vnicace fubicdli
vel
,
verum fccundum
fi-
varia-
earum fupponuiu
efl
fimplicitcr
,
vel quidita-
abftrahendo ab omni conccrncntia ad fuppofita,& fubieda.Hoc idem habet infra cap. de Accidentc , quaeft.i, ,
optimc. aliqaid extia
rcalem,quia non
Cc
cft
,
& hemo eft
Species
fignificac, fuppofitionc
Dicic igitur
quod
,
ifte
cerminus homo
camen
alia
,&alia.
ibi eft mulciplicitas figutae di-
at-
qua fit,quam phantafticam multiplicitatemappcllac. Ecponic exemplum de hac pro-
per tranfinutacionem
^oCnione,Socratestfthomo,c^[ix licct ficmulciplex,
intellcftus
non
bcnc acfliua rcfpccliim tamen rationis, (qui eft habitudo rci ad uucllcdam,vcl vnius cogijiii ad aliud,vbi :
idem
(flionis,
Ad fecundum dicit,qu6d tribait
animal
vircus factiua
,
fed
Ci
non camen eft diftinguenda. Ad fccundum dicic ,qu6d eftinteniie
,
a^nia,
I I.
qua non vera na-
tioncm prxdicaci,vr di(Slum eft prius. In iftis enim cribus fi:ofioCnioni\ius,Homoeftalbw,homo
materiale
II.
talium propoficionum , in illaccrciaaccepcione jprxdiStz. Sed ftacim obiicic , inferendo
tiuummon autcm de intcntionibus,quiafubie^a
eire
quzd. ouni.4.
fubic(5ta
pixdidia. Vbi nocabiliter
Adprimum argumencum
mtdt.
inhabcncibus plures formas:patet etiam in generc,& differcntia. In,
enti naturar
fjcpc
vtrmg
finnt
,
becexprefsedift.3j.Piimi
&alibi
^
:
vera nacura,(id eft,entia racionis,vel intcntiones
,
10. InteSeffui
intelHgibilt
^
non in incelledu.Hoc camen dtbec incelligi non fecundum quamcumque acceptionem rei , fed pra:cisc in jlla certia acceptione. Ec hoc idem haquiftioncm.
auro.j.
nunquam materia eftforma nec
&
& hoc intelligendura eft de materia pri- vnum, quim ma, & forma fpecifica vel qaacumque. Aliquid materi» ^ enim refpedu vniuspoteft diciforma,& refpedu forma qutcontra
;
quacft.u.
quia
& in-
,
matcria
,
Nam prima conuenit fundamcntis intcncionum,
,
*
,
quod incellc^tns
,
vnum quam
& ita va-
,
,
,
9.
faluari
illa,debuic cfte incencio fua.
incelledlus,
poteft efte
c ftc
intentio
illa fuerit
quod pocius fecundum efTc maceriale incelligendo fubie(fka,calcsfunc verae, Refpondec recurrendo ad prxdicacionem exercicara , & fignatam.
cognitum vcl quoad efte cognicum pra:cisc & non praecisc. In ccrcio cnira mcmbio rcquiricur pra:cisc cftc cognitum in diiobnsaliis reale efte vel adn quoad primum, vel pollibilequoad fecondum,vc infra magis, Vulc crgo Doilor, quod inccnciopes fecundar, riantur
Com-
authoritatis
mentatoris,gloftat ipfam,fiue
poteft vocari ens rationh-,\clratio, vt fingularidi-
mchabct
valde fingulariter, priraoexclu-
Vulc brcuiter dicere
caufandnm fccundas incenciones, vc fupra dixi: & exemplificac in modis fignificandi.Nam aliud eft corum fubicdum , & aliud efti-
iusdiuerfae accepcionis
Ad tertiura
telligibile fiunt verius
intelle<5tHsad
8.
tertio articulo.
&
,
modis figniiiqu6d non agit extti
mittendo,quia obiedum cognitum,cui aitribuic intentionem ,non eft extra ipfum ,vc magisin
mouecur
vt fupri de vniuerfali
,
infr^ magis dicecur. Ec tangit qualiccr
connotatur habitudo ad intelle£lum,)
poteft attribuere. Exemplificat de
illaeft falfa
,
Sptcies
prardicatur abftra(5tum fupcriijs
dc
TerminUJ idtm intirdu vatii fulft'^ nit.
Qusftionis VIII. de concrcto inferioritVt Albttm tfl ^«/^.quatn dicic criefaliam.Statimobiicit.quiaad minushzc, Species eft iHtentionAUy (vbi conctetum fupcrius de concreto inferiori przdicatur) e(l vera > vt ida, uid>Hm eft coloratum. Si crgo verc homo eft fpc-
cies
vere eft intentionalc
,
;
quod
fcilicet eft fal-
fum. Dicit DoCtot conrequentiam non valere, mcdium refpcdu
propter accidens.Mutatur enim
extremorum , quia refpcdlu vnius
mo Topicorum
,
eft «juid
ex pri-
cap.7. refpedlu alterius vt
mo-
dus.Eft etiam figura didionis.
Ad
tertium negat afturaptum,pro fccunda par-
te minoris.
Ad fecundam qusftioncm lateralem , tenet II. ^Mtutrm»- conclunonemnegaciuam.difcurrendopcromnes di dicindi modos diccndi pcr fe. Vbi aduertendum , qu6d t**f*t**f^- quatuor funtmodi dicendi pcr fc i.Poftcr. vbi *'''
priiis.
Vbi
fe cft illa
,
dicit Linconienfis
,
<\ood propefttio per
cuius quiditas vnius extremi egreditur
481
modus afCgnandi magis
alius
fapit.Diffecunt aumodi,quia duo pcimi func modi diccndi, fiueprzdicandi, ccccius vcco cflcndi , & quaccus tero
ifti
caufandi.
Dicic igituc Dodlor
qua quzcicuc
,
, quod propoficio ifta , de non cft in pciino modo , quia in-
citc tces
gcadus de quacco vero paiec,quia non :
func fimpiicicer idem
,
&
qu^Twan
fit
dcfinitio,
nec pacs eius, oftendic. quia cunc calis tcs pactim effct ab intcUeau, pco quanto dependcret efrcntialiter ab intentionefecunda, quz habct effe ab intcllcftu}& parrim a natura, quia ens reale , vel
pcimz intencionis , & ica a diuerfis non ocenim ab his quz habcnt ordincra in caufando , quanturacumque inter fediuecfa, aliquid poflic produci.vcl conftitui , fccus tamcn in non habentibus ordinem, vr funt res pritnc res
dinacis. Licct
&fccundz, ex quibus
aquiditatealterius.Quandocunqueigitucquidi-
intcncionis,
vnum licct ben^ per accidens poteftconftitui. Quod autcm non fit in fecundo modo oftcndit
primo modo diccndi pcc fc. Habct autem primus modus , vt communitcr
dicitur,quatuor gradus.
Primus quando per
fe
fupcrius in ^««Vpracdi-
cabilcpratdicatur de fuo per fe infcriori.fiuc talc
nihil per fe
,
,
& patet.Quod ctiam non in quarto modo,oftcn&
videtur loqui fecundum Linconicnfcm,
dit
:
vcl
fecundum
modutn aflignandiquartum
aiiiim
modum. Remouet
partcm
a propofito tertiatTi
Secundus gradus, quando praedicatum intrin-
Sedan quarcus modusfic modus inhzcendi , diibium eft , de quo forc^ infri,&primo Pofteriorum , fecundum diucrfas
fecum,dicens quale , prxdicatur de illo, cuius eft intrinfecumconftttutiuum,nuc fn diffcrentia^n-
opiniones,habec vidcci.Ecaddit, nc omittat tercium modum , quod nec vniucrfalirer aliquo alio
ue modus intrinfecus.fecundi^m aliquos. Tertiusgradus ,quando cocaratio intrinfcca
modo,quia cunc
pra:dicatur de fuo conftituto.
ab intclledu. Et
fupecius
iit
ccaafcendens
,
liue
Gcnus
iiue
,
Spe-
cies.
Quartus, quando idem praedicatur dc fed de hoc vltimo vacia
tamen vbi
eft
fcipfb,
opinio. Linconieniis
fupra.aliter afEgnat illos gradus.
Sccundus modus dicendi per
fe eft,
difiundtiuz przdidls.
rcs efTec fufficiens caufa talis
pczdicati,vel accidentis,qu6d falfum eft:quia fi
ciitn illa nacura,vt
ne
affutnptum
effet
homo,etiam
intelle
quiditas prsdicati egreditura quiditatefubicdi,
& habetduos gradus.Piimus.quando paflio ada:-
fic
vecum tunc ,
fcclufa operatio-
indiuiduis
materiale.illa intentio fibi inefrct
quando
,
fecundum c{\'c
& eti.im indi-
uiduis,fecundijm tale efre.Sicut igitur iz,homo eft albm,\c\ rifibilis,vel ridet,
hzc cft
ve-
& per con-
quata prxdicacur de fuo fubie£bo adsquaco. Secuudus,quando paflio ada;quaca fupeciori prxdicatur de inferiori. Scd Linconienfis aflignac cer-
fcquens Socrates , vel Plato ; ica fequcrctur dc Specie.quia accidentia,quz ex natura rei,fecluf:l operatione intelledus , infuntcomrounibus , etiam infunt fuisinfctioribus.
tium gradum , quando videlicec paflio inferioris de fuperiori przdicatur. Hoctamcnminusredlc
negat
dicit^quia/^rry^ prsfupponit de omni
per
fe
per
fe, igirur
,
lic^c poflet
fuftentari.
Tertius modus.vt communiter dicitur.non
»3-
modus
praedicandi,fed potiuse(rcndi;&
illud cft pec fe,(juod
non
eft
in alio
,
fic
Deus ,
vc
cft
omne Sc
modus ad agere,& opcrari. Quartus modus cft , quando cfFcd;u$ formalis przdicatur dc aliquo, mcdiantc fuacaufa formafubftantis pcimz.Reducicuc aucem hic
li
,
velquando adus egredicns
a caufa formali,
dicitur de cfFedu formali.mcdiancc causa
forma-
VelquandoefFedus per fcdiciturdefuo immediato principio produdiuo.Exemplum primi, yihomo eflalbedine albtu. Exemplutn fecundi,vc Album albedine difgregat. Exeinplum tcrtij , vt tntelleBut intelligityvoluntai vult. Vel,fecundum Linconienfem,quarcus modus cft,quando fubiedlum li.
eft ciufa
,
& habet
trrs
,
quando
quare przdicatum fibi incft gradus fccundi^m ipfum. Primus
fubiediuineft caufa immediata
quod przdicatum
ineft fibi,& ».\iy.vt,Animal rationale
efl rlfihile,
Sc-
candus , quando fubicdum includit eftcntialitec caufam przdkati vt homo t(l rifibilis. Tertius, :
quando a£bus alicuiuscaufz formalis przdicacur de effedu illius caufz vt,calefaciens calefacit. Scd :
fpecics, »0»
centio fccunda noneftpars definitionis,nec tota tjitn i.mtdt pcimz intentionis.Vbi tangit impii- frft.
definitio tei
tas fubiedli egreditur a quiditate pra:dicati, talis
pracdicatio eft in
14.
Homo efl
&
Ad
pritnum argumentum illius quzftionis,* minorem cum dicitur homo przdicatur * quift.ii, dc pluribus.&c.Scd ftatim rcplicat fi non num.7. ,
,
&
pcr accidcns; infert .igitur hzc, hoim eft aHimaljcA per accidcns.vel, vt habent alij \ibxi,\\qc,Socrates eft homo,Sc eft
magis ad pcopofi-
tum.liccc vccaqucliccerapoffic ftace. Vulc diccrc Dodlor,fi homoprzdicaturperaccidens
per fe,de pluribus,igitur
mutando
,
fcilicet
cationcm fignatam in exercitam.hzc
crit
& non przdiper ac-
cidens, Socrates efl homo;ve\ fic,vt faluetur alia tcra
,
quaratione
homo per
de pluribus,pari racione pec accidens , ^0OTo calis
cefponfio
eft
efl
lit-
accidens przdicatur
& animal.Hzc igituc eft & adiungic quod
animat
contra
,
cotnmunem modum
dicendi.
\6, Ide6 aliter cefpondet dicens, qu6d \y perfe podetecminace inhtrentiam,\e\inb4rens,c^\ii ccr- Inhzrcns
teft
mini func
fpecialcs.
tc
Idco inccUigendum qu6d inhzrentia
ptzcec eflcntialiapcopoficionis
,
quz
func mace-
tia,& forma eius (materiam autem propofitionis appello fubiedum,& przdicatum , loqnorhic
&
dc propofitioneptim^-intentionalitcc fumpta,& fimiliterdc fHbiedo,& pczdicaco; formam veri copulam ,licec pczdicatum refpcftu fubiedi fit foctna,maximc in pczdicacionc focmali) adduntutaliaaccident«Ua , vel deterroinationes quz-
dam.
txfittantur.
48i dam,vt
Expofitio
ly perfiyperdeetdenSyfarnutUteyJnprimo nuh.
dtyVtXficunio modt , materUUter
*
J
•^^
,
& iic de aliis.Et
haiurmodi.determinatiunes aliquando detecminant inha;renciam,quae eft cefpcdus fundatus in copula ,'coniungcntc praEdicatum cura fubicfto, falcem immediace. Sicut fimilitudo in forma communi vtrique nmilium,vt cum dicitur,f/0m« ferfe eflammitl, ly perfe poteft dcterminare inhaetentiam ; &eA fenfus.inhzrentiaanimalis refpeiftu homini$ , qus fundatur in hoc vccbo «r/? exprimence vnum tn alio, vel includere aliud , ^(1 inhzrencia perreica,& non pec accidcns.Vel forte verius
ipfam inhxcentiam fundari in ipfo
efi:
praedicato
,
& terminari ad
fubiedum , vt
infri,
qusft.i ^.i.Perihermenias habet iftc,Eft enim ha-
&
bicudo prjpdicati ad fifbiedbum, poteft diuidi jn adualera, potentialera, fcu aptitudinalem , vc habec videri 7. Metaphy^cae huius , i i.dift.^. Sunt igituc in proponcione fubie6bura , praedicacum,qu!C componuntur ficuc macccia , for-. ma : & cft compofitio , quas eft ipfum verbum,
&
&
&
quod
fc tcnet
maximc
k parte przdicati
,
vcl vt
totum,vel vtpars,vclvtfpccificacio ciu$ &practcr ifta func habicudines forcc pluces , quarum vnaeft inhaecenciacalis. Aliquando vero dcterniinac inha:rens,ideft,ipfum pracdicacum , vel refpefturpin pra;dicaco,vctamenpecfonalicer fiip:
ponit. Inhaercns
,
ficut
qubd accidens effet fubftantia $ quod eft
&
vt ci^m dicitur , bome alhfu eft animal CHrrem , vniuerfaliter vbi de cntc pcr accidcns vno, aliquid dicitur, vel ipfiim de aliquo, vel aliqnid de
&
maximequando poniturk parte prxdicati. Ec ficucdixidely ^«ry?, icaintcllige luo modo de' aliis
communis, &duplicem abftca^ionera hominis , rcfpcdtu duplicium accidentium fibi conuenientium. D E T E R. T I o , poftct prim6 dubitari , cirC4 gnificaci cecmini
titulum qusftionis
non
vniuctfale
fic
petfe fpecies
,
vel homa perfi pradicatur de
conuenit modus fpeciei tionis
modus
modus
cum dicit Dodor,
^ccidens eftperft
fibi
& alterius
,
denomina-
gcneris;ita in ordine ad fubiedbum
Nam
accidcntis
,
quintum
vt cft
poteft dici pracdicatum in
fic
qualc accidentalenon conuertibile, ficutalbum.
£c
qu6d cunc
obiiciatur
fi
uerfale
:
,
poiTct dici
ineftec prira6 indiui-
& cunc indiuiduum qu6d
accidente comrauni
,
cflTct
debct intelligi de funda-
mcnto
rura facilius cognQfcicur,celiquo intclledto.
cnim fufficic faluari qu6d eflemialc cft denre.ctfi non quod ac accidentale. Ec fi
,
Intcncio igitur fecunda,cuiufmodi eftj^«*«,vel , non inhzret pct fc , fed pcr
pritdicari de plurikus
9ccidens rei primae incencionis. Ide6 rcncia
non
dencalis.
eft perfeica
ipfum
fit
illa
inhz-
fed denominatiua acci-
Cumtamen vnumqupdqucnonpcrac-
pidcns ynum fe
,
,
fit
&
&
qqid in fuo generc , ipfum pcr qusftio quaercns quarc ipfum C\x
jpfum,cftnuUa,7.Metaph.cexc.comment,js).ide6 fpecies cft per fe fpccies,& praedicari de pluribus per fe eft cale , & album pcc fc album , fic de
&
aliis.
Quarelicec hacc przdicacionon
fic
per
(e,
liomo
efl Species.vel horao pradicatur de plnrihut, idcQ inhxrcntia non cftpcrfeica, vt tamcn lyperjeczdit fupcr ipfum praedicatum qviod inhasrcns di^ ,
citur,in fe tunc eft vera propofitio
,
& eft fcnfus,
homo cft fpecies,quaE fpccies cft per fe fpccies. poccft diftingui in talibus
Et
fecundum compoficio-
accidcncis,
nam fic
quod habct
eiTc maceriali vniuerfalis
Ad fecundum pliciter
,
quacft. vlcima.
Inhxcentiaigicurcftpcraccidens,
&inh«rensper
Nocandum contingit in
, ad maiGrem huius palTus quod aliquando lyperfe(8citz
vlteriiis
dcclaracionem
,
aliis
dctcrminationibus) decccminac
,
inftetur
didum eft, plura ad"
qus non func inrclledlus, vel gencralius quat non func ipfa anima,fed excr^ faltem quidicaciu^, licet
nonfubiecb'uc,vcl obiediiuc.
Si obiiciacur
,
qu6d
incelledlus prardicacur
de
pluribus,ficuc aliac quidicatcs.igirur cft vniucrfalis.Poccft dici
quod DoCtot hic loquicur de
leSta hoc,vel illo,per
pcr
modum
modum
poccntiac
,
intel-
& non
quidicacis confidcraro. Incelleilus
enim poceftconfidectofubiedliuc,vel obieftiuc, ficuc aliac res
:
&
obiediua. Vel
citulus quxftionis
ica poteft
incclligi genctaliccr
habec
fc.
vr fupri
ibi
dico,qu6d accipic r^wnon fim-
nomincrW,dequocumque
poccncia,vc confidecatiua
cap.de Accidencc,
,
:
in acci-
fed contrafte, vc conuenit prarcisc his,
de pluribus przdicabili
,
rei:
dendp.
tialis in eis
vt patec inft^
cx'natura
communi
diftingue de accidence
nem,& diuifioncrn, quia eft muliiplicicas potcn,
cfte
oritur ex principiis indiuidui. Secus cft
dc fundamcnto eius ,fabcicato ab intcllcdtu
de
vni-
famosc diftum de
illud
propofitnm enim Dodoris eft dc vno metnbroxliftin£lionis,& cxemplum dc oppofito,quod conuenienter poteft fieri , quia vnura oppoiitofits
poflfcc
,
& nomine ittteHtStu dc eft & non vt quidicas ,
negaci airumpcum
,
vc alias
ciadbari.
Secund6
mencum ,
poflcc dubicari
&
communia
,
circa
folucionera eius
indiuiduis
,
primum argu-
quare accidencia propria vcr6 fpedcbus ,
tam inhacrentiam.qukm inhaecens, vcl falcem dc-
prim6 infunc,& quare non icade accidencibusin-
terminare poceft,vt hic,Hom»perfiefi atiimal.A\iquando inhacrcntiam tantum,vt in exemplo Do-
tencionalibus
&oiis,jiccidett5
e(l per fi
ens.Q^»
\yperfi deter-
fi
ininarct inha:rentiam,& inhxrens
diuiditur in ens per
per
(e,
:
tumciim cns
& in ens in alio
fe cft fubftantiaain alio aucero
;
cns ver.6
accidens ; e0et
1 9. ^axft.^.
fua inferiora eiufdem dcnominationis,vniucrfali
duis, ficuc albcdo
efi
quia vidccuc quod * accidens, quia cunc non efiet ,
cnim eft rcs.vt patet. Ad primum dico,qu6d eftaccidens vt moduSt vel melius qu6d accidens cft acquiuocum , vt infra quxft.i.dc Accidcnte.Suftincndo primam refponfionem poftet dici , qu6d ficut in ordine ad
membro
in littera, cura dicitur,
* tum
genas ad alia quacuoc. Tum quiailla diuifio non vidccur conueniens,cum dicic vtrum in re, vel in intelleftu , quiamcmbracoineidunt. IntelleAus
vniuerfale.
exemplum
pcincipale
eandcmdiftindtionem.Teftium vero recurrcndo ad illam diftinffcionem fi-
conuenit
cft
Secundum
decerminacionibus.
foluit recurrendo ad
fimile firailicudinc cft fimile.Pcacdicacumautcm,
plHribm. Sed
^8.
,
impoffibile.Aliquando autem inhacrens tantum, vc in propofico quaeftionis. Aliquando neuctum^
pco qaanco pracfupponit fubiedlum, vcl vt focma maceriaip , mericG inhaecens nuncupacur, licet non femper accidcns cius cenfeatur. Et de hoc fJomo
17?
enim inhaecencii inhaerec
fenfus
aquc vecificatur, ficuc dc realibus; hoc infrkcap. deProprio& Accidcnce habet cxarainari. Breuicer pro nunc dicendum , quod
fcd
accidencia
communia fequuncur
principia indi-
uidui.vcputamaccriam.vel qualitatcsadiuasjvel pafliaas , vt infra cap.dc Proprio , quacft.j. vel 4.
fecundum
j^q^
.
.
QusftionisVIII. propoficum ipforum hoc motiuamt
fequunturprincipia fpcciei
dammod6
mam & hoc quancum ad ,
,
vel fpecificam for-
primum.
Accidcncia
etiam rcaliaconueniunt fubicdlis fuis, fupponentibus perfonaliter, incencionalia ver6fupponencibus iimpiiciter.Illa vero verificantur de indiuiduis mediacc, vel immediate , hxc ver6 minimc:& hoc quoad fccundum. Qiyincum ad fecundum argumencum, & folu-
tionem eius perrranfeo , quia difficultaces,qua: ibi occurruncadPhilofophum naturalem,& pcrfpedliuum pertinent,& fupri quzft.4.& j.aliqualiter rafta funt, fcd quod ibi tangitur dc modis Cignificandi,& fubie£locorum,vidcbicur in cradaI
•
Tcrtio dubitari pofTcc.ciria tercium argumen-
tum,& foiutionem
eius,vttiim glolfaiiia
ris.quaiiter ex incellc&u riu$
vnum,&
fit
,
& incciligibiii
Dofto,
fic
ve-
mcntem Commcntatotis. Et
ad
dicobreuiter.quod licctnon vidcacur loqui , ibi faicem vbi fuprii , fciiicet commemo quintoad
hoc propofitum
,
fcd ibi iiias ineptas balbuticn-
poflic
Do(5tor gloflac. Eft crgo giolfa
aiia,
& ita vide«
nonnouos.In quoergoerunt fubiediuc? Si in Deo, igituraccidens in Deo ; fi in intelledu Diuino , ideni, quia Dcus.Ncc vaict dicere qu6d tranfircnt in identitatem cura effentia Diuina , quia ens rationis tranfire in identitatem ,
vt habet
cum
iftc j.
entc
reaii
Meraph.
,
videtur
& quxft. j.
Quodiibccica, &alibi fxpc. Vidccur autcm aiiis quodininccliedlu habenc cfte non mod6 obiedbiuum,fedeciainfubie£tiui!in. Aliis quoqiicvidccur quod in rebus coraparatis,vt tamen habent effe cognitura,vcl voiitum.
Sed tenendo cum Doftorc
,
placet mihi con-
fc-
cundas.vt concernuntconcrccionem ad fubie(5lum, & fundamencum primas , & hoc vulc Boccius,necconcradicic fibiipfi
cfTe fubic(5kiuo,adhuc poceft faiuari concroucrfia,
quia inccdic in Mecaphyfica qu6d vniuerfale Lo-
gicum non
cft in re
cxcri
,
vc
rcm confiderac Mc-
caphyficus, vidciiccc fccQdiim effc quidicatiuum,
quod inrefubieSHMe efi vniuerfule. Dico breuiter , quod licet perfuadeant ad hominem.non tamen fimplicitcr concludunt,im6 primum corum foluit DoAor in fimili infra, cap.de
dum effc raaccriaie. Non camen
vel vc
rcm confidcrac Phyficus
quod non
in rc.vc
fit
,
yideiicec fecun-
cx hoc fcquicur rem confiderac Logicus,vi-
delicec fccundura cffc cognicum. Ideo dixic
quod
vniucrfaleeft in intelledlujfcilicec mediatc, quia'
qux habet elfe
in intclle(fiu immediatc,ficuc
Proprio,quxft.j.vcl4.fccundumaiiumordinem,
in re
ybi diftinguit de materia,& cfnciente.
albedo,qux immediacc inhxrecquancicati ,dicltur eflc in fubftantia, licet raediate. Vide eum fuper;.Metaph.quxft.i.deRelationc,conclufionc tertia,ad fincm , vbi cxprefsc hxc glofTa habccur. Hic vei-6 dicic quod eft rn re, fciliccc immediacc, vc camen habecefre inincclledbu. Ide6illamdi-
Secundum ver6
poteft folui ex diftis ciusy.
intclledlusdc vniuerfali in potentia remota.vniuerfaic in potentii fale reale,&
propinqui,&
iliud eft vniucr-
ioquitur,fccundum aliquos,dc intel-
ledlu agente.
Tcriium argumentum efficacius eft, fcd poftet diftingui dedenominatione intrinfcca,& cxtrinfeca. Primo modo maior eft vera fed fic fortc poiret negari minor. Sccunda mod6 maior cft faifa, & fortc minor cfTet vera. Oporteret igicur probareminorem de denominacione incrinfeca, ,
&cuncargamcntum faciliter pcobari
cfret cfficax.
mincr
Polfcc autcra
fic,fcd orajcco grariabrc-
ftintStionem de fignificaco tetmini communis nonabrcadiungit. Nec motiua ptimx vix mouenr. Cum ptim6 dicitur qu6d ptoptct eorum minimara entitatem habent tantiim cffc obie(fiiuum , facit ad oppofitum. Accidcns enim ide6 effe fubiedliuum cxquirit.quia per fc effc nequit
,
lic^t aliud
concurrat,
quanto autem minoris cntitatis.tanto roagis eget fubfiftentc fuftentificance , mimifque per fc ftare
minimx
entitatis
maximc
fubic-
uicacis.
valet, igitur
Quinco dubicacur, circafolucionem principalcm huius quzftionis * videiur eiiim contradi-
dtura requirit.Patet confequentia per rcgulam j
,
ftio hic in didbis huius
Do(ioris,& in
7.
Mecaph.
enim cencc vniucrfale eirc in intcliedlu, & in rc, & non prxcisecanquam in efficience, fed fubiediuc. Item , videcurqu6d ficut cfTc cognitum conuenit lapidi per denominationem ex-
ma,& non
inani-
in lapidc formalitcr,ita cffc vniucrfa-
leconuenit homini.vel animali.
Refpondeo , hic eft ttiplex modus dicendi, quibufdam enim vidctur quod intcntiones fecundx,& vniuerfaiiter entiaracionis,non habent effe fubiecSfciuum in
aliquo.nec videiicct in intel-
nec in re cxtra inteliedlum , propter miniroam eorum encicacem
\tQt\i
,
& hoc forte ,
&facit ad
,
»1^^« ad
qu6d accidentia refpedliua non modo fubfundnmenta expoftulant. Quod taiigit
tio eft
ic(fba,fed
cft
Si fimpHciteradfimpHciter
magii,maxime ad maxime. Huiusctiam coiiHrma-
Ibi
qox
fi
Topicorum.
non
tfinfecam, a cognitionc vidclicet
^*
clufiofua: vultenim plerumque in his quxftio-
Qiiarto dubicatur vcrum argumcnta poft oppoficum, fufficicntcf oftcndanc ptopofitum Do-
Mctaph. de vniuerfali diftingucndo. Facit enim
quxft. II.
& fe,& fuam efTentiam ad
tur,caufare refpedus rationis,licet
Dodot.Vuiccnim 7. Metaph. qu6d vniuerfale habcc efle obicifliuum in inrelleiSVu. Vci (\ contendas quod intendit de
eum
droris.videlicet
oum.i.
parat
camen aliquem bonum intciicdum habere
&
»
,
indiuiduuin,terminus,incomplexum, fubiefbum, praEdicatum,&c. Imm6 intcllcilus diuinus com-
nibus quod Logicus confiderat intcntiones
aurcafuper ccxcu piumbeo. Ibi etiam portct inuenire contradidionem in didlis Aucrrois in 1 .Phyfic.comm. 1 7.dc tcrtia cntitate,quam negat ipfe,& Scotns ponit.
1
qno-
Secundum vcricatem enim Theoiogicam in Dco nulluin accidcns cadit fubiediiuc, feddc Dco dicuntur aliqna entia ratioiiis,vt puta Dominus creator, coiifcruator,
tcfquc imaginationes, quas nec ipfe, nec aiius dc tnentc fua exprimerc vaict dc concinuatione incciledus agcntis cum matcriali introducit , vc fubtiliflimc
|,i,
licet
aicioris negocij.
impoffibile
tu fuo.
*
483
fccundum tlium erdinem. Accidentia ver6 per fe
dercfpedlibus rationis fet
vno modo
dici,
Deo
conucnicntibus.pof-
quod non
eft neceflai
ium po-
ncre huiufmodi rerpeftusinDeo , adcrcaturam, faltem quia poteft terminarc rclationem creatu-
rx ad ipfum abfque quocumque refjpc(flu in ipfo, vt jo. dift.Ptimi habet ifte,& alibi fxpc. Vel dici poteft fecund6 , quod funt in Deo , vt habet cfle obicdliuum in intelledu crcato.quod non inconoenit. Vel dic terti6, qu6d non eft inconuenitns ponere huiufmodi refpcdtus in Deo, vt ctiam h.v bet cffc cognitum, vel voliium in intcHcdlu vcl voluuiate ,
''
Expofitio
484
voluntate fuipfius. Ec quod dicithr de accidentibus.habet intelligi deaccidcntibus realibus.perHciencibus fuum fubiedium , atque rgperuenien-
completum quod non conuenonfunt huiufmodi. Non magisrcpugnatDco, vt video, quod nbi attribuantur fecundum eHccognitum modi intelligendi Logicales,vel faltem tranfcendcntes quitmmodi fignificandi Gtammaticales, quos nullus Hbi conuenire negat.Vide hunc in 1. tibus poft eius efTe
nit Deo. Tales veto refpcftus rationis
,
dift.i. quxft.|.
ts.
& 5J.dift.i. &alibifaepc,cxprefsc
ad hoc. Scd videtur repugnantia in diftis Do(floris, quia fupr«k, quaEft.4. dixitqu6d
Ad
hoc ibi
dixi fatis difFusc, 8c infra, cap. de
cidentcquaeft. vltima
quod
prefsc
<^ic>
,
patebit.
Ad
Ac-
hocfacit ex-
habctiftein^.dift.ii.quarft.i. info-
Septim6 dubitatuc iuxta eandem regulam,
quodtripliciteraccipi poteft,vt fuprk
:
renter his tcrminis,& m2Lximcfitppofito,8c indiuiresjliccc fentiat vt pauciorcs, iuxta
Topicorum.Excmplumy«^<««M,
natui^a
,
ejfentiay
quiditis,\elformalitai, accipiucurplcrumque indifFercnter,licet,propric
loquendo, habeant
fc
vc
& minus
communc. Itahic. quaerein j. dift.primi,quaeft. .ad ha:c. Quid autem Citperfona vide ij.dift.primi. Quid \ei6 /itppofitum patct 9. quaeft.Quod \iheti,Eft enim ptr ftens, habens t/lti-
ferfi aQum,nec eft alteri ratio ejfendi formalts.
Habcnt cnim cfTe fubiediuum, diminutum camen , quia in habentibus efle obie-
etiam fit indiHiduum patet ex Porphyrio cap.de Specic,&alibi faepe habetur.Vel pofTct aliter dc-
dliuum
/cribiyM/>^
praidixi.
&
dendo.diftinguendo de
eflc
obie(^iuo,& fubic^li-
I
tuens
eft ens
completum , non confti-
cum alio ali
aliofuftentatum.Qw^ defcriptio poteft colligi ex 9. i9.quaeftione Quodlibeci,&alibi fxpc.
&
obiedionem
quzftionis lateralis
cularis pofHc conuenire
diuiduujocjuendo depradicationefignificata,non exer-
,
cijm foluendo
dicit Do* qu6d Species ineft homini,vt pradicatur de in-
immediate faiflam conrra folncioncm £tot
Dicobreuitcr,qu6d fic,aliotamen,&alio modo. habet namque primum eftc , noit qu6d fic in fuis inferioribns.quia nulla habet:fedquia confidcra-
tur vt indiuiduum circonftantionatum,vt videlicec hic,
& nunc & cum talibus & t^libus acci& corruptibilis non ,
,
dentibus,& vt generabilis
mod6vt^«o,
fcd
vt^W
;
,
,
ficut Mtigiftri loatmis
,
Habct eciam fccundum efte.videlicctqufditatiuum. non quod fit praidicatum , nec primo habens ratibnem quiditatiuam , fcd vt indiuiduum ^
fignaium hajcccitatc tantiim, velcertcvt indiuiduiim vagum , dc quo praedicantur pcr fe , neceirario tua fuperiora, de quo verc eft fcientia,
&
&
licet
non primo
yidearnr,vt
fic
(vt
hunc
Contra,talis przdicatio accidit rcbus
fcquar) licetajiis alitec
per feeft in gencrc,
& ingencrabi-
lc,& !ncorrnpcibile,vt quiditates fpecificae. Habct ctiam tertium cire,quia non folumquiditatibuscommunibiis, verum ipfis fingulatibus
& modos intelligcndi,& fignificandi, licet alitcc intelledus attribuat,dicuntur enim /itppofita,per-
videtuc falfum : quia ficut ftat diuerfitas
qiiia in talibus
magis patet
illa
triplex
tum vt Terminiftarum nouitates excluderet. Quarc aucem dicic veram naturam ,tetigi lupr
fignati
cum quocumque non vaciaftant fimul accidenta-
fignatx hominis de fuis infe-
Vclpoflet dici, quod loquitut DoiStor infri *,dc * qua:ft.i4. num.4. tebus fecundum efle quiditatiuum, vcl materialcjhic t^
non
ver6tfecundum
cflc
cognitum,in quo for- t
accidit eis talis praedicatio.
Prima tamen
Ad fecundum nego illud quod infcrrur. Nam homo in cfTc cognito abftrahat a fuppofitis, maxime cum fibi applicatur intcntio fccunda, in licct
tamcn
cft
identitas
non eft
,
quia ahftrahentium non
abflra
eft
fcdprx-
cifiua.Pro tanto tamen eft non idcntitas,quia no fupponit pro cis , ncc praedicatum , qaod fibi fic conucnit,verificatur de aliquo , nec pro aliquo fuppofitorum fecus in prima acceptionc. Vel :
iclinquantur fagaci
aliud, necabftraiftum ^ fuis fuppoficis, fedpro
,
lum ict.
tadlum
eft prius de vniucrfali. tamcn vequcid in entibus realibus cxprcffius paPofrenc contra regulam iftam adduci aliqua
vt
eft
le(ilori.
quxft. II,
nun].4.
refponfio magis fapit.
cx di(Sl;ishuius,inQuodlibcto,quxft.3.&4.qua:
lur
II,
vel fuppofitionis, ita
qu6d non eft identitas totalis , licec partialis vel qu6d eft idcntitas Mctaphy fica, vel Phyfica, non autem Logica;vel quod noncft idcntitas in eflc fecundum
Non folum enim hoc in iftis habct vcrificari, fcd etiam in omnibus , in quibus coordinatio rcperi-
14,
cioribus,& veritaspropofitionis enunciantisrintentioncm fpccici , vcl vnincrfalis dc homine.
re
tum
cum identitate ,
Ad primum dico, qu6d
rtundaciHm:8c
,
accepcionis
litas prasdicationis
DixJt izmen Do6ioT fignificatum termini cotamu-
reccptio,tum quiain propofito loquitur de vniuerfali , quod non conacnit nifi communibus,
pec
tur,pcopter variationemacceptionis eius.
finit,fingHlaria,indiMidHa,particHlaria,fuhJlantia,Scc.
nis
,
quiEft.ii, nuiii.4.
ipfum infri cap.dc Gcncre, quaeft.i. f Item , ciim tqu«ft. gloflando fc , dicit * , ideft , non ficundum ijuodeft nuln.4. * quxft. idemfiuppofitit. Vidctucigitur quod homo.fccunnuni.4. dum efTc cognitum,non fit idem fuppofitis, quod
& id^ntit^s fignati
filitu trilujiru alhuSfScc.
^
cita.
19.
dubitatur circa folutioncm prima;
0(9:au6
Scxto dubiraripoftet,iuxtaillam regulamDo^boris de fignificati termini communis triplici c(re*,vtriim fignificato tfcrmini difcreti parci-
huiufmodi triplexefte?
quid.
Quid
'
*"*
Suppoptum
tnatam s£iHalitatem , nen ordinabilern ad vlteriorem
uo.vtnofti.
quacft.ii.
Loquitut igitur Doiftor vt pludoi^rinam 2.
duo, ve]fingHlari.
in incellcdi:u,&qu6d Hntin reextr^,inteIIigcndo
,
, ideo dicuntut habere efte obiedliunm, ciim accidcns non fit maioris entitatis fuo fubicdo, inhoc faluabis controucriias , plura ad-
*
rcpcrituc
magis,
ifta vt
17.
,
omni gcnere,imm6 cxtragcnus, faltcm Mctaphyficc DoAorcs nihilominus vtuntur indiffein
de inhzrentiaaccidentali accidencium refpe(9:iuorum,& quasft.i.eiufdem diftindionis. Sed confidera inftancias alcius. Alij duo modi dicendi poftunt concordari vt prius. Stant enim fimul qu6d incentiones fecundae fint Jutionc principali
z8.
quia non videtur congruc loqui , cum dicit * af- * quxft.ll. fignando primum modum ficundum tjfeinfitppofi' num.i,. tts ,<\\i\ifitppofitHm conuenic prccise fubftantiis, ctiam viuentibus.Dieo quod licct perfina proprie capiatuc pro fuppofito , vel fubfiftentc in nacura intcUcduali , vel gcneralii^s in natura fcnfitiua, fuppofitHm vcro-rcperiatur in natura fcnfitiua, vcl faltcm viuente j indiHidHum quoque , yeXfingulare,
pofTct dici
,
;
vno.
50.
Qusftionis VIII. mando argumentum
dum.In fecunda eciam acceptione
ra,prxdicatio
&
&
,
forte nmilicet
*
qiueft, II.
ouni.j.
Nonodubitacur
,
circa folutionem primiar-
ra uatura
mentum. Itcm,
rialitcr
illa
propofitio.vidclicct qiiod di-
uerfitM fuppefitionis flat comHnitMe fignificati
non
,
vidctur vexa,tum quia tunc terminus fupponens. matcrialiter, pcrfonaliter ,&.fimpliciter Iignifica/et,quod
falfum
eft
idein
,
maximc fccundum
,
ponentes figni6cacum matcriale , & formale i eciam fecundum ponences cerminum commnncm fingularia
fignificare fua
falccm fccundario.
,
Aliud ergo fignificacijmjn^fuppofitione maccriali quia maceriale , & pcrfonali , quia forma, 1? fccundarium faltcm ; & firaplici ,quia fecundum aliosmaceriale. , ycl fccundiim alios , & mc^lius , primariura formalc. Item , vidcturquod terminits in illa triplici
acccpcionc prsdiiila
,
(ad
quam
referimtur vctba Dodtoris,) Kic non figniidem , quia quod eft fimpliciter tale,& quod cft fecundum ^nid cale , non funt idcm ficuc ht7no,Sc homo mortuw, Horneriu ,8c Homerui in cpinione : immo argucndo in calibus fit fall.nciaifeficet
:
,
cundum ijuid ad fimplicicer & vidctur fecundus modus i£quiuocacionis vc habecur i. Elcncho:
,
rum.Sed homo fecundum
eirc
maccriale
,
eft
fim-
homojfecundum
Quando-
:
eft falfa,quia eft
oppofiti dc oppofito:
vniMerfkle
^txdiczXMt non
,
Scd
&
alij ,
diftjnguunt hic dc vcra, non vcaut Iciliccc formalitcr , aut matc-
loquendo.
valct hic
,
Scd harc diftindio parum
tum quia raanifcftum
quid
cft
lo-
quitur Doftor dc fubftratis illorum cxttcmorum tum cflaftii., quia fortc illa diftinftio non cft vcraj hKil ctiam , quia capiendo illa for;
malicer, adbucprxdicatio vnius dealcero , faltem fignata,poccft fuftineri. Illud igiturquod cft non verangtHrdlU oft", intentio fccunda, qua:
non eft cns nacuFiE , poteft prxdicari de illo, qaod c(i vera natura ,id c(i , dcreprinxc fntcntionis , vel dcprima intentionc vt communitcr loquimur: & hoc non fecundum quamcumqac ,
acccptioncm fcd prxcisc fccundutn
eflc
,
tum
& quando fic przdicacur
,
,,
cogni-
nou oporcec di-
ftiiTguerc propofitioncm.quia talia funt fubicfla,
&c. Ideo
Doiaor, qu6d
dixit egtcgie
fi
qua
muliipjicitas, tantum figura: didtionis.
enim
cft
Potcft
quod nulla eft multiplicitns , quia diclioni&nunquam opcraaddatur minor, vel confcqucns ad maio-
tenjeci
>
mulcip|icit.as figura: tur,nifi
rem,vel anteccdcns.Diccndo igitur abfolutc
,
ho-
moeftvniuer/ale, vel/pecies, nnlla cft multiplicitas
eflc vero cognitum, vcl fecundum^«»^honio,ergo uon manec idencicas fignific^ti, ficuc nec fuppofi-
propric:(ed
tiunis.
alitcrrefpondcre, ficut ad iliud cx 5. Phy(:corum,rcxc. commcnt.S.quopiobatur matcnanon
plicicer
intclligibile
,
cft
Eodera modo podct argui de fecundaacce-
& tertia. Maior eft nota. Minor vcr6 fccundum iftum in multis locis , qui tenct quod cfle adualis cxiftentiaE cuiuflibet , eft ptione
.
patet
/implicitcr
&
,
perfcdliflimum eflceins; faltcm
inqiiancum cale,
non abfoluce ,& hoc ma-
licct
Jtimc in ordine ad incclledum pcrfcdiorem en-
Icem
refpondcns ad mulciplex facili rcduciturad r-netas. Mulciplex namqucdiftinftio parit confu/ioncm. Vidccur igicut minus tc€tc loquiDoftor , cum concedic propoficioncm , in qua prxdicacurfccundainrencio de liomine,cflcmulciticate coqnici.
,
non prxfata diftindionc^dc
pliccniiipfam tamcn dicit non
cflc
diftinguen-
dam. Icem , quod figura diclionis non includat tantum phanrafticam multiplicitatcm , vt vidctur vellc
DoAor, arguicur fic, quod
formam
Syllogifticam
ergo
verc impedit
vcram operatur mulci-
,
plicitatcm: fcd figura diflionis
&c. Maior patet
huiufrnodi,
eft
quia fi non cflet vemcdium in vcritace poflet vniri exrremis. Minorem probo , quia omncs loci in di(flione & extra , peccant co quod ra
,
multiplicitas
,
,
,
,
func immodificati.
Itcm
chorum
,
,
cap.4. dicic
phibologia
dum
,
duplcx
& :
,
Ariftocclcs
i.
Elen-
quod ^quiuocacio , Am-
fimiiis figuracio
,
fed vbi duplicitas
pcccant fccunibi
,
multipii-
Item , omnes loci in didionc fiunt ex hocquod eifdem nominibus,& oracionibus.non idem hgnificamus:fcd figuradiftionis eft locus in 3».
fic
,
vera natura,&c.
* Videtur cnim primo quod non foluat foimalitcr ipfum argu-
gufnenti ciufdcm quxrtionis.
fyllogiftici
cumqucpr^dicaturnon vcranaturadc vcia natufed dicendo horno
eftdicendum. 3>'
48y
vnOjVcl omnfbijs.ln pr«dicatione vcroy^wdM.vt abrtradum cx nacara rci diftincommunc,
lunc
fi
addatar
,
Socrates
e/f
hemo, ergo,^c,
cft figura didlionis.
Ad forinam tamen argumenti
ciic cr\s
:
Gluod mouetur
eft
,
Doftoris, foleo
&c. Diftinguocnim
denon veranatura. Aut furaitur pro illo, quod nuUo tnodo eft aliquid pofitiuum ncc rcaic, ncc rationifl. Aut pro illo quod non eft cn« ,
,
Jiafur£e,fcu ptetcropusintellciftus
fed prarci-
,
sc habet cflc per
opus collatiuum intcllc(ftus, vel habct cfle diminutum. Eodem modo diftingui porcft , per oppoficum , de vera nacura pri:
mo modo
func oppofita contradidloria,
iion prccdicatur ncc quiditatiue, nec
& vnum denomi-
natiuc vercdcalio. Secundoraodo, licctvnum
non poflic prxdicari de alio quiditariuc , dcnominatiuc tanicn fic : & ita eft in propofico.Poceft poni cxcmplum de fubftancia,& accidcntc,ctiam reali,& applicari vt
fcis.
Profecundo arguracnto foluendo ni6
quod voces
fignificatiux rerura
, ,
dico pripofitiuo-
rura faltem (vt habet vidcri fupcr librum Pcrihermcnias) non funt primo rcrum , vr exi-
ftcnrium, quiacxiftcntia adlualis accidit fignificatis
,
vt fic
;
ncc rcrura,vt in
quia etiara cognitio accidit cis vt indifFcrcntcr
fc
Equinitas cnim
;
habcntium ad eft
eire
cognjto,
£cd funt rcrum, taliacflc.
tantura ipfa.
Nec
obftat
quod voccsdicantur notz pafl[ionum inanima
1.
Perihermenias, quia hoc dcnotat ordinem figno-
rum in
(ignificando.Vox cnin:j,licct fignificct rcm pcr confcqucns vt cogni,
&
citas.
iDcdiante conceptu
di61:ione,crgo,&c.
tam pcrmifliuc , vcl fpccificatiuc, non tamcn rcdudiuc.nec tamen ipfumconccptum verc fignificat, nifi co modo, quo prima pars nicJij illumi-
Ad primum
dico
,
quod
liccr
non
cxprefsc,
tamen refpondet Docilor ad formam argumcnti, negando confequenciam , quiaeft
implicitc
fallacia figurx didlionis
vcrxnaturac in maiori Sctti oper^
Tem.
,
,
proptcr variationem
& minoti J.
:
&hocfor-
nata illurainat fecundam.
Secund6 dico qu6d beftialis , & fatua cft iila quorundara , diccntium tcrminos communes fignificarc ptim6 & adzquacc fua fingularia imm6 pofico quod nullum fingularc ,
iraaginatio
,
:
Pp
habcrcnri
33.
486
Expofitio
faaberem, idem les
jfignificarejit-.deftruunt ,
%i-
tionem ,
Sc
,
vniuocacionem, vc
teftcamenquodammodo fua inferiota fecundacio quidiraces a 4.
enim
& fcienciam & definicionem & demonftcaalias dicecur.
dici,
Po-
quod fignificanc
pcimacio aucera ipfas
,
communes.
quod
fuppoficione fimplici:
&
Quart6dico , qu6dilU;diftB«9riomulcorum, de fignificacione maceciali , & formali cerminorum , faluo meliori iudicio , videcur mihi nulla. Voces cnim ica funt figna , qu6d non fignificaca, faltem vocum. Licececiam fupponanc pro fc ipfis , quod eft macerialicer fupponerc,
quam camcn
fuppoficioncm aliqui (&incptc) ad fuppofitioncm fimpUccm e.Ycendunc , non tamen fe ipfas fignificanc. Et his pacecadargu-
mcncum. Nonenimdixit Do^aorquod inomni fuppoficionc terminus idcm fignificj»ret } i^co quod cangicut dc. fuppofitione matcriali , potcft folui, & hoc poncndo fignificacun» matcrialc; fcd ncgando dic confequencer. Loquicur eciam de fignificato primario,& npn fccundario. Ad aliud paccc qu6d iftc terminus horno figniquidicacem indiffercntcm ad
ficat
efte
cogni-
& exiftct^tias aftualis. Et quod tangicur dc fccundum ^«/
,
,
,
a;quiuocacionis
non habet
illa
,
pacec
quod
diucrfa eftc
,
iftc
terminus homa
tanquam
diuerfa
fi-
gnificaca,fcdadueniunc ipfius fignificato. Idco intcr fc corporata caufant fallacias fccundum
exigentiam verbi , vel praedicati ; nuUo enim hominccxiftcntc, ifta e&yei&thomoefiammalt licitiftafitfalfa, homo efi,de quo tamen altius fuper libros Pcrihcrmcnias habcc percraftari.
Argncndo
&
Speciet
igicur feqtritur
,
Spectes efi
,
liccc
generu
prim6,
non prim6:
jpecies
ficut fequitur
ff>ecies eft intentio gtnerit : eft
fe
,
igitur
,
\dHplum
dimidij duplMmyigitur eft multiplex dimidtf. Q\xxie
hunc in primo , dift.ij.in fimili. Sed fuftinendo hanc rcfponfionem efte dp mence Doftoris , (vt facis teor) potcft dici, quod fiue fumacur inrentio pro aftu concipiendi , vel pro refpcdu racionis , vt fuprll didlum cft , de raultiplici acccptione intcncionis, hic poteft negari , Species eft intentio,8c eciam hic ,ftiecies eft intentio/ecunda,&c hocftridc , proprie logice loquendo,vt loquitur Do6tor hic, quia non vt plu-
&
rcs
camcn communitcr loqui-
fcd vt pauciores hic fcntit. Gracii
,
breuitacis
& vulgaritcr
,
mur , cum
,
fic
pociijs intentionale , vel res ftcundd in'
, dicere debercmus. Et hoc incclligo loquendo de przdicacionc focmali,vc loquicur Do6lor hic, quia forcc prsdicationc idcntica cflet concedcndum : fcd de tali przdicationc non tradidit Atiftotelcs Logicam, vt dift.8. primi, habct ifte. Habct etiam talis
tentionis
,
vcl rejpelftu rationit
pra:dicat|o
locum in his quae funt fotmalitcr , vcl
permifnue infinica , cuiufmodi non eft inccntio fcci^nda , daco quod fic tranfccndens. Habet cciam Ipcum dum abftraiflura de abftrado , vel concrccurade concrcco vcrificacur,quod contingit in propofito,vt patet.
&
Ad illam rationcm de relatiuo infetiori fuperioripacctqu6d procedic accipiendo illa vniformiccr, fcilicet concreciuc quod noncontingic hic.
Vndccimo dubitatur,
circa folucioncm Repli-
renccr fumpto,ad dccerminacam ipfiusacccpcio-
c« immcdiace fequcncis,vbi Dodor concedic
ncm,vel ab vna accepcione ad aliam , accidic
i(izm,Specieseftintfntionale,8ctimen ncgat iftam,
,
vel fallacia
,
qpa:
illa
non cft ex parcc
homoeft intentionale. VidctHt enim benc fequi
, fi
ipfius fignificaci in fe.
homo eft fpccics, qu6d fit intcncionale, ficut fc-
Adaliud dicicur communitcr, &maximcde mcntc huius i.Elenchor.quasft.ip.quodr/M/n^/^Ar aliud a6luale,& hoc vel in voce cancum,vc aequi-
qaitut,hom«eftalbtu,igiturcolorattu.Et gencralicer
vel in oracione, vt Amphibologia. ; Aliud pocencialc , hoc itcrum vel in voce, vc accentusjvel in oratione , vr compofitio ,vcl diuifio ; aliud phancafticum , vc figuradiftionis. Refpondcnsigicur ad raulciplex aduale , vel po-
&
tencialc,non pratfata diftinftione
,
cic6 rcdargui-
tur,fccus in mulciplici phantaftico.
Ad (ftionis
dequocumque
przdicacur concretum inferius,
& fupcrius. Poceftdici
vno raodo , qu6d Doftornon ne-
gac hanc pcxdicationem
homo
,
eft intentionate,
icd ncgat confequcnciam de forma valcrc
,
pro-
pccraccidens. Alirer cnim arguicuc hic, homoeft nic , hemo eft fteJ^ecies , igitur intentionale ;
&
, ergo, &c. ficuc in cxemplo , de hemine albo , & coloraco. Vcl aliccr pollec dici, quod illapra:dicatio,i^«m0
cies
,
ft^ecies eft intentionale
alio
argumenca quat probanc figurara diincludcre veram raulciplicitaccm, non
alia
folum phancafticam
&
quod forcc verum eft, non hic, fed fuper primum Elcnchorum. Aliqui *nim voluerunc quod dicic tancillm apparentcm , vc Alcxandcr Commcncacor , cuius auchoritas eft in littcrahic,quam rccicathic primo Elcnchorum qnaEft.};.& 36. numcrando fingulas alij ver6qu6dincludit veiam.Doftot autem nofter ibi mcdiam viam tcnct.quasreibi eum,val,
:
de fubcilem.
amB.j.
rcfercur rclaciuum infcrius per fe
relaciuum fupcrius per
uocacio
*
,
dctcrminacione diminucnte , ncc diftrahentc , quod caraen poftec negari. Icera , ad
igitur a fignificaco ccrmini indifFc-
mulciplicicas
3 6. qua:n:.u.
& benc fequitur &
non ramcn loquendo de fic
:
fiecmcU , ergo intentiotmxz aqualirer abftradum vtrobique , quia non arguituc
eft intentio
cft
nere.
tur.
intentioncs fecundas
cum
cecminus fupponic quod fignificac.vc inftk , in Anceprasdicamencis , quaefti;?. habcc ifte. Ideo refecc dicere , tertmnum alfffid fitpponeff , ipfitW pro aliijHO , vel aU^uitiu , fitppO'
^ultiflUitM 'iidrti fumi-
non ioquitur kcundum opinionem propriam , nam communxteripfe &oranes Logici appellant hicquinque
Tercio dico, quod \icetfignific4re , Sc fitpponere, difFeranc , loquendo dc fuppoficione pcrfonali,
quia
I J-
detur enim qaibufdam qu6d hic
Decimo dubitacur , circa folutionem fccundi argnmenti eiufdcm quarftionis * vbi negac Doftorhancprxdicacionem, Species efi intentio. Vi-
intentionale
,
pofTct fimplicitcr ncgari
lum propccr caufam di(^am dicacum
intentionale vcl cft
,
fcd quia
non fohoc pr£-
,
aequiuocum
,
vcl
G.
vno fenfu fumacur , adhuc cft concrccum, concerncntia propinqua mulcum abftra^um in
\.
ad fubic<5tum , nec caufatuc ^ pcopriecace immediacc , fcd abftrahicur ^ fic originacis
rci :
&
hocetiamin concrccis accidcnciura realium eft yecum. Nam licet concedatut qu6d homo eft albus , vel colocatus , non taracn qu6d fit qualis. Vel licct concedacuc quod homo fic patcc, non c^men quod celaciuum fuperpoficionis , vel rclaciuum abfoluic. £c forc^ verius cft hoc
37.
Quxftionis VIII. qalm
in refpediuis»
in abrolutis;& in rcfpefliuis
rationi$,quam realibus. Vndefratet Adaai in
qu6d
t.
aliqua funt przdicaca,
quz non func nata in fua forma reguiari , nid de illis.dequibusimmediate dicuntur. Exemplum accidens dicitur de albo,& nondicitilrdeSocrate, qui ed albus:quia accidens non eft natum conuenire,nin illis, quibus prim6 , immecliace conuenit. Et applicat ad proponcum de prjedicacis , quz dicuncur de Deo per communicationcm idiomacum ,&quc non. Nam diciturqu&d Deused pafTus , fed nonquod ntcreatura
compofitum
vcl
,
vei didincflus ^
,
adfinem tura
hzc
vbi dicit
,
ajptmpta
efi
in tcrtio
,
fcd
&
qu6d
did.
,
i
quzd.i.
.
iizc conccdicur, A^
*d vnitatem
ferfing
\
non tamcn
ad vnitatem naturd, pofito qu6d terminus primus illius vnionis effet natiira , vbi przcisc cfl varictas modi conNMtttra
,
firuendi
,
eft
nJptmptA
& loquendi.
& y.diftind. primi.
Simiie
ita in
8.
didinc^. quarti,
propofito
:
denocatur
cnim ex vfuloquendi,qu6d hxc,homoeft
imentla-
,ipfum hoc poteft applicari illa regula Do(!loris , in Quodiibcro , quzft.^. ^rciculo I. diccncis , quod Nihil dicitur verecem-
nale,Cignificit vcl fotmalitcr, vcl idencice Cire
rcfpcdum
rationis.Et ad
petere alicuifecundum
A, fi Aftt
& hocfiue ratioformalis rur eft
ratio tranfcendemi
,fiue fundamentalu
:
& hoc,
verum ffft logicc loquendo jta igidiccndum hic , quod hzc denominacio
iiiquic ipfc
:
,
nimis tranfcendens , ide6,&c. Vnde fi concederecur ifta confcqucntia , bomo tftfj)ecies,igiturin-
eft
untienale
;
poftet confequcnter probari confe-
quentia fada in litteta , pcr illam rcgulam famo-
tOmnit
iiva
confiefuentia
enthymematice tenet
,
6cc.
Ccd tu confcqucncer ftude.
39. quxft.ti.
aam.6.
Duodccim6 dubicatur, circa folucionem fecundzquzftionisiateralis*.Videcur enimquod przdicatio intentionis fecundzde fundamcnco ^c in fecundo modo dicendi per fe , iuzta iilam defcriptioncra fccundi modi fuprk tadtam, cx Linconienfi. Item , videtur quod intcnciones fccundz poffinc definire priroas , quia accidcncia magnam parcemconferuncad cognofcendam quod quid eft,i .dc Anima, tcxi. commcnt.i i.
Itcm
,
qu6d
c contra, quia
omnc accidcns habec
fubicdum; &rciatiuum pctfundainentum ; & matcriacum pet matcriam erit igiturad minus przdicatio fundamenti de fecundis inrcncionibus pcr fe primo modo , falccm inobliquojfecundura dodrinam Linconienfis. Item , vidctur qu6d mal^ dicat qu6d intcncio, definiri pec
:
& res
funt diuerfa
non ordinata , quia fubftan-
& accidens habet ordinem ad fubftantiam. Item, videturquod res fitcaufa efl&cicns intentionis, quia eft canfa cius,& noninaliogencrc, vtpacccdifcurrendo. Itcm, quod dicitur in fine folucionis , dc perfcitatc tia
omniumprior,
modi
tercij
tur
,
illatiu^
,
/» ^juocumtjue
fcilicet
igi-
&c. videtur falfum. Daio enim quod So-
crates per fe trahac
caufa
traftiis
,
nauem
non tamcn
Scttieper.Ttm.I.
,
&
fic
fcquitur
auchoritas intei-
quorumcogni-
Dco
vcritatem ex parte rei , vel fignificati , difFormiter fe habent , quantum ad conccdi , vci nevt liabet ifte
illa
cognitionem fubieAi,non de intejitionalibus,quorum cognicio fequitur. Inteiligitur eciam maxime de accidencibus pcopriis,& ita
,
tionis ,
:
Ad fecundum dico, qu6d
ligitur deaccidencibus realibus,
non eft ad propoficum. Ad tertium, dato qu6d definiantur per fundamenta non tamcn fequitur perfeitas przdica-
,
fufficicns
qu6d
vbi-
^Ot
tingic inpropofico.
tio przcedit
Sed poffet obiici de quanto aliis. Rcfponfionem quzrc. Prima refpondo videcur fufficiens ad mcntem Dodlotis. Si volueris fequi fecundam ,confidera plura altc,& vi armacace defende. Multa cnim quz vniforraem liabent
gari
,
gitur,quando przdicatum cx natora rei egreditur exprincipiisquiditatiuisfubiedi,quodnoncon-
&
non dicic propcer quid. I g^
487
cumqac fit trahat nauem. Ad ifta refpondeo. Ad primum dico qu6d illa defcriptio intelli-
non
,
&
quia in quiditatiue dcfinicionibus , , habet attendi pcrfeicas talis.
in additaciue
Vci
, vt infra vidcbitur , poffet ncgat i accidens intcntionale dcfiniti per (ubicdlum. Quod tangitur dc przdicatione materiz in obliquo , di-
co quod crfi vcrum fic de maccria ex ^ua , non tamcn de materia in fua. Si quzratut de ifta przdicacione, Intentio eft ab inteUe£lu
,
vci proprer
cognicionem fundamenci , poflcc fonc concedi
qu6d
eircc
pcr
fe.
Ad quartum riri
dico
,
qu6d
licet ibi pollit repe-
ordo quodammod6 ineftendo, non tamen
in caufando,vct intrinfece conftituendo aliquod
tertium.
Ad qointum dico,qu6d non intencionis efficiens dicendo
,
propri^caafa
eft
dicacur
nifi
qu6d
caufa occafionatiua , vel fine qua non, habet reduci adcaufamefficicntcm.PotiiJS jgitur rcducitur ad caufam materialcm, quia materia(Rf»4,&
quodamraodo ex qua,vt patet
confideranci.
Ad vltimum.patet fupri.arciculo dico hic
,
quod
licec
non
tcneat
i.Er breuicer
illa
propofitio
tamen in nece0afi6,vel naturalirer agetibus,cuius modi eftcc
Do6loris in liberc agcncibus
fundamcntum
,
tenec
rcfpet^u incencionis
,
fi
habcrec
a^iuicatem perfeicacis tercij modi. Decimotcrcio dubitacuf , circa foiucioncm primi argumcnci illius quzftionis. Vidccur enim quod prima rcfponfio , ibi data , fitconucniens* quia ficut fpccics per accidens,& non pcr fc.przdicacur de hominc, ita definicio fpecici , non per fe,fed per accidcns, fibi conuenit:bene igitur ncgat
minorem argumcnti.Nam
cidens
eft
albus
,
ita per
ficut
accidens
homo per aceft
coloratum
difgregatiuum visus.Ncc obic6lio,fcu rcplica fcqucns vaict. Poftct enim concedi prima coniequentia cius,& negati fecunda, quia arguit ^ negatione petfeitatis in przdicacione fignata, ad negatioiicm perfeicatis in przdicacione exercici: &licet vaicrct ex incentionibus proporrionali-
bus ad fundamcnca, nuntaincn ex fundamcntis ad fundamenta. Item , videtur qu6d illa diftindio de determinationeinhzrcntix , vel inhzrcntis fic inccnucniens,quia fic omnis propoficio eirec pcr fe,& ita ifta , homo eft afinu* , quia afinus cft pcr fc afinus* quod coincidic cum iila demetia quorumdam di» centium hanc eftc in primo mpdo , diftingucntium de formaiiter, & redu&iui petfcitace prinai modi. Icem,videturqu6d hzc fit yi cti, Accidtns eftfer fe ens,yt cciam ly ferfe decerminat inharens,ic hoc poncndozquiuocationemencis, vt communiKr hic ponic Dodor:quia tuc cns accipicur pro ipfo»
mct accidcnce,& accidcns cft per fe accidcns. Ad primum dico , qu6d quamuis illa rcfponfio pomc fuftineri , quia tamcn eft contra coromuncm Pp X
4'"
Expofitio
488 munem modnm
dicendi
ncc
,
ueftigat illam diftindionem
ita fubtiliter in-
idco
;
Dodor
poft-
ponit eam. Arguit autcm contra ipfam , cx comtopice. Et forte armuniter apparcntibus , gumentuni tenec , vt pr^dicatio fignata fuppo-
&
nit procxercita. Et licctnon teneat confequen-
de forma, vt infr^ patebit,tcnet tamcn de
tia iila
ncgo confcqucntiam , quia nccprz-
aliud
oicatio
ncc propofitio dicitur per
,
fe
,
nifi vt ly
tamcn
fer fe dcterminat inhaercntiam. Dicitut
aliquando vt detcrminat aliquando vtroquc modo , vt fupri
vera aliquando
inhxrens
;
fic
;
Vulc igicur Dodor fubtiliter inucftifaUitatem illius pra»dicatiohornoper fepridicatur de pluribtu , vcl , homo
notani.
gaie veritatemj, nis
,
Genus
licet
&
Nec
illud quod infertur dc modi, fccundum illos baleft fimilc , quia quandocumque dici-
perfiefijpecies ,&cc.
Proprium
,
,
ScAccidens,
Topicorum
i.
Teitiaratio
cap. 12.
contra candem exponcntem. Quarta rario cft ctiam contracandem exponcntemcxfundamcncft
Ariftotelis ^.Mctaph.tcxt.
tis
Metaph.& 10.&
comment.io. &4. tcxt.commen.
S.cxprefliijs
vlti-
mi,de qua crit fermo prolixiorftatim. Ad oppofitum , arguit authoritatc Porphyrij, tantum quinque poncntis , vt patet ex proccflu fuo, cimi quo conueniunt omnes Logici. Dein-
de conclufioncm affirmatiuam ponit
pra:dicatione primi
modum
buticntcs
modos
,
definitionem
,
Secundo contta fecundam cxponcntcm , oftendit quod funtplura quinquc. Secunda ratio eft concra fecundam cxponenccm , cx aflignat.
Ariftotelc
materia.
Ad
fint quinquctura quia tantiim quatuor,tum quiatantum tria, ex fundamentis Ariftotclis i. Topicorum,cap.j. vbi quatuor pracdicata , fci-
dicendi recitac.
Primus
tur prsdicatio primi modi, denotatur pcrfcitas
fcd circa
,
poncndifulfficientiam vniucrfalium.tres
cft
penes fignificare fubftantiam
,
&
fingulariseftilla diftindiio Dodl:oris,quam etiam
qui fatis clarus eft. Contra hunc modum duplici medioarguit. Prima ratio oftendit quod talis diuifio non eft per fe , nec pri-
in matcria altiori,vt in Theologia,& Metaphyfi-
nia.
ca,recitat,
oppofita.
inhxrenciaE
,
qux
non habctur, de quo
ibi
fortc crit fermo.
Notabilis
Ad vlcimum dico quod nat inh.xrcns, non tamcn ,
cum
quia ftatim
,
&
valde
conce-
ctfi ifta poflit
,
di, Acciderii eftperfi accidens
feens
igitur
alias
vt lyperje dctcrmi-
,
ifta
,
Accidens
ejl per
dicitur per JienSt intcl-
propter famofam diuifioncm eniis , in ens per fc , in ens in alio , xquiuocationemjlogice loquendo. Rcfert ergodiceligicur fubftantia
,
&
&
ic,ylccidens
quia in prima aceft accidcns ; pro fubftantia,&maxime ex vfu lo-
efl
ens
,
Scperfi ens
cipitur ens pro fignificato
in fecunda
,
:
&
quod
,
qncndijdc quo (upcr libros Elcnchorum, q. i G.ic jnfi a cnp.de Accidcnte, adhuc ifta habenc videri,
& aiibi.
a«cidens
,
Secundaquod
velnonpcr
eft infufficicns,
Secundus modus diccndi cft , penes coordinatjoncm pracdicamentalem eiufdcm Gcncris , & aliorum ad alia. Contca hunc modum arguit quinquerationibus trcs tamcn vltimas ponde,
rat,vtpatct in littcra
,
c6m dicjt , PropterifiMtres
Prima ratio oftcivlit quiid exhoc modo fcquitur, quod potiias pcncs pntdicari dcberct fufficientia corum aflignari. Secunda ratio idem confirmat. Tcrria oftendit quod tunc
rationes
t
8cc.
differcntiapotius ab Ariftotcle habuit poni intcr praedicaia , quam a Porphyrio inter vniuerfalia
,
tamen
quia non dircde ordinatur ,
& quiditatiuc
formalitcr
,
prxdicatur. Quarta racio
oftenditquod Indiuiduum tunc cfrct vniuerfahoc vt , quodper fc in gcnere ordinabile , niinc , vt diclum eft priijs: abftrahit ab hic ,
&
le '
Q_v 4
T
s
I
o
&
IX.
& maxime verum eft loquendode intcntionibus. Qu.inta ratio oftendit
qux cft u. apud Scotum.
quod tunc
eirent
fcptem
vniuerfalia.
Vtrum
runmerfalia fint numero tantum
Tcrtius
modus,quem
fcquitur.ponitfufficicn-
tiam corum pcncs pradicariXic Quia omne vniqux cft ratio ucrfale. pracdicatur de pluribus Vniuerfalis in communi , ficut omne animal cft :
quinque ?
DErm tec
:
PR
,
M o. Quid vntHerfale
, quid numequid qHinariia , fatis paWcctde nHmereSc^uinario mulca poflcnt di,
I
qiiid tanturn
,
Arithmctico relinquenda lunt. Ly exponi ratione pluralitatis , non alietatis , quia additur tctmino numerali. Prima cxponens eft tjuinqne funt vniuerfalia. Sccunda, dr non plura quinci
,
qiis
taniktn in ptopofite dcbet
&
qHe.
communis
,
nifi
quod
in fecunda par-
,
,
aut
& maxi-
mcindiuidui , aut totum fi primo modo, f\c cft genus ; Ci fecundo niodo,fic eft fpecies. Si .".utcrn prxdicacurin aiHale,mt in qualc fubftantialc vcl :
,
c(Tentiale,&
fic cft
DifFcrcntia
auc in quale acci-
;
dencalc,& hoc duplicirer, auc fcilicecconucrtibi-
& fic cft Proprium
non
conuertibili-
ter,&eft Accidcns peraccidens.vel
comnmne. Do-
,
OiOi notanter.diccns
net.
per modum epniis, ideft,
Ordo
modo
pr.xdicat partem cflrcntt£ fui fubie
fccundum qiiod trcs modos diccndi adducit. Primos duos impugnat , tercium tc-
te tiia facit
igitur praedi-
cztur in
litcr
Diuifio
Aut
fubftantia animata fenfibilis.
Quid autem
,
C\t
;
aut
prddicari in tjuid, declarat
,qu6d
efi
prdJicare efiintiam
petmodum
fubfiftcntis,
&
fermo, quimdeipfiusin partcs
non dcnominantis. Sicutcnim, Phyficcloqucndo , materiacft tanquam bafis , fundamcntum,& recepcaculum formarum, ita, Metaphyfice, vcl Logicc, Genus habct fc tanquam funda-
fubicdiuas diuifionc,fufficientia, numcroque, vt
mentum difFercntiarum,&reccptaculum carum,
patct cuilibet fpeculanti.
& principium
enim de
verofatis patet, prius
intclligibilitate
modo cirendi habcndus
,
crat
,
&
kibilicate,
&
cntitate,
vnitate
,
atque
praidicandi ipfius vniuerfalis,
De Secvndo
partem negatiuam quadniplici rationc. Prima ratio oftendit pruno contra pvimara cxponcnccm, quod non ,•
arguit
radicalcquidicaciuum Spcciei
:
&
totum Phyficum cftquoddam perfeftum cx partibus,ita Spccies, vel quiditas fpecifica Metaphyficc. Et ficut forma fubftantialis cft tanquam ficut
perfcdtio
Qu^ftionis IX. r
tiam
tijita difFcrentia fpccjei.
plelitteram vtfcis.
Vult igitur Dodkor quod prxdicari in quiJ, principio materiali, , conuenit vt puca Gencfi , quod ptxdicat cllcntiam per modum fubfiilentis , propric partem appro-
tuorprzdicatorum conuertibilitcr przdicantur, fcilicct definitio & proprium : alia duo non ccnuertibiliter. Itcm , duo pracdicant efTcntiam^fciUcctgenm, 8c definitio : 2.\'\z duo non ,videlicec
,
ficut dcfinitum
&
,
ramen per modum
priatc
partcm quiditatis
Importat enim
totius.
fed quia concrctiu^
,
& in
,
idco cx confcquenti totam , quidjtatcm dat intclligere. Spccics ver6 prxdicat totam quiditatcm indiuiduorum , vt ctiam tc£to pra:dicatur
primus modus diccndi
alTcrit
quod probat Do-
,
<2or , quia aliter in eficiitia indiuidui aliquid pritcr fpecicm , in fpecie inclufa , continerctur ; & qua ratione in vnius , pati rationc in altcrius , ita diftinguerentur ab inuiccm cf-
&
&
&
fcntialitcr per talia
uidua tia
&
,
Vcrbi gra-
Ipecics vt gcncra diuidi.
in Soctatc
fi
,
&: fic pofient dcfiniriindi-
:
Sc in
,
Platonc
ram humanam includerentur ^,
,
8c
prztcr natuB, igitur na-
tura humanacontraheretur ad vnum per^,& ad aliud per B: ficut animal per rationalc,& irrationalc , qux accipiuntur ab aliis rebus,
vel realitatibus
dente animali cialifilma
,
,
a re
,
vcl realitate correfpon-
& tunc non
&
ad fpc-
cfict ftatus
Placonem. demonftratio
contra
,
eHct fcientia,
contra
principia Philofophiac
De
indiuiduis
& &
plura alia,
,
,
veritatem,
feqacrentur.
tem , faltem ficatione
ex primaria inftitutione
oftendit
,
conuertibiliter , vel
;
proprium
idem
6c accidens.
,
Proprium enim licct fit ,non tamen prxdicat
cfrcntialitet fubiedlo
, quia non eft de effcntia , ncc formali. tcripfaefrcntiafubieai:hxc autem quinquedi-
effentiam
, & in ^ale abfolutc,non habcndorcfpcdlumad cfTentiam, ncc conuertibilitatem ita patct ad primam partem argumenti. Deinde oftcndit quarc DifFcrentia ponituc
ucrfificantur penes prxdicari in ^uid
:
hic
& ibi
,
exptcfse.
Vocat cnim Ariftote-
aliqua anncxa prxdicatorum
lcs ibi
rcntia
non
&
& Spccies
,
go dodrina conftruerc DifFcrentiam
,
,
vt DifFc-
refpcdu Gencris. Eadem cr,
& deftruere Genus & ,
docet Ariftotclcs
Topicorum.
4.
Affignat aliam rationcm , quatc forte DifFcrentiam non pofuit Ariftocelcs pixdicatum per fe
vnum,quia duplex cet
,
& intermedia
eft ,
DifFercntia
vltima vidcli-
,
vt infra patcbit. Rcducituc
crgo vltima ad dcfinitioncm Genus.
,
&
iniermcdia ad
Quantum
ad aliam partem atgumenti , de non ponitur definitio , vt vniucrfale qu;a vidclicct non habet vnum modum prxdicandi horum , de quibus hic agitur licct bene iilorum de quibus
&c
,
quidita-
vel fignj-
,
idem infra magis cap. de
,
:
ibi.
Quia ennTi
includit
Genus
ideo ratione vnius conuenit
& ratione
tjuale
^uid
Quid autcm quod ,
dicens
prxdic/ire
tfi
per
,
pr^dicari in quale
fit
modum
,
oftendit
ejfentiAm /itbiecH,
Vbi
denominantii.
de denominationc cftentiali
,
&
di-
acci-
fpecics
,
& DifFcrentiam, pixdicari in
fibi
alterius in ijuale
idc6 rcmanet
:
: non crgo vniuerfalc. Qjjare autcm non ponitur ibi inter prxdicata , aflignat
duas rationcs , vel duos modosdicendi. Prima, quia eft annexum definitionis , imo omnia prx-
vtrumque tamen forraalis. Qu6d autem Differentia poflit przdicari in cjuale , & quod fit qualitas, patct j. Metaphyfic. textus
dicata funt annexa definitionis, vt ibi habct Ari-
comm.
quia conueniunt in modis prxdicandi,de quibus ibi,&confirmat hocex ^.Topicorum. Secundaratio, vel fecundus inodus dicendi,
dentali
:
1
9.
Prsdicari ver6 in quale accidentalc fubdiuidit vt priiis
,
fecundura quod duplex
eft acci-
&
communc: & adpropiium vidclicet ducit pro fecundo teftimonium Porphyrij cap. de Gencre, vbi dicit, Et accidemia communiter G^ non propria alicui , de quibus in locis fuis videdens
,
,
tno
,
,
Socrates
Socrates efl
ejl
animal
rationalii
,
,
,
efi
efi rifibi-
&
:
Generis in fpccies , per differentias eftentiales. Etqualiter ordo determinationisPorphyrij correfpondet huic fufficientiac , adiungit. Deinde obiicit contra dida , fed rcmittit fe ad folutioncm prirai argumenti , vbi talis obieftio eua-
quod aliadignat Ariftotcles numepritno Topicotum , &Por-
Dicit igituradprimum principale
rum
cft
(& habct AriGenus,
eft,quia Species non cft prxdicatum, fcd tantum fubieftnm in propofitione Dialc£lica quia :
hlema
,
nec ornnem pofitionem confiderare :fed quando
duhitahit alicjuii rationit indigentium
fensujve.
Nam tjui duhitam vtriim
,
& non pocna
cporieat Deos ve-
rtri,& paremes honorare,vel non,paena indigent
.
Qjd
vero vtritmfit nix aiba,vel non^ejifinfuf. Necjue enim ^uorum propintjua efi demonilratio,netjue vero cjMcrum
valde longe.
Nam hac
^uidem nen habtm duhitatit-
nem,illa vero magis ,cjuoniam fecHnditm exercitatiuam.
Hxcibi.Similem fententiam ibidem,cap.8.habcc Philofophus. Propter crgo minimam communitatcm Speciei , vidctur potiiis in propofitionc Diale£licadeberefubiici,qu^mprxdicari.
cuatur.
tcr,
didum
rum,cap.5).vbi dicit CtcNonoportet autemomnepro-
Socrates
Socrates efialbtu.
&
vt prius
ho-
Socrates
Vel potiiis exemplifica, accipiendo fpecicm pro fubicdo , ptiterquam in fccundo. Concludit confequentcr hanc diuifionem eftc per fe quia conucnientem , fufficientcm , lis
,
ftoteles exprefsc ibidcm) habct reduci ad
in his przdi-
bitur.
Exempla prasdidlocum patent
ftotcles: vel
SpecieseftcommunistantumfinguIaribus,&hoc loquendo de Spccie fpccialiflima.Propofitio vcro Dialcdica non eft fingularis,faltcm communitcr; quod ptobat authoritate Ariftotelis i.Topico-
,
cationibus
t.
definitione, declarat quarc hic
^uid,
ftingiiit
:
,
Genere,qu2ft.3.& pcnultiroa,vbi iftaomnia tra-
vel fHppoJiti
''
non
dlantur prolixiijs. Trtiicati in
_
vel
,
:
Qupd autem genus non dicat totam
S.
jH»Ufuid.
489 non & fupDuoenim de numeroqua-
peifeftio e(renti*H$,& inttinfcca ipfius compofi-
&
pencs alia praidicatorum
,
,
numerum vniucrfalium. Diuerfinamque Ariftotcles prasdicata penes has
Ad fecundum principalc
refpondet notabili-
,
debet intcUigi quoad rcfpondcntiam figni-
phyrius hic
licct
ficat
fub-
non fuppofitorum. Hoccftdidlu ,fi vnum oppofitorum eft xquiuocum , & fignificat
diuifioaltcrius, videlicct pcncs praEdicarc cffcn-
aut dao,auc ciia,&c.fignificata,alteru fignificabit
duas combinationes
,
quartim vna non
Scttioper.Tom.I.
eft
«.
glolfando illam ptopofitionem famofam, gw«/ ^j^ GjiMt modis diciturvnHmtppofitorum,&cc, quod fci- disittnvnmm
ter
ficatorum
,
Pp
3
lot.
*tf*fittriim,
'"^"
Expofitio
I3490 tot,vt patet dc
acuto,& obtufoifano,
& zgio & :
Sc obfcurus
,
qucm ftatim ampliuf
,
declatabo in tertio articulo.
riotibus,tanquam de fuppofitis,& vniuocc}qu6d j^lteium dc tot dicatut , vt patct dc tationali , itrationali ; fano ctiam, & atgto.in vna acceptiofic de aliis , vt inne fumptis ; albo , &c nigto ; ffi cap.de DifFetentia , qujeft. vltima , tangitut. Sicut igitut vniuerfalc aliud in caufando ; aliud in praedkando aliud in repticfentando , &c. ita potcft diftingui de fingulati , fi fotce fecundum otnnemfignificationcm opponantur,de quo infrL Ad tertium dicit , quod licet Indiuiduum fit Species intentionis fccundje, non tamen vniuer/alis. Etquodillafit prxdicatio modalis , /«^»ftUuum efi Species , qualitet poflibilis vt modus jdidum eft prius, quacft.y, alibi. Sumi-
moueri plura dubia , fub vno tamen omnia tangam , nc lcftorem tzdio afHciam. Ptim6
fi
&
&
;
&
&
enim indiuiduum vt quid commune ,
tur
huius indiuidui
«Stu
&
>
illius
&
;
rcfpe-
Species vt
modus. Ad quartum, ncgat ens cfle vniucrfale quia Cm vtfe, «quiuocum omne autem vniueifale vniuocum emnonvni- ert. Inzquiuocis cnim non cft prxdicatio , ncfutfyle. qiic contradidio ncquc confcquentia , ncque ftipcrioritas, laltemrefpedu xquiuocorum. Sed ^ jQ^
:
,
,
rcplicat ftatim
7nm tur
pro vno fignificatovtputa pro fubftantia tantum , tHncvidt-
,
Capiatttr
:
vniuerfale
ejfe
erts
& nullum iflerum tjuin^ue
,
ergo fextum. Refpondcc,
priiis,
fponfio aliena
quod adhuc
,
vt
& videcur rc-
a:quiuocum
eft
,
,
Ce-
cundiimquodiii PricJicjaiTiento Sabftantiac funt coordinationesjvna videlicet Spccierum in
tres
re£ta linea
;
Non
lium.
&
dux DifFcrenciarum coUateraahquid vqiuoce
vidctur poiGbile
pta;dicari de Spcciebus
,
& DifFerentiis, nifi convnam
iiaherctuf ad illa, peraliquam
tiam
,
non
prajdicatur animal de afino
differcn-
quae vniuoce ptaEdicarcturdeillis
&
:
ficut
De Tertio. mentum
quod
quia contrahitur per
ita
,
fe
&
dico dc fubftantia
,
omnium Spccie-
refpeciu
rum iubftantiac
corporea: , in quibus vniuoce includitur ha:c DifFcrcntia.vidclicetctfr/^orea»», quje
fnbdiuiditurper alias Differentias conftitutiuas fpecicrum infetiotum. Si fic,inquam, prxdicarctur Subftantia dc corporeo
,
& incorporeo, & de
DifFetentiis infcrioribus „ oporterct quod tontr.-ihcretur ad illa per alias Differcntias : aliis
fic
cius
piopofitio
illa
fit
tum propter
primum argu-
falfa
fit
,
quid
,
propoficio vulgata
illa
fcilicct Dijferentia vlti-
,
ma conuertitur cum Sptcie
,
fit falfa,quia a parte ad (loquendo dc paitc efTentiali , vel quiditatiua ) non tcnct confcquentia , fed tencrct , fi conuettetctur. DifFeremiaautcm pars eft
totum
,
,
Speciei.
Item, videtur quod male reducit Topicus Spcciem ad Genus ,cum ccontii dcberet fieti proptei perfedionem Speciei. Imperfedum autem ad pcrfcdlum & nonecontra.habcc rcduci.Idem poteft afgui de difFerentia , Gencrc propter ,
,
&
candcmcaufam. Itcm vidctur quod Spccies poflit cirepra:dicatum propofitionis dialedbics , vt patet cx ,
dcfinitioneca:
&
,
dicaturn dialetlicum dicari de
piopofitionis
prasdicati
alicjuo
,
luiea
rum
,
circnt fpccics
,
& fic
c/Fcnt fpccies difparata:
difFcrentiz fpecic,
oppofic-E contra fuas fpecies
,
ahaium inferiorum
,
j;cfpc(aH
in infinitum,
&
& diftinda vcl & efTcnt geneta & ita procefFus ,
nniita inconuenicntia feqae-
rcntur.
non reducibilf
,
hacc
refponfio
,
quod
, quia atquiuocum fiue fumatur indifFercnter ad omnia gcnera , fiue pro vno fignificatorum quia ens prxdicatur dc difFcrentiis , & fpccicbus , liccc squiuoce: invno tamen fenfu forte adhuc vniuocum, ,
in alio
,
&
ajio
,
ad
illa
,
&
&
illa
,
vt ftatim
tangam. Et confirmat hoc authoritace Auicenns.&patetlicicra. Tcxtus tamcn communiter
,
aliqnid nes.
quod
natum
fit
prjedicari
quod exclu-
per
,
duncur indiuidua- Sccunda qnod pofHr efle confequens confequencia: dialcdicJE , per lo-
cum fic
lif
Fropofitio
per
,
&
;
xime
his vcl
notis
dc quibus
,
dialeilica efi interrogatio probabi-
aut omnibiu
,
quod non quod cx-
Tercia
dialctticum probabile.
reducibile ad aliquod prius
cluduncur annexa pracdicatorum
,
aut pluribns
omnihus
aut fapienti-
,
vel pluribut
,
non extranea
*Prohlema diaUnicum
,
ma-
vel
Topicorum
i.
cap. 8.
ad
procedens
eft ft?eculatio
&
velfngam, vtl ad veritatem , fiientiam,aut ad ipfum , aut adminicuians , aut ali^uid aliud huiufmodi, cap. eodem. Vbi tangit prebUmatg Philofophus tfcs diuifiones problematum. Pri- trifluia. ma quod qua^dam funt , dc quibus neutro niodo opinamur; qu^dam , de quibus plu-
eleElionem
,
&
res
id eil
,
,
vulgarcs concrariantur fapientibus, ;
ribus.
Excmplum
priitii
aterntu
,
vtl non
Aut
?
& plures plu-
vtrum mundtu
vi
,
de quibus fa-
,
,
fit
vtrttm aflra fint pa-
,
ria, velimparia?^xcm^\\imiec\.\nA'i, \t ,vtrum Dialt^iica fit melior fittoria artt ? tij
,
vt
,
vtritm
Exemplum
fiellafixa, vifihilis
Exemplum
quarti
,
auiditoi Generis fit difiinSla formaliter
,
fitmaiortota terra?
rei
Breuiter igitur vult cnv non cft vniuetfale
ter-
,
ad prim eo , fecunditm eafdem confideratioVbi tanguncur ttes condiciones. Prima
minahili per artem dialeilicam
pientes concrariantur fapientibus
ah"as,
dialciti-
i.
in prepofitione dialeSiica
,
ix,
Topic. Eft enim prd^uod aptum natum efi prt-
problcmatis
& fapientes pluribus & quxdam
inrecaa
illimi-
fingularia.
prasdicatum
fit
&
& itaDifFcrentiic.quas crant coilaceiales
tum
:
tum proptcr
difFercntiseiTct Diftcrentia,& DifFercntia di-
uidcrctur,& contraheictur per DifFerentias
videlicct
,
proprium vniuerfali ,
n,
licct pofTcnt
,
Icem , ibi poiret vt dc eo loquitur Atiftocelcsin Topicis. Ircm , videtuiquod tata
hni
nifi
circa
prjedicari
quxri
ad afinum per irrationalc. Et qnia racio animalis ,(vt puta fubftantia animata fcn(ibilis) conucnit vtriquc vniuocc,
,
nem, per rationale
quod
Primo
folutioncm
propter tranfcendcntia
ibi.
,
&
,
videtur
hominc, ad homi-
vniuocc
«j
difcorredus
fccunduin omnem fignificationcm opponuntuc,fi;cus fi non. Nonopoitettanienquod fi vnum oppofitotum ptacdicatut de multis infcJioc
,
a quiditate Difi^erentia,vel a Specie
quinti
,
?
vt
a ,
tet-
nobis,
vtrttm
ex natura
Exemplum
vt, vtritm ars pellipariafit melior artefu-
toria ?
Secunda
dam
diuifio eft
,
quod pioblematum , & fugam
funt propter eledionem
vtritm voltiptas fit tligenda propcer fcire cancum , vc
Mernui {c,
,
velnon
?
qua:,
vt,
quasdam mundui fit
vel non ?
,
,
vtritm
Quajdam volumus non propter
fed propter aliud icire
,
fcilicet vt
per
illa alia
cognofcamus. Tercia
j «
.
Qu^ftionis IX. Tcrtia diuifio
cum quxdam habcnt
tationes probabiles ad
vtramquc paitcm ^ quxdainde quibus non hapropter eorumdifhcultatem, baniis laiioiics vt \:.imm tnnndtu/it tttrniu ? Problcma vcto ncudc quo pofTunt cfTe contratiz ral! iiiu appf llar tioncs. Differunt autem propofitio dialcifbica, piublcma quia propofitio dialedica qu«rit roium vnam partcm contradi
.
,
&
:
pitta/he, SLnimAl greflibiie bipes,Jttdefittitio
hominUf
Probiema vcro, quzrit vtramque partcm contradidionis vt ;
,
putafne y^nimzX grcflibiic bipcs,
hominu
fit definitio
,
velnon
numero quia omnis ,
c
contra tranfliimpto
Topicorum foptio quid.
Tofitie,
ncm
(
?
Sunt tamen xqualia fit problcma, &
ptopofitio
modo intcirogandi. ha:c
i
de qua etiam
Dodor
inlittcra) vt hic accipitur
mcntioeftopiniocx-
facit
,
nototum fecundum Philofophiam vt quod non contingit conttadicere,vcl aut quod addifcere , ficut dicebat Antifthenes omiiia mouentur , ficut diccbat Heraclitus aut tranca aiicuius :
;
;
qaoJomnia
vnum
fint
cns
,
Melif-
ficut dicebat
Contra quos non dcbemus difputare, vc ctiam ptimo de Phyfico auditu.tcxt.commcnt.p. habctur. We\,poficio eft propofitio , de qua rationem habemus contrariam opinionibus: vt quod non omnc quod cft fadum , vcl asternum , vt dicunt Soph.iftac. Oninis autcmpofitiocft profus.
non
Hzc
blcma,
fed
cap. 9.
Aliter tainen dcfinitur
c contra.
Topicotum
1. i.
Pofter. tcxt.
comment.fj. Ex dcfcfiptionibus,inquam , pra:didis, quas, pro notitia horum terminorum,
iuuenibus infolitorum
quod Specics
videtur
dialedticum
Ad
14.
ifta
,
,
ad plcnum introduxi, poni ptxdicatum
,
poffit
contra Dodlorcm. fuftinendo
di£Va Doftoris,
dico, quod prdiiswiy
licut pradicahiie, \el prttdicatHm
potcft duplici-
,
Vno modocommunitcr, vtfci-
tcr confidcrari,
vnafccunda intentio communis omni iili, quod eft aptum natum praedicari , vel omni cxtrcmo propofitionis , pofito poft copulam,fiuc licct eft
,
fitfinguiare, fiue Vniuerfale iiue
vniuocum
,
fiue
,
fiueaiquiuocum,
limitatum
fiue tranfcen-
,
&
Trt.iic»ti
quamodo ptofrium vni-
dcns: fic eft in plus , quam Vniuerfalc: Sc per confequcns non cftproprium eius. Alio modo capituf fpecialiter, & proprie, fcilicct pro fecunda intcntione, fnndata fupernaturaiimita-
merfalit.
I
ta
,
nata prxdicari de pluribus vniuoce
tem qua:
in fc eft
vniuocum
;
vcl fal-
,
& fic eft proprium
Et licct vocaliter fonet adumpracdcbct tamen intelligi, vtdicitaptitufic loquitur Do6kor. Vei alitcr, potcft
vniuerfalis.
dicandi
dinem
:
,
&
diftingui dc Vniucrfaii tanttim limitato, vel de vniucrfali indiftercnti ad tranfcendcns
,
& lirai-
ctiam diftingui dc proprio, (k dici , quod in propofito non accipitur quaito modo. Poflct ctiam ponderari differentia inter
tatum
dici
,
&
fio dici
Yt fcis. Poftct
pradicari. ,
vt
&
Nani prxdicari
eft
propric paf-
Dodlor , quzftione pracfenti in fine, conuenit , ftride loquendo his qu« ,
, habet ; continentur in coordinatione prsdicamcntali, non aliis, applicatur intentio vniuerquibus ,
&
Quomodo
tunc Proprium, vel Accidens pizdicantur confidera.Tene viam , quam volueris , prima eft fccura , fem-
falis
,
quod
alia eft
vt hic accipitur.
ly-
conucttibilitasdefinitioniscum
propri* paflionis cum fubicdo; DifFcrcntixcum Spccic.Prima cniin cx completa idcniitatc totali , Sc formali. Sc-
dcfinito
;
alia
alia vltimat cft
cunda cx idcntitate
rcali
,
inhzren-
Sc neccftaria
Tertia ver6 ex vltimata a
namque vltima differcntia vltimae formac, vel realitatis, quipofita, neccftario ponitur habens ipfam , &• hoc aliis requifitis prarfupuc. Eft
pofitis corrcfpondcns. Eft igitur conucrtibilitai
vltimiadus completiuc dantiscflc.rcfpedu lius cuius eft. Et
obiiciatur
fi
coquud debct
intelligi
definicntibus
cuius
,
,
,
il-
qu6d quzlibet
quam
definitum:di-
de partibuscommuniter
modi non
eft diffetentia vl-
tima , quia eius notitiam minimc habcmus ,nifi circumlocutiuc. Loquitur igitur Arifiorelcs vt expertus cft
,
non quod
vltima cognofceretur
comm.
}
j. dicit
ita fit in re
qu6d
dift^crentia
fi
,
Metaph.
ide6 7.
,
tcxt.
partes rationi* funt prioreSf
aut omnes,aut tjuadam. Vbi nota ly ^uxdam proptcr
difterentiam vltimam.
Ad quartum dico , quod illa redu^io non cft ratione perfedionis cntitatiuae , fcd modi prstdiqui primo conuenit Gencri, vt patct. Pcr idem ad aiiud de difFcrentia. Ad vltimum dico, quod Dodor non aflcrit Specicm non cffc prsdicatum fcd tangit hoc, tanquam vnummodum diccndi. Vcialitcr, fuftincndo illum modumdiccndi, potcft dici.qucd definitio pr«dicati non fibi conucnit quantum ad vhimain partem cius cft cnim annexum Gcneris vt didnm cft prius. Quidain tamen tcnent , fupcr primum Topicorum , tam Spcciem,
candi
,
,
,
:
quam difFerentiam effc pracdicatum fed tcnc cumDodore. Vel dicendum,qu6dlicct fitpiacdicarum, nontamen diftindlum modumprxdi,
candia Generc habcns , vtloquitur ibi Ariftotcles ide6 ne fuperfluus wderetur , pofuit tantum quatuor , hic autem ponitur diftindum, quia alium modum prasdicandi habet ,vc infrik dicctur. Videadhoc, & ad folutioncm quarti argumenti huius qiixftionis, diftin^. 8. primi, quzft.i. in finefolutionis,optimc cxpofitioncm huius , de quatuor przdicatis. Secundo diibitatur, circa illud didum Do
ris.in folutione fccundi principalis *,
Sificundum *
emnem fignificationem alterum alteri opponatur. Quia videtur quod omnia oppofita, fecundiam omncm
quxft. It.
nuin.8.
fignificationem,opponantur.Dicobreuitcr,qu6d
noninconuenit aliqua, fecundum aliqua fignificata,opponi, licctnon fccundum alia. Exemplum patct j. Metaph. vbi ponit fignificata vnim , Sc multitudinit , quz non opponiintur fccundum omnia vt patet ibidcm. Vel fi diccrcs qu6d ifta non funt oppofita zquiucca , vt inft^ ,
Pone cxemplum in
videbitur.
acuto pofito
,
ne.
,
& obtufo
,
contingit
de vniucrfali
Adhuc ctiam
,
,
aliis
,
vt forte in
vcl ctiam in pro-
& fingulari
:
confidcra bc-
infr^ cap.dc DifTercntiajquzfl.
vltima, dc rationali
,
& irrationali. Patctcxcin-
plum. Dccntc ctiam reali,
&
rationis, poflec
cxemplificari.
Tcrti6 dubitatur
per pratmittcndo dilHniflioncm dc;>r4
gumenti
fumpto.
Quodnon
&
tcrtiutn di-
,
cunda
Ad primum
refpondco.
co,
Ad
patct ex diAis.
pars definitionis cftin plus
cap. j.
,
491
Ad fecundum
qiiid probicraatam ncutro-
cft
,
,
circa folutioncm tcrtij ar-
17-
quod Indiuiduum non ncc vt tpdd , nec vt modm. patet. Quod non vt ifM^/iM,
Jndiuidmum qmtmtd» frt'
videuir enim
poflit dici Spccies
,
yiijuid,
Pp
4
probo;
ditari
fuf
vtjptetes.
Expofitio
491 ^
probo; quialndiaiduum fecuniiutn Porphyrium praedicatur de vno folo faltem vniuocc. JEquiuocum auccm non eft Species , vt patet. Et fi di-
*
;
quod
cas
intelligitur iila defcriptio Porphyrij
pro fundamcnto , vei denominato , non autem pro iigniBcato Contrk , fecundum dodlrinam :
huias,definitionesLogicales intelligunturprincipaliter ex intentionibus, 8c pro intentionibus.
Itcm, le
,
indiuiduum cft Specics , ergo Vniuerfade homine. Confequcns eft falquia praedicatur oppofitum de oppoiito. fi
iicut patet
fum
,
qued licet ibi definiatur intencio indiuidui, vt tamcn fupponit pto fundamento, quod tantum de vno folo praedicatur, Intelleftus tamen ab hoc indiuiduo, & illo, abftrahit inten-r tionem Indiuidui in communi , cui applicacur Poceft dici
,
£c H obiicias,qu6d , vt mo^/^, ab hoc Socrate , ab illo , non abftrahicur aliquod vniuocum. Dico,qu6d poteft efte maior
intentio Speciei
&
vnitas in intentionibus
,
qukm
in rebu^, vt inftk
magis. Vel poflet dici, quod defcnptio
Por-
iila
phyrij eft inteUigenda de indiaiduo fignaio
,
non
autem de indiuiduo vago, hoc tamen habet ,
in-
frtdicari per fi primo modo de Speciebm
quinque
tiis
,
fed benc
denominatiue
,
j
vel e contra aduerfatur.
Quarto dubitatur,& ti
*
:
fed
,
eft
principale in hac
argumen-
vt fingula diligencius videancur
,
,
reci-
tabo primo argumcntum , dcinde folucionem, vlcimo adducam motiua concra Dodtorem. Dicit igicur , quod ens eft Vniuerfale, hoc pacec pet locum a definicione:fed nullum iftorum
&
&
quiqque , ergo fexcum. Conlequentia
pacet
cum
Minorem probat inductiuc , primo qaod non cft Genus de quo magis videtur allemaiore.
,
gando Ariftotelem, vbi fupra. Vbi aduertendumt qu6d /Priftotcles difputando ilUm quaeftioncm, ytrum prima principia fint prima generum ,id eft Genera generaliflima , aut vltima prardicata ,
de IndJuiduis,ideft, Species fpecialiilimz
,
&
probando qu6d non funt communiffima genera, dicitquod non prima genera fed alia communiora eis vt puta ens,& vnum> funt prima principia.Ens autcm,& vnum,non funt Genera,quia tunc difFcrentia: eorum eflcnt nihil , quodeft impoilibile. Hanc autem confequentiam probat, :
,
quia impoffibile
eft
Species praedicari
(
fciliccc
quidicaciue,vc ibiloquicur) dcfuis DifFerentiiSj,
nccGenus fine fuis Specicbus. DifTerentias autem cuiuflibet Gcneris necefte eft efie ens, & vnum cx quo habetur qu6d cns przdicatur dc DifFerentiis Generum pcr fc , vt dicit Dodor in litteia. Scd fortc hoc non fequitur , fi aduertatur. Argumenta enim Ariftotelis in illo lertio :
plerumquc paralogizant , vt habct iftc in primo, diftind.j.quaeft.^.adpropofitum optime. Tenet ramcn iftc , idem ens pet fe praedicari de aliquibus difFcrcntiis , etfi non dc omnibus. Rcfcrt namque ad hoc quod fumantur ab alia re , vel ab alia realitate , an ilia ^ qua fumitur Genus , de quoinfr^. Vbietiamhabctur, qu6d Genusnon praedicatur pct fe de difFcrentia. Idem^.Topicotum. EnsergononeftGcnus,neccftSpecics:quia lunf non fuprcrouni , cuiii fupra Spcciem Genus
denomina-
& alia oppofita, niji Dijferentia ptperior de Differenoppofitu prddicaretur vnimce , quod inconucnicns.proptcr ca quz fcquuntur, videlicet quia tunc reifeilueim , fcilicet Dif-
tiii inferioribtu
fciiicet eft
ferentiz fuperioris
,
Differentiaffecierum
DifFercntiae inferiorcs
,
id cft,
effent Species in reSia iinea,
,
Nam fi animal pracdicarctur vniuocc , & per fe de rationali , & irrationali , ficut de homine , afino. Qua ergo ratione fenfibile perfcdicitur de homine , pari ratione & de rationali. Et tunc
&
vel faltem ex fcnfibili
,
anitnali
,
animali,&
& A. ficut homo ex
& rationali & hoc in linea rcda modum
vel ad
,
fci-
,
,
licetaliarum Specierum
illius
Lineamenim Specicrumquarumcumque
rcfta.
rcdam
appcllamus. Vides ergo quoxi
illa littera,
Et tunc reffe^tu eiut , &c. poteft habcre dupliccm intelledum , fecundum quod \y eiut poteft refcrri ad Genus conftitutum , licct non vt Genus , pcr DifFcrentiam fuperiorem , velad ipfam DifFerentiam fuperiorem , quod magis vidctur, & fequicur, Et per confiquem Differenti(t
fcilicet
circa folutionem quarti
& Dijferen-
tione a priori,& nccefiario, vel de Differentia vna,
^
quacftione
19.
refpondct , quz refponvfque ad refponfioncm repli« cx , qus fic incipit , Dicitur quod adhuc cit tquiuocum ad tria. Impojjihile efl enim aliquod vniuocum
rationalc effct Species eonftitutaex
quid
*;
Ad hoc argumcntum
fio fatis clara eft,
^ari. ,
fupra.
:
ffk cap. deSubftantiaquxft. i.amplius iniicfti-
Ad aliud dico qu6d Vniuetfalevtmodus , & Indiuiduum vc (juid,non opponuntut j fecus proportionaliter accipiendo vtrumque, qmd qHid cnim ,tjutd,\e\ modus, modoi& non modus,
* ?•?'
ponatur , quod maxime verum eft de Specie fubie6ta:fedan de Specie ptaedicata, infravidebitur. Nec eft DifFerentia , nec Proprium, nec Accidens quia illa przdicantur in quttU , Ens ver& in
,
Vbi aliqui volunt loco 5/»fdebere fcribi Differemiarum { fed littera
refpeElu Specierum.
cternm^
potcft intclligi vt iacet ) Differerni* vel vt aliis placet pit
,
licet
vtraquc
,
ejjent Species
,
efftnt
Genera,
quod magis
ca-
littcra faluetur.
Vulc dicere Dodor , quod fi, ex hypochf fi prsdicarccur difterentia fuperior vniuocc , per
lo.
&
fc
,
de inferiori, vt fenfibilc de
tclledlum
;
rati<^nali
,
vel
fecundum alium intunc rationale refpeCtu hominis , cu-
animalmediantefenfibili
,
ius eft DifFercntia conftitutiua fcilicet difparata in
reda linea
,
Spccics,
eiret
ficut afinus
,
,
vcl
Vel fccundijm abam litteram , difFercntiz, fcilicet Specierum fubalternarum ,efrcnc Gencleo.
ra, vc fcnfibile,refpe6tu animalis, cflecGenus,
non animalis , fed racionalis & irracionalis, quzin illocalu, cflenc fpecics cius. Eflccergo fenfibile Genus fubalcernum difparatum contia animal. Vel dic tercio , quod difFcrenciz.fcili,
cec fuperiores.cflenc
Gcnera refpciSlu Specicrum,
id eft, DifFerenciarum inferiorum
,
quarum funt
differcncizjfcilicec fuperiotes.VcI dic quarco.vt
exponic Foxal.
mihi
Duo tamen
facisfaciunc.
impoffibilia.
primi
Hic autem
Nam ipfe
inrcllcdus
Doftor cffe oftcndity. Mctaph. Difdicit
ferentiam inferiorem non includerc formaliter, nec per fc fuperiorem , tum quia tunc proccfTus
tum quia tunc Dif-
in infinitum in DifFerentiis ; ferentia eiret Species
plura Gcnera prima
,
vt hic infertur
,
&
quam dcccm tum quia efTet
in definitione nugatio.
;
Quarc
&
ibi , quarto diftindione 1 1. inftk tangctuf aliqualiter. Tertio autem Mctaphyficz oftendit , quod Genus non przdicatur
Sententiarum
per
fe
,
habet idem
&
,
de diffcrcntia.Quare alia originalia
Curdiferen'
tunc "*
fic
ha-
bcnt.
'"f"',"'..
f„ttritrem.
Quxftionis IX. inim alitjuodvniHecum prdJidicMri per fi primo modo de Speciehm (-r Diffitemiuy velde Differemitt vnaf& alia oppo/ita, per Differen-
bcnt
tiam/iiperiorem
,
^«<£
de Differemiu inferioribfu op-
fofitu predicatur vniuoce
rum
refpe^lu
,
^uia tnnc rejpetlu Specie-
,
^uarumfitnt Differentiit, effent Species,
tjuod efHmpoffthile
y
5cc.
Ec cxponcvr prius. Vi-
&
dcs quam obfcura, ambigua fit harclittcra) ptudens lcdlor, ideo prolixitati parce. Concludit ergo xquiuocationem cntis ctiam pro vno /ignificatorum , fcilicct Subilantia tantum , ,
Qui autem
poflponcre tantam diffihanc rcfponfioncm ambigiiam, quae vidctur cfTc alicna , podct brcuiter ad illam replicam refpondcre , fic Cum enim dicitur,
cultatcm
vcllct
&
,
:
poffit applicari , vt modus alicui, dato quud fuorum fuppofiiorum nullum illi conucniat &: ita non fcquitur pofito quod cns fit Vniucilale, quod clFct aliquod iftoium quinquc ficut cnim fundamentum ad fundamcnta , ita vidctur denominatiuum ad dcnominatiua. ,
:
:
,
flantiac
incipit \ 'dicitur eft
faluare ipfam
,
,
cum
fit
vltima:
vt infra faciam,
conccditut communiter
vniuoca
:
hoc argumentum , & folutionem cius occurruntdifficultatcs. Videtureniniquod cns non prxdicetur per fc dc DifFcrentia quia tunc DifFercntiac non cfTent fimpliciter fimpliccs ncc primo diuerfx, imm6 DifFerentia: cftcc-
Nunc
Item
circa
:
,
DifFercntia.
Item , aliqui Formalifta: tcncnt cns cfte Genus , modos imtinfccos DifFercntias cius , vt Bonetus. Item , qnomodo valct illa confcquentia , qui probat cns non cfFe Speciem ? Tenent enim plerique Doftorcs cflentiam diuinam vel Deum, eflc Specicm, non tamen alicuius Generis.
&
,
,
Quo-
qu6d fub-
cns pro ipfa acccptum
fit , fi
eft
?
quarc
,
raliffimum
potiiis Subftantia
qu^m
cns
fic
didum
GenusgcncVidctur cr-
?
go hxc rcfponfio contra omncm rationcm. Itcm , argumento tcrtio antc oppofitum, quxft.
de Generc
}.
gando Ariftotclem,
infra
,
velle
,
vidcturifte, allc-
quod
difFcrentiafu-
pcrior includatur per fe in inferiori.
&
immo fim.plicitcr cft mclior ifta , quam nunc noraui .patitur inftantias , Logice loquendo.
,
cftidcm quod ipfa Subftantia.
,
modo crgo
squiuocum
quod
vltima rcfponfio vidctur mirabi-
illa
,
flantia
ide6 mclius
ti.
Item
lis.immo aliqui volunt qu6d non fit dementc Dodoris idco dicit , dicitur ic non dico, Ens enim fumptum in genctc, vcl progcncre Sub-
accipiatur ens in Genere fiihfiantiA ihi efl vniuo-
obftat
confequentia rcplicar,
vniuocum , igitur yniuerfale ;fingulare, igttur non vniuocum? Itcm , videtur qu6d Vniucrfalc in communi
cum , tranfcat , ergo yniuerfiule, concedo •.fed nulbtm iflorum tjuinqHe, nego , quiaens in Gcncre Subftantia: eft idem quod Subftantia. Sicut igitur Subftantia cft Genus, ita & ens fic fumptum. Sed quiat)oftor ( cum non obiiciat contra illam rcfponfioncm) vidctur cam fuftinere. Nec ,
illa
efl
&
patet littcrafatis.
495
Itcm.qualiter valet
Impejfibilt eft
:
Item dc
ribus
qaomodo
,
valcnt illx confequcntix
DifFerentiis fuperioribus
illis
&
,
inferio-
?
quomodo
Item , Gcncre?
tria prinia
entia in
omni
rcrpondco breuiter. Ad primum dico, de aliquibus, non tamcndeomnibus Ens nonprtm DifFeientiis, vt didum cft fiipra, cns pcr fe prx- dicntur ftr
Ad
quod
ifta
licct
Nec hoc
dicatur.
fequitur cx didis Ariftotelis
&
DifFcMctaphyficx. Duin igitur Gciieri rcntix correfpondcnt alia , alia rcs , talis prxdicatio conccditur. Scd tunc non erit DifFcrcnj.
&
tix DifFerentia
:
fcd
benemodus
intrinfccus
,
tunc proprij proprium in infinitum ; tunc ctiam cfFct pcr fein Prxdicamento , tunc etiam fortc diftinguererut realiter a fubiefto.
fimilitudinis. Vcl poteft diftingui dc Gcnerc,
Itcm,niiilri
tum immo
ponunt Speciem prardicatam
vidctur de mcnte huius, infra
:
tenet rifibile cfte Specicm
Ircm , videtur qiiod litate
& Subftantia
,
,
ficut fic
qui
tamen fuftinencommunitcr Scotifts fcd
:
do fundamenta ipfius vt tenent , non eft alicuius Generis Spccics ,
tan,
,
quia
Qua-
ens abftraliit \
a przdicari in ijuid,
&
Malcigitur dicit,qu6d prxdicatur in
inefuale.
^uidAe. quolibct.
Item
,
fecundum iftum alibi, de quibus non prxdicatur in
iftud cft falfum
vbi cxcipit plura quid ipfum ens.
,
,
.
nct vniuocaiioricm entis ftantix
Itcm
& ,
prtdicatur
,
Dco,
& cifcaturx,fub-
accidcnti.
videtur ,
fit
quod
illa
cxpofitio huius vcrbi
diminuta.
ptxdicationis, in xquiuocam, vniuocam
Item
,
cum
de plurihm nitutn
i
,
,
& de-
?
vidclicct lim.itato
,
,
fcilicct^
quatc non dcfi-
teftdsci
Ui-
,
Sc trqnfccndcnti
;
vel dc
Gc-
nere in Genere & Gencre cxtra Genus. Vide hunc in diftindionc o£kaua primi Anglici,& Reportationcm , vbi difputatan Dcus fit in Gcnere. Nam ibi habes qualiterens poflit, vel non poffitdici Genus , dc pondera verba Philofophi ,
Topicornm ibidcm.
Ad
tertium dico , qu6d Doftor accipit hic propric Specicm, qus non modo
completc, cft
&
prxdicata
,
fcd etiam fubicdla. In diuinis
autcm dicitur cfFc Specics Mctaphyficc. An autem detur Spccies fubicaa diftinfta contra przdicatam , vel ^ contra , infri cap. de Specic , vi-
Quod
infra, cap.
tangituribi de rifibilitatc, ctiam
dc Proprio
in tjuale
,
ficut
,
habet locum.
quod prxdicari in ^iJ , 8c ^uid, & ^le , Sc quantum , vcl
Ad quartum dico
,
&
Qualitas , funt tran, Quantitas , fic prxdicari in quid conucnit cnfcendcntia prxdicari in quale, paffionibus entis. ti, Adaliuddico, qu6d illud eft Vniuerfalc ac- Ems dt mmi' commodatum. Prxdicacur cnim cns in tjmdde hms frddie»Subftantia
:
ratio vniuerfalis
conueniat cnti
Ens qul po'
,
dcbitur.
Item , quomodo omnc pfius vniuocura , cim diuifum fit pt iijs diuidcntibus ? Item, quoraodo valebit illa famofa diuifio
nominatiuam
,
4.
Itcm , vidctut exprelFa contradidlio in di£tis huius , hic , & quarto Mctaphy ficx, & in i Scntentiarum, diftindb. j. & 8. 8c alibi fxpc, vbi te-
liii.
&
hoc tenendo vniuocationem cntis. Tcncndo autem xquiuocationem , poterir effe prxdicatio eiufdem de fc fortc. Hoc autcm altiiis inuefligarc pertinct ad Mctaphyficum, DifFcrcntix enim vltimx tantum funtfimplicitcrfimplices. Ad aliud dico quod proprie accipiendo Genus, & DifFerentiam , nec ens cftGcnus, ncc modi intrinfeci DifFcrentix ,fcd fortc mctaphorice vbi tamen plus eft diffimilitudinis , qu^m
,
fi dt emnibus differtH'
&
&
quolibct,
tur i» jmid.
Expofitio
494 quolibct
fcilicetquod cftquiditasnon fimplici-
,
& in hoc excluduntur pafliones enmofli intrinfcci, & differcntiac vltimar.
ter fimplex
tis,&
,
An
autemexcludaturDeus,aliis cric fermo: fcd pro nunc tcne brcuitcr quod non. An vcr6 conceptus Dei fit fimplicitcr fimplex , dubiura cft, de quo aliks. Alitcr poftctdici,&: fingulatiter ad argumcntum , quod illa Vniucrfalis eft vniuerfalitcr vcra,accipicndo ejuodllbet vt quid,licec
tcr loqnitur in his quxftionibus, vbi aliqua
Me-
taphyficalia.vcl rcalia occurrunt; habcrct alitec diccre
Ad
aliud
licct infra, in
,
grauis
,
&
Antcprasdicamcntis,
pro nunc tamen hreuiter dico
logicc loquendo,
,
qu6d
&nonmod6
phyficc, vt
aliquibus vidctur, quia ficetiamomnia Genera
squiuoca funt. Sicnt ergo vniuocum cft duplcx, tranfcendens, ita per oplimitacum videlicet, VmMiumR- pofitum &a:quiuocum. Voco autem vniuocum m*t»tSfutd. limitatura, conccptum pta:dicabilcm de multis, fecundum habitudinem alicuius quinque Vniuerfalium ,«1 Porphyrioaflignatorum. Hoc quo-
&
que modo ens non cftvniuocum, faltemnon vniuoce
quod
Idco dicit Porphyrius
pra:dicatur.
Si quis omnia entia vocet
,
dquiuocc nuncu-
Tranfcendcns aurem , feu Metaphyficum vni-
uocum
dico
,
conceptum ea natura
pt a:dicari de omnibus
,
rci
,
natum
vel multis Gencribus ge-
vno gcncraliflimo , vel redc aliquo , quod non conti-
neraliflimis; vel de
ponibili in ipfo
loquitur de vniuocationc.
Ad
acquiuocis
Ad
,
,
&
vidciicct diuifibilitatcm >
,
&potcntialitatcm,&plurificabili-
vt habet ifte inRcportatis, diftindi. 19.
quxft. 5.
& alibi facpe, & alij
;
quas, vt aliquibus
conucnire cnti, eo quod quidiiatiuc includitur in Dco. Scd profefto ifta non impediunt quia fi jscnc vidcatur.omnia ifta cnticonueniunt, licct nonnatutae diuinacinfe, vel enti infinico, vt 5.. diftind. Primi, habet iftc.
yidctur,non
poftiint
:
,
quod ens non cft Vniucrfavt puta Gcnus , vcl Specics , ad qua: omnia reducuntur ( vt fupra dixi ) cft quia npn cft
potifllraa ratio
,
,
diuifibilc,nec c6rrahibilepcrrcalitaces,neccon-
&
ftitutum ex ipfo , fuo contradtiuo , cft compofitum , vt prjecise talc, ncc compofitionc rerum,
pec compofitionc realitatura. Vidc huuc i.Rcportationura, diftin6k.i5.quacft.2.& alibi.
E^
,
, quod quidara fcquaces Scoti vniuocum, non modo metaphy-
di orur
fi
ponunt ens /ic^
cflc
fed ctiam logicc
,
& cxprcfsc videntur di-
cere ipfum eflc Vniuerfale. Dico , qu6d non rcperio hocdc mcntcScoti, licct in quajftionibuslibri
dcAnima,quac
qualitcr rcpet iatur
,
fibi
attribuuntur,
ali-
vt infr^, quacft. 4. Antcprat-
dicamentorum , tangam. Sed vt ipfis fatisfa, dico , quod accipiunt multum amplc vni-
ciara
uocationcro logicara
,
& Vniucrfalc, pro vnita-
?c vidclicctconccptibilis, fub aliqua intcntionc
fecunda, fiuc
fit limitata , fiuc tranfccndens. Accipiunt ctiam Vniucrfalc pro cororouni , vcl tranfccndenti , vcl cxtragenus. Hic vcro loqui-
tur
accipit
Dodor hlcprdJi-
non conucnit
,
&
naturac
,
,
tp
inter
quod
ncc fortc tranfcen-
aliud dico
quod non omne diuifum
cft
Doftor hic dc prioritate ) fuis diuidcntibus. Sed praccisc, dum dicic vnum conccptum, & forte non orhnctale.
prius
(
Ad
vt loquituf
aliud dico
,
quod nunquam
ina:quiuocis vcra,
eft
prxdicatio
accipiendo prxdicatum
nifi
pra:dicatio arquiuoca, ficuc oppofitio rclatiua
communiter.
Ad
Dodor imitando Porphyrium
«Jeratio
,
cuius confi-
deVniuctfali cft, vi applif abilc cft bis.
quod ratio Vniucrfalis, fane non conucnic enti. Illud namquc
aliud dico
tcllciflra
,
incft
pra:dicabile dc pluribus, vt eft ratio Vniucrfalis,
tatis
,
nabilitatcm
alia
quod
dcntibus.
& dctermi-
quafdam
lc
,
vt eft fupcrioris dc inferiori
,
quaceft prioritas confcqucntiac
quod
Sed
aliud dico
cari proprie
nctur in Gcncre. Non obftanre igitur vniuocatione Mctaphyficali ipfius cnris, Vniucrfale minime diceiur , quia pr«cisc conceptibus limitatis conucnic , & rcponibilibus in Pra:dicamcnto. Itera , Vniuerfale includit impcrfcftiones
tatem
in Antepracdicamcntis
,
pro vno fignificatorum tantum. Dicitur camcn
pahit.
Vniueewn
fcd vt infri
:
,
loquitur Do(9:or hic de ccquiuocatione,ftrifte,
14*
:
tangam credo quod loquitur fimplicitcr fecundum propriam opinioncm in propofito. Non.eft crgo contradiclio in diftis Dodoris hic , & in Metaphyfica , vcl Thcologia , quia diucrfimodc
tis
j^
hunc librum, inttodudionem in Ariftotclis Catcgorias ordinauit illa autem tantum funt limitata, & non tranfcendcntia. Quivellet dicetcqu6d Dodoc loquitur hic dea:quiuocationeentis , fecundum viam comraunem,fccundum quam communi-
vt
& confidera benc. qusft. 4. prolixe habec difcutiilla difficultas fa-
tf*nfcendtns
in libro Prjcdicamcntorum,
,
Nam cx Proccmio fuo
confiderat.
non vtmodum. Quzrehunc^.Mctaph.quzft.i. ^|.
qitid.
qnae Ariftotclcs
illa
eft plurificabile
per realitaces diucrfas in
plura. Vel dic vc prius diftinguendo de vni-
& CnviiVncx de prtdicari dc plurihw.
ucrfali,
Ad
aliud dico,
quod vniuocatio completa
,
VB
cara dcfinit AriftotcIes,conuenit terminis,& na-
communibus
minus autcm acquiuocus
,
non proprie
,
&
fic
loquitur Doflor. Ter-
fingularis refpedlu plurium
licct refpcftu ,
vnius vniuocus
cft ,
fed
quia non habet propriam ratio-
nem quiditatiuam fed de hocalibi. Ad aliud dico.quod ncc accidentia realia, nec :
rationis inhacrcnt, vel caufantur, vel fundantur, nifi in fuis inferioribus.
Maximc enim
ra abftrahunt i concernentia fubiedli
fupcrio,
vt ptius
fccundoTopicorura , dicit Ariftotclcs quod quicquid denominatura Gcncrc, denominatur ab ali .jUa fuarum Specierum. Sicut ergo fubftantia: fecunda; fe habent ad gencrari, \t\ corrumpi , vcl fubiici accidcntibus , falrcm comrauhibus; itaaccidentia communia, idcft. vniuerfalia , cuiufmodi eft Vniucrfalc, ad inforpiare , vel inhaercrc: nego igituc fimilicudinerr!, di(5tumcft. Ideo,
vt infertur.
Ad aliud, quodcactcris difficilius videtur, fuftincndo illam refponfionem cfle de mentc Do6boris,
aducrtcndum prim6,qu^d vniuocum
Sc vniuoce prsdicari tigi
)
difFcrunr
,
(
.
& 8.
eiXcy
vt fupri aJiquantulum tc-
& hoc habct ifte infra
pra-dicamcntis^qusft. ftindl:. j
t6.
5.
&
i.
, in AnteScntenriarum di-
Ad -vniuoce enim prtdicari requiri-
tur vnitas vocis
",
&
rationis
,
&
practcr
hoc
&
Vniuocf prt' dicari
,
duo prima. Sccundo pratmittcndum, fccundum Bocrium dc Hebdomabibus , & authorem deCaufis , propofitionc 4. quodptima rerum crcatarum cfl ipfiim cfle. Diflfett autera 'j^ > Sc id quod efl. Nam ipfum efTe nondum fufficiunt
eft.
(y
prAdic»tum
contincntia quiditatiua pr«dicati , rationis vniuocum cius in fubie<^o. Ad vniuocum vcto prxdicatum difftrunt.
Qu^ftionis IX, cft. At vcr6 quod cft, acccpta cftendi forma, cft, atquc confillit. Primum crgo in vnoquoque eft fua enticas , cui adueniunt cztera, (lue
inGcnere, Hue Ht cxtra genus. Nihil cniin
iit
fubccrfugit rationem entis
ue pars quiditatis
fiuc Ht quiditas
,
Auc Subftantia ,
,
H-
,
Acci-
fiue
dens.
Tcrtio prsmittendum,qu6d Subftantiapofumi dupliciter , vt infr^ , cap.de Subftantia,
teft
vnomodovtens Alio modo
quac(t,4.
perfc,
&
Ck
piis entis pcr fe. Patcc ha:c diftindio 2.
ma. SiAJIsatU vttUJkit infiritribm, (^
,
text.
ctmm.
gc-
cft
vt dicitur dcprinci-
ncraliflimum.
dc Ani-
i.
Quarto notandum , quod Subftantia, vtcft generaliiHmum , praedicatur pcr fc tantummod6
quz
dtffrrintiii
de his
frAdicMur.
funt coUateralia
,
func
redba linea
iii
de his vero qus
:
praedicatur pcr accidcns
,
ncccftari^. Rationalc
namquc
ide6
cft
,
licct
Subftan-
tia(accipicndo rationale ptoformali) quiaeft idcmci, quodcft Subftantia, vc putahomini, & ica de aliis. Videhunc, cap. de Subftantia, qusft.
Vcrior
).
tix,&
Pr«dicamenti ,de
icntiis in obliquo /iuifu
XJ. cit
,
przdicatio Subftan-
eft igitur
cuiuflibet
,
fuis DifFe-
vc indifterentcr fe habct ad illa,
qua: funt in reda linca
,
& collatcralia.
Vbi
acci-
pit Gentu pro coordinationc prxdicabili. Diui-
enim entis per totum , &c partcm , eft diuiflo aquiuoci in squiuocaca , & hoc logice , quia fic tranfcendit omnia Gcncra. Ens autem vt dicitur dc his.quae funt in redla linea,eft totum ; vt vero de collateralibu$,pars. Alia ci go,& alia ratio cum vnitate vocis. Et ciimdicitur quod tunc,cum fic idem ipfi Subftantix, fequilur zquiuocatio in lio
Subftancia
quomtd» *
Subftar.tia
quod nuUus
,
Subftantiavt prius
,
cft
punit.
Dico
&
:
eft indilfercns ad omnia illa , qux funt in coordinatione prxdicabili. Si autemaccipiatuc
vceft Genusgeneraliflimum, poccft dici
xquiuocum quia
cft
&
tale,
:
illi ,
Et
quod
illi
,
eft
quod pcr fe
,qnodeftperaccidcns tale, nihil
vniuocum faltem nomine tali ftiHdl. ip.
Primi,
,
vt habct
iftc
cft
di-
& infra,in Prsdicamcntis.
quod cft Genus igitur vniuoquod eft Genus, per fc Specierum,
obiicias,
fi
cum. Dico
,
per accidens veio DifFcrentiarum. Vel dici po-
quod Subftantia illomodo
teft,
omnium
refpeftu
coordinationis tur
;
que
&
(\c
,
vniuocum,
non t:imen vniuocc pradicanam-
loquitur Doclor hic. Accipit
ajHiuocKrtt
didlo
cft
qiii funt illius gencris, vcl
;
,
vc opponiiur vniuoco vniuocc
quod pr«cise Logicus
appcllat vniuo-
cum non autem opponitur vniuoco taniiim. Et cum quxris quare igitur magis concedi;
,
tur Subftantiaeirc
Gcnus,quaraens? Dicoquod
propterea, quia Ditterentix non funt propric Subftantia , fcd potius fubftantiac , funt tamen verc entia. En$ igitur abfque diftinftionc non potcft dici
Genus,
&
fic
intelligendo rcfpon-
fionem , defenditur optimc DodJior. Vltcrior vero inquifitio horum infrk , in Metaphyfica.
&
Adaliud dicaminfra, vbi
allegatur.
Ad
aliud,
patet exdidis. quidicas generalifllimi,&quiditates,& realitates, feu formalitates vt
fakcm
&
totum harum , illz vcro ncc ta illarum. Quare igitur non ti
tia
,
quot difFcrenti*
inteliigitur diuifiui
,
?
, ncc toprima cn-
partcs tot
refpondeo
illa priorita»
,
& conftitutiuc, non autem
przdicatiuc.
Quinto dubitatur, circa folutioncm princil8. palem quacftionis *. Vidctur enim primS quod * quxft. prima ratio , contra primum moduin diccndi, ««""'S*
non procedat
1%.
quia licct Metaphyficus per fc
:
confideret relationes reales
, diftinguit tamen j, Metaph. text. comm. 10. modos relatiuorum pcnes fundamenta. Item , quomodo accipit Genm c^m dicit qu6d
omnia
vniuerfalia inueniuntur in Genereacci-
?quomodoctiamaccidcns
dentis ejje
in
Videtur etiam eodcm
?
&quomodo
.'
modo quod diui-
fio vocis fignificatiue ^cijignificare fHhiiantiam,
vcl 4ccidem, nulla eflct.
Item, videturqu6d ipfe modusnon accipit aliter nihil valeret.
Irem qualitcr valet confequentia primx ra,
tionis contra
fecundum
modum diccndi?
&
&
Itcm , quomodo adejfe , etiam inaheffe , efe omni , S" fiU , &c. acquiualct pradicari ? Item, quomodo Indiuiduum per fe in Gencre, cum relinquendum fit ab arte ? Item , quomodo fubiedbum ocdinatur ad accidens?
Item,
quomodo
funt primi
prxdicari in quid,
modi prxdicandi , cum
duarum primarum
in ipfis includuntur.
diftcrcntia-
& in ^uaUf prima
diuifio
non fit per quid, Sc quale? Item(&potc(t ponderari) quoraodo
cntis
cari in tjuid,
cum
pr.xdi-
intentio fecunda,& pcr con-
fit
fequens rcfpeclus rationis , bene dcfcribitur ? Vi-
quod eH pradicare
delicet
ejfentiam per
modum ef~
fintitt f
quare differentia non przdicat fic effit de cfrentia, ficut Gcnus , vel nobiliori modo , quod additur cxpofitiuc *,
Item
,
15.
fentiam, cijm
&
id ef{ , per
modum
qualitcr
hoc
quz non
exiftit
exiftentii
nuin.j-.
& non denominantu:
,
verum dc fccunda intcntione,
fit ,
nifi in alio
ic6liuum participat
,
vel przcise eflc ob-
?
Item , cum omnis fccunda intcntio fic acctdens , quomodo non przdicacur per modum denominantis? Item, cum Genus, Specics finczquc refpc€t\i% rationis ficuc alia tria , quare hzc potiiis in
&
^NiWprzdicantur,
quam
alia
?
Item ,quomodo Genuspartem , Specics vcro totum eflc Indiuidui prqdicar.accipicndo Gcnus, Speciem fccundz-intentioiialiter. Itcm , Ci accipiantur primz-intentionaliter, adhuc vidctur falfum , tum quia pars non przdicatur in rcfto dctoto,4. Topicorum. Tum quia prztcr n.ituiam fpecificam Indiuiduumin-
&
cludit aliam realitatem pofitiuam
,
formaliter
&
diftindam k Specie , vt habet ifte 7. Metaph. in 2. Scntentiarum diftind. }. Videtur igitur quiditasfpccificacflc potentialis
Ad vlcimumdico,qu6dilIatriacntiafunt ipfa
lum,
trahuntur adDifFcrentias inferiores; ficut qui,& dc Spcciebus? Rcfpondco , quia hzc pars , cx confcquen-
ditas Gcncris ad Spccics
qu6d
,
ciiam zquiuocum
hoc vt
adhuc
fi
Subftantiam, vt diftinguitur contra alia Gencca,
Ex his ad argumcntum dico, quod optimc diDodlor , qnod ens in Gentre Suhflantit efi
A9S
quzras, quare non cque praedicantur qaiditates primarum difFcrentiarum , Sc con-
prafdicationcdiccntc, /w
quam hocefi hoc.
«(7c«w»,id cft
Et
,
partialis
,
&
contrahibilis. Ratio ergo fua de diuifione Speciei
,
&
cludere
definitione indiuidui
verum
:
alitcr
,
videtur con-
ab ipfo folucnda
eft
alibi.
Icero«
^
Expofitio
496
Item, vtrum xe^^tdixi. eiufdem dicit Genus eflc
pattem , & Speciem totum Item quomodo difFerentia
vtconucnit
cum
,
,
intcn-
fit
tio, praedicatur in qtMle elTentiale potius
,
quam
alia
quomodo proprium cum caufetur fubicdii
cipiis
,
aftu coiiatiuoin-
Quod ibi
qubd
quinquc , qnia prsdicari in ejHtd vt eft indifferens ad Gcnus, Speciem videtur conftiruere vnam Speciem vidctur
,
fint plura
&
communcm ad Genus
,
Speciem.
&c
poteft argui depritdtcari in quaU
,
tangitur dc vocibus fignificatiuis , patradatu dcmodis fignificandi. primarefponfio placet.
Ad
tertium
cies fubalternas
,
aut in Spe-
fccundo modo,habco inten-
fi
:
primo modo
tum;
Ci
mum,
& rubalternum,tantum numcro diffcrunt.
,
ergo Gcnusgeneralifli-
& & de Ditfercntia vltima, & intermcdia. Similicerde accidente feparabili & infcpaiabili & de proprio Speciei fpccialiflima, & Similitcr arguitur de Spccie fpecialiflima
,
fubalterna,
,
;
fubaltcrna:.
Immo
de propriis Generum
,
Sz
Item ,cum definitio conuertaturcum Spccic; quare potius conuenit vnus modusprsdicandi
qnod
fiue accipiat
Subftantiam
non.
fiue
cari ,/itbiici, Dijferentiam,Gentu, Speciem
cundiam crgo ca qua: per ficientiam
cidcnrc. Ipfe cciam
Ad
qukm dc Geucre quam de Generc vel j
videtur
determmare de
prius dcbuit Poiphyrius
Specie,
,
& prius de
,
Differenattenditur penes
fi
prioritacem pni tinm ad totum
maxime
,
Do6tor ibi optimc
aliud dictum
cft
declarar.
prius, diftinguendo de
Ad aiiud dico qnod ncdum ordo dicit rcfpeCiam vnius ordinatorom.imo vtriufquc,ita igitur prioris ad poftcrius ficut e contra ,fed bene diffcrciua-, vt patet dilcurrcnti. Ica in propofito applica fecundum diuerfam prioritati & ,
,
,
quare ergo non
,
poftcrioritatetTi fubftantis, vel generaliusfubic-
di
& accidentis.
,
aliud poffct ncgari forte
fio cntis
non
fit
quod prima diui-
in^W, &^«<«/fjaccipiendo
& quale pro modo.
pro quiditate,
aliter.quod in propofito pt xdicari le,
accipinntur limitate
,
& non
tjnid
Vcl potcft dici «'«
cjuid,&c cjua-
tranfccndcnter,
& ita non eft firnile de cntc.
quam de Spccic habuit alia, qus occurruntjtelinquo
Pro alio argumcnto , &pluribiisfcqucntibus folucndis,nota primo, quiSd omnis defcriptio
Tenendo cum Dodore , rcfpondco ad ifta. Ad primum dico, quod illa diuifio Ariftotclis
Logicalis , per prsdicationcm fignatam data, habct verihcari perpisdicationcm excrcitamin fundamcntis , vt infra patcbit , fupra al.iqua-
tentijHum
praEfupponir aliam
liter
fer fundci~
quam circumloquitur
tnsnttt.
fuiffent
prius de Diffeicntia
fermonem
?
l'Iura
,
ledori.
31"Diuifio in-
,
per differcntias eircntiales, Ariftoteles pcr illam. Et
fi
nomina impofita , & cognita aliterdiuififfet. Hicautcmnominaimpofita funr& cognita, vtpatct. Proccdit ergo argumentumDotloris de diuifione per fe, & prima, quamLogi,
cus (cuius
atrendere
eft
propric,
fecus dc
,
&
ftrictc
Philofopho
diuidcre) debcc
Vel poircc
reali.
negari fiinilitudo, co quod illa diuifio eft tranfcendentis per tranfccndcntia , hicautem quasritur dc diuifionc Gcneris in Specics,qu^ per diffelenrias effentialcs debet dari.
Ad fecundum
dico, quod Genus
in-
ueniuntur in
efi cjuod pradicatur de plurihiu
horno efl animal
,
Nam
,
Spccies,
omni praEdicamcn-
in
& Diffcrenti.-c & pro,
Accidcns etiam pcr accidens , licet non refpcilu rerum illius Generis. Sunt igitur illa:
;
quinque
intcntiones
(Senere 4cci-
Pr<«dicamenti accidcntalis
dtntu.
vel
Quantiutis
to, vcl accidcns
,
,
in.
eft
,
,
&
ficpatct quali-
ifte,
fecundx intentionalircrfum-
tranfuinicur a Differentia primas- intentio-
Ex
his patet c^iuic pritdicari in ^t^ld
pra;dicare cffentiam per
modum
effeati
quia vcl hoc vcrum cft , mutando prxdicationem fignatamin cxercitam vcl vt lupponit pio ,
fundamentis, vel vt fibi attribuitur niodus proprictas fui fundamcnti.
Ad
aliud dico
,
quod non omnc quod
rcquiricur vltra
fuo fubiecto: effe
pca
cap. de Differcntia qua;ft. j. dicit
vt putaQualitatis,
Vel fi volucris acciperc Vniuerfalia pio dcnominatis, tunc accipc (ffein. ter accipitur ibi
fic,
aliis.
,
cffcntia, praedicatur pcr
fundamen-
de
hoc gcneralitcr rem accipicndo conditioncs, propiietates icrum, pro quibus , fupponunt plcrumque ipfis attribuimus. Vnde
applicabiles rcbus
&cc Sicut refpedus
fic
mbdos atquc
nalitcr dida.
in quolibct.
&
quod cum intcntioncs fccundx originalitcr,& occafionaliter ^ proprictatc rci depcndcant,&
vno fignificatorum, icaquod fit fenfus , quod omnia vniuerfalia puta Gcnus,Spccies,&c .inue-
immo
,
prasdicara, fubictfla propofitionum fecunda:- intcntionalium , vt eas confiderat Logicus pro fundamentis, mutando adum fignatum , in exercitum. Secundo fcicndum,
Diftercntia
nouem Prasdicamentorum,
Aicnnt,Gen;Ji
&c.verifieatur
&
Supponunt enim
,
niuntur in aliquo
,
Aflntt* efl anirnal
infra
pria paffio tierfali»
,
qn6d
to funt Gencra QrKKia vnt-
Exfmplum cum
eft.
ibipoteft
,
35"
&
tadum
fumi proprie pro dcnominato , accidens, vt fe habent indiffcrcntcr ad noucra Gcnera , vel pro
&
teniionts.
&c. Sc-
Indiuidiio.
Ad
fufficientiara
''""' "^'*'
fecundas ia-
cum intcntiones diuidir, vt hic,&c. Ad aliud dicecur infra, cap.de Proprio, & Ac-
qiiam definitioni.
fecundum hanc
JZ. Lrgidefttri
debct fuf-
fc confidcrat,
vel diuifioncm afHgnare
,
,
m
tranfccndentium,
,
pro cffcntia,
modumnonva-
concedo illum
,
Dodor,
uit cis, vt lic, intentiones iccundas, ^vtxzprMt-
cft
quia aut ha:c diui-
,
fio darur in Specics fpecialiflimas
Itcm
,
,
indif-
vt
,
Et quod hoc fcquatur probo
,
nec vt
Eodem mo-
& deprddicariin qnate accidencft indiffcrens ad alia duo, & ficocSlo.
fcrcns ad alia tria
Spcciei
,
fed per
Ad aliud dico, quod pro tanto valet,quia Logicusnon confiderat ordinemcbrum, qua: funt inlinca pra»dicamentali, nifi pro quanto attri-
,
j
tia,
,
lerc, vt arguit
vt
ibi
tct in
litcr.
,
econtra.
quandam Metaphoratn quia ens contrafubftantiam qux eft Gcnus.
eft
diuidit
Item, videturquod omnia ida quinque fint Vniuerfale, quia omniaaccidcns forma-
tale
&
proprie
:
vnum
do
,
commune ad no-
vt eft
,
uem Gcncra quod tamcn non
egreditur a prin-
telledus.
Item
partium
quod Gcnus accidemis
fumitur pro accidenti
Genus
duo. Item ,
toti rcfpeftu
Poffet ahter dici
?
totum.
Nam
tadum cft) damentum perfc£lioi
,
modum
vci
,
eft
effcntiffi,
6:
fed
hoc qued
ficut
fit vt matcria , vcl vt Phyfice loqucndo ,vt priias ,
{
tanquam bafis, & fun, forma vcro ei/i non tamcn primum cxiftfn$> nec fundamen
materia
cft
radicale totius
,
34-
d
Quaeftionis fandamentum jTm •mm vt matecia futd
tfi
d*
,
metaphyficc Gcnus fc habet Differentia vt forma. Vt vero acira
;
&
cipiuntut fecundae-intcntionaliter
,
fuppo-
cis
gfftnii» pT*-
nentibus pro fundamentis , attribuit intcllcdlus etUMrpwmo- modum prxdicandi , cx proprictatc fiindameniicmti prtuli-
ditmtfftnti*'
torum , & non folum hoc verum eft in praedicamento Subftantic , (ed ctiam c(l cuiuilibet accidentis
,
& etiam in fecundis intentionibus, inter Contr^
fc przdicamcntalitcr confideratis.
,
H
Dincrentia cft de quiditatp, igitur przdicatur in ^pddt vel per modum quiditatis , non in tfn^,
&
vel pcr
modum
;
alitcr
& mo-
quod przdicatur ,
dus eius funt incompodibilia. Rcfponnonem quzrc infr^ , cap. de DifFerentia, quzft. 6. ad Hnem, &c inTheorematibus huius , vbi dicit qu6d elTcntialc in plus fe habet, quam didtum in ^tud, Per przdidla patet ad illud , quod tangitur con-
expontioncm illam defcriptionis
tra
prtdicttri
^uid.
itt
Ad aliud
5S'
dico
qu6d
,
in fccundis intentioni-
bus potcft attendi duplex prscdicatio,cxercita,videlicet.vel fignata & cxercita adhuc eft dupiex, aut videlicet de proprio fuppofito , aut dc fubiedbo , de pra:dicatioloquor concretiue , :
&
&
rniUttU tattrcit» dt
fuppefit»
^
fMbitHo.
ne vcra. Primo modo communiter cft prardicatio cffentialis , & variatur fecundum ^uid , & tjuale fccundum exigentiam fundamentorum & ica loquitur Do£kor hic. Aliquando tamen eft accidentalis , & hoc quia talcs prxdicationes verificantur in fundamentis , mutando a^lum. Prz:
primomodo eftefientialis fuomodo , vt in rebus fed exercita fecundo modo eft accidcn-
dicatio ver6 exercita
in intentionibus
przdicatio
,
:
, & ita procedit argumentum. Comparando enim intentiones ad fundamcnta , vc func modi intelligendi corum , accidentalicerpra:dicantur dccis, & communiter in a£tu exercito. Vel breuiter dicendum , quod intentiones pof-
talis
funt comparari inter
fe,
mo modo reperitur
inter eas pra:dicatio quidi-
tatiua
,
vel ad fundamenta. Pri-
vel vt concernunt
abftrahunt. Secundo tcr przdicantur
,
&
fundamenta
,
vel vc
modo tantumaccidcncali-
fic
funt accidentia. Scd de
Ad
aliud patet ex AxOds
,
aut ratione fuppofi-
fi
dico
ibi vt
:
bilifupri.
^ditM
Ad aliud quantum ad illud , quod cangic de prxdicationc parcis dc coco , paccbic infia qu.}. de Genere. Qoancum vero ad aliud de enticace indiuidui , dico breuiter quod intentio Do&oris eftquod Species , primae-intcntionalitcrloquendo
totum
,
licet
aliquo
quantum ad
vt habrt
,
modo
taphyfica.quxft. i j.fcpcimi libri fubtilifflmc pro, contra. Ide6 notantec dicit ifte , in quarto,
&
i .qu6d Indiuidui non eft tunc in ipfaponcrctur aliquid, quod non pertinet ad ^uod
diftindb.
i
dcfinitio
.quxft.2.artic.
quiafi
:
fic
,
applicarc rcfponfioncm vt fupra.
Ad aliud dico qu6d non ,
,
fcd rcfpcftu diuer-
forum,quia Gcnus eft pars Specici Species vcri totum indiuiduorum , liccc vltimatc in Indiuiduo rcperiatur realitas corrcfpondcns Gcneri. Diftingue ergo fecundiim mcdiarc,& immediatc. Ad aliud,patct vt prius,& fimiliccr ad fequcns: :
vcrificancur
enim
cales propofitiones
,
Ad aliud,quod
tangit pulchramdifficultatem,
nego pluralitatem illam. Ad probationem, potcft probabiliter fuftineri vtraque via. Dato enim quod hzc diuifio fit in Specics fubJternas , non fcquitur qu6d infcrtur , quia prxdicari in quid eftxquiuocum,vtinfrlt, cap.de DifFercntia,qu.f.
.<€quiuocum ver6 nuUam conftituit Spccicm, propter quia nec defijiit , ficut ncc definituc, Similircr diccndum alias nonnullas rationcs. cft de prxdicari in ^ale , vt cft indifTcrcns ad cffcnrialc , accidentalc fimiliter de prxdicari in ijuale sccidentaU , vt commune ad vltima duo , fcd tunc efTcnt nonnullx difficultatcs. Videtur enim qu6d Genus non pofifir diuidi , nec ratio Gcneris , pcrdiffcrentias xquiuocas. Scd dc hoc infra, vbi priiks, cap. dc Dincrentia. Ellct etiara Spccialis difficultas de prxdicari in ^uale
&
&
:
&
quia ponitur in definitione proprij,vt infra.i£quiuocum auccm non dcfinic.Sed de hoc
Breuiter pro nuncdico, quod vno fignificato, vt patet cx addito.
accipitur pro
pars probabilicer poteft fuftineri,
& cum often&
Similicer alia
Gencre generaliflimo , fubalterno,& ita de aliis.Potcft dici quod xqualis difFcrentia , formaliter loqucndo , eft intcr illa quia omnis difFerentia numeralis , vt talis, eft xqualis.DifFerentia autcm accidentis per materiam , cui applicatur , eft numcralis , quia matcrialis , & non formalis , igiturnon fpecifica, vt infra , cap. dc Gencrc , & alibi fa-pc , & in i. diftind.}. quzft.4. EthocintcIIigoquantumad :
difFercntiam diftindtorum
tium. Et
,
& non
diftinguen-
prxdicata formalia quiditatiua , vt ipfe in tertia diftindione fccundi libri, quzft.^. exponit.Nul-
lum enim praedicatum quiditatiuum
includitur
per de fecundis inccncionibus.
& inclufa
in Specie.
guuncur numero , crgo illa Specie. Poceft ncgari aflumpcum pro maiori , nifi rationc diftineucnr{um.Exeplum,albedoin homine,& afino, foli^m numcraliccc variacur , ficuc albedo in Socrate& Placone. Maior camc diftin&io hominis,
dicit
in indiuiduo
,
nifi
eile indiuidui,
Specics
i
Ncc diuiditur
Specics pet difFcrentias formales,
nec diuifione
fcientifici
,
quia defcendcntibus i
&c. Diuiditur tamen diuifionc materiali , conccdo qu6d per realitates pofitiuas , qux funt dc ratione indiuiduorum>non caScoti Qptr. Ttm. I.
{eneralifllmis
&
,
7.
ter in omnibus propofitionibus localibus , eft dicendum. Ad aliud xquiuocatur de accidenre , vt infti cap. dc Accidentc , vcl recurrcndum eft ad illam diftindionem de ejuidy & modtu.
quia plus diftinguuntur Genus gencralifilmum , fubaltcrnum , qu^m vnum eencraliflimum ab alio , loquor fem-
,
j
ratione
fuppofitionis, vel attributionis,& ita vniuerfali-
dicur oppofitum de
, qu6d Genus, & Spccies, accifupponunt pro fundamentis vel intentionalitcr dic vt piiiis , cx fccundo nou-
Ad aliud
piuntur
indimdui.
,
ibi dicctur.
tionis, aut attributionis, vt prius.
t»
indiuidualis maceria dicitur
in pluribus locis
habeac rationem formx. Ratio igitur Dodoris optima eft,ad probandum Speciem cocam quidicacem indiuiduorum prxdicarc. Scd dchoc magis in Mcifte
accidentale,
cap.
mentorum.
fifteitt tjl tt-
non namque
de Accidente , videbitur. Quod enjm eft accidens vnius , cft efuid alterius. Rccurrendum eft etiam vc priils ad proprietates funda,
497
propri^ quiditatiui ; qaia talem rationcm habent,prxtcr rationem Spcciei.Difticrencia
multiplici acceptione huius nominis accidem infri
3«
mcn
X.
I
fi
obiiceretur
,
&
&
& afini
,
Sed hxc
diftin-
quam Socracis, & Placonis , fcd dubium
Q^q
cft
3^*
Expofitio .eft
adhijc an generaliflitTjum,& fubalterniim fint
racioncs
Genus
vcl difFcrentiac forraalcs
,
,
diuidentes
in cojTimuni, vel tantura materialcs
,
vt
& feraina refpcdu
hominis. De hoc Generc fed fpecialiter pro prima viafacit cjuod infra,in Antcprsdicumcncis, tenet quod generaliffimum fecundx-intentionali-
mafculus jnfra
,
,
cap. de
:
ter cft fubiedtam libri
confcquens
Praedicamentorum,
Species,quia fubicdtum
crit
& per
demon-
&
per confcquens dcfinibile , &c. dic , confequcnter bcne pondcrando.
ftrationis
Ad
J9. Cur
Species
fr*iicatur ii% quid de tnferioribtt*
,
non
aliud dico
quod hoc eft rationc
,
totalis
quiditacis.quam dicit Specics,quxincludit tan-
& differentiam
quam parces Genus,
ftituunt ipfam definitioncm
eft
ideo nullum
,
:
vnum modum
Ec fi quxras , quarc potius in ^uid , quam in qtMle pridicatur Species. Poteft dici, quod prxincludens vtrumque,vel quod
eiHid totzle
denomiuatio plcrumque fit ab ignobiliori. Vel poftet dici , quod licct Specics includat quidySiCquaU, prxdicatur tamcn in ^uid, &non in e^mle , quia refpe6bu indiuiduorum habct fc vt matcriale
diuidualcs
:
& contrahibile per diftercntias in-
,
ideo prasdicat eflentiam per
mo-
,
,
,
gcndo difficultates fpcciales , circa quodlibct quinque Vniuerfalium , inchoando a Genere. Et quia aflignando tres fignificationes Gcncris dicjt Porphyrius , in fecunda fignificatione , quod locus , vcl patria eft principium gcnerationis,
quemadraodum & pater , idco Dodor brcuitcr, & facilitcr mouet vnam quaeftionem , quz potius dubium litteralc quam qujcftio ordinaria ,
dici debct circa veritatera
DE
eft vltimHm corfvris conti4.Phyficorum,tcxt.comm. intelligicur de loco macerialiccr fumpto.
41
&
.
Vbi aducrtendum,qu6d
ra funt de fundamentis , ita habcs diccrc confcquenterde inccntionibus. Sedqui tcneretdcfi-
tionera dicerc tertiam entitatem
tum adhuc haberct
vnummodum quo
ficut defini-
qu^re non haberet aliquem prxdicandi , ficut definicum, de
circa definitionem
,
alias.
Ad vltimum
40.
,
foluere vlteriorcs inftancias
,
patebit in fequcntibus ratio
,
nunc dico, ratione modi pra:-
ordinis iftorum quinque. Sed pro
quod ordo
attenditur in
dicandi
fed prjcfupponcntis
,
Prius crgo de Gencre
materia eius
tem de
eft,
iftis
modum
quam de Spccie
,
& maius praedicabile
:
,
cfTcndi.
quia, vt
prius au-
Differentia, propter cafdcm caufas,quafn
poteft accipi, vel vari»
locttf
pro covpore locanre , vt aer cft locus aquje , vel pro fuperficie vltimailliuscorporis , vt hicdcfinitur , vel pro refpe(9:u extrinfecus adueniente, per motum acquifibili, qui vbi adtiuum eft. Nam vhi , vt eft gcneraliflimum , eft commune ad vhi adtiuum , paffiuum , Ifcet Author fex Principiorum tantum vbi paffiuum defcribat, quod nomen generis famosc rctinet. Et hocplerumque accidit,quando Speciebus dcfunt propria nomi-
& potcft fic defcribi, locm,id eft vbi aftiuiim, ,
fcilicet adliua
corporis continen-
,
Vel illa definitio quarti Phyficorum de ipfo Ioco,pro fontlali cft intelligcnda per pradicationem raatcrialem fundamenti,de rcfpcitu, vt
communiicr
refpeftus definiuntur.
Potcft etiam vlterius locus accipi pro aggre,
,
Vel illis exclufis diuiditur etiam multis diuifionibus , vt puta innaturalem ,.& violentara;
fito.
;
;
;
auccm , vc infra patcbit , dicit rcfpedum ad Genus , & Speciem ideo pra:fupp6nit notitiam vtriufquc. Pprphyrius autcm in communitatibus mutat ordinem , quia pritis comparat Gcnus ad differentiam , quam ad Speciem, propter caufam didtam. Cum iam in primo tradatu quiditatiue
ter fatis
cognita funt. Sed de ordine iftorum non
ximum
eft
ma-
periculunl confcientia:. RecoIIigc ex di-
Oiis fufficienciam
Vniuerfalium
ad fecundas inrentiones
,
,
vt fcis
declaratio lera
,
,
percinec ad Philofophiam nacura-
&ThcoIogiam. Quid
Phyficorum
text. corara.4.
notura
eft
(itgeneratio patet j.
& fequentibus.
Quid ,
&
cuique.
quoque cft ratio firailitudinis. Plures alij funt modi accipiendi locum, qui non funt ad propofitum hic.Ordo patet.Diuifio communis eft. Glijftnadmodum
De Secvnpo,
arguit negatiuam duabus
principij per fe,& per accidens,
de quibus z.Phy-
& j.Metaphyficaj.
ficorum,
bons
Sccunda procedit a fimili deftrudtiue. Vbi ad- Mefur* tnuluertendum , quod menfura alia intrinfeca , alia "/'**• extrinfcca & loquor modo de menfura quantitatiua concinuorum. Intrinfcca vcro fccundum vnam dimenfionera , vt linea fccundum duas,vt fecundum tres , vt corpus. Extrinfuperficies feca vcro alia propria , alia communis. Vel fic, alia permanentium , alia fucceffiuorum. Prima,
indolis
:
jE
T
S
I
o
X.
;
Quac
An locM
cft
13.
apud Scotum.
Jit generationu
prindpium,
quemadmodttm a^ pater
.<*
;
vt Iocus;fccunda,vt tempus;de quibus infra,cap.
de Quantitate,
POftquam
expediuit
fe
Dodor
3.
Priraa proccdit ex diffirailitudine
rationibus.
applicando ca
lector.
Q^V
Lotidiuifio.
& per accidcns; in qui , & quo in communera , & ptopriam in adaequatam , vei non iq circunfcriptiuam,definitiuara,& pet naturalem & fic dc aliis , quorum profequutio , &
jn per fe,
quoties accipiuntur,ibidera habes.Quid \ei6pa-
:
1.
& hoc vel includendo qualitates adtiuas, & paffiuas, & coelcftcm influcntiam, vt eum accipitDoftor & Porphyrius in propogata ex vtroquc
cognofcibile fcciidiim ipfumin liccera.DifFerentia
J""'-.
tenti eficiens.
principium patct j. Metaphyfic. in principio
&
vH »Biuum
tis,circHnJcriptionem,(ci\\cct paffiuarn, corporis cen-
de Specie decerminarc debuic, fed mucauic ordinem , propcer fimilitudinem modi prasdicandi Generis , Speciei , propter correlationem, ratione cuius vnum per alterum definibile eft,&
&
M
<*fti{tio.
&
na,
fubiedum, &ficut iftave-
decima
P R I M o , loau
eft circunjcriptio
in comparatione ad
cft
nentis immohile primum
dicandi
,
,
principalis.
dum eflcnciae, &:c.
Referc igitur ad modum praeconfiderare quiditacem rei in fc , vel
huius propofitionis,
& nuracrando cara intcr quacftiones
pracdicandi di-
cit.
dicatur
alias
quare con-
& hoc incomple-
quoddam complcxum
vero quafi
xe. Definitio
,
& ipfi Vniucrfali in communi quoad noncm nunc dcfcendit ad principale tan-
falibus
circa difficul-
tarcs communcs toti Logicac, quoad tres primas quaftioncs , & omnibus quinqueVniucr-
eft
& alibi plcnius.
Ad
oppoficura
authoricas.
Dcindeconclufioncm rcfponfiuam indifFerentcm, fecundum vnamdiftindionem ponic. Diflindio
Qusftionis X. ftindio cftifta,qu6d
propoficio fimilitudina-
illa
qua qu2ricur,porell dupliciccr confidcrari,
ria,dc
aut vt iimilitudo rcfertur ad gcnus caufa; rcfertur
admodum
afhrmatiua
cft
caufandi.
modo
vera,fccundo
aut vc
;
Primo modopars negatiua.No-
do, quia fic cft quantitas, qux fiue ponatur abfolutum.fiuc rcfpc
rum, vt
principium,quia propric quailibctcaufa cft principium.j. Mctaphyficae. Et quod iocus pertincat ad gcnus caufx cfKcicntis , ad quod pertinctjpatcr, rcfpcdu gcnerationis, oftcndit quiaconlcr-
vcr6pro aggregato, idem fequitur, quia fi nulpartiiimeftadiua.nec toturo^ Ibi ctiamnon ponitur tcrtia cntitas communitcr. Itcm , quarc principium magisconucnitcfficicnti, quam aliis
:
uarc genitum,eft quoddam cfficcrc , locus autem confcruat locatum. Itcm , coadiuuat ad gcncrattHttMdcMM' .. n /m» tffifim- tioncm rei prmiordialcm , ifta patent cxpenmenr«Bi. tah'ter. Nam vidcmus communiter res mclius c6•
I
fcruari in loco gcnerationis
,
quam
oppofitum contingat pcr accidcns
ahbi
:
hcct
vt patct dc
,
cholericis genitis in lociscaIidis,& ficcis,qui
diutius
&mchus confcruantur in locis humidis,
,
Si la
caufis
Vidcmus etiam quod locus coadiuuat ad genfr* rationcm,quiamulta in quibufdam ciimatibus, & rcgionibus generantur , quac minimc in aliis
Immo fi
polTunt gcnerari.
nitus corrumpuntur
,
in illas dcfcrantur, pc-
vt patct dc
nofis animaiibus, qua:nuilo iori
,
omnibus venc-
modoin Scotiama-
qux Hibcrnia communitcr nominatur
,
vi-
,
cum quotics caufa , totics principium, /. text. comm. Itcm, vidctur quod pater
Metaph.
i
.
non fit pars efficicns gcniti , quia finc ipfo gcnitum pofTct produci a caufa fupcriori. Quicquid cnim potcft prima caufa cum fccunda, pcr fc poteft.Poflct ctiara contra aiiam
partcm dcaccidcnj lcd omitco pto
talitatc cfFcdiuitatis loci argui
nunc.
& itadcahis. ibi
Suftinendo Dotfiorem dico ad primura , quod fumitur Genus metaphyficc,co modo,quo om-
Ad aliud,qu6d caufapcr fc,& per accidens,non dicuntur fpccies caufa: efficientis,fed modi,quinlo Metaphyficx,& fccundo Phyficoru, vbi fupra.
Ad aliud,qu6d caufa in propofito lumitur vt ic. cxtendit ad produccns. Vocac autcm iftc in aliquibus locis,& fimiUtcr alij, iliud quod cft gencrans, vcl producens, vcl originans, vcl pullulansj
& patcr, aiio, & aiio modo caufanc, quia ifte per fc & iiic per accidens vc
dum numcrum,non fpccicm. Ad aliud, qu6d locus pro fubftrato non imme*
locus,
oftendit
,
,
,
argumento antc oppofitum:fed per fc,&
prius, in
&
pcr accidcns generare , eft alio, aiio modo gcnerarc , vel cfficcrc. Patet i. Phyficorum , tcxt.
comm.
j }.
& j. Mctaphyf. tcxt. comm. j. & ali-
bi fa»pe.
Dcinde foluit argumenta. Primutti cx iam di, conccdendo difnmilitudincm quo admodum. Ad fcciidnm negat fimilitudincm, quia tcm6Us
pus ncc coadiuuat ad gcncrationcm, ncc confcruat genitum
;
fcd potius cft caufa corruptionis,vc
4.Phyficorum,tcx.comm.i ly.VbidicitPhiofophus, quod tempHS tahefacity Jinefiunt omnia
{)atct
&
fid> tempore,olfliHifiHmurproptertempM.Sed
Tempui fi^efi cit,ne^He nouMmfit^um
efi^netjMe
non didi'
honum. Corruptionu
Numerm enim mottu efi^
enim cAufii perfi temptu efi.
^^^ autem dinarefacit ^uod efi,8cc. D E T I RT o. Circa folutioncm quaeftionis I
cnim qu6d malc dicat Gentu quia tunc Dcus,vci aliquid didum dc Dco, cfTct in Gencrc. Item, quod cft pcr fc taie, pcr accidcns, non poftet clTe Species ciufdcm Gcneris,cum de ipfis dicatur arquiuoce talc fed patcr, dubitatur. Vidctur
CMt/i,
&
:
& locus, funt huiufmodi, igitur. &c. pater nonfit caufa
Itcm,
qu6d
gcniti,vidctur,quia rc-
&
caufati, arguit diftindtioncm non rcalcm,fed in c({e,8c nacura.vt tertiadiftin-
latio caufac,
modo
fi[ij,vcl
ftionc primi,quarft.7.&
i
J.fccundi habet iftc.Pa-
tcrautemnon diftinguiturnaturaafiho,quiapatcr cft.qui
dc
fui
fubftantiaproduxit
fibi
fimilcm
caufans etiam cfFediue, vt infra, cap.dc Proprio, fort^ dicetur. Vcl dic, qu6d Do
diato,fcd pro corporelocantc,includcnte influen* tiara caEieft6,& tales qualitatcs,& cft
caufa cfficicns.Et
&
minoris quancicacis(vc Aftroiogi volunt)fcDico,qu6d hic oportcc rccurrerc ad diucrficatcm afpcduii , hguras conftcllationum,& difpofitioncm rcccptibilitatis,quodnon oportcc hic declararc, quia tiaafic
re quolibcccorporccaclcfti.
&
fccndit propofitura.
Ad
aliud,non dicit Doftor qu6d magis conuc-
nir principiura vni
,
Ei pcr oppofitum
Item
,
quod locus nulio modo
caufa
fic
li,auc pro fubftrato
aut pro aggrcgato.
cffi-
aut locus pro forma-
Non
primo modo , quia rcfpedkus nuliam adiuitatcra Scvtioper. Ttm.l.
7»
propric loqucn-
comm.
Commcnta-
Appropriatc tamen caufk conucnit \^i\imv,elementtfm vcr6 marcriac,& formXf&cprincipium cfficicnti.Scd caufam huius profundius inucftigarepcrtinec ad Philofophia rcalc. tor
Phyfic.
I .
i
.
Ad
vlriraum,qu6dnon inconucnic aliquid clle caufam exrrinfeca alicuius, fine quo ipfum poffic cflc,fccus dc incrinfecis cft diccndum. Vel, qu6
fc
talcvt patet.
Secundo dubitatur,quaredicit inprimoarguloctueficatifaperaccidens,epiia»eH
qu6domnis perfccaufain caufando mouct:igitur Dcus eftcaufapcr modu. Similiter argui porcft de intclicdu,rcfpcdu inici-
fit
ciens ,arguitur, quia ,
,
do:fcd benc appropriatc.C4w/2[cnimo^/rww«»
mouet. Vidcturigitur
taii.
quaraalij
primipiitm, funt Synonyraa,vt habct
nitas ver6 cft habitudo produccntis naturaliter
produdoin natura
complexiones»
quaeras,qua rationc infiuc'
tis cacleftis vnus locus cft conuenientior ad ali-
mcnto*qu6d
fimilis
(\
Jjuorura gencrationem, quam alius, vt didum eft upra,cum totatcrra fit vc pundus rcfpedu cali,
in natura intcllc(auali,vei faltcm fcnfitiua. Patcr-
filius,& filiatiodcfcribipofiunt.
^t
nc|comraune Gentu vulg6 appcllatur.
ucrc poftunt, fcd iilic6, dum terram illam attingunt ,moriuntur. Patet ctiam dc Lconibus , qui etfi in aiiis ciimatibus gcncrantur, non tamcn ita perfedijVt in fecundo,&: tertio.Similitcr de fruAibus,& hcrbispatet,vt quilibet expcritur.Quod
autem
y.
& alibi l'«pc fe-
cundum iftum, & communitcr fccundiim omncs.
Loeu* gttu-
cMtf
infra cap.dc Quantitatc,
tanter ibi dicit,qu6d appropriate cfficicns dicitur
r«M»i« ftr-
4*
499
habct,nedum rcalera, fcd nec rpirftdalcm, vel intcllcdualcm,fccundum aliquos.Ncc fecundo mo-
]c(5lionis,& fic de aliis.Itcm.accipicndo iocuni vc
qu6d moueat cum virtutcmafticonradum , rcfpcftu locati,
priiis,
vidctur
nam ,
pcr Phyficum
,
habcat:pateiin pluribus cxpcrimcnris.
Qq
X
Dico
*
Ottffl.
i.
,
Expofitio
500
Dico brcuiter ad primum , quod loquitur Doiior de agcntc Phyfico corporali,agentc per motum , vnde non fequitur inftantia de intelledu, Deus non imuiediatc agat per motum,mediatc tamcn lic. Ad aliud , forte Doftor non negarct locura, fic ncc de Dco. Vcl
fumptum
,
,
licet
agcre pcr
motum
,
fcd illam particu-
lam addidit propter dcfinitionem loci 4. Phyficorum, vbi prius in qua ponitur immobilitas. Vel aliter, qu6d fi mouct non ita principalitcr, & per fe proptcr gcnitum,ficut pater.
Terti6 , polFct dubitari circa fccundum argu-
mentum,& folutioncm cius,quomodo tcmpus eft caufacorruptionis,& quare non fimiliter genera-
nouum fadum
tionis.quarc neque didicit, neque
bonum.Sed quia plura hic tanIjua: Logico , & maximc iuuenibus
in tempore,ncque
gcnda
elTcnt
,
extranea funt, ideo in Philofophia vidcantur
,
dc
ad mere Logica accedamus.
Primo modo accipitur hic , quod adhuc poteft habitum cft de vniucrfali , auc
diftingui, vt fupta
videlicet pro formali
aggregato.
,
aut pro fubftrato
aut pro
,
Diuiditur etiam k Porphyrio
iii
li«
tera.
Itcm,diuiditur in Phyficum,& Logicum,fcd dc Logico abfolute fumpto,cft prasfcns intentio. Dubium tamen eft, an definitio Porphyrij hic, Ariftotelis, i.Topicorum,cap.4. & j.Mctaph. tex.comm.3 5.dcbeat intelligi de ipfo Genere pro
»
&
formaIi,an certe pro fubftrato.De genere pro aggrcgato non eft dubium, quia ipfius non eft definitio,ncc fcientia,cura fit ens per accidens, tf. Metaphyf. Quid fit prttdicari de pluribns , patcc prius
;
quid
bit infra.
dijferentibtu Specie
,&
in ^«/
Quid res, quid imentio, prius notum eft.
Ordo patct,quia prius erat dubiura praeccdcns circa fecundam Gencris acccptioncm declarandum , quam dubia orta circa ipfius tertiam fignificationem.
Item
Qj^
^
quajeft
.^id Jii
s
14.
T
I
o
,
prius eft
quim de
tur,
XI.
determinandum quid
prius de Gencre , quam de didum cft fupra.Et notat Boctius,fingulariter incommento fecundas editionis,
dum. Quarc autcm
apud Scotum.
detcrminatur
aliis
in
definitum in definitione
Porphyrium, cap.de Genere,in principio. Di-
uifio
Genem ?
communis ,
nifi
quod fccunda pars fubdiui-
ditur.vt patcbitftatim.
De Secvndo,
QVsrit
videlicec
an certe
bct pars cius conuenit definito. Sicut igiturpro-
finc caufa quaerit.
pofitum ad propofitum,ita oppofitum ad oppofitum. Minor tamen argumenti poftet ncgari , licct DoiSlor aliter refpondcat. Sccunda ratio procedit a deflruAione pcnultimac particuljc, vbi tangit tres propofitioncs famofas apud ipfum. Prima quod intentio non prasdicatur, nifi dc hac, illa , quae tantum matcrialiter diftinguuntur. Vbi intentio perfonaliter debet accipi , vt puta pro intcntione Gencris, vcISpeciei ,& non fimpliciterponendo v-niuocationem eius , vt ftatim dicam. Similem habct fcntentiam facpc in in Quodlibeto , qusft. 6, his quacftionibus ,
,
intertia
acccptionek Porphyrio aflignata, antequam de bonitate , vcl fufficientia ipfius difputct , quid principaliterpcr ip(am declaratur.
An
intentio Generis concretiue dcfignata
Multi cnim
:& hoc non
ifta logicalia
accipiunr, ita
quodex
,
nimis grofsc,&realiter
fuis fcriptis
minimamdif-
&
ferentiam imer Phyficam confidcrationem , Logicam vidcbis. Alij vcro alterum extremum non minus vitiofum eligentes,ad voce8,& nomi-
na omnia logicalia,& quod bcftialius eft,phyficaliatrasferunt. Contraquos quarto Metaphyficae, primo Elenchorum, &,in principio Phyficorum,
& alibi fxpc, Ariftoteles,& Commentator cxclaraant.Taceo huius viti,& aliorum fapientum graues innedliuas in ipfos. Voluit igitur virtuosc,
mcdium
&
Dodlor noftcr, Idc6 confiderationes logicalcs ncque principalitcr ipfis rebus,quiatuncrcales, neque ipfis vocibus,
fubtilitcr
inueftigare
quia tunc vocales ; fedipfis fccundis intentionibus conuenire oftendit , ideo rationales vers di-
cuntur,denominatione obiediua. X.
D E P R I M o. Quid fit definitio patet Topicorum, cap.4. vbi dicitur, quod termintu eft eratioy ^uidefl ejfejtgnificam. Se^iimo etiam Mctaphyfics, i
.
& od:auo, & 9. Topicorum de conditionibus & ,
requifitis,
iam in
& partibus ipfius habetur.
Boctius ct-
libro Definitionum quacratur.
Potcft
li.Primo
arguit quadruplici ratio-
ne , quodhicnon dcfiniturintcntio Gcncris. Ec femper intellige dc fccundaintcntionc.Prima ratio procedit a deftrudlione vltimae particulx dequxlifinitionis ab intentione. Definitio cnim
cifcadefinitionem Generis
fubftratum cius
defini-
fufficicntia definitionis difputan-
autem fumi pro fubftrato,& pro forma-
modo fumitur in propofito.
Quotiesautcm dicitutjtadum eft fupr)l,quarft. j.aliqualitcr.-Dicitur autcm diffinitio k cfinio, finis,\hi tranfit x in/,quod cft diuerfis modis fini, detcrminare, oftcndcre, quid , vcl qualc , vcl quantum,fit aliquid. Gentu dicitur a gigno gignis , vel \genos, quod
re
natura,& poteft accipi quinquc modis,vt patet pcrhos verfus: yniHtrpile genm, gentu efl difcretio fexus,
eft
Proprictii/qtte rei,Job«les, genitdrqHe minorur».
4*
&
&
&
articulo i.in fine
,
liget in i. diftind.
i^.inop-
pofitum vidcatuc aliter aicere, fed non de mente propria,vt patet.
Secunda propofitio, fed implicite habetur hic differcntia materialis cft tantiim numeralis , quam infrk tangit, & maxime in Anteprs-
quod
diGamentis,quaEft.3.& in fccundo fuo.
Tertia
,
quod
diffcrentia fpecifica eft
forma-
&^
contra , fecus de differentia formarum. Idem habet in fecundo , diftini^. 3. quajft. 4. alibi fa:pc. Tcrtia ratio deducit ad hoc inconuclis
,
&
nicns,qu6d
Genus non praecontra omnes. procedit cx verificationc , & exemftante hypothcfi,
dicatur vere dc Spccie
Quarta ratio
,
quod
cft
plificationc Porphyrij in textu.
Ad oppofitum arguit vnica ratione fatis dcmonftrante propofitum , quac pro ccdit ex per fc intentione,& per feobie^, exconfcquenti ex pcr fc proportionabilicer definitionibus Logici,& fatis patct. Dcinde foluehdo qusftionem , duo facit. Prim6,recirat opinionem , quam fequuntur mnlti Realiftarum, illam improbat. Secund6,pro-
&
&
priam opinionem conclufiuc ponit
,
& dcclarac. Vulc
f'
)
'
X
Qu^ftionis Vult /gitar prima
viaquM
licct
rcsprima: in-
tentionis , quat cft fundamentum Gcneris ( vbi communitcr accipimus fundamcntum pro fubieAo/icut ctiam in relationibus rcalibusjfcd oporret imaginari tunc duo in ipfo, videlicct quod, ic quo , ficut in Socrate, ciim dicimus, quod cft fimilis Platoni ^o fcilicct vt albedine,& qnotlyt ipfe Socrates albus j ita animal eft , quod cft gc-
qu6d res
non dcfihitur hic. Secunda qu6d nec aggtf gatum cx rc , & intcn,abfolutc loqucndd
^
genus eft commlinicabilitas tali^ ncc confideretur abfolutc k Logico , quia tunc.eiret artifex rcalis ipfum tamen vt fub intentionc Gcneris , confidcratur ab co, ita definitur , ficut Mathematicus confiderat acs> vel aurum vt fphxricum , vcl triangularc , fic de ahis. Et fic faciliter foluuntur argumenta,quia principalia faciunt pro hac conclufione. Argumentum autem poftoppofitumfoluitur,negando qu6d foliim intentionem per fe confiderat Logi-' cus,fcd etiam rem fub intentione. Contra hunc modum dicendi arguic Do(%or, ex vniuoca consenientia illius , quod hic definitur,rebus omnium gencrum. £t bene dixic, con~ ttenit , Sc non pradicatHr, vt infrk benc dixic rel/tu indefinite , non vniuerfalitcr benc etiam Genertim , ad differentiam tranfccndentium , illimitatorum. Sicut enira animal de predicamcnto Subftantix cftGenus, icacolor dc pra:dicamento Qualitatis, &figuradc praidicamcnto Quantitatis , rclatio fuppoficonis , de pratdicamcnto Relationis , fic de aliis. Patet ctiam de decem Przdicamentis , quorum quodlibet eft Genus. Idem habet infrk, quzft. 3. Antcprxdicamentorum in folutione. Talis autem conuenientia non poteft conuenire alicui rei fub inccncione , quod f robat fatis benc , patuit fuprk , quod ens non eft Genus. nus, fcd
cft
definiatur
,
:
&
&
$,
&
*,
&
&
&
&
Ad hoc argumcntum
y
rel[ponfionem fequitur ,
Dodor
bac
infra
,
&
reipondetnr * illam vcl faltcm non impro-
quaeftione fequcnci
,
&
uepe
&
, diftinguendo .de vnicace vniivocacionis , proporcionis , quarum fecunda fulficit in propoVnttM vni- uto. Voco aucem vnicacem vniuocacionis vniuoettionU,^ taccm vocis , racionis , fic vnius j vnicacem Mfrthnii. ygf^ proporcionis appello , vnicaceto confor-
alibi
&
habcndo» non vnius) communiter realiter diuerfonim , & hoc fecundum proportionem Arithmeticam , vel Geomctricam s licec Mctaphoricc loqucndo, fcu mctaphyficc,& cntatiuc, vt j. quxft. Q^odiibeti, articulo i. habet.Sicut enimfehabet micacis
,
vei in fimiliterfe
fed plurium»
atlimai ad
&
hominem,& afinum ;
ita
color ad aibe-
dinem'>& nigredinem; &figura ad quadracum, fic de aiiis. Res igicur vna vni;
& crianguium &
tace propoccionis fubeft inCencioni Generis in
communi. Deinde non direde concra hanc cua, fed concra opinionem in fe aiio medio arguic Do€lor, inferendo quod Logicus non per fe , fed per accidens, tunc rem definirec ficuc fionem
',
:
lubftancia per accidens videcur
lorc
per
i
fcd
omne
;
quia vc fub co-«
per accidcns caie , rcducicur ad
fe tale. i.Phyfic. text.
pc. ciim igitur res
comm.
66,
& aiibi lar-
non dcfiniatur a Logico,nifi
lub intentionc* ergo intentio magis,& per
fe.
vc
Ex
quo vlteriijs areuit qu^d res non dcfinitur fundamcntalitcr , Toquendo cx hypothefi , ciim impiicet definitionem
to, vt fupra
••
vifum
nonconuenirc perfedefini-
eft.
Confequcmer ponit opinionem propriam, vbi ficptocedit
uara prsmittit
,
:
primo conclufioncm ncgatiPrinw Tom.I,
qiuc ttijplcx cfle poteft.
Scotiofcr.
,
,
tione.Tcrtia,qu6d ncc rcs lub intcntionc. Prima Datct , quia aliter artifcx realis. Sccundam probat cx tf.Mctaph. tcxt.comm.4.5.6.
comm.
text.
&
7. Mctaph. .& 10. atque x Tct tiam oftcndiuifione. Conclufio eigo gcnc-
1 1 .1 j
dit ilfufficienti
;
non
501
I.
1 .
ralis negzxi\ia.,videUcetres nniiomedo dejimtnr, fal-
tem vtf«<»
principalitcr, licctfortcpio
& concomitantcr
qtto,
patct.Sccund6,conclufioncm aflSrmatiuam adiungit, quam probat cx pcrfcitatc conuenientiae huius dcfinitionis ( dc qua quacritur
:
intentioni
ipfi foii
)
ria conditio definibilis
quac
,
ncccfla-
cft
fc. Deenim exfecundis intcntionibus conftituta, non conuenic pcr fe , nifi fccundz intentioni,qu6d hoc fit huiufmodi, patcbic cx quxftioni,
vcl dcfiniti pcr
finitio
bus fequcncibus. Sed pro maiori deciaratione huius conciufionis , dftinguic de intcntione , non quo ad cius cflentiam , fed quo adraodos intelligcndi, fig-
^*
&
qu6d potcft fignificari concrctiuc , vel abftradtiuc. Ex quo fequitur fc-
nificandi ipfius, dicens
cundum ipfum identitas fignificati coiicreti & Primomodo, quantumadpropofitum, fignificatur per hocnomen Gct7<« , cuius abftra
abftra6li.
ponunt.Nuliius enim iftorum quinque vniucifalium abftradum vno nomine poteft exprimi , vc infra cap. dc Differcntia
,
& Proprio
,
habet
ifte.
Accidcnsautcmomnc, fiuc realc , fiue rationisj concretiue fumptum eft applicabilc fubiedo, prardicatiuc faltem
non tamen
dum
,
& connotaf, fiue
ipfum,& non inabftrado
ficat
igitur
confi^ni-
licct fic infitr
modum inhajrentis , fcd pcr mo-
per
pcr fe ftantis
cat.Cum
,
& abfolute
,
eflcntis
,
fignifi-
Logica fit de fccundis intcntioni-
bus,non quomodocumquc , fcd applicatis pritnisjigitur Logicusdcfinit intentioncm Gciicrrs. Et fic de aliis in concreio ,.& non in aLftra-
&
&
:
quod fundamcncurti
fic
id,quod
definitur
,
fed
fecundarium pro «jtto. Intentio quoquc abftra(5Viuc, quiditatiuc , prxfcindcndo i conccrncnti.-i fubicdi , fundamenti , habct fortc dcfiniri a Metaphyfico , vt fupra di
&
&
cer dixic Do<5loc
& proprie ficMndiim
,
ipiod inten-
tio^ differenciam cius,vc cft ens.vt fupra dic^um eft , quod diffcrt intcntio inquantum ens , & iuquantuih intentio. Viteriiis pro fblutione argumentorum,& vlte1 a, riori deciaratione di(5torum,adducit duo notabilia *, cx quibus duo coroilaria infert. * num. 4.
Primum notabiie , qu6d pnuiiciiri eft pcr fe fccundarum intentionum , quia cft fecunda intencio
,
& dicit adum fignatum
poflct addi teriium
per voitm exprimi
modo,
fit
,
vci
€te dicitur
,
quod
eft
:
:
,
veto rcrum. Et rnum!*
ejfe
vidclicet dici
vocum
etiam intentionum
teprzdicamcntis. deS^ecie
,
,
»
,
id eft,
lic^t dici alio
Vt infrk in
Excmplum , Genm efi
An«
pt^dicatup
Speciet prddicatur de IndinidMo
non tamcn , Species
,
tc-
Ceniu vci h \
contra nec , IndiiiidMnm efi Species , vcl c contra, faitem vt ^nid. Homo autem efianimnl , vel , Socrn' tei efihom» , congrucntius , quim animai prscdi:
catur de
homin» >
vel
homo de Socrate, vt
infri
Aattit).
Q^
^'^"'«•^j^ f/^
f'"^'^*^"'"-
5
S*
TliExpofitio
$01
Sccundum notabile eft , quod per hoc verbum /um, nis
es
,fui
vel
,
libi
conformibus , quoad hoc adus fig, per hoc verbum prxdicari,\cl
^nimal currit. Vel
/fd>iici,vel dici in
fufptnunt fro fMnd»t»mtii,
fecundis,vt
didum cft fuprk.
Primum corollarium,quod
II.
concreta fecunda:-
me quando copulantur per hoc vcihum preuiicari, non folum refpedu huius
verbi eft
hoc verAm,
fed etiam rcfpcdku aliorum. Facit tamen fpecialem mentionem de hoc v eiho preuiic4ri Dodor,
aftus.
Sccundum corollarium, & fcquitur ex primo, quod a pradicari ftgnato ad exercitum , in. eifdem terminis non rcnet argumentum per fe , fcd be,
ne in aliis , vt puta ab intentionibus ad fundamcnta , maxime dum in intentionibus fit prae-
&
dicatio pcr fe
homo ,
vt
,
Getttts pradicatur de Specie
Prima cnim eft
animal.
efi
indeterminaic
quodam
;
ergo
j
fignificatiua (e-
Quod ergo di
cundse.
ue
,
figurati-
& fub vclaminc & exprimitur diftinftc per
&confuse ,
,
prafticatur
,
lecundam. Prasdicatio enim fignata non
cft
pro-
eft
fiibieHo attribmi
; igiturfiomnis homo ,prt,ter Secratem , currit , Socrates eft homo , &ftc de aliis. Habcs plura exempla inregulis confequentiarum , ap-
Ex omnibus
plicabilia ad propofitum.
iftis
pa-
&
tct veritas illorum
:
,
licct
& fc-
prima fit per fe ,
quod illud quod eft fubiecSkum in aftu fig^ primum in adu cxcrcito, & e contra,de
dicas
,
nato,
eft
infri tangctur.
Confcqucntcr- incidentaliter ponit difFercncxcrciti , in multis. Nam tiam adus fignati ,
&
communem modum excrccndi adum figtadtus cft fupra. Etmodo hlc, vidcli-
pr^ter
natum , qui cct per
funt
hoc vcrbum eft,ve\ aliud fubftantiuum, tcrmini fpecialcs » fiuemodi , vei dcter-
alij
Rcfpondet duplicitcr, prim6 negando priconfequentiam , faltem deforma. Namfi induceretur ad Syllogifmum , conclufio necefla-
mam
ria inferretur ex
contingcnti pramifla, 8cper/i ex peraccidens, quodcft contra Ariftotclem, primo Priorum , primo Pofteriorum , formalitet falrcm argucndo. Matcrialiter cnim fcquitur ncceflarium ad quodlibct, vnum adquodlibec, per fe ad quodlibcr. Excmplum ( lic«t non fic
&
&
&
omnino
fimile
rifMlis
eft
,
)
non
Socrates
eft rifibilis
&
Alio
Confcqucntis in argumenilla prima , propter va-
co jvclinconfequentia
&
homo fub intentionibus fecundisextraneanturfibiipfis abfolute fumptis. Pradicari namque cum hc fccunda ,
etiampro
nem, quae alictas
fufficit ad fallaciam Accidcncis. Vel mclius , in fccunda refponfione vulc confcquentiam valere, propter alietatem terminorum. Et quod ibi tangit de fallacia Accidentis , cxemplariter adducir. In hac autem confcqucntia
non
cft forraaliter fallacia talis , quia non comparancur hic accidcns , fubicdum ad aliquod rertium attributum , ficut conuenic in fallacia ca-
&
gumentum,abvnoad aliud,cum
c
mx-intentionalibusj&fecunds-intentionalibus proportionalibus vtrique. Vndc argumentum iftud valet
,
li ,
Ad
gatio inferioris
Vbi mutatur
;
negationem fuperioris /equitur ne-
igiturfinon eft animal , nonefthome.
adius fignatus in excrcitum
,
&
in-
tcntiones in fundamenta,pro quibus fupponunr. Omnes enim tcrmini antccendentis funt intcn-
&
, vt patet , omncs termini confequentis fnnt primae intcntioncs. Ponitur crgo homo, anintal loco fuperioris, inferioris,for-
tiones fecundae
&
&
maliteracceptorum. Etponitur non eft , loco negatio , fequitur cum nota illationis. Tarocn non excmplificat Oodor de aliis , fed exempla
&
plnra polfunt imaginari.
Vno modo
fic
,
^od
vc hic, Homo eftSpeeies : Socrates
Socrates eft Species. ,
eft homo , erg» Ec fi rcducacur in Syllogif-
adhuc non clTet fallacia , vc fi fic arguarur,
De efuocumeftte prsuiicatur animal, illud eftanimal :fed de homine pridicatur animal;igitur heme
&
terminis pri-
efle intelli-
Idco cnim praedicatur, quia genus, vel fuperius,vel commune,vel przdicabilc, quibuS pcr fe conuenit prxdicari. Sunt igitur alij termini anteccdentis,& confcquentis, ialtem quantum ad fuppofitionem , licct non quoad fignificatiogibili.
ritu veritatem non habet a mitms vere.
&
homo
modo refpondcr, negando minorem, im-
mo quod cft fallacia
8c nego ,vel nfgvi«'o.-qualitervidelicet valet ar-
:
igitur
c contra.
mum
&
;
fcquiiur proptcr tptid, fed poti^s
minationes , adum cxcrcitum importantes enumerat tres , vidclicet preaer, tamum , 8c tton. Ifti enim termini, negatio , exclufie , exceptio , 8c veiba fibi correfpondcntia , pcrtinent ad adbum fignatum ridco apte per fc adiunguntur ipfis fecundis intentionibus. Dicit ergo , quod per »0« cxercetur negatio , quarper nego fignatur ita excipio, Et po^ excludo ; de preUer , de tantum , nit exemplum de duobus primis , id eft , de non, :
>J •
&
intentio , acciditanimali
quo
citHm.
^od
riationem medij. Animal cnim
vt
cundaperaccidens, dcquo in fcquentibus. Nifi
tra/itinexer
nihil
ponitur a partc fubic61:i,& fubiedlum a partcprjcdicati , fecundum ordincm loqucndi in a<5lu fignato ; vt , Gentu prddicatur de Specie , vel , Atiimal
,
prddicatur de homine
fjuomodc
; igiturfi tantum allmm nigrum eurrit. De vltimo fic: Siuidejuid excipitur ab alitpto attrihuto , contineturfub
,
didum eft prius fed tantum fignum przdicationis. Hoc patct , quia primum prie prsdicatio
tM
6^0^ coniunit prtcise vni op-
fatis patet.
tem
It.
fic,
pofitorum,remouetur ab altero
notatur quod
homo, vel aliud animal, currit. Ifta Gtntu prxdtcatur tU Specie t dsnota,turquod homoeft animaljvel aliud huiufmodi. Hic eft tamen diffimilitudo , proptcr diuerfita-
^utnti».
txckpue antecedemi , conuenit, homo currit , tantitm
igitur fitamum
cum dicitur ,
quia eft ad propofitum dcfinitionis , dc qua quaeExemplum cum dicitur , cwrr»> , de-
ne fignatn »d txercita^uddo fit confe-
,
notabilium, coroUariorura. Sed obiicit maximc contra fecundum corollarium , quod etiam in eifdem tcrminis valct confcqucntia ab adu fignato ad exercitum , littcra
ritur.
A prtdicMti»-
confequemi
currit
intenoionalia fupponunc pro fundamentis, maxi-
Sc
, Tjel
&
natns importatus
Jntentitnn
conuenit prdcite
exercetur in rebus prims intentio-
,
£x his duabus
eft animal.
refponfionibus habes duas pro-
pofitiones notabiles.
Primacxprima,quod VeSccunda cx fe-
mda ^c^ubdTerminusvariatfuinfaiiaciaAcciden-
tiseftduotermini.
fe
Ad primum principale dicic , quod aliud eft cf^id rei , aliud praedicari in «ptid dc re, & hoc vt
inhsrens^non inha:rcnGcnus prsdicari inquid de rc , vc ly in tjuid dccerminac ipfum Genus in (e , quia vnumquodquc in fuo Genere eft ^uid, ly in quid decerminac
ciam. Concedic igicur
ficut fupri
,
in fimili didtum eft ,deperfe.^
liccc haec prxdicacio fic
tz\is,Animal,efi ^wxiJ.-praedicarum
in quidzd fenfum
datum
netis
,
camcn
dicitur,
prius.
AA fecundum dicirper idcm, qtuddifferentitttn
Quare
denominaciua accidcn-
Gentu, inquft,
eft
numero tatttitm , vt puta huius Gc-
& illius ,pr«dicatHrtamen in quiddedijjirentibiu
1 4« Adurgumtit' '**
QucEftionis XI. &
tfim Specte : hoc pro fubftrato , Sc foni etiam pro fbrinali accipiendo difFerentia Speciejfumendo ly in efmd vc prius fed de hoc in teriio aicicu*:
lo,&: infr^
cercium patcc per diftindioricm habicam alia, quae incer a^tum Hgnacum, exercicum ,
&
&
func in corpore quzftionis. Licct
tzCti.
Ht
falfa ,
Gmm r/r Sptcies
do vtrumque
vt
,
enim
harc
vel e contra, accipien-
fwW, hzc tamea
eft
vera
Genm
frMdicntttr de Specie.
Ad quartum dicfc > quM exempla ponit Porphyrius in rebus prims intentionis : tum quia in illis verificatur definitio , pro illis fecundaxi6 falcem datur atque pro eis inrentio generis» vt deHnitur , fupponic. Tum quia manifeftiora, nociora per quz igfiociora ordine doArinx
&
&
conuenic declarare. Tum cciam, quia exempUpO' nimHtyHon vt «4/&,ex prirao Priorum,cexc.comm»
De ipfis camen primis incencionibus non da-
40. tur
definicio
iftia
,
nec abfoluc^ fumptis , necag, ex
gregatiu^ , nec vt fub intentionibus fecundis prachabitis.
De
tf.
TER.Tio,prim6dubitatur,circaprimum folutionem eius , tumquia minor ,
&
& ica accidemalicecficut mafculus, & fcmina,in fpecic humana & eodem modo da :
omnibus aliis eftdicendum. Contr^ quia eidem ratione Genus , & Species , foliim numcro diftinguerentur , imm6 po^. ti^s in his vnum erii, quia eidcm fundamcnto ap,
plicati pofrunt, faltem refpcftu
cumque polTunt verificari ,de fccundis
leac
& intelligenda
,
Hc
,
diftum
in fimili
eft
&
& diuifioncs dantut per difFcrentias fbrmaics, & fccundz-intentionaics, & non per materialcs. quia eodem modo poceric diuifio hzc quinque dici mateiialis & priiis di^mTftdeGcncre,& Specie, in pri-
Irem tcrti6
Ad
quod additur de aliis
illud
poteft dici
,
vt fuprk
,
vniuerfalibus,
quzft. 9. notaui
qu6d po^W,qu
,
Genus,vel Species przdicancur in tum proptec proprietates fundamentales^ tum proprer fuppoficioncm perfonalem ; cnm propcer redu£kionem aliorum ad ifta duo. £c tiijs
alia,
cum
dicitur
,
quod vnumquodque
quid, &c.
eft
vcrumeft metaphyficc,fcd non logicc. Vel
aliter,
verum eft, vt tamen modum Specici, vel Generis, induit. Vel tertii , Terurrt eft propric , non tamen appropriate. Vel quart6,
ma replica cie
,
& coincidit cum fccun-
do , verum eft de his qux per
fe in
Gencre aliquo
,
,
:
ita poteft argiii
de DifFcrentia,& SpeEt iic de coordinatio przdica-
& fimiliter de Spccie & Proprio. ,
aliis. Sed tunc quomodo mentalis in fccundis intentionibus
?
& quomodo
fcicntia de ipfis?quomodo demonftratio?quorao-
do dcfinitiolquoraodo ordo? Pro folutione huius fit ,
)
tandum prim6,qu6d fiue realibus
,
di difFcrcntia duplex ,
in
omnibus accidcntibusj
ftue intentidnalibus ,
,
poteft atten-
fcilicct raatciialis
vt cxprefs^ habet ifte in prirao
,
&
for-
hiftrtntf»
diftinft.
dupUx in M«» tidtntibm.
,
a.quzft. j. ^oluendo arguracnta opinionum
,
&
interciadiftindkioneciufdcm, &alibi. Priraa (vc f»rzcis^ talis}cft nuraeralis ex partetliftindorHm, icct ex parte diftinguentiura poffit effe fpecifica,
vel generica.
Sccunda vcro eft
fpecifica
ad miniis,
extendatur ad hzcctitates. Secund6 aducrtendura, qu6d fuppofita funt in duplici difFcrcntia qustdara eiufdcra dcnorainaliifi
:
tionis
cum fuo coramuni;quzdam altcrius.Exem-
plum vt homo refpedu animalis , & hoc aniraali communiter taraen fuppofitura eiufdem denominationis przdicatur de fuppofito alcerius de-
reponibiliafunt, cuiufmodi funt tantum Gencra>
liorainationis»ftante idcfttitatc concretionis.
cft Specics.
Terti6 fciendura , vt fzpc fuprk diiilrura cft, qu6daliter Logicus, alitcrMetaphyficus , has fecundas intentiones confiderat : quia hic Vcapplicabiles rebus prirax intentionis funt, ille vct6
Secund6 dubitatur
circa fccimdum princlpale,
& folutionem eius.
Videtur enim qu6d maUdicit intentionem non przdicari , nifi de hac , il'
&
quz tant^m numero differunt, & hoc fiue ac« cipiat intentionem in communi , fiue vt implicila
,
te incclligicur de incencione Generis.
namque fecundis ponimus
tiopibus
ncm
,
& Genera & Specics
primis
,
,
fuo
In incen-
coordinario-
modo
,
ficuc in
vc in Anceprsdicamencis, quzft. vlcima,
nabct iftc. Iccm , Genus generaliflimum, fubalternum, magis differunt , quiim vnum gencraliflimum ab
&
alio,loquendo de incentionibus fecundis,& fimiliter potcft argui de Specic fpedalifCma , fubalterna, fortc fubicda, prxdicata eodem raodo de diffcrentia , Proprio, Accidcnte. Sed
&
&
&
:
&
&
hoc generaliflimum
,
& illud differunt numeroi & fubaltcrnum plusquim
igiturgencraliflimum,
\t.
dubij,licct(vt fupri quzft.
vcraquepars probabilicer fuftineri pof^ taraen vt clarius vtraquc via fuftineatur , no-
9. tecigi
malis
(iipr^tquzft.S.num. 14.
intentio-
vcrumque definiatur , vc patet cap.dc Specie , fequitur qu6d tales dcfinitiones»
iicut
&
ge*
&
fubalcernum,
quam non negat Dodor , videtur ne-
dico breuicer , qu6d iicet minor illa pofTct ncgari , vt prius dixi, accipiendo ly in iptidt vt dcterminac inhzrenciam, non camen vt dcterminat inhxrens , qualiter illa diftin6tio va-
}
nibus feraper inrelligendac funt. Ci^m igitur Genus i. Porphyriodiuidacuringeneraliflimum ,
acgumenti,
Ad hoc
diucrforum
aatem,& fubaltcrnum minim^. Item, fccundum iftum, in his quzftionibus pec cotum , dcfinitiones , & diuifiones logicalcs vbineraliffiraum
vniucrfalis in
&
»7«
applicancur,
&
&
iftc.
Ec fi dicacur , qu6d difFcrunc generaliflimure» fubalcernum , tancikm penes macerias,quibus
principale
ganda , vt fuprk notaui. Tum quia illa diftin£Ho de m tjuid, vt determinat inhacrens , vel inhzrentiam , '& eodem modo illa dc perfi fapri, videtur minus conueniens , quia fic Proprium , Accidens , Differencia , pofTenc przdicari in tptid^ cikm vnumquodque infuoGenere fic^W,liccc refpedu alcerius fic qiuiU.
I ^.
in fimili habec
qus». 1 4.
Ad
50J
numero. DifFerenciaver^maiornaraeraliad minus eft fpecifica,ficuc de vnicate rainoci numerili
.!<
&
vt abftrahunt ab illis.
t^
£x
his ad dubium poteft dici > fuftihendo ipGenus przdicari plus qukmde foliira numero differcntibus , qu6d loquitur Dodor dc diffcrcntia raateriali accidentiura, & non forraali, in/equutus forte in hoc viaracoramunem, quz Ac* cidcntia , Spccics , fubieAa, dicit humero diftingiii. Vel alircr,qu6d loquitur logicc, & non
fura
mccaphyficc de
ipfis
incentionibus. Vcl alitcr,
poffcc faluari didura Do^oris,intelligcndoillud
defuppofitis
.iltetius
denominationis. PrzdicadifFcrente Specie ,& dc
rur
enim Genus de hoc
illo
,
quz
tebit.
Omtrii prt' dlettio deftlnMttittt di^f-
tantiim nuracro difFerunt , vt it\h\ pa- rtnrihu,qmf'
Vel vltirao pofFct dici, qu6d loquitur con, vbi dicitqu6d vnum-
forraiter didtis fuis alibi
Q^
4
quod
tntd» fttur.
vir^
1t
J04 quodquc Genus
,ti
,
vel generalius
Expofitio
vnumquodque
,
comtnune, priusdefccndit in fuum proprium indiuiduum,quam in aliquam eius Spcciemjfcd tale indiuiduum fortc poteft bcne dici dc pluribus, vt puta.hoc ens, ficut ensjhoc aniraal
mal
i
& ita
hoc genus
,
genus
ficut
ficut ani-
,
& fic pofTct
;
pcr fe.vt puta ifta, gentu prAiicMur de Spt» tuncdifparatum per fe de difparato prxdi-
fit
cie,Sc
catur.
Item , ifta ptaedicatio , Gemupraiicatur de vniwfr/«/*,non cxcrcctut inrebus
cundis intentionibus
quod dupiex ciTct prsdicatio cuiuflibct communis prima fcilicct, & fecunda ficutdu-
GeHHi.
plcx fuppofitum,fcilicet eiufdem, vel altcrius denominationis.Prima de folum numero difFercntibus, fecunda vcro deSpccie difFcrcntibus,& ali-
ferentia
dici
quldo dc
folu
numcro talibus diccrctur.Scdhxc
dicaturconfequenter. Qui vcllct tcnere aliara viam.foluat motiua. Prima via magis mihi fapit. Qujd autem dicendum fit dc Specie rcfpcdu dcDifFercntia,& fpccialiflima;,& fubaltcrna;
&
Ptoprio,& Accidcnte.fuo modo,infuis pertradlandum
locis
erit.
Tertio circa folutionem quaiftionis , poteft dubitari,& gratia breuitatis, omnia fub vno du-
bio pcrftringam. Videtut cnim quod malc dicat contra ptimam viam argucndo,qu6diIlud quod hicdcfinitur conucnit vniuoce rcbus omniura accidentaGcncrunijtum quia denominatiuc,
&
litcr
conucnitjtum quia multae rcsgcnerum non
funt Gcncra. Item.cns fub intentione Vniuerfalis,vcl communis, aut tranfccndcntis , conuenit
vniuocc rcbus omnium Gencrum,igitur propofitio illa eft falfa , Jmpofihile eft alitjuam rem , &c. Itcm.circa idemlaborant Dialcdicus, Mctaphy(icus,&Sophifta, ^.Metaph. tcxt. comraent.j. Metaphyficus veto definit Gcnus , vt rcsprim» eadcm etiam definitionc , qui intcntionis cft PorphyriuSjVtpatet j;Mctaph.text.comment.j3. :
igitur
& Logicus.Mal^ igitur dicit,qu6d res nul-
modo
dcfinitut
ponderari
illa:
fcd intentio.
,
:
Itcm
,
pofTcnt
propofitioncs, Omntperaccidens
redHcitur ad aliijHod per fe,
nitoper/e
&,
definitio conuenitdefi-
fcd pertranfco pro nunc.
Item , quod
dicirconfcquenrer, qu6d i»;f«n«videlicct definiturper/ehicyVteft concretum , vidctut falfum ex 7.
&
:
eft veia.,j4nimal perfe pritdicatur de homine:&c
Genmefl
vninerfale
omni cnim Gcnere
:
& hacc
,
hxc,
Gettta eft Gentu.
cft^H»
catio efTcntialiSjpcr confequcns
:
In
& praedi-
& hoc,mcdian-
hoc verbo eft. Itcm.illud
ptimum
corollariuravidetur repu-
gnare folutioni quzftionis,& fimiliter fccundum notabile.
N.im
Ci
nomina fccundas-intentionalia
concretiuc accepta, rcfpciku huius yethi pradica-
fupponunt pro fundamentis , &talis pracdicahabct excrceri in primis-, vidctur ergo qu6J
definitio Generis habet verificari
,
&
adus fignati , cxerciti , multa eircnc tangcnda.Sed brcuiter dubitari poteft, quare illa Aducrbia*,»tf«,r4»t«w,&/>r
tia , cum Aducrbia , adiediua vcrborura finc minoris, pec confcquens,cntitatis.
Itcm
,
& cxcrccri in
circa folutionem
bhxe: 4.
,
&
primam obic^ionis,
quz ponitur in finc felutionis lecundum coroUarium tiara, quia Confcquens
,
xz«
quaeftionis,contra
vbi negat confequcn-
eft
minus verum
,
qukm
Antecedens,videtur dubitandum,quiatunc confequentia in qua nccefTarium infcrtur ex impoflibiliivel contingcntijdebcret negari.
Itcm , videtur quod male dicat in fccunda refponfione,qu6d tcrminusvariatus infallacia Accidentis,cft duo tcrmini,ciim fallacia Accidcntis fit fallacia extra diftionem. Multiplicitas enim Accidcntis poteft ftarc cum vnitatc tcrmini. Vndc fupri, qusft.S. diilum cft qu6d diuerfitas fup-
pofitionis ftat
cum vnitatc fubicdli
,
& fignifica-
enim apparentix in fallacia AccidenAs, fecundum iftum i.Elcnch.quxft.46. eft identitas apparcns alicuius diucrfaiis , ita qu6d fit aliquid vnum pro mcdio comparatum ad cxtrema,fe-
ti
:
caufa
cundum
diuerfas naturas in ipfo exiftentcs.
Ipfa
tamen diucrfitaseftcaufa non exiftcntix. Et ibidem,qu*ft.44.dicit qu6d Accidcns vt fomitur in fallacia Accidentis,cft
eadem
cum
totalitcr
cum
ratio alicuius
ratione alterius
,
non
fic
proutad
tertium comparantut. Ex his patct qu6d terminus non variatur in fallacia Accidentis, fed ratio formalis fignificati.
Item
,
pofTet fpccialiter argiii
non accidit fuo quia dc hoc
,
quod
fuperius
infcriori:dimitto tamcn pro niic,
cft ibi fpccialis
quxftio.
&
15. HntmrtMl-' Mocm dentmi»»tii4Mm,
catum..
Ad aliam dico , quod ly rebnt fupponit determinatc,& non diftributiue,vt imaginaris. Ad fccundum potcftdici, qu6d chs eft vniuocummetaphyfice,nonIogic^, vt fupr^ tadum eft. Vel poteft negari antecedens ; vt prius habitum cft, folucndo illam difficultatem dc cntc, quxft.9.
Ad tertium diccndum vnomodo,qu6d liccc laborcnt circaidcm, diuerfimode ramcn habet. Commcntator ibidem. NoninPhilofophus ,
&
conucnit igitur qu6d idem pcr fc ab vno dcfiniatur,licctnonabalio. Vclpoteft aliter dici , ncgando minorcm , quia Metaphyficus non foncga\iim cntia realia , fed etiam rationis , tioncs
,
& & non cntia confiderat, vt patct 4. Mcta-
rcbiK:res ergo fub intentione definitur , vt prima
phyficx.
viarenct.
Scd tunc eft dubium, proptcr diAnm Dodloris aliter ver6 Lo, qu6d alitcr Mctaphyficus , gicus conlidciat, quia hicin concceto,ilie vero in
Itcm , cx fecimdo corollario-videtur fcqui, quodprsdicatio fignata in|fccMndisintcntioni-
>((
qukm verba fibi cortefponden-
dcfiniri,
:
Item,abftraaa,vtfic,non pofTunt
tio
eft
deo ad ifta. Ad primnm, nego afTumptum.Ad pirtum probationem dico, qu6d flant fimul aliquid cum hoc cflc prxdici denominatiuc dc aliis , dicarum vniuocura illis , vt infri , in Anteprxdicaracntis , dicetur. Et fic intclligit Do€toT conuenicntiam vniuocam in propofito , non vt vniuoc^ didum , fed vt vniuocum prxdi-
quiaomnc quodpropric dcfinitur, fupponitpcrfonaliter quod abftra6kis non conuenit. Itcra, illud ptimum notabilc videtur falfnm quia ha:c
riy
vniuer/ale
Suftincndo igitur Dodorcm noftrum, rcfpon-
gico.
cc
,
&
Metaph.tcxt.comm.i.Itcm , cum concrctum , abftradura idcm fignificent.pcr te infr^l quxft.de dcnominatiHis , fiabfttadum fignificat ^id,fcconcrctum malc igitur dicit, quitur qu6d
it,
fcd in ipfifract fc-
Itcm, circa illam littcram, in qua notatur dif-
:
rcfponfio quasrit maiores diificultatcs pcrfolucre.Idc6 tencantur rcfponfiones prarcedentcs, vcl
lo
,
dicendo
,
,
,
ao.
bus
fupra
abftra
x 4.
^
Qusftionis XI. abdrado > quoci tamen
in propofltu fairum eft>
quia vtcrquc in concrcto dcHnit. Dici potcft quod Mctaphyficus Mctaphyfica: Logicnt
rts
ttnpdemt.
accipit vt
,
maximc in 5. plurimum dcfcriptio,
ncs vulqarcs tcrminorum communium , de quibus ibi determinat, nunc cx Logica, mmc cx aliis facultatibuSjVt confcqucnter inueftiget quiditatcs talcs abftradliuc,& ita eft in propofito.
Vel luftinendo primam refponfioncm,diftinlicct enim Metaphyficus confideret quiditatcs rcrum abfolutc,non tamen in vltimata abftradione logicali , quia fic fort^ de ipfis nihil polTetpracdicari. Confiderat crgo
guc dc abftraftione
abftradtiuc
,
:
& abftradkione praconccrnentia, & inrcin-
id eft, abfolutc
cifiua, licct in
voce
fit
,
hxrentia:de hoc ali^s altius.
Vel breuiter diccndum , quod Ariftoteles ibi dcterminat dc Gcncre , provt eft quoddam totum incidentaIiter,&ponit multiplicem acceptionem cius , vt dealiis tcrminis ibi facit. Licet igitur recirct acccptionem cius logicalcm,
non tamen vt fic,ipfum confiderat reales eius acceptiones
,
:
fed fecundiim
vt patet. Vel dic
quod
plurain Metaphyfica non metaphyficc, fed phyficc, vel logicc determinantur , vt haber ifte i. quxft.Mctaphyficjc.
Ad quartum de y.Mctaphyfica: dicendum,quod
ly.
Philofophus de concrcto pro figninon pro fignificaficato , connotato fimul , to tantum hic ve*r6 intentio Generis per fe definitur in concreto , pro fignificato tantum , licct verificetur in connotato. De hoc amplius quasft^ ibi loquitur
&
&
:
Ad quintum
quod- vtrumque fignificat tntd» k Me- quid,fed diuerfimode,quia hoccum cafu,illud vct»phyfict r^abfolut^. Et hacc diucrfitas fufficit ad diftinLogico configucndum definitionem logicalem a metaphyficadtrstif. Ii. Benc ergodicit Do6kor,qu6dvtf«»
dico
,
^
&
primarum j idc6 conuenientcr in concreto ctiam propinquo tioncs
,
vt funt
modi
intclligendi
definit cas.
Ad
aftumptum fecundiim vera fecundum ipfos , Hh-
aliud poflct ncgari
aliquos nMnitxf
:
haec
enim
eft
eji atjim/ilitM
,
ficut ifta
Et polfet confirmari hoc ex
,
flomo
efl
didlis huius
,
alitcr poflet dici
tum
licct
,
formaIi,vt
,
(fr
non
cx redis
vel pra:dicatione
,
;
vel przdicatione
capiuntur pro codem.ExempIum, primi modi HumanitM eftex anima:
rationaUtate , ficut ha;c
Quarre fuper i.Pofterior. Vel
,
Homo tfl animal.
terti6,
& clarius ad
mcntem huius diccndum , qu6d dcfinitio metaphyficalis licct fit abftrafti , non tamcn vltimat^
De hoc magis infra,quxft.i j. Ad aliud paret folutio ex didis Dodoris.Con-
talis.
^nimal ^HO- cedo enim hanc cfTc vcram mtidi dititur
de homine.
homine, 8c
,
animal pradicatMr de
hoc pcr fe etiam, pro quanto
illa figna-
ta excrcetur diccndo, homo eftanimal. Dici
tamen,
vel pracdicarf peraccidens,conucnit animali>ficut clTc
tentioncs
ponunt
,
vt
modi
:
& itatales excrcitxpra:fup-
fignatas in fe
,
vcl aliis
Gcnus,vel fupcrius,vcl commune.
Cum dicitur confcquentcr qu6d hatc eft per Ce, Genits efl vniuer/ale
,
Logice confi-
dcratis.
Vcl pofict breuiter dici , vt prius , ad aliam partcm argumenti, qu6d licct h«c, Gentu rfl vniMer/ale,Cit praedicario per fe , accidit nihilominus cxtremis qu6d comparcntur inter fc,per hoc vcr-
bum efl, Ad aIiud,nego quod infcrtur. Dico enim qu6d Do6tor,in folutione quacftionis, optimc dixit rem aut abfolutc, aut fub intentionc,hic non definiri. Non primo modo , quia tunc cifet dcfinitio realis , &c non logicalis non fecnndo modo, quia talc eft ens per accidcns , cuius non cft dcfinitio. Nihilominus tamen illa dcfinitio in adiu
, hoc Gentu efl Gentu , Scc. Dico qu6d cum Logicus confideiat fecuodas in-
^7* ^," ?"<"»»•'•
"
'*'''*'**
;
fiffiato
in fccundis intcntionibus aflignata, veri-
,
adu exercito
ficatur in primis in
primis
,
:
& ita
quantum ad verificationem
feprim6 intentionis fecunda primari6 in aftu finitionibus
tali.
,
,
datiir
licct
fic
& pro ipfa
pro pcc
dctuc
Ncc mirum cft hoc , in
dc-»
Logicismaxim^, qu^dfcilicetalio.»
definibilia huius a
:
quia confidcraiuur
Logico , vt egrcgi^ inqui t Do-
d;or,concrctiuc,&in fuppofitioncperfonalij&rvc
modi
applieabilcs rebus,&
non
vt f«iJ,vel abllra-
ita,fi bcnc aducrnullarepugnantiaeft in didtis Do<5toris.
6liue,vt fupra declaratum eft:& tis,
Ad aliud potcft concedi qu6dinfcrtur tartquam inconueniens. Et ctim difts quod difpara* tum prardicatur pcr fe,&c. dicoquodillud cfic-E inconucniens in prxdicationc extrcita, iii qua dcnotatur praedicatum efle de ratione fubiedi , vcl e contra, fi pra:dicatio fit pcr fe , faltem in primo, vel fecundo modo , non autem in praedicationtf Ji^ata, vhi extrcmafupponuntprofundamentiSi Vel alitcr poflct dici , qu6d ex dictis Dodloris
non fequitur illud quod infertur. Non
illa
h«c cnim cft Utate
modo.ficut in primis:& tunc induunt modum priintentionum, quia eis vt fic confidcratij, funt applicabiles,aut feipfx,aut ali« fecundae in-
marum
Do(^or qu6d
,qu6d abftradlum ctiam vltima-
poteft definiri ex obliquis
materiali
phyfice, vt procedit argumentum.in fccundis intcntionibus poflit eire prxdicatio excrciia,fuo
dift. j.
fecundijquaeft.i. in declarationeiliius di£ti Auiex ebliqiu de-
tendi per fc in illo adku,qui eft excrccndus in fundamentis, pro quibus fupponunt. Ide6 diftaDo^bbrisdebcnt intelligi proprieLogice,Iicct Meta-
emimal,
MflrtUium ccnn«,qu6d vidclicct EejninitM efl tttmim ip/iJVcl fetihifotefl.
fecundarum intcnrionum apud Logicum fecun* dum pratdicationem , & fubie^ionem , debct at-
rum fint , & pro aliis dentur
fequenti. tnttntU quo'
yoj
tentiones vt applicabiles primi-Siide6comparatio
dicit
.0 f
enim
praedicatio y!^
tcntionibus , fit pcr fe : fcd dicit qu6d apradicari perje in intentienibHt ,ad ejfe in fundamentu , &c*
hoc eft qu6d ipfum
pradtcari conuenit per fe in-
tcntionibus,f^ ver6 rcbus,vt diiflum cft fupra. Adaliud dico, vt iam ta(5lum cft fupra quod ipfaemct fecundx intentiones induunt
fundamentorum , quoniam ipfs dc catiuc prxdicantur
:
& ita eft
%%-,
modura
aliis modifi-*
in propofito argu-
menti. Et fimiliter haec , IndimdHumpradicatttrde pluribm , qua: non poteft cxerceri in rebus prima£ intentionis , faltem confcquentii formaIi:quod dico proptet Eflentiam diuirtim. Socrates enini
non
praedicatur de pluribus
,
nifi
xquiuocc, vt di-
ftum cft.qniftione nona.Ideo potcft ficeXerceii, Hoc IndiuidHum eftlndiuidman : & fic dc aliis. Sed dices qu6d ifta tmt contia Do^korcm , qui dicit qu6d non tenct confcquentia talis in eifdem tcrminis. bicendum, vt dicit Dodor, foluendo obie^ionem illam , in folutione quaeftionis , ad fincm qu6d tales confcquentix non funt per fcf ,
;
&
fgrmalcs»3c deialibosintelligit 'Dq&.oxco-
lolU
^^
.^.
.
ExpofitioiiO
5o6
roUarium fuum.Vel alitcrjnegari poteft quod in eifdem terminis, faltem
tem
acceptionis,
quantum ad
& fuppofitionis,licct
fint
identitafit
identi-
tas materialis.
Poffcnt ponderari verba Doftorisjinfra in cap. de Subftantia, q.z.foluendo quartum principale, vbi dicit quod atihocfiijui iUud ittferturhoc fed
hoc
ibi
habet exponi
,
ejfe illHdt
& controuerfia
, fi
qua
hoc fufficit ad fallaciam Accidetls, quoque fallaciis fecus cft. De hoc magis fuper quseftioncs Elcnchorum. Quod autem tan-
fignificatio:&
In
aliis
gitur in fine de accidere fuperioris infcriori , dicctur infra,& fuper libros Elcnchorum magis.Ad
hoc nota ea qua: habct infra.quaeft.;. Antcpracdicamcntorum , foluendo. Vltimum principalein fimilijfingulariffime.
eft,tolli.
Sed breuiter n»t» ad exer-
titum ijuado valet
ittatio.
ftoris tenet
,
dici poteft.quod illud
CciMcct Ab oBufigneito
,
&
didtum
ad aElum exercitum infunclamentU ,
vbi intentiones funt alterius
non autem
vbi funt ciufdem.
Do-
Q^
in intentionibtts eft
qua: cft
denominationis, tenet , Genus
, i^iturhomo efl animal : non ita fequitur,Genus prasdicatur de hoc Genere,igitur fimiliter in fundamentis , cuius vlteriorcm inueftigationem fortc aliks notabimus.
Aduerbia non fufficiunt ad adum exercitum,verba tamen eis corrcita fpondentia fufficiunt adadum fignatum argumentum quodammodo cft ad oppofitum.
Ad
aliud dico
,
quod
illa
:
Quia igitur
per
hoc verbum ^,quod
dicit
&
adum
pofitiuum, non poteft exerceri totumillud quod importatur pcr verbum includens negatione, vel verbalia huius, Eft quando exclufioncm, &c. vel per noraina froiofitionem ideo oportet adderc Aduerbia taliu verboru huic pgnntnexer» t*t.
vcrbo^, ad exprimcndum,feu cxercedum totum quod fignificatii eft.Ideo dicit Dodor,qu6d
;
igitur minoris entitatis,poteft concedij
non
correfpondentia:& hoc
importatur per verba
fibi
non inconuenitjficut
per accidcntia,qua: funt mi-
&
•Att definitlo Generuf fit conue-
1
ro definitionis patent 6.Topicorii,& y.Mctaphyfic{E,& aliqualiicr pertradabuntur in fequcntibus articulis. Diuifio c6munis,nifi quod fecunda pars fubdiuiditur.Ordo patct,quia poftquam vifum efl quiddefinitur,merit6fequiturexaminatiodcfinitionis.
Ad fequentes etiam
patet ordo, vt ftatim
dicetur.
De Secvndo.
Sexrationibusarguitpro
&
&
cft
clara.Quinta ratio fundatur 6.Topicoru,c.i.&
4.Sexta ratio proccdir per via nugationis inucnts phyficae,&
confequentia formali , inftantix vcro habcnt'locum in confcqucntia materiali. Vel aliter , quod vniuerfalirer in omni confequcntia, infcrens dc-
tum, nec textus tex.comm. o. z.& 1 7.& alibi ibidem. Vbi aduerte,qu6d vnom multa opponuntur:
eft
dccimiquinti
i
in ,
partc poft tcxtum Commenti non corrcfpondet commenArabica. Idcm etiam lo. Metaph. illa
cui
i
non minus , qukm
& & ide6 quoties accipitur vnum,& aliud.Vnu aute
illatum:&ita in veritate,& falfitate,& contincntia,& impoffibilitate,& fic tcnent illac confequen-
quotiesfumiturpatetibide,&tangcturinfracap. de Specie. Ide6 mtdtitudo totics accipitur, vel »7«/-
eire
magis
talc
,
vcl faltem
materiales,vtpatet.
^«wi.Parrcs
autem vnitu qusdam funt primariae,vt
Ad hoc optimc nota ea quz dicit fingulariffime fupcr primum Elenchorum,q.8.foluendo fe-
identitasjquacdam fecudarias,vt fimilitudo,& hu-
cundum argumentumprincipale. Videetiam
eius primarias funt diuerfitaty
in
lem
iufmodi. Similitercftde»M(/m«/:/
nunc , qu6d quoad matcriale
potcft dici breuiter pro
terminum variari conuenit , vcl quoad formale:& hoc vel quantu ad fignificatum primarium,velfecundarium,vel quan-
cius, vel
tum ad modum fignificandi,feu acccptione.Nunc vero licct termini fint idem in propofito , materialiteracccpti,nontamcnformaliter,quiain Antccedcntcpro'fignificatis primariis
,&
quafi fub
ArriientH
modis fignificandi.ibfoliuis^in Confequcnteautcm pro fccundariis,& modisrefpcdiuisaccipiu-
/li^ii/U.
tur.Variacur igitucacceptio>licct
non principalis
& dtfferentia;Cecudi~
lix oppofita. Dicit crgo Do£tor , quod multitudo abftradiuc fumpta diuiditur ad modum Generis in Spccics,in difFerentiam,
eius.
Ad aliud
i.
M o. Quid fit definitie,8i. quid Genu4,
in hacdcfinitionc.Allcgatur Philofophus j.Mcta-
fimilem confcquentiam,&folutionem notabi-
fnUiritim
PR
quotics fumiitur,& qualitcr in propofito, fatis patct quaeftionc przccdenti.Conditioncs ve-
tradatu de Modis fignunc difFcratur. Ad aliud dicendum , quodDodor loquirur de
AntepraEdicamentis,quaeft,9.ad finem, vbi tangit
ad
DE&
nificandijidco pro
tiae
gwc vnrintto
menter dat^.
latio huius habct vidcri in
bct
titer.
apud Scotum.
Mctaph.text.c6mm.4.Secundactiam ibidcm texr. comm.i.&probatio airumpti primapcrauthoritatem habetur ibidcm text. commcnt. lo. zi. Secund6 probat illud idem affumptum rationc,& adducit Philofophum ^.Topicorum. cap. 1. Ei: videtur qu6d Philofophus loquitur ibide Gencre przdicamcntali , non dc generc moris , vt patct pcr cxempla,qua: ponit dc homi~ nCyapnoySc colore. Etidco fecundafolutioDodoris ad hoc argumentum magis fapit.Tcrtia ratio fundatur y.Mctaph.tcx.comm.i j .& in Boctio, libro Diuifionum,& 6.Topicorum. Quarta ratio
claroris cntitatis, ipfa fubieda pcrficiuntur, rius cognofcuntur res materiales.Vlterior fpccu-
ri.jtur /Upli.
1 1.
per non cxcrcetur ncgatio , &c. quia illudquod obfcurc importabatur pcr vcrbum dicens ad;um fignatum,iam exprefse,ponitur,&: formalitcr, licct de fe fine vcrbo non fufficiat ad adum excrcitum. Et cum dicis qu6d funt adicdiua verborum, di(Stum aftum cxcrcitum, concedo:fed adduntur vcrbis principaliter diccntibus talc.Vel aliter,qu6d licct minoris entitatis,non tamcn cxpreffionis illius.quod quodam quafi fub velaminc
TiTmlnuiv»'
X
parfc negatiua. Prima fumitur ex Ariftotelei.
concedo
J*
O
illud
igitur
30.
15.
I
Vnde
prtulicatMr de Specie
x9'
T
iE S
verum
& diuerfitarcm. Diffe-
rentia igitur concrctiue fumpta,fcilicet in plurali
numero defcendens ab boc fingulari
diffirensy
cludit multa,ficut alba celoratain plurali
in-
numero.
Quia ficut abftradum ad abftradlum,ita concrctti ad concrctum,qoantum ad inclufionem,& praedicationem,& fuperioritatem eflentialem,maximc vbi faluatur vniformis eorum vniuocatio. Videlur ergo qu6d in dcfinitione Generis fit nugatio
,
cum
dicitat multir differentibfu
rctur colorata alba
,
,
ficut
fi
dice-
Et addic plHribui ponitur pro multK,
vcl animaliahomines.
nocantcr Dodor fi ly
vel
i ^"^"
& f« '-
**
Qu^ftionis XII. vel
ii
Nam
comparatiuc, adhucidctn (ignificat.
in dcfiniiione Gencris ponit Porphyhus plnri-
bm dtffertntibtu fbeciet &
communitcr ficut plerumque
cxpofitorcs
exponunt ly plHrihm pro mHltis, Comparatiuus cxponi pcr Pofitiuum Sc c contra. Vcl dato quod ibi tcncretur comparatiuc,non vitatur nugatio,cum Comparatiuus gradus , & pofitiuus idem fignificcnt iicet fiib diuerfis modis fignificandi , vt patet in tradatu folct
:
Modorum fignificandi
,
& in propofito
attendi-
non ratione modi fignificandi , fi:d fignificati. Patct autem quod ly mnUum non habet alium comparatiuum , quam \y plnres. Non enim regulariter pofiunt fi:mper rbrmari, vt patur nugatio
,
Grammatico. Adducit Dodor fatis apparentcm euafionem 5• ad hoc argumentum , cx communi fententia Grammaticorum, qui ftatuunt congruitatem , perfcd):ionem orationis , in qua magis commune prxccdit minus commune , ex eadcm partc oraApfoBtio fi- tionis Sc hoc pcr quandam figuram , quam apiMTM Gram- pcllant Appefitionem. Nam tunc minus commuiffMttf. JU4. jjg fpccificat, detcrminat magis communc, ita quod oratio, qus alias gcncraretconfufum conccptum, tunc caufat dilhnd;um,vt Animal cnrriti ScAmmalhomocHrrit. Sed c contra fieret nugatio, quia tunc idem bis diceretur manifefte.Nam non pollum dicere hominem , quin dicam adku animal, fed benc c eontra,vt patet. Contra hanc euafioncm arguit ex duphci autet cuilibet
&
:
muniter vt differentia , qu6d hxc pcr intrinfeca, vcr6 per extrinfcca quiditatiue datnr.Et con-
iila
thoritate
& licct quidam hic dicant exponcntcs
:
rationum
, ,
quod non intendit
harum
in prima
impugnare refponfioncm , fed often-
derc quod nugatio
eft in
pncponendo
infcrius
fuperiori , ex eadem parte orationis quia hoc videtur innni ex littera , vt prima facic apparct, :
cft minus b^nc AiOtam. Tum quia hoc non intendit ibi, immo oppofitom. Tum quia Do£bor , qui tam fubtilis erat, rem itamanifeftam non curauit tam fubtilitcr probarc. Nullus enim dubitat tunc efte nugationem. Dodtorigiturmultum breuitcr induxit textum Philofophi , & idc^ lUe bonus patcr,qui non vidit ipfum in fonte , deccptus cft. Littera
&
litatcm
,
perfeitatem huius rationis refpcdu
Vbi prim6 attendcndum
Generis.
definitio dcbet eftc conucrtibiiis
,
cum
adxquatc exprimens tot.im cftentiam abomni nonipfo.
Secund6 notandum uertibile
cum
,
qu6d
Ji&oaeUidit
& particulare
,
vt fi
clementiam MminMtionem expedientiMm, (^ iufiontm. iufium expediens tfuid , ^uare continetur inex-
Nam
pediente
,
ahundans ergo iufium.
Nam «jui dixit vni-
& particulare. EtfimetUcinam,difiipimamfitnandorum animali & homini,aMt legem imatterfiUe,addidit
&
htt conHtrli
& di-
cius,
vci accidentaiiter.
tcm adsquate
Primo modo cft
dcfinitio,
huiufmodi,fed hoc
cft
&
Secundo modo eft propria paflio
teriac,
fiil-
vitima ponatur inadxquate, gratia ma,
vei dc-
fcriptio.
Nota
terri6
quod cum
,
dicit
Doftor quod
quodlibct ciufdem gcneris,qnod prardicatur per fc,&c.intelligit de przdicatione primi modi, vcl de hisquaeper fe,& non redudiuc funt in codtm
GenerccumSpccie.Vel loquitur fccundillm com-
munem niodum
diccndi , qucm fcquitur in his quxftnonibus de propria paflione,qu6d videlicct cft in alio genere, a fuo fubiecflo. Quart6 arguit ex di
1 1
.g^
1 3
.Textus
«fua igiturnon inerit ratione ipfitm dicente ipfitm
,
htc
eim
,
varia littera in diuerfis
poneretur nMllius definiti,
&c. Ibi cft originaiibus. Benc enim
quam
nuUiut
\y partis, fic, innuUiMspartis de-
finiti definitionem cadit definitMm.
tanquam pars
,
definitiui, vel definietu,\e\
fupplendo
Cum
icd defcriptioncm.
quiditariua
:
Et intcliige hoc
fed benc ponitur tan-
additura,quia Spccics
cft
pars definitionis
Generis,& Genus cadit in definitionem eius.Vei dic quod loquitur de partibus per fe intrinfccis definitionis Generis,& fic abfoiutc crit vcrum. QuiDt6 tangit iterum pcrfcitatcm, & conucrtibiiitatem huius rationis, &exciudit inftantias differentia vitima , qux per fc, de Proprio ,
&
&
conucrtibiliter prardicatur
,
&
fatis ciara
qu6d
funt
tum dircdbc contra refponfionem. Littcra igitur, vtcommuniter habetur, eft fupplcnda& cafti-
modum
ganda.
quid loco difFerentixponitur. Vbi aduertcndum, qu6d quamuis fupr^, qu.^. aflignauit duas rationcs vniuerfaiis, magis tamcn imitatur illam i. Pcrihcrmcnias , tanquam fecundi propriam eius , qu
eodem loco adducit
nam
,
& ibi vniuerfalcm
dodlri-
de nugatione cognofccnda aflignat ,
videli-
tcrminorum & pcr aiEgnationem rationum, loco nominum. Ad oppofitum arguit , authoritate Porphyrij cet per tranfpofitioncm
hic,& Ariftotclis
duo facit.Primo di aliquorum,
i
,
.Topic.4.cap.In fccunda partc
aflignai
quedam modum dicen-
quem impugnat rationibus
fortif-
fimis.deindcponit propriam folutionem.Eftigitur
modus
dicendi
vcra dcfinitio
,
quorumdam
fed dcfcriptio.
,
qu6d non eft
Hoc autcra
intcr
s.
ibi expreflus cft iftc:/n
quac dicit. Vbi notabiiiter tangit
Aliam authoritatcm adducit cx y.Metaphyfic. duplicem probationem ex
dffinitt.
iicct diiferencia
,
ginem eorum epiA naturaliterfiint bona iufla ; nam iufium bonum ^uid ; (juarefrttjuemer idem dicit. jiixc ibi. Vidcs igitur quod Doftor adducit hunc tcx-
text. «WJOT. 43. cuius
cum
aiiquid elTe con-
ftiruunt definitionem
fim fivniuerfdi
Dtfinith ii~
dcfinito,&
aiiquo, poteft cifc vel cffcntiaiitcr,
dicit in fine, ijuia in definitione nuUitts
Rur-
qu6d bona
ftinguens ipfum
Ariftotcles
j. eft ifta,
Do-
ex littera Porphyrij.
quafi fubridendo
prim6 dicit qu6d fic facih'ter poterit euadi omnis inquifitio de definitionc aiicuius , & foiuit diftum Porphyrij ex fe ipfo. Sccundb arguit ex dido Porpiiyrij, applicando fententiam aiiam famofam Phiiofophi 4. Metaph. text.tomm.i%. Tertio tangit conuertibi,
hoc tamcn
igitur Philofophi 6. Topicor. cap.
4.
didum fuum
firmant (kot
&
Doftorem
507
& dcfcriptioncm, aflignatur com-
definitionem,
differcn-
vitima non dicit adacquatc cfTentiam fpccici, cxciufo gcncfc. Abicfti ergo iila opinionc,ponit
tia
dicendi proprium,rcncndo partem
matiuam
,
affir-
deciarando- quid hic loco gencris
,
&
&
quc, illiquxmagis videtur cffe quidiratiua cius. Huiufmodi eft pratUcari deplMribits. Diuiditur au-
tcm pradicari de piuribus per ijitid , & tptale : Sc vtrumquc horum pcr differens Specie , & ttumero. Pcr has crgo duas difFercntias , circumioquendo vnam,videlicct diffirentibm Specie,6c in ^V,& per rationcm vniucrfalis loco eias > dcfinit ipfum Gfnus.
nerii
ptfitum
fit in tUfimi-
titnt Gim*-
? Y
5o8 Genus. Et notanter dtjferentihtu
Genere
Doftor
ibi dicit
intpiantHm talia
,
Expofitio
,
,
qu6d
nihil
de
per Je
frtMcatur , benc enim pcr accidens hoc contingit. Et loquitur Do6kor de fntdicari propric lo-
& tenendo
sequiuocationcm entis decem Prxdicamcntis. Sed pofito adhuc quod de ipHs przdicatur vniuoce , per fe , non tamen in-
gice
,
&
quantum
inquantum parhoc maximc tcnendo ly inejuan-
differentia gencre, fed
tes fubie(3:iu5E:&
conueniens,&
fic eft
intcntionem
vnum modum
dicen-
replicas nonnullas per ordi-
,
Eadem etiam las
&
,
vt patct
refpoftfio poteft applicari ad il-
&
duas primas rcplicas de paflionc , fubiedto, de potentia a£tu. Dicit enim Dodtor quod
&
vnomoAUo modo vt confideratur h ratione. Primo modo concedit qu6d nulla res cft vniuoca rcbus omnium Gcncrum , fed bene res prima: incentionispotcftc6fidcrari
in
Cc,
& abfolute.
fecundo modo.Hxc videtur
cfTe
& rcfolutio refponfionis.
intcntioDo<5to-
ncm
ris
ipfum principale argumentum.Dicit
quod licet res diuerforum generum, in quibus fundatur intcntio genevis , non fit vnum in re,nec conucniunt in aliquo fic vno,tamcn vt intcUedtus in eis confiderat illam proprictatcm , k qua mouctur , vt attribuat eis intentionem gc-
profcqucndo,refponfionpsinducir,& ipfum fuftinetjmultum fubtiliter euadcndo. Dcindc afiignat alium modum dicendi faciliorem , ad igitur,
(
vt
&
etiam inhi. , cap. de Proprio, quaeft. de Denominatiuis habet ) quod didum Ariftoteh's intelligi debet de accidencibus copulatis , de quibus y.Mctaph. text. comm.17. 19. cuiufmodi non
&
funt
ifta:
fccunda: intentiones
dcterminant
fibi
,
,
qujc nullam
rem
cum vniuoce omnibus appli-
centur,vt fupra ta£tum eft.£t notantcr dicit vbique, af>plicantur, propter ca quar fupra notaui.
Sed contra hoc vhimum, de vniuoca applicationc, arguit duplicitcr. Primo cx vniformitare
quantum ad vniuocc prxdiapplicari,cx z.Pofter. Idem etiam habe-'
pa(nonis,& cari,vcl
fubiedti,
tur i.Pofter.text.comm.39.
tcnciaE,quoad idem.
Refpondet quod ,
Vult diccrc bre-
uiter
neris
,
& inucnit illam in omnibus vniformiter,
vidclicet communicabilitatem pluribus fpccie-
bus ,
& castcra huiufmodi
;
om-
tunc confiderat
quantumcumque intcr fediucrfa vt vnum fundamentum huius intentionis in com-^ muni , ita quod nullum ipfot um fcorfum accipit vt adzquatum fundamentnm eius. Illa igicut nia ipfa,
,
quaf in rc funt plura
,
poffunc in intclledu acci-
vnum. Exemplum de fubiedto adarquato numeri quaternarij. Exemplum eciam de corpopi vt
humano
,
& eius
menibris in ordine ad anifed de hoc fortc
mam intcllciliuam & incer fe ,
:
Vltimo refpondct aliter ad argumentum prin-
ifta
& adbu fimilicer
&
cipale, omifsatanta prolixitate replicarum
cuafionumj&rcfponfio confiftit brcuiter in hoc, qu6dditStum Ariftotelis intelligitur dc accidcntibus realibus,quorum efle depcndet k fubftantia, &quoad inharrere,& quoad cffici:non autem dc intencionibus,quas prarcise fiunr ab intelledu.
Ad fecundum principale negat antecedcns.Ad primam ergo probationem,glofIatoptimc Philofophum, quod nomine albi,vcl mufici, intcUigii:
fiditium
&
, ita vnitas , vel vniuocatio in his prasfupponit vnitatem, vel vniuocacionem in illis.
Refpondet )
quod
(vt
tadtum
fufficit
eft
in qujcftione prasce-
&
N6 rcquiricur igitur vnitas vniformishinc inde. Replicat fubtilicer contri , quia tunc maior vnitas fumcretur ex minori.Hocenim patet,quia
quatuor modi vnitatis
illi
gnati, habent fe per ius
,
f.
ordinem
Metaphyficae ,
afli-
& fecundum ma-
& minus videlicct numeralis fpecifica,ge& proportionis. Cum igitur vnitas vni-
nerica
,
aggregatum ex fubied:o,& accidente:nam fic poomne concretum accidentale in tertia fui acceptione, vp didtum eft fupra. Concretum autcm formaliter fumptum poteft verc dcfiniri, fic accipitur in propofito , non aucem pro aggregato ; quia fic ipfius non cft definitio, ncc de-
teft accipi
monftratio.
Ad aliam probationem dicft vno modo, quod
vnitas proportionis cx parte
rerUm,a qua mouetur incelledus ad attribuedum vnamiiitcntionem , vniuocam omnibusillis.
,
,
ibi de gencre moris , non dc gencreLogicOjvel Pracdicamcntali. luftitia enim
loquitur Ariftoteles
eft quodda gcnus moris,vel potiiis virtus in communi , cuius vna fpccies eft ipfa iuftitia. Etciim virtus in cpmmuni (cx z.Ethicorum) fit habitus,
qui facit habentem
bonum»ide6 id
,
^Ho
opus eius reddit
:
per pra
omnium. Refpondet optimcquodmaiorem vni-
Dodor
fe in )
eft eft
gencrc moris. Sed quia (vt tetigi fu-
videtur ibi loqui Philofophus de Gencrc
praedicabili
efle in
£& ,
&
quo habens eft bonum. luftum vcro non fcd quod , vt castera concreta ideo non
uocationis rcperiatur propric in duobus inter-
& &
bonum ,
nihil per fe cft in gcnerc moris, nifi
,
mediis,3ut faltem in tribus primis,fcquitur quod fit maior vnitate proportionis , quz cft minima t.item fumi a miiK)ri conuenit vcl caufalitcr , complete, aut occafionaliter, fcu originaliter,
10.
&
,
rum, liccc nulla rcs primz intcntionis fit eis vniuoca,& hoc femper(vc tadtum eft fupra)fuftincndo ajquiuocationem entis in his logicalibus. Scd contra hoc inftat , infcrendo quod ficut entitas fccundarum intentionum accipitur ab entitate primarum,& prsfupponicillam,alitcre(Tct
denti
TiiMtrffi im rf
foffunt torui-
in fcquentibus altius.
habent veritatem de paf>, atque potentia fibi correfpondcnte ex natura rei. Intentio vero eft effedtiue ab intclledu , non eft in rebus primas intentionis potentia per fe ordinata ad huiu^ modi intentiones, fed tantum per accidens. Suftinet igitur quod non inconucnit intencionem gcneris vniuoce applicari rebus omnium gencfione rcali
,
re
Secundo argnit *ex vniformirate adtus,& po-
JM9>
&
cum prima refponfione
do
quem
,
mtd».
ita
,
&
ferecoincidit
tiam huius rationis. Gonfequenter foluendo primum argumentum di, contra
minori
etiam ab ipfo cfFe(5tiuc habet fuam vnitatem. Alio modo refpondet ad iliam rcplicam , qu£ concludit quod tunc intcntio effet ngmcntum , vnitas eius, tcllcdtus caufat
vltimate ipfam refolucndo.
principale adduci; primo
Nam ficut inf
in propofito.
tum propric reduplicatiue. Generaiifllmum enim dc inrcrmediis in linea praedicamcntali per fc di£tum , non dicitur de eis i«quantum Genera infcriorum fcd inquantum fpecies ipfius funt, Concludit igitur conuertibilitatem , & fufficien:
PUID.J.
incomplet^. Prirao modo concedit quod eflct inconueniens , cum efFedlus non poffit excedcre Maitrvnlta* fuam caufam totalem. Secundo modo non eft in- prtHemt tx
&
,
,
&
ide6 alio
modo
,
& bcnc rcfpondet
breuiter confiftit in hoc. Aliquid
gencre poteft duplicicer intelligi , auc pcr fimpliciter
;
aut rcdudtiuc.
Primo modo func
Cocretum vt J'finitHr.
XII.
QucEftionis ticrit»
med0
funt ranti^mabdraAa in genere,& maximeacciqutdentium.Secundo raocio funt coiraf^a in genere,
in prd-
iitjmintit.
Cum
fcilicet accidentis.
hoc tamen (latquod in
jpfisrepcriaturruperiu$,& inferius,& concrafti-
&
gcnus, & differentia , fuo modo , licct ab abftrafbis per confeqaens deHnitio,& demonftratio dc ipfis,fuo modo , vt dc abftracflis fed de hoc magis infr^. Ad tertium principale recurrit ad ea quz di-
ua
:
non
(ic
&
alia
:
II.
v»rii it^niuntMr,
Ad quarcu patet folutio in corporequasftioHis. Ad quintum, diflPerentiam ponit notabilem intcr
dcfinitioncm abfoluci
,
&
refpcdiui. Prima
cnim datur per priora ,¬ioracommuniter. Sed fecunda datur & per priora,&per caquat func fimuInatura,propcer habitudincmdcfiniti cfrcntialem ab huiufmodi dici
;
& hoc cft quod folet
&
diftinguendo de dcfinitionc quiditatiua, : fcd dc hoc magis ftatim,& alibi pcr-
,
quietatiua
trad^abitur.Poftet ctiam aliter dici ad illud argu-
mentum.negando fpeciem poni
in Iiac defini-
tione, licet ponatur in atia,qa
Porphy-
Vndc tefen dicere,Mfferens ff)ecie ,Sc^eciem
rius.
abfoIuce.Solutio tamen Dodloris fuftincri deber.
Ad fextum breuiter «fbor
quod
nuntur
ibi
non
eft
fc
cxpediendo , dicitDoquia ibi non po-
nugatio
&
ly pluribfu,
:
\y differentibut
,Zinqyim
particula: diuerfa:,fed
vnum
ponitur tanquam
expofitio alterius, vt
fenfus
:
fit
tie
plurihntSd
cft,
dc diffcrentibus fpecie. Sed an fufficicntcr euadat an fic ha;c rcfponfio difficultatem argumenti , fitneccfTawi fugiendum,ftatim pertradlabo. D E T E R T I Ojcirca didla in folutionc qu^ftionis,& primo circa primum modum diccndi.quod
&
XZ.
vidclicct haec ratio Generis
propric definitio
fit
defcriptio,
dlum tum quia(vt tadumeft :
fundamcnris huius
comm.
raph. text. fubftantia:
immo
,
non
1
fupra, quaeft.^.ex
& etiam Philofophi 7. Mc1. & 15.) dcfinitio eft folius
,
vel faltem
vc habct
(
&
vidctut efTc probabiljtet di-
,
rerum primae intencionis, Qupdlibeco quinto,
Ockam
quajft.io.) definitio cft rci fingulariscxtraani-
mam.Tum quia fecundum ipfum ibidcm,quacft. (
exprimcns quid tei, quz eft oratio longa compofica ex genere proprio,& difFcrcn19.) definicio
tiis
eftentialibus
lcs definiti
,
eft
,
fignificantibus partcs cffcntia-
tantum nominum abfolutorum
homojeo,
,&
forma, &c. Definitiovero exprimens
/ignificantium compofitacxmatcria ficut
quid nominis, quat eft oracio explicite declarans quid per vnam didlionem importatur, eft nominum connocatiuorum,& reIatiuorum,quz fignificant
vnum in rcd^o,&
aliud in obliquo:ficut al-
bum,calidum,pater, filius,& huiufmodi:vbi
afli-
gnatquatuor diffcrenrias harum definitionum, vt patet ibi. Genus igitur cum non fit ncc fubftantia, necres aliquaextraanimam,nec nomen abfoIutum,fcdtonnotatiuum,veI relatiuum, fcquitur qu6d non dcfinitur propric dcfinicione dicente quid rei. h«c igitur ratio aut crit dc-
quid nominis tantum. Ad hoc breuitcr rcfpondeo , fupponcndo , ea qua: didla funt fuprl^,quxft. 3 .quod hxc ratio non eft prarcis« quid nominis definitio , fed etiam quid rei & hocaccipiendo rem , vt tertia quzft. Quodlibeti,articuIo 1. accipit ifte,pro omni pofitiuo,quod non eft fimpliciter nihil.Nam in omni gcncreeft quid & re$ , illo modo. Licctergo fctiptio,veI faltc definitio
'3-
:
ZHtintienis i..h»btnt dtfinitiini quid rii
fut modo.
7.
ma fuo modo,quz tamen vt definiuntur,fumuntur per modum retum primz intentionis:& hzc eft exprefTa fententia huius,in 4. diftindb.
2.&
in i.diftindt.
i.
quzft. j.Et
i
.qucft.
addidium Oc-
kampatet, quia fuis falfis imaginationibusinnon ponit aliquid reale, nifi fingu-
nititur ,f]t]ia laria.
Ad
xit fupra,quxft.8.vcl potius 6. jtbftlutum (^ rt^eliiuS
&
509
Metaphyficx vbi fupt^ proteftatur, nedum rerum extra animam , led eiiam in ani<»
lofophus
&
Antonomafticc fubftantiae fit dcfinitio , ficut quidj tamen alioruAi etiam eft,fuomodo,vt PbiScoti optr, Tom. /.
aliud di£tum eius , fimpliciter negandum qu6d definitionon fit nifi prxcis^ ablblutorum ruinofis enim fundanientis adhzrct,vt patet intuenti, ide6 tencatut fentcntia Dodotis firmiflima, contra illum primum modum diccneft
:
di,& argumenta eius cfHcaciffima. Sed circa tertiam rationem Dodloris , vbi dicit , quod httc rtttio coHuertitur , &c. poflet obiict contra ipfum , quia videtur ibi velle qu6d accidens conuertibile, cuiufmodi cft propria pafEo, non fit eiufdem generiscum eo ,cuius eft. Qui cnim ponerct hanc clTc dcfcriptioncm,diceret ea, cx quibus fic, efie intentioncs , quia paflio intentionis
non poteft
M-
efTc nifi intentio,vt patct.
Item , cum dicit quod omnc quod przdicatur pcr fc de aliquo,eft fuperius ad ipfum , &c. videtur falfum, proptcr przdicationem pallionis pct fe,& pratdicationcm eiufdem dc fcipfo , qu« ponitur communiter in primo roodo. Dico , quod vcl loquitur Dodlor famos^ vt fupra facpc notaui. Vel quod intelligit de his, qua: funt eiufdem gcneris per fc,& non folum redudiuc. Et ficpatct ad primuro argumentum de paflione. Ad aliud dico , qu6d intelligit dc prxdicatioprimi modi & fic peproprie fumpta logicali, nec paflio , ncc idem de fe przdicatur. Intclligit ,
&
:
etiamdepr(jdicationealterius a fubicdlo^vt patct ncin Iittcra&eiufdemgeneris,fcilicct pcrfe,
&
dum
redudiuc. Quotics autem accipicurprf
&
taftum cft fupra. Qualitcr ctiam proprium habct rationem communis,& pr«dicabili$,& qualiter non, & refpediu quorum,infra cap. dcProprio, habet videri prolixius.
Vltcriiis,cum dicit Do(5tor in vltimoargu-
mento contra opinioncm,qu6d ha:c ratio prxdicatur conuertibilitcr & non vt proprium , quia tunc tota hxc ratio poffct definiri , poffct obiici: quia ex hoc vidciur infcrre quod proprium cfl dcfinibile,quod tamen non cft conccdendum,fc,
cundiim Scotiftas: quia nihil
eft
per
fc dcfinibile,
quod non cft per fc fpccies alicuiusgeneris fed proprium non cft huiufmodi;ergo,&c.Dicendum vcl qu6d famoscloquitur,vcI cxtendendo defini:
, vcl dcfinjtioncm quid nominis: fcd fic fortc loquendo non clTet inconueniens quod infcrtur.Rccurrc ad ea quac dicuntur I.& 1. Poftcr.de medio Demonftraiionis , an fcilicct fit dcfinitio fubiedti, an ccrtc pafIioni$:&
tionem ad defcriptioncm
applica ad propofitum. licet
Quod vlterius dicit
,
fci-
quod non eft vltim* differtntis qnia addtnd» ,
VniMerfale efet nuratio
,
poffct obiicicontri
raulti pcr ly tjuod, in dcfinitione gcneris
guht Vniuerfale
,
,
,
quia
intelli-
tanquam gcnus. Rcliquara
quodfequitiir ponunt pro difFcrcntia.Potcftdici per interemptionem cxpofitionis, immo potius
fundamcntii per ly t]Hod,\x. alij altius exponunt. Vcl fuftinendocxpofitionem illotum intelligitat
dic confequenter.Potcft cnim dici probabiliter, qu6d pct hoc toturo j«»i fradicatHr^ circumlo-
Rt
qui
ly-
Expofitio
510 quitut nut
If.
ipfujTi przc[]c3Jbile,it9
ejl prddfctfhilt
quod
(it
Ccn[iis,Ge'
non fe habcnt fubordinatc eftcntialitec diuiden-
jrationc vniuerfalis pro vniucjrfaU in dcHnitioni-
uifio altcrius. Praedicabile
bus iftorum quinqiiccum non ita /iat iu aliis deiinitionibus,vt patct communitcr. Item, vidctur dcclaratio Dodoris in hac folutione , & folutio yltimi argumenti repugjiare. Nam vidctur hic »» ^ttid poyclle quod dijferentibtu jpecie , nuntur h;c tanquam difFerentia: diuifluz huius , quod eft praidicari de pluribus, vtpatetex-
corrclatiue tefpicit fubiicibilc
prefse io littera.Sc conftitatiuazipniis gencris.In
folutionc ver6 vltirai argumenti principalis dicit, c[[xbA differentihM jpecie
poniturvt expofitiq
huius quoi e& prxdicari de pMrihiet. Iteni,videtuc nugatio in deHnitiotte , quia prasponitur in-
efCe
cadem
ferius fupcriori.ex
parte orationis,videlir
cet dijferentibtu jpecie ipfi in tjuid
quia fupr^
lium
,
& hoc probaturj^
qusftione dc fu£cientia Vniuerfa-
,
& hic m littcra modi,
funt primi
&
,
& iUud cfl difFe-
rens fpecie,vel namero.Deindeconuepit vcl talis
ei talisj
modus praedicandi , quia talia funp prae-
dicata,&c. Et^xo^dicit T)oGtotinquidS)Cqualt primos modos praedicandi , conccdo : fcd ex hocnon fequitur quodpriusconueniant pra;dicabili,quam refpefbus ad fubiicibile imm6 pra;ponuntur prasdicabilc, & fubiicibileipfis modis, efTc
:
&
parct
fic
qu6d argumencum
cft
adoppofi-
tuni: quia ibi praeponitur fuperius, vcl princip^lius
faltcm minus principali. Breuiter ergo fe-
,
cundum compar^tionem
prasdicabilis duplicem,
modum pr^ dicandi, adasquatc vna euadatur ifta duplcx diuifio , cuat aliam.Vna tamen fimpliciter prior,licct vfividelicet ad fubiicibile,& ad
&
tate poflint indifFcrcntec diuiderc.Vel dic brcui-
cer,qu6dinracioneVniuerfaIisincIudunturduo,
& de illo
dc hoc ,
,
crgo
male dicit Dodor ia littera,qu6d de diffcretibus genere in quanium talia, nihil per Cc prxdicatuc.
Ad primum, patecfoiutio
ex fufiicientia
Do-
dc quinque Vniuerfalibus,vt dccis ioquicur Porpjiyrius ex his qu« didla func quEliione praecedente. In ratione enim prazdicabilis & applicabilis fundamentis,confiderat Logicus has intentioncs,ide6 loco Vniuerpilis ponij: prtdicahile de pluribta. Vcl fi placuerit cxponerc definitiones iftas in przdicatione materiali , ve tadum eft fupra, ita quod fenf)j$ buius definitiofl:oris,fupra,
,'
&
fcilicct prsdicabilitas,& pluralitas,
& difTerentiae & fecundi
diuifiuz. Primi Cantitiquid,Scini}uale, differemibtu fpecie,
& numcro:& fic non cft fubor-
dinario cfTentiaUs.
A^aUud') potcft negari qu6d difFerens genere prxdicatur,&c.quia j.Meraphy ficx differentia di-^
&
funt diffcrentia.fcd primo dincrfa ,ide6 licct dicatur congrue diuerfag«nere,non tamen differentia.
&
hoc proprie logicc loquehdo,
vt fuprafspc
nocaui.
Ec
fi
dicatur,
quod Gcnus
& Species dicuntur
corrclatiuc , ergo eodcra modo,difFerens gcncre,
& difFerens fpccie.
Poteft ncgari confcqucntia, quia difFerens fpecie,& numero, funt difrercntix
eftVniucrfalc fundatum inillo, Yclapplicabile
fubiicibilis,& non praedicabiUs,nifi cerminatiue.
jlli,quod pra:dicaturdc pIuribu$,&:c.Sed haEcex-
jGenus ver6,vcgenus,eft tantum praedicabile. Ec (1 obiiciatuc de generibus fubalternis,vc animali,
eft efuod pntdicatur ,
pofitio licct
bona
fit
,
&c.
non tamen
fit ifte
itaad
:
mentem
Dodoiis.Velaliter qu6detiamin definitionibus realibus hoc idem conucnit ,ybi per gcnuspriinum, &aliasdefccndendodantUr definitioncs, vt fi dicatur qnqd homo eftjubftantia ariimata/enfibil» rationalu
poniturratio animalis locq ipfius. Vcl terti6 quod hoc fccit Porphyrius vt ,
ihi
Namfi
6c planta,Sc(:. quas
pofFum
denominatiue,ergo tio
,
eis applicatur
prius.PolFet dici
,
dici diffetentia
gcncrc
genere,vr
incen-
dififercns ,
eft
& ita argumcntum ftabit vt
vt fupri,
qu6d gencraliflimum
& fubaltcrnqrn funt difFerentia: materiales gcnctis.Vel ponderari pofTunt verba Dodloris,vbi di-
yniuerfalcjoporterct addereprcdicabilc, Vel di-
cit inquantum (alia,8c hoc maxime vt z6tusCignatus poteft verificari in fundamentis,& in hoc
cibile,&c. Brcuitercnim proprielogiccdefini^-
CefFat
do, fic deberet dcfiniri Genus cft Vniuerfalc A, fcd quietatiuc , cxplicatiue definitur , vt Por-
(ftorijgratia breuicatis,& infra quacft.i^.amplius
puitarct nugationem.
dicatur, Genasef^
:
&
phyrius
,
&
ben^
,
& fic de aliis. Ad aliud dico,
qu6d nuUa cft repugnantia in minentur:
fiue
didis,
enim ponatur
fi
bcnc exa-
differentihm fpecie
Dodoris. ciim dicisqu6d
expofiriuc,fiue n6,procBdit declaratio
Ad aliud negatur nugatio
|8.
inferius praeponitur,&c.
;
&
Dico quod
& fuperius
alitcr confi-
&
piftriin du-
derantur inferius
ftUittr conji'
Primo modo permodum includentis per fc,& inclufi. Secundo modo
,
,
inlincarcdla
,
alitcr ip Ijnca collaterali.
&
modum diuidentis, diuifi i vcl potius fubdiuidentis,& fubdiuifi^vcl ordinatediuidentium
pcr
aIicuiustertij.Primomodoeiretnugatio,nonautcm fecundo modo. Scd quiaadhuc pofTet obiici contra talem modum definiendi , poteft aUter dici,qu6d licet ordine fcriptura:,& loquendi, fcu Euphoniac,prarponatur vnum alteri , fcntentialitec
tamen,
& coftrudliuc.dcbet incelligi c contra.
l^.
cunturalitjuididementia, quia difFercns gcnere piaximc attribucretur gencralifCmis , qux non
Genu$
Gentu
jlis,
jUrsHtur.
Sed vnum indiffcrenter ppteft poni,vt fubdienim immediatc
ces.
qu6d inquid Sc qualt
dicit
cetur,ita differem genere
Supttius, (^
nifi
vel •difFcrcmiac pracdicabilis,
quoru- quodlibet fubdiuiditur in diffirentibtu jpecie Sc nurtiero. Item, ficut differem fpecie pcr fe pr^dicatur dc hoc differente ffecie,&(. illo , vt infra di-
w
Do€tot,differentibu4
addi expofi,tiue,quod non4:onuenirec immediatc poncrctur. Dico igitur qu6d ifta
Sccund6 pcincipaljtct cjrca folutioncm proptiam Dodorjs ad qu«ftioncm,occurrunt quxdaminftantix. Prim6 quarc Potpbyrius vtitur
&
.Ii
Sed concrahoc efl: quod dicit jpecie ibi
depluribiff,Scc.
ifta
pmnis
inftantia.
pcrrraftabuntur.
Pluraaliahicomitcole-
Dato enim qu6d difFcrcns
&
gcnere pjrxdicecur de hoc , de illo, non tamen yt difFcrcntia generc funt \tmedtu , licec benc vc quid:Sc ficintelligit DoftorfcVt infra dicctur.
&
PofFet vlteriiis ad principale argui, fimiliter concradefinitionem fpcciei, aliorum applicari fic:omnis bona definitio conuenit cuilibcc pcr fe contento fubdcfiniro: fed hzc non eft huiufino-
&
di,ergo,&c.Patet confequenciacum maiore.Minorprobatur, quia hoc genus cum fic iqdiuiduum,non prasdicatuc de pluribus,&c. Ad hoc poccft dici,negando minorcm. Ad probationem dico, qu6d in adlu fignaco non inconuenic indiuiduum pra;dicari de pluribus:fccus eft deaftucxcrcito.Vel pofFct negari maior,Ioqucdo de dcfinitionibus in adu fignato afSgnatis, quia fic 6tCinita./i4pponutJimpliciter:CcA
cofideraaltius.
Tertio principalicer poffet dubitari, circa pri.» .W3V ,T mum
a o.
XII.
QujEftionis mutn argumentum prindpale
&
folutionem eius , licet ccnndcratio cius magis ad Mctaphyficum,quam ad Logicum pertineat. Vecitas enittf Metaillius didi Phiiorophi examinatur 7. fhy Cicx,Sc iti qaarto Sententiarum,di(lin6l.i2.ab ifto, Sc ideo recurre ad ea quz ibi habet. Quancum autem ad primam folutionem illius argumenti , non videtur rede di£bum qudd tancum accidencia copulata deiiniantur per fubftanCiam, niii teneretur iila opinio , qux vultomne accidcns eiTc copulatam , ita qu6d licct vni infic per accidens, vcl contingenter, alteri tamen neceiTario, vel per fe , de quo infr^ magis. Philofo,
phus enim vniuerfaliter loquitur 7. Metaph. eomm. 4. (^fitjtutttihiM , vt patct , & ha^c eft
ttxt.
fencentiahuius,infri,qaf ft.
quarto vbi prius, Sc fupet feptimum Metaphyii-
Pro
cae.
tamen folutione videtur facere in-
illa
fi non, videtur InperfluicaSf fic,quomodo potcft verificari? Dico breuicer , qu6d poceft fuftineri probabi*
qu6d
prima, quia in primaoftcnvnicacem proportionis efte in fundamentis: in fecunda ver6 vnitatem vniuocationis. licer
difterac \
dic przcis^
Hoc aute verificari poteft fic(vt in tertio diftinft. i3.auzft. I. habet ifte)quiarecipientiaformam eiofdem rationis, pofiiint dupiicitct confiderari. Vno modo vttalia, vel taliaentia. Alio roodo vt recipientia. Primo modo , ben^ poftiint eflealterius rationis : fcd non fecundo.Exemplum, ficuc albedo eft eiufdem rationis in Iapide,& Iigno,ita ifta vt comparantur ad albcdinem, nen funt alterius racionis,imm6 accidic eis ciTe alterius rationis, vt recipinnt formam eiufdem rationis. Ita dico in propofito , qu6d animai , & color , licec
folijm accidcns copuIatum,fcd vniuerfaliterom-
cionis
maximc
,
reale
habet definiri
,
nitione quietatiui per fubftantiam
,
dcfi-
vel aliquid
hoc mediate, vclimmediatc.
ci acquiualens: Sc
Refponfio igitur Do£toris famofaeftjVt
pate't
enim accidentibus eft martlfeftius verum didlum Philofophi. Secunda crgo refponiio infri poft omncs replicase^ meper ly
lior
,
In
dicitur.
illis
quam ftatim pertra£lab\>. Duz prihia: recum folutionibus earura (atis clarz func,
1>Iicz,
,
de potentia,&a£lu, 8c emanatione paflionnm ^tfubicdo ,de quibus alias. Sed circa alias tcplicas , folutiones eaicec ibi poftenc tangi plura
&
rum,poftent inftaatiae nonnuUa: applicari. lila rcfponiio de vnitate proportionis, fzpe in his logicalibus habetur.
Sed contra aliam fequentem
,
& etiam illam,
vbi dicic Do£tor qu6d maior vnicas eft in inrcntionibus, quim in fundamentis , licet hacc ab ilin quarco diftind. o.Sc in fecando, diftin£l.2. £t in Quodlibeco.quzft.io.cum vnicateprioris po1
teft ftare
pluraluas pofterioris
,
& non c contra:
fed fundamenta intencionum funt priora, vt patet, ergo ipiis plurificatis proportionaliter pla-
,
adhuc poiTent
,
aut fpecific^.
Primo
locus lapidis,
& hominis iinc altetius fpecici, li-
c^t iinc
numeralitcr
alij
mento
,
intcntio
liccc
non
,
:
&
iic
eft in alio
eft
accidentis per fubiedla, eft numeralis tantijm. Vlteriils,circa foiutionem primi principalis
,
,
&
I
.
qu6d caufa huius,qaod
eft
Mcidtm definiri ptr fub-
quia fubftantia eft caufa efficicns ipfius,& nedum materiatN^»^, cuius oppofitum dicit.vbi fuprik:quia alitcr potius poncrctur Deus
fiantiam
,
eft
in definicione cuiuflibec creaci, qu^m fubftantia, cura ad Deum fic dependcncia eftentialis fimpliciter
:
accidencis
ne efficiencis
autem ad fubftanciam dependentia
,-eft
in ratio-
effencialis
fecun-
dum quid,&maxime abfoluti. Item,omnis forma habec
definiri per illud cu-
ius cft vt fufcepciui.vt habet
allcgaco
,
Doctotin loco prz-
etiam anima intellcAiua
,
vt patet fe-
cundo de Anima.Cum ergo incentiones habeanc effe fubiediue in rebns , vt fupr^ didium cft , &
non
in jntellcdlu
:
&
ficut in aliis rcbus,ita
& in
&
cipi in
eodem, vc
a(Stus cius
fecundum cfTe reale.
Incentiones vcr6 licet recipiantur quodammod6, non tamen fecundum eftereaie, fed tant6m
accidentia realia definiuntur per fubftantiaroi
qu6d
:
opinionis.
Circa aliam refponfionem Dodoris * ad illam teplicam de vnicace fundamenci , vbi dicit,Aliter ttncedi poieji quod hnbtt fiibie£iiim vniuocum I.
&
eodem
In
altcrius rationis.
Tom,
nii
cognicum, vt fupri didlumcft.Didum ergo DodlorisVerum eft hic,& non repugnat alibi didlist
cft
,
&c.
IJ.
quia videturefrerepugnantia in di£tis Do£loris,hic ^.Metaphy ficz,& in quat> to diftindl. i.quzft. i Videtur namque vellc hic poteftdubitari
& alio funda-
verum
etiam fundamento , faltcm remotO) poifunt eife piures intentiones , etiam alterius racionis. Vei alicer poifcc dici, qu6d did^um illud Dodotis teDct ellentialicer ex natura rei ordinatis , vt de adlu 5c po.tentia iam dixit in littera fed prima rcfponfio fuflicit. Vide norancer eum in prima diftindione tercij,quzft. x. foiuendo argumenta
Scoti oper,
&
ita habcre vnitatem vniuocationis, , zquiualcntcr faltemjficut ex alia parte forma accidentalis,ex diftindlionefubic&iua vttali,nunquameft altcrius rationis , vt quzftioneprzcedencc didum cft, qu6d diftindlio marerialis quz
quare ergo in definitione fecundarum intentionon penererur fubftantia,nulla videtar raiio. Ad hoc, licet hiulta propofitum tranfcendentia dici poffent , tamcn pto nunc dico , vel qu6d loquitui famosc ; vel alitec,qudd in accidcncibus realibus concomicancur fci effici ex principiis fubie6li,vcl formalibus,vclmacerialibus; rc-
modo concedo rcgulam Dodoris vbique. Secundo modo non tenet.Non oportet enim qu6d
& alia
vt fub intcntione
poftunt dici eiufdcm ra-
plurificari intentiones iuxca
duplicicer,aut numcraliter
,
,
fubftantiis.vt prius, quzft.j.de Vniucrfali dixir,
,
di€tzm propoiitionem. Ad hoc refpondeo fuftinendo ilias folutiones famofas , quas etiam odiaua diftindione primi quzft.i.& I}. diftind. tercij,quzft.i. tangitin £mili , qu6d pofferius flMrificttn poteft intelligi
alia
tamen
,
imm6 ipiis non plurifica-
rificantur intcntiones tis
fint altcrius rationis
Arguicur dc ex fundamcncis huius
la accipiatur.
11.
tacepropor[ioni$,&
generis confiderantur
ne accidens
^prima de vni-
vel n
ceatio Philofophi, Sc Ariftoielis 7. Metaph. text. c»mm. 4 Sed pro nunc breuitcr dico, qu6d non 1 .
»1.
5«
poftet dubitari primd,an difrerat
quia habent effe per ipfam,& in ratione fuftentincantis, fufccptiui, cfficientis , iicct hoc viti-
&
mum non fic racio principalis: & fic etiam form^ fubftantiales,& anima intelledliaa,&c. definiuntur pcr materiam.Intentiones autcm non habenc
magis efte per fubftantiam,quim per res aliorora generum. £t fi quz fundantur in ipfa.hoc cft inquantum habcnt effc in intelledu : & fic verum eftqu6d totum effe fuum habent formaliterab intellcdhi. Non tamen nego fundamenta dcber^ poniinde£nitionibu$ accidentium inteniionaR. r
z
lium.
14.
Expofitio
512. |ium eo modo quo habent
e(Ie pcr ipfa
,
ipCi$
&c. vbi pec
ly
,
vel in
GenM eji ^uod,
, vt dicjt Do<%or in quarto, quod non omne accidens im-
intelligi
fundamcn-
PofTet etiam dici i.
mediate dcfinitur per fubdantiam > vt priiis dixi, ;. Anceprasdicamcntorum, nota-
&infci,quxft.
biliter dcclarat
,
vbi pbnit difFcrentiam inter ac-
& incentipnalia, in coraparatio-
cidencia ccaiia,
ad fubicfla. Qui autem vellet pertradare verba Dodoris vbiprius , in quarco,& in Mecaphyfica, foctc poiTet negacc qu6d accidencianon dcfiniuntuc per fubftantiam , co quodefficiens eorum eft fed de hoc alibi magis. pec hoc patct ad
|ie
:
formara argumentorum. PolTet etiam dici, qn6d loquitur hicde de^nicione Logica , ibi vec6 dc definicione MetaphyHca , vt ibi habct ha;c de acgumenco pcimo pcincipali,& folutionc eius , didla pcobabilicec Hnc. Cxtcra argumenta cum fuis rouicionibus vfque ad penulcimum argumentum fatis pacent.Illud quod tangicuc in fccundo principali de di£tis fecundum accidens, & idemicate ?'itod
tima,
&
& vltima AnteprxdicameHtorum
,
videbi-
tur altius.
^g^ l^
Ybi
fupri
puoi.7.
Circa folutionem quinti principalis
*
,
dubi-
ficicncer poflc definiri per cflcntialia, ex
quo fe-
&
& abfeluta, non obftante qaod definiantur
/icut
perextrema, dcfinitioncdataperadditamcntum.
Ad ifta
dico
,
Iaris,& fubtilis,
dum, quod
quod
folutio
Dodoris
finga-
& irrefragabilis.Vnde aduerten-
definicio alia quidicaciua,alia quieca-
vt in fepcimo Metapbyficze , diftindione quacci babec ifte, quz
tiua
eft
,
& duodccima licec
aliquan-
do coincidanc, non tamen fempcc. In fubftanciis pnim coincidunt, in accidentibus verolicccfefundum infecat pcimum , non tamcnccontra, quia prztcr eflentialia adduntur alia,vt £him,vcl fundamentum,vel tetminus. Vlterius fciendum
quod
fub^er-
&
de rclatioo , & in definiendo, in cognofcendo. Relatio enim cft^«o,& relatiuum ^uod. Vndc in definitione relationisdebentponi terminus , & fundamentum , cum fit habitudo vnius ad aliud in definitionc vero rclatiui dcbet poni correlatiuum, vt ad quod dicitur. Extrema ctiam relationis poflunt dupliciter :
confideraci.
Vno modo abfolute
Alio
lia entia.
modofub
,
vt talia,vcl ta-
celationibus oppofitis,
Primo modo funt priora,& notiora , faltcm quoad natutam fccundo modo non. Ex his ad primum dico.quod accidentia,etiam abfoluta definiuntur per additamentum nec oppofitum habet Dodior. Vnde dicit quod ab/o' vel difparatis.
:
^j,
&c. Dico quod nuUum accidenseft abfolutum
,
iutum
potefl cognofci in fi per ejfentialia
dico
vlteriijs
confiderari.
fimplicitec
aliquod fitformalitertale. £t
licet
,
quod fubftantia poteft
,
Vno modo
abfolutc
,
duplicitec
vt fubftantia,
modo vt fubie^um. Primo modo eft modo non. Non ponitur aurem
alio
fccundo
finitione accidentium
,
nifi vt
fubie(%um
confequens non vt prius.Haecrefponfio babilis, fcd prima communior.
Ad
aliud
priora
,
,
concedo quod
& notiora
,
:
prior, in de-
& pec
cft
pro-
rclatio definitur per
vel faltem poteft
fic definirij
relatiuum vero vltta illa includit in dcfinitione quictatiua eius , fuum correlatiuum , quod eft fimul natur^ ra,
:
& de tali loqaitur Dodtor in litre-
comparando Genusad Specicm, vt patet:hafc
folutio facit mihi fidem,licet poflet dici, vt ali-
&
qui volunt , vtrumque per priora, notiora de; quia terminus vnius cft fundamentum alterius. Ponuntur nihilominus ipfa correlatiua aliquando in definitionibus , circumloquendo
finiri
abfoluca. Poflcc ctiam dici
tionum
qu6d cxtrcma rcla-
,
vt fub relationibus confiderantur
,
funt pcioca
,
non
&
ncc notiora , vc pcius , iia tam de relatiuis, quam de relationibus, poteft verificari folutio Dodloris. Sed infra magis cap. dcRcla,
& alibi
tjonc,
hzc alcius
pertra^tari habenc.
Vltim6 circa argumcntum vltimum principale
&
fblutionem eius dubitari pofTec. Vidctur
pcim6 quod
differentia non fir Species mulcitutum quia mulcitudo non eft Genus , cum tranfcendens; tum quia multitudo opponi-
dinis /it
:
tur vnicati fit
,
$.
acquiuocum
patet
I.
&
Topicorum
Qudd
genus.
Metaphyficx. Ciim igitur vnutn multitudo fimiliter erit , vt
,
,
aiitem
& pcr confequens non efl vnum
acquiuocum in-
fit
& cap. de Specie, vidc& quinto & decimo Metaphyfi-
fia cap. de Differentiai
tur dicerc
ifte
,
,
communiter de mcnte Ariftotelis ponitur. Jtem , vidctur qubd illa folutio qua: impugnatur ex 6. Topicorum , & 7. Mctaphyficz , fit bencafHgnata: alitcr figura Grammaticalis,quam Appojltionem appellant , non faluarct in oratione congrua non efle nugationcm , vbi prsponitur fuperius inferiori , ex cadem parte orationis , vt cae
,
,
animal homo currit.
fccus eft de rclatione,
& fecus
,
accidentiaabfoluta definiuntur pcr fubftantiam,
taripoffct,quia videturvclleabfolucaomniafuf-
qui vidctur qu6d in definitione quantitatum , S^ qxulitatum , non eft poncnda fubftantia , contr^ prasdeterminata. Philoftjphum, Item.extrcma relationis funt priora rclatione, ergo rclatio poteft definiri per priora,& notiota,
.^
&
aliter pofFet dici
ybi priuSiquzfl:.
benc h
qu6d accipit Dodor ahfolutum pro fubftantia tantum, & omnia accidentia fub alio membro. Et fi dicatur, vt iam notaui, quod
,
iuc. r.
licct
,
probabiliter cxponunt
quod pote(^
tum Generis > vt quidam $,
potius, cft ei effcntiale inrrinfecum
eontra communiter. Licct igitur in definitione quantitatis , vcl qualitacis ,ponatuc fubftantia, notius. Vel definitur nihilominus per prius ,
vt patet in hac dcfinitionc
,
,
& notiora.
Vbi langit duo.non enim omne prius dcfinito,&
Item
,
Philofonhus 2.'Phyfic.
comm.
text.
3.
in dcfinitione naturac videtur prarponcre fuperius infcriori
cundum ftrui.
cum
,
accidens.
Similiccr
nis Vniuerfalis
i. ,
dicit
Vbi
primoper fe
c contrario
,
(trnonfe-
dcbent con-
Pofter. in dcfinitioncpaffio-
cum
dicit de
emni perfi,(^ ficun-
dumquodipfiim.
Item,7. Mctaph. text.comm.^j.docet Philofophus ex intentione dupliciter definire. Vno modo per gcnus primum, & omnes differcntias, vfquead vltimam. Alio modo per gcnus proxi-
mum,& diffcrentiam
fpccificam
:
fcd patet
quod
primo modo definiendo pracponitur difFerentia fuperior infcriori , ex eadem parte orationis , vc hic, Homoeii fuhflantia corporea animatafinfihilis rationalis. Aut igitur Philofophus inconuenienter
docet artem definieudi , aut ,_.
non
i,.::^^
erit
nugacio
prspo
18.
,
XII.
Quajftionis differentiatn fuperiorcm inferiori,
przponendo
& Xf,
rolutio
lic ftabit
Item, n nugaiio vitiaret definitionem, feque, contra Scotidas , quod ens non e(Tet vniaocum. Probo confequentiam , quia dato oppo£to confequentis , ci^m ens inclndatur inconretur
&
Hmiliter in conceptu
eadem parPatet ponendo rationes
difFerentiz, idem, vt puta ens, bis ex
te orationis diccretur.
nominum pto nominibus. Item , Dodbor
ifte,
fuper feptimum Metaphjr-
HcXtSc in quarto,diftindi.i
non
difterentia fuperior feriori
i.
quaeft.}.tenet.qu6d
praedicatur pcr fede in-
cuius oppofitum oporteret poncre
,
hoc argumentum concluderet. Videtur ergo gere, nemine perfequenie
,
,
&
fu-
& trepidare timore,
bi non erat timor. Item
contra folutionem huius argumenti, vbi dicit DoAor , quod Differentibtu Specie ponitur ibi expontiue,arguitur (ic DifFerentia per fe ,
:
diuiHua fuperioris,
eft
per fe conftitutiua infc-
rioris,atque per fe definitiua cius : fcd Differemi-
hmSpecieeA huiufmodi refpeftu Vniuerfalis, vcl rationis ipfius, quz t^prMicari depluribiUt&c Generis quod eft Spccics Vniucrfalis; crgo, &c. Pacct confequentia cum maiori.Minor vero eft Dodoris , in folutione huius quxftionis , fupra, quasft. dcnumero Vniuerfalium, & infri, cap. de DifFeretia,& quzftionc decima quarta fcqucnte. Item , vt prius tctigi, videtur efte rcpugnantia
metaphoric^. Primo
modo tantum
reperiuntur
,
folet dici, Homtingenere,&c hdtne in Specie,8c mil-
heminum Ipeciei &c. Vltimo notandum , qu6d vnum categorematicc fumptum,Iiccta;quiuocc dicaturde membris duarum diuifionii, affignatarum $. Metaph. cap. de Vno ipfum tamcn acceptum fcorfum in vtraque diuifione, dicitur non aequiuoc^, fed potius vniuoce, vel analogicc de mcmbris illius diuifionis flc in diuifione Logica , quae eft in le
,
;
:
&
vnumHumero,Specie,genere, 8c preportiene , dicituc vniuoce , analogice tamen : quia de vno numeto
principalius,& tanquam fimpliciter vno,de aliis autem minus principalitcr,& tSquam fccundum quid^tali.
£t fimilitcr poceft
dici
de multitudine,
vtinfra.c.de Specie.&diffcrcntia.&fuper^.Me-
Exhisad argumeta refpondctur. patet quod ibi accipitur geHuu metaphyfice , vcl forte propric accipicndo multitudincm rationis. £cc6m dicis quod cft crantaph.habetifte.
Ad primum
,
fcendens, nego,
calcm
,
nifi
per applicacionem acciden-
ficuc alia incencionalia.
Ad aliam
de aequiuocatione vntM, patet ex
vl-
timonotabili.
Ad aliud de figura Grammaticali,dico vno moprius in tertio notabili didum eft ,qu6d
do vt
tenet hanc particulam eflcconucnienteraffigna-
iiugacionem
,
,
Vbi notanter
, addcndo minus commune magis coramuni , non tamen infcrius fuperioii , & fic proccdit argumentum.
&
Pro folutione iftorum , nora prim6 quod nugMio efl zmitu 0* eiu/iem , in eadem parte omtionis
i.Pofter. patetex Adaliudde x. Phyficor. quarto notabili. Ibi enim prazponuntur magis
comraunia
niiniis
coramunibus
,
parte poteniialis, feu gcneris ,& vltimum ponitur eft difFcrentia completiua.
maiuris.
negat Philofophus differentiamaddi difFcrcntix vfque ad vltiraam in definitidnibus , imrao fic docet definire fed intendit quod tota fubftantia rei adualiter , corapletiuc ab vltima diffcrcn-
dicitur
,
in
&
&
Sccund6 nota , quod refert dicetcfitperiM & magU minits commune z nam inferius ,
&
inferitu,
vt talc femper includit fupcrios per fe,non tainen eft ita
de minus
communi
,
refpc6tu magis
com-
homine , & albo. Tertio aduertcndum , fecundum quofdam, qu^d aliter in arte definitiua Logicz , vel Metamunis , vt
patet de
phynca:,habct euitari omnimodo nugatio ;aliter in fermone vulgari, vcl comrauni,vcI Graramaticali , fed hoc non multum approbo, licet fic probabiliter
didum.
plurcs difFercntiae ,
,
propter pluralitatem forma-
vel potius formalitatura, feu.rcalitatum
eiufdem definibilis, in quibus tamen definitionibus femper difFcrcntix priorcs fe teticnt ex parte
&
gcncris,& vltima eft tou fubftancompletiue , licet non comprehenfiuc. Sicut in habcQtibus plures formas , formx prio-
potentialis, tia rei
res fe tenent ex parte fufceptiui,
& roaterialis, &
tantummod6 completus adus fpecificus , & formalis & vna non includic formalitcr altcram. De quoinTheorematibushuvltima forma
eft
,
ius
,
&dift.4.&
7.
Metaph. copioiius fcimoha-
bccur. Sioti eper.
quod
Ad aliud dey.Mctaph.patet idem.Non enim
:
tia,
& & non ab aJiqua
lis fe
pra:cedente.
Scd omnis ta-
tenet cx parte potentialis, alitcr fcqucrecuc
&
nugatio , hoc raaxirac ponendo difFcrcntiam inferiorem continere fupcriorem per fe, vt quidam volunt, de quo ftatim,& qusftione fequenci
magis.
Ad aliud nego confequenciam. Ad probacionem dico quod hoc argumencum foluic iftc cer,
Quart6 intelligendum,qu6d quia differentiae vltimac rcrum funt communiter nobis ignota;, ide6 vtimur pluribus circumlocutiuis earum in definitionibus, licct, fecundum alios, ponantur
rum
tt.
& fc tenent ex
eadem parte,8c inutilis , proptcr prxdicationcm eiufdem de fe, & repetitionem eiufdem gratia ornatus, inutilit repetitio.
1 f
;
,
noneftflmile. Velaliter, cjc fecundo noiabili, melius , qu6d licet figura Grammaticalis euadat
fitioalterius partis dcHnitionis.
t>l-Zati$
,
huius folutionis ad folutionem quzftionis, & ad ea qujc tangit infri , quaeft. 1 4. vbi ex intentione
tam in definitione Gcneris, quod fuperfluum videretur nifl poneretut vt pars , & ncdum expo-
!**'•
513 &
qu6d Genus
& vniuocis fccundo modo in tranfcendentibus & aliis indifFcrcntcr. Vndc
in rcbus limitatis
&
J O.
,
Specics fumuntur aliquando propric , aliqbando
illa.
ceptu Generis per fe,
Vlteriiis eft coftfiderandnm
Tem.
I,
tiadiftindlioncprimij-quzft. ^.cuius fententia confiftit in hac propofitione : Quando duorura infcriorum alterum aliud dcnominat , tcrtiura commune particularitet in vno fcipfum , in alio hoc maximc haabfque nugatione qualificat ,
&
bet locum
loquendo dedifFercntiisfuinptisab alietatc rerura , per comparationcm ad Genera: quia loquendo de difFcrctiis acccptis abvltimis realitatibus,n6 proccdit argumentil, cura de illis non pr^diccturcns quiditatiuc. Dico crgo breai,
ier,qu6d ens non bis dicitur excadem parte orafemel tionis, eomodo : fcd femel quiditatiue ,
&
denominatiue,&
fic
idem bis dici non incouenir.
Ad aliud , qu6d tangit bonara difficultatera ad horainem,dico vno modo, qu6d loquitur hic fecundum communem rxpofitionem littcrz , vc £epe prius notaui : loco vei6 proprio , aliter de-
Rr
j
tct
j.
Expofitio
514 icerminat
vel
:
Mceniam qubd ftant
alitei:
.
pon
4ifFerentiam inferioreip
fimul
includerc per fe fu-
& cum hpc nugationem cfle in prasponendo difFcreniiam fuperiorcm inferiori in pcriorem ,
definitione
& hpc per modum aftus & formae:
,
quia aut efr
&
feremibm Specie ponitur vt fpffcificatiuuni, ex-^ ppfitiuum rcfpc£tu pluribnt , vt DifFcrentia: vltiadditur inquid vt complctiua roa: Vniucrfalis, gencris, ita quod vna icfpicit fubiicibile, & alia
&
modum
&
,
& altiori indagini. XIII.
qua:apud Scotum
cx parte pq-
&
circumloquitur Genus proximum cum omnibus aliis , vfque ad vltimam , k. qua cft formaliter fubftantia dcfiniti. Et complctiuc, quod ibi tangitur dc pfxdicationc fuperioris dc rentialis
,
Qjr iESTio
&
kentia. fuperior prxpofita, fe tcnct
pracdicandi. Piura aiia fubtilia hic per-
traflanda relinquo lcdori
eft 16,
Vtmm hacjit a^^r^jHomo eft animal.
&
inferiori
tangctur quzftione fcquenti
,
nuticdico
qu6d inferior
,
fed pro
:
eft diuifiua fupcrioris,
£t
fi
obiicias,qu6d diuifum prxdicatur de di-
Dicoquod vcrum
uidencibus.
qux qux
veriCis
dicuntur in qua
)
cftinretSbalinca, ,
,
,
vt
(
vt tangit
vcriilis
dicere-
quam qu6d raquo tamen magis
fixio pedis eft pedalitas,
lionalitas eft fcnfibilitas, de
ali^s dicetur : quia potius ad Mctaphyficum, qukni ad Logicpm pettinec ylterior fpcculatio
prasdidlorum.
Adaliud dico ,quQd notantcr dicit Dodor, qaod non ponuncur tanquam partes diucrfz, eo modo,quo Genus 5c differenciaindcfinitione! quia
vt patct cx didis
(
toria proximi gencris
;
;
)
ponuntut circnmlocu-
& idc6 vnum cft fpccifi-
&
cxponcns reliquum. Nihilominusipfa inter fe comparata funt cliuerfa,ficut magis com' |nune,& miniis conimunc , licet in comparationc ad vhimara differcntiam fe habeant vt vnum, idco ncc controucrfia, nec repugnantia aliqua cans,
&
jn diftis
Dodoris
LogicaHs
fed fingplariflima dodlrina
,
& Metaphyficalis. Pct idem patct ad
,
& ex declarationc
vt patct,
De Primo,
quidgenta > quid
animal, atquc horno, fatis
efijuhftantiaanimatafinfibilis
teticos
:
,
Species
,
quid
Animal cnim fecundum Pcripa-
notum
eft.
(cA fubflantia fi mouenstnotu voluntario^
fecundum Platonicos, cuius diuifiones multiplices patcnt plerumqucin Philofophia. Homo autcm eft animal rationale , Sc a.ddimt aliqui mortale^ vt infri cap.de DifFcrentia ,qu2ftionefinali, tet.
Vcl
fic
Hemo
,
eii
pa-:
animal manfuetum k natura,
, bipes , a Deoformatum de limo terra, ordi~ natum ad beatitudinem aternam &c. Pradicatio vc-
grejfibile
,
ro quid,
& quotics fumitur, fuprk dicftum eft & ,
in fcqucncibus magis dicam.
Ordo
fatis patct.
finitionc in
^as
Prius
enim
difputauit de de-
comrauni,nunc vero particulas cun-
dcfinitionis profcquitur,
tis notificat.
Diuifio
& vcrificationem
partium eius in fundaraen-
ipfius definitionis,&
communis eft. noucm rationibus partem
De Secvndo,
negatiuam arguir. Prima fumitur^xx 4. Topic. cap. 1 .& y.Mctaphyficai.cx rationc partis,& to-
nolendo intrarc illas difficultatcs Metaphyficales cxponendo Philofophi authoritatcs indu-
quantum ad maiorem:& ex j.Mctaph.tcxc. Comm,jo.& }i. quantumadminorem.
breui folutione.
Et nota,qu6d sepct in hac quasftionefvt patet) Dodpr Genus DifFerentiam & Spccie pro fubftratis. Secunda ratio fumitur , compairando materiam ad matcriatum. Sicut enim pars non pra:dicatur dctoto,cx prima ratione,ita nec raateria dematcriato,cx fecunda: & hoc proptcr repugnantiam aftus potcntia:. Quod autem Genusfit materia, probatexPorphyriocap.de Gencrc , vbi dicit ipfum cfFc principium Specicrum , in quo conuenit cum fecunda fignificatione Gcncris.quar eft cfTc principium generationis. Cum autem principium toties fumatur quoties indudiuc patct cau/a,s. Metaph. rm.www. i. quod Genus non eft principium,ncc formale,nec
PofTct ctiam probabilitcr dici
r.
,
,
<5las
,
brcuibus
fe abfoluit in illa
Sed prima refponfio
per
,
circumlocutionis
cum
adtus
,
,
& in
Ponitur crgo
fatis placet.
Differentibut Specie
niatcrialis
modum expofitionis ly
pluribm
,
,
&
ic cx partc
quidy vt diffcrcntia completiua
& forma.
Scd cx hac fblutione oriuntut duo dubia. Primo quomodo in (juid, cum fit xquiuocum(vt infri cap.de DifFercntia habct iftc )
poffit cffe dif-
fcrcntia coraplctiua in definitionc Gencris. Sc-
cund6 quare Vniucrfale non
eflfct
Genus proxitamen cx
mum
refpcftu iftorum quinquc
di(5tis
fupra, videantur cfFc Spccies fpecialifllims
rcfpedlu ipfius.
,
cijra
Ad hoc infra, cap.de DifFcrcntia
queft. j. dicctur. Scd pro nunc dico brcuiter, quod in tfuid hic ponitur pro vno fignificatorum
tantiim:
**
,
quod Doftor
vltimuni argumentura. I
dcfinitione genctis
difFctunt a fc inuicem Spccie,non numero foliim.
& accidentalcs
,
Philpfophus ibidem. Fqrtc enim
quod
per
ctiam tangi differentia inter dif-
ferentias efTentialcs
tur
quam
&
& com-
dinifio
difFcrcntia intcr cfTc Juperiiu
mutiiin. Polfet
&
Porphyrij,exempHficando illam particulam Differentibm Specie in fundamcntis. uinimal, inquic, cumjitgentu^de hormru,equo^& boue,pradic4tur,
fit
vel quibus. Poffct ciiara hic pondetari
,
prius dixi
praedicatio Generis dc Specic, in fundamentis, in adiu exctcito, fit vcra ; vt ifta, Homo eB animal , huiufmodi ,& eft quacftio fatis folemnis vniuerfalis , vtilis valde in do€trina huius, cuius motiuum fumitur ex
&
& non rccipitprxdicationcm eius. 14.
QVxrit an
&eft vniuocum,
ficut forte rationale
ponituf in definitionc hominis,vt infri, cap. dc DifFcrcntia.qusft. vhima, habctur. Et fimiHcer adaliud poteft ptobabiHtcrdici,qu6d Vniuerfa-
non efl Genus proximum ad hxc quinque , licommunitcr ponatur efle, quia non funt notnina irapofita intermcdiis. Vel alitcr, quod DiJ~
1
tius,
accipit
&
&
&
efficiens,nccfinale,fequitur
Idem
quod
erit materialc.
oftendit cxPoiphyrio, cap. dc DifFerentia,
probando fecundam definitionem diftcrentije, qu^ eApradicari de pluribut differentibut Specie,Scc. & idem habet Philofophus y.Mctaph.text. com. 4;.& 8.Mctaph.text.comra.6. & 9. & Hbro Diui-
le
fionura Boetij.
cct
Et antcquara formet tertium principale , afllgnat quafdam euafiones ad hacc duo principalia,
&funt
I.
Qusflionis XIII. quatuor , quarum trcs vltimas ruftinec infra, foluendo quzftionem , argumenta eius. Primam vero rerpuit,& replicascontraeamconJe
ruiit
&
dudcre oftendit.Secunda
incipit ibi
:
IdeodicUur.
Tertia ibi AUter dicitur. Qusrta ibi tUciturft' eHndum Beietinm, 8cc. Et primo ad duo refpondet, negando minorem. Nec fcquitur ez dido Porphyrij.cap.de Genete quia non materiale , fed formale principium eft Genus,ex y.Metaph.texc. comment.51'. Et idcm potcftcolligij.Mctaph. tcxt.commcnt.i. & i. Phyfic. tcxr. commcnt.18. Ec cum probacur , quod non cft principium formalc, quia non diftinguit , forma vero diftinguic 7. Metaph.tcxt. comment.49. non fcquitur , quia non quodcumque formaie principium diftinguit.fcd tantum vltimum, &compIctiuumiquod cft fatis confonum didtis huius , in matcria de pluralitate formarum , & alibi. Oeinde cxponic didlum Porphyrij , cap. dc DifFercntia,quod cft vcrum fccundum nmilicudinem , non zqualitaiem,vcl idcncicacem. Sicuc cnim maccria de fc cft :
:
&
Ec
A,
licec ha: foluciones finc
ftencabilcs, quia
tamcn
in
apparcnccs
propoHto non
,
&
fu-
fatisfa-
ciunc argumcnto, idco rcplicac contra eas
,
quia
adhuc manec difticultas argumenti , c^metiam forma non przdicctur dc toto, Hcut ncc maceria.
Nam Hcuc matcriz
rationc
forms repugnat
coci,ica ratione materiac
mce.Sicut cnim hasc
praedicatio
prxdicatio for-
homo efi corpHs org*mcum , ita & hzc , homo efi anim* intetteSliuti. Ad hanc replicam refpondcc,diftinguendo dc forma, (vt in tertio diftin^a.z.fe in Quodlibcto.quift.i. fuperquintum Mctaphyficat,& alibi habet) toeft falfa,
&
tius videlicet,& partis; vcltotaIi,&pactiali.For-
matotius.vcltotalis.vel qu?cfttotu,eftipfaqui-
ditas,forma vcr6 partis, vcl partialis,hzc pars,cft
quz cum
matcriaconftituit,
nic tertiam entitatem
,
qux eft
vclcompo-
vel quiditatciji
,
vcl for-
mam totius,licet non quamcumque. Dicit igitur qu6d Gcnus
^.
eft
forma
totius,
& non partis:& ta-
fubftantia, concretum
fic
non eric>&
fic
de
Tertio principaliter aliter refpondec ad eadcra
duo acgumcnta principaIia,diftinguendo de
maceria
& parte
aut videlicet rci
,
,
aut rationis.
&
Compoficio cnim alia realis , quz eft Phyfica , Ctmftfti» rcrum ; alia racionalis , quz cft Mctaphyfica , & ^"f^** rcalitatum,feuformaIitatum , Tclformalium racionum. Loquendo igicur dc prima, proccdunc argumcnta,fcd nondcfccunda, cuius vlteriorcm difcufEoncm tanquam ftatim , in ccrtio articulo. Contraquam rcfponfionemarguit ex y.Mctaph. tcxc.commcnc.} j.& formac argumcntum , comrautandopropottioncm:dc quo modoargucndi ftatimraagisdicetur,&litterafatiscftclara.
primum 7. ex diddi Boetij , libro Diuifionura, * vbi Tupra vbi dicit qu6d Gentu in dikifione efi totum,& in de- ti\un.(, Quarto
principale
principalitcr rcfpondct ad
'^
finitione pars.
Scd Doftor loco diuifionis ponic
quod poceft bcnc ftarc etiam fccundum Boctium ibidcm. Quia in hocdiftinguitut diuifio Generis ab aliisdiuifionibus , quod ipfura diuifum przdicatur de diuidcntibus,quia cft totum vniucrfalCjVt diuiditur,&vt przdicatur. Contra
pradicari,
quam rcfponfionemarguit
dupliciter, oftendcn-
dogcnusciTe vtrobique partem ,.vcl vtrobique cotum , licet Camcn appropriat^ vno modo dicaalio modo totum (vt infr^ ftatim) tur pars , propric ver6 vtrobiquc fignificat partcm materialem Spccici , vt prius didlum cft , alitcr cflct squiuocum , & per confcqucnsnon Genus , ncc definicns. Oftendit igiturquod diftin£bio illa non valec, nifi cxponatur bcnc , vt ipfe infra ex-
&
,
& vt przdica& przdicari fint diucrfi
ponit :quia vt definir,przdicatur tur definit
:
licet definirc
;
adus
rationis,vc infr^ cangam. R.emanenc igicur illa duo prima arguracnta infoluta, non obftantibus his rcfponfionibus. Tcrtium arguracntum principalc proccdit a concre-
lisbcne poteft przdicari. Scd lic^tdiftindionc bona,appIicatio tamcn cft falfa,nec adhuc euadic difiicultatcm argumcnti. Igitur fecundo replicat , oftcndcnsqu5d fuga illa nulla eft : quia Hcut materia in abftradlo non prsdicatur de toto , ita nec forma , etiam totius;
ad abftrafta.ficuc fupra,quzft.i. Poft oppofiarguic fic * homo efi animal , ergo humanitat % efianimalitai.Et prim6 probac confequentiam valere, duplicitcr;dcinde oftendit falfitatcm confc-
vc pacecde humanicatc refpedlu Socratis.Et Hcut,
qucntis.
pcr oppoiiiura,formacaIis przdicacur in concrc-
illa
co dc habentc ipfam
hzc
fit
falfa
,homo
efi
,'ita
& materia.
corput
,
hzc
Licct enim
laraen eft vera,
cum
:
Prima probatio confcqucntiz patct cx
regula
,
^ando in concrttit efi pradicatio perje,
&c.cuius rationem affignat notantcr,quia inprimo modo przdicatum przdicat eflcntiam fub-
& veritas
przdicationis
iedi
4o
idcntitatis eirentialis extrcraorura
,Iicet
hzc
fit
hzc taantPMl, non obftante quod
falfa,^«mo
efi
tmimalitoi
,
ficmateriaIchominis.Impugnatiigiturilla,idcft,
rcfponfione,& fugi , adfccundum ptincipalc af(ignat aliaip refponfioncm : & eft fecunda principalis ad vtrumque argumentum ptincipalc,quam refponfioncm infri fuftinet, replicas contra ipfam foluit , diftinguendo de przdicatione ma-
&
cetiz,vel partis de eo cuius funt, vidclicct vcl in
concreto,vel ip abftraAo. Ptimo
modo concedic modo non.
ipfas pofte przdicari vcrc:feeundo
Contr^ arguit dupIiciter.Prim6,quia tunc denominatiue,& non vniuoce,przdicaretur Gcnus dc Specie,contra Philofophum i.Topic.cap.).& definitionc fecunda Anteprzdicamcntali.Aftum-
ptum probat ca mentali.
dcfinitione cercia Antcprzdioa-
••
tis
homoeficorporem. Sirailiter, Mctaphyficc loqucn-
men eft vera, homo efi
^.
&
aliis.
:
indccerrainaca,& pocentialis, Sc perfcdlibilis pec formas,ita Genus refpcdu difFcrcntiarum.
51J
Secund6,arguic ex modo fignificandi concreti,qui eft fignihcare pcr modum alccri inhzrcn» cis, infocmantis , concerncntis: quod nulli fubftanciz conuenic , ex Przdicamcntis cap. de Subftantia,proprietateprimi.AnimaI igitur cutn
,
talis
,
eft
ratione
& pcr confc-
qucns rationc cflcntiarum fignificatarum,& non rationeconnotatorum , ncquemodorum fignificandi,fiue concernenti^.Verius
autcm,& abfolu-
tius (vt ita loquar) fignificantur cflTentix per ab-
ftrada,qukm per concreta quiai&«»»4>M>
equinitoi efi tanthn ipfa
Vbi aduerte.ciim dicit Doftor, quia txmodofigniterminonm idemponitur in confefuntt,i:c. Quod pcr tales raodos intelligit conctctum , abftraaum,quz idem fignificanc,Iiccc variomodo.Quamuis enim k concrccis difparacis non tcncac huiufmodi confeqnencia ad abftrad^a , quia
ficandi
&
runc tollitur caufa veritatis propofitionis , quz conacnientia eocum tcccio;tenec caracn k con-
eft
Rt
4
crctis
ibid n. j.
Expofitio
5i6 cretis iu eflentialitM fubordinatis
ad abftrafta,
non vltimata:quia nedum ratjoue conno-
faltem
tatorum , fed etiam principaliter ratione formangnificatorum, vnum de alio praedicatur.
liter
^.
Deinde probat faldtatem confequentis prininferendo in tertia figura hocinconuenicns , ergo rationalitof efi animalitM. quod fi non,
cipalis
,
haberetur pro inconuenienti , velfalfo. Probat falHtatem eius , affumendo pro materia illam
propodtionem famofam , quam fapt^ , quxft. i, contraprtmam refponiionemadprimumprincipale,a(fumit videlicetiinbd emn^ pr
text.comm.ii.& 1 .Pcrihcrmenias, cap.^.rationc o<%aua,& vltima. Pro folutione illius quaEftionis, vtrum propo-
dc prxdicato contrario concrariccur partera tenct, quara ptobat
pro intelligentia
,
&
pro minori didlum Philofophi 6. Topig. cap.8. 3.Metaph.texc.comment. lo.lUam vero propofiiionem famofam raaioris probat,prim6 authoritate Philofophi 7. Metaph. text. comment.43. de intelledtu
inferioris. Oicitur
ellfe
fecundum quod
exponiturcommunitcr textus ille, vt quasftione pratcedenti tadum eft , dicit quod fixio pedis eft pedalitas quxdam , innuens per hoc quod talis prasdicatio in abftrafto
non
eflet vera,nifi
per fe,
& cftentialiter praedicatum ineftet fubicdlo.
Sc-
ma cft ifta Si
:
alicuitts SyUogifini
interfe,necejfe eft
extremitates conuertumur
medium conuerti cum viraque extre-
mitate. Secnndz rcgula,
quorum duo conuertantur
Sifint ijuatuor termini ,
interfe,ficut genitum,& corruptibile,
fenuertenturinterfefficut ingenitum
&
alij
duo etiam
,& iricorruptibi-
^
le;tuncfiprimw contradicit tertio,ficut geniturn ingenitum , fic etiamfecundm contradicit tjuarte , ficut corruptibile
^ incorruptibile.Ttniz. regula,
^uorum duoprimi ad inui' cem contradicantyfecut genitum ingenitum ; duo Sifent quatuor termini,
fecundi,ficut cerruptibtle
& & incerruptibile
&
,
etiam can-
tradicunt;tuncfeprimui cenuertatur cum tertio,fecun-
duebfufeibie£iis,& de nuUo alie,fivnum illorum fetbie-
tum eonuertettir cum illofetbieSte.Qmmz regula,
se, cft)
vnum
& pcr fe,efle alterum
,
(vt prius
non rationeconnotationisjfed
didum
fignificata: ef-
&
&
& fimile argumentum fccit fupri,qua:ft.8. devera, &nonveranatura, &
:
cum^uarto.Q^m rcgula,
Si aliejuod pradicatum pradicetur vniuerfaVtter de
Ifprum pradicetur vniuerfaliter de
quatft. i.Iaterali,
infrik,qu£ft.i.de Speci£,& quxft.j.de Diflerentia
idem mcdium
,
(fr
cum
uertatur
vtrurncjue illorum pradicatorum con-
tali fetbie^o
dum,& D
fubmodOjvelratione Speciei, nonrecipitprasdicationem animalis , fub modo gcneris accepti. Nam fi modi inter fe repugnant , etiam quidicates fub ipfis intcr fe tepugnabunt, vt ficut ifta eft fiXfzyalbtim eftnigrumy ita
& ifta
,
Afet magis,eligendum,^uam B.
in littera de
eft
concreto
,
&
Ad propofitum
dui praedidarum regularum cunda,& tcrtia,vt patct.
ciunt
phyfic£E,quaEft.3.&pacec ex quarto Metaphyficae,"
,
cft
vc
,
&
ver^prardicatur
"i
tecedentis, confequcntia potcft cflc bona. Vnde ifta eft filfiyhomo eft afintu,\fii tamcn admifla, vei
prarfuppofita pcr poflibiIe,vel impoflibiIe,fequi-
homo eftanimal. Et argumcntum imaginalicet
tamen
ibi antece-
fit vcrum , & confequcns falfum , cuius oppofiium fuit in affirmatiuis. Et probat confcquentiam in affirmatiuis , pcr illam rcgulam fa-
/dens
,
§luando oppofitum confeqtu'ntii,S)Cc. Probat
autem afluraptum
qu6d
ficut affirma-
tio ad affirmati6nem,ita negatio ad
negationem,
,
videlicet
duplicitcr,primo cx
Pofter.text.comment.30. Secundo per arguracntum k comrautata proportione , fceundiim artcm Philofophi 2. Priotum. i.
videlicet fe-
abftrafto
,
Quint6 principaliter arguit raedio communi, fumpto fimili, in affirraatiuis & negatiuis , ab infcriori ad fuperius , eodem ordine arguendo. Vbi dcbes notare,qu6d non obftante falfitatc an>
,
,
Sexto principaliter arguit eciam mediocom-
patct.
tur valere in negaiiuis
adducit duas maximas vero Do<5toris hic fa-
Ponit excm-
horno alhtts eft ho-
infinitum.
Prxdi(ftas rcgulasibidcm probat Philofophus,
muni.fumpco ex eedem,Sc diuerfe , innuens implicite qu6d ad veritatem propofitionis affirmatiu^, requiritut identitas praedicati cum fubiedo vc alibi faepe habec', fpecialicer fuper fcxtum Meca-
mo wt^ffr.Similiter \^z,Em finitum eft infinitum falfa,ficut ifta ,finitum
Sexta
A iunElum cum Q,fit maB iunElumcum D ^fequiturmod
morales.
homo
.
eHgendum,tuncfi
gis eligendum, tjuam
&
ficut ifta cft fa.\f!i,Species eft GeniUika,
mofam
tunc alterum pradicatum
Sifent duopradicataoppofita, tjuorum vnumfit eligendum,vt h,aliudfet fugiendurn vt B,^ exaliaparte fent duo appofeta ficut Q ,&f) , quorum C eftfugien-
quod
xviVtergo
,
rcgula,
& in probatione vltimae
,
&
plam
tunc pndica-
Si duo pradicata pradicantur vniuerfaliter de alitjuefubieSo
fundatur fupcr repagnantia,vel oppofitionc Gcncris , Specici : ita tangit
alio,
pradicabitur de alio pradicate vniuerfaliter
Quartura principale , fequentia proeedunt per media communia,de quibus fecit metionem fupra,qu3eft.i.quae nonfaciunt fcirc,fed opinari, funt media Dialedica applicabilia ad pliira, vt patet
dftt cenuertetur
eflrcntialiter,& prasci-
quia
:
fcntiae verificatur.
I !•
aflSgnat fcx
magis pcrtraf3:ari,& aniculo 3. huius quajftionis. Si ergo verc abftradlum de abftradlo praEdicatur,fcquitur
?'
Priorum,
illius auihoritatis 2.
cund6 probat eandem maiorem ex modo fignificandi abftradi, qui eft nudc,& purc, & prxcise /ignificare eflentiam,vt infra, cap. dc Denominatiuis,h.abet
1 9.
& primam
regulas,quas (quia fingulares funt) recitabo.Pri-
&
volentis oftcnderc differentiam fuperiorem
,
odo rationibus. Sed
fciendumquod Philofophus ibidem
,
in abftraHo eflperfe primo modo ejfentialiter vera
12,,
£tioni affirraatiux propolitio de modo enunciandi contraria , aut alia propofitio affirmatiua
alibi faspc
apud Ariftotelem. Si ergo animal , oporcetquod fitidem homini,
aliter prxdicatio affirmatiua taiis effet falfa.,
Sed
idem, iam non prsdicatur , qaia pradicari eft pra alio dici, vt fupri.quxft. 9. haber, ctiam alibi. Ide6 cnim communicer tertius modus diccndi pcr fe I. Poftcr.nonponiturmodusprcEdicandi, fed tantiim efTendi , quia prxdicatum non eft fi
eft
ptius,nccaliud ifubiefto.
Vnde
licet
modode-
tur verior propofitio illa,in qua enunciatur idein de fe,nonramcn cft proprie praedicatio. Quare
cum animal (quod
pra:dicatur de
hominc
neccf-
fario) firidem,veldiuerfumrefpe(Jlu
hominis,ex lo.Mctaphyficae.non vere (logicc loquendo,nec etiam metaphyficc ) praedicaturde homine. Septimo principalitcr arguit , infercndohoc inconueniens,videlicet quod tota natura animalis effet
nc
:
in homine,fi vcre praedicaretur de
homi-
& fic dc aliis fundamentis eft intelligendnm. £c
IJ.
Qusftionis XIII. Ec probat hoc (equi quiaali^s non e(Tct (implicitcr animal , fed tantum fecundum qdid, quo
nem,& cunc nec bos,nec annus,& (ic de aliis,exic animal. Probac iliud iliatum ex 3. Phyfic. text. idem habetur y. Metaph. cczr.
ntm dieit GrarnmMticum tjfe^igitur ffr animal , (^ hominem Grnmmaticum dicu:Jimiliter auttm in aliu.
comment.ii.& }i.& lo.Mctaph.cexc.comm.ij.
H*c Philofophus ibi.
(Iecoco,& perfe<5to,quorum ratio eftclTe cale,ex-
Icdlam, homo efl animal ,
traquod nihil eft. Oclauo principaiicer arguir,inferendo hoc inconueniens,videlicec homincm eflc GenusH ho-
ceftaria.
conceiroinferialiud inconueniens, quod videlicet tuncnihil nacurx animaiis eifet extra homi-
commenc.6}.
14.
xno
&
animal,
eiTec
& iic de aliis. Ec poteft probari
& cenec per hanc fubmtcl-
h«c crgo erit vera,& neEt alTIgnat regulariccr hanc propofitioncmiOmnis confequentia Enthymematica, &c. quam ctiam infri.fuper librum Perihcrmcnias,qu«ft.7. in Antepra;dicamentis,qu«ft.9.& in i.Scntcn-
&
difcurfus per illam regulam Antepra:dicamenta-
tiarum.dift.i.quxft.i.ponir.
lem §^4ndo*lterumde*lteroprAdicatur,S<.c.ic^ec confequcntiam ^ primo ad vltimum. Cuiargutnenco immediace rcfpondet (& bcnc) vc appo-
nendo parrem afHrmatiuam,non lolum in propofito , fed vbicumque prxdicatur fuperius de infc-
nacrcplicam;
& folutio
patec ex
hisquxdida
runc fupra fxpe. Eft enim fallacia Accidencis
Confcquenter refpondec ad quxftionem,ce-
,
&
cft
fandamentis,& in adku exercito. Verum autem qu6d , propric logice loquendo nihii ,
cft fnperius,nifi
Concrik hoc arguir, oftendendo quod non variacurmedium , nec excraneacur animal homini fub hoc atcributo quod eft Genm : immo fic &
tcr eirec
,
,
poteft de ipfo prardicari
:
quia quid-
^uid pracdicacur, przdicacur fub ratione alicuius Yniuerfalis,vc priijs facpi tadlum cft, & fpccialiter 'quasftionibus 7. & 9. Si ergo animal verc przdicatur de homine , neceftario fub rationc alicuius tniuerfalis praidicatur.non altcrius , quam gcncris,vt patet inducendo. Non6,& vlcimo principaiicerarguit de Specie comparacaad indiuidua: quia ficut argutum cft quod fundamentum Gcneris in a€lu excrcito non poteft przdicari de fundamento Speciei, ita eodcm modo poteft dubicari de Specie , & Indiuiduo in fundamencis & pereademomniamcdia :
quod fundamcntum Speciei non poteft vcrc dici dc fundamcnto Indiuidui. Scd addic Do(5tor hoc argnmencum fpeciale vltraalia probari poteft
,
ftd
hoc.idco A\cii,de^ecieargutturjpfci4iiter,8cc.ic
eft
etiam
medium commune
ficione corruptibilis
&
,
ex oppo-
(vt patct)
incorruptibilis
,
proce-
enim fecundiim Ariftotelcm i. Pofacpc func perpccuac , & «tern* , &
dens. Species fter.
&
alibi
,
vbiquc,& fempcr,& funt parces vniuerfi. Indiuidua vcro, ex 7. Mcraph. cext. comment.j^. funt corruptibilia, quia non eft palam abeuntibus ^ fint, vel non:& ide6 de ipfis non eft fecundum ipfum vbique. Quare diccn-
fenfu vtriim fcientia
,
do,SecrateseJlhomo
cendo
,
,
cft falfa
homo efianim*l,
pracdicatio
immh magis
,
ficut di-
faifa, vc
genus,vcl fpccics
diccndum mecaphyfice
licct fort c ali-
,
vc alibi habei
,
declarari.
Pro folutioncduorum primorum argumentorum,prxmittit quoddam notabile *,varde neceffarium,vbiquc mixrum Mecaphyfici Logic^i , 8c Grammaticx fpcculatiux fubcilicacc(quod ctiam infri ,quzft.i6.& 17. &in Antcprxdicamentis, quaeft.7i& i.R.eportationum, diftind^.S. quxft.^.
& in
I.
Anglicodillinft.j.quxft.j.&diftinft.S.
quatft.i.& in i.diftinft.j. quxft.6.
& alibi perrra-
ftat,& fupri, quxft.9. aliquantulum ictigi) vidclicet
qu6d Gcnus
uerfis
rcbus
quarum vna
&
DifFerentiaaccipiunturJidi»
vcl realitatibus in naturafpccifica,
,
eft
materialfs
,
vel potentialis
contrahibilis, feudeterminabilis;
,
vcl
& aUaforma-
contrahens , fcu dcterminans, quas primo fignificanc ex primaria, formali fi-
]is,vel a£lualis,vel
&
gnificatione
pcr
,
modum camen
cotius
duo didla colliguncur. Primum, qu6d Gcnus fumicur ^
,
& non
partis,vbi
& illud prim6 fignificat
tali
matcriali,
num
BoeriJ.
que de Specie
Porphyrij,cap.deSpecie,& cap.de Gcncre.exemplificando in fundamentis de definitione Gcneris. Secundaauthoritas eft Philofophi , cap.de Subftantia , & patcnt.Prima ratio fumitur cx i.
autem cotum
,
aliter prxdicatio vtriuf-
effet falfa
modum parcis non
,
cijm par^fumpca pcr
przdicctur de roto
:
fpccies
e(renciale,vel quiditatiuum eft, re-
fpedlu vrriufque, licct
fic
pars fubicAiua generis,
vc pacec.Ettangit in probationeprrmiillud
&
quod
de nugatione coin probatione fccundi , rcpugnanpartis quare vnum non przdica-
dixir quarftionc prxcedcnti
,
comraent.9.& 15. Vbi habcturqu6d primus modus dicendi per fe eft , quando prasdlcatum cft de quiditate fubicAi , dc quo , & aliis modis.diftum eft fnpra , quxft.8. & Doftor facit tres coufequcntias. Primaeft qu6d antmal per fc prxdicetur de homine.Secunda,qu6d ncccffari6. Tercia , qu6d verc,& pacenc 1. Poftcr. inquic. De prima clarum cft, de fecunda eciam pacet , quia
gnofccnda,
oranis pradicacio pcrfeica cft neceflari6
dum parcis, vel per modum tocius. Primo modo conccdic maiorcra vcriufquc. Secundo modo
non
,
licct
c contra,& maximc de primp modo. Dctetetiam pater, quia vel nuUa pr«dicacio eft nece (Taciajnifi vera.Secunda racio fumitur cx rcdu-
tia
iS.
vel importac de fuo in-
,
cellcfbu dccerminato. Et fimilitcc dicendum eft de DifFcrentia.fuo modo. Sccundum di(9:nm cft, qu6d tam Genus, qu^m Difrercntia,fignificat huiufmodi pattiale,per modum rotius cx confcquenti.Primum probar,quia aliter in definitionee(Ictnugatio,fi idem penitus importarenr prim6:cijm omnis bona dcfinitio illaduo requirat,6.Topic.& 7.& S.Mctaph. & alibi fspe,& primo Diuifionum, & in libro Dcfini-
Ad oppoficum arguic * duabus authoritatibus&duabas rationibus. Prima auchoritas cft
Poftcr.text.
ibi
,
Secundum probat.quia
patcr.
»7.
riori in
figucs di6lionis,vc pacec.
non alicer
* »bi fupia
in
&
:
'f.
V7
dione Enchymemacis
SyIIogtrmum,de quo 1« & i.Priorum habec videri,& i.Poftcr.Cum crgo ifta Enthymcmacica confeqacncia fic bona , homo currit,ergo 4nimdle$trrit, pcr Philofophum, cap.de Subftancia,in Prcdicamencis. Ali^ufm enimhomi-
,
&
tiam cocius, tur conuenienrcr de altero , nec aliquid fubmodo vnius , de alio fub modo alterius , vt prius di:
€tam eft,in fimili,& ftatim amplius dicam. Ex his refpondet ad duo principalia atgumenta,qu6d partem, vel matcriam prxdicari de coto, farttm poteft incelligi dupliciter
,
videlicec vel per rao-
negac. Minor vcr6 vcriufque eft vera fccundo niodo,& faifa prirao roodo.Et fundat fe in iiCtis
Auiccnnae
frs-
dicari d* ttt»
dmfUtittr.
,
.nHExpofitio
5»8
ferencia
quod illa.pcr modum tamcn to; iSe illa pcr tnodum partis, quia abftradiuc. Vndc licet ifla (it faKa , Secrates fftcapHt,\ki camcn efl: vctz,Socrateseficapitattu.8c £miiiter ifta cft falfa, caput currit. haec camen vela , Capitatum currit. Exponitur enitp manuatum ^tihabenf manum. vbi aliud (ignigcatur , aliud connOcatur. Significatur namquc pars illainte^
tiuorum.proprielogice loquendo,conuenit concretis accidentalibus,& non fubftantialibusrquia ihica/itt accipi dcbet pro cadentia,vcl inclinatio-
& connotatur to-r
tendo breuitate inquantum res fubie^la patictur,quia iuxtafentcntiam Philofophi,8.Phyficorum , peccatum eft aliquid oftcndi pcr longiora, quod ineft pcr minora. Quare cum in tcrtio articulo intendam circa ifta , nonnulla dubia per-
&
idem
lignificanc
tius
quia concretme
,
gralis
,
quam caput
(ignificac
jCum habens.propter
modum
^i.Hoc idem habct exprefsc l,ad finem. Similiter fdeparte cfTenciah'
,
intelleElum.
^.dift.
j
ptimi
eft in
vel quiditatiua.
Vbi aliud
ltur:fignificantur
:
fignificandi concre-
dicendum
exponitur per habens fen/tm
quaeft.
Vndeanimal
rationale pcr habens
fignificatur, alind
enim primo
,
propo(ito,
conhota-
partiales realitates,
fed connotancut tota,propter modos fignificandi
concretorum.Haberecnim caput.vel fenfum,&c. eft pattis,fed tocius. Primo igicur importanc parces , fcd ex confequenti totum cuius vlterior
pon
:
Deinde fuftinendo tre$ vltimas euafiones fuduo prima argumenca, poftponendo primam ,quia fatis probabiliterimpuperius a{Egnatas,ad
gnata eft , refpondet ad rcplicas fadas contra ilfas. Et notantcr dicic /ecuneHtm quod priorvalet, quia illa fccunda refpoofip poflct benc , male applicaci ad propofitum,de quo infr^ magis. Ad priinam igitur replicam refpondet, diftinguendo de concreto , fecundum quod fuum oppofitum, quod cft abftra^um ,ppteft diftingui iuxtadoa^rinam Philofpphi i. Topicorum, Abftradtum namquc aliud cft ^ fuppofito, id eft , ab infenori, ijliud a fubicdo. Etpoftet additcrtium, videlicet \ fundamento,yt 5.diftin£t.primi,quxft. i .habct.
&
JijlraSum W*"'r**'
^xcmplum
primi,vc /&«fff4m>
di,vt alheio.
1
1
cumque
Vbi tamen aduerrendum, quod vbi-
repcritur abftra<5lio ^ fubiedlo in termj-
niscommun>bu$,reperitur abftra^liok fuppofi.to, licet none contra. Nam ficut humanicas abftrahitur ^ Socrate , ita albedo ab hoc albo,quamuis adhuc maneat conprctfo alcerius denominationi$,yt poftea dicetur.
Similicer concrecio eft duplex. AliaadfuppoT?
^l,
eiufdctp natura:, vcl quidicatis;alia ad fuppo-
fSeufrrth
(i^a
multiflex.
fitum,vel
fubicdum alterius naturac;&
ad fundamcntum
,
dift.ix.
qudd dcfinitio Dcnomina-
ne formae ad fubiedum , & non pro inclinatione ad fuppofitum proprium , vel propriz naturae» quia fic vniuocum eft & non denominatiuum, ,
maxime
tcncantur illa cfle oppofita, in ratione Prasdicamcnti, de quo infrk magis. Vti cnim infi
traAare,hic fuccin£):e litteram difcurro. Deindeobiicit* cowtra folutioncm illam fe-
poflet ad-
tcria arcat,&
concrctum reipcdtu
ligncitatis
:
fcd
homo efi animal. Rcfpondet notabiliter, ncgando fimihtudinem.quia arca eft resartificialis, aggrcgata per accidcns
,
&
re narurali ex fornia artis talis. Licct igitur ac-
marcrialijcui acciditforma
cidens in concreto concernat fubicdum,non ta-
mcn e contra.Ide6 lignum non cft concretum.nec ad fubicdum ,nec ad fuppoficum refpedlu arc», fed rcfpcdu huius figni,vel
illius.
Animaliutem
concrctum ad fuppofitum refpedn hominu,
eft
quarc de ipfo vcrc praedicatur. Vnde dicir,qu6d nihil efl concretum
^eSufiti aecidentie,icA potius c contra. Negat etgo breuitcr /imilirudinem,quia A»c,id eft,compa-
rando animal ad homincm
,fignificaturmateria,\A
^od
eft.inateriale hominis,»»fff«fmfl, vt animal, tfi
concretum materiati,id eft,honiini$,»^/ «o«,id cft
comparando lignum ad arcam , licet fit materia arcx non tamen concretum eius , vt didlum eft, nequead fubiedum , neque ad fuppofitum. Non ad nibic61:um,quia commune eft omni fubftantix in fubicdlo non eflc ; ncque ad fuppofitum , ciim ens per accidcns non fit fuppofitnmentis per fe. ,
Confequenrer fuftinendo tertiam refponfioncm materia illa duo principalia departe
ceali,& rationis,&c.rcfpondctad rcplicam
,
ex 7.
phum,qu6d fua fimilitudo tenec , quoad iifiinRe importare, non (\aozd proportionaliter praiicari : vcl
buscpncretfo ad fubic6lum,inuenicur fimilitec 9d fuppofitum.Iicct non c contra. Quia ficut ho-
Ste importat
il-
Opponunturigitur membra vtriufque diui^oni$,cum pra:cifione accepta,faltem vnum alte-
Ind.
&
Et breuiter , primarcperitur in fubftantiis , accidentibus, per modum fubftantiarnm acccptis ; fecunda tantum in accidcntibus inuenitur. £t applicando ad propofitum , dicit qu6d ri.
&
Cpncrctum fccundo mod*^ acccptum , eft denominatiuum. Et antequam rcfpondeac ad probatipncm illius afftimpti , ex Antepraidicamentis, pcr dcfinitionem Denominatiuorum , foluit fecundain replicam de fignifieatione formae in concreto:iuxtapraediAain diftinAionem. Confequenter exponit fingulariffime definicionem
PenotTiinaciuorum,qu2tum ad illamparticulam, Dlfferemiajolo cafis : quod etiam infri cap.de Dif-
13
&
fupri ad
primo .Excmplum primi, vt homo. Exerpplum fecundi, vt albifm, vel albut. Vbi etiam intclligcn4um , quod vbi inuenitur ip terminis communi-
hoc,&
ll.
cundi principalis , probando quod materia non *Tbifupti poteft ptardicari.etiam in concrcto , de materia- oqip.i}. to.quia ficut animal cft materia hominis, & concrctum rcfpeftu animalitatis , ita lignum eft ma-
Metaphyficaj, exponcndo fingularillime Philofo-
),
mo concetnit hunc,& illum.ita album
in
qucft.^. cangit.
vt patet vbi fuprk,in
di tertia
^j,
,
quaeft.i.vbi concludit
hac cft h\(a.,Arca efilignMm,vx patct.igitur & h^c,
inueftigatio ftatim,articul0 j.eftannedenda.
&Q.
& in fecundo
AtiieenQX j .Metapfayficx, de manuatc Sc eapitau, qax concxctim djcuntuc k maau , capite. Ideo
fubiici,hoc eft di£tu,qu6d ficut tota ratio diftin-
totam rem, vc| quiditatem cuius eft, partem , vt didum eft in prxcedentibus: non tamen ita vcrc prsdicatur pars de parte.ficut tota de tota.Vnde dicit quod hasc eft fzlCa^Anima ita pars
tfi ratienale,\ c\ ratienaiii,\t
tia
(vt
rationale cft DifFeren-
quod proptereadicit,quia ratienale habet Francifcus de Mayronis fuper Porphy-
hominis
,
rium,cap.deDi0erentia) poteft dupliciter accipi. Vno modo , vc dicit aptitudinem ratiocinandi. Alio modo , VI dicit partem formalem , per modum tamen totius. Primo modo forte haec eft veefi rationalis , fed non fecundo modode quo magis infrjt.Dicicergo, quod illa commuta-
lAijinima
tio proportionis tenet
quoad
diftinfte importa-
te,vel exprimere,vel dare incelligere
,
feu fignifi-
care;nonquoadvniforiniter pr^dicari:cuius vlterior ratio habct infra videri.
Dcinde exponit valdc notanter Bocfium *,cx cuius
^ 4« 'tidcin.
.
Qua^ftioftis euius rententia fuit quarta refponfio fuprk addu-
Aa.ad vtrumqueargumentum principale, dicent vtrobi^Me e/lp4rs,& mum.-id eft,in definiendo,& przdicando,/>0<: e/ftinq\i'n,difiificie im-
dionem
fortMt partemj permodum t4mentotim:&c iic eil pars
falfitate
fignificac^ue,& primaric,& formaliter.Sed eft to-
cxemplum de numAo fingulari,& plurali. Vndc nocandum, qu6d numerus in rcbus alius
ex
modo
ngniiicandi
,
& ex confequenti & ,
connotaciuc. "^civmKAmcnttppropriMe toqnendo, vt definit,ej}p4rs; 8c vt przdicatureft totum infe ta:
men propric loquendo ejltotum vtrobique, &p*rs, licet diuernmodc^vtdidlumed. Vbi aduertendum, quod aliquid conuenitplutibus propric.Sed vni eorum appropriatur,& non cidem comparato ad plura appropriaturaliquid refpedu vnius, quodnonrefpeiStu alalteri
,
vel
terius.Vnde illuddiciturcouenirealicui proprie, quod ex fc.vcl ab intrinfeco fcquitur ipfum. Appropriate ver6 dicitur aliquid alicui conuenire,
quod ab
intrinfeco, vel vfu loquendi
,
feu volun-
& ide6 non poteft fub op-
&
,
abfque incongruitate, Sc impcrfeaione orationis. Etponit
vnitas tranfccndens
,
qu«
eft indiuifa rei encitas;
alius eft accidentalis.fiue indiuiduorii,cuius prin-
cipium eft vnitas, qux eft indiuifa concinuicas:& in vtroque numerorcpericurproptictas indiuifibilitatis.rationc vnitacis;
&
propriccas diuifibilitatis.rationcprofufz muIticudinis.Quia fccundu
Boctinm numeruiefimultitiidoex vnitatilfutprefufa, quod debet intclligi de numeto in rcbus,a quibus proprietatibusaccipiturnumcrus, qui cftmodus Nominis. Numert44 igitur
fignificandi accidctalis eft
modus fignificandi
a|ftiuus
Nominis,quo me-
mulcitudinis,confignificat:&diuiditur in fingularem, pluralem. Numerm fingularie cft modus
& huiuf-
fignificandi rcmfubproprietate indiuifibilitatis,
,
niodi.Similitetin creaturis Impecatoreft proprie
Dominusomnium,appropriatc tamen Alemanorum,vel
Romanorum. Dominium etiam cuilibec
&
quz
eftproprictas vnius.vt animal, homo.
Numerut pluralii
cft
modus fignificandi rem fub , qus eft proptietas.
preprierate diuifibilicatis
Domino propcie debetur,fed apud Italos Venetis
Multitudinis, vt animalta,hoTmnes. Et ficut cxcpli-
appropriatur,&
ficac
iic dealiis.
Argumenta qux fecit contra illam quattam re-
dc numero,iti pofTct degenere, pcrfina,
c^cetis exemplificare. Ad
cafii,ic
quodcumquc igitur pr^-
foluit aliter , qu^m ex didla declaratione:quiaproccdunt concra illadiftindlio-
dicatum c6paretur^9m«,fempcr eft fingularis humeri,nominatiui cafus,terciz pcrfonz,&c.Quare
nem deGenerepropric,& non appropriatc intcl»
abfquerepugnantiaimclle^usnoiipotcftintelligi fub oppofico illius roodi.Quare fi dicatur,^«m« c»rr«nr, cftrepugnantiaimelledlus , &perconfeques incogroitas, imperfcdlio,& fallitas forc^. Et additnotantcr,qu6dlic^t huiufmodi modi
/poniionem,non
Confequenter foluit tertiumprincipalebreuiter, rccurrendo ad illam diftindlionem dc concreto,& abllra£):o duplici , fuperii!ksdaram. Dicitenim qu6dtenetin le(5lam, ideh
ad ea pacet ex
concrctis accidentalibus
,
didlis.
& nonfubilantialibus,
&
fignificandi
ncs vniuncur in oratione, vel c6ceptus,feu figni-
infri magis perqujram.
ficata,funt
diilindlionem valde notabilem, demodis HgniB-
candi videlicet,& intelligendi,
quz prsfupponic
tamen principiaformalia,vel raciones
formalcs,fub quibus fignificata vniuntur,mediatibus diftionibus fignificaciuis , quia fecundijm
exigenciam
modorum
fignificandi
partium ora-
& conftruuntur ad inuiccm
diffufam cognitionero de mo^is ugnificandi,quo-
cionis, vniuntur,
rum
habet videti in matctia de confttudlione. Quandoigitur eft repugnancia illoritm modorum, efl
mulcum impedit i fpcculatione peifedULogicali,& Metaphyiicali,& maximc in ignorantia
dodtina huius Dodoris. pet fe intendo ad
De quibus
in traAatu
longum pertradlarc. Aduerten-
4um igitur pro nunc,qu6d modorum alius
eft ii-
gnificandi,alius intelligendi,& alius eircndi,quo-
rum variecates
,
& dcfcripciones
nocauifuper
3,
quz(l.Antcpra;dicaroentorum,infr^.
Modi autem
iignificandi pertinent ad coniide-
rationcra Grammatici, quia funt accidcntia orationis
congruz,& partium eius,vr ppta o£ko par*
tiu orationis
:
& funt intentiones fccundz,caufii-
tx i€t\i collaiiuo,diuernmod^ comparancis voces /ignificaciuas,& incer fe,& ad fignificaca, ex proprictitibus quibufdam ex parte rerum originaliter,& occafionaliter,vt fupr^, de fccundis intentionibus generaliter eft didlum. Sunt autem fuhiedliu^ in vocibus fignificatiuis , vt fupri,q.S.inquic Do6lor;vcl in fignificatis,vt pervoces fignificantur,yt hic tagitiquorum alij func effenciales, alij accidccales,de quibus maxime verificacur h^ c rcfponfio
Dodoris.Modi vero
intelligendi perti-
falficas,&
,
vc
maximc quando funt circaidem nume-
ro,etiam quando circa diuerfa, vt poftca patebit.
Hzc igitur cft falfa, Alltedo efi alba,
vt tctigit ar-
gumentum,quia modus fignificandi,qui cft concrctum,& modus fignificandi,qui eft abftradura circa idcm repugnant , licct non fcmper circa di< uerfa,vt homo eftalbw.
Modi autcm intclligcfndi non k fignificato, quia
funt infeparabiles
non fimpliciter,
determinatam eius acccptionem
fibi
conueniunr,
com-
vt fupri. q.8. de triplici acceptiore cermini
munis,di£tum eft. Poffunt igitur fundamenta
cundarum
iucencionii Logicaliumintelligi
fe-
nunc
fab illis,niic fuboppoficis illarum, vcl fub nullis: quia qualia funt przdicaca , talia iudicancur fub> ieda, Vnde ham» poceft intelligi fub intentione fpeciei,ci^mdicitur
,
benupradicatitrdeSocrate.
&
Aib intentione indiuidui,vt ciim dicitut, hichom» fubiicitnrhonum.VeX fub nullaintentione, vt
c6m
dicitur,iwmo cmrit.Sc addit confequenter quia ca-
modi intelligendi excraneancur fundamentis
les
inrelligendi obiedli intelleftus,vt ibi prolixe pec-
extraneatur animali,ciim dicitur, homoeft animal, &c.cuius tationem oftcndic dicens , qu6d inten-
ttadbui.Dicit igitiir Dodlor, qu6d oiodi tales
fi-
%9*
fed fecundiim
nent ad cofiderationem Logici, vt fupr^ q.4'& 5. qu6d Vniucrfalc (& fimilitei intelligendum eft de aliis imentionibus logicalibus) eft raodus
dixit
^g
non fint illa,qu; vniiitur,quia di(flio-
& ab(\radis proportionalitet fumptis:fed de hoc Ad quartum principale,rcfpondet *per qaanda
17.
eft
niunt omnibus pecfonis , fed appropriacc aliqua dicuntur de FiIio,aliqua de aliis pcr{onis,vt pacet
de Potentia,& Sapiemia,& Clemencia,
Xg.
,
diante Nomcn proprietatem indiuifibilicacis.qu^ cft vniusjvcl propriecacem diuifibilitacis,qu« efl
attributis diuinis
oum.14.
fignificatur
pofitis illorum intelligi
Exemplum poilct poni de , aax proprie & squc conue-
tacic iibi atcribuitur.
* vbl fapri
519
quodCjMM
tum
Xf
XIII.
gnificandi funtinfeparabiles l fignificato, vt per vocem,veI potius (vc redc inqnit Doftor) pcr di-
cijm vniiitur per hoc vethumefi, vel in a&u exrrcito,vt didlnm eft fupr^ , q.7. qu6d ratio generis
tioucs
-^l
Expofitio
$1Q tiotjes
applicantur fandamemis , vt hacognitum,quod eft efrefecundum quid:
tamum
Jjent cfTc
idc6 non pct fe ex natura rei rebus infunt , fed per accidenSjVt patet. Et addit vltta,quod tales modj inteSigendi no/itnt ferfe &»»W,fcilicet ad vnionem fundamentorum, \t\ferfe,\\ eft.ex natura tei , licet bcnc pcr accides,nec funt formalia principia,rub quibus fignificata formalia vniuntur:& idcoconcludit qu6d
repugnantia eoru,non caufat faintatepropontionis, in qua fundamentu vnius przdicatur de fundamento altcrius. Hacc igkat, hemo efl animttl, crit
&
|0'
ycra non obftante repugnltia Gencris Spccici. Ex qua rcfponfione valde fubtili, patet triplex difFercncia
modorutn ngnificandi,
telligendi.Prima
& modorii in-
eft infeparabilicas
horii,& fepa-
rabilitasillorum.Secundacftquodiftifunt prin^ cipiaformalia vnionis,& illi non.Tertia,quia rcpugnantia horura caufat faKitatemorationis in
fandamentis,& illorum non.Ad forma igitur argumenti refpondeturbreuiter,negado anceccdes, loquendo dc Genere & Speeie in fundametis, vc hlc fumiicur.Et ciim innuitur probatio de oppofitis rationibusjvel rpodis fnbicd^i ≺dicati talis, diftingucndum eft de modis vt fupr
modo procedicfecundo modp n6:& fic eft in propofito. iicet
Vel poflct breuiternegari aftumptu^vidc-
quod fubiedu,& praedicacii,in propofiro ac-
cipiiiturfuboppoficis rationibus,vcl modis,qui^
accipiuntut fccundu
efte quiditatiui],&
n5 copahoc cx-
racii:quaie excrancatur eis intencioncs,& plicat
Dodor implicite in folutionc illa,& qua magis
tct folucio valde fingularis,de
V'
Ad quintii principalc negac
fic
pa-
infri.
fimilitndincm,quia
cpmmifcic fallaciam Confcquentis adeftru6lionc Anceccdencis,ab infetiori ad fupcrius, eodcm ordineaftirmaciuc,& negaciue arguedo.lmmutarur enim antecedcns in confcqucns,& inferius in iuperius, vc fupra dixi. Na inferius negacu cfficicuf fuperius,rcfpeclu fuperioris negati.Et ad priTnam
probationeexprimo Pofter>oru,dicir quod tenet i,n caufis przcifis.ficuc hahre phlmonem,Scc.Mod6 afiimm non eft pracise caufa cftendi animal, quia cti5 eflc homine cft huius caufa.Nam genus
cfTc
includitur per fe in qualiber fpecie elfe
afinum,non infert non
eftc
Ad aliud dicit,(ficut in fimili
:
quare nor^
animal,vf patet.
'
fupra,foluendo rc-
pliidin cocraccriiam refponfionem ad
duo prin-
3»-
alio
:
ben^
fed
Non enim fequitur, homo currit,
modo.
igitur
Socrates cMrrit:imm6 eft fallacia
Confequcntis.Sequitur tamen,o»»«*f homo currit,ergo Socrates currit» ialcern
cum
conftancia
Hoc
fubie(5ii.
eciam patec
ex qua formalitet noii fcquitui aliqua partium determinatc.
de
difiun(9:iua
,
Ad feptimum
refpondcr,concedendo totanatu-
homine, vt
ra,vel quiditate animalis elTc in
in
q.6.in folutione, folucndo obieftionem. Et
oftenditut
quod no ex
cum
bcfinitionefo/fM, cxpon^-
do optimc illl defcriptione quoad fufficietiam,& complcmentum,& non quoad prqcifam continetiam. Hoc eft di&a , quod quiditas animalis ita tota faluatur in hominc quod etiam in aliis fpeciebus continetur , vcl faltem fibi non rcpugnac contineri. Qualiter auccm hoc fic poflibile , & non arguat illimitationcm eius alias patebit. ,
,
Ad od:auum,recurritad folutionemfupcrius^in pcdcqusftionis datam. Et ad rcplicam contra hoc dicit,qu6d illa famofa propoficio, Ornne tjuod pradicatur, &c. eft vera de przdicatione fignata, non exercica quia intentiones extraneanrur fundamentis , vt dc fc prardicantur in adu exercitOjVc f«pc didum eft. Ad vlcimu refpondet dupIiciter.Vno modo negando minorc quoad prima parccm eius.Vbi notanter dicit per fefuppofitum communii propccr indiuiduii circijftanciQnatu.vcl fimul totu, vcl proptcr dccerminacioncs accidencalcs concradiuas,
&
:
,
qu? non confticuiicpcrfefuppofiti5,vtAowjo
& fuper librum Pcrihermenias
q.(j.in folucione
,
opcimc.Et in fccundo^dift.j.q.^.&alibifxpc.No cft igirur indiuiduum per fc magis corruptibile, quam fpccies, qiiia arque abftrahit ab hic & fiunct huiufmodi, ucutfpccies. Aiicer refpondet negando fccunda partem minoris,quia ficuc indiuiduum eft corrupribiIe,ita & fpecics, vt habet cfle maccriale:faluacur tamcn fempcr pcr fucccflione indiuiduorum , ficutelemcnta corrumpuntur fccundum fuas partes , non tamcn fecundiam fc tota.Vtraque refponfio bona.fed prima alcior. D E T E R T I o. Liccc matcria huius quaeftionis
&
tates continet,inftabo circa fingula di(fta Do(5lo-
&
animalis
ad fuas negationes feorfum tcnct. , ndnonanimal, licut aftntu adanimal. Et fumitur hic anrccedere, confcqui,propric,non exccnfiuc,vt patei. Adfcxcudicjcquodii.nimal vt difFerens,fciIicet habens il!£ minore vnitatc vqitace fpeciei, vc fumicur fcilicct a rcalicacc indifferentiae potentiali
Non
,
enim kz zmecedit non ajiniu
&
ris,in ipfa fiue arguendo,fiue rcfpondcndo;& inchoabo afolutioncprincipali qu(jftionis.Dubira-
tur igitur ptim6,jin prtdlcatio/uperiorii de infniori t/niuer/aliterfitz/era? vt
tur
qu6d non , quia
concludit DoAov,8c vide-
ha:c cft falfa
,
inferim efifitpe-
pracdicatur. Vcrificatur
Item,infrk, c.de Subftamia,qu«ftione vlcima, dicitquod fubftantianonprardicaturper fe, nec verc departibus fubftantiajrfcdpartcs fubftantiac funt inferius ad fi»bftanciam, vc paccr,igitur.
nacurafpecifica
vcl pocius DifFcrentia fpccifica.
,
illorii
ad
quod animal cft indifferens pr^dica-
rctur de hominc,quia quadoindifFcrens adplura prcdicatur dc aliquo,etiaquodlibctillorupr^dicacipoterif.H^c igitur crit \exa.yhomo efi afinu4,Siic.
Rcfpondcc uotanccr.vc infraq.^.DeDiffcrencia, in fimih habcc,qu6d indiffercntia ad plura
cft
du-
34.
&
r/«/,quiapra:dicatur oppoficum de oppofico.
raml vt cft idem,quia pcr dcterminacur,& contrahitur ex
iMpli«i.>
fit
&
modum totius &
35.
fi-
mili de natura fpecifica,habct in fecundo, dift.3,
cipalia,di£tum
btt
'*//'*•
difFcrentia difiun^io»is,vel potentiali
tio tenet
Supponit enim detcrminacc,!ndeccrminace tam5. C6cra quam folucione obiicir quodcunc quodli-
fnAfirrntiit
plcx.Vna per modii difiundbionisjalia per modum copulationis.Vel fic,vna a^ualisidia potcntialis. Dicit igiturqu6dargumentiinonproccditdc in-
potiijsMctaphyficalis,quam Lagicalis,quia tamcn famofa, vniucrfalis cft, plurcs difficul-
eft) quod illa comrnurata proporquoad vniformitarcm oppofitionis,nori aute quoad vniformitate cofequutionis:& ficfiroilitudo ptima in coparando affirmationes afini,
U
I
Item, hxc
eft falfa
patet hic in Iittera,&
,
humanitat efi animalitat, \f ibi prsdicatur fupc-
tamcn
rius dcinfcriori.
Item,vidctur quod male dicit,
quod
vniuctfa-
literpraedicatur fuperius de inferiori vcre ,quia
tunc ha:c
eflct
veiZthomo efiomne animal, vel
Om-
nis homo efi
omne animal. trtdUati» Ad h«cfacilircrrefpondetur,tenendo conclu- fuptriorit dl fionem Do^fioris. Ad primum dico.quod loquitur inferitrt quO' Dodot hic dc fuperiori , & inferiori pto fub- modo vem. ftrato.
1
X1
Qjj^ftionis & non pro formali.vt tu accipis.Si autcm
ftrato,
accipcrentur fornialitcr , iignato
vnum
vcrum cft qu6cl in z€ta cnim cft vera,
dicitur dc alio.Hzc
/uperiHs prAdkaturde inferiori
fundamentis. In
vnum
vt
tjuidi
vcrc dc alio j f
qua; excrcetur in
,
adu ctiam exercitu, accipiendo
& altctum vt modtu, vnum diciiur
vt patct.
,
Ad aliud dico,qu6d loquitur ibi Do6lor de par-
.
tibusquantitatiuis,vel cftentialibusPhyncis fub-
ftantiz,non autem rubicdiuis,quq folum funt inNamnihil propric eft fuperius, vcl infe-
feriora.
rius,Iogicc
loquendo,quod non
eft
vcl faltem per fc in praEdicamento.
in
rcda linca,
Mod6 partcs
dc quibus ibi loquitur, funt tantum redudiue in przdicamcnto,vt ibidem dicit.Poflet alitales,
&
tertio dici poteft,
non attribuuntur fundamentis, concreto fumptis , vel faltem non in vltieft falfa
,
^lhdo
tft
,
cuius ratio vlterior infra dicetur.
j^,
repugnatcm.
artic.j.dub.i.fingulariffime adduxi:fed pro ,
nunc
fpondeo,ncgando minorcm.Vnde non dixit Do- Genui fumi' dtor quod gcnus fumitur amateria, fcd ah ali^uo tur »b »ltqu» ordine ad illud,a quo fumitur difftrcntia proportionabilitcr materix refpcdu formx.Et cum dicis quod fubftatix immatcriales non habent materiam, conccdo, promateriali,\A eft,habcte fein
quo,
animalitate,de
tis in 2. ariiculo habet iftc , & Philofophus 12, Mctaph.text.comm.i9.& fcquentibus.Et Boctius
vniuerfaliter, id eft,cum figno vniucrfali,fed pro
dio, id eftjdc fubflantia
communiter , vel vbique, vel in omnibus terminis, ita quod non folum dchomine,& de anima-
lum
fic
videlicet
,
A«ww«/V<«
ex
fed vniucrfalitcr in aliis eft vera,&c.
Dubitatur fecundo circa dida Dodoris,in illo * , pro folutione duorum primoruiu principalium adduclo. Prim^ cumdicit, quod aliquo materiali in ftecie , videtur
quod non, quia fubftantiz immateriales , fecun-
dum ipfum,praeter primam, funt in genere,fed in non poteft fumi genus ab aliquo matecum non habeant materiam ergo,&c.
talibus
;
Item, accidentia non habent materiam,nifi in qua funt , 8. Metaphyficae fed accidcntia pet fe :
babent gencra,& difFcremias,ergo,&c. Item , quod fc indifFerenter , potentialiter, habct ad plura , non habct aliqucm intellcdum
&
dcterminatura infra facpc,&
:
fed genus cft huiufmodi,vt patct
maximc folucndo fextum principa-
le huius quaeftionis, igitur malcdicit c\\.\6d ^enus impdrtat tllud mMeriale de fito intelleElu determinato.
Item
, fi
fignificat
partis,fed per
partem
modum
,
& non per modum
totius, vt dicit Doftor^fc-
quitur quod fignificatum
& modus
fignificandi
repugnat:hoc autcm cft inconuenien$,ciim modi fignificandi fumantur ^ proprictatibus fignificatorum, vt dit^lum eft. Itcm , fi primo fignificat partcm , cx confequenti totum,fequitur quod erit aequiuocum, per confequens non genus , igitur malc dicit
&
&
quod cx confcquenti importai totum. Confimiomnibus pofTct argui contra aliud
litcr fcrc in
didtum de
differeatia.
quod non vitatur nugatio in dcidcm bi$ dicitur,cum per tc vtrum-
Item,videtur finitione,quia
Scoti oper,
Tem. I.
loquendo
,
obftantc in
ponant in eis mateScntcntiarum fed hoc
licct aliqui
riam,vt habct vidcri in
non
m4teriftii.
ipfis
2.
:
rcpcritur aliqua rcalitas po-
tcntialis,&aliquaa£bualis,vt in locis prxallega-
inquit,
eft
quod
Arijloteles reliSlis extremis
ept de me-
compofita, quod
non foverum de fubftantiis matcrialibus,fed et-
iam immatcrialibus, quac funt compofitx copono reali.
fitione rationis, feu metaphyficali,licet
notabili
riali,
38.
ad formam argumenti rc-
pric
ftltoi eftanirnalttai
GenM /umitur al>
57*
modum
autem videtur quod hsc fit vera , httmaPofret , de quo ftatim magis. "'^"^ '^'^' » q^od licct prsdicationc formali in rcfto illa fit faI(a,tion tamcn matetiali,& in obliAliis
li,
num.io.
falfam propter
brcuitati intcndens
quo habet videri fuper i .Pofterior. Ad vltimum dico,qu6d Do6lor non accipit ibi
*
elTe
Ad ifta
animalitas fuperius,propric logiceloquedojquia
cies
ti».
tioncm
refpondetur , fcd pro folutione primi nota eaquae infta, qu.i. Antepracdicamentorum
Mcidem,\t accidens eft vnum de numero vniuerfalium. Et firaiUter h«c cft faMnyhMmanitM eft Jpe-
'^trtnli-
modus pra:dicati repugnans modo fubimpcdiret veritatem praedicationis,fequere-
Item,fi ie<3:i
ma,& fic de aliis,malc igitur dicit illam prxdica-
mata abftraftione. Vnde hsc
***
partis accepta, potcft prxdicari de toto.
& principiis fub-
tales intentiones
anitMli-
a»ima,vel hxc,homo efi ex animalitate, \hi fumitur pars per modum partis , igitur pars, per modiun
quod licctnon pr^dicctur de eis inabftra(Sko,&: in redojpr^dicatur tamen inc6crcto,& inobliquo. Ad aliud,nego qupd humanitas fit infcrius, 8c
nifi in
tfi
DifFercntia, vel c contra cfTct pcr fc.ficut vtriuf-
que de Specie , fi vtrumque importaret fpecicm, quod tamen negat iftc , & Philofophus j. Mctaphyfic. tcxt. comm.i i. Itcm , hxc eft per fe primo modo , homo eftex
tur quod nnllum accidens vcrc diceretur de fubftantia,& fimilitcr nuUa fecunda intentio dc pri-
inodo prxdicatur dc partibus , ftanti£,fecundo modo non.Vel
HumMnitMt
:
Dodor diftinguit.Primo
ter dici,diftinguendo de fubftantia Analogica,
Pratdicametah.vt ibide
5ii
1.
que cx confequemi importet totam fpcciem,vel totum fuppofitum , igitur ficut ad vitandum nugationem , dicis ea prim6 diuerfa fignificare , ita oportet qu6d ex cofequenti non importct idem. Ixem , videretur qu6d prasdicatio Generis de
Ad aliud,de accidentibui ,per idem.Philofophus enim duodecimo Mctaphyficae, vbi prius,
Speeitt
qutU'
htt iaelHdit
diuerfi- rtalimte ctn-
ponit diucrfitate principiorum feciidum tr»hibiUm (^ tatem principiatprii in omni prxdicamcnto.Nulcentrnktitttn. la cnim fpecies in vniuerfo cft ita fimplex , quin includac aut diuerfitatem rerum,aut rcalitatum,^ quatum vna fumitur ratio gencriS]& ab alia ratio differentiae. Scd fortcpoffct fuflineriaccidentia componi cx materia forma, vt ^.Metaphyficae notanter habet ifte.Et fiinduceretur dicVu Philofophi,7.Metaph.text.comm.3j.&j.Mctaph.text. comm.l.& 2.Phyfic.text.comm.3 j.quod fcilicet, Giudlihet pars definitionis eftforma, dic vt habet ifte 7.Metaph.qu.j6.quod verii eft non fibi inuiccm, fed in ordine ad totii,quOad pr^dicari formaliter. Adaliud,negomaior5;quiaindeterminationon $9' cft in gencrc ratione fignificati, fed rationc modi
&
fignificandi,vcl conotationis.Significatcnim de-
terminatc
vnam quiditatem
fpccics:refpe(5lu
tamcn
dcterminarara,ficut
quiditatis fignificatae pcr
diffcrentia,illa eft potetialis,& dcterminabilis,vt
patct in fimiH,de fignificatione
primx maier^x.
Ad aliud,patet in fimili,infr^,quxft.penultima de Differentia. Eft cnim repugnatia modi ad motjiuid. Non tamen dico quod quilibet modusconucnitcuilibetfwW indifferenier. £t cum dicitur quod modi fignificandi accipiuntur a proprictatibus, &c. Dico qu6d in cadem tc poffunt repcriri plures proprietatcs,ratione qua-
dum;& ^id ad
rum
plurificantur,
& variantur mofii fignifican-
di.Modo licct ipfum Genus fighificet quiditatem, qux Ss
Expofitio
5ZZ tfetit* ptteft fignlfic/ire
fsrtem
& to-
qux
in veritatc eft pars quidir^tiua fpeciei.vt ta-
raen confiderat intellc^us illam,vt vnam in maltis,& de multis, dicit ipfam eire totii vniucrf^le:
&
fic
nomine concreti importatur. Sicut
igitur
de eodem, refpedu diuerforum, dicuntur totum pars, ita eidem didjioni conuejiiunt fignificaex confequenti importarc re partem prirao , totum; quiaprimb vt pars quiditatiua eft,fecundario ver6 ex modo fignificandi , vt totum vniuerfale eft, fignificatur:vt album primo fignificat quaHtatem^ex confequcnti importat fubic6lum, Ctneretum vt infra habet pertra«3:ari vnde non dicit Dotpnum figtti(flor, quod fignificat totum, (tApartempermodum Ju*t Q> »lmd totltu Quid autem fit illud totum,an fcilicet vni$»nn9t»t. ucrfalc,vel particularc,ftatim magis patebir. 40. Ad aliud , patet ex di<£iis ; quia non ponit Do-
&
&
:
vnum tantum,reliquum connotando, quod non arguit xquiuuca(Storipfum fignificareduo,fed tionera,aliter
omnia concrcta accidentium eilcnt
a;quiuoca,quod
Ad aliud, didlum
eft
)
eft
manifeftc falfutn.
poteft dici (vt quatftione praBcedenti
qu6d quando idem includitur
,
vel
importatur per aliqua'diio,quoram vnum denominat alterum,ipfum in vno denpminat fcipfum vt in aliojvcl aIiter,quod non eft nugatio, nec fcquitur cx identitate connotati, fed tantilm prin-
Muficuialhm currit, non eft migatio, licct vtrumquc concrctum connote: idcm totum, vt fubiedtum, cipaliter fignificati, vt hic,
)
deduftionc de prlncipio
vidciur peccarc,
,
tum qmA principium ed ipi plus,quam
cauja
fMc-
taphyfic.tcxt.comm.i.tum quia quxlibet pars dcfinitionis cft forma,vt allegatur confcquenter in littera,ex y.Mcraph.crit igitur
formalc. Et fcilicet
quod adducitur
gcnus principium
in oppofitum
,
quia
non diftinguitur,videtur falfum,quia ne-
dum pcr difFerentias,fed
per genera diftinguun-
tur aliqua fpecies ab aliis:non folum nale, fed etiaanimal, diftinguit
enim ratiohomine a lapide.
Itcm , videtur quod illa probatio de principio finaIi,non currit.quia adtus primuseftperfedior
adu
fecundo,ficut fubftantia accidcnte:fed adtus
ficundo,ejuoconiungituroptimo,\gix.m
Genus
cft
imperfedtius fpecie,
principium finalc
non
igitiir
fcquitur,
non
cft
eius.
Item,vidctur illud didtum Philofophi, 7.& $. Mctaph.de partibus dcfinitionis^elTe falfum,quia
materia pertinet zAcpiodquidefiiei materialis, vt S.Mctaph. text.comm.9. videtur dicere Philofophus, in tertio Sententia7 .Mctaphyficx ,
&
&
rum, diftindt. 21. habet
ifte.
Item, non videtur verum quod fola forma vltimata diftinguat, quia omnis forma, vt talis diftinguit.
Item, vnum oppofitorum non eft fimile alteri, matctia& forma funt oppofita,igitur fi Genus eft forma, vt dicis, non etit fimile raateriz. Itcm,non videtur bcne didtum quod gcnus fit
Ad aliud , Ucet forte illud airumptum fit dubium, tamcnadmittendo ipfum, dicoquodhtc
formatotius,veI formarefultans,vtdicitillaprima refponfio , folucndo replicam primam , cum
Dodor de prjcdicatione forniali & in & non materiali,vel in obliquo, vt patct.
ipfum fit pars conftitutiua fpeciei. Item,qu6d dicitur in tertia refponfione de partibus rei, & rationis, vidctur dubium, quare ifta:
loquitur rci^o;
,
Dico eriam qu6d animalitas non
eft Genus , nec humanitas fpecies,propric Ioquendo,hic aute eft fermo de fundamecis generis & fpccici, vt patet. Ad vltimum dico, quod non quaccumque va-
rictas,vel
modorum eltendi,
vcl intelligehdi,vcl
ctiam fignificandi,impcdit vcritatem propofitionis , vt in folutionc quarti principalis notantcr habet Do6fcor;fc4 illorum qui funt principia formalia conftrucStionis ad idem c6paratorum:qu6d ergo idcm fit totum &: pars rcfpeclu eiufdem eft inconueniens. Velaliter,qu6dDoctor intclligit illam repugnantiam ex parte partium inter fe in
quiaenim homo includitanimam& animx repugnat ei dici corpus,& ratione corporis dici anima.Non eftita in ipfo toto
;
corpusjideo ratione aliis
,
vbi prsdicantur accidentia in concreto dc
fubftanria,
quiaconnotant totum,vt didtum
Terti6 dubitatur
eft-.
duo principalia argumenta, & folutiones corum per ordinem,videtur primo qu6d illuddi£tum ex ^.Topicor.videlicct quod UUpecfont ejui dicunt gertus ejfe partem ^ repu,
circa
gnat deteiminationi Do<3:oris,cum hic ponat exprefsc gcnus eftc partem proprie. Itcm , pars totum ad idcm fecundiim idcm, de eodem didta» inferunt contradidtoria^fi igi-
&
&
tur genus
eft
totum refpeftu fpcciei,non erit pars
rcfpcdtu cius,& e contra.
Cum igitur ^.Topicor.
prajdicantur pot iiis,
quam illac.
Item,po(ret dubitari de fignificatipne concreti,
& abftra(5ti,an videlicet fignificent idem,vcl non, prxtcr cxempla dc manuat0,8c capitato,Sc animali,
& rationali,&CC. Itcm, videtur
illa diftindlio dc concreto,& abdiminuta; quiainPrimOjdiftindt.j.qu.i. ponit triplex concrctum,& triplex abftradum. Itcm , videtur repugnantia in didtis Dodoris hic,& in fccundo,diftin6t. i i.qu. i .vbi dicit,qu6d definitio dcnominatiuorum conuenit non folum concretis accid^talibus, fed ctiam fubftatialibus, Qua:ft. etiam 3.4. j. Qaodlibeti,& S.diftindl:. Primj,qu.i.& infrik in Anteprxdicamentis,qu.5. adfinemj&7.dift.}.qu.i.dicitqu6ddcnominatio no folum fit in pratdicationc accidetali,fed etiam
ftradto,
&
yniuoca,& prscdicatis proportionaliterfumptis. Item,communis cxpofitio omnium accipit cafum in dcfinitioncdenominatiuorum pro tcrminationc vocis.
Item,fiomne concretumconccrnit vel fuppofitum, vel fubiedtum, igitur
ma erit
nuUa fubftantia pri-
concretum.
Itcm,mcmbra illius diuifionis coincidunt,quia< idcm concretum concernit & fubie6tum, & fuppofita, vt
album.
quod Bon eft pars,fcd totum,& j.Metaphyfica: dicit qu6d eft pars , igitur eft repugnantia,
Item, quare potius conccditur {^i,ArcaefiUgnea,vx habet PhiIofophus,7.Metaph.text.comm.
imm6 contradiftio
25 .quam \iiiyArcaefilignum,ciym non proptcr informationcm prima fit vcra,fed propter materialem habitudinem,vt in ^.diftindt.^.quxft.i.habcc
dicit
in didis Philofophi. Item,ha:c cft vcxaL,homo efiex earnibiu
&
ojfibns,
7.Mctaph.& hxc,homo efi terrentti,vel corporetu.in. quibus materia prxdicatur de toto : aflumptum igituf argumcnti fccundiprincipaliscft falfum. Itcm,probatio minoris fecundi principalis, in
41.
primus ordinatur finaliter ad a£tum fecundum,vt habct ifte in i.diftin6t.primi,qu. i .Omnii entu,\nquit , »« aUuprime perfeSio vltima confifiit in a£ltt
negatur prxdicatio gcneris dc difFerentia, accipiendo vtrumque pro formali fignificato : negatur ergo confequcntia.
Ad aliud dico,qu6d
41.
illa
iftc&diftind.iz. Itcm, fi artificialia nihil reale dicunt vltra fua materialia , vt quibufdam vidctur , quarc non rccipc
45-
•
XIII.
Qujeftionis dus
irialium.
Itcm
,
haec conceditur
Alinm
ifta,
eft
hifi <\ma.h0mo
ftum
hHmamm
,
AUmm efthomo
,
&
cftconctctum
>
& non
non proptcr
aliud,
& humanitM abftra-
,
felfa igitur cft illa propofitio>fcilicct,iV«A*7
:
concretum rei^eiiujHi nccidentu.
eft
Ircm,vnumquodque proptcr quod, magi$:ci^m igitur
mam, anima crit
&
illud
homo nt rationalis proptcr animagis. Igitur malc negat iftam,
uimmMeftrationtdis. Et in 1.
dift.
i
.
q.6. rationali-
tatem,vel intellcdualitatem dicit conuenire anitnxySc Angelo. Plura alia omitto circa harc argumcnta,& loliltiones eorum,breuitatiscausa.
Ad
44.
Ad
fuocum mate-
tccipetcttt verJ pratditationem
iftacxpedite refpondetur.
Ad primum
di-
bus animalis.
Ad aiiud, patct qu6d DoAor non fcquitnt illam refponfionem , vt patct cx rcplica fcquente. Scd dato qu6d procedat , poftct dici, qu6d fc ha* betpcrmodum rotius,vtdi6tum
fic
non
cft
,
vt hic loquitur
repugnantia.
&
& gcnus alterius. Ad aliud ftradtiuc
torii,
autcm pars pcr modum totius fumpta repugnat toti eft enim pars fignificatiu^,& totum connotatiue.Concrctam dcnique ad fuppofita fit totum yniucrfale , ficut concretum ad fubieita totum in modo. Ad aliud , patet ex didis loquitur enim Do-
ad propofitu Dodoris hic. Vel dici poteft qu6d fub vno mebro,videlicct ^ fubiedbo, vel ad fubiedii, implicitc intelli-
€toz,
& Philofophus,deprardicationc formali, &
ifle.
Adaliud,patetinfri,quaeft.8.Antepr2dicamcn-
& ibi copiosc pcrtradiaui mcrcm Doftoris*
Ad
aliud dico, quoddiftindio
bimembris de
abftrai5lo &concreto,fiifficit
gitur abftradtiojvel c6crctio in ordine ad funda-
vno ponitur altcrum. hicpropric logicc loqiii-
mentfr, ciim comunitcr pro
Ad aliud dico, qu6d
Ad aliud , polTet negari quodfumitwr, fcilicet principium cxcederc caufam quia Philofophus j.Mctaph. tcxt. comm.i. videturdicere qu6d totics fumitur/>n««p/««»,quoticsc/fw/2t.Vel conceffo aftiimpto,diccndum quod loquitur famos^, vc
uc loquitur,vt patct
ibi cxprcfsc.
Ad aliud dico, quod in hoc iftc fubtilis merit6
:
nomcn fortitus eft quia alios cunAos antccedit. Igitur nil mirum fi groffi grofsc,& fubtilis fubti,
litcr
exponat.
Non foliim enim ex cadcntia vocfs
pro caupt accipitur. Ad aliud dico,qu6d partcs definitionis quidita-
ccrminalitcr.fcd ex fignificato ipfius,&
modo fig-
nificadi»cafus ibi dcbct intcrprctari, vt
magisin-
tiu{e,& Mctaphyficalcsjpoflunt comparari,vcI in-
frjk,loco
ad dcfinitum. Primo modo, vna eft vt modo, qu«libcc eft vt formajid cft.formalc praEdicatum,& formalc conftitutiuum intrinfecum definito. Quod additur ibi dc diftindione , dico quod vltimacc,i forficut clfe rei habctur complct^, ter fe,
vd
materia, alia vt forma ; fecundo
ma,ita
& vcritas, & diftiniflio
,
fuo patet.Cadit cnim forma accidcntalis ad fubftantiam, quia per fe ftare non poteft, fic
&
fignificaturconcrctiuc. Etlicct concrcnim fub-
ftantialecadat,non tamcn quarti,quzft.
codem modOiVidc
i
tj
&
folucndo fecundum principalc ad propofitum declarandum. Adaliuddico, qu6dinconcretis fingularibus
fuo tamen modo,
fubftantiarum
&
dift.
}.
.
non cft cadcntia j nifi
folius vocis.
conccdcndo genus, vcl materiam dare & efle , vnitatcm, & diftindioncm. Loquitur igitur Do-
Nifidicaturquodncdumconcernirfuperiusfuum
antonamafticc.Vcl alitcr poteft dici,qu6d licet genui diftineuat fuas fpccies a fpecicbusaltc-
ftum fuum accidensjficut ccontra.
(ftor
rius gcneris in
mo gradu,non tamen inter fe, fed
difFcrentiavtroquemodo diftinguit. Ad aliud de adlu primo , &fecundo , &c. dico
qu6d
finis
alius cft (juo
,
aliuj gratia cuiUt. Itcm,
alius qui attingitur pcr operationem,aIius qui cft
caufa
finalis. Finis
enim qui cft caufa
finalis
,
vel
&
optimum,i.Phyfic. , cft vltimum, tcxt.comm.2j. 6. Metaph.Auiccnna,& Com^ mcntator, j.Mctaph.comm. ).idemhabet. Finis autcm quo,vcI qui attingitut aliquando per operationcm , non. Mod6 genus non cft finis aliquo
gratii cuius
&
modorum propri^, rcfpc£hi fpcciei:fecu$ dc afttt fccundo reipeftu primi. Quod autem
illorura eft
allcgatur cx t.dift. 1 .pofiet folui cx eo qu6'd addidic Dodor ibi,quo coniungirnr optimo, quia licct adtus fccundus
aftu
non fit nobiIior,veI pcrfcdior
primo intrinfcce,&formaliter
,eft
tamen
pctfcdior cxtrinfec^,& obic^kiuc. Et fic loquitui
Do^r ibi. Scttiftr.Tom.I,
4^^»
tur de dcnominatiuis,& dehniti«ne,atque pradi-
cationeeorum. Alibiver6 vbi qiioitatur,cxtcnfi-
quiditatiua,non materiali,vel dertominatiua.
Smftcundm
inThcorematibus,& i.&j.Mctaph.
& 8.dift.primi Reporrationum habet
:
ftfiaigrfri.
:
,
&
:
fSitemJt «-
modum totius fumuntur & ab-
,
iatiua,non autcm fubiedliua,refpedu Speciei.Vel totum pcr modum pars per modum partis,
totius repugnant,non
finit
dico , quod idc6 przdicantur partcs
rationis, quia per
fidcratis.vt
fic,
tfi
Eftetiam
&
pars , diucrfimodico.quod totum tlc accepra, non infcrunt contraditlionem nunc autcm Gcnus cft totum vniuerfale,& pars quidi:
frimi.
cft.
4^
gcnus,faltem fubalternum , totum pats rcfpc^u diucrforum , vt priiis , ficuc eft fpecies vnius^
aduali exiftcntia:quia prxfcindunt,& abftrahunt quatuor caufac Met.iphyficc i fcipfis Phyfice con-
totius acccpta
Ad aliud
dni
PhiIofophus»Ad aliud fimiliter didum tAi
qu6d intclligi dcbet antonomaftice.vel finiplicicct , & i quocumque. Forti enim homo non di-/ ftinguitur in formis communibu$,ab aliis fpecie-
Do-
modum
Q;or,&
ftemi-
intclligen-
& vniuetfalitcr partes autem rei pcr modum rci, & determinatc, & fingnlariter & in
per
jlSm
eft
5iJ
iamdidum eftc^uomodb
co,qu6d Philofophus loquitur ibi departcintcnon de partc quiditatiua, grali , vel efrentiali ,
&
4y.
alilid
infcrius
,
fcd ctiam c contra
,
&
fimilitcr fubie-
Ad aliud) poteft dici,qu6d mcmbra dcbent in*cum prscifionc faltcm in terminis com-
telligi
,
munibus. Vcl alitcr , qu6d non fequitur, conue* niuntcidem, ergo non oppofira:quiarcfpc
Ad aliud,
pcrmodum
ArcaeftUgnea , accipituf per cnpitato
didum
partis
eft
:
hic ver6,
modum totius, vt de
eft.
Ad aliud, nego quod aftumitur formaartis
48.
patet rcfponfio, quia hic, Arcaeftli'-
/wow^accipitur pars
:
fed dico
quod
aliquid reale pofitiuum,vt t.PhyC
& infra in fex Principiis.hafcJcr pertradari. Ad aliud.patct infri,q.8.Anrcpraedicamcntoiii, didum Philofophi, i. Pollcrio-
dcclarando illud
rum, Allmmeft U^mm non cnim prdptcr concre tionem hominis ad a)bura,cft harc vera, Alhoneft homo,Ccd proptcr ipfiuj concrctionem ad aliud, cui accidic album,vt ad hunc homincm Humanitas autc ncutro modo concemit , idc6 propofitio ilia» Htmumitat eftalifa,ycl h conua,eft fimplu;irec :
S>
a
fklfa.
tTtr pn>pfjt' rr<«.albutt eil ''**"'°
'
****
*"*'
"**
»
c
Expofido
5^4
ergo vcra pr«dicatio per acdclcns , vcl denominatiuam per conuerfionem fimpliccm.
ftantc tnfinitate,de
materialis, reducibilis ad
igitur accipiuntar quiditates in abftradto ,tunc
!?;.-.,
^(j aliud,patet infra ,cap}te de Quantitatc,
foluendo fecundum principale, Et fuper libiiim Pcrihermeniasjquaefl:. i Tcnct cnim reguquasft.i.
.
4^
tantum in caufis cfficientibus.Quod ibi tangitur dc intcllcdualitatc, problcma cft, vC patct ibidem,& negatiua potius eft tenenda.
la Pliilofophi
|t,
Qiiarto dubitatur, circa tcrtium principale ,
4^.
&
cius folutioncm.Primo quahterilla propofitio fa-
mofa, vidclicct, Aeancretis adahnraita teact nrgumentum , habct vcritatem , & iila alia Ornnis prit-
quod
quam
,
a fubftantiaUbus. Videtur
Mctaphfica* oppofirum
}.
,
videlicct
Vnde
iftn
tcnct,
,
& non ad fubiccta.
Hic homo efthomo, igitur htc humaNon tamcn ifta, Homo eft albta,
nitoi eft humanitas.
igitur humanitM eft albedo.
Haec
ibi.
vcra
cft
ftrada
,
nifi
hzc
his ad propofitum dico
,
dummodo non arguatur
&
przcififli,
quod ilU 8cc.
,
ad vltimate ab-
& in accidcntibus
in fubftantiis
(ed
,
vnica abftraftio , hoc cft, a bcnc, quod tcnct fuppofitOjideo dicit Dodtor, rcgula in concretis , abftradis accidcntibiis: quia in fubftantiis
fit
&
&
)
Abflr.iiito
vUiinata, j^ »c» vitnn^ia V**'
v^^
T o. .ihftradi» a-
^"^'
i»""cciJem7.
primo aliqua prscmittcndo. Aduertendum ergo primo quod abftradtio alia cft vltimata, alia non. Voco vltimatam ahslraQicntm , qua quiditas concipitur abfque habitudine ad quodcumque, quod propriam rationem eius , vt inquit Auicenna 5.Metaph.£^«/«;V<« eft tantum ipfa. Non vltimatam vcro abftraftioncm appcUo, qua ab aliquo prsfcinditur , non tamcn ab omni, de quo potcft intcUigi didtum huius infra , quasftionc pcnukima dc Gcnere. Pro quo clarius intelligendo, nota quod alitcr
cft cxtra
in fubftantiis
,
alitct in accidcntibus abfolutis,
alitcr in accidentibus refpcdiuis,
fit
&
vltimata ab-
ftradio.vt | .diftind.Primi, quarft. i habet .
ifte,
&
didtim eft. In vnica , id eft , vnius rationis» quia i fuppofitis. In accidcmibusabfolutis fiunt duo , vidclicet afuppofitis (extenfiuc loqucndo , quia nomine fuppofitorum infupra, qua:ftionc
huifit.
fubftantiis
,
i.
inquam
aliqualitcr
, fit
fcriora intelliguntur)
&k fubicdiis.
In vtraque
vcro poflunt poni gradus. In accidcntibus rcfpcdViuis fiunt trcs, videlicct a fuppofitis,fundamcntis , fubicdtis. Et in abftradionibus accidcn-
&
tium
talis cft ordip,
qu6d fada abftra£tionc
a
po-
fteriori,&magisextrinfeco,rcmanctconcrctioad prius,vel inrimius, vcl magis inrrinfecum vt fa:
&i abftradtione
humanitas.
Vlterius
alia eft
abftradio ^ fuppofito,
Nunquam enim
poteft
Vidc
&
& hoc intclligo in crcaturis, quia pro-
prcr infinitatcm vnius
,
vcl vtriufquc cxtrcmo-
lum conceditur prasdicatio vltimatc abftradti dc ^\\q {n diuinis. Vndc ibi ponitur duplcx pra-di,
vltimata abftradio quiditatis,falrcm pcr nomint fit capax hecceitatis
primx intcntionis jquin
:
cx vrroqne conftituitur fingularc
illius
&
quidi-
Abftradio igitur a fuppofito fit ab habcntc quiditatem , nonabhac foluni. Dicitur ergo in fubftantiis efle vnica abftradli^) , quia ab habentc , id cft , a fuppofito. In accidentc auttm tatis.
&
plures ri
,
& propinquio loqucndo , & maxi-
quia a fubicfto rcmotiori,
& a fuppofito
,
extenfiuc
,
me alterius denominationis
,
vt coloreitas abftra-
non ab hac coloreitate foctc CimiViUi albedo ab hoc albo , licct non ab hac albcdine. Tcnctergohzc confequcntia,>4/^«OT
hitur ab albedinc, licet ,
eftperfiprimo modo colorAtum,igitur alhedo
eft color:
& hoc gratia materiae potius,quam confequentia formali tnode
efl-
homoptr fi primt : haec autem non tenct , animal,igitHr humanitas eft animalitas. Quia
licct animalitas
vt
conccrnat hanc animalitatcm,
fuum fingularcnon tamen humanitatem,qui*
noncftfingulareeius, nec fuppofitum propric: fcd homo animalis fuppofitum dici potcft. Scd contra , humanitas cft habens animalita-
tcm , quia conftituitur ex animaliratc & rationalitatc, igitur. Dici potcft , quod licct humanitas rcfultet cx conftitutioncnon tamcnconftituitur,
fcd
eft
formatotius ncccft habens propric, fed :
habetur,quia eft tantiam ipfa. Contra,in j.dift.i.q.i.exponendoilluddidum
Auiccnnx , eejuinitas efttantim ipfit ydicit Dodtor quod quiditati fic abftraftas conueniuntifta,vidclicct cire ejHodejuid efi pcr fc
obiedum
intclledus,
&
ipfa: nonfufficit enimidcntitas
verificationem propofitionumjfcd rcquiritur
non
repugnantiamodorum. Nam licet animal & rationale fint idem , co quod cidem tcrtio , & ideo fadtatamen abftradione corum ab illo, amplius non manct ratio idcntitatis:nec pet confcquens veritatis propofitionis.
vnum de alio praedicatur
:
Dico ergo non obftantcquodpraedida^conditioncs conucniant
ponitur vcra peridentitatcm,qua:non fir formalitcr ver.i,vt Sdift.Primi, q.^.ad fincm habct iftc.
pcrius
Scd polfct ditiicultari,an criara in vltimatc ab ftraclis in diuinis dctur vcrapratdicatio.non ob-
de cxtrcmorum ad
cabilcs rationc quiditatis,& eftc vcrificabiles
ycra ,in fubftantiuis maximc, videlicet formalis,& per identitatcm.In crcatuns autcm nulla j-jjjo
J*.
ira
ficri
modo^clfe per rationem ipfius verificabilcs. Dico quod rcfcrt propofitioncs primi modi elle vcrifi-
& illam.
&
cipiantiir,
quod
in quarto, vbi
,
rcmanet eius
naturali , cfFcpraccisa effcdus, ponitur 6lus,itaremotarcmouetur.Caufa autcm vcritatis propofitionis cft habitudo,vel identitas extremorum , qualem non habcnt, fi funt diftindra concepribiiitcr, nifi infra vltimatam abftradioncm ac-
tali
Poteft dici
alia a fingulari.
adhsc,& vbi ibi notaui. notandum,qu6d ficut pofita causato-
,
fupra notanter
vlnmAte ab-
,
per fe eire confiderabilc i Mctaphyfico,pcr dcfinipropofitiones veras dcprimo tionemexprimi,
albcdinis ab albo
concrctio ad hanc
Trtiiejtti»
humanitatisab homine, vcl homJnisaSocrate rcmanet concrctio ad hanc humanitatcm,quia hzceft \cii, H£c humanitMeft
ira
Ad ifta refpondeo ( licct potii»s ad Mctaphyficum pertineant radicaliter,qu^mad Logicum
y I.
Ex
propofitio ,aConcretis vbi eftpndicatio per fi
tcnct confcqucntia in concreti<;,& abftraftis
fpecialibus, vel ad fuppofita
^^/^ fnodo ver*
fit illa.
fadta abftradtionc
eft per fi primo mcdo;Sc quaprobationcs vtriufque currunt,& quarc po-
tius a concretis accidcntalibus ad abftrafta tcnct
*
me
liter
cnira diccre
.'."
fimilitcr falfa eft prsdicatio
dicAtio vera in al>Bra£lo
confequentia
'''"
prxfcinditur ratio formalis vnius ab alia,quare
quia adhuc fadla abftraftione a fubicfto rcmancc concrctio ad fuppofitum. In fubftantiis autcm immcdiatc fit vltimata abftradio. Scd contr^
:
4-
quo non curo modo. Qjjando
falfa. Efl
pta;
,
ipfi
non tamen vt ,
quiditati prarcififfime accc-
fic h.ibct
habitudinem ad fu-
velinferius alrerius denominationis ,in
rationc pr^dicati vcl fubicdi & hoc dixit Dodoribi cxpicfsccxponcndo Auiccnnan-),qu6dv»dclicct non cft vna , ncc plurcs , ucc vniuGf falc, nec ,
:
JJ.
,
Qu^flionis XIII. ncc particulare, adinteliedum quem
ibi affignat
concretio,
rcm alitcr fenfiftc fuper j.Mctaph.patet ex didis. Ibi enim comparat concretum accidentale,& fub-
ipfum de aliquo. Pro foiutione huius , & fecundi principalicer quxfiti in hoc dubio,an fcilicet omnis vera prxdicatio in abftrafto, &c. Dico, quod aliquapof-
&patet qu6d
funt pracdicari dupliciter. AbflfMSi it myftr»a» vl.
alio
moj!
^^'^
fr*dk»tio.
Vno modo
formaiitcr»
modo per identitatem. Prima prxdicatio po-
tcft effg jj^n^
infubftantiuis
,
quam
fecunda tantiim in fubftantiuis
mina adicdliua
fignilicant
:
notaui. Ideo Ariftoteles
non
tradidit logicalcm
notitiam de prxdicatione identica. Loquendo crgo deprxdicationc identica , dico quod fic , vt
Hxc enim
patec inDiuinis.
nina
eft
Epntiadi^
vera
bonitM , vel patemitM , &c.
efi
Loquendo au*
&
non ad fuppofitum , vt didliim cft. ibi , qu6d quando in concretis
&
adhuc vnum in abftradto , prxdicabile de altcro , tenec argumentuni ,
prxdicatio per fe
&
hoc fiuc in fubftanciis,fiuc in accidentibus, vt didlum cft:& ita nulla eft repugnantia,fi bene intclligatur Dodtor.
Ex his patct Nominalium crror,qui xqu^ conj% cedunt prxdicationem concreti de concreto , ^cmlnalitm abftradti de abftradto. Diamt cnim hanc cllc ve- ""»' •i»«Tzm,HHmanitMefi ammalitaSidcm hznc, Homoefi ""•
&
animal,
non confiderantcs quod
catur pars,pcr
modum
in
prima prxdi-
partisaccepta, de toto,vcl
petefiex ratione/iMpr*dicari, nifi formaliter ,propO'
manet concrctio
A qua
modum
totiusjvt fupra fxp^i
Et
fi
vltcrius quxraturcuriose,quarepotius rcin accidcntibus ad fuppofira^fa-
tenet in negatiuis prxdicatis, ncc in
dta prima abftradtionc ab cifdcm,nedii a fubietlis» vt puta fadti abftradtionc albcdinis ab albo,& coloris h. coIorato;quorura quodlibet concernit fua
fitio nonpotefiejfe
regula iblent
quod non
inprimo modo.
in-
VuTc ergo Dodtor
dc forma totius;in fecunda vero pars per
.
Dodo-
,
,
tem de prxdicatione formali , ponic Do6tor ( j» diftin6b.Primi,quxft. ) hanc Maximam. §luando fubieElum efi vltimate ahRraBum , &prddicatHm non i
vera
,
nififit
plures exceptioncs
fieri
,
videlicct
nec quando fubieftum nihil
fuppofita,veI fingularia,remanct adhucconcrecio
addit fupra prxdicatum, vcl e contra, ncc in pri-
coloris ad albcdincmjquam in fubftantiis,vt vidc-
nec in refpedibus fundamentalibus, ncc in modis intrinfecis, nec in non diftindbis formalircr a fubicdo , ncc in habentibus fe per modum habitus,ncc in operarionibus immancntibus ter-
licet fadta abftradtionc
rcfpcdlibus rationis uatiuis
,
,
tninatiuc,nec in abftradis a fubiedlo, vel fuppofi-
to,& non ^ fingulari:pro quorum vlteriori declarationc, videatur Francifcus de Mayronis in pri-
mo
&
patct qualitcr illa propoficio, emnii verapradicatio
&
in ohfiraEio efi per fi , &c. habet vericatem , qualiter non. Si intclligatur in vlcimace abftra-
^is, patet ex didtis. Si in mcdio modo abftradtis,
aliquando
Et ad probade 7. Mccaph. didlum eft quasftione prxccdencc. Non enim incendit ibi Philofophus difFcrcntiam fupc:riorem cfte de intelledu infcrioris,nec pcr fc prxdicari de ipfa , fcd per fe diuidi per ipiam , vt ibi tadu eft,& fuper y.Mctaph.habct iftc,& in ^.dift. I i.quxft.j.articulo i.partefccunda.folucndoomncs opiniones.Et cum dicitur in probatione primxpropofitionis,qu6d Ci eftveritas inconcretis, eft vcra,
tiones eius patet
,
aliquando
&
vel Socrate, vel
humanitatis ab hominc»
hoc homine
;
&
aniraalicatis
animali, vel hoc animali, vcl hominc,
ab
non rcma-
nct concretio animalitatis ad humanitatem, ficuc ad hanc animalitatcm. Poteft ad hoc dici probabiliter, qu6d licct ra-
falfa.
lpeci.Uicer ad illud
fit ens abfolutum, non depcndens.ncc inhxres formaIitcr,fignificatur proportionalitcr,
fubftantia
& confignificatur,auc ergo in fe prxcise, & abfo]ucc,aut vc habet eftcirt luppoficis:non pcr mo"du inhxrencis,necinformatis proprie,maximcin cfle
modo fignificatur in concreto, modo in abftradto,& fadta primi,& vnica ab-
fecudo:quare vno alio
ftradtione,non remanct in fubftanciis aliqua alia*
maximeadfuppoficaalteriusdenominationis.Accidentia ver6,pcr oppofitum,funt entia dcpendetia,& inhxrentia:quarepofl!unt fignificari diucrfi-
mode,
& vt inhxrent, & vt concernunt fua infe-
riora,& prxcififfimc acccpta,& fecundu quod inferiorafignificantur,fiue Iccundtim efleinhxfiuu» fiue fecundii efle eflentiaIc,fupcriora vniformiter
fignificantur:quarc fadti abftradtione prima in ac-
cidentibus k cocretione ad fubicdla,& fingularia, remanct fecundaad fuppofica, vel fingularia rantum,& adhuc reftat vlterior,in qua prxcisc fignificanrur eflentix ecrum.ExcmpI{i,vt«/^M»,^^r<^o, albedineitat, vcl quiditas
albedinis,& fimili de co-
lore.Vniuerfaliter ereo ficut eflcntix
bent quoad
dum incclligcndi, & fignificandi, vc
Vnomodoquod nedum
alibi.
ratione clfentix fignifi-
modi fignificandi propofitio habet veriQuare ejiim hxc conceditur , Homeefial-
rerum feha-
modu eflcndi,ita fe habcnc quoad mo''
hoc eft ratione eftentix fignificatx,patet cx didis.
habec videri
Pluraalia fubciua poflent hic pcrtradtari, rcIinquaturMetaphyfico. Hxc pauca hicad-
catx,fcd
qux
tatem.
duxi, quia noui hanc dimcultatc cfle vniuerfalcm Logico, Metaphyfico:& fi aliqua prxdidtorusa excedant ingenia iuucnum,funtnihilominus hic« vbiqae,nece0aria in dodtrina huius Dodtoris.
l/My
& hxcMfnaefialhedo, negatur, nifi cx diuctfi-
tatemodorum? Alio modo potcft dici,qu6 J vcritas Scetioper.
Tom.
/.
5*\
tionabilis ratio huius fit,qu6d hoceftfubftantia,
& illud accidcns:tamen rcfolucndo dico,qu6d cu
Conflacu,dift./.qua:ft.i.
Scd iudicio mcolacis limitaretur regula Do«^orisin his paucis , videlicec quod ccnec vbiquc de vlcimatis abftradis fimpliciter , & pracdicatis tantum formaliter dicibilibus , formalicer diftin6tis,acquede fuppoficis primo verificabilibus. Ipfura camcn de fe ipfo prasdicari in primo modo non nego , de fuo fingulari. Haec ergo poceft conccdi \etz , Hfmanitof efi en/,ftd an cncicas? Vcraquc pars probabilicer fuftineri poflec. Ex his
&
5 ^*
&
fineulare
eft
:
dicis
ibi nonarguitur fccundum rcgulam , quia in antccedentenon eft prxdicaiio pcr fc. Quod ibi habct de homine,& humanirate,& hxc, illa pater qu6d comparai abftraftum .nd
eft
inhatren-
cum
fcrcndo: Vt,//<»»w efi albH6,ergo hHmanita^ efi albedo,
eo qu6d no-
permodum
Et
iedlumad abftra£ka,vtrifque proportion.iliter
in adiediuis: ,
tis,&informantis quarc dc quocumque vere dicuntur, formaliter dicuntur,in creaturis tamen iion ponitur communiter hacc diftindio, vc fuprk
fj'.
& vbi non, non.
vltcrior
quia fecundum aliquos ha:c cft vcra in primo moAo Jiwnmitoi <•/? ex animalitatcy 8cc. &c cft fententia Linconienfis 1 .Pofter.cap. de Per /e.Sed fi quzratur.an de vltimatc abftradlo :
pollic aliquid vercpraEdicari,vel
ittr***
adhucremanet
Doaor,& ha:e inrelligo cfTe vera in pra:dicarione formali, 8c in refto
54«
52.S
eflcntix fignificatx, vbi
eft
rAtione
&
&
Ss
j
Q£int6
<
^
;
Expofitio
526 S9'
*
nunj. g.
quartum Primo videtur, 3u6d inconUfmehter appellatiilud medium,»«ik^ comrmne , quia Genus & Specics non funt communia omnibus , ncc talc mcdium ad omnia
Quinto
principaliterdubitatur,circa
principalc *, Sc folutioncm cius.
Item.videtur quod hac
fit
quia propofitio affirmatiua cft
idem
quod modi
rabiles a fignificato
t-
:
efi albay
vera,in qua pradiifta.
fignificandi fint fepa-
diftinft.a. quacft.j.
i.diftind.^.qu^ft.
i
j,
quia vi-
.
Inhdrentiainhafet,tyfccident
:
accidit, dcfimilitudo eftfimilis,
ibi
1
,
& 7.
notaui
:
& fic de talibus. Dic & ita hic, & de Dif-
ferentia adhuc aliquali^er tangam , & alibi , vbi opportuneoccurrent:& pondeta eaquafhabec ifte fupcr quintum librum Mctaphyfica: , quasft. I.
& circiter, ad haec
conclufione 5.
Ad aliud
,
,
hic,& alibi.
Non di-
patet ex littera Do£toris.
enim abfolute quod non
laris,nunc pluralis numeri,vt patet.
intclligi fub oppofito talis raodi
Item, quare dicit, quod conucniunt modi fignificandi didioni potius,qukm voci,vei termino,
fignificatur tali di£tionc
vel parti orationis.'
fignificandi adiui funtin
intentiones logicales, de qnibus perfc confidcrat Lbgicus.funt modi intelligendi,vt di-
nificatiuaimmediate, vt fupra, quaift.S. dixit.Scd mediatc pofiunt conuenire fignificato,quia ^ pro-
(i
Do(5tor,ergo Logicaeritmodusfciendi,&
non
ad fubiedum,ita habitus ad habitum, & e contra. Confcquens eft contra determinationem Dodtofis fupr^,qu£ft.i. ' Item , videtur quod
modi
fignificandi rclinfignifi-
catiuam refpefku alicuius praedicati , quia hxc hoeft difiyllabum , homo non eft mafculini generis , ficut hic, homo eft alhtts. Similiter hic , homoeft
mo
Jpecies
vidctur cfTe communis gencris
,
,
hic vcr6,
homo eft «/^«*,mafculini Gencris, Item,modi fignificandi poirunt vniri affirmati-
&
&
falssi enunciatione, ficut negatiue, vera, modiintelligendi, faltem per accidens:&videtur
ue,
ctiam quod per Jiu eftnnmerm
,
fc,vt
hlc>Nominatiuw eftcafns.,
vel moipufigniftcand.i
,
ca-
vel cafus non
eft'perfina,S)CC.
Item , quare dicit , quod funt formalia princiquibus fignificata vniunturpotius, quam materialia,vcl efFe£tiua?imm6,fccundum aliquos, pia, fub
funt effediua. Item,videtur quod repugnantia modorum fignon caufat falfitatem,fed tantillm incpn-
nificandi
gruitatem orationis,vt hic, homo alhumcurrity vel, homines currit , fic de aliis. Videntur cnim ifta habcrc fe per ordinem communitatis maioris ,
&
&
minoris,congruum,pcrfe£tum;vcrum,velfalfum; vt patet in definitione famofa propofitionis. Item , videtur fupponere falfum , tum quia concretum , abftradum , vocat modos fignificandi tamen fecundadiftindtionePrimi, parte fecunda,quacft.i .in folutione, vocat illa modos logicales tum etiam , quia hominemvocat abftra-
&
&
:
:
ikum , quod tamen videtur falfum cx 1n fubftantiis
eft
vnicaabftradlio.
di(5tis
,
quia
Alia plura ibi
pofTunt adducijfed nolo tantam prolixitatem in-
iftarefpondctnr,ad
primum
patetfupri,
enim Doftor illud mcdium commune , eo qu6d procedit per locum ab oppo-
articulo i. vocat
eft^ locus dialedicus communis , appliinomni materia ,necrequiriturqu6dgenus & fpecies fint communia omnibus , fed mfficit qu6d fupcr his fundari poflit oppofitio , vt
fitis
,
qui
cabilis
fuper
aliis.
Ad aliud titas
,
qu6d non tantum idennon rcpugnantiamodoEft namquc impoffibile quodea-
patet ptius
extremorum
rum tequiritur.
,
led
dem forma accidentalis dentaliter
talis
,
informet
& hoc intelligitur hic
j^edo eft sUra : eft cnim fw
,
6c
fe ,
ip{am acci-
cum
dicitur,
non quod , vt pa-
,
voce ,vel didtionc
prietate ipfius cx parte rei accipiuntur.
fig-
Modi ve-
rofignificandi paffiui,clarum eft,qu6d inipfis
ergo eadem res fig-
fignificatis reperiuntur.Licct
nificetur per
& homines
hominem , ,
& idc6
,
vario
tamen dimodoconfig-
iftae
Vt igitur fub hac didionc homt
nificant.
accipi-
tur, vel apprehenditur fignificatum ,fempct cft
nnmeri:& ficintclligitDodtor.
fingularis
Ad aliud dico qu6d ifta nem , videlicct vox ,fitrnum
fe
,
ttonts ,S>c
termtnm.
Vt
habent per ordi-
vcl diBio
,
alibi dicctur.
,
orationis.
Quarto
fit
Vox emm
"'^'7
„,/y™-f,^^,«c.
extremum cnunciationis,
& tunc vocatur propric terminus, vt patct rum. Notanter crgo
iPlurif ft /;*•
pars ora- '""' P""
cftmaterialcremotum. Dcindcadditur fignificatio cum imponituf ad fignificandura. Tertio confignificatio , ciim ponitur in dcterminata partc i
.
Prio-
Do(Slor,qu6d modi fignificandiconucniunt didtioni, ad differcntiam voeis abfolute acceptae , non tamen ex hoc vUlt, qu6d non conucniant parti , & termino , voci ctiam , vt eft di<5tio. Primo tamen conucniunc di6tioni,& conftituunt ipfam incflcpartis,vc dicit
&
ali^s dicctur.
Adaliud patctfiipr^, quaeft.T.4.&;.licetcnim intentiones fint modi intcUigendi in a6tu redto, funt nihilominus per fe intelligibilia,vt ijuodzSta
&
rcflcxo , fic de ipfis potcft monftratio fuo modo.
.cfle
fcicntia
,
& de-
Ad ahud , fecundum (
diftionis duplex
patet rcfponfio aliud
,
j
,
poneates fignificatum formale , materiale) videlicet qu6d homo , videlicec
^3.
&
fcilicct
& aliud fignificat
in illis duabus propofiponatur tantum vnica fignificaformalis , etiam patct refponfio, quia
cionibus. Scd tio, fcilicet
fi
&
Do6tor loquitur de didtione , modis fignificandi ipfius,fignificatiue acccpta.Ide6 dicit quod fitnt infiparabiles a fignificato ,vtfignificatur per ta~ , &c. Sed brchomo eft dtftyllabum, non cftproprie didtio , fcdvox matcrialis , faltcm non habet rationem completam didtionis, vt pa-
lem iUElionem
currere.
Ad
oppofito
€i.,
poffit fignificatum
, fed quod vc non poteft intelligi fub modi. Vbi denotatur quod modi
«Stioncs vari£E funt
quunt ipfum fignificatum , vel didiohem
^I.
,Sc
1
detur conccdcreiftas
nam homo , & homines , idem
fcicntia.Patet confequentia, quiaficut fubiedkum
^Q,
Metaph. qua^ft.
i .
cit
cit
"^?
&
Quodlibeti,
fignificant.Idem ergo fignificatum nunceft fingu-
Item,
^s
ycra.yAlbedo
eft
fubie£to,talis eft
Item,vidctur
Sed pofTct adhuc dubitari ex diCtis huius
confequenter, vt
potcft appiicari,vt patct.
catum
tet.
quaeft.
,
nec relineptHnt ipfitm
»iiter poflfet dici
,
qu6d
haec
,
tetfuprk. Primarefpdnfiofatiscuadit difficulta-
tem.Quod additur ibi de homine , & fteeie , patcc quod mafculinum genus nunquani ipfum dimitnec etiam foeroininum,licctaliquando fccundijm exigentiam praedicati accipiatur nunc in vno , nunc in alio , vel in vtroquc genere habec
rit,
:
cnim
fe
quodammod6 difiun(Stiue , & pcrmiffiuc
ad vtrumque, vel
fi
copulatiuc
,
& adtualiter, dic
confequenter.
Ad aliud dico , quod modi tales poflunt accipi modalicer , vel materialiter
,
vel fub aliis verbis.
'
f
XIV.
Qusftionis autcm Do£bor de
commutata proportione , quzre diffusc
&
vtquoyic non vt
huius.dift.
cis
modalitcr
,
vel vt modiu
,
^«0<^acccptis,vtpate<.
&
«4CoitftrtiSie- •
itk
pArtium
qulHMt (4M'
S^7
vt fild , vcl vt nudut, Loquitur
Ad aliud dicitur , probabilitcr , qu6d caufac conftrudkionis partium drationis , funt quatuor, vidclicct matcrialis,& eft ipfa parsorationisiformalis
,
uicem
& cft dcbita vnio conftrudibilium ad incfficiens & cft duplcx, intrinfcca & eft
modus
,
,
;
fignificandi
;
cxtrinfcca,
^nalis ciiam caufa duplex
cft
& eft intcllcaus;
intrinfcca vidcli-
,
& pcrfeda extrinfcca, &eftexprcffiomentisconccptuum. Sunt igitur cet,&cft oratio congrua,
modi
fignificandi
,
inquit
;
Dodor
,
principia for-
6.ad finem,
& m 4.dift.4
formiter , argucndo affirmatiuc, & ncgatiui fcd benc difFormitcr;ide6 dcbet dici.ficut ptiroum ad :
tertium, ita quartum ad fccundum, tra
:
&
noh c conqu«rc Euclidcm,in j propofitione i;.& i^, .
&alibi.
Quod tangitur in fcxto principali, & fcptimo, & folutionibus eorum,de przdicationc coraunis,
difficile
Ad aliud,'quod tangit bonam difficultatem,li-
.
Rcgularitcrcnira non tcnct talis argumcntatio, comparando extrcma ad infcriu$,& {upcrius vni-
i.Phyficorum dicit.quod forma,& efficiens,coin* cidunt:dc quo in tradatufuo dicctur.
fic
j
&
&vcrificationc pra:dicati
&
primo
qu«ft. j. 3c infrain Antcprsdicamcntis.quzft.io.aliqualitcr» fuper r.Priorum,& i.Pcrihermenias,vbi fupri. }
cft, rationes formalcs, propter quas fic, vniuntur partcs orationis; ita quod vnio cft forma propinqua,& modi remota:quare dicuntur efficiens intrinfccum,co modo,qu6 Philofophus
malia, id
in
&
, continentia total» pra:dicati in fubiedlo,poflent habere difficulratcs
metaphyficales.Dc vnitate illa minori, qna ponit jfte ex natura rci, vnitatc numcrali , eiret enim
&
uere
illa
nominalibus,&aliis,de viacommuni fol-
argumcnta:pro quoru dcclarationc quz-
cetpoflet probabilitcr dici,qu6d omnis oratio in-
rci.&^.Metaph.&ini.dift.j.par.i.difFusc.Quod vltim6 tangitur de corruptibilitatc indiuiduorij,
co quod in eo
& fpccicrum, vcl incorruptibilitate, habet vidcri fuper libros Poftcriorum & alibi & maximc in
non eft,&c.Cum igitur modi fig-i
primo,de finceris veritatibusjdift.j.quaeft 4. Circa illam propofitionem,in fccunda ratione , poft
congrua
cflct falfa
,
licct
non
e contra
,
vcritas eft adsquatio rci ad intellc(ftum
quod
rcs eft,vel
,
&
nificandi accipiantur k proptietate reperta cx par, fi oppofiti modi proprictatibus rcrum attribuantur vocibus fignificatiuis , in hoc videtur oratio cflc falfa,licct, inquam, hoc fit probabile,
tc rci
quia tamen aliapafs polTet fuftentari, brcuiter ad propofitum pro nunc refpondetur, qu6d non dicit
Doftor
tales
modos
,
,
oppofitum.O»J»if cen/ecjHentia Enthjfmematica, &c» Poflct dubitari, fed infri, in Antepracdicamentis,
& fupcr libros
Pcriherraenias fortc tangam ali-
qua,circa cam. Et haec pro
qusftione
nunc
fufficiant
dc hac
clariffiraa.
caufarc falfitatem ora-
quando funt circa idem,vt palitera , quod non conringit in illis inftan-
tionis fempcr, fcd tct in
QjfJESTlO
XIV.
tiisjVt patct confideranti.
quje cft
Ad aliud potcft dici vno modo quod loquitur ,
17.
apud Scocum.
exemplificatiuc deconcrcto.&abftrafto. Vcl ali-
ytrum DifFercntibus fpccic
tereonfiderM-
quod in primo loquirur cxtenfiu^ de modis & fortc vcrius , quod ifti modi pertinent ad Grammaticum , & Logicum, diuerumode tamcn; quod patet, quiavterque de eis pertraAar, quod non inconuenir, ficut in pluribus aliis contingere poteft. Confiderat cnim Grammaticus concretum,vt habet fe per modum
tur» Gnnn-
adiaccntis alteri
in»tice,»liter
cabilisjvcl fubiicibilis.vt patet.
tadbum
differentia
jtlflraElio in
Ad aliud dico,qu6d homo potcft dici abftraAum media abftradlionc , quia fibi corrcfpondet concretum,vt htmumm,\c\ ImmaftatHft &c. & ci^m dicis qu6d in fubftantiis eft Tnicaabftra
fui>ftdtiiivn'
do ,
de.
potcft poni abftraAio in cls ^ concrctis,di£lis pcr
tcr ,
logicalibus. Vcl tertio,
CtneretU sli-
i Logic»,
66.
;
Logicus vcr6 in rationc prsdi-
i fuppofito , vt
modum
didam
cft
fcd prsrcr illam
:
materialis habitudinis
velpoflcflbris
;
lic^t
nonin
,
vel poffidentis,
ratione informantis,
:
r» profefitio.
)
C^lA diferentibus{(\a\Ate[\<\ax
^qu«ft.Quodlibeti,& haec tudo efifimilUJS^ fic de aliis.
bi,vt
Potcftdici
,
qu6d
in talibus
fimiliter,
SimiU-
& aliqualiter fupra, quacft.
i.
vel
3
.
huius capitis,
enim diffirens concretiuc didum k hoc vcl primz-intcntionaljtcr , vel
eft.Eft ,
&
fecundaE-intentionalitcr difta, vr infra, qusft.^.
dc DifFcrcntia.Differcntiaautem fpccics multitudinis cft , vt fupra didbum eft, & habetur 5 o. Metaphyf. Difterentia autcm eft intcr di^ens, DrfFcteM.^^ Mtterjum, vt j. Mctaphyf tcxt.commcnt.i ha- Diuerfum^ bet Philofophus. Et lo.Mctaph. text.commcnr. i*'"/***''*^ .
&
&
1
.
11.&
fequentibus habct iftc,
&
Philofophus.
fcendcns dicitur dc abftrafkis limitatis , tcI qu6d fecus eft in re(pc6kiuis
qu6d
,
JDiHer/a
tcbit.
Propric cnim loquendo
rentia,
concretum tran-
fccus in abfolutis.
falfac funt de virtutc fcrmonis ter:qusrc alibi altius.
,
Vel
& formali-
Rcliqua argumentacum folutionibus fuis,fatis clara funt ; ide6 omitto inftarc contra ipfa. Sed
quod tangiturin^.principali.&folutionc cius,de
i,
patebitinfri,cap.deDifFerentia,
gis proprium,vt infri,qusft.i.deDifFcrcntia,pa-
Dcnorninatiuis,vidcbitur.
quomodo ve-
clara font
ii.diftina.^.quxft.j.&i.diftinft.i.quacft.j.&ali-
:
{imilis,
DE Primo.
Scd adhuc poflet obiici contra di&a nam haec conccditur ctiam apud idamjnhdrentia inharetyvt
Tales crgo denominationes communiter dicuntur cxtrinfecjc quare non eft proprie concretio ad fubic^tum ,vt infri, cap. dc
eft
ponatur
enim funt,quz non funt aliquid idem entia, ncc numero, nec fpecie, ncc gcncrc, ncc pro^onxont.Differentia vcr6 funr, quscunque in ali* quo conueniunt,& in aliquo diiFcrunt:&taIis toties fumitur, quoties idemy vel vmtm. Et Porphyrius diuidit ipfum in coramunc>proprium,& ma-
cim nulli accidanr.
SimilicuJo
in defi^
Generu conuenienter
nitione
aurem
qax fpecie,vel "Benerc, fpccialiter eft
illa
dicuntur Diffi"
diftinguuntur.
lermo dc difFcrente
I-Jic
fpccie.
Ordo conueniens cft, quia prii^s dcterminauic de definitionc,& dcfinito abfulutc,& declarationeexcmplari in fundamentis,nunc autem deparlicct pancs prioticulis pofitis in definitione res fint toto ordinc naturac, otdine tamen cognitionis poteft cflc e contra , quoad nos,vipatct alibi (arpe apqd Philofoprimo Phyficorum , :
&
&
S
t
4
pham*
&,
5X8
Expofitio
phum , &
iftum. Scd vtroque
modo
poterat
ficri
inucftigatio, vt patetin proceftii Philofophi plc-
rumqucqui vcnando aliquamdefinitionem,prius partes,deinde totum a£lignat.Ad maiorem igitut cxpreflioncm,& declarationcm, prseter duas pri-
mas
qujcftiones de definitione,& definito,hic in-
falfura
non fcquitur , nifl
ex falfb.
Probat confequenter vtramquc confequentiam.Probatioprimac cflex i. Pofter. cap.de P^ry?. Probatio fecundje confequentiac eft ex natura correlatiuorum , maxime vbi eft mutua relatio. Ec dcclarat cxemplariter in proportionibus maioris,
Et quia aliquis abfolute concederct has partes non efte conuc-
& minoris
nientcr pofitas , vt definitiuas , nifi prius oftenderetur ip/am efleveram definitioncmjideo congruc primo oftendit dcfinitioncm ipfam efTc vc-
latiuorum.Vnde aduertcndvm,qu6d relatiuorura
ram dcfinitionem,& cuius
fateryfiliut.
ueftigat dc partibus dcfinitionis.
definiti,& confequen-
rer particulas cun6tas profequitur.
huius quxftionis ad fcqucntem nienter efle rctrogradus,quia
illa
,
Ordo tamcn conue-
poftet
videiur efle cir-
primam particulam , & hasc circa fccundam, ibi. Ordo enim quaeftionum parum refert qualitcr aflignabitur , dutnmodp vc-
ca
fed de hoc magis ritas
&
,
intcUcdus ipfarum apprchendi
magiscnim
circa tcxtualia,
tur ordo , licet vbique
communis
pofllt;
cura-
ponderandus. Diuiflo
eft.
De Secvndo. negatiuam
fit
& originalia
,
Tribus rationibus arguit
& funt fingulares
rationcs
tiones fingulariflimae. Prima ratio
,
& folu-
formari debct lUaparticulainconuenienter ponitur in de£nitione , quac non diftinguit definitum aheo ,k fic
:
quo
,
vt per ipfam diftinguatur
,
aflignatur
:
fed
ergo , &c. Patct difcurfus cum maiori. Minor vero probatur ,quia non diftinguit Genus a Specie, fcd ad hoc aflignata cft k Porphyrio, vt patet in diuiflone , quam ponit in littera, ad declarandum dcfinitioncm generis, ergo. Maior huius parafyllogifmi probatur , quia illa particula , quae fequitur boni confcquentii ad p*articulam poficam in definicionealterius,non diftinguit illud cuius eft , ab alio': fcd fequitur, ha:c eft huiufmodi
j
,
ergo
mmero ,
vt $. Mctaph. vbi fu-
pra habet Philofophus ; crgo, &c. Vbi notanter dicit Dod:or quod Antecedens non difHnguit k Confeqtuntey vt dijferens /pecie in propofito cft antece-
&
numero confcquens. Et intelligitur hic Antecedens propric,pro eo quod eftinferius, vel quafi talc. Antecederis enim fempcr in
dens
,
dijferens
bona confequentia debct efle magis tale , vcl faltem non minus Confequente. Secundo , quafl vniformitcr mutando'rantura terminos,arguit comparado Genus ad Proprium, & formabis argumentum vt prius. Ponitur enim haec particula,
Spcciei
nedum ad difFcrentiara Gcncris, &
& Proprij vt patet vbi fuprk & littera fatis cft
fed etiara Gerieris
,
in littcra Porphyrij
manifefta
,
,
,
,
,
non folum cnim fpecicrum
fpccialif-
iiniarum aflignantur propria,&definitiones,ficuc nec demonftrationes , vt patec io exemplis littc-
proprium autcm praedicatuc cum eo cuius cft Conucrtibiliter crgo de diffcrentibus fpccieplerumque immo de difFcrcniibus genere,ponendo vniuocationcm entis,vt patet. Tertio, arguit deduccndo quafl ^ primo ad vlra;
:
:
:
ina:qualitatis
alia funt
per fe,alia per accidens,vt j .Mctaph.tcs;,
comm.io.habet Philofophus. Exeplum primi, vc fimilis
,
Excmplum
vel duplus
,
&
tra
cum
,
in per fe correlatiuis mutuis
non diminuente,fcquitur ad idem,ergo fcquitur, Genui pr^uiicatur de dijjerentibiu fpecie perfe,ergo differentia/pecie per fe fubiiciuntur Ceneri /itbiicituf Generi.
Et incidentalitcr oftendit quod aliquid non re-
fuum per fe correlatiuum , vc appareat qualicer per fe, & non per accidcns,/»^fertur per fe,nifi ad
&
refertur ad pradicari: c contra, quiaaliter, inquitjidcm pollet teferri ad plura per ie,cum cidcm poflint correfpondere plura correlatiua per iici
accidens, fecundiim
quod eidem fubiefto poflunt
,
ergo dijferentiafpecie berfi fuhiiciuntttr
&
confequens eft falfum , fcquitur cx primo antecedcnte , ergo primum antcccdens eft falfum , quod cft titulus quxfiti : nam
Hoc autera
plura acciderc, quae pcr fe referuntur.
inconucniens ,inquit , proptcr tria. Primo, quia eft contra Philofophum j.Metaphyf text.
eft
comm.io.
&
IntelU^m,i\i(\\xil,non efiad intelligenta»^
intelligibile.
Sectindo tias,
,
quJa timc vnius cflcnt plures eflen-
qupd oftendit notanter ex ratione relationis,
reIatiuorum,quam approbat PhiIofophus,cap. de Adaliquid, in Pracdicarnentis,dicens,qu6d Re-
v.el
latiuiejfe, fcilicet
efrentiaIe,&quiditatiuum,f/?
aliudfe habere. Si ergo eftet pcr fc ad plura
habitudo varictur cetur a termino,
,
&
non
diftinguatur
eflet
confcqueni vna relatio
,
&
,
,
cum
fpecifi-
vna habitudo , nec per nec cflentia relatiui
talis.
Tertio
mofa
,
idem
oftendit cx proprietatc illa fa-
relatiuorura
,
cap, dc
ejefimulnatura, 8c infcrt ex
Ad alitjuid
quae eft,
,
hoc, qu6d fl idera re-
fcrtur pcr fe ad plura,qu6d tunc flmul poflet efle*
& non efle, quod iraplicat contradi^ionem ma& declarat in litteris, gratia breuitatis.
necefre ex corrclationc
Hoc
ficut fequi-
:
tur fimilhetyGenui pr(idicatur de Specieyergo Species
Sec\\niia.,&fi hoCyxA e{l,ha:c particula per fe coue-
nit definito
mutua
fit
confequentia,veI referibilitas.EtvIterius,quando aliqujd fequitur ad aliud , eodera vtrique addito
B,& C
generi.
"''*'"•
pet fe correlatiuum.Et debet fupplcri flcracio:fed pr^icari per fe refcrcur ad fubiici , ergo c con-
pro anteccdente pofterioris.Prima confequentia eft, hsc panicula conuenicntcr ponitur, ergo per fe conuenit definito. furai
Relatiu* pir
fi>&fnM-
Relatiuorum etiam per fe , alia funt fccundilra ipeciera , id cft , fecundum propriam rationemi alia fecun.dum genus, id eft , fecundum rationcra fui commums. Exemplura prirai vt duplum ad dimidium dicitur. Exemplum fecundi, \tduplum ad fibmultiplex dicitur , eo quod multiplex quod eft genus fuum, per fe primo dicitur ad Jitbmultiplex. Vel Metaphyfica ad fcibilc, co quod fcicntia, quas eft fuum genus , refcrtur ad fcibjlc. Dicit'ergo quodnihildiciturper fe relatiuum , nifi ad fuura
nifeftam
confequens prioris
homo dicitur
talia fibiaccidunt.
fecundi, vt
eo quod
timum:& flmile habet infr2i,cap.de Accidete,q.i. & funt du« confeqqentia! per ordincm & debet :
de quibus infra. Vlce-
,
ratione probatidem exrationc per fe corrc-
riihs,
-
Diffirunt Jpecie
J"»
:
Verbi gratia, ponatur qu6d
A
referatur per fe ad
diuerfa,&diftin6tacorrelatiuaipfius
per fe,tunc B exiftente eritA,& e contra liter
C
exiftente
,
erit
A
,
B
:
A
& flrai-
& e contra fed non eft & C ad ipfura B, ipfa :
,
inter fe eflc porrclatiua, ergo vnuraeorurapoteft efTe finc altcro
:
quopofito
tionera vnius iIIorura,&
ncra alterius. Simile
flraul eric
non
erit
argumemum
A ad poflad defitlo-
facit infra, cap".
*
•
Qu^monis XIV. txpAe $pecie,
i
.& cap.dc Relatione,qu«ft.
& /. Metaph. cap. dc Rclationc, & qoaproccdit argumcntum patct ibi & ftatim
vltima, litcr
y,
,
,
itm
tumjpeciet
&
Argumcntum
igitut in forraa breuiter confiftit
hoc:Omnis parsdcfinitionisconuenicnterpofita,conucnit pcr fc dcfinito fcd hzc non cft huiufmodi,crgo,&cMaior patet .Pofter.Minor vet6 probatur,quia dato oppofito, fequcretur qu6d in
:
i
differentia fpecie per fc fubiiccrentur
gcneri.
Confequens eft fallum , quia przdicatur tantikm de hoc genere , illo , quae diffcrunt folum numero. Confequentia probatur ex natura correlatiuorum pcr fc, mutuo rcferibilium , cuiufmo-
&
&
di (antjHlniciyic pradlcdri.Et probatur
exemplo,&
efi
quod dcclarat
:
fuo fubic(5ko
&
7.Mctaph.text.comm.i J.& 6.Topic.
& lit.Diui-
prae- cogni tiones (^uid efi, ^uia efi, i Pofter.habcrc iutemt^uid efifQli Specici conucnit 1
fionumBoetijjcrgoaprimoad vltimum.foii Spe» cici conuenit habcre proprium. Spccics autera praidicatur dcfolonuraero differcntibns,igitiir
&
Proprium, cum conuertantur. Vt arguatur fic rcfoIutc,Dc quo non prsedicatur vnum coiiucrtibilium, ncc alterum Spccics Proprium funt conucrtibilia, Specics non prxdicatur dc diffcrcntibus Spccie,ergo nccProprium.Difcutfus bo-
&
:
&
nUs cum maiori
& fccunda partc minoris.
,
ma autem probatur. Cuicumque
Ad oppofitum adducit Porphyrium,& fimiliter Philofophus, inTopicis,& j.Metaph.dcfinit. Ad quxftionem breuiter refpondet,& ponendo conciufioncm affirmatiuam:&afi[ignat duascaufas, quare h«c particula ponitur. Prima,vt diffcrentia diuifiua fuperioris , vt taftum eft q. z. 9. Sc-
dcmonftrationis
&
in
qiiia I^ro»
monftrabilc:mod6 dcmonftratio prxfupponit d«
prium per fc prim6,poteft
i
,
non conuenit alicui, nifi cuiconucnit cffe fubicdum dcmonftrationis , cum in dcmonftrationc potiilima, paflio, vel proprium dcmonftretuf dceo cuius cft , & omnc proprium fic, eft dc-
ftrationis
parcicula exprimiturSpccicst
yfedttmum
norabilitcr
,
Pii-
conuenit Pro-
fubiedum demon-
effe
fed fola Species poteft cffc fubicduiu ,
crgo. Patet confcquentia cura
maiore nam omne habens Pfoprium propric logice loquendo , potcft habcre medium , per quod :
dcmonftrari poilitdc ipfo, mediata,'
inquanrum
cum
propofitio
praedicatur
illa fit
proprium de fuo
fubicdlojcx i.Pofterior.ldco conuenit in feciiiido
modo fubicdlo
,
& habet caufain
Minor ver6
(ax inhsrcntisi dc fubie-
qua: eft correlatiuum Gencris,quod hic definitur:
in fubic6to.
quare necc(Iari6 habct poui in cius definitione
&o dcmonftrationis praefupponitur
complcta.
conuenit nabcre^wii/r/?, ergo. Maior cft Philofophi I .Poftcrior.& rainor cft eiufdcm 7. Metaph.vbipriiis.
cft
cum dc
confequentia ncceffaria,& formaIis.Iram6
reduplicatione praEdicatur tale confcqnens
tali
prob.itar, qiiia
^uid
tfi
,
(cA
foli fpccici
Ad primum principale prim6 refpondet opinionc aliorum, videlicet quod non per fe,fed per «ccidcnsconuenit generi prxdicari dediffcrentibus numero , quia non inquantum genus, fed inquantum fpecies. Accidit autem generi quod fit fpecics,fiuc loquamur in fundamentis, fiue in fecundis intcntionibus , vt videtur. Sed contra hoc arguit,oftendens quod perfe, inquantum Genus, conuenit fibi,quia fequitur confequcntii necefiarii ad Sffimre jptcie , diffirrre numero , ergo dc quo przdicatur antccedcns , & confequens ; maximc vbi
antecedente vt fcquitur , Socratetefihomot :
Ad
tertium principale rcfpondet tripliciter. , cxponendo illam particulam dijpremibu4 Jpecie,n\xtaeto, id eft , de Specicbus diffcrcntibus, vtpotegenus applicatum animali jprxdicatur dc Prira6
hac fpecie applicata homini ,& illa fpecieapplific de aliis quas fpecics diffe,
cata hgnificato
&
:
non differunt fpccie, ficut homo & afinusj tantiim numero , quia funt indiuidua fpccici;
tcntcs fcd
&tantumdifferuntpcrmaterias}quibusapplicantur,vt di(Stum eft.Et fic conccdit qu6d illi.dc quibus pratdicatut gcnus.diffcruntfoliim numero.vC oftendit ratio , quantum ad pfobationcm falfitai-
ergo efiamnudy igitnr Socnttet irujUdmtum homo efiMtti-
tis
finiLha. hicpraedicatur dedifferentibus fpecic,er-
principalis.
go de differentibus numero,crgo inquantum prz-
Secund6 refpondct , ncgando fecUhdam conrequentiam principalcmj propter variationem ik^ lius determinationis pct fc in antecedehrc ,& confcquentc ; quia in anteccdentc dcterminatuf hoc quod eft prddicari,8c in confcqucntc hoc
aicatur de differentibus fpecie,pracdicatur de differentibus numcro:quarc necextranc^, nec acctdentalitcr.
Refpondct crgo Doftor duplicitet ad argumentum,prim6 quod definitio Spccici quantum ad illimpa.rticulam M^entihitt nutneroydchet intclligi cura prscifione,ita quod dc tantiWnum^ro dif' fic non fequitur ad difimm6oppofitum cius fcquitur, vt
fcrentibus pr«dicatur,& feremibut fpeciej fi
1 0,
priura
notaui.
illa
,
in
ratione, vt patet in littera, ic ptofequere vt prius
cunda,quia in
5«
negando Propriuoi pfzdicari dediifeicntibus fpccic, fed tantCim numcro j quod oftcndit dicehs , quod PrcfriummU
Dcindc fubiungit falfitarem illius fccund* confequcntiae principalis , vidcUcct qu6d diffcrcntia
tum dc hac, illa, quac diffcrunt folum numcro, quia pcnes fundamcnta.quibus applicantur. Diffcrcntia vero matcrialis , vt talis , eft numcralis; diffcrcntia vcr6 fpccifica formalis.
Si9
fecundutti tefponclet
magis.
fpccic pcr ic fubiiciuntur gencri , quia ( vt fuprk, quaift. 1 1 . dixit ) intcntio gcneris praidicatur tan-
$,
Ad
aliquid prsedicatur dc differentibus fpccie
go non przdicatut dc tantillm numeto
,
cr-
diffcren-
dbus. Vel aliter, qu6d prxdicari dc differentibus numcro conucnit duplicitcr.Vno modo immediatc, alio modo mediati.
fecanda: conlequcntiac principalis,illius tcfti)
quod
edfuhiici.
&
&
&
& hoccum tali modificatione,qu6d videlitct illa qu« 10.
fubiiciuiitur Gcneri
rantum
differuiit
niimc*
Quod dcclarat fingularifiime,
quia dijftrcrua fpecit, inquir. non diffirunt fpecie,Jed nutnero tantum, accipiendo differentia fpecic inJuhie&o,fcihcet prr-
didac propofitionis , pro Juppo/itu huiitt, qjiod cft
Primomodo coucnitSpcciei. Secundo modo Generi & fic ncutro modo, quo
differre,vel differcns fpecic.
conucnit Spcciei pr dicari dc diffcrentibus numero,fcquitur ad tUfftremibm^citnz patcv^
Genus
:
&
Terti6 rcfpondct » meliiis , fubtiii6s , complct^, diccns quod datS confcquentiiprimii, poteft concedi fccunda , confcquens vltimuni,
Pro cuius dcclaratione ,
qu6d ficut , quarum funt hwffmu, bttc^tcies, fciendurti
,
vei Spccics funt intentioncs
fuppofita
>
vel fiogulaiia
iu
It»
Expofitio
530 1
non folum accipiendo
ita difFerentf a eft intentio,
ipfam,vteft vnumdcquinqueVniuerfalibuSjquia taiis
quod eftprincipium
appiicaturei
iW in fundamentis,quac eft Species
difFcrcn-
muliitudinis,
^.Mctaph.fed ctiam „ccipiendo DifFerentiam, vt eft intentio applicabilis ipfi ifFcrentix prims-intentionali. Verbi gratia,homo afinus difFerunt in re,ex natura rei,difFerentia reali, a qua concretiucdicitur differens, y cl diffirre. Principium au-
&
rcm ^Mo formaleillius
difFerentia: eft rationale,
vel irrationale. Intelledus igitur attribuitinten-
tioncm illam fecundam, quam appellat^/^rf«/f* ipfi rationaIi,& ficcft vnum dc quinqueVniuerfalibusjde quainfra difFusc,Ioco fno.Et no folum hoc,fed
illc difFerentia:
primaj-intentionali attri-
buit aliam intentionem, k qua concretiue dicitur
Et quia
differre, vel ^ij^rens.
mx-intentionalis alia fica
;
generica
alia
,
eft
alia
talis difFerentia pri-
numeralis,&
alia fpeci-
proportionis, fecundum
exigentiam principiorum formalium difFerendi inre,ex natura rei,idc6iIIaintentioficpartitur,
numeralem, fpecificam, cocrctiue didum ab ca,
vidclicet in difFerentiam
&C.& fimilitcr dtfferens
&
non iblum praedicaturdefpeciepra:^xcznontfignatay fed etiam de difFcrentibus fpecic, hoc eft, de hoc difFerente fpccie, & illo , qua; funt fuppofita huius commjlnis dijjerens jpecie, vbi fupponit dijferens fecundac-intentionale pro differentc primx-intentionali. Et ibi noneft ftatus quovfque perueniatur adfundament m fpeciei. Pluralis igitur numerus huius quod eft differens homo
,
h.mus
& animalia huius quod eft animal.
quod Sicut
&
animalia
ita ha:c
;
,
hoc dijferens fpecie
Et
dijferemia fpecie.
fic
,
& hoc ,fiint
quod commune
,
dijferenti*
Cuius rationem ad-
fbecie funt differentia fpecie.
dit dicens
,
haec eft vera
in plurali pradicatur de
fippoftu multisjtmul, Ciipi^leficatin fingulari de fuppofito vno fimul , fed dc pluribus feorfum, vel diuifim , (iue fucceffiue. Deinde adiimgit Xfuod
tunc
differentia fpecie
zccipitar yt dicit quid re-
,
fpedu fuppofitorum. Vbi aduertendum (
ficut fupra
quaeft. 7.
,
& alibi taftum eft
, )
quod quasli-
bet iftarum intentionum poteft accipi vel vt quid, vel vt
modm , 8c ficut fpccies , vel genus , ita
Similitcf Difrerentia
Vniuerfalibus
,
non
vt efl
,
eft difFe-
quia cuicumque applicatur difeft diuifiuum Gcneris , con-
,
ferentia vt modtis
&
,
quod non conuenit DifFerentiSjVt infradicetur,eft tamcn difFcrentiaSpc-
ftitutiuum Spcciei,
, quia fub tali modo inteUigitur ift ordine ad fuum genus , quod eft Vniuerule. Similitermulta genera , id eft , muha fuppofitageneris , vt hoc , hoc genus , non funt multa gcncra ytrnodus ,Ccd\iijuid. Similiter multadif-
cies vt modni
&
ferentia fpecie
non
funt difFcrentia fpccie, vc
medus; quia cuicumquc applicatur difFerens fpecie vt rnodus in ordine ad aliud , eft fpecies diftinifla ab illoj conueniens in eodcm gcnere com-
muni cura
eo.
rens fpecie
,
munis
,
Modo
modum
habentis
rensfpecie.
Et
difFercns fpccie,
licct
fpecici
com-
quod cft
,
diffe'
fundenturindifFcrcntibusfpc-
faltem remo*te vt modtu, funt
,
& difFe^
funt tantum indiuidua huius
cie
hic homo^fimt homicrgo hacc eft vera, hic hotno, ves\ ScCimilitci hxc,hocanimal,&hocanimal,/itnt
tamen
inter fc
numero,vt /»0^«/.
Et quia aliquis obiiccret contraifta, dicCn-
numcro de difFerente fpeciedicitur dicit Do^or quod nec efi oppofitio modi ad quid , nec e con:
in fine tra
vt etiam ftipra
:
habitum
eft
se, cap. deJDifFcrcntia, quarft.
,
& infrk exprcf-
pcnultima, in
finc:
modo ; non autem quid , modo , nec e contra opponuntur. Ad formam ergo argumenti breuiter dicendum fic,con* vtrumquc cedo vtramque confequentiam , confcquens ad probationem falfitatis vltimi confequentis concedo , quod illa quspcr fe fubiiciuntur Gcneri , difFcrunt numero , vt modtts: funt tamen difFcrcntia fpecic , vt ^uid. Scd qui vellct ibi rccurrere ad fundamenta , pofTet dicere quod fermo ifte habct verificari in primis intentiointcntionibus , vel in fundamentis , Dodor tanes fupponunt pro fundamentis quia
tjuid
,
cjuid
;
8c modus
,
&
;
&
&
:
mcn
fubtilis vult
bus per fe ,
©mnia verificare
& primo
,
in intentioni-
idco fequerc ipfum
,
& non
crrabis.
De Tertio.
Dubitaturprim^circa
tftu-
dif-
lum quacfiti, & folutionem qua:ftionis fimul,quia
& Plato difFerunt
numero , Vel genere. numero vt
videtur repugnaredidiisfupri.Dixitcnim qua:ft. 1 1. ad finem , quod diJJirentibtU fpecie ponitur in
modm
modus
intelligcndi applica-
definitionc Generis, vt expofitio
quia
,
ille cft
tusilli difFcrcntiainre illorumfingulariumciuf^
dem
hoc , difFerens fpecie , & hoc, numero, vel funt difFerentia numero vt
fpccici
difFerunt rnodtu
,
quia
,
ita
non
homo
,
& afinus funt
du^,non
modM
quod benc ponitur tanquam particula diftinda , vt patec in declaratione
Dodoris , quia ponitur vt diftV-
& ficut
illasduas particulas,videlicet pradicari de plari-
,
fed fibiipfis inten-
intclligendi
literdifFerunt fpecievtfic,ita
funt fpecies vt
,
:
Gcnus &rpecies
& difFecunt fpecie
vt ma-
vt ^»fW>quia funt intcntiones difpa-
&
htu nifi
,
& differentihtufpeeie
,
quod non contingercr,
ponerentur vt diftinftx partcs : aut ergo de-
terminatio Dodoris fupri nulla eft , aut fuppofitum , folutio huius quzftionis nulla. Item, vi-
&
rat.T.
Dicitergo notanter quod diffirentia fpecie fumitur vt ejuid refpeitu fiippofitorum , fempec
&
cctenfiuc accipiuntur fuppofira.
Modus ergo
dif-
detur quod male dicat
,
quod idco ponitur
dcfinitum
cft
relatiuum
,
quam fpccies. non differens fpecity cft correlati-
natis dtffirens fpecie fitalia intentio,
Iitcr,non eft differensfpecie,vc\ diffrrefpecie,Ced nu-
Specics autem,&
mero taiitum ,
,
quod
declarat cxeraplificando dc
& Differcntia. Nam gcnus eft genus vc
^>W,nonvt nudtu;
fed eft ffccies vt niP(/w>vr
illa
hac dcfinitione,quia ciim tamen ex determi-
fzxt\c\.\\3.differentibttsjpecie,\n
ferentia: difFcrentium fpecic fccunds-intentiona-
Genere
& non vr par-
fpecies vt modftt,Sc fimi-
modi
tioncs fecundae funt
,
j^^
ticula diftincSta ab aliis:hic vero fuftinet
rentiadiuifiua,&conftitutiua. Et confirmatur, quaeftio fequens , tangunt quia ha:c quzftio ,
foliim aliis
ijf,
do oppofitum pra:dicari de oppofito,cum vcl fpCcics de Gencre , vel de difFerentia > vel difFcrcns
Sicut ergo Socrates
ferens fpecie , vel difFerens
I^.
rentia vt modus
difFcrentia folum
cft
I
&
didum eft fupr^. vnum dc quinque
DifFerentia. Genu,s igitur fecundas-intcntionali-
Jpea'e,e{i dijjirentiajpecie, ficut hornines
5
eft , quia ctticumque applicatur Genus vt medns , habet fub fe plures , de quibus prjedicatuf etiam prsdicationc exercita. Modo Genus habet tantiam hoc illud gcnus fub fe, vc
hcec eft intentio huius cxprefsc infra, quaeft. j. de
ter acc^tptum
I } •
fuprk didlum
uum Generis. Ad primum
, ta(ftum cft fuprk, qusft. ii.ad finem fatis abundc. Dico crgo bteuitcrpro nunc,
qu^
'7'
.
XIV.
Qu^ftionis qu6d fiue ponatur expofitiu^ , fiue vt diftinAa particula , poteft conuenienter quacri de conuenientia eius. Notaui autem fupra^qu^d diuerfi-
ad minus
rali
Ad
,
531 cum
difFcrentia fnaior
numc-
fpccifica.
fit
& pcr differentihm jpecie & numero & in compa-
, fuftinendo cunda dida Dodoris. Ad primum dico , qu6d aliter eft fentiendum de fpecicbus oppofitis , vel difparatis
xarione ad diucrfa.
alicuius generis
modc diuiditur pra-dicabile
per in tjuidy
,
Ad aliud
dico
,
fcilicet fpecies
qn6d in hoc toto
Vnum
difFerens
:
& ita ftat
rcfpcdkus
,
vt determinans,
&
,
fcilicet
fententia Doftoris vbique
namque tam minimae
vera. Sunt
Mfjerentihm
aliud vt determinabile
;
& ^w«/r,
,
fpede includuntur duo.
entitatis
ifti
pcr confcquens cognofcibilitatis
remotac, vt vix
eis, & maxiconnotatiua,& cir-
nomina repcriantur
me eorum difFercntiis
,
nifi
cumlocutiua , vt alrbi notaui. Et ideo habitudincs , ad magis cafus eorum ad extrinfeca , calia , funt nobis magis nora , vt 11. dift.4. qu. ; vbi ibi notaui, habet ifte! Per illam ergo particulam SfirentibmJpecie , & gcneris difFercntia,
&
&
&
&
correlatiuum implicitc , explicitcquc apertc exprimuntur. Nec obftat qu6d in obliquo ponitur fpecies , immh fic cxpcdit , ncc fuitibi aggregatum peraccidens. ipf?us
&
circumlocutiuc,
Ncc
obftat pcr oppofitum dijfcremibHt numeroy quia ibi idem poteft dici vel qu^u implicitc in vno, cxplicitc in alio nominatur, vt in aliis contingir.
iS.
Secundo citca primum
& folutio-
principale,
ncs,poteftdubitari. Vidctur
cnim quod
illa
con-
fequentia non valct , fcilicet Sffiruntjpecie , ergo mtmero ; quia fiue ponatur difirens vniuocc dici
de
dc vno fimplicirer,& de alio fecundum quid , non vidctur valerc huiufmodi confcquentia, imm6 oppofitum fcquiturjfcilicct qucd non valct fimpliciter. Item, fitfe accipiantur anteccdcns, confcqucns, fccundac-intentionaliiftii, fiuc
&
fer
,
fiucprimai-intentionalitcr
quod
vidctur
,
antccedens diftinguat a confcquentc. Patct in (ecundis intcntionibus. Patet etiam in fundamentis , quia funt diucrfae propofitiones,& con-
& aliquando nullam conncxionem in re habenr, vt hic, homo efia/tnM, ergo Detu & fic
ceptus
,
f/?
,
refpondctur
ifta
&
:
Excmplum , fcquitur , §iuatemariits ergo : non qu6d formaliter vnus fit alius, fcd
tionis.
,
temarifti
qu6d
matcrialia vnius includuntmaterialiaaltc-
rius,
& per confcqucns via prsfuppoficionis,hoc
cfFc infert illud cfle. Similitcr
Sed an vniuerfalitcr difFetentia, vel diftinmaior infcrat minorem, funt varij modi dicendi, de quo alias. Ad aliud dico» quod Dodlor accipit anrecedens & confequens ibi propric, & ftrifte fundamentaliter , pro his qua; fchabent vt includens dbio
fitum,
Ad
aliud, patet
,
vniucrfalitcr infc-
videturqu6diIlud,perquod , vel definitur, tanquam per difFcrentiam, cxtranecrur gcncri huiufmodi cft hoc quod cft differentihiu numero, vt patct. Item , contra illam propofitionem , vidcHcct
rius fuperiori
,
ita
cohftituitur fpecics
:
qu6d confcqucns dicitur deanreccdentccii rcdu-
hoc tio
valet
illa
rari ex didtis
:
quod probatur , quia ,
plus difFert
qu^m vna
fpacialifll-
ma ab altera:fed vna ab alia difFcrt numero, crgo
in inrentionibus ta-
:
oportet. Vel adhuc admifFo toto argu-
malc fequitur quia falfum prarfcilicet qu6d hoc quod
nihil
:
y
abfolutc definit fpccicm.
Sed oportet addere vel praEcise , vel immediat^, vt patet in littera. Vcl breuitcr , ficur ad defini-
tum
fcquitur dcfinitum
'"^
•
ad definiens , definiens hoc poteft facilitcr euaderc difficultatem primi argumenti fupri^, quod videlicct fccus :
cft in
,
ira
&
fpeciebus
in abfolutis.
ibi
runt fpccic
pra:di-
fortc ih fundamentis aliquan-
cft tiifferemihftt nttmero
cunda:-intcntionaIitcr acceptis, quiaficGenus
(pccialifllma k fubaltcrna
quod
fupponit in finc rationis,
&
vel
,
modis refpediuorum, fccus
Vnde Pateri& Filius,funt du« fpe-
alterius gencris fubaltcrni
8c numero eft
dicendum
cundac-intcntionaliter acccptis
modis
quo
,
&
tame,n
fcquitur ad aliud. Similitcr dc differenti-
hittff>ecie
&
&
co qu6d difFerentia
,
infcrius fuperiori, ratione alicu-
ius attributi vni, vel alteri
cies,
immediatc ficut Species. Item , Species praedicatur de fubalterna , fpecialifCma , quac difFe-
hic
& de alio.
Ad aliud, licet
vnum
Sc
eUfferentibtu ffje^
regula Antepradicametalis,jg«
Dodoris
catur dc vno,
quia ncccftarium fequitur ad quodlibct. Sed tale confequens non przdic^tur de tali antecedente , vt patet, nec cum rcduplicatione, nec finc reduplicatione. Itcm,contra alias duas refponfiones poftet obiici. Prim6,quia non vidcntur conuenirc Gcneri , Speciei , fc-
numcro ,
per
fpecic funt difFerentia numero,idc6
pIicatione,arguitur:hxc cofcqucntia cftfcra,/»-
pracdicatur prarcisc de difFerentibus
licct
alterum de altero, &c. PofTct etiam aliter decla-
mo citrrit,ergg
Dettt efi^
qu6d
Gcnus, illud tamcn , vt didum eft, infcrr differentibtts nttmero , de necef&tate. Et ad cie definiatur
mento ,
&
'•
:
Cum igitur eenus definiatur per vnum, non crgo conuenit fib>i altcrum vcl fi fic, faltem hon per fc , inquantum genus. Ircm ficut Spc,
*
&inclufum; formaliter, vcl fundamentaliter; vel quod inferiori & fuperiori & ficpatct quod totus proccfFus argumenti non cft ad propo-
mcn non
Generi
cft in
dixi.
cum differens jpecie 8c numertyfint difparatae intcn-
cics extraneatur
diccndum
propofitOjhoc autem non conucnit comrouniter in formis abfolutis contrariis, vel limitatis , vt
do extraneetur
:
% o.
, & conrrariis formis ; 8c aliter de modis vnitatis , vcl multitudinis,fcuf luralitatis , qu« fe habent tranfccndcnter , & per additioncm,& prxfuppofitionem. Dicoergo,qu6d poflct poni vtrumque,fciUcct vel qu6d vniuoc^, vcl qu6d vt /ecundttm (juid , &c. hocaccipicndo /ecundum ^uid pro eo quodeft minijs princi-, paliter , vel complctc , fiue perfedc tale licct primum fit magis de inrentionc Dodoris, vt patet infri, quift j. de DifFerentia. Et cijm infcrs, crgo vnura non fcquitur ad alterum ; ego pcr viam pracfuppofitionis , non formalis prxdica-
de aliis. Malc igitur dicit qu6d antecedcns non diftinguit k confequcntc. Itcm,vidctur qu6d il]a prima refponfio , quam impugnat , fit bona tiones.
!?•
k fubalterna /pecie
vnitatis
infr
, ,
&.maximi
&
vcl identitatis poteft dici
,
fe-
fimilitcr ,
de de
magis.
Ad aliud, patet antecedens
,
ex didis
quomodo fumuntur
&confcquens
;
&debct
dici
tU
accipi proportionaliter confecutioni.
Ad aliud, videtur qu6d ximc habent
vcrificari in
illz refponfiones
fundamcntis
,
ma-
fed ni-
hilominus pofFunt per fe verificari in intentionibus. Et cum dicis , qu6d Genus fccundae-intentionalitcr przdicatur de differentibus nu-
mcro.
t%t
.
0t»M*
gm- »e?o> ptaccisc, & immediatc. Ad hoc notaui fu-
f»lifimii
»n
fojfitdfef^efftf-
pra,quxft.9.&
1
1
enim probabilitcr Icilicet vel quod Gcnus
.plura:poteft
&
nam nam magis diftinguuntur quam du« fpc-
& proprietates varias habent & facit
nominationes conueniunt eis a fundamentis. Quod fi volucris vidcre profunde quomodo vn* diftindio,vel difFcrentia,fit maior alia,yel intcn-
piuntur
,
,
ad hoc , fententiaDodtoris, infra , in Ancepracdicamentis , qui tenct prasdican^entum,
idem eft)efle fubiedum Pr^dicamentorum.quod non poflet eflc,nifl leirct ad minus fpecies,& definibile,& fubicdun»
,
,
ciaiifllmz inter fc terialiter
ma-
fcd fundamentaliter,vcl
i
procedit argumentum, Illz cnim de-
&
ycl generaliffimum(quod
fiuc, vel extenfiuc
libri
tremorum , aut ratione ipfius difFerentiac in fe; vidc hunc in Quodlibeto, quaeft.i. ad finem fin-
qua;
primum pafllonum , & demonftrationum^ minime conueniunt fingularijvel qu6d tan-
tum
differentia accidentali
per
fe
guuntur.
Si
alfumpti. Si
eft
de prxdicationc
,
exercita vi-
Primo modo conceditur. Se;
difte-
& numero fic.
tihtu Jpecie in dednkionc Genciis y vt (juidj non vtmodut, faltcm in intentionibus verificando. Gontra diffiremihHi nnmero in definitione Speciei pbtcft accipi vtroque modo , ergo fimiliter in definitione Gcneris. Item , tunc poflet Gcnus
definiri per differentibM genere , ficut ferdifiren-
t«^«ij^f«V,
&maxime
catur etiam
Genus dc hoc gcnere
Generaliflimum. Prsdi-
& illo
ne
,
quia
,
quxft.
1
1.
in folutio-
Dodor notabiliter qupd ,
de
difFc-
:
&
de hoc , & illo, aliud tamcn non fic conucnienter praedicatur de cis. Et quod adducitur de GeneralifHmo , licct poffet probabiliter fuftmeri , hic tamen definitur Genus indilFerenter fe habens ad fubalternum, & Generaliflimum ideo illud quod eftcommune vtriquc , debuit poni in definitionc. Vel fimpliciter potcft fuftineri, qu6d nullum genus,fiue generaliflimum , fiue infimum , dc differentibus differens genere prasdicetur
,
:
genere,vt talia funt, praedicatur.
Gum vlteriusarguiturdehoc quod
ipfi vnica:
,
cies funt plures
fioncs
;
,
refert dicere diffirentia genere
,
& ge-
, cum conuertantur prxdicantur d^ difFercntibus
talcsiaitur paffioncs
cum fuis fubiedis , fpecie
,
:
non
aliter
eflcnt paffiones
&
,
vt patet de animali
&
Antepraedicamcntorum. Quando aliqua paffio conuenit pluribus fubiedtis non primis, ncccfre eft quod per xationem alicuius communis conueniat eis. Item , ens habet pafliones , vt Philofophus
qua probat
ris,
non modo
folius fpeciei efle proprium, qui*
foli fpecici
uo
,
Nec habere
conuenit
non
vt patet.
:
,
& proprium tione
quod diftinguantur fpccie, quod loquitur Doftor hic antono-
mafticc dc fpecialifl[ima,quaE nullo modo eftgenus. Aliud etiam cft loqui de pracdicatione ^Ar^r-
&aliudde7^
& idc6
numcro, Species ctiam omnis vt
difFerentibus
fpecies, tantiam
dc numcro difFerentibus prsdicatur,vt in i.principali
,
& refponfione eius tangit Dodor, & fta-
tjm pcrtradabo.
forms
niet igitur tot
,
&
^«/<«,
pofitj-
fiuelimitato. Plura alia
,
,
cum
&
Philofophi dc Proprio,
folum de proprio
fpecici,
DifFcrcntiapracdicetur de ,
vt patet infra,
fcquatur id cuius-cft
&
,
pofTet enira ponderari illa
inrelligitur
Item
cjuideft
immo cuicumquc
^
fiue tranfccndenti
poirent hic adduci qu£E
communium funt
fpeciei,fed aliorum
dcmonftrationes.
&
tcnerccur
%€.
Mctaphyfic. cxprefsc oftendit,& ifte poft cum. Item , non videcur valere illa dcdudio Dodo4.
hulla.
vtrique,
8^
quaeft. z.
folum iSuraero diftcrcntibus
nem communem
,
vbi affignat proprictatcs fubftantiae , &aliorum. Et vt notantcr habet ilte fupra, quacft.y, infra,
mentis applicantur. Ad aliud de Specic fpecialiffima , fubalterna, poteftdici eodemmodo,ficutdeGcnercdi-
fita,
vt patet.
difrerentibus praedicatur. Gontra. Species fub-
pric fubalternis,feddiucrfagencraliflimis funda-
fi
,
Rcfponfio igitur Dodloris videcur mirabilis ad illud argumcntum, cum dicit quod proprium foli fpecici conucnit , quod rantum de numera
pluribus difFercntibus fpecie
&
:
eft
ifte i.
& ipfius primo affignantur paf-
, vt ftatim dicam in fimili, Gonccdo ergo , quod Genus praedicatur de hoc , illo , & nego quod illa funt difFerentia generc, nec vtquidynec vt wo^«f.DifFerentia genere pro-
potcft dici
quia non
& 4,Mctaph. fentire. Item, clarum eft de figura, & clari^s de triangulo cuius fuppofita vel fpe-
definitio Porphyrij
generc,&illo,
nera diffirentia
dum eft
eft,
vt videtur
,
patct ex proccfTu Philofophi, in Praedicamentis,
;
rencibus genere , inquantura talia, nihil per fc pradicatur quod tamcn maximc vertnn eft in fiindamentis , logicc loquendo. Licet enim
dico
:
non
patet fuprk
vbi dicit
gnentur difiundaB fed hoc ideo
&
fpecifica. ,
tcft habere aliquas p^fliones , vt patet in Arithmetica , licct communitcr paffiones eius affi-
differentia modalis numcrali,
,
IJ,
nume-
altcrna habet proprium
,
aliud
quia
,
pradicatur de difFerentibus Ipecic , crgo eius proprium. Item,gencralifEma habent propria,vt
,
ijfuid.
Ad primum nego confequentiam minor
difficultatem
qux
funt differentia genere, faltem vt
Ad
circafecundum principale,
,
tum tangere bonam
nomen impoficum
Gontra , py te , difFerentia fpecie , de quibqs prxdicatur Genus, non differunt fpecie , fcd numero tantum. Dico , quod accipi debct differen-
de
Terti6 dubitatur
rus in cornmuni, praeter paffioncs fpecie rum,po-
rcntibus fpecie,
eft
gulariflime.
prima via teneatur , patet falfitas autem tcneretur fecunda via,adhuc
,
cundo modo negatur quia praedicatur de
lecus
intenfiue,aut ratione ex-
fi
& folutionem eius.Videtur cnim illud argumcn-
de\icet,vcljt^nata.
poteft efle
;
& materiali diftin-
diftinguendum
14.
Si vero alia via fuftineatuc , dico quod ae« cipiendo formalitcr fpccialifllmam fubaltcr-
vtraque via ruftineri , generaliflimum,& rubalcernum^nntdiuerfz fpecies , qupd maximc apparet ex hoc , quod deficfficaciter
13
"\
Expofitio
555^
,
maximc ra-
, conucquot difFerentia talis ; ergo nou
difFcrentiae efTentialis
Suftinendo Do(3:orcm dico eius poteft declarari.
refponfio igitur
,
,
quod rcfponfio
Vno modo
17.
in fecundis in-
&
tentionibus , fic clarum eft qu6d prsdicatur dc folum num^ro difFerentibus , ficut fpecics, maximc tcnendo illam fecundam viam fupra. Alib modo in frindatnentis , quia argumentum tangit hoc magis. Potcft etiam dici , vt inquic Doftor notantcr, quod vnumquodque habens proprium , vt fic, induic raodum fpecici , & ita de folum numero diffcrentibus eft pracdicabile,
&
fi
fub
fc
contincat vcl genera
hoc eftfibi c^traneum ,
,
vel fpecics,
vt eft fubiedtum proprij:
&
Omnehahetit proprium in^ duit
mtdum
^etiii.
XIV.
Qu^ftionis &;
fic
quit
patet aJ
omnes
in 4. diftind.8. quxft.i.)
ifte
«licitucdc fuo indiuiduo
,
Sc in ilio priori induit
:
(in-
vnumquodquc
qu^m diuidatur in alia
inferiora alterius denominationis
habct
enim
inftantias. Prii^s
qua
fi
,
modum
talia
fpeciei,
&
prcdicatur dc foium numero differentibus , fiue ut rubalternum , iiue generaliflimum. Et de ipfo ente tranfcendenti tenet Francifcus de Mayronis in I .ConfIatu,in Prologo , quzft. 1 1 quod habct .
modum i8.
Speciei potii^s,quktn Generis.
Dico ergo tenendohancviam , quod nullum praedi(^orum habet proprium, niii inquantum
modum fpeciei.
induit
c6m
£t
dicis
Proprium
.
prsdicatur conuertibiliter, concedo fed illud cuius eft, przdicaturdedifferentibusfpecie nego , vt fic fumptum fed fi przdicacur , hoc eft :
:
:
lub
mado
€»HUt.
nit fMftrieri
frfi, tomumit
(jy
riori
inft-
iffmm
iatUdtnti.
& tunc
,
extraneatur
ratio
ci
&
,
conuenit hMbere
vel fuperadditi
Dico quod
tres.
quantum
fed ratione indiuidui talis
,
ergo Ifofceles habet tres
inclufi. Si
eft
hiccriangulus,
&non
hoc cft ininquantum
,
IfofccIes,& hxceftintentio,& fuga valdc fin-
Et quod additur de demon-
gularis Doffcoris.
ftratione,
&
qnid
e/l,
&c. dicendum
codcm
eft
modo.
in de-
VI patei in folutione quxftionis
,
ad
fi-
nem. Item , illa fecunda confequentia probatur cx raiione relatiuorum
quod
omnibus
in
valerec
fl
,
vt
fequeretur
,
relaiiuis eflet
mutua confe-
quentia,& habiiudo,quod falfum lelatiuis tertij modi.
eft, vi patct in
Itcm.illa propoCnionihildiciturper/e reUtiuum,
&c. videtur le,
falfa
,
quia fcicntia tcfcrtur ad fcibipet fc , lamen non i
& creatura ad Deum
&
contra per f^jVt videtur.
Item licet
, illud quod incidentaliier probat. Videidem non rcfcrri pcr fc ad plura , vidctut
&
& inQuodlibeio.quzft.ij. & alibi. ncc tationcs Itcm
,
ciim dicit
qu6d
,
pofitio
quod
Differentia fpecifica efl femper for-
Itcm
,
vidctur
propofltio, videlicetqu6d
illa
'Differentia aceidentium per
fpccici.
tantitm, cffe fatis
aliud de definitione DifFereniizt patebii
infr^ loco fuo.Poftet
enim dici,qu6d non quam-
cumque formam, fed tantum fpeciHcam proprium,&
fequitur
negacurnmilitudo. £x his poteft pacerc qualiter Porphyrius hic ita
definit Speciera
communem
fubalternae
,&
fpe-
fitbieQum fit numtralie
dubia in multis. Iiem, videcur qu6d prima refponfio ad illud argumentum,& tertia coincidant „crgo vna, vel alia.cft fuperflua.
Iicm,fnpfi, quxft.y. concelfil ius vniuerfale
,
quim fpecicm,
:
hoc confequens
de numero differentibus pra:dicacur,&
fic
fpecies
icriiz refponfionis in Iittcra,quia
fubalcerna Hcut fpeciaIiffima.Scd licci hic
modus
dicatur dc lantijm
dicendi
mihi probabilis ,
& fubtilis
quia ramen multis, non altc valentibus fpeculari , videretur mirabilis , poteft aliter dici , qu6d loquitur fit
Dodor hic propricIogicc,&
,
de fubicfto demon-
ftrationis,&^M/
qux
& vcriffimetft Species cuius principia & forte oon ita principia
titmfpttis'
maximc,
lijjimtfftnt
fequuntur paffiones
,
frtfriifafil-
communium,nifi
habent
tUi.
& lunc patet quid dicendum eft ad obie6liones.
,
vc
cffe in fpecialiffimis,
PofTct etiam dici.quodProprium, yt eft
vnum
dequinque Vniucrfalibus,non applicaturpaffio-
modo, vt de Loquitur crgo proprie logice, & appropriate deptoprie fpecialiffimc in hoc loco.Tcne viam quam volueris, & dic confequcntcr. PofTct ctiam dici ahtcr ad argumentum, quod Porphyrius non folijm diftinguii Proprium a Genere per hoc, quod e(i prtdicdri de nibus tranfcendcntibus
Vniuerfali didlum
differentibutfptcie
,
fed alio
eft fupra.
& numero
,
fcd per in ejuid
Diftjnguiiur autem vtroque
prio appropriaic
,
&
modo
,
& in
^ Pro-
antonomafticc fuppofito»
quod folius fpecialiffimx fpecieieft,vi patet. Quart6 dubitacur, circa tertiumprincipale,& folutionem eius. Videtur prim6 quod illa prima confequentia non valeat,i&<(c fcilicet/>
Scetioper.Tom.I.
Genus effe manon magis,
lic^t
ergo pra:dicatur de pluribus , qu
cialiffim£:quia Species omnis,vt fpecies, tantum
^uale.
J '•
tur falfum, cijm in intentionibus fit ordo , & gcnera,& fpccies,fuo modo,& tjuid,yi infri,in Praedicamentis,& alibi habei. Item , DifFcrcntia fpecifica aliquando eft per matcriam , vi homo \ lapide per animal diffcrt fpecie , vel etiam ab Angelo ponendo rationale eiufdem rationis in eis , ergo falfa eft illa pro-
facilitcr foluitur
Ad
intentiones tantitm dijfe-
ntnt materialiter,& per confe^uens numeraliter,\ i de-
matif.
Aiiud quod fequitur de definitione propric, intelligitur de proprio , quia
50.
,
vnum relaiiuum
& videcur quod fic eft in pro-
cogunt,vi pateiibi.
fibi
indiuiduum fuperioris babentis fub fe plura inferiora , faluatur , &includiturin quolibet infe-
fui
/M-
pofiio
,
lum , ergo
:
Sfttll
finiiione alcerius
falfum fccundijm ipfum infrk, cap. dc Specie : in PrjBdicamentis,cap.deRelatione:& j.Mctaph.
&
rioti pcr fe quare quod conuenit pcr fe fuperiori,conuenit cuilibet inferiori, non ratione
19.
dicatur de ipfo. Similiter
pcr confequens proprij. Contri.quod infcriori, conuenit per fe fuperiori , conuenit concedo: fedlfofceles eft inferior ad triangu-
fpcciei,
Qmi
Generis
Sll
/mM^quiafubieAam ponitur in deBnitioneaccidcntis,& ^amcn non per fc,fed per accidens, pr«-
numero
piendo differens mtmero vi
vtrumqueprx-
difTcrcniibus
,
acci-
medm , cum per te Dif-
Genus,non dif\tmodm. fundamenium ad funda-
ferentia fpccie de quibus dicitur
ferantfpecie,fed numcroianti^m
Confirmatur,
ficut
menturo,itaintentio ad inientionem
mcntum
:
31.
fed funda-
Gencris przdicatur dcpluribus,quilm
numero differentibus , & fundamcnium fpeciei* non crgo fimiliter ia intentionibus fuo modo erii.
Iiem, vidctur quod difFcrentia fpecie , de quibus przdicatur Gcnus.fini aliquando difFcreniia fpecie VI modttt.-vetbi gratia , accipio difFcrens fpecie in lapide , &" difFcrens fpccie in hominct alia
duoin homine, &afino. Prima duo magis qu^m alia quianon folum Specicfpe-
difFcrunt,
,
cialiffima.fcd etiam fubalicrna.vt paict,crgo dif-
feruni plufquam numero. Iiem, videtur qu6d hzi: fii vera,^«»w efi Gentet, vt Genus ^ parte przdicati dicit modnm,proptet
infbntiam
prii^s
ladam dc
gepcraliifimo
& fub
alterno.
&
fpecies non foquare potius Genus conueniunt fundamcntis primzinientionalibus , fed etiam fibi ipfis , qusim Differentia , vcl Proprium quarc ergo dicii qu6d Di£erentia non eft Difierentiii vt modus , cum
Ilem
,
liim modaliter
:
Tt
tamen
'i
1
Expofitio
554 tamen concedac Spedem efle •
I
fj^eciem yt tnQdas.
Ad ifta breuiter tefpondetur. Ad piiinuni dico,(j[u6d loquitur de parte qui-
^
•?**" P*f additamcntum definiente, » vt patet ex folutione quqeftionis. Etcumdicijur quod ppnitnr vt correlatiuum , verum cft quantum ad hanc determinationem jpteie , noq tamen quanturn ad hoc quod.eft differeniyt^iz fic
jdit^<^i"^
eft PifFercntia. Vcl dato quod ponctetut vt terminus, adhuc pei fe cpnuenit , iicet ppn in rcAo per fe praedicetur. Adialiudp^cetqa^d loquituiin relatiuis mu^ais,& de ptimo modo , vtpatet in exemplo, vel d e recQndo modo. Ad aliud dico,qu6d lyperfi ibi deteiminai inhairenti^m,non it^hsrens. Ad aliud dico , qu6d loquitur Dodor de ^«-y?, t^primo referri, Qc fic procedunt argumenta , non
autem deperfenon primpy vt inlocis przallega^is habet. Vel aljtet , qu6d arguitnjfficien(eih)c ad homineni,& e^ comniuniter conceQis. , ta^uni eft (upr^ , hk , & quzft.9. quid dicendum fit. Loquitur enimdeilla diftindiiione nobis noiioiiji ficuc etiam relationes reales diftinguuntur. $i autem volueris tenere etiam viam , dic quod fimplicitet eft verun)
Ad aliud
&
1
.
didum.
iljud
Ad aliud,di^um eft quaeft.przcedente liter
,
aliqua-
formx. per animal
quaiiter partes definitionis fiint vt
Scd breuiter dico , qu6d
homo
licec
Ad confinnatiojiem t pofrecnegari fimillctfdo,quia maior vnitas in intentionibus , vtpatet jfupii. Sed data fimilitudine , pacec folucio ex diftis.
Ad aliud , patet ex didis , quia quantumcumque fundamentafint diuerfa,nop inconuenit ittr eiufdem latipnis , quia DifFcienti^
ten tiones
efle
mate
inqqantum talis,&e.
rialis
Ad aliud , patet prius , fi:cundum duoj dicendi.quos notaui,
Ad
qoed
aliud,
3f'
tangit pulchcum
modps
motiuum,
dico (vt fupii quasft.^. tetigi) qu6d omnia Vniuerfalia reducuntur duo ptima , fcilicet Ge-
^
&
nus
Speciem , non ita ad
alia icduci pofTunt:
& ideo non ita DifFerentia poteft modaliter pisModus
dicari de fe , ficut Species. rentiae eft diuifiuum
,
&
Di0e-
igitur
conftitutiuum
,
&oc
I>iff*r*Htif
mdutjmf.
confcquenci prxdicabile in qutde de confticuto: fed hoc tantura conuenit fundamentis huius intencionis tur
,
& non ipfi intentioni
,
imm^
voca-
Di^rmM dcnominationeextrinfeca & taii,
ti^m ^ propriecate
fundamenti,&
fimilitei dicen-
dum eft de piopiio. Moduc
vei6 Speciei confticui ex Geneie contincri fub DifFerentia , Genere , habere fub fc pluia indiuidua , qax
&
&
Sfetiiimiir
dur.
&
omnianonfolijmfundamentis iqtentionis, fed etiam ipfimet intentioni,in fuo Genere , conueniunt:& fimiliter potcft dici de Genere.Ex his,& aliis
didis
menta in
fupr
,
collige plura fingularia docu-
his intentionibus.
diftinguatur a lapidc.vltimatc tatnen,& corpple, per rationale. Qupd additur dc Ang€lo,patebic infrk.quaeft.vliirna de DifFerctia. Ad aliud dico,qu6d omnes inftantiae contra illam propofitionem facilicei pofTupt euadi, d^ quibus non cuio modo.
tc,& formaliter
H-
Ad
aliud dico
vt probabitur
,
qq^d piima
,
r^fponfip jn hoc,
potcft diftingui
minatip. In tertia verd e
k.
tertia
,
quia in
& differenf detercontia & hoc non eft
prima j^*«« eft determinabile
,
qu» non
differunt fpecic, fed
numcro,
contradtiuum huius , quod eft frsdicari de pluribiu. Vbi non folum includitur fpccies , vt coriclatiuum,fcd differensvt fpecificatiuum.vel copciadtiuum , ica quod intelledus eft ifte , Gcnu;;
&
praedicaturde fpecicbus diffcrentibus , difFerentibus fpecie , vttique applicatui differem pumer^ vt mpdus , vbi non folum explicantur
&
fuppofita Genciis.fcd pluralitas,
& modus plura-
eorum t & non folura Gencriincommune fed huic Generi fingulari applicato animali hocconuenit,& hoceft intelligcndum tantum in
litatis ,
:
vcrificatur
autcm infundamcntis in
aCta exereito. exemplificatiua
,
ccrciarcfponfio
& declaratiua primae
,
poffet
euaderc argumentum, fcd prima refponfio magis fapit.
^inHi eft mdius vni,
,
,
t«ein.
k
,
Ad aliud,patet piiiis. Dico enim quod ii> funcft maius vniucifale Genus quim fpc-
damentis
m
cies.Similifci mtentionibus , quia pracdicatur de diflFerfcntibus fpccic, numero:Species autem de difFcrcntibus numero tantum:& itahabet plura fuppofiu^on tamen in $i£tu exercito, imo pau>
&
ciora.
quacft cft i8.apuclScotum.
4n GenM necejfarto requirat multas J^ecies.
DE
P R I M o. Qttid Genm fatis patec ex diAis,"ies fumicur. Neeejfario ed aducrbium modalc , & fumicur tocfcs , quotics wctffariurn. Ncccfratium autem vt patct $. Mctaph. tcxt.comment.6.aecipitui quatuor modis.Primo
modo finc quo non contingic aliquid efle tanquam ^ caufali,vt rcfpirare,& cibus rcfpeftuani,
nialis.Secundo modo,finc efrc,aut ficri aliquid
quo non concingit aut
bonum,veIexpeIIeremaIdm.
Vt biberc pharmacum, vtnon
laboict quis ; vei nauigarc in ifiginam, vt pecuniam rccipiar. Tertio riipdo,vim faciens,fiue contra appctiium na-
turalemjfiuc rationalem:& tale pabile.patienti.
eft tiifte
& incie-
Quaitoraodo,quod non contin-
^it alicei fc habcre. Etiftb modus efl abfolutus. Alij vcro ad aliquod bonum confequendum, vcl
malum euitandum,velad agens extrinfecum violentum. In propofito accipitur hoc quarto
modo
maximc.
Qui autem vcUct dicere,qu6d ert
XV.
sr lo
:
prxdicatur ,pr£dicationeyi^n4f
a.(iu fignato
Js.
,
inconueniens, cumetiam in entibus leslibus ita contingat , vt infrk , cap. de Specie , qasft.i. habet ifte. Gcnus enim nedum de fpccicbus diffcrentibus
Qjf
Quid (cxt.
multHtn
,
vel multitudo pate^/.
commcnt.12. "ies
Metaph.
acqipitur.
Totics
enim quotics vnum , cxcepto quinto modo vnitatis , fcilicet ynitate indiuifibilitatis. Sunt enim vnum & multa paflioncs cncis difiundac. Hk veth maximc accipitur vt pertinet ad pracdicamcncum Quantitacis potius, qu^m vt eft paffio cntis, licet
vcroque
cipitur pro
modo
pofiit accipi. Re^uiri hic ac-
exigi.Quidj^m«,& quoties fumitur,
infr^,loco fuo,patebit.
Ordo ad pracccdentcm poflct efre rctrogradus, vc
1.
XV.
Qu^ftionis inft\.
cftvtexpo/itio alrerias, capiuntut pro eodem, ide6 haE duz qucftiones de eadem particula
pars, vcl conftituens
&
,
quia pofito maceriaco
,
vel confticuto :
,
modo Genus
:
funt
& infri magis
neccfiiitatc ponitur,
didhimcft.
da pars fubdiuiditur^vt ftatim notabo. De argait partcm afHrmati-
fpecicrunK
Prim6 Porphy-
auchoricacibus pluribus.
vcl
,
materia-
Ergo dc
Si
tameh
,
quacft. 17.
poficactiam vnici fpecie,
inquit
,
&
loquamur de aptitudine,
Generis pluralitas Sed ttqtirit »ftitudint. fic, quia quod per fc conuenit fupetiori , conucnit per fccuilibct eius infcriori fed praedicari de pluribus , falfic
requiritur ad rationem
&
hoc probacur
:
ponencis illam particulam in dcfinitionc Generts , & poteft Cic formari ratio : Illud necefta-
tem aptitudinaliter, & cfte vnum in multis & de mulfis , ponkur in definitionc vniuerfalis,
quod
vtpatet fupri , quxft.tj. alibi fxpc , ergo pcr fe conucnit Gencri , quod eft fpecics Vniuer-
Genus
de cfTentia eius, huiufmodi. crgo. Patet confequencia cum maiore. Minorem vex6 probo : Illud eft de eftentia Gcneris , quod ,
eft
cft
eft pars
quidicaciua definitioni» eius
ralitas
vel
di
,
,
multitudo fpecierum
crgo. Patct confequentia
nor vero nota
eft
:
eft
cum
ra eft
fed plu-
huiufmo-
Mi-
maiori.
cx ptascedentibus. Alia au<
&
cla, cap. de Specie , quara fortificat ratione,& auchorica-
thoritas eft Porphyrij ,
te Boctij. Tercia auchoricas eft Philofophi
Topicorum
dem
,
,
4.
cap.i. cui addit aWas eiufdem ibi-
cap.ii.& remictit fe ad plura loca Philofophi j. Metaph. & 7. & ad Boctiuni , & Porphyrium. Ad oppofitum arguit * per locum \ fimili & patetlitccra : fcd potiusinfundamentis,quhm inihtentionibus proeedit. Adiungit immediatc refpotifionem ad argumcntum illud , negando fimilitudinem. Rar6 enim tenet argumentum dc ficut , quia non nifi fit ficutijfmum. Et replicat immediatc contra folutionem , & tota lictcra facilis cft. Dcindc refpondet ad quxftiopem , vbi quacuor facit. Primo ponit vnum modum dicendi communcm , & clarum , & probabilem. Secundo impugnat illum , eo quod ,
,
,
non
alte
,
&
_
fubtiliter inueftigat veritatem
,
ic
intclle(^um quzfici, necvidetur eiTe ad propofi-
tum quzfici. Tcrtio pbnit alium modum dicendi fubtiliorem , tenendo oppofitum primi
,
&
falis.
Vcrba enim
nitionibus
dum
,
& Participia
pofita in dcfi-
ad minu's debcnt vcrificari fecunapcitudinem ,-vt communitcr dicitur , fcd ,
hxc
folucio in hac muliM fpecits poceft incelligi duplicicer. Vno rnodo in a6ku , vel in potcntia alio modoin apcitudine. Primo modoloquendo , fit haec prima conclufio Genus
Confiftit igicur
fatis incpte.
diftindione
:
Geniti recjuirere
:
:
fiue fecundz-intentionalitcr
tionalitet
acceptum,non
fine primae inccn-
,
requirit multas fpe-
cies,quaB probatur vt prius inducendo.
Sccun-
domodo loquendo fit haic fecunda conclufio: Gcnus vtroque modo fumptum requirit multas ,
&
fpecics probacur vtprius. Patet ergo qu6d hscpofiiio habctduo roembra fecundum hanc diftind:ionem,dcquibusfacitDodbormentionem iufeqgentibus. Addit confequc^ter cx his , quid dicendura ad argumcnta ante oppofitum, etiam ad argumentum poftoppofitum, vt infri ftatim. Et quia aliquis poftct obiicerc contra didba , eo ,
&
qu6d potentia & aptitudo funt idcm nam fi eft aptum natum ad aliquid,cft etiam, ,
:
aliquia
&
h contra, , in potentia ad idem , ide6 notanter valde ponit diftcrcntiam intcr ifta ,notificandoca, diccns * quod aptitudoefl + nnm.).
vt vidctur
inclinatio alicutM in ali^uid ficundumfi
non repugnamia
&
,
vt patet in
,
vetpofius
riden-
dum
communis cft & probabilis fuftinc^ipfum, addendoad ca quae omifit addciida & foluit ar* gumenta , quae facit contta cum. Secundum ibi:
autcm
Contra
liter diftinft. ii.4.qiiacft.i.&diftin(a.i8.
,
,
dici.
modui , &c..Tertium ibi Potefl igitur Quartura ibi : Suftinendo primam pofitiohic
,
:
,
in fuperficic ad albcdinem
Dicit ergo prim6
,
qu6d Genus ncc
fecundac-
Oenus n»n intentionaliter , nec primx-intcntionalitcr ac> mnl- ceptum , requirit moltas fpccies z&a , vcl po-
rtquirit
Quod
&
& 7. Metaph. quzft.
&
11.
vt ibi notaui.
bus,&
Qu6d auccm
non
idcm
m9u
Primo qu6d non fecundae-intentionaliccr,quia fic acccpcum dicicur corrclatiuc ad fpccicm. Pofito aucem vno correlatiuotum , ponicut ncccf-
fimuloftendit per fcparabilitatcm
fati6 rcliquum, nec requiritur plurificacio vnius,
ui refpedu f^i kirfum.
quantum
imm6
rcfertur.
,
ficontingat
hoc
Verbi gratia
vnum
fibi accidit in,
pater rcfertur
ad filium , ideo pofito vno ponitur reliquum. Licct autcm eiufdem pattis fint plurcs filij , hoc taraen accidit, vt refcruntur. Nara
non ad hunc, velillum, fcd ad filium rcfertur. Similiter di-
ccndum
& fequcnti-
&
ftionchuius.
oftendit indudliue dc vtroquc.
:
cft in
propofito
militer hinc inde
:
omnino,
Smi oper. Tom, I.
fcd
qu6d non
fit
fi-
pofict oftendi,dequo
Primi
De po-
ii.&in 1.&4.& alibi fa:pc, &maximecopiosc9. Metaph^ per tocum inquaediftindt.^.
tentia.
correlatiuorum plurificari
PjOtcntia
ordincmadadtura. Dc primo , ["cilicct aptitudine , patet optimc in tertio,diftin(5t.i. inQuodlibeto , quacft. 19, & alibi , & fpecia-
tMi f^tcits
potius quamalterius
a /.«-
teati*.
dicit
tenciavero in i.^iiftind.i. quaeft.j.
nem^Scc.
Aptitud» dijfirt
hominc ad
modi. Quarti &vltim6, quia primus modus ,
ntc po-
cft
le,vel pars conftitutiua pottntialis fpcciei, vt pa-
enim fubciles hs duc quzftiones, & facis obfcu1« , quantum ad aliqua didla in eis. Diuiiio vero communis,excepto qu^dfccun-
fed multitiido. fpccicrum
,
com«
faluatur inilla, ficutdcSpccierefpedluIndiuidui
intelligatur inteatie Doifloris
tih requitit
ttnti».
&
,
ponitur materia
dummod6
rij
4-
vtriufque
tet faspc fupri,
Secvnoo,
nam.i.
tis
pofito
funt motc,licct vocaliter Hnt variz.Sed fiucnnt diueriz particulae. (iue non , ordo parum nocer,
uam
^
51S
Secund6 hoc idem oftendit de futldamen-
vtqusil. pf xeuntc notaui , eo qn6cl pRrcedft %n dcfinitionc Gencris ly pluribm Ijr dijftremilmi fpecie. Scd quia (vt fupri eft Hcpc tadtum ) vnum
ifta
fint
,
nec fempcr
corumabin-
uiccm , quia alicubi repericur potcntia tudine,& ccontra. Exemplum primi
finc apti,
in gra-
Exemplum fccundi^vc
c«co rcfpcdtu vifiis. In primo eft potcntia fine aptitudine inclinatur enim ad cfte dcorfum. In fecundo aptirudo finepotcntia. Qu6d fit aptitudo oftendit pcr P)iilofophum , in Poftpracdicamentis , & 5. Metaphyfic. tcxt. comment.17. in
:
Qu6d non fit poteniia oftendit phum in Poftprzdicaraentis. Et ,
ad propofitura de Gcncre,
&
vniuerfaliter dc
quolibet Vniuetfali.Dcindearguit
Tt
1
pcr Philofoapplicat harc
'''
cbntrahanc pofitionero.
'^oain.^.
Expofitio
5J6 pdfitionem
Prim6 oftendcn-
tribus rationibus.
,
doquodijoneftad propofitura qus/iti. Secundo & tertio oftendcndo falfitatem eius. Prim^ ergo ratio poteft fic formari ; Illa pofitio non ad propofitum , quac ncc foluit , ncc intelligic qu^ficum hsc cft liuiufraodi , ergo. Patet confequcntia cum maiore. Minorem vero declarac Doftor in littera & primo quoad primam pareft
:
:
rem
membri
prirai
lionibus Generis
.1
pofitionis
& Speciei
,
de inten-
fcilicet
,
djccns
,
:
Procedir,
vna inconftrudio in tranfitiua , qux eirentialiter rcfertur ad Gcnus, quod dicic propter rclatiua pcr accidens , pcr fc inquit.harc pofitio
^atUf"»!
*****
tentio Speciei
cft
ac
,
vbi
:
dubitaretur
fi
fi
cft
&
non primo
&
,
dubitaretur an intencio Generis
(ic.
Quod non
hoc
elle
hoc cft , non videtur nec quxfitum conuenienter
videtur
dubium
,
,
yt dubiijnj.Guius rationem adiungit immcdiate, ^uia Gentu rtftrtm ad Speciem , fcilicet in commujii ,
nonhane , velillam,
confequen-
fcilicet nifi ex
& quafi pcr accidens,cxtenfiue ioquendo ficut fupra, quaeft.7. dixit de Patre & Fiiio. Acci^t,
ti,
Q_ ^OQni.4.
,
principaliter intendit
ad propofitum
efle
quasftionem.S.ecui)da ibi
:
:
&
ci
apprehendi pojfint ab intellellu, perdi-
nifiilla
,
& per
uerfof Jpecies.
gnitum aduale
,
diutrfai
oppofita
fi
dicens licet
efi, fcilicct qi}ia nemo de hoc Declarat ergo quidl quxrit quzftio Sed fcilicct qi.ixntur,/i mnfint multa, fci-
natura Speciei
;
fundamenta
prima:-intentionalia,9«»/'«i(<«^-
tantum vnum
plicetur intentip Speciei ,/ed
An
gratia breuitatis vtitor iitteris. licer
qux
B
inchiditur in
quiditas, vel conceptus
ra,Ioquitur
,
,
neriiycui, fciiicet
A,
,
natur*, (ci-
(quae verius diceretur
vel rcalitas
A
,
,
qu^m natu-
applicetur intentio
,
Ge-
<»^/?/»Mm«r,fGilicet intcn-
tio Genetis ,fimultii naturis retur intemie fpeciei
vt 5, C,
,
in cafu
A. Et fic , inquit intelle£ia ejuaftiomembrum pofitignis tfi ad prepefitum. Illa ,
merabra pofitionis,funt mcmbra illius diftinAioa£lu,&aptitudinc, vt gatctin illis duabus conciufionibus. nis fuperius affign^taE.de potentia,vel
hzc memhr*
Polfent ctiam
rpferri ad intentio-
nes,& fundamenta. £t quia haec
jp.
repljco ipfara in aliis terminis
vcrbi gratia
non
fit
,
color
fic
albedo
obfcura fic.
,
&
,
,
iterum
Accipiatur,
ponatur quod.
alius color in vniucrfo, nifi tantura albe-
do,color
igitur includitur inalbcdine, vt pars
quiditatiua eius. Quseritur ereo,an intalicafu ficut intentio Speciei poteft «pplicari albedini
,
& proprietate
intelledus
reperta ex parte rei
negotiantis
;
,
pcropus
intcntip Gcneris
ita
po.flet applicarj-ipfi colori
,
non habenti
alias
naturas fpccificas fub fc , ficut fi haberent plures , in quibus includeretur quiditatiue,& participatiue, vtpotc albedin*em
a(5tu
eft
,
&
tcra poflTcc diuidi in tres partes. Priin6 oftendit quid non quaeritur. Sccundo quid quacritur.-
funt. difparata
,
vel
aduertendum quod ficut ali, fic quacrir rerminum fimul, ,
fiaptitudine,aptitudine
;
quoad exifteptiam in
illa
qu6d
non
rclati aptitudinalitcr
re
,
fi
&
:
IX.
liccc
neceflario
fit
tamen vnum
& altcrum & ficdebet intel-
iStn cognitum,
ligi
:
proprietas relatiuorum vniuerfaliter,
funt fimulnatuca,ideft,naturaliin-
fcilieet
telligcntia
& ideo
,
videtur ptppofitio aflumpta
veriffima.
Addit confequentex minorem
,
quod
fic
fi
poflunr concipi , crgo contra primum mcmr brura erunt plures a(3;u , ita fecundura membrura infert oppofiium primi. Probar confe-
&
quentiam optime qu£eft. 8.
&
,
alibi,
ex his quae tadtafunt fupra,
quod intentiones applican-
tur fundamentis, vt habenc cflccognitum
non vt habcnt do,
Ille
ergo
per fpeci^-s in
eflc raatcriale
eft a(£l:us
fcilicet efle a(5tu
,
&
vel quiditatiuum,
fpccierum, logicc loquen-
apprchenfibiles ab intellec^ta
& hqc dixit
,
,
Dodtot fupra
,
quasft.8.
commu-
rcgula dc fignificato termini
illa
&
eius triplici acceptione , declar^ndo , tertium membrura diftinftionis.Tcrtio modo,vc per formam intelligibilem ab intelle^Jtu apprenis
henditur.quod
eft efle
cognitum ,&
infunt ei
fic
intentiones.
Tertio arguit etiam contra fecundura merabrura pofitionls , inferendo oppofitum primi. Et fimile aflumptum.-yelargumentum quxftio-
neprxcedcnte
do
, quia de fecundis intentiowibus applicatis primis , non tantum de fccundis , ncc'tantum de primis. Hacc igitur lit-
cft
iclatum
terminus
vtpatet. Et-valdefubtiliter inueftigauit Doftor logice hunc intelleaum , quia •, vt patet ., fic cft quasftio logicalis
co-
& rcprasfentatiuum vnius non eft alte-
/ia(5l:u,a£);u
habct
&
,
cft
nigtedincm , rubedinem,& fic de aliis : hic ergoi inquit Dodtor, cft intcUecaus qtiacftionis*, & nonquarit deintentionibus feotfum», nec fundamentis feorfum , nec de potentia , vcl aftu , aptitudinc, ,
j^m«,quia talia plura
Vbi etiam quid
&c.
littera reputatiir
eire
tius.
D, appliea-
& hoc rejpe6fu iUifu
,
fcilictt
ne,neutrt(m
B,
tamen Do^orcxtcnfiue ,quiaminus
proaedlis) vt pote ipfi
naturx
illi
,fiilicet
confcquens habeant
vel habituale faltem. £t no-
, quia non intuitiue, fed abcognofcuntur. Notanter.eriam dicit
propofitpm ,
1 1^
:
tantcr dicit j^fci»
quia nec ijmritHr an natura Generit,
Sedfi nop.TemA ihi,Et
,
Prima pars adhuc in duas , fecundum quod duos falfos intelle(%us excludit. Prim6 de intentionibus. Secund6 de fundaraentis fccunda ibi Nec ^utritur. Hoc volui radicaliter intantum explicate , vi haic littera clarc appareac iunioribus eft enim tzdiofa , & totum -quod fequitur in hanc quaeftionem , ideo fingula verba tangam. Secundo arguitur contra pofitionem , oftcndendo ipfara notj eftc veram , & hoc quoad fccundum merabrum de aptitudine , ctiara coiltra primum membrum ex confequenti. Vult cnim Do6ler , ex veritatc illius fccundimcrabri data, inferre oppofitum primi. Impojftbile,inc[uit , efi aliquid effe aptum de pluribw di-
ftra(5tiue
,
fcilicet
,
nec intelligere
,
fic intelle£la.
Deinde quoad fecundam parcem primi mem^'' pofitioflis, dicit etiam * qu6d non eft ad
dubitat.
»
quod
,
ipfam non
ia(\\injibific referri adflura.
ilc
.
Et tertio infert conclufiue contra primam pofitionem
:
ratione lertia
,
& infra
nias, quaeft, deplurihtu
,
,
fuper
ante oppofitum,
,
primum
Si, in(\mt
Perihermeaptum dici
lib.
,
alicjuid efi
&c. ergo plura
talfa funt
6.
apta reci-
pere pracdicarioncm illius ,igitur fi illaaptitudo fufficit cx parte Generis , confirailis aptitufufficiet
ex partc Speciei
fufficit correlatiuis
eft
adu genus
9,€t\i
,
erunt fpecics
,
cx ,
,
quia xquale
vt videtur tali
:
quarc
aptitudiiie
,
fi
&
cflc
genus fpecies
exconfimili aptitudine : crgo
mcmbri ex fecundo, enim quod Genus habet plu-
feqditur oppofitum primi vt prius. Conccflb
xe» ilpcicudine
,
A^quitur
qu^d
&
z€t\x fpccies
plurcs
'3*
XV.
Qu^ftionis
14. GtltlM qUO-
m»do rtquirit
multm^t-
qucnciam primam.vt pcius notaui,cxzquali mo-
do
ad titulunx qua:ftionis cxpofitum
feu confe-
,
eirendi relatiuorum.
Confequentcr ponit alium modum diccndi adquxftionem, tenendo oppofitum primi membri primx pofitionis , fcilicet qu6d rcquirit Gcnus & ratio cius , multas fpecies adlu , & hoc intelligcndonon dcadlu cxiilentix realis inrc ,
(ittaiiM.
cx natura
rci
fed dc
,
adu concipiendi
cognito
fint aCtu ih cflc
,
per Jpeciem
,
quod
ita
intelligibi-
ab indiuiduU acceptam ejuando
lem
,
fatur ab intalleAu agentc diftind.
,
fcnfibilis
autem fingularibus
manet
fin-
hic,&c »«»ff:qu« condi-
tioncs conueniunt fingularibus ruptis
,
obiedum fub conditionibus
,&cum
materialibus
& phantafmatc, vt ). ifte & alibi fa:pc.
fpecies
cft
oftendens
,
,
qusft.6. habet
I.
Phantafma auteni gularis
&
,
,
vt patet. Cor-
phantafmatibus,
fpecies intelligibilis indelebilis in iutel*
&
vt 45. diftindt. 4. habet ifte, 3. dir fupcr libros dc Anima. Et addit ftind. I. lcftu
,
&
tum dicuntur gnito,
&
in
adiungit
fpccies Gcneris
inquan-
fcilicet in effe co-
,
habendo aptitudinem participandi
Genus. £x qua fi^Iutione refpondcc ad argumentum poft oppofitum,quia videtur eiTc contra hunc
modum dicendi cendum
eft
,
dicens
,
qu6d eodem modo di-
de Specic refpe£bu indiuiduorum,
& quoad adium, & aptitudinem. Argumenta ver6 ante oppofitum funt pro hac pofitione , vt patet ,ide6 cnrrunt. Et quia haec propofitio non
inuUum
prima pofitione,fi benc intclligatur, & illa prima communis cft, & probabilis, vt dixi prius , ideo fuftinendo ipfam , &: concordando quodammodo hanc cum ipfa, refpondct ad argumenta iani fa(3;a contra illam valde fubtiUter:& fatis obfcure. Dicjt ergo * Sufiinende primam p«fitionem,8cc. difFert ^
:
Vbi refpondet ad argumcntum primum , quoad iilam partem , in qua ponit inteIIe(Sl:um verum qusftionis , dicens quod in tali cafu haec nacura cftet fpecics , & illa alia in ipfa inclufacflet Gcnus,vt priijs,id
eft, ficut fuiiret fi-habuifict
plures naturas fpecificas
breuem,&
fubtilcm,
(juia
:
&
fubfe
aflignat rationcm
adhuc, inquit,;»ffi conei-
fitur,minui habet dt inteUe£fu.
Vbi aduertendum ,qu6d
ficut fupra, quaEft.4.
& infra, quaft.7. AntepraEdicamcntorum Doftor, Cenw
eft
inquit Boctius,id tatis adlualiter,
^
eft,
paruz
entitatis
quiamatcriale
tit.
habet
&
,
ns,poJfe concipi ab intelleilu
hoc
/?
,
£lu cuiftf debet dici fpecies
rum
efl
:
:
ejuod
inquiri noneft ve-
',
fecundum additum de
fcilicet illud
,
muUii , ad ^ua de
aptitudo Generit
illis
vt pradicatur
,
tantum aptitudinaliter. Tamen aptum dici,8cc. Vbi Do^aor tangit
fcilicet
illii ,
fi fic fit Genni
condiciones requifitasad hoc vt aliquid
fit
,
fpc-
Prim6 qu6d Genus tale aliquando diccbacura(5lu dc tali , & nunc fit aptum dici de eodcm. Sccund6 qu6d concipiatur ab intcllec^u , & hoc per fpeciem intelligibilem, vt fupril & hoc candcm perquam cum cflcc cies Gcncris a^au.
,
,
vt infri
Pcrihermenias fic fit
,
quacft. j
fit
Genus aptum
res fpecies a(5lu
&
,
&
.
6.
primi
Genus
vt priijs
,
,
G,.
dici , tunc erunt plu-
nedum
aptitudinc
,
vcl po-
tentia.
* negat confequentiam primam,& forma & tenct quod talis atgumentatio non tenet cum apticudine, quia
Ad
tertium
dat inftantiam de Solis
tunc vbi
eflet
,
aptitudo, femper
cflct
potentia,
nem notabilcm,qnx clara eft. In fine vcro totius quaeftionis ponit vnum not.nbiIe"(& poflet afliquo videturconcludcrccum fccunda propofitione, & contra primam licct aliqualiter ad argumenta rcfpondcat fuftinendo primam. Dicit ergo^«o
gnari vt quinta pars huius folutionis) in
:
fimpiiciter teneripojfet
,
t^uod Genut non eft apium na-
tumdici de multis
,
feruatis
quod
,
fcilicet
nifi duzhas
talia
conditionibus obcencipiantfir ab intelle-
Hu, Hc quod in eorum intelleSiu includatur
Genm
,
poJfintexiftere,ftuenon:quzte concludit qu6d Genm fimper habet multas fpeciei aElu. De Tertio. Etfi copiosc tctigi litteram
Scttioper.Ttm.I.
^9'
aIiquasdifficuIcaces.Prim6circadi(£la in illapri-
mapoficione*. Videtur enim quod accipiendo t nam.x. Gcnus fecundz-intcntionalitcr requitat multas fpecies a(Stu , quia quacftionibus praecedcntibus declararum cft c^ubd pradicari depluribus eil racto vniuerfalis , ergo per fcincludicur in intclle^flu cuiuflibet fpecici ipfius,&per confcquens Genc-
,
crgo dc necelTitatc fpecies plutcs rcquiiuiuiir&
dcGc-
nere,& Spccic in fundamentis tum ex illisauthoritatibusante oppofitum , tum quia fi intentio Generis requirit plures intcntioncs fpccicrum,&
&
rtffuitit.
,
diflTcrentia fpccie. Similitcr poflet argui
&
muliit iu»
tamen proptcromnem fcrupulum abigendum circa di(^a, introducam
Do(floris in 1. articulo
bet de (Wf£f^«,fciIicetobic(5tiue,non formaliter,
necfubie(^iue,&hoc intelligitur de fundamento Gcncris , hoc cft didu , Gcnus habct fe, in vna etiam fpecie , vt potentiale , contrahibile , & ^tadluale , per confequens minus habcns de cntitate , & a(!luali , atque eftentiali intelligibilitate , quim fpecies cuius eft. £t fic fuftinendo primam pofitionem,qu6dneca6lu,fciIicctquoad ezigentiam , nec potentia ad fic efle , rcquirit
aflum
perconfequcns talia erunt fpeciesa(Stu,vt loquitur Logicus de fpeciebus,& hocy5«* exiftant ,fiue
quare inquit Dodlor qu6d ctmconcipiturminitsha-
inclu-
caiur
prtidicati
&
ftionepraeeuntc) cftconucnienter, tanquam particula quiditatiua pofita in dcfinitione Gcncris,
,
18. num.C.
quod tamen eflc falfum fupii oftendit.Quod autern hoc fequatur, oftendic pcr vnam propofitio-
ris.SiniiIiter/^»^««r/^i«/^faV(vtdi(ilHm cftquae-
,
rantmr.
li-
&
:
qut, rtqut'
habet. Terti6 poteft,addi
,
in cius intelle(flu ,
Ad /fitclfS »flm Getitrit
,
concipiebatur bri
17.
,
& acluali-
potentiale
vnnmquodque fe habet ad efte & adum, quo maximc eft cfte ita ad intelligibilitatem:
Gtnus qutditur in
,
tenuu Jimilitudo fingularium , vt
ficut
modt
Adfccundumdicit,9«o
eiei,id eft
quod
,
vttucxponi»
,
Do6lor,rcfponfio ad pto-
ita eft,inquit
pofitum.
inquit
&
16.
ipfum.Et
aliud,
dere aptitudinaliter aclu ineft ; quod talis eft adlualitas fpecierum
K nana.f.
,
idelicet
quod rcquiritur ad fpecies Gcneris , viquod adu habeant aptitudincm parti'^ cipandi Genus , ficut ijifta o cap. de Proprio, dicit quod rifibilitas ineft a£lu homini,vel ri->
n-
537
Gcnus plurcs fpecies fcd tahtum aptitudinc.idcft, non rcpugnantiaad cfl'ea(ftu. Patet foltitio
plures habcbit. Declarat afTurBptum
fundamcntum fundamenta,cum habeant
cfle in diuerfis
illa:
intentionca
fundamentis
fpecificis
fubicdiuc. Itcm.fupti
di^um
cft,qu6d dcfinitio Vniuec-
ralis,& Generis eft quiditatiua
,
&
cflcntialis.er-
go nondacur pcr aptitudinem.Patet confcqucn-
Tt
•
j
tia,
zo,
lit
'i^Expofitio
558 quia nulli apdtudo
xia,
cflentia illius cuius
efib cie
& ma-
fMtum prxdlcari,6cc.
videlicec
,
&
potentia , inItcm.vidctuf quod aptitudo , conucnienter diftinguantur , vt Doftor diftinguit
:
nam
aptitudo dicit ordinem ad adlum
potentia inclinatioHcm ad illud
Potentia etiam abfoluta ,
cft.
ordo
(it
&c
,
refpcdtu cuiu$
,
non eft ordo , cum
refpedlus.
Item,videtur quod graue
pontum rurfura
potcntiam diuinam,nt aptum elTetlviolcnter
furfiim
fic
,
efte
furfum
quod non
,
,
pcc
alitec
contingit,
f um omnia iint in potentia obedientiali refpe&a Pei,& per confequens habent inclinationem fecundum imperiumeius. Itcm.talpa dicitur casca , & tamen non eft nata habere vifnm.crgo illa propoHtio eft falfa , Nihil
& c.
dicitur priuatum,
Item per potentiam diuinam potcft ca-cus ctiam nattis videre, ergo illa propofitio eft falfa, priHatiane ad habitum,&cc. Item , atenebra ad lumeoeft pofHbilis tranittus,& Hcdc aliis multis.
A
I.
Ad
ifta
rcfpondco.ptinii pratmittcndo.iudicio
tur
:
Ad
aliud dico
dico
,
dicit
&c veijor eft
quod
,
logicc loquendo:
primum , ad primum iftorum
intelligitur iliud aptitudinaliter
DoAor.&communis
enim vniuerfalc,
,
vc
cxpofitioomnium.-eft
& prxdicabile idemj& prxdica-
bileeftidquod aptu^i natum eft przdicati. £c fimiliicr diccndum eft de diftereniibus fpecio,
quod requiruntur aptitudinalitct. Vcl fi contendas quod intelligahtur ifta adlu, & non folum aptitudine poflet dici quod verum ,
cft
de fa£lo loqucndo
vt quaeftio
ifta
:
fed
tamen
in aliquo cafu,
fupponit, pofiet alitet
ter poteft dici ad illud
quod
cflc.
Simili-
tangitur de funda-
mentis. dici
titudinalis definitio
,
vno modo, quod
per apticudincm congrue
Huiufmodi
poteft affignari.
entis ap-
eft
prasdicabilc
,
vel
quod vniucrcomplctum,& aau,(de quo eft hic fermo) fit ens adu', & quod pra:dicabile fit tanquam pafEo
,
quod loquitur Dodbor
hic
Ad
aliud de tenebra
&c. patcbic infr^
,
,
,
in
veritas
il-
, de qua ptiuatioue intclligitur,& de quo non. Vide ibi triplicem diftindionem de priuatione, Ec cum dicitur quod pec potentiam diuinam poteft cscus , &c. Dixi iara qu6d nuUibi eft aptitudo , vbi non eft potcntia abfolutc loquendo ; mod6 Philofophus loqui-
lius propofitipnis
tur ibi naturaliter
vt expertus eft
,
ad agens natucaie
,
& in ordine
,
ficut alibi in fimilibus lo-
quitur.
Secundo dubitatur, ,
circa aliqua didta in
&
primam pofitionem. Et ^uia prima tis
il-
exprcfTa,
&
declarata prius
rario eft fa-
circa fccun-
,
dam rationcm * inftabo. Vidctur enim qp6d noro.^ illud primum aflumptum fit falfum quia natu,
ra,-vei quiditas animalis
,
feclus^
omni opera-
tione intellc6^us , vt habct illam vnitatem minorem vnitate fpecifici , eft communicabilis,
&
pluribus , quantum eft ex dato qu6d intcile^tus nihil operetur circa ipfam , nec circa fpecies eius , immo dato qu6d nulia potentia cognofcat ipfam,nec fpecies przdicabilis de
partc fui
,
eius.
uum
:
eft
afku fpecies ante adlum collati-
fcd in illo priori pcr fpeciem inteliigibi-
lem poteft apprehcndi
,
crgo
illa
propofitio cft
falfa,qu6d aiiiu naturdyinquamum dicitur ^eeies, efi
quod a^u concipiatur,8cc.
falc
Item , videtur quod illa tcrtia ratio praefupponat falfum , fcilicct Genus cffc aAu Genus, proptei folam aptitudinem ad ptxdicandum., immo requirirur quod habeat ad minus vnam fpecicm adu , & ita non erit fimile de illis fpeciebus , qus tantum apta: funt recipere przdicationcm eius, & ficargumcntum non pro-
locutiue datur hic definitio per aptitudinem eft defctfptio
,
vcl
pct fubieAi paflionem.
Ecper hoc foluitur illud quodfcquitur deapfi adhuc contendasquodeft relatiuum a6kuaIe,crgo requirit terminum adu. Dico quod verum cft,Ioqucndo de adu cognito, vt di-
titudihe. Et
f:it
fecunda pofitio, non auteni in
a(£l:uali
exiften-
tia,vt loquitur ifta.
Ad aliud
dico
eft inclinatio,
,
quod formaliter potentia non
do
fe Qoncomitcntut.nec aptitudo formaliter eft prdo, licccconconiitcntur fc:nullibi cnim fecundum veritatcm eft aptitudo, vbi non eft potcntia in ordine ad aliquod agens in vniucrfo aliter aptitudo effet otiofa,contra Commematorem 2. :
Metaph.in principio.Quod tangitur depotcntia abfoluta , dicd
quod
hic loquitur de potentia rc-
fpe^iua.vt patet.
Ad aliud elfet
dicobteuiter,qu6d in tali cafu,graue furfum violentcr , vt violentia opponituc
apcitudini natucali
cedir.
Itcm,videtur qu6d fufficit
,
non tamcn
vc opponitur
illa
vtri^ue correlatiuo,
relatiuis tertij
velnon repugnantia,licetaliquan-
24,
primam propofifolutionibus earum , fuftinendo
rationibus contta
tribus
vniucrfale.Aliter pofTct dici.pofito
eiuSjVt fupri.quzft.fi.didlum eft:tunc vel circum-
^|,
quac eft carcntia in apto
,
PoftpraEdicamentis in vnaqua:ftione
Itcm, nihil
Ad aIiud,poflct
aptitudo
quaptum animal.
tioncm
,
ftac
hato habere habitum, & quando, & in quocumque loco fucrit,& fecundum q^pd,&'ad quod,vt $. Metaphyf. text.commcnt.X7.& p.Mctaphyfic. text.comment.3. habetur. Mod6 talpa nen ef); huiufmodi. Vel alitet qu6d talpa eft nata habcrc vifum fccundum genus propinquum , fcilicet in-
magis mihi
fapit
adbu fupcrnaturali
propric de priuatione
lis
fuftinendo
cum
naturalisad oppofitum.
meo,qu6d ille primus niodus dicendi fufficienter impugnaturi Dodlore , & idco fccundus modus
tamen
|,|i.
licel aliquibus vide^-
^
^.quaeft. Q^odlibeti , Sc 6. quaft. prims diftind.z.Malc crgo dicit quod definitut pcr aptum
dofibtin^ iftius
ximc
j,
aptitudini obedietuia}]
quod nec natutaliter , nec violenter, fcd tantum ncutralitcr fit furfum & hoc habct exprefsc ifte quacft.i.Tcrtij,& quacft.ip.Quodlibcti, qu6d
plcrumquc in
eft, vt patet
modi,
aliterhabct cfrc,
&
ptopoCitio,t^(juale t^
non
fit
vcra
,
vt patct in
& pluribus aliis, in quibus alio
modo vnum correlati-
uum,&alircraliud. Item , videtur refponfip data ad fccundum ^ r. iftotum trium includere aliqua dubia. Prim6 ciim dicit * quod nenjttfficit ad ejfejpeciei, &c. ar- *nuiB.j. guitur enim fic : Inquantum aliquid przdicatuc in ratione generis,dealiquibus in rationcfpc* cierum , pcr hoc denotatur qu6d in intclledtu includatut taic Gcnus , ergo maeorum fit , l^ dicic Dodtor , qu6d non tft verum de iUis mul-
&
tis,8cc.
Icem, quare dicic quod aliejuando dicebattir , dc prztccito, dcper eandem fpeciem.
Item,
XVI.
Qu^ftionis nuiB.*'.
Itcm, videtur qiiJid inconucnicnter ncgat * illam primam confcqucntiam tertix rationis, quia
fimili
argumento vfas
quzdione prxcc-
cft
dcntc. Et primo Pcrihcrmcnias
Ncc
quxft. 6.
,
propoHtum , tum quia dicerctur quod forma Solis non eft materialis , tum quia dato qu6d fic negaretur , quod alia raateria non Ht apia rcciperc illam,cum mainftantia dc fornia Solis eft ad
& in potcntia ad & maxime fecundum dodrinam huius, in plcrifque locis & praecipuc in fccundo diceria
prima Ht vnica omnium,
omnes
,
1
4.
Itcm , non vidctur fcqui qu2>d H Cit aptiiudo in vtroque cxtrcmo , quod iit potentia , nec ad hoc probandum cft nccefta-. enim grauc poHtum furfum, cft aptum
p.tx>po(itio illa iiia
i
ficut
clTein centro, ita in ccntro cft aptitudo ad rcci-
piendum ipfum , & polTct nihilominusponi Hc rurfum, qu6d nunquam poftet clfc in ccntror ftotcntia faltem agcntis naturalis,dcqua videtur
oqui
ipfc.
Ad ifta refpondeo.Ad primum dico,qu6d
%6.
Vniuerfale aliud
cft in
(icuc
potentia ,aliud in a£lu,&
ntric» tun ifi
fiin potentia,hoc cft vel propinqua, vel remota; fttiniM ita pra:dicabilc. Dico igitur quod loquitur hic rtm»t» vni' logicc, &c dc Vniucrfali in a£ku , vel pracdicabili, nifi
tnrfiUt.
enim
vel faltem in potcntia propinqua. Nihil eft
aptum,
niii
fic
& cognitis extremis, aptitudinis & tunc fequitur
cognitum
vcl tcrminis fuz
,
,
enim cognofcnntur cxtrema cognitione abfoluta , qu^m comparatiua, vt didum eft faepc fuprk. Conccdo crgo.quod aftumitur in argumcnto de quiditatc gcneris in illo priori, loqucndode aptitudincremota , non propinqua. Ad aliud, tadtum eft fupr^.quxft.^. & feqaenti. Sed breuiter pro nunc dico , qu6d hic accipitar Sptciim <»ff«,pro fundamento propinqub fpeciei , vel non quocumquc modo apprehenfam, fcd apprchenfam, &comp3tatam. zCtus pra:dicandi. Prius
Ad
aliud, patct ex di^is
quomodo
rclatiuis mutui$,vt patct.
Ad aliud,patet cx fccundo articnlo. Non enim incclligiturillud Ac prtdicxri ^dtu. ,icA aptitudi}ic, licet in rei veritate folutiones
multiim curandae. Addit enim
qu64
AJ
illa:
non
,
ncm
quaeponit alietatem matetiae fupcrioris,&
,
inferioris.
Ad aliud, probabiliter fuftinctur illud didlum de potentia , Sc apiitudine , propofitio fequcns, ad inftantiam dc graui diccretur, quod ibi cft pocencia, quia nullum violcntum perpc-
&
&
cuum
nacuraliter. Si
cxco ,
enim
vifus cftet naius efTe
quare non potentia , fcd quicquicl fit dc vlterioriinueftigatione huius , Sc di£korumj probabiliter tamen,& famosc loqucndo, Dodor foluit argumenta illa optima, vt daret viam tcnendi ptiinam propofitioncm.Sccunda tamcn propofitio mihimagis fapit. Sed in rei vcritatc fupplendo, vt facit Dodlor.pariim , vcl in
ficut e contra
:
nihil difFcrunr.
Cztera clara fuat , nifi quis moueretnr,eo qu6d dicit DoAor in fccunda propofitione *, qu6d Species inteUigiyHu aecipitur ab indiuiduo & qu6d aptitudo habeatur 4^«,vbi vidcrctur cfte op-
,
vtl *£Ih
,
& infra often-
:
19» nain.j.
,
Sed hare
pofitio in adie<5to.
Primum, quia quod
eft
facilitcr foluuntur.
caufa cauf«,cft caufa cau-
fed indiuiduum cft caufa phantafmatis ,ic hoc caufa fpeciei , ergo vel faltem indiuiduutn cHquod, licct non quo , vel in indiuiduo includifati
:
tur
,
& illud ^uod eft ratio agendi & conditio & idc6 non dicit Dodbor quod indiui,
agcntis
duum caufat tur,
,
:
,
quod eft
qu6d ab indiuiduis accipiun-
fcd
rc£le diftum.
Ad aliud rari vcl
dico , quod aptitudo poteft compajlptiimJt ad inefle fundamcnto , vel ad tcrminum. ^uomtJ»aam
Primo modo, non aptitudine , fed adiu ineft.Secundo modo, proprie cft aptitudo, & aptitudine lerminum habet , & non ncccftari^ adlu , vt infri , cap. dc Pro^rio habet. Vbi fortc prolixi6s ha:c tra(5tabo , Sc hzc omnia probabiliter dida
'"'*•
fint.
Dodor vltra hoc,
vtfint a£tu fpccics
,
vno modo qu6d loqui-
/inc
eft fr*dicari'vel aptitudine
iconditiones
aliud, poteft dici
18,
tur dc matcria fecunda, vcl dato quod dc prima, fortc locutus cft fccundum communcm opinio-
procedic
argumentum Do£toris. Ad illud, quod tangitur de reIatiuis,non dicic Doftor , quod fcmpcr habcnc vniformitcr cftc, fcd qu6d fufficit aequale cire. Loquitur etiam dc
,
<539
qu6d bene ncgat , de fbrma,
pacec
confequcntiam illam valetc , vt oftcndi pcr Inftanciam. £t cikm dicisqu6dfic arguit quzftione przccdcnte. Dico quod non , quia ibi de fa&o, hic vcr6 dc aptitudine. Cum inftatur contra inftantiam de Sole. Ad primum ncgatur aftumptum fccundtim vcritatcm , quia fotma Solis cft materialis , ficut aliotum corporumcceleftium.
,
,
ftind.
Ad aliud
Qj^iE
alias
S
qusB eft
ditqu6dargumentampcccac fccundum Confc-
T
19.
XVI.
o
I
apud Scotum.
qacns.
^m
Ad aliud dico qu6d ide6 dicic ,
^4r«r,.quia przfupponit
omnes
in vniuerfq aliquando fuiftc
aliquam
,
,
aliquando dice-
& idc6
fi
vel aliquas alicuius generis
&
adu
pcr aliam, viderctur circ alterius ob-
&
, vt patct , tangitur infr^ ,fuper libros Perihermenias. Sed tamcn noneft fimplicitcr
impoflibilc tas obiedii.
qu6d
fic
alietas fpcciei
,
ne Generis
efte
nouo fecundum fe totam polfe produci, tunc folutio non procederet. Dicit ctiam per eandemjpe' ieiki
,
conue'
.«*
per con-
&
fi
quid
hac particula, in
nienter ponatur in definitio"
ponatur
non
in re, aliquando tamen fucrunt, fcqucns fpccies intelligibiles , aliquandoabindiuiduis carum acceptz, rcmanent. Quate fpecic incffe cognito a6ku , vel habitu. Si tamcn poneretur aliquam fpecicm alicuius gencris de
ciem, quia
Vtrum
fpccics podibiles
&
idcnti-
DE P
R
I
Mo
quid
,
quasftionis patet. te
,
in quid
fit
prk quzft. 9. Sc alibi
Nedum enim efTc de quidita-
vel dc cflcntia dicit in
Theorematibus,definitione habet
quam
in ^uid,
quzft. 6. dicit fifficit
innotuit fu-
,
& in folutionc huiits
,
& infra
qu6d j^d
(juodpradicet tpiid.
(juid.
6. ,
Vnde
ait in
Ejfentialeinplmfe
cap. de Diffcrentia,
pradicari inijuid, non
Quid vcr6
^uod quid, vt ^uod
,
iptiditM, ycl
habct videri
&
Ordoquxftionis buius patet,& diuifioeias
Tt
4
com
|^
540
V
l
Expofitio
coairaanis eft, excepto qu6(l in fecunda parte pocell fieri aliqnalis fabdiuino , vt patebit.
DeSecvmoo,
1.
partem negatiuaro. Prima fatis clara
arguit cribus
eft
,
racionibus
procedit enim ex argu-
mento Porphyrij in lictcra, ad oppofitum tamen oftendencis Genus ptjedicari in ^mi^, eoquod coauenienter refpondetur per ipfum , ad interrogationera fadlam pccjjuidde Specie. Ctimcrgo ( VI quxft. 1 1. oftcnfum eft) Genus vc hic de-
& taie non dicicur in quid de
finicuc, ^c incencio,
rc
,
cum fint quare nuUo mo-
vt patet,nec de iritentione Speciei
ijdifparata: Species Vniuctfalis
,
,
do gcnus prsdicatur in ^»»«i fienim quaeratut Hidefi homo? non refpondctur quod eft Genus. ;
Si etiam quxracur , qnid efi Species f nec rcfpondetur pergcnus. Secunda ratio procedit ex inada:quatione,vel
potius eo
quod
fruftratur fine, propter
nitur.vt fupra,quEft.i4,in fimili
qucm po-
argutum
eft.
Ec
formetur atgumcncum fimilicer, ficuc ibi nocaui racione i. anccoppoficum. In probando minorem adducit Philofophum 7. Metaph. text.
ii.& ij.rccicatum
comnt. 45. vt fupri, quaeft.
de pr«dicatione
eft
fuperioris de in-
difFerentigc
feri ori.
*' .^ojii
fic
prgEdicari in quid
,
fed vt fupenus
d^e
inferiori,
,
qua:ft.9,
&
DifFcrcntiam prsdicari in ^uale, crederet ahquis DifFerentiam cfTe quahtatcm , de prasdicanicnto Quaiitatis, cuius ri intjuale
,
modus prjcdicandi
fecundum quod
diuerfi
eft pracdica'-
modi
pra:di-
& quzftiones & refponfipnes proportio-
candi,
deccm Pradicamentis:idc6 ponit fccundum notabile,dicens-^u6d 6^
, fcilicet abfque ahqua determinatione contrahente , vcl diminnentc. Sed difficrentiafuhjian-
lute
tialii, id eft
id cft
,
,
eflentiahs
,
in quale cfTentiale
rum,cap.8. Speciei
,
,
vt habctur 6.
Topico-
Quod declaracnotabiliccr, quia
ferencia talis importat
aUm
pritdicatur in qualetjuidy
forrnam
vt fupra fxpc (forma
vci
,
auccm
dif-
formalc
,cjualitas, )
,
quiJitatiuam,
& cfFentialcm iiTiporcac,& ex con-
modum
Quareinquic
cocius
,
ideo prxdicaturin
rationetotiut, id
cfl:,
formaj,& qua-
quiditacis, praedicatur in ^ualequid, id eft,in le quidicaciue.
eftdiilu, qiiod.ficucdiffercntia noncontrahicur
dum
«d
difFcrencia fumitur cx diuerfitate
modorum
fcndi, vt prius facpe, de
infra
illud» cuius cft diffcfentia
,
fedpocius concra-
& dctcrminac Genus, & alia fupcriora
,
ita
fi
difFcrentia fuperior de inferiori dicerccur,vc dif-
ferentia;
non dcccrminaremr,nec contrahcre-
tur ad ipfam pcr aliquod concra6biaum,cuius op-
pofitum prsfupponic
non
Dodoc
efTc
verum
,
licet
probet.
&
fundamento fubahis tcrminis,vtpatct.Adducit Philofophum i.Topicorum, cap.7, eft propofitio notabihs,& farpe ppnderatur in
cedit fimih
&
his quxftionibus.
Ad oppofitum adducit Porphyrium,deinde refpondct ad quxftioncm , vbi duo facit. Primo folutioncm qUarftionis, conciufioncm affirmatiuam
fuftinendo, ponif,& declarac.
iicit
concra dida,
uidi in duas.
Primo condufionem
ponit,
Secundo ob-
& foluic. Prima pars poccft diquaefici affir-
& breui^er probat.Secundo duo
nocabiha pro maiori declarationeadiungit. Dicit ergo primo , qu^d conuenienter ponitur. Cuius rationem fubiungit, vt fupra farpc dixit, co quod ratio Vniucrfalis
cd
prtdicari depluri^ut,
qus
diuiditur per in ^uid^Scin^uaie,
tanquam primos modos prasdicandi. Cum igitur Genus fit fpecies Vniuerfahs , ncceffe eft vt ahquo duorum
modorum pr^djcandi tiae
diuifiuae
prasdicctur, quia difFcren-
Generum
,
funt conftitutius Spc-
cicrum. Manifeftum autcm pra:dicatur intjuale
quod Gcnus non , ergo per locum ab immcdiaeft,
lc oppofitis, prasdicabitur in ^uid.Et
dubitafct
t.
Vnde concludit
ex
hoc difFcrentiam
praedicandi Qualicacis,
inter jno-
& DifFcrentiae, quas
quo magis
,
efr
cap. de
Diffcrcnria, quaeft.6. habec vidcri,
Dcinde obiicic contra di6la dupHcitcr,& ma%\mh contra iUud primum notabile. Primo inferendp cx illa defcriptione^r(«
^
,
Vulc crgo inferrc qued cum vt fuperius defccndat in ipfam , pcr confequens per aliquod determinatiuum, vel contraftiuum praedicatur in
matiuam
&
Synonyma cranfcendcntia quarc prsdicacur in quale. Vndc j. Mctaph text.cornm. 19. habctur quod primus modus Quahtatis cft difFercntia fubftantiae. Et quia non quamcumque formam, nec quecunquc modo, fed formam func
,
in lecSta linea : aflignac racionem dicens , ^«/4 func fuperius per fe ip/itm defcenderet in inferiw, h.oc
hit,
&
qu£ di<^a funt fupra, fequemibus. Et neexhocquod dicit
^uid.
dijferentia, fcilicec ficucvie
Sc quid in ^uaie
,
r,
tota httera patet cx his
quod mn prtdicatur vt
&
4.
dehcet
fcquenti per
,
&
non in ^uid. Ponitprimum notabiledeclaratiuumiftorum terminorum,& fignificationis eorum,quidvi-
Et quia ahquis diceret quod pracdicatur in , ficut praEdicatnrdc Specie cuiuis eft conftitutiua hoc cxcludcndo dicic,
quale.&nonin quid
Specie ptacdicatur
^,
^«4/*,&quare DifFercntia pracdicatur in ^uale,
qjiate
qaiaaUquis
Genus non pxxdicarctur
ia
nifeftc falfum eft ra
,
cum omne
quia cfTcc per confequcns vcpraedicacum in quid , vcl in quale :
de aliquo verc ineftfibi. Quodaucem confequens fequarur, pater ; quia lapis non prcdicatur de homine per modum qualitatis, nec inforroantis quare per tViodum fubfiftentis, circntialc,
illud
:
vel cflentiae
,quod
eft praedicari in
^««Vperte.
Secundo arguit , inferendo illud inconucniens , videlicec Genus hic definitum non conucnirc vniuocc rebus
vniuocum
eis,
omniumgencrum,
cuius oppofitum didlum
vcl efie
eft fupi a,
Quod autem hoc fcquatur porcfi fic Cuius pars elFcntialis & per fe definitio non cft vniuocum omnibus gencribus.ncc ipfum qusft.
argui
I
.
,
:
,
definitum fed harc pars definicionis Generis :
huiufrnodi, ergo. Patec confequentia iorc.
Minor yer6 patec, quia cfFentia non
uoca illis
,
vc didtum eft facpe fnpra,
cft
cum maeft
vni-
& infra ma-
gis:quare nccpraedicari in quid,li iiJadcfcripcio, quam tu aflignas , cft conueniens , fcilicet pradicare ejfentiam
permodum
guracntuni formari
effemia
,
& poteft hoc ar-
codcm modo
,
ficut praece-
dens.
Ad hzcargumenta rcfpondet , negando confequentiam prirai , quia pradicari in quid , vcl irt quale diuidunt prsdicationem poflibilem , veram, vbi videliceteft habitudo przdicati ad fubie^ura, qualis efl abftradi , inquit Dodlor,id efl,
&
fuperio
7*
1
Qu^fliionis coi»muni« , vcl
loquatur de abftradionc propric , intelligi dcber dc ablhadtio-
fupcriori!, vcl
ne non vhimata vniucrfali
,
:
accipit
fi
enim abflradum pro
.
&
z.
I
quod
4.
& infr^, in
Antepraedicamentis,qua:ft.
fuHicic videlicet vnicas proportionis in
fundamentis ad vnicatem vniuocationis,in intentionibus.Przdicari ergoin ^uid vniuocum efl in omni gcnere , liccc nulla effentia vniuoca fir, fed benc vnitatem proportionis habcnc eflbntiac Prxdicamentorum, fcilicct in fimilitcr fc habendd , vt paiet.quod fufHcic , inqiiic Dodior , quia praedicari dicic habicudinem prardicaci ad fubieAum. Vbi crgo eft vniformis habicudo , ibi vniformis modus przdicandi , ita pra:dicari in.
&
^Htd fecundai-intentionaliter
vniuocum
erit.Dc-
indc refpondccad argumenta principalia.
Ad primum dicir qu6d ficuc
d«-intcntionaliter,ita duplexpotefteflc quaeftio
&
de Spccie,videliccc ^id efi , quidprtdicatnr dc ipfa. Ec liccc vcraquc quaeftio poffec ficri de ipfa vtroquc modo accepta , tamcn propric loqucndo prima in fundamentis,& fccunda in intcncionibus ficri dcbec. Ad formam igicur argumcnti dicendum , fi quzratur de Spccie, vc quasri debec, fciliccc quid przdicatur de ca? Conuanienter rcfpondctur per vc hic dcfinitur
:
&
fic
concefsa maiori
negatur minor,& fecunda pars probationis eius. Sicur ergo conuenienter quarritur, tjuidefi homo? refpondetur per animal,kA conucnienter quathat quid prxdfcatur de jpecie } Sc tefpondctar pcr
&
541
fubftantia : etiam ex
autem ex
Dodor hoc ,
do
tiapoccft accipivel vc differcncia
,
,
&
in fubflantiis manifcftiuseft, &forte verius
Qu6d autem talis
inii\ magis.
:
ftanriz cognofcibilis erit,quia cuius cognitio de-
pendet ab ignoto,& ipfum ignotum crit. Infinii.Mctaphyficx. tum vcr6 ignotu cft 1 .Phyfic. Ad hacc duo refpondet vnica refponfionc fcd vidcturfpecialiterefrc adprimum iftorum,& remittit fc ad dida fuprk, quasft. 9. ad finem, qu6d
&
non
fcilicet
fequitur inconucniens illanim
difTcren-
vel vcgcnns.
Ad
certium principale, refpondct vniformiter
comparari,vcl ad fubieftiim vt fupri
fai^pc
didum
dicatur in <]uid,Sc
Cic
j"'^,l/jl*' vel ad fuppofitum, fnbi,a, ,
,
Primo modo non prac-
eft.
loquitur Porphyrius in
lit-
,
,&
nigri, cftgcnus;
dida
;
refpe(3:u corporis accidcns
fpccics
litaris,
;
;
communiter
rcfpe(3:u
qua-
& fic dc aliis.
De Te RTi o,cir«a
dicSlaiq
folutiontqux, fcd quia ex
fupri deccrminacis pofFunc dcclarari.ideo brcui-
me expediam.
ficuc
non
Vidccur prim6 quod genus in
in ^Mf<^ pracdicecur,cum ficaccidens,
& alia: incentiones.
Icem,
illac
nocificaciones de in ^uid, 8c in ^uale,
non videntur conuenire intentionibus, dequi-
differcciafupcrioreft Gcnus,&inferior Spccies,
& omne genus defcendic in
DifFcrcncia pracdicacur in
ergo
tc,
inferiori.ita in collatcralibus pcr
ficut ibi
dacur fuprcmura, ica in collace-
modo. Sccundo arguic proceffum
ralibus, fuo
ferenciiscfrcncialibus cx
illa
in infinicum in dif-
rcfponfione, quia
fi
fuas Spccics per dif-
ferentias,crgo aliqua differcntia crit contradliua illius
de
fuperioris,& conftituriua infcrioris:& runc
illa
du
contradiua quacratur an
fit
fuperioris difFercntix,veI non;
prius,
,
^M
pr^,qu2ft.5).vbi ide6 definicioncm
non fu-
di(ftis
fecundum de-
claracioncm Do(5loris nbn ponic Porphyrius hic, quia non pr^dicatur aliquo vno modo prardicandi,fcd in^uale ^«i
illius diffcrentiz erit alia
diffcrentia conftitutiua
(juale
Pacec cbnfequencia cx
non,pari ra-
tione dicendum crac dc prima , quam tu ponis fpcciem ; fi fic , cum otnnis fpecics habcac gcnus
&difFerentiam jCrgo
cflct Vniuerfale.
Specics refpefi
& de illa quacratur ficut
& fic proccfTus in infinitum in difFcrcntiis
Ec quia fortc aliquis diceret qu6d
fercntia,
Item
fi
illius dif-
fi
fic
pradicatur.
ficuc przdicatio alia
,
vera , alia
fimiliter propofitio.ita vidctur
falfa
;
8c
qu6d modus pr?-
dicandi conueniat vtrique: ficuccrgo prardicari in quale , funtprimi modi przdicandi
in ejuid
cftentialibus.
H.
poflcnc plura dnbia adduci
,
bus per fe hic eft intentio. Item , non vidctur qualitas abfolute in ejuale pracdicari, quiaetiamalia omniaPra;dicamcnta accidentium fic pratdicantur , vr patet ; cum non ine/uid dican^ur de fubie(5to. Item , videtur incpnuenienter didum ,qu6(l
ua fupcrioris de
^
fufftfit».
tera.Sccundomodo bcncpracdicaturin^wV.non vt accidens , fcd vt Genus vel Species. Eidcm enim fundamento comparato ac^diucrfa, diuerfe intentioncs applicari poffunr, fccundum diuerfitatem proprietacum ex parce rci. Golor namque,
^uale^Sc
ficut in rcftalinea cftprasdicatioquiditati-
^iciietit
vcad fecundum, videlicecquodaccidcnspoteft
Piim6,quia tunc fequeretur qu6d in omni gcncre cflcnt tria Generaliffima,fcilicct fpecierum quia
ii>
aliameuacuationem,vt ftatim tangam.
bus
difFcrentiarum oppofitarfim,
II.
primo argumcnto,quia coordinationcs difFcrentiarum , &c. Sed fecundum argumentum quzrit
arguic dupliciter.
&
vc
nitum non dcbeat admitti,oftendit quia ad co-
ftionis
,
,
procclfus in infi-
gnitioncm Spcciei rcquiritur cognitio omnium difFcrentiarum eius,fi crgo funt infinitar.non potcruntpcrtranfiri.ex i.Pofteriorum,& alibi f«pc, nec per confcqucns Spccies aliqua in gcnere fub-
Primo modo non praedicacur mquid, fed bene fecundo modo. Scd concra hanc refponfioncm
in refta linca
mo-
&
de proccffu jn infinitum , quod diffcrentia fcmpereftciufdcmgencris:fcd poffct dici
vel coloracurii, rcfpeftu albi
quod
inconuc-
nicns in gencre fubftantiz,ica in aliis:eodem
refpe(£lu faporis difFerentia ,faltcm
dicit
fubftan*
differentia conftituicur.
ficuc fpccialicer infert
ceri in
Ad fccundum principale,
non
non fic fubflantia i .Phy ficorum textxotmn.iG.
tiis
& 17. Spccies
Genfu,8c
talis quxftio , &refponfio habenc excrfundamentis, ficuc incomplexa vnius pro incomplexis alreriusfupponant taliter vnita.
10.
non
:
Specics dupliciter
accipitur,prime-intcntionaliter,fcilicec Sc fecu-
Genus
fubflantia;
Et
vt faEpe alibi habcr.
Ad aliud,dicit conformiter di£lis fupr^^quzfi. 1
XVI.
&
in prxdicatione vera,ita
& in pracdicatione falfa,
cum lapis dc hominc non prxdicetur in f«4-
fcrenciac, difFcrcnriae cric aliadifFerentia,non ra-
crgo
men dc genere Subftanciq,fed de alio gcncre:hoc
/f,prsdicatur ergo in ^Miii,licct falso.Solutio igi-
excludendodicic,qu6d non poceft efTc in alio generc.Cuius rationem affignar,quia difFerentia eft ptior fpecie:mod6 fubflacia eft primum omnium 7.Metaph. text.cemm.^. non crit crgo differcntia
tur primz obiedionis non procedit.
Mdhxc
in folutionc quxftionis,
'3*
Adduoprimapacctcocfupri,quaEl>.9.arciculo 3. Genus cnim pracpiosefupr^,quaeft refpondetur.
dicatur
GtnHs frAdi^w',*:***' imfluittt.
Expofitio
541
4icatur in ij«id duplicitec , rciiicet in idtufignato cle Spccie,vt fupponunt pro fundamentis in a£tu
&
illo, Pracdicatur etiam de hoc gcnete , inf«4/«,tam in aduyi^«w,quam extrcito de fundamento. Quomodo etiam illx notificationes
txercite
verificantuc in intentionibus
&
,
quare
,
vide
nus alicuius , prxdicatur pcr
locis ptxalicgatis ,,ergo
propric
licct
,
tjuid ipfi
fubftanriac
,
&
po-
Dodor nqn excludit alia Przdicamcu-
hoc.quod
e&pr
,
fed intcndic
quod Djffcrentia non cft qualitas Pra:dicamentalisexhoc, quod prxdicatur in efuale. Aliud enim eft aliquid eflTc (]uale , 5c aiiud ipfum in quale pradicari. Breuiter ergo dico , quod ficut oftendere
formar,& aftus accipiuntur duplicitcr,(cilicet mitate,
li-
& tranfcendentcr,fimiliter,& qualitas:&
ita praedicari in tjuate.
Et
fi.railiterpoteft diftingui
de adu primo,& fecundo,& quaiitatc fic,vei fic, dida: & ita proportionaliter de przdicari in (jua/^. Antonomaftice igitur, & propric loquitur Doftorhic, vt prius.
Ad
fecundo articuid:non cnim quod Differeriahabet duos mo-
aliud, patet ex
intendit Dodior
dos przdicandi difcretos.vcl diftindbos,
ficut de-
finitio;fed per^««/f^««^intenditqualccflentiale.
mhilefi
Ad
aliud dico
,
qu6d Gcutfal/um cft
nihii for-
raalitcri ita praedicatio faifa,& propofitio, vt ta-
&
cft
genus eius re:
Item, videtur qu6d infuiHcicnter foluat obie, vcl repiicas contra illam refponfionem,
& maximc fecundam
,
quia pcnitus vidciur con-
cludere.
&
Ad aiiud dico quod
extraneuin
,
ratione Logici dc
iftis
fcntiaii,vel quiditatiuo, vt
didumeft
cffc ef-
prius.
Lo-
quirur etiampropric dcejfe, Scprddicari, vt patcc in littcra. Licet crgo ej/e fuo modo conucniat in-
tcntionibus,non tamcn propric vt rebus.Vci aliter, quod-tune acquiualcnt fundamentis, vci rebus, quia non vt modi , fcd vt ^k»
fccus
eft
,
de z&afignato.
tioni pofitiuae, ideft, compoiIibili,proprielo-
nunt pro fundamcntis
concedo qu6d in pra:dicatione falfa,aliqnando dcnotatur prxdicatum effc de quiditate fubietSli.aliquando dcnomjnans
lis,
vel fignificatis. Contrk,ha:c eft eirentialis
per
fe,
quendo:
ipfurn
,
fed nihilominu*
tamcnnon Nec etiam ex
quia
fentiali.
proprie erit.Dicd igitur tur dc
hominc, in
ijuid
cft ita
exparte modi ef-
parte
modi pracdicandi
quod
ft
iapis pradicare-
praedicaretur^crgo ex op-
,
&
:
eft
Qupdnon
fqndamcntis
&
iittera,
vtpatet
Secvndo
dubitatur, circa argumenta prin-
,& folutioncseorum. Videturenimqu6d de Specie poffent piures qua:ftiones formari illis
cipalia
duabus , videiitct ct(i fultiicitur , & de quo prdulicafur, & fic de aliis. Item , ad quaeftionem fadlam per ejfe de Specie, conuenienter rcfpodetur per Vniucifaie,vt patct. Item , ad quaeftioncm fadani per prddicari dc
homine , conucnientcr rcfpondetur pcr animal, ergo non folum in intcntionibus, cum pndicari, &infundamentis, ciimefe fit conueniensquae-
& refponfio,
Item
vnum
difparatum non prxdicatur de alio fcd Genus Spccies funt huiufmodi , crgo rion conuenicnter refpondetur ad quaeftionem ,
:
fadam de
,
&
hoc
,
cft effentiaie
in z&.\\exercite
in.
poteft dici effentiale logice in in-
13.
qu6d loquitur Dodlor
hic
fccundum
fa-
expofitioncm aliotum , qui tcnenc de roente Philofophi ibi effe, Differentiam fupcrioincludi in rcm pr^dicari pcr fe de infcriori , inteilc£tu eius. In locis. vcro allegatis loquitur fecundum opinioncm propriam. Ad aliud,potcft conccdi qu6d infertur,& propterhocillc modus dicendi non eft imirandus, Sed adhuc fuftincndo ipfum,poteft djci ad argu-
&
fpeculanti.
ftib,
fi
tentionibus ,im(k\ifignato, vtpatct. Ad aliud poteft dici,vt notaui fupr^,quasft, i i.
mofam
Doftorin
& non pto fuis fuppofi-
vcrum,intclligitur dc z&ufiinatey&i. nonexer-
cito.
ficutfals6 prsdicaiur, itain ^uidia\ih praedica-
intendit
,
Genw pradicatur de Specie,dico qu6d
pqfito oppofitum. Et poffct etiam concedi,qu6d
tur:&hoc
17»
& accipicndo vttumquc vt quidy
igitur praedicandi pofitiui conueniunt pracdic^-
fecundum quid.Modi
I ^,
a confidc-
cft
confidcrarc ca in
Gontra.Sicut hacc cft falfa Lapis eft hamo > ita hacc, homo pradicatur de lapide. Dico quod fecus eft in rebus, fccus in intentionibus,maxirae conctctiuc fumptij quia fic accipiuntur vt fuppo-
includcns tepugnantiarrj , incompoffibiiitatemeff nil>il, licet dicatur propofitio.vcl pr«|jj^
dicatio materiaiitcr, vcl
jy^
non
fponfio ergo nuila.
Item , quare in ilia fecunda repiica fpecificac genus Subftantiae potius , quamalia genera, quomodo proccdic illa confcquentia , Npn fubftantia cfiet priot, ci^m ncn fempcr differcntia fic prior,vt patet de vltima differentia. Ad ifta. Ad primum dico,qu6d ad propofitum comparando Speciem ad Gcnus , fufficienter ioquitur Do6lor. Poffent etiamaliaomncsreduci ad iftam, vt patct.
ta ab
fiilfa
infc-
vt ex inteniione habet in
fiiones,& refponfipnes diucrferum gencrum:fed ficut ^uid reperitur in orani gencre , ita Scquale
tc(l,qu6d
firmalttir.
,
ftioncs
^uale Qualitati attribuantur. Vcl alitcr dici
frtpcfith
differentia per fe
dico,qu6d verius Quaiitas qu^m aiia in tjude praedicatur, licet extennue ioquendo alia pr^dicentur in ^««/r.Sunt enim propriae qu^aliud
extenfiue
14.
non praedicatur de
fcd diffcrcntia fupcrior rioiri
ibidem.
Ad
genus, rcfpe£lu inferioris.Quod enim eft ge» fc dc iilo , vt patet:
cffc
&
Specie pci pradicariy affirmatiuc per
Geniu.
Item , videtur m^nifefta repugnantia in didlis liuius 7.Metaphyfic^,& 4.Scnteniiatum,diftin(5t. ii.qua:ft.?.& hic, foluendo fccundum principale, vbi videtur fuftinere differcntiatn fupcriorem
mentum, qu6d non fequitur proccffus in infinitum in differcntiis , quia diccrctur quod ftatus fecunda quia illa cft fimpiiciter fimplex. Et negatur qu6d eadem ratione ftandum eflet in
effct in
:
prima.
Ad alind dico, qu6d vei ideo fpscialitcr loquitur de Subftantia , quia notiora funt
ferentiarum
iilius
Pracdicamenti
diffcrcntiarum aliorum.Vel idc6
nomina ,
dif-
nominibus
quod
fubftantia
non
pcr additamentum definitur, fccns dealiis. Et etiam quia forte in aliis generibus non itanedifgatur proceffus in infinitum, in fpeciebus
&
ferenriis
,
ficut in
genere Subftantia:.
Non eft
cnim inconucniens,imm6 ncccffe in aliis Pracdicamcntis non Subftantiam pizccdcrcfpecicsillorum gcnerum. Et.quod tangitur de differentia vltima.
1
8,
Qu^ftionisXVII. T>if*rintim
«/W»»« qmo-
a^figy**'
telle£liuam,fiue fenfitiuamivcl
modo quo dicit
vel
,
Philofophus, quamlibetpartem
definitionis eJFein plus, jj^jQ
quod
quim
dcfinitum. Vel
vniuerfaliter loquatur
,
dico qu6d
fiue in-
,
quoad cntitatem, quantum ad fubfiftcndi confequcntiam , vel quantum ad natutam,vel caufalitatem,vel quan-
&
tumad poientiam,
aftum. PofTet etiam alio
modo diftingui de principio,ficut de ordine folct
Et fi taAumeftfupri,quxft. 9. quomodo inteUigi debet. Non enim comptehenfiuc , fed compTctiu^
prineipium.
inquantum pars eft prior Spccontra hoc dicatur , quod conuertitur»
didum
eft.
&
Quoties eniro fumitur «r<^ , totics prius Ordo autcm alius pcrfedionis alius gencrationis , alius natutx , alius dutationis, alius originis & fimilirer dc principio intellifieri.
,
&
:
Sed adhuc poffet dubitari^circafolutionem vltimi ptincipalis, quare potius conceditur accidens rcfpcdlu diuerforum cftc genus,& accidens,
qu^m difrcreniiam. £t quod difFercntia poftct fecundum veritatemdicigenus & Spccies , vide,
Reportationum , diftin^t. quod omneVniuerfalereducitur ad Genus , vel Speciem , quoniam illud quod eft DifFerentia , vel proprium refpe(Stu alitur de roente huius
i.
ij.quacft. z. vbi dicit
gendum cft.Sed vltcriorem dcclarationem didlorum dimitto ledlori fagaci , quia hic pcrtta&are
& pcrtzfum forct. Quotics ctiam c««/2r, totics
alicnum,
&
principium accipitut,vt fupta.quzft.z ^ . ictigi.licct propric principium conucniat caufis mouentibus , agenti-
primi dc Phyficoauditu exponit Ariftotelem.Sed an rcdlc, habct vi1.
: hoc enim noroen fi«
Species. Diftcrentia crgo fuperior refpedu in-
li
/quod
clarum eft raltcm (peciaUfllma, ergo
denominationis
uon cft Species ,
,
Genus. Ad hoc refpondeo,qu6d bene de accidente mx-intentionaliter,
pri-
& fecundz-intentionalitcr,
concedi poteft abfque repugnantia , quod dicit Dodor,quiain omni genere eft tjuid.Sed licct de diftcrentiarecund^-intcntionalitcr poftet conccdi qu6d fit genus ad iniermcdiam,& vltimam,vt infra magis,non tamen dc difFercntia primz-in-
deriali^s
& formali. Scd comrounitcr caufa 6c principium
t fynonyma habentur & maximc in propofito. ,
Licct ^r/»«/>/«i« propric fccundas fignificationi gcneris conueniat:communitcr raroen tcrti«,fcd
an etiam proprie per modum videlicct ftatim magis.
Quid
Ordo vcr6
finitiue
vt hic fumitur
alia.
Oranis enim potcntiacognofcens
146. habctur, hzcautcm quzftio habet pro fundamento huiufinodi compafationcm, vt patct.
De Secvndo,
ad mentem Dodoris. Elige tamcn quodvolue-
poffibilc
XVII.
qua: cft lo. apud Scotum. principium Specierttm?
/^ Vzrit vltimatc circa capitulum de Gcncre, V.^proptcr verba Porphyjrij comparantis figni, Vtrum genus fit
ficationes Generis ad inuicem
principium Specicl? £t roaximc habet attendi hxcquatftio de Gcnere, Specic,in fundamcnti$,vt inquit Dodlor in littera hic , licet etiam in irvjccntionibus poffic vecificari cx confcqu^nti
&
quodammodo. D E P R I M o, quid ^»w,patct ex di&is faiis,
& quoties fumitur,habe& alibi in aliis. Po-
tur j .Metaph. text. comm.
arguit ad partetn negaii-
& vtraque ducit ad im-
:
& contradidionem.
Prima fic formatur:Gcnusnon eft principium fuiipfius, ergo non eft principium Spcciei. Vel fic fyllogifticc; Nihil cft principium fuiipfius fed fi Genus efTct ,
:
CtViESTIO
Principfum autem quid,
in illa videlicec
conuenietiam,'vel difTctentiam aliquorum.prius cognofcit cxtrema , vt 1. dc Anima text. comm,
oam duabus rationibus
Vtrum Genu4 Jit
,
,
vtprius, conceditur quod vniformiterhocdicitur de vtroquc,fed alius modus diccndi eft magis
tis,& die confequcnter.
quod fe-
quam ponit Porphyrius dcdcclaratiuc , qukm dc comparationc
&
,
nifi
patet ,quia prius crat detetminan-
dum de Genere,
ipfiusad
dicendi,
efficientis
& quoties accipiiur,
aliqualiter fubdiuidi pofTct.
quod adducitur dcprfmoReportationum , poteft dici qu^d fe habet per modum Generisjvel poiius Spcciei.przdicare non fubiefte, & refpedu fuorum inferiorum ciufdem denomi-
modum
,
cummunis ,
Diuifio quxftionis
cunda pars
tcrtia fignificationc
nationis. Vel fuftincndo alium
Species
quzftione fcquente habet videti.
tedonaliter accepta.Et ratio eftmultiplex, quam tangit Dodor 7. Metaph.& 4. Sentcntiarum,vbi prius. Et
t.
&
comm.
buSjVt Aucrrocs,
cuius,rerpedtu fuorum inferiorum eft Genus,vel fcrioris alterius
I,
cipium,
difFcrentia vltima cic.
14.
543
& hoc vcl quoad cognitionem
dlco qu6ci loquitQr de diffcreniiis communiternotiSjCuiufmodi non funt vItimz,eo
Tltima
i
.
enim aflignari principium fecundiim quantitacem continuaro ; & hoc vcl fecundum locum k natura, vcl a propofito; vel fecundum tempus prztcritum , vei futurum ; vcl fecundum motum natutalem, vel voluntarium. Secundum quantitatem etiam difcretam , vtppte fecundum ordi-
tcft
ncm poffct afEgnati principium
,
vt
1
2.
Metaph.
patet,& hoc vel natQraIero,vcl voluntarium. Secundum ctiam quiditatcro potoft alEgnari prin-
principium Specici , efTct principium fuiipfius, ergo,&c. AfTumptum pro malori patct.ex oppofitionc principij , principiati : quia oppofita relatiua inferunt contradidoria. Minor vcro patct duplicitcf ,prim6 cx idcntitate Gencris, Spccici , per Philofophum 7. Metaphyf. tcxt. comm.4}. GenMnihitefl,Scc. Quidquid autem
&
&
eft principiuro
vnius eorum
quz
funt fimplici-
idem cft principium alterius , vt patct. Secund6 patct minor ex perfcica przdicatione GcncrisdcSpecic, I. Poftcriorum, Inprxdicatione enim tali , & roaximc primi modi prcdicatum cft idem fubiedo, etiam formalitcr, falter
,
,
tem tcrminatiue
,
&
fupri, qucft. 13.
tadum
eft idera.
Secunda
& partis
ratio proceditcx oppofitionc rotius,
& patct.
Qu6d autcm Porphyriumin littcra, & eft cap. dc Spccie,& idem habet Boctius,libto Diuifionum , vt fuprk , quzft. i j. vifuro eft. Sequeretur enim hcc contradidio , qu6d Gcnus Genus
i
fit
vel principij
totum
,
allcgat
,
&
effet compofitius , fimplicius Specie , fi eflet principium Specici. Ad oppofitum adducit* Porphyrium in littc-
4.
ra,comparantem tcniam fignificationcro Gene- % num.t. risad fc^uDdam fcdcommunitcrinoriginali:
bus
Expofitio
544 Nan>
jfalu^ri.
%'^
pritnm
hal^etiir
|>jjs
eft
,
|:ioni$
vtraque littera potefl prima ordine fcriptu-
fecund^ otdinc caufalitatis
,
no primo
multitudinis
,
Priipa
contra,
c
fif:
f io eft qiuljcitudo
ab
&
,
illa tjua: eft
&
vejto
fignifica-
ed principium
quod
patet
jntcntionis , iftud
enim
ic inten-
vel coUeflio defcendentium
,
fecunda
:
,
via caufalitatis
ptimura, Poteft ergo
eft
ralis ,
&
littc-
fi habctur primam , vcl intelligi finc cotte^ionc ad fcnfum datum. Sic inquit genus
f a corrigi
modo didum
^ettio
principium' fpecierum,
eft
genusfecundomodo,veI ptinjo modo, &c. Deinde refpondet ad quarftioncm, vbi duo fa-
ijcut
&
conclufionem affirmatiuam ponit, probat. Secundo pro declararioneillius probationis qusdam notabilia adiungit. Secunda ibi: cit.
PriiTj6
fedfiiendum, Scc. Dicit ergo prim6 qtudfic : Sc hoc loquendo 4e fundamentis Gcneris, Specici. Quod ide6
&
notantcr dicit , quia loquendo dc intentionibus, funt firaul natorl, difpatata; fpecies Vniuerfa-
&
Jis,&
fic
vnum non
guit ad hoc
fic
:
Geniti
j^ncfiendi fpecierHm
,
de cfTcntiaalterius. Et at-
eft
ejl
igitur
,
modo
,
&
fcilicct diffcrcntia
mantis
,
per
modum
vel denorainantis
,
,
& infor-
Vnum etiam
,
,
altcrum , vidclicet Diffcrentia 'tione talis rationali
uiter ita
,
,
cum determina-
form3e,& exemplificat de animali & homine: & patct littera. Vultbrc-
quod ficut
in re extraneatnr maieria forroq,
apud intelledum conceptus Gcneris concc-
ptui Differentix exttancatur.
Confcqucnter ponit * aliud notabilc, oftendens differentiam inter partes rationis, & partcs
fecundum rcm
,
fiuc Phyficas
:
lcm,& formalem licet fccundum maiorem & minorem abftra^ionem. Scd differunt quoad ,
,
fignificandi,
& przdicandi
fecundum rem,
partes
:
quia partcs
peimodum
totius,fei
fignificant paries per
partium, vcl partis. Vbi debet intelligi nomine/^tirf^ fignificantis, conceptus, vel voces,
concrctiuc concrctione ad fuppofitum.
&
&
u&i fere, &
fucfunt
j.
infri qna:ft. 7. Anteprzdi-
camentorum, & in primo ,
diftinft. j.
&
8.
& in
Quodlibeto, quasft.i.articulo 2.adfinem,fimilia tanguntur.
Secundum
notabile incipit ibi'>£^
&c. Dic ergo prim6 quod
propter rationes,
pliciter confiderari, fcilicet in effe exiftcntia:
du,
&
& in elTe quiditatiuo & Metaphyfico, &partes & compofitio eius. Primo modo matcria & forma funt partes & hoc ma-
Phyfico
,
,
fic fimiliter
,
ximc vetum eft loqucndo in gcnere Subftantis frorporeae. Sccundo modo gcnus & differentia,
quorum vnum, roateriali, aliud
mali
fcilicetgenus ,
,
fumitur ^ parte
fcilicct differentia, ^ parrc for-
vt fupri taftum eft copiosc , quxft.
.
pusorganicum,
i }
.
&
Ytrumque importat illud idem quod Species, licct alio modo, quia fpccies detctrainate,ipfa ver6,& maxitne Genus indcrerminatc. Dicit igitur, qu6d Genus non eft principium Spccici primo modo , quia runc non prsdicaretut de ea , ficut materia praEdicatur dc toto : fed fecundo roodo, ideo prardicator. Quare neceffe eft quod rales
&
partesponantur indefinitione, cum definitio fit ratio quamfignificat ww(r«,4.Metaph. tcxt. comm. a8. t;^les pattcs fint partcs rationis,^. Mctaph.
&
text.comm.^^.
Et addit notabiliter , qu6d ficut matetia & foima, qua:funt parres fccundum rem,& rei, exttaneantur fibi inuiccm , immo funt primo di-
&anima
&
:
&
quorum vnum animal
nam
:
fignificat per
habens fenfum
eft
aliud vero vt
tialem
,
vt
praedicatur
Statua eft
fi ,
dicatur vt
fic
fignificat
,
tfflfff
:
&
partem
effen-
Mctaph. Quarenon
7.
de toto
ideo pcr
,
quia hsc
eft falfa,
ts.
£x his diAis
argumenra principalia bre, diccnsquod Gcnus potcft diuerfimodc dici tofum & pars, vt patct pcr Boirtium, libro Diuifionum & hoc proptie, uibus
,
foluit
9*
&maximc primum
,
,
& appropriatc, vt didtumcft priiis.quift.i
}.
fol-
uendo argumenta principalia ibidem. Genus cnim in definitionc cft pars,in diuifione ver6, velprjedicationc, tocum. Ec ficutdicflumeftdc* toto,& partc, ica dc principiato, & principio di-
ccndumeft. Genus enim indefinicndoeftprincipium,in pra:dicando vero principiatum,faltem
exmodo
fignificandi,& idcntitacereali
,&
for-
eciam,fccundum aliquos. Nec fcquitur contradif^io , eo quod cft dc codcm ad idem.fccundum idem & codem modo , & fpccie, &c. vc habetur I. Elench.de Elcncho. roali
De Terti Ojcircadifta
infolutionc iftius pro maiori parce tada priiis, aliqua breuibus tangam. Videturprinio quod illa prima confcquentia non valeat, Gcnus eft ptincipium cognofcendi fpccicm , crgoeft principium effcntiale Spccici , quia accidentia quaeftionis
,
liccc fuerinc
|izfortnaIiter>licct fint aliquando idemrcali-
vt patet.
faltem fubicdiue ad
Vndc
fecundum Auicen-
,
modum alio roodoaccipi per modum
parcis, licct poflic ,
a:s
vcl intcgralem
,
modum totius, quia
funt principia cognofccndi fubftantiam,
,
&idc6 vnum non
coc-
&
incclledlioa;
vnum intelleaum, prsdicatur de alio,itaconceptus Gencris cxtranearur conceptuidiffcrcn-
uerfa
,
animal rationalc , huiufmodi ideo propter catem modum fignificandi prxdicantut partes fecundum rationcm dc toto tali,& non praedicantur partes fccundum rem , faltcm pndicatione formali. Ponit excmplum dc animali, aere in comparatione ad hominem, & ftatuam;
totius ficut Species poteft
mo-
dum
phyficalia,valde vtiliavbique,&fupra,qua:ft.i
i
8.
& tota littera cla-
vel tcrmini impofiti partibus. Vcrbi gratia
vt patet
dcfinitio datur pcr
)
num^.
raeftexhis qujedida funtfupri, quacft.i}.Conueniunt enim in fignificando pattem materia-
.Topicorum, gcnus & differentiam 6. Topic. cap. i. definitum talc eft fola Specics , proprie loqucndo , immo etiam fola fpecialiflima , vt patet 7. Mct^ph. text.com. 1 7. & 6. Topic 1 }. ip libro diuifionum , & 4cfinitionum Boecij. Deindepro maiori declaratione didorum adducit * duo notabiliafinguIariflSma, & Meta-
autem
fcili-
Genns indeterminate , quia pra:ter detcrminationem vltima; formae , importat idcm , fed cet
modum
alio
qualii
vt prius fspe,& fpc-
,
cialiter quasft. praccedente.
rationis fignificantpartes
(jHiadefinitiofaciensfiiredefinitumexprimit
cap. 4. Talis
»•
&
&c..haEC confequcntia
Dodor probat eam
ejfentialia principia definiti,
pm^
:
prasdiccntur de
ejfemiale principium eo-
pofict probariex i.Metaph.comni.^. VnftmejuodijHeficutfihahet, Scc. fcd
qaare vnum non prasdicaretur de alio , liccc eodcm tcrtio , idem imporrent, diuerfimode tamen, quia vnum , fcilicet Genusper modum ^«i
ter
& fub-
iedlum fuuro accidens , ciim definitur pcr ipfum,
& tamcn
non
funt principia cffentialia illorum,
Itcm,
10.
XV
Qu^ftionis Item, vtdetur aabd de intcntionc Gcncris pofidem , icfpcau intcntionis fpccici , quod
fct dici
dc fundamentis tenctur.
Nam
Gcnus
definitur
pcr fpccicm.vt patet in littcra Porphyrij, ergo& c contra. Quarc Gcnus crit principium cognocflendi , fi valct argufccndi fpcciem j igitur
&
mcncum tuum.
& intcntio
Itcm , Logicalis dcterminatio,
,
cft
prim6 de intcntionibus cum ergo hic loquatur de Gencrein tertia fignificatione , vtpertinctad Lo^icum, vcfificabitur prim6, & pcr fc,h«c pro:
II^
pohtio in intentionibus. Item, /I Gcnus eft principium fpeciei,hoc erit vt matcriale : fed materia non cft princiin avf)ium cognolccndi, cum ipfa cognofcatur ogia ad formam. i. Phyficx , tcxt. comment. 69» crgo,&c. Item , fcire eft effcdus dcmonftrationis.in qu4 paffio de fubicAo concluditur, ita qu6d illud
quod fcitur eft conclufio illata definitio autcm non eft dcmonftratio , ncc dcfinitum conclufio illata,malccrgo dicit , quod dcfinitio facit fcire :
Item , poflet dubitari , circa iliud primum notabilc , quare Geiius, Diflerentia dicuntur par-
&
tcs rationis
cum
mitur
non
fundamentaliter ipfa accipicndo,
,
fint res
prims intentionis
ibi ratio
,
&
Gcnus
praedicantur ficut
& videtur qu6d contradicat
qualiter fu-
&
,
forma»
& Diftcrcntiar & in fcqucn-
,
ibi
enim prim6 , quod
tibus. Dicit
&
;
quare materia
quod im-
portatur detcrminate pcr Spccicm, indetermina-
importatur per Genus,& Diff^crentiam:ciim tamen infri dicat , qu6d Differentia cum dctcrminatione vltima: fottncc impoiiat illud , crgo detc
tcrminatc.
Item
quzcumque vni , & cidem
,
:
fed
Gcnus
funt cadcm,
&
Phyficorum,
intcr fe funt cadcni,
primis
& DifFerentia
Priorum
funt huiufrao-
crgo malc dicir , quod cxtraneatur vnum altcri , ficut matcria formae. Similiter poflet argui de raatcria , forma , propter identitatem eorum eidem tcrtio , vt corapofito. Circa alia, di
,
&
quas fcquuntur in littera rari
,
circa
,
quia fupr^ , quxftione
non oportet immo1 3
.
fatis
didum
eft
Dodoris
fcd fcntcntia
:
cft
ma-
Adaliud
dici,qu6d Gcnus cft princinon vltimatum , vt ta^um eft fupri , qusftione 15.& idc6 dicitur proportionale macerix, non veri maceria. Vel dato qu6d verc matcriale , nego qu6d m.ireria non fir principium notificandi , cognofcendi illud cuius cft , vt 7. Mctaphyficx , & 3 ScntenciarHm, diftindioncii.habctiftc. Et quod additurcx i. Phyfic. intclligendum eft ^ poftcriori , & quoad poflet
pium formale
Ij.
licet
,
&
.
modum 1.
cognitionis noftrx
quxftionc
1.
diftindionc 11. , vt exponit ifte.Sic etiara forraa cog-
Qui autcm vcllet poprincipium originatiuum , Sc quodammod6 cfte(5l:iuum fpccicrum ( quia fic tencrct fimilicudo , quam ponit Porphyrius inrer nofcitur pcr opcrationcra.
ncre Gcnus
cflc
rertiam,& fccundam fignificationem Gcneris) habcret alitcr diccrc. Scd ca babilia videntur, inaliquo
qux
cnim
difta funr, pro-
cft firailitudo,in
ver6 non.
Ad
aliud
dico,qu6d
14«
accipit y?/V* extcnfiu^,
pro darc diftinde cognofccrc , cognitionc etiam incomplcxa.VcI dato qu6d propric intelligit virtualitcr
&
&
radicalitcr , accipit cjuod fiitur pro , Dcfinitiocnim cftderaonftraiiopofitione
detjim.
diffcrens i.Poftcriorum.
Ad alia> patct difFuse fuprk qubd
,
quxftione ij. Ec
tangitur dc contradiaione, notaui.articulo
iecundo, qu6d loquitur tantlum dc Gcnerc. Vcl fi dc DifFercntia,non taracn vltimajdc qua loquitur illa, vt patet in cxeraplo de rarionali, quod ponic DifFcrcntiam vltimam, vt infrjk, quxftionc finali de DifFercntia,habctur. Ad aliud , concedo idcmitatcm realcm , crtranciratera formalcra. Contrk , funr idera formaliter rertio. Nego > fcd ben^ c contra , nam dato afFumpto difficilitcr cuadererur. Regulatamen Philofophi intclligcnda cft abfque modificatione. Similitcr diccndum eft dc matcria,& forma. Ncgo cnim identitatem rcalem , vcl for* malcm eorum , compofito. Sed c cohtra concedo vtramque.
&
illa.
Ad ifta
IX.
cilitcr tencret
,
illud
54 5r
gisimitanda.vtjpatct bcnc fpcculanti.
aliis
definitum.
1 1 1.
hanc propofitioncm eflc veram in intcntionibus , vt fupponunt pro fundamcnris, falet tencrc
rcfpondetur.
Ad primum dico
,
qu6(l
QlYJESTlO XVIIL
loquitur Dodior de principio cflcntiali cognofccndi , vt ipfe notantcr exprimit in littera tionedcfiniti.
, qux Etperhoc
accidentibus
rcfpeftu fubftantiae
iufmodi funt
illa
,
:
ci»''
patet ad inftantiam de ,
&
e contrai
&
quia non intrinfccc , cflcntialitcr ; fcd cxtrinfec^ , per additamentum notificant. Vcl li contcndatur de quocumque definicnte , pof-
&
fet dici
,
qu6d
qua: eft
funt de intrinfcca ra-
apud Scotum*
An h/ec definitioSpeciei, Spccics cft,qu£ prxdicatur dc pluribus numcro diffcrcntibus in co quo quid,y2f ,
conuenienter dattt^
accidcntia notificant i pofterio-
Loquitur autcm Do<5tor dc nocificantc ii tunc conccderetur , qu6d infcrtur de , rubicfto refpedu accideniis. Prima tamen re-
11.
ri.
&
priori
fponfio fortior.
&
extrinfec^.
aliud,patet in fimili infril,qazftione
z.
PRIM ffxcies
,
quia fxpi fupri , hunc tcromifi , remifi ad hunc locum. ,
nifi
&
cnim xquiuocus iftc tcrminus^wV/, vr p.icct pcr Porphyrium in Iittera,qui ponit fignificationcsciusduas. Sed alij plures eius ponunt figEft
nificationcs. Dicitur nim(\uc ^wieskfiecio^cit,
Anteprxdicamcntonmi. Plura cnim rcalia in Logica pcrtrac^antur , lic^t non cx primaria in-
quod
tentione. Communitcr enira qux dicuntur de intcntionibus,poflunt vetificari in fundamcn-
phyrius, pro for/na, rel pulchritudine, vndejpedtt
tis
:
fcd
non femper Sc»ti»per.
h contra.
T«m.I.
Qui uraen vei-
t.
o. Sitis hoti funt tCrrtiini huiu»
quxftionis
minum
&
Adaliud,patetqu6dilla dcfinitio, notificatio Specici pct Genus , cft pcr additamentum ,
Ad
DE
cft confidcrare,& no naoetur in vfu.fcd eius compofira. Prim6 cnim accipitur , vt notat Por-
Priami*,Scc. Secund6, provtrclatiucdfcitnrad *
Genus » vt cft vnum de quinque Vniuerfalibus, &fi6 Vt
»i,
friwut
Expofitio
546
& ficin propofito accipitur.Terti6,pro fru(Stibiis,
habeat
leguminibus, vcl condimentis aroraaticis. Quar-
rij,&
pro fimilitudine rci fenfibilis, vel intclligibiVnde j . dc Anima, tpxt. comm. } 8. Lapts non efi in tmima ^fidfpecies lapidU. Quinto, pro matc-
fius,quia
to,
lis.
cum dicitar , IfHpannifitnt eiufiiem fpeciei. Sext6 , pro accidente, feu modo fignificandi par-
rie
,
fub
Ad
vt
defignandum rem fuam
orationis, dato ipfi ad
tis
alias definitioncs, patet in littcra PorphyDo6kor hic copiose. Quarta ratio procedit pcr viam oppofitionis , & patet. Formabis autem argumenta copio-
primario , vel fccundario
eflc
tjuz dicuntur
,
primitiua,& dcriuatiuafpecies, quod defcribitur
uc a quibufdam Bionis
Species efioriginalis difpojitio di-
:
& deriuatiui difiretio.
per quamfitprimitiui ,
,
De qua plura in
dc modis fignificandi ha-
titulo
Efigenerisfpecies,fpe(Ms Helent.^fpeciefifue
forma, pulchtitudo, vel adus corporemota turpitudine , ita ifta cft natura complete attributa, remota potenrialitate generis per difFerentias. Sed pofiet etiam dici,qu6d eflc adus indiuiduorum , forma, VndcBoetius Species efi tenuis fimilitudo Jingularium. Accipitur etiam ficut illa eft ;
:
prims-intcntionaliter ,
numcro fis
& fecundx-intentionali-
Primo modo eft patura communis pluribus,
ter.
differentibus
communicabilis,
,
:
,
intentio Logici.
vero eius ex confequcnti 6tus
,
& de ip-
definitionis fpecialiter ,
quia fpecies
argumentum procedir.
dit,ide6
Ad oppofitum
eft
refpe-
&
de
& fecundario.
Intellc-
illa,
&
de qui:
Arguit ad partcm ncgatiquarilm prima fumitur cx
authoritare famofa Porphyrij,de dcfinitionecorcedit per
tem
,
& fatis claraeft. Secundaratio pro-
non adaquationcm , &
conuertibilita-
cum definito,&
definitionis
14. tadaeft. Tcrtia
,
fupra,quaeft.
procedit ex authoritate 6.
Topicorum ,
cap. 4. Et poteft confirmari ex j. Metaphyfic^, text. comment. 19. 3. Metaphyficas Auiccnns, quia vnumquodque efi fimelipfitm,
&
vt fix fitnt fimel fix
,
&
decem decem.
Cum aliac
crgo ponantur definitiones Speciei , aut valent
,
aut ifta
,
nera remittit fe ad ea quac difta funt prius
fimiliter
de
ifti
illic
non
alias
non
valere
,
&
quia vniformitcr arguitur au-
:
argumentum facit qHaeft. j.ante oppoEt quod ibi dicitur,
thoris infufficientia. Similc infra
,
fitum ,
cap, dc DifFcrcntia
&
,
foluit notantcr.
non ejfet definibile , &c. Intelligo fic, eiufdem funtmuhae definitioncs,ciufdem crunt
ejuia fiftc fi
multae eflcntia:
:
&
fi
fic,
non
crit
vnum,fcd
MuUiplex autem non eft definibilc, vt patet. Prima confcquentia patet , quia dcfinitio eft ratio indicans quod quid crat eflc. Sccunda confequentia patet , quik vnius entis cft vna eflentia , quod maximc verum eft de vno pcr fcjcuiufmodi eft fpccics. Quod autem fpecics
inuUiplex.
,
5"«
dc
Tota enim dcclaratio ibi nifi qu6d in ^id,Sc differen-
definirione Gcneris. ,
in hac dcfinitione
difFerentia: conftitutiua:
ratione ipfum in
alia
,
&
c^uid
,
,
tanquaih fub ,
contradiua:
&
&
dificrentibtu
fpe-
«V,ponuntur in definitionc Generis. Prsdicari enim de pluribus eft ratio Vniuerfalis ,
&
cft
communis vtrique
mtmero
&
,
dcfinitioni
in c^uid, variant
:
Bifierentibtu
Speciem a Gene-
de dijferemibm fpecie, quod ponitur ibi expofitiufe , ita hic de difierentibtu numero eft dicendum. Singulae etiam qusftioHCS ibi pofita: ; videlicet quid dcfinitur , an resian intentio,& de cxemplopofito in fundamentis , de prsdicationc Gencris de Spcde phiralitade differentibtu fpecie , cie , te fpccicrum requifitarum necefTari^ ad ratiode principio, de in quid , nem Gcneris ,
Et
ficut
didlum
eft
&
&
&
&
&
principiatis
moueri re
,
;
& eadem
Dodor
omifit
poffent
proportionaliter
fere cfTet determinatio ifta
,
tanquam
:
hic
qua-
fuflScicnter dif-
cuila ingeniofo leftori.
Deinde rclpondet ad argumenta princi-
aut faltem aliqua fupcrflua : fed
qua rationc conccderetur
euacuationcs,
,
&
re.
cft.
num.
quacftio-
do partem aflirmatiuam. Ad cuius declaratio-
:
ad gcnus propinquum qoae bus dicibilis eft , comparatio paflio, eft rcfpedus rationis,qua fpecies nominatur,& in refpedu ad genus & indiuidua diuerfimode,vt infra dicetur. Ordo patet ex determinatione Porphyrij.,& his qnae didta funt fuprk , quacft. 9. diuifia vero
relatiuorum
Pbrphyrium*,&ad-
nis poflent adduci argumenta
tihtu numero funt
,
adducit
qu6d ad vtramquc partcm huius
dit
pofita valet hic
fex rationibus
fcilicet efie pr
thoritatc ncgatiue mintis valeat , quia tamcn ex intentione ibi fufficicntiam prsdicatorum often-
ribus indiuiduis, comparar ipfam ad
De Secvndo.
,
non
cft przdicatum , per Ariftotelem, i.Topicorum, vbienumcrat prasdicata quatuor , inter quac non ponit fpeciem, vc patet. Et licet argumentum pcr locum ab au-
fluribtts
vnitatc minori,vnitatc numcrali,in vno, vel piu-
uam
& dc-
illa
tali
enim confiderans naturam aliquam vnam,
comraunis
,
De fundamento
fundatus in natura
cft principalis
vel conuertibilitatem definitionis
,
fimiliter cicvt fupra de Genere habetur , ca particulas huius definitionis pcr ordinem. Ad qusftionem breuiter rcfpondet , tenen-
Sccundo
quiditatiue pracdicabilis.
{kas rationis
4.
Scxta rario procedit contra hanc particulam
cum fpecic ciuili, vel naturalirquia
&
ben^,
ivniti.
Defignatfimile materiemqtte rei. Haber autem, vt aliqui volunt, Species logica
ris
&
,
Fiendit apotheca, vocttm fpecies hahet ortum.
fimilitudincm
,
qu6d rcfpedtiua non funt oppofita nifi ad idem, & fecundum idem & fic in propofito non accipiuntur. Sed contra hoc arguit , infercndo ex hoc , quod fpccies bis diceretur ad aliquid , contra Ariftotelem j. Mctaphyficac , text. comment. 20. qui habct hoc pro inconuenienti. Quinta ratio proccdit per non adacquatio-
ncm
bcntur: vnde verfus,
Dodor breuiter arguit.
hanc quacftionem refpondet
palia.
nitionc
dicir , quod liccr in hac definon ponatur Gcnus , in alia tamen
ponitur
,
Ad primum in
qua exprimitur habitudo Speciei
quam ponit Porphyrius prius in littera , quam iftam. Vnde dicit , quod Specics habet dupliccm comparationem , vnam ad Gcad Gcnus
,
defi, & fecundum illam Genus , vt per fuum per fc correktiuum ; aliam comparationem habet ad indiuidua, fccundum quam definitur per ipfa , tan-
nus
,
cui fubiicitur
nitur per
quam
etiam per correlatiuum pcr fc
,
licet
non
primumjVt infra ftatim. Sed quia contra hoc aliquis poflet obiiccrc.
£.
1..
XVIII.
Qu^flionis cx diAis Porphyrij in litrera, cap. de Svtcie, vbi vult qii6d extrema
&
gencralifnmum , ifpecialiflimum , habent vnicam habitudinem, Kilicet illud ad inferiora tantum , iitud ver6 ad foperiora , intermedia autem ad vtrumque, ide6 dicit Dodor non fecundum quam eft genus , fed fecundum quam eft fpecies hoc eft didu , qu6d Species fpecialiflima, de qua cft hic fermo , mod6 mutat habitudinem , nec nomen Specici ex comparatione eius ad indiuidua , fcilicet
,
:
&
Genus , quia vtrobique eft fpecies & ita hccc fint fecundum vctitatcm dux compar.itiones, funt tamen in hoc tanquam vna. Species ver6 :
fubaltern^ diuerfa
Genus. diuidua
7'
vt comparatur ad diucrfa
Non ,
qux non uas
,
nomina vt
quia nunc Species
,
nunc
eft
crgo compar.itur Species ad in-
Genus ad Species
,
fed vt fpccics,
contrahitur per difFcrentias quiditati-
fed hypoftaticas,
;
fortirur
,
,
& dicit totum cfTe indiui-
duorum, &c. Ad fccundum principale
dida
Ad tertium diftinguit de vno definito aut vimodo pro,
dch"cctabfoluto,aut relatiuo. Primo
argumcntum
non fccundo modo.
fcd
,
Modo
&
Specics relatiuum cft , vt patet , ide6 ad duo refcratur , duas definitiones haberc conuenienter potcft. Sed contra hoc replicar, quia Porphyrius ponit tres definitiones fpeciei.
cum
Vnam fpcciahflim^ que,
fcilicct
,
duas
alias
fpeciaHfEmar,
communes
& fubalternac
,
vtri-
duas definitiones Spccici : vnam vicomparationc ad indiuidua , 6c aliam in comparatione ad Genus ; & tunc vna illarum , quic ponuntur in comparatione ad Gcnus , non efl diftinda definitio abalia , fed excflc
dclicet in
pofitiua eius
vt fupra in fimili
,
de differemi-
,
hmjpede in dcfinitione Generis dixit , fic videlicet exponcndo , Species efi ^m* pomtMr fub affi,
& de
gnttto gcnere
,
prxdicatur
non ponitur
;
(jua
Gentu in
&
ibi
quod
expofitiuc pro idefi, Scc. Et rius
erunt
ylliie
,
&c. non
,
eflentialium dtfinitionum
tificationum
quia
,
^uid eft,
eo tptod
copulatiuc dicit
fcd
,
Porphy-
intclligit alictatcm
fedquarumdam no-
,
tantum
illa diuerfitas «ft
fe-
cundum quid , & non fimplicitcr. Vel cllentinlis , immo non videtur cife diuerfitas , nifi in voce rantum. Ex eo enim quod per fe fuppo-
vt pa-
, in co oftenditur neccfrario Gcnuselleperfe inijuid prxdicabilcde ipfa. Vnde, inquit, Dodor in alia comparationc , fci-
ad indiuidua
licet Speciei tas repcritur
confimilis diuerfi-
,
nam Indiuiduum
,
pcr fe fubiicicut
Speciei,& Species in eo quod ^«/
&
:
tur duae dcfinitiones Specici in ordinc ad indiui-
dua, fcd vna tantum.
Ad quartum principalc , remittit fc ad re-, fponfionem datam immediate in pedc quarftioAd
nis ad ipfum.
fionem refpondct
numcrus ad minus pro duobus fupponit , quia zquiualet fingulari geminato , vt qusftionc fcquenci patcbit hoc autcm vidc-
diuerfa
tur inconueniens
adiungit diccns , ^it tMnc , inquit , per neutrum definiretur : c^mz. ieiinino datur pcr cf-
:
» fi
tantiim duas habitudincs
habet , quia ficut fufficientcr exprimitur , habitudo cius ad indiuidua , pet vnam definitionem;
& ad Genus pcr aUam fuperflua eft ergo tertia, & qua ratione vna, ita & alia, vt priiis argu-
ita
:
tum
eft.
rcfpondet vno modo , dicens quod Spccies cciam ad ipfum Genus habet duplicem
comparationem
vnam
,
in linea Prrdicamentali
in ratione ordinabilis
aliam in ratione fubfecundum has duas
;
&
iicibilis in
enunciatione
dantur
dua» dcfinitiones Speciei, in
ratione ad ifta
Gcnus
,
:
compa-
vt patct in littera. Sed quia
refponfio nonvidetur fufficicns, ncccftpro-
pria
,
,
& ad
fcd per
fe
concedendo qiiod non per Ge-
,
accidentia refertur Specics ad
indiuidua
,
refcrtur ad
non pcr accidens, id eft vtrumque cuius ratio,
:
nem
& accidcntalia. Excmplificat de homine , cui accidit duplum , cft cnim vnus honio duplz magnitudinis, vel quiditatis ad alium hominem ; vel aliud quantum ex hoc accidic homini , & idc6 non dcfinitur homo per tale acfentialia
:
Ad hoc
illac
nus
fibi
lo.
replicam contra illam rcfpon-
tct cx httcra fua:vbi dicit in plurali«/Ae vero,8cc.
Pluralis vero
"•
tantum
o,
nitur Generi remittit fe ad
,
prius, quasft.14.
ccdit
547
Idc6 alio modo rcfpondet ad illam replicam, contra folutioncm tcrtij principalis , tencr.do
fed aliorum expofitorum, obiicit notanter
cidcns.
propofito
Similiter in
quod habicudo ad Genus
& fe
cflencialitcr
conuenit
& eirencialiter
,
dcfinitur per vtrumque.
non
tcllcxit accidcns
&
terminum per
fe
intelUgentem
liber Prjcdicaraentorum
oppofitum fupple per
tiuus,& introdudlorius
adminiculaarguitur crgo pcr lo-
eft
:
cum a maiori negatiuc fic Si in libro Pracdicamentorum non determinat ur de incompIexis,cu:
&
id eft
fic
,
ibi ,
,
cum
inquit
,
Dodor
diuidua
,
taph.
fuilTct.
Scoti oper.
Tm. I.
Alio
Non
,
modo
fe
efi
cxcmplum
autem
intelieQus,
qui eft accidcns
,
,
&
,
intelUgihile
rcfpeftiuc
Gcnus ,
ad fubicdlum
,
exponit Philofophum
,
didum
nori eft contra didta
Species hic ad
vi accidens
multom jnus in hoc libro
ergo fecunda comfiaratio Spcciei ad Gcnus non pcrtinct ad hunc ibtum , crgo nec fecundiim illain dcfiuitur conuenicntcr in hoc libro.Quod autcm in libro Przdicamentorum non detcrminetur de incomplexis fub illa ratione,oftendit:Quia tunc fupcrflue in libroPerihermcniasPhilolophusdeterminallctdc Nomine &c Verbo fub illa ratione,fi iam in libro Prxdicaraentorum determinatum> vt fic, dc ipfis
:
vt fubiedlum
non comparatur tura, vt patet.
Illa
dicit
ad fubiedum,
vt patct per
adius inteliigendi
iufmodi funt Genus 8c Spccics, fic dc aliis, vt vnum de .ilio in pronofitione enunciatur , ergo :
refcrri vt
,
brum Perihermcnias,eftmediatus, quiamcdiat^ iftc
Et
probatur ex j.Met.iphyfic2 , quod non, exponit notabiliter Philolophum , diccns quod in-
fuum
cuius
,
:
cum
contra ipfam,ficut in fimili fupra^qujcft.p.habet. Ordo enim huius libri , fcilicct Porphyrij , ad li-
,
dicendura
eft
& indiuidua per fe, Spcciei & idco pcr
,
,
ad vt
,&
quia
vcl in-
vcl oppofi-
,
vt j.
Mc-
& infra,cap.dc ReIationc,quzftione finali,
, quod idcm rcfctri pcr fe ad plura , poteft intelligi duplicitcr , fciliccr, vel pcr fc primo , vel per fc non primo. Primo modo loquitur Philofophus , & non fecundo modo , fic procedunt argumcnta , qux faila
exponit ipfum , diccns
&
pri-, , quzft. 14. lUudiatem perfi mo refertur , quod fecundura rationcm propriam fonnalcm Ipccificara rcfcrtur. Jllud\ezb.per fi non primo , quod pcr rationcm fui gcncris rc-
fucrunt fupra
V
v
X
fertur.
1 1.
Hl
548
Quod autem per fe
fiettur.
ucrfalitcr
,
quandQ
Expofitio
oftcndit
,
quia vni-
,
non
ratio refercndj
accidit
& eflcntiaiiter copucnit fibi,
eft
& alibi
igitur fccunda dcfinitio
:
famofior hic
,
quam prima ,
&
iicct pri-
cludicur per fe in conceptu Specici
fjbi
intcr praedicata in topicis.
fed pcj: fe
,
,
non pcr accidens
tale
rcfcrtur.
Modo Genus in-
, crgo quod conuenit ratione Gcneris non per accidens, fed pcr (e conucnit ci:fi crgo genus alicuius fpcciei pcr fc refcrtur ad aliquid , fpecics pcr fe refcrtur ad idcm quod oftendit dicens , quia
&
:
impojfibile efiah/olutttm in
dere
fita,
ratione formali incltt-
contra Nominales
, fomniantes fundamento. Licct cnim aliquando rclatio fit eadem realiter fundamento abfoluto , non tamcn formalitcr poteftclle, vc I. diftindt. z. quxft.j. copiosc ha-
reltftiuuTfi
jrclationem
bcc
,
non
diftingui a
&
Ad quintum principaie refpondet dupiiciter. Primo conccdendo airumpcum , nec eft inconucniens;quia
&
&
:
dus prxdicandi correfpondcc , ficut ncc partibus cius prxdicatur cnim in^uid^ &in ejtta:
le
&C hjE duas refponfiones fucrunt tadtae fupra,
:
Ad vicimum principale
nere
vel
fradicari de,o^ux includicur per fe in qualibet eius
ergo in intcliectu fpcciei
modo Spccies
:
pon dc
aliis , quam indiuiduis cft dicibiiis , ncc praEdicationey^<«4,nec exercita, Sc maximc fpecialillima. Per fe crgo rcfertur in ratione pra»dicabilisad indiuidua,in rationefubiicibilis.Et ponit excmplum Geometricun) deduplo, 8c dimi-
& fitb-Tmtltiplici.
Vbi aduertcndum
quod
genus
multiplex eft
eti^m genus pfppprtionis minorisinaequaiitatis. Sub primo continentur piures fpecies , immo finicx in infinicum , vt duplum ^tripbtm , tjuadru-
&c. Similiccr fub fccundo concinencuf
,
fpecies rclaciuc oppofita: tocidcm
nem
huius Prarpoficionis
fitb
,
,
pcr addicio-
in compoficione,
vt fiih-duplum ,fi(htriplum,Scc.
Dupium
hoc
-y
:
rcferrur zd fitb-nutltiplex
,
quod
cprrela-
eft
tiuuni fui generis, fciliceti»»/»^/^'^.
<^H\a ibi
inqmt^ correlatiuum
,
relatiuum Speciei : htc non ;
plum
uum
fpecici
:
,
ficut du-
ita divtidium eft fpe-
ideo concinecur correlaci-
fciliccc dupli
,
,
fub corrciatiuo Generis
,
,
quod
eft
dtmidium,
fcilicct multiplicu,
Hic vcro fingularc , vel indifubiicibile, quod eft corrciatiunm
tijE:Genus,
vt pacet
,
ncc difquiparantias
;
Genus autcm
patcc difajrrendo.
rct
,
nec Species
Item
cx hac fccunda pcr fe eius habitudine, prima ex pcr fc , prima. Sccunda cx per fc , non primi , vnde notantcr Pot phyriuj
&
lenuirordinem conuenientem definicndi cit
:
& di.
qu6d fecunda quar datur perpofterius , id
per indiuidua
:
eft
eft,
magis ad propofitum hic,quia
inquantum cft Ynihjc autcm maximi fif fcrmo de Specie,
cft ipfius
uerfalc
,
Speciei propria
,
fub ratione vniucrfalis,Tcl praedicabiiis, vt patct
excrcmum
ellet
Philofophus
,
,
vt
Spccies funt ,
vt
com-
fcd indiui-
,
dc Anijna
i.
fimiiicer depii/ribus aiiis, pacet in
& aliorum.
,
ponit duas ,
&
dodrina cius,
Malc ergo dicitur in folucione , quod vnius abfoluti non eft
ter-
principalis
nifl
vnadefinitio.
Icem fc
,
ita
,
ficut cfTc abfoiuti cft formaliter
relatiuum ad aiiud
tur per fe ad plura
&
,
piurcs dcfinicioncs
,
igitur
,
ad
refcr-
fi
per confequcns habcbit
vt concedis
:
habcbtit ct-
iam plures cflcntias , & ita non crit vnum , vt patet malc ergo concedis rclatiuum habe:
&
ciei affignantur
&
definiciones animae, qua^cft ens abfolucum
yniuerfaiis,& neutrum
Deinde appiicando ad propofirum argumen, dicit quod duac definitiones Spc^
quia taiia
duum.
vnujTj.
principalis
f,
mpniterponitur. Icem , non videcur quod Specics pofllc pet fe rcfcrri ad Indiuidua, quia tunc did:um Porphyrij dc excremis arboris prxdicabilis non ila-
Gencris , id eft , ipfius vniuerfaiis , non continct fub fe Gerius, quod cft correlatiuum Spcciei, quia tam Genus , quam Specics , funt fpccics
ti
,
fpccies fpecialifllmac ipfius Vniuerfaiis
ad diuerfos terminos
indiuidui con-
I
vci aequiparan-
,
jion funt fpccics eiufdem Gencris propinqui
uiduum,
cft fpccies
Gc-
hic cra-
& Specics non funt reiatiua squipa-
re plurcs definitiones
tinenciapaffiua.
cap. de
,
:
eAfiib multiplex. vel
quia fupra
,
omncs dimcuitaces
laciua vel func difquiparancia:
Generis continet cor-
hoc cft diftu
cft fpecies multiplicii
cics fib-multiplicis
& ibi,
o
I
fcrc
,
&
tij
Et addit Doftor diffimiiitudinem hic^
f j-
& alibi
<2andx , funt dcterminata: , ideo brcuiter me cxpedicndo circa foiutioncs argumcncorum , aiiqua motiua tangam , & foluam. Videtur enim quod Genus Specics non fint per fc primo relatiua , vt iacpe Dod^or dicit hic quia omnia re-;
igicur
dimidium , ficur paccr ad fifccundum propriam racionem & praecer
dicicur reiaf iuc ad
lium
,
rantiac ,
quoddam proporcionismaioris inasquaiicatis, & fith-T/inltiplex , quod eft corrclatiuum cius , eft
plum
D E TE RT
iila
communia ad
quxftione,fuDt tanquam principia
gulare. Ratio enira Vniuerfalis eft dici de
,
remitcit fe ad^eaqua:
didtafunt fupr«l,qua£ft.5j.determinata enim in aiia piura.
dio,
Spe-
diftinfta vniucrfaiia
definicio.
Generis , quod eft Vniucrfale , cuius per fe , primumcorrclatiuum cft indiuiduum , vel fin-
,
non func
'4*
Secundo modo poteft ncgari aiTumptum , quia prsdicari in ^ttid conucnit fpccici fed definiciorii nulius vnus mocics
,
/pecie
;
quajft.9.
ifte.
Applicandoad propofitum dicit quod Specics per fc primo rcfcrtur ad Gcnus per fc autem non prim6 ad indiuidua , quia ratione fui :
•*^
Specici
mafit cflentiaiior, priorfimpliciter quia potiiis fubiedi , quam przdicati rationem habet: idco iubet Plato quicfcere , non enumcratur
relato
'**
fiiprk, quaeft.^.
, ,
& per & cum
fc
habitudincs
hoc ipfum
cfle
Itcm fupra , quasft. 9. improbatis modis dicendiaIiorum,ifteponitnumerumVniuerfaIium fufficientiam pcncs pritdicari , quarc in hoc libro confidcratur dc incomplcxis , vt vnum de alio cnunciatur , ergo malc impugnat illam primam refponfionem ad rcplicam contra folutio-
nem
terti; principaiis.
Item
,
fupr^
,
quaeft.
1
1.
contra primani opi-
nionem in folurione qusftionis , adducit Porphyrium , vbi dicit afft^nauerunt , id cft , definierunr, vt exponit Do6tor , ergo eodem modo debet cxponi hic
,
cijm dicit
,
aHtt vero
fcili-
,
cet affignationes erunt non Ipecialijftmarum
Maie ergo cxponit
ajfignationes
,
&c.
pcr notificatio-
nes.
Icem,
l6.
XVIII.
Qu?efl:ionis 6pponue Item , intentionesjcrgo diuernficant /impliciter, & non foltkm fecundum quid , illas duas definitiones prdMe^hiie Se /tAlicihiU funt
Speciei in ordine ad Genus.
ItemtillaexpoHtio in Philofophum ^.Mctaph. intelligiAc intelledu refpc^u intelligentis , bilis non videtur bona , quia nedum ab obie
&
&
tiua
&
,
fecus eft dc diuifione hy-
:
Primo modo conce-
materiaU.
do quod fpedcs do non.
extreraum
eft
mo-
fecundo
,
Ad aliud
cct eiufdem abfoluti
pari ratione czteca
,
quodminimc
,
vidctur
verum. Rcfponfio igiturneutraad Philofophum /.Mctaph.bcnc currit. Item, omnia quinque Vniuerfalia contincntur Cuhjuhticihili , in ordinead Vniuerfale, quod cft genus eorum ergo ficut diminucum conrinetur Cuh fiA-nudtiplici , ita genus fub JiSiicihiU,
quod cft correlatiuum tmiuerfilii , vel praedicabilis , quod idem eft malc ergo dicit , qu6d hon eft omnino fimilc quoad ad hoc,in propotcionibus,& intentionibus> Item illud quod cft fimul natura cum priori, :
,
eftprius quohbct illopofteriori
uum vniucrfalis
eft
fimul naturi
fed correlati-
:
cum vniucrfali,
& Spccies eft poftcrior vniuerfali
ergo eritpofterior correlatiuo primo vniuerfalis : malc ergo dicit quod fecunda dcfinicio Speciei datuc pec ,
,
&
lis ,
phus
differentiam
tanquam partes
fuas
,
ita
&
& fpecies:
de Anima
1.
tia;
cies
,
vt fic
fubaitcrna
:
fcd
non modo
fpccics fic
eft
:
fpecialifilma
hzc autem
,
fcd
folum /pccialiflimx conuenit,ergocft diminuta. Maior patct in fimili dc dcfinitioncGeneris,
&
aliorum
fimilircr,
Plucaaliapoirentadduci, fcd
Ad ifta tefpondetur.. Ad primum dico vno modo qu6d Genus & Species func relariua dif,
,
& funt in prxdicamento Relatioreduftiuc vt infri cap. dc Rclatione, &
fmnt r#- quiparantis Utiints difeits
nis
,
oppofitione , dicetur 6c ita vnum reducitur ad relatiuum ruppofitionis,& altccum ad rclatiuum fuppofitionis , fic redu^ue funt in diuerfis :
&
gcneribus
immcdiati poteft dici
licet fortnaliter fint
, , ,
eiufdcm gencris
tanquam fpccialiflimz. Alio inodo quod non funt fpccies fpccialiflinue,
vt fupra didtum eft
,
quatft. 9.
&
1 1.
&
alibi
,&
hoc loqucndo de Specie abfolutc , vt prima definitione hic dcfinitur. Maior etiam eft vnitas in intentionibus, qu^m in rcalibus, vt fzpc fuprik di^tum eft. Brcuiter ergo fiuc tencatur qu6d Genus
& Specics vt quiJ & formaliter,fintfpecies ,
fpecialifllma:
,
^ formaliter
,
fubaltcmz ; rcdudbiuc tamen funt diuerforum gcncrum fubalfiue
ccrnorum. Qui ctiam vellet tenere quod cflcnt eiufdcm generis infimi vtroque modo.non videtur efle aiiquod inconueniens,maximc in fccun4isintentionibus,quicquid fitde primis. Sc9ti ofer.
Tom.
I.
cnim
variacio ellcn-
,
itain relatiuis ex
hoc
,
&
,
lationcqusfti aliud
,
finali.
poteft dici
,
qu6d loquitur
fupr^,
1 o.
& vt cft moin fefeorfum & in po-
quacft,?. depriuiicari aptitudinalitcr
dus
incomplexi , , , fiue propinqua: hic vcro loquitur de fado, in compofitione adbuali ita breuiter quod pra:dicari , vel przdicarc, fimilitcr dc fubiicibili confideratur, vel in primo adu ipfius
remoto
tentia
&
:
&
Ad
Primo modo confiPrxdicamentorum ; fe-
vel in fecundo.
,
& in libro
,
cundo modo
in libro Perihermcnias.
aliud dico
,
quod non
cxplicitc ajfi^nationes in plurali
tum
in fingulari.
plurali
numero
,
dicit
Porphyrius
numcro, fcd tan-
aliter quod loquitur ia fccundum opinioncm alio-
Vcl
rum , vt patct in littcca ibidem. Vel qutJd xquiGenere
afftfftatione
vel
:
quod
arguit DoOcot ad
,
fupca
cap.
,
hominem
,
de
& to-
picc.
Ad aliud
,
,
c contra. Sicut
tiarumvltimarum
uocatuc dc
his folutis patebunt alia.
quod
cum hoc , ex diucrfitatc primorum per fc terminorum. De hoc magis patebit infrk cap. de Re-
&
definitio
,
in abfolutis conucnit px diuerfitatc differcn-
dcratur hic
dcbct conuenirc omnibus,quibusconucnit Spc-
plures formales,
ditur fiium genus cfle ad aliud formaliter, lic^t
non femper
intcllc(5tus
vcl przdicabiiis,
non tamen
,
**
^"
Ad aliud , quod tangit pulchram diiEcuItatcm , dico qu6d non variatur eflentia relatiui, nifi rcfcratur pcr fe prim6 ad diuerfa , quia e}( hoc qu6d rcfcrtur pcr fe primo ad vnum, inclu-
Specici in ratione Vniuerfalis
,
ficut loquitur l^hilofo-
^ .T"
ptret.
ergo qua rationc definitio non habec vnum modum prxdicandi , ita nec Spedcs, ex oppofito oppofitum. Itcm , contra folutioncm principalem qua:ftionis , pofiet obiici fic : Definitio conueniens
&
vna dcfinitio materia-
,
^hf»Uu» '*""**
anima ibi definitur , vc qubdammodo refpcdiuum, quia inquantum adlus , vcl principium , vt
Ad crgo definitio includit G*nu$
ficut
fit
alia formalis
vel materiales feorfum. Poiret etiam dici
poftcrius.
Item
:
cit
:
fn^srMHtit.
fcientifica
nitur Spccies pcr indiuidua
Vniucrfaliadcfinirentur
iS.
&
,
poftatica
Itcm , fi indiuiduum , vcl fingulare eft pcr fe corrclatiuum vniucrfalis , qui ratione crgo dcfi-
alium i fubicdlo.
i^,
beredaas habitudines , quomodo non. Videturctiam loqui deSpecicprimae-intentionaliter tnaximc ,.Ioquitur etiam eo modo quo Piato pofuit quietem , fcilicet in diuifione quidita"
non di, patct ex littera Dodoris enim abfolute quod vnius abfoluti non fint plurcs definitioncs , fcd fic , quod
ninum
»7-
549
Ad aliud , di£him eft in feenndo articulo, quomodo intelligit Porphyrius Speciem non ha-
,
patct fuprk, articulo fecundo. Licec
enim fint diuerfac intcntioncs , vna tamen infertur ex alia pcr modum fequels quod enim fub-
,
:
iicitur, alicui fubiicitur
rem ergo exprcflSoncm
de neceflltatc ad maiodeclarationem lo, ;
&
quitur.
Ad aliud , licct mulia poflcnt dici , tamen pro nunc brcuitcr dico , quod loquitur Doi^or hic dc depcndcntia zdus intelligendi , in ratione menfurabilis ad menfuram j non prarcisc cfFeftfls ad caufam , nec fuftentabilis , vel inhsrentis ad fuftcntificans , vel ad illud cui inhzrct: hxc eft intentio fua , &expofitio, vi patct in Qapdlibeto,qu«ft. i j art.i.ad finem.
^
j
&
&
.
Ad aliud,
poteft dici
vno modo
,
quod corrc-
vniutrfalu
latiuum Vniuerfalis, vc eft przdicabilc,cft ipfum *»rrtUtim$tm rubiicibilc , non przcisc fingnlarc , vel indi- i**^
uiduum
:
& & fecundum diucrfitatcm
fubiicibilis
diucrfificantur definitioncs fpecierum eius patet.
Vel
alitcr
,
,
vc
daco qu6d indiuiduum eflet VV 3 eiu^
Expofitio
550 .t^i
liotitimtn
,€ius 4;ortcI jTimjRt
,
finitionc aliotuj^
,
ita ptfnicur in
dc-
ficut in definitione Specici,
pcopter ca <]uz di&a funt rupra,qu^. i ^.foluen-
do primum
Ad aliud
principale.
dico
,
quod
, vel Gcnus m<^M,noR tamen
Spccics
licet
contitieantur fub fubiicibili vt
yt
fed fub pradicabili
j
&
:
folutio Dodfcoris fubtiliflima.
optimc
patet
fic
Srautem tcnerctur
aiu6d Indiuiduum eflet corrclatiuum Vniuerfallsjclara cft folutio.
Hic
%i>.
multum
poilet pondcrari
ter fpecicm
idem formaliter ,
differcntia in-
& prxdicatam & an vcl alis & qua: elfentialior
fubicdam
,
fit
,
fit
,
habitudo Generis , an ad Speciem , an certc ad indiuidua;& an fubiicibile & prxdicabile fint dc cflentia Speciei, vcl pafllones cius, vbi plura fub-
riliaaddat ingeniofus ledtor
Ad
:
enim valde
funt
& arduafi bene examincntur.
fubtilia,
,
mentis
& fimiliter Jpecient & indiuidHa.
Scpofteritu
,
accipit
vt fupponunt pro funda-
hic pritff ,
Vel
refpe^luum ordinem denotare, pomparando videlicet per fe corrclatiuum ad pcr fe primum talc:& fic littcra habet dependcntiam _cx praecedentibus. Vcl alitcr quod ficut prioritas priginis ftat cum fimultatc naturx , correlatiuorimi, ita in propofitoproportionalitercftdicendum. Pr^dicart cnini eft pra 4li« dici, vt fupra faspe didlum eft. Prius igitur pofterius funt fi-
&
&
mul naturi, ve| naruraliintellcdiione, vtpatet. Specics autem dicitur cflc prior indiuiduo , in
duo.
Tufpeciei , dc quiE fcquuntur ibidcm. Qua:rit Do€tor de vcritatc huius propofitionis,P/«rr/Ac»»/-
nesfunt vnus homo latc ipfam
breuiter
nego fimilitudinem
teriiam entitatem
vnam ,
,
,
quia Species dicit
diftitKSbam apartibus
,
per fe
vnus modus pcr fe prae^icandi: Scd ti tenerctur fimiliter dc dcfinitione , difficilc cflet cuadcre argumcnturn. Quarc autcm potius ip efnid , quam in cuius
cft
ifuaUy prxdicatur,
didum eft ibi.
Ad vltimum,qu6d hic prie
,
nullo
loquiturdc Sppcjcpro-
& appropriatc, quae tantum cft Specics & ,
modo Gcnusjqui*
Vbi aduertendum qu6d huiufmodi quiftiones
fpecies fubalterna in ra-
non
undamcntis, vt homo
D
animalj^c.
efi
P R I M o. Quid
E
fit
pluralitas
taftum
,
eft
j.
lo.Mctaphyficz. Siuecnim fumatur comparatiidc6 to-
uc, fiuc pofitiue, dicit multitudincm,
&
tics
habet fumi , quoties multitudo. Quotics au-
tem
accipitur m«/r(V»^<;, patet exmultiplicitare
vnitatis$. Mctaphyficae.
uc,
HTc enim fumirur
& pro mulritudinc nuracrali
titudo
enim
,
pofiri-
vi patet.
efi tjuod efi diuifibile potefiate in
Mui-
non con-
litcr
:
notificationcs hominis in libris,
& aurhoritati-
bus dcfinitionum, fupra etiam, quxft. eft.
ractum
}.
i
Differunt autem in modis fignifieandi tan-
tum
,
&
non
, vt patet , dc quo definitionei£quiuocorum,& ali-
in fignificato
infra, qusft.dc
bifacpc.
Quid aurem vni4s, & quoties dicatur , patet littcra hic aliqualiter
,
& j. &
in
,
vt fpecies
,
prxdicarur
eft.
Hiccrgo
,
qu- 14.
&
&
differenria fpecic accidit Speciei
,
vt fpecies
eft;
dantur crgo dcfinitiones per per fe couenicritia, non per accidens talia. Non ita eft de Genere
&
refpedu generaliflrimi,& fubaltcrni.
Q^iESTIO
XIX.
Quac cftii.apudScotum.
Vtmm ifla fit 'i/era
,
plurcs
homincs
funtvnushomo.
&
fppra , quzft.4. tetigi aliquantulum. Sed breuibus pro nunc norabo. V^nim cnim eft Vnum jw diuifitm a cjuocumejtie alia. efi indiftifitm afi , Qux negationcs prxfupponunt pofiriua,idc6 f ft
copiose,
^d
&
defcriptio circumlocuriua, vel accidentalis. Vni-
&
foi
efi ejua
,
velpars eiui
phyrij, cap. de Spccie
,
vbi incidcnter ponit
,
& eft defcriptio per paflio-
ncm,& conuenit omni vnitati,diftinguendo tamcn de numcro, quiditatiuo videlicet & quan,
titatiuo, vt aiunt.
Vnum aliud per fe
Primo
4-
& logicale. Rcale diuiditur in vnum continuitate, & hoc contingit vel
Vnum
modo
,
aliud per accidens.
diuidirur in rcale,
pro co , cuius motus eft vnus ; vel imvtrumque contingit prq contiguo : eflc vcl fecundum lineam reclam , vcl reflexam: quorum primum cft magis talcSecundo in vtropropric
,
proprie
,
&
que mcmbro ip vnum (pecie,vcl fiibie6to;& hoc vcl immediato, vt omnia vina in forma vinijvcl vltimat6 , vt omnia fluida in forma aqus. In vnum gcncre, vt homincs equi, canes & potcft diuidi vt genus conuenit,& differt ab immedia:
:
tc praccdcnti. In
Clrca qucddam didtum cxeplificatiuum Por-
j.
10. Mctaphyfic:c,
tiftmeri
fcd Genus.
Muliituit 3*"'-
tinua
Ariftorele accepi. Dicirur etiam vnitas principJum
,
«,
& habct videri fuper &
fupra, cap. de Gencrc,
Per fc igitur conucnit Spcciei pracdicari,& pcr fc fubiici , vtrumque conuenit fpccialiflimx , fubalternz. Similitcr habere fub fc difFerentia numero conuenit per fe vtriquc. Habere autem
didum
l.
vt fupra patct in-illa
fpecies ver6 fubiedba definitur alia definitione.
Species
eft
dc folum numcro difFcrentibus, vt fupra
fy
,
?uacftione de praedicationc Generis de Specie , in
dcfinitur fpecies prxdicata:
,
Similitcr oninis fpecies
,
Dif-
eriam(fecundum Boerium,de Vnirate Vno) vnaqttaque res vna efi , SceA defcriprio ab effedu formali. Tangar hic dc modis vnitatts,ex Bocrio ibidcm, leStoi , quia qua: fequunrur ex
tionc przdicabilis
Juhiiei.
infri, cap.de
ferentia, quarrit dc veritatc illius , Spcrates finex, &C.& fimiliter infrk, in PraEdicamcntis,& alibi.
fecus eft dc definitione.
dieari
nihil aliud addendo,fed abfo-
tas
autem tenctur incorrelatiuum per fp yniuerfapatec facilitcr ad argumcntum. cfle
Ad aliud, di£kum cft (upra,qua;ft.9.& pro nunc
eenuenit pr*-
:
proponendo , ficut
diuiduum non lis,
Spteitl per f«
,
poftcrior, vr oftenc^it ratio. Si
:
frior iniiui-
&
vt Genns ejuam Speciet. Et ideo inquit, phtr res homines particulares /itnt vntu homoparticipatioUMtn
; vel, efi aggregatio vnitatttm:8c hoc materialoqucndo de vnitate,& non formalirer,quia fic funt contraria,vt patet 10. Metaphyfic.Quid homines,8c homo notum eft qu^rantur cnim rpul-
ratione prxdicabilis licct afio njodo poflet dici vt
:
ibi
\y pofieriiu habet
Speeiis
:
valde difficultcr pcrtradtat
vno modo , qu6d
aliud, poteft dfci
numcrujn Pradicatncntorum, & ordinatorum fn Przdicamcnto , & confcquenter infcrt duo correlatiua, quorum fecundup cft quod defcendendo k generaliflimis ad fpecialiffima , ppprtet ire pcr multitudincm , & diuifionem fed c confra afcendcndo oportet irc pcr compofitionem cuius caufam fubdit, quia Omtte commuw efi pol(e£li~ uum tmltorHm , magu commune efi magit cplleEH-;
,
modo
vr
fpecici
,
vnum definitione
& Plaro
cS, vt Socrares
omne?
;
,
vel fpecifi-
vcl generica
,
fuperficies, fcd
liccr
fub
primum cft
tipUx,
mid-
XIX.
Quasftionis eft
magis
talc
vt patct. In
;
vnum
indiuifibHita-
tc.id eft,quod indiuifibili intclUgcntia intclligi-
&
alia prima, forma prima, cns, ad hoc polTant rcduci fimplicia :
tur, vt matcria
&
fitnplicitcc
5'
,
&
SS'
cft
fi
appofitio accidcntali$,debct
intcUigi inferiw pro minus
pars in niodo
,
vt homo albue
communi ,
& ita cft
,
rcfpedtu hominis,
ycl alhum homo, rcfpcdu albi fic ccgo arguitut , Participatione^ciei pluret heminet , &c. ccgp :
przcedcntia,vt patet.
hxc
Vniim veco logicaic diuiditur in vnum mane' vtquorum matcria, id cft, diffcrentia indiuidualis, cft vna. In vnum^cie, quorum ratio, id
plurcs homincs , &c.oftcndit veritatem antecedentis ex litteca Pocphycij. Confcqucniiara au-
r«,
eft, dcfinitio cft vna.
In vmtmgenere
,
quzcum-
quc fub eodcm gcncraliflirao coniincntur. In wtum /ecunSon proportionem quxcumquc. lic fe ,
habciu ad inuiccm , vt aliud ad aliud , vt ficut fc habct fercnitas ad acrcm , fic tranquillitas ad mare , vcl Hcut fe habct animal ad hominem,ftc color ad albedincm.
Vnura autem pcr accidcns cft , vcl quando vnumaccidcnscomparatar ad fubic£lum,vt Colifcus muflcusi. vel quando vnum accidens comparatur ad aliud, vt muiicum iuftum ; vcl quando accidcns comparatur ad fubiedum , 8c ad accidens vt mulicum ad Corifcum mudcum , vel c :
quandocomplcxum accidcntalecom, vt Corifcus muficus ad Co-
conttaivei
paratur ad aliud
cifcum muficum. ^* Vnitas , vel identitas poflct alio modo diuidi, rmitMf nml- ad mcntcm huius Dodoris , in plcrifquc locis: "' fic qu6d videlicct alia cft rationis , fcilicct ratio, vt entia tcctij modi perfcitatis ; alia ex naturarci, vbi cxcluditur verificatio contradiftionis de fic cifdem , feclufo aftu collatiuo inccllcdtus ; alia formalis, vt fc habct vniucrfaliter
cinantis
omnc fuperius eft verarcalis
ad inferiora ; aiia flmultatis , vbi idcntitas,& prscipuc rcperitur in
diuinis alia cfTcntialis, & non differt a tcrtia, vc communitcr dicitur , nifi foI6m in diuinis ; alia fubftantiua , & hoc vel pcr conucnientiam rcalis ;
fubflftentia:
potcntialis
,
vel per conucnicntiam przdicati per rcalitates difFcrentiales contra-
,
refpedu praedicati quidivdtranfccndentis ; alia per fc,vc in compoflto Phyfico, vel Metaphyfico ; alia per nibilis
;
alia obicdtiua
tatiui, limitati,
accidens
;
alia ordinis;vItima aggrcgationis.
licet
ialtem. Pluces aliz definitioncs poflent intcodu, fpd ha:c fufficiunt pro nunc, quia potius ad Metaphyficum pertinctt^mMconfideratiojficut cntis, quam ad Logicum. Inteiliguntur ctiam prcdicata dct/w categorcmaticc fumpto, vt patet, de quo infca magis dicctur. Aduenc ctiam
ci hic
&
qu6d tmum ucut
pofl^t diuidi in partes fubie(fliuas,
& en^fi cflcnt nominaimpofita,vt vnum in
fubftantia dic;^tur identitas in quantitatc,
zqua-
, toUendo inflantiam , fcu tacitam cuacuationcm. Diccret enim aliquis , qu6d ibi arguitutcum detcrrninationediminuentc, quia ly Jpeciei diminuit vnitatcm in anteccdcntc,& fumitur abfolutc in confcquentc.
Vbi aducrtcndum prim6 , du6d vnitas numc-
Ordo huius communis cft.
quzftionis pat^t
:
diuiflo vet6
DeSecvnoo. Ad partcm af&rmatiuam arguit quatuor rttio|iibus & rcpptantur valde difficilcs cum fuis folutionibus & tota hacc ,
,
qucftio intcr caetcras huius opcris
:
,
ideo cautc,
& diligcnter legantur.
Prima ratio procedit pcr locum a partc in modo ad fuum totum ; vcl ab infcridri ad fuum fuperius , fecundum alios Loeicos. Eft enim regula vniuerfalis , quod tnguea«a k determinahiit cum detemunMtione non dinunuenU , nec diftrdhente , aJ ip/itm determin^hile prtcise /kmptttm,vMlet argMmemum : & eft alia regula antiqua, qu6d tmneje habens per modjm ttppofitionie rtficSu 4iUeriue , inferiut efi eo. Quod ctiam debct
de oppofltione non diminucnte
,
nec
8.
Mctaphyfic. cap. dc vno text. ynifnumtcomm. 1 1.) cft maxima vnitas przcipue de numc- '* ro illacum quatuoc, id cft, fpecificx,gcnccicsc, ralis
habctur
vt
(
j.
&
&
pcopoctionis , idc6 infcct illas , non c contca; quia infeccns debet cfTc magis talc, quam illa-
tum.
Non fcquitur ergo, funt vnum fpccic.crgo
numcro ita quod
quialy^^wiVdiminuit quodanimod6, quafi fecundiim quid tale. Notandum ctiam vltcriiis,qa6d dctcrminatio Dttermin»:
eft
alia contrahcns, ali4»dlminuens
,
alia diftrahcns:
"'»
'"*'"-
licccaliquiduo vltimamembta capiantpro eo- ^ dem , vnum plerumquc ponatur pro aliorpro-
&
prie taracn
loqucndo, pofTimt poni tanquam di-
ucrfa.
Determinatio comrahens,(cvL ccftringcns,cft,qu«
pro paucioribus , quam fi ponetetur , vt aU)Mm , nigrum , talis dcrerminatio non tollit ra^ cui addinir , ncc diminuit inhz-
facit tcrminuiti teneti
pcr fc , fine
illa
&
nuiufmodi & tionem ilUus , fionem , licct quodammod6 communitatcm, vcl :
fuppoficionem.
non
Determinatio \cth diminuens cft, qua:
rationcm pcrimit,
illius
cui additur
,
,
tollit
9'
fed benc partim
nedum communitatis ,
indcterminatio-
nis, vel indifFcrcntiaE.fcu fuppofitionis,fedetiam
dcbitae inhaefionis
Determinatio
ptiuans ,
Qux
:
vtallntm/ecundum tlentes,Sic.
autem Mfirahens
qux ctiam
(
&
& amplians, dicitur) eft, qux collit, fcu rarioncm
dicitur difirahens
,
illius
,
cui additur.
quafi ad diucrfum tra-
hcns , quta ttahit terminura ad aliam fignificationcm i fuo proprio fignificato ; vtmortuum,pi-
Qum, & imaginatum, cognitum, fccundum aliquos: fed alij volunt qu6d fint potius dirainuentes, vel , quia ncc ponunt, ncc totlunt rationcm fui determinabilis,faltem duo prima funt
indiffcrentcs
diftrahcntes,vt patet.
Tcrti6 fcicndum , qu6d generaliter omnis determinatio dcbet poni cura fuo dctcrminabili ex partc ciufdem cxtremi, fcilicct fubiefti, vel ptxdicati
litas,&c.
iacelligi
tcm pcobat
dcftruit totalem
hzc diftinftio pofTct reduci ad priorem quodaramod6 , cft nihilominus alia , in vcrbis £t
^
diftrahente
,
in propofitione. Verbi gratia
cccc,Ao«M alhut currit,8c diccte,homo
,
efi
cefect di-
eurrens al-
bum, vt patet ; hoc enim cft gcncrale in omnibus modificationibus , rcalibus , intcntionibuSt vt infra fxpc habct iftc. Dicit ctgo Dodlor, tollendo illain cauillacionem , qu6d cum ly vnitt in antecedcnte ifto , participatione fpeciei plures , &c. ponitur in pratdicato , ly ^ciei in fubicdlo, qu6d ly vnut non diminuituc a Xyjpeciei : Sc ide6
&
&
&
pco vnitate numecali vtcobique , in antecedente videlicct , confcqucnte. Ulam autem pcopofitioncm,quam notat Do6lor, fcilicct, NihU dimimtit ah ali(fuo , &c. habec ipfe in }. Scncentiarum, diftind. 1 1 . quxft.i. ). notantcr,& ilat
&
&
alibi fzp^.
Sccunda ratio principalis oftcndit oppofituro quod prima deducic , Uc^ vcraque arguac
illius >
Vv
4
vniuer
I
o.
•1
:
Expofitio
ss^
vniucrraiitatem propofitionis.Pumatamen pro^ fecunda de vnitate cedit de vnitate numerali ,
&
regulam notabilem pro ma-» efle vera y. Metaphyf. (cap. de P^fOt vt ftatim dicetur. Verbi gratia, pfo illa maiori,£»/ cft commune fubftantiae,& acei-
ipecificaiEt alfumit iori.
Minor vcro videtur
denti
:
accidens autem
fpc6ta fubftantiae
cum
Ideo
,
eft
vt 4.
ens fecundum quid rc' i Mctaphyfic. patet.
&
.
dicitur ens in alio
,
fta,t-*w/
pro acci-
dcntcjvt patet. Similiter dicendum cftinpropo+
de
fito
1
.
ffjo.
taphyfic. text.
comm. ii-ejft videlicet irnUuijHm a.
forma autem hominis,
id eft,
communis omnibus hominibus,
eft
humanitas, quod ha-
ita
bct indiuifionem fpecificam,faltem in ipfa, ideo, &c. Vkimo arguit Logic^, vel potius Sophifticc magis. Vbi fundat fe inilla faraofa, quod fcm* pcr eft confequcntia bona , quando oppofitum
conlcqucntis non
cum antccedentc
ftat
,
&
aftii-
mit diftributiuum duorumin antecedentc,&
ex-
&
tione ius
leu rcpugnantia prsedicati
,
& fubiedi, cu-
fundamentum eft ta(9:um fupra , quaift. f
.
1 3
.
&
dcDifterentia, habctur fimilc.
Subict^um enim fiimitur fub
modo pluralis
,
&
modo fingnlaris numcri , qui repugnant intcr fe , refpeftu eiufdcm fimilis. Cum crgo ly homines fit phiraUs numeri , Jy vmu homo fingularis , pr^dicatur oppofitum de praedicatum fub
&
&
fahcm idcm fub vno oppofirorura enim albcdo non eft ninec album nigrum , ita nec homo albus,
pppofito
Hc
,
vel
fub ahero. Sicut
fe
fredo
,
omo
quare fimiliter in propofito idco di6):um eft fupra , quod hacc eft falfa , Albedo efi alha, propter repugnantiam modorum talium infcparabilium:fi:cus de modis feparabilibus,vt patet ibi.Videtur ergo propofitio omnino falfa.Scd hoc argumcntura videtur concludere vniformiter dc vnitate fpecifica , ficut numcrali , dc quo niger
:
fumptum dicatut de illis quatuor modis, ceptionibus
tit.
,
,
vbi
Prim6 vnam definitionem praemit-
Sccund6 membra
dcciarat
diftin£tionis profcquitur,
& ad propofitum applicat:prius tamen
primum mcmbrum dcclarat fundamcntis Ariftorelis
,
& ad propofitum appUcat,qu^m fecundum
Leftor vcro alium ordinem tenerc poteft. Ait cnim quod vmm, vel vntu potius, vt loquitur
gotcmaticc
,
Dodlor * poteft accipi vcl cate-
vel fyncategorematicc.Hoc fccun-
membrum
ponit infra ibi Aliter fiimitur wj«'> &c. fimilem diftindlionem habet infra.cap. de Subftantia , quxft. i de Soltu, 1 1 .diftindl. i. alibi de Totm , vt 1 1. diftind.^. quzft.i. fimi""^
:
.
&
&
an
fciiicet
& fccundilm
,
vcl ac-
aequiuocc
,
an
^uid tali-
bus. Si primo m6do , cum refpondendum fit ad muitipiex, fempcr praemifsa dcfinitionc, concludit
quod propofitio ifta Plures homines, &c. cft
vera tribus modis, fcilicer pro vnitate fpecifica, gencrica,& proportionis,& quarto modo cft fal-
pro vnitate numerali,&
iiaec cft
prima
autem tcncatur alia via, quam magis lauDo£tor,& 5.Mctaphyficae maximc teiiet;& cx
dat
diftis Ariftotelis ibid. tcxt. tis
1
'^^.^.
,
fimplicitcr,
& fccundum
quid talibus,
dum ab-
fumitur pro fimpliciter tali , vt primo Elenchorum famose habetur Omne analo^um,Scc. vntu igitur accipitur hictantum pro vno numcro , qnia fic impoflibile eft plures eflc vnum , quia tunc contradiftio manifefta, contradiitioncm imquare propofitio falfa , folute ponitur
,
:
&
&
plicans
:
&
haec eft fecunda conclufio foIu>
tionis.
Dcinde pertraAat fccundum mcmbrum principale diftindionis
fcilicet
,
fi
vntu fyncatcgorc-
&
maticc fumatur : prim6 dcclarat intcilccbum vniiu fic fumpti , diccns , quod dicit modum intcliigendi terminum , pro fuppofito dcterminato , indctcrminatc tamen ficut figna particula:
& iliud appcllant Grammatici nomen partitiuum vt zmtu florum & fubdit quod homo
ria,
y
in hac propofitione praedicati Illo
non ineft
modo ,
,
Plureshomines
&c. a partc
,
fubicfto taiis propofitionis.
fcilicet veraciter
igitur conciudit
,
quod fic accipicndoz^mwwjnihil aliud addendo in propofitione, ipfacft falfa,
& hqec cft tertia
con-
clufio folutionis. , quod ly vnm a non accipitur pro vno fuppofico,
Et quia aliquis fortc diccrct partc prxdicati
fedpro pluribusjhoc excladit,diccs,Nihilenimefi in/uhieSio,8cc. Etfidicztai
quod copulatio fubin-
tcllcda a parte fubiedki hoc faceret:pluraiccnim aequipoiier fingulari gcminato
homines
,
fubintcliigitur iftc
;
vndc
hic, Plures
homo, & iftc homo,
0:um cft
fcqucrctur igitur
fupra.
quidem in hocloco fuper Po rphy-
^
concludit quod propofitio eft fimpiiciter hemcjutmofalfa ; quia quod dicitur de aiiquibus , vt dc
cntis. Opponitur cnim hoc modo vnum multitudini, vcl eft prindpium eius,vt tadifferentia^
Parifienfes
14. flifes homi'
comm. 2. infercn-, "" f"ftic$t»ttone fbfn minorcm olten-^ ^^^^
cx vna vnitate.vtpotc maiori
&c.Dicit Do(fior quod copuiationon confundit, maximc przdicatum : quod probat per inftantiam,quia aiias ifta eflct vcra in fenfu compofito, duo func Gluatuor Jiint duo , fic deduccndo, duo duo, fi praedicatum confundcrctur haeceflet vcduofunt ^uatuox. Hsc ctiam eft ra vltra , Vtio , vera , vt fubiedum fumitur infcnfu compofito,
dc Soltmmodo. Primo modo (igmdcAt^fferentiam entu, inquit Doftor. Vbi auuertc quod extcnfiuc loquitur de dijferentia, ficut alibi facpc vocat aftum,& potentiam obiediuam litcr in 3. diftinft. 9.
'i
:
certe vt de fimpiiciter
membrum exprimat.
rtmMiti'.^'^
feu vni/
,
,
Confequcntcr refpondet ad quacfitnm ^ proccdit.
ii. vt fu-
iogica vnim,
Dcinde introducit problematicam vnam condi^ tionaicm dc hoc primo membro , fub dubio quafi omittcndo qualitcr vnitm categorematici
:
ftatim forte. fic
comm.
iila cft diuifio
Si
conuerfioncm fimplicem, Sccunda ratio procedit ex oppofi-
infra, qusft.
^ZT*!m
Nam
pra notaui.
viam lcdori.
ratio proccdit pcr
& fatis patet.
dequibus ioquitur in
,
affignantur ibid. text.
cohciufio foiutionis.
ma
cste-
,
la, fcilicct
Ad oppofitum, arguit duabus rationibus, Pri-
ifum. 1.
Quatuor veromodi
cit.
vltra difficihora loca prolixus videri,quia ex prae-
miffis reputo aperuifte amplc
Vnum
fit
clufionem affirmatiuam pro^Qppofito confequentis,vt patet in littcra nolo enim in his dcinceps :
11. num. t.
,
,
littera
Tertia ratio procedit per locum k dcfinitionc, vel defcriptione vnim, fuperias ta&ae ex 5. Mefii &CC.
volunt qu6d tmtu categorematice fumprincipium numcri : quod fatis bcnc intelligi poteft. Allegat pro fe Ariftotclcm^. 5. Metaphyfic.videatur irL4.text. comm.j.& in-. de : licct ibi maxime dc vno , vt cft paflio vnica entis , loquatur : fcd ad hoc vidcarur copios^ ifte , fupcr 4. Metaphyfic. quaeft. i. vbi fingularis dodhrina ad propofiram. Irl j.verb.Mctaph. text. comm. S.C^t»^, habctur copiosc.qaod,di^
rium
ptus
&
&
&
cft
falfum
,
quod quatuor e(Tent duo,quod ergo altcra praemiffarum : non minor^
*
J"-
XIX.
Qu^ftionis
% Dom. 4.
vt confequenter exemplificai in littera. Vbi taraen non accipit propofitionem vcram fimplici-
curret opportunitas dicendi.
ter,
/""' '^'-*
&
*»'"'•?"•'»•-
,
:
Demum foluit * argumenta principalia. Ad primum,negat confequentiam & exponit Porphyriumnotanter. Vbi aduertendura,qu6d alius eftordo plerumquc fcripturar , vcl vocalis cx:
prcflionis
,
&
intelle^ualis
alius conftruAionis :
,
& fententia:
\nA.c pttrticipMione jpeciei licctpo-
natur ^ partc fubicdi ordinc fcriprurac,dcbet nihilominus conftrui, intcUigi a parte prxdicaci (lc faluatur illa rcgula notabilis , in argu-
&
:
&
inento de determinationc,
fpcdu
& determinabili
,
re-
idcntitatis cxtremi.
Ad fecundum
,
dicit valdc fignantcr
,
qu6d
determinabiie, etfi contrahat dcterminatjonem aliquando ad fuppofita , extenfiuc loquendo dc
Idc6 pulchrc Aiciimfi/it vnum,
talis.
fedadhucdiftingucndam,hancfcilicet,^f ifte funt vntu homo , qua: vera cft in fcnfu diuj-
Et
fimiliter illa
res hominesy
pro qua ponitur,
munitcr habctur imprella Fokfal dcclarat
cam
applicari potcft illa
multiplici dctcrminatione. Vnde (ficut alias dicmtrthit propric pofte6tum eft naturaliter loquendo , dttpmifuAiriora funt detcrminationes priorum,& non ita c /#, n»n tStri. JittttlniH*-
&
ti»
conucrfo, ficut nomina adicdliua
nominum
fub-
&
ftantiuorum ; gencraliter accidcntia fubftancianim. Sed aliquando conuenit e contra detcrminari , vt inquit Dodor , maxime ad fuppofita, Quare cum dicitur homo alhns , detcrminatur homo per albcdinem ad fuppofita , c contra, li-
&
cct non ita propric. Sed vt intcUigatur determinatio,vel verius loquendo, contracStio , debet contrahibile pra^poui , contrahcns addi ; fed
&
muniter habctur
vnum ,
Aoifijit
non diminuit
,
ficut
modus
intrin-
nec deftruit quiditatcm, nec c contra , vtin fimili habct.Do6lor i. Rcportationum , diftinft. 45. quasft. 1. bcne tamcn contrahitur ad ftandum pro vnitatc , quae cft in homine. Similiter cijm dicitur homo mortutu,non dimiruiitur mortMw, fed contrahitur. An autem diminuatur homo , vel diftrahatur , dubium cft,vt ftatim tangam. Ad tcrtium , ncgat optimc confequentiam propter variationem hominis in antccedentc, confcquentc , in ratione detcrmmationis, defecus
,
&
&
tcrminabilis.
In ant<;cedentc enim tangitur in-
diuifio fpecifica
,
vcl naturalis :Jn confcqucntc
ver6 numcralis , vel hypoftatica. Aftumptum igimr cx 5. Metaphyficx cftconccdendum: fed io inferendo , eft Accidens , vel figura didionis, vd Confcquens, vt patct pra£kicanti,
Ad quartum
18.
&
negat fimilitcr confcquentiart: ad cius probationem rcfpondet dupliciter. ,
Prim6 ncgando oppofitom confequcntis conuenicnter aflignari , quia non tantim vniu homoy &c. fed non plureshominesy&cc eftoppofitum confequcntis. Et hoc ( vt notantcr dicit Dodor) eo modo quo confequens cft propofitio vna, dc quo habct vidcri fuper libros Pcrihermcnias, dc vnitate vidclicct,
& veritatc propofitionis, & fiNam propovna , nec vcra, ncc falfa.
militcr fupcr libros Elcnchorum. iitio
multiplcx
non
cft
fratcr
fic
loannes
,
vbi
,
cum com-
Verum eft in fenfu compofitio-
&c. poteft cxponi hoc moid eft , vna propcfitio catcgorica,
&
intclligit vt
tetica
•,
,
Plures homines
vna catcgorica
vt patct.
eft
,
&c. hoc
,
& non vt hypo-
Quare littcra antiqua
poteft te-
& faluari & cxpofitio difti viri omitti & ,
;
vbi habetuf ly vera
,
ponatur
ly
zma , vel vmrrn,
vel ly vnum ad lumc intelled.um , non refcrcndo ad vnitatem propofitionis in fc , fcd ad iliiid
immediate prarmiirum, fcilicety?/5irz7r«»j. Quafi diceretverum cft ipfum confcquens cflevniim, vt fumitur in fenfu compofitionis
,
& non diul-
Et ad hanc expofiiioncm facit quod fequitur, vbi dicit Dod:or , quod tunc non oppo-
fionis.
ei tantitm vntts homo, &c. fed nonplures homi&c. vbi manifcftum cft quod fi accipcrctur in fenfu diuifionis,non opponeretur ei hxc non plures homines.^^zm liatc negat prxdicatum a pluribus fnmptis pcr modum plurium , igitur alia
nitur
nes,
,
reciic eft
fed potius faluatin:
& vt
de quavnitatc loquitur Doftor hic. Sequitur, vnum, vcl vna eft ,vt facit fcnfumcompofitum: fic loquitur Dodlor dc ea , in tota hac quxftione. Nam ciim conclufit hanc elTe falfam in
tur veritas ex addicionc fui detcrminabilis na,
?•
nis, licetnon diuiftenis,
fic afiinTiat
turalis
,
originalibus antiquis concordando
Doftoris veriilima, quia ad intellc(5tum,& non ad vocalem ordinem, eftrcfpiciendum. Cum igitur dicitur vntu homo , non diminuiiiue fic, fiuc fic,ftat fcntentia
*
prolixe. Licct profe6t6
neri,
Vbi
fcilicct, ?Im-
& hoc intcllieendo litteram.vt com-
que membri
in littera.
ift*
fioniis.
folutione qujeftionis
diftindio fuprk alEgnata articulo praefcnti de
1
inquantum
fuppoficis,non tamcn contrahit naturaliter, nec maxime ordinatc ipfam , fed potiiis e contra , nen ad ficnnSim tjuid. Et ponit excmpla vtriuf-
&
»7-
553
ergo maior igitur copulatto non habct vim confimdendi.Vllcrior prorequutio di^orum flatim, in tertio articulo,& alias,vbi ocnor, vt patet
enim
alias
:
aflirmat
,
non
nifi in
elTct
oppofitio
,
fcd
C\c
fenfu compofito accipia-
, vt patct. Oppofitio enim propric eft pafl!io catcgoric2j& non hypothcticai.Similitcr Vnicas
tur
in carcgoriciSj&
non
in hypoiheticis,!i-
vtrumquc conucniat eis excufec igitur fuiipfius,& non Dodoris inaducrtcntiam, hoc in loco,& vbiquc. Dicit igitur Dodor, quod te€tc afllgnando oppofitum confequcntis, non opponitur antccedenti quare confequentia primanon fuii bona. cet cxtenfiuc
:
10«
:
Et aflignat caufam inlittera vbi plurapoflcnc tangi de natura huius diftributiui vter^ne : fed ,
vttrauttff».
& modi fignificandi:
rum tfivnm ftatim autcra fortc aliqua adiungam ad haec. Vbi ^ow^.jwwa. ctiam aducrtc ad parcnthcfim in littera cum dicit enim vtertpte fignum diuijiuum , ) vult breuitcr ( eft
videantuT parua Logicalia,
qu6d
dicerc,
hic vtertjue iftorumeftvntu homo
,
at-
tdbuitur praedicatum piuribus , non per modura plurium,id cft, non collediuc,fcd fcorfum,& di-
fumptorum:hic vcr6 non plures homines,Scc, negatur przdicatum a pluribus per modum plucollcdliuc fumptorum:quarium,id cft,fimul, re ftant fimul, tanquaranon rcpugnantia, hxc uifiuc
&
&
cft
prima rcfponfio. Alia rcfponfio ad probationem confcquentiar,
&c. AdmilTo vidclicec quod \ixc ,tantum vnut homt , & eflet oppofirum
cft ibi
:
Felpoteft concedi
,
confcquentis,quod potcft conccdi faltcm implicitc tis
,
,& aequiualcnter , ratione altcrius exponcnadhuc ncgatur qu6d repugnct antecedcnti: declarat rccurrendo ad nnturam diftribu-
quod
tionis huius
,
&
cxcluiionis illius
cnim non przdicatum
a pluribus
,
:
excludituc
fed prardica-
tum
1
1.
Y
554
Expofitio
tunn fic accpptum > k quolibet non Ctc fumpto. Exclufio enim non fcmper excludit aliud fecun' i^j
&
^
V'
;
fyricategodun> cllentiam , fpd fecundum eflc remata difponunt fubiedain ordine ad prxdicata : fed an categorematicp , velcefte fyncategorematicc accipiatur vrrtu hic , dubium eft, de quo amplius ftatim hsc omnja probabili:
ter
& fuccinfte dida fint.
,
gat fortiora
& addat
,
l^edor difcrctus eli, ybique in-
vi expedit
,
gcniose.
D
%tt 5
/
Circa dic^a aliqua motiua primo circa dida in folutionc quseEi licet cijca illam diuifionem vnipum :
categorcmaticum,
& fyncategoremaricum
fent plura notari
omitto ramen
,
Videtur primo quod
,
diftindio
illa
tionalis deciaratio primi
illa ie(5lori
& alibi
currenti ad parua Logicalia,
pof-
,
re-
,
vt expedir.
feu condir
,
membri vniui * , vide-
, «quiuoce fcilifecundum quid^ &c fimpUciter accepti,nulla fit.P-iimo quod non pofllt accipi zquiuoce , quia in asquiuocis non eft confequcntia; fcd fequitur,funt vnum mimero, vel fpecic,crgo vn um. Item , aequiuocata non inferunt fe inuicem, cum fint conceptibiliter diucrfa , inquantum talia fed fequitur,funt ynum numero,ergo fpecie;
delicet categorematicp fumpti
cet
vel vt
,
:
& fic vltra procedendojcrgo, &c. habct ad
illa
:
asquiuocationis
,
npn difFert Item
J j.
dum
,
nam
i.
Elenchorum quarc ;
diceretur, eftet fallacia ^ fecunad fimpliciter, vel c contra , in ar-
fic
,
littera introducit. ,
fccundus modus
ille eft
yt patet
gumentis Ariftotelis viuus
Metaph. qucm Doctor in
j.
Non
ergo mortuus
fequitur enim,Eft vel pidus
,
;
ficut
rum, quajft.i 6. & hic nam nus analogus per fe pofitus :
quod habet
fignificata,&
zquiuocationis
Item, fit
vel
notaui
)
qu6d
/e-
Seeundhm quidfumituf dufUciter.
,
,
:
modo.Pcr idem dicendum
lur hic fecundo
argumentum fequens plcrumque
ria
:
,
ad
eft
ha:c refponfio eft neccfla-
in dodtrina huius
hi$ Logicalibus
,
& maxime in
vt patct infra , quaeft.j. cap. dc
Di^erentia.
Ad
aliud dico , qu6d loquitur i. Elenchode virtute fermonis ftrifte , quantura cft ex vi vocis fignificantis , hic vero loquitur famose, quoad vtentes quare non contradicit.
rum
&
,
:
Videatur
pro maiori elucidatione huius refponfionis , & alibi pluries. Ibi etiam loquitur de Analogo aequiuoco , hic vero de Analogo vniuoco,
Ad
ibi
aliud
dicendum
quod fyncarcg"orcmata
,
quzdam
funt difpofitiones
attributae ab intel- Sj/nc»tcgDremat» dici
& fimilitcrdicendum
de vocibus ad voces comparatis. Polfunt ergo di» le£tu ipiis fignificatis
modi quidem
:
intelligendi
,
& adtiui &
ftjfunttnedi -intttti^endi.
paf-
,
modo nam aliter iritelliguntur catcgoremata cum ipfis & aliter fine ipfis. Vndc fuo
,
;
.ElenchoT
quod termi-
ibi vult ,
i
aeque importat fua
reduci ad
primum mo-
hic vfro videtur dicere
cum
folius accidentis
fit
accidens,quare crgo dicit
non
inefle,&
homo
homincm inef-
in
:
modis intelligendi dantur plures gradus
ftum. Sed an
dubium tiuis
ma
,
quod confcquentia non ftinftione
,
valet
njfi
,
& fumpto vno in vno
prsfafta di-
fenfu
:
&
fic
non
eft
tio
vt in fimili infr-i, qu.4. Anteprasdicamento-
confequentia proprie
,
fed qua:dani
illa-
aliud
,
dici poteft
quod
fecus pft
com-
fint
intentiones fecunda», vcl non,
cum conueniant
tcrminis fignifica-
,
:
,
& vlteriori inucftigatione,qus& maxime Parifienfcs &
ratur apud authores
,
,
Oxonienfes. hic cunfta pertradare nimis proli-
xum videretur. Ad aliud dico
,
quod
ly
vnus
,
vel aliquis
&
,
huiufmodi , additum termino communi , facit ipfum fupponeredeterminatCjita quod non con:
ideo ad verificandum talem propofitio-
fufficit verificatio prsedicari
de vno fuppo-
fitorum. Determinatur ergo ad ftandum pro fuppofito fuo & vno fed quianon magis pro hoc vno , quam pro illo , idc6 indeterminatc , ita quod ly indeterminate habet referri ad indifferen:
fuppofitorum, &ly determinate ad verifiacceptionem fuppofitalcm pro ,
&
cationera
:
quoruro prolixiori dcclaratione qusre authores, vt nofti , in materia de fuppofitionibus termi-
dodrina huius , i.&
&
nec repugnantia Do(5loris,fi bene exponantur.
m
norum maximc
,
& aliqua alibi infra
,
,
in
cap. de Subftantia, quarft.
Non eft igitur contradidio , didtis
Ad mini
habet.
,
proprietatibus
ri.im
:
eft
neduni in tertia acceptione , fed in pri& fecwnda de diuerfitate autem eorum ,&
fuse
ineflc.
vt
,.
prius in fimili de intentionibus fccundis, eft di-
Ad ifta refpondetur. Ad primum,diftumeft priusquodDodtormagisfequiturfecundam partem conditionalis , quamprimam, & itaargumcnta contra primam poflent admitti fed fuftinendo illam partem , poteft dici ad primum,
Ad
ficut alias
:
ncm
rum
(
,
Item,comparatiuusgradus habet vim confundendi terminum fequentem plures autem eft comparatiuus,quare rpale dicit quod nihil eft in fubicAo illius propofitionis^/«r«Aowz/m, &c. virtutecuius ly vntu poflit confundi.
,
aliud dico ,
fiui
:
p^.
Ad
cmdum quid tak poteft accipi dupliciter. Vno modo vt accipitur in fallacia lali, i. Elenchorum quod cura addito , fcilicet diftrahente, accipitur. Alio modo pro minus principaliter taverc tamen & formaliter tali. Exemplum Ij primi vt homo mortuui. Excmplum fecundi , vt accidens refpedu fubftantiae. Argumentum igitur procedit primo modo DoiSbor autem loqui-
ci
raen.
,
&
nec e
oppofitum exprefse. Irem , quomodo fyncategoremara eflcnt modj intelligendi categorematicum ? Item , videtur quod ibi fit repugnantia, fupponere fcilicet dcterminate , indeterminate ta-
fe
,
ficut forte
;
,
Itera, videtur contradicere fibiipfi
non
ratione concomitantiae ad fubftantiam fequitur accidensjin ordine ad rertium. Poflet etiam fieri vis de xquiuocatis eiufdem,vcl alterius denominationis, de zquiuocatis a cafu,vel a confilio. Plura alia confiderabit lc(3:or acutus.
homo
contra.
dum
tur aliud ad alterum
neceilaria;
fecund^. pars conditionalis a prima.
fi
quid
tanquam dc
,
& fecundum (juid, talibus, jEquiuoce
fimpliciter, fe
:
&
Itcm , quod dicitur de aliquibus
fecus ad tertium, XquluteMt»
,
Primo modo procedir argu- »d nliud cSmenrum nam non fequirur , Eft vniras nume- p»r»t»ftinferunt. ralis , ergo fpecifica. Concrctiuc tamcn fcqui-
Tertio.
E
occurrunt ftionis.
ooni. t.
parare arquiuoeata intcr fe cui conueniunt.
2.
, patet ex a;quiuocatione huius tcrde quo habes notanter infra, quift. ».
aliud
inejfe,
cap. de Accidcnte.
Ad
*7-
XIX.
Qi^sftionis ly plures ibi
non ac-
vt
tadum
num
bilis,& dctcrminatis,& comparantis ad tertium,
quod
cJico
,
cipitur comparatiuc
,
fi
fcd pofitiuc
>
adiiuc comparatiue,nondiftri-
buit
,
comparationis.
DeSecvndo.
Dubitatur,circa
qusdam
dida in folutionibus argumcntorum , & ipfis argumentis. Primo vidctur qu6d illa propofitio in primo argumento , fcilicct rtihil
tur
eft
&
non
quod non diminuit
vcra
fit
aWtu ficunStm
,
dentes
illud
,
Vt patct hic>
immo
,
vidc-
quod ponitur
k
eiufdcm extrcmi ,iuxta fcntcmiam huius, diftin(5kionc }6. primi,in folutione principali, folucndo primam obiedionem , vbi dicit qu6d difttadlum rcfpcdu diftrahcntis non cft diftraAum , fcd refpedu tcrtij , ad quod comparatur fub ratione diftrahentis. Similcm fentemiam habct primo Rcpori.itionum , diftindlionc 3.qu£> ftionej. «rticulo t. folucndo obicdionem , dicens quod vnumquodque , quod fccundum quid palrte
eftaliquid,fimpliciter
eft illud
Primo ctiam Elenchorura idem fere.
,
fccundiim quid.
quacftione j
1.
tangit
Item, quarepotius ncgatio,vel diftributio \ partc fubicdli diftribuit pracdicatum,qukm detcrminatio diminuens,vel diftrahensi Item , contra illam propofitionem , in folutio-
ne fccundi
:
V tpotc ad homincm, dicendo , /wm0 mm«M
mortuus
fimpliciter
fimplicitcr, vt vult
,
horao moriuus
vcl
homo
DoAor.Sunt crgo
(jcranda, fcilicct dcterminabilc
diminucs,&tertium.Mod6
cft
homo
fecundiim quid tria
confi-
& dwetminatio
,
ciira dicixaT, t^.thiops
eftalbiufecHdMm denteSyXich ibi albcdo
fit
fimplici-
teralbedo,&non dcftruir.urin fe,diminuitiir tamen in ordinead tertium. Etqa6d nataoft conucnire fubicdlo fuo , vcl fecundiim fc totum , vcl fccundiira
maiorem
partero eius.
Imelligitergo Dodlor^qu^ddctcrminatiodiminucns aliquod determinabile,vel in fc , vcl faltcra in ordine ad tcrtinra , debet cftc ex parte
:
cum ipfo , vcl faltcm ibi inloquitur , vbi allcgatur in Scn*
& fic
tentiis.
Ad aliud,licet pofiet dici qu6d quiafec efthoc,Sc MHdeftillMd,^oteA tamen dici quod hoc ideo eft, quiavisnegationis, vel diftributionis ncgatiui cadit.ncdumfupcr extremum,fed ctiam fuper copulara, pcr confequcns fuper prxdicatum, ciim
&
terminationes tantum cadunt fupercxtrema,quia funt abfolute modificationes,vcl difpofitioncs,&
,
in tertio
,
,
diftindt.
i
i.qusft.
i.
fol-
,
, quod ciim homo creatHi , ly creatm diftrapcr ly homo : &c tamcn eft dctcrminabi-
hitur ibi
ChriHits
eft
le eius.
Item , quare potiias ad fuppofita ,'quim ad fccundi\m quid ,concedit determinabile contraherc detcrminationem.'
Itcm
,
videturquod repugnant ifta,aliquid
delicet efle contradiiuum alicuius
,
vi-
&nondcter-
minatiuum cius,feu detcrminationcm. Item , quarc dicit aliquando contrahit ad fup-
non
refpcftiuc.
Ad aliud qu6d ,
facit
bonam
difficultatem ad
hominem,ex j.Sentcntiarum,poteft dici vno mo« do,qu6d illa vcrba ponit in quadam rcfponfione Topica,& non a{Icrtiuc,ide6 ponit aliam rcfponfionem raeliorem ad argumcntum". Vel aliter qu6d homo non eftibi detcrminabile , fed dcterminatio,vt patet cx littera fcquenti,vbi addit Do* (2^or , vt dicatur creatus bomo. Pcr qucra ordincra dat intelligere qu6d creatut eft determinabilc pri-
mo
loco pofitum,vt prius notaui:& ita
illa
vcrba
pofita?
non repugnant hk didis , imm6 confirmant , vt
Itcm , folutio fccundi vidctur rcpugnare foluhominem clie detcrminationera vnius,etiam ad fccundtim quid.
patct.
tioni tertij, vbi conccdit
Itcm, videtur illud tertium principalc, ex fun-
damcnto j.Mctaphyficae concludere qu6dratio vnitatis confiftit in fola ncgatione,quod non concedunt fcquaces huius,imra6 nec
ipferacr, vt
pa-
&
folutionem didbum fit,plura tamen dubitari poftcnt. Prira6, an rcquirantur fempcr duo appellata ad hoc fignum vterque. Et videtur quod non,quia non habet maiorem vim diftribucndi,qu
cl
,
licet fatis
tantitm z/niu,8c vterqne.
Itcm
,
Et
fi
dicatur
fubftantia,
,
qu6d homo eft fubftantiuum
,
vcl
5 *•
& creatus a.die^iuiim, vel accidens,dic
(vt prius notaui ) qu6d fecus eft quo ad vtentes, fecus dc rigore fcrraonis,& ex natura rei.Hoc ma»
ximc habetcolorera in propofito. Nam nfltura humana habet modura accidentis in Chrifto vt ifte, alij Thcologi pertradkant in eodcm tcrtio. ,
&
cet 4.Metaph.quzft.i.
eius
5 1*
eiufdem cxtrcmi
tclligi
determinationem ad ficundum quid: eft inftantia ad
dicitur
qualiter ftant fimul diftributio,
&diui-
fira verificatio?
3 ®'
&
res verbi fe tcneat a parte prsdicati,aliae vcro dc-
principalis
uendo tertium principalc , vbi dicit
%
&
determinahiU noncomrahit
hominem
X
&
qucmcumquc tcrminum fcqucntcm, fcd tantum formam in qua fit comparatio , vcl tcrmi-
vltimum
cftprius. Vcl
j^g^
555 &
dc ptrtibus ynitis, dcipfis feorrun» acceptis ; alitcr dc aliquo in fc , ad tertium comparati-. uura in ratione prardicati, vcl fubicdi:)bo»7#enim mort$um repugnant intcrfe.vt patet cx rationibus eorum fcd ipfis vnitis in rationc dctermina-
Adl
Item.quomodo plura poftunt furai pcr modum vnius,abfquc repugnantia? Ad ifta rcfpondctur.fuftincndo Doftorcm, qui loquitur alir er in Elenchis, in fcntcntiis.vt vi-
&
detunfed omnia cocordari faciliterpoirunt.Confiderandura cnim eft quod alitcr loqucndura cft
Ad aliud, patet ex
natura dcterminabilis
,
quia
non poteft conferre alteri, quod de fc non haber. Quodcrgofibiconuenit confcrt. Quiacrgodecerrainatiuura ens fpecificat id quod fibi additur, & quia firapliciter , & non diminutum , ide6 non diminuit.
Adaliud ,poteftdici ,qu6d contrahere prarfcinTheorematibus huius. Sed ad propofitum dico , qu6d hic intclligitur contraftiuum materiale , non formale. Velfi concedis formalem contracfbioncm, ita fuo modo dctcrminationem. Placent tanti»m pratccdcntes dit ^ determinare,vt patct in
refponfiones.
Ad
aliud poteft dici
,
qu6d hoc
dicit
proptcr
dcterminationcsconuenientesdumtaxnt vni determinabili , vt fi dicacur , homo rationalu , ve( fauiufmodi.
Ad
j 5
*
Expofitio
556 Ad hal)et
pric
Doaor,qu6d non quodpro-
aliud patet cx littera,vbi dicit
communem,propriam,& magis propriam,an fci-
rationem determinationis
licct fitconucnicnteraffignata.
fit
,
DE
determinatio.
diuifionis
quod
patet
negationem
vnitas necefTario impor-
pro connotatOjlicctnon praEcise illam dicat. Vcra eft ergo propofitio aflumpta, per locum ^ concomitaiitibus fubftantiam , vel cx neceirario confequenti alterum. Ad aliud dico , quod eft magna altercatio de ,
vcl pro formali
hoc quod alTumitur
,
vel faltem
an fcilicet omnit requirat vtpatet pradicanti authorcs de naturadiftributionum. Sed breuiter poteft probabiliter dici, quod requirit plura fuppofita, faltem in efle obic£tiuo , fi non in aduali pluraappellata aftu
,
,
&
cxiftcntia, vt in fimili fupra
ftum
,
cap. dc Gencre, di-
Similiter dicatur dejly vter^ue. Pofl^t
eft.
etiam dici quod expreflius vterque quacrit duo, quam omnis tria,rel plurA,eo quod importat demonftrationem duorum,faItem ad intellcdum.
Ad aliud dico quodbcne ftant fimul, vt ,
declarat flures
,
Doftor in
littera,
vt fuprk declaraui
,
fatis
&
hoc accipiendo non opponi huic plures ho-
mineSyScc.
-^^ aliud, patet ex natura huius diftributionis,
54*
& proprietatum
cius
imm6
:
eft
regula gencra-
quod ad hoc quod propofitioncs de hoc figno vterque , fint vcrac , oportet quod pracdicatum infit diuifim illis , pro quibus fubiedum di-
lis
,
Vnde fi Socrates vnum lapidem , hxc
&
Plato portcnt , Vterque
ftribuitur.
,
fimul
efiet falfa
ifiorum pertat Upidem
,
&
ha:c vera , Neuter iiio-
Aduertendum etiam , quod k propofitione , in qua ponitur vtertjue ad propofitioncm , in qua ponitur i^i , loco vterque , fubicdtis pro eifdem fumptis , valet argumentum , & e contra: hoc fi ifti tcnetur diuifiuc , fecus fi colle€d\ic. Et hoc eft quod tetigit Doftor , in fo,
lutione quarti principalis nitur loco con/equentis
t
,
fi fit
hxc , in
dicens, illud ejHod po-
vnum
paruis
,
&
,
&
plura alia
magnis Logi-
quare dicit Do6lor primam diuifionem. QuidD/^rm/4, "ies patct in littcra Porphyrij. Et hic in littera Dodoris , & fe-
patet in multis,vt de partibus , fiue intcgralcs
in toto, fiue fint eflentiales
hoc
:
&
compofitio rcalis , fiuc rationis.Nec y ncc c contra : fcd quid,eiMid ; tnedusyfnedo repugnant,vt fupradidura eft fiepc. Oppofita enim pofttint per modum comportibilium , non oppofita aliquando per mofiue
modus
:
,
quentibus quaeftionibus, copiose. Diuifioveio, quae fcdio , fubauditur quoties acpartitio , cipitur hic , in primo argumcruo brcuibus Do-
&
&
«Skor tetigit
le,
;
fed prolixius de ipfa
& cius viilitar
,
& conditionibus & fpccieDus, vidcatur apud ,
Boctium in
Diuifionum
libro
,
&c vbi ibi allegac
copiose.
Ordo huius quxftionis ad praecedentcm patet ex procclTu Porphyrij, his qus tada funt fupri qusft,5).Adfequentcm vetopatet ipfius ordoma-
&
autcm communis cft. Arguit duabus rationibus pro parte negatiua. Prima procedit ex fufficienti dcdudione fpecicrum diuifionis , cas remoucndo ab hac, de qua qusritur , vt arguatur fic llladiuifio non cfi bona , quae fub nulla fpecicrum diuifionis fufficientcr , & famosc aflignatarura cadit fed hxc eft huiufmodi ergo , &c. fupponit nifcfte. Diuifio
De Secvndo.
*•
:
,
:
enim Do6lor,cum Boetio,diuifioncm omncm cflb aut per fc talcm , aut per accidcns fi primo niodo , hoc contingit triplicitcr , aut fcilicet Ge-
t>luifioimit'
"/"•*•
:
neris in Spccics
,
& generaliter fupcrioris in infc-
Boctius diuifionem Spcciei in indiuidua, videaturrcducere ad diuifionem totius in
riora
,
licct
partes fed hoc poteft faluari , & declarari diuermode,auttotius inpartcs ,aut vocis in fignificationes. Si vero fccundo modo hoc etiam con:
,
dentia
fit
&
&
dum incompoffibilium & fic de aliis. Similiter fubftantia pcr modum accidcntis & abfolutum per modum refpedliui. Addatdiligens leftor, his ,
,
przmiflis exiftentibus incitatiuis,fubtiliora,&
al-
tiora,vt expedire videbit,iudicio boni viri.
Q^ je quas cft
s
13.
yimm prima
T
I
o
XX.
apud Scotum.
diui/io Dijferentia fit
aut c contra : aut aceidcntis in acciden-
membrorum Boetio, vbi
,
quacrit circa
^^ primam diuifionem Diffcrentis
,
qu«e eft in
priias
,
;
fecundi
parics; tertij
lua marina
-,
,
quonim
,
,
nunc fit talis. arumalium aliud ratioVel fic, aliud homo, aliud
fcd brcuibus pro
primi
vt
,
nale, aliud irrationalc. afinus
tertio
declaratio cxemplaris qiwcratur in
Excmplum
domus
vt
tcdum,
aliud
aliud
canis alius latrabilis, alius bel-
quarti
,
vt
,
hominum quidam
al-
alborum alia homines , alia margaritac fexti , dulcium alia alba, alia rubea, Oftendit autem Dodbor minorem indudiuc. Primo , quod non fit Genctis in fpecies , quia non squc primo dicitur de his tri,
quidam
nigri
;
quinti
,
;
bus :nam principaliter de DifFerentiamagis proprie difta dicitur , quia illa eft fimplicitcr difFercntia , alia? vcro fccundura quid. Sccnndo quod nontotius in partes, co quod praEdicatur de diuidentibus, non
fic
totum integrale
,
vel efrentiale,
de quo loquitur: nam totum vniuerfale pcrtinet ad primum mcmbrum. Terti6,qu6d non vocis in fignificationes,propter tres caufas. Prim6,quia non zquc importat illa tria,vt didlum eft. Sccnn-
d6 , quia eft ptincipium confequcntiae eft in
,
quat
non
«quiuocis. Tcrtio, quia dcfinibilis eft,quod
acquiuoco. 6. Topicorum , cap. 2. Deinde oftcndit,qu6d non eftdiuifio per accidens , quoad aliquod trium mcmbrorum , vnicS
non conuenit
quia ipfa intelligitur per fc in omni diuifo , quod non conuenit pcr accidcns:nam nec accidcns in fubicdo , nec c contra; nec vnum accidens contingcntcr concur-
probatione
membro
comeniens^
/^ Irca capitulum de DifFerentia
,
tia,quando plurainfunt eidem
bi
calibus.
Ad vltimum
vcl tres diuifioncs DifFcren-
tia:,licet alia: poffcnt dici fubdiuifiones primae
&
qujerantur ad
,
tingit tripliciter,quia aut cft fubicdi in acci-
rumportat lapidem.
X.
Aducrtcndum qu6d Porphy-
o.
culanti.
tat
•
M
I
rius affignat duas
cft
Ad aliud,
'«
PR
etiam fortc accipere hominem in obliquo,& aliud in refto ad propofitum,vt patet fpe-
Aliud
rens in
,
diuifionis
eodcm
tertio
cum
alio iacluditur per fc.
Sccunda
J»
XX.
Qu^ftionis Secanda
ji,
DiMi/unb et»dititn*t.
ratio princ!palis procedir per
viam
remotionis conditionis bonc diuinonisabifta. Solct cnim coramuniter dici, qu6d ad bonam diuifionem tres conditiones requiruntur. Prima Jiu6d membra diuidentia non coincidant inter
Secanda qu6d membra diuidentia difiun£biu^ fumpta , conuerruntur cum diuifo. Tertia au6d membra diuidentia debent efTe poHtiua, ialtera in diuiHone Generis in Specics. Mod6 e.
557 poteft inrelligi vcl de infcrenre,
illato indifFerentcr, vr patct fpeculanti:
fcd magis hic inrcltigi debet
confequens prius
antcccdcntc
cft
de
non temporc
ctfi
Nam
illato.
tamen naturi
,
& ita eft principium con-
,
quentiz.
Ad fecundum
priraa diui/ionis conditip uifioni
qu6d pofuir
,
opponirur alicui ,
aliter plura vni
opponerentur,
contra Philofophum lo. Mecaph. rcxt. comm. I. Periherraenias, cap. j. Secundo, quia 17.
&
vnum merabrum
fequitur ad aliud
& littcra
,
quod non
Qu6d autem
conuenit in oppoiitis.
fequacur
Formctur autera arguraenrum Hc; Illa,diuino non eflbona , cui non conuentunc conditioncs bonx diuiiionis: h^ceft huiurmodi,quarc,&c.Minorautcm dcducatur vt prius. Formatc fic argumenca , omitco pleruraque fagaci ledlori. Addic qu6d fimilitcr deducit
,
fatis patet.
probandum diuifionem
poteft argui ad
tam ie pradicari y\c\ re
,
prddicttbili
,
y
afligna-
cap. de
Gene-
& quia membra coin& ad inuiccm fequuncur. Prtdicari cnim
inconueniencera
cflc
cidunc
:
quare quod prxdicacur dc pluribus , proprie przdicatur , quod de vno folo communiter , vel impropric , vc pacec fimiliter , inquir , vbicumque dacur diuifio petproprie, cammmiter. tfifr* alio dici
,
:
&
&
cft
illa
priam
fcilicet difFcren-
propriam
,
huius quod
,
duo membra ,
communem &
tjam
locodiuifi
,
,
id
Non magis promembrum principale
eft differentia.
fecundum primz diuifionis & hoc fccir gratia breuiratis, & icageneraliter omnis diuifio , vel eft bimem,
quia
eft
bris formalitcr
,
,
,
:
,
fumpci tancijm
tia proprie
communiter
ferenria
intelligendum. Eodcra
eft
dicendum demembris
modo
inquit, eft
,
alccrius diuifionis
,
ciim
diuidicur difFcrentia in facicnccm al-
fcilicet
tcracum
&
,
in facicncem aliud
omnibus videacur Boctius
&
ergo differunr difSimilitcr de aliis
,
didla.
in
pro quibus
:
Commento
hic,
czteri cxpofitores. Similem fcnrcnciam ha-
bec infra
,
couiparando fpequantum ad opconfecucioncm mcmhrarum , alibi plcrnmque.
cap. de Qualicatc
cies Qualitatis intcr fc
poficioncm fpecicrum,
,
&
,
& & ,
De Tertio.
fundamentotum non reperiatur Qupd eciam addicur,Gcnw fci-
i cafu
;
mo,vripfe habetfupcr 1. Elenchorum, quxft. 1 5. Vulr ergo dicerc , quod hoc nomcn diffirehtia
proprie fignificar illam
vel
que
eft
,
pcr fe, velquae
qux cft
facit aliud,
magis propric
didla.Tranfumptiuc aurem,& quadam meraphorifignificac illam , quz facir folum alteracum, vel quae «ft per accidens, vel feu propria.
quz eft communis,
Confcquenter refpondet ad primum prin, implicite ncganjo quqd non (it diuifio aequiuoci in zquiuocata. Et ad primam probacionem non refpondet , eo qu6d oftendit qu6d non fit zquiuoci quoad primum modum , quod conceiTumcft. Ad fecundam autem refponder,
&
qu6d non fequitur , ncc^ definitur, nifi in vno fenfu & fic non eft zquiuocum , fed vniuocum. Cum enim dicitur , eft differentia ,
:
magis propric dida, crgo differentia. Non valer, przfada diftinftionc , fumpta differentia illofenfu, vtpatet. Similem fentemiam habes infir^ , quzfL 4. Anteprzdicamentorum. Aduer-
&
nifi
te ibi , ciim dicit
Do^or , &
Scoti oper.
Tom,
f.
fint
incencionibus
dium
8.
,
eft
,
fzp^
parcc
tanta vnicas.
qu^m
in rebus
vt fuprk di-
,
hzc ergo inccncio
,
differentia
rres fpccialcs
,
li-
licec dici ttjtte de fpecielfM , habec inftantiam, quia in omni genere ftac ordo , analogia, vc pacec fnpr^, in primo ,diftin6l. 3. quzil.
&
&
j.
&
& quod
ibi dicitur
pradicari de partibtu
liquo
,
&
fcnccncia Philofophi 8.
cft
phyf.
&
contr^
,
concretiuc.
,
,
procedic de prirao
modo
eciam probario
quz
,
fic
quia rancilkm
,
zquiuocacionis. Alia
quod non
oftcndir
per
fum
tcnendo zquioocationcm
,
*|
vocis in figni-
diuifio
,
Meta-
przdicaiur in ob-
videcur infufficicns
accidens
10.
totum videlicet non
Prima ctiam probatio
qu6d non
ad oftendendura ficacioncs
,
fic
vidcrur aflun\erc faldiuifi
,
vc
patet.
cipale
ad tertiam
Liccr przdida facis clapauca camen langam , pro maiori declaracione. Prim6 circa primura principale , vidctnr quod ifta diuifio poflic poni Generis in Spccies , eo quod maior eft vnicas in ra
t
&
cct ex
fecundus , ciira ^ confilio i rertius , ciim terminus fimplex vnum , compofitus duo denotar. Exemplura primi,vt canis , vel equus ; fecundi, vr rifas,Tel fanura j rertij, vtimmortale. £t adducit didura Aridotelis, I. Elench- cap. 2. de illo (ccundo modo zquiuocationis , qui non propcer analogiara, ied propter tranfumptionem diflinguitura pcieft
*•-
'"""*"^'
vel redudiiic.
xquiuocum
:
«^-
'^.
Ad aliam probationcra dicit quod membra, cum przcifione fumpta non inferunt fein» uiccm nam non fcquicur Differnnt difFcren-
gcnus ad has
&
T>iuifte "*'
,
poccrir poni
&
7*
,
mam probationem
Ad oppofitum adducft Porphyrium in littcra,quem fcquuntur Auerroes ,& Boctius & Albertns , caeteri expofitores. Deiude refpondet breuibus , clare ad quxfitum , dicens, quod eft bona diuifio , & zquiuoci in asquiuocara, non tamen penes primum modum , fcd penes fecundum de quibus modis habetur primo Elenchorum. Eft enim primus modus , cum ,
*•
de
vel
qu6d
,
ncgat anTumptum. Et ad pri, oftendir qualiter reducitur ad bimembrcm:ficut etiam Porphyrius in littera facir. Et excufat Authorem notabiliter, diccns,
non conuenit huic diquod odcndit Dodor dupliciter. Prim6 quia trimembris, quare vnum mcmbrum non
j,
tjHentia
effeprincipittm confi-
Itera,vidccur
propofitio afFumptainfc-
illa
cnnda ratione principali
,
tantkm vnum
fcilicet
vni opponitur y efte falfa, loquendodecontrariis,
&
relariuis oppofitis nara album opponitur nigro , & flauo , &c. Item , non videcur qu6d raembra alicuius di* uifionis fequanturadinuiccm: difparatacirim, vel repugnantia (unt. Item , c6m dicit in folutione primi argumen^ ti * , qu6d differentia fitmpta in vno finfit ypoteil effe
:
principium confitjuentia
,
eft inftantia infr^,
quzft. 4. Anieprzdicflmenioruro
rium principalc
non
eft
,
vbi dicir
confequentia
,
foluendorcr-
,
qu6d
talis illatio
fcd illatio eiufdera ex
Xx
fe:
$>
*
)
Expofitio
558 £e
:
Sc
i.
Elcpdjpnun , quxft.
(dum principale .quit
,
idcm. ^*ra ad hoc ,
dicit
,
qu0d C0nfeqiumi*fit hona
in-
& non
,
Qjf iE
fidr propria ratione.
Itcm , vidctur quod illa rcducaio huius diuifionis ad bimcmbrcm , quam tangit in folutionc fccundi principalis , non fit bona , eo qu6d vna
|0. Vmuocttti» fn fntentio' jubmt requirit preportit-
pim
in fttn-
4smtnti(,
1
,
de quo coMr
XXI,
o
qua: eft 14. apud Scotum, Socratcs fcncxdif-
QVxrit,circa cxemplum
Ad primum quod faltcm
infundamentis
Generc , habctur. Modo in fundamentis harum irium intcntionum non cft talis proportio , non enim ita allmm diftinguit Socratem i Plaionc, ficut rationale homincm ab afino. Vnde pr«di-
& ci nuHa
vnaprimo corrcfpon-
in rationc fignificati.
Contrk tunc videtur
a fcipfo puero }
fcrt
re-
quiriiur vnitas pjroportionis, vt in intentionibus fit vniias yniuocationis, vt fupril, cap.de
tcta
fionis prsdift*
Porphyrij in
primum membrum
declarando
,
fcilicet diffcrcntiam
,
lic-
commu-
acccptam , qui dicit qu6d nedum ab alio , fcd ctiam k fcipfo , inquantum nunc mo-
nitcr
cum nunc ,
quicfccns
nunc pucr , nunc
vel
,
vcl fcncx, differc aliquid tali diffcrentia fcilicct haec propofitio Socratesfenex diffirt
vir,
,
a
-r4»
fe-
ip/opuero,Cn vcta.
DE
P R 1 M o , non
termini
fatis
oportec laborare , quia hi cnim ( vt aiunt
noti funt. Soerates
qu6d Vniucrfale ,
uocum
tur.
,
,
,
vel prsdicabilc , non erit vniad quinque Vniuerfalia, contra eaqua: dcterminata funt fupti , in materia in vniuocationc Vniuerfalis in communi. Circa hoc ftude, fortc infta , quaeft. $. proUxius tangetur. Ad aliud, ta^tum eft fupri , quacftione dc vni-
uocatione Vniuerfalis, &c infri , quasft. 4. Analibi fafpc. Eft tcpraedicamentorum patct , cnim inasqualitas fpecicrum quoad difFcrcntias, asqualitas vero in conccptu gencrico. Contra,
&
fenfitiuum
ne
,
cft
quo fumitur animalitas
a
,
inhoc,
bilius
quam
nobilius
&
in afino
iIIo,&
pej:
in
homi-
ergo animal noconfequens non
,
asquc przdicatur. Rcfponfionem quaerc.
Adaliud, quodloquiiur tione formali cflcntiali
Ad
aliud
,
,
Dodor
de prardica-
& in rcdo.
aliud
,
etiam concedo qu6d illud non
fufficicnter proccdit,nifi praefata diftinftione.
Ad
&
Quid
finex
aliud , dico quod intelligitur de per it, primo oppofitis , yc alias prplixius pa-
Ordo
rit.
&
rclatiuorum. Relatio enim
eft cns quarc impoiEbile cft eam cffc fine cxtiemis, cum fit dependentia vnius ad aliud , vt infri , cap. dc Relatione, habet ifte. Eteo modo quocft rclatio , quaetic
lationis
,
duplici dependentia dcpendens
fi
adu
ne,fimilitcr.
tum
,
eft.
ergo linea
,
ficde
,
vt quaeftione
Exemplum ,fcquitur , Efi vel ,fuperficiatum, ergo linea-
quod tamcn non
maliter in altcro
arguit
vnum
includi for-
fed concomitari neceftario, Sc
,
aliis.
Ad aliud dico , quod loquitur extcnfiuc de confequeniia, &nonproprie, vtloquitur DoOlOv, vbi allegatur in Antepraedicamentis,& hoc iiitelligo ,nifi fieret
confequentia refpedualtc-
lius inclufi, vel includentis virtualiter.
Ad vltimum
,
dico qu6d illacunditio intelli, vel gene-
gitur de diuifione Generisin fpecies raliter
quod
intelligitur
conditio fotmaliter,
pon citcumlocutiue. Circumloquimur enira pofitiua
plerumque per quafdamnegationes
patet in diuifione animalis pei rationale
,
,
vc
& ir-
rationale;& in diuifione entis,perin aIio,& iion inalio, &c. Si quis etiam obiiceret contra diuifionem
,
quia
adlu
; fi
potentiai
,
vel aptitudi-
exttcma a£tu. Vndc com, quaerit muniter dicitui quod omnis alictas , & diffcientia,quaerit exiftentiamcxtrcmorum. Idco liccc dicatur Chimaeram cffe non eandem homini, non tamen diftingui , vel differrc ab homine. Socrates
fitis
,
,
:
Cum igitur differentia dicat rclatio-
fariam concomitantiam in tertio
,
praecuntc taftum
commu-
De Secvndo, arguit tribus rationibus ad partem ncgatiuam. Prima fumitur ex natura rc-
puer , vt patet
fitperficiis
differentia, fatis
Diuifio
qucftionis patet.
qu6d nou fequuntur gcncralitCE ad inuicem per locum intritifccum , vel pcrviam eftentialis inclufionis, fed per necefaliad dico
&
niseft.
Modo idem
lebit.
Ad
quid/»«fr,
,
clatum cft. Pueritia enim &cfeneElttf funt de numero feptcm , vel o<5lo , vel pauciorum ariatum, vt Mcdici , & Philofophi , atque Theologi varic loquuntur.Quaerantur authorcs,vt lcdtor volue-
ncm adualem
folutione quaeftiouis.
Ad
fuit
fcxttcma ,
conccdo quod infertur , vt patct ex
commuoc uon ponic
in nunic-
I,
diui-
Ptimus Philofophocum , l quo Socratici didi funt. Vnde ob fui ptimitatcm , & famofitatem , communitcr authorcs cTus nominc vtun-
det
|t.
T
uitcr refpondctur.
intcntionum
sjualitiu.
S
%4ff hacfifzferai
xquiuocc DifFerentix , & duobus vhimis vniuerfalibus. Eft ergo haecvox dijferentia arquiuoce fignificatiua hatum trium
X I.
patct
conditioniim bonat diuifionis eft , quod membra Cnt pofitiua, vt fijptadidum eft. Aliaaddat curiofiis leftor , vt expcdire videbitur. Ad iftabre-
cari in tjuale conuenit
tn Sptciihut qutmtdo in-
,
eportet tjuod confi-
,
virtualiter inclHdatur in anteeedente
qtum
rum «um fuis infcrioribus muni hoc iniclligi debet.
foluendo fccun-
8.
non
eft
zStu fimul fcncx
quaie non ledc tur quod differt k fcipfo puero.
Secunda ,
:
,
&
ncc vcie dici-
locum ab oppoprimo ad vltimum , non idcnti-
ratio procedit pcr
& infert a
tatem Socratis fibiipfi, quod implicat.loquendo de omni modo idcntitatis. Et oftcndit fe procedcrek deftrudione confcqucntis ad dcftrudio-
nem
antcccdentis. Tertia ratio procedir a primo ad vltimum, per tres confequentias inferendo, cundem So-
cratemcffemulta: quod fluplicat. Inpiobationc prima: confcquentiae, affumit vnam propofitionem notabilem , de relatiuis aequiparantiae. Vide ip.diftind. i. &alibi fspc idcm. In pro-
^tione fecundx , adducit
difta Ariftotclis j.
&
Mctaphyficx. Vidcatur in 5. textu non hain 10. text.comm. 10. 12. bente commentuni , 17. <^ alihi. Tertiam confcquentiam probar pcr regulas comrouncs Logicales, quas fuprafxpe 10.
&
notaui.
Ad
oppofitum
arguic
primo authoritatc:
deinde ratione, pei locum ab oppofitis:cuius fundamcritum fumit cx io.Metaph.text.com. la.
Deinde
t.
XXI.
QuJEftionis Deinde refpondct paucis, &:facilicerad quz/i-
tis
tum
enim
tencndo pacccm affirmaciuam przmifsi tamcn diftindbionc difFcrenciz ,dcquaquz(lione praEccdence. Nam cancum proponcio illaefl: ,
:
comad quodcum-
vcra, accipicndo differentiam pro difFctcncia
nuniccr acccpca
vc excendic fc
,
quc accidcns per accidcns
&
:
fencd^us
fic
puericia func difTcrcncitE. Secus eft difFerencia propria
propoficio
fi
&
accipiatur
magis propria nam fic £c racio hiiius cfl , quia
vel
,
cft falfa.
:
nullum accidens pcr fc rci variacur , mancnce re , imm6 cale cfl coacuum rei , & idem fibi: fub cuius oppofico non poccfl incelligi illud cuius eft , abfque implicacione. Oppoficum efl de accidcntc pcr accidcns. Nedum igicur ab alia re
fcd a feipfo
,
difFercncia
tali
Ifla cfl racio
in diucrfis cemporibus,
,
aliquid
poccft
quam Dodot
,
tur
cnim quod
bus
difFcrcnciis
fi
rc
cacuic.
difFcrrc.
Scqucrc-
aliquid difFerret k fe cali-
&
tunc fimul cfFct ipfum , non ipfum quod manenti non manens non efl idem , nec rei cfFentia variatur , mancntc ,
:
Confcquentcr
foluit notabilitcr
Ad primum
principalta.
Prim6 ad niaiorcm
argumcnta
rcfpondet dupliciter.
diflingucndo de cfTe adu, aut in ratione rcfcrcndi; aut inrationeexiflendi. Exemplificat de priori , pofleriori. Eandcm refponfionem habct infri , cap. de"Relatio,
&
foluendoquartum principale. Vbi quod cfTe rclatiuorum quando dicitur quod
ne,quzft. dicit
5.
debent cffc fimul natura , non cfl cfTe exiflentiar, fed cfTeproprium relatiuis,inquantum referun-
hoc efl , cfFe Ideo communitcr tur
intclledlualc
,
,
&
obiediuum.
glofraturyJw»»/ natura
,
id ctt,
fecundijm naturalcm intelligentiam. Alio modo refpondet ad minorcm , conformitcr difiis fuis infri.cap. dcRelatione, quasflione pr«allegata , foluendo fecundum principale , oflendcndo quod extrema funt adku , fi bene afligncntur. Et adducit docuraentum gcneralc de extrcmis rclationis zquiparantiaf.
& Socrates puer
Non
igitur Socraccs fenex,
extrcma fed addifferens, quod cfl pctfe
prarcise funt
,
:
di dcbet vttobique ly relaciuum , illa ver6 pcr accidcns , vcl fecundiim dici tantum , de quibus non intelligitur proprietas illa relatiuorum , fcilicet effe fimul
natura.
£x hac folutione optime euadi potefl illud argumentum , quod valde ponderatur in doilrina huius
&
qua:ft. 7.
&
,
fpecialitcr
}.
15. diftinft.i. ad
idem non pofHt mouere oppofita rcalia
fe,
diftind. Primi,
probandum qu6d co quod rclatiua
requirunt diftindionem rea-
,
lem cxtremorum. Diccndum cft ergo quod et(i voluntas non diftinguatnr realiter a feipsi, & fimiliter de incellcdtu & graui , & leui,& huiufmodi tale tamen vt mouens diftinguitut reaiitera feipfo vtmoto: ficut homovtalbus, :
diftinguitur realitcr a feipfo
vnp
,
,
principale
tur enim
Dodor hoc non
(juale
in (juid
Confequencis poceft tercium
modo dum,
,
propter Confcquens,
licet
toivkm
modo ad totum
vt praecisc ho-
,
non
:
parte
ik
tcnet
dcftra-
diue.
Qupd
ibi tangit
de relattuo reciproco
clarabis ex Grammaticalibus poficiuis culaciuis
in
& Logicalibus
,
,
&
dc-
,
,
modum
,
&
Sacrates Jenex.
,
negat confequen-
& figutam Didlio* addat
,
commuta-
vt patet. Fallacia
ibi
autem
afEgnari penes ipfius
hoc
fi
hoc tantum-
ly /ibi rcferat
Si ver6 referat
, poceft reduci ad primum moquiaarguicur k deftru£tione antecedcn-
Secratem
Sctti oper.
Tom,
I.
^»
fpe-
vt nofti. Siraile habet
,
Detu gePropofitionem vet6 afTumptam , in probando fecundam confequentiam, negat. Socratcs cnim pucr non eft fnperior ad Socratem , fed potiijs c contra , vt patct. I. diftindl.
nuit alium
Ad
4. qua;ftione '\\\3i,Vtrum
Deum
?
tcrtium principale,fecundum
vnam viam negando primam confcquentiam, recurrendo ad naturam huius verbi//«i^«.nam includic negacioncm, racione cuius mobilicat immobilicacum capax fequcns & immobilicac refpondet
,
,
mobilicacum
:
&
afTignat
inftanciam in
aliis
tcrminis.
Ad probacionem ver6 illius confcquenciaf, refpondec bcnc , quod cenec in rckciuis acqniparancix poficiuis, non negaciuis. Obiicic confequenter notanter contra hunc ,
beat locum in terminis
men
&
fers ab hemine.
:
dum
,
dum
poftponitur officiaab homine tu diffen , tu dif'
alitcr
vt cijm dicitur
,
vel fingularibus, ali-
,
fupponit tcrminus communis
prarponitur; li
communibus, nonta-
in terminis difcretis
tcr cniih
7.
oftendendo quod quamuis ha-
&
Prima vera
,
fecunda
falfa.
Simi-
literin propofito, h.xCi Socrates differtab heminet eft falfa
:
h«c ,
fcd
vera , quia ibi ly
cft
lum
autem
Socrates diffeh ab omnihornine,
immobiUrat mobilita-
differt
^
omnis htmo diffequia ibi , ficut &i in prima , mobilitaturA
runt
mo
,
:
,
ha:c
eft falfa
,
Socrates
,
,quorum vtrumque
vel difFerrec ^feipfo
eft
falfum. Sed in terminis fingularibus non habctur hasc diuerfitas fuppofitionis , quia fi fic , difcretc fempcr habetur. In fingularibtu , inquit , »0» refert propenere,
difcrctus
i.Perihermcnias, cap. tia matcriac
,
i.
Socrates /enex differt a
ergo Socrates fenex
,
&
&
8.
fequitut igiiur grafeipfi»
Socrales puer
puero,
differunt.
Conceditur igitur primaconfequentia, & fimifccunda , quam appcUat vltimam , liccc non fimplicitcr, refpediiuc tamen, quia in ordine ad primam. Ponitur enim aliquando fuperlatiuus pro comparatiuo , & e contra. Vniucrfaliter cnim verum eft qu6d eo modo quo aliqua difFcrunt ficfunc mulca , fi racione,racioncj fire,re; fi accidcncalicer , accidcntalitcr, &c. Negat ergo Do^ftor tertiam confequcntiam, aflignac duas raciones negacionis. Prima, quia cft fallacia i fecundum quid ad fimpliciccr. Secunda , quia arguicur ^ coniundis ad diuifa, liter
&
fecundum accidens , concra Ariftotelemz. Perihcrmcnias ,cap. 1. Raro cnim va-
in didtis
let
argumentum
a coniundlis ad diuifa, ficut e
contra.
DE TE RT
I o , circa dida aliqua occurrunt 9. Prim6 circa folutionem quzftioriis * ^ aoin.ft. videtur qu6d propofitio illa non fit diftinguen-
dubia.
Ad fecundum nis
,
eft.
tiam
in
modum dicendi
ce ipsa.
559
ad deftrudlionem confequentis
da
,
quia vel fumitur ibi
indifFerenter ad illa tria
differre
membra
abfolute ,
,
&
aut deter-
minatc contradle. Si primo modo , cum fit analogum , debet fumi pro famofiori fignificato, & fic propofitio eft fimpliciter neganda. Si fecundo modo , quod vidctur verius , iuxra illam propoficionem fupra , eap. de Specie , quzft. 1.
Quando
fcilicet aliquid fe
habet ad aliqua fim X
XX
Expofitio
560
li addatur libi , Sc recundum quid determinans ad fecund^um quid , ftat tantum pro illo : fed hic additur yfwfS/^, vcl fueritia ipfi difFercntix , qu« determinant ad fecundum quid dijferre : quare ftabit difFcrentia hic exvi fcrmonisjpro diffcrcntiacommuniter accepta , non igituf diftinguenda cft propo-
iimpliciter
,-
aliq^uid
fitio.
*o.
Item
,
contra primam folutioncm ad primum , videtur quod fimultas requifita ad
principalc relatiua
nedum quoad adum
,
quoad cxiftentiam
nuUa
probatur
nam quoad
effc
fimul funt rifibi-
:
talis
fi
duntaxat aftus requiritur ad cxtrc-
jna rclationis aftualis alia
vna
,
balur
narn impolCbile
,
vel
,
aptitudo
licec
,
feu illud
,
ad
,
ni-
quod
neceiTatio fimul
finc
adu. adlu in re
eft
in intellcdlu infrk
,
,
vcl
qualitcr illud
,
cum
alio, poflit efle iCta
vcl fimul in alio fic
,
quod
cap. de Relationc, quaeft.
a<5l:u.
Sed hoc
habct proli-
j.
Item , conrra fccundam folutioncm eiufdcm argumenti , arguitur. Vnius per fe rclationis. eft vnum pcr fe cxtremura nam rclatio habcc cntitatem , vnitatem , & petfcitatcm , ab cxttcmis fcd diffcrentia cft vna reIatio,& per fe, ergo ipfius erunc extrema realia. Modo hoc :
:
jtotum
,
Socrrates finex differem
puer differem
non
&
vci Socr/ttes
,
huiufmodi
eft
,
poffent plura taqgi
patet
,
& & dc natura
,
offi-
&
diuerforum , diucrfimodc raobilitantium , fuppofitionibus terminorum , fed omitco hic tantam prolixitaretp. Vidcantur
cialiun>
&
Sed videretur
alibi copiosc.
ludcopulatum
,
Sccrates fenex
faciat fingularem
alicui
&
,
quod
il-
Socrates puer,
contra ea qua: habec Dodtor , in obicdbione contra primam viam, foluendo tercium principale. Item , videtur
&
&
determinationcs diminuentes
,
cum
fint
:
fecus
eft
Nam fcquitur
gumentum.
ergo Socrates efi
,
homo
5ffcr«f« fi? homoal-
& fic
intcllc-
nontamcn
, ncc a£ku mutuo , & pcr fc redc difFcrcnre difFerente. Refpe-
&
enim aptitudinalis nunqUam
hoc ponirur
mcn
intciligitur
vcl ineft potiijs 4.
fundamenrali
difFcrre ^
,
,
&
,
adu fundamenro
valec
:
,
,
Ad
iftarefpondetur.
ptius de
i6.qu6d cft
mcntc huins, propofitio,
illa
1.
,
Omne analo£um,8cc.non ,
&
,
fic
nihil fequitur.
quoad fccundum membrum
contrahitur
efl
Elenchorum, quaft.
vera de virtutc fcrmonis
mum membrnm tur
Ad primum di
,
dando
pri-
habetur. Plura aliaaddat hic curiofus lcdor.
rudine
&
,
, cadlum eft de apcicondicionibus eius , alibi fxpc
&
quxratur.
Ad aliud , dico qu6d Do6lor ibi oftendit quid per fc,& formaliter , eft hic relatiuum, quid pcr accidens , fcu marerialiter. Vult er-
M-
&
go quod ter
&
per
,
difFercns
pcr
,
,
&
&
fc-
Conccdo ergo quod vnius vnum pcr fe extremum for-
plura tamen
etiam per
difFercns, finc formali-
Socrates vcro puer
fe talia.
fe rclationi» fit
Ad
niaterialiter.
fe referri potcft
idem
,
RelatioKtt
vniui quomodeplHi.i extrema.
plura
licctnonpri-
mo. Vidc vbi fupra quotiaui Doftorcm & Francifcum, & 1. dift.4. PolFet etiam dici ,qu6d ,
additio fundamenci
,
vel tcrmini, refpcftiuo,
noji arguicaggregatiuum pcr accidens in matcria de Vniuerfali in
,
communi
vt fupra, ,
ipfi differenti.
Ad
aliud poteft dici , quod fi finguiare geminatum xquiualercc rermino communi, hoc vcrum eric cantum refpcdu diuerforum fingu-
iarium
,
idcft, vbi gcminantur diuerfa fingu-
& non vbi idcm fibiipfi
addi-
iaria,
fcilicet
quod
propofito.
hu-
entin
Suprk cciam cap. dc Gcncrc
Quod
pofTct dici conformiter diftis
•vt
adualia.
inhxret,
rum
.•
non
rif-
vt infii , cap. dc Proprio,quxft.
ucnrur.
in fubftantialibus
fy'
non in-
& in
tadtum eft:&ita negarctur quod afFerturpcr fcvnitas cxcrcmiin propofico, propccr additionem ifto-
,
hile
telliguntur,
altera ta-
:
de aliis imquia non fequitur, Homo efl animal , ergo homo eit. Plura alia circa hacc poftent adduci , fcd ifta ad prxfens fufficianc quibus folutis , alia facilius foi-
mo
Rlfus
adualis,
fit
fcu formalis; fed bene formalera expc£lac
malitcr
Item , vidctur quod arguendo a coniunilis addiuifa.in terminis accidentalibus , valet ar-
quod
vt adualia cntia
rertij principalis
nullacft.
igitur
ftus inceiligac fimul rifibile& rifuni,
ncx materialiter.
,
Dato
ditas cuius eft paflio.
accidcntia natutalia hominis , cuni quibus vcfc faUiatur natura humana. Prima ergo ratio affignata , pro negatione tertix confequcntije
btu
difncultatcm,
&
6kiis
fint
bonam
&
eft aggregatum per accidcns ; crgo , &c. Circa folutiones fecundi, tertij principa-
non
cangit
&
iata
Jium
adducic illam propofitio-
'3habet videri prolixc infr^ , cap. de Relatione, fupet qurntum Metaphyfics, fuper Scntcntias, alibi : fed pro nunc breuitcr poteft dici , quod in hoc difFcrunt , quia hacc aptitudo , iliud , aEliit , vel ailualn relatio. Et for- Relafio »ftitudin»Us tc non quxrit relatio aptitudinis terniinum. Vci quemodB terr fi fic , non a6tu relatum , fed aptiiudinc , vci minum rtnullo modo. Prxfcindir cnim teiminus cius quirit. ab aftu potcntia , vt dicit Francifcus in i. Confiatu, dift. 30. quxft. finali. Vbiplura fingularia ad propofitum notari poffunt. Rifus etiam non mucuo fortc rcfertur , nec pcr (c cft relatiuum rifibilis , fed potilbs rifiuum , vcl qui-
cnim
,
quod
%t-
, ad hoc di<5tum Dotioris fuprk , cap. de Spccie , quaift. z. fi eft verum , intclligitur de immediate adiunda via difcurfiui proceffus tantiim , non cx virtutc fermo-
&
jcius videri.
II.
vc di-
,
,
PofTet ctiam dubitari ibi
non
eius ton-
traHiMUs,
allegatis
nem ibi. Ad aliud , quod
talc
efi
Dodor. Quxratur fingularis dodrina huius,fuper i. Elcnchorum, quacftionibus prae-
Aftumptum pro-
,
cft intclligcre aptitu-
non
diftingucre de difFcrentia
Termifiut rel»ti»nU non
cic
nis, fed arguitiue
aptum natum , inquantum
intclligatur terminus
pft
re oportet
ficut
erit aftualis
diftindiio igitur nulla.
,
dinem (i
,
& mtcllcfluale,
& rifus & ita quoad atSlum refcrcndi. Qua-
,
re
fcd
,
:
Quod
cfter.
obieftiuum, le
rcfercndi
dcbet intelligi alias diftinrclationis in aftualem , Sc aptitudinalem, ,
, I. Elenchorum , quacft. 9. & 10. qu6d terminus a^quiuocus non poteft contrahi propric, nec per mediatc adiundlum , & multo ininus per immediate adiundum , ficut eft in propofito. Terminus enim , vel fundamemum rciarionis , non intelligitur propric tanquam conirai5liuum eius , & maxime vbi plura fundamenta , & plures tetmini annumerantur. Cum enim dicicur , Socrates finex , poteft vtrumque efle fundamcntom , vei vtrumque tcrminus. Qua-
ius
Ad
SinjuUrit terminus
quomode nquiualet ec-
,
ficut accidit in
aliud diCtatn cft fupra,quxft.
tnuni gtminatus.
z.deSpecie.
Qu^ftionis cic ,in nmili. Lic^t
enim
pueritia
non
difttahat,
vci diminuata tationcSocratis abfoIute,climi-
noit camcn in otdinc ad tetiiam
tudinem
,
(icut
,
muiti-
fcilicet
notantei dicit Do6lot in iittera, &c. ita qu6d atgueie k
refpeEbt tdlit pnulicatiy
multitudine
tali
ad multi-
fcilicet accidentali
,
tudinem ciTentialem , eft aigueie k fccundum qaid ad nmplicitei , vt patet. Ad aliud , vide infii , fupei i. Peiihermenias , quxft. 7. optimc, &c fupei x. Periheimenias
,
vbi allegatur. In aliquibus praedicatis ac-
cidentalibus fcquicui
in aliis
,
regulas Philofophi ibidcm.
non
,
vt patcr per
Qujeie cxpofitopoft hunc,
res,& maximc Antonium Andrcz vt nofti.
XXII.
561
cribus rationibas
duabus piimis rationibus ditcrti6 coniundim. Aftumit in prima rationepiopofitioncm notabilem, quzpoteft clici 1. Elcnchorum, fcilicet iS/^fi>i7 uifim
,
&
;
feorfura
&
,
,
dat ijnod non
httbet
vcl ^uod defe non htthet
,
In fccunda aftumit aliam famofam haberip. Metaph. text. comm.8. cora.
pe
& 8.
I.
maximc
,
langit
Phyfic.
& i.
Coeli
quz
,
,
dcc.
potcft
& i.Mctaph. & alibi (x-
,
in dodlrina huius. In tcrtia ratione
didlum
cap. dc rerbo.
Philofophi
i.
Ad oppofitum
Peiiheimenias, allegat
Porphy-
rium.
Deinde lefpondet ad quzfitum , tenendo paiccm affirmatiuam , quam paucis opcimc declaiat, eo quod dcfinitio indicat eftentiam,& in-
adzquatum ciTentialem dcfiniti:quod pacct i.Topic,cap.4. vbi dcdnitut defimiio,i^a6d tcllcdlum
QjfiESTIO qusc cft
fcilicet
XXII.
Vtmm^rima definitio dijferentiayfiilicet y qua Spccics abundac a Genere
fit conuenien-
,
Con-
&
apud Scotum.
15.
eft oratio (juid efl ejfe /ignijicAns.
,
ftatautcm cz gcneie, DifFcicntia: vt 6.T0picoi. &CJ. Mccaphyf. & alibi pleiumquc patct. Scquitut crgo qu6d DifTeicntiaincluditut
d* eJftHlis
Sf*eitt.
non fic autcm cft Quodprobat dupliciter,
in incelledtu cfTentiali Specici
dcintellcdlu Gcneris.
DijferittttM ejl
:
quz omnia tada funt copiosc. fupfa,quzft. j. & 6. de Genere,& infra quzft. 7. Anteprz,
dicamentorum , & alibi in dodrina huius (xpe,vt ibi notaui. Hoc etiain tangit 1. quxft. fcquentc, vbi vult quod ifta dcfinitio eft Differentiz inquantum conftituciua Spccieieft,& non inquantum diuifiuaGeneris. Confcquentcr foluit argumcnta principa,
DEfinitio illa iigi
ter
data?
&
procefTus
,
maximc habet de
incentionaliter accepta
,
Dodoris
DifFerentia
,
intel-
ptimz-
fed nihilominus
om«
nia pofTunr intelligi ia fecundis incentionibus, vt oilendam.
Quantum ad P r m v m omnes termini clafuni exfcpe didis. Ordo qua^dionis ad pizi
ri
cedentes patct, quia pti6s erat inftandum circa declarationem memdiuiHoncm multiplicis ,
&
brorum quam circa definicionem eorum ficut mulciplexj inquantum caic, prius eft diuidendum , quim definicndum. Diuifio communis ,
,
De Secvndo,
primo duabus lationibus ad paitcm ncgatiuam. Piima latio {)roccditex nominis interprctationc, huius fciicetquod cft Abundare. Ec allcgat pro minori Philofophum , in Pizdicamentis & habctui cap. de Subftantia , piopiiecate tcrtia. Sccunda arguit
:
racioptocedic diuifiue, fcu inducfliuc
,
inucfti»
quo Species habet difFeicnriam , pct exclufionem duoium primorum mcmbrotum , infercndo tertium , oftendit oppofitum definicionis , & aliud inconucniens , fcilicet oppofita fimul incffc cidem , quod implicat. Hxc inconucnicntia, & folutiones eorum tangit Authoi in licteia & Boctius in Comnienvidelicet
"i
,
loegtegic, quac vbiquc videbis. Allcgat in'pfiillud principium famoium Philo-
mo mcmbro
fophoium, quod habecuti. Phyficoium cornm. 54. 8c
Elcnchorum.cap.
,
text.
&alibifzpc, quod tamen ctfi matciialitci, vcl cffcdliuc vcrum fit , oidinalitcr tamcn falfum , & natura , &c duratione, vt rcdcTheologi fentiunt. Pro fecundo membro eft propofitio famofa , quz eft Auguftini I. de Trinitatc ,cap. 1. & Philofophi z. dc Anima, text. comm.^j. Adducit immediate euafiones, imrah bonas i.
1.
illa duo, quz infcruntur, fuftincndo tertium membrum indudlionis & in hoc foluit fccundum ptincipale.
folutiones ad
:
Obiicit confequenter contra has euafiones Scati oper,
Tom, /.
refpondet
diftingucndo dc continentia. Eft enim cominentia mulciplex , vt alias noraui , quia &V\zforma!ii ,feuatlualu ,vt.
tocum Phyficum, fuas partes
;
alia
vel
,
y.
Centmrmi* *"'''']?''*•
Metaphyficum, concinet
potemialu
feu permij/iua
,
,
vt
materia Phyfica , vel Metaphyfica, continer formasjvcl proportionalia forinis ; alia virtualu , vc caufa emcicns continet cfFeftum & maximc zquiuoca ; alia eminentialit , vt Deiis concinec ,
omnia alia encia
eft.
gando
Ad primum
lia.
alia vnittua
;
,
vc patct in iden-
Secundum cigo diuermodos continendi, Gcnus cftinplusSpc-
ticc plura continencibus.
fos cic
,
rum
&
& e contra & vnum eft contincns alte& c contra: & fic exponit Atiftotelcm, :
,
Porphyrium diuerfimodc intclligcndo abun-
dare.
Ad fecundum principalc , recutrit ad folutionem prius datam fupr^ quam declarat pulchrc, Phyficc coniparando formam naturalem com,
,
&
ad materiam , ad cfHciens , a quibus diueifimodc in compofito habctui fic duz cuafioncs datz fupra ad argumentum , benepiopofiti
:
&
Habct enim compofitum formani k modo quo matct ia illam habet, quia
ccdunt.
matccia, eo
tantum
in potcntia.
aliud, habcnseft,
Nam
in
quocumquc
cft
&
tale'habitum, vr in illo habctur habct autcm adlu formam ab cfficicnte cfFediue : poftct addi quod ex fe , vcl a forma ipfa formaliter. Et fic tiiplicitci , vcl quadiuplicitei foima eft in compofito potcniialitei a matciia ; efFcdliuc adlualiiei ab cfficiente; foimalitei adtualitei ab ipfa foima ; virtualitcr, :
&
vel occafionaliter, vcl caufaliter k fine.
Ea
ta-
Dodior firma funt , & fu£Gcirntia.Eft igicui fallacia Confequcntis in argumento penes fecundum roodum , quia arguit ab iu-
men qux
dicit
,
fufficienti
,
vt patet.
Vltim6 refpondet ad illas tres replicas. Ad primam , concedit affumptum. Etquod infertur
Xx
5
fic
6.
Expofitio
$6x
^Aa Gc \ Gcnerc, bene taraen potentia. Ad fccundum refpondet dupliciter. Primo glo^Tando
qahA non habec
concedendo oppoiira
inefle cidero genejre, ficut
& itrationale
rationaie,
Diffcjremiatn
a^a homini , Sc
infunt
,
&
eadem genere, fic de aliis. Sede codcm Specie, vel faltem numere. Reducerc autem ad adum potencialitatem difFerentiarum in Gcnerc , eft conftitucre Species, ficut de materia , & formis oppofitis , eft diccnafino, qua: funt
pus
eft
dum. Alia refponfio quod a;quiaocacur de pocentia & eft fatis bona refponfio. Vno modo fumitur vt dicit ordinem ad adum , & fic eft difteren:
9.Mctaph.^w.««"w.i.C^»Wtf.Alio modo pro indeterminato , fic fumitur Jn propofito. Matcria enim proportionabile ei eft potentialc , de fe indcterminatum adlus verd determinatum , dctcrminatiuum 7. Meiaph. text. comm. ^5. Primo modo proccdit argumcntum. Pcr hoc rcfpondet ad tcrtium diftinguendo dc prsdicatione difFercntiz de genere, aut fcilitia enti?
&
&
&
:
&
cct vniuerfali
aut particulari
,
Vno modo
quod
:
poccft in-
rccurrendo adilcrcs acceptiones tetminicomniunis, tunc
telligi duplicitcr.
,
&
las
quod
vniueifalitcr pratdicari intclligitur illud,
in tcrtia acceptione fibi conuenit,hoc cft,in fup-
pofirionc fimplici
,
& pro
naturafic indetermi-
quod in prima, quia fcilicet pro fuppo-
natc fumpca, Particularitcr vcr6, vel fecunda accepcione
,
Aliomodoiatis bcncintelligi-
fitis vcrificatur.
tur, Vhiutrfaliter t id efl fali
pttrticulariter Autem
:
parriculari
^nimal eji nale
,
:
id cft, in propoficione
,
Vnde hec
indefinita.
vcl
,
in propoficione vniucr-
ration^le
,
vel AUijuod animal efi ratio-
fcd hacc cft falfa
,
Omne animal
Stat ergo Gcneris potentialitas
,
cap. dc
principale
,
didum cft.
,
eft rationale,
vcl indec^rmi-
H«c tadla funr fu-
natip, cura tali prjEdicationc.
pra
cft vcra,
Gcnere qusft. j.foluendo fexri^m vbi de dupjici indetcrminatipne ,
horum
Plura
declaraciua alibi
qu£-
rantiir.
D E TE RT ra fint
p , quamuis prsdidla
1
aliqua tamen tangam
,
,
fatis cla-
pr6 maiort de-
Primo vidccur quod ca
claratione corum.
qtias
dicunrur in folurione qusftionis, 8c in coco proceflu eius non pofTunt applicari ad fecundas in,
Cumigitur Porphyriuslogiccdefini-
tpntiones. re debcret
& per confequcns inrcntioncs ex
,
tentionibus
,
videturquod
iftadefijiitio
in-
non
fic
bona. Itcni
ftoris
,
videtur
quod
illud
fundamcntum Do-
in folutione quxftionis
,
rum quod
,
& argumenro-
gcnus in potentia , vcl indeterminate continct difFercntiam, Species vero fcilicet
,
aftu
,
fit
falfum
quia
,
vnumquodque
cft
aftu
feipfum fcd Gcnus cft diffcrcntia, faltcm realiter , ergo impofTibilc eft Genus efTc aftu , quin ;
difFcrcntia riatis
fit
non
adu quia matcriatum nou matc:
poteft effc
idem
:
continentia ergo
Generis rcfpedlu difFerentiarum non tialis, Ycl
permifliua
,
fcd potius
eft
potcn-
aduahs^vcl
vnitiua,
Icem,
inteHigitur definitio dcDifFercntii fecundx-intentionah*ter rumpt
in intcllcdiu Specici
quomodo quomodo tentia?
10.
&
>
c6m
fint difparata
pcr ipfam abundabit
continetur in vno iStu fic
de
aliis,
qus
,
Gencre in alio in
, ?
8c
&
po-
ibi dicuntur.
PofFct etiam d^ubitari de his
qux cangit,quan-
tuth ad ptzdicationetn Generis dcDifFcrentia, &econtra. Videturcnim quod DifFcrcntia pcr
de Gcnere, quia quidquid proptet quid demonftrari poteft de ahquo pet fe pracdicat4ir de illo fcd DifFcrcntia cft huiafmodi rehpc loqucndoiu fundamcnfpedu Generis, tis i crgo , &c. Patec confequcntia cum maiori. Minorem autem probo ex didis huius,z.dift.
fe prsedicetur
,
:
&
primi, qua:ft. i. in folutione , vbi dicit qu6d quicquid primd , immediate conuenit alicui de quolibet , quod eft in eo , fiue fibi fuperiori,
&
fiue infcriori
,
poteft demonftrari propccr quid,
per illud cui primo conucnit
,
tanquam pcr me-
dium
,
& immediatc &
pcr
:
fed DifFcrcntia pjrimo
conuenit Specici
fe
pei fe in Specie,
,
Genus veio induditut
,
tanqu^m fuperius ad ipfam, igi-
Genere propter quid demonftrari poterit ipfa DifFercnria. (^od tangitur in folutione fccundi principah's , de continentia formarum in materia , poflec tur per rationem Speciei de
II,
dubitari, prolixe pettradi^ando inchoacioncs for-
raarum
,
Sc rationes fcminales
tentias materiz
,
Metaphyficum. Vidcatur Scntentiarum.dift. alibi ;f2pej& 3.
,
&
diucrfas
po^
qua: pertincnt ad Phyficum,
*.
i
&
ifte 7.
1
8.
Mctaph. 8c
& 2.
& alij, i. Phyfic. &
maxime Antonius Andrca: in quacft,
principiorum
,
& modcrni Scotiftac & fupcr ,
primum Phyficorum
in quxftionibus ctiam 9. Metaphyficx videatur ifte pro multiplici ac;
ccptione^«mi*pra;cIare. Itcm, videtut qu6d hacc fit
,
Animal eU ratienale,
vcra vniuerfaliter,fic iicendo, Animal eflomnt
rationale.
Item ,exhocqu6d Socrates eft indeterminahabens ad fcdere , & ambulare , non fequi-
te fe
tur
Socratesfidet, igitur foIu{ip illa vltimi argu-
,
menti miniis niofus
rcdle procedit
,
alia inquirat ingc-
le£i;or.
Adiftapcr ordinem. Adpnmum,dicoqu6d ( vt didlum cft ) principalius, vel cxpreflius intclligantur dida in hac qua;ftione , & definitione , de fundamentis , pofFunt nihilominus in.
licct
zikxx.Jignato vetificari in
fecundis inccncionibus,
ficut in fimili infr^.qusftionc
ad fincm
,
declarat
fecunda fequenti,
Doftor illam definitionem
quartam DiffcrentiaE:^«i
Cum ergo dicitur
fcih"cet diffieruntafe fin-
eft qua abundat,8c hicfupponunr intcntiones DifFerentia?, Specici , & Gcncris , pro fundamentis , ficut fupri, de Genere Spccie, farpe didhim eft. Qupd igitur in aftu fignato dicitur dc inrentionibus
gttla.
,
Differemia
&
concretiuc fumptis, in nGtnexercito vcrificatur in
fundamcniis, tio,
EH igitur
ce confticucnce bili ei
cum
Dijferentia,\i eft inten-
qua non vt forma informante, ncc intrinfc,
quod
,
eft
fed t]ua vt intentione applica-
principium formale intrinfc-
adtualitcr, formaliter inclufum in Spccie,
vt fupponit pto fundamenco Genere fupponencc
,
abundat Species i
eodcm raodo.
Eft ergo dcfide intentione , & intentionibus , vt tamen pro fundamencis fupponentifinicio
Logica ,
(Juia
bus, vt patet.
Ad fecundum, quod tangit pulchram difEculpoteft dici vno modo quod identitas
tatem
,
,
aliquornm eft duplex. Vna ratione vnius, vel vtriufque cxtrcmorura , fc identificantium. realis
Alia, ratione conuenientiac , vd identitatis in tettio. De prima proccdit argumentum,fed non
de fccunda
,
qualis eft in propofito.
Fundamen-
tum' huius folutionis potefl colligi ab ifto S.dift.
Primi.
li,
XXIII.
QusEftionis Pnmi^Iiter poteft did , quod
& po-
,
de quibus ioquitur Dodor in
lictcra,
qua J|ua
debcnt
,
intelligi
:
nem realcm.feu identitatem talem.Qai yer6 non ponerent diftini^ionem aliquam praecer opus in«
Genus k difTerentiam , difficultcr poilent euadere argumentum. fireuicer ergo dico,qu6d Genus continet adluatelledus,incer
14.
liter potentialiter,id eft,
indeterminatc difTeren'
tias,quas Species determinatc continet.
An
au-
Gcnus continereformalicer DifTecencjasjdubium eft.Ec poteft dici qu6d non,
tem
pofllt luftineri
,
, fed bene vt concradlum, communicans. Plura ardua Meta-
vt indeterminatum eft
& eife
cocius
phyiicalia poiTeut hic adduci
fed hzcfuBiciunt
,
iunioribus.
Ad aliud , omnia vt
illa
patet ex ptima fclutione
,
qualiter
in a£tuyi^«4/4dicuntur dc Differenciaj
fecunda intentio. Ad aliud,quantum ad prsdicacionem Genrris eft
de Differencia, vidcaturiftc
;.
intelligi debet (vt cft
addudum
ad propoficum)
de dcmonftracione
parciculari ,&tuncfuperius fupponit,& verificatur pro infcriori.Vt fi argue-
tetur
•.Omnis homo\ejl rationalis
fic
tfthomo
ergo
y
,
ali(juod animaL
&c. Si yer6 acciperetur animalvt
,
commune eft, rel vt indiffcrens
,
przdicacio Dif-
ferencizde ipfo erit per accidens.Hcut & propri^ pafEonis hominis. Vide hunc , quxiii. Prologi Sententiarum , foluendo obiei3:ionem quandam cx Henrico de Gandauo. PofTet aliter dici.quod di£lum Doftoris debct intelligi de eo quod per fe primo ineft per mo»
dum paflionis non ,
deeft.
Vel
ikot in originali fuo corrcxit rioritScc, vt
alicer
illa.
qnod Do-
\ctbzjtnefitpe-
patet intuemi opus eius
quod
cafti-
gauimus. frtftfithnm vniuerftlitiu
non eft principalis intentio Logici. Vel fi dc ecundis incentionibus pofiit verificari, vt decla-
ratum eft, uon tamen fecundum illam racioncm, fecundum quam principaliter hic confidcrantur.
Nam pcincipalis
ritas propofitionis
debetattendi
maxime
ex patte
confideratio hic de Differentia habct rationem vniucrfatis, vel przdicabiquare definitio feqbens , fcilicet praJicari ie
eft,vt lis
:
principalis,imm6 quafi foia.dc^juacx intentionehicloquicur Porphyrius,& Dodlor. Igitur in ordine ad illam przmific hanc quzftionem , an fcilicec DifFcrcncia poffic definiri , fic faluacur ordo.Diuifio ver6 communis eft.
plMribi4t,c(k
&
Db Secvndo, arguit duabus rarionibus ad partem ncgatiuam, quz fatis clarz func.ctiam fzpc fupra habitz, ex fundamcncis Philofophi,
Ad oppofitum
Ad aliud, non currit minatio
,
dentia,eft
quia indetervel indififcrentia Socratis ad illa accifimilitudo
,
contingens,& fubiefliua. Generis au-
tem refpe£tudifferenciarum
eft neceffaria,
& i^-
affirmatiuam.
cnim
Illud
tenendo partcm
,
poteft rc6lc definiri,
quod habct Gcnus&diffcrentiam, & fi eft rcfpcdliuum habet fundamcntum , & terminum fed :
huiufmodi, vc hic loquimuc de ca, quarc, &c. Minor paret ex diftis fzpc fuprk , Sc maxitiw quzftionc de nt^mcro Vniucrfalium , de definitionibus Genefis& Specici. Vniucrfale
Diffcrentia
eft
&
tnim,\c\ pr^dicari de pluribta, (cjuz contrahicur per ^uid tjuale
,
&
tjHale
eft ratio eius)
& vltcrius ipfum
:
per qualc e(Tenciale,& accidentale:& iterum
qualeeffenciale fpecrficaiur per
& numero.
Differcntia ergo
diffierentibiu ffiecitt
cum
fit
fpecics
Vni-
uerfalis,habec Genus.habet etiamdifFerentias, yt
quale cflentiale
communi.
,
ibi
ftanio
definiacur ipfa in
, fi
Si vero ipfa vt incermcdia eft,addicnr
icerumipfa vt vltima.addicur
dijferentihH4 lpetie.,f\
Do
difficrentibtu
numero
hzc omnia
clarius^pt^ruaftantur.
ipfi ^M/t/f-effentiali.
Deinde refponder ad argunienta.Ad primum, diftingucndo de Diffcrentia
,
J
vel vt Differcntia
fpecies.Primomodoprocedic argumentum , fecundo modo non. Et licct frater loannes
eft.vel vt
Foxal dicat hic
qu6dhzc
totafolutio
nOn
poflic
de Diffcremia , nec vt eft primz intcntionis, nec vt fecundz , fed prima pars de prima» fecunda de fecunda , quia folijm Diffcrentia vc eftprimz intcntionis , habet rationem differenfolum Differcncia vt efl tiz refpedtu alicuius : fccundz intentionis,haberrationem,vcl modum Specieijtamen probabi|iter dic«, qu6d totafolutio poteft verificarideDifferciitia,vt eft fecundzintentionale, & forrc etiam tota de Diffcrentia, verificari
&
vtl^primz-intentionale.licct miniis proprie. Intelligo ergo verba Dodloris fic, quod Diffe-
feparabilis,vt pacet fpeculanti.
Qv^STio
rentia vt
XXIII.
vnum Vniuerfalium, no
qujc cft %6. apud Scotum.
DE
P R I M o. Termini dari funt. Sed videqu6d ordo huius quzftionis ad przce-
tur
dentem eft przpofterus ,
an
quia prius erat viden-
,
pofllt definiri
,
ipfius definitionibus.Sed
^u^m difputandum de de ordinc par^m refert.
qu6d
Differentiavt
^ale tffentiale eft
ficot ifta eft vera,/«
modm, ita
effet
vera
ifta
,
Differentia
vt tertium Vniiurfide , efl Differtntia : fed ranrummod6 habet illam differenciam , quz eft diuifiaa fuperioris,
4. liifftriHtia
qf«mtd» h» , vt potc hoc quod cft in inquantum Differentia fumitur 'f ''/*««»-
fub niodo differentiz,id cft,fuiipfius vt n:odi, ica P:ilicet
AnVifferentia ^ojpt defimri.
habet differcn-
tiam conftirutiuam eius tfuaU ejfenti^le,
dum
adducit Porphyrium. Breuibus
verbis rcfpondet ad quzficum
&
fapir.
I.
1.
quancum ad maioces.Vbi aduerccndum,qu6d bene formando primam racionem;illud quod ponitur pro maiore debet poni minor,& c concra.
Ad aliud dico, qu6d vniaerfalitas& parcicula-
^fmrtHuU- Cabic£ti,Sc non prsdicati , quia fyncategeremata ritoi vnd* iparte fubieifli difponunt in ordine ad prasdicattumfitnr. tum,non autem econtra,vt infr^.cap.deSubftantia,quaeft.i.habct Dodlor. Aliter eciam poteft dici,qu6d hzc eft falfa , Animal eft omtu raiionale, Ct ponatur rationatica^ conuenire intelligentiis. Scd hzc cft inftancia fpecialis , prima folutio
56J
tamen poteft hocmodo,quia de(initie,de
in quzftione przccdente , maximc actcndi habet de DifFcrentiafundamencalicer fumpca, Je
Metaphyfica:. Scd
quancum ad przdicationem DifFercntiae de Senere,dico qu6d duplex eft demonftratio,iicuc duplex medium , vniuerfale fcilicet , & pacticulare. Dii^um Dodloris z.diftin6i:.Primi,vbi quottatur,
if-
Saluari
quoad incluiionem formalem, formalem idencicacem non quoad inciuiio-
tentialicas
&
adtualitas
& ipfins conftiruriua
,
inquantum ha-
modum fpeciei ita qa6d nihil aliud vult dicere Dodor ibi nifi qu6d Diffcrentia potcft accipi vcl vt ^uidt vcl vt madm. Primo modo ipfius bet
:
,
X«
4
eft
Did^eremia , vt tatnen induic modum fpeciei fecando modo non. Nam DifFercntia vt hic fiimitur, non induit modum differentix , fed bcne
eft
Speciei
qabd
,
fed potiijs negat
,
8c
lota folutio potcft intelligi de fecundis intcn-
tiuum
Differemia, dubitatur
effcntiale alicuius
quiaconftitu-
,
non continetur fub
ipfo: fcd in^ualeejjfentiale conftituit Differentiam,
ergo non continctuc fub ipfa
:
falfa
ergo
cft talis
prcdicatio.
tunc fequeretur quod Differcntia prajNam in ^ualetjfentiale prxcedic diffcrcntiam,c6m conftituat eam.& fic pars eius:
Item
,
ccderct feipfam.
ctiam de lecimdis intelligi potefl. Pofrct etiam intcUigi folutio de Differentia,vt eft primx-intentionaie, eo quod habet modum
fed in illo priori in (juale
Speciei.Prxdicatur cnim de pluribus diffcrctibus
Differcnti*, ficiK Specics Speciei
numero
neris.maxim^ ciim tranfumitur Differentia vt eft principium formale differendi , vel vc cft no-
,
aliter
in eo
,
quod quid
vt patet de rationali.
:
Vel de differentibus Specic , fi eft intcrmedia. Quare cum omnis fpecies habeat dcfinitioncm, difrercntix erit definitio. Hoc maximepoflet tcopinio , quas ponit differentiam fuperiorcm przdicari per fc dc inferiori. Scd fccundum vcritatem hoc non cft verum. Nam'iicet rationale refpc£fcu hominis,vel animalis,habeatracionem,vel modum Differenti£,non tamen habet veram racioncm Speciei.nin fimilitudin3ric:eo modo quo aliqui dicnntens cfTc fpecicm. Ec vna ratio huius eft,quiapars Speciei non cft fpeqes , vt habct ifte , in i. diftinft. i. quxft.6. hoc loquendo de parte , qux fic eft pars,qu6d non totum. Alia ratio eft , quig nihil proprie eft Specicsj quod non eft per fe in Geneneri.fi vera effct illa
&
re:DifFcrentiaeft huiufmodi, qnare,&c. Et propter hoc aliqui diftinguuntdc fpecie praidicata,
& de fpecie fubie6ta. Si crgo DifFcrentia crit fpecies
,
erit
tantum prsdicata
ic(fta:fcdquantum valet
,
& non proprie fub-
illa diftinftio
taftum
eft
sliqualitcr fupri,& alias habet videri.Veriijs igi-
tur folutio vcrificatur dc DifFcrentia fecundasintentionalitcr, quitm dc ipfa primac-intentionaliter acccpta.
ObiicitnotabilitereontrafolutiQnem,& affu-
^,
mit vnam propofitioncm famofam in doArina Tpiius qi;6d vidclicet comparatio alicuius ad quodcumque , non variat rarionem propriam eius, vcl faltemnondcftruitipfam. Omne enim per fc tale, ad quodcumque comparatur fcmper ,
Et poteft confirmari ex 1. Phyfic. text. commcnr.i6.&: inde, Gijtodvereefi,8cc. Quacratur eft tale.
ifte,in
QixodIibeto,qu2ft,
3.
articulo 2.
& in pri-
mo.diftincl. i.partc z.qu^ft. 1 .folucndo principa-
lc,&
alibi fafpc.Male
ergo dicitur qu6d Dif^cren-
comparata ad fuam difFerentiam non habct rationem DifFerentix, ciim ipfa fit pcr fe ipfajvcl lia
Ad hoc
rcfpondct
,
dicens
,
quod
DifFcrentia
non variatur cx comparatione eius ad quodcumque , & raaximc ad fuam differentiam: fed hoc non obftante non habct modum Diffcrcntix hoc cft uon induit fe vt modura comvt ^uid
,
,
,
,
paratum ad fuam diftcrcntiam , fcd induit fpeciem vt modum. Eft ergo Differcntia compa-
quodcumquc
ed Differeniia, ergo
Differentia antcfeipfam.quod implicat.
Item
,
modum
quare Differentia non induit ,
& Genus Gc-
it
men
,
prima; incentionisjficutquaeftione fequcnte
habetur.
Item
,
cum
Diffcrentla ptimac-intcntionalitcr
cics
,
& Differentia
fecundjc-intentionaliter fa-
bricetnt ab intelle6);u,moto k proprietate funda-
menti, igitur i^detur qu6dillaeodemmodo non poflitdeHniti.
Item,videturqu6d
illa
e/iperfetale,8Cc.Cit falfa
:
propofitio
,Omne tjuoi
nam4.& y.Mctaphyficx
Philofophus videtur velle quod accidens in ordinc ad fubftantiam fit non cns,& tamen in fe eft vere ens.Similicer de terra,& ipfius quantitate in fe,& in ordinead c£lum,& fic de aiiis. Itcm , cum dicit quod Differentiaeftneceflario Differentia, videtur dicere falfum , cum contingcnter caufctur ab incelledu,& in effe conferuetur.
Ad
ifta
Ad primum conformi-
refpondetur. ,
quacft.6.
& & mtxime in fccundis inccn,
riusfub inferiori
,
tionibus,quianedum
aliis.fcd
fibiipfisfuntmodi
&
Sccundo raodo non efl poflibile , fic proceditargumentum. Adaliud poffct dici conformiter di£kis fupri, incelligendi.
quatft.4.
&
de Vniuerfali, qualiter
f.
fcilicctcft
breuiter «« ijuale
& probabiliter dico
non
cft
,
quod
in illo priori
Differentia formaIitcr,fed tantiJm
fundamentaliter:
nifi forte Differentia vt
pracccderct diffcrentiam vt ^uid,
lur probabilc,maxime
fi
fint
modut
qnod non vidc-
idem
aliud dico.quod ratio illius
in re.
cft tadla fuprj»,
& habctur i.Reporcacionum,diftinft.2j.qu3cft.z. prima.fcilicct lljm
vcrum
Genus
eft
tionibus. Et
&
Speciem
,
quod non
hoe ideo quod omnc vniuerfale ha-
bct aliqua fuppofica, aut folum numcro, aut fpccie diffcrcntia,
quare induit moduro Generis, vel principium differendiforma-
ad aliquid,& hoc fibi, liect modus.Eft cnim ita^««
Iitcr,vel
ex principiis
aliis fit
8c abeftpertranfmutationem Phyficam:ergo
tamen
^uid.
Ad fecundum fupra,
quod
di4t,non vt
principalc refpondct
Diffcrentia eft fpecies,
ijttid.
de aliis. quxftione fcquenti videri copiose , pauca tangam prp
De Tertio. ifta
vt facpc
Cuilibet enira Vniuerfali appli-
catur fpecies vt modtu,non
habcnt
,
& hoc vt mo-
Quia
fic
in
fo»
in fundamentis.fcd in ipfis inten-
Differcntiac in 01 dine
(ibiipfi
j^^
co quod omnia Vniuerfalia reducuntur ad duo
non
fed
ScJ
iTjodusintclligendi cuiuflibet intelligibilis.
Spccicj,
,
J.
de proprio Vniuerfalis. Contineti fiib alio contingit dupliciter.VcI conrincntiaaccidcntalis dcnominaiionis , vel cffentialisinclufionis. Primo modo non inconaenit fupcconfticutiuum contincri fub conitituco rer didlis fupri
non habet modum
rara ad
8,
sccepta non definiatur, quia noncft proprie fpc-
Ad
DifFerentia.
y^
nunc.Prim^ cirea iflam przdicacionem , In quaU effintiate efi
non bene edet ad propoHtum argumenti.-quia argumentum nedum de primis,fed tionibus
r.
Nonergo intendit Do(5tor
DifFerentia reipe^u alicuius poilic
modum differenciaE
habere fic
vel Generis.
,
aiierere
^O
Expofitio
1 1 1
564
ira eft
fubieifti
egrcditur.vcl adcft
modum Differcntix.nec proprij
nou
ncc Accidcntis. Licct igitur aliis,& prims-intentionalibus, &fccunda;-intentionalibus, fintmodi illa tria Vniuerfalia vltima.non tamen fibiipfis.Secus eft deduobus primis.Dubium tameneft deAccidente ,an fibi & aliis poflit applicari, vt moditt,de induit
,
quo infri,cap.de Accidente. ^tqupd additur in argumento cx quzftione fequente,
1 1.
J
.
XXIV.
Qu^ftionis fcqucnte.dc ilU tranrumptionc, verum cft quoad nomen, non auiem quoad oranem proprietatcm.
Ad aliud ta(%um cA: r«pc fupri.qualitcr c(l alio tnodo vniras, & conucnientia &ordo in intcntionibus & alio modo in rebus. Definitur enim ,
,
& Hmili-
cranfccndens rccunds-intcntionalitcr,
Generalifllmum,& proprium,& Indiuiduum: fed nonitafundamenta. Dato crgo quod proprietascx parte rci Ht incitatiuum intellcflus ad fabricandum talia , non tamen vniformiras hinc inde , niii rara. Similiter poteft dici de modis fitet
gnificandi,fuo
modo,
& vocibus ngni(icatiuis,&:
proprieratibus correfpondemibus. Induunt ergo
modum
ifta
Speciei
propric
non
,
funda-
ita
Ad aliud dico quod
didlum Philofophi intelligitur impropric,& tranfumpiiuc vt ifte cxponit I.&: 4. Scntentiarum. £t quod tangiturde quanlitatetcrra,fimiliter,non iimpUciter, fedimpro,
pric,
& refpe£tiuc debct intelligi
cfte inftantia
per fe
:
licct ibi poflct
non arguitur de co quod cft ergo accidens verc cns & in fe ,
quia
,
talc. Eft
&
in ordine ad fubftantiam,licct illud
vcrum ens
foli definito.
&
Sccunda qu6d explicct adxquatc cflcntiam , quiditatcmdefiniti,nihildiminuium neque fu,
perfluum continendo.Tertia qu6d faciat differre ipfum a quocumque,dequo non vcrificatur , vel non ipfo , dc quibus quacratur in Topicis , & in lib. Dcfinitionum Boiitij , alibi. Ex remotione igiturprimx harum arguitduabus primis ratio-
&
nibus. Licct enim ad infcrcndum bonitatem definitionis,non fufficeret vna
omnes
,
vcl alia iftarum,fed
quxruntUr aliter ertct confequcns in infercndum , tamcn in fuflScientiam eius fufficit tcmotio vnius , vel altcrius quia facilius crt deftruere, quimconftrucrc & honum efttxcaufk firoul
,
,
:
integra,
inenta. 12,.
565
conueniat cuilibet eius fuppofiro,&
malum
Hutern expriuatione eHiu/cumque con-
ditionit reijuijiia.
Prima ratio clara eft , nam prsfupponit diffcrentiam hic definitam , eflc vnum de quinque Vniuerfalibus , effe communcmad differentiam intermcdiam, & vltimam. Definitio autem
&
iftanon
cortimunis
eft ita
,
fcd
tantum conuenic
intermediar,vcl generica:,vr patet.
fit
Secundaratio etiam claraeft,qus tamcn ponic
diminutc ens,refpe(5tu iilius quod eft fubftantia. Ad vltimum poteft dici , quod intelligitur in fenfu compofito , eo modo quo inteiligitur illa propofitio I. Perihcrmcnias Omne quodefi^uando efi,icc. Aliud eft ergo dicere differentiam cfle neccflari6,& aliud ipfam neccflarii efle ipfam. Qui vellet etian) ibi rccurrere ad efle quiditariuum,& ad erte exiftentiae ipfius DifFerentiz, forte poflet. Sed de hoc non curo modo fupra in fimili tetigi ifta,& alias fi occarrent. nunc feftino ad alia.
differcntiam (vt prima facie apparet) effeabftra-
:
j
^um
&
perconfequens non applicabilem fubvelfundaracnto primx-intentionali , quia prxcisc in concrcto applicantur intcntiones fundamentis , vt fupra ta(^um eft fxpii^s. Quod au,
iedto,
tcm fit abftraiflum oftendit eo qu6d fibi corrcfpondet concretum,vt differcns quod confirmac cx textu. Vbi aduertequ6d cijm dicit in finc , :
&
confimiliterinaliU,<\ax\A pcr 4/f4,intelligit alia
duo
membia,hoccft,differentiam propriam,& magis
propriam
:
homo
vtfcilicet
pcr rifibilcabafino,
per tudibiIediffertDiffercntiapropria,& per ra-
Qj^iESTIO
XXIV.
tionale ab irrationali differt DifTerentia magis
propria.
qua: cft 17. apud Scotum.
An hac
DifferentUdefimtioJitconuenienSy
Differentia prxdicatur depluri-
Tcrtiaratio poteft rcduci ad remotionem fecundx conditionis bonx definitionis, quia fcilicec hxc definitio non cxprimit effentiaiii definiti conuenienter , eo qu6d definitum noneftrelatiuum hxc autcm definitio eft relatiui > quare, &c.Poteft ergo formari argumentum fic quandocumque in definitionc non rclatiui ponitur
4,
:
bus diffcrentibus Spccie
in co
,
quod quale.
:
relatiuum I.
QVacritur tia:,lic^t
taui prius
,
de fccunda dcfinitione Diff"crenfit prima,via intentionis hic,vt no-
& ha:c
quasftio eft valde fubtilis
,
&
de ratione
dici dee(t ratio.vei
Nam dici de,vt di(fbum
aquilino.
bus,vt potc prxdicatis
P Ri M o. Satis noti funt tcrmini ex didis. Quoties fumitur in tfuale, & ^uale , did:um eft fupra, & dicctur magis inf ra , quzftione prsfcnti, fequente,& alibi. Videatur Philofophus,& cx-
&
pofitores j.Mctaph.text.comment.ip.
dicamentis
,
cap. de Qualitate
&
,
&inPrx-
& in tradatu de
dodrina huius, hic& alibi farpe. Ordo qua»ftionis patct ex didis , quxftione praccuntc,& hoc in comparatione ad qua:ftioncm pracccdentem, ad fequentem vcro fimili-
modis
fignificandi
,
in
ter patet.vt fupri de definirione Generis,
tibus definitionis
munis
,
difputatum
eft.
& par-
Diuifiocom-
rclatiui.
DeSecvndo,
arguit quinque rationi-
cx adacquatione
,
& inconuertibilitatedefinitio-
,
quod
cft dici de,
diturprxdicatum,vcl prxdicabile, vcl fubiicibile
loco Gencris
, ,
qux
eft
fu-
quxrcferunturad fubic-
Aa.lmplicite cnim in hoc
func rclatiua
:
inclu-
& fubie(fbum> & ponitur hic
quare vc pars effentialis defini-
tionis.
QuAd autem
Diffcrentia
non
fit
rclatiuiun,
eoquodeft ergo non eft
oftenditur. Ptinio rationeoftcnfiua, ijuo
& non ijuody hoc eft, eft rclatio
,
relatiuum.Patctcoufequentia,quiafirclatio cffec , aut crgo fcquia in omnibus citra
rclatiuum, tunc rcferrctur ad aliud ipsa
,
aut alia
primum
:
non
fcipsa
differunt ^uo
aIia,quxro de
fcrc.
bus ad partcm ncgatiuam.Dua: primac proccdunt
trttctndttt»-
pio argumcntijvbi dicit qu6d
pr^,quxft.4.conuenit accidentibus intentionali-
DE
DifiitiiloHu
vt cflcntialc in dcfinitione > dcfinitio
:
plura ambigua inciudens,& difHcilis, quare lento greifu difcutiatur , non volatu afinino , fcd
&
1.
,
fcd in hac definitioneponiturtalitcr reIatiuum,crgo,&c.Minorcm oftendit in princieft vitiofa
illa
,
& ^M0<^,fententia fioeiij. Si
vt prius
,
vel ergo in infinitum
proceffus, vcl relatio nonrefertur
,
& per confc-
&
propter hoc coraquens rclatiuum non erit , munitcr dicitur , qu6d celacio non fundatur in
nis,& definit j,& c contra.Nam communircr iO^ gnantur tres conditionis bonx dcfinitionis. Pri-
iclarione.
ma quod
Diffcremiarefetcarjautcrgoad rcmpritn; intcn-
fit
conuertibilis
cum
definito
«
fic
qu6
Confcqucnter oftendic idcm indudliuc.Nam
(1
tioniSj
j.
^
V
566
Expofitio
i
fecundis intentionibus.cum (int entia naturx, Sc
lilEmx conuenit,aIiam vero, vcl alias , qux conueniunt tam fpecialiffimx , qukm fubaltcrnz, de quibus fuprlt , cap. de Specie , habes. ita affignac vnam definitioncm DifFerentix, qux tantum intcrmedix conuenit,vel fiDifferentiz in commu-
fundamenta fecundarum intentionum
ni
tioms.aiit fccund«;non primae.quia tunc relati-
ua non cflTcnt fimul natura , quod cft contra Philofophum, in Przdicamcntis , cap. de Relatione. Rcs enimprirax intemionis fant priorcs nacura nec ad
:
rcm fecundx.vtoftcndit indu£kiue,pr^fupponendo quod vnum vni opponitur. Gcnus autem op-
&
c contra , igitur ncutrum opponitur Specici, ponitur Differentiar.Indiuiduum ver6 opponitur
non Diffcrentias. Proprium auAccidens non vidcntur aliquam habitu-
communiprim6,&vniuerfaIiter,vtpatet dif-
currendo.
Dcindeobiicitcontraiftavaldenotanrcr.Prima
tcm 5c dinem habcread Differcntiam,tuncquiahabent
fiprxdidacffcnt vera, darcnturplus qukm quinquc Vniucrfalia, quod oftendit ex fimili medo fe habendi ipfius modi przdicandi in quidi ad diffc'
Quarta
ratio procedii per
rcmocioncm
conditionis bonac dcfinitionis
quod
&
,
tertia:
rensff>ecie,Sc differens
numero,
pracfupponit
candi in ^»4/«,quarc
cum
DifferentiaeO: zh(iia.(kam,8cdiff'erem,\eldif-
fert,eias
concretum:concrctum autcm non potcft
verc prasdicari de fuo abftra£to
,
vt fupr
,
q.^.de
Gencre, dcclaratum cft , quia funt oppoHti modi infcparabiles.&c.Cum ergo non poflit rcAe dici quod Differcntia diffcrt pcr fuam definitionem ab ahis.non poteft per confcquens definiri.Vnde hoc argumentum non foliim oftendit hancdcfinicioncm, dc qua qnxritur , non cffe conuenientem:fed vniuerfahtcr concludit,differenciam poffe habere definitioncm. Quinta,
bons
definitionis, eo
non
& vlcimara-
fecundam conditionem
tio potcft rcduci contra
quod non adaequate hxc
fit
Differentiae in
quafdam adducit, & foluit. Secunda ibi: ContrayiUaDifferentia, &c. Cirea primum adhuc duo facit.Primo quandam diftinfbionem pr^mit»
Secund6,iuxtamcmbradiftindionis, inten-
tit.
tum
concludit.
Dicit ergo,
quod Differentia eft duplex,
inter?nedia,c\ixx rcilicct eft diuifiua
fcilicet
Generis,n6 vl-
timi,& conlticutiua Speciei fubalternac;ficut cor-
poreum
,
vel
animatum ,
Subftanti^,& fimiliccr in
vel fcnfibile in aliis. Alia cft
Genere
Diffcrentia
^ltima,c[ax fcilicet eft diuifiua vltimi Gencris,
&
fed intermediz, cric
vlcimx,qux conuenific in hoc quod eft in
quod
illud
&
debct referri a.d differensffecie , differens numero. Vcl crgo fcx vniuerfalia , vcl hxc definitio erie
communi,& non
cundaobicflio
&
communi,
alia definitio Differentix
Differcntix in
alia: ,
&con-
&
quas affignat Potphyrius.AlIcgat Philofophum 6. Topic. & habetur,cap.4. fupra, cap.de Specie, quzft.i. idem habctur,& ibi declaraui totum. Ad oppoficum * adducit Porphyrium , deinde tcfpondct ad quasfitum.Vbi duo facit.Primo conclufionem refponfiuani deducir. Sccund^ obicfuperflu^ ponerentur
& ipfius mOdi pracdi-
per diuifioncm,
tradlioncm ipfiu$i»^«»W,pro diffcrcntibus fpecie numero conftituantur duo vniuerfalia, fciliccc Genus & Species , fimiliter fi hxc dcfinitio non
definitio dicit effentiam dcfiniti,quod patet:quia fic
cft
intcrmcdix. Sc-
quafi confirmaciua prxceden-
tis,& exclufiua cauillationis.
Dicerct enim aliquis qu6d Differcntia intermcvlcima , non erunt duo Vniuerfalia, quia ,
dia
&
cx hoc logice
& in ratione prxdicabilis
,
proptct
illasquasaffignat Porphyriusinratione diuifiui,
& conftituciui, & diftiui^iiui
,
in lictera
,
vc infri
tangctur. Hic fcilicet pradicari deplurihns in ejuah, fcilipct cffentia)c,nihil aliud
addendo. Arguit
igi-
turqu6d calisdefinicio non valcret , quia datuc pet xquiuocum,vt pore pcr ly plurihm, c^aod oftedit pcr regulam Philofophi, in Topicis:quia oppoficum eiuSjfcilicct vnum, eft xquiuocum , crgo & ipfum quia fi vnum oppofitorum eft mulciplex.&reliquum.i.Topic. Allegat Philofophom pro affumpco.j-Mctaph.text. comm.8.& inde,& :
maxime
fecundum zUos,mert4le,teC}peQ:a hominis.Vel hoc totum rationale mortale. Haec diftindlio fatis patet de mence PhiIorophi,& Potphyrij vc fupra.q. de numcro Vniucrfalium tetigi. Ponit^ergo iuxta membrahuius diftindionis, duas conclufiones,
pcrtradtatumcft.ifiquiuocum ver6 non prxfadi diftindione , ficut non definitur , ita nec definir.
vel tres.falccm implicicc.Prima,qu6d haec dcfinitio fccunda cft Di&renciac intctmediai.vniuerfa-
conclufionem principalem dcfendat ,& perinftantiam tollit fecundam obiedionem , dicens, qu6d fi procedcrct illud argumcntum , tunc dcfinitio Vniucrfalis primo Perihermcniasaffignata, non valcret,quiadacurper^/«rf^w ,nihiladdcndo,nec ipsu contfahendo,feu diftingucndo,quod camen non cft dicendum, vt fupri declarauit,q.^.
,
liter
fumpia:
:
ita
quod
,
cuilibet cali conucnit
,
&
refpctfiu cius habct ditSlas conditiones bona: de-
f]nitionis,& dcclarat quid ibi loco Gencris
quid loco Differentiac
,
cft,
pta:cedentc,& in fimili fupr4,cap. Spccic,copiQsc.
Secunda conclufio cft, qu6d
de Gcncrc
hacc definitio
conuenit Diffcrentix vltim^:ex qua fequitur tia,qu6d fcilicct
non
&
ficut tetigi qua:ftiono
eft definitio Differeciac
ucrfalitcr fumptXjVtfcilicct eft
,
&
non ter-
vni-
communis ad
in-
10.
conucniunt vniuocc in ipfo vniuerfali in communi,cuius erit vna definitio communis vtrique,
conftitutiua Spcciei fpeciaIiffima::vtr<»/io»
j
*
ipfi
obicdtio ducit ad hoc inconueniens,qu6d fciliccc
alia correlatiua,tum quia poftcriora natura.
—
non tamcn vniuctfalitcr ; alias ver6 affignat> cuicumque Diffcrcntix,&ita
Vniuerfali, qUare
tf.
* num.t.
,
quac conucniunc
tcxt.com. i.8c fupri,c.de de Specie,q.i. i
Concludit ergo qu6d fimplicitcr Differentia vllima,& intcrmcdia erunt duo vniuerfalia. Confequenter ibi , Sed tunc videtur , jnftat vc
& communis fchola defendit. Si autem
,
inquit,
concedis definitioncm Vniuerfalis valere, in qua ponitur ly pluriliM abfoIutc,k fimili habcs concc-
dcrc,& vcrius dcfinitioncm Diffcrentix in communi non vitiati ^et\y pluribns maximc cum ibi ,
tcrmediam,& vltimam,qu? eft tcrtium Vniucrfale.Et dat quandam congtuentiam huius in fimili, de Specie, qu6d fcilicet ficut Porphytius affignat
niens
ynara dcfinicioncm Spccici , qus prxcise fpccia-
confimilitcrponi
Sed fortificando obicdlioncs adhuc replicat infcrcndo hoc inconuecontrahitur per ly
,
fcilicet
inijuale.
qu6d Genus
vBum
&
Species poffunt
vniuctfale.
Nam
1 1.
.
XXIV.
Qusflionis Nam ficnt
tu fugis inconueniens illatum, fci-
licet quod cfTenc fcx vniuetfaiia, eo quod conucniunc illa duo, DifFetentia fcilicet intefmedia,& vltima , in ipfa vniuetfali DifTetentia , cuius etit ^^
2,.
imptopriiflimus.
cfl
Sccundus cft
efl , fi non habet illud quod aptum habcte, aut ipfum, aut fuum Genus vt alitec :
homo
& cfl mi-
fecundum quod,& ad quod,& vt qaantum:vt ca-
,
6c deBniatut tali definitione
uoce eisconuenit,vni petmodum licct appropriate pet
vniuoci
vcti-
modum
partis ptopti^,
,
numeto Vniuerfalium habct.Non ficex
prJi,q.de
dicituc pciuaci vifu, «Utcc talpa,
aiis pcopcius.
Tcctius
efl
non habet quod natum
, fi
efl
ha-
& in quocumque loco fuerit, &
tulus pofl 9.dic,&
fic de aliis,& eft propriiflimus. Quartus, pct vim ablatio eius,quod quis natus cfl habete fccundum impetum natucatem , vc voluncafium:exemplum vbique clarum efl.Ex partc
ro co
quod
turpiter,&
efl talc,fcd
fic
dealiis:fc4
lic videtar coinciderc cum primo modo. Tcrtiut pcoco quod pacum habet oppofici poficiui , vt , quod Latine idem eft quod non igneum,
«Tngff
quia vttaque DifFerentia przdicat partem fotma-
Quartusqnod non bcnc cft tale; vt infecabile dicitur quod non facilc,aut non benc fccacur. Quintus quod omnino non habet oppofitum:& hocmodo monoculus non dicitur czcus,fed qui nullo modo habetvifum. Ad ptopofitum autem Dodtofis hic fufficiunt primi modi , fcilicetcx patte aptitudinis aflignati , licct etiam alij modi
tamcn pct modum totius. Conueniunt crgo in vna definitione DifFercnti* in communi, ; non fic ifla conueniunt in aliquo infra Vniuetfalerquarcconcludit, vtptius.quod DifFc-
illaduo
rentia et it
vnum
vniuerfale
,
Genus vcro
& Spe-
cies duo.
Deinde ibi:Pr« definitiorte Mtem vntHerfalu, &c. fecundam obie£lionem finiul & illud dubium de definitione vniuerfalis, tenendo lyplnribm ellc verc vniuocum ad plura numere,Jpecie,8(c. Sc fimplicitet dici dc cis. rhum vcr6 licct non Gt «quiuocum ad vnumnumero,/pecie,Scc.non tamen Toluit
,
fcd hic cbntinetur fub fccundo.
non
facile,vcl
poffint applicari bcnc.
Confequentet refpondct ad argamcnta principalia. Ad
ptimum
lutionequzftionis.
gandum
cft
,
temiftit fc ad
diAum
Ad fotmam argumcnti
affumptum
& declaratio
,
cius
,
,
ne-
quia
, fed fecundijm quid de vna fpecicvel genere,& fimpliciter dc tme nume-
przfupponitfalfum,fcilicct diffcrentiam in muni hacdefinitioncdefiniri.
ro,ficutrupr^,q.2.deSpecie,infecundaviatenuir.
Ad fcGundum przmittit diftindlionem Diffcrentiz notabilem,& bfcuicet ncgat difFcrentiam, vt hic cft fcrmo dc ea , cffe abftraftum , ficut ncc
nonhomo
,
,
& fuo oppofito,quod cft
nam homo de homine
vero dicitut fim-
hominc pifto , vel mortuo, feeundum quid zmodo nonhomo efl vetc vniuocum ad mottuum,& non mottuum, & fimplicicer dicituc de vtroque,Iicet falfa dicatur de non mortuo,intelIigendoff«nmm»M)npto homine viuo. Siautem intelligatur de lapide.vel huiufmodi,ver^dicitur;veritas tamen,vel falficas enunciationis non tollit vniuoeationcm ptaedicati vcrc tamen , & pliciter,& dc
:
non dicitucacquiuoce,rccuf rcndo ad regulam Topicam,
& concludit qaodprzdicatur ficut priJjSticilicet iimpliciter,& fecundumquid 8c
vt
homo
de viuo,
.
in quid
'4*
:
mottuo per decerminationem diflrahentem
& fimplicicer.
Tollic
aucem inflanciam
diceret qualitet
imum
C./.& j.Mccaph, vbi fupri
cum , necsquiuocum non
efl
finaliter,
quia aliquis
diflinguicuf in illa , fi
1 .
Top.
non cfl nec vniuo-
ad ipfa, dicens quod hoc
inconuenicns,quia hoc contingic in mul-
noroinibus mulciplicicer didis,vt patet maximcj.Mctaph.&exempIificatfpecialitetinteralia tis
de ptiuatione. Vbi aduettcndum (ne ledlot hic qu6dPhiIofophus ibidem,text.coram.
fatigetut)
a7.& 9.Metaph. text.contm.^.diflinguitmodos vno modo ex parte aptitudinis.quam impof cac;alio modo ex patte negationis,quam fiptiuationis
modo
habet quatuof modos. Ptimus eit , fi aliquid non habct aliquod nacotum iubeci , quamuis ipfam non fic natum habere
gnificat.Primo
com-
aliquidaliorum Vniucrfalium,co quod (vt fupri, cap.dc Gencre didlum cft) Logicu» dcfinit fecundas intcnciones in concrcro,nedum ad fuppofica, fcdcciam ad fubicfta , vel fundamenca , nam fic funt applicabiles primis
:
btnc tamcn
eft abftra-
& primz intentionis,^ quo dicuntur conctctiae differens & diffe-
£bum,vt
eft
fpccics multitudinis,
rens,8c fignificat rclacioncm.inquic
Declarat autem quid
/implicitetdicitutde morruo, fiuehomine, fiue
alio.Reddit aucem rationem,quarev»«m
16,
in fo-
/implicicerdicitur de eis
Exemplificac dc honutte
f•
veco negationis , modi priuarionis funt quinquc.
alia parte eft asquiuocatio ipfius in qtuU ejfentiale,
lem,licet
I
Primus per appofitionem huius przpofitionis in, in principio compofitionis apud Latinos,vcI huius particulae « apud Gfzcos:vt(n<(^w4&.Seciidus, yiinuifibile, proco quod nullo modoefl tale,vci
totius; alteri pec
modum totius,& proptii & apptoptiate» vt fu-
varii tntdi.
& ifle mo-
ciem
que,& tuncctunt tantumquatuot vniuetfalia. Deinde ibi cum dicit, dieipetejl : t ftfpondet iiroul ad hac teplicam, & ad primam obiedlionem, oftendendo fingulariflimc fimilitudinem non curtete compatando difTcrentiam vltimam ,& intermediam , ex vna patte ad Genus & Speciem ex alia:quianedum per differentiym fptcie,ic nMmCT^f.differunt illa.fed in ipfoiff^Mi
rnuMtitmt
:
bece,& quando,
,
Ij
dus
^67
didtuc pciuaci oculis
vna definitio,& vniuoca,itadicam qu6d Species, Genus conuetiiunt in hoc communi , quod eft frdtdicabile de plurihiM in <)nid ,appelletut A,quod fcilicet fit infraVniuerfale,& fupta Genas & Spe-
&
1
illud, vt planta
intcntionaliter accepta
diccns qu&d ^ DifFcrcntia
quod poteft
,
fit
DoCtot.
Di^rewi* fccundz-
I7.
vt hic cft fcrmo dc ipfa,
hocnomen D/y«-*»ri«tfanfumitur vt eft nomen primz intentionis, ,
quoad originacionem quibufdam placct & tunc DifFerentiaptimz-intcncionalis fumitur ibinon pro intelligi vel
inccntionis, vt
:
, fed pto fundamento.vel tcrmino eius,quod cftprincipium formale di^ercndi , de quo confequenter loquitur Doftor.Vel poteft intelligi illa tfanfumptio quoad fimilicudinem vocis,& fatisbene,quicquid dicat Fokfal, ficuthocnomenj|^«n«ilogicetranfumitut ^ fpecie.vt fignificat fimilitudincm tcalcm, vt fupti, q.4. declaratum cft, qualiter j^ffiw efifinulitudo tenuu indiitiditorum , fecundikm Boctium.
relatione,vel fpeciemultitudinis
Similitet ni4t
hoc nomcn profrium, & hoc nomen^^-
ttanfumituf.
quod hoc nomcn Differentia,\t fecundam intentionem applicabilem
Intclligo cf go fignificat
. quod cft ptincipium fbrmale DifFercntiz , vc Di^rentiaeftres prim^ intentionis,(vbi norlter
ei
dixic
1
8.
g
V
568 4ixu:
YExpofitio
I
m,& non wmefit quia res,non nbmina fun-
4ancur
& funt
,
reatia,ideft,ab
relacipnes) tranfuniicur k DiJfe-
hoc nomine
cat relationem
ciem.feu
Dljferentia prima:-in-
quod
tentionalitet ^ccepto, eo
(icutillud (ignifi-
fuadatam in multitudine,rel fpe-
modum moltitudinis.ita iftud
fignificat
& alibl,fxpe.
ad diuerfa rclati,plures eflc dcfinitiones , vt ^pr^,cap.deSpecie,q.i.didlumeft.DifFcrentiaau6tiai
tcm eft huiufmodi,vt patct ex ptxmiiSs.Declarac
^licui applicatur,(equicur neccllari6 dilUndtio,&
inquantumconjlitutiua^vx. fupr^.q.j. huius cap.np-
&
ab alio, ita multicu^orHcut hoc nomtnrifiu tranfumitur ad floritiodifFercncia elTentialis eius
nem
pta.Ui8c cur/iti
admot^velocem
aquar,
&e(l
^equiuocatio penes fecundummodum.Tangiter-
go Do(5lor tiam
in folucione
vnam
:
(entionis
ifta
,
triplicem difTcren-
proprie fumptam, &c formaliter,qux
ell fpecies,vel
modus
multitqdinis
aliam tranfumptiue
;
,
,
& primae in-
qus eft fecundx
tix,quas ponit Porphyrius.
ift
vniuer/ale:hoc el\,
dicabile,& per confequcns vt rcfcrturad fubiicibjle, relatione fecundum Genus. Si autem acci» piacur generalius.vt taftum
damencum,de quo ftatim magis. Deindc ad probacionem affumpti refpondet, quod tantum Diffcrentiay^x. eft nomen primx intentionis,cocretiue dicitur
Porphyrij refpondet nngularillime ipfum exponendo,dicens,qu6d cum diciiut, Sacrates/enex differt, non eft intelligendum quod differt , vcl differens.ihii prxdicatum,(itconcrctum DifFerenti^^-vt eft
fecunda
intentio,y^(/_/!«,inquit,fy?iiSf»<^
eKcmplam, adpropofitum eius, quia
vel
rei
difFerentiam
,
extre-
fundant
uia,fcilicet Socratesfetiex, Sc Socratespner,
px natura
di(%um,
illa
vt eft relatio realis;^
qua fic denominatur , & in ipfis extremis totalir bus funt aliqua principia formalia difFcrendi , vt
& lene<%u$
quibus intelledlus applicat nanc intcntionem Differentia , vt eft cofnmunis,
pueritia,
cuius
nomcn
,
tranfuraitur \ DifFcrentia reali
,
vt
prius notaui.Similiter eft de exttemis difFcrcnti?
ptoprix
,
& rnagis propiiz intelligendum.
enim quod fcmper concpmitantur tr.cs
fc
Vult mxAiCtgc
DifFerenti.T,
Ad
tertiam refpondet
,
recutrendo ad eandem
eft in
folutione qux-
ftionis,hoccft,non addendo differentitm^ecie,[ed
tintam de pluribtu in
&
^M4/«,fcilicet efteniiale, eric
communi,vt
nere;5c t\azxxz,c^ax e{i,Differentia
eft
lic^t vt eft abftra-
primx intentionis non referatur, vt proceargumentum. Ad argumentum indudliuum, concedendo primum mcmbrum, negat fecudum, Refertur enim ad illa tria,fcilicct indiuiduum relaiione fccupdum genus.vt fupri,cap. ^c Spccie, q.i.diAum eft in fimili. Vocat tamenDoi5lory»^-
differunt
&
res eius in lictera dicunt
confiroilitcr dicit,
,
(5);or,qu6d illa quarta fic abfolute
valer,&cum corrigitur peradditionemiftam,fci' licet
& conducit adeffe ,(fr
tft pttrs effentialii effe rei^
tunc contrahicur magis ad rationem conftituen-
qu6d tuncilla inquancum conftitutiua eft,& fic dax erunt eius , inquantum conftitutiua,& vnainquantum diuifiua,& quariainqDan' di,qu^m diuidendi, hoc
eft didlu,
dcfinitio erit DifFerentix,
tuni Vniuerfale,vcl prxdicabilc.
Ad quartum ptincipale refpondet, ponendo xquiuocacionem Diffcrentix fecundx-intmtionalitcr acceprx.
Nam vno modo accipitut prouc
declarando illam particulam differentibiu jbecie, Tiif*r*»tU pofitam in dcfinitione Generis primo modo eft *»"•«'««
&
:
'"* concrctum.fccundo modo abftradtum.cuius con- * cretum eft difftrtns , & habet fub fe duas fpecies, fcilicet difftrtntiam ^tci*
,
&
differentiam nurnero, ,
fcilicet diffe-
adiungit congtui-
tate,& probabilitaiem huiusdiftin(ftionis, lutionis:quia
indiuiduum,vel fingulare, vel infcriusi& vniuerad quodcumquc fubiicibilc.£t allegat Phi-
faliter
lofophum 4.Topic.c.5).Refercutetiam ad Genus, £t ne aliquis inftatet qu6d vnnm vni primo opponitur:fpeci>s autcm prim6 opponitur Generij & c contta,declarat fe,dicens qu6d non inquantum Gcnus eft.fed inquantum diuifum, & Differentia diuifiua.Similiter refcrtur ad fpecicmnon prim6 vt fpecics cft , fcd inquantum conftituta ,
per difFerentiam
,
vbi femper fupponunt intcn-
tiones pfo fundamcntis. Simile infra
,
cap, d^
ij,
jam in folutionibus ptxcedentibus declarauit,vt hic cft fermo de ea,fcilicet vteft tetcium Vniuerfale Alio modo vt fuprk,cap. de Genere tadtii eft,
dit
commune ad
Do-
fumpta parum
(kvsm
ieEium tale correlatiuum,& jUud eft
eft.
In quatum prima tangicur diuifio adiua; in fecunda patliua. Sed ficut Porphyrius, expofito-
rensff>ecit,&c differens numero,i.x
,
qua
;
afefingula,dii\xax de ipfa,inquantum diuifiua
non
yt hic accipitut
X t,
iUud,quod eft natutn Suidereea quafuntfub eodemge-
quibus correfpondent fua concrcta
,
fcilicet ter-
tium Vniuerfale ,dequo hic agitur,inquit,nam de illo eft ptincipalis intentio in hoc capite tan-* quam de adxquato fubiedo. Alix dux,fcilicet tertia, qux eft , Differentia eft
diftiniftionem DifFerentix,negando difFcrenciam rcfcrri
eitu
efi
littera eft fatis duz. Secunda,id eft,ifta de qua in hac quzftione quxritur , eft Differcntia intermedit,vt didium eft,& addit DoGtox,inqHantum
definitio Diftcrencix in
hu>ufmodi.£t poteftponi fundamentum vtriufque,vel faltem temotumprimx, propinquum fccundx , fecundum tamen diuerfas eius acceptiones , vt fupra in generali didtum eft , de tribus acceptionibus fignificatiuis termini communis.Ec licct Doftor appcllct ipfum principium formalc Differentix, porfet etiam appellari principium materiale,alio refpedlu , pro quanto fun-
inquit,
Prit/ui,
taui:&
}em
refpei3;u vtriufque,fed diuerfimodervt ratio-
'j'^^'""**'
ergo per ordinem quatuor definitiones DifFcren-
intentionisitertiam fundamentalcm,feu originaI7ale,yel
1 0,
,
Deinde ancequam foluat quartum principale, % f. foluit quintum, quia cius folutio dependet ex di- Kt^taUimm iftis. Non eft enim inconueniens ciufdem refpe- vnHmplnres
intentionem applicabilem ei , quod eft principium multitudmis,vtpote rationali & fupponit pro eo,intantum quod ex Kocquod talis intentio :
jQ^
Proprio , quxft. i . habet
reperiiitut
& fo-
tam definitum hic,quara definietia« vniuocc in omni genere,eo modo quo
de Genere fupra.cap.de Gencre,dixit,& declaraui ibi.Nulla
aucem
res
ptimx
intentionis
fic
reperi-
tur,ergo hscc particula, fcilicet differentibm pofita in 4cfinitione DifFercntix,cum bilis
rebus
omnium Gcnere
erit intentionale,
,
licct
fit
Ijiecie,
applica-
non oranibus,
& perconfequcns cius abftra-
&um.£t addit vnam ptopoficionera
notabilera de
conuertibilitate definitionis, vel defcriptiouisj&
defimti,feu defcripti:& concludic intentum.
Vltimo.tefpondct ad fotmam argumcnti,con-
ia
cedendo confequentiam cum maiori , negando Ctntretm» minorem,& probationemeius. Licctenim con- -/*• a^flrtSt ctetumopponaturfuoproprio abftrafto, nonta- ?**'*'"'• »pmen concretum concreto difparato,vel abftradio, '^ '*'"'' faltem no vltitnato,vi fupta,q.}.de Genefc,dixit.
Supponitur
Qu^ftionisXXIV. Supponitur ereo falfum in argumcnto
>
fciliccc
differentiam hic definrtam cfle abftr^ftum huiut
concrcti differtm
jpecie.
Ex hac
incencionaliter,velfccundae-intcntionaliter.Idc6
,
vel
modus
oftendendo qu6d difFcrentia
,
hoc vt
,
eft
cft abftra-
tertium Vniucrfalc
& cft
:
contra folutioncm przccdcntcm, &contrafolutioncm fccundi principalis. Quod probat duplicitcr. Primo cx quarta dcfinitionc diffcrentix, quia ponirur tanquam qHo,8c non tanquam quod, Eflc autcm ^uo eft proprictas abiVradi ciTc vcr6 concreti, quod oftcndit in cxcmplo dc albedinc albo. Sccund6,quia fi cft concrctum,habet abftra(5bum,quaerit ergo quid, vel quale , in:
^d
&
Ad primum rcfpondet *
y•
«r fitni»Tttnu,
,
declarando fingula-
quartam dcfinitionem, quac decla'*^'° vbiquc pondcranda cft ( ficut fupra tctigi ^^pius ) quia dcfinitiones' intcntionum dantut pofpcr fundamcnta , pro qiiibus fupponunt funt bcnc intclligi przdicatione materiali efle vcras, quamuis, ob maximam fubtilitatcm , Do£bor reducit eas fupra ad prardicationcs formariflimc illam
,
Vnde cum
Ics.
de
pUmhm
dicitur
,
&
Gentu ejlqHod prddicatur
&c. poteft inteUigi in prsdicatior
,
&
ta
& faluatur
,
in omnigenere
inquit
,
,
faciliter vniuocatio
cx fblutione quaellionis
,
& quarti
,
prindpalis.
in originalibus ibidem fequitur,
tamenpotejt
effe tejuiuoeum y &c vidctur littera corrupta , iudicio mco poflec benc fupplcri fic, In ^uid tamen potef}- effe tijuiuocumy &c. quafi dicac,
&
qu6d
in ^/«/aequiuoce
ciei
vc prius
,
didum
&
conucnic Gcncri , Spiin corporc quxftionis,
cft,
& loco iftorum po(mi plura fpecicy & numero; hoc cft
qu6d
didiu,
&
pluralitM dicacur vniuocc dc
etfi
, non camcn in tptidy qupd intclligo vii diuifionis , non praedicationis
illis
,
fimiliccr in quale
difFcrentiae accipiantur
pro fpeciebus per cas con-
&
tamen
effe
de DifFcrentia pcr
.6nita
modum
praedicabilis dc-
tamen in rationc diuifiui,
ipfa
,
ratiui dcfinica
,
vcl confti-
fupponit ncceflario pro funda-
mcnto.
Didt igitur quod Dijj^entU eflejua , non vt formd informantc , ficut albedo cft , qua aliquid cft album formalitcr informans ipfum , & hoc eft didum prius , quod fcilicet difTercntia non induit"
modum
difFerentiae
fed bene Spccici,
,
fed qui vt intentione applicabili principiodiffcrentiae
,
tia fpccie
vt rationali
vt
,
vcl huiufmodi, difFcrcn-
,
fecundae-intentionaliter ac-
cepto , differunt aJeJinguU fpccic. In qua dcclaratione tangit tripliccm difFcrentiam , (cilicct
dupliccm recundae-intentionalem , &vnam primae-intentionalcm fundamcntalem,vel fccundaeintentionalem per modum primae fe habentcm. Non folum cnim iftz definitiones DifFercntix poflunt verificari in fundamentis primae-intcncionalibus, vcrum ctiam in fecundx-intcntionalibus , vt fupr^ de Gencrc Sc Spccic in fimili di6bum cft. Quartam vcro tacuit hic, fcd an ibi fit,vt fcilicet eft relacio rcalis,
dubium eft,de quo
cadtum eft , &infri , cap. de Proprio , quzft. i. folucndo fecundum prindpale , habct ) qu6d non potcft abftraAum diftiercntiae exprimi vno nomine , ficut ncc aliorum Vniuerfalium , fortc propter penuriam tcrminorum , vcl aequiuocationcm , fed aliuddicic
(
ficuc fuprk
rantum circumlocutiuc ffremix
,
fimiliter
autem non
dc
fic, fcilicet »wrfWi« dif-
aliis
diccndum
praedicatur de rationali
abftradbum a fubicdo. haec eft falfa
,
hotm
Vndc
eft ,
tale
:
quia
cft
fupra dixic
qu6d
imm6 hxc
ctiam
efi intentio ,
&
fpecies ejf intentio.
Vbi notantcr
non
vt infrk cap. de Accidentc in
raxionalitas
fimili
habet
,
,
& fuprk
etiam
dicit rationali
tctigi.
Quia
ficut
uitcntioncs concretiu^ confidcrancur a LogiScotl oper.
ftitutis.
modo cxponcre,
Si volucris alio
a^iuocum , &c.
confidcra :
Tom. I.
*p.
potefl
fcilicet aliqukl potcft
poni aequiuocum ad illa pro fubftratis fupponentibus , licct illud non fit pluralitas. Addic eriam aliud ditSbum in folutionc , quomodo vidclicer^/Mni/(/<».in definitione vniucrfalis fitvni-
uocum,&c. Tantsl ptolixitatc iuxta lirtcram vfua fum , quia difficilis eft , & nc vidcar mtu ( vc zi\xni)pertranfiensfarinamX.c€toi aiitenn ingcnio-
fus abbrcuict
charirate
,
vcl dilatet
,
enim minijs
pcpuc
,
vc cjfpcdicrit.
,
tantam prolixitatcm
fore ncccfratiam
,
Noui
pro quibus laboro
imm6
,
vel
,
ex
maiorcm
dubito cxpofitionem
indigere plerumque alterji. Res tamcn fubtiles, rcmota ^ fenfibus non pofFunt nifi fubtili-
&
tcr pertraftari
tiens
D
fed quicquid fict, non'dubito
,
h«c
groffa capita
faftidirc
charitat
:
tamcn pa-
efi.
E
TERT
I
o
,
occurrunc nonnulla dubia
circa dida Doiboris in hac quaeftione. Ec
circa folucionem quaeftionis
,
cum
dicit
prim6 Do6bor
quod definitio , de epia epuritur , efi intermedia , non vltima. Contra , ficut Genus prsdicatur de hoc, & illo , quae tant^m numcro difFcrunt , vr fui. de Generc , tccigit, fimilitcr videdicendum dc DifFcrentia, non enim commu-
pri quaeft.
fortc in cercio arciculo.
Ad
eorum
qu6d vniuocc reperiuntur in omni Generc inquantum intcntiones, licctnon inquantum res. Hocmaximi colligituc quafi dicat
,
Poflct littcra intclligi abfoUite fic
,
:
Xj.
,
vnam rcalcm ,
,
ipfe.
fic
iS.
Philofophus poaliam Logicam. Similiter poteft dici dc muUo , fecundum hoc pcrtincnt ad confidcrationcm Logici , vel Mctaphyfici , diuerfimodc confidcracap. de f^ne
,
nic duas diuifiones vnitu
Gcnus cft intentio applicabilis , vel applicata ei quod praedicatur dc pluribus faltcm quicquid fit dc Generc ,& Spccie,
ne materiali
l^.
Mctaphyficx
5.
Communitcr
nuens quod nullum dctur.
UitUtintuf'
,
vel faltcm in ea fundatur immediatc. Inftat con-
Aum &
*
corollari) cpilogaciui
quaedam didla in folucione, arcicuIorum.Primum di6tum eft
& quaeftionis & de multo, & t/m, qu6d poflunc accipi,vel primae-
tra ifta
n«™'7.
modum
Vlcim6 per
colligic principalia
eius,
&
fpccies multitudinis rationis
*
in aliqua concre-
cione.
folutione habes
quadrupliccm difFerentiam , trcs fcilicet prius enumeratas , quartam nunc additam , quae efl:
569
co,ita& fundaraenta, falccm
tur
nior Gencrc,igiturdiuifio difFcrcntiae in intcrvlcimam , cft cantijm in indiuidua» mediam
&
ficut
t;idum
neraiijftmum
,
cft ibi
,
dc diuifionc Generis inge-
Scfidfalternum
:
ScSpecici in
fi>eci0-
vcr6,inquantum talis , non eft dcfinitio , neque dcmonftratio ,ncquefcicntia, 7. Metaph. & cap. de Spcde in Porphyrio, & alibi fzpc.Male ergo dicir hanc
lijfimam, Scfididtemam. Indiuid^ui
cfle
bonam dcfinirionem ,
fe difFcrentiz
intcrmediae
& cum hoc ipfam ef& non vltimz nec ,
,
communi.PofTct confcqucntcr ibi dubitari, ficut fupri dc dcfinitionc Generis, innuendo nugationcm» cum didtut deplmiipfius Diflcrenti? in
bm differentihm. Yjr
Itcm,
)0.
Expofitio
570
Item , noH vidcmr faluabilc , vnam diffcrentiam alicuius Gencris diuifiuam , effc vniuocam, alteraro oppofitam , acquiuocam ; cum igitur
&
in ejuU
& in ejnde fint differentiK ipCias pr^dicavl fupra faepc & hic dicit, ergo
,
cU plurihus
bilii
in tjuid
non
,
,
vniuolum per regulam To-
cum. Probatio affumpti , picam , Si vnum oppojitorum mnltiplex
erit
Gcncris,
fccc
^Hole
multipLex
tum quia differcntia
:
,
& alterum
cft
fimiliter
,
& differentias
:
vnde fe^uitur vnum
cfle
pri;
Spcciei in ipfo
^uid
>'»
fcd illud
:
Dodor vcUe
illis cft
de Proprio,& Accidcntc,vbi ponit multipliccm acccptionem Accidentis , & in dcfinitioneProprij ponitur loco generis cxprcfse , & Accidentis im-
yniuocum
plicitc
vt videtur
,
,
in cap.
rcl faltcm fe tenct ex parte generis
,
,
vcl
potcntialisjfcu contrahibilis vtrobique. Prajtcrea
,
videtur
quod
ratio
,
quam
afllgnat
pro ifta 2quiuocatione,nullafit, cum dicit quod CenHt pritdicat partem , &c. Qoia fi fic, fequerctur toti, vbiquc quod nihil effet vniuocum parti , quod vidctur falfum,tam de partibus fubiediuis, quam ctiam dc cffentialibus, integralibus, atquc quiditatiuis. Poflet infuper ibi * ponderari Species totum qualiter GenHt pradicat partem formalitcr accepta. Nam fupra, qusft.j. de Gencre , dixit , ex intentione Boctij, quod Gentu in
&
&
&
prttdicande efl totumy
licet
in definiendo Jitpars. Simi-
litcr
quomodo diffcrcntia , cum
nis
praEdicac
,
fit
relatio ratio-
p^rtem formalem Indiuidui
,
vcl
5 pcciei ? Itcm poflct congrue dubitari , quarc non dcfiniuit Porphyrius differentiam in communi , vt cft tertium Vniuerfale, dc quo in hoc cap; inten>
vt dicit hlc Dodtor , cum tamen Gcnus in communi definiat,& non genus fubaltcrnum,nec
dit
,
gcneraliflimum primo ? Item,quare potius diffcrentiam intermediam,
quam vltimam -c
Ii
•
,
definit,
:
&
modo pluralitoi j
dcclaratio crgo Dodboris nul-
Item , ci quod cft fimpliciter tale , & ei quod fecundum quid , nihil dacur commune vniuocam,ex inrencionc huius, infra, cap.dc Relacione, & I. Senccnciarum ,dift. 19. ergo vnttm non eft vniuocum ad vnum numero,& fpecie,&c.igitur xquiuocum,vcl dacur mcdium,quod vidccur concra iftura,& fcquaces communicer. Circa illud exemplum de non Aow/w,poflcc dubicari, fcd non curo immorari. Mirum eft etiam
maxime cum Spcciem
cum tamen viuxt
,
ifta
confcqucntia non valeat
ergo homo mortuui
Itcm
,
& priuationis & alioruin fic diui-
,
,
forum,ad quam fpeciem diuifionum a Boctio affignatarum , habent reduci. Non videtur qu6d ad aliam , quam ad squiuoci in squiuocata, vei vniuoci in vniuocata , vel fi ad nuIUm , igitur Boctius diminutus cft.Plura alia poflent ibi tangi
,
fed haec principalia funt ,
tantum fubalternas, aut
patct, quia differentia
vlrima,^ intermedia,funt
du£B fpecies fpccialifl[imx Differentiac in ni, vt hic videtur habcri
neraliflimo
communi
;
de gencre gefubalterno refpeftu Generis in de fpecie fpecialiflima & fubalter-
bili
rcfpcdu
,
,
;
fimiliter
& &
& de proprio huius & ilProprij & de accidente fcpara-
na, refpedu Speciei lius
commu-
,
,
;
& infeparabili, refpedu Accidcntis, eft di-
cendum. Erunt igitur decem Vniuerfalia, fi fubaltcrnas primas , erunt tantum duo , vidclicct vnum diftum dc pluribus in tfuid, & altcrum in fuale, vel faltem erunt tanium tria , vel ad plus quatuor , ponendo zquiuocationem ipfius in ^uidy & ipfius in tjuale in communi. Genus videlicct
,
& Species
,
quale accidentale cffe
aequiuocum.
Differcntia
didum ,
,
& Prxdicabile in
nifi fortc fingas illud
& latis diflicilia
,
quibus fi liberari potcrimus,aIia cuadere non dubitamus.
Ad ifta igitur,fuftinendo femper Dodorem ve-
3^*
ritatis,falua fentetia altiori,conabor refpondere.
Ad primum,alias macice
cctigi,
illam difliculcacem proble-
quod fcilicec
potcft poni
Gcnus,&
acque Differcncia, &c. habcre modum Generis refpcAu fuorum inferiorum,vel fimiliccr Species
modum
,
Speciei fpecialiflimas,& prima via vide-
tur
vtrafque. Si fpecialifl[imas,eruntpluraquinque,
homo
poteft dubitari circa talcs diuifiones,
vnius fcilicct
6 non fubalternam
Itcm.aut Porphyrius enumcrat fpecics fpecia-
,
hsc autem valet,y««
:
vnum nHmero,ergo vnum^ecie, ye\genere,8cc.
tur magis fccura,qus
?
3 f•
quod Genus , vel Spccics addita vnitaci , dicacuc dcccrminatio diftrahens , ficut mortuum , hominij
fpecialiflSmam in ratione prasdicabilis definiat,
liflimas Vniucrfalis,aut
vt
,
:
&
l^nam.s.
,
lacft.
Itcm, non vidctur maior conucnientia ProAccidcntis , in ^uali accidcntali,quam Ge-
& neris &
& raaxirac pluralitas
docet Philofophus ibidem , in y. Quarc infert alias , non c contra ficut ex alia parte pcr oppofitum dc vnitate igitur ficut vnum dicitur fimpliciter , fecundiim quid , ita eodem
multiplex,fi alterum cllet tale.
31.
& fimplicicer vni-
tionis eft fimpliciter
conftituit intrin-
3 4«
fecundum quid,icapluralitas propor-
xquiuocum non
conftituit. Poffet confirmari idem, ex idcntitate
Gencris
tas,&alia:
Genus, non diuiditur pcr arquiuo-
& effentialiter vniuocum. Sicut enim non ita nec definit, & per confcquens non
,
definitur
&
Iccm,ficut vnitas.numeralis
diuifiua
eft
& conftitutiua Spcciei. Sed vniuocum,
cuiufmodi
cum,
&i«
aequiuocum,
etit
Item, videtut implicarc , cum dicit vnum dici fecundum quid,non tamen aequi, uocc, cum tamcn fecundus modus aequiuocationis I. £Ichchorumafl[ignatus fit illc. Itcm , quomodo non effec fallacia a ficundtm ejuid ad fimpliciter , vel faltem c contra hHc, fiint vnum numeroyergo zmumfpecie, contra Ariftotelem 5. Mctaph. qui fic docec rectc argucrc. fimplicitcr
fi
teneatur, facilitcr euadi-
argumcntum,negando differentiam intcrmediam eflc indiuiduum , vltimatuni faltcm. Sed Ci alia via teneatur , diflicile cft euadere argumentum. Et fimiliter argucretur de Specie fpecialiffima , dc Gcnere gencraliflimo , quorum defi-
&
nitioncs afliignat Porphyrius
quod gnato
,
exercito
nic
,
nifi
,
quis dicerec,
calcs definiciones incelliguntur in aduyi"-
vc verificancur in fundamcncis in adtu ,
&
fic
indiuidua dcfiniri
fecus eflcc dc
adu
exercito
,
non inconue-
& fic cxponcre-
tur Philofophus, vbi allegacur.
Sed videcur ncralifllmo
,
difficulcas fpccialis
quod Do6tor ,
adhuc de gcAncc-
in quxftione
pracdicamentorum, afllgnac fubicdum
libri Pra:-
dicamencotum , & hoc fccundac incencionalicer fumpcum, cum fubicdlum fcicnciae habeat neceffario ^uidefl,dcejuia,
pcr fc primo dc ipfo
& pafllones demonftrabiles ,
qua:
non
poffunc verificari
de indiuiduo. Similitcr fupra dixic quod dcfiniciones fecundarum intcncionum inn(k\\ fignato aflignacarum,vcrificantur pcr fc primodefcipfis,
&
3
7*
&
Qu^ftionisXXIV. Sc dantur ex eflcntialibuj fuis in fuo gcncrcrquareprima viamagis fapit. Saluatenim coordina-
&
nonem
notabilem in fccundis intcnt ionibus , multa fubtilia, neceflafia ad procclUim Dodkoris huius. lilealius modus dicendivideturcoincidere cum illa opinione , impugnata cap. de Gencre,quaeft. I .qu6d fcilicet rcs fub intentionc dcfinitur kloco. ConHdera tamen alcc cimda, ben^
&
) t.
moderando. Ad aliud quod tangitur dc nugatione, patct cx didis fupta, cap. de Gencre , in quarftione dc hoc mota,& quacft.i.ponuntur enim non vt partcs di-
& ita num cft cxpontio alterius.Dantur enim iftx deftinfts^fcd vt fpecificatum,& fpecificabile
finitioncs
communiter ,
:
vt docet Fhilofophus 7.
Metaph.pergenusprimum,&omnesdifferentia6, vfque ad vltimam. Ad aliud, fuftinendo ipfum itt ftidciTe propri^
vno modo , quod luum oppofitum cft etiam xquiuocum , cuius modi eft
zquiuocum , ipfum ynum tpptfi*ir*
I» qnale in
communi ad
in
^mU «jJimiaU,
& MccidemaU. Nam illud fibi primo opponitur, ^ non ;„ -^^ effemiaU vt patct. Vcl alitct) quod ,
inconucnit
vnitueB
vnum
oppolitorum
cfle aequiuo-
& alterum
vniuocum , quando non funt oppofita fccundum omnem fignificationem i & ficeft inteliigcndus Philofophus inTopicis,&
&*herum*i ^""^ quiMofHm^
poteft dici
cft
»
intentio Dodtotis hic
& infr^,qua:ftione vl-
,
tima dc DifFcrentia,fuftinendo r
& irrationale vniuocum.
UDcum,
in(pMle,fme in
communi,
/« ^uid autem Sc
fiueefientiaie,hon funt
oppofitafccundum omncm fignificationcm, qiiia omne prsdicatum in tjuale videtur dicere tantiim partem formalem , vel eflentialem » vel accidcntalem , licet forte pcr modum totius , ita vidctur quod opponatur modo praedicancti in quid ipfius Generis,& non ipfius Speciei. Et quod ibi additur, fcilicct quod differentia aduenient eineri confiituit fpeciem , hoc po-
&
J^.
conccdi jfcdinillo priori non pratfadjl di-
teft
Vnde differcntia poteft fignificari mediatc per vocem jequiuocam,& immediat^ pet vniuocam:non ftindtione,
dicitur
non eft propric
difFercntia.
tcdh aduenitur Generi, nifimediatc in
lo priori,vclremote. Et cum dicitur
«ocum non
tfi
diuifiuum vniuoci
>
il-
qu6d («5'«»-
potcft concedi
f>roprie , quia ficut necconftituitproprii in ilo priori , ita nec diuidit,nifi remote. Velaii-
Nam
vtrumque diuidentiumaliquandopotcft poni xquiuocum, ita zquiuocum zquiuocans pci aequiuodanter,qu6d
illud poflet negari.
&
tia potcft diuidi
dente
,
dentium cura
& ter
efle
accidens.
,
(
&
fuprk
vt patct infra 1.
,
cap. de Acci-
Potcft etiam
vniaocum
,
&
vnum
diui-
alcerum xquiuo-
vt patet in diuifione entis in fubftantiam
,
ver6
,
quxftione
,
vt hic
vnum vniuocum reliquum ponit Dodlot didum fimplici-
Vel
,
)
ces fignificatiuae plures
motius altera propinquius ipfum fignificat. Ad aliud , poteft fuftineri maior conuenien-
duorum
illorum
tia
in quali accidcntali
iftoruminipfo »«fM«^,quiaibi non
& totius
tiplicitas partis to poflet
poni
ibi
&
,
in loco.
Ad tiali
,
alud ,qu6d hic loquitur de parte cfTcntoto vniforrai. Licit ,
igitur partibus
do
&
,
i
&
toti vniucrfali
toti tali rar6.
Vnde infra
ftancia de partibus fiibftantiae ,
immo
mum, non prie
Subftantia
praedicatur de
in ic6to faltem
,
:
&
de ipfa fub-
formalitcr,
igitui: aflignat
aequiuocationis
illius >
,
&
bens modura matcriae j aliter in
modi
praedicandi
,
nullum
efTe
vniuocum
Stotioper.Ttm.I.
parti
& totijfed priraa refponfio pIacct,logice loqucn' do & intclligendo de partibus eflcntialibus & ,
,
toto
tali.
Qui vellet alitcr imaginari biliter ^ principio dicere
,
hic
poffet proba-
,
41»
quod Dodor loqui-
tur hic extcnfiue dc aequiuocatione, ciim dicit
aequiuocum , quia fcilicet non eft vniuocum tamen verc cft vniuocum, ihfra latitudinem graduum vniuocatio-
in quid cfle ftridbiffime
hoc
eft
,
:
nis continetur
,
f«pc dcclaraui
ficut ali^s
mcn-
eius,& fic facilitcrOmniafaluarcntur,quat adduda funt tanquam inconUcnientia. Eft igitur vniuocum anaLogum , quanta analogia non tcra
reperitur »»^4/» eJfentiaU
,
&
ide6 refpcdiue lo-
&
iftud acquiuoqucndo,ilIud eft vniuofum, aim , non autcm firapliciter loqucndo & tunc :
poflct conftitutio fpccierum fubaitetnaruni or-
dinate fub vniuerfali defccndcndo fic imaginari, ita qu6d in quid adueniens VniuerfaIi,conftituit fubalternam,fimilitef & in tjuaU cx & iteruni in ijuaU ejfentiale vnam, & in
vnam fpecicra alia parte
;
quaU accidemaU aliam. Haecomnia probabiliter didafint.
Ad
aliud
,
quod additut fupri ,
cet ifta forroaliter accepta ,
& tdtum & ,
1
,
qualiter fcili»
quafitatem efrentialem , &c. numero Vniucrfalium,
quaeftione de
deillis in
aduy%»4/«
in SiCbi txercito,
•
,
,
vbi
ifta teiigi.
Tranf-
ptoprictates
quoH
dicitur
fundamcntis circa ifta declaranda
vcrificatur in
Plura alia
quaere.
Ad aIiud,poteft dici qu6d definiuic aliis definftionibus Difterentiam in coramuni, definitione
,
licct
non przcis^
,
& eiiara hao
feu
adzqua-
te;quiaftando in vna parte huius definitionis, fufficientcr definitur
,
vt dicit DoCtot in littcra.
Yy
^
poflunt dicerc par-
intentiones. Et
, vt tetigit argumentum. Refolutc crgo tenendo hanc viam , dicatur quiid Differentia vt DifFetentia eft , non eft acquiuocum , fed benc poteft fignificari per vocem acquihocam , & vniuocam. Vnde eiuidem fignificati pofTunt cfle vo*
Do^or
&
,
fundamentorum ad
co
&
hoc logic^ loquendo quia ficutmateria & forma , fic funt prim6 diucrfa j ita Gcnus & DifFcrentia maximc fundamentaliter acccpta. Gcnus igitur harationem
nomina , ita &
diuidat, conftituat,
Gencralifli-
eft
feruntur e;iim Gcut
pofTunt conuenire «quiuo-
Sub-
proquia tantum redudiu^ illis
Optime
lunt in gcnerei
i
qu«
,
& cap. de Genere, & alibi
cum differcntia
cap. de
,
Sed licet ifta fint probabilitctdifta , habet nihilominus diftum Doftoris fpecialem difficultatem , de diuifione Generis in fpecics per dif-
qux non
aliquan-
quod analogice prxdicacur Sub-
ftancia, dicit
ftantia
fit
,
vniuocum , partibus tamen cflentia-
aliquid
libus
&
vel quiditatiua
tcm
,
Acciden-
poteft dici
,
patet fupra
,
mul-
modo,& quod
aequiuocatio,fuo
torum.
definiat
cft ilia
quod ponitur tantum circumlocutiu^ , vel qu6d ibi contrahicur per immediatc adiundlum , eo modo quo zquiuocum poteft contrahi , de quo foite magis infri , fuO tis
&
ferentias
40.
quam
>
ficut hlc. Aliter for-
,
additur de definitionibus proprij
fecundum
quid.. Ha:c tcigi aliqualiter quzftione quarta Antcpraedicamen-
571 ordinatcduarum vnare-
4
Polf«
-t
>
.
.
Expofido
571 Poflct etiara dici
,»,
,
quod
definit intentiones
,
quat
funt appUcabilcs.propinque faltem,rebus,&; non aliis. Sed hoc habet inftantiam proptcr defini-
tionem Generis , vt tangit argumentura. Prima crgo folutio placct.
Ad
41
aliud
non definit tJa:
vltimac
,
potcft probabiliter dici
,
quod idc6
differcntiam vltimam, quiadifferen-
rerum communiter funt ignots. Idco
Philofophus z.PofterioruBJ, text.comm.17.
dicit
do dicitur fecundum quid tale, & quando talc fccundum quid , de quo non curo mod6. Non excludit ergo
ptcr ha:c
Doftor vniuocationem vnius
fed denotat analogiam
pro-»
vniuofecundus mo-
,
cui^ti
catione.Ncgarur igitur qu6d illefit dus zquiuocationis. Peridempatet adaliudfcqucns.
tionem applicabilem fundamento notodcfiniuit. Et|fi inftetur ex Philofopho ^.Metaphy-
potcft dici
:
fick
qui docet dcfinirc ex vltima
,
differen-
vhima circumlocutiuecommuniter,& cx pkiribus vcnara,& communitcr pcr accidentia", faltem propria. Et quamDico , quod
tia.
cft
nota
uis aliquando diceretur
fpcdu aUerius. Vcl
rar6 tamcn re-
,
potcft dici
quod implici-
tc dcfinitur dcfinita diffcrcntia intcrmedia
nihil aliud addi oportet ro.
Ne videatur ergo
nifi dijferentihtu
,
quia nume,
Et
fuperfluus tacuit illam.
quod additur dc Specie Ipecialiflima , potcft dici quod iUam definiuit,& propter diucrfitatcm pradicabiUtatis eius in^«iW,
& vtoftendat diffcrcn-
tiam fpecici a Genere in ratione pradicabiUs. Nam omnis fpecies , vt fpecics cft, prasdicatur de
tantum numero diffcrentibus
,
ficut infr^, in
fi igitur fpccies f)r«fimiU de Proprio dicit dicatur de diffcrcntibus fpecie , hoc eft vt induit modum Gencris , &: non modum Specici: :
quarc nihil fine ratione Author , fter loquunrur.
Ad aliud,patet ex didis.
& Dodlor
no-
enim tencbitur
Ad
aliud
,
quod quod
eft fatis
pulchrum motiuum,
facilius cft dcftruere
gia,
& ordo hic
,
non
,
tio huius, in i.diftind.1 .qua:ft.6.
principale
ad diftinguendum yfid nonfic de identitate, Qua:rc ibi optime. Et ad Philofophum dico , qu6di
cit
quamuis
tales confequentiae valcant fort^
tius in ordine
ad oppofita rcfpiciendo
ergo dico , qu6d comraunitcr cum omni vniuocatione dantur gradus, plus tamcn in vno , qukm in alio , vt pa-. ,
refpc(3:u illati. Brcuiter
vidc j. Mctaphyficz qusft. de vno optim^ Plura hic Metaphyficaliaaddantur. Pof^
:
haec.
fct ctialn ibi dubitari
mcn
,
cum
dicit
Dodtor qu6d
cumtamodus
pluralitati,
Mctaphyfica: vidcatur clTe vnus
).
vnitatis
,
cui
habet videri
non opponitur multitudo ibi
notanter
,
:
hoc
fed
fampsc faltcm vnum
via hic probabiliter fuftineri
gnam
quitur
fic
po-
qu
&
rentis
primas , fcd vltimas : nifi ponatur illaaquiuocati6 , de qua fupra in ipfis in quid , & in qmU. Et ita poflicet illae habeant fub fe fpccialiffimas, fent poni probabilitcr dccero, vel ad minus odlo, quia tamen conueniunt in eodem ntjminccomfic dc aUis, poftiuni, vtpotc gencra in gcnerc, fuit prxcise quinquc generales intcntiones. Et fi quaeras, quare non pofuit tantum duo, fuftinendo illam coordinationem, quam priiis notaui?Potcft dici(ficut in fimili fupra tetigi)qu6dhocide6 congruc fccit , quia multum^ remota funt ab appUcatione,& prxdicatione de fundamcntis. Cum cnumeigitur Logicus confideret intentioncs, rct, denniat,vt appUcabiles (faltem dc propinquo ) fundamentis , in propriis concretis> non duo vniuerfaUa,ficut nec deccm dixit. Illatamen via de aequiuocatione , habet maprobabilitatem : qua tamen non pofita ,
,
ad rationem formalcm pluralitatis , non tamen «anta Analogia cft. Tcnct etiam ille modus arguendi ex concomitanti.i , gcncralitate infc-
iww»,opponitur omnimodae
&
foluendo vnum
G^uaofm^ue ^ inc[aiz j.differentia fitffi^
:
des fpecialiffimas , & hoc cft fatis bonum motiuum pro illa via , licct non concludat. Si autem tenebitur alia via, quam magis commendaui, dicctur qu6d cnumerat fpecics lubalternas , non
&
omnis vnitas
:
ad
&
ita
quare magis patct Analoquim ibi. Hsec vidctur intcn-
eft fimpliciter talis
tet
&
,
:
tur fimplicitcr pluralitas
illa
Si
dicit.
Ad eft
aliudjconccdo fccundum hanc viam,qu6d vniuocum, Analogum taraen. Scd an Analo-
gia dcrur vt
deatur
ifte
medium
fuper
i.
,
raa^iiraa altercatio cft
:
vi-
aUbi plcrumqui; ad haec.
Ad aliud, potcft dici qu6d accipit dcterminationem diftrahentem extenfiue ibi. ExerapU ver6 ponimus non vt ita fit,vt fiiprk fipe notaui. Ad vltimura , patet cx didtis. Nam tenendo viam iftam , rcducetuf illa diuifio addiuifionem Gencris in fpccies. Et quod dicit Dodor , qu6d eft diuifio vniuoci , loquitur antonomaftice
non
dc vniuoco fatis
,
fcilicet propriiffime
probabilia funt
,
accepto
,
hacc
& fatis confona dodrina:
huius plcrumque. Scd nihilominus poflet alia
Dodor
dcficunditm
,
fcilicet
ejuid
qu6d
lo-
ScfimpUciter hic
Nam fua exempla , & dcclaratio ,multumpraEtendunradhaec fed fic dicendo difficilius foluuntur argumcnta. Sed ad primum poteft
cum interioribus. Exemplum huius patet nam enumerando fpecies figura; , dicimus triangulum effe vnam cius fpecicm , non ob-
iufmodicft primus
liim
ftante
:
quod contineat fub
fealiasfpccialiffimas.
AdaUud,quod tangit bonam difficultatcm, vno modo ficut fupra , cap. de Spe-
potcft dici
cie.quxft.i.notaui
, (
jqu6dy?c«»^OT fMiWeftasquivt habcc ifte in 4
uocum , & fimiliter fimpliciter ,
47«
Elcnch. quatft.i5.notanter,&
euaditurargumcntum. Et fi quis velict enumerare illa communiacurnillis fpecicbus ,non te£tc iientiret , quia fuperiora non ponunt in numcih aliis
a^^
qu
via,quasponitillaquinque dici detantum nUmero diffecentibus.potcft diciquod affignatSpc-
&
4f.
&
quod tjuitlibet fars defmitionu eft inplui , ejuam defimtum eo quod Diffcrehtias communitcr acccpta: in dcfinitionibus funt communes quarc inten,
44.
diftindione II. quxftione j.foluendo Hcnrici quod Do6tor hic nccifhficundum
propric.
:
dici,
qu6d
accipit aequiuocura propriiffirae
modus
,
eu-
aequiuocationis,quan-
do fcilicct vox aequc prim6 plura impprtat ,
&
proprJc,& non tranfumptiue.
Ad aliud qu6d illac confcqucnti* tenent ,
ptcr gcneralem concoinitantiam illorum
pro-
mo-
dorum , & non proptcr formalcm contincntiam, TC didbum
cft prii^s
:
fccus efl de mortuo, 8c viu»
refpcdu
48.
XXIV.
Qu^ftionis
Item
573
obiiccret, qui6d
mal^, vt videtur, afllgnat duas dcfini* tioncs eius , inquantum diuifiua , vcl inquantuRi conftitutiua , quia ctfi in otdine ad diucrfa , po* nantur plures dcfinitiones eiufdcm refpcftiui , in ordine tamcn ad idcm , non nifi vna , vt fupra,
JiqHlmcip»-
autcm
quajft.
ujt
diMifiim
Licct fortc in aliquo fenftt hxc confequcntia valcrct > homo i>iMtu , er^ mortMM. Vcl c contra , dc quo vide notanter infrii fupcr I. Perihermenias^quaeftioney. Et fi quis rcrpedhi hominis.
tjft
dt-
y^'«.«*^-
xquiuocum non dcfinitur, «'»««• communi fic , pcr hoc quod cft ejfe in-' icc. poteftdici,qudd non eftpropric
in ,
definiiio
fcd nominis declaratio
,
vcl dcfcripiio,
,
Ad ah'ud patet ptius> Ad aliud qu6d potcft dari
rnedium refpcfti* , ui loquendo , iuxta illam rcgulam communcm Scoticam , §iiuftidt , fcilicet ,fitnt dtto extrema , i«media
,
^Manto nwgis oliqMid recedit m»
wto , tanto acceiUt *d tiltemm immo affumit no" racn altcrius , vt patet 5. Phyfic. de mediis con-» trariorum. Quacratur ifte quaeft. finali prologi Sentcntiarum , quxft.8. Quodlibeti. Secun:
&
Item, communis do£btina cft,qu6d abftradluni &concretum conueniunt inprincipio vocis & difFcrunt in finc hoc i^utem non poteft faluari in propofito, cum dicitur , qu6d intentio eUfferemt* eft ,
:
eitts
ahfhafbinh
bitu latitudinis xquiuocorum.
tiSi
ips4 , vt eft rclatio rationis
-,
ita
ipfamet differi
reduci poteft ad di-
numcro, & fic concretum denominat ptoprium abftradlum , quoci
uifionem aequiuoci in aequiuocata , in aliquo gradu faltem.Eligatur via quat ma^is placucrit.dummod6 pofllnt cun£l:a confcqucnter benc faluarit ad mcntcm fed prima via videtur efficacior ,
inconueniens , vt patet fuprk , qudrftione jt de Gencrci Item , qualiter i/nui» multum fint intentiones , cum fint dc praedicamento Quantitatis, qu;^
,
fpecie ab aliis>vel gcnere,vel
&
huius 5.Mctaphyfic2. S E c V N D o , circa quaedam diAa in argumen-
&
tis principaUbus , folutionibus corum , btculbus aliqua motiua occurrunt. Prim6 , vidctur
quod illud di(9:um,in folutionc fecundi principaqu6d SferentiaeJireUti«,&Jpecies mul~
lis, fcilicet
iituditiUyCit
vt videtur
falfum,& implicanscontradidionem, :
quia quod
tuta.
j.
,
:
Logicus. Pluraalia addar,
ingeniofus
pQtetit
,
priiniitn
,
fi
lcdtor.
Ad
iftarcfpondetur.
Ad
tencre illam viam fatis apparentem
qui vellet
quam
,
Secundam vcr6 probo , nam multitudo
cft
rcr folueretur
comm.
,
nam
5.
Metaph.
ponuntur rclationes primi modi
zo.
fundari fuper zmMm Sc multa
crgo xmMm Sc mMUtt
,
funtabfoluta.
Item,videtur contradicerefibi in folutione fecundi principalis , quarti , quia in prima dicit qu6d differre dicitur tantumconcrctiu^ kdifiren-
&
tia,vt cft nomen
prim* intentionis ;
ponit qu6ddicitur concretiue
i.
in alia autem
Sfiremia,vt
cft
Item, poftet dubitari circa illud didlum in tertio principali , Sc folutionc cius, qu6dfcilicct rf,
cikm tamen
omne
ens
omni cn-
idem, vel diuctfum. 10. Metaph. tcxt.comip.
11. SimiMtct proportionaUtoi
tiomtm, fecundum Euclidcm
plerumque commcmorat
,
eji ,
fimiUtudo propor-
in quinto
& fuftinet
,
vt
iftc
rclationcm
fundari in rclatione, ad quod fequitur neceftari^ ipfam ^clationem referri nam inquo eft albedo, :
ipfum eft albura. Item , lic^t idem
pofllt refcrri
ad plufa per
fe,
vt fupfi,cap.de Specie,quzft. i .habet,& hic,& in-
&
de Relatione, alibi faep^, per fc tamen prim6 non eft poffibile & fic exponit Philofophum, qu6d fcilicet vnum vni opponitMr. Dubium igitur cft quod eft per fe primum corrclatiuum Differentiacan fciiicet Genus yt diuifum,an certi
fr^, cap.
:
Species vt conftit«ta:nam a4
T»m.
/.
argumentum,ncgando
& fimilitcr
multitMdi-
abfolutum fed tencndo aliam viam , qtiam imitatur Do<5lor, po(juantitatem eife
:
teft dici qu6d differemia , & diuerfitas fint modi quidam accidentalcs multitudinis , & non pto^ pric fpecics. Siroiliter dicendum eft de identitaie^
ScfimHitudine teCpe£ta vnitatis. Important igitur multitMdo Sc vnitat rclationes talcs
tiones neccf{ari6 fundandi cas
dicunt ipfas
non tamen
,
ficul
,
,
ficut
tamcn
ra-
praecisi
vnum importat ncgationem,
przcisc ipfam. Vcl poflet diftingui
&
nomen fecundae intentionis.
lationon refertur
nem ,
^ii
ft-
quitur Francifcus de Mayronis , fcilicet quod quantitas k toto gencrc fit rcfpediuum , facili-
,
abfolutum. Confirmatur ratio
ti fit
Oppofitumetiam videturdicere
eft ensreale.
Metaph. quantum ad multumi Philofophus ctiam $. Mctaph. pertra6lat de modis vnius 8c multi lo-» gic^ fumptorum videtur igitur qu6d Metaphyficus confideret illa vt intcntioncs, & non folum
eft
cum maiori
quantitas , quantitas ver6 k toto genere ponitur cext.
&
& prima pars minoris
/cquentia
^?
cft
ab-
cft fpecies abfoluti,cft
foIutum:differentia eft fpccies multitudinis, mtUtitudo autem eft abfolutum , ergo , &c. Patet con-
jo.
c contra.
dus ergo modus sequiuocationis potcft rcfpcdliacquiuocunl uc poni medium intcr vniuocum , primi modi:licct fimpliciter contincatur fub am-
Ad aliud,patet ex didlis. Ad vltimum patet qu6d
Jt*
&
Item , ex illa diftind^ione de difFcrentiit , vidc'» tur fequi quod concrctum praedicctur dc fuo proj prio abftradlo , quia ficut DifFercntia , vt cft tertium Vniucrfale, diffett ab aliis Specic, difFci en-
&
4^.
.dc Specie notanter declarauit»
Item,circadiAafnfolutiohcquarri principalis, poflet dubitari de fundamento diffcrcntiar, vi eft rclatio realis, vt relatio rationis, an ftmpcr concomitcntur fc, quarc etiam illa rcalis non fufficeret,& per confcqucns alia cft fuperflua, vel
&
qux non rcpugnat zquiuocis.
ter (putjitnt
I
,
&
pro fubftrato de multitudine pro formali , fimiliter de vnitate. Primo modo poflcnt dici re* lationcs fecundo modo abfoluta , vel tranfccndcntia indi^rereBtia. £t quod additut , muUitu* dinem fcilicet eflc fpeciem quaniitatis , hoc po- >/*/>/(W»«i :
,
teft
negari
,
quia multitMdo
in plus qu^ra
mtmerm
cfl
tranfcendens
accidentalis
,
qui
,
SC
cft fpe-
fi'
i^'"*
?•**"*'
: nifi extcndatur multum ipfa pro quibus vide ipfum 4. Mct.-iphyf. in i.Sententiarum,& alibi,& fupcr ^.Phyficoi rum.Quomodo antem vnitat fe habcat in raiione fundandi relationes primi modi,& fimiliter«n«/mM^,quxrein Quodlibeto,quzft.6.fcdmeliiis in I .dift. 9. fupcr j. Mcraph. Illz namquc ) I quzftiones Mcraphyficajcs valdc dcclarant om-
cies quantitatis
quantitas
,
&
1
nia
&
.
&
difficilic in his quaeftionibus>
& c contra plc'*
rumque.
Ad
aliud
^ ,
potcft dici
accommodata,itaqu6d
qu6d
illa
intendit
ro dici concretiui i tUffirentia,
Vy
etclufiua cf^
Dodor
differ^
stcd primx }
.
ftilftttl»«#m*dii e»ti
tmmdi^trtntcn '*^ iti-
.
Expofitio
574 tencionis
,
fic fcilicet
quod non ^ DifFo, non tamen fim-
prjccisc
rentia vt cft tertium Vniuerfale
pliciter praccisc. Vel aliter,qu6dproptcr difficuitatem tUius argumenti^.euadendam , tenet illa exclufio. Difficultas tamen alterius argumenti
cogit oppofitum. ,1
f
Ad dliud,poteft dici quod famose loquitur hic, autem ex intentione oftendic quod rclatio fundaturin reIatione,maximeaIterius denominationis. Videatur tamcn fingularifl[irae ad propofitum.in 1. diftind. i quatft.; & in Quddlibeto, alibi
;
qua:ft.}.&in4. qusft.
j.
.
diftinft.
ii.qusft.i.fupraetiam,
de Generetetigi plura ad propofitum. igitur hic aggrcdi illam difficul-
Non opoctebat
tatem, quia differentia realis
eft
g^w, &cnontjuod.
£t f^quxratur deipfa comparacaad difFerat ab eis
quod
vel non.
,
eft relatio
aliaentia,
Poftct dici
fundamcntalis,&
fic
an
vno modo, non difFerr.
Vel aliter, quod non prppric diffcrt , fed bene eft prim6 diuerfa,de quo habet videri in Formalitatibus. Qusrc fingulariffime 5. Metaph. quacft.i. conclufione 9. de Relatione, vbi ibi notaui, qux ad hxc pondcrando.
&
&
j^.
AdaIiud,quod
qua:rit
bonam
difficultatem,
plum
, de quo de Generc. Vcl pofFet coacedi procefFus illein infinitum, in refpedibus tationis , vt fupra didum cft. Et hoc faluat meliiis repugnantiam,quae vidcturin modisillis oppofitis. Vel fi velles diccre ibi ficut in rcbus , qu6d
acciJens acciJtt\'l»h
,
tetigi fupra, qua:ft. }.
,
fed
eft diucrfa»
Metaph. ad propofitum pro
5.
& contra.
,
Plures
enim combinationes,& denominationcs hicpoffcnt adduci
qua:
,
& multiplicdtio in refpcdibus
omnia rclinquo ledori.
potiills ^ difFerentia
concrctiue uerfale
vt relatio rationis dicacur
,
„qukm aDifFerentia
,
vt tertium vni-
dicendum vt fuprk notaui
:
iftis»
Si quxratur quare
ne. Si quaEratur etiam
,
an
,
in expofitio-
talis difFerentia ratio-
nis, vtcft abftra6kum,fitfpeciesVniucrfaIis. Di-
ccndum quodnon vt f«»V, fed beni vt modtu , vc de Indiuiduo di^um eft nifi quod poflet poni re1' tio rationis tranfcendcns, hoc tamen non tollic :
e us limitationcm yiejuid.
Ad aliud, patet j. Mctaph. quxft. de Diuifione ^»1«* Lpgica. Datur enim vnitas rationis, rea-
&
lis,& fimiliccr muIcicildo,& quancicas.
Ad vlcimum,qu6d mulca dicuncur in Mecaphy-
primum vno modo, Sc alio modo fpecies. Prioritate enim naturs prius comparatur ad diuifum , qukm ad conftitutum fed prioritate pecfcftionis,& incencionis, ^
fica,npn mecaphyficc:ficucinLogica,non logice:
Dus,
quod Genus
efTet
,
pec
fe
V
concra
:
& maxime
in 5 . vbi
£bancur , hoc verum
nomina
mulciplicia percra-
&
dimini^t diligcns Icdor in omnibus.vt videbitur. eft.
Addat,
& quia k finevnumquodque eft iufte de-
nominandum
,
poccft probabilicer dici
,
quod
re«
Q^
fpcAus eius ad conftitutu cft cfTencialior, Sc prfor fimplicitcr, Vel poflct dici.quod per feprimo refertur ad vtrumque,propter duas reIationes,quas
iE S
T
qua: cft 18.
I
XXV.
o
apud Scotum.
quod
fundat,fcilicet diuidentis,& c6ftituentis:ad
An Differentia^r^diceturm. qualc?
tamen principalius dic vtprius. Etcumdicitur qu6d non refertur pcf fe primo ad plura , verum ciufdem rationis. £xempIum,Socrapater,& cft fimilis,inquantum pater, per fe prim6 refertur ad filium ; inquantum fimilis per fe, pcr fe prim6 ad fimiIe:eodem modo dicendum
eft relatione
QVsrit de illa particula
tes eft
fita
,
fcilicet in epidey po-^
in definitione Diftcrentix. Et licet pof^
eodcm modo dubitari dc
aflignantur diucrfz defi-
aliis partibus denniGenere, difputauit , vtpote de difFcrentibus fpede , an in fundamentis vcr^ fit prxdicatio DifFerentiz de Spccie , an tequirac multas fpecies, an fit principium fpecierum , quz omnia omifit , quia fatis foIuuntuK
nitiohes fic,vel fic.Vel alitcr dicatur,qu6d vnaeft
proportionabilitcr ex di£bis fupca,cap.de Genere.
ejcpofitio altcriuSjVt fupri cap.dcSpccie,infimiIf,
Spccialitet igitur de
qusft.i.dixit.
cix
Ad aliud,patet ex littera Do£I;ons,quia diuiflo,
& fimilicer conftitutio,eft duplcx:vna adliua, alia paffiua.
Ad
fit
tionis, vt fupr^
,
cap- dc
&
inpropohto.
Secundum hoc
fundamentam difFcrchtiz fecundum eflc reale.Fundamen-
aliud dico,qu6d
&
modo
pracdicandi Diffcren-<
quzrit>nam in illis omnibus conuenit cum Geiiere , in hoc ver6 differt. £c quamuis fimili
^iV,cft difFerentia rationis.
conuenienter ponatur in definitione Generis , quaeft. de numcro Vnietiam in illa, acrfalium, quxft.) . de Gcnere, An genus fit principium fpeciei , faris folui poffic qusftio iftii, nihilominusad maiorem expreffiohem , declarationem feorfum voluit eam dif-
Poteft dici
putare.
realis eft realei&
tum vero
diffcrentia: rationiseft ens rationis, vel
rcale,fecundtira eflc
tamcn diminucafn, vel
nis.Vnde ciim dicitur,//*»»»»,^ ajifttu eft difFerentia tealis.Sed
ratio-
differuntt ibi
cijm adiit\iTMfire»ttJpe'
Sedan cum hoc realis?' qu6d fic,fecundum diuerfas tamen acceptioncs fignificatoitlm. Vbicumque ergo fundatur rcalis
non
,
e contra.
poteft fundari
&
rationis
,
licct
Nec
flaa.Vt pateii ficut
igitur vna , nec alia fuperncc multitudo vniformitcr ac*
cepcsfi
&
Adaliud,patet infrk,cap.de Denominatiuis, dc Qualitate , de diuerfitatc dcnominatiuo-
cap.
rumconcrctorum,vt ibi notatur copiosc.Breuiter intcUigitur illud di£bum famofum. Vbi concrc-
fupr^
an- fcilicec in epiid
,
&
&
&
&
DE
P R I M o. Termini fatis noti funt ex pr«-
cedentibus. Ordoveroparetdefe. Diuifiocom-
munis
eft.
DeSecvndo.
Tribos rationibui^arguic adparccmnegatiuam. Prima procedic cx inccrr prctatione huius vocabuli in tptid. Formentur argumenta refoluc^. Secunda inferc vniun inconueniens, Diffcrentiam fcilicet
cfle
qualitatem^
nony
quii intpode eftmodns praedicandi qualifatis:nam ad quxftioncm fadbam perf«4/r conuenientcrre-
non.Exemplum defiudlop diSto it^virtHte,Scc. Ad aliud , quod illud illatum non eft inconue-
/pondetur per ^olitMem , co modo quo diuerfis' generibus correfpohdent diuerfi modi przdicanw^
niens forte,quando concretum fumirur vt modasj in refpe£):iuis, Sc tcanfcendentibas. Exem»
d^refpondcndij&fnWrrogandi^cx modis intelligend),& effeudi originem habent^s. Pro
tum rede jtf
difFcrt propric
diucrfis confidcrationi--
poflet probabiliter dici
J f•
non
difFcrentia
confidera an currit. Vide vbi fupra notaui,fuper
&
poteft formari ababftradbb, vbi
,
QuxftionisXXV. Probatfd falfitatis in illo argumcnto cft fpcdalis , dc difFcrrntia in gcncre Subftanii* , quat prior
fpccie.faltcm piioritaie haturac ,fiuefit
eft
Vltima> fiuc intermedia, vt parsroto priontate eriam confcqucntiac » loquendo de intcrmcdia: qualitas vcro cft pofterior fpccic dc genere Sub* :
& fimilitcr fonc fpccic Quantitatis.
ftantia;>
J.
fi
mizta, formaliter faltcm, vt potcft colligi ;.Phyficorura, &: j.Mctaph.ergo rcs vnius gerieris non
commcnt.
15. vt
fupra,quxft.denumeroVniucrfaiiumdixit. Ad tcctium cefpondct duplicitcc. Prim6,ncgando confcqucntiam , proptcr failaciara i£qul-
&
,
Confequentis
nam
:
arguitur ex
tum:& etiam cxzquiuoco ad vnum arquiuocatorum fcd vnum iftorum fufficit ad viiiandum ar* :
gumcntum.
cnim
Poteft
cire difficuitas fpccialil
dc compoflibiiitatc horum locorum , dc qua non coro mod6. Aiio modo refpondct , concedendo confcquetiam, & negando antcccdcns, co
ab
ftiodo quorcd^cftantcccdcns.&propofitio vna.
aliis.
Tertia ratio infcrt aliud inconucniens
,
DifFc-
denominatiuc,vtdiftingaitur contra praedicari vniuoce,quod oftcnrentiam
fciiicet praedicari
dit cflc fatfum dupliciter.
Vbi aduertc qu6d illud
vltimum argumentum. Item, prMicMio
mentum principale, fitatis.
confcqucntis
illius tertij principalis.
Ad
oppofitum adducit Authorem in littcra. Deindc rcfpondet ad quxfitum >ex diftis Porphyrij, in littcra afllgnantis duas rationes, quare DifFcretia prxdicatur in ^ualcqutc
ex
Vbi tangit dc
fupri farpc.
di
omnia patent com-
duplici
& formae.
pofitione ,&proprietatibus matcria:
Vbi
intelligc
compofitionem rationis , tam pro
Pro cuius dcciatatione pcrtradat propric logi» cc definitionem denominatiuorum , vi diftinguuntur ab vniuocisi ficut fupra , qusftione j. ae Gencre , habct , ibi ad plenum tctigi tO' tum. Vbifinaiitertangitur muitiplicitas fubie*
&
&i,Sc accidentis,& in qHale,(iax omnia patcnt. Vitim6 , redit fupcr foiutionem primi prin* , repiicando optim^, quia vidcntur re* pugnantia concedi in illa foiutione , hoc eft,
cipaiis
qu6d
:
&
pugnare fubiedbo , ficut tjuid , i^naie rcpugnant , fcd proptcr foiutioiicm Dodoris , po*
modus
hon repugnat
&
nientiam
horum terminorum,^/»V<«f« vidclicct,
4iS$u,8cfirmt notanter. Vide
TheoreTnatibus,& X. quflEft.5.
eum j.Metaph.& in
i9.diftindl;.i.qusft.i.&; i.dift.
& in 4.diftind.£.quaeft.io.
Ad maio-
Tcm confirmationcm.
Ariftoteies etiam,queni vbique imitatar , vtiiur his terminis , tanquam fynonymis pierumque. Diftinguit confequentcr de adu duplici , forma» fimiiiter qdaiitate , vt fu^ra, cap.dc Gencre, quacft.penuitiraa,habet,
&
&
& infra cap.de Subftantia, quxft.}.&
cft
intentio
Philbfophi exprcfsc in pluribus locis. Quzratur X. alibi facp^, j. de Anima, y.&8.Phyfic. huic enim diuifioni adiis correfpondet diuifio
&
&
potentiac in e(lcntialem,& accidcntalem
:
licet in
Theorematibus videatur dicere , qu6d in ocdine ad adum fecundum przcis^ intciligatur hoc tamen fpeciale eft. Confequenter foiuit argumenta :
principaiia.
Ad primum
& aliud
,
inquit
,
aliud eft pratdicare
prardicari in quitl.
tjuiJ,
Hoc eft didu , aliud
&
eft efte de quiditate rei , ita przdicare talem quiditatem,& etiam importare ncdum particula-
riter.fcd totaiitcr,ex
cHcntix ,
}
,
nantisrcfpeiflucius. tii,
confcqucntix& ratione modi
& aiiud cft haberc iftodum qnid, vei hoc eft fubfiftcntis & non denomi-
fignificandi
,
Primum conuenit
fecundum Generi , vt fupri (xph
Diffcren-
diStvttn eft.
Realitatibus cYiim eiufdcm rci porfiint conuenire
diucrfimodi,& tScndi,i8c
prardicandi.
Modus
namque rei formaiis eft fpfa. Hoc idem habet pulchri in Theorematibus , vbi inquit qtrdd ef-
,
repugnct fubicdo
cundum,aut formaliter,aut virtualiter. Et fimiiiter omnia poiTunt inteliiei de intentionibus in aftu JtgnMv , licct expreffius loquatur de fundamentis , tdhi exercito : fcd tu cunda caut^ rocnfurabis. Aliegatur Phiiofophus 8. Metaph. Sc eft text. comment.6. 9. i j. idera habct y.Mctaplu adfinem , alibi fxp^. Ibi ctiam tai^git conue-
&
quod
iicct modus prxdiquod non poflit cfpracdicatum tamen nontepugnat
tcft faciiitcf ibi dici
cati fe
&
tjHid'^ & non per modum quiamodus pracdicati videtur ic*
aiiquid dicat
^idfCedqualis
, quam ratiocinaiite , diuccCmodc loqucndo, & quoad adum primum, & fe-
ratione ratiocinabiii
^.
infuflScicnti.vcIex indctcrminato.ad dctcrmina-
ibi
:
»
refpondct pcr Jtquiuocationeal
dc eifcntia alterius.DifFcrentia autcm cft de cffentia fpecici cuius cft,in omni genere ergo non eft dctcrminatc Qualitas vt cfl gcnus diftiniaum eft
^.
Ad fccundum ,
57J
quam in qaid dlAain.
^«4/»r<«Af.;.Mctaphyfica text.
uocationis
voiueris probarcgcncraliterfalfitatcm confcqucntis , arguitur fic : Gencra funt impcr-
Sed
fentiaic eft ih pius
eius
,
,
fic
fibi:vt ct!)m dicitur , /«^^
efi
albMi
,
pra^dicacum
modus
fubicfto, fcd bcnc
tamen praedicatum przdicarctur
Si
repugnanti praedicato
(«ib
eius.
modo
bcn^ vaieret argumcnrcfpondet , dicens, ^uod cepugnanti», vei oppofitio, habcnt fieci circa idcm eft fentcntia Philofophi in Elenchis , 1 o. Mctaphyficat , alibi farpe. Res vero &'modus, non funt idem , id cft , ciuf-
Dodor tamen
tum.
,
aiitcr
&
:
&
dem
gcncris
&
vei rationis
,
tur cfTe oppofitio
,
inter quat intelligir
:
igitur
non opponuntur
cet igitur tptid opponatur qnid
tamen
iit
^uale
,
in ipiid
&
,
ndn opponitur
«fuaU
f»«/»
,
li-
nec in
t
Res,
,
inquit,
& modus, modo, opponuntur. Et excmpiificat de pluraii vt quidi & finguiaci vt modm vt
rei
,
,
,
fuprii habetur.
D B T 1 RT de fuperiiks
,
&
o.
I
Quia h«C omnia
alibi
curtunt. Polfct
examinaui
enim primo
,
fatis
dubitari
rationes Authoris in iittcra
,
abun-
idc6 paucA oc,
qualitet
probant DifFe-
rentiam, vt eft tcctiuraVniuetfalc, pr^dicari in quia fiue quxratur de re , fiue de intentione , quaiis fit , non conucnicntcr refpon* dctur per difFerentiam fic fumptam vt fi quxratur quaiis fit homo , non conuenicnter dicituC qu6d eftdifferentia. Simiiiter fiquzratur qualis fit fpecies, non ie€th refpondeiur differcntia. Item , quare appeilat compofitioncm cx genere&diflrercntia,primsfe-intentionaiitcr maxf-
^le: tum
:
me
,
compofitum
rationis
vniantur in l)omine,& tercatio circa illud
fic
didum
,
de
ctim ex natura rci aliis.
PofFct
ficri al-
ex S.Mctaphyficar, fcU
ndio immocari mod6. Item ,circa illam deciarationem definitionis denominatiuorum poftet dubitari quia ii.di^ ftin&ione i.quzftione i.vult fuperiiis vel pac:
tem efIentiaIem,denominatiue prsdicari. Itera , videtur qu6d nedum rcs rei , fcd modu* Vy 4
p»nitUr rei tonirk tiic
,
fed m»du4 modo (^ rtt ,
Expofitio
5/6
quia non folum opponiled eciam difgrcgatiuitas vifusjquae eft modus albedinis opponitur nigrcdiniriimiliter caliditas oftponitur aquz. Item , cui vnuni oppolitorum per fe conuenit, leliquum nec per fe , nec per accidens , conuenit eidem fcd DifFerentia de hac, illa, prsdicatur per fe in i^«W,igitur prxdicari in^uale non cft proprius modus eius.Ad ifta faciliter rcfpondetur.
dus
rci
,
opponatur
;
tur albedo nigredini
,
,
&
mentum
,
cui applicatur
&
:
poteft de his in
fic
quidyde illo vero inquale ptxdicui. Czceraaltius
confiderabit lec^or.
&
:
Ad primum,
^.
, nifi ad idem comparentur , niod6 vcro differcntia comparatur ad diucrfa in arguad fundamento , vtpotc ad lua inferiora,
opponuncur
primum
6. foliiendo
principale
ficut
,
duplex
qux cd x^.apud Scotum.
eft
f«/
An mortalc fi
patct.
Ad aliud
,
XXVI.
cty^ESTio
patct fupra,cap.de Gencre,quarft.
tetigi prius
f«pc
,
&
rationdu dimjiua,
nunc breuibus enima Me-
animala
Differentia
hominu
(y*
conBitutiua?
in folutione quxftionis. Confidcrata
taphyfico poifunt appcllari rationes,ve\ entin ratio-
nU
,\n comparatione ad confidcrata a Phyfico>
&
& :
y,
&
&
& abftraiflo
efientia-
Quxrit circa exempla Porphyrij, prima partcm declarantis , vbi dicit qu6d ^er Gentu non differt Jpecies
a fpecie
,fiddiffirentia diuidit
,
vt ali^s
inquiz,nonfiparat hominem at irrationalihiuanimali'
nem
& quiditatiuo talia confidcrat & ifto modo quaclibct pars defi-
in eife obiedtiuo :
,
nitionis appcllatur/or7»
:
id eft,pra:dicatum for-
per mortale ,
&
immortale
fic
;
quaeric
,
inquam , Do-
difFercncia diuifiua animalis
racionalis,& confticuciua hominis. Vbi eciam , an animalrationale fic gcnus,
male,refpcdu definiti, cum quo ftat vnum habere rationem potcntialis refpedu altcrius. Poteftetiam dici compofitio rationis ratiocinancis , id cft, fa£ta pcr intclledtum , co quod intclledus facit illamorationcm,fcu complexionem longam. 8. Metaph. hoc via dinifionis,
tudines funt, fcd pro principiis initrinfecis apcitu-
vcl compofitionis
dinum debcnt poni
&
feu formaliter, fcu vinualitcr
,
implicice qusricur vc pacec.
DE tale
PaI M
o. Sacis noti funt termini.
Mor-
fimilicer rationale ad ratiocinari, licec
differcnciaE,
& infr^^fuper
non
vt apti-
vchabec Franci-
fcus bic
tionis ratiocinantis
nocabilcm dcfinicioncm de mortm dt cciam ncdum videcur imporcare, vcl pro fignificaco , vel pro connocaco tiaturam
,
vt in adlu fignato ex in,
vel ex conceptionibus
primx- intentionalibus fub fecundis.
Ad
aliud ex didis in folutionc,
j.dc Gcnerc, patet
:
nam
& fupr
hic loquiturftride lo-
gicc de prxdicatione denominatiua
k pofteriori
& infr^ omnis ci
,
,
vcroextenfiue
alibi
in Anceprxdicamencis
praedicacio
,
,
,
,
qux
dicitur
ficuc }. dift. i.
habet
maximc formalis ,
,
quod
poceft di-
denominaciua.
Ad aliud
,
habec
i
i
.Pcrihcrmenias,quxft.7.
ifte
viuo. Rationale
incclledbualem, vel incelledualicaccm
Ctum
eft
)
apcicudincm
ratiocinari, vel dijcurrere
uenic
,
fed ( vt di-
vcl poccncialicacem ad
,
quarc non propric con-
;
Dco , nec Incclligcnciis , vt quidam
volunt.
Imporcanc etiam partem primo , ex confequenti totum,vt fupr^ fzpiiis habetur.
namque vno modo folet dici vis ratioci$• Sc fic videtur Porphyrius acciperc hic, **"• f^f^ dicityZow»^ enim rationales nos Dy. Alio mo- ""r/*'"»"»'
Hatio
poceft dici qtiod loquicurDodtor hic
de oppofitione formali
,
vt diftinguitur contra
fiatiua
cum
:
&
virtualem. Inftanciae veroaddudla: proceduntde
do potcft dici forma conftituens hominem , fcu
vircuali.
modus cognofcendi hominis ,
Alicctdico, quodfecuscft demodis exccnfiuc fumpcis ,qui videliccc funt modi rcfpediu^ , rcs
Intclligentiis.vt docuit
vero abfolucs , quifcilicet cxnacura rei confequuncur illa, quorum funt, &fecusdc modis propric didis , qui praecise modi func , ab inlelledu concingenccr applicancur rebus , licct mococxpropriccacibus rerum. Argumcncum cr-
flinus
go proccdit primo modo, non fecundo modo:
mali racionale. Videatur Philofophus 4. 7. 8^ Formalizances ad propofitum coMecaph.
&
nam tales neque
formaiitcr
,
ncque
virtualiter
oportct opponi rebus. Sed confidera plura , hinc Sc inde ponderando.
Ad vltimum dico , quod Diffcrentia
,
vt DifFe-
non pracdicatur in quid, licet bcnc vt SpeGenus fed fempcr, vt difFcrentia eft, prxdicatur inejuale & fic conccdo affumptum. Vel aliter quod relatiua non dicuntur oppofita, nifiadidem, &: fccundum idcm comparara. In
rcntia
,
cies, vcl
*•
enim videtur diccre aptitudinem ad m^ri , Sc
faltem. Poteft adhuc ftri6tius dici compofitio ratentiotiibus confideratur
jr.
adiungitur,qu6d conducit ad ejjet& efipars Usejferei.
bm,fid ratitnale. ltem,ratienale non feparat homi-
,
2*
cui corrigendo
,
potcft dici compofitio rationis,
,
Mctaphyficus
^
G^M diffierunt afefingula
cft
hoc ratiocinabilis.Licet in vnitatc in re fit correfpondentia in cfle reali, hoc tamen accidit, qnia
cifo
6c
lo.
Clfcaquattam definitionem DifFerenti^jqu*
&
fxpc habet ifte , in Theorematibus, i. Metaph i. Sententiarum,in Reportatis. dift.8. quod quacuor caufx , vt confiderantur a Metaphyfico , abftrahunta feipfis, vt confiderantur i Phyfico ita compofitio , fcu conftitutio cx realit.itibus Gencris , Differcntix , in eftc pr«ficut
:
:
,
^uid autem Sc qualc func refpediua
,
quare
noa
vt diftinguitur ab
Dodor in Iittcra,foluen-
do argumenturo primum principalc.Vndc Augu,
in libro dcDifFcrentia fpiritus
& animz,
inquic. Jn patriafinjiumutabitur in imaginationemr imaginatio in rationem , potemia in intelleilum , intel-
le6im in intelUgentiam , intelligentiain Detim.Tertih, accipicur pro definicione
,
feu quidicacc, vel for-
&
&
piose.
Noncuromulciimin
adducerc anciquos.quia
facis
his declaracionibus
ex feipfo Scotus cx-
ponicur. Dimicto in arbicrio lcdoris fecxcenderc,vcvoIueric.
Non dubico cun£ta alcius exScoto
poiledici,
quod ex quibufcumquc anciquis, quia addidit altifllmcinuencis. Vndc non ratione maioris acun)inis,fcddumcaxat authoriracis ,
nem recipiemium
&
incpciciidi-
vciicatem,vchabet Philufophus
4.
Quajftionis ()hus i.Metaph. amplit^s antiqui
reftandi funt,
aliquando tamen huius temporis Sophids ignorantes modcrnos, feu acutos, fingunt fe fundatos recurrcndo ad antiquos,fed nec hos> ncc illos fapiunt plerumque.Aduertendum etiam quod hz£ quzfliio tota eft realis,Phyfica vidclicct,
phyflca.atqueTheologica, Hcut cap. dc Gcnere
,
longa fupra,
illa
quod plerumque
,
quaeftionihus incidentaliter
& Mcta-
accidit in his
tamen ad lo-
valet
gicalia redudiue, vt patet in fimili ibi fpeculantii
&
£11 etiam curiofa
pluradubiofatangit.
Ordo
D
fxpc fupri
& Philofophi
,
cum fpecie,
Philofophum 7. Metaph. text. comm. 11. &inde. Idem JPhyficorum, & i. dcGcncratione , & alibi plerumque. Expunit autem Philufophum,de qua materiadebet intelligi di^um ciusi 1
& poteft
confirmari expofitio
cx di^is eius>
ex differcntia conuenientiz prsdicatorum per fe
& totam eius fub-
mo incft indiuiduis
,
fcd
etiam connotati. Airumptumoftcnditauihoritatc Porphyrij in littera hic, Philofophi i .Ethicorum:qua:re cap.i). alibi eum.Vidcturigitur mortale addendura rationali vt conuertatur totum cum hominc. Ad hanc rationem adiungitimme^ diatc euacuationem , quam tenct infta , dccla-
&
&
&
ciim igitur in hoc
>
non
mertftle
per accidcns,qu6d pricrit
prtedicatum pcr
fe,
igitur necdiffcrentia. Afluhiptum deducit cx
tabili
,
qu6d
fcilicet
conuenit adus
,
&
tis,ad illud cuius
ratione formalis fignificati
•,
cum przdicatis
conueniat
non de prarcifa enticompleti conftitutionc , tate , excludcndo alia , maximc in via huius eft «nira ibi antonomafia. Vel poflet dici qu6d con-
ponendo
illa
in 5.diftin(5);.zi.& y.Mctaph.Tcrtia ratio prbcedic
ligcrc pr}m6,alitcr
nedum
,& cft intcntio
allegat
&
uertitur
for-
vcl a rea-
exprefsc. Pro minori
Metaph.in Proocmio,& ex
:
Quarta firaultate
li
no-
alia propofitione
aptitudo pcrfccft eius cut
vidctur
non
effct
quod
velit fubintcl-
ad propoficum.
ratio procedit ex prioritatc differen-
:
quod
intctmediam
,
eft
forte dicit proptcr
fcd prius dcclaraui
vltimam
quomodo
priores ambae,faltem natura:hoc autem
,
&
non con-
uenit »w«4/»,inquit. Qiiinta ratio procedit ex proprietate vltima: differentiat priiis declaraca»
qux non conucnit mortali vt patet quia aliis ab homine conucnit. Vltima ratio proccdit ex defi,
;
nitionc quartae difFercntiz bcnc intellcda,& cor-
non el-
ritatis,mutando fcilicct dcfinitioncm in idcntita-
vbi polfunt formaliter poni dua: ,vel tres con-
tem. Et potcft confirmari modus arguendi pet rcgulam Topicam •.ficutoppoJitMm, fciiicet adepex i Pofteriorum. Sicut t^rmati* fofitwn , &c.
clufiones
caufit affirmationis,& e contra.
Ad Porphyrium cxponendum.ponit prim6 rcfponfionem aliorum,qu6dfcilicct imitatus cft ia hoc Platonem :nam ratioanimalis ab ipfo pofira conucnit Intelligentiis , qua: cft qu6d moucnt (c
fcilicet
&
&
.
Vult ergo inferre , qu6d ficut ex diftindione ex diobieftorum fequitur diftindio aduum, ftin^ione horum diftin£tio potentiarum , ita ex identitate idcntitas : mod6,inquit,idem eft obie-
&
dlum intelledus Angelici,&humani ,quod appellat ejuod ^uidrei materialit, faltem
,
inquit,idem
generc.Hoc dicit vcl proptcr diuerfitatera fpecincara, numeralem per confequens repcrtam in talibus quiditatibus , tcI fortc quia non femper eaderanuraero , vel fpecie, intelliguntur abillis, k nobis. Concludit igitur quod ficut obiedum naturale eft idem, ita potentia naturalis quod ide6 fpecificat, quia poteft elle diuerfitas circa ob-
&
&
iedum fupernaturale,& modum cognitlonis eius>
& circa lumen gloriae, quod fe tenet ex parte po, non vt naturalis , fed vt eleuatac , vt paVel dicit potentianaturalu , propter diuerfiratem in principio cognofcendi , modo cognofcendi, vt patetin folutione huius argumenti infrk. Sccunda ratio potcft fundari fupcr regulam
fc,qiam ad
effc
conducit.
Deinde refpondendo ad qusEftiohctn
,
paucit
concludit cx his rationibus partem negatiuamj tres partes quzfiti. , quoad duas , vel Confequcnter refpondct ad argumcnta princi-
palia.
motu voIuntario,quod ctiam facit per opiniont m tcnctAngclum leipfum continuc mouerci Dcfinit etiam Auguftihus 8. Ciuit. (iraitando tamen in hoc Platohicos, & maximc Apulcium Mandarcnfem } Dzmones,dicens quod
fitntgeaere animalia, mente rationalia, animopaffiua, corpore acrea
,
duratione atema.
Ibi etiam diuidic
DeoSi Daemones , & homincSi Doftor ver6 non negando hahc cfrcopinioncm Platonicorum , fedoftendcndo qu6d Porphyrius non cft imitatus in hoc PIatonicos,inftat,eo qu6d no imitaturillam dcfinitionePIatonis,fed potius animalrationale in
vt patet in proccfTu eius, cap. dc Spc-
tentiac
Ariftotelis
cie,affignando coordinatione pracdicamcntalcra.
Topicam
:
Giueties
,
fcilicct
,
vnum
dicitur
hoc inconuenicns
oppofi-
duas vidclicet tantummod6 fpecies fpecialiflimas eflc fub animali,quod multiim obuiat pcrfe^oni vniterum. Et infert
,
Ad oppofitum
arguit fex rationibus fatis effi-
,
&
faris Defendit ergo Porphyriura alio modo, ben^, dicendo qu6d loquitur famose , fecundum
1 9,
opinioncm vulgi fcquehcisimagihationcm, qute elcuat & ide6 & dccipit communitercircainfenfibi-
non eleuaturcxtra fcnfibilia nec ,
decipitur lia.
,
,
Vbi notantcrdicit qu6d communiter nihil
ac-
cipit,8cc.c\uiz licct fpecialiinilucntia, vcl notitii
Fidei
uerfi.
f»
iiuius, ini.vbi
tet.
&
/'""''' «»•
funt P"""""'
re6ta dcftrudliue. Afortale cniiti potius ad
,
18.
conftitutiua, vcl faltcm CtnliitHtiui
squiuocatiohem rationaUs Diis nobis. Contra quam arguit i. de Anima> text.comm. j }.& indc. Et vt argumcntum faciat adpropofitura , debet fieri per oppofitum authorat
/«ri»«.
litate formali, vt patct
Porphyrij
non conuertitur cum homine,quod alias declaraui, quomodo fcilicet intelligi debet differcntiam
&
mitur imattrU , non k
ma. DifFcrcntia vcr6 accipiiur a forma,
nitatibus Porphyrij
ftantiam dicere. Intelligitur enim de vltiraati,
7.
577
qu6d fumitnr \ niatena,& non a
S E c V N D o. Ad partem affirmatiuam arguit prim6 authoritate Porphyrij in littera, deindeduabus rationibus,quarum primaoftendit r*tionale non efle vltimam differentiam , eo qu^d E
vltimara conuerti
6.
Ptiraa eo
ad prasdicatapcraccidcns, vt habctur incoiiinut-
qaae(lionis,& diuifio eius patent. «,
XXVI.
,
non tamen
viatoris,de
naturali
modo
cognofcct-di
qua intelligit Dodlor. Notanter
eti.im
qu6d centmuniter decipit , quia aliquando co-
cacibus,in quibus fundat fblutionera quzftionis.
dicit
Prima raiio oftendit animal rationale non
incidit cum veritatc. £t adducitPhilofophum }. Rh imtrpePhyficorum,tex.comm.7j.Imaginaturigitur vul- »'< '•" y^ /*»* gus qu6d fubftatiz incorporec fint animalia qu«- '*'t*^*
""*
P"
cfTe
ge-
locura k dcfinitionc ad dcfinitum dc-
&
ftrudkiue. Sccunda ratio fequcntcs , oftendunt qu6d mortali non conuenit ratio dificrcntiz.
claro>ficuc
corpoccxrcnfitiuz.Vodeinoicuitcon-
fuecudo
.
Expofitio
578
faetudo in lege"noftra,vt manuducerentut vulgaAngclorum j dcpingcre cos cor'poreos.&alatos, Sc prascindos in myfterium agircs ,"in noticiam
nunc armatos,ad diuerfa
litatis,nunc nodbs,
cre-
infert
faSia/Unt intelUEla conlficimtur. In quibus omni-
retur,
cft fale difcretionis
valdc opus
biis
,
ne figura in
vfum , vel c contra muHebdomadibus rcdicit,qu6d Cemmunium anima conceptionum ali£
prototypum,& fruitio
in
teror.lde6 Boetius in libro dc "ifte
funt communes ommbm,ali
phyrius, dicens
hoc
cft,
,
qu6d loquitur minus proucdis,
iunioribus,
& rudibus.vt patet ex Prooe-
uocationem entis:nam ipsi
pofiti, inquit, feque-
quod hxc eflet vera in vno
fenfu,fubfiantiM
non eft Quantitas, neque Qualiras, igitur non ens j vt opponitur illis , fi ens non
eft
n»n ens , quia
dicir
conceprum cotnmuniorem
illis.Et
talismo-
•dus arguendi patct ex 6. Topic. cap*i j. Secunda replica procedit ci definitione aiquiuocorum, fo-
tamen infcrcndo.vr patebit.
Ad primum iftorum refpondet
duplicitcr. Pri•m6, conccdcndo quod infertur, ficut in fimili irt'fra , vbi iam quortaui ,conccditSubftantiam efle
fed vt opponitur acutiei magnitudinis,vel liquo^ tis
patres, &: poftca difcernunt. Plura ah'a hic ,
fed nolo vltra id
quod neccflc cft
Deinde refpondec ad primam rationem principalcm. Vbi benc ad^eretur in textu primam,Sc recurrit ad refponfioneiii priusdatamfuprk,inj^ mediatepoftargumenrum.ponendofcilicetarquiuocationem rationalis, (^aod declarat affignas duas rationes eius xquiuocationis. Prima,quia ipfe intelligit
per fpecies ipnatas , id
eft
,
concreatas fc-
cundum vnitatcm,vthabetvideriinz.diftind.5.
&
1 o. hoc intelligcndum cft dc fpccicbus quiditatum communiunj , vt ibi declarat , vrtdc poftunt proficere incognitione fingularium,& experimenratiua omne cniih ceaeuum alicui po-
quasft.
:
innatum. Nos vero acquirimus de nouo fpecies medianCognit tc fenfu,vt oftcndit ex i .Pofteriorum,& idem ha* ^^'"r in iibro de Senfu , Senf, de quo habct vif'"A"'T' fenfibiu teft dici fibi
&
deri in prirtio huius, diftindt.3.quacli.6.& in
portatis,dftin(a:.cidem,& fuper libros de
Re-
Anima:
quia vaiiat funt opinioncs Do6boris de talibus Ipeciebus;, an fcilicet fint fenfiliuae depuratx , an abftradae
:
fi
tiortem ratlenalit^
Alia refponfio eft , concedendo illam prOpGfi-^ tionem, non pra:fafti diftindionc:nam fimplici-
fecundum
Ter,inquic,eft vera, vel
alix)s
debct dici
Scd prima littera placer, vc ftacim declarabo. Vulr ergo quod irrationale non fir murtipleXjficut fuprk in fimili faepc diftum fimpliciter efle falfa.
ieft,& hocquianonopponitur^
omncm
fignificationem
,
fcd tantum
fecundum fccundum
vnam, vt lcilicct cft diftierentia aniraalis,non au« tem yt eft diflerentia fubftantise inporporeat eo vidclicet modo , quo couuenit IntelHgentiis. Ex quo infert qu6d haec cft fimplieiter falfa ihomo efi irrationalis. Secus efletdicfcndum fecundum pri-'
mam refponfionem nam ,
pofiti arquinocatione»
vno fenfn,ficat hKcJnteUigentiaeftirrationalis. Et addit quod haec propofi* tio , Bos eft irrationalis , eft omnino vera , hoc eft, irratfonalis effetvetA in
non
diftinguenda
Goritra
quod
fed fimpliciter concedcnda.
,
obiicit
,
&
pdllet etiam applicari
tortlra illudiam conccflum, fcilicct -gentSa eft irrationalis
,
qu6d Intetli-
& argumcntum prdccdij
faltcm hoc certum eft ,
qu6d perfpe-
yel extra genus
proccdimus ad intelli-
&
prefili^s in libro
de Memoria,& Reminifcentia.
Vult ^rgo quod rationalitas noftra,
& rationa-
Intclligcntiarum fint alteriusrationis,& pro-
pter diuerfitatem pcincipiorum cognofcendi, feu
concaufarum cognofcendi , cuiufmodi funtfpecies in cognitionehicomplcxa,&propter diuerfiratem modi intelligendi, fcu proccdendi in cogintcndit quod rationaU in nitionecomplexa, vno fcnfu fit difFcrentia vlrirtia hominis , & hoc
&
idcm' videtur fentire in QuodIibeto,quacft. i .par,-
&
& fimiliter in aliis multiplicibu* poteftcon& magis hic, irrationale.Sivcix folam nega-
cedi,
ex natura pi;iuatiui , vel priuationis , nam eft negatio in apto nato, non abfolura, in genere,
natae
gendum. Sccunda ratio eft,quia ipfi fine difcurfu intelligunt, nos autem cUm difcurfu. £t notanter dicit complexa, •quia.citCA cognitionem incomplexof um non cft proprie difcurfus,Iicct bene ordo , iri nobis,& ctiann in ipfis,etfi non vniformis. Allegat Philofophumj.de Anima, fed habetur cx-
ratione i.& in ^.dift.^j. qiia:ft.i. lic^c dc hac arquiuocatione ibi non loquatur. Contra hanc xquiuocationem adducit confe-
te'i.
,
in vno fenfu , ficut vox acuta poteft dici non vt opponitur obtufitas aclitiei vocis^
aut quiditates
illis
cics fenfibiles via originis
litas
obtufa,
,
ccrte inteHigibiles ex
J
ma facie abfurdum.Simile argumentum habetinfra,qusft.j.Antepra:dicamentorum,contra asqui-
cordat fcntentia Philofophi,in Prooeraio Phyfi-
pofTenc adduci
I
fenfu,Intelli£entia eft irrationaUs, c^uod videtur pri-
corum de cognitione confufa ptacccdente diftindbara , & quod pucri primo appellant omnes ho-
mc exrendcre,dicac le
difiurfii.
quo yno
ex
non ens
mines
JnuSisentiA
:
vcra in
eflet
fuo,& huius libclli nominc, Appcliatur enim Ifagogc in Categorias Ariftotelis , cum qiio conniio
intelli^iitfine
Vnum multiplex,& reliquum
quod hocconce(Ib,.hxc
phyftice
effe in loco.
Aflignat autem caufam quarc italoquiturPbf-
&
:
oppofita,fi
ditadeclaranda. Similitcr Trinitatcm pcrfona' xum,vr patrem ad modum antiqui dieruni,fedenSpi* tis in throno. Filium ih modum iuniorjs , ritum fandum aliis diuerfistnodis. Vnde Paulus inqiiicRom. i.cap. quod InuifihHia Dei per ea qut
&
II.
quchter duas replicas. Prima frocedit er wgtili facpe allegata de commultiplicitaic pp'pofirorum cum ergo rationale irrationale fint
Topica
&
:
&
quare hiEC rion conceditur prb-
j^xihjLapis eftc
Sos
fit
rion Videns, igitur
efi irrationalia , eric falf^,
ifta,
c^m irrattonale dicat
priuacionem rarionalis,vt videtur. Ad hoc refpondct dupliciter. Primb, negando aflumptum,fcilicet irratienale efle nomert priuati-
uum
,
inquic
fcd viderur rtcgacio praecise^ ,
^nde ly
itiy
pofituin in compofitione., fHIicet huius
vpcis, vel didlionis
,
irrationale{
nam ibi
inutatur
Hinr ) dcbet accipi ncgatiuc,jvt videlicet idem fignificat quod non, & non priuatiUe,& fic poteft dici de bouc, quia eft rton rationalis,Iicet no fit aptus ratiocinari,ficut lapis eft non vidcns. £t antcquam ponac fecundum modum ad idem argumentum , obiicit coutra iftum modum dicendi , infcrcndo qu6d runc non cflet differcntia diuifiua animalis, fi idcm dicerer quod nbn ra~ gratii Euphoniae
&
probat confequentiam dupliciter. Pri, m6,quia cxccderet animal , quod non conuenit
tfonak
«JifFercntiae diuifiua;
fum
,
vc paccc
excedit diuidentia
,
,
fed potii^s diui-
feorfum faltem.
<^6d aute excedat patet» quia dequocumque alib
14.
Qusflionis mionali dici potcft , cum de quolibet dicitiiralterum contradiAoriorum,& fic non rolum animali conuenit. Secund6, quiaii folam ncgationero importat , & pofitiuum non eft de «lio ente k
intclledu negationis,igitur y?n/J2'
:
hoc autem repugnat communiter
vt fuprk fxpc tadkum
eft
feriorcm includcre per
,
fc
id eft
i
didbis,
difFercniiam in-
fuperiorem, vc vidctur
non fecundum fpcciera faltem fccundum gcnus, eft natum habere rationcm, hoc cft, animal cft natum haberc rationera , & faluatur in bouc, ,
vt patet.
Deindc
fecundam obie£Honera princi- J^fulauat» Jtem,*tpiiuoca Jimt , &c. dicens f*»r/im fumm qu6dlicct Hgnificatis zquiuoci , inquantutii ta- ptm f»ffimt hMbertfuk ft lia, nihil fit coraraune, nifi vox,ipfa tamcnfeorVttiuKatM. ,
ccm
cimdam quia (iue fic negatio in gcnere fiue extra , non includic in fuo jntelle6tu poiitiuum, ide6 aliccr rcfpondet dicens, qaod poteft conce-
fecundum rgm, id eft, perfcdliilks, vt patet. Cum communitate igitur folius vocis ftat pluralitas
fccundum iftorum , id cft, proptcr fecundam probationem confequcncis , quod irratioTniU non eft difFerencia,& hoc propric loquen-
natur argumentum.
,
Jq^ ijQg g(^^ formalicer, liccc force circumlocuciue : vel non eft difTerencia confticuens aliquam dccerminacam fpeciem animalis. £c adlgnac ra-
tionem ex origine difFcrcntiz \ forma ,-cum igitur diuerfarum fpecirrum animalis Hnt diuerfa: formz, habcbunc diuerfas differcHcias poficiuas. In fine h"ccers bcnc cffcc SfferentUfroprity omictendo copuIacionem,vel [xCyMfferentut &propria, fciliccc propriac
pafHones. nam diuerfitatcm dif-
fcrenciarum confcquitur diucrficas pafllonum, vt pacec.
Confequcnter ibi, yiliter poteftdici, &c. Ponit fecundummodumdicendi ad illam obiedionera fupra , ibi
,
Contrky priu^tum nihil proprie dicitur,
&c. fuftincndo irrationale accipi priuatiucdiftin-
:
&
,
&
tantum rationales fecundum vo, imm6 ipfx magis
& non fecundum rcm
rerum,& conceptuura j
cuius oppofitum imagi-
£x hacfolutionectiampatet,qu6d voxsequiuoca non cft fimplicitcr vna,de quO tamen habet vidcri egregie lupcr libros £lenchorura apud
&
Confequenter his obiedionibus , folutionibus expeditis , redit ad foluendum illam replicam , in fccundo argumcnto principali fupri, coqtr^ rcfponfionem ibi datam, iam fuftenta-
&
tam,a,tque declaratam de aequiuocationc rationa-.
&
diis nobis.ibi videlicet, Centra,per Arijlotelem i.<^v^«/wM,&c. &exponit notabiliter ipfum, lis
& oftenditquodargumcntura non procedit,quia non
valec
nifi in caufis prscifis illc
,
,
alia
modi agcndi vnde non
ie^orum tantum , nam,
&
:
&
:
fequftur identitas potcntiarura ex identitate ob( vt notaui prius ) fadvbi pluquara conftruere res requiruntur conditiones ad inferendum identitacem,fuf£cic dcfedus vnius ad inferendum diftindioncm. £xemplificac nocabilicer de fenfu communi,& allegac parcicularibus , obiedis eorum , Philofophum i. de Anima , text. comra. 145. circiter. Pro quibus declarandis , vide iftum ).
lius cft deftcucrc
:
,
&
lO.
&
&
&
diftind.1. quxft.
& fupcr
3.
libros de
& in Quodlibeto, quxft.i 3. & alios vt nofti eft
Anima ,
,
igitur fallacia Confequcntis in
&
&
IdentitMi *(-
&
tt8i H»n teilla adhuc duab cxtrinfeco : fert idtntitMplex, alia obici^alis, alia modalis , id eft , ob ditem petttttiMuerfitatem raodi aeendi,ftat igitur identitas ob- rum.
intrinfeco
diftindionem habet infra,inPoftpr£dicamentis, qu.j. dicit quod prima priuatio priuat adlani, etiam aliquando potentiam rcfpcAu agentis, naturalis faltem,& habitum,vt coecitas : aliqiundo tantuth aftum , vt tencbra ; fed dimittit , vel relinquit, inquit, aptitudincm,non foliim fccundumfpeciem,quandoeftpnopria. Sccunda ver6, nec a^um , ncc aptitudinern, ncc habitum , nec potcntiam dimittit , vel relinquit. Qupd non aptitudinem, de qua magis vidcretur, patct;quia alias non eflct priuatio aptitudinis, hoc maximefecundumfpccicm , vel gcnus propinquum: fi quid , inquit , relinquit , hoc eft lccundura genus tantum , non fecundiim fpeciem. Pro quo declarando, notamodos priuationis, ^.Metaphyf quos fupr^ , qusft. j.huius cap. notaui. Applicando ad propoutum , dicit quod rationaU dicit tantum aptitudinem , irrationale priuationcra illius nihil crgo fecundum fpeciem rclinquir,fed bcne fecundum gcnus relinquit aptitudincm, vel non rcpugnantiam:& fic dicitur de boue, nam inqu>ntiun animal cft , non repugnat fibi ratiocinari,ficut cxemplificat dc taIpa.Prima crgo priuatio in hoc diftinguitur^fccunda,qu6d prima dimittit aptitudinem , etiara fecundum fpecicm ; fecunda tantum fecundum gcnus , vel nullo modo in cafu, maximc fccundumgenus. Ad forraam igitur argumenti dicatur , diftingnendo maiorem , fimiliter minorem. Nihil enira dicitur priuatum , quod non cft natura,&c.
&
raodus areft ab
guendi. Potentiarum enira diftindtio alia
iedalis cura diucrutatc
&
»9.
iftura vbi gloriosc fcribit.
guendo confcquentcr de priuatione, fcilicet prinantc a6kum,& priuante aptitudinem,& fimilcm
&
i8.
foluit
palera fupri ibi
telligentiae fint
di propcer
>7-
fc-
cundiim gcnus , vcl ad minus gcneraliflimc loquendo fecundum tranfcendens. Bos vero ctfl
mam probationcm confcquentiatjnontamenfc:
fi0 MmiMlit.
579
aut fecundiim fpeciem , aut faltem
animalibus. Sed licct hoc cuadat aliqualitcr pri-
&
m» difftrtn-
cft
fum acccpta poffunt cfTe vniuoca habentia vniuocata ficut igitur vox aequiuoca pro vno fignificatorum dicic rcm , conceptum illius , ita pro alio alterius. Non fcquitur creo qu6d In-
Ad hanc
&
irrMtitndU
verura
y.Metaph.tcxt.comm.^}. obicclionem refpondct dupliciter. Prim6 negando confequentiam : ad viram3ue confequentiam refpondendo , qu6d negatio la non cft extra genus, fed in gcncre,&talis poteft etre differentia , non dicitur de aliis ab elici ex
l6.
XXVI.
Vltim6
,
foluit
vltimum principale, qcgando
difTercntias oppofitas clTe
ide6 vna potcft
,
eiufdem comunitatis,
efte fpecifica fpccialiflima, altera
vcr6 fpecifica fubalterna , pofito
argumcnto.
fic ,
inquit
&hoc ^oncnAo irrationale
,
eft in
pro-
cffc diftcren-
veram,propter iam didfca. £t addit pro confirmationchorum , vnam notabilem propofitiotiani
, qux poteft fundari in didis Philofophi 8. Metapb.rext.coram.8.& lo.Mctaph. tcxt.com. 2. inde litteratota fatis clara eft. E T E R T I o , ctfi penradare huius quxftionis difficultates , magis pertineat ad Meta-
nera
&
D
& Theologum,atque Phyficum,quim Logicum , ne tamcn prxtcrire vidcar, pcrtxfus ca qux ad communera vtilitatem faciunt.ali-
phyficum, .ad
qua circa didla breuibus dubia tangam, inchoando ab argumentis poft oppofitum , in quibus flabilitur verius quxfiti. Prim6 citca priraum ar-
gumeu
tli
%*-'#'
58o
Expofitio
gutnentum
poflct dubitati
0Himalia, Sc poflet probati
TmBigentU fint
tin
,
quod Hc, natn compo-
&
Item ncre
Item,videtur ibi fupponere differentiam fuperiorcm pet fe prajdicari dc infcriori , cuius oppofitum ex intentione habct 7. Metaph. 4. Sen-
guit matetialeanimalis.
tentiarum.
efle
Zt,
Item, quoad fccundum argumentum,
:
viuum ,
ineft ratione formaj
mortale. Itcm, rcs habct
crgo habct non flTe
fofm«»&
Mctaphyficae
,
crgo
efle ptincipaliter
clle principalitet
& mofs pcr
,
vcl
formam,
non
proptct
fundamcntum argumenti ex
ita
non
neri illa propofitio efi irrationalis
7.
eflc,vel corruptibilitas,feu
mortalcnon
conuenit prim6 materia: indiuiduali
,
fed potius
vtrumquc, vt fingularifllmc habet,dift.z8.Primi, Item,poflet dubitari,quae illatum
&
Item-
irrationale ^flc
fit
ccdit.
Itcm, vidctetur quod ha:c effet vcra, Lapts efi irratienalfs , quia conuenit cum rationali in corpore , in fubftantia fimilitet fequeretur quod hasc, AlbedoefiirrationaliSfSc Albedo eficdca, elfet vera
:
ponendo vniuocationcm entis , & ita vnipriuatio vniufcumquc diccretur de quaintumcumque difparato.
,
uerfalitcr alio,
Itcm
circa ilUid dicftum Philofophi Potenti*
,
difiingmntur per aQus , &c. poffent plura tangi ad
modo immorari.An obieftum fenfus communis ,
altiorapertinentia, fednolo
ctiam idem
fit
&
cit
Item,cum dicjt quod aptitudo ad alttiuii efi eitu , &c. non vjdetur benc intelligibile , nam
per fi fi
fic
fequerctur
,
primo hominis
quod
tifibilitas cflet
fingularis
cuiufmodi t^ridere
, fit
pcr fe
cum terminus
primd
fi,ngularis
,
,
&
eius,
vt vi-
Itcra, contra
Itcm,clrca folutionern pfincipalem,& ea
fequuntur
,
qu«
vbi tenere videtur quod rationale
fit
hominis , poflct dubitari co rctum funt nobis ignotae,cuius oppofitum tunc eucniret. Itcm, quoad folutionem primae rationis prinvltimae differcntiz
cipalis
,
&alibi:
videtur rcpugnantia in didis huius
namin
1.
Sententiarum,
hic
,
dift.i. quaeft.6,
impugnat illam viamjqu* eft AIcxandri,& Thomas,& aljorum antiquorum, quac negatin Angelis
difcutfura,
& in PrologoScntentiaium,qu.3.
quod Bcati difcurrunt. Itcm , u intelligere pcr fpeciesinnatas,
oftendit
& pet
acquifitas, argucret difterentiam fpecificam
,
vel
geneticam fic intelligcntium,& arquiuocationem
quod Chriftusnon effct homo vniuoce nobifcum , quod eft contra fidem. Patet confcquentia.quia ficut Angelis fuerariocinatiua
,
fequeretur
rupt conctcata: fpccies
omnium
ietum,ita Chri-
fto,vt habct vidcti in j.dift.i^.
Itcm, in fecundo
qu6d
,
I .
intelleftualitas, vt tans,
Angclo ,
fit
& anima
eiufdem ratio-
folutionis vltimi
hominem nam in :
1.
quaeft.^.in
,
animata & plantas ad anima& irrationalia ad rationalia, vel intellcftua-
ta inanimata ad lia
;
lia
;
;
manifeftura autcm
vel rationalis ;
eft
,
ergo
eft
qu6d forma huraana,
nobilior forma irrationali,
dire(3;e
fequitur oppofitum fo-
Do-
lutionis, vel rcpugnantia manifefta in diftis
Addat Icdor alia, fi voluerit. Ad ifta per ordinem.Ad primum.illa imagina-
(^oris.
Angclorum fatis perplexa eft, nifi quidam volunt) pro quiditate limitata. Sed Bonauentura, & quidam alij
tio de materia
acciperetur raiVcria (vt
} dift. Sccundi , vidcntur accipere materiam abftradam Mctaphyficc , & eiufdem rationis fic in .
omnibus
,
ficut in quaeft. libri
de
Anima
qua:
(
habetur etiam , fed quicquid fit dc hoc , tutius eft in via huius tcnere, in ipfis non efle materiam, Phyficc loquendo, licet benc attribuuntut
ifti
)
proportionabilc matcria;,vt genus.oftendit cnim fufficientcr in Quodlibeto,qua:ft.9.qu6d impoffibile eft Angelum informare materiara hoc ta:
men non
demonftraret fortc ipfum in fc non componi ex materia ; aut igitur fimpliciter ne-
gandum fi
cft in Intelligentiis cflc
materiam
,
concederctur non tamen fequitur quod
aniraalia
vbi fupri, videtut fuftincre
fundamcntum
diftinguiturinplures gradus nobiIitatis:&exemplificat comparando elementa ad mixta ; cx mix-
diflcrentia vltima
qu6d
cffer.
argumento poft oppofitum,diquod quanto forma creata eft nobilior tanto
dift.
vel brutali
detur.
vcram
Item, non foliim priuatiuum aptitudinale, fed etiam a^ualc , rclinquit aptitudincm fecundumgenus , ergoilladiftindiopriuatinonpro-
Metaph.& •
14.
an tenendum
,
difl^ercntiam animalis,vel non.
principalis, poteft argui ad
opera-
via-
uenicntior,
, videtur Item , primo dubia illa propofitio Ariftotclis i.Metapb. maxime in dodrina huius Dodoris , vt patet i.
alibi faepc.nam tenet, a6kus vel
duarum
rum de ly in, in compoficionc irrationalis fit con-
particulariSjbonum dubium
lioncs primo cflc circa vniuerfalia, vel comunia.
InteUigentia
quaeft.i. in folutione.
ipfi materiiE in
communi. quoad tertium argumentum
,
contineatur fub gencre
priuationi, cftillud, cuiconuenit aptitudo ad
&
non
,
oum non
&
currit.
Item , illa expofitio de matetiis indiuidualibus non vidctur valcre, quia quod conucnit plupibus ciurdem rationis,conuenit eisratione alicuius communis , cui primo conucnire debcr, quatc cum mateti? indiuiduales plures fint , eiufdem rationis , igitur cfte , quo rcs, habet eflc, vel
,
Gcnus cnim quafi communc habitui Sc
animalis.
non vi-
detur qu6d mortale infit rationc materix , quia oppofita habent fieri circa idem fed vita , vel
}
tanquam vcra
fotma intelle(%uali videtur animal , fed Angelus , vel Intelligentia efl huiufmodi, etgo. Minor cftncdum Paganorum, fed ctiam multorum ThCologorum,fupcr z.Sententiarum,dift.j. Maiot vero poteft pcrfuadcri, quia a in forma ignobiliori continctur aliquid rirtualiter , multo magis in fot ma nobiliori ; fed fenfitiuum , a quo dicitut animal , continetur in anima humana,etgo eodemmodo,vel mnltib magis in forma Angclica. Quanto etiam forraa materialis cft nobilior , tanto magis rcquirit plura organa ad opetationcs fuas exercendas,quod arfitum ex matetia
1"
negationem in gepriuationcm , non videtur pofle fufti-
fiue irrationde dicat
,
fiue
,
cundi fitm
,
,
,
ficut
aut fint
optime Bonauentura 8. dift. ScAnimal enim dicitur habens fin-
oftendit.
& cum dicitur
quod
aniraa fenfitiua conti-
cotum non fint ciufdcm fpccici fcd(vtprius dixi ) non videtut aliud intclligcte pcr rationale,
netur virtualitcr , negatur ; quia fruftri poneretur incis:fecus cftdehomine, necindigentorganis , quibus cxercerent opcra diucrfa vitalia.
quam
Qua:ratur
nis fpccificc in
:
intcllc^tuale.
,
licct eflcntijt
iftc 8. djft.
Secundi
,
& alij. Excm
ly-
Qusftionis Exemplumde ponentibus coelum componi ex & anima inteilediua. De continentia animz fcnntius in intellediua, eft benc dubium, materia
an
,
ponenda przcise in homine virtuazquiualenter , an certe formaiiter fed
fciiicet eft
liter, vel
:
quicquid Ht, non fequitur illatum , Hcut non (equitur c contra : forma fcilicet perfeAior continecur in aliquo virtualiter ,ergo imperfeAior. Exemplura de forniacorporeitatis ,&de vegetatiua
homine, refpe£lu
feu fenfitiua in
,
intel-
leftiuz.
*7Ctrmptibtti-
tMU
t»Mft
VMrU.
mortalitas
:
Specialis ver6 alia
Prima duplcx, alia extrinfeca, PafHua etiam alia obiedliua , alia ,
qu6d
nedum ratione materiz^fcd etiam for& non fo-
principaliusconuenit homini,
l^m
ratione formz,fed etiam efficientis poHtiuc, negaciuc:& gencraliter quot funt caufz dan-
di effciot
non e(re,fuo modo. Famose tamen at-
tribuitur materiz
,
propter antiexam priuatio-
nem, quc machinacur admaleficium
i.Phyiic.
texr.com. 80.& fic arguit Do£tor hic. Quzrantuc Expofitoces,&Qiy:ftioniftzfuper i.Phjfic. & i. de Generatione, y.Metaph.Meraphyfici etiam, fpecialiter ifte in 7.Metaph.& melius in z.dift.i j.
&
& I9-& in tenio,dift.i^.& in 4.dift.44. Ad aliud
dico
,
quod eo modo quo conuenic
corruptibilitas rationc materiz,conuenit ratione
communi primo
,
& hoc potentia remoti:
(ed ratione ipfius in pariiculari pocentiapropin-
qua.QuzraturnotabilitcrifteinTertio,dift.iz.&
7.Metaphyficz. Ad arrud,quod tangitur de veritate illias propoficionis i.Metaphyficz,licct exponatur (&(atis benc) de adlibus tranfeuntibus debere intelligi.& non dc immanentibu$, obiedliue , non
&
fubie6liue:vniuef falitcr
vera
eft ficvidelicec
,
&
tamen poceft dici
,
quod
ASionesfktitJittguliirium,
& &
obieAiue,& fubiedliuc ,maximctranfcuntcs hoc vel przfuppofitorum , vel per ai5biones conftitutorum , vel tanquam vhimacc dtnominatorum. Vbi etiam adnertendum , qu6d alia eft racio :
agendi, vel rerminandi
,
& alia conditio agentis,
vel terminantis.Quzracur
ifte
fuper i.Metaphy-
ficz,& alibi fzpe. Nam famosc pettradtac hauc pcopofitionem, fzpenumero. Ad aliud , patet ex di
&
zGtio terminariue, vel obiediiue cfie alicuius
:
in
alio ver6 fubicAiue. PoiTet etiam dici,qu6d pro, vt accipitur ^ Dodlore, fed non concludit intentumiconcedoenim qu6d cai conuenit terminus aptitudinis,ei per fcconaenitap-
pofitio eft vera
Utudo,(ed non dicic per fe prim6. Poficc vlterii^s concedi , quod ridert eft prim6 hominis, licct hoc ridere htni4t,zlii
etiam ratioagendi,
alia
conditio
agentis.vt ptius.Vide fingulariflimc infii in Prz-
dicamentis,cap.deSubftantia,quzft.z. DifirtnlU vltim» iirsumlteutiHi pattjl txptni.
lius eft quantitatis refpedlu czii
ceptibili
ipfius
Ad
aliud poifet
dictvno modo, qu6d
cic-
cumlocutiuc faltem poteft DifTcrencia vlcima cognofci , licct forte non in fe diftind^ , for-
&
maliter
hic
tum,firmamentumdicereturmoueripropri^,& primum mobilenon moueri, fedpotiusmutari» propcer velocitatcmmotijs vel qu6d terra nui-
ni-
el
ita intelligit
de difcurfu Intelligentiatum. Vel aliter qu6d poteft verificari refpediuc loquendo, ficut^dicerecur firmamentum non moueri moiu proprio refpeAu primi mobilis. Vel magis ad propofi-
enim generalis,eo qnod omnia originaliter ex
rerum
fubiediua. Poteft igitur probabiliter dici
19.
munes Authorum opiniones, &
gelus
alia intrinfeca.
iiain,}(MffiM-
bus loquitur in his
eft
mz,&
vho naodoex documenco , qu6d in materiis realiquzftionibus fecund6m com-
aliud poteft dici
generali fupri aflignaco
vna
mortalitatis, vel corrupcibiiitaiis
hilo, ide6 tendunt in nibil.
AAionet
Ad
581
:
Ad aliudtpofTet fieri longus proceiTus de cauHs
a(fliua,alia pafliua.
fnnt (ingula-
XXVI.
:
& fic intclligit DoAor. Alicer qu6d ve»
poris
difcurrit
fi
,
,
vei in inftanti
,
quia non tequititur prioritas
:
AndifcMrrM,
& pofterio-
:
& tempore perceptibili
&
plicirerloquendo.
Et fi dicerctur , quod tunc Deus difcurrerec, 50. quia ordo naturz poceft aflignari in cognitione In Dium mm Dei. Diccndum quod addiunrfum requiruntuc t»dit diftttrcria.Primum cogfjoffccre hoc per hoc. Secundum cognofcere hoc poft hoc. Tcwium qu6d tctminus difcurfus fit obiedtum immediaTc cognofcibile,& alioa&u. Quicquid fitdeduobus primis, tertium faltem non reperiturin diuinis.Videnotanter j.q QuodIibcti,& alibi plurics iftuin. Ad aliud, quod eft oprimum motiuum contra viam coramunera , conccdo qu6d illud non eft fufficiens mediura qegandi fimpliciter difcurfum,nec ponendi diuerfitacem fpeci(icam,fed bcn^ tefpeikiae loquendo,vt didum eft. Ad aliud,qu6d loquiturDodtor ibi problema-
fus.
1
tice, etfi afterendo. Alia cnim via fecutior eft,nifi ioquendo de conuenientia tranfcendenti.Vcl alicer , qu6d accipit ibi itttelU£iiuUem pro potentia, vel perfedlione concomitante eflcntiam , & non pro realicate intrinfeca formaIi> ficut ponitur
Differentia.
Ad
aliud,qu6d hzc propofitio
irrMiotialu, forefi verificari
,
31.
Intelligentia efi
vno modo,
fi
ly in te-
eft negatio extra genus : alio modo vc negacio in gcnere vel priuatio non in generc
neretur vt eft
,
propinquo,fcd rcmoto,vt puta in fubftantia. Pro quodeclarando, vide fingularem dodbrinam in Primo,dift.iS.^uzft.i.inroIucione.& j. Metaph. cap.de Prinatione.
Adaliud dico, qu6d vtta^ue viaindifferentec communicer negatio in genere,& priuatio , vt habet in Prirno,vbi fupr^ Ad aliud , qu6d loquitur famosc , vr fupr^ eap.de Gencre notaui. Ad aliiid.poccft dici,qu6d poceft ceneri,quia coiiicidunt
non nifi citcumlocutiue.Ad aliud,qu6d licct conuenianc in relinquendo aptitudincmfccundum Genus , diflcrunt ramen in relinquendo , & non celinquendo fecundum fpecicm , quia Hlud aliquando relinquichoc vero nunquam. Ad aIiud,poceft concedi rotum,vt patet ex do6lrinahaius,in primo, vbi fupr^:& hocextenfiud loquendo:apciijs
camen accipiuncur nomina
uatiua, aptitudincm denotantia,
pci'
qu^m adum in
tali extenfione. Logice tamen illa extcnno vfque Pittmtu diad ens non procedic , vt patet. Circa didum Phi- JiingumntMr
lofophi.P0rmfi<(,&c.videatutifte dift.
I
qudd Se0tt«per.Ttna.L
,
noitrum autem intclligere cft cum conplerumque. Po* teft igitur dici , quod in comparatione ad nos non difcurrunt , fecus eft fimpliciter loquendo; fic faluatur Do6lor vbique. Nam aUbi vuic oftendere qu6d non repugnat eis difcurrere fimnaturz tinuo,
eft.
fccutari.
bic
ritas'duracionis ad difcurfum ,fed fufncic ordo
rum
eft naturaliter , fed concurrente fide fecus Vide 45. dift.4.de quo alibi altiiis habet per-
fic
,
tempore in pcrfeu cum inftanti tem-
difcurrit in
.& Z.& alitet
alibi
1.
Metaph.&
j.
fzpc.Sed potcft breuiter dici,
diftinguunturpotentiz per adhis
Zz
,
&
alitcc
pttnSm alitir quMm ,
»8ufpir-*iitS».
58i
If
alitec aftus
"^
Expofitio
perobieda,tiam ptimaeft exttinfixa»
&acciclentalis:recunda vet6 exirinfcca ,efrentia-
cgreditur ex principii» fpeciei,
ei
,
quod
& incft in aftu /-
pro quibus vidc hunc,in Quodiibcto,
gnato conuertibiliter, vt verificatur in zStu exerci-
quzft.ij.optimc. Ad aliud,videatutPhilofophus,&Expontotes
r0,vtconfequentcrdicctur, namalij modi ipfius Proprtj reducunturad accidens,falccm vtmodns. Ordo quzftionis ad prxccdentem , fcquen-
lis
*%,
prouc videlicet eft intentio applicabilis
taraen
:
i.de Anima.& quaeratur Auiccnnaoptimc,6.Naturalium.Poteft bteuiter dici,qu6d habent diuer-
obicdlacum pr^cifione acccpta,& forte fecunformales obiedtiuas , de quo non curomedo difputare.In potentiis tamcneiufdem generis,& fubordinatis , noninconucnic, imm6 neceffe eft, ponere identitatem obie&i,licet non przcisc,& adzquatc. Ad vlcimum,quod ungic bonum motiuum,etfi po(Tet dici qu6d argumenta in pcde quzftionis funt Topica,& nonaftertiua, & cx di6kis aliorum communiter accepta,& maximc in propoHte ni illud argumentum , da quo fit fermo in i.habet fa
dum rationes
:
Thomas in i.contra Gentiles, C.91.& p4.&
in 2.
Sententiarum. Poteft etiam coUigi ex Bonauentura,& aliis antiquis , facit apparenter pro via
&
Thoms
ponentis quemlibet Angelum eire fpeciem,vt patct,& ita patum curaretut ad intentionem DoAocis.Nihilominus poteft dici,qu6d loquitur ibi dc contentis fub eodem genere remo,
to,hic vero dc contcntis fub
eodem infimo,vt pa-
percxempla fua hic,& inde.loquitur cnitn ibi dcgradibus entium fubftantialium , qus funt de pcrfcdione vniuerfi hic vcro de fpeciebus ani-
tet
:
malis prxcisc
,
& fic eft ad mentem
Philofophi,
10.& J.Metaph.viallegaturpriiis,cuius vlterio-
fcm fpeculationem rclinquo lctftori
fagaci.Poflct
etiam pertradari propter verba Doftoris hic in fine quaEftionis de gradibus peifedionalibus fpecierum, qualitcr pcima fpecics excedir alias,& qualiter accedunt,& recedunt,& an pofitiue, vel priuatiue , an formalitcr , vel viccualiter , fcu emincnter.Sed alius erit locus , quia non funt logicz conHdcrationis , nec plura nunc didorum, nifi vt fatisfaciamus, nobis ip(is,& curiosc inueftigantibus. fic Dei grati^ eft finis diiferentix de DifFerentia,pacis quoque Authori fit femper laus,&gIoria.
&
&
&
&
Qjr^STIO XXVII.
'**
qua: eft 30.
apud Scotum.
&
tem patet,Diuifio communis
eft.
Di Secvndo, arguit quatuor rationibus parcem r.egatiuam. Prima procedic pet locum ab oppoficis,& pacet.Secunda procedit exmodo pr^dicandi fecundarum intencionum deprimis ,& przfupponit hic efTc fermonem de Proprio,&vniuerfali fecundae-intemionaliccr fumpcis. Tercia
argumematum eft:& allcgat pro fundamento Philofophum
procedicjvc prius^deDifferemiajq.}.
4.Topic. cap.9. fpecialiter autem tangit qualitec non referturadilludcuius eft,propter duo.Quarta ratio oftendit
quod eftens
reale,
& pec confe-
quens non eft fpeciesVniuerfaIis,vt hicloquimur de vniuerfali. Ad oppofitum adducit Porphyrium, Philo- Propritim e/t fophum i.Topicorumc.3.&4. Dcinderefpondet ^''"W*^* ad quzfitum tenendo partem affirmatiuam,quam
&
probat perlocum ildefinitioneVniuerfalisconftruftiUc, allegat Philofophum inTopicis lib.
&
Bencenim valetargumentum EJtpr
,
inftantia de dcfinitionc,vt patet fupr^.q. de fufS-
ciemia vniuerfalium. Etqualirer prxdicatur do pluribusdeclarat,quiadehisdequibu$fuumfubiedum,cum quo conucrtitur:& poteft fermo iftc verificari in iStufignato in intencionibus,& cxerceri in fundamentisjficuc dc aliis didum eft. Quod aucem fuum fubie(^um prxdicacur de plucibus,oftendit, quiaillud eft fubic(5^um
5.
demd-
ftrationissinquopafliodemonftraturdefubieifto;
taleautem eftcommune,vel vniuerfale,vc patcc i. Poftcriorum ccxc.comm.14.idcm habecury. Mctaph.text.com. / 3. alibi fzpc, quod igitur prxdicatur conuertibiliter de vniuerfalt eft vniuerfale,quare Proprium vniuerfale. Proptcr argumcnta tamen diftingnit de Proprio , primz intcntionaliter fccundx intentionaliter fumpro. Ptimum ^preprietate conccetiue dicitur. Secundum vero non habet abftra(%um,vno nomine nominatura , vt infri dicit. & primo modo inquit , Pro-
&
&
prium poteft efTe indiuidui, ficut fpeciei mutata lcge naturx.hzc domus
:
ciuilibus
Ffrum Proprmmfi ynluerfale ?
z,
pria Petri
,
hxc veto
loannis.
Vnde
ficut in eft
pro-
proprietarij
, ficuc vfuarij Minores,ab vfii fimrcrum, feclufo dominio , in quo fequuntur legem nacurz,& Euangelicam perfedtioncm. Similicer illo modo dicicur rifibilicas hominis pro-
dicuncur cales l.
"pOftquam
expediuit fe circa capitulum de
DifFcrentia
, quairit circa capitulum dc Proinchoando \ commuuioribus, an Preprium fit vmutrfale. Prius enim eft inueftigandum an fit
J.
prib
,
vniuerfale caiteris
,
quam de aliis
conditionibus eius
,
&
didis Authoris,circaipfum,Etpotcftper-
traAari quacftio tam in fundamentis,qu
DE
P Ri M o. Quid proprium , & quoties accicommuniter hic in textu , & glofra,&
pituc.patet
in didkis Dodloris huius,in proccffu, atque in tra-
ftatuModorum
fignificandi. Dicitot
enim Pr»-
frinm k prope , ideo mihi eft proprium , quod eft meuro,& non tuum. Vide iftum i5.dift.4,& alibi. Vndc aduertendum.quod ficut didum eft de Differemia criplicitet accepta , quod poteft accipi aequiuocc tam in primis, qujlm in fecundis intentionibus ita fimiliter dicendum eft dc proprio :
quadruplicitcr acceptojin hoccapitulo. Intentio
cto
Authoris,
& Dodoris cftdcipfo^. modo.
plici
prietas
,
prium, vt
iqua eft
forte tranfumptiuc dicitur Pr»-
intcncio
,
vc prius de Differcntia di-
(Slumeft.Siccamenhomo,& fe
rifibiIicas,non incf^
comparaco,fed reali,confidcrantur,de quo
fta-
timmagisdieetur. Confcquenter refpondet ad argumcnta principalia.Adprimum dupliciter.Primo quodargumenium commiccic faHaciam i4iquiuocacionis, quiaprocedic de Proprioprimx-inccncionali,hic ver6 eft fermo de fecundx intentionali, quale cft commune, licctdicatur tranfumpciue Proprium. Secundo fuftinendo argumencum non concludere de Proprio primx-inccncionali , cciam recurrit ad compofEbilicatem relaciuorum de codem;rc» fpe6ta camen diuerforum , ficut fupra tadum cft fpccie. Potcft igitur depacre & filio,& Generc Proprium comparari vclad fpeciem, vel ad indihoc maximc loquendo de fundamento, uidua ,
&
&
vel
4.
Qusftionis vel Cahit£to huius relatiui pr^priMm.Ptimo tnodo
proprium^recundo modo communc. Vnde aduercendum , quod Hcut fupr^ de Differentia didum eft qu6d fcilicet eft triplex • vc
eft
,
pote principium formale difFerendi nile
rationis,& tcrtium vniuerfaie : ita
dum
,
ficut racio-
& relatio realis,& tertia quz eft relatiuum
i
liic
imaginan-
de Proprio. Vno raodo eft paflio realis emanans ex principiis fubiedi , vt rifihile , Hue iic abfblutum, iiue refpeftiuum. Secundo modo eft relatiuum teiicit prtprietdtt di(Qiim,ncut commune reale communitate. Tertio modo cft intentio applicata illi fundamento fic egredienti,qu6d dieft
jgj
inquantum fpccies,quia fic habet Gemispro eiut correlatiuo,fed inquancum habcns Prorprium,fic* ut DifTerentia refertur «d ipfiun
, vc conftituAim. Et quia ptobationes videntur contra hoc , refpondet per ordinem vidctur breuiter diccre ad primam,qu6d aliud eft Axcetehahem Propriumt dcdieete fMhieiium Proprtf, declarat iuxca didla :
&
&
incommuni, in quo fubiediue eft Proprium , dicens , qu6d non in fpecie fe-
fupri.devniuerfali
cundz- intentionaliterfumpta, ncc etiam
priraae-
multum remocc:& cxhoc
intentionalitcr,nifi
poffunt alia loca dedarari , vt pote illud fupr^ de Subftanriis primis , fccundis ; illud inftk de
&
&
aIbcdinc,vclaIboSocratc,&accidente.Vndcnon
citurprcdicatam conueTtibile in qiiale accidcntale , & perconfcquens noningrediensedentiara fubiedi» etd fubeius oppoHtonequit intelligi. An autem ha:c refponfio pofllc applicariad Proprium, Ttcft inccntio, habet courequentet inue-
Mojjomo efi fithflantiafeiunda, trgo Socrates.Sic hic, Rifibile eft Proprium , homo tft rifthilt ; trgo , &c.
ftigari.
Nam in
Ad
recundum,pacet rolutio:nam prxfupponit
filfamScilicetpreprietatemeffeibdtiStumproprtf, vt hic accipitur. Sed contra hoc inftat dupliciccr.
famofum
Prim6oftenfiue,iuxtaillud principium
quod tenet forma Syllogifmi:^<OT^«tf fcilicetxmi&eidem/Mnteademy &c.) Philofophi , Priorum,atque Elenchorum primis 7.Topic.& 4. (per
&
Mecaph.& lari
arguit in tcrtia figura,
per dici de errmit vt
pacet..
& poteft rcgu-
CommunicCc enim
Dodlor non obfcruac rigorcm logicum in arguendb, fcd fufficic qu6d acgumenca regulari pofllnc, lex enim propccr ccanfgtcfToces fadaeft, fimiliccr rcgulae dodlrinales propccr ignorantcs.
Si qui^ igitur valec
,
quia
inftarec
eft
quod argumentum non
cx pucis indefinitis,
non foliim
inftancia,nam
effcc pucrilis
hic, fed alibi
hoc acci-
Infcrtur igitur hanc eflc vcram, Vreprium efl proprietM, qaia. ex vcris nil nifi verum.Quare prodit.
prietasnon erit abftradum primz-intentionalc, quia fi fic,non pra:dicatctur vcr^ de concreto fecundaE-intentionali , cuiufmodi cft proprium, vt inargumentoaccipitur, ficnt cnim fecundi intcntioncs de primis tantiim concretiue,ita primacdeillis dici debent. Vniuerfaliter namque
&
fubco modo fignificandiquo accidcns przdicari potcft dc fubicdo, & fubicflumdc accidentc , & fub quo non.non.Vndc ficuthxceft v^tiyhomoeft «•/t«<,itaccontra:licctin alietatc di
:
& ficut hzc faffa
,
modi pr«dican-
humanitas eft alha , ita
contra.Sccunda inftantia
&c
eft inquifitiua, ficut fu-
prk,deDiffetentia in fimili,habct.
6.
XXVII.
Ad primnm
quod cft accidcns
dicit,
& poffct
:
etiam rcduci ad figuram diAionis, ficut fupra fzpe habet,vt patct, comparando hominem ad ani-r
mal in i(kaJignato
,
& exercito.
rando homincm ad fpeciem, igitur dicitur
tur
Similitct
qu6d rijihile eft propricras
fecundum
eflc
compaCiim
& Socratcm.
quiditaiiuum
,
,
accipi-
vcl matcriale,
dum vcro additur ia minori,rifibiIc cft proprium: accipitur fecundiim cfTc
tur,&
fic
cognitum , & ita vatia, & hoc eft quod dicit
quatuor tctmini
Do(5tor paucis veibi$,extr4neein/!4nt,8(c.
Ad fccunduro, clara eft folutlo ex didis priijs. Ad tertium principalc rcfpondct dupliciter. Prim6 ncgando Proprium non cundi^m Genus,&
refcrri, faltcm fe-
concedit fundamentum argumenti ex Philofopho. Inquantum igitur eft ira
fequitur
,
Socrates eft alh$u,ailntm eft aeeidem
Socrates accidens:f\cat
non
fcquitur, Socrates
pofOt faluariquod Species eft fubicdlum Proprij, accipiendo vtrumquc , vt fupponunt prp funda-
mentis,non tamcn accipicndo ipfa, vt quid,8c pro fignificatis. fiene tamen verumeft , qu6dSpecics vt ^uid, non abiiciens tamen modum fpecici, eft fubicdum Proprij. Vt modus, id eft, illius quod dcnominatiuc dicitar Proprium , quia ncdum fundamenca, fcd inccnciones habenc paflliones, quibus applicatur Proprium vt modus , vt fupr^
didum
eft.
Nam
fuftinendo ipfum in fpeciali rcfeiri reatia
di^um
eft
:
&
Seoti oper.
dicit
Tom,
,
vt dc DifFe-
qudd ad fpcciem, uon
l.
aum lT*tTij.
fubicdiun dcnorainat fuum
fic
ifta
praedicandi przdicabilium
,
fiue fint res
,
fiuc in-
Vbi le€tot plura addcre valcbit , quia alias hzc ta^a funt,& cx di£tis nota. Vc igicur Spccies fupponic pro fundametiro, vel fubie<5lo fuo (nam pletumque accipimus fundamentura & fubiedlum pro codem hic) eft ha« bens Proprium , vt Proprium fupponir pro fub« ieSto , & fic poteft falnari Specicm habcrc Protcntioncs.
%.
&
prium, cflc quodammodo tubiedlum eius,auia eft fubfupponit pro fubiedo fubiefti illius , iedliuc in eo.Dato igicur qu6d non referacur Proprium ad rifibile , rcfertur tamen ad Specicm vc habentem ipfum. Vbi notanter dicit rifihile , oon rifibilitas , ptopter caufam prius afHgnatam: quia fcilicetapplicaridcbcnt inteutionesfundamentis ,eo modo quo funt ptz^iicabilia propoc-
&
&
tionalitcr cis,vel natutis
earum,& non alircr.
Ad aliam probationem refpondet vidcturfacere
mixtum fcrmonem
fubtiliter
in rundamentis, vel
fi
,
&
(vt alibi folct)
cum
ex primis,& fecundis intentionibus:nS
Habet maximc
Propriopritu efliUud, &c.
dicit
verificari
in intentionibus, vt
tamcn
fupponunt pro illisiSubieiflum igitur Proprij potcftdupliciccrconfidcrari. fe;alio
Tnprii fmUe-
Hum duplitittr ctnfiinar-
tur.
Vno modofecundum
raodo vt habens Proprium,ficut dc Gcnere
refpcdbu Diffcrentiz poflet diftingui ,vel fccun-
dum fe, vcl vt diuifo confiderato. Vbi applicabis vcrba Dodoris in adlu /ji^nKrffininteniionibus, ad fundamenta in ad^ucArrrmfffubtilitcr. Vult enim diccre , quod quamuis fubicdlum primz-intentionalicer acceptum , vt homo,verbi gratia,fit ptior rifibili,naturifaltem,vt
modum Speciei & ,
bile induit
i(dto,non
modum
cft
Proprij
ptioc ipfo
9' Sptcits
qui'
tamen in- mtd» pritr
»«per confcqucns fubicdli ^fimiU
duit
eft,
futfuHt-
quinquc vniuerfalia, func quinque generiles modi incclligcndi , applicabiIcsomnibus , aliquo illorumquinquemodorum accideris.
pafl[ionis,& habentis paflionera
Alia refponfio
Spetiet
tntd»
Similiter ipfuromet Propriii eft fub-
iedlam Proprij,&
Aum, ficut de
diAam eft.
ho~
omnibus talibus variacur medium,& ac« ccptio eius.Licct igitur in fuppofitione pcrfonali
przdicatum, vel prcdicabile,dicitur ad fubicaliis
ergo
,
eft
,
&
rifibili
.
Zz
:
& fimilitct rifi-
habiti
fuo fub-
fed fimul naturil,
X
quia
titra frtfri*.
qaia quxndoiice eft h^ens illad , 8c illad habific appellat rabie6bum ipfitn Spetuin ab iflo : cictn fupponcntem pecronaliter,vtpciuS)Tel fandamentura fub Specie refpedu fundamenti fub pcoprioi Qui vellet illa verba applicace ad Pcopcium, Tt celatiuum pcim2-intentionale,facilitec diceret : fed toca difficultas eft de ipfo , vc eft intentio ,8c Ciccfi ad pcopoHtum folutionis, argamenti. Ad quactum cefpondet , qu6d etfi fundaraenXixm Pcopcij , vt eftquactum Vniuecfale, fit in re •liquando ex natura cei,non tamen ipfa intentio.
&
&
^t
oftendit
qu6d
illa
definitio
,
fcilicct Mcidere
tmni yScfoli, Sc/emper , ( de qua in quxftione fequente) focmaliter,& in zOtuJignMo accepta,non vecificacetuc de aliquo , pcztec opus intellcdus, Yt patebit in quseftione fequente. Dato enim qudd in ce eftet vnio eftentialis cecum , comraunitasquxdamcadicalis,non camen pcxdicatio
&
nec vniuecfale in aftu , quia intelleftus eft qui facic talia. Qupd igitur afttimitur de tciangulo,non pcocedic. De T e r t I o. Occaccimt quzdam dubia cic{ca dida.Pcim6 circa folutionem quxftionis. Videtar enim qu6d illa folutio non fit ad propofitum,quia tantum verificatuc de Pcopcio pcimzincentionalicet accepto : nam vt eft fecunda intentio , de nullo dcmonftcatuc , vt patet ; nec eft pczdicatum conuercibile cefpedlu alicuius,imm6 ficcidentale,& fepacabile, quia modi intclligendi fepacabile^ funt,vt fupca,quzft.3.deGenece,
aftualis
I{0,
,
nis cuccunc ,
facium.vt pacec in celatiuis tettij
auc igitur declaratio
damentis .Poftct igitur difficultati, an folius vniuecfalis
fic
demonftcatio.
Item,videtuc qu6d Proprium, vt eft primz incentionis,non opponitutcommuni,quia oppofi-
dcbent
&
eiufdem gencris. Rcsigitur rei, intentio incentioni opponitur , vt patct fuprk in fimili,quzft.4. Cum ergo commune fit fecundzimentionale , Proprium primx-intentionalc, non opponentur , qaod eft contca illam diftinta
eflc
&
iftionem in folutione quzftionis
,
&prima pcimi
vni foli
,
de ratione Pcopcij eft conuenice Speciei , ita & omnibus eontentfs fub ficut
ipfa:qaacc nonfoli^ro ecitPcopcium Speciei, fed
etiam indiuiduocum. Conficmatuc, quia videtnc effenti^lioc compacatio cius adindiuidua, vt eft fpccies Vniuccfalis, ficapiatur fecundx-inten-
tionalitec,qu^mad Spcciem,ide6 ponicuc ly «mn»
immediate poft ly McieUt,in definitionceius : illa igitarfolutio fecunda primi principalis , minus bene proccdit. Itcm.illaptopofitio in rertio argumento principali , fcilicet qu6d NmUmth mecUtns refertur mU /tiHm/ul>ie£ltim,non videtut vcca, immo contcadi-
dlocia cius cft
,
licet ali-
&.non
alitet
vera,c6m omne accidens habeat , quod non eft propter
dcfiniri per fubiedaro
aliud nifi propter habitadincm eius ad fubie^nra,vt habet infrk,quzft.}. huius cap.& quxft. de DenorainatiuiSi& fupec 7.Metaph.& in 4.Scn,
&
&
tentiatum , dift.ii. alibi fiepe , eft intentib Philofophi expcefs^ 7.Metaph.& alibi fzpe.fupc^ etiam cap. de Gcnece, quzft.x. pectradlaui idem
i x,
quim vt fubicdto.vt videtuc.
Item , poftet difficultari , an proprium primxintentionalitet
fit
fubicAiue in Spccie fimilitct
acccpta,ficut dicit Doftor,cum°fint rcaliter idera,
vt mnlti volunt.
Item,quando aliquid eft per fe tale , quocumquenon diftrahente fibi addito adhuceft tale: cum ergo fubieftam fecund^m fe fit ptiiis Pro, ergo inquantnm habens erit etiam ptius Pcopcio.Hoc poftet confirtnari ex diAis huius i. dift. Secundi, quzft.x. vbi dicit qu6d nedum abfolutum caufz przcedit naturi efre£tum , fcd ctiam dum a&u caufat , przccdit.Similiicr ibidero, quzft.j.& 39.dift,Primi,de Contingentia voluntatis in cau(ando,ctiam dumaducaufat,& rerum
ptio
dum aAuexiftunt. Sccandi , habct iftc qu6ddatut communc reale, habens vnJtatem minorero vnitatenumerali,& i.atque 7. Metaph. alibi fzpi tangit idem : mal^ igitur dicit in vltima folutione,qu6d nihil cftcoromune, non exiftcnte in-
contingentia,etiam
Itcm
,
3. dift.
&
Ad hzc refpondetur. Ad primum (vt tetigi in fupt^)
X 3*
qaodibi acci-
&
piuntur intcntiones in idiw figtmo , dcclarantur in zCcxx exercito, fundarocntis , tanquam in clarioribas,& vltimatc confidcratis. Ad aliud,pcr idcm. Vcl alitcr , qu6d talia funt przdicata , qualia perroittunt fubicdla , vt habec
&
Boetius de Trinitatc. Suppofita igitut Spcciei pcr fc,perfeitate ptimi modi, funt fuppofita Proptij perfcitate
fecundi
modi
,
fiue
loquendo in
%&\xfignMo in intcntionibus , Ciatexercito in fundamentis. Vndc ficnt ifta cft pct fe ptimo modo, Species prdJicatitr de differentihui numero
*Propriiim dceidit omni,
,
ita ifta,
c&in fecundo modo ,vt
probabiiiter tcneo,& proportionaliter dicatur in rundamcntis.
Dicp igitur,qu6d Propriuni,vt Proprium,non
pcincipalii.
Icem
modi
ben^ cefpondcatnc ad illam cecuccendo ad habens,vt tale. Item , videtuc qu6d inconuenicntet dicat fubicAamPcopcij non eire Spcciem,quia hxc eft vcra in fecundis incencionibus,Pr0^»>» inefi Speciei,
tcc fatis
exponendo litteram,& fzpe
:
propofitio*
inconueniens. Ec quod tangituc in fecunda de fimultate relatiuorum,non eft vniuerfaliter necef-
telle6ba.
non eft ad propofitum,vel ad intelligenda in fun-
illiiu
nam quod infectuc in pcima, non eft
Icem , catio Vniuerfalis pec fe conuenitcailibet eius Speciei , non igituc fecmo eftec \x\c de Pcopcio , vt eft fpecies Vniuecfalis , non ratione pcxdicabile de plucibus
I !•
aliquantolan.Nec probationes
dixi.
fabiedli, fed tatiorie ipfius in (efocmaliteceftct "
li)
Expofitio
584
faabct alia fuppofita,qu^m Specicifuppofita,pto-
portionalitcr capiendo
vtrumquc ,
licet
benc,vc
&
intclligo in fecundis inhabeat alia : tentionibus fuppofita Spcciei , non de quibus in adu exercito potcft dici , fed de quibus tantura illam fpcciem, i6ku^nato : hoc cft,non hanc , fed hoc , illud difFetens numeto. £t cum dicitur, qu6d definiiioVniuctfalis pei feconuenit Proprio,hoc habet folui in fimili , infr^, dc defi-
fpecies
,
&
&
nitione accidentis. Vnde dico breuiter pro nunc,
qu6d
przdicari
accidentaliter conuertibilitec
conucnitPtopcio pecfe
eflcntialitcr,
& fimilitec
fecundo modo conuenic,ci pcc fein ptimo roodo. Refcct igitucmultiim in calibus locutionibus ccfpicere ad pcrfeitatero inhzrentiz, inhzrcntis fimiliter diccndum eft de ly ejfentialiter. Declaratio igitur Dodloris optima eft,& faluari poteft te£kh intelligenti. Hzc rcfponfio cuadit multas ambiguitatcs mc , & fubtilis eft , quat e eam ponderabit,& alt6
qu6d pczdicaci pec
fe in
&
:
&
inueftigabit \c6tot foUicitus.
Ad
i^.
Qu^ftionis I r.
Adatmddedemonftracionctctigi fupr^. Breuitcr dico qa6d in fcicntiis humanitus acquiHtiSi
Hmenflr»th tft folim pro ftatu vi« vmmtffmlk.
ftratio
Ctmmwt *'/'**•
,
folius vniuctfalis cft dcmonftratio
pgj proprium mcdium,!imm6 gcncraliter in nulla fcien^ia,iingularis,inquantum tali$,eftdemon:
et/i
enira de eflTentia diuinaXhcologus
inquantum eft natunon inquantumiingularis, pro
XXVIII. cundum genus,
fe-
fecundum fpeciem.aut vtco« fic pcocedit pcima pcol>atio argii«< aut
que modo & menti ben^. Secunda poteft fatis beni euadi , vt in iittcr» patet lic^t enim homo fit prius fpccie, vt eft in:
non tamenhomoinefTecomparato
aliquid demonftrat, hoc eft
tentio,
fpcciem haben$,vt accidens,non tamcn funt formaliter relatiua.Vbi atcende qu6d alius eft modus habcndi correlaciuorum , alius formx^ fubie*
quibus tamen altius videatur ifte > fuper 7. Mctaph.qusft.i3.& alibi. Ad aliud dico , quod commune eft duplex i primx-intentionale vidclicct, &fecund«-intcntionale. Primo modo opponitur proprio ptims-intentionali,& nonfccundo modo, maximen tale
propiium
fpeciei
,
& ica argumencum non eft
Ad aliud
laciuum alccrum habec
formam inhzrentem,
primo Pofterioruro, vbi dicitur
qu6d inefiemni, &per/e, & fccundum cjHod ipfHm:&c Yidccurzquiualeredcfinicioni Porphyrij hic,& e cot>cra.
Loquendo ergo tam
qu
qu6d
iu intentionibus,
tria func per
ordincm,
pofterius eft efTcntialius pofteriori,(icut
in dcfinicionc nacurz i. Phydc. dicicur qu6d eji principium motus^ffr ftatus eitu in ^o eft primo perfe,
& HOH/ecunditm aceidens.
Vbicamcnnon tenetur vniformis ordo loquendi , et(i ad intellc^tum, ordinem conftcuendi Ht fimilitudo. Habitudo igitur proprij ad habens ipfum , effencialior, fpecialior eft,& fecundum fpeciem ad ipfum refeccur , vc opcime dicic Dodbor in lit-
&
&
tera.Licctigitur^habitudine
fecundum Genusef-
fentiaUus refpiciat ea, de quibus fccundario dici-
ic
,
proprium , vc correvt fubicdhim
non camcn
connotatiuc,fcd ficri-
nifi
fibi!e,vcl
huiufmodi,proprium habct,& itacafti>
incellige
Dodotcm.
Ad
poteft rcfponderi ex definitione Vni-
,
&
(koyic ica fpecics eft habens
concra Do£lorem. uecfalis paflllonis
aliud patetexdidlis,qu6d ibi JiCtasftgnatut
rerificatur in primis
turde Specie, vel zfkvifignato
;
hic enim, propriurn prddica-
ineft Speciei
,
eft
fecundi
modi
in
cxcrccnda in primis proportionabi-
liter.Quotics autem
ine/fe
accipitur, infri q.i.
de
Accidente,optimc habet. Supponit igitur fpecies in tali locutione pro fubicdlo fubiedi ipfius pro" prij,vt priusdixit.
Ad
Dodor in
aliud dico,qu6d loqaitur
gic^libus famose de Proprio
his
Lo-
confiderationes reales,& idc6 poti6s tenet diftin" £l:ionem realemeorum,qu
mus cfTe in
ejfe
animz
animz dici-
potentias
in, ficut
cfTentia
,
cui
tamen funt
reaii-
tur,non tamen habitudine fecundum Spcciem. Nec obftat qu6d ly omni ponatur primo loco, quia hoc arguit potius oppontum, Hcut in exem-
acccpto.Primo
Priores enim difTcrenciz in
definitionibus funt minuseftcncialeSiid cftjefTen-
tiam definiri ada:quate cxprimcntes nia;,vel pofteriorcs
:
,
qu^m
viti-
& ica ly /ili, Sc/emper fpeci-
ficant ly omni, Cicat per fe ,8c/ecunditm ^uod ip/um
in
illa.
Ariftoteles ergo redfce dicit,
mune,&
qu6d
eft
com-
vniuerfale cefpeftuindiuiduocum.,pro-
prium autem refpedu
fpeciei.
£c
fi
dicatur,qu6d
refpedus ad quodcumque , non toUit eftenciale: ad quodcumque igicur comparabicur eric vniuerfale. Concedoquod femper eft vniuecfaje , cefpedlus ad Speciem hoc non toilit , fed ad hoc
&
aliud addic.
Vel dic,vt pcius.cecuccendo ad fuppofica Spe-
17.
ciei.quz fecundari6 func proprij, ci
quod Proprium eftproprium
& ica poceft diSpcciei in ordi-
ne ad racionem inhxrenciac,vel ineftcndi^nam ratio Speciei , & non Indiuidui eft adzquata ratio taiis confecutionis. Scd poteft dici commune,vel vniuerfale refpedlu eius,inquantum includitur,& pacciculariter
&
,
fupponit pro pluribus.
Non
enim przdicatur rinbile de Socrate& Platone. inquantum tales,fcd inquantum homines , & Cimiliter in fecundis iutentionibus dcclarat
,
fao
raodo.
Ad aliuddico,qu6d etfiaccidens omnehabeat ordinem,feu relationem dependentix, feuinhzrencix, falcem apcitudinaiis , ad fuum fubie^um, nontamen propterhoc efle eftentialeeiuseftad aliud fe habere & ita non eft formalitet ad aliud, :
& de tali,(formalitcr fcilicet,& non materialiter, feu
fecundum
dici ,relato) loquitur
littera.Mod6 Proprium ciim
fit
Dodor
in
formaliter refpe-
^liuum rationis,non folum habet ScHi oper. Tom. I,
(cferci
ad fub-
^9'
& fubiedo, quoad
,
idem,vt i^.dift.i.habet ifte. Ad aliud dico,qu6daliud cft ioqui de fubiedlo abfolutcfumpto , Sc aliud fub refpedu habcntis
plis pracdidlis patet.
1%.
;
ra,vel quidicas,&:
Cit
16.
585
iedum.fed ad focmale efTenciale cclatiuum,aut
ter
modo conccdo qu6d vt dicit Do&ot
cundo modo non
,
:
plicatiuc tenendo ly intfuantum
eft
prius, fe-
& hoc rcdu-
Cecus fi permifHde quo habet videri infri,quift.i.de Accidente,folyendo princii. dico palia. Et cum allegatur Dodor in 2. quod accipit ibi abfolutum caufz , non funda-
uc, feu fpecificatiue tencretur
;
,
&
&
mentum
fub rcfpedu reduplicatiuc. Vbi ctiam acrendendum qu6d aliud eft ioqui in taiibus de relaciuis
de
duorum primorum modorum
reiatiuis tertij
,
& aiiud
modi.
Ad vltimum dico , qu6d ioquitur hic de cotnmuni,feu vniucrfalicompieto,aut cercein potcntia ptopinqua. Vbi ver6 allegatur ,loquicur de communi,feu vniucrfali incompleto,& in potcntiarcmota,quorum declarationem rctigi prius fuprlk,& alibi.Ledor curiofus addat fi oportuerir.
Qj^ASTio
XXVIII.
qux cft 3r. apud Scotutn. Vtrum definitio Proprijquarto modo,{fii' licet, Quod accidit omni, foli, & fcmpcr ) fit conuenienter data^
QVzrit dc definitione
Proprij quarto
&
modot
quartum raodum , eo quod Porphyrius defcribit quodaraod6 ipfura aiiis tribusmodis fumptura, ficuc
de quo
eft
intentio hic
de Differenria fuo
modo
,
Ipccificat
habetur fupr^.
Nam
Pcoptium fecundf-incentionalitec fumpcum,illis
Zz
}
tribus
r.
.
Expofitio
586 modis
^iribus
vt
modus
ctiiftis
t
qu«
,
,
fcd an fic de Proprjo qiiarto
,
patebic infta,
in littera
,
poteft dici acci«}cns
& ,
raltem
dodlrinam Phiiofopht
modo,
Sexta racio oftendic excefTum dcfiniti rcfpcAa defiaiencium , quod non ccnucnic in bona defi-
rpeciHcat ipfam definitionem
vi dixi quxftionc praccuntcpo-
rednci ad illam primi Poftcriorum
,
y t patet
D£
P Ri M o. Satis noti func termini ex iiquotie$ jftis prius , quid videlicec iefinitio , Mceifitur. Quid eiiitn preprium tjutirto modo , pa-
&
tct,'nue accipiatur primaE-intentionaliter fzcpndas-intentionaliter
magis quzftione
Sc
,
fiue
,
fequente elucefcet. £c in hac quaeftione , Quid Mccidere , quoties fumitur , pacct in folucione infr^ , cap. de Accidentc, huius quxftionis ,
&
&
I.
& t. &
quaeftione fequentc.
pitticalx om»i 8c
&c /imper
foli
Illa:
aiix
fatis notae funt.
,
Per primumdenotatur adzquatioextenfiuacontinenciz , vel praedicacionis , atque generalis habitudo. Per fecundum fpecificatio rationis ineilendi , & przcifa , atque fpecialis habitudo, ic adaequatio (vt ita loquar) intenHua. Per terexomtimn adzquatioextenfiuadurationis , nibusfimui , vt dicic Doftor , conuertibilitas. Denoratur enim infeparabilitas Proprij , atque
&
eius conuercibilitas refpe^lu fui fubiedbi per tria
,
& hoc fecundum eife matcriale
,
illa
&c fecun-
dum
efte quiditatiuum eiusinfundamentisexercendo , & correfpondenter in intcntionibus Ctgnando. Ponuntur etiam illa tria ibi fyncat«gorematicc implicitc importantia fua dctcrminabilia , fcih'cet fuppoHta vel contenta ; &naturam vel rationem formalem cius ; &rempus. ,
,
Vnde
,
i.Pofteriorum dicit Philofophus qu6d de-
monftratio omnis
cx his
eft
qux
func vniuerfali-
quam fuppoHtorum.
TQpicor.cap.ij.
fed e contra potiijs
quia quzlibcc pars
,
definitionis cftinplus,&c.z. Pofter.tcxc.com. 17.
&
fpeculanti.
qua;ft.
nitione
6.
maxime hoc vcrutn ponitur loco Generis
quz
de parce prima ,
eft
& vniuerfaUcec
nullam cxccdic definicum. Ciim igicur Proprium , (icuc
& alis
intentioncs
,
rcperiatur vniuoc'e in
,
om-
nibus nouem Gcneribu« , accidcns Ter6 non, quia tunc tantum cfTcnc duo generalifEma , in-
&
Accidens: incongrue ergo ponitur accidens in definicione Proprij , quia fi pro vno fignificacorum , cunc pco-
quit, videlicet Subftantia,
prium excedit, fi vt communis omnibus , illa ef^ communitas folius vocis:squiuocumautem, inquantum rale,non definit. Ad oppofitum adducic Porphyrium in lictera.
Deinde rcfpondec ad qusficum , tencndo partem afHrmatiuam, quam exprimendo , declarand6que, dicit quod perly accidit in hac definitione primo loco pofitum , implicite habetuc ratio prxdicati
,
& modus przdicandi. Nam lo-
gice loquendo, vt infr^
, qua:ft.z. de Accidente, Harc vcrba inejft , vcl adejfe , vei accidere» importanc rationem przdicati , non praecise,
patct.
fed contrafte
prium
accidit
qu6d
ita
, ,
& dicerc
,
aequiualec diccre
,
Pr^-
Troprium ejt prtdicatum
Nam
quod praedicatur ii> quod praedicatuc in (juatt ejfentiale non accidic : co ergo quod dicitur accidit , habetur qu6d in qualt accidentale dicirur. Per alia ver6 tria qux fcquuntur , fci?
in (juale accidentale.
qnid
non
,
accidic
fimilitcr
;
,
omni
& Joli & Jimper
arguitfcx rationibuspar-
habetur conuerita incellcAus dcfinitionis ctt, quod Proprium prsdicaturde pluribus in ^uale accidentale conuertlbiliter : pofTec addi differentihui fpecie , vel numero , vt
l*rima ratio procedit pcr rationem bona: defi-
foliusSpeciei fpecialiflimae intelligitur effc defi-
nicionis deftruftiue, nam debec dari per
Genus & fahem per rationem hicver6non poniturhec
nitio
difFcrentiam. 6. Topic. aui
Et remittit fe ad diuifionem , fubdiuifioncmVniucrfalisintextUjcap. dcGcne-
ter,tam ex parte tcmporis
Qua: omni^
quam de
,
dpbent
irioderari
,
tam de primis,
fecundis intentionibus
proportiona-
liccr
tibilitas
,
,
,
,
vel conuertibile
&
bihccr loquendo.
De Secvmdo, tcm negatiuam.
priijs
Generis loco ipfins
:
de DifFercnria didlum
,
&
proprium
cft
vc fupra
,
& addit
aiiorum.vt patet fupri,
nitione Philofophi i.Topic.c.4.
remotionem altevt priiis
,
no-
forte
omnia
quod
ferc
cap. dc Generc,
ha:c definitio coincidit
qux
quod
& fupta fa:pc habetur:
re,vel potius przdicabilis,
ratio procedit pcr
nifi
&
genus Proprij ,nec ratio eius , quac cdprddicari de
rius conditionis bonac definitionis
,
,
quarft.^. tetigi.
plurihM, qua vtitur Porphyriusin definicionibus
Sccunda
&
:
dicit
cum
defi-
& nimirum, quia
Porphyrius
,
acccpit hinc
indcexdidlis Ariftotelis.
quodnondebet.AllegatPhilofophumy.Meiaph. texc. coin.4}. priiis tamen deciaraui-iliud di6tum
Propter argumenta tamen folucnda , adducic pulchram diflindionem de accidente,quacclariiis.feu difFufiijs,habcrur inAi , cap.de Acciden-
Philofophi.
te,qu«ft.i.& potcft reduci ad
taui,quia vidclicct conuenit aUeria definito,
Tertia ratio procedit
codcm modo
,
& hoc
fi
proprietas accipiatur primae intcntionah'ter,vc
vidctur ipfam accipere
,
vel
fi
fecundae-intcntio-
naliter in cafu,adhuc dcfinitio abftradJi
ucnit concrcto
,
nec e contra
,
nifi
modorum
propter diucrfiratcm
non con-
per aecidcns,
fignificandi.
primum videturmagisad propofitum. Vndc cit,*»-^*»
quod
proprium non
ficut
,
nijiper accidem
definitum accidit alicui
Sed di-
,
quafi dicat,
,
& c contra,
ita definitio.proportionabihter loqucndoidcfini-
tio igitur proprictatis
,
vt eft
prims intentionis,
bimcmbrcm fic:AcPrimum
cidensaliud intentionalc, aliud realc.
duplex,&c.vt patet in littera.Allegat Philofophu 5»Metaphyficx,pro accidente rcali, tcxt. com. 1 3 inde , implicitc faltcm , & tangit illa intcntio-
&
nalia confcquenter
,
fcilicct ejfein
,
& dici de:de
&
infra , quarft.i. de Acciquibus fupri.qusft..^. dente.& cap.de Subftantia.Dicit igicurquod Accidcns,quod diftinguitur contra fubftantiam, pertinetad confiderationemMetaphyfici,& non Logici.nifi per Accidcns.Sccundo modo ponitur in dcfinitione Proprij,tanquam Gcnus,vel DifFc-
communis duobus
fecundz intcntionis. Quarta ratio impugnat primam particulam pofitamin definitione , quia eft difpatatum de-
rentia generica
finici.
citas,&cognitioeius , euadit pluresdi£5culrates in hisquxfiionibus , vt patet. Confequenter re-
accidit Proprio,vt cft
Quiniaratio oftcndit ah'ud vitium definitio, dari fciiicet pcr copulacionem contra.
nis huius
vltimis vni-
uerfalibus,feu vniuoce, feu analogice. Sed tertio
modoeft quintum Vniuerfalc. £t
haec multipli->
fpondet ad argumcntaprincipalia.
Ad
)
Qu^ftionis Ad primam.per intercmptioncm
aflumpti
:
&
liter
&c.
ponderari qualiter pcr accidens confiderac Logicus accidens rcale , cum camen fit fundamcn-
vfque ibi , exclufiuc (
)
,
&
:
modum
przdioandi difFerenciz
,
Ad
tertium
eodera
,
modo negando
aflTum-
ptum. Vbi, didinguendo de propriecace,dicit qu6d neutro modo definitur hac definitione. Nam ea qux ponuntur in hac definitione , funt entia rationis
,
fcu intentiones fecunda;, vt dicit
Dodtor, tamum defini$mt fetMndum iatellcnnm, hoc efl.cns rationis, vcl fabricatum pcr intellcdlum, non ens reale , quia definientia prxcedunt nacutaliter dcfinicum : incentioncs autcm fequun-
&
tur naturaliter res prima: intencionis.
Dato etiam per cafum , quod proprietas cfl abflradlum , vt ef^ fermo de ea, non definicur
Alftr»llMm m$n rtHi di- conucnienter
hac definicione , quia Logicus de-
gp jj inientioncs abflradta
,
,
vt aftu applicabilcs rcbus
quare non te€th
,
fed
non Rc pofTunt applicari: potcfl dici qu6d proprietas ac-
vt talia
,
,
quia abflrahit abaccidcrc, licet fortcin potcntia accidit , velidcnticc, nontamcnforcidit
,
maliccr, ficuc album accidic
propric
,
non camenalbcdo enim
logicc loquendo. Vniucrfaliccr
,
gnantia
dis intencionibus
,
co
modo quo in
&
,
tumpeifcconfideratorum abipfo. Itcm , accidcncia confcrunt ad cognofcendum ^ModqHideft primo de Anima, quarc non folum
,
per priora , fed ctiam per poflcriora dari potcfl definitio
Item, ciim dcfinicio
patct.
Ad quartnm inquit ex diflinftione prxdidla quomodo accipicur accidit in hac de,
ncgacur igitur afrumptum. Ad quintum , quod licct inconueniens fit definire pcr copulacipnem , dcnocando diflindas :
noncamencircumnon efl nomen detcr-
ftarccsdefinicionis copulari,
ocutiuc
,
vbi diffcrcntiis
minatum impofitum
,
vt fupra notaui
:
fic fit
in
propofiro , vc dcclarat.
Ad vlcimum pacet ex zquiuocatione accinam proccdic de ipfo primo modo acce,
dentis
8.
:
ccpco, vt pacec, De T e r t I o.Liccc prxdida
fatis clara fint,
tangam , & primo circa folucioncm quxftionis. Videcur enim quodperly accidit, non habccur racio prxdicaci cijm ponaturpro difFercntia hic per differcntiam autem non habetur ratio gcncris , alicer fufficerct fola aliqua tamcn paucis
:
difFctencia in dcfinicione.
Icem , contra diflinftionem illam dc accidenquancum ad primum membrum , ciim dicit qiiod eft idem
te fecundx-intentionaliter accepto
,
quod (rj^/w.&cridctur controucifia
fit
eadcm autem cfTcntia tum , & abflraflum ,
fupri.quxfl.
4. in
folutione fccundi principalis
quod
ejfein
,
vbi dicit
conucnit accidcntibus rcalibui,
folu-
indicatiua efTcntix rei,
fignificatur per concrc-
eadcm
igitur
definicio
vcriufqucquod cfl concra fccundam panem eiufdem folucionis. Confirmacur ex didis foprik, quxfl. 7. ad finem , vbi dicit qu6d coincidunt ifla, intcntio, inquantum intentio , & intentio inquantum applicabilis rei , vbi videtur vcUe
quod in abflra(Slo cfl applicabilis rei; fimilitec diccndum cfl de proprietace. Iccm , videcur hic concedere qu&d in quxftione prxccdcnce ncgauic, propriccacem abftradlum Proprij vt cfl inteniio,
fcilicet efTc
Icem , in quinco argumenco videcur inferre canquam inconuenicns illud quod efl neccfla-
rium plerumque difparacum , fcilicet definiri , vt patct dc Gcnere &: Specie , & fic de aliis. Item poflct dubicari , quare prohibetur definirepcrcopulacioncm, cum camen dcfinicio dc-
pcr aliud
,.
tur aliquando per diflinda realitet
inter
,
qux
il-
poncre copulacionem. Iccm , vidctur quod illud illatum in vlcimo
ccc
accidcns
principali
conuenic accidere aftu , modum flgnificandi abflradi , qui opponicur modo concreti , vt
finicione
quod eflcontraprimam partem
qu6d tunc cfTent tantum duo
,
accidcntis
,
tionis tertij principalis.
a£l:u exercito
infri
$,
,
vc prius no-
magis pcrcradlabitur. Incclligit crgo Doftor ibi pcr modum oppoficum ei cui
taui
& fic
quia lunc ignis fub frigiditate,
:
de aliis, quod videtur inconucnicns.Pofrct etiam
definiciones in zfkoft^nate dcbcnc dari dc fecun-
pofTunc vcrificari in fundamencis
fuboppoficoaccidentis, maximc infepara-
bilis, pqflit intclligi illud cuins efl, finerepu-
vt fupri facpe
habecur.
ftur MteiJe-
587
dechrat qualiter ibi implicitc , & aequiualenter, ponitur gcnus Proprij , vcl ratio gencris loco ipfius , totum prius dixi. Vbi aducrte in litte' ra ad vnamparenthenn ibj {/nhocijuod tFtvnd,
&
•7.
XXVIII.
vt hic efl fcrmb de co. PofTct ibi podderati qua-
fcquatur.
,
fciliccc
fi
vniuocum,
efrct
generalifllma,
non
Nam ancccedcns \ mulcis ponicur
,
8c
confcqucns minim^.
Ad
ifla
rcfpondecur.
Ad primum qu^d iuxta ,
fententiam Philofophi 7. Metaph. texi.comra. i6.idcm nomcn poccfl pIuraimporcare,vtexemplificatdc
iuc
,
hocnoinine
quod hoc nomen
Ition ,
,
vel
Ilias.
vcl didbio
,
Itadico
accidit
,
non
folum importat DifFcrcntiam , fed eciam GcnuSi vc nocaui. Ec cijm dicis qu6d cunc fufiiceret ponerc difFcrentiam in dcfinitionc , ncgatur. Vnde rcfert dicerc, Proprium accidit,Si. dicettyProprinm
Cuius caufa maxirae fcquia verbum quodcumquc, cundx-intentionalc , vidctut in fc continere ra-
in qu4le,vel PropriMm conMertibiliter. cfl
&
,
tioncm prxdicati
,
quod non contingit
in aliis
tcrminis.
Ad aliud , notaui fatis fuprk , quxfl. 4. hoc dubiumrficut enim ex parce fundamencorum aliin qMid,Scin quando dicuncur efrentjalitcr ,
&
tjMsle effentiale
aliquando ver6 accidentaliter,
,
in tjUMle accidentale
,
ita
&
proporcionabilicer accri-
ifla intencionibus , vc fxpc nocaui. Poergo poni ^quiuocatio huius quod cfl ejfe in^ vcl potcfl dici quod conuenit accidcntibus rcaica in ada libus in effe cognito confideracis , Jignato accribuicur fecundis incencionibus in adu
bunncur tefl
&
txercito
rum
vel fecuudis, ad modum primaNon negauit ergo vniuerfalitcr ab
primis
fumpcis.
,
inccntionibusf/Ji», uiprk, quxft.4. fed fpecialicerabiflis,
dequibus loquicui,& hoc
dinc ad fundamcnta dici
efft
in, ficuc
:
in or-
liccc alio refpcdlu poffcnt
orane accidens habet
Zz
efft
4
in.
Ad
jo,
Expofitio
588
Adaliud, patebit in feqaentibus , & tnaximi
11,
de Accidente. Ad aliud, notaui fuprll , 8c infrk, in quzft.Ancepraedicamentorum , poieft accipi ibi perdccidem , fcilicet recundario, \c\per sccidetis , fcilicet quxn:.
1.
per aliud
vel ratione alterius
,
vel peraccidens,
,
modi , quia habi-
vt opponitur perfeitati primi
tudo refpediius ad fundamentnm conuenit ei in fecundo modo , ad terminum vero in primo modo : & ica tale fundamentum per accidens confideraturaconfideranterefped^um. Poteft etiam
fundamentum
talc
vel in etTe cognito
,
confiderari vel in elTc reali,
&
diuertimodc dicerctur
Cic
COnHderari ^ Logico. Ad aliud , tadium e(t prius qu^d loquitur de formalitcr
Mod6
finicntibus.
licet
& breuiter dico, & quiditatiue dc-
:
accidentia rei confe-
^uod^uidejt, non
ranc ad inueftigandum
raen ad formalitcr dcfinicndum
ca-
fcd potiijs ^
,
contra.
Aliud
re.
,
dixi fupr^, quzft.
i.
& 3. de Gcne-
enim Logice , aliud Metaphyncc
eft
&
, tamen quia non videtur accidens fecundz-intentionaliter fumptum , feu in
obiicere poftet
Proprio
communi
concrecis ^ Metaphyfico autem vt ijuid. Ad confirmationem , tai^um eft fupri , vbi allega:
tur. Et brcuiter poteft dici
quodpofbor
,
capit
intehtionem ibi , non pro abftra(^o , fed famose loquendo , eo modo quo dicitur ; quod Genus eft intentio. Vcl aliter , quod intentio etiam in abftradlo eft applicabilis
tantcr dicic Dodlor
quod albedo
in
fed
,
littera
aclu,vtno-
fi
applicabilis lapidi
eft
dicitur
ficuc
:
,
&
fic
do
aliis.
Ad aliud dico,qu6dnon
concodit illud, fed inquirit an argumcntum eo-
ponendo quod fic , ficut ponendo vacuum
gat
,
eflcc
inquiritur
,
an in eo
motus.
Ad aliud dico, quod illud eft inconuenicns,vc tanquam genus,
in propofito ponirur, fcilicet vel pars efientialis definitionis
de Gcncre
,
& ita inftancia
& Specic non procedit
qoia pcr additamentum vnum definitur pcr reliquum, Adaliud, licct Philofophus, vbi allcgatur, ,
,
loquaturde coniundione difiundiua, vt patcc in cxeraplis fuis de bono & ente , ita quod incentio eft fua, qu6d non bene datur definitio, quaefub difiunftione refertur ad diucrfa, vt fi dcfiniatur bonum pcr hoc , quod eft efle deledabilc vifui, vel auditui ; aut ens pcr hoc quod ,
,
eft
agcre , aut pati
ret
bonum
elte
:
quia tunc
non bonum
,
,
inqnit, con^inge-
& ens non ens, &e.
tamcn fuftincndo didlum Philofophi vniuerfaliter , vt allegatur , non folum rcfpedu coniunftionisdifiundiiuaE, fed etiam copulatiuc potcft dici, quod ratio illius eft , eo quod vna pars defi-
nitionis
cft
modificatiua, detcrminatiua,& qua-
Vnde
non bene diccrecur , quod Socrates eftct homo, & albus.fcd tantiim homo albus ita nec quod homo eft animal, & rationale non obftantectiamquodrationale
lificatiua altcrius.
ficut
:
:
communc,
ficut DifFcrentia
ponitur vniucrfale
conuenit prsdicari
cui fciliccc
,
in ^uale ejfentiale ,iti talc ac-
cidcns. Si autem dicas quod squiuoceconuenic Proprio, & Accidcnti,tuncnon dcfiniet , ncc crit loco genetis , cuius oppofitum videcur in littera, infrk , qusft. i. de Accidente. Tum etiam , quia fi Proprium dcfinicur , habcbit proprium , quia propria pafllo emanat ex principiis
&
illud
,
& maxim^
& fimilitcc& fic proccfTus in
formali
proptium habebit aliud ,
:
in infinitum in mediis demonftrationis
riorum ,
&
Nam
tum quatuor Vniuetfalia. in
fiuc
& Accidfenti: quia tunc poncrentur tan-
Hmode fignificatur, & ica diuerfimode poteft de-
&
vniuocum ,
^uale accidentale, effe
eftimpofHbilc,
Definiunturk Logico intcntionesvtmoex di intelligendi funt , ita in concreto ,
concca Ariftocelem
1.
,
quod Pofte-
& alibi fzpc.
Ad primum modos
&
iftorum
,
cecigi prius diuerfos
dicendi in his diuifionibus
,
&
vno modo
fionibus Vniuerfalis. Poceft
quod
tencri
&
ad hzc duo Vniucrfalia, cum infertur quod tunc tantijm quatuor vniucrfalia, hocpoceft negari, quia numerus Vniuerfalium vniuocatio
illius
afHgnatur
vel
,
fecundum Species
fpecialiffimas,
vel faltcm fubalternas propinquasfpecialifHmis, propriis
nominibus
,
&
non tantum genericc
nuncupatas. Si ver6 tcnerctur zquiuocatio analogia , dicendum eft confequencer, quod
,
vel
non
definitinquantum xquiuocum,fed vt eft nomcn communc , remote fignificans differcntiam proAccidcntis : itacontrahituc priam Proprij , fic eft nomen generaer immediate addita , f< e contra£tum per fpecialia; vel difFercntia communis , diuifa pcc fpcciales fecundum aliam viam fic fe tenct ex patte generis, vel poten-
&
&
&
&
:
tialis
,
Ad
vt prius dixi in fimili.
aliud.fuftincndo fecundas intentioncs ha-
berc paffioncs , fuo
modo
,
concedo Proprium
&
habere proprium , ficuc prius de difFcrentia genere dixi in fimili : tunc accidens denominatur ^ fuo fubicdbo fumpto vt modtu, vt de Vniuerfali di£bum eft. Scd forte illa probatio non procedit, videlicctquod omne hzhens tjuod quid def/l,vcl definicioncm, habct paffioncm , monftrationem , e contra, quia videtur Philofophus i. Pofter. hoc negate, de quo non curo modo difputare. Et cum dicis quod illud proprium proprij habebit proprium , hoc potcft nc-
&
&
&
gari
,
quia
alia a fuo
ita eft
fubicdo
Proprium :
,
quod non
fpccies
ficuc de propriis pafllonibus
rcalibus dicimus. Licct igitur propriuro vt quid^ fpccics tamen vt modiu habcat ptoprium,non inquantum proprium, fed inquantum fpccics, caftc loquendo , Proprium tamen vt mediu non habet proprium , nec in fundamcntis,ncc in in-
tentionibus.
dcnoteturquod conceptum fimplicem , 6c exptimit cflentiam vnam & qu6d pertinct ad pti«lum adnm intellc^lus & quod propofitioin qua cnunciaturde definito, fit propofitio vna. ratio illius^fcft, vt
dcfinitio dicit
,
,
i j,
fubdiui-
incafu diftingucrcturrcaliter ab animali,fiaccipiantur ^ diuerfis formis realitcr diftin^ais.Vel aliter,
j/^.
quxft. 4. Antcptzdicamentorum : fic faluari poteft controuerfia : fed adhuc contra di6ta quis
definire intentiones:eadcm etiam eifentia diuer-
finiri.
''
Ad vltimum dico, qu6d illud bcnc fcquerecut Logice loquendo , vc hic loquitur Dodor , lic^c non Mctaphyfice , de quo habet videri infra,
dcfinientibus
Ad aliud
it.
& perfcica. Plura addat fngeniofus ledor.
QJi£STlO
j ^,
»
Qu^ftionisXXIX.
589
ftantiam fimiliter accipiendo propriunrfecund^-
intemionahter,clarum
XXIX.
QjfiESTIO
tia, vt
nosde mente
qu6d non eft fubftanloquimur defecondts
intencionibus.
quzeiljz. apud Scotutn.
Secunda
Ffmm Propriumfit diftinSium VmHerfile ab Accidente.
fcilicec
ratio procedit per aliam diuifionetn»
&
requor ordinem originalium antiquoHIcrum, non iam haftenus impre(Tbrum. quaeilionis patet fo-
&
forma
Tertia ratio procedic ex refultatione Preprij»
&poteft confirmariex
lutio illius,qua quxritut de illa particula defini-
& nx
tionis Proprij, fcilicety«w^«', vt patet ex remif-
efieaccidens.
>eum
vt habet ifte fupet 7. Metaphjr-
,
ficae.
ic
Phyfic. text.comm.8.
i.
omnc proprium
rres racioncs oftendunt
vbi remittit fe ad diStz
Quarta ratio e contraoftendit omneaccidens proptium & aftiimit fundamentum cx Philofophoy. Metaph.text.comm.4.i7.& 19.& ex
E P R I M o , termini funt noti , Sc maximi loquitur de intentiotiibus,& hoc vt ^id famptis.
I Pofter. text.comm. j.Tu ver6 formabis argumentarefolute, vt fcis.
Ordo patet nam
Quinta ratio idem oftcndit per viam dedadionis in infinitum , poteft confirmari ex a. Phyfic. text.comm. 66. Omne cnim per accidens tale, reducicur ad per fe tale. Scxta catio reducit ad probandum primum
fione Doifloris ibi, in principio u>lutionis dicit vt p*tet ex prddiiiU
,
in hacquzftione.
D
:
ex didis in folutione pracce-
hzc quzftio , vbi Do-
dentts quzftionis oritur
&ot
pofuit illam diuifionem accidentis
:
& te-
net quod accidens pofitum in definitione Proprij , non eft quintum Vniuerfale : quia tamcn multa videntur facere ad oppofitum, non iramerit^ examinare voluit diftin&ionem harura intentionum,& ^quibus proprietatibus ex parte cei originantur, licct ex dodlrina Philofophi t. de Anima , ponens difTerentiam inter aliqua duo debeat prius cognofcere vtrumque , Do-
&
&
efte
,
.
&
merabrum, cidens,
fcilicet
qu6d omne proprium
ftrudtiuc
,
falcem reduAiue
totnm
fubiedliua ad
(vt dixi)
pa-
tet ordo.Diuifio
communiseil. Di SicvNDo, fcptem rationibus arguit ad partera negatiuam & licct ptincipalis intentio fit de intcntionibus , fcrrao tamen Dodloris extenditur plcrumque ad fundamcnta,& argucn:
do,
& declarando
,
vt folet,&
intentio ad intencionem
,
ita
mirum, quia ficuc fundamentum ad
fundamentum. Prima ratio procedit per viam diuifionis fufficientis entis,remouendo
vnum membrum,& in-
ferendo reliquum implicitc.Oftendit cnira quod Proprium non fit fubftantia , quia tunc vel eftet dc eiTcntia Specici, fcilicet de gcnere fubftantiae,
quod non
contingit, quia tunc poneretur in eius
&
vel faltcm i parte
Vitima ratio proceditex diuifione accidentic membrorum cadit Proprium , vc
fophum in Topicis lib.
in folutione huius quaedionis opti-
,
fub cuius vno videtur.
iam
Ad oppofitum
adducic
Authorem
£xpofitores,&
ifte infr^,
cap.
}
qu^ftione vltima quin-
Anteprzdicamentorum , & 5. Metaph.quaeft. 5.& indc.QujBdam , inquit, dc numcro accidcritium eueniunt fubiedbis ab intrinfeco, & hoc vel rationematcriz, vr quanciras,quz tancum conuenitrebus materialibus licet inftancia fit de ccelo, fed in vericate nullaeft, quia ibi eftmatetia,& notanter dicit rMtone materi*,&c non ipfi :
tem duxillorum
probari qu6d
non
fubftantia,& hoc generalitcr loquendo , fiue de fundamentis, 'fiue de intencionibus. De fundamencisfic,quia tunc folius fubftantix eftet proprium, confequens eft falfum, fecundumveriratem, liccc aliqui concedant ipfum. Confequentia probatur, quia quod cft formaliter de gencre priori , non poteft efte pafllo generis pofterioris , quia ali^is idem eftet ptius & pofterius refpedu ciufdem: pa(fio namqne pofterior eft fuo fubicAo , natura faltem : fubftantia ver^ prior
go impofllbile
eft
fir
omni accidente,er-
pafllonem accidentis
efle fub-
^
to
ejfemiak mzyixmc citcz fubftantiam. Poftetetiam
modo
& Philo-
.
materiae, quia fubie<5tum accidentis,
alio
,
Deinde refpondet ad quzficum , tenendo partem aftirmatiuam. Pro cuius declaratione adducit notabilem diuifionem accidentium , fundamentaliter famptorum , applicando confequenter ad hasduas intentioncs. £t folet fimilis diftindlio (quantum ad primam partem,fcilicet dc accidentibus communibus )poni in Ancepraedicamencis,afllgnando fuificientiam Prxdicamentorum. Videantuc i .
ita in demonftratione cftet peti, tio,cum per definitionem Specici dcmonftraretur paifio , quia idem ciTet medium , & illatum, caufa & eftieftus. Nec poteft poni fubftatia cffentialiterdiuetfai fubiedo, quia tunc falfaeftcc przdicatio eius de fubiedlo ,ficut hzceft falfa, homo efl lapit,vcl *finm. Idem autem & diuerfum funt immediat^ oppofitacircaens, &i(acuml7
definitione
ac-
vniuerfale.
hilorainus przfupponit notitiam eius haberi ex textu, &aUquantulumex praecedentibus , Sc ex-
mc.Ad fcqucntem vero qusftionem
fit
& procedit per locam \ dcfinicione con-
Aor non adhuc determinauerit de accidente ,ni-
plicabit
)
eorum qu« funcin compofito. Vbi etiara
videtur proccdere de fubftanciis , nifi extendatur compofitio ad accidentia , fimiliter materia
Ex folutione namque huius
eft
iftius
foluti
,
de quo tantum luc loquitut
fubftantia in
aAu formali
,
maximc ab,
eft
cns
vt 5. dift. Primi
,
vel
,
ha-
bet,quaeft.7.& j.dift.i.quaeft.^. quod intelligo
comparando
fubftantias intcr fe
vltimatae redudlionis
Quxdam
,
,
&
etiam sii
vt fupr^, quxft.6. notaui.
ratione qualitatem a(^iuarum
,
quae
poflunt poniquatuor primx qoalicates, velfalqualia funt
,
,
fcilicet caliditas
inquit
,
& frigiditas:
qualitates fenfibiles pofte-
riores, ficut funt calores
,
fapores
,
& odorcs.
Quxratur Philofophus copiose in lib. dc Generatione. Tales enim confcquuntur primas qualitates, Tt patet. Nam nigredo communiter lcquiturcaliditatem, albedo frigiditatem , & fic de aliis
fuo
modo
:
quorum
vlterior perfcrutatio
Philofophum , & Medicum , qualitas verd tam prima qu^m fccunda,
perrinet ad naturalem
,
eft feniibilis
,
ide6 notanter dixit Jenjilnles
pefte-
riores.
Quxdam aacem
eoeniunc ab extrinfeco
;
Sc
hoc
J,
Expofitio
S90 hoc dupliciter > rel diu manentia, ad
quae habent Ce
modum habitusj vel ciio defincntia,quz
funt
yc difpofitiones. Primac manenc amoto eorum efFediuo , fecundz cantum duranc , quaodiu durat victus agentis impellentis , vel imprimentis
&
vltimate
,
&
fundamentoram
Accidcns ver6
radicaliter.
vtcfl:
,
quintum Vniuerfale , proportionaliter declarando , applicatur aliis accidentibus enumeratis fiiab intrinfeco
pr
fiue
,
ab extrinfeco cucnianc.
forte pri-
Vbi fingulariffime declarat quare talia accidentia
nigredo ^chiopum, Sed dubium «n eciam fit ab intrinfeca complexione ,faltem de Indis , Singari^ , &Lombardis , Hifpanis, Sc ncdefimilibus patct. Exemplum eft de gyrationibus fadlis in aqua ex lapide , vcl femo, vel huiufmodi proiedis, vel apph'catis. Ec ^ddic propoiicionem negatiuam , dicens quod nullum talium fit proprium , quia non eft con-
appcUantur communia , diccns, vel quia indifFe-
przfentis
,
exemplificat fatis clare
,
mo modo eft eft
,
&
ncrtibihtas
,
&
nam trcs
definitione Proprij
non
particulz fupri pofitz in
S" /imper, verificantur de calibus refpedu alicuius de-
terminaci fubicAi
fcilicet #»»«», yS/i
,
vcpacec; auc faltem aliqua earum, vt inquit. §lMre, inquit, eiiprgterh*c ac' cidens, efttod ittefi fpeciei rationeform* fpecificz,tanquam per fe caufz immediatz, necelTariz. Vbi ,
&
quod inefiSpeeiei, fcilicet primo, hoc ratione forraz, fpeciei fcilicet,& non in-
notanter dicit
&
,
diuidui, inquantiun calis.
Vbi noca quod addidit de caufalitate eius neprzcisa,& immediata: nam per has par-
^.
ceftaria
decaufa contin-
ticulas excludnntur inftantiz
gentj
,
& partiali ,& rcmota
quibus vide Philofophum
i,.
,
vcl vniucrfali, pro
Pofter. tcxc.comm.
& 9. Metaph.text. comm.JO.& indc,& iftum
30.
ibidcm notanter. Similemptopofitionem adducit fzpe. Vide i. quzft. prologi Sententiarum in principio folutionis in opinione Philofophoi:um,& i.dift. Primi,parte fecunda, qusft.^.contra opinionem in principio, & j dift. quzft. 7. contra opinioncm , & alibi fzpius. Omni igi.
i .
i .
tur habenti
formam Speciei ineft tale accidens, non incft quarc conuertitur , &
& non habcnt
i
,
perdefinitionem demonftratur,prim6 deSpecie, : fecus eft de aliis accidentibus prius cnumeratis. Btcuiter igitur diftindio
jdeinde dcconteutis in
forma
eft talis
:
Accidentium quzdam euc-
niunt ab intrinfcco ,
quzdam ab cxtrinfeco. Pri-
mo modo dupliciter
,
cz,
&
fic
formz fpecififunt propriz pafliones ; vel non , & vcl ratione
hoccontingitduplicitcr,quiavel rationcmatcriz , & fic cft quantitas ; vel ratione qualitatum adtiuarum , fic funt qualitates fecundz. Si infunt ab cxtrinfeco,hoccontingitdupliciter,quia
&
vel amotis caufis cfFedbiuis-eorum , pcrmancnc in fubicdis , vt aduftio Solis ; vel non perma-
pent , vc gyratio aquz cx proicftionc lapidis. Ec pnmiacalia dicuntur accidcntiacommunia,vcl pcr accidens. Per oppofitumpaflionesdicuntur accidcntia propria , per fe. Applicando przJida ad intentioncs, de(!larat notabiUtcr quid )Gt Proprium, &quid Accidens , fecundz-intcn-
&
tionalitct acccpta.
_
ceduci ad proprietates
4iabec
Dicit crgo quod Proprium ( vt hic eft fcrmo dc eo)eft intcntio applicabilis tantum accidentibusvltimis, fcilicet in Uttera enuracratis, quz fcilicct eueniunt ab intrinfeco , ratione forms fpecific». Intelledlus
enim motus
occafionaliter
ex proprietate reperta in talibus accidentibus, comparac ea ad fua fubicfta, ex parce obiedo-
&
rum comparacio
paffio eft rcfpedus rationis in
fubiediuc dcrelidlus.cui attribuitur tranfumhoc tiomen proprittm , ficutptius de aliis fuprinotaui. Etindeeftquod modusprzdican-
cis
ptiue di
,
dcnorainandi
,
&
eftendi, talis intentionis.
& hoc vel indiffcrentia communiremotionem przcifz inhzfionis , vel
rcnccr infunc, tatis pcr
fortc fndifFcrentiil contradi<^ionis,hoceft di^u,
qu6d cxcedunt in inhzrcndo» quia non tantum yni dcterminato fubiei^o fpccifico infunr, vt patec de albcdine , quz nnnc homini , nunc afino conuenic , vcl quia infunc & non infunc
vcl
,
indifFercncer.
camcn
cfFc
PofFec
Nam licec homo fit albus
non albus , vcl
tamen
aliter dici accidens
aut fcilicec communitate caufalitacis fatuf
pluribus
;
,
falcem intelligi
potcft talis.
commune, ,
quia cau-
aut communitate przdicatio-
communitatc inhzfionis , quia fcilicec fubicAo , cuilibct parti ipfius potcft incfTe.Et per oppofitum dicitur accidens proprium triplicitcr , fed renc di€t* Scoti. Concludit igitur difFcrcntiam , feu diftindionem horumduonis; auc
&
coti
rum
vntuerfalium
,
quod
ftione ex dcfinirionibus
,
quc-
cft
principale in
&
proprietatibus co-
a Philofopho in Topicislib. i.cap. 4. & a Porphyrio hic, cap. deProprio,& Accidentc.de quibus in fequentibus amplior crit fcrmo. Confequenter refpondet ad argumenta principalia,& vnicil folutione foluit tria principalia argumenia , recurrendoad zquiuocationem accidentis , dc qua qnzftione przeunte habetur, &infr^,quzft. i. de Accidente. Et qiiia taiis refponfio (fi valet ) vidctur concedere proprium cflc accidens , vt infertur in argumentis illis,
rum
8.
cijm non fit fubftantia , ideo obiicit notanter inr fercndo hoc inconuenicns , ornnc fcilicet proprium efle accidens, vraccidens diuidit ens contra fubftantiam. Qupd autem fit inconueniens deducit , quia ncc in abftrado , ncc in concreto res'primz intentionis przdicatur de fccunda. Non primo modo, quia tuncefrentialiter, per feiuxra iliara regulam fzpius recitatum fuprji: Omnii, (cilicet veraprddicatio in atHrath efl per (e primomodo. Clarum atitcm eft quod res primz
&
non cft de intelledlu formali fecundz, nec e contra : non ctiam fecundo modo, quia ficut przdicationes per/e non conuertuntur in perfi, itanec vniuerfaliter formalis in formalem , nec denominatiua in denominatiuam propric logicc : fecundz autcm intentiones denominant formaliter primas , ergo non c contra. Ad hoc argum^cntum fubtilc fubtiliter refpondet. Prim6 , fupponendo zquiuocationem accidcntis ad noucm Genera , ficut & eniis, vt prius notaui, & infra qnzft. 1. dc Accidente , & quzft. 4. Anteprzdicamentorum habet amplius videri. Sccundo, fupponendo qu6d in zquiuocis non intentionis
eft
proprie przdicatio
,
nifi
przfata diftin-
«ftione.
Curaigiturdicitur qu6d
omne propriumeft
9«
accidens, volendo fuftinere quoquomod6 vericatem huius, Proprium efi accidens, dicit quod
cum Proprium omni gcnerc ,
vt eftintcntio
vt prius de ipfo,
fit
vnfuocum in
& aliis dixi,qua-
^mntfn' re in hac propofitione , Omne proprium, &c. fubie£tum pro omnibus fuis inferioribusdiftribui- tidem qutrur.przdicatum ver6 habet accipi pro vno figni- mtdt. ficatorum pr^cisc
,
vtpote pro Quantitate
,
vel
Quali
XXIX.
Qu^ftionis Qualitate t vel huiufmodi : igttur propoficio illa fic vniucrraliterfumpta, eftfalfa.quia dcnotaretur
qubd accidcns vnins
generis przdicaretuc
proprio cuiufcumque generis,quod nonvi-
deturpoflibile ,aliks propriac pafEones
tium
fed
;
omnium
vno nouem Gcnerum accidenii. limitetur ita , qu6d fit Vniuerfale
generum eifcnt
in
accommodacum
;
Cic Cciliccttomtie proprtHm
inhoe
dicit qu6d cft vcra licct non quod omne quod eft in hoc genere eftproprinm. Et declarat vno modo qualis przdicatio eft, dicens quod eft denominatiua,redudiuc falteni,licct non forroaliter,ncurcom-
gintrt efi Mccidens
,
,
e contra, fcilicec
,quando fubiedlum prxdicaenim praedicatio indiredba, Et poftct dici qu6d ibi ptzdic-i-
inuniter contingit
tur de accidente: eft
feu materialis.
car accidens de accidcnte accidcntis
modo qadd prsdicaturfubicdum ,
accidentis fubiedi fubicAi
tindo 10.
ly Mcidens
t
,
,
vel alio
de accldcntc
diucr^mode decla-
Sely /tihie£iHm,8c expoilit
fe
accipie ndo Acci-
,
dcns pro quinco Vniueifali , vi rn hacquzftione eft fcrmo dc ipfo , hoc vcrum eft przcipue in^ przdicatione formali : immo vt (ic falfa eft etiam particulariter,vt patct iicgatiua conira-
&
&
diftoria vniuerfalitet vcra.
Ad quarcum
principale rcfpondct prim6 , feopinionem communcm.vt fupr^,quzft. deGencre taftum eft ,diftingucndo de acci-
X.
dcntc,copulato fcilicct.vcl indifferenrer , fea abfolutc fumpto. Contraquam folutioncm inftat dupliciter. Primi ex diftis Philofophi 7, Mcraph. text.comm. 4.& j. vbi innuit vniuerfiilitcr oranc accidcns dcfiniri dcberc per fubftantiam , de quo iiifril, quzft. 8. Ahceprzdicamcntorum, & alibi plerumquc patebit. Tcrti6 infctt cx illa refponfionc accidentia alia prztcr copulata efle fubftantias , quia eiTentias abfolutas in» dcpendentes habentia , quod eft impoflibile. Eftc
enim cuiufquc accidencis
cft inelTe,
& omne
& de aliis pluribus fundamentis Ariftotclis, & huius vbiquc, vt infri
Vliiro6 ponit folutionem propriam, vt fupra, cap. dc Gcnere, quzft. x. infri, quzft. de De-
,
quae fcilicet proprie eft prxdicatio,
Cic
in materiali
,
diccnda fubiedatio
non
feu indite€ki, quaE potius ,
quam
przdicatio.
Nam
eft
ens in alio
fic
,
magis pacebit.
&
nominatiuis* habet
omne
accidens dcfiniri pcr fubftantiam, vcl fubhoc vcrnm eft loqucndo deaccidcnte
icdlum reali
concedendo vniucrfalitec
,
:
&
quod inrclligcndum
,
cft
implicit^, vel
ex.-
&
loquendo de dcfinitionc compleca rcali , ir huiufmodL Nec fequicur qu6d infcrlur confcquencer iti argumcnto principali dc prxdicatibne fccundi modi, arguitur cnim ab inplicicc
,•
huiufmodi cedudlio admitteretur.fequcretuc pracdicationes per fe conucrccrentur , contra Ariftotclcm & qudd haec eflct per fe primo jnodo,homo eii dpniu , licct non in)m'ediatc reducendo , quod eft abfurdum ,Iicet aliquibus non vidcatur inconueniens , qui communiicr omnia inconuenientiaproconuenientibus ponunt.Pr;dicatum enim habet rationem formae'refpc6lu fubicdli , ic hoc vcl formx elTcntialis , vcl acci-
piu effentiitlibM eitu necefario,vt in illa diflin£lione de mulciplici confecutionc accidcntis in corporcquzftionistadlum cft , non eft fic dc fimitate teCpcCtn nafi ncc dcalbedind rcfpedlu mac-
dcntalisifubieftum ver6 rationeraaterix,& idch
garitz, vel huiufmodi.
:
licct ,exten(inc
informalcm, forraalis
,
,
fola nihilominns
proprie Ioquendo,eft verc prxdicatio,
&
raaximc logiccrquod dico propter prxdicatio' nes idcncicc identicas,quq nec propri^ formalcs, nec propricmaterialcs appcllandz funt.
Deinde
qu6d hzc MCciJcns
,
replicat contra dicta iit
cum
fufiicienci
formalis
,
&
quia vidctur perfeica , Proprium efl ,
accidens diuidatur in reale
,
& in-
tcnponale , quod videtur efte commune iftis quinque Vniuerfalibus. Ad quod rcfpondet, qu6d accidens,vt e'ft quintum Vniuerfalc (de quo cft fcrmo inhacquzftionc) non prxdicatucdeProprio formalitcr, fcd ati macerialiter, poftet efte dubiam,de quo iufrk. Accidens ctiam primz-intentionale non przdicatar dc Proprio recundz-intemionali , niH ad inrelle£luin priiis aflignatum in illa refponnouc. Tamen hzc eft vera, Omne Preprium ehaccidens , 8[c. quam vocat vltimam refponiionem , quod verum cft comparando ad przcedcntcm immediatc. V9I (i intelligit gencraliter , tranfmutetur littera. Vel
:
oporcec crgo addcre
nitur in depnitione pr*dicMti
,
fic ,fitbit£lHmpo-
& egrediturex princi-
AeeiJes »mrt/ilt dt^-
n*
niiMTftrftilr-
iiOum j«#> meio.
,
loquendo , diuidatur przdicacio
& materialcm
12»
cundi!ira
Aateprzdicamentorum , foluendo vltimum , habec qu6d non oportet conccdere illam prxdicationem eire denominatiuam,ncc vniuocam, &c. quia talis diuiiio habet locum in przdicatiene fecundtim fe , hoc eft , formali , &
qu6d
II.
591
vniaecfaliter
/.
fi
*
autem
principale
eft
J^
falfa
accidens
autera
TriiicMtio
,
confcquentcr inlittera, vt fatis patct. Alio modo refpondet Gc in umili infr^,quzft.
ditcCti
ftrmmiu ftl»
le
Requiritar tamcnfolitari^ inhzfio.vc definiatur accidenspcr
fubiedum, non ramen
faria,
& vniucrfalis
tamen
omnem
cft
nccef-
aliquam,non
quareecfi
:
proprij condicioncm habet acci-
dcns, propcer ipfius per fubicdlum definicioncm. Dicic igicur
pcr
fc
,
nocamcrDoftor , qu6d hzc non
nafue efifimtu
vniuerfalis. /**ry?
przdicatio per fc
,
quia
enim
ticc necefTaria
,
cft
nec
& omnis verum cft fccundi modo-
inferc deomni,
eft neceflaria
,'quod
loquendo de perfcitatc primi , & ram, pacer igicur ad argumenruro.
Ad
Trtdlcati»
ateidtntk i»
fuhieHo
nott
tftftrft.
quiflcufn principale rcfpondet notantcr,
>3-
diftinguendo dc/^ry?,vtfcilicccdicic immcdiationem , vel caufalicaccm nccelTariam cfTcncia-
lem. Primo modo conccdit omnc accidcns incffc alicui per fe , fed non fecundo inodo , & in hoc videtur crraflc rcgula Burlci fupercapur de
Otntu aeeidtnt
inrft
dic,
Proprio , Prima perfcitas vidctur poirc reduci ad aliemi fir qutmido. tertium modum , fccunda vcr6 ad priroum , fead ilcundum , vel quartum, quoquomod6 , lud quod addidi ex 1. Phyficorum. Vidcacur expofitio fingularis huius fupcr 4. Mccaphyficz, quzft. 1. alibi pleruraquc..De hisericfermo
frtiicatio deneminstiuH vniuoc4f
prolixior infri, quzftione finali fupcr
quod illa particula,fcilicct. Velpttefi diciquoi &c. cft fecunda pars illius refponHonis vltimz , de qua loquitnr. Accipicndo tamenalio modo accidens, (.vt i'n
&
&
Porphy-
rium.
& in-
Ad fexrum principale,patet folutio ex didis: zquiuocatur enim de accidcnte, vt patct.
fr^,quzft. I. de Accldcnte) illa przdicatio eft vera , cliam vniuerfalitcr , fic fcilicet, Omne Prt^
Ad vlcimum principale, dicic fingulariflime, qu6d propriuro ficur non cft accidciis fcparabi-
folutionc quzftionis przccdcntis habctur,
ritm efi Mccidtns, id
eft,
pczdicatum non eflcntia-
fi
le
,
ica
nec infeparabile , quia illa diuidoot accidcns.
frofrium mt ift
atcitUnt
infefmraiili.
.
Expofitio
59i iens > vt ralis
eft
qdintom Vniuerralc >
ipHus competit vttique
,
& ratio gene-
quia vcrumque
eft
pfzdicatum infM
oppoficd vcriufquerrecus eft
de proprio , vc fupr^ , in folutidne qqaeftionis, teciglt t de quo magis infrk,qua:ft. z.de Accidence eric fubtilis fcrmo ncgacjgicur Proprium :
,nam
eileaccidens infepa^abile ret
^4*
alicer
con^Iude-
De Tertio.
Licit dida in hac quxftione fatis ex praelibacis paceant , tamen vt confuecu-
morem geram,cun£ta
mo circa folucionem detiir
qu6d
paucis difcuciam.Pri-
principalem qu
illa diftin6lio
fikprimzuareiconfticucione, &encitate, &per o^^oCn\im ah extrinfico quodaduenic reidenouo AeciitntiM poft eius cfrecomplecum duratione. Aliomodo ^utmoi» poceft inccliigi in ordine ad efHcicntiam incriti- eueniunt rii fecam, & excrinfecam & hoc magis fonanc vcr- »b intrinfi" ba. £c cijm dicis qu6d nihil efficic in fe, nec mo- tt. uec fe , dico quod hoc falfum eft in dod^rina huius, vtpacec j. dift.Primi,quaeft. 7. dift.j. Se:
&
ciMidi,quaeft.io.&
t j.
quaeftione penulcima
cione quod poceft efTe in racione^»0.
, &-alibi. Idem cnim in ramoues & motum, licct non
Dico nihilorainus qued,abfoIure
omne
loquendo,
dift.eiufdem,& ^.Mecaph.
accidens aliud a Proprio poteft
dici euenire ab extrinfeco,Iicct refpcdtiue loquc-
cum quia nihil agit in feipfum, mouet feipfum nam talia funt difubiedo , feu fuppoiitd tum quia om-
do hoc ab intrinfeco,& illud ab cxrrinfcco eueni-
ne accidens coxuum fubiedo caufatur k caufa efTeAiua fubie6ti,ergo ab ektrinfeco:fed t le ell
in do(^rina huius,irom6 fubftatia genita eft caufa
procedac
,
,
(icut nihil fttn<5l;a
:
:
quantitas in tn9cerialibus,& alia pIura,ergo male dicic, illa eiienireab intrinfeco.
Item, quare pocius r^tione materix,qultm fortnx fubftancialis cuenic quancitas , cum vcraque
Hc de fe aequc indiuifibilis ,& peraccidens,fcu per quanticatem diuifibilis , loquendo dc formis extenfis
:
cum etiam quia coelum ponicur quan,
tum & fine matetia fecundum Ariftotelcm & Commcntatorem , non ergo ratione matcris ,
fcmper
,
,
redicari]r,dequoin fequetibus.Similitecillaalia propofitio,oiTi)neaccidens
efFc<5tiua,feu
cozuum, &c.
falfa cft
prod,u6tiuafuorumaccidentium,vel
falcem poceft elTe aliquoru talium. Sed ibi pofTec dubitari, an per motu,0n certe per murationem, an per fimplicem emanationem, de quo alias. Ad aliud poftet dici fecundum vnam viam,
quod
&
rerminaca , fiuc fic dcterminaca ide6 congruc dicitur aduenire compofito.racionemateri^.non fic ratione fotmae. Similiter omnis materia eft :
diuifibilis
,
& enticatiue & quancicaciuc, non fic
qualitates a£);ius,cum fint accidentia^ ficutaliz
communiter non aggregatum inforret , quod maxime vetumeft
qualitates pofteriores
in habentibus plures formas
quare non declarauit, penes quid infuht ?
Item, i.Phyficorum, rext.comm.So.dicitPhilofophus quod materia cum forma funt caufa
omniumaccidentium,non igitur qualitatcsadli' ]ix, feu primz , vt dicis,erunt caufa aliarum. Per jdem poteft impugnari quod fequitur deforma Speciei.
ftem
f
,
viderur
quod
illa
caufalitas arguat di-
ftin£l;ionem realcm paflionis afubiedo:qualita^es
Speciei
modo cum ,
primam
nam omnes,prarter
&
&
vi.Ttn
ris
&
alibi fzpe. Scd qui vellet tenere 14. Ariftorclis,po(rctdicerequ6dverbaDo6tohic habenc incelligi dc accidcntibus gcneradift.
bilium,& corrupcibilium. Vcl difting^uendum eft demaceriapro principio intrinfeco, vel pro fub-
que dicatur accidens ? Item , quoniodofub oppofito. accidcnfis.maxime infeparabilis, poHit fine repugnantia intelledus intelligi fubiedum potius, quim fubiedutn palHonis fub eius oppofito?
ieclo.
,
haec intentio proprlum eftaccidens per
&
Ad aliud poteft dici,qu6d ideo de illis mcncionem non fecic, quia, fecundum opinionem multprum
,
funt proprizpafHoncselcmentorum, de
quo infr^ ,
qua:ftione finali fuper Porphyriii erit
fermo. Suftinedoaucemqu6d
accidens refpedu fui fundamenti poteft fub eius oppofito intelligi.vt videtur.ficut fupra , dc
accides,dicetur ibi penes
Modis
qucd
,
intelligendijgencralitcr didlum eft capite
de Generejquare igitur non vocacuraccidcns,& quomodo ei conuenic definitio pofita hJc 4Pocphyrjo, & ^ Phil6fopho in Topicis ? Item,po(Tet dubitati quid intelligic ^ctformam ^peciei, ain fcilicet formam Phyficam , aut diffcrentiam abillafumptani,auc cerciam encitatem,
&confequcntcr omnia membraimpugnare. Item
,
vidcturinfufficicnter loqui de acciden-
tibus, quia de refpeftiuis ciCjtiec
nullam mencionem fe-
penesqtiid infunc oftendic.Similii:erquid
dicendum
eric de qualicacibus prima; Speciei,& huiufmodi. Plura alia ponderari hic ppfTcnt , fcd his exclufis darur modus euadendi omnia alia»
Ad priiTium
iftorum
,
fuftincndp illam famo-!
nire eemfefit».
&
&
Item, quare quartum, quintum VniuCrfalc, non vocatur accidens,ciim fundamentum vtriuf-
Item
quomodo dicitur adue-
,
cft
,
rum,
&
:
f!lu»ntit0t
vc
przfupponunt quantitatem. Similjter de proprjo maceriae , quancitatis, quoad pocencialicatem,&non afliuitacem Phyficam &:qnoad cfTebafim, receptaculum aliorum , fic dc aliis pluribus , qux habenc conflderari ^ Philofopho reali. Qupd addicur confequenccr dc coelo, eft falfum, vcpaccc jn"do(JI:rina iftius , in %. Scntentiaeciam
cfTe propriae
vt patet.
,
,
ponitur,forroa aduenit materiq quantae,licet
confcquaniur formam
etiam clementorum videntur
pafliones illo
17,
quanticas eftconcreaca maceria:,fiue inde-
omnis forma. Similicer ctiam
ineft quantitas.
Itera,
l(f,
congruam , dico qu^d vno niodo qua-
ab cxcrinfeco non
niencibus ab incrinfeco
I
efTe
pofTet ibi ly ah »«tr««/f«,incelligi
&
argumencum.
dini
fam diftinftionem
Ad
aliud de in caufis
finc
accidenciaper
quod infunc compofito.
primo Phyficorum poteft
datur ordd mcdiationis,
dici,
& imme-
diationis.Poteft etiam diftingui dc ^«fl,&
tjiiod^Sc
refpedlu caufacionis,& paflluf inb^fipnis.Per ide
&
ad aliud,quod fcquitur de forma fpecici, hocfi intelligacur dc forma partis,de quo infri magis. Ad aliud tadum eft priijs,& quzftionc fequcnte adhuc habct videri , qualicer incclligacur propriiim caufari
:
fcd »n diftinguacur realiter ^ fub-
iedo,problema eft,& aneiufdcm,velaltcrius generis cum fubie<5l:o,dc quibus alias.Dicatur etgo breuiter pro nunc,qu6d pafHo emanat, feu ebullit ^ fubie(5bo,vel ab eius principiis,& in hoc intelligitur
quodamoiodo
caufari.
Quod
additur
de qualitatibus elementorum,patebic infra,quaeftione finali fuper Porphyrium.
Ad
iS.
Qu^flionis Ad
aliud dico
qu6d
,
licct
nomihe gcnerico
Jjoflitvtrumqucdiciaccidens ,vci pracdicatione
tamen nomine rpecifico,& capien-
dicitur in
argumento primo principali
Proprinm non
,
quid
do accidens pro quinto VniuerfalirSc non ooftat qu6d fundamentum vtriufquc dicatur accidens, quia
prio fpecici in gcncre Subftantia:
extenfiua locutio.
eft
Ad aliud, patebit
I^,
infr.^, qua:ft.i.
de Accidente.
Sed pro nunc dicatur , qu6d cauia diuerfitaris cft confccutionis,&rationis intia:rendi hu-
alietas
ius, &c illius:& ideo
cidens
Ad li
vnum per Ce,
aliud
,
de Genere
Ex
lu.
altcrum perac-
ineft.
in figHr* contingeb/tnt il~
qucns videtur ad propofitum,quia diuifio
cnim fundamentorum»
fubftantiam
/pecialiter
mx
,
»
&
&
,
de
commu-
conditioncs
alias
ma
fpeciei.
duo prima dici.
Ad
:
&
ad impugnationes
differentiam enim
for*-
icu proprietatis indiuidualis dicitur for-
Proprietates etiam Phyfica: confc-
&
quuntur formam Phyficam, Mctaphyfic* Mctaphyficam. Non tamen ihconuenit quod aliqua: proprictates conucniant rationegeneris,
(t<{
cui prim6 conueniunt habet fc vt fpecies.Vnum-
quodquc
in fua propria ratione formali confi-
dcratum , habet
vt forma fpe-
fc vt fpccics, vel
cifica^
aliud ,
,
patet
qu6d locutus eft de manifeab omnibus concedun-
& de his quz
tanquam diftin
ftus
<^
:
rcrum abfolutarum , quam
ftione Quodlibeti
,
res tales, vt 3 . qua:-
& alibi habet
iftc.
Sed
hifti-
nendo oppofitum , alibi ponuntur modi confecutionum talium, refpcdbu fubieftorum. Fundantur enim communitcr in accidentibus abfolu-
& in eis fuo' modo pofTunt reperiri acci& palllones fed^in ordinc ad fubftantiam vt communiter omnia funt accidentia & ,
,
dentia
,
,
conlequenter
tis
& fcquaccs , qui ponunt tertiam entitatcm rcfultantcm,quae non eft accidens,vt patcr.
ipfum
proprietatibus
Ad aliud, polTet dari quodlibet illorum trium,
di
Item, ciim dieit in tcrtio principali qu6d Vmni ex compofitione , &c. Videtur elTc contra
refitltans
,
,
,
,
,
hoc loquendo de rcfpedibus adualibus. Quxre
cft
Proprium.
item, vidctur quod efi fitbiiantiA
cationc matcriali
»
illa
fit
propofitio, NuStimpro^
falfa
ifta eft
,
quia ficut in prxdi, Proprium efi acci-
vera
vtDoftor confequenrer declarat, ita &'iftai efifid/ftantia & hoc fuftihcndo id quotl communitcr tcnent Scotiftx,videlicctqu6dproprium fubftantiae fit rcduftiuc in gcncrc Subftantix,& ita qlioquomod6 poJHt dici fubftantia , vc
densy
Prtprlum
,
vidctur. Itcrti, qiiod tangit confequentcr in prima folutionereplicx,dezquiuocatione accidentis nouem Gencribus , videtur dubium ; iiam fi cns cft
vniuocum
fubft&ntiae
& accidenti
efi accidens
,
vnd
&
hocfuftinendo illam opinioncm, qux ponitomnes proprias pafllones in fecunda fpecic Qualita-" tis,
qux ctiam
poteft clici ex didis
Dodoris hic«
& alibi,in his logicalibus. Item , vidctur quod
Doftor per fe infeproprium , quod non idetur verum quia tunc proprij proprium eflcc in infinitum fimilitcr proprium diftihgucrctuc realiter ab eo cuius eft proprium:quia fiuc ponatur eflc proprium fpccici eiufdcm gcncris , fiue vclit
rius in aliquo gcnere eflc ,
:
omncs tales
diftindx cfTentia*
proprium diccrcntur de eodcm
vt ad propofi-
quod
accipicndo accidchs ctiam pro
fte vero loquutus eft Do<9:or hic
,
videtur
fignificatorum, vt puta pro gcnerc Qualitatis,
alrcrius
&
y
liter
,
,
ciam
habebitur intentum
fint :
fimiliter accidcns ,
&
nam dc tali
in-'
de
fuc*
tun^ fufficiebat, vtoftcnderct diftindionem fun-
feriori diceretur intcntio Accidcntis,ficut
damentorum, quibus applicantur iftxduac intcn-
fupcriori,& fimilitcr intentio Proprij pcr te,quo
tioncs, de quibus hic quarritur.
Communiter
cftcontra
Doftorcm infra, quxftione
finali
fupef
fcqueirctiir
quod
etiam loquuntur Authores dcaccidcntibus in ofdine ad fubftantiam , non de accidcntibus in ordine ad accidentia. Pofito ctiam quod aliqui
contingeret dcfccndcrc fub prsdicato vniucrfalis
refpcdhis
affirmatiuc fupponente confuse tantum,
&
, vt puta intrinfccus aduenicntes , ncconfcquantur, non taracn propterhoc
Porphyrium. Item , Ci fua dcclatatio valet ,
quod
cft
fcqncntisjvt patct,nec confcquuntur formam fpc»
contra ipfum vbique. Confequchtiam declaroi quia dicit qu6d hxc cft vcHiOmne proprium in hod genere efi accideni y\t accidens fupponit pro aliquo
De refpcdibus vero identicis dubium
fuo infcriori , ficut cxemplificat confequchtei; de
ceftario
funt propriac pafIiones,quia illa
dei in
fe.
eft
necefutas con-
,
eft qualitcr pricdic^ntur,
dc quibus alibi,quia
Quod
yltimi additur de quaUtatibus prima: fpecici , patet cx didlis, infri magis, important
&
cnim
refpe(flus, vt patct.
Videaturifte
i
j.
quxft.
&
Quodlibcti , alibi plerumque. Confequuntur ctiam fortc talia formam indiuidui , ic non fpccrci. Tacuitetiam qnalitates fecunda: fpcciei, vci quia immanifcftc , vel quia pafliones propria:, vt multisplacct, dequibus omnibus in fequentibus crit prolixior
fcfmo,Dco duce.
Secund6, circaargumenta principalia, Sc9ti»ptr.Ttm.I.
animali.
Quod
tranfcendit propofitum.
& folu-
* ^^
potiusaccidcns fitvniuocumnouem Gchcribus: primum ponit iftc,& fcquaccs vbique. Item, videtur qu6d ifta fit vcra, Omne proptium
in Antcprxdicamcrjtis de fufficicntia Prasdicamentorum , j. Metaphyficae , alibi. Succin-
&
entis in
& accidcns,intclligitur de cntc reali»
cuiufmodi non
prium
Ad
ncc fcquitut
Item,non videtur formaliter rcff)ondcre ad tria
nitcr.
ftioribus
,
dcfinitionc.
principalia argumcntai Similitcr ncc replica fe-
nominationes
fto.
quod infertur dc
& Diffcrentia. OmnU nam-
Specie,
feu fubieftorum capiunt intentiones
&
efiejfentiAliter
patet cx di£bis fupri fa:p^ in fimi,
f «f , vt inqnit Paulus
I.
595
tioncs eorum, aliqua pancis tangam.Prim^, ciint
endem /uhnMntia Jpecieii vidctur cnim oppofitum huius efle vcrum.vt com* munitcr tcnent Scotifta:,& hoc loquendo de pro-
tnateriali,non
%
XXIX.
tangit confequcnttr ihvltima refpOn-
fionc,de prxdicationc denominatiua, Videtur ef^
multos, qui ponunt prxdicationem de* nominatiuam^priori. £t quod additur de prxdicatione xquiuoca , non vidctut congruuhi» duia in «quiuocis non eft prxdicatio , cum prthdicari fit pr* ali* dici , non foium vocc figfc contra
&
nificari.
Item, videtur qu6d ifia prxdicatio fit vera,faltem vt modus , Proprium ejlaccident , ficut & illa» Proprittm tfi jpicies , & hos cipiendo accidensi
AAa
tf
^J*
vt cft quintiira Vniuerfalc , cuius oppofitum diin principio folutionis recit Doftor in fine , plica fcquentis. Circa quartumprincipale,& fo-
&
lutioncm eius,non oportet immorari hic,quia fupra, quscft.i. de Genere tetigi plura circa hxc, alibi infra , qa£Eft. Antepracdicamentorum , farpc habetidem,fedpropterilluddi(ftumin folutione , cum dicit ,/ed/MJficit ad hoc ejuodfiihieElum ponaturin definitlone , &c. poflet dubitari , quid fic nigrefubiedium per quod dennitur albedo , do,&huiufraodi. Vidctur ctiammirum quod
&
&
&
,
dicit ad fincm totius quzftionis , fcilicet quod Propriumnon efi accidens infiparahile,cam tamen fic
accidens reale pracdicatione materialii& accidcns intencionalcpraedicatione formali autigitur fc•,
parabile, autinfeparabile
Xd.
:
non primum,vt
patcti
fccundum.
igitur
Ad primum iftorum potcft dici , vcl quod loquicur Doftor famosc, vt communiter in his logicalibus,de Proprio,fuftinendo videlicet omncs proprias paffioncs de Gcnere accidentis;vcl qu6d capit hlc ejfentialiter idem propric , pro cflc dc cffentia,ficut alibi faspe habct
.
i
M
:
& fic fequitur quod
Ncc Scotiftaeilli multum mentem eius , qui dicunt paffionem eflc cflencialiter candcm fubicdo.Vcl fccundo,qu6d proprium fubftantiae non eft fubftan-
feriui
non
indiredc,
dircfte
,&
formaliccr cale, fed canciini
& reduiliuc, ficuc diftcrenciae diuifiu*
generis dicuncur inferius ad ipfum.Suftinedo ver6 aliam via oporrercc diccre confcquencer,fortc
fccunda fpecies qualicatis non eft fpccies aliqua, propric loquedo,fed modus quidam. Vel fi poneretur in
codem gcncrc cu fubiciSto fuo,omnc pro-
prium negarctur proceirus
in infinitii
:
nam ftatus
cfletinfccundojvelefletita^w, qu^dno^^fto^/^fcd viacommunis Scotiftarii de refpedibus aptitudinalibus facilior eft,& magis ad mentera Dodoris.
Qupd ibi tagitur dc diftindionc reali paflionis k fubiedo dcclarabitur in fcqucntibus,& alibi fajpc notaui.Quod ccia addicur de Proprio Accidete
&
applicandis eide fundamcnto,patct cx didis quod Jion fequitur fecundiim illam .via, quam ceneo,
&
infra magis ad
hoc refpondcbitur, quaftionc
illa.
Ad aliud de defccfu ilIo(quod cft fatis noiabilc) poflct conccdi fecundum aliquosdefccnfuscopulatus,licet
qu6d
non
copulaiiuus. Vcl aliter,
& meli
gi tur ly quod
iis,
in
fcnfus:Omne quod cft hoc gcnere eft accidcns,& ita \ypro-
^r/»w»confunditur,non aute ly /icnV«M.Poflet etia dici,qu6d Dodor no curauit dc hac micrologia in his fermonibus fpcculatiuis,vbi trafcendit pucri-
lia,& fophiftica. Eligatur refpofio quse placueric magis,fed fecunda magis fapitad mentc eius,fci-
tioneper modum adius fecundi, id eft, poft compofitioncra.Nam formara eflc in materia eft compofitum eflc quoad adum primum. Vclfortc loquitur famosc , non poncndo tertiam entitatcm: fcd prima rcfponfio magis placcr. Ad aliud, facile cflct refpondcread fotmas ar-
nes. Exemplu fecundi, OmnepropriH ejuodefiinhoc genere iUud efi accidens : fcd primum placec,& neu-
gumentorum. Pofletenimdici,qu6dillairia argumenta procedunt dc proprio primae- intentio-
propofitio cxplicitc,&
& de accidentc tali,fed quae-
de intencionibus principaliccr. Ad aliud dico,qu6d licec illa replica no fic multum eflicax,Do
vjdcretur qualicer aliquo
modo
poflet faluari
prsdicatio accidcncis rcalis de Proprio ; vc eciam oftendcrec diuifionem entis in fubftamiam,& ac-
& rcale & ra-
cidens reale, euacuarc cocum ens, tionis
,
quoquomod6.
Ad aliud , patet cx didis , quia famose ponic proprium genere accidcncis, vel qu6d non inre-
licec,vcl
qu6d \ypropriu,\t\ ly^fn«-f confunditur.
Exemplum
primi, \t omne ^uod in hocgenere
efi pro-
prium,illudefiaccidens:Sc fic cruncdua: propoficio-
cro
modo confunditur
ly accidens. Eft igitur vna dux implicicc.Poflct eciam
diftingui fecundum compoficionem , & diuifionem,&c.vc volueric folers leftor. Ad aliud , paccc qu6d loquitur Doftor hic de prsdicacione proprie denominatiua logicc, qua: cft
multum
logice loquuntur, qui
illi
denominaciuam k
priori ponunc. Quod addicur de pracdicatione zquiuoca, patec qu6d loquicur cxcenfiuc, vc Philofophus in Ancepracdicamencis.Poccft enim dici
& propofitio,muItipIcx.In omni namque propofitione eft,fuo modo , prsdicatio; non tamen vera,ncc falfa, fed diftinguenda cft il-
qnod nec accidens
la,in
&
poceft ncgari
ficuc racionale
,
camen fubftancia,falccm Pracdicamentalis,eft enim accidens non cranfcendens. dicicur ens,non
Ad aliud de zquiuocacioneaccidentis
,
pacebit
pracdicatio,ficut
qua prxdicatur a^quiuocum.
Ad aliud potcft dici,qu6d loquitur Dodor hic
&
de pracdicatione identica, feu quiditatiua, non modali Accidentis de Proprio , & intelligit quod funt diftinda vniucrfalia vt 5«/Wfumpta:quia quidi
infra,q.4.Antepracdicamcncorum.Loquicurenim Do6tor hic propric Iogicc,& ica cenec xquiuocationem entis.ficuc fuprkfacpc cadumcft. Ec fimiliccr diccndu cft de accidence,fed de hoceric amplior fermo,vbi priiis,& fupra,qua:ft.9.aliqualirer pertra6taui.Poflec cciam nomen magis comune cffe vniuocum,& mintis communc a^quiuocum, in cafuj& ide6 non cenec argumencum k minori. Ad aIiud,quod cangic bonum niotiuum,poceft concedi quod infcrcur,tenedo illam hypothefim,
^«»^;&»?o^w,7wo
imm6 ex di^lis in.hac foIutione,vidctur qu6d Do-
ter fubiefta
&ot
voluerit proprium efle eiufdem generis cum rubicdo.maximc in acciuentibus,&ctiam infub-
non ita exprefsc & hinc poteft fundamencumbonura pro didis Scotifta-
ftantiis fortc,fed
accipi
lum ad mencem cius.
:
i 8.
formaIis,& a poftcriori faltey?«<»^»W(r)^,Iicet
a priorijemndum dici,\c\ inefie,de quo alias.Ncc
€lo poceft dici Subftacia, fimilicer ecia ncc Quanricas, nec Qualitas, fic de aliis. Ec fi inferarur :
*7*
in illa implicatione inhocgenere, fubintcUi-
proprium
ftio eft
x€.
de mentc Doftorisjdico qu6d incelligic hic pcr /«-
infcrt de definitione fpcciei.
naliter accepto,ficut
J.
Ad aIiud,fuftincndo quod communf ter tenctur
imitantur
tia,proprie Ioquendo,fed fubftantiae potius. Ad aliud potcft dici, quod loquitur dc rcfulta-
Z
,n
Expofitio
594
^a. ^"*M-
Trepriu '""''
^
pofllt dici
&
conucnit,eft forteinnorainatum,ficut
communi-
odorum,faporum, & colorum. Confcquunturcnim huiufmodi accidentia determinatam coraplexioncra, & raiftione qualitatura a6ti-
uarum ,
quac in pluribus matcrialibus entibus al-
terius rationis laluatur feciidiira gradus.Eft
corpus
fic,vci fic,miftuui,& fortc
cnim
propter tantam
com
% ^.
.
Qu^ftionisXXX. communiratera iftoram
diftinxit
fpfa ab accidencibus copulacis
Philofophus
qu£ videliccc
>
in
quibufdam naturis decerminacis reperiuncur.Nihilominus tamen , abfolute luquendo, reducuntur definitiones completz quictatiuz ipforum, aut implicitc,aut explicitc ad rubieda,{icut in
fi-
imaginamur dc definitionc materialium pcr
\ «iMnAX
mili
•***"**^-
materias, qiuc tanien rar6 exphcitc ponuntur.
Ad vltimum prium
formali
dico
etiam polFct negari
&; fortc
:
qu6d'Doftor ncgat Pro-
,
accidens infcparabile przdicationc
efle
de praedicationc materiali
,
loquendo
quia fundamcntum accidentale cui applicatur.non cft formaliteraccidens fcparabile , vel infeparabile , licct fit ali-
quid
talis
:
accidens etiam incencionaie
,
&
prasdicacur formaliter de Proprio
,
quod
Accidence,
&
dc aliis Vniucrfalibus,fiuepra:cise idem fic, fiue aliud, non eft poficiuc feparabile, vel infcparabile , fcd cancum permiffiac , prsfcindic ab Ttroque. Proprium ver6 ncc pofitiuc , nec permidiue cft illud ficut animal pcrmiffiuc cft irrationale,homo ver6 minimc. Forte tamcn ha:ccft
&
:
modas,Proprium efiacctdens/epar^iUyCicui
vcra,vt
cnim
fic
conceditur
efle feparabilc
Q^
,
ellc
accidens , ita conceditur
vel infepaiabile.
T
iE S
I
XXX.
o
595
hominis cft huiufmodi refpedhi rifibiquare adku fempcr incrit rifibile homini
fpccifica lis
,
,
ncdum
aptitudinc
,
vt dicis
argumcntum principale, vt
:
h«c
patet infra.
Sccunda ratio proccdit cx prioritate fubftantia: rcfpedu accidcntis vniuerfaliccr , vt habccur 7. Mccaphyficx , ccxt. comm.4. & inde quod non folum verum cft dc prioritate natura: , vt :
vidctur cxprcfsc ex tcxtu Philofophi , fcd ctilm durationis , fub accidcnte fic fumpto inclu-
&
Proprium
ditiu:
tadas
ibi
,
,
vt patct pcr alias particulas
fcilicct Jrfiniiione
,
&
cognitione
Seamda
ratio procedit ex potentialitate paf-
fubicdirefpcdu Proprij
fiua
, qujc.vocacurconquia poccft indifrerencer cfTe fub ipfo,& cius oppofico, ficut materia cx qua rcfpe&a fonnac , fuo modo ( cft fcntcntia Philofophi 9. Mctaph. tcxt. com. 1 7. ) ita materia in qua
tradidionis
,
&
rcfpedu accidcntis vniucrfalitcr fumpti. Ad oppofitum adducit Porphyrij authoritatcm iniittera,& idem hAbet Philofophus in Topicis.
Dcindc paucis refpondet ad qnxftionem ,• tenendo partem affirmaciuam, & remiccic fc ad di6ta in quacftione prscedcnte. Vnde patct ordd quxftionis , vt ponimus eas , & tranfmutati6 ipfarum,vt alij eas ordinarunt. Didum cft enim epto
inhac-
Jit fuhieSio^
quod Proprium primat-intcntionaliter fumptum accipitur a forma Specici^ & ineft fubiedlo rationc talis formar, tanquam caufx im-r mcdiata: , & quia talis forma/emper insft, & efl
T TiCc quacftio videturprincipaliter pertineX J. re ad Proprium prima»-incencionalicer ac-
caufa neceffaria naturalis immcdiata, prarcifa huius paffionis, necellc eft femper ipfam paffionem inelTe. Et nocancer dicic Do6tor quod cgre-
fionis eius,
Aa Proprium necejfario /emper in-
cepcum, licct
&
cciam ad fecundam inrencio-
poifit
DE
PRIM o
,
Semper
hxfionis paffionis:& ,
affirma-
& eftaducrbium temporis,ca-
&
aliquantulum fuper 4. Phyficorum tendi ad xanm , & acccrnitacem.
,
& poftec ex-
te fimpliciter,qiiia fic conclufio
in
Ordo quia
demonftrationis
qua inhaerenciapaffionis dc fubic-
(ko oftendicur,
eft neceftaria.
huius qusftionis ad prasccdencem patet,
illa
incidcntalicer furgit ex fecunda
qux-
examinanda, licct in aliquibus originalibus harcponaturantc ipfam,fednon rcftc, quiain hacfic remiffioad
(iione de Proprio
,
ideo
priiis erat
ipfam.vc infra pacebic. Diuifio
DeSecvndo,
communis
eft.
arguic cribus racionibus
pro parte ncgatiua. Prima proccdit ex negatione perpctux conuenientiae , feu inhafionis rifibilis homini , hoc infcrendo ex negacione rali ipfius aiStiis ridendi. Ad quam immediatc refpondct, diftinguendo de inhaefione rifibilis , aut videlicet fecundum aptitudinem , aut fecundum
&
adlum.Contraquam
notabilitcr inftat,non cor-
roborando argumcncum principale , fcd oftendendo diftin£kionera,& ipiius applicacioncm effc nuUam , quia vidclicct ad adualcm poficio-
nem caufs neceftariae immediataE, & fequitur pofitia a<^ualis eftedus
:
fic
fufficicntis,
forma autcm
pacct folutioquacftionis.
Confcquenter rcfpondec ad principalia. Ad primum(conformicer replic* fadlac cocra cuafionem addudam ad piincipale argnmencum),dicic nocanter qu6d rifibile (emper incft aftu , liccc in
a.
apcicudo , ficut fingulare vt ^««/cft vniuercontra ficut cnim albedo, vel
fc fic
falc vt modtu,vc\ c
NeceffttM in propofico accipicur pro ncceffica-
,
& ipfum Proprium
vocat cfFefkura.Ex fempiternitate igitur inexiftc-
ius contrarium diftributiuum eft nun^uam^Ae quo habct videri in Grammaticis, &LogicaIibus ,
potiffima:
,
tix fpccificae formae, arguir fempiternicatcm in-
diftribuiiuum tcmporale
tiuum vniuerfale,
cius
quid \ide\iietpro-
,
definitio.
eft
formam caufam
cerraini huius quxftionis funt
ex przcedcncibus
prium, quid
notabo,& ap-
dicur a principiis fubie(5t:,vc ftatim pell^t
nera applicari. facii noci
3
in folutioncqua:ftionispra;cedcntis, in flla di-
qux cft 33. apud Scotum.
t.
vt
,
patct.
ftindione accidentis quoad multiplcx
I.
&
rcplica foluit
:
quantitas,faltcin £uchariftia,quae eft in fe a^ui, vel cnsaftualc, incft tantumaptitudinc, itaapti-.
tudo ineft a£tu fecus,inquit,eft de ridere,cum Cit accidens pcr accidcns hominis, ide6 poceft nunc :
ineflc
,
maxime
ciim
fit
feparabile accidcns.
Et
addit fignanter rifibilcnon ineft homini cantijm JiifiHU apticudinalicer, ficut ridcrc
;
fcd adbu fcmpcr.
Ec
quia aliquis pollct dicere qu6d rft aptiiudo,ide6 aptitudinaliccr ineft , dicicDofVor, hoc cxclu-
dcndo, quod nunincclligicur illa apcitudo rifiquoad inefle homini , tanquam fubicdo, ka qu6d cllet aptitudo ad aAu inha?rere homibilis,
ni.
Nonefi, inc^iiit, iUa
Hptitkdoirt inhtrentia rifi-
ad aUum , fed e.r parte proprij in y? , hoc eft, qu6dillaapcicudo cft comparando rifibilcad ri-
bilU
dcre
,
ftando in.ipfo proprio in
fe
,
&
cius ter-
mino ad qucm cft habitudo effcntialis eius , vt videtur non autem cft comparando rifibile ad :
inhacrcndo homini , qui cft excra |:ro^ prium , non folum quoad denominationem , Cai eflcntiam& habitudinem eflcntialem:ficut habitudo refpedlus ad fundacmtum non cft dceflentia a(5bum
,
cius.Inquantum igitur
rifibile dicit
AAa
1
aptitudincm,
non
^f^^*'. '*'''**
!n*fi
"^*
Expofitio
596 mjibiU vt ditit »ftitu-
dintm re^i ttt ^ltum ridtndt
HtH
,
MitSum.
in ordine inhaerendi fubicdo,
non intclligitiir
fed inordine ad adfcum tidendi | jtgr
„
qui aptitudina-
plcrumque ineft fubie
aptiiu-
quod non ^ aptitudo..adlu ineft:idc6 fubdit - ^ —
^ -j^g 'fi
>
•
.
.
.
,.
I.
.
tnconuemens ndere aptituammter fimper
t^u
homini
jnclle
,
;
quia idem
& rifibilc ineflc
dior q
tnejfe
eft ridere aptitudinaliter :
idcd notantet dixit
illa
aptitudo exparte
Do-
ipfitu
froprtj in/e.hxc folutio eft flngularis,& notabilis,
circa quaii) in tertio articulo aliqua tangam.
Ad fecundum principalc rcfpondct iatis probabiliter.exponendo PhiIofophum,in y.Metaph.
5*
de prioritatc fubftantia;,&c. diccns quod di(^um jllud eft verum per fe,falfum autem per accidcns. Priori enira natora, inqqatum talc,non rcpugnat prioritas durationis, Tt in 2; dift. Primi , &'alibi fspc habet iftc fcd aliquando ex caufa extrinfc:
t
:
&
&
&
&
fubie(9:4m efficiens rcfpe<9:u paffionis,& materia}
& itafecundum diucrfacft ina£tu,& in potentia: quia fecundum ratipnem cfficiens,eft in a(5lu ; fe-
cundum rationcm matcria,cft in potentia. Licec
fua, vt patet.
fophi hanc folutionere
& pofllbilitatem
,
comm.
yiotabiliter 6. Phyfic. text,
15. vbi
cius
Com-
mcntatorvniformiter refpondct huic rcfpon/iocircitcr :,& feni, & 8. Phyfic. text.comm.yg. re ideq^ i. Cccli , text. comm. 5 j & indc. Pcr fe enim , loqucndo de mocu , non determinatur ad carditatem, fed in ordine l^crtam vclocitatem, ad determinata mobiiia , mouentia. 'Coelum namque, fecundum Philofophos , non poftet ve.locius moueri,tum ex parte motoris, tum ex par* te mobilis fQrte , faliem dc mobilibut, corruptibilibus,hoc habet apparentiam:videmuscnim aliqua mobilia, nimio imp^tu velocitatis mo-
& .
&
refpondet,diftinguendo dc potcntia, nam alia efl
&
&
tus,ftatim diftblui.
Secundo hoc idem dcclaratur
ex 4. Phyfic. texr. cpmm. 72. dc fpatio 8f corporc ppleritc , fortc enira non potcft rppcriri in natufi corpus replens locurn, fubcilius ipfo igne. £x
&
parte tamen corporis loci , non eft repugnantia ih infjnitura , vbi Commentacor (atis notan-
ad hoc propoiitum, quxre ibi. tcrtium principale , diftinguit de efte in potentia palllua , aut cum prajcifione , aut finc.
ter fcribit
Ad
Primo modo procedit maior,& fic minor eft falquia fubiedum & cft efficiens , & cft fubic(ftum refpedu proprij. Primo modo non cft in
Ca.
:
potentia contradidionis ad ipfum
fecondo
modo
,
vt patet.
fed tantura
,
Sed contra hanc folu-
comm.70. implitamen dc non coincidentia materia: & efficientis. Ad quod rcfpondet notabiliter , diftinguendo tam dc raaiteria, quam de efticicnte. Materia cnim alia cx qua, alia in qua,quod eft fubic-
tionciTi inftat,ex 2. Phyfic.text.
,
faltem refpcftiua aptitudinalis
JH»teritt
e^ ntm (ftumSimiliter efficiens aliud
etinctdnnt
ne, aliud finc.
^
Exemplum
*'
Exemplum
fccundi
,
vt intelle(9:us intcUigcns,
fortc
&
quod
authoritas Ariftotclis vulgata intclligi dc-
Dcus crcans
bet dc matcria,
,
& fic dc aliis.
& efficientc primo
Dicit ergo
modo fum-
de quibus habec
i .
,
prardicamcntis notabilitcr. Dicit igiturad propofitura
,
potentia
,
qu6d
in fubiedbo refpc
fecundo
modo , non prinio modo , &
ide6 non fequitur illatum.
De Te RTio.pQtcftprimidubitaridccf-
&
&
rclatio caufs
& efFe6tus
requirunt diuerfitatcm,
nedum fuppofitalem, fed cflentialein,& fequcns realcm. Vndc Ucct in djuinis
per con-
ad intra concedatur produdio, non tamen caufatio : fcd Scotifta communiter tencnt identitaiem realem paffionis ad fubicdtum , tum quia eadcm gener^tipnc genetantur,& cadcra corruptionc corrumpuntur ; tum proptC|: eorum infeparabilitatem realcm, etiam per quamcunquc pqtentiam ; tum proptcr ncceffitatem conclufionisdcmonftratipnis,& ficde aliis, qux habent videri alibi igicur vel di£ba Dodoris fibi contradicunt , vel aliquod :
horum fundamentorum Item
,
cft
falfum.
quare potius k forraa
,
quam k mareria
Proprium ? mortalitas cnini videtur conuenire homini ratione materis , ficuc rifibilitas rationc formx.
fpccici cgreditur
Itcm, vidctur quod illa propofitio,2V(P» efipo/^ cau/am neceJfar'Mmi& inmediatam olicuiHs po~
Jihile
ni,niJiponatureffiEiMi{(\\izv!\
euntc habet) ta
Dci ,
fit
etiam quacftione prac-
falfa,faltem de potentia abloiu-
& maxime in doftrina huius
2.dift.i2.&in4.dift.i2. vbi habet
,
vt patct in
quod
ornneab-r
Scd inftat contra hanc folutionem adhuc, quia videtur implicare contradidionem , idem
filutumpritu , realiter diJiinElum ah abfilutopojlerio-
& in potcntia fimul, refpe-
dc tribus pueris in camino ignis , nam ignis eft caufa neccflaria, & immcdiata caloris,vel faltem
ptis.
vidclicct cfTc in a(ftu,
&u eiufdcm.
enim , inquantum talc,cft in a^au , matcria vero , inquantum talis , cft in potentia , etiam materia in qua C\ igitur fubieAum refpe(9:u paffionis eft emciens , &matcria; Efficiens
:
quomodocumque capiatur crit fitnul in adlu & in potcntia
,
refpc(5lu
tamcn eiufdem.
?.
refpe&u proprij , vt tangitift in folutipne quxftionis,&vltimiprincipalis,& etiam quzftione przcedente , alibi fspe in his Logicalibus, & rcliqua dodrina huius Do6loris« Videtur cnim qu6d hoc non poffit ftare cum identitatereali ipfius ad fubie^^um , vt j.dift.i. quacft.7. 2/. dift. 2. habct ifte , videlicct qu6d ficientia fubic(5ti
cum tranfmutatio-
primi.vtcalefaciens.
,
& 3. Phyficorum & maximc in quzftionibus 9. Mctaph. huius, & infr^ in Poftvidcri fupcr
citc
tj^cicns
cum a&u. Prima dici-
a^um , & potcft dici refpe(3:iua a£tualis: fcf unda eft cum adu & potcftdici abfoluta, vt tur ante
&
*
&
idem ^M9
abiicicns a(^um,alia ftans
jra
f.
&
igitur fit
inquancum prius cft, &ex natuDeclarat autem cx di^is Philo-
7.
pcrconditionesElcnchi, primo Elcnchorum af* fignatas oportct cnim ad contradi^lioncminfercndam xcQtc , quod oppofita dicantur dc codem fimul, fecundum idcm, rcfpcdu eiufdem,& ad idem in refpe(fbiuis. Eft enim Elenchus Syllo- EUnctifiU', gifmus contradidlionis vnius , eiufdcm , non *•«* J*** nominis tantum, nec ctiam rei tantum, fcd rei nominis } non fynonymi,fed eiufdem,ex his quse data funt de ncccffitate accidcrc, non connumerato co quod crat in principio , ad idem , fecundum idem,fimiUter, eodem tempore.Eft igitur
confecuiione neccnaria,vcl ex poiitione alterius, &nc dealiis,contiiigitqu6dilludquod cftprius natura non poffit efte prius duratione , hoc ta,
Primo qu^ cfl;
dupliciter.
ca,vel ex habituditie necelfariapofterioris,vcIex
jtnen ci accidit ,
Ad hoc refpondet
fallacia ignorantix £lenchi,vt patet difcurrendo
riypoteJtfiparari,&fiparatim conJeruari.Vitet ctiam
calor calefadionis, feu calorisin calefa(^ibili,
de
fic
&
aliis.
Itcm, poffet ponderari, qualiter h«c propofifit ab atcrno vera , homo ejt rijihilu , cum ta-
tio
men non
fuerit efficientia talis
,
ncc principia realia*
9'
.
XXX.
Quxftionis realia , er quibus egrederetur illa pafEo. Similiter
nec quancicas, nec refpedliua, func degenere
quomodo igicur ibi erunc propcia ? quomodo in iecundis incencionibus,
adiuocum £milicer
cum
:
,
:
pric didba
,
cum tranfmucatione
fiue fiat
Phyfi-
propriecas fe
habet ad fuum rubieftum , quia ibi reaKcir eft idcm,hic vero realiter caufaca,& per confequcns
caufa efficiens fine cranfmucatione, ficut etiam in folucione vlcimi principalis hic cangicur , ni-
realicer diftinda , vc videcur. Similicer, in his Logicalibus videtur velle qu6d finc in diuerfis
hil valcc
,
& alicer
,
in creacuris
,
ca,
& per confcquens diflinda rea-
ad faluandum przdidla quia fiue fiac per cranfmucationem calein , fiue non , dummod6 fic proprie efficicncia , jirguic femper diftin-
fuftinendo diflindionem talem e(Te inter
^ionem realem, vr pacec in c(eacione,& in pro-
Pradicamenta
,
vt /. Metaphyficz habet ipfe.
,
0»d*m re*U- Scociftz nihilominus tenent identicaccm realem
&
padionis ad fubiedum , videcur incentio eius in i. Scntentiarum , dift.17. exprefsc , vbi dicic qu6d pocenciz animz fe habenc ad animam , vt pafEones ad fubie
,
& ita cft idem
ad propoHtum oftcndere ex hoc identicacem pocenciarum animas. realiter ei,ficuc ibi incendit
:
duckione adlus incelligcndi. Nihil enim fcipfum gignic , nec cfficic. Qui vcllec ctiam dftere qu6d loquitur Do6lor hic famos^ , ficuc communitcr in his Logicalibus, poflec probabilicer fuftentare , fed prima rcfponfio melior eft. Tcrigi autem in quibufdam notulis fuper quzftioncs huius in
Mecaphyficam Do(5tor in
illa
,
quzft.
i.
qualicer poceft gloflari
prima quzftione,& quzft.^. Pro-i
logi
fcd pocius oppofi-
> vbi ponit differenciam incer pafliones in creaturis,&proprietatesin diuinis.Notantcr igitur djcit Dodlor hic in Iitccra,qu6d proprm egre-
benc exponacur. Vnde aduertendum , quod ifta fe habent per ordinem, fe inuicem abflrahendo, videliccc S-
diturex principiis fubie6ti,quod confirmant iam di&A : quod loquicur hic de efficientia extenfiuc , de proprio propriifllme fumpro , quod eft
cum eflencia, & incer fc. Diraculrcr inuenies exprcflius
tum,
hoc
in doclrina cius
,
nifi
ik
ei,
nffcitgerTmnariygenerariyprotlHci, oripnariy pul-
luUre, feu emanMreyZXit
ebullire,ii2.
qu6d
dici cfl in-
jimum, ScpuBuLire fupremum. Soleteciam ftingui de paflione excrinfcca
Excmplum primi, fic
,
&
di-
incrinfcca.
vt accidentia infeparabilia,
&
fortc tcmpus ponicurpafliomocus. Dicuncur
t»Jt» iittrin- aucem excrinfeca , non quin eueniant ab intrinftem , (j^tX' feco,ficut quzftione przcedentc tadum eft : nec fic
/ic
quia non de eflentia fpeciei , quia omnis paf£o pofrec dici excrinfeca j fed fic exextrinfeca
,
trinfeca , quia realicer caufaca , in aliecace realis naturz pcr fe exiftcntis , abfolutc , licct non per fc fubfiftentis. Exemplum fecundi,ficuc rifi.
&
non dicit aliam rem abfolutam , fcu ncc realcm propric cfFcdum refpedbu fubiefti } cale ctiam principium incrinfecum aliqiiando cmanat a principiis fubiedi , vc eft pro-
hilitM
qua:
,
na^uram
,
prium Specici fpecialiflimac, vel falrem fubalcernz , & hoc forcc aliquando racione maceriz , vt mortale
&
&
Speciei fpecialiflimx
natione, licet litace,
Ad aliud igicur
Nunc ad argnmcnca pcr ordinem incelligi
, dico qu6d debec vbique de efficicncia cx-
tcnfiue fumpta,hoc eft,accipiendo magis abftra-
^m eft,
implicicc in
quod
minus abftrado
paflio egrcdicur ,cbullic,
explicic^
,
id
emanac , fcu
pullulac, ex principiis,vel effencia fubiedi.
Vndc
ignorancia abftraftionum mulcos errare facic,cur iufmodi func pbcufa capica , femper in valle nu-
biIofamateriaIiumfenfiDiIium,&imaginabiIium fubmerfa , non valencia ad lucida moncana quidicacum , conceptuum mere incelligibilium,
&
tranfcendere.
Quar?
Scoti
ofter.
refte Auguftinus
T»m.
I.
,
inqui(
dico
,
Aquilz;
di(5tis
qu6d quzliber pars
definicio-
1 4.
fpeciei , poteft nihilominas dici etiam ei racione formz. Vel dic qu6
quod
ineft
prium indiuidui , quam fpeciei , fed ibi hoc nocaui. Vnde aducrccndum (& facic mulci^m ad propofitum ) qu6d lic^tfhilofophus , & expofi-
&
tores, etiam ifte Dodor,& alij Authores, aflignent plura pro paflionibus, quznunc videntuc
quantitaces,
accidentia
Dodbor
non cum propria extrinfeca caufa-
ne matcrialis
vcr6 emanac ab e(lencia,vel quidicace illius cuius eft proprium , fiaic func propria tranfcendentia,
& fimilicer in diuinis.
vt
forma 7. Mecaph.cexc. coram. jj. Dato qu6d conueniat aliquod proprium ratio-
rum
;
,
cum cma-
nis eft vc
ratione formz, vt difciplinahiU,rifibile. Ali
homine
vel faltem fubalternz
& ficnulla controuerfia in
iam
vcl h/Jiere cames moUes in
,
fupranocaui.Scacigicur identitas realis
vel
,
IJ*
&
trinfec*
Hue non. Vndequod aliqui imaginancur hic, faluando Scocum , videlicec qu6d rubicftum efl
liter
II.
,
,
nam inquzftione
Przdicamcncis
tri»fic».
mus cen^ erat Scotus nofter , & fequaces plures,
Loquitur igitur DoGtot hic de paflione inemanatione fimpliciter necefraria,& , non de paflione cxtrinfeca,& cfficicntia pro-
licet requirerent
:
in diuinis
11.
)
longuro proceflliin,
,
i. primi,Mecaphyficz,&qu.3. Proiogi Scncentiarum , videtur vellequ6d alicer
UBt.
vc egrcgi^
camen pro nunc mc abfoluam vbiprinxh notandum , qu6d de identicace paflionis ad fubiedum , in didis huius vidctur ambiguitas,
Ad ifla breuiter
ttcum fub-
,
exponic, hac puricacc purifH-
beant patientiam velint nolinc dccradlores , quia coadtus vericace loquor , fed hzc hadlenus.
lo.
fit
anima dd eas perueniunt
dift.i. quzft.4. ifte
fed relinquantur
folerti ledori.
T»f» M»
fion nifipurd
veritattt attingere, (jr
imm6 vc verum fatear nemincm vidi limpi'dum fpeculatiuum,nifi dumtaxat Scotiftam ha-
fola fabricacione incellefhis habeanc fieri.
Plura alia podenc ibi notari
597
qu6d paucorum eJlad/ineerM
nunc quaIicaces,nuncreIationes,et-
adluales, vt patet in
Geometria.quarc nimi-
videtur ponere fubieda diftin&a realiter k talibus , caufare efrediuc ^fa , ficut cztcra
&
&
nihilominus tamen fccundum veritatem,proprium intrinfecum ( de quo eft hic fer-
mo)
eft
,
fpeciei, in
faltcm figno naturz
nec
Trofriumim, confefccundo, vel in tertio "^***" *^
tantiim refpe«flus aptitudinalis
quens nataram
,
cuius nulla caufaefFcdiua, ^f^Jw,*''*'
efficicntia.potcft aflignari,nifi illadumtaxat,
quz eft
fpeciei
,
vel fubiedi eius
,
(iue in re
,
fiue
in intelledlu ponatur:ide6 vere dicitur tale ebullire
ex principiis intrinfccis
,
vel ex eflentia, fea
quiditate fubiedLVndefi rifibilitas ponatur qnalitas,
& dicatur qu6d eft pafEo hominis, hoc de-
quantum adaptitudinem,non quantum ad abfolutum in tifibili imponatum:dcaIiis eodcm modo dicatur, AAa f Vnde
betintelligi
A
598
liXpoIltlO
Vndc notantcr dicit Dodor ,
I r^
tia
bere tres ponitur paflio trianguli, quia
coniungi-
&
hacc eft tur fcmper aftus aptitudini : nis dodkrina Scotiftarum , cui adhacreo
commu-
, quia inuenicxpreCsc in ipfo 6. Metaph.quacft.i.folucndo tcrtium principale hasc verba, quod vidclicet
Conclujiones demonftrationis intelUgend* funt de apti-
& non de a£iuali exijientia, hoc tcne. Voca-
tudine,
Do-
tur taiTien proprium efFcAus , ficut loquitur
tamen coefFe6tus deberet dici, vel aliquid ipfius cfFedius. Vbi tapien aduerte, quod licct proprie cfFedlus dicatur in compararionc ad cfficiens , cft tamen nomcn
commune
quamcumque
ad caufalitatem
,
fiuc
hunc
intrinfccam,fiue exttinfccanv Ita intclligc
Ad aliud, patct ex didis, quod loquitur hic dc
1 6.
caufanccefFaria fimpliciter immediata, cifa
8c
,
£kum
& pra-
hoc loquendo de caufa cxtcnfiuc, vt di-
eft
& de cfFedbu
,
Inftantis vero ad-
tali.
du(5tx ex fundamcntis Dodloris procedunt dc
caufa neceflaria fecundum quid fa
& realiter diftindum & abfolutum ,
proprium ignis,
fit
proquare
,
:
An autem calidi-
nihil concludunt contra didta. ras
& non prxci-
,
& proprie efFcftiuc caufantc cfFcftum
,
pric
Sc an poffit feparari kca-
Ad
aiiud dico
quod
,
mente diaina
,
h,ibuitTubie£tum
hotno ,
haec fuit vera ab aEterno eft ri/ihilis
Sc quale cflc
,
& principia eius
,
Sicut autem cfFc cognitum
rifibile.
talc ,
habuit
& fccun-
dum quid tantiim ,& poffibilehabuerunt illa,ita
Quod additur de quantitatc, & rcfpediuis, liquod tanrum fubftantiarum funt
cet aliqui velint
& poflet colorari quoquomodo cx di-
paffiones,
^Hs huius 6. Mctaph. quxft. i. tamen tenendo aliam viam , quac vcrior cft , dico quod licct illa non fint dc genere adiuorum proprie Phyficc,
tamen Metaphyficc.
funt
Similiter arguraentuni
procedit dc cfficicntia propric difta , hic vcro loiquimur dc fimplici emanatione , fic illa funt
&
fufficientia principia.
Et quod vltimo additur de fccundis intentionibus, fupra,quaeft.6.tetigi hoc. Potcttcrgo dici,
quod
dateis cntitates effedliue, conuenientes , ficut fuo
ficut intelle£tus
&
ita dat pptitudines
modo 17»
habent principiaintrinfcca,ita Sc cmanationem paffionum. Secundd dubitatur, circa folutionem primi
cum
Dodkor quod rijihilejhnper Contra,quod non habet rationem cn-
principalis, ineft ailu.
tis
in aftu
rifibilc eft
quia
,
non
dicit
videtur pofFc inhzrcre
huiufmodi
adu inhaEtcre
,
ergo
,
,
a<5tu
Maior
Scc.
prasfupponit
habetur ex didis huius articulo
fubiedtum
aptitudo
illa
&
,
non ex
parte ipfius
proprij in fe, vt dicit Do<5tor.
Ad primum
dico
quod DoAor fubtiliffime, argumcntum. Et
,
cum
dicis
ina£iu
,
qu6d
ipfc
aptitudo non hahet rationem entis
Dodtor quaeft.
1
Quodlibeti
}.
fol-
,
ucndo argumentum principalc , refpondct ad hoc, diccnsquod rclatio, qus quantum cft cx pane fundamcnti , elFct actuaiis & propter non entitatcm termini eft potentialis , ipfa denominat frequenter fundamentum , vcl fubic
&
excmplificat de inclinatione anims feparatz ad corpus ; de aiStuali extenfione fcientis pradicjc ad praxim ; de quafi adtualiter inefTct
:
& &
menfuratione albcdinis refpc<3:u colorum , fic dc aliis.Dico ergo quod in ordine ad fundamen-
tum
rifibilc cft
ens
a
Immo
dicit Dodtor.
& fic adtu inhaerct
,
poteft dici
,
,
quantum
,
fed
patet,
adu elle. Minor
in Quodlibeto,qua:ft.i.
primo,contraThomam
,
vbi dicitquod
eft
denominabitur
talis
vel talis
,
termino
a
,
:
tudinalis in ordinc ad
&
1
j.
Item,
tcrmino, vt
habet
cum
S.dift.
i
eft
rnaio-
.qua:ftionc finali,
& in fimili 18.
dift. i.
tcrminum principaliter:&
adtualitcr inhxrcns.
quod eo modo quo cft a
igitur ,
tia matcriae, quas ci a
,
& ifta refpcdu
eius poteft dici a£tus, licct in ordine ad
Vnde
didlum
formam
fEpe fupra, de ^uid modMf , ita poteft hic imaginari , fcilicet quod aliquid fit aptitudo , vt ijuid; acStus, fcu ens aftu, vt medm. Similiter poteft applicari hic illa diftin
fit
potentia.
ficut
cft
&
&
&
&
videlicet/«(?^rifibilis cft a(5tualis, licct (c formalirer
fit
ipfumln
aptitudo.
Ad aliud dico quod in ,
rcfpe(£tiuis
non
ratur inhacrcnria aptitudinahs ab adtuali
fepa-
arguendo allcgatur Do(5tor. Vbi aduertendum,
quod non propric in rcfpe(5tibus aptitudinalibus, feu in propriis paffionibus, dicitur inhacrcre, vcl
fit
i.
dift. i.
& 8. dift.
loquitur cafte Do(5tor ptihiUta4
,
,
i
.
poteft colligi dc
quia accidentalitas
,
rece-
Sc inharentia, arguunt diftindtioncm
realem proprie loqucndo de rigore fcrmonis: propter tamen penuriam nominum vritur Do-
Dato
igitur
quod
in rifibilitate inillopriori naturac, incjuoquo-
qu6d in illo priori habet aptitumaxime cum inhzrcntia
modo pracGcdit ineflc fubie(So,includaturaptitu-
paffio cuiuflibet accidcntis
quam
Mctapbyficac,&
1
cns in
fc
,
,
2. dift.4.
habct
iftc
:
,
vt
malc cr-
to.
ficut Pajfionesfrenon difeparari potcft in abfolutis, vt patet, vbi priiis in prie cunlur ucei,
quam in-
fit
19.
vcl incft
6tor hoc tctmino inhttrentia.
ipfe.
inhaircre
aptirudinalis
,
prius natura
hzreat, videtur
dinem ad 7.
quia relatio non
qusft. Quodlibeti
quarft.}.
(^ »i{u
quia non termino , fed fundamento inhacret, vci potius ineft, diciturrefpedus fundamcntalis , Sc
mcnte huius, fcdbenc conucnire,vclinclIc,vt
ris entitatis
,
hoc
accidcre, vt
,
do
qu»'
s/ititum
cx parte fundamenti , qu6d homo femper ridct a
ad terminum non exiftentem ; quod autem ncccfFario cxigit aliquid non exiftcns , ipfum eft effe
|ion cxiftens in a6tu
Rifihill
vt modo
aptitudo non habet rationem entis in aSlu, eo tpiod poffet
iS.
& fingulariffimc refpondct ad
a<5tu inhacret
Sc iiiud.
,^ r
&
potcft conccdi, ideo vocatur iftc refpe
lorc, infra habet videri.
in
dicit
&
& alia plura.
locum,
Do6tor , quod aptitudo non eft inhtrenttA ad oBum. Itcm , rifibilitas dicitur aptitudo hominis, non aptitudo ipfius ridcre, igitur in ordine ad
go
rifihilii
do ad inhacrcndum ad
,
illa
tamcn non
formalirer importat
ridere,
nomcn
cft
aptitudo,
r:fhilis,fcd cft
& non ad aiftu inha:rcrc,vcl incfle. Vcl
dere fudieSe,
, .
1
QujEftionis ^
j^
XXXI.
Vcl pofTcc negari qu^d in illo priori inHt (ihi talis habicudo , quia , vt ftc , cft tancum ipfa.nec prius
cft
,
quam
fundamcnco
in(ic
,
cum
Civ
Hc fun-
Qui
Ad aliud concedo qu^d dicitur apcicudo ,
in ordine ad inhdrere
fed in ordine ad ridere
tTtejfe ,
idcxi
non camen
,
fundamenci
:
cft
fed poccncia ccrmini
,
quod
ridere dptitudinaliter , vr dcnocecur adbus iiihaerencix,& apcicudo cermini.Eft cnim ibi aftus en-
J-l"»
DE
&
& vircualis,& pocentia obie-
quaeft^i
ptu
,
.
quem formalitcr ,
teft diuidi in
&
tamen quiay.Mcqu6d vel hic, Ibi cnim recicac cres
,
taph. qusft.t. alicer fcncic, videcur
vcl ibi
minus benc
,
dicac.
quorum
quem htc ponic,& ipfum impu^nac,& vlcimo ponic opi-
ceccius eft ifte,
ioi facis fubciliter
nionem propriam.
Poftcc eciam dubicari circa
il-
laexempIaexPhilofopho, in nacuralibus, addu£ta, fed.quia func alcerius coniideracionis,omicco
ea pro nunc.
ty
Ad hoc poceft notaui
dici breuicec
,
Hcut fupra fxpe
quod ad prxfemem fpeculacioncm
,
,
vbi
tancum per accidens coniiderancur ifta rcalia, fufficiebac Do6leri recicare aliquam viam probabilem exponentium Ariftocelem , & inter omnes aliorum
illa
videcur efficax expoficio
fatis erac illam rccicire.
,
igicur
In Metaphyfica vero,
vbi fuic locus proprius decerminandi vericacem
realem di(5ti
inueftigauit
alciiis
,
Ariftocelis,
ftis eius.Sed
fi
Dofbor expoficionem
& ita nulla abfurdicas eft in di-
quis vellec fimplicicer ccnere hanc
expofitioncm in Ariftotele, non erit difficile declarare, ctiam ad mentem DotStoris, argumenta quat facit ibidem , contra ipfum , quod indagini altiori reiinquatur,
mulcaenim
fubcili ledlori
oraiccenda func.
* 4« tet
Circa folucionem tcrtij principalis,non oporimmorari , quia omnia qax ibi rangi poflent,
ex prascedentibus folui poifunt
quomodo eft ibi potentia , extenfiuc loquendo , & non ante ai^um , imm6 omnis potentia pafliua potcft negari , nifi in ordine ad ccrminum apcitudinis; loquitur tamen Dodor famosc de Pro,
videlicet
:
prio eft
,
vc prius nocaui
:
fimilicer patet
caufa efficiens eius. Et
ligi ibi efficiens fine aliis
,
quomodo
quomodo dcbet intel-
tranfmutatione
quai gratia breuicacis poftpono
, ,
&
fic de ad alcio-
moncana volando. Ea quz dicocum de Proprio prim«- incellediualicer fumpto applicabis in a^u fignMo ad Ptoprium Logicum. Eft enim vniucrfale , ra accidencium
€ti funt per
&
redlc definitur
,
& diftinguitur ab Accidente & ,
femper ineft. Ex paupere vfiuirio hxc dida fint de Proprio. Qg.i proprietarius cft, plura» fi vclit, addat.
i
z.dift. 4.
fignificat
,
vtpotc pro ipfa
,
,
denominaco huius & cuncpo-
fcu
formaliccr acccpci,
feale,& rationis arquiuocc:& vtruna-
que membrum fubdiuidi potcft mulcipliciccr , vt infri tangit , dc quo in Topicis 5. Mctaphyficac,
&in logicalibus, & etiam in natutalibus que fecundum
plerum-
eius diucrfas fignificationes per-
ttaCtxim.
Quid ntmtertu & quid vnitterfiile, patet feri Ordo huius quxftionis ad pra;ccdcntes, &
modos dicendi aIiorum,exponcncium illam prioricacem fubftanciz cemporc, refpe£bu accidencis,
&
vno modo pro conce-
fic cft
accipicur pro fubftraro
Tercio dubicacuc , circa folucionem fecundi , quia licec , vc didum eft, illa foluinfra eciam , qusft.i. tio iic apparens multum, recicac
&
1.
f
fynonymum cum /»»«rentiA. VndcMccidereAiciim quafi cuenirc. Quxrc modos fignificandi vcfcis, Alio modo tucident accidcntalicace
concrcci 'Wcm^j
principalis
Metaph. quzft.
Accidens accipitur
diuaformalis,& fubiediua.
de Accidence idem
.<*
ter didis huius 7.
tfi
ticaciuus formalis,
ynmerfilium
fcu
plerum,
Accidens fit de numero
ho-
cnim apcicudo
& idc6 nocanccr valdc dixic DoAor
que ,
,
Vtrum
P R. I M o . Quid accident , quoties accipitur, patebit infra, in folutione huius quacftionis,& quacftioncfcquente : fedconformi-
voluetit ccncre aliam viam,
dicac confoquenccr.
minis
XXXI.
o
I
Qux cft34.apuclScotum.
&
fic negacccur fundari aptitndo in damencalis , apcicudincvc fingic fcaccr loanncs Fokfal hic. Et ciim dicicur qu6d inhitremU npntMtUnduJit pttjfto, Scc. poceft dici quod verum cft in his qux funt verc accidencia,& per confcquens realicer diftin-
dla i fubiedo.
T
.E S
599
,
fuptci.
fequentesjfatis patec,ficuc in fimili fnpra,qu«ft. i.
de Proprio nocaui.Diuifio communis cft. De Secvndo. Arguic primo pro parce ncgaciua quacuor rationibus, quarum-prima procedit cx fuiidamcnco Commencacoris j.de Anima, comra.j.&Boecijj.deConfolacionc^^c^y/KWvidelicec le
efl
in recipiente per modMtn recipientis.E t fimi-
habec in
quidicace
2
vnicace numerali,&
z.dift. 3 .quzft.tS.dc
communi. Ciim igitur accidcns comu-
ncjde quo hic cft.fermo,fit in fingulari}imm6 pri-
mo eft in fingulari, vt habet Porphyrius in Communitatibus,& Philofophus j.Metaph.cexc. non habence commencum , requicur quod fic fingulare,& per confcquens non vniuerfale. Secunda racio procedic ex diuifione encis j. Mecaph.cexc.com. 3. in fubftanciam accidcns,
.|
&
qux diuifio.fi cft bona,dacur per oppofica:ciim ergo vnum membrum,vcpocc fubftanciatfic primsincencionale, reliquum etiam erit tale, alicet non opponercntur vt fuprk, quxft.^. in fimili dixit de fubflancia prima , fccunda , pet confequens nonerit vniuerfale, quia omne Vniuerfale cft fc-
&
&
cundaE-intentionale,vt patet fatpc
priils.
Tcrcia racio proccdic ex prafdicatione pcr fe accidencis deprims-incencionalibus accidcntibus,
quod non concingerec fi accidens eflet vniucrfaIc,& pcrconfcquensfecunda-inccncionalei Pro maiorc quoque accipicillad quod fupt^, q.8 pertra
tionis
;
per fc de prima.Minor yer6 procedit, vel
ex regula i.Topic.fcilicet <\\xbAomne denominatttm
a
fitperiori
denonunatur ah inferiori
:
vcl potiiis cx
a:quiuocatione cntis.itquiuocum enim ponit ira-
mediate fua fignificata , ita quod nuUum alium intcllcdum importat:quare ciim h«c fit per fe ^n/ 3.4.8. 10. Mctaphyficc, in>quid:^^i«
&
^
&
igitur erit per fe fubftantia
ens fignificet immediatc
illa
, :
vel accidens
,
ciim
non primum.crgo
fecundum, igicur accidens eft primz-intentionale,& ita non vniuctfale, vt patet priiis. Qufirtaratio ptoccdit cxapplicabilitateVniuerfalis
,
& fpccicrum eius fundamentis primz-
intcntionalibus,quia
non
fingularibus,fcd
AAa
4
communi
j,
6oo
Expofitio
munibus fundamentis applicantur.Accidens vcth applicatur fundamcnto fingulari,vt hic aU>edo eft Mccidens,c^o6. probat per locum k definitionc, & patet littera, fed in quo differat hoc argumentum a primo principali videtur dubium , de quo forte ftatim.
Ad oppofitum adducit Porphyrium,& Ariftotelem I. Topicorum. Deinde ad quaeftionem retipliciter (w fpondet , tcncndo partem affirmatiuam , fpecificifitur. cando tamcn de Accidente. Pro cuius declaratione practer iam prius di£la de multiph'ci acceptione accidentis , diftinguit notabiliter de Acci4.
dente, primas-inrentionaliter vidclicer,& fecundas-intentionaliter di(5to, illa eft diuifioa*quir
&
uoci in a;quiuocata,& vtpumque
membrum dicir
aequiuocum.Pro primo recirat di£fcum Philofophi j. Metaph. in fine ( vbi communiter libri habent 8. MetaphyficsE in fine , malc ) efle
&
&
&
& occafionalitcr,licct cfFediuc com-
pletiue ab intelleftu, ita intentio Accidentis ab
accidentibus euenientibus , aut ratione materiat, aur qualitatum adiuarum , aur ab extrinfeco , vt fupra
didum
eft
Vnde
originaliter habetur
,
corrcfpondentia
vfera requifita
fequitur alietas
hic
,
,
& fic eft
ficut in aliis.
modi praedicandi
in inten-
ab alietate modi cflcndi in rebus. In quibus verbis tetigit Do£tor paucis ca , qua; cotionibus
,
piosc faspc prius notaui.
Confequenter rcfpondet ad argumcnra prinprimum ncgandominorem,loqucndo
damento fub illo modo fignificandi , fccundijm quem fundamentum eft praedicabile in z^u exer~
primac-intentionale,quia habent elTe feclusa collatione cuiufcumque potentix comparantis. Et
cito,
iuxta
lis
quare
addit
quod accidens
illo
,
fecundo
modo fum-
diuidit ens ex oppofito fubftantiac.
Qualc communiter fumptum eft zquiuocum ad decem Genera, vel fecundum aliam litteram,accidens fic fumptum eft squiuocum ad nouem Genera. Vtraque littera potefi bene ftare. Ibi cnim, vt patct , enumerat Doftor quinque acquiuocantia per ordinem. Primumens, fecundum accidens , tertiura accidens reale, quartum accidensreale perinformationcm,quintum accidens intentionale, de quo ftatim magis. cns
fic
de Accidente, rt hic fiimitur fecundae-intcntiotantum communi applicatur , vt
naliter; fcd fic
albo.
Vbi notanter
dicit alho, Sc
non
albedini
,
vt
naturam,& exigentiarft illius vniuerfacum albedo non pracdicetur dc fubie»fto.fed album,accidens non albedini,fed albo ap» plicatur. Fundamentum tamen accidentis eft in :
&
fingulari , de illo loquitur Philofophus in y. Metaphyfica;,& Porphyrius cap.de Genere,imra6 prim6 eft in fingulari, vt ibidcm , in Communitatibits habet Potphyrius, per oppofitum eft dc accidcntibus proptiis,
&
&
Contra hanc folutionem inftat, quia quod eft quod eft in fingulari,videtur elle in fingula-
in eo ri
:
fcd intentio accidentis eft in albo fubie^iue,
& album per re
eft
in fingulari
,
ergo
& intentio
Profequitur autcmaliud membrum principa|e, fcilicet accidens intentionale , quod , inquit,
talis,& ita rcmanet difficultas argumcnti princi-
aequiuocum , quia vno modo fignificat idem quod extraneum , vt in fallacia Accidentis in Elenchis fumitur. Alk) modo fignificat omne quod fit pet opus collatiuum intellefl:fls,feu voluntatis,& fic omnes fecunda: intentiones,immQ
Refpondet notanter,recurrcndo ad ea quae fuprk,qu.8.de triplici acccptione fignificati termini
& ita
tur intcntioni, & e contra fecundum autem efle cognitum comparatum , ineft ei intentio quare eft accidens in argumento , Alhum eft infingulariy
eft
bmnia entia
rationis dicuntur accidentia
,
quinque Vniuerfalia dicuntur accidentia , etiam quiditatiue forte.
modo
Alio
prxdicatum Proprio,
&
fumitur
efrcntiale
tadum eft
:
Accidcnti tantum
quum
,
vt diftinguitur contra
de
ficut fupra, quxft. z.
,
& fic eft commune Proprio ,
potaui.Vltimo fignificat idem quod praedicatum nec per fe, neceffcntiale, nec conuertibile,& fic eft ad propofitum hic quinium Vniuerfale, quod dcclarat ficut prius de aliis per
hoc quod habet conditiones requifitas ad rationem vniuerfalis. Primo.quia prjedicatur de pluribus vt aiftusyjjfw*ttu verificatur in exercito
tur
m fundamcntis
,
fequi-
enim , Accldens yrtAicatur deflttrihtu, ergo So-
crates efl
aWm
:
lapis eft all;ns
,
li^tjum eft alhttm
,
&
de aliis. 6, Et qu6d fitdiftincStum vniuerfaleoftcndit,pcr VmHerf»limm diftindum modum prsdicandi eius , vltraratiofic
nem
vninerfalis,
palis.
communis
tanquam per differcntiam
flic£furfu».
diffcrencias plures, circumloquentes
d»tiMnti4.
fnam , quod
eft in ifuale accidentale
feu commune
,
vnam
,
vel
vlti-
non coTtnertibiley
de quo m.igis quaeftione fcquente ptit fermo. Qupd declarat notapter , rccurrendQ
dixir
in fimili,dicens
,
& qu. ii.de fallacia Accidcntis
qu6d fundamentflm
eft infingularifccundijmefrematerialeeius,&ficextranca:
:
accidens ineftalho, ergo infingulari. Poffet etiara dici
in maiorc & minorc cft duo ter& ita vat iatur medium, vt patet. Ad fecundum & tertium refpondet vnica (o-
,
quod album
mini,
tanquam gcnus propin-
forte.yr fupri, cap.de Differentia^qusft./.
7.
cjpalia. Ad
Alio modo , quod aduenit realiter rei in aftu, pofteiuseife completum, vtrumque dicitur
ptum,
ttp-
habentcfle,
infra,quaeftione finali magis explicabit. Applicatur cnim intentio quxlibct hotum quinque fun-
&
intentionet
Proprij ab accidentibus egredientibus k princiintrinfecis , feu forma fpecifica originaliter
6. Metaphyficae , text. comm.6. inde idem habctur : vno modo idcm eft quod contingens in paucioribus, de quo i.Phyficorum, alibi farpc habetur.Cafus videlicet, vel fortuna,quas dicunrur accidentia , qma caufae per accidens.
&
quomtde
&
&
.piis
^eeSdes mul-
adhuc
ad proprictatcra fundatnenti, vnde oritur intentio Accidcntis. Sicut cnim intentio Generis h. materiali in materia fpecifica ; DifFercntia; ^ formali , Speciei a totali, fcu tertia entitatc;&
>
quod procedunt de a^cidente primacintetionaliter fumpto in vltima acccptione eius, lutione
,
&
itanondiuidit accidens vt hic accipitur cns contra fubftantiam , quoadfecundum argumentum,nec praedicatur pcr.fe dc aliquo nouera Gcnerura,fed accidens prims-intentionale pro vno fignificarorum
,
quoad rertium argumentum.
Concedir tamen quod denominatiue prjcdicatur accidens fumptum hic dc quolibet nouem Generum, licct non vniucrfaliter , vt iam didum eft, quia non de omnibus fuis inferioribus , vtporc non de fingularibus , ncc de qualibet etiam fpecie, vt fupra,qu2ft.3.de Proprio, tadlum eft,qnia aliquataliseft proprium. Etexemplificat fpecia-
Licet enim qualitas * vel nigro, fic potius ^ale, vt fupponit proalbo liter in qualitatibus.
&
accidens
,
non tamen
quia rifibile
eft
vt fnpponii pro
proprium hominis
,
rifibili,
& non accidens
8.
1
,
Qu^ftionis denj communc.vt patet : h«c crgo litMyycl tjMle
efi
Mcidens
:
yera,g^«4-
cft
non tamcn hxcfimnis
fit ci
pcr locum a dcfinitionc, ex-
pofuit notabiliter Porphyrium,vt quatftionc fc-
qucntc, magis cxplicabitur. Nihil cnim cft acci, nifi quod cft dc pluribus
dcns, vt hic loquimur
huiurmodi non hacc albcdo, ncc hoc album,quarc non cft ac-
aAu exercito eft
ftmul praedicabile
:
cidcns fccundx-intcutionalc.
lcdor, quia feftino ftionibus,
PUira hic addat
cum Hcrculcis
ftruduris fa-
Ex prxdidkis namque quac-
bricis Fcrraricnfibus.
& dcclarationibus carum, bona: indo&
fequcntia habet facilcm aditum ad hxc , plerumque,quarc parce breuitati. D E T E R T I o,prim6 circa folutioncm quaclis
motiua vidctur cnim qu6d «ccidens non fit ponendum vniuerfalc, quia non habet rationcm pracdicabilis , cum tantum per accidens praedicetur cius fundamcntum ftionis occurrunt aliqna
:
&
1. Poftcriorum , alibi farpc. Pracdicari autcm pcr accidcns cft quafi fecundum f«/
intcntio Accidentis poflet applicari fubicfto rc{ft6t\x accidcntis, ficutc
dicatio pcr accidens
,
contra,quia ibi
ficut hic, vt patct
cft prae-
i .
Pofte-
riorum , vbi ponuntur tres gradus pracdicationis pcraccidcos, quorum fccundus cft prxdicatio fubiedi^d^ accidcntc:hxc ei^OiAlhum efi lignum, eft per accidens , igitur lignum eft accidcns,quod vidctur abfurdum. Accidcns criam non eft na-
tum
mo
incfre fubiefto, ntfi in fuis fingularibus. Pri-
primo habcnt rationem acciA proprietate autem inhzfionis accidentalis in fundamentis , mouetur intellcAus ad fabricandum intcntioncm,cui ercrgo
fijigularia
dcndi, feu inhsrcndi.
go
tunc non cflent plura,quam , quarc potius in ^iWrcfpcftu Gcncris, Speciei fit zquiuocura* in ijuale refpcdu cflcntialis , accidcntalis,
quia aptitudo
Rurfus
,
,
& potentialitas inharfio-
circa illam diuifionem multipliccm
accidcntis poflent plura tangi.
Primo qualitcr
acquiuocuin in xquiuoca diuiditur
;
&
fimilitcr
vniuocum & acquiuocum.Dc illis duobus primis membris accidentis prims-intcntionalis non opottet hic pertradarc , quia pcrti-
zquiuocum
quinquc
vniucrfalia. Similiter
&
&
&
quam in efuale accident^e refpedu conucrtibiiis, & non conuertibilis. D E Qjr A R T o membro, dubitatur primi, quia accidcns rcfpcftu huius
& illius
in
ncnt ad fcicntias realcs. Videatur iftc pro primo, in 6. Mctaphyficx, quacft.i.& in ^.Metapnyficx, infriinPrxdicamentis,&alibilacpc pro &7. fecundo. Similiter quod ibi tangiturdc xquiuocationc cntis deccm Gencribus , fcu accidcntis nouem Generibus, videturambiguum indodlrina eius, vt patct. Quantum ad priraum mcmbrum fccundi principalis , fcilicet accigicndo accidcns pro extraneo , non oportet hic immorari , quia fupcr libros Elcnchorum , quacft.4}. & fequcntibus habct copiosc vidcri. Dc fccundo mcmbro poflct dubitari, an fcilicet fecunda intentio in commu-
1
1#
prrdicatum circntialc , ficut Species , Gcnus, igitur Accidens cft prxdicatumeflcntialc. Sccund6, quia quarrus niodus perftitatis eft accidentis dc lubiedo , vt patct , etgo Accidens cft prxdlcatum pcr fe. Similitcr ratjo Gcncris pcr Ce conucnit/pccici , fed Accidcns cft Spccies Vniucrfalis , cuius ratio cft prtdicttri de pluribm , crgo prxdicari de pluribus per fc conucnit Accidcnti. Tcrti6 , vidctur quod plura accidcntia poflcnt poni conuertibilia refpe^u fubiedkoruni, vt cor,
cft
,
&
rumpi forte refpc(5fcu compofiti de
fic
aliis
;
nat iHa tria hile
,
& tranfmutari
,
efientiale fcilicet ,J>er fe
,
& conuerti-
poflet dubitari. Circa illam declarationcm,
in fundamcntis etiam
poflcnt plura pondcrari:
,
viderur cnira fupponcre tiis
,
&
matcrix, quantitas materix,& an etiam ordinatc , an fupcrflue po-
fubftantialiter
qu6d tanttim
in fubftan-
rcperiuntur<3cnera,Species,& DifFcrentix,
& fimilitcr Proprium,& Accidcns:fimilitcr,qu6d matcria Gcnus
forma DifFercntia accipianinomnibus fpccicbus matcrialium,& immaterialium,& vniuerfalirer decem Generum. Suftincndo tamen ditSla omnia Do£boris,ad ifta pcrordincm refpondetur.Ad primum dico,qu6d ficut in entibus,& cntium connexionc,datHr ordo ,itainmodo prxdicandi. Entiumautem alia principalia,& eflcntialitcr inclufa,& hoc in omni
tur,
qux
,
a
falfa funt,quia rcperiuntut
] •
gcncrc^licctprincipalifllmcingcncrcSubftantiq:
quarc eodem
modo prxdicationum
erunt alix
principales,& pcrfeicxialix minijs principalcs,& (Jnt fccundum ^id rcfpcifku primarum , ficut accidcns rcfpcdlu fubftantix cft tanquam non ens fimpliciter, tamcn in fuo ordine, & gcncre,funt talcs. Aducrtendum tamcn qu6d
niscius uifficictcr tcrminatur in vnico fubicdo.
.
omnium aliarum, Accidcns , vt eft quintum vniuerfalc , pofvt modiu applicati. Dc tcrtio membro pof-
ari
pcr accidcns:& coccdo quod, refpcdiuc loqucn-
quarc,&c. Item , non videtur quod accidcns quacrat pluralitatcm fubieftorum , nec adu , nec aptitudine , ficut Genus, Diffcreiitia,Specics , feu Pro-
&
pracdicatnm cflcn-
ei princi-
,
eftc, ficflet vniucrfalis.
,
fit
imentio accidcntis, quod non poiHrt
principalius incft talis proprietas
palius incft
priura
,
rcfpcdu
fct dubitari,qualitcr
ncgat minorcm, fcd quia ctiam 2quiuocatio,poftct diftinguiminor. ,
Ad probationcm
1
qus dicitur Acddens
,
tit
ibi cft
6oi
tialc, vel accidentali
&
nec hxc, Omnis jpecies fidlit4~ eflaccidens : cft crgo «quiuocatio in illis argu-
Ad quartum
? 0«
ni
tptalitM eft Mcidens,
mentis.
9'
XXXI.
do , fecundx
,
fropejitio diciturper accidens tripliciter.Viimo
quan-
do altcrum cxtremorum eft accidcns inhxrens ahj, quod contingittripliciter , vcl quando accidcns de fubicclo , vcl c contra vel quando accidcns de accidcntcaccidentalitcr ramen prxdicatur. Sccundo modo dicitur propofitio pcr acci-
pftffffffjg
tidtm
trifti"
*""'•
;
dens,vt diftinguitur contra propofitioncwi primo vcra.vt
h.ic,I/o/celes ttes
habetJTenio modo.quan-
dopr^dicatum eft extrancum intcUcdlui fubicfti, vt Animal efi homo, & vniucifaliter quando infcrius de fupcriori dicitur. Ifti t.amcn duo vltimi modi non funt ad propofitum hic , vt patet cx xquiuocatione accidentis hic aflignata. Eft ergo accidcns prxdicabile per fe per acci-
dcns,fcu accidcntale
hxrcntiam,licct
,
vt ly/>wy?dcterminat in-
non inhxrcns, ficut accidens cft
per fc ens, vt fuprS, quxft.8. diftufti
cft
,
& qur-
ftione fcquentc raagis apparebit. Probatio ibi ta€tz oftcndit qu6d non eft prxdicabilcpcr fc,vt ly per/e dcterminat inhxrcns,& non aliter. Poflct etiam dici qu6d ficut eft raaior vnitas in inten-
tionibus
,
quam in rcbus , ita maior perfcitas. Qiiod
/1
titur.ftrtte.
i^^
Expofitio
6o2.
Quod confcqacnter tangitur ibi dc applicatione intentionis accidcntis fijbicdo,po(lct probabilitcr illud concedi , ex fundamentis huius, ^ecialitcr in 3. dift. 7. qusft. i. vbi dicit quod non
dc ratione huius fecundai intentionis
cft
secidens
applicari praccisc intentioni primx,
,
quae a Metaphyfico dicitur accidens, ficut ncc de
ratione Gencris
,
feu Spcciei applicari duntaxat
fundamentis dc genere SubllantijE,& cxemplificat , vt argumentum tangit , de ifta, AlbHtn efiligmm.tnmen de fadojinquit Dodor,non applicatur intcntio accidentis altcri
jy,
fundamcnto,qu^m
Tunc ad argumcntuni,
accidenri Metaphyfico.
dicit
&
quod hzc
Vnde
i.Pofter.text.com.^j.
per a.ccidens,Alhumefili£nHm,
eft
&
mento, quando quod natum eft pr2dicari,praedicatur hoc eft , in praedicatione formali , & non matcriali ,qui non eft propricprjedicatiOjVt fu:
pra notaui.
Et quod vltra tangitur dc incfleaccidentis fub-
jedo, primo dico quod procedit fecundum
eife
&
quod conucniant
communi,vt
in aliquo
in coloSpeciei,quam
Accidentis intcntio eis actribuitur. Eft etiam pluralitas fuppofitorum cuiuflibet
fundamcnti
quorum mune,
,
cum
commune
fit
,
porcft duplicirer confiderari talc
com-
vel vt praecise inclufura in eis in fc quidi-
tatiuc,&
fic ei
attribuitur inrentio Gcncris
Specici refpcdu ipforum
,
,
vcl
accidcntaliter in fubicdis inclufis:&
fic ei applic^tur intentio Accidcntis refpedu ipforumjfem-
per faluando alietatem acceptionis fignificati termini5& varietatcm fuppofitionis,vt nofti.Et prae-
quarto
tcr haec
pluralitas fuppoficorum ipfiu$
,
nam pisdicacur de hoc,&deillo,qu2: funt differentia folumnumero,veI forte fpccie.ficut prius dc aliis vniiicifalibus tecigi , refpcd:u quorum ccfi fit accidcns vt Accidencis
,
vt eft intentio
:
& e contra cft tamcn fpecics vcl gcnus vt & non accidens licct forcc in ordine ad
ipfius intcntionis,videIicet differencia fpccie,vel
,
,
,
,
fiibicftum, cui applicacur, poflit dici accidcns vt
modui
,
ficut
& cxtcra vniuctfalia. Similiter illa & non accidcns,
plura funt fingularia vt modtu vt prius
nifi,
didum
,
eft,comparentur.
Poflet forte adhuc ibi reperiri pluralitas fuppofitorum altcrius dcnominationis , rcfpedu
ditinm cft fupra, cap. de Generc, proportionaliter loquendo , quod fim-
numero, ficur rcfpectu Gcneris , vcl Specici, fuo modo, quod tamen confiderabis benc , quia non
damentum
affcrOjfed pociiis oppofirii, nifi
aliud dico
,
ficut
accidencis habet plura infetiora,& ,
&
ficut
fi-
commune ad
coramune,ita particularc ad particuIarc.Non dico parciculare fingularccx partc fundaxnenti , liccc benc cx parte intentionis. Verbi caus^ , album habct plura inferiora , cui applicatur intencio accidentis , etiam huius accidentis hoc igitur accidcns cft pracdicabile de pluribus in a.6k\.\ figmto , ficut hoc gcnus , vel hxc fpccies, habet cxcrceri in fundamentis miitata fuppofitione fundamenti. Licct igicur terminctur uiffi:
&
cienter habitudo cuiuflibet accidentis fingularis,
vnum
fubicdlum fecundum eire reale non eft de accidcntc communi , fcu abftradto, fupponentc pro pluribus infcrioribus; Funda-
ad
tamen
;
ita
mentum
igitur Accidentis
,
quia
eft
genus
,
vel
fpccicsjidco de ncccflEtate,& per fe requirit plu-
ra,dc quibus per fe pra:dicatur,& in
cjuid.
Simili-
terProprium& Accidens requirunt plura, quia illa eadem licct alio modo praedicandi, quod applica tam in adu figmto, quam exercito, Potcft ergo conccdi , quod Accidcns non primo, & pcr (cjinquantum Accidens, requirit illa plura, ftd fecundario,& peraccidens
:
idco
rc
dicitur pra:dicari dc phiribus accidcntaliter cft intentio.
tum
Similiter
,
vt
comparando fundaincn-
accidentis ad fiibieftum eius
,
vcl fubic6ta
,;
vel vt inclufum in eis
lcdus,& Uibiccloabftrafto applicatur intemio.
Ad
18.
refpe(5tu
modns
milicer ipfum accidcns
17*
cundo cft pluralitas fundamcntorum , fcu fubie«Storum propinquoriuTi intentionis accidentis, vtpote albi, nigri, quibus ctiam accidit,vt fic,
&
16.
:
comparatumjfeu inreiligibilc, aut potius cognitum , in fuppoficione fimplici, ficut de fundamento Spcciei & Generis, fuo modo, intelligcndumeft. Nam liccc habeant veriias circ reale in fuis fingularibus.non tamcn intellcdus attribuit eis intcntiones pro tuli eflc, vt patct. A proprictatc igitur abftrada mouetur intclefle
»f*i
quia difl^crcnnurncrali$,inquantum talis. Se-
rnaterialeaccidentis. Intentio vero applicatur ei
fecundiim
»fflican-
rationis fubicda,& c contra
tia materialis cft
talis
quia fignificarur quod illud cui accidit album,cft lignum, quod exponitur notanter infra,quaeft.8. AntepraEdicamcntorum.Applicatur igitur intentio^Accidentis , cuiuflibet vniuerralis funda-
liti
dem
fluralitiu in
,
pndicari extenCmc,vt feextcndit ad dircclc,& indircfte praedicari duo vltimi gradus habent :
tiuemodo re-
torum
re, vel in quali,quia, vt fic, potriis
rcduci ad primum.
Intentiones
Prim6 fubiedtorum primorum,feu remoquibus tamen accidit quod fint ciufdcm rationis, inquantum deeis pra;dicaturaccidens, vt album de Socratc,& Platonc,feu de hominc,& hgno.Diffcrunt cnim quscunque fubieda ad inuiccm vnifotmitcr, tnquantum accidentis ciuf-
tiplex.
nego quod infcrtur. Ad probationcm de gradibus przdicationis per accidcns,dico quod Philofophus accipit ibi ,
'
dicatur de pluribus.Eft igitur hic pluralitas mul- Multlphx
mulcum
dcns.vc iam tetigi,& hoc inquacum
eft
19«
pcr acciaccidens.
Quod ibi confequenccr addicur de illis diuifionibus accidencis,alias nocaui,& maximcqu.4. , qu6d non eft inconueniensa:quiuocum inaequiuoca immediace diui-
Anceprordicamciicorum di
non quod
,
ibi ftet diuifio
,
fed vt dcnocetiir
oido vocum in fignificando eadcm fignificata fupra ctiam,cap. dc Differciitia, hoc idem terigi. •
Similitcr dicatur de diuifionc :tquiuoci in vni-
uocum , & arquiuocum. Eft enim talis diiiifio squiuoci in xquiuocaca, licct non immediatc, aut cx parce vcriufqiie cxcrcmi,aut aIierius:quod incclligo
loquendo de imraediacionc
figni
,
nou
dc illadjuifione accidetis,quain pon!t7.Mctaph.qu.i.& ii.dift.^. qu. .in formale,& pro dcnominato,vt fnpia notaui, qualiccr conucniv , vel difcordac ab ifta , an inhaerentiafit xquiuocum accidenti ireali racionis plura alia,qu2 habcnt vidcti alibi; Ad motiuum de acquiuocatione cntis accifignificati.Ibictia poffet fieri vis
I
,
;
&
dentis dixi fupra
,
qua:ft.9.
dicamencorum,&alibi
Ad
& &
& & qu^ft. 4, -Antcprae-
fa:pc.
aliud dc pradicacione fecunda: intentionis,
quod
pracdicatum efimiale vt modm, rcfpccfiu fuorum per fe inferiorum , quod cft accidens vt moda^ , rcfpcdu fubicdti ciii accipotcft dici
,
cft
&
Nec inconucnit
pocius,quiataIiafuntpIura,vel eiufdcm,vcl alte-
dentalitcr attribuitur.
lius raiionis: quareaccidcns in idnexcrcito^^X'
vt quidi dici dc fupcriorj vc modnt
,
inferius,
& ira inferius
xq
»
Qu^ftionis
quomodocumquc exponatur
ui,&alibi.
uocationeipuus(n^«W,&iprius sn^ttaU,dc de
qu6d prztcr Gentu , DifferentioMt SpecientySc Proprium, qu« funt prsdicata effcntialia quantum ad tria prima & per fc, quantunl
vniuocatione in ^uale «ccidentttle
adomnia;&
AiCium
y
fu-
eft
tum
.Accidens.
fed pro
,
plenum,& quaeft.j. nunc addo hsc pauca,
ficut fubftantix
& accidcnti non po-
iudicio boni viri»
articulus Fidci. Voluit breuitcr
Do-
,
-,
pra,quxft.j.dcDifFcrentia,ad
vniuocum , ita ncc ^Hnli accidentali , 8c ejfentiali : ipfum tamcn ^uale accidentale poteft poni vniuocum Proprio & Accidenti, propter eorum maiorcm conuenicntiam, & in nomine, & in conccptu , quod contrahitur
conuertibilia,quantum ad quardare quintum przdicatum , quod cfl
eft
;
Ad vltimum de illa declaratione , dico qu^d Dodtor loquitur inmanifeftioribus, & quomodo inteiligi,& cxponi vniucrfalitcr debcat,dixi copiosc fupra, qua:ftione 9. cap. dc Gencrc f«pius
&
,
in Anteprzdicamentis
lumquc. Secund6
,
&
alibi
ple-
confcqucnrcr per difFcrentias vlteriores,videlicet comtenibile y S>c non conuertihile. Neccft fimile dc in^HiJy quia hic non repcritur ratio partis to-
gumcntorum occurrunt aliquamotiua. Primd,
tiusjiicut ibi.Vcl
lis,accidens inejji albo potiks
&
fi
volucris ponercaEquiuocatio-
nemeius,dic vtibi confequenter notaui. Elige quod melius videbitur , & dic confequcnter. De numcro vero Vniuerfalium habesprobabilia,qu« ibidcm affignaui fatis ingeniosc. Ad alia quae tanguntur de quarro mcmbro,dico ad primum, quod non comparaturaccidcnsin propofito ad illam pluralitatcm.vt dixi prius,quia refpe£tu talium non|accidens, fed fpccies dicitur.
Ad fecundum
de perfeitare quarti modi, quod de illo modo , fecundum quod Authores varic traftant de illis modis .Poftcrioftaatjintme- rum. Sed breuitcr pro nunc dico cum Linconienii ^i inhtnndi I .Pofteriorum.quod tantum funt duo modi inhzfatis
dubium
eft
i
& fecundus tcrtius autcm eft modus folitaric cftcndi & quartus eft modus caufandi & optimc dixit Do6tor,qu6d rendi per fe
,
fcilicet
primus
,
,
accidens
commune non
fortc caufetur
,
per fc incft
,
licer
vel habeat per fe caufam
no
refcrt
cft
fubicdupropofitionisjfcu locutionis,
modo.In quarto enim modo
,
pcr fe
de quo
fortc aliud
& aliud
,
circa
quaedam diSti in folutione ar-
, quam albedini, cum tamcn hsc fit vera , Albedo ejl accidens , accidens autem eftinco, vt in fubiefto quod denominat,
vt fupra, quasft. 8. ditSlum
folutione.tada
quod male
fivnt
iam fupra. Secundo, vidctut
dixit in folutione fccundi
,
& tertij
principalium , quod tjualitoi/it accidens , vt hic cfl fermo deaccidcnte,quia qualitas eft abftradlum k fubiedo, dcbuit igitur diccre ^uale, ficut priiis di-
non albedo. Itcm,quomodo fumendo accidcns pro vno noucm Przdicamcntorum hzc crir per ic,tjualita4 ejt accidens,cum tuncnihil aliuddicatur, quara quod xit albt(m,8c
qualitas eft qualitas
dem
de
fe
,
quia non pra alio
Itcm
,
,
& tunc eft prasdicatio ciuf-
qus propric non vidctur praedicatio» dici.
videtur quodinconuenienter dicat, «//-
ijuamjpeciemejualitatis non
ejfe
accidens,fed proprittm,
Tum, quiatunc proprij eftet proprium, cum cuiuflibet fpcciei fit demonvt exemplificat de
ftratio
rijibili.
tum quia tunc , quia tunc diftinguerctut
;
,
dijvt aliis vidctur,nihilad propofitu, quia loqui-
tur hic depcrfcitate fimpliciter neceflario inhae-
lifllmafint impcrmifta,
etiam qu6d quartus modus
icntisjcuiufmodi
eft
cfTet
tantum
Dato
modus inhxren-
perfcitas primi
& fe-
cundi modorum,vt patct.Quioquid igitur dicant Alpharabius, Albertus , &Thomas, haecfententiadiui Linconienfis placet.
Ad tertium,iam in principioprimi quod ti
& ita
,
pradicari deplt^ribnt , fed
non
ibi
ftando,
quia pcr hoc non habctur ratio accidentis
,
fed
addendo in ejMle accidentale^non conhertibile : & ira totum illud conuenit ei pcr fc, vt dcterminat inhaercnriam.Scd Ci ex hoc infcratur,crgo non pra:dicatur pcr accidcns,vel in quale accidcntaleinon
fequitur, vr patet, de
quo amplius
in quacft.fc-
quente pcrtraftabitur.
Ad aliud
Xt.
cumque <^i
:
,
accidcntis, rcfpe£bucuiufcumquc fubic-
ncc cxemplaillahocoftendunt,nificapiantur
& ctiam non eranc
accidcntia
,
vt
ej/entiali
,
tangitur deillis tribus.fcilicct
per Je y Sc conuertibili
nihil fupcrfluum
,
ponitDodor.
porcft dici Efjentiale
qu6d
cnim,
extenfiuc loquendo,poteft poni efte in plus,quam
ptrfii Scperfe , quam conutrtibile. Vel potcft fufficientcrad propofitumdici ,quud ponk ejjintiale
propcer prxdicata primi modi
tem propter
:
fcd dc
;
conuertibile
au-
modi & p'^ fi hoc parura rcfcrt.
praedicara fecundi
propter vtrumqiie
tum ad iam
& rcalitcr diftindla,quan-
abfoluta , vt communitcr ponitur. Eft et-
didum
illud
contra
communcm
fcholain
Scotiftarum,vt patct. Alia plura pofTcnt ibi addi, quae omirto pro nunc.
Ad
ifta
Ad primum ( ficut
brcuitcr refpondco.
priirs.articulo fecundo,
1 4.
cxponcndo litteram,teti-
gijquod intentiones fcciidaej& maximc ifta quinquc Vniuerfalia , applicanrur fubieftis, feu fundamentis , fub illis modis fignificandi , fub quibus funt przdicabilia aOc.\x exercito , fccundum cxigentiam
talis intentionis
:
&
quia accidcn-
non
funt nata przdicari de fubiedis , fa€ti primjl abftradionc , qua: eft \ fubiefto , vt tia
quarc rc6lc dixit Dodor album elle non loquimur de accidente, albedincm. Et ciim dicis , quod albcdo eft accidcns , nego , nifi capiaiur accidens prima:- intcntionalitcr,& lunc cft przdicatio pcr fc,& non acalbedo
accidens
,
,
&
vt hic
cidentalis.
hic loquimur,de hoc infra magis.
Quodylrimo
rcalircr a fuo fubiefto
fiue eiufdem.fiuc alterius
cft
potcft negari conuertibilitas cuiuf-
in aptitudine,
proprium
dubij tetigi,
raiio Vniuerfalis perfe conucnit Acciden-
ii
Caetcra difta in illa
eft,
, fiue eiufdcm, przdicamenti fit,& maxime quando efTet altcrius gencris , cum Gcncra-
accidcntis, vt habet videri i.Pofteriorum.
1>
quare dixit DoiSbor in folutione primi principa-
fic
:
Aetiiitk rth
fit
,
aiiquantulum
quod fcilicct
tit.
non
ciim
Ctot oftcndcrc
nitur aliquid proprie logicc
t*rfe.
60 j
rius contincre fijpcrius , & c contra , diuerfimodc loquendo, vt fupra,quzftione 6.copiosc not
Ad alia de pluralitatc vniuerfalium,& de arqui-
21.
XXXI.
;
Ad aliud dico,qu6d Doftor non dixit qualitatcm
exprefsi
efTc accidcns.nifi primac-inrcntionale«
Verba autem fcquentia intclligcnda funt mutando abftradkum in concrctum.quz ciim idem figni* ficcnt.licct tamcn vario modo,non curauit mutarc vcrba in ordinc ad fignificatum cft,
,
quia idcni
fubintellcxit nihilominiis variationcm vocis«
& modi. Ad aliud,alias
fxpc notaui,& nuximi q.4.Anteprat
l j.
.
6o4 Qnalitis eft accidens «» frofofitit ftr
^''
Expofitio
fc,vno modo.Vcl fubtilius,
realitatem,aut formalitatem eiufdem rci,ficutf»/,
fcilicct adefi,S)C
vihHm,ammaly&c homo,€mdem rcm dicunt,non lame eandem formalicatcm, fiue rcalitatem quarc vnum dc alio poteft pradicari , ciTe communius, etiam in eodcm gcncre. Qusrc
bus cxtr^, non incencioni , quae hic dcbct dcfiniri.Et ctiam quia lalia non funt vniuoca,quibus intcntio accidencis eft vniuoca , quod eft concra racioncm partium definitionis, quia ficut nec dcfinicur,ita nec dcfinit «quiuocum profubftra-
quod licct accidcns in propofitoi& qualitas eandcm rcm dicant.non tamcn cundem cOttCcptum adxquatum,fcu eandem jfitbftmtia,corj>Ms
&
:
hunc 4. Metaphy ficai totum examinando.
,
& alibi & ,
pohdcra bcne
ui,qu6d rifibilcprster aptitudincm quam importat, potcft vel fignificare , vel connotarc qualitatem fecunda: fpcciei.Primo tamen modo cft pro-
Vel fuftincndo quod se qualicas
,
,
eflet fimplicitcr,& prajci-
poifet negari
qu6d
infertur, quia po-
tcntia: naturales funt ita propria,
qu6d non
(pe-
cies,nequc fubieda aliorum propriorum.Vcl forte ftatus ponendus eft in fccundo, vt in fimili fx-
rc-
qu^m
cnim pars
definicum.
definitionis cft in plus,
Poftcriorum,
&
idc6 inconuenic definitum pradicari dc aliquo vniuocc , dc quo non pracdicctur definiens. Dcclarat auccm aflumptum , co qu6d accidcns vniuocc conuenit rcbus diuerforum Gcncrum , li-
non omnium
cct :
1.
&
omnibus , vt prius didum tamen verba habent exponi , & fuftineri fupra , de Gencrc , notaui , & alibi fed ab,
quac
ficut
:
& adcflc
non conucniunt fic rebus diucrforum Gcnerum , quia ipfum efie eft xquiuocum» ficut & em , vt fzpe tctigit priiis. cfle
,
,
Dcindc arguit contra eandera particulam ,ex
vero non nifi fecundiim (ptid,vi potcft elici ex di€ds huius 6.Metaph.qu«ft. .Sola enim fubftancia cft fubiedtum fupportans,fcu principalis fuftcntationis , alia ver6 tanquam mcdia quacdam intcr primum vltima fed primi modi diccndi magis placent;& funt potius conformcs dodkrinz huius,
neccflitatc fundamcnti, in illa acceptionc,in
:
& fundamencis fspcprius fuppofitis,in his quaeftionibus.quare lcdor attendat. Qupd tangitur dc diftindionc Pracdictmcn-
torum
facilius foluerctur ex didis huius,fcd vide
&
copiosc fupcr j. Mctaphyficac ipfum, vt fcis.
alios,
ci
applicatur intcntio
ytrum
35.
fic
dcns
cft
''
prjEter
,
quod
conueniens
adeft
,
,
, ficut quod incft contingcnti , inquantum tale , vidccur efle concingens & contingcntcr incfle. Probat idem indudiue, malc igitur dicitur qu6d accidcns,vt cft intetio,adcft & abcft.
«eflari6 incflc
Rurfus arguit contra fccundam particulam, fcilicct frtter fithieEli corruptioftem ^ indacendo inac-
ncgarctur
;
probat prim6
Acci-
vcl abcft,
fubicdi corruptipncm?
Primo.
Patenttermini cx fa:pcprius JL/didis , videlicet qnid accidens, quid definitio, quoties fumantur.Incellcdus vero definitionis
&
in folutionc quxftionis pcrtradabitur.
Qmc & ,
quoc
finc
{\cx
& libro de Definitione Boetij & alibi ple-
conditiones bonae dcfinitionis,prius noraui,& 6.Topicorum i.Pofteriorum 7. Metaphy,
,
rumquc,parct.
Ordo
qusftionis conueniens,ficut
prius dc aliis Vniucrfalibus procedendo
,
,
tcftc
& fatis clar^.
Porphyrio hic.
Contra candcm
parte arguit ex ipfamet corruptionc,quac cft acci-
dens,non tame adcft pra:tcr fiibicdi corruptione, quiafic adcflct practcr fcipfam,quod implicat. Amplitis arguit fpccialitcr contra illamparticuIam,«^
T^E
cflff,
,
fi
apud Scotum.
h
qua
fcilicct in efle obicftiuo»
& cognito. Nam dicimus fpecies clTc aitcrnas, & de cis cfie fcicntiam & ipfas eflc ncceflc & huiufmodi. Mod6 quod incft alicui fecundum cfle eius immutabile & neccflarium,videtur ei nc«
Sccund6 rationc
qua: cft
,
didum
Cum
,
&
vniucrfalitcr cuiuflibet dcfiniti
&
,
quae
naturam , quiditatcm eius fed alfejl eft huiufmodi rcfpeftu accidcntis,crgo,&c. Confcqucntja patetcum maiori.Minorem declarat in littera , quia fi abeft, fequitur qu6d non eft , quia accidentis cfle eft inefle. 7. Mctaph. tcxt.comm.z. deftruit
:
£x quo vlterius infcrt deftrudtionem fubie(Sti,quia ctiam non cft.fi accidens noncft quod probat ex :
naturali fimultatc relatiuorum
£t fi quis ncgaret
,
cap. deadaliqMtJ,
ipfa cfle correlatiua,oftendit
omnium
cx
enim ringularis,inquantum talis,nonfit definiiio , prius cr.it videndum, an Accidens fit vniuerfalc,qu2m inucftigandum de ipfius definitione. Diuifio communis cft,nifi quod fecunda pars fubdiuidi poceft , vc ftacimpaccbitin
videtur aliud corrclatiuum habcrc,nifi fubieftum:
proceiru.
ie
cft.
DeSecvndo.
Arguit pluribiis rationi-
bus pro pirrc negaciua. Primo mctliis Topicis, ff u communibus, qua: ideo communia funt, quia pofTunr non folum ad iftam definitioncm impugnand.im , f..*d ad pUiresalias applicari vt fuprk patct quorum primura eft, quia datur pcc copu,
:
J
cidentibus communibus infeparabilibus , tamen qua: continetur fub Accidcnte hic dcfinitoQuod
Q^iESTIO XXXII.
X,
ifta
ncceflitatc inhxfionis intcntionis ei cui applicatur, quod probat. Primo cx immutabilitatc , fcu
&
j.
compctunt
&
pc habet.Vcl fuftinendo di£ka Burlei,qu6d folijra fubftanciarum funt propria fimplicitcr , aliorum i
^
&
Secundum qnia non
rum, cap. 4. & cap. 8. Metaph. dcinde arguit pcr media propria. Prim6 cotra primam particulam»
eft
prium hominis. j_^,
cap. r^.
10. Quatlibet
potcft dici,qu6d loqilitur Dodor hic famose , cx communiter conceflis a Dodoribus, quantum ad realcm matcriam. Vcl,vt prius nota-
Ad aliud
t
lationem
contra Philofophum ^.TdpIcortJmi datur per genus , differcntiam , concra Philofophum 6. Topico»
repr*dicamentorum,illam ambiguitatcm. Potcft cnim dici » qnod cft pra:dicatio per fc ciufdem dc
ratione gcncrali
vniucrfalium
,
vt fupti
dc quolibet dixit in locis fuis. Accidens vcr6 noii quarc « &c.
non
Patct igitur
qu6d
illa
particula abejf
foliim dcftruit ipfum accidens,fcd etiam fub,
qnod
potcft cflc
omnc ens, maxim^
limitatum incongruc igitur ponitur, c6m tanta mala operctur in vniuerfo.Sicut formaui hoc ar:
gumentum , ita faciat lcdlor in aliis , qoando non funt in forma rcfoluta , quod omitto ipfius folertiae,
quia iaro cxtrafumum
& fimum na-
uigamas.
Ad
4'.
XXXII.
Qu^ftionis Ad oppontum
adducit Porphyrium , 8c AriTopicorum , cap.4. connmiliter definientem. Vbi tantum e(l difFcrentia in vetbis, ideo dicii Dodlor quod eft eiTentialis identitatis, quiaeandem efTencialiterenentiam dcclarat cifftoteieni
dem
t .
cnentialibus.
matiuam videlicet, proponit; condicionaliter tamen fcilicet fi btnc inttUigMHr , & declaratur ip(a definitio, qu6d benc eft aflignata. Secund6, ,
pro dcclaratiorie ipHus adducit duas , vel tres diftindiones. Tertio applicat ad propofitum
membra quz expediunt. Vbi
duas, vel tres nota-
bilcsexpofitiones ipfius dcfiiiitionis proponit,&
aliorum
,
Logico affignatx non d
primas
& ipfius & vltim6 completc dercribit, :
Prima
fcilicct *iejft, vt loquitur
mi pofTuntnunc nitxquiuocc
,
Porphyrius
,
vel
Philofophus, qu6dfcilicet fu-
primc-intentionaliter,nuncfe-
cundx-fntentionaliter
& dicit quod hoc conue-
:
ficut vniuerfaliter in aliis patct.
&
Qualiter autem,& quando, vbi fumuntutprimo modo,declarat de mcnte Ariftotclis.vt oftcndac fe non voluntarie , ncc propria imaginatione loqui , & allegat ipfum primo 7. Metaphyfica:, text.comm. i.& alibi , & fccundo 8. Phyfic. text.
comm.6i.ic inde,& poteftidem exprefsc haberi, Metaphyficz ad longum , de primo principio,
4.
& veritatc eius. Secundum membrum
£, Adeffc
,
Tcl
cffein.&di-
«idc
,
fxirf
tmftrttnt.
principalc declarat
,
vc
f^/« diftinguitur comxz tiici de.na quodptr/i intjft, vcladtfftyfea
'fupri,quzft. 4. tciigit.fcilicct
r^»»fecunds-intetionaIitcr acceptafignificatur przdicacG non przdicans eflentiam,nec in quid,
nec in quale.Per
dici
vero «^fccund^-inccntiona-
litcrfumptum denominatur praedicatum cffcntiale, & hoc accipiendo propric illos terminos. Vnde propter famofam, variam acceptionem iftorum tcrminorum ex vfu loqucndiAuthorum, vtomnis ambiguitas tollatur,fubdiuidit vtrum-
&
que,
fcilicet intjfe
vel
,
tjft
in
,Sc
dici
de
,
dicens
quod capiuntur tripliciter , proprie videlicet, & communiter , atquc communilHmc. Intjfe enim propric conuenit accidentibus communihus, vt albu praceunte
,
,
nigro
,
ficut didbiuu eft quaeftione
cdmmuniter vero conucnit accidcn-
tibus etiam fingularibus
de,Sc non dici de
,
fint fecundae
funt adius fignati
prididlumcft
dcm
,
farpiiis
fccundae intentiones
&
:
,
,
pcr accidens
,
fiue
fiuefingulari, fiuein przdicatione
Doftor fuprk,
eft
fe, fiue
fiue indircdta fuerit
tur inefTc fubiefto
:
&
hoc
,
praedicacum dici-
modo
loqucndi vfus
quarft.i.cap.dc Spccic, in folu-
tione quaeftionis ad finem.
Et quia fortc aliquis diceret, quod ftiones pofitz de ipfo
intjft
non
iftae
diftin-
funt conuenien-
Dodlor confequentcr probat eascxfundamentis AriftoteIis,& Authorum, & rationc effitcs
,
& procedere imm6 ncccflari^ afliquae c(} in primam & fecundam intentiones, & hoc fundamento ta6lo fupr^, quaeft.4. & cap.de Genere, & alibi in deficaci tenere,
gnari.
,
Prim6 primam
& »9« tffi in, erunt patet
fic
fccundum
membrum illius primae diuifionis. Primum vet6 membcum eius probauit iam fupr^ ex fundamentis Atiftotelis.
fubdiuifio fecundi
membri
eft
,
fionem itetum illa tria membra ipfius, quorum primum patet ex i. Topicorum vbi fupra. Secundum ex illafccunda diuifiohe Ancepixdicamentipraediifla. Tcrtiura ex communi vfu lo,
,
quendi tate
,
&
,
patct fecunda diftindio authori-
fic
& piimo authoritace & ,
qu6d fecundarum intemioaumt&diui-
tationc.
Dcinde
profcquitur diftinflioncm oppofiti ipfius in fcilicet <^i»
tripliciccr
,
&
tjft,
Dic! de fm-
diccns quod fimilitcr accipitur mitur trifli-
redc
,
iuxta regulam
Topicam, primo
tittft
fcilicet ^Hoties dicitHrvnHtn oppofitorHm,Scc.
modo proprie, vt in illa diuifione fccunda Antemodo com-
praedicamentali accipicur. Sccundo
muniter , vt in definitioncVniuerfalis , i. Perihermenias accipitur, cum AichMX c^nhd FniHerprtdicMtHr dt plurilms qaod extenditurnon folum ad praedicationcm fuperioremin eodcm generc , quia fic non conueniret Proprio
fiile efi (jHod
&
,
Accidcnti
,
fed eciam ad prxdicationem cu-
iufcumque communis
dummod6
,
formalitir
przdicetur , vt hic , homtefl alhM4:homo tft riftbilis. Tertio modo communiffime,& fic extcnditur ad omne praedicatum fiue cffentiale, fiue accidentale, fiuc
commune,
fiue fingulare, fiue
etiam dire-
6tc, vel indircdc, praedicetur.
Ide6 dicit Do6tor,qn6d fic accipitur pro omni eo quod fpccificat rem huius vcrbi tft,C\c\ii infri, fuper libros Perihcrmenias loquitur plerumqoe. Praedicatnm enim exprefsc pofitum vlira verbum principale dicitur fpecificarc
rem
verbi, quia res
Verbi abfolute ponitur.ficut h«c, homo eft, fpeci- frtiieatnm ,
vel nigtr, vel currtns
,
&
huiufmodi. Res ipfius verbi «/?,hoc vidcri,
Deo duce
,
fuper
cft ens nomifumptom,de quo habet
illis
quarftionibus Peri-
hermenias. £t ficaccipitur ,inquit Dodor , dici de cap. de Genere , in declarationc diuifiua definitionis,(:um dicitur, Eorum ^ud prttdicantur ^4dam pradicantHr de plHribm , quadam de vno fil».
Nam przdicari
de vno folo
eft
communiffime,
hoceft extenfiue multiim capere ^r^iMn , cum fit proprie , etiam communiter przdicari pra
&
etiam capitur in definicione Indicap. de Genere,vbi dicitur qu6d de vno folo przdicatur.Licet igitur Dodor prim6 ponat diftitidionem 8c alio dici
,
ficut
uidui ^ Porphyrio, cap. de Specie,
&
',
membraeius.& poflea
fortificecex di^tis Philo«
f(iphi,& Porphyrij,'placct tameh', gratiabreuitatis,
didlo
modo declarare
,
& admifccre iitteram.
nitionibus fuperiijs pertra^latis: dicit ergo
Sic igitur patent tres diftindiones ad propofitum
dcfinitiones
oeccffiuiir>& applicabiics,& hic,
Scttioper.Tom.J.
9.
principalis primae
naliter accepti, recitando ad maiorera exptef-
naliter,feuparticipalitcr
dircdla
quia
,
igituraliamembra eiuf-
:
ne Antcprardicamentali habct Ariftoteles , qux cft quadrimembris. Communiflime autem accipitur fecundtkm vfum loquendi , quo in omni vniuerfali
intcntiones
fcilicet intffi, feu effe in,
ficatur ciim dicitur albn*
propofitione , fiue per
mcmbra
praedidlae, vt dici
CicutprtdicariSc/Hhiici, vt fu-
,
vt in fecunda diuifio-
,
igitur aliqua
quadrimembris
diuifionis, fcilicet ipfius JWj^fecundz-intcntio-
horum termino-
igitur diflindlio cft
intfe, vt loquitur
Cum
illius diuifionis
Deinde probat fecundam diuifioncm.qux
& vltini6 contra didla obiicit dopii-
& foluit fingulariffime.
citcr ,
rum ,
,
&
tum ad afttimptum.
(eu definit ipfum Accidens.
Quart6
,
,
oppofita, &definitio per efTcntialia, patetnotademonftratiue intentio Dodoris.quan-
biliter
Confequcntcr refpondet ad quacHtum. Vbi dc Procedit, prim6 conclunonem intentam,afHr-
*,
605
& alibi.
BBb
Dein
fiecifitMt
rtm
verit }«•-
»*d».
606 lo.
Expofitio
1 1
Oeinde ihi,fumendo igituf 4 quod fi fumatur primo modo, non dcbet intclligi dc primo modo primxdiftiiiAionis , fcilicet primae intentionaliter, fed fcCundacdiftin6kionis,qux cft Acinejfe fccundx-intentionaliter fumpio,tunc,inquit,habeiur genus Accidcntis definiti hic cum vna difFercntia, fcilicet remota , vcl vniuerfali,vcl faltcm genus intcrraedium commune ad Proprium & Accidens, fcilicet
przdicatum in quale accidcnialc
fcilicct cft
medtum
inter Vniuerfale
,
,
quod
& illa duo,
quod ctiam ponitur in definitionc Proprij , cijm dicitur quod accidit omni (^ fili , vtprius qiiaftioue prxccdente ,h
& quasft.i. de Proprio dixit,
,
^ ibi notaui inftantias circa hoc,& fupra, quxft. 9.
& fimilitcr quxft.;. de DifFercntia copiosc tc-
Rcliquum inquit Dodor, fcilicct ahejfeprxter/itbieEii corruptionem tcnet locum vltimac, feu ligi.
,
Cum , atque correlatiui. ficut&cxteraVniuerfalia,fit ide6 ponitut fuum correlatinum,
ipccifica: difFerentiae
enim definitum relatiuuin
,
,
fubicdlum in dcfinitione ipfius, & fimilitet declarat paucis definitionem datam ab AriftoteleinTopicis, ita qu6dprima cxpofitio hic habetur dc vtraque definitione , talis fcilicct qu6d Accidem efi prtidicatHm accidentale,noH necef
qood
eft
II.
Sed contra hanc expofitionem liter,
^uamum
& vidctur efte diuifiogenerisin fpc-
,
Vbi notanter
dicitur accidens.
quantum
,
&
non tjuantitat
ficut
,
dicit
quzftione prz-
&
albedine didum cft:accidcns vev6 infeparabile^ficut nigrcdo y£thiopum,& cedente, de albo,
huiufmodi:&
fimiliter quantitas refpeflu
roatcrialium neccfTari^ incft,licct
prium
,
igitur
non
non
rerum pro-
fit
foliim accidenti proprip
,
fca
communi conueni^ necftffario fubiedp inefTc^quarc cum illadcfinitio fit communis omni accidenti comtriuni non
per
fc
,
fed etiam accidcnti
,
benc exponitur pcr hoc
cum
,
quod eft effe przdicanon neceirati6 inhz-
in quale accidencale,
rens.
%V'
Ad hoc
tefpondct , dicens qu6d illud
eft
vc-
loqucndo , hoc cft didu-, qu6d accidcntia infeparabilia, & quantitas , non neceflario infunt fubiedo ficut nec alia qus funt communia feparabiiia & hoc vere loquendo, quod declarat in exemplo Philofophi 7.Mctaph.text.comm.4.& indcquod fnpri,quzftione finali de Proprio pertradlauit, ficut hic loquendo fecundum illam viam, vtibinotaui. Diftinguit tamen de ly per/i ciam dicitut quod talia accideniia non neccirario pet fe infunt fubieillis, ficut
dc aliis
,
pet
f"e
,
,
,quia
illa perfeitas
poteft attcndi vel ncgatio
eius, vel ^ parte fubiefli
,
vel k pattc accidentis.
quendo
dc^i^r accidens nccefTario
rcpugnac fubiedlo»
,
efTc finc illis.
fic eciam Vulc breuicec
quia
Doikoc in hac folucione quod nullum accidens
commune, fiuc feparabilc, fiue
infeparabile fuehabeac caufam necefrariam in fubiedlo, fiue contingcntem , fiue fit ab cxtrinfcco ; ineft nccefrari6 fubicfto pcr fe loquendo , vt pcrfeiras
tic, fiue
fe tenet ^ parte
fubic^i,imm6 quod
quia fubicdlum
eft
autem
abcft,
fic
Vc
prius temporc ipfo perfe,
perfeitas fcccncc i parccaccidencis
,
fccus
j ad iftum vidcliccc incellcdum , qu6d perfi compecic accidenci cuicumque non neccirari6
cft
incffc fubiedlo, vcl abcflc. Ec vidccur
diccndum
quod
depropriD, rcfpcdu
efTec
non
Sc itaifta cxpofitio
fimi-
fiii
fub-
diflinguit Acci-
Proprio , ncc dcfinitionem huius k defiillius , hoc loquendo in communi, vc
&
nitione
fe extendit accidetls
,
& ipfius dcfinitio,ad acci-
dentia infcparabilia. Igicur
Dodor adducic
finitionis Ptoprij,
al iam
exqua
expofitionem de-
foluitur
dubiumpro-
quod videlic^C
accidens abejfe poteft intelligi dupli-
citety auc fciliccc
fecundum effc
,
fcu efTc rcale in
aucfecundi^m incclledum,feuconfideracionem. Mulra enim quz in re func coniun-
re cxcraj
Aa
,
& infepatabilia
confiderantur, cexc.
commenc.
,
1
intcllctftuio feorfura
Vnde
2.
Phyfic.
Philofophus quod mendacium. Ec Boeiius hic;
8. rcdre dicic
dbflrabentium non eft fitfipi vt qu*
apud
aut' feparancur.
& co-
aSu difiutigi non valeant , mente Abeft igicur accidcns
com-
, & hoc przter fubdeftrudioncm cflcn-
mune fccundum inccllc£lum icfti
corruptioncm,
tialis
id eft
,
intelledus fubiedi.
Vbi notanter
dicic
ad difFcrcntiam accidentalis: ficut cnim pertinet ad elle fubiedli ipfum accidens , iia & ad intcUedum : quare ficut aduenic
efentialu inteUe^ttu
pdft cius cfTe
completum
inefTe
,
ita
& ipfjiis in-
telledio intellectioni, vel potius, vt loquitur
Do(%or
,
intellecfbus
intelledui eflentiali
tantiim ex eflentialibus fubicili habetur.
qnod quid eH
,
qiii
Vndc
rci dicitur eius cfFentialis intcUc-
dionis, fcu intcIlcdKis expreffiuum. Nullum aur tcm accidens pertinet ad ^uod quid efl fubicAi, etfi plura ad ipfum vcnandum conferanc i.de Anima , cexc. comm. 1 1. Vnde Boccius addic iti Commento , fedfianimi ratione difiunElafunt quaftantia permanent atque perdurant accidentes ejfeio'
abcfrc, quia etiam, vt fupra, quajftione vltima
telliguntur.
de
didnm cft, fecundum illam viam deper fe, &c per aceid«*n ,jexpOncndo didum Philofbohi Proprio,
1 4. Aeeidetis »i-
pofitum (& cft expofitio Boctij in Commenco '^'f'!*^ *?r *'*' vtriufqucedicionis,& fortc propcer hoc dieic "-.^' Do£kor in ccrcia perfona dicitur) c[\ix calis eft,
Primo modo, inquit, intelligo in propofito,cijm nullum accidens commune habeat pet fc caufam in fubiedo.quod non neceflatii per fe incft fubiedo & hoc quantumcftex parte fubicjfti , ptiin6,qucKl plus eft.addit quod fic pdrcft proprium ,
i j.
fubicdo, quancum eft ex parce ipforum,licec non repugnec fubiedo per fe , fecus cft forcc locfTc
gitatione feparentur.
rnm dc
(fto
de quo ftatim magis. Repugnat igitur talibus accidentibus non in,
a
vel faltem vniuoci in vniuocata. Similiter
co quod plura talia , vt illa de quibus , habcnc caufam in fubicdbo neccffa-
cft
Non enimomne necefTariura eft per fe,YC
fe.
pacec
dcns
feparabile ,
per
& eandem inftantiam habet Doeiius hic in
Accidens quod hic definitur, diuiditura Porphyrio in accidens feparabilc, & accidens in-
prius tcmporcpro-
cft
pet accidens. Sccundo veri
riam falcem, liccc non per fe, vcquantitasmacetiam i & qualitaces fenfibilcs pofletiot es , ipfas qualicaccs ptimas. Vbi nocancct cangic DoStot difFctcntiam incer caufam necefrariam,& caufam
:
vtriufque editionis in Porphyrium,
,
argutum
ieCti
Nam cies
fubie£bo
inftat notabi*
Commento
non
modo incelligendo ly per fetdicii quod fic falfura eft,nullum accidens commune ncceirario incfle
litcr
inhtremfubieEto.
fitrio
y.Mctaphyficz fubiedum prio pcr fc,licct
Htates
a fuhieElit , non
ea perimunt , fed infuafub-
Adhuc non videtur
ifta
expofitio facisfacctc,
ncc diftingucte Accidens a Piogtio, quia
fimilf-
cer
'
f•
Qu^monis XXXII. dicam Proprium abclTe fecudum intclleftum,
ter
cum non
Ht decflcntiali intelled^u fui fubicfti,
bene e contra per additamentum , Hcut epiam de aliis accidentibus force cftvcrum,vt fupra notaui. Vnumquodque enim Hcut fe ha> bet ad cffciti 8c ad veramclfentialem cognitioncm, X. Metaph. text. comm. 4. Cum igitut Species fit prior Proprio quoad circ , crit etiam quoad calem cognitionem,& /ic patet qu6d Proprium non differt ab Accidcnie, fecundiim illam licet
Ad hoc
refpondet Doftot fuftinendo iftam expofitionem , poncns difFeientiam intei Pto-
&
ptium
quoad fepjirari fecundum intelledlum dicens quod non folum abftradtionepraecifiua; hoc cft , confidcrando hoc, non confidcrando illud ; poteft intelligi fubjedum Accidens
,
,
,
igitui piincipalis
,
quz
prius pulira
fub con-
eft
ditione, iam haberur abfolutc vera.
Coufequcntcr ad roaiorcm inielligcntiam didlorum, & terminorum pofitorumindcfinirione Accidentis ,obiicit dupliciter fingulariflirai.
Conclufum cnim
eft
quedadefl ,8cc. Contri,
omnis bonadcfinitio per fc competit dcfinito, ex I. Poftcriorum , & 6. Topicorum & ex farpi didis. Prius eft enim prirai modi dicendi pcr le, ,
vcl quarti
fccundiim alios
,
tionis de definito. Sed per
prxdicatto defini-
,
cehzc
definitio cft
dens ; fed ctiam abfttadione diuifiua , vt intelligendo cotuum , non foliim non intelligen-
do ipfius nigredinem , fcd etiam do ipfum non nigtum , vel album
cidens perfiadeft
non
vel
,
intelligendo acci-
&
ita
fub
oppofito fui accidentis poteft intelligi fubie£lum.
Non
I^_
autem poteft
fic
Proprij fub oppofito eius ficri
abftraftio prscifiua
nec (
vt ita
,
fubiedtnm
intclligi ,
nam
licet ibi poffit
non tamen
tia
tefl
,
,
(juoniam ty£thiopi celer niger auferri non po-
animo eurn ,
tur calor
albw
cognitione feparemui
(fr
ty£thiopi.
lerem nigrum imaginatione feparemtu
men auu
,
eft adclTe
gendum
nec interiit ,
&
abefte
fpecies. ,
:
erit igi-
Num idcirco jpecies
futnptt funt ? minime, Ita etiarn ceruui
tei
diuifiua,
dicam ) oppofitiua, abfquft repugnanintclleftuum. Vnde Boctius vbi prius :^ge
igitur
non
re
,
,
con-
fi ab eo co-
permanet ta-
Ergo quod diftum , fcd animo intelii-
Et addit notantcr difFercntiam inaccidentalia, & fubrtantialia, diccns:^/w-
quin
eft.
& fubftantialia ftpe animo &
JUnt
,
,
,
qu* omnino fiparari non pofcogitatione difiungimiti .
Vt
Ci
ab homine rationalitacem auferamus, quam licct actu fcparare non poflimus , ramen (\ animi imaginatione difiungimus.ftacim perit hominis
quod idem in accidentibus non fit: (ublato enim accidenti cogitationc fpecres manet. \n libello vcto de hebdomadibus tangit Ajecics
Vltfi iterum pro-fyllogizando fequitur,,/^f-
intelligen,
,
,
quam
,
&abeft,
confequcntiara ptobat
Dodor ,
rnenturn, feu confeejuentia
cum
a-
quod
:
& poteft
;
rcduci ad lo-
toto integrali ad eius partcm
confcquentia formalis dialedica, dc quo habet videri cft
Dodlor complctam defci iptio-
&
expofitionem vlcimatam definicionis przdicftz Accidentis ex przmiflis ,dicens,qu6d ,
pradicatum nen effentiale in fubiecie ,fitb cuitu oppofite poteftfnbieclum intelligi complete,fine repugnanefi
tia intelleEluum.
Et ita patet qualitec definitio Accidentis completa diftinguit ab omnibus aliis Vniucrfalibus ipfum , fpecialiter a Proprio, cum quo magis videtur conuenire. Non fic, inquir, Proprium, fupple cft przdicatum , fub cuius oppofito poccft fubiedlum intelligi, ita abeft accidens eo modo quo non potcft abefTc ptoprium. Quod btcuibus verbi,sexprimit, dicens,
&
&
tis.
Impoflibile enim videtnrdHO oppofita ve-
&
fimul de eodcm , maxirae fic quod includcrentur in eius ratione quidicatiua , quia etiam pofTet facilicer oftcndi ipfum cfTc nihil. rificari
codem modo , dcducendo vfque ad vltimam confequentiam , mutando accidens ipfius in confequens quod impoflibile fit accidcns per fe adclJe, quia fi pcrabcft,ergo Similicer oftcndit
,
non potcflper feadefTe, vt prius, ex natura oppofitorum arguendo. Cui enim conuenit pcrfc vnum oppofitorum,reiiquum nec per fe, nec per accidens conuenit cidcm vt habet ifte, quzftioftione de Pradica, & Praxi, in Prologo , in folu,
tione quxftionis ad finem.
Dodor igitur ce
,
vt folet
dcntnr
cfTc
,
arguit breoibus enthymcmati-
tu vero declara vt notaui
trcs principalcs
,
fcilicct
primo
modo fccundx
diftindlionis
munibus tancum. Ec concludit qu6d ra cxpofitio
,
& fimilitcr vcrus
Scoti oper.
Tom.
I.
ifta eft
vc-
intelledus dcfi-
fi
vo-
foliim
& ibi vi-
,
vel diC
,
quicquid di-
illa qui vfdctur prima,cft tanquam quoddam przfuppofitum,& non hic illatum.fcu argumentatiue addu6);um igitur primum acci-
cai FokfaI:&
,
dcns incipit ibi:hzc definitio per fc competic definito,poftquam iam probafti ipfam cfTc bcnc datam , cx quo infcit piimura confcqucns , dicens» ergo accidens perfe adefl
Secunda obicdlio
,
&c.
eft fatis clara
,
in
qua often-
dit ,contra Aifki fnperiiis, orane accidcns necef-
fari6 eft ipfuro
fupri pofit«,hoc cft,accipiendo ipfum fccundxintcntionaliter , vt conuenit accidentibus com-
non
erit,
tu poflTes loco fecunds fcribcre tertiam
qu6d rantiim funt
fariA incfTc fubiefto,
cft
&
quatuor confequcntiz principales, accipit Dodor pro fccunda , fed
libiliter
ineft non pcr fe, vcl non conucrfupple fccus eft de proprio,& hoc, inquit, intelligcndo iw/?, vcl inejfe, vt ptiiasdiftum
,
quarum tcrtiam
quod accidens :
Et vltri
alibi.
fcquitur , Per fi adefi , ergo non potefl perfi abejfe. Hsc confequentia patet per locum ab oppofi-
curtato SyllogifmOjVt dixit, facilc
Colligit igitur
nifi forrc
,
& non foluiti
,
lucris fyllogifticc foruialiter atguetc,
ncm
per rcgu-
lam vnam Confcqucnciarum fcilicct glued a tota copulatiua ad alteram eifu partem tenet Hrgu-
libus.
-
'9*
8cc. ergo per fe adeff:
mulca dc tali abftraftionc abftradlione intelledus , in fubftantialibus, & in ^ccidenta-
&
'o«
quod hxcdcfinitiocftbo-
fcilicct ylccidensefl
bona; ergo ,&c. fequiiur igitur pro fyllogizando cnthymemacice, dcfinicio accidcntis pet fe ineft accidenci, igitur accidcns perfcadeft,& abcft przcer fubiedi corruptioncm.
ptactet accidens
I
,
cipale propofitumin hacquxltione. Conclufio
na,
cxpofitioncm.
607
tam \ Porphytte , quam a Philofupho aflignatz , & quud fic exponcndo ipfam cft conucnicnter ailignata. quod eft prmnitionis Accidcntis
de feipfo enira per
,
cijra
vnumquodque enim
ncccf-
przdicatur in primo
modo
cum modo neceflitatis omne fe primo modo eft necefTariii, licct non ,
quare
:
c contra, ergo accidens necefrari6eft accidcns,& vltra accidcns necefTari6 eft accidens,ergo necef-
locum defienim pars defini BBb X
fario ineft. Patet confequentia per
ni(o ad per fe definienS
:
qtizlibet
'i
jq^
.
r f
6o8
Expofitio &
de dcfinito, confequentia formali fcqiiitur ad ipfum. Tencc etiam per locum a parte fubiedliua ad totum vniuerfafinicionis per fc prxdicatur
cum
le'j
j^
i.
rcfpondct vno modo(qu?
cnim, feu adcflc , & abc(fe, & fimilitcr accidcns, conueniunt huic lubie&o accidens,cum modo nc-
fic
Pofteriorum.
Ad primum iftoriuTi
j^
in plus,
Primo modoproceditargumentum, qnanlum ad minorem , & conclufioncm , & etiam quantum ad maiorcm , licct hoc tacuerit. Incflc
quslibct pars dcfinicionis
qu
aut fcilicet inhacrentiam, auc inhacrens determinat.
modo
ccflitatis
loquendi ) negando illam fecundam confcquentiam , vel tertiam , fccundum aliam fupputationem : & rationcm aflignat , co quod pcccat a fecundum quid ad fimplicitcr, & excmplificat de contingenti , comparaco ad feipfum cum modo
neceffario
refponfio vidccur cfTe aliorum, vc pacec cx
ncceflicatis,
& adeire. Ex primo enim non fequi-
tur fecundum, fine fallacia difta
habcc in
vt patec
,
fimili 39.dift.Primi,& alibi fafpe,
,
ficut
expo-
ncndo illud didlum Piiilofophi .Pcrihcrmenias, i
ad finem Omne quod efi ejuando efi neceffe tfi effey fed quia i!ta rcfponfio non videcur mulcum confona.ncead propofitum eft illud exeraplumde concingenci , ideo obiicic contra eam, probando illam confcqaentiam negatam,alitcrquam prius probauit. Agenere in cjuid pofito Jub differentia ^te-
rcniia,
ptum
& eft locus
,
raodo
,
vel ei fimilis
tione hominis
&
,
Nam iltud
hic.
corruptionem
ili
a parte in
efl
,
fciliccc abefi prater fithie-
quod cfiadefi, vel inefi, do definicioncm, pacet.
li. fnodo aiiefi
&
»
(J
f"'
fcd ita arguitur
:
vc fuperius declaran-
quomodo,
hoccftjinaliquo fcnfu.licctnon in omni. Accidens aucera & confequenscft diftindiuifioguendura I fccundum copulationcm ncm, co quod lyperfe poccft deccrminare inh^-
&
* •
renciam.vel inh£Ercns,vtfupra,quaEft.8.prolixc in
tadum cft. Primo modo, inquit, tam acciqnim confequens habct vericatcm.Sccundo modo vtrumquc cft falfum , vt hxc,Accidens fimili
dens,
efl
perjeens
rcntiam.
,
vcra,
cft
Tunc enim
c.itum ens ineft pcr fe ri
huic
hacrens
fi
ly
eft ,
perfe detcrminat inhz-
fenfus
,
quod hoc praedi-
tanquam fuperius
(\ih'\c&.o accidens. Si
inferjo-
vero determinat in-
quia tunc effet fenfus , quod accns,quod cns cftper fe cns,vt diftin-
cft falfa,
cidens cftet
guirur contra cns in alio,& ita cfTct fubftacia. Similitcr in propofito. Accidcns per fc adcft,& abvcruraeft, vt/7?ry? detcrminat inhsrentiam,
foluendo primam ob-
&
differentiam
,
vt patec cx didis
,
& quod illa
2.
dc Proprio,di£tura
Ad
aliud
,
pacet
eft.
quod zqaiuocatur de
adefftt
quia hic accipitur fccundae-intcncionalicer, vt patec ex didis in folucione , fic reperirur vni-
uocc vbi repericur
& & accidcns.
Ad aliud qu6d eft primum contra fecundam (Nam tertium principaleomifit, ad ,
parciculam.
quod
in fine quaeftionis rcfpondet.
)
Dicic iuxta
illam cxpofitionem fecundamfupra,qua:fumitur
cx Boetio,qu6d calia
omnia adfunt, & fecundiim
incellc6lum abfunc,licec non fccundum rem, vel cffc rcalcjfccus cft
de Proprio,vc
ibi
diftum
cft.
Ad aliud dc corruptione,dicic vno modo,qu6d adeft prsccr
corrupcioncm
rationis
:
illius fubicfti
qukm corruptionis
,
,
cuius
nam fubiecSlum tam gcnc,
cft
materia prima,
vt patec i.Phyficorum.&alibi fxpe,& fpccialirct
dc Gcncracionc. Maceriaautem mancc incor& ingcnerabilis ibidem. Scd replicat concra hoc,quia videcur quod fic corruptio illias 1.
tuptibilis
,
fubiedtiiin
quo
dicicur cffe.vcl cui dicitur inefTc:
quare vt priusnon adeft prxter fubic6ti corruptioncm, quia fi fic, adeflet practer feipfum. Ad hoc dicit notanter , qiiod fubicdlum accidentis aliud cft infotmacionis , aliud dcnomi-
&
nacionis,
Primum
quod
eft
dcclarac in pluribus exemplis,
de loco locante
& locato.Nam locus
tionis.
locatum, quia locus dicitur locati locus,
,
quam
quaclibet per fp
fc dcfinito,& fic fcquiturjcrgo ctiam vt \y perfi determinat inha:rentiam, vt autcm determinac inhjcrens , vrrumque ell falfum , quia elfcc fenfus qu6d accidens cfc pratdicacum in qnalc accidcntale , quod prs-
fc adeft
,
,
dicatum cft per
fc
pra:dicatum,vt diftinguitur^fr
fe comxa. per accidens
non
,
quod falfum
cft,
quia tunc
diftingucretur a proprio,dc quibus quarftio-
ne przccdcnte plura nocaui. Senfus igitur
diiiifus cft
vcrus
& loca-
dum
denominationis adionis
& compofitus
,
hoc & fic patct qualitcr tcrtia confenon proccdit,vt infr magis dcclarabitur. Ad fccundam obicd:ioncm rcfpondct fimili-
fc circa
quecia
dtutti
rumpi
&
eft
compofitum,quiaillud dicitur cor-
& generari 7. Metaph.text.comm.17. &
,
Informationis vero fubiedlum cft corruptio non adfit proptcr corraptioncm compofiti , adeft tamen propter 5i.
alibi.
materia
:
licet igitur
corruptionem matetiaE, ci,
quod
& hoccft quod foler di-
fcilicetmatcria gcncratur,&corrumpi-
non autcm terminatiue , compofic patct folutio. fitum vcro c contra, Alio modo rcfpondet ad illud argumenrum
tur fubiedtiue, ,
vtcxponitFokfal :quia fcnfus diuifus eft diuidendo, leu dihungcndo ly/^rr/^apracdictto in antcccdcnte & confcquente , &coniungendo ipfum inha:rcntiap:fenfus ycrocompofitus e contra. Sed an reftc hoc dicatur ftatim,in tertio articulo habet videri. Doftorcnimnondeclarauic falfus
'/««/''**•
tum denominatur a loco. Aliudcxemplum ponit de ^Stione agentc,& patientc:nam fubie-
nacionis
definitio
uecidentit
41. & alibi , & hoc vt fubicdi informaDcnominationis vcr6 cius fubic(Stum cft
comm.
pcr
tot.T
^r subultum
dicitur paflio,& accidens locantis^. Phyfic.tcxt.
pars cins incft pcr
quia tam
14.
copulatio ponicur circumlocutiue,vt fupr
cft agcns ; fubicvef6 informacionis cft patiens. Similiter ad propoficum, corrupcionis fubicftum dcnomi-
eft,
2, 2
& necclfario dc-
pcr fe
,
dicicur eflc corrnptio
Ideo aliter rcfpondct ad primam obieftionem,qu6d iUaconfcqucntiafccunda cft bona ali--
fic
priias dixit,
icdionem. Vltimo rcfpondet ad argumenta ptincipalia. Ad illa communia negando ibi non poni gcnus
loco difFcrentia^ rcfpeftu hu-
ius
^ecidesque-
fum-
ad totum in
& cxemplificac dedcfini-
:
patet lirtcra
cocura ,
modo
quim inhasrcns
terminctur.vt
:
nety fcilicct confec[\.\enUi,adgentufimpliciier
ficut cum pcr fc , non tamcn alia per determinata in fe, ita qued tam inha:-
,
,
ji
tcrdiftingucndo de detcrminationc ly
necejfaript
&
de corruptione , qu6d> fcilicet adeft fubicdo, fcu denominationis , fcu informationis ;'vcl omittcndo illam diftindionem , quia vidctur
ambigua , vt patcbic ftacim adcft fubicdto abfolutc loquendo , ptstcr corruptioncm ipfius, quoad intcllcdium eflcntialcm cius , licct non quoad efle rcalc, vcl Phyficum cius.ficut didtum ;
eft
,
priusdcaccidcntibus infcparabilibus. Potcft intelligi fubicdtum corruptionis fub ea , 8c
cnim
i6,
1
XXX
Qu^ftionis eias oppotito Hhe deftruAione fui intelleAuSt
Vtraquerefponargumentum. Ad vitimum principale, ncgat primamconfequcntiam, exponcndo terminos in propofito,
ligerefalfa
&cohtradi£borU>&fign)entafor-
,
fed accipitur pro habitu
te
[10 fatis euadit
piorum, vt loquitur Philofophus 6. Ethicoran), qui Antonomaftice dicitur inteliedlus & hoc fortc propter naturalem adh; fioncin intclledlus, refpe^u talium, & maximam propinquitatem in ratione a6lusfecundi,dequo habct ibi videri. Secunda refponfio diftinguit de intclledh],
vr prius.
Sed obiicit contra iioc dupliciter. Prira6 cx dependentia definitiua: cognofcibilitatis correlatiuorum , cuiufmodi funt fubie£lum & accidens, vt etiam in illo argumcnto vltimo principali tetigi
camentis
cunda
,
& allegat Philofophum
:
in PrJtdi-
& habetur cap.dc Relatione, parte fe-
vbi fecundum opinionem propriam de
,
relatiuis procedit
complcte
:
intclligi
quare non potcrit fubicdlum (ihe accidentc, ergo mult6
minus fub oppoiito
plerumque in folutionequaeftionis,& argumcntorum. Secund6 ooiicit exfundamentoPhilofophi 3. Anima,text.com. j i & 6. Ethicorum, quia fcilicius
vt dicis
,
verum fubicdum poiiio, 8c
maximMoquendode
leparabilibus,
&
:
fimplici videlicct
Vnde referr
coruumejfi
intelligit
&
slhum ; dicere, inteUeSlm intelli^t coruum alhum: prima cft falfa,& fccunda poteft cflc, etfi non vcra,non tamcn falfa : hoc idco, quia circa com-
& & diuifionem intellc£tus,eft veritas,
pofitioncni,
vel falfitas, vt patet
i. Perihermenias,cap.i.& j. de Aniina,text.comm. iz. hzc refponfio poteft
& eius op-
vniuerfalitcr ctiam de
confirmari per illud
componto , igitur aon ell iritelligibile. Minorem dcclarat ex quadam notidcatione ve-
ximc
dc qua h»bct videri in Pradicamentis, i. cap.de Subftantia,& in Poftprjedicamcntis , Perihermcnias , & g.Mctaphyficae, qu6d fcilicct veritM efi Adtquatio rei nd intdleifum : modo non
fupr^,ex diftisBoetij. Et hzc rcfponfio poteft verificari , aut dcadlu fimplici^ aut compIexo,vc
ritatis
,
&
e(i ita fit
in re
,
vt iam
fub oppofito
didum e(l , quod fubiedum
talis
accidcntis
,
& fub ipfo, igi-
tia
infcparabilis
intcllcdloum
,
, fi
non
tanjen
rcpugnan-
eft
ficintelligatur, vt
tadum
cft
Vltim6. rcfpondet ad argumcntum tertium ptincipale,quodomifit Iocofuofolucre,recurrendo ad illam diftindionem dcdeterminatione
tur intelledtus
non Hhc faliitate , & rcpugnantia
inhzrcntisjvel inh«rentiz,per ly
intelleiftuum,
hoc
fumptum:fed an fufficientor cuacuet argumcntum,& an vcrum dicat viiiucrfaliter haec folutio» ctfi alitcr poflit argumentum foIui,tangam in-
intelligit.
frA^articufo j.
tiuMm f*r fi eft relatiuum pcraccidcns,quia
litcr
tiuum
aiCi
,
rationc alterius
,
non diciturrela> quod dicitur ad
Pro
deelaranda,
necefittrio ibi if-
crgo Dodloris
littcra
hcc didla
aliqiia-
fint.
De Tertio, paucis difcurrcndoycirca di-
ipfum. Et exemplificat de fcibili, Sc fcientia poteft enim fcibile cognofci , non cognita fcicntisi,
da in
folutione qukftionis,aliqua luotiua occor-
runt.
Primo fuppofita bonitatc
cum fit priu$,&
e contra.
ftindionis ipfius adefitSc ahejfe, in primz-intcn-
fcu glof-
tionalia vidclicct,& fecundz-intentionalia,&
:
Deindc fam,
indcpendens,
non
licct
cxcludit falfam expofitioriem
quz
,
fottchicadduccrcturyfcilicet
qu6d
in
illius
fi-
membra,
dz-intentionaliter intellcdli.in
fundamentum, fcu fubiedlum piiinx-intcntionalccui applicarur hzc intentio Mcidem , dicit Dodlor fingulatiflime quod hot nontrongruc diceretur , eo qu6d,vt facpc di-
ambiguitas,an toties poflit accipitf^fj^ fecundz-intemionaliicr fumptum. Item, vidctur qu6dilla propofitio, fciliceti*-
^um eft
Logicus habct dcfinitc,& diuidere pec fccundz-intcntionalia pcr fc,& primo , & inaxi-
primd-imentiontsydt falfa
me
tioncs fccundz funt refpcdiuz
dcfinitum
fit
intentio, vcl diuiflim
quod diuidentium. Mod6
,
fcu ali-
in propofito dcfinitur
intentio fecunda accidentis,fiue ipfum accidens,
vt
eft
fecundac-intentionis
:
quaie omnia dcfi-
nientia erunt fecundz intcntione»,
& ita \yfithie-
Slum in illa piTticali prMer /Mhie^i arruptionem. Hacc cft fingularis dodrina , multum pondcranda vbiquc, in his LogicaIibus,& rcddit folu-
&
tioncm qaaeftionis,& difticiliora,
caetera didla
& maximc
quodammod6
illam folutionem obie-
Aionis immediai^prxccdentemdc corrclatiuis, de quibus omnihus raptim tangam in tettio articulo. Tanta enim prolixitate vfus fum in hac declaratione tcxtiis,przter folitum,ob litterz obfcuritatem
,
maximam
& fcntentiarum copiofita-
tem,& matetiae vbiquc tieceffaria clucidKtionem.
Ad
aliam obicdlionem refpondet tripliciter.
Prima rcfponfiocxponit illad aftiimptum fciliquod inteSeUm efi verorum de intclledlu non ,
cet *P vtrirum
,
pro potentia intcllediua, quia Scoti oper, Tom. I.
fic
poteft intel-
!•
militcr fecundz diftindlionis ipfius ndejfe fccun-
retut ibiper \yfiAieEli,
fi
3
primzdi-
illa jpztticulz prtur/itbieBi corruptionem intelligc-
,
3 O.
patet.
Ad primum iftoruro refpondet , quod didbom 18. SMbUHum Atillotelis intclligitur dc rclatiuis per fe , cuiufn»»e/l r*U- modi noneft fubie^um refpedu accidcntis,fed
fiumtde.
Imelle^tu
,
verc poffit intclligi fub oppofito accidentis,tna-
fcd iion cft
in fenfu
19.
vel compofito,feu diuidente.
,
diccre
omnibus
:
fub accidente,
eflc
princi-
accidcntibusin-
verorum folHmmoio
efi
:
commune de abfttadlione przdfiua , & diuifiua , vt radlura cft fupra , lic^c nonfit omninofimilc. Applicari etiam pofTunc ha:c di£ti Dodloris in i.dift. i . quzft. j. dc intelligibilitatc contradidoriotura,& alibi faep^. Tcrtia rcfponfio eft,qu6d licct fiibicdum non
.
cet intelleElm
tl
primorum
fine repugnantia intelle(5kuum.
»7-
t*^Sh sfci-
609
1.
poirct
illa tria
fieri
conueniem
efi
Logicum
definire
€ta% habetdcfiniri pcr
:
,
fiu diuidere ,per ret
tum, quia omnis refpc-
fundamcntnm ,
:
fed inten-
vt patet ex fatpe
didis,ergo. Mod6 res primz-intentionis funt fundaraenta fecundarum, crgoneccirari6 habenc illa. Er confirmatur , quia Logica eft de fecundis intcntionibus applicatisprimis,& ficLogicus habetconfiderare fecundas,vt Logicaeftde ipfis & per confequens definire. Tum,
dcfiniri per
,
ex ratione gcnerali accidcntis
,
naro omneacci-
fubiedum
: fed ex didis fupra,quxft.8.fccundzintcntioncs funt fubiedti^
dens habet
definiri per
uc in rebas primz intentionis, ergo habcnt definitiper ipfas. Similitcr vidctucquod alia pars diuifionis
tu
fit
tum quia repugnat iromediatc didlis , nam diuidis ineJfe,Cc\x adefein ptiraz-intentionale,
falfa
:
& fecundz-intcntionale & in ,
propofito Logi-
crgo,&c. tum,quia maior oppofitio vidctuc fecundas, qu^m ininter primas intentiones, ter has, vel illas feorfum , ergo ratio , quam afllgnafti huic didlo, non valet! tum ,quiadiuifio
cus
;
&
BBb
i
zqui
31.
6io
1
IX T Expofitio &
conxquiuoci in squiuocata eft Logicalis , in ptiueniens fed huiufmodi func plures , mas & fecundas intentiones , quare , &c. Itcm , quare potius inejfe , vel effe in poffit di-
&
:
& fccundz-inten-
uidi in primz-intentionale,
quim »'
tionale,
cum ,
vc
&
nis , Hc non procedit probacio illius primx diaiHonis de inejfe , feu tKlejfe , dato quod ipfa in (e C\x. apparens. Item , videtuc quod ille communis modus
u-
loquendi de inejfe omnis przdicati in quacumque propofitione , non eft conucniens , cum hic AliHmefitignum, non pracdicacum rubied^Ojfed fubie^lum infic prxdicaco , vc patet. PoiTet eciam dubicaride illoim^ accidentis Hngularis , cum (it incencio,ad quid habet reduci , an fcilicetad Accidens , vc eft quintum Vniuerfale , vcl ad aliud. Si ad Accidens , eric con-
didain quzftiQne praecedence; (iadaliud,
^ra
quid
eft illud
?
Similicer eciam de illo
ineffe
cuiuf^
cumquf praedicaci quacri poftec. iLcm , videcur qu6d illa applicatio , &prima expoficio deiinicipnis , cum dicit qabdaccident non
necejfario inefl fitbie^o
(\t
,
falfa
vt arguit
,
confequenter Do6lor de accidentibus infeparabilibus
& qualicacibus elemencorum & quan,
,
non neccflari6,igirur contingenccr , ergo pofliinc non incfle. Ponacur igitur ineflc , & ica erit ignis non calidus, S)C coruus non niger , & homo non quancus , & titare in macerialibus
quia
:
&
non
ncceflari6 infunt accidencia
videtur,
fubicfto
fe in
licec
,
etiam.vc
:
videcur igi-
repugnac npn in aliquibus iHud pcr accidens fic
qu6d cantum per accidcns
inefle
ita
& ex parte accidentium, cum per te non
habeant caufam pcr tuv
,
eis
14-
Item, an prima cxpofitio non addita illa fecunpoffit fuftentari , quare dicic effentialy intelleSiiu fkbieSH in illa fecunda expofitionc, pociu«
&
da
quam
,
videtur
dicit Boctius
,
&c
ibi, c^ubifubieBHm poteff cemplete inteUigi fib oppofho accidentu, tum , quia tunc nullum accidens deberet definiri per fubiedlum , contra ca qux fajpc dixit Doftor fuprk , infri , quaeft. dc
&
penominatiuis ; quod probo
quia definitio rftcerta, eflentialis rci cognideterminata, tio : fcd fi fubieAum poflec efle fub oppofico accidentis , per ipfum definiti , hon determinat^, pec cflentialitcr haberctur notitia talis accidcntis per ipfum , imm6 fals6 , squiuocc ple-
&
fic
,
&
&
Tumque.
Tum
quia fimjliterdicetur de Proprio , convidetur vniformiter fequi ex di&is Boctij , quia fubicdum eft priijs proprio fecuniiim efte , maxime cum fit caufa eius, nec includit ipfum in fuo intelledlu eflcntiali , ficut nec :
&
alia accidencia : quare ergo non poffit finc rcpugnancia intelledum intelligi fubiedlum fub op-
pofito proprij
M-
,
ficut fub
ximc infeparabilium. Si dicatur qu6d non
oppofito aliorum,raa-
cenciarum ,
dift.
cum
zi. quare
fimile,quiaproprium
&
propriara fequa^
formam, fimiiicer ficuc quantitas maccriara, &cius quancicas habebic caufam per fe, ficuc
tur
proprium. SimiliccrpoflTccargui de quaUcacibus
clcmcncorum , qux videncur fequi formam, qux camen ponuncur accidentia communia , vc quaeftione fcquence habec videri. Nulla igirur illa-
um expoficionum videcur fufficiens.
r
Icem , cum hic dcfiniacur accidens fecundxincencionaIe,inconueniencer dicicur quod habet caufam neceflariam aliquod tale in fubicdo, fubieftum ponatur fecundx-intcncionalc, vc Doftor , fiue primx-intentionale. Non primo modo , quia vnum rclatiuorum non habet caufam fui in reliquo , cum fint oppofita, fimul natura j non fecundo modo , quia cocaliter effediuc cft ab incelleftu , vt priias fspc fiue
infri cenec
&
didlum eft. Icem, ah poffic fuftencari illa prima refponfio primx obiedionjs , vbi dicicur qu6d cft fallacia \ fecundum quid ad fimplicicer in illa fecunda confcquenciaprincipali.
quomodo oppoficum
PofTececiam dubitari, cflec difFercntia
concra6liua fui oppofici
,
i^*
id eft,
abeje refpcdlu ipfius adejfe
,
ficuc innuit
in principio applicacionis
,
in folucione,
Do
&
replica concra illam pritpam refponfionem
in
ob-
itftionis?
Icpm gnacus
,
quSd non conueniencer
videcur
fic
affi-
& diuifus in ilU
fenfus compoficus,
, quia propoficio in fcnfu diuifo cxponcnda, habec rcduci ad duas
foluciotie propria Dod^oris
cacegoricas
,
&
dift. 35>.
cx dodrina
iftius
in propofico re6kc reperiri
minac inhzrens
& cale adefi
Doftoris, in
:
&
fic
,
perfedetet'
nifi vc ly
& abeft, & fimilicec
accidens adeft
8c abefl eft per fe cale
in confequcntc
t.
plerumque, quod nou poceft
alibi
imaginandum
cft
,dam decerminac
eric igitur
:
per fe inhxrens}
& compofitus dum inhxrenciam poficio eft neccflaria , Accidens
,
,
hxc pro-
fic
adeH
& abe}},Scc,
cuius oppofitum dicit Frater loannes Fokfal hic, ,
videcur
Dodoris
qu6d non euadatur
*cx
folu-
vltimx confcquentix , fcilicct f>^fl nonperfe «^;/?,quiaduo oppofita non per fe conueniunr cidem , niaxim^ dumperfe determinant inhxrentiam, quiatunc tionc
dcnotarcntur fi
difficultas illius
efle
eflet perfeitas
de eflcntia eius
,
vel paffioncs,
fccundi modi.
Itcm , vnumquodquc
, ergo dc abefl , quare vidctur quod illx propofitioncs erunc verx , vcl l^perfe decerminac inhxrens in vtraque : hxc enim cft vera , homo efl per fe animal rationale perfi : & hxc finiilitcr , homo eflperfe animalper fe ; quare non eodem modo diccretur in pro-
adefi cft pet fc adeli
pofito
,
&
eft
pcr
fc" ipfiim
fimiliter
?
Item
,
quare in folutionc fecundx obiedio-
quod tam minbr , quam conclufio eft vera , vt ly nectffario , &c. Et ita non dixit de maiori ,cum tamcn ponaturin maiori ficuc nis dixit
in
illis.
Alia
fi
voluerit addat \eStot hic
fplutis facilior crit tranfitus ad alia eft
ica
,
7.Mecaph.&}. Sen-
uerfalis; vc tenececiam iftc
Iccm
quod malc
rei marcrialis
maceria, fingularis,fingularis,& vniuerfalis,vni-
intelleftionis.
Item Dodlor
tra te
per fc de incrinfeca racione
fcnfus diuifus
ueceflarium.
vero no,yt dicitDodor fotma in macerialibus eft
fe,alia
in liccera. Concr^,ficut
f\
huiufmodi, quz uinc abfurda. Icem,iilaexpoficio (ec^tmAtferfeticperacr cident, ficuc exemplificacur ex ^.Mecaphyficat poteft impugnari , ficuc fupr^ , qpaeftione finali de maxiqie cum applicatur Proprio , ca&um eft , idem ad propriutTi> Item,Aridetar qu6dficutex parte fubie£li per fe
hibec caufam per
per
, ,
his
enim
curro fcm-
cum Ferraricnfibus moeniis de alciora.
Ad
37*
Qu^ftionis Ai primam igitur dico,qu6d potcft ptobabilitet fuiiincri ahejfe toties accipi
comrouniter
fcilicet ptopri^,
,
& comrouniflime
,
iuxta tcguiam
,
& Dodlor fuificienter
cationes
vtcns
,
illius
6if
przmittit DoStot fignifivocis,non vt ptzcisc Logicus, nifi ituj/i
vel applicans
,
,
potius fortc ad
Grammati-
plicite.exprimcndo deMdeJfe.Yel alitcr poteflteneri pars ncgatiuaiquia vt Difrerentia,feu vt pars
rum,&alibi.
,
DifFcrentiz
hocdocuit im-
faltcm citcumlocutiue
,
propoiito ipfum abciTe, vt patet in
,
pi,non tamen in propofito
1
Quod
poniiur in Licct
littcra.
fumptum forte poiTet
igitur abfolutc
toties acci-
fed rcftringitur tan-
additur de maiore oppofitione primx
&
diucrfificari ; aliud ipfa magis repugnare,vt 7, diflina.i.& i.quxfl.3.Sencenciarum,& alibifxpe habcc ifle. Liccc igitur miniis conucniant pti»
dac-intentionalitcr de ipfo.
ma
,
Ad aiiud
poteit dici
vno modo, quod loquitur
Dodlor de dcfinitionc daca per intrinfeca tialia
,
eifcn-
& de diuiiione vniuoci in vniuocata
,
non
autem de dcfinitione pct additamentum data ,& «lediuinonezquiuociin zquiuocata. Vclalitcr,
quantum ad illnd de dcHnitionc, potcit dici probabilitcr, quod quia Logicus dciinit intcntiones concrctiuc,& in aSta JigriM, iic ponit tam fubie-
fecunda incentio , quim vna prima cum fccunda cum fccunda;maior tamcn repugnantiacfl illarum inter fe ,qu^m ptimz ad fc«
cundam. Excmplum dc albedine comparata ad Secunda oppofitio , & nigrcdincm. maxim^ requiritur in diuifionibus, dcquious efl fcrmo hic , imm6 priroa non cfl propric oppofi-
fupcrficicm
tio,fed rcroota difparatio aliquornm.
Quod vlcim6 arguicur de diui'fione
temionalibus,8c fubicdis.Ita in ptopoiito poni-
vel przccdic
cidcntis
,
vc
eft
intentio in definitione
Ac-
vtramque fupponit pro rebus pro-
portionalitcr in
fic
quod in hoc difFert
;
liccc
diuidcre,non tamen
cfl,vc
Logicam, vcl de
loqucndo
naliccr
&
,
inquantum efl logica non ponit igitur Logicus exprefsc fubie&um , vcl fundamentum in dcfinitione,nifi tantum connotatiue , hoc efl,
inejfe
&
accidit ei
racione
:
modorum fignificandi
przdicationis
,
& vcrificationis
figtuUiL in exercitam.
Metaphyncus
autem qui deHnit in a£lu exereit0,Sc cuius cfl omnes habitudincs rcrum necefTarias exprimdre,deper fundamentum , & fubic(flum: non folum de rebus pcimae intcntio-
finit exprefsc
quod nis
,
forte
(ed fccundae Metaphyficc confideratis ,po-
tefl verificari
:
eligequod volueris,
& dic confe-
illa
non
cft
,
qu6d
lic^t,
fccundz-incentionalitcr
vcl in »€ta
,
dz-intentionalitcr accipitur,maximcin logicali-
bus.quam
inejfet veladejfe:
prius funt in
re,quam
quiaex
vi vocis eJfeSc
in incentionibus
&
3. difl.t.
hzc patet
adomniailla, quz adducuntur contra priroam partem illius propofitionis. Cum arguitur confequentcr, contra fecundam partem,patet ad
primum
de diuifione Gcneris ,
&
ex di6lis,qu6d Ibquitur fpeciei
;
vel vniuoci in
non efl ifla diuifio pofita hlc deinejfe. Vcl alitcr qu6d Dodor hic cfl mi(lus,* quia dcclaratiuus di^orum in Logica , ide6 adducit mulca non logice przcise intelligenda. yel tcrti6,qu6d diuifiones zquiuocorum przccvniuocata
,
cuiufroodi
,
dunt
omnem
fcicntificam ccnfidcracioncm de
aliquo,idc6 przmiccuncur
ipfis
dcfinicionibus,&
&
hoc conficmac primara refponfionem. Vc igiciK logicc determi^ per confequens coci fcicnciz
,
D!cS(]e mt^' gid
impmat
ftcuni»mi»-
nes fecundas.vc fupra cap.de Genere,quzft. . diItntitmtm, 6kum eft,& alibi plerumquc.Ec cum addicur qu6d quMm efre dici eft vocis , dico quod hic accipitut dici pro in. pr4tdicari,Ceaenunciari,Se pro
& ibi copiose nocaui ifta.
Patet igitur
qu6d non
de i(deJfe,Ciue inejfe,k dc dicide.Et
betur fufficicntia probationis Do&oris primam diuifionem,fcu diftindionem.
i.diflin£t.i.quzfl.i.
dici
&
Vltima refponfio videtut de mente Dqdoris {xfh fupr^ , vbi dcclarauit quate in dcfinitionibus Gencris , & aliorum non ponitur fubflantia, fedprima refponfio fatis fecura efl , &fecunda ctiam probabiIis,vt dixi,ad quorum maiorem deciarationem , quxte hunc fupet 6. Metaphyfics, qnzfl.i.&alios. Fottcenim folius Mecaphyfici cfl pcrfcfbe dcfinire,vel fi Logici,quancum ad ratiocinacionem Topicam,& aliorum in particulari , ez conceptibus confuse cognitis procedentiuro.Tu examinabis multa hic addendo,vt expe-
Quare hunc
;
vcro Ucaz pradicari,fiibiici,affirmari , maximc imporcanc ex vi vocis aStam fignacum, incencio-
cft fimile
quzfl. I .& alibi plerumque,ad hzc. Per
41.
ex-
tamen potiiis fecun-
qucnter.
dit.
hic fer-
poffcc accipi primz-incencio-
exercitOy&c fignatOy ficut inejfe,
tur prxcipuc per cirentialia
Hc^Logica proprie:
aliud de Jicide poceft dici
cenfiuc
Metaphyiica.qu^d Logica da, fcilicet per genus difrerentia,& corrclatiuum aliquando,quod force definicio (.ogica
zquiuoci«
enim Logicus doccat
ibi,& alibi.
Ad ,
efl facis
mo.Dc his nocauialiqua fuprk,qucft.4. quzratuc
adu exercito.
& forte verius
Vcl terti6,
difftrmt.
&
iam didum
tur fubieftum, vt
^
alia,vel
Aum,quim fundamentiim in dchnitionibus ipfarum vt fupponunt pro fundameniis primz-in,
41-
intcntionis ad fecundam,&c. dico quod aiiud efl DifiiUfMt aliqua rainijs conucnire, fcu magis diflingui, aut r*fiign»t»
tumad primum modum.vel eft fpecificatiuum illius priroi modi potii^s & iioc loqucndo fecun,
40.
necur hic de ipfo
cum quim adLogicum pertinent huiufmodi diuifiones. Quzre lib. Diuifionum, & .Elencho-
Topicam
i9'
XXXII.
,
fic
ha-
quoad
Ad aliud,deillo communi modo loquendi,&c dico quod in hac propofirione , AAitm efi lignum^ poteftponi duplcx inefrc,fcilicet primz intcntionis,feurealis,& fccundz intcncionis
,
feu logica-
argumencum procedic de primo , non de fecundo. Didlum ver6 Do&oris procedit de fecundo, dicens quud fecundum accipicur \ primo. Concedo dccafionaliter, feu originalicer ficut vniucrfaliccr modi incclligendi ^ modis cfTendi: lis
:
,
&
fcd poceft intcllcdus tranfmutarc & ordinem modum.Sufficir enim ad euitandum mendacium, rcducibilirepugnantiam, conucrtibilicas , tas illius inejfezd formale , vbi eft corrcfpondcntiiid inejfi reale, idc6 tales przdicationes funt formales,& denominatinz redu^iu^, vt fuperius didura eft. Cum quzritur de illo inefTe acciden-
&
&
tis fingularis , & cuiufcumque przdicati. Dico qu6d reduci potcft ad accidens vt eft commane ad omncm fccundam inccncionem quia ef,
:
de illo przdicacur , vel falcem verc: non aucem ad Accidcns , vt eft quintum vniuecfale,ncc vt ^id,nec vt m^dm , propric loqucndo» licct pofTct quoqvomodo habcre modum talis accidentis, fi ca quibus applicatur confiderentur, fencijilicer
vt
Tnum,fccund^m proportionera.
BBb
4
Ai
4h
Ad
44. Jlccidenti^ infep»TMbili»
n«n neceffnrih iufunt
fHtmtdo.
)
Expofitio
6ix aliud, qlibd tangit
bonam difficultacen;! de
illisaccidentibus,de quibus fpecialiter dubita-
&
tUr. Plura poifent hic pondcrari , quzftione fequente circa idem habet dubitari:poteft tamen pro nunc breuitet dici vno nrado , quodillanon ueceflltas inhxrendi,vt habcc verificari in rebus,
debec incelligi fecundum incelledum , vcinfcii cxponic fe, in fecunda expofitione. Vel alicer fuftinendo ipfam ex parce rei , in re , poftec dici
&
Sanius igitur poceft ceneri
,
fecundum aliam rcrponfionem,
diionem realem in
his,
&
identitatcmoppofiram
in illis:& fimilicer ad idencicaicm caufalitacis,
&
diuerficacem,vCcapiculo de Propriocccigi copio-
se.Eadcm enim principia fimc proprij, & fpeciei, liccc diuerfimodc,& ordine quodam nacura: can-
tum
,
&
non
alia caulalitace caulancuc
funt diftinfta realicer
:
,& non
qu6d JMplex eft necejfttM, (ciVicet fimplicicer,& fe-
ctiaminfepacabili,refpe(5lu fui fubicdi^quare op-
duflix.
ciiiidum quid, vel fub
verbis necefllcas con-
cimc didum eft , quod hoc non neceffario , illui vcr6 c concra ineft. Suftincndo eigo primam expofitionem quoad efle rcalc.fic pocelt ad mociua
requentis,& neceflHcas confequentiae.vel neccfli-
&
quoad bcne cfle , vel neccflicas , Phyfiea,& necefllcas Mccaphyfica. Omnibus his
tas abfolucc
modis prQcedic argumcncum primomodo
,
non
4y. Jtecidtns
an
innliMd fub-
iiSum,
ncgari,vc nocancerin fimili habcc, diftindl.j^. Primi.Confidera ibi plura pro, & contr^,& eligc quod magis fapit. Ad aliud de illa cxpoficione dc peffe, & per ac-
poceft migrare de fubie&o in fubiedlum,
accidens abfolucum fubiedta
,
&homo
poftec
& idem
informare diucrfa
poflec efle
non quancus,&
& fic de aliis,quia in omnibus talibus eft diftindio realis, & ordo eflcncialis, & ignis
non
calidus,
abfoluca diuecfa,& caufalicas alia prioris,alia pofterioris
terminaciu^,&concingenciacaufalicatis
fimplicicer,'quarcigicur caufacoprioci nonpoftet Ctruus «n poftt ejfeiflIfHS.
nou caufari poftecius .«'Imaginancu^ enim aliqui quod coruus eciam mancns rcalicer coruus poftcc cfte albus,yc feris
,
fi
oua eius vngerentur fanguine an-
& fouetencur k gallina in loco frigido ge-
pecarencur corui albi;fi hoc poccft natura , quare iimphciter dicitur hoc infeparabile? Dcbet igitur iucclligi infcpacabile,quia non dc facili poteft pec naturam leparaci, fecus eft de accidence feparabili.Qi|zre Albercum hic,&alibi,fedcredenon li vis.Hxc camen func difHcilia multiim, &'maxime dc homine non quanto , & igne non calido.vc etiam Dodor tangit 1 1.& i j.dift.^.
prcdcnci
¥'
illa non neconcedo ergo concingciicer; conccdo, abfoluce loquendo ; crgo pofliinc non incfle,concedo, Ponatur igitur in eflc;hoc pocell
alios vbi nofti.
Forte enim,de.porencia abfoluca Dei,accidcn$
ftjpr migrnre
argumencam illud,cum dicicur quod cclfario infunc
i
Puflcc igitur aliterdici
mam
expoficionem
,
fuftinendo illampri-
quod
,
ficut duplicia funt
,
:
cidensydic vc fupri,cap.
de Proprio
,
quaftione
Ad almd,poteft dici qn6d \yperfe ibi poceft determinarc inhaErcntiam,vcl inhxrens.Primomo-
Poftpraedicamentis
,
quzft.3.
& in
i.di.ft.i.
lum.Exponac Icdor.
Ad
aliud
,
dixi in prasccdencibus qualicer illa
prima expoficio poteft fuftentari fed non finc caufa Doftor , & Boccius addidcrunc fecundam. Ideo fecundam magis imicandam cenfeo. Ad illud quod quaeritur dc vcrbo illo effemialit ,
poflecdici quodindifFereterpOcuit
itttellelltu,Scc.
dici intelle£imi vcl inteUe£iio;\e\
quod notanter di-
denocecur per
modum aftus pri-
xjc intelleElni, vc
Cnim (uiufcumqueeft
rem,vel neccflario
ei
infunc,nunc racione horum,
parce
fecunda, quxft.i. foluendo primum principalc) quod poteft incelligi ibi vel perfcitas ncgationis , vel ncgatio pcrfeitatis. Primo modo loquiruc Dodlor , fecundo modo procedit argumen-
fpecifica, feu formalia
aliquaconfequuncur
non adiiS,quo
^oJ ^uij efi
cius inccllcdus cfrcntialis,
incclligitut
fed ratiu^»0comple->-
:
Duncillorum. Sicuc igicur, comparaciucloquen*
tiuaobicdtalis.Ratioigitur intelligendi cx parrc
& indjuidua concin& illa quz conueniunc ratione prin-
Qbie£ti vocatuT intelleiltti effentialus , vcrbum aliquando, noticia dcclacaciua , fiue adtu , fiue |iabicu,apprehendacur.
do,fpecics func necerfaria:
gencia, ica
,
^ipiorum indiuidui,dicuncur concingenter , fimplieicer,feu comparatiuc loquendo, conuenire, refpedc} illorum qux conueniunc racione prirtT cipiorum fpccici.fiuc formx fpccificz & ica in;
celligic
Dodor qu6d proprium
neceflari6 ineft,
accidcns ftutcm communc,eciam quoddicicur in-
feparabiJcnon ncceflario ineft. Sed adhuc rcmanec difficulcas , quia fi loquamuc dc fpeciebus creacis , quoad efTc cxiftcncia:, func fimplicicereoncingences fccundum veritatem,quicquid dicantPhilofophi, Vhiuerfalia, inquit Ariftotcles,/«(W vbicjue, ^femper, primo Po-
qaod ramen aliqui cxponunt negatiquo non curo mddo. Si ver6 fiac iermo de
fteriorum, ue, de
fpcciebus in cfle quidicaciao,feu obieftiuo, fimiliccr indiuidua func a;cefna,& neceflaria , quoad illudcflc,fuo modojficuc fpecics:& funt idcaca,& principalius. Videacuriftc3j. 3^. dift.K& 3.
&
vidccur igicur
qu^d
&
&
Ad aliud de
definitione Accidentis per fiibie-
ifi;um,quodadducitur contta illam fccundam expofirionem>dixi fuprk quasft.j. de Proprio,aliqu4 cx quibus folui poccft.Licet enim fine repugnahcia inceIlc
ipfius per
quod
additamentum ex
dcfiniciones
maxime
dum apcicudincm ,& cum
cali
fubicfto.Vel dic,
incclliguntur fecun-
fpecialitcr per
addicamcn-
quod ex hypochefi, vr in pluribus, dancur.VcI quod accidens non poceft incfle alteti , qu«im illi , loqucndo dc fubiedlo pcimo inhzfionis eius licece concra fic, vc iam diiStum cft, exponcndo ly /^ryj, alitcrex .parcc huius*, Sc dacat.Vel
:
illius.
Ad
aliud
,
pacec ex
di£l:is
qu^d non
cft
fimile
cpnueniunc indiuiduis recundiim principia pro-
de Proprio,& Accidcnce, eciam infcparabili ficucenirn in primo figno nacucz fubic(5tum non poceftincfleipfum,ita nccin fecundo,veIincer-
porcionabilia,non euadac difficultaceacgumen(i.
tio faltcm figno,
dift.z.
illa
di^crencia pofita
inter ea quac c6ueniunc fpecie^us,& inccr ea
qux
48.
do loquiturDodor , fecundo modo proccdic ar»gumentum.Vcl dic,(ficucin fimilihabecinfri,in
mi.fcu obic(3:i,& non adiis fccundi.
ica
fi-
nali expofui.
principia rei,fcilicet indiui^ua, vel macerialia;& ;
p^^
probabiliccr dici. Poflcceciam logiccponderari
modo. Quaere nocancer iftum, in i.dift. I .quacft.4.& j .& in 4.dift. z,& Francifcum de Mayronis in ^.dift.piaedidta, Sc Varronem, &
autera recundo
^^opri)
:
non
poceft
non circ fub pcopcio,
cum
i^
7'" f*'^""
fecus eft de accidencc,
Heeefittu
aliis
47'
diuerfitas,recurrendoad diftin-
illa
49-
XXXII.
Qu^ftionis eiTdem principiis refuUct fubieAum in primo,&: pailio in fecundo, vel certio:fecus eft de
Ad aliud,
cilim ex
StiHtltMm
Mti.
accidcncibus;
itutUigi pojpt
ftA
intcll;^,i tpfoflio
frofrij.
non
,
Vcrum aucem in primo
figno poffit
fub opportco proprij. Poteft (iiciqu6
falcem priuatiuo, velpoficiuo, necetiam
concracli6borio,propric loquendo
:
faltem pro tunc,eft canciim ipfum
quia tuncvel
,
vel
reftrin->
fi
gas concradi£boria ad idem inftans naturz
quedcumque: quod tamen dubium
50.
cft
,
& ad
quia ad
,
adhuc dici fecundum aliquos,qu6d pafC\o ineft in primo figno,liccc non pro illo fed \n propoficomaximc eft fermo de oppoficopoficiuo,& ordine duracionis, quz quia magis ad Metaphy ficum,quim ad Logicum, pcrcinent, breui« Poiret
faciliter fuftinetur
& efficaciter
,
DoAor arguit contra
eam. Habct enim iftcfupcc librosElcnchorum, quzft.ji.& in i.Anglico, diftiiia.i<>.& i.Rcportationum, dift.^.quseft.j. qu6d vnumquodque quod fccundtim quid eft ali•quid , fimplicitcr cft illud fecundum quid ficnt :
homomortuus
homo fccundum
fimplicitcr ,eft
nonfimpiiciter
cft
,
ens fccundihm quid
fimplicitcr
homo mortups
non tamen
fequitur
fed cft fallacia
qu6d
;
& fit
vcl fccundiim quid,
fimpiicitcr
fccundikm quid ad
h.
,
homo mortuus
licct igitur
;
fic
homo.
firoplicicer.
Similiter in jptopoCno,y1ccidens perfi ejl tfucd adefi al>e/f,erg« perje tilfefl,c{ifil\a.da. taiis.vtdicit il-
eft
aptitudinis
,
fubie-
quz
ca-
quod cft al>eJfe,a.hColoqucndo, diminuicur, vel diftrahitur per hoc qucdeft adefl,mm ahejfeentu inhzrentis non cft pcr le, vcl fimplicitcr abcffe , ficut ncc eftpcr la rcfponfio,quia ratio huiiis
lutc
fe ens.
Similicerctiam de aliaconfequencia./^fr/?*^/-
quitur fecundiim principia communiccr conccf-
&abefl, ergoperfiadefl , quia eiiam per ly abefl diminuicur hoc quod eft adefl^ quia adejfe abfolu-
Vc! daco quod fic , ficuc hoc non obftante tenet quiditatcra ciTc gcncrabilcm,&corruptibi-
quz non
fa.
lem ratioBemateriz,ita& contingenterei inefTe, eaquxconfequuntur racione matcriz poteftfuftinere. Vel alitcr , qu6d non ratione matcriae quiditatiux , fed potiiis indiuidualis ineft quantttas.
ra-
fiMMtiiM tionc materia:
, fcd ab cxtrinfeco incft quancicas macerialium:hoceft,qu6dnifieirctmatcria,agcs cxtrinfccum non producerct in talibus quancitatcm. Ineft autem inttinfccc , ab intrinfecis immcdiate pulluiatiue proprium , ratione fonns
&
fpecificz, quare
te poteft
conuenire :
&
& his
quz
pofTunt abeffe
,
&
fimplicitcr adefrc eft refpcdu illo-
runrquz non poffunt abefre, & fecundiim quid aliorum. Hzc tamen refponfio proccdit vc \y per fe decerminat inhzrens,& idc6 non ab rc Dodioc alicer refpondet
& fuftinendo
:
illam refponfio-
nem,pofIcr dici ad rcplicam confequenter quod fccus cft de definitionibus non datis psr taiia , Ct
non
Hoc
eft fimilc.
tene.
Dc
his
inuiccm diftrahentia.fcu diminucntia;& de datis perhuiufmodi. Ideoexempiumdcanimali rationali non procedit. Sed licct aiiqualitcr ficpoffic rentiam , refpcdu Gencriscfrcdeterminationcm diftra(Siuam,&ccontra,vt declarat,& quomodo taliaeflent de ratione tertij,
clemcntorum quzftione fequentehabet Dodlor ibi tenendum fit, fed ex przdidkis etiam patet. Dato enim qu6d habeant ineflc ratione for-
iiia
,
,
vel ab ex-
trinfeco funr,& realiterdiftin(az,& ita
no repu-
gnat elemcnta fub oppofitis horii intelligi, vt vidccur.de quo infra magis.Pacet cnim qu6d aqua fub calidicate,& terra fimiliter poffunt cfrc,& intelligi:fed de aliisduobusnonita videturquoad ciTe^fcd difHcuItas eft de omnibus quoad oppofita contradi(Sloria,quJcmagis ad Phyficum fpedkant, quxftionc tamcn fcqucntc aliqualicer tangam. aliud.diftumcft fupri,infimili fa:pc,qu6d
fermoncs logici funt myftici figuracim
:
aliud
enim fonancj&aliudfubintelligeredant :concedo enim quod hic accipiuncur Aceidem Sc fubiefl«w>fecundacinccncionalitcr
,
&
profundamcncis.
rcfponfio proccdit inepte.
Ad
,
,
&diuirus,quam
oppofic'a,fi bcneinccliigancur.
proportionabiliter in primis.
Exemplum,
fupponit caufam ipfius produdliuam
pium produdliuam
proprium
ficuc
in patre,
,
filius
vel princi-
quod non
intclligi-
telligantur fimul inefle ,
5.&alibi,&ali^s.
Ad
aliud,teiigi fupriinfimiIi,quzft.8.copiosc
ad hzc.
,
non
Licct cnim rnumquodque fit per fe tamen eft zquiuocatio.vcl analogia totcCth
cum dcterminationc conucniente Excmplum acci-
famofiori fignificato ponitur.
&
ahejfe fint
analoga
per fe adcft,& pcr
tamcn
altiijs
omnia ve-
tificare in intcntionibus pcr fc,ficut fupri in de-
finitione Gcneris in fimiii oraitto fagaci lcdlori.
,
fortc poflct
,
qu6d
,
dcns eftper fccns,non tamen eft pct fcens perfe, licet fitperfcaccidens. Similitcrciim ««i/i-j^,
per
vellet
fcd prior refponfio fatis
licct
pro
Qui
;
hoc quod dicodecircumlocutionc, habcat maximam cfHcaciatn ih his omnibus definitionibus logicalibas , & realibus plerumquc. Vidc notantcr Commentatorcm 8. Mctaph.com. placet
tur decorrclatiuis formalitcr.ni fi fupponentibus fubftratis.
funt proprii
Vcl dicqu6d po-
nuncur circumlocutiue.ncc funt oppofita,nifT in-
cis
,
& exerccntur vniformitct
vt imaginatur Fokfal.
Ad aiiud,patet cx di(^is,quia non
in fubicdlo caufam neccfratiam fc,
voce vidcatur op-
Ad aiiud.conccdo argumcntum quia, iudicio mco mcliiis affignatur fic ilic fenfus compofitus
ipfttm,\h'\
caufam pcr
iicct in
&
Ide6 in a
,
qu6d
aiud dico,
pofitio'horum, fcilicet adefl , abefl, non tamen in re.vt patct cx dcclaratione DoiSloris.
fupponunt
vt
Idco rccurrcndum
ad folutionem Do<5loris,cx cuius ignorantia»
cft
quid
raz:effeftiac tamen, vel ab intrinfcco
w
imaginari, videtur t.imcndifficile fuftineri Diffc-
etiam qusllionc fequence habet Dodlor , &ibi amplius exponetur.Quodaddicur dequalicacibus
in fuo
J4-
efl
,
Vei forti fubrilius,qu6d non ab intrinfeco
Ad
n-
&
dcm realicer eft ei,licct poffit intelligi fub oppoHto accidentalis a^us. £t cum arguitur vlcerius concra caufam affignatam ^ DodtQrc. In hoc poffec dici vno modo , quod Do6tor non pofuit hic maceriam percjneread quidicatem ,quia hic lo-
5*"
rcfponlio ,reali-
quidi& fimiiitcf quod genetatur gencratione ac-
Breuiccr ergo dico,qu6d impoffibile
00 TMtitnt
illa
cidentali fimplicitcr
cepericur praccisc in fignis nacurz.
flum incelligi fub oppofico
V>*ttrit.
tamen non
ter
tranfltum inter concradi6toria fequitur mntatio,
ter hic pcrcranfco.
^itomidt »»-
fubtilitatem) fottc fuftincri
quandam
qu£ non
:
T»'
6,3
licctpoffit (recurrcndo ad
fc
,
,
qu6d accidcns abeft,non tamcn per fe adefl
licct
fc
vel abcft per fc
:
verum
fit
quare refponfioDoftoris
eftoptima. Nonfequiturigitur, vnumquodque cft pcr fc ipfum per fe, ergo eft per fe vnumquod-
que aliud pet fe
,
quod ctiam de ipfo prcdicatar. Fortc
yr-
Expofitio
6i4
Fprti etiam ifta eft (a\[z,Aecidens efiper/i accidens
kzc patet ad exempla illa dc animali, &c.quod non clt fimiie , quia talia non funt multiplicia. Ad vltimum poteft dici , qu6d implicitc dixit idem de maiori,& lioc fi intelligatur per maiorem prima ptopofitio in argumento, quia eftidem fimplicitcr quod conclufio fed melius eft diccre quod maior fit illa , /nejfe efi de efiintia accidentis, vbi non ponitur ly necefikrio, vtpitct. Secund6 principalitcr.circa aliqua didbain folurionibus argumentorum principalium , occurtunt quaedam motiua & priino circa iliud argu-
ferfey\icet
fii
ipfHm pet fc.Pcr
:
-^^ '
:
mcntum de corruptione,& liter
tct
:
folutionemciusjquaprocedat,& ptima folutio,& fecundafimilitiabitus habent fieri circa priuatio enim
&
idcm:fed materia non videtur in animatis fubic€tam vitaE,crgo nec mortis,feu corruptionis. Item.accidens cft in iliq vt in fubie(ilo , quod denominat,vt fupri ,qu«ft.8. habet , ergo illa diftinftio
& dcnomina-
de fubiedlo informationis,
dctur
tangitur ibi in declaratione de loco,vi-
eirc
falfum. quia locus
cante.vt videtur
cum
fit
cft
formaliter in lo-
tcfpeftus eius ad locans.
quod tangitur de adione , videtut efte contra ipfum in pluribus Jocis , qui tenet quod aAio eft inagentc fubie(fliue. Item, videtur quod fecunda refponfio non va-
Similiter
let,quia /« tranfmutationefubftantiaU
res amittit
no-
Phyficorum, com. 63. Et in lib.de Subftantia orbis,cap. i .Ergo res non poteft intelligi fubcorruptionc fine delkudlioncfui in-
mendr definitionem,
i,
tclledliis elTentialis^feu definitionis,
J7.
Itcm
quod ide eft.
circa ea qua: tangit in foluiione vltimi
,
& obicdionum
fequentium , plura polTent pond^ari.fed brcuibus mc abfoluam.Viprincipalis-,
ic6lo,
&
&
&
fic
abftradtio diuifiuamendax.
Item, tertiarefponfio vidctur implicarc ,quia
quod vere no tra
rem quam fit, fallatur, vt habet Auguftinus 83.Quacftionum,q.32. Itcm «nonvidetur fufficientcr folutum illud argumcntum principale , dc neccffitate inhzfionis intentionum vniucrfalitcr.quia falfum admit-
alitcr intelligens
propofitum fufticientcr applicat,vt vi, qus relinquo ingenio vbique.
tit,nec ad
dctur. Alia plura poiTcnt hic addi altiori
Ad ifta refpondctur. Ad primum varic Expofitores,& Quaeftionifta: hicimaginantur. Quidam dicunt quod mors corruptio non funt acci-
rcferuntur
quia cx hoc fequeretur quod relatiua elfcnt per accidcns
Philolophum
y.
,
quod tamcn
:
tertij
tum,
modi
vidctur contra
Metaph.text. comment.zo. vbi
relatiua per fe diuidit in ttcs
modos
,
in
quorum
ramen tertio non eft mutua habitndo: pcr accidcns enim relatiua vocat Philofophus ibidem rclatiua fecundiim genus,
& abllradla relatiuorum,
& fubieda quibus accidunr, vt album cui accidit fimile.Tum ctiam, quia ficut genus & fpccies pro formali funt fimul natura,& per fe relatiua, qaafubicftura pro forre non fimiliter accidcns
&
mali?Licct infundamentisaliter contingat,ficut
ctiim priut ic pofietim ,Sc(\c dealiis intentionibus,funt fimul natura,& pcr fe rclatiua. Item,illa expofitip quam cxcludit,videtur probabilis.quia in fundamentis poteft verificari
hzc
multi etiam fic exponunt ipfam.Similiter ipfum accidcns imcntionale(dcquoeft hic fermo) applicatur fubie^o primz-intentionali,vt albo:& poteft abefie ab albo praeter albi corruptiot^em , quia modi intelligendi funt fcparabiles,vt fupta,quzft.3.de Gcnedefinitio ficut aliz logicalcs
re,diiStum
:
,
fed priuationcs
quzdam.
,
videtur
incomplexo.cft vcritas
,
vel falfitas»^Uiter intel-
ledus poftct intelligere Chimaeram pof&bilia.
Alij
quod
illa
particula
prater /HbieSi corruptionem, dcbet addi ad ly abefi,
&
non
lyadefi. Alij
quod
ahefi
&
fecundz-
adefi
intentionaliter dida poirunt dici de
morte,&
corruptione, non tamen primz-intcntionalitcr, finc fubic£li corruptione,
Sed omnibus his Dodoris & priraa ,
fimplicitcr melior, vita, cialis
&c. dico quod etiam
,
poftpbfit is
placet refponfio
,
& fcciinda.
Sed fccunda
ficut rcs naturalis
potcft confiderari vcl
vcl quo.nd eire, ita
,
& aliaim-
eft
& vcrior. Et cum arguitur dc
& principia eius
,
vcl attifi-
quoad
&
fieri,
poffunt vatiari,vthabet Philofophus i.Phyficorum, fic
fic
vbi priuationem ponit ptincipium perfetranf,
licet
per accidens
fit
principium
naturatis. Similirer in hatjenribus ,
rci
vnicam for-
vel plures, variantur principia mediata,
&
immcdiata tranfmutatiouis,& ede. Dico igitur qu6d materia, faltem fccunda eft fnbiedum vita:,vt cft adusprimus.Sed totumcft fubicdum denominationis adlus fecundi ipfius vitz : nam hominem, & non corpus organicum, diximus viuerc & fic vniucrfaliter gencratio& corruptio habentpto fubiefto/w^wojfeu fufccptiuo ipiam matcriam,& hoc vult Coinmentator 7. ,
^I
.
Suhltllum *'".*''.
_^,^
:
Mctaphyficac exprefse. Aiattria,mi\mt,defert formam. Er non obftat didtum Philofophi i. dc Gencrationc, vbi habet
qabd getieratio efitran/rnuta-
pototitu in wwOT.-quiaintclligJtur terminatiuc,
& nil mirum eft quod tales tranfmutationes.cijm fint
habitudines quardam, denominet aliud a fuo
fubic6to,quia kTerminis ^«o,vcl lifcr
habcnt dcnominationcm
:
principa-
ijuii/it!,
& tcrminos ^uod,
primo , & denominaur , cijra produdiones , & corruptioncs tahumfint: vbi rcmper aliquid radicale pt3efupponitur,& vltimo vcI^Vie^ rcfpiciunt
funt cciam , cuiufmodicft matcria quidam, ideo a tcrminis ad cjuos capiunc denominationem,5. Phyficorum, & hoc, vt dixi,
relinquitur
:
tranfitus
verum
eft'dc formalibus.
Coniunguntur cnim
&
eft.
qnod illa fecunda refponfio fecundx obie6tionis non proccdat,quia non folum in a^u complexo intellediis , fed ctiam in adu Itcm
^O-
de quibus loquitur Porphyrius,
dentia pofitiua
mam
nonmutu6
eo quod
potcft intelligi tale, fine rcpugnan-
intelledtuum non poteft intelligi tale, ciam
fecundaj-intentionalitcr accepta funt relatiua per ,
r^.
etiam apprehendcns coruum fub albedine , apprehendit ipfum efle album,igitur diftindio nulla.Similiter intelligcns coruum album, intelligic coruum uen nigrum, fic fcparat vnum ab alio,
mutationis
accidens
coruum
videtur apprehcndere oppofitum in adita repugnantia intelleduum. Similiter
mirum quod dicit in folutione primac obiedtionis, quod fcilicetaccidcns eftfubie6tum
dctur cnim
I %.
,
&
tiopis.non procedir.
Quod
Similiter,cumintelle£);us apprehendit
album
&
intrinfcciis, in talibus plures refpcdhis , cxttinfccijs aducnientes. Quaeratur ifte in i.dift.r,
quzft.4. ad fincm
& in
quzft.^.
Mctaph. cap.de
R.elatione.
Cura dieis vltra , qu6d accidens eft in illo, verum eft, fi fic dcnominatio intrinfeca fecus cft dc denominatione extrinfcca. Vel aliter , quod verum :
Cx.
'"'
Qu^ftionis
imtr*»tMrk
itu imftr' tMt.
minatiua. Do&ocigiturpec fubiedlum denoni»
qu6d Genus eft prius Specie ad alium intclle^um, fed non fic comparacur accidcns ad fuUedumzquare vere dicicur,ftando in incencionil>ns« qu6d accidens eft pofterius fabicAo , & efrentia-
eius.
tecminum
»& cefolute & ad mentem
Vei dic expeditc
qu6d geuecatio In creaturis duo immucationem , feu tranfmutationem , ic pcoduAionem. Ptimo modo matecia eft eius fubiedum } fecundo modd totum , vel compoHtum per fe,& prim6,eft eius terminus & H-
Do(5locis
portat
,
>
fcilicet
;
railicer eft
intelligendum de corcuptione.Vbi ca-
menintellieendum, quod tam gcneratio, quim corruptio fecundo modo accepta, accipicur a6biue,& paffiue paffiue enim accepta eft formaliter in compofito,& denominat ipfum:& ide6 fecunda folutioDodloris eft fimplicicer melior hic.Ta:
&
famofitaraen propcer illam multiplicitatem, tem loquendiquaiftx tranfmutationes capiuncar
primo modo
,
illa
pcima refpon(ioDo6fcoris
apparenscft. Locut fit
in
qu»
frbitSiHi
f^ ttfmm»tini.
Qupdadditurcontr^exemplnm de loco, dico qu6d locus cam pro mattriaIi,hoc eft, pro fuperficie
vlcima corporis iocancis,qakm pro formali,
hoc eft,pre vbi adliuo , eft in locance , Hcut dicit Doftor terminatiue autem eft in locato , & vbi pafCuum eft in ipfo & hoc fatjs declarant dida Dodoris in prima refponfione.quod fcilicet corruptio terminatiu^ eft in toco , & hoc loquendo decorcuptionea6liua:nmilitcr locacio adio in :
:
locato terminaciue
^y
,
fed locacio pafCo formalicer
fubicdiuc.quz funtf^ aftiuum & pafHuum. Similiterad aliud,quod additur de adione, poteft dici quod famosc loquitur hic. Vel qu6d verum eft de a^ione afta,qua: recipitur in pafTo. Videatur ifte in quaeft.i3.&
i.
4. diftind.! }.
& in Quodlibeto,
de exemplis noneftmul-
quatft.4.
qu6d
ica
prius
&
& pofterius & fubieflo.
fundantut immediate in accidente , fecundz incentionalicer acceptis. Licct igitut
fnmicf*iitrim quoquomod6
fint fimul
natura,
mutua reIatiua,non Hcoportet dc fubiefto & accidcnce , vc fupponunt pro fundamentis,& vtquoquomod6 przfcindunc ab eis.Scqui' tur igicuc , Aecidens , ergo /kbieilMm : non tamen h concra,vt patet in aliis ccUciuis ccccij modi. Vnvcl per fe
de genus
& fpecies
modum,&
foccc peccincnc ad primuin
prim 8c poHerim : iccidens autem & fubiediuin ad tertium. Subcilifrtmc igitur paucis vcrbis refpondet Dodor , cx qua refponfione potcrit.ledlor plura infcrcc. Prim^ quod modi relaciuorum pofTnnt applicari , fuo modo,ad intentiones.ficut ad res. Sed ibi poffetdubitari , an fcilicet przcis^ ad fimiiiter
& nMnc. Illa
& reali, vt patct ibi
:
hic ver6 io-
& Boccius & definitione &
quitur logicc,& Metaphyficc
Dodor,
ctiam , de inteliedu
,
efTenciali
,
omnes refpedtus pofmodi dequo habet videri y.Mctaphyficz.Secund^ qu6d vna rclatio funda-
nientes.an vniuerfaliter ad fint applicari
illi
tres
,
tuc in alia in intentionibus immcdiatc.
quod
refpeftiua
quia ficut ab vno ex-
,
treraorum dicuntur relatiaa, alio
non per
Tertio
quzcumque nori mutua pofTunt
dici per accidens relatiua
& per fe talia,ita ab
fe,vel per accidens
relatiua,nifi fortc racione.
di&is prius , dico qu6d Dot^or hic extenfiue capitreIatiuaperaccidens,prononmutuis,quorum licet vnum per fe fitreiatiuum , rcliquum tameik non per fe , fed per accidens. Vei nullo modo eft relatiuam,& fic Deus,& creatura pofTent dici refic pacet ad primam inlatiua per accidens , ftantiam. Concedo enim , ad illum inteliedum, telaciua tettij modi effe per accidens, de qao habec vidcri.notamer in quzftionibus huius , fuper 5.Metaphyficz,& alibifzp^in do^rina ipfius. Ad aliam inftanciam,quz difficilior eft, poteft negari fimilitudo,quia in hac definitione , vt di-
&
€L\xm
eft,
capiuHCur cermini fecundz- incentiona-
per fe correlatiuum
abfoluti,qu^m
tranfcendei)cia,
bus quc^d Generi per
vniforroiterfint
nil
Species, & per & Species per fe incladit
fe fubiicituc
fe inciuditur in Specie, :
potius habens tationem
mirum eft
igicur
quod
fit
mutua ha-
fic
refpe-
Aus,nec obftatdiiflumDodoris fuprk,in folutione quzftioni$,quia nomine correlatiui inteiligic Et
fi
qualis.
obiiciaturcontra difta
vt hicfumicur
,
,
quod fubiedum,
pcr ce eft inccncio
quens refpe6lus,ergo per
fe
,
66.
& per confe-
ad aliquod relatiuum
refertur:non ad aliud,qu^m ad accidens, ergo folutionuila.
Icem,Do(^or ifte vidccur vclle 5 . Mctaphyficz
qa6din
relatiuis tertij
modi,
vniformitecfu-
fi
mantuc,eft mutua habicudo,hoc eft,fi adu.ada^fi potentia,poteritiaivt patet defcientia,& fcico. Ad primum poceftdici , qu6d intcllcdus cau- Sobiedam
>« dt/criftiO'
fat,vei dcrclinquit intencioncra fubicdi in lapi-
n* jltcutem-
de cognico , ad album comparaco, Et cum
tu
dicis
qu6d cft per fe refpc
fertur ad fubiefkam
Gtfnos
ita
relatiui,'etn cfTentialiter
i%us,non oportet tamenqu6d
Verum namque eft in fecundis intentioni-
ftr
mccidtnt.
fed przcipu^ vt terminans
,
habitudinem eius,&
xi negari,quia potius
talesv
relatinm
-,
fupponunt pro fundamentis , & verificanturineis. Vndealiaeft habicuiio fpecieiadgeBus^alia accidencis ad'fakiedum,& ccontra. Licetenimomnes fecundz intenciones fint refpeles,'vt
diciftjfunt
& fimilitcr non
,
multum
fofierim funt relatiua
Ke^aittm n»n mutM»
Quarto c\u6d prlmSc
terminum habitudini^talis
Ad aIiud,fuftinendo fingula di^a Do6toris,Ii* SMkiiHnm 6* tuudtnt M» cet aiiemodo poflet obiedbio illa foiui , etiam ex
6^.
relationes de przdicamento Reiationis diredle, vel redudiu^ faltcm , fcilicet intrinfcciis adue-
tamen vnius extremortim,vel intclle£Kis comparantis fic difta. Quinti poffet infcrri,qu6d fubicAum in definitione Accidentis non ponitur vt
nomine.
*4.
:
libro$Pecihecmenias,quaft.}.&7. vbi Dodior foluiroptimc illud. Intellcf^us enim effentialis
efTe cxiftentia;,
aecidms.
dependens , fubiedum ver6 independens
prius efTenciaiicer
quare etH inter fe mutu^ referantur , non tamen illa,in quibus,fundantur,etiam relatiua ratione
autcm auchoritas intelligicur de tranfmutatione Phyfica,& amifHone nominis,& definitionis , in
fn
iiter
nihilomfnus pefTet dicl,
ifta, fed
t5m curandum. Ad aliud de Commencatore, vide infclt , fuper
pccfcindit abexiftentia ad);uali,& hic
fiat rtUtiu*
6.y
bitudo inter
nacionis ipdus corcuptionis intelligic Gtatrati*
XXXII.
etuffl eftdedenominationefubiedtiuijnon ter-
hoc
pofTct for-
modum'abfoiati , quain re-
habet.Vel forcc poffcc dici, qu6d pcr fe reinquantum fubicdlum , vcl fubiicibile , ad przdicatum, vel przdicabile. Vel fortc pcr fe relatiui
fertar
,
vel
fundamentum
,
in
quo
fundatur,vt ad lapidcm, ficot vniucrfalitcromne tunc fubicdli erit fubaccidcns ad fubic
&
ieilum
,
&
fubie^im
erit
accidens e contra
,
&
fubiedum per fe refeitut ad accidens,&c conira: vc
»d jmtd
reftrtMr.
:
Expofitio
6i6 TC
(i
fundecut intctitio fubicAi in ruperficie ce-
fpedu albi , & (ic de aliis , & (imiliter accidens ad rubicAum, & non e conrra, rt in proponco,& poramunicer
&
,
mulca
alia
ad qux attendac
,
Vel aliter,(&
eft rolutio
fecundz obiedionis,)
quod (i capiantur fubiedum & accidens vnifocmitet.rcilicec H adu, adu C\ pocenti^ , pocentiii pcr fe mutuo referuntur; fi vero difrormiter,non: ;
& Hc ioquitur Do£l:or,& folutio ptscedens procedit.Sccus
enim diccre abfolute fubie£fcum,& , vel natum fubiici , & fubieetiamabfolutc negari.omncm refpe-
eft
dicere fubiedatum (ftum.Poflct
6t\xm rationis produdfcum ab intellcdlu.cne pcr fe
mutu^ motus
num
& hoc optime
Do&or cum
notauic
rcfcribilem : quiacx proprictatibus recum
incellcdus
,
producii' entitates intentio-
dixic
,
qu6d
incelle£kus diuidens accidens infeparabile i fub-
iedo
eft falfus
,
non aucem incelle^us (implcx
,
apprehendens fubiedfcum
le^aor.
ۥ7.
rancia,& fai(itas,priuatiue v!delicet,& contrari^:
talis accidentis:fed forre
,
etiam fub oppoiito
non negaret
ignoranriam. Similiter veritas
eiTc
ibi
dcfadlo
& faliitas,
,
nunquameftobiediue,ni(i intellefbu component&,vel complexo,Iicet formalitcr,& fubiediue fit vcritas in incomplexo. Quod addicur dc cognitione impoflibilium,
efttatio aliqua|inle falia,
quz
tantCim (implici
quare aliquz funt intentiones matu6 rcferibile$,aiiqu£ non.Circa
intcllcdlione apprehenditut, vt homotrrationdlut
quod (tude,& adde plura,quia res mulcum fubtilis e(l,lic^c non pco panelucrando,vc aiunc grolTa capica. £x fxp^ carocn didis poceris cun^ta pe-
bus
proporcionabiles rebus
:
^g.
conccdo quod intelliguncuc , intcllcd^u tamcn non efTcncicnccdummodo non laccanc. Cum vlcerius arguiturdc oppofico inadicdo , & poflec confirmari j.Mctaph.cap. de Falfo, qu6d fcilicec
& itapeiTct dici hic
, cijro intelligitur coruus alnonniger. Pro huius folutione, AeciJtnti» ctmipurtiM pcztcc iam dida deaccidentibus fcpatabilibus,& funt inftfti^ infepacabilibus,aduectendii fecundi!im quofdara, rnhitim
,
vel coruus
,
neccare.Qttod addicur vlterius,de illafalfaexpoficione
quam
,
excludir Dodfcor
,
dico qa6d licct
dcfinitio verificetur in fundamentis in adii txercito,
primo tanien vera
aSta fignato
,
licec
e(l in
intcntionibus in
eciam verificecur fubiedum in
camcn in fubicdio accidenDodor^licer igicur exponenquam expofuic Dod^QC , videanc loannem in
dicicuc
munc Vnde
(ic
inccUigic
Sed qu3re definiciunes fccundacum intentionum vecificantuc in fundamenci$,& non ita contingic in aliis?nam deiinicio hominis in nallo,ni(i inhomine verificacur. Vidccur igicuc vcl quod noneftdi^cccnciacflrcnciaiis hacum ab illis ; vcl
qu6d pczdiceHCU(e(rencialitec
qux camcn fupcancgaca
& pcc fe, dc eis,
adhzcfupc^, pluca. Sed bceutccc dicacur pro nunc,
quacft.S.
qu6d
,
func, Dixi
modi mirum eft,
cario huius eft, quia inccnci|Pnes func
incelligendi fandamenca:quare nihil
quod
modo
qux vno modo dicuncur de iftis ,alio non definiantur a vt eiTcntia: quxdam in fe abftra£bz funt,
illa
veriiicentur in illi$:cum
l^ogico
fcd vc fupponunc pro fundamcntis , & conccrnunc ca fecus eft de deiinitionc hominis, vel a(ini. Excmplum de modts fignificandi Grammati:
modo.
fcd bcnc fecundo
,
accidens
non
poflic feparari ^
fubie^Oimanencibus pcincipiis complexionancibus , qux func pcincipia illius accidentis in cali fubiedo , poceft camen fcpacari, (i calia pcincipi» tcanfmutentuc. Exemplum tadum eft (uprk , de puis coruorum:&
cft
exemplum
Alberti. Simili-
dey£thiope mancnte in
tcr cxemplificari poteft
regionibus frigidis, qui efficitur albus
,
falcem ia
pofteris.
Vcl.vt
aliis
vidctur
,
accidens aliquod
eft
fim-
,
liotntn tftptirf orationu,icc,
intencione accidentis appli(ic
vccum ,camcn non
primo dcfinicuc accidcns pec ipfum cotcclaiiuum
communi
,
& primum quod
eft
fed pec fe
,
fubiedumin
fumptum (ilium in communi non hunc.vcl
fecundx-intcntion^litei
ficut pater per
,
illum,& raulti minias per Socratem
& Platonem
dcfinitur.
impediuntur, quia aiiquod accidens illi fimiie in Sed nihilominus videruc Porphyrius velle, qu6diiccraccidcns non poffit
fpecie eft feparabile.
tamen
fcparari re,poteft
intclle£bu,vt Boecius ex-
copiose didlum eft. Scd ccccio mo> do dici poccft, quod cum dicituc accidens infcpa-
ponit,&
pciijs
poceft duplicicec incciligi
,
pecnatucalcm. Pcimo tia infepacabilia
Ad alia quat addudlafunt
contra folutiones
rttatis,& qualiccr con(iftit in re
vci
fccundum
modo plura funr acciden-
& hoc ccmanentibus fubiedis.
,
Secundo roodo nuilum eft accidens infcparabile, ioquendo de abfoiucis rcalirer diftiniStis, licer fe,
& adluali-
pofitis
camcn ex-
derefpedbiuis apcitudinalibus
Cus
fic
bus
incrinfeciis aduenicncibus
fe-
&
liccr,fic
,
probabiliccrdici pocefi,
infcparabile,imm6 fcparecur.
Scd brcuitcr ad propofitum pro nunc dico qu6d illa fecunda refpon(io Dodoris
non
ibi. ,
apparens.ex
communi modo loquendi
,
& ex-
ponendi Ariftotelem.Vcritatieniro incomplexs, (qiiaeeft
temflext, ve-
fimilitudo,velconformitasaftfisincomplexiintclledtiisj ad oppoiicum (implex ,feuin-
ro fUlfitas
complexui-n,)
tffOttitur.
rantia,vcritaci vcro complexat opponitur.
non opponitur
faliicas
,
fed igno-
& igno-
qu6d nulkim
cft
omne feparabile,etfi non adu
Vide huncnocancercxponenccm Auguftinumin i.dift.i.quasft.^. Ex his brcuirer ad argumencum dico,qu6d hic
in inteUeftu, , 5c de veritate coropIexa,& incomplexa.habetifte mirabili fubcilitatefcaturizatum^. Metaph.q.3.
eft
,
tremis. Si vero infeparabilecapiacur aptitudina-
cundz obiedionis , de multiplici acceptione ve-
videatut
7 '•
naturam ^ fubie(5to , vc calor ab igne , ncc propter hoc di^a Porphyrij pliciter infcparabile pec
pocentiam fcilicec,vel fecundijm apcicudinem. Si primo modo,hocconcingitadhucdupIicitcc, vel fcilicet fecundiJim potentiam natucalcm , vcl fu-
Qupd addicur de
etmphx*
liccc cale
rabile
vt
cata albo, liccc foccc illud
i^nerantia,
infepacabile
eft
in fundamenris
yeriiicatur de lapidc,& ligno.
Vtritattin-
modo pci»
Pcimo modo pcobabilicec quod nullum accidcns com-
calibu$,& definicionibus eorum,qus verificancur ,
jfnf»
modt,
uac cancum facilicacem fepacabilis.
cis,&
calce Apocalypfis.
^9-
cacis,(iue facilis,(iue difficilis.Secundo
fubie(5to fubie(fii,non
tes
^9.
qu6d accidens poteft dici infepacabile duplicitec, fcilicec vel negatiue , vei ptiuatiuc. Pcimo modo lyin dicit negacionem cuiufcumque fepacabiii*
eft
proprieoppoficuminadie£l^o,&
liic^
fim-
, vei non quod adducitur ex 5. Metaphy-
piiciterloquendo, coruiis fcilicetalbus niger.Et ad illud
quod loquitur deconccptuincludente duo,quorum vnum dcftruic rationcm formaiem, (icedico,
feu intcliei^um efrentiaiem altcrius
exemploiilo de homine irrationali
, ,
vc patet in
vbi
non cft falfitas proprie ,niCi virtualitcr,
tamen
feu habitualitec
7^*
t
Qu^ftionis didtum eft. Modo albedo npn deftruit inrelledum eircntialem corui > ficur nec nigredo conftruir. Ad aliud, negarur afturaptum.nin forte in hatualiter forte
(ed potiiis ignorantia
>
,
vt
ter.
;
ter ad aliud,nego ibi eire feparationem diuifiuam complcxionalcm, nifi vt priui , fed fi ciret^poftct ftare fine repugnantia intelleftuum,vr dicit Porphyrius, & vltima refponfio DoAoris, quae optima ad propofitum cft dc aptitudine enim po-
&
:
tentiali,& fa£lo
,
ligi,& elfe album
non inconuenit coruum :
intel
quare, &c. Solutio tamcn
•
illa
fecundaDodtoris proccdit dc fadlo communitcr, de porentia naturae.
&
Ad aliud, ncgo alfumprum
7JT»lfum
^
effe,
imptjfibilt
e£i difftmnt.
falfum,
& aliud impoflibilc
Aliud etiam
elTe
incompoflibilia,
:
,
aliud
XXXIII.
cnim
vt patet
i.
cft elle
Coeli.
tur efle pafllones
produdio paflio
non longc
articulo fecundo.
,
a fine
,
& vbi fupra no-
Vide optiroc in
In 4.dift.yo. qusft.
finali.
in ^.dift. 14. quaeft.
Ad vhimumdico, quod Dodor foluir
i .
&
fufficienter
argumcnrum, vt vidctur habcre efficaciam
ad propofitum , vr ex didis patet , foluendo illas obieftioncs ad finem folutionis quacftionis licct polfet ncgari illud alTumptum, vr fupra,qu. j. :
de Genere
didum
,
cft
:
quod fcilicetmodi
in-
&c. Argumentum ctiam prdccdit de fundamento iramediatc aptelligendi funt feparabilcs
pUcabilis
quo
,
non de
,
correlatiuo accidentis
intelligitur dcfinitio
,
,
vt prius didlum
de cft:
hoc cft , de fubiedo in tjuo , non «ir ^«9 , propric ioqucndo Logice , vt fcis. Aliud enim cft comparare accidens ad album , & ad fubicdtum fundatum in lapide. Licct autem neccllario infit in ordinc ad fecundunT,
non tatDcn ad priraum , y
raodo accidcntis reaiis , quia in prxdicationc exercita , dc fccundo pracdicatione_/^4/(«. Licct ctiam in primis exerctt* verificctur cx ftgnam quodammod6 , non tamen in fccundis , vt patct. Poircttamen fieri
Dc primo etiam
dicitur
vis dc intcntionibus
tur
quia
,
fic
fundarocntis
non Inttntienis
^ktmtJo n*ttffitri*.
polfunt
. ,
,
vt fcientificc ponfideran-
&
cflc ncccflariae impofvt fic videntur inefle habere , quia alitcr confidcrari completc
videntur
fibiles aliier fc
&
cum
fint circntialitcr rcfpcdiuac,
alTumptum vidcrctur habere aliqua^ lem apparcntiam fed de hoc fupra fufficienrer pertraftaui. An etiam fundamcnta in elTe cogni-
&c
fic
illud
:
immutabilia , vide iftum }. dift.i.qua:ft.4. in materia 8. dift. eiufdem , quacft. finali , 8. Quodlibcti. Dato ctiam quod efdc Ideis, fenr , non fequcrctut quod fundatain eis elTcnt
to
^v«*t'*"
&
ringentcr caufante. NeceffitM ctiam contingenfunt modi cntis realis, lic^taliqualitcr ad alia
transferantur
:
complexorum
modo
tamen eft dc ncceflitate incomplexorum , quia primo
fccus ,
&
nihilfimpliciter neceflarium, nifi Deus: modo plura alia , de quo alias hacc pro
fecundo
:
nunc per accidens de accidcntc pcr accidcns
di-
<^a raptim fufficiant.
Q^.iESTio
XXXIII.
qusE cft }6. apud Scotum.
ytrum Proprium O*
Accidens fojjint dici
de aliquo eodem
.<*
DE
&
P R I M o , quid Vroprinm, quid Actidens^Sc quotics accipiuntiir pater ex facpc ,
didtis
;
& de congruo, &
\ncpojfihilitM attenditur
abfolutc ctiam accipicndo
I.
ifta
duo
vt fupra
,
oftenditur, efle diftinda Vniuerfaha.
Dici hic intelligicur pcr pracdicari', enunciari, feu applicari in ad;u exercito, vcl ctiam y^»
Cum dicit de ali^juo «^«1, reftringir rum
quod aliqua funt propria,
eft
funr poni accidenria alibrum
,
fc,quia cla-
quac
non pof-
vr rifibilitas
,
&
huiufmodi. Scd de aliquibus aliis dubium eflcr dc qualitatibus elementorum , fecundiam quod rangit in opponcndo , idco dicit in particulari de aliijHo.Hic etiam accipit aliqm non pro fubic«Slo
& iftaduo primar-inten-
primJE-inrentionali,
eft quod fic dicuntur de homine album & rifibilc fcd accipit ifta fccunda:-intentionaliter,& fubiedum pro proximo fundamento per fe , & immediato
tionaliter
eodem
quia clarum
;
vtpote de
,
:
applicabilis, vtpote albo, vcl rifibili cer de aibo pollet dici
quod
fit
,
accidens
an ,
fcili-
pra?di-
& proprium eadem prac& hoc refpedtu eiufdem vel rcfpcftu
catione denominatiua,
patet.
74-
hoc non obftar.quia ctiam
tia
&
hunc
fed
:
cft
plurimura funr rcfpcdbus intrinfeciis aducnicntes, fed an aliquar fintcxtrinfccus ralcs,confidcra:nlaximc quando ab extrinfcco infunr con-
i. dift.tf.
I.
intclligere, vidc
«e
iix-
,
folaendo rariones opinionis , 45. dift.i. ReportatioAum. Ad illam propofitioncm Auguftini,patct:nam liccc fallatur , non ramen eft rcpugnanria intelieduum. Sed fi volueris propofitiontm in fe be-
^uadl.
,
A*t
&
taui
617
non ab re potldcrari an
rcfpcftus inrrinfecus aducniens,fed fiiprkdc his tcrigi,& infra adhuc fupcr Prjedicaracnta habct videri. l^ro nunc dico qu6d
repugnantia intcllc(5buum.Sunt etiam multi moincompoflibilis , de quibus di falfi poflibilis , alias. Vide notanter infra , fuper i. Perihermenias, qua:ft.9.
poflcr
tentioncs fint rcfpcftus inrrinlecijs , an certe cx- /«/«,,, rrinfcciis aducnicntes. Dicuntur namquc cora- «n fint r: parationes pafliu* in^doarinahuius,& ficvidcn- *>"•*">>"»»'
& aliud includcrc & ita non cITc conccptibile finc impoflibile
ramen
Ibi
fint
&
&
&
nccelTaria
,
vcl ncccirari^ infint
,
nifi fortc
ceflitatcconfcqucntis dumtaxat,compararis
ncIci-
cxrrcmis , quac tamen comparatio contingentcr fit ab intellcdo creato.
licct
Scotioper.
Tom.I.
dicatione,
,
diuerforum. Pollet etiam intelligi alitjuoeodem, fcilicet fubiefto
,
vel
fundamcnto , in prrdicatione
*•
ftgnata
ftando jn intentionibus fup^onentibus pro rebus , vt fubiedVum eft de epio, vel CQfrelatiuum,&
ncdum
in tjuo
,
& tunc
ly.
etdent potcft intelligi,
vcl de identitate nuraerali, vcl fpecifici
iufmodi
, vel hudc quibus in fequentibus magis fpeci-
,
ficabo in particulari.
Ordo qua:ftionis duobus
,
patet
,
quia pqftquara dc his , de-
ranquara diftini^is vniuerfalibus
tcrminauit,congruum erar difpurarc de compoiV fibilitare
,
vel incompoflibilitatc
eorum
,
refpc-
ciufdcm fundaraenri. Diuifio communis,nifi qu6d fecunda pars fubdiuiditur aliqualiter fecundum quod duos modosdicendi ibi ponit.
Gt\i
De Secvnoo,
arguir 'duabas ratio-
nibus pro parre aflirmatiua.
comparando
qualitates
Priraa fumirur
clcmentorum ad
CCc
ipia,
&
}•
Expofitio
6i8 4: ad mifta. Primo njodo funt propria
,
fecundo
refpeftu ipforum elementorum, oftcnditexdiqu^ft.i.de AcAisprius,quacft.3. deProprio,
ftacim dicam. Sed in
cidente
i
ia
illis
diuifionibus de Accidente, vbi
habecur quod accidens confequens rem ratione formas fpecifica: fit propriumihuiufmodi funt taies qualitatcs refpedu clementorum , vt patet, quia non ratione matcrisc eis infunc , cum fi;;: aftiuae oranes , licet antonomaftice duac dicantur aStiax
&
,
alix duae paflluae.
refpeAualiorum
Qugti autem
fint accidentia, pacec ex defini-
rione accidentis. Et quia forte aliquis diceret
quod non
func eiufdeni rationi$ in hi$,& in
illis,
hoc excludit notanter, ex comparatione elementorum,& miftojrum fecundum tales qualitatcs,vt habetur z.Me-
ied aequiuocc conueniunt eis
;
taph. text.com.4. Jgnis, inquit, efi cdidlffmus
autem
:
efi
frf/ow.Quam litteram adducic Philofophus ibi , vt oftendat prima principia effe veri{fima , quia videlicec lunt caufa vniuoca veritatis aliis, Vnumquodque autem eft maximc tale i quod eft caufa vniuoca aliis , vt fint hic aliis can/a
Vult ergo quod veritas conueniat vniuocc principiatis , licet cauferur ab his , in illis. Ec facic maximc pro incentione huius contraThomam , alios, ncgantcs aliquid efle
&
principiis
&
commune Deo
& creaturac
&
fubftantias
,
acci-
&c. Nifi ^gitur intenderet Philofophus quod caliditas conueniret vniuocc igni,feu cali-
denti
ditati
,
ignis,& c^Iiditati miftorum,iIIa propofitio
&
intencum fuum ibi,de caufa caufaco vniuocis applicando ad vetitacem ^ vf paict. Similiter fupeilatiuus inciuditcomparaciuum, fi nihil eilct ad
igicur ignis caIidiflimus,ergo calidior
paracio
(maxjmc Phyfica) habet
fieri
:
com-
fed
in vniuoco,
(Etiam fpecifico,vt patet y.Phyficoruraitejct.com.
& inde habetur, & alibi faepe
24.
;
ergo,&c.
Sccijnda ratio procedit ex comparatione lucis
J.
^d corpus luminofum, £tu primi cius.
eft
& ad mediummam refpe-
propriura
,
quia fequitur forman)
Quod
oftendit exdiueifitatelucis in corporibus fupercoeleftibus , vtpote SoI« , ftcl-
&
lis
,
& huiufmodi
,
quod confin^t ex diuerfitat»
formarum ipforurr» nonenim niaicnamcorura, :
quam habent
confequitur lux , cum ffl de fc chaos,vt dicitur refpcdu vero fecundi eft acciifi
dctur , addere
ipediuis
cam
,
:
dens , vc parec ex definicione accidencis. Ec fimilicer , vt prius oftendic quod cft eiufd^m rationis ytrobique , quia habet idencicacem nominis , 8c rationis. Nam vtrinque , vel vtrobique eft adus lucidi .inquantumtale, qualem racionem aflignac Philofophus t. de Anlma , icxt. comm. 6«?.
& alibi. Ciim. dicicur in licccra
,
Trimum patet.
IntcIH-
&
ge pro prima parte minoris infta , vbi communicer habetur in originalibus , Mindr patet, debet ^oni , ficunda pars mimris patet , &c. Vel fotmetur argumcncum aliccr, ponendoillam lirteram , lux in corporelurninofi, &c. vfque ibi , Sed :
quod
,
argumento oporteret,vt vi-
relfeElft
eiufdem
& maxime in rc-
,
forti fubintclligit
,
vt infri di-
argumcnta tamen rcgulariter ad partes quaeftionis funt Topica , qnare hic non eft irhmorandurn in corpore namque quaeftionis ponuntur rationes efficaccs pro conclufione affertiua communicer , & fpecialicer in dodtrina :
:
huius.
Deinde refpondet ad quaefitum. Vbi duo facit. Primo modum qucmdam dicendi aliorum recitat , & impugnat breuibus. Secundo opinionem
&
&
pofl[IbiIc
quia implicat contradiiftioncm. Secun,-
do modo :
eft
& maximc in rpfpcr
benc poflibilc,
immo fic non
funt oppofita, fcd tantunj
func rcfpeiflu eiufdem , vt fupra fa:pe diAum eft. Pater enim icfiHus non funt oppofica proprie, nifi
rcfpcftu eiufdcm de
propofito Proprium
eodem dicancur
:
ita
& Accidcns dc eodem
,
in
rcr
fpedu
iautem dc
eodem
refpeftu eiufdem
,
fcqueretur contradiftio
,
,
quia tunc
ficut ex aliis opppfitis
&
de eodcm didis. Et exemplificat de Genefc Specie , diftis dc eodem , rcfpedlu diu<:rforum, vtpote fuperiorum infcriorum , vt patet per Porphyriurt) pap. de Specie quare argumentum ppft oppofitum infufficiencer procedic , vt notaui ptHis. Haec folutio videtur habere bonam ap-
&
:
parentiam ex didis Philofophi ,
& huius, in ple-
FJfquelocis.
Ad inferendum namque contradidionem,
:
&
&
ipfius,&fimiIicerAccidencis,oftendensqu6dnec , nec diuerforura , pofllnt dici de eodem. Accipiatur vcrbi causa rifibile in or- ff^t"» dinc ad hominem , clarum eft quod refpedu ho- f,/j-^„, ^j,^ minis non eft accidens , cum fic eius proprium: ^, etdem. hoc etiam tu concedis. Comparetur idem rifihile ad afiud , ytpote ad lapidem , clarum eft qn6d lapidis non eft propriurn , quia idera non poteft cfle prpprium diucrforum fpecie, prim6, necfe-
rcfpedlu eiufdem
cund6
,
nifi fit
prim6 communis vtrique. Nec
potcft eflc accidens
non
fuiflet
&
commune laptdis
proprium hominis
,
,
quiatunc-
quod probatur
cum eo
cx conuertibilitate proprij
& fof mando confequenter maiprem &
Conuenit enim omni
rem
dc-. lux in corpore luminbfi
non contingeret,fi alceri qualitcrcumquc in iden-
dio
&c.
mino&c. Sed in me-
,
&
ginalis,vbi
,
primum erit ftiaior , & littera dri-' dicit , MinorpMet , bcne ftabit clige Cic
:
,
,
cuius
& foli & fernper ,
:
eft.
quod
titatc rationis conueniret.
Ex
conuertibilitate igitur proprij
fluod volueris.
cuius eft
Ad oppofitum arguit ex oppofitione harum intentionum , yt fupraex definitionibus ipfarum patet. Sed codehi medio poflet oftcndi qu6d
ritur.Et ficutgracxa exerapli
''
_ ^*
quando pra:dlcatum cft.refpediuura , oportet quod pppofita dicantur de eodem fecundum idem, & ad idem quae particula noh additur in abfolutis. Vide huncin 4. dift. 10. quaeft.^. & alibi f^pe. Et Philofophum i. Elenchorum definienteth Elgnchum. Sed Dodor vnici ratione quae fatis demonftraj ) impugnat hanc viam j ( modo ineflcndi hoc ex definicionc Prbprij ,
in corpore luminofi ^Sic. canquaiTj praefuppofitum: ,
7*
paucis declarat. Primus mopropriam ponit, dus dicendi eft , fuftinendo partjem aflStmatiuam qnzfiti. Eius motiua fuht ante oppoficuni refpondet ad motiuum poft opquxftionis , pofitum , fcilicet oppofita conuenire eidem , vci dici de codem, poteft intelligi refpedu eiufdcm, vel refpcdu diuerforum, Primo modo eft im-
«ftiuis
t alia.
£,
non polTet efle fpecies & genus, vel fpecics , quod fortc etiam verum eflet > vt
& proprium
&
4-
idera
modo accidentia communia. Qu6d fint propria
,
cum eo
habetur quod eidem fundamento , nec refpedtu eiufdem , nec rcfpedu diuerforum , poflunt applicari hacc duo , de quibus qua:,
fatis
formaui argumeoim de
9'
,
QusEmonisXXXIII. de
rijtbill , ita
confirmari ris,
cx
illa
tenec.de quocumqucalio. Et potcft
h«c ratio , &: folutio fequcns Dodo-
definitionc tcrtiaaccidentis,quam po-
nit Porphyrius cap. dc Accidentc
,
pcr remotio-
nem yidelicet omnium aliorum ab accidente. Quod fcilicet non cft Deus, nec Spccies,nec Difrcntia, nec proprium ,&c.
quod non foh^m in-
tcHigitur dc fccundis intentionibus vcrificatur in primis.
fcd ctiam
de hoc, ratioDodlorisfacit fidcm. Concludit confequcnterDodor partem negatiuam quxfiti,cum ratione iam dida,itcrumexpIicando ipfam. Refpondct confequenter ad argumenta prin-
10.
Ad primum
tjf*
cius oppofito,vt'priiis didtum eft
ncdum
:
mod6 elcmen-
repugnantia intelleduum poflunt fub oppofitis qualitatum primarum , fcd intelligi fine
earum , vt patct in tranfmutationibus elemcntorum ad inuicemmam ciim generatur ignis cx aqua , priiis alteratur aqua ad caliditatem ( remoucndo fucccffiuc ip/lus frigiditatcm , adhuc mancnte fubftantii realitcr cfle fub oppofitis
tMia,
aqus
quod
fit
poncreabftra
:
:
uocum , in concrcto vei6 multiuocum , fcu arquiuocum ergo concrctum, & abftradtum non idem ;
pcnitiis fignificabunt
:
confcquens cH contra
te,
& anteccdcns.Vidctur igitur manifcfta con-
tradidio in didkis Dodoris hic,& alibi. Sccund6,arguit contra aliud didlum in foluti©fcilicct
fundamentis in concrcto , indudiue oftcndendo oppofitum.de tifibilitate,& albedincrcfpcftu horoinis
nam primum cft proprium refpedu ipfius,
:
& fecundu accidcns.Et h aliquis diceret,qu6d talia in abftradlo acceptai
non funt Vniuctfalia ,
cIuditDodor hoc,dicens quod conuenit
ex-
cis rario
VniucrfaIis,fciIicet/»rrKiV/jr/
& albedo funt tctmini c6muncs,habcntcs fig-
tas
nificata lia
:
huiufmodi , & fimilircr albcdo, &c. Sed non funt alia Vniucrfalia practcr
,
fecun-
fedrifibilitas cft
& Commentaterem
,
in plu-
crgo
,
Ex hoc non
igitur manifcfte apparer»
proprium ipfius aqu^, fimiliter dicendura eft de aliis. Vide infra, quxft.4. A^tepraBdicamentorum copiosc ad harc. Alia refponfio proccdit fimilitcr , negando idem aflumptum cx alia^taracn ratione, eo qu6d videlicet non confequuntur formam clemcnti, fcd potiiis matcriam. Licet igitur habeant caufrigiditas
fit
.
fam quodammodi neceflariara
in fubiefto
,
non
&
,
hacc quinque.vt priiis,quacft.9 oftenfum cft,igituc comparando haec duo ad homincm, habcbnnt ra-
horum quinque , "non alteriu» quoad ptimum & Accidentis, quoad fecundum ifta autcm funt abftra(5b,vt pationem
alicuius
qu^ra Proptij
,
;
;
ictjigitut abftra
contra
eft
Ad
rcfpondct Do£kof fingulariffim^.
ifta
primum
conucniuntintcntiones,quod
tc.
in
forma
tio, feu multiplicitas,
qu6d matcriam confequantur declarat , quia
duo
delicet funt principia adlionis',
vi-
& paffionis, quae
&
prim6 infunt indiuiduo , confcquenter , vel per acddens fpcciei , vt communiter allegatur ex primo Mctaphyficsin Prooemio. Concludit igitur qu6d huiufmodi qualitatcs poflunt poni accidentia fcparabilia rclpedu clcmentatorum , infeparabilia rcfpcdtu elementorum , vt patet de nigto refpeftu corui,& lapidis:nec tamcn horum, ncquc illorum funt propria. Duplicicrgoratione
&
falfum
cft
aflumptura.
Ad fccundum principale , admiflb qu6d lux in
Zm* in ftrpo- abftra6to fit eiufdem rationis in corpore Iumino> r» Uiminofo fo , medio , non tamen habet cundem modum <^ in mtdio iiM hAbtt tS- cflendi hinc inde quate nullum concretum dititm mtdum ftum ab ipfa eft vniuocum hinc inde. Quatcon-
&
:
idem fignificent qu6d lux ipfa, tamen connotant varios modos eflcndi ipfius in fubie(ko. Nam concretum fignificat formam non abcrcta lic^t
folutc ex
modo fignificandi , fcd fccundiim qu6d
cft in
fubiefto , vt fupta cap. dc Genere , &alibi, tadlum eft. Et infrk in AntepraBdicamentis,quarft. 8. habct videri,& ftatim in j.articulo clacius.
Quate cum intcntioncs appliccntut concrctis , vt fupra didum cft facpius , & maxim^ hxc quinquc Vniuerfalia, hacc duo nulli ciderB concrcto applicaniur:& itaargumentum nihilconcludit. Declarat pcr
cxcmpla varictatem illorura concrcto-
rum,& patet littcra. S(9ti«f«r.
Tom.
tio poteft intclligi
iraportat
nificati
modi
modo cft
Ad
fcilicct
duplidter, fecundurii qu6d ratione forraalis fig-
fcilicet vel
ex diuerfitafignificati proueniens. Si primo
multiplicitas
,
,
J£quiu»catt$ ttnetiitrU im r»iitn*
ttif
nttati^mn in»
ftrdt fjMtM*tMtiinfin T»titnt figuifi-
benc fcquitur qu6d ct- ttaiftmaik'
&
iam in abftrado
fit : fimiliter c contra , Ci vniuocatio,vniuocatio; ^ contra, ab abftradto ad concretum infercndo. Si vcr6 fecundo modo conuenit multiplicitas , non fequitur quod
&
in abftradto
%,
t
nec ex vniuocatione abftradli Tcmouctur huiufmodi multiplicitas. Et exemplificat de Jano , fcu /«74//wo , quod malti-' fit
fimiliter
:
, fccundiira qu6d habet diuet fam habitudinera ad diuerfa connotata, feu pona-
plicitcr dicitur
tur vnura
Jamtm
,
concretum , feu
plura. Rcfpicit
& id quod cft foririalitertale
& id quod
fignificat fanitatcm
huiufmodi
;
,
enim
vt animal;
, vt vrinam , vel conferuatiuum fanitatis , vcl fani , vt diactam , vcl vas , pro quanto contentiuum eifediui fanitatis , id quod eft efre^iuam fanitatis,vt mcdicinara. Quare /kmm vmUipUx vt habet Philoibphqf 4. 7. Mctaphyficac ; fcd ad vnum , hoc eft, analogum , fanitas \etb vniuocum eft. Similiter dicendura cft in propofito delucej&eiut concrctis. Hoc idcm habct ifte In 4. didindlio* ne 1 1. qucftione 1. Cikm igitut dicis, qood idem
&
quod
id
eft
&
I^.
&
fcd non eodem mo, vcrum cft do quia abftradum abfolutc concretum in otdine ad fubic^um & quia talis ordo , fcU moCcc 1
fignificant
,
,
:
/,
,
vel rationc connotati
,
te ipfius
,
quod
iquiuocain concreto,vcl multiuocafic
taraen Caufam pcr fc , vt fupri dixit ita funt accidentia infeparabilia , non tamen propria. £c :
14.
qu6d intcntiones taBtiim applicantur
terminus altcrationis
&
tjfndi.
eft
ctim genetatio ribus locis.
II.
mirum igitur
:
communia , de pluiibus vniuoce dicibiarguatur ergo fie , Omne vniuocum multis; fe habct ad illa fub rationc alicuius vniucrfalis:
in
1 1,
cum, &concrctum non, fcd multiplex, vt arguatur fic illa non fignificant praccisi idemiquorum vnum cft vniuocum , & altcfum multiplex , feu multiuocum fed pcr te Ihx in abftrafto cft vni-
quam inducitur ab agcnte naturali caliditas, qua cft oppofita fuae qualitati primje, cuiufmodi eft frigiditas ) qukm generetur ignis, ,
dum Philofophum
II.
bctur
ne ,
vcl ctiam intelligi fub
,
fin-
inftatdupUcitcr.&fatis noitnter.Pti-
m6 ex identitaic concrcti, & abftradli, quoad fig-
vcl fubj oppofito proprij
dupliciter.
fit,
nificatum.maximi indoarina huius,vt infra, di6kaquxftionedcdenominatiui$,ad plenum ha-
ergo
fffuntfHbop. ta ftfitufrim*-
fww fnslit»'
fit
gulatis
Prim6 , ncgando aflumptum de qualitatibus elemcntorum , eo qu6d impoffibile cft fubicAum eftc finc proprio, cipalia.
XUimntM
,
Quicquid tamen
619
Sed contra hanc folurionem, Mch bona,&
»*«?*, ««m4
Expofitio
620 .|j
dus clTendi in fubieao
tum
multiplex
eft
multiplex,idc6 concrc-
Ad fccundum
dicit
,
quod
fua infcriora propria
ouoad
rifibilitas in fe
,
5c
& fimilitci: albedo,
,
vniuerfale.vtpotc fpccics : in ordine tamcn ad homincm n,eutrum eftvniucrfale, fcd tantumin
fit
Primum
concrcto refpe
eft
pro-
fcilicctrifibilc, & fecundum accidcns, confirfcilicct album.vt fupradiaum-eft. Et mat hoc cxproccflii Porphyrij.cap.de Proprio,&
prium,
Accidcnte,& 17.
littera patet.
Circa difta in folutione huan ius qujcftionis occurrunt aliqua dubia. Primo, poffit fuftiilla prima rcfponfio adquacftioncm an etiam rcfpcdu diucrforum oppofita neri ,
De Tirtjo.
&
^
t
poffint conucnire
eidem
,
& an
intentio Generis
vel Gencris & Proprij fcu Speciei,(Sc & fimilitcr dc aliis, poffint conucnire ci-
& Speciei Proprij,
;
;
tcnct
Dodor
accidit
:
&
,
fe-
poflct obii-
,
fubicdum
alicuius
proprium fcdhomidifgregatiuum iii accidit albedo, vel album, crgo visus,quod eft paffio albi; quare ipfi difgrcga,
accidit
quod addopropter vcrba tahs. Similiter
idcm patet de
op-
Nam
famofa locutio
&
,
relatiue oppojita
fed
:
verificatur propter idcntitatem,
diuerfitatem fubftrati
dcm
rclatiue
funt oppofita refpcdu diuerconfidcrata , VI fupra patct fapiiis.
refert dicerc reUtiua
&
talc
non
pofitis,quia
forum
i.de Aniad priuatio-
Ariftotclis
ma, comparantis imperfede
ncm
ncc talia:
funt relatiua
propinqui
nam
:
ca-
oppofita, ideo ad diucrfitatcm fubftratorum ablolutorum,dicuntur ha:c rclatiuc oppofita. quffi
,
fiunt confcquenter
Ad aliud dico probabiliter , quod nuUac dujB harum intentionum propric,vt difparata: funt, attribuuntur eidem fundamcnto , vel fubic£lo,
&
ei
illud
:
De Gchcrc Spccic quia Spccies fpccialiffima , de
,
conuenit intemio Gencris,vt pa-
& fupra fatis habc* & DifFcrcntia & Gc-* nere & Proprio & Spccic;& DifFcrentia & Specie & Proprio & Accidente & fimilitcr dc Gcncre & Accidcnte & Specie' & Accidente de tct cx rationibus
tur.
Similiter de
eorum ,
Gencre
;
;
:
,
;
minis,
nam
& & fic dc aliis propriis paffionibus accidcn-
colori applicatur intcntio gcncris
&
,
ratio-'
tiampotcftargui.
ne communicabilitatis
Similitcr arguitur infecundis intentionibus: accipio proprium Vniuerfalis , vel Generis , vcl altcrius fecundx-inicntionis,& patct quod com-
bibihtatis talis
,
dem
fcd intentio accidentis applica-
parando illud ad fuum proprium fubicdum , ei conuenit intemio proprij vt modw , ficut & aiiis propriis : comparando ver6 ipfum ad fundamentum primac-intcntionalc, vcl fecunds-inficut
&
,
ei
applicatur
intcntio Accidentis,
fuo fubiedo. Cui enim accidit genus,
cidem r.ccidit proptiura gencris , vt priiis , ergo , &c. Item , vidctur maior compsffibilitas iProprij, Accidcntis cidcm fundamento , qukm Gencris Accidens conueAccidcntis fcd Gcnus niunt cidem fundamento refpcftu diucrforum.vt
&
&
&
;
colori,ficut fupra,cap.dc Gcnerc,qiia:ft.6.conccf-
fum
cft,ergo,&c.
Sed fuftinendo Do£korcm
,
qui nihil dimi-
nute dixit , ad hacc refpondctur. dico , quod non vidctur probabilis tabihs
refponfio
illa
iiniilitudo
,
de Gcnerc
etiam forte
fallit
,
vt oftendit ,
Ad primum ,
nec fuftcn-
Dodtor.nec
&
&
Specie proccdit , capicndo Speciera ex-
nifi
tantum fubicda, qu« vthic ponitur oppofipracdicabile contra Genus, , fcu difparatum de quo infrk magis dicam. Ad aliud dico , quod non proprie oppofita, vt.oppofita, dicuntur dc eodcm,ordine , nec refpedueiuld^m, nec rcfpcdudiucrforum.quod patet I de contradidoriis , quia non funt propric contradidoria , fi comparentur ad diucrfa ^ j„ rcfpcdiuis , dico : in abfolutis vero nec jcfpeau ciufdcm , nec rcfpcau diucrforum diciintur de codem. Simihter contrana non difimili.» cuntur dc codem , & fccundijm idcm , tcr eciam ncc rcjpedu eiufdem , nec rcfpedu hoc vt formahter talia funt; diucrforum ;
gcncris
:
tur ci rationc inhzrcntias turas
alicnx
,
&
&
&
quod dico propter verba
Philofophi, 5. Phyfi-
contra-
concernentiae na-
Et
fi
dica-
quod Proprium rcfpcdu vnius cft fpecies fuorum infcriorum, vel aliquando gcnus:breuiter
,
de Specie fubie-
licct aliqui diftinguant
^i,&
prsdicata, dico nihilominus quod non proprie , fed quodammod6 fimiKtudinaric dicitur fpccies , vcl gcnus
pro quanto , fuo modo,
,
dicitur de fuis infcrioribus
mcn
non
,
ficut
& alia
:
fed ta-
ncc illud fupevias , fed aliqua , vel aliquid infcriorum fupcriorum.Similitetdico deDifFcrentia,& Specic, atque Genere. Et fi adducatur Dodor in i.Reportationum, diftindione ij. quxftione 2. vbi dicit quod omne vel reducitur ad Gcnus , vel ad Speciem. Dico , quod circunftantia fcripturarura illuminac illa
funt proprie inferiora
,
&
**«
fentcntiam.
Addit enim DoOior , quoniam , {nqait , illud eft proprium, vcIdifFcrcntiarefpeftu fpcciei, rcfpcdtu fuorum inferiorumfc habct vt Ge-
quod
Nota ly vt , quia fimilitudina-
ric loquitur vt dixi.
.
,
tur
nus, vel vt fpecies.
,
,&
alterius gcneris.
non tum
proprie Species
quiditatiua:
ad fua propria infcriora eiuf-
tenfiue, pro fubaltcrna, vel cft
lo.
&
hoc fccundijm idem.
patet cx didis
tiuo visiis poteft applicari intcntio Proprij rcintentio Accidentis rcfpedu hoalbi ;
tcritionalc
dnn.
inquantum proprie
,
quibus magis vidcturex vcibis Doftoris , quoJ conucniunt cidem , quod vcrum cft , loqucndo de eodem tjiuod, non tamen dc eodcm ^nei
fpcdu
folut»nondt-
priuatiuc oppofita
inter fe
Similiter etiam
qua maxime intendit Porphyrius, non conuc-
proprij
opprpt» «t-
e contra.
;iitilli, cui
cundum quod cam Cuicumquc ci fic
ip.
&
Accidens.
Itcm , contra conclufioncm quaeftionis
>l
,
dcm,etiam rcfpcdu diuerfbrum.Pdflei ctiain ponderari qqalcm oppofitionem habcnt Proprilim
&
18.
corum , comparantis cxtrema ad media comparata
cft-
Vere etiareducunturad Spe-
& Proptium
, tanquam aliquid eius,& reducitur accidcns ad Gcnus,vclSpc-
ciem DifFerentia
cicm quia eflentialior habitudo eft ad fua infcriora.quam ad aliena; &prius cft vnumquodque in fe ^uid , quam alterius modm quare eft redu:
.
dio pofterioris ad
prius.
Ad aliud poteft dici,qu6d illaoppofitio potcft poni non folum difparatio communiter difta^fecl oppofitarum difFerentiarum declaratiua,vtpatec cx dcfinitionibus ipfarum-fupcrius pertraftatis: cfle
enim contrarietas
(
etfi
non
fort^ propriiffi-
me fumpta,vt patet)fuflScit tamen adjnfercndan» contradidioncm. Adaliud(quod cftditedtc contra c0nclufionem prin
xi.
Qusftionis ptincipaltfm lA quxftioflem,& tangit
qu6d
/icultatem) poteftdici
& ita dici ac-
ter,& immediatc accidere fubie6lu,
& concomitanter.
Vel
verbis,abfolnta inhzrentii, vel per
mo-
cidens-,& aliud mediate
fub
aliis
bonam dif-
aliud cft principali-
,
dum fequelz. Argumentum procedit fecundo modo,& nmiliter lequens de intentionibus:concluHo ver6 intelligitur primo modo. Non eft autem inconueniens aliquid e(fe per fe rale , & per accidcns aliud,Iicct aliits eifct oppotitum , & hoc /i f\t per accidens illud Hcut habitus idem poteft :
fpeculatiuus,& pcr accidens pradlicus. Qua: non propricfuni oppoiita , quia pct fe, per fc,& peracciden$,per accidens opponuntur. SiccfTe per fe
ut de
& poteft colligi aliqua^
folutio eft fatis apparens, liter
13
didum eft.HaiG
&
tiam,& aliud aliquid fubftantiz,(icut in fimili dixi iam fupri dc inferioribus Proprij,& DifFcrentie. Difgregatiuum igitur visus non eft accidens ligni,nec proprie pars formalitcr accidentis
,
fcd
aliquid ipfius. Et nmiliterdicatur ad aliud de in-
tentionibus. Simile tetigi fupr^ qua:ft. 6. ad Hnem. Proprium etiam non dicitur effe alicuius
proprium
nifi
,
infe
riora confideratum
gMtiHum
efle
, :
& in ordine ad fua infe& ita poteft negari difgrt-
proprium
albi, vt
ad lignum compa-
Mtur , immh fic ei extraneatur, & ita argumentum committit fal|aeiam Aecidentis. Nec obftat quod lignum dicitur difgregatiuum,quia hoc intelligitur per accidens, & remotc , ficut qu6d Uber hominis
vhimaier ib$
minor Ttpu. rinnfti^.
**
*'"*'
rifibilis,id eft.illius
lis:ita
lignum
pcr
difgregatiuum
fe
qui eftrifibi-
cftillud accidentalitcr,
quod
in fe
Hifpant, qui dicit cap. de Oppofitione,qu6d ca-
non
liditas
&
dum
ejfendi in partis definitionis in definito
non
nigro
;
&
albo
In primis maior conuenientia ,
,
&
fupcrfi-
quia
nedum
fcu conceptii tranfcendcnti,
fed etiam in genere ptopinquo conueniunt. In
fecundis tamen minor rcpugnantia
,
& maior
compodibiiitas , licct minor conuenientia fit, ciim tantum in concepiu tranfccndenti conueijiant.Vnde ex vltimisdifFerentiis fumitur, ficut
& encitas fibilitas
tamcn tas
vt
,
ita
& compoflibilitas
,
vel
incompof-
per fc,vel per accideiis aliquorum. Forti
pofTct conccdi vniformis incompofllbili-
omnium vt ^uid confidcratorum , licct non modut. Excmplum dc albo & nigro & albo ;
de Gcnere & Accidente ; & de Accidcnte& Proprio quia duo prpna non diftinguuncur per difFcrentias immediacc oppoft*tas circa idcm genus propinquum, ficut duo vltima. Ad hzc tamen addat ingeniofus led^or plura, Ita dicatur
Sc dulci.
:
vt expedir.
Secund6
,
circa
primum principale,&
folutio-
nem eius,aIiquaoccurrunt.Prim6 an caliditas
&
fic
&
eiufdcm rationis in elemento , mifto, an ilfa probatio ex 1. Metaphyfics hoc fu£Eciencet oftcndic.
Item
priam
,
,
qui
in igne
eft
vt in fubiedlo
,
,
icd in materia
ignis. In igne ver6 eft vt fubftantialc in eo,cuius , t\im etiam ,quia accidens quod confcquicur fubicif^nm ratione formx ipfius ,eft eius propt ium, fupr^ dixit Dodor de proprio, cap.de Accidenie:fed qualitas clemenci eft hu-
eft fubftantiale
&
iiifmodicnam
non
ralia
iiifunt ratione
fed tantijtn quantitas, quia
materis,
fic,non cffent adli-
fi
uat,ficut'iiecmateria,tiecetiam pcr fcfenfibile,&
de
fic
alifs.
Item,illud
quod dicit in
i. folutione,qu6d fciprzcedit g'cnerationem in elementis, videturfalfum ; tum quia fotmx clemento-
rum gencrantur
fuccefEue , fccundiim Ancrmulti Scotiftac fcquuntur hoc , 8. Metaph. copiosc difputat Doftor idcm tum quia tunc ignis manens ignis poffct effe ffigi-
rocm
&
,
&
:
dus,ficur
aqua calida
,
& dedudio folutionis hoc
vidctur oftendere:fed iftud
eft impoflibile, maxietiam habet ifte Doflor in 4. fcmper aliquem gradum calidi-
me naturaliter, vt diftindb.
x.
i
tatis fibi
nam
ipfum forc, nec fub perientia docct.
gnum
quo
determinat,fine
impoflibile videcur
frigidicarc poccft efTc
Hoc enim tanquam
mulci repucant
,
fcilicct
,
vt ex-
rifu
di-
igncm fore
fri-
gidum. fecundarefponfione , qu6d elcmentorum confequuntur ipfa , ratione materia: velipfammateriam confequuntur , & non formam non videtur verifimile , vc
videtur ,
qu6d
qualitas elementi
vel fibi intimius
Scotifpcr.T^m.I,
,
fit
pro-
qu^m propcium,
ty.
;
;
patet cx' didlis.
Nam
quae eft prima
,
non confequunrur
fi ,
'^ i
loquatur de materia
clarum
eft
qu6d illam
quia fecundum iftum ( 3. diftin6fc. I. quaift.y. idem tangic 3 diftind. z. quaeft.4. 1. diftind. 4. ) fubiedtum accidentis , maxime abfoluti,eft ens i6k\i, vc cui infunc
,
&
&
.
1
folum cntitatino. Si , & non fermo de matetia indiuiduali , vc quibufdam placet , fiue illa ponatur materia prima , fiue materia fignata quantitate , fiue hzcccitas , adhuc non vidctur verum qu6cl qualitates elementorum confequuntur illam^imm6 prim6 vidcntur conucnire naturz elemenfcilicct
vero
formali
ibi fiat
principium a^iuum, de materia PhySimiliier illa probatiu cx i. fica didlum cft. Metaphyficx non proccdit , maxim^ fecundiim iftUijn , qui tciict naturam efreprincipium adkioti
,
nec
illa
haecceitas eft
Phyfice loquendo
m$prim6,
&
ficuc prifis
,
non
fingularitcr
inquantum
ta-
conditio agcntis. Infcrius etiam in Poftpraidicamcntis , quzli.4. dicic qu6d caliditas confcquitur ignem in fuo le,
fingularitas
licct
perfefliffimo cire eire
materix ignis
fit
fed tale cfTe non videtuc qualitercuraquc fumatur roa-
:
,
teria.
Ad iftabreuirerrefpodeo.Ad primum dicocum Dodore quod eft eiufdem rationis hinc inde, qaodpofTet multipliciterprobari , qu6dramen ,
eius
16,
licet alteratio
Phyfica
remoto
&
eftquartusmodus ejjendijn^. Phyficorum rexc. comment.i}. Vndc addit ibi , qu6d caliditas
tis , non tamen maior compoflibilitas, feu minor rcpugnantia , vt priijs in fimili diiflum eft.
&
in genere
fed eft ei confubftan-
,
&
:
qualitatcs
Exemplum de albo &
accidit igni
tiale,& pertinet ad ipfius definitionem , ficuc pundlus ad definitionem linez, vnitas ad definitionem numcri addit ibi qu6d modns fffit$' diin ipfius caliditatis in igne, pertinet ad mo-
vltimum,patet ex didlis qu6d genus accidcns non conucniunt cidcm fccundum idcm. Similicer ncgo afiTumptum pro maiori:dato cnim 9°°'' maior iit conuenientia proprij accidcn-
cie.
X j.
cuius oppofitum tenec in vtraqoe folucione ad principale : camen authoritate Petri
primum
Irenr, ci^mdicit in
eft.
Ad
14. diuirfttu
fit
6ii
&
ex diStis Philofophi j.Topicorum.c.i^.
Aliter tamen dico,qu6d nec mcdiatc , nec immediat^ illud quod cft proprium vni.cft accidens, auc illi,aut alteri : aliudeftcnim effe accidens, aliud aWquid accidentis ; Hcut aliud eiTe fubftan-
.
XXXIII.
pro nunc oroitco. Difretentianamque CCc I
fnaterialis,
inquan
xt,
6iz
Expofitio
inquantum
talis,eftnutnetaiis
,
(ftumeft. Vidcatur ifte z.diftind.i.partci. vbi
^genica pucrefa-
zquiualencec. Ec ciim dicis, ccgo eftcnc pcopcia,
qua efte eiufdem rationis,& per qus media.Similicer dico qu6d probatio illa ex i. Metaphyiics
accidemcomenirerationeforma, poteft intelligi du-
Opcimc cencIudit,licctaliqui|obftinati nonafTcn-
plicitec,vel fcilicet pec fimplicem
ciufdem rationis.
natio pro virtute
,
eft
pro do6lrina
& fupcrbia
tatnen in fui confufipnem
,
& obfti-
pro fandbitate in
cft
fat
:
modum Hmia-
tum afvcndere.Scd de qua Vniuocatione pcQcedic Anteprsdicamcntorum
cumque vniuocatione vniuoca his
tislitigni.
.<>
S
8c ,
prium
,
&
num
&c aiibi faltem
qua-
potcft poni caliditas e(fc
illis.
Ad aljud ncgo
^a
,
qualitatera elementi cfle pro-
Ad PctrumHifpa-
vcl intimius proprio.
huius opinionis , poteft yno modo refpondcri pet intcremptiOnem , vt communicerin illo loco negatur.Vel quia poteft probabiljter declarari , dicatur quod pcr confubalios authores
,
noh intrinfecum
emanacionem k non alia efficiencia exccinfeci quam fubie<^i pcodudiua , & cale accidens dixi ciTe cefpe£tum fundamencalem,& pcopciiim illi cuius eft,& idem cealicec ei, pcincipiis inccinfecis quidicaciuis,& ,
produ(3:ione.
& hoc
,
& etiam
\ fubie£bi
vel ab ipfomec fubie^jto
caufa excrinfcca clus formalicer
,
vel
fcmper camen
,
ab ipfo fubic^oarquiualencer , quia focmam qua pcoducerec fufficiencer in fe , prius nacura habeclicec foctc abcxccinfecopcsueniacuc; cale accidens pono cealicec diftindlum a fubiedo , vt plucimum abfolutum,cuiufmodi in pcopofitQ
&
&
&
dico efTc qualitatcm clcmenti. PofTct eciam diftingui de fpcma, vcl fcilicet io Elementotum
fed quod~confequitur naruraliter fub-
tatiuo fpecifico Mctaphyficali:& ficpoteft expo-
quftlitatet
vbi fupca dixit pcopcium confcqui
ipfn confe-
partem quoad nos, & a pofteriori , per additamentum definientem , ficut i. dc Anima dixit ligit
ni Doftoc
,
formam fpecificam & hic dicit qualitates elemenfotum confequi materiam, hoc eft,elemcnta :
& quiditatiui
le refpetSlu cfTc
extendendo eciam ad accidentia connaturalia in ede perfe(Sko,& natur£,& realisexiftencia;, &infeparabilia^&nedum proprie propria.Ec exempla qua; adducuncur currunc de definicione per extrinfeca,& fic faciunc pro hac foIucione:fed clau-
quod confequuncur formam vt inmateria,non tamcn formam, vtformam ,licct racioneformz infint.Si aucem aliquis fingerec qu6d finc propriai in gradu decerminato,& hoc vel intenfiflimo.vel remifTo , accidentia autem infr^ , vel fupra illum
dicant quoad fimilitudinem notificationis, pec additamentiim nunc pcr piius , nunc per pofte-
gradum.facilitcr impugnari poirunt, quia gradu^
Vidc notancer ad
propoficum S.Mecaph.cexc.comm.j.&fpecialiter commento ibidem per totum,& maxime ad fi-
in
nem commcnti ,
vbi finguIarilHmc
Ec quod additiir de ignis
habencur.
effe caliditatis in
,canquam in fubie^lo
dammodo conforme
ifta
diftis
,
quod
materia
videtur quq-
Doftoris hic,infe-
cundafolutione ad primum principale,facir bene prohacdeclarationein Petrum Hjfpanum. Nam fi caliditatem pofuiflec t^e prppric fubftantiale igni «nondixilfec ipfam cfTe inmateriavcinfub-
ciimcommunc fic omni fubftancixin fubicfto non cflrc,cx Praedicamentis cap.de Subftantia illud autem poteft exponi fic, videlicet quod jnateria ignis eft indifferens ad formam ignis &
Mctaphyfici
,
:
,
cum aliisgcadibus,quianonmanet fubie6lum fine fuo pcoprio hoc autem falfum cft , quiara^nent in tota latitudine,vt patet. Ad aliud,fuftincndo didum Dodocis,negoaf:
fumptum. Ad primam probationem, loquitur Do6tor feCuiidum opinioncm communem , qua: ponir generationem termipum alrerationis. Vcl fuftinendo aliam poflec dici quod alteratio praecedic na-
,
jdeo marctia igniseftin-
& frigiditacem, & rcfpe-
mcnta ,
aquas,
if^u
& non
fic
ignis
eius func accidentia etiam feparabilia
,
&
licct
,
cft
maccria ignis
,
vel
quo modo loquicur Com-
&
mentator, Ariftocelcs de m^ieria , in plerifque iocis,& ifte Doftor in i.dift.i. parte i. foluendo mociua Auerroisjvel dc macetiainexiftente , fiue ex ^iM.quac vocacur elementum,& pcincipium.j.
Mecaph.&
i.Phyfic,& alibi faspe.Primum
horum
ad propofitum, quia accipiendo materiam fecundo modo,non recipitcaliditatem, nifi remotc multum , nec rc6|:e pofTct dici fubie^um iacis (apit
eius,vt
argutum
eft.
in eltmentiu
,
licet tota
,
nertuienem
& ita poteft & aquam calefieri &
cfdens cius infeparabile. Et illud poteft intelligi de materia pro oppofito corrumpcndo accepca,
dicimus quod lignum
am
pri,cfJat gt-
noif fenfibilicer mifta,
fuftineri ignem.,£rigeficri
elemcntapcr motumgcncrarij&corrumpi, adhuc praeccdere po-
ficuc
HAlteTMtit
tur^jlicet
complece racionem accidentis habencia , fcilicec a Jcfle , & abeflc, &c. Non fic calidicas refpedii ignis poceftponi accidcns,Iicec fic fimpliciccrac-
aqua;, vcl huiufmodi
matf
rit.
non variant rationem formae & ideo argumentum Dodloris in foluiione conuincit. Similiter non videncuc focmae ekmentocum poflc ftare
differens ad caliditatem
;.
tient
vel
nondur^cione: fcd primacefponfio efficacioc. Infck eciam in PoRpraedicamencis q.4. Doftocponir eundem modum dicendi. Fonc tamcn ifta veca func de elemencis non pucis, nec in ^is fpha;cis,fed inhis infccioribus,qua; func cle-
icSto,
a»
quantur r4-
in cffe Phyfico indiuiduali,quod efle eft m^tcria-
iPhilofophus, accidcntia conferrc ad quod^Hidefi,
rius,fienda:,vt pacetfpeculanti.
^*
eciam nocaui) quod
(vc fuprk
effe ccali Phyfico'',& indiuidualiivcl ineflequidi-
ftantiam eius,dc hoc neceflitacC HafutaE,liccc non (implicicer forte,&perpartcmdefinitionisintcl-
I
Vnde noca
fubftantia:
fiantiale intelligit
clementi
nego.
vel pec ccalem efficicntiatn
ilk probatio patet infra^quzft.^.
3'-
&
Nam ibi
cflTc
tiant,quibus protetuia
ftnfubfim-
opoccet dicece qualieis cacionefuacura
,
elementocum conuenice
notabiliter oftendit qualiter cognofci poflic ali-
)fl:ione,ali4uando
m
tates
non fol^m vc focmacuro,auc tocius compofici, caufae focmalis , fed pocius vt cfficiencis , falccm
pftendic genita propagatione,
CmliditM
Ad aliam pcobationem
vt prjis farpe di-
ficdealiis. Suflincndo etiam
tcft alteratio,cciam
totam
,
durationc,gcncrationem,fci-
&pars partcm icaquod ,
prius
&
alteratur parspcopinduracione difponitur , qiiiocagenti,qu^m intcoducacuc formainillam,
& fic de aliis per ordinem. Ad
aliam probacionem , didlum eft fupr^, 3 4ignis fine repugnantia intelledluum poceft Ig«itanpo0 intelligi fub incelligi fub oppofico) caliditatis , fed an efleper
qu6d
aliquam porcntiam dubium cft de potentia abfolutaDci non video contradidioncm , fecus de potentia naturs , cum Deus de ordinata , ces quas condidit fic ,adminiftrec , vc pcopcios motus agecefinat, vt habet Auguftinusj.Ciu.
tpfefito cafi'
:
&
cap.30.
ditatit.
Qusftionis Ad hxctamen
quccatur Ariftotcles ).Cceli,& in Problematibus fuis. Boccius cnim in libro de difciplina Scholadica cap. 3. in hiftoria filijinconflantiz , narrat numcrum qusftionaro di£Edlium protradtarum in hcmicirculoCratonis,& hanc ponit fcxtam fuperioris Zodiaci latitudinis ciufdem femicirculi , videlicet c^m vnum elemencorum contratiam , vt aqua accidentalem accipiat qualitatem, vt caliditatem rquarenon ignis accidentalem accipiat frigiditatcm, non folait ipfam , Hcut nec alias quxdiones ibi recitatas.Oicunt camen aliqui , quod eft propcer maximam a&iuicatem ignis in tranfmutando alia,&
&
non e
:
&
,
&
quid fub oppoHtis
polTunt intelligi,
& efte, licet
non tamen quia funt ipfopatet dato enim qu6d nun-
aliis fic difficultas
:
nigrcdo » c,
eft ipfius
proprium.
,
& Phyfica 8c & de confequi formam Metaphyfi& Phyficc & per cflicientiam realem vcl
vel exponatur vt prius de matcria
cc
,
,
,
,
pia indiuidui
,
& non Speciei
,
inquantum
talia.
Et non obftat quod tale accidens conueniat omnibus indiuiduis illius Speciei , quia etiam habet caufam necefratiam in quolibec , non tamcn pcr fc,& ideo non fequitur quod per naturam comunii. Si tamen per fc fecundi conueniret omnibus indiuiduis, confequens cffet qu6d per fe pri-
mo conqcniret alicui &alibi
quod fecundum vetitatem
faepc
liter
quales funi
illi
diucrfis fubicdis
,
communi, vt fupr^ , quzft. tadum cft. Non intclligit enim
&
ad pcopoficum adducic Phi-
Exponit etiam, I . Metaphyfics, vc famosc cxponicur,
lofophum
operatio etiara,& tranfmutatio Phyfice
ptimo,&
ita
eft natuad propofitum hic opti-
Et quod Doftor infri in Poftpracdicamcntis dicit ,aliter tefpondendo dicit
,
cxpofitio.
nam ibi tres refponfiones adducit qua: proIntelligit tamen Dodor ibi per ,
babilcs funt.
perfeEliffimum i^nu
ejfe
tranfmutatum caloris:
& fic
ifttun
1
}.
modi
eftendi lucit in
an migret dc fubie6to in
Poftet eiiam dubitari de ipfa luce in licet
fit
fubftantia,, vel accidens
,
cffe
,
an fci-
fe,
38.
& fimiliter de
lumine. Quare etiam intentioncs non applicantur abftradlis
,
ficuc concretis
,
imm6 oppofitum
conccdit inferius, quia albcdinem fimiliter&
Quarc ctiam potiiis Genus poftunt applicari abftradis,
rifibilitatcm elTe fpeciem.
Specics
,
vcl
qu
& Accidens. Similitcr fequcre-
tur procclius in infinitum in fpcciebus liras eflct
fi
,
Spccies: quia cuiuflibet fpecici
tifibi-
eft
pro-
pcium , ergo rifibilitatis , & de illo quz?atar in infinitum. Repugnat eciam fzpc di£lis ex fundamcntis dodlrinae huius. Quacc eciam non multipliciter abftiadum propottionabilitcr concre-
&
illis exemplis dc ftno , in propofito de Aliapluraaddat lcftor , quiadcfideroprxucnire aequino6lium autumnale, priufquam breuiore ftringatut mora frondifluae lux brumx, ad huiusin Perihermenias fubciliifimlisalcercationes clucidandas.
tis
in
Ad primum
igitutdico, quod Doftor capic , id cft , pro diaphano , vt
non fra£tum , nec
gradu videlicet pcrfcdto adhuc poteft dici habere etTcmaeius, fub
tetiale, cefpeftue(requiditatiui,& fpecificieius.
Hxc omnta probabilia non affetendo, (cd altiora ingenia excitando. Vttaquc igitut folutio ptimi
39.
lucidum pro fubftrato
patct cx Philofopho, vbi allegatur ibi,&non pro formali , & dic quod lucidum proprie connon medio ncc Doucnit corpori luminofo , dbor dicit oppofitum,extenfiuc tamcn loquendo,
&
:
poteft mediura dici lucidum ris
non
Ad
fibi
,
& fic dida Dodo-
repugnant.
aliud potcft
hic famose,forte
dici,qu6d loqultur Dodor fccundum illam opinioncm,
quae ponit lucem fluerepcr motum vel mclius, qu6d non loquitur aflertiue^fcd conditionaliter, :
fcilicet grati.i
difputandi admittendo. Ideo dicir,
ccm cfTe eiufdem
illa
varij
&
Metaphyficc.
ma cit
&
aftumpto , & etiam dubicaci circa illam diuerficacem lucisin fupetccelcftibus,& vnde proueniac,& an finc plaraluminofaradicalicer, vel tantumvnum. Simiillo
Poteftdici quodfi lux
r^ fingularis
,
iucis,crgo falfum didum in proccdit ih folutione. Poflct
Dodlor pcrmatcriam hzcceizantcm, fcd potius /?mul cotum , quod eft matet iatum Phyfice , & I €.
brcuitcr
ncgandum
,
eft
& vbi
ly/dubi^at.
Vndc Lux «M r/f
fccundum veritatcm
rationis infnedio
,
,
lu- tiMfdtmrm.
& in corpo-
&
luminofo negandum eft etiam ipfam , vcl concretum adkualiter difftum ab ipfa elTc proprium in corpore luminofo.Et cCim dicitur qu6d conucnit ci ratione fotmx dicendum per omnia ficut in fimili iam diftum eftde qualitatibus elcmcncotum.VndeFrancifcusdcMayronis ij.dift. a. dicic quod lux vocatur in fontc.hoccft, in re
,
titnk
m tot'
fir$ lumint^
fi,(^mtdit.
,
:
corpore luminofo , & lumcn in mcdio , fplcndor fulgor in corporc fplcnmcdio cerminato ,
&
in
dido
:
qux non
foltira
fynonyma
func
,
fcd di-
uecfa fignificantia primo, hoc idem habcc ifte in 2. dift. I j. vbi vulc qu6d lumen eft incencio , vel fpecies lucis in medio , vcl in diaphano , hoc eft, in corpore ccanfpatehtc, quod eft aftu tale,quan-
nem eius, aliqua dubia poilunt adduci.Ptimo vi-
do habct Inmen : potentii ver6 tale.quando non habcc lumen, ficuc in fiihili decolorc,& eotpore tcrminaco , eft dicendum. Eft ergo lux in corpore lucido , lumen in dia-
atgumcnto , fcilicec ^uod Utx ineorptrtlumaoji, dr medio,efi *£lm Uui-
Lmmtmefi phano, tanquam fpccies lucis.Color autem eft in ^etti tmtit cxtrcmitas pcrfpieft quod corpoie ceiminato ,
ptincipalis probabilis, fubtilis, atque fuftentabilis eft.
JT,
,
dift. 2. eft fpecies
,
(implicem emanationcm , feu pullulationcm. Accidcntia enim communia confequuntur princi-
7.
men
luce^
Ad aliud patet ex iam diftis , cxponendo Petrum Hifpanum. Loquitur enim Do&or hic in materia Phyfica famosc & Topice, vt faepc dixi: indiuiduali
625
, in^uantumule , repugnare diStii in folutione argumenci , vbi dicitur qu6d nuUum concretum diilHm a luce inefl vniuoce , &c. quia lucidum eft concretum conueniens vniuoce vtrique per te. Item, lux non cft in medio, fcd tancum lu-
di
fubie£bum.
contra.
Sed probabiliter pofTet dici,qu6d hoc eft proptec caritatem materi^ ignis,in comparatione ad alia eft enim in millccupla propoirione raritatis ad terram, 8c centecupla ad aquam, quare frigiditas non potcft recipi in tam fubtili , rara materia , vt patct. Sed hoc maxime intelligo verura de elementis puris , de ipHs ver^ non puris fortc fccus eft , licet ibi expetientia deficiat , de quibus eft PhyHci connderate.Sufficit cnim Do^ori hic ad propoHtum fuum quod de aliquibns clementis , fuis qualiiatibus , Cit vcrum de
XXXIII.
Tcttii circa fccundum principale detur illud
quod
dicitur in
,
& folutio-
CCc
4
cui.
40.
6x4
Expofitio
eai.
Quzre t, de Anima. Daco etiam qu6d lu-
hien
fit
fpecies,
& quo refpe^y lucis>eft tamen in
Ccfiod videtur. Quod conting^t etiam in fpeciebus colorum, vt ibidem habet Dodlor , Commentator fuperlibtumdeSenfu Senfato,cap. 1 . Vnde qualitas de tcrtia fpecie Qualitatis, diuiditur inqualitatero , inintentionem qualitatis, lunfen ergo eft intentio lucis , Sc requiritur tam in oculo, qukm in medio,ad videndum illuminata, colorapa. £t multipiiciter fecundum tadium redum, feu pcrpendicularem,& fraftum, atqoe rcflexnm,de quibus habet videri,vbi fupri,
&
&
&
&
&
Eft ergo breuiter lux in corpore luminofo, qualitas fenfibilis
in
,
medio vcro
,
Mctaphyficf,
Sc in titulo de
^^ etiam lumcn aliud primarium,
Zjimtn dft'
Sc aliud fe-
lumcn. Aliter igitur denomi-
tatis, talis cft vt
& illud & alio concrcto atquc alio, a diuetfis abftradis originato & idem efTcc abftradumin fc & vniuocum concretum efTcc natur hoc
,
,
fi
:
,
,
rouItipIex.Dato ctiam
quod eodem noroinc pof^
fet
&
non , faltcm quoadpro,
nullum concrctum
vnum vniuocmn didbuma
luce conuenit vtri-
pofitum Dodboris
fufficit
cundarium,priuatio luminis primarij cft vmbra, fed vtriufque tcncbra : fccundarium autem eft cum vmbra , de quibus omnibus quaete copiosc vbi fuprJt , quia hic tantum pro notitia tcrmi-
que , cni concrete attribucrentur iftz dux intcntiones , fcilicet Proprium , & Accidem : (bd illa
norum
tia ipfius virique,
introduxi hzcpauca. PoiTct etiam falua-
ri lllnd
quod
didum Dodoris
,
fic
videlicet,
lux eft in corporc luminofo,&'medio
vclin fuo tepraefcntatiuo
licet vcl in fe,
non
aliter
:
,
fci-
fcd
boc
fufiicicnter faluarct identitatem rationis,
&
vniuocationera eius formalitcr vtrobique, dica-
fuppofita de vniuocatione lucis
& quod
fit
& de inhzren-
proprium,veI in
fe,
luminofo corpori,fairafunE» vt pater quarc argumcntum nullum cft. Ad aliud dico , quod non migrat nec lux , nea
vcl in fuo cpncrcto :
aliud accidcns, de fubiedto in fubic(5lum
:
dinatc ,
Ad aliud ,pcitinetpotius ad AftioIogum,& Philofophura realcm hoc, quam a
gignit
,
fiuc inftantanee
runtamen
,
fiue in
tempore. Vc-
Ani(Qa,aliquiimaginati funt lumen effe quoddam corpus, deflucns ^ corpore lucido, quod pcr
minutas partes defluit , & mouctur localiter ad vjfum, & tunc repraefcntat vifui corpus lucidum,
prims, aut fecimdz. ita in fupercoeleftibus, qux
Hoc ^utcm
oon
phus
modo
fuo
fuas formas diucrfitas lucis.
fcquitur
Vnde
ali-
& minus diaphanafunt, & aliqua cx
qua magis,
fc.aliqua aliunde habcnt luccm, vel lumen. Ali-
quibus tamen videtur quod it Sole radicalitet omnia accipiunt lumen,de igni vero infua fph«ra, an habeat lucem , aliqui varic lcniiunt, de
&
imprcfllonibus neteoricis, an iucidz, an illuminatac fint 3
.
habet videri in libro Meteororum,
,
& alibi farpe.
Coeli,
Probabile tamen
plura alia^ Solc funt in
&
formaliter luminofa, ;
ccrtum,
&
fit de illis, de quibus modo nolo prolixius pcrtradare. Qua:re Do6torcm vbi fupra , & alios Thcologos , ftiper Gcnefin , Philofophos , Aftrologos , acquc PerfpcAiuos.
probabilc etiam
licet
pMEtcrquam dc Liina
,
&
&
&
4*"
Ad
aliud dico
modum
per
,
quid
illi
varij
modifunt,
fontalis plenitudinis
,
&
efTc
intimae
emanationis, Mctaphorice loqucndo , ciim dicitur corpus lucidum , vcl potius luminofum:
&
adhuc per
nicatiuum cft
,
fui
modum
vt potcft
,
petmodum
tftio
j
permodum ,
&
modos
lucens
iHminofum
y
aCtionis, te
pon
&
,
commu-
& fufceptiuum capax ,
cum
di-
vel in fuo repraefcnta-
& fluxus & fieri ,
pafllonis.
uerfos
,
infupcr in alio tccepti
citur illuminatum in fc
adlionis
principij adiui
;
pcr
modum
Vnde Grammaticus
di-
fignificandi attribuit his vocibus y
illHmnMum y vtpote
paflHonis;
& fieri & fluxus
fucccfliui, propric
loqucndo.
:
dit
modum licct for-
ibi
fatis cfficaciter
&
i
Dodor vbi
qu6d lumen non eft
impugnat Philofo-
fupr^
,
indu£liue often-
fubftantia>nec complcta,
ncc incomplcta.
Ex
igitur patet ad aliud , qu^d fcilicet nec lamen , fit corpus , vel fubftantia, fed accidcntia dc tertia fpecie Qualitatis quod an verum fit in lumine gloriae clariiis apparebit. Argumenta ver6 ad oppofituni foluuntuc ab ifto , ab aliis vbi fuprii,in fecundo.
his
ncc lux
,
:
&
Ad
quod
omncs ftcUx iixa: dc erraticis non cft
ficut fortc |ta
fc
cft
*
vt reciiat Philofophus fccundo de
,
corruptibilis fcquitur diucriitas qualitatis, aut
,
44.
fed Luxn^nmi^
fuumefFeftum, feu fimilitudincm in mcdioor- fAti fubit~ & in qualibet parte ipfius aliam,& ali^ra a* " /***"*"
tur igitur vt ptius.
rccipiunt pcregrinas impreflionis
^.^
fpecies quali-
tcr vtrique ineire, fiue
&
,
communi
&
'
bitur.
Htum.
in fua Perfpediua
.£1
multi affirraatiuam fuftinent , de quo aliits vide-
Luminaribus. Vide 14. ij. 16. conclufiones prims partis Perfpediuz ipilus ad propo-
exccllentiO^mi Thcologi
fis
Fratris
Pecheam Archicpifcopi Cantuaricn-
loannis
4*'
:
,
nominari , vt patet in excmplo dey
8c originaliter inPerfpedliua Allacen,
fU*.
Scd an multiplicatio iacis iiat fuccefHu^, &pet motum, dubium eft videtur potius Ariftotctenerc pattem ncgatiuam , fed lcs 2. de Anima
aliud
,
qu6d Logicam
tangit difficulca-
tem, dico regularitcr tcncndum , quod intentiones fccunda; applicantur primis co modo , quQ dcfinitiones in tiCtu Jignato datae , de fccundis pofTunt in adu^xrrr^/o vcrificari dcillis:modo
&
Accidentis nonpoffunt fundamentis , in abftraco lumptis im(k\xexercito: verbicaus^, Propriumcflquod conuenit omni , foli , & femper non fequitur ergo qu6d homo prim6 , & pcr fe , & omnis dcfiniciones Proprij vcrificari in
&
homo liter
eft rifibilitas, fcd
accidcns cft
:
qu6d
efl rifibilis.
adcft,&c. crgo
,
Simi-
homo cft albe-
fed bcnc quod albus accidenEt cum dicisqu6d cppofiiumdicit DoCtot infr
do , non fcquitur
,
talitcr.
&
fimilitet rifibilitatcm.
Otum
Dico quod
(
ficut di-
dc Gcnere ) duplex cft abftradio, duplex concrctio , fcilicct ad fuppo-
eft cap.
& fiiniliter
&
fita aliena, & propria : fzQ.i abftradlionea primls, remanct concrctio adalia,iuxtaillam propofitionem notabilem giuando aliquidefi ptr :
fitale illo
comunBum
potefi
cumpofteriori, etiam feparatum ak
ejfe tale.
Album
4 J,
QusftionisXXXIIl Albam
46.
concernic
igicuc
&
fua
,
&
aliena
^lbum plnr» luppo/ica , albcdo vcr6 non aliena^fed caiicum quare non folum aibo , fed eciam albcdini «iitiU. applicacur congruc inccncio Spcciei. Scd quando fierec vlccrior abftradkio , vc dicendo quidicas
ttnttrnit^ui fua
:
albedinis , vcl albedcicas , icu ratio formalis albcdinis , non dicerccur amplius fpccics quia non »
poilccverificariinadu exercito dcfinicio ipecici,
hsc incencio Aceidens,&c fimiliccr fropriMm applicacur fundamenco , vc concernic pratcisc fuppofica alia.quare h«c cft vera,^»jfWile eft proprium : Album efi accidens ; non fic hzc , RiJibilitM efi proprium : Alhedo efi accidensy concedicur. Similiccr dicendum eft de incenvcpaccc. Scd
tione Generis, ficut de incencione Speciei. Quod addicur confequencer de rifibilicacc , dico , qu6d
fccundum vcricacem non
cftSpecies,nififimiIi-
quiddicacur dcraodoillius mulcipjicicatis , aut iciliccc fic analogix, auc xquiuocacionis , auc reducibilis ad vniuocacioncm,qua: omnia forcc probabiliccr pofliinc dici
&
cric
,
muncur
didum
concrccoruui. Ec
in cafu argumenci prius
eft
:
&
fic liex
quo pluraconcrcca
^
,
falium
liccc fic
conccdacur
fic fi
fu,
vc
quid , non il-
cibi
vni illorum applicecur intcntio Proprij
li , fcd altcri , applicacur inccntio Accidcntis, propccr variccatem connocaci , quia primom con-
nocanc ipfum luminofum dium.
fccundum ver6 mc-
,
Sed adhuc non vidccur facisfacere hxc folutio,
ica fpccies
todidumcft. In hoc cnim difFcrunc modi incclligcndi a modis fignificandi, qu6d hi ccbus, in
,
fcd de his cap. dc Proprio lacisabunibi.
Ad vlcimum fuftinendo vniuocationcm abftrd-
47-
trtH.
&
cum pluralicacc nomcn abftradlum
ftra^ai
1
,
quicur Doftor famosi hk de Proprio , vr faep^ nocaui , fuftinendo qu6d fic per fc in eenere ,&
di dixirquatrc
ntn etmmultifUeMHr tS-
diucrfimodc ex^ ad propofitum Doftorii hic fufficrt vnicas vocis , fignificaci ipfius ab-
ponendo quod ftac
tudinariealiqualicer,ficucpri6s nocaui. Forcclo'
Jlbnr»Sum
625
Frater Guillclmus Ocham Quodlibeto 1. qo^tftionc4. pcrcradac idch». Brcuitcr igitur ,quic-
<^i
,
& in propofico & in excmpIodcySno, quod ,
racionabilicer non commulciplicacur abftradium concreco , quia non in fignificaco in quo conuC' niunc , fcd in modo fignificandi : hoc cft, in con-
cernencia,
qus conuenic concreco, & non abftra-
&.0, eft illa mulciplicicas fignificecur dixic
,
fiue ih idcncicace vocis
hoc nocanccr
fiueindiuerficac(:,&
,
Doftor in
Vndc qudncum ad
liccera.
nomen ptmtm
ficacum hoc
figni-
vniuocum , ficut hoc nomen ptnitat : fcd quancum admodum cffcndi huius forms in diuerfis , ad qu« habcc haeft
bicudincm,& quae concernic in concreco,efb multiplicicas velanalogiar, vel atquiuocationis. Phi--
lofophus enim dicic , quod dicuntur ad vnum
non propric
aequiuocc.
poftiint reperiri
,
Vndc
fi
,
&
plura concrera
quac exprefse important huiuf-
&
modi
diuerfas habitudines , varios modos effendi formas in diuerfis fubicdis , tunc crit vni-
cum abftradum ,
&
nomina
,
dcficiunc
Vbi vcr6 in vo-
plura concreca.
eric
vnum concretum
&
ce , ficuc vnum abftradhim. Sed mulciplicicas in concrcco , Vnicas in abftradlo , vt didum
&
eft
,
primo modo
propofito , de concrecis cx hypochefi Dodoris:fein exemplo dc /kno , licec Dodor cft in
mulcis didis i luce
cundo modo
,
In 4. diftindionc zi. qua;ftione i.fingat plura concrcta /initatis , &inftancia concra Dodkorcm in illo loco , quam pauci Scociftac fciunt cua-
&
dcre, cx idencicace videlicct concrcci, abftradi , procedcns , vt hic arguitur , foluitur cx
Vndc qui rcfpuunt
logicalia Scoti
,
nunquam
&
crunt vniuerfales , acuti indodlrinaipfiuSja:pcrto credc, fi vis. Do6tor camen i Elenchorura .
quzft. ifi.nocancer tas reducitur
ad vniuocacionem
vnicacera fignificaci. ibi I
dicicquod ,
ifta
&
mulciplici-
hoc propccr
Vbi enira vnicas concepciis, , fimplicicer loquendo , vt
fcmper vniuocacio
.quaf ftione Antcpracdicamcntali in principio ha-
Fbi^ inquic, dicitur conceptm yihi eftvniuocatio t/ecundum quid tamen poteft ejfe multiplici-
bct
tat.
ifte.
Scdaliccr videcurDo«aor fencircin ^.diftin-
£Hone ii.quacftione i.percratfbando illudexemplum deySiw» , vbi videcur velle qu6d eft fimplicitcr «quiuociim,& non folum analogum. Idcm eciam petccat^ac 9. Mctaphyficae, quxftionc
3.
&
49«
intencioncs non vocibus > fed fignificatisvocitm imponuncur, vcfupra fcpcnumc* iftar
&
cftccamcn cognico ; illi vocibus accribuuntur: cum crgo per cc in propofico fic idem fignificia-
cum , quancumcumque variecur connocacum , fcquicur quod cidcm f-undamcnco accribuuncur illae
duae inccnciones, cuius
Dodor fuftinerc
oppoficum conacuc
inquaeftionc.
Nec
valcc diccrd
qu6d rcfpedu diucrforum , vc priiis patec. Hoc argumencum facis cangic,nec poccft facilicer cua-» di , nifi dicatur qu6d fignificacum poccft dupli-> ciccr confidcrari.
co,&
Vno modo feorfum
ficfignificacur
'i connocaperabftradum. Aliomodo
includendo connocacum , falcem in racionc cermini habicudinis. Primo modo verum eft quod
idem fignificacum fccundo modo poceft dialiud , ficuc idem homo vt albus> , eft alius k fe, eciam realiccr , vc Muficus. Sed fi hoc i\on placueric , dic faciliccr , vc priiks no^ taui ad argamcncum , ncgando illa fuppofica falfajncc Dodtor concedic ipfa,nifi vc videatur qu6d confcqucncer fequacur , ipfis adraif^ eft
;
&
ci aliud
/is >
idco implicice defcndic alium
modum
fol-
&
maximc ex his quae di-* uendi arguracncum , xic in folucione primi principalis. Si camen volueris folucioncm illam prolequi , dic confc-» ad quencer ad inftancias oranes , vc nocaui , alia , quae hic adduci alcioribus acuminibus pofTunc : facilc enim eft (vc aiunc)addcre in-
&
ucncis.
Haec pauca, fccund^m ingenioli mei imbc' , ad communem vcilicacem , dodrinam Dodboris fubcilis amplcdti volencium, charicaciszelo, in Seraphicz Rcligionis , cuius cillicacem
&
ifto loco.
48.
quia
me
repuco fuppoficura , anconomamcric6 quidcm D o c t o r i s declaracioncm , vc minus prouedis cucius icer difponacur , lacrancibus integricas Scocicae dodrinx oftendacuT, duxi comraunicare, rudi ftylo pcrufus , familiari incerprccacione , ne rei fubcilicace , obfcuricacc verborura percarfi, red-
indignum fticc
,
&
&
& &
dancur huius xui laborum dcfides difcipuQuJim ardua , quam difficilia , quamquc vtilia func, vndiquc neccflacia , fine quibus (vc li.
&
vcrura facear
)
nemo apicem
cemplacionis nancifci valcbic, dica in his quaeftionibuS
,
con-
fcholafticz
documcnu
cra»
res ipfa dcmonftrat.
Quare Ci plcrumque vacillaui pxolixus , breuifquc vidcbar ; mctas quoquc Logica confidcrationii
$0* Ifil»i-'»
)
6i6
Expofitio Quxft. XXXIII. Sunmo
&
ram
Scoti,
ius, vel
ius
cuius a cunabulis
res
extiti,attribuatur. Ingeniofus vcr6
cionis egrcdus , loca altiorum facultatum
{
hu-
aliomm allegando, antiquos DoAoquorum non fum dignus verba rccitarc
minus rite honorando , atquc aliqua cx parte rcprehendendo , veniam dabit henigna charitasy <\\ix omniaJkffirt\mh.i\ horum^erte abfquc rationabili caufa accidit. Ad pauca tamcn afpicientcs de facili iudicant. Minus quoque fane didla maiorum corredioni fempcr fubmitto. £t (i quid vtilitatis,acuminis,atque Hngularis folertia;, piis
Tinip
auribuc occurret
,
vitra litte-
,
Dodlori, ( vtinam
SLoCttinx
fidclis ,
)
hualumnus Catho-
&
addat,&omittat, vtexpedirc videbit,&vltim6 rcducat in obfequium C h r i s xr, qui-cft Vniuerfalis conditor, Generalis rcdemlicusIc(5tor
ptor cui tas
,
Diuinitate Species
Proprium ,
cui
cft>
pietas
,
&
notionc DifFcrcns, Accidens humani-
& termino ^d vnionis
inceffioncm inclufis in
,
,
omnis
fit
, &pcrcircumhonor , & glorisA
i£uum a;uoruro. Amen.
Le^ura F, Mauritij de Tortu Htherrnco , in qu^aiones ^o^orifJubtilis Juper Torfhjrium.
INDEX
4 581
1}}
NDEX
I
Rerum notabilium qux in hoc primo Tomq ,
Dodoris fubtilis continentur. Trior numerHS faginam Jlgnat , poHerior A B '
BLATIVVs
ibid.
Sceto iniuritu.
;.ii corri^tur. i J,J }.i4>j6je^y?f. FAbfoluci vniut an fint fUtres defimtiones.
& reJpeElimm varie defintuntur.
hh^izdtio duplex. jibfiraBio aliter infitbfiantiis
,
dupliciter potefiperfe inejfe fitbieElo.
Accidem omne an habeat fithieBum }86,i Accidens an
pejfit prtdicari de alio
eUfitbieSlOi/ecundo
accideme, taniptam
modo dicendiper fi.
}
87,«/.!, 3
eins pritdicatio deJkbieSio non efiperfi.
591,11
Accidem potefi hahere dttplex ejfe.
ibid.j i
in aecidente plures.
'
}
9 } >7 178,
14 Accidens an
ihid.
94, i o
Accidens hahet duplicem modttm denominaneii.
aliter in accidentibusfit.
,
cui inefi per fe.
5 09, ii
ibid.^o
Abflraliio vnica in JuhHamiis
} 8 5 ,4 87,w/. 1,1}
tjuomodo inhereat fiibieSlo.
$ £4>49
AbftraSiio alia afitppofito, alia afinguLtri.
}
/49, '9
403,2.518,10
& non vltimata qtu.
& fuppofuo.
,
541,11 an prtdicetur per fe defiJneSle.
cafmeUfinitur. 5 j,T i
Abrahamus Bzjnuus
^bfiroQio vltimata,
marginalis.
Accidens tptomodo praeUcetur de fitbieSio
cur eUcMur Ablatmut.
Abfilmum
efi
pojfit
migrare de /itbie^o in fitbieSlum,
6it,4S
Accidem ahejje potefi inteBigi dstpliciter.
606, 1 Accidens &fiibieSium anfint relatiua per accidens.6 1 5,
^bfiraSiio infithHantia vnde.
J 17, 66
Abdradum ex oblicjtto defiribi potefi.
S^^Si^S
Accidentia dupliciter natafiint
j 1 8, i o
Accidentia tjuaeiam ab intrinfico, eptadam ab extrinfice.
Abftra£lum multiplex. AbfiraSlum, an pradicetur de abfiroElo.
AbflraSa
6}
44 1 , 5 4
& concreta quomodo in pnuiicamentis penan-
tur.
I
non pradicamur necejptrio
AbRra6ii de abHra^o epsomodo vera pradicatie. /zj,
nenjitfficium
bene tamen in diuinis.
^i.^,col.i,f
Accitientia tptomodo gignant fpeciem in inteUeSiu.
j 14,^ o
Abfiraiium non soTmnuUipUcatur concreto.
^i /,47
430«
col.iy^
Accietentiainfiparahilianon necejfario
A C
injitnt,
quomodo.
612,44
Accentui fi'tneduifallaci^. Aecemus «juatuor fimt modi. Accidentis definitio an bena,
2/3,c«/.2,j
^S^tS z i ,i
i
(piomodo conueniat accidentibm inJiparabiUbus. ibid.-^
Accidentis definitio cempleta.
607,17
Accidens tquiuocum.
1 1
ad neuem genera.
1 1 ^^cpufi.
duplex.
7, t
34,1
iS^t^ fpi^l}
Aceidens omne inefi alicui per fi eptomod».
An definiatur perJitbieSlum.
ibid.
Accidens muUipliciter accipitur. pojfit inteUigi Jine
ad cognitionemfitbflantia.
yi».i7
587,7
AhfbraEii vltimate pradicatio netjuit efie verain creatist
Accidens an
6 1 6,70 4ii>5
ciefiAieSto.
Accidentia,etiam ahfoUtta dejiniunturperaeiditamentum.
54 AbftraBum an reEle dicatur accidere.
inejfe
i7,^«.}i,i.}87,co/.r,i
Accidentia commtnia infiparabilia ejttomodo.
J09,io
Accidentis
}75>*
inejfe.
1
161,4.600,4.599,1
fuhieHo.
1
57, 4. 607,
itt
Accidentibw intemionalibm, curidem prtuUcetut de /e eienominatiue.
»78,15
in Accidentibus multiplex pbtralitat.
602,17
Accidentu
60}, 21
ratio.
per quid ab aliis vniuerfitlihut
eUSiinguatttr.
600,6
AccidentisfaUacia apparentia cauja anfit partiaUt iden-
261,1
titas.
Accidemis ft^adavnde caufitur.
161, 2, &fel. 264,
eptafi.^6,& ^y. x66,cel.i,i
ad Accidentis faUaciam epta variatio/i^ciat. 5o6,}0 Accidemium dupUx difirentia. Jo? , Accidemutm fitndamentaliter fiimpterum varia diui/io. 1
589.4 Accidens non efiens
nifi ^uia entis.
J J
' >
(jjuomodoadefty&abefiper fi.
608, ix
eius fiiloieElum duplex.
ihid, 1 5
slui;it
in cognitionem JiibieEli.
^uomedo ducat in cegnitionem fiihfiantia.
4 } OyCol. i , ibid.^
^
refidtem ratione tptaUtatum aSHuarum.
tptt
cenueniant fiJfieSle tA intrinfico.
Accidentis funeUmentum
eft
in fingulari
,
.... tktd.
5 90yS quemodo.
600,7 Accidens
efi
in iUo tptod denotmnat intrinfeci.
6 4,6 1
Aceideit
i
S 1 f 81
1
2511
Index Rerum. jiccidemia t^wmodo dicantur communia.
^ccidens
J5>P»7
coMum fitbftMttiA caujatur ah ipja,
jiccidentia extrinjice tantum notificant res,
592,16
anpejjii contrahi per immediate adiuuElum.
A
545, i ^
ijMomodo eueniant rei ab intrlnjico,
59 z,
i»
i
Accidens vt in JitbieElo per accidens tantum 7Houetur,ex-
Accidens quodlibet non dicitur
accidentis, 468,9 {^10 Accidentium concretii conuenit definitio denominatorum.
48 6, 3 7
^ccidentium realium definitionem
Jitbftantia, vel lU^uiualens,
5
fpecie reccptionem eptomodp
ie£la diuerfa vniuecefe hahere poterunt,
1
fubr
ibid. 1 1
Accufatiuus cafitt quid. 54,8 Aftio &pajfio fpecijicantur a termim »4 quem. 1 74,
5 1 ,4
Albedo »0» reSie dicitur alba, dicipeteft probabiliter dijgregatiuum vifiis
AEiiorusfitntfingularium, (juomodo. 1
6^*7 Album Album
eft
Album
pluracencernit quamalhedo.
cft
homo, an vera propofitio. muficum, efl vna propofitip,
& exercitut efuomodo fiant.
97,4.471,7 A^ttifignatus quomodo tranfit in exercitum. /1,12 ah AEiu fignato adexercitumquandovalet illatio. 506,
ficundui
eft fints
ijui.
quo
43 S,
reJpeSiu primi.
33
Altejum varie fitmitur.
179»J
Pelagij Scoti difiipulus.
M
co fophifiice.
^i>it
AD
i^,^& i^j^ad tertium.
N
1 29,4 quande ftat cum vniuocatione, quando cum squiuoca-
47i>4
tione.
Analogumyj^/7//£r<»^ vtrumque Analogaterum,quemoda.
215,11
& Dici dc quid importent.
6of ,6
Adizcemis modi viginti^uatuor. ^^^cap.ii Adiediuura nomen multiple^. ^o^pertotttm.f ,col. i i
Adueibium
^
242,3.245,5
Analogia tripUx.
AEltts aliter Sftinguuntur per obieEla,(juaim potentitt per
Adefle, vel cflc in
^uid,
6i,cap.^i,y\
Aduerbij modusfigmficandidupUx.
&t 63,4
AnaUgui
terminns perfi pofitus anftet filim profame^
238,4
fieri.
quandoque plura , quandoque
vnum reprafemat.
581,19
Anima eft rarionalis , quo fenfit eftvera,
5 18,1
loci.
ibid,%
^ttantitatis,
ibid.y
Antonius Andreas
ibid.^
numeri,
ibid.
i
efualitatif,
ibid,
1
vocandi,
ihid,
i
interrogandi,
ibid. 1 4
& ^quiuocotum
definitio
an bona.
fy£
&feq. 3
2,7
1 3
1>7
1
%/^cjuiuocatio dicit duplicem habitudinem,
ad aliud comparata fe inferum.
A
1^4,14
cata.
J79, § SS7>S
tertius mtidus
y£quiuoci
vnde
diuifio in
refultet.
aquiuocata,
&
1 3 9>4 fimiliter in «quiuo-
cum,& vnimcum,anfit immediata, y£quiuoci poteft effe defcriptio,non definitia.
601,1 9
rei
ad aliud
Aptitudo ad inharendum
aliquid eius per
eft
fe.
581,
meduj inharentia acciden-
eft
talis.
393,7
A R Argumenrationis
Jpecies redtteuntur
ad fylUgifhmm.
4;x»5''
B
BOerius
O
an fuerit author
lihri
de vnitate,
& vno.
458,2 Benifacij oEiaui corptts integrum refertum.
f^quiuocum apud Logicum , petefl effe Analogumapud
& Phyjicum.
3 >3
28
S7iA^
'43>y
'
ibid.
vt aptitude
u£quiuocHm t^u importat finml omnia fita fignificat^.
Afetaphyjicum,
JoTjJ J
Aptirudo differt a potentia, 5 ? f,j quomedo afiu ineft. S^9>^9 aEiu hahet fundamentum , fed aptitudine terminum.
fy£quiuocatio concretorum in ratione connotati an inferat aquiuocationem ratione fignifieati fermalis, 619,
IJ
31,81
P
Appofirio figura Grammatica qu*. an euadat nugationem.
^y£quiuocata feorfim fitmptapoffunt baherefitbji vniuot/£quiuecationij tres modi.
SS»^^ 3 70, j
Scoti dtfiipulus.
o x
ibisl.
Angclas an difcurrat,
Animal quomodo dicatur de homine. Animal eft homo, anfit propefiiie perfe,
eiusftgnificatio tfuid.
Adtterbia
alio lo^
240,2 24 1 ,4 J
ad eam quid requiratur. eperatur aEiuaUm multiplicitatem.
A
ibid.
aSiui.
3 1 ,8
Amphibologia quomodo diiitnguatur aquolibet
1
J z 3 ,4
quomodo perfeSHor primo.
109,($
625,4^
1 4 4,4 Altcratio anprsicedat generatienemineUmemis. 622,
eius modi.
& imperattts
5 2 3,48
Aliquis ho?no an fit prirna fuhftantia.
A
4 ,qudft. 1 8, z
621,23 per accidens. 137,
efi prepofitio
j 8 1 ,1
A&.\xs duplex,
j 16,61 per fi
effe
& per accidens hahentis eam.
Albumeft lignum,
Aluaius
eiicitus
^^it^S
Agnomen quid.
albedinis,
immediate conueniunt.
A^Ms A^ut
& ncgatio nc-
A Q
Ji8,ii Accidentia realia definiuntur per Jiibftantiam, 511,24 Accidentiaqusdam de ilUs tantitmpradicantur iquibui
A^ttsfignattti
,
gationis, anfit vera propofitio.
A L
j8j,i7 Accidens non eft JitbieSlum
ad Accidentii vn\m in
F
Affirmario fi eft caufa affirmationis
tra JithieEium poteft perje moueri.
464,7 proformali ejfe ad aliud.
134,5 ibid. 6
an per mediate adiunOum.
JS>i9
CA
^y j ,4
y£quiUocui terminus anfit nomen, vel plura nomina. 2Z9>?
Ci£far cft homo
an contineat Jua fignificata per ntodum difiinSlionis. 131,
an per, rnodum copulationis. ihid.< &Jeq. an habeat omniajitafigriificata aliu refpeEiHpradicati.
,
an vera
exiiiente.
Qxizx eft Cxfar,
propofitio
,
homo
eft
homo an ver* propefitio-
nesy neutre exiftente.
1
Calidiras an fit confid>fiantialts igni. eji
Cafarenon
i^i,fol.x, 2.194,6.201,4
eiufdem rationis in eUmemis
&
9 j, 1
611,19 miftis.
ibid.
Cafus
9
}.
Index Rerum. Cafus Gr/mmaticMlis ntmims.
Caufa
tpudm fimt
4i8,c«/.
I»
J 4, i &fi^.
& princfpium fwmodt dlfintnt.
Ciutfitntm
efTc
Conflrufiionis natura,
$ } »f4^. 1
& eUuiditur.
dejbtitKr,
m
,
54 J >*
ftddam
m.
fieri
e^^initie.
diuifio.
HfiJ^j
diuifionis fitjficitntia prohatur.
ihid.4(frfiq.
Cenftruilie tranfitiua.
I
C<»^/ <^»r «ri»
THediMtitnie
,
& immediMtiwit.
591,18
fUM Cmm/s dandi
ejjit totfint
non dMidieJfi fiu medo.
ibid.S
recipreca.
iHd.9
eitu diffirentia ah intranfitiua.
70, 1 a
ConftntEliointranfttiuaqua.
70,11
eius diuifio.
579.«7
c o Coclum
^d.cap.46
definitie.
ijuttre
qua in ea requiramur,
mAgit inflMat in vndtm partem terrs,
499>^
^uitm in aliam. slntne caleilia
lem.
ihid.cap.4%
vUa exfi l$icidaformaUter,pr«terSo624,41
Cognitio intelleSiua dttplex.
444>4
tvid. j
ConftruSlio intranfitiua perfonarttm qua. ihid.cap.4%, Conftrufiionisftnis
dupUx,
ConftrttSiie perfeEla.
7j ,g
imperfetla.
ibid.%
Cenftrutlionis partium oratienis quatuer caufi. j 17,64
Cognitio noftra emnis incipit a finftbm.
J78, i x
Continentia
CognitiodiftinEla&confufaqtu.
461,1}
Centinentia virtttalis quid.
Cognofiere rem vt q^uid
,
& vt modum explicatur.
466,4 Cognofiitur alitjuid tripliciter.
AS^yS^
Commune multiplex.
441,1.585,15 Commune nonfiifficit adcognitionemfidftami^ determi-
4 30,»/. 1,4
natd.
44i,i.44;,4 Comraanitas<^/rA;. Compontio diuiHo anfint d$u fdlUci* diiiinS*.
&
>w/fAr.
148,»/. i ,5
Compofitio poteft dupliciter confiderari. Cotnpofitio realitatumgeneris,
&
differentia,
vt dicatur
4SS»S^'S^^>S ASStS*-
Centinerifih aUo centingit dupUciter.
5 64,9
Contingens capitttr dupUciter. 419,1 ContraAio eft determinatie alicuitts cormminis. 134,4 Coattndi^tionis vtraque pars an pejfit
lai,
eftevera.
8.113,9 Centradiiiie, &pr!itatiua oppofitie
an inueniantttrvni-
uece in omni genere.
176,5
Contradi(floria necfimul vera,nec fimul f^dfa.
ad vtrumquean
Contradi£loriorum
X46,s
i
y^^cap.f 4
354>3 Contraria
pejfit
1
8 1 ,5
fiqui idem,
multiplicia.
178,1^
J7^»9
Contraria an dentur immediata,
Compofitio duplex.
J ' J >6
Contraria muttta habent interfi motumpreprie di£ium,
Compofitio Logica a GrammaticMli diuerfit.
53>
Conccptus qtiadrupUciter fitmitur.
44 ? >8
compofitierationis.
o
ihid.
deftnitur.
ConcluHo, an cognofiatur pnmiffts cognitis. an cognofiatur fimul natura
}SS>5&^
tionecanfi.
ex pramijfis centin-
gentihtts.
multiplex.
Concretum
358,1
cognitis prarmjfts in ra-
Conclti/to neceftaria pofsitne fequi
Concretio
'
Centrariertm
& Relatiua
Conuerfio
CeniunElio copulatiua.
&7 ihid.
DifiuniHua,
ihid.
Caufalis.
ihid.8
Expletiua.
66,10
CeniunElienis medifignificansU accidentalis. ihid.C4^.4o
Conftitutiuum praeedit Confequentia quid.
cenftitutum.
ihid 8
multiplex.
Confiquentia hona
dtto
impedimenta.
Confequentis faSacia.
Con^ta&ionis prineipiaqHatuer. Scoti oper. Tom.
I.
1
6, 1
2,
581,17 408,8 614,61
ftantiales. ,
& vita fithieEhtm qued.
^^^A5
effealhus.
D A /4,7
D
E
Declinatio GrammaticaUs quid. Definiens, an deheatfiire emnia.
5J,j 4}o>*
Definitio duplex.
» 3
per additameKtim quid.
ihid.
Definitie non eftfiUus ahfiluti.
1* Deftnitienem aUerius
vnum peft
t^
3
7>7
68,9
5 09> ' cadere dstpUcittr,
367,8 Definitienis pars ee
made , que eft in definitiene pradica'
tur de deftnite. Definitionis quaUhet part
1 64,4 anfitin plus quam definitum,
488,1 Definitio dehet conuerti cum deftnite.
&fiq.
Definitie Legica
6%.^ap.4^,i &fiq,
5
Corruptibile,C^ incorruptihile nonfuntdiffereiuiafidt"
577>8 187,7 195 >i 449>2 3
»/»67 *9 1,1
Corruptibilitatis caufkvari*.
DAtiuus cafiss qtud.
ihid. 6
76,5
Copula adsUtaJuhieSio non confundit pradicattm.^ 2,15 Corpus qttade ingenertfid>ftantist,&Gitf*antitatis. 140, j
tupd-
tur. 615,47 Congruitas y?r»w»M 7 3 ,cap. f 3 .quid rtquirat. 74,4 Coniun<5lio,c^ medtu eitttfigniftcandi. 6j ,cap. 3 9
1
oppofitie qtteniodo inueniantur
ihid,
Concretis accidentium conuenit deftnitio denominatorum.
eius dae medi.
intentionalibus.
propofitionis quid.
Coims, anpeffit
Hocationem eortm in ratione fignificati formalis.61^,1^
C^y?f
3
Conuerfionis propofitienum regulafix.
568,14
Concreta varia eiufHem ahfha^i quomodo multipUcen-
79,
ineffe aliati
in emnigenere.
Corruptionis
ittfert
1
i8o,fc
5 ^7 »6$
Ji8,*ii
81,
fithieElo.
Gontrarietas anfit infithieElis
Concretis adabfiroEla qttando tenet conftqtuntia.4} 6,j
Concretorti i^uocatio ratiene connotati nen
»
vnum an poffit dettnmnati
ConttouetCixfiholafticaacuunt ingenia.
4j8,6i Cencretum quodlihet accidentale hifartam diuiditur.ihid. Concretum ejuemode pejfit definiri. 58,10 Concretum vntmfignificat,& aUud connotM. 511,19 Cencretum aUter confideratur a Grammatica , aliter 4
41
Crntrarierttm proprietates.
101,11
&
Cottcretum quomodo opponaturfito ahftraSo,
differant.
6.180,3
Centrarietas
duplex.
Legice.
i8i,;4 Centraria,& priuatiue oppofita qttemede
4io,i 518,11
non confHtuitprincipaliterinteHeElumfiihieSli. 136,4 ahfhttShim idemfignificant,fid die mode.
Concretum
ihid. t.
Definitionis
5° 7*4 *'°'/
DefinitiomuUiplex.
^
quemodo difiert aMetaphrtftca.6 11,39
quid cominis tretcemUm»ts,
Definitienis tres conditiones.
md. f 65, i
Dcfiniiura dMpUciter aecipitwr.
DDd
280,4
Demon
,
9 1 515
8 7»
1
1
.
Index Rcrum. Detnonftrore tm c^mitigat fer onrne: cnupu.
417,1
T)emon(kt9.no,4m^exprimsveris.
iS^A
VenunfhMtioduplex.
45 3 >4 43 6,8 Z'
ad DemonShationem tri* re^iruntur. Dep»nStr*tio efifiliui vniuerfiUis. in Demonfiratione pofittne ejfe deeeptio.
5^5**5 413, col. i , t
Dcmonk{&tma.fiienti<*patefiaccipi dupliciter. 3/8,4
Demonftraciuum, Mt fignificet idem quod ahfiraSlum. I3^>i an habeat ratiorum fihfiantiit. 1 3 4> 3 Denorainatocum definitio conuenit concretis accidentium.
Ji8,zi
Determinatio
multiplex.
Determinatie contrahit determinaiile
J J i)8 (^ 9 non e contra.
,
JJ3.«6 Deus, anfit vniuocum tribus perfinis. in Deo non efiproprietatpajfma.
47/>* 46,5 /81,50
in Deum non cadit difiwfiu.
D
1 1 1,z
quadam fintper
fe
,
quadam per accidens.
428,2 an poffim nohii
Differentia efientiales
accidentia cemmunia. Differetitia rationis realis
2ZJ>t 412,1 182,1
communis.
&
Dici de omni dici de nuUo decUrantur. an fint principia necefiaria ad honitatem /yttogifini.
&fiq. Dici de orani, an dicat alitpud , vel aliqua. x 84,
3
.
&3
fundatur in ente reali vel rationif,
vero in ente reali.
5 74,5 /
DifFcrre quomedo cencretum diffrentia. de Dignicate an poffit pracognefii quid
i73>J 3 J o, j
eft.
Di fcendi quinque medi. ad Difcurfum tria requiruntur.
AiStS J 8 1,50
Difpofitio multipliciter fitmitur.
169,4
Diffimile,^ fimile quomodo opponantur. Diftingui, repugnare diffrunt,
1
&
77, 1
6 1 1 ,4
Diftributio fwW.
*^35>J
Diftributiuum y^««»» <:fc(^/fj;. DiuerfitaSjC^ repugnamia differunt, Diuerfa in re poffunt concipi vt vnum.
403,1 611,4 /88,9
SS^y^ SSJy^ 1 76,7
Diui{ionis cenditienes.
an
Diuifio emnis
inter eppofita.
Diuifie emnis efi himembris.
membrum
cum
39,1
1
Diuifio multiplex.
in DitUfione
ihid.f
per
innotefiere
^i^^cel.i.i
Diuerforum generum , &c. an vera regula.
I
'Di^eCticzdnplieiterconfideratur. sitne fiientia
tutiua inferiorum.
Differenti*
SS7>7
diuidens nen dehet ceincidere
473>I5
diuifio.
D O Dici de magis importat ficundam intentienem
611,41 ^o j ,8
Dici d e fitmitur tripUciter. DiGtio quomodo differt aparteorationis.
47j7
Dodrina, C^
anex
dificiplinaomnis
pr*cedenti cegni-
tione.
544,5
D V Duplum,(^ dimidiumy««f ingenere ReUttienis. 1 40,4
Di(flionis figuca anoperetur aliquammultiflicitatem.
E
iJ4>6 anfit
loetti
in diSlione.
anfiat in commutatione
vnim Prttdicamentiin
aliud.
'
45i>4i
Clipfis quid.
E L
2;7,^im/?.39, 158,3. 259,2
D
i
flrercns,
& diuerfum difiingmntur.
DifFerentia, vt talu^non Dijfirentia
efi
1
(tquiuoeum.
2 7, i
J7 ' >4i
an pojfit definiri.
iquafi.zG
1 1
Differentiaduplex.
1x1,1.566,7
in communi definitur. eiw definitio explicatur. Differentia potefi effe nomenprima
112,3 1
1
j
,per totum.
intentionis,velficun-
da.
1
3 ,col.
principale.
vtquid
C
i$^fi..i$6,^
& vtmodtts.
I
jid 1
cum.
peffunt
effe fiub eppofitis
619,10.180,5
Elementerftmqualitatesanea confequantur ratiene
ihid.6
Elementerum
num infint eis a natura.
qualitates
£let]u:hi fallacia qua.
ibid,^
fallaci*.
E
N
Ens quemade diuidatur in decem Pradicamenta, 1 3 6,4 »29,2 Ens an vniuocum decem Pradicamentis, quemedo contradiBio circa illud.
& ratienis & quid vtrumque.
prima diuifio an bona. i oe),quxfi. 13,2 prima definitio an hona, i n,3 variA eim definitiones 568,21^22 Differentia an pradicetur in quale. 114, quAfi. 28, 2.
Ens aliud nomen, aliud participium. Ens vt fic cur non vniuerfale,
57^4 hahet
ihid.
fiumitur a realitate contrahente. 5 1 7> » Diffirentiade generefiibfiantiA, anfitfiuhfiantia. 148,1 efi
de effentia Jpeciei.
quomodo pradicetur de genere. Differentia quemodo haheat differentiam. Differentia vltima quomodo prior Specie,
419,2.420,6
49 o, 0.49 2 , 1 1
468,11
anperfeEliui paffiene.
Ens de quihm pradicatur in quid.
49 3 , 2
449>2^
cata.
Ens
rationis potefi fieri eperatiene cuiufiihet potentia
J^3>4
quare nonpenitur fihieQum Legica,ficut reale
Dijfertntia inferior an includat fiiperiorem perfi, 583,
5.492,10
taphyfice.
quomodo cadit fih obieSlum
modtu ^«*»
S6i,t) J 3 4» 3 J
Differentiaper fi Suifiuafinperiorufn perfi fint conFli-
intelleEius.
&
tnodtu. potefifimi vt quid non datur in vltimo gradu entitatis. eius paffio
& ahfiraSiiue.
478,1 485,25
in que fihieSlatur.
572,43
Differentia concrttiue
rationisefi aquiuociin aquiuo-
ceUatiua.
circumloquutiue potefl exponi. definiuerit Porphyritts.
ibid,
reaU,&
5 6 1 >4
c ur eam
non
eius diuifio in
562,8 /43> 1 jSijip
Differentia
,
224,2
an poffit dicigenus.
modum forms,.
Differentia
natura
0,8
A96,^X
Ens duplex
,
1 3
& quale.
Diffremia fiimitur a formali. 101,10 quomodo differt a qualitate in modopradicandi.ioj,i Differentia
80,
7 27i>t
Elenchi ignoramia sttne locusfiphifiicMS.
quatuormedi huius
1
SS>^*
an diuidatur in quid
^64,5
ma-
622,31
teria.
ihid.
Jpeciei.
primarum qualita-
tum.
550,11
Diffrentia vt efinomen ficunda intentionis, efiaquiuo-
prima- intentienaliter non habet rationem
Elementa
Enti reali,
non
efi ens rationis.
ibid. i
s
& rationis anpofierit Scottts aliquid vniuo-
cum.
Entia
Me-
4J2>38 464,6 477,31 469,14
rationis habent
ordinem interfi.
464,5 469,13 in
5 4 }1
6 74 8 7 8 .
.
Index Rerum. in illu (Utur Utitudo.
4<>7><>
£ntia alia retatiua ficunSim dici , aUaficundjtm edc. i6i,j Enunciatio eftfi^itElum libri Periherr/iettiat. 1 8^, i ibid.i
EnMttciationii ^artes qud.
in
FUHdamemis
& conuenientiamfigniJic4t,
fiJiUtio. 1 1 1 > J
119,10
417»*
4^ i >
GEneratio
& id qiiod edydi^erunt.
494»i<>
EJJe triplex. ejfentia,
Eflc cxi ftere prtmo confiquitur indiuidmm ,
615,6» ibid.
Gcnitiuus cajm^id. G cn u s accidentale nominis ^d.
*^
Genm an conuenienter dejiniatur.
quid ibi loco Generis.
w» ejfen-
i J 6, Eflcntia tjudibet potefl dupliciter intelltgi. Eft anfittantum copula pradicati cumJiibieQo. 118,
119,10
Eft potefi notare qualemcunque vnionem extremorum.
147,6
& tertium adiacens.
1
5 ,4.
iUim
definitione.
97,3.50^,17 507,6
ipfim vnitterfalis.
Genus Jimitur ab
5
alitpto materiali.
1
non
reejuirit
SiS*^
Eft in rehtuprinu, intentionis
quomodo includatur infpecie.
V
E
re
J J 7> 1 ibid.\ 6
requiramttr ad eimfpecies aQu.
tjua
ibid.
vt dicatur aptum prtdicari demuUis, duo
Encli^nikix Jpecics quomoda manent fiparat*.
A
potefi fignificare partem,
541,1}'
& totum, quemodo. 5
anprtdicetttrper fi de differemia.
quomodo
FkWzcia. confiquemii
contingit .
449, ^J
eius pr
Fallacia Eienchi.vid.^\enc\\\i%.
Fallacia ficundiim ejuid ,
485,51
& fimpliciter
efl locui
di^iionem.
extra
z66yCol.iyi
de hac faUacia vide multa.
1 67,
tur.
;8},7
Falfitas opponitur veritati complexa,
6 6,69 1
aliud ab impojfibili,
617,7}
FalJStm nihil eflformaliter.
541,14
Fieri aiitjuid duplicitcr dicitur.
298,7 i o
Figura accidemalis neminis tjuid. fimplex, compofita
Figwa
& decompofit4.
ibid. ihid.
1
1
& QMUtdUis,
cjuomodoin Genere Gfuantitatis
140,5 Figura prima ejuatuor modi an teneant gratia fomu,
an
fint
tantum quatuor modi
concludentes. tertfa
4n
direile
307,6 finf folttm
fix modi
direEle conclu-
dentet,
308,4
FO &
F
503,19 5 00, i realitate contrahibiU.
5
pradicatej/entiampermodumfithjtfientis.
3 1,8
Francifius Mayroniiu Scoti difiipulm.
31,81
non impUcat.
6 o,} 1
mtn^uam recipit ignisficut atjua
caUditatem.
nem
totius,
Genm determinatam ^uiditatemfignijicat. per accidens comtenit ei
tUci
V
Fundamcntis fit^cit proportio advniuocationem intemionum iis appUcatarum. J 4 1 >7 Scoti opcr.
519,14 511,59
de eUffiremibm nttmere.
529,8 magis late patet ijuamjpecies, efl
pars
Jpeciei.
eim conceptm
eft
5 3 4, 3 4
535,5 alim ipiam cenceptm tUfleremid
formaliter. confideratur vt pars
544,7
,&vt totum.
& tetum in medo ^ttomodg nen dettrminate Gentis & Genm
cotittenittnt
,
runt,
dtfferentia
&
5 44,9 5 64,
&
eUffi-
181,1 figriificant idem 378,11
tjttod Jpecies
Jpecies fitnt relatiua tUj^itiparantia,
^oTrwdofim fpeciesvniuerjalis,
549,
1
ibid.
pojfitm J^i applicari vt modus, fitnt relatiuapropria.
Genus generaliffifmtm an poffit dici (pecies. Cenerageneralijfma an tantitm decem.
564,10 615,64 532,22 I42>4
ad Giz.mm9Xiczm pertinem modifignificandi. 5 19,26 Grauc aElumfurfum violenter contra incUnationem tut» 558,2» tura/ion obedientia.
Tom. I.
t9tm.i8
nen caret emnipetemia.
G V
ibid.
F
3>J l
G R
Francifcus de Marchia Scoti difiipulnt,
Frigiditatem aiiualem
'
577>5
impertat primario ratienem partis ,ficundario ratio-
R
fiib Frigiditatc imelligi ignern
cjttomodo
.n7.'8
Gertm
Forma duplex. 1 1 ^,juttfl.iS,i Forma figura multiplex. 1 70, 1 Forma mntcrialis potefi intelligi dupliciter. J 46,4 Forma totitti, &forma partis. S^S>A Ftrma mtdtipliciter efl in compofito. $61^6
in
,
cjttomodo de ee pradicari pofftt differentia,
J05,5 Figttra ficunda
Figur*
numero diffiremibm
fitmitur dttpliciter.
5 j ,».9 g^
earum differentia.
9
J ' 7> ' 7 importat determinate materiaie per tnodum totim.
tjuafl.^ i
Fallacia ex variationc medtj variis exemplis declara-
efl
Genm multiptex. Genm fitmitur a
1 2, }
378,11
verijicetttr.
Fallacia figura, diilionis multiplicitas.
1
retjuirit.
ibid.\%
468,3
prtdicatur in ^id dupUciter.
F
1
multatfpecies aEiu,nec potentia,fid apti-
quomodo
,
c,
an reeptirat necejfario muliM fpecies. 1 04 ,5 an fit principiumfpecierum. 106,1.544,5 c^ 6 predicat partem effentia. 1 1 1, J an fit vniHocamfpeciebm, i } ^,quaft.7,i.
Eft ejuande propofitionem fignatam exercet.
Falfiim
1
o i , 1 0.5 11,3
tudine.
fignatum.
o3,i
1
cur in eim definitione ponitur ratio vnitterjaiis loco
4f9.J
506,19 quomodo exercet aSlum joi,io
1
ibid.
105,1
ihid.^
ihid.
Eft (juando pridicat ficundtan
fotitm.
Generatio in creaturis duo importat.
410,4
tiam.
eol.1,1.
vt dicit mtaationem hahet pro JtJneQt , vt dicit perfeliionem refpicit ipjim
fnaJcMUmtm,fatminintim,communecrneutn0n.
Eflc ^uodefi a^uaUtereJfentitt*nfitdeeJfintia. 411,1 Eflc cxiftcrc an fitde
558,10
materiam
E ile in pl us duplicittr. EKe fi^ificat ailualitatem entit. E^c duplex. E (Te dupliciter cognofiitur, Eflc
ad vniuocationem
G E
E S E(Cemateriam
reijniritHt proportio
inimentionAm.
Gualterus Burlemt Sceti dijcipubu
,
& bmfiipiMer.
J1.81
Guilclmus Ockam Sceti dificipidm,& impugnatarjkid.
DDd
1
Habcre
3» 1.
6 8 5 ,
2
.
Index Rerum. HA
Jnhartndi tjuartus medMS.
HAbere dicitMr multfs modU,
8/ ,7
>
Habitus vteft Gentnitfjfimtmtion
h^etttr.il/id.S
finbittu Jkmitur imltiplicitcr.
1
69,4
Hahittu vnitM dnplex. 4) 7> 1 Habirudo mI alind ttm fetefi concipi Jine termino. 165,6 Yixcvrqttcmendeclaratitr.
470>J
Hl Hibernia diSaScetid. ammalia ventnofa non/itfiinet.
j,6
499A
HO jHonio
definitur
i96,i
^
Inhzrcns inhz rentia explictfntur, Inhcrentia ^/'/rx.
481,16 39i>3
Jnhtrentia anfit de effentia accidentu.
Intcllcdiuum omne
eft
permodum
IntcUcdtus duplicem rationem voci
i9h7
aiitu.
»19,10
tribuit,
^modofaciat vniuerfitle. eius primum obieElum efifiibfiantia.
45 >4
131,11
tjuomodo capiat aSlum ab obieEio.
46 3 , t 4 1 4> 1
^uemode dependeat afinfibtu. an fit virttu immaterialis. InteUeEltu operatie triplex.
ibid.
1
1 1 , i
.
4 1 4, 3 .445 ,8
JntelUEliu duplex,menfitratiu a rebtu,& menfitra rerum.
& defiribitHr.
J • 4>
Home defieft indifferens ad nmU^t acceptionts.
Homo ciivniacr(ilc/m verapropofitia.
1
44,4
^^ytpufi.io,
ii5>3 tjuomodo dffatur vertu.
ibid.
JmeUeEitu meuetur ad fortnandas ficundas intentienes,
^omedo.
L^Hiffi. 11,4
Homo cft Tnjucrf^lis, att propefiti» per fi.
$/^.^fi,
11,6
4 47, 18
JnteUe£ltu pritnum obieElum motiuunt naturale.
Homp albus
cft
homo muficus
,
efi
vna
propofitio.
»09,8 Homo qui eft albus currit, efi vnapropofitio. U^id.^ ihid. i o an pojfit dici plitret. Horao eft animal , anvera propofitio. 99,^fi.i6t
101,10 a» fit propefitio per fi. 3 69,4 Homo cft animal titionzhilcianfitpropefitio per fi.
eifuobieElumprincipaleijHed.
464,$ 465,8 609,19
tnultiplex.
JntelUEius eft verorum ^ttomodo. JnteUeSliu dr intelUgibile Jiint verius vnutn teria
,
tjuam ma~
& forma,qHomedo.
480, i o
JnteUeSifu poJfibiUs,(juomodofit virttu paffuta,
9 1 ,j». i
i-^^^> 3.465,10 efficitficundas intentiotus
,
& faSlas imeUigtt. ikid,
II
371.4
Homo eft rifjbilis, an propofitie necefikria„ H V Hugo Cauellm UHdatur.
3
Huraapicas
6^,^
4, 1 0.5
cft animalitas,*»»
IntcHigendi tnodi pertinent ad Logicum.
519,16
Intelligcntias inteUigunt fine difcurfif.
Hngo Magnetittt. Huge de noHO C^o Scoti difiipMlnf.
.
J, 3
vera propofitio.
jf
1 1
i,8
i i,3j
ttn
578,11
haheant materiam Phyficam.
5 8 o, 1 5 8 1 ,19
difiurrunt, licet rejpeElM neflrt nen. JntelUgentitt anfit irrationalis
S7^i^i
Intclligi ali^uid ffd> prepria ratiene dupliciter tonfideratur.
ID
465,9 463,1 461, 1 5
InteHigibih'tas efipaffioentis.
InteHigibilc idem variepetefi confiderari.
IDem «0« poteftprimo referri ad dno. Idemreferriperfiadplura.
1
07,6
108,7.165,3
Identitas realu duplex.
561,13
Jdentitas ehie£}i non irtfert identitatern potentiarum.
G
I
Ignis an poffit ittteHigi fith eppofite
caliditattt.
I
621,34 616,69
M
Imtnediatius dapUciter accipitur.
|mpar ineft numeroper aiiijuid extrinficum.
4^4>5 3
89,»/. i
iaitie.
diffirentiaperfi
,
fidaccidem numeri, 419,
Col.lyl
ImpoQihile
463,16 97,5 447,i 5
&ficundaexplicantur.
Jntentie prima tjuid.
ihid,
aliud a falfo.
Incorpores
N
res cur corporea pingantur.
Indifrercntia duplex.
Indiuiduum
^'7>7i
Jntentie tjuadru^liciter fitmltMr.
44^, 1
Jntentiones ficunda quoTnode opponantur. 91, qttaft.S,^
earum erde.
4SS'S'
(juemode contineantur fid> obieElo motiuo inteUeEifu. ibid.f^
funt entia
448, 1
rationis.
ibid.
^S^>SS 461,10
J^^jiQ
quomode dlcunturpotitu de tjuamfunt
Jio>3 *
tjuomodojiipponunt cognitietumextremorum realium,
juotnedo pradicari potefi vt fi/ecies.
49 1,
in.
461,15 modi inteUigendi primarttm.
Jitnt effe
Phyficum, Metaphyficum,& Le~
gicum. nen efi defi
cerruptibile.
de eo fiientia,fid non printo.
Indudio
tptid.
an debeat inducere in omnibtufingularibfti. Jneffie fitmitur dupliciter.
484917 510,33 4 84, 1 7 3 4 1 ,8 ibid. 3
iii,z
Infcrius includit totam
cum inferieribiu
in numero non ponuntur fuperiora.
573.48 Inhzrendi modui tjuid. (juet fint modi inhtrendi.
1
Jntemie fecunda peteft accipi dupliciter. 9 ,quaH.%,$ per accidens inharet reiprima intentionis. 411,17
dupUciter cenfiderantur.
17 hahet fno modo
1
ibid.16
in eispetefi efte proceffus in infinitum. efi
I
efi
tur.
Intcnti o potefi dupUciter confiderari.
ficunda.
ignorantia epponitur veritati incemplex*.
eft
^ic^HidinteUigitur,fitb ratiene vniucrfalis inteUigi-
prima
;79>»9
non
450,
33
9^,1 6oj,ii 3
Jitpponunt aliqftam proprietatem
ibid.
a parte
rei.
463,
17 anjiant alia caujalitate quam extremorum.
ibid. 1 9 an habeant effe fitbieEiiuum in aUcjuo. 483,13 ,& fi^J.
habent definitionem tjuid
reifito
mode.
5 09,
i
5
Jitppemtnt prefundamemis.
502,11
pir fundamentai
S^9>^S 496,51
tiefiniuntur
earum diuifie per fHndamenta. quemode rehus appUcemur.
601,1 ^
617,74
ejuomedofint neceffaria.
anfint relationes intrinficus aduenientes.
ibid.yj
quomode confiderantur a Metaph^^fico.
47 3> 1
htd>ent
maiorem vnitatem
inter fe
,
quamfua fundamentd.
* 14
4 9111
.
•
Index Rerum. 47^i»7 M«t4^byjo ,9 ficumfJKSiant. vt quid M Metaphy/ico , vt modus k Lepc9 confideJamefttM.
M concreto ad Lepom > i« skfirdSe *d
i
rsntwr.
S^S**S
dd eanm vnitucMMnim
/itffcit
cur non definiMUur per JidfilMtiam.
j
1
1
verificMttur infumUmentis. 6
6,
1
6y^iip.^\
Interie(aio
ibidx^^.^^
eius diuifio.
^d.
11 i,z
Intcrrogationcs Grammaticdet.
i> i
O k
Sceti tUfiipulHS qttanti habitut
)i>Si
Mapfiro.
ihid.
ei$u epitheton,
Joames Canonicus Scotidifiipukt. Joamis Duns Seotipatria. Scaut. vnde diSus Dunsj Hibemis adiudicatur.
3 1,88
2*)
&
) ,6
o
1,4. 4, 1
Beata virgine bono donatnr ingenie.
5,11
Minorita^& vbi.
eius magiller.
ibid.
i
ibid.
1
ibid.
poffedit fitentiai.
i
7> 1 8
docet Oxontf. /cripfit ibid.
in Sentemias,& quande.
qua fcripfirit
ibid.
alierum opinionet.
1
8, 1 9, x }
Parifiis.
prtfintatur ad Baccalattreatum.
ibid. 1 4
Lutetia Laureamfufiipit DoElmeii
,
&pr» immaeu-
lata Cenceptione yirginis.
ibid.
10,16
decertat.
imago beata Virginis ei caput inclinat. vnde acceperit cognomen fubtilis.
ibid. 1 7 i
Coleniam mittitur,& ^uart.
'j
17
xZ>&fi^. i}>)5
piemoritttr.
^
morbo.
ibid.&fiq.
OH vielemerperierit
in /epidcre,
de eius morte tefiimenia.
1
4> J 6 f^/^f
1
7,46
Lpitaphia.
& fiq. 1 8>49 lo,j )
varit.funtris tranflatienei
1 1 ,/ 6
nebite eius fipulcrum defirihittir.
ibid.6o
rtcenfemur eius virtutes.
eumlaHdantgrauesautheres.
24,61
veces
LecMS an
D, Tboma aduerfirim.
ihid.6^
ibid. 66
dkhinam odio profiftumurharetici.
ebiicitur ei contemienis
fiudium ,
»7^7
i%,-jj&fe^.
mtdtorum
eiegiit
1
«
eius diuifio.
1
88.
initio.
4j6,
10
88,^y?.j,t
cur non ponitur ens ratienis
,
vt realt Meti^hyfica.
45^.^8 Ijogica efi fiientia rationaiit.
>
efi
ftiemiaJpeculatiua,nenpraSlica.
eft
ftientiarealis,&tptomodo.
> J >4
^^Z,iy&
19 fuomode Jciemia cemmunis, 88,^^^.1,1.442,5 ab aUo efifiiemia, ah aiio communis. 44) >^
4)8,1 f
Logica an procedat ex cotnmunibus.
4)9>li*496,jz
efide ficundis intemienibus. IjOgica
efi
dupiex
,
1 1 4, 1 C^ j
& vtem.
decens
87,1.439,14
Logica dupiex naturaiis,& artlficiaiis.
4)4>1 4)9,11 4 3 7, 1
Legica fitmitur dupiiciter. LiOgica eft
vna
tripiiciter.
IjOgica ijuomodo fit ftiemia
ad /iJneElum
& pajjionem
comparata.
441,29 440,26
Logica vtens non prxcejfit docentem. iton eft ftientia.
44 ) >6
Lfigica variadeftriptiones.
4)4>i
LtOgica pritnus imienterfuam
Logieam
habuerit.
4^1,
)6 Legica noua
449>i 6
diuifio.
LogicaJiibieEiumattributionis Jjogicaiia Seeti.^ui relfutatt
,
& pradicatienis.
6x^,48
eius doElrina.
Logicus
cft
rcicns,4» prepefkie ptrfevera.
quemodo
itiius efl
444,1
nun^ttam eruut acuti in
87,1
cenjidtrat fecundat intentiontt.
tribuere rehus fecundat intentienet.
tten eenjtderat ejfe
454,
496^
wAurfidium in fiindamemit. /41»
16
Legick:& Metaphyficus,qMomodo rei cetifidtrant. foj, 14
& ^modo fecundat Lumcn
iHtLtj
imemientt.
L
V 6 1 j ,40 6i4t40
efi Jpecies lucis.
duplex
efi.
refmritur in ecule ad videndaebit3a.
Lux
in corpore iianinofi
,
& in medk nen
ihid. htthtt
j
1,1
nee tft tiujdtm ratiems.
timdtm
619,11 6ij,j9
modumefiendi.
&fiq, Joamtes de Jandune Sceti difiiptdus.
Tom. I.
6 j,6i 87,1.43 6,8
formaliter modus ftiendi.
efi
J J »8
ibid.x
& terminatiue.
fid>ie£iiue,
Logica efifiiemia. non
J 4>
ibid. ;
498, i
eornmendatur. 19,77
&fe^. quinamfHerim eius pracipui difiipuli. J i ,81 &fif. qmnam erus vitam fcripferint, 3 ) ,84 de operibus eius variorum outherHm tefiimenia, jj
Scoti oper.
49 9> J
menfura perfe.
Locus in quofit
& fi^.
& obfcurita* ,fid
vtriejue eccurrUur,
eius deiirina
9(f,^«
>5>64
magnifit in Academiis. eius
11 j ,9
jpecies Quantitatis.
«I» fit
J»
ibid.
in ijuantum
,
eius varia acceptio.
ibid.6^
ijuare cenfitur
,
§iuamitM cominua.
anfit
multilaudanteiuspietatem. vtfimSius.
I9i>4
Locus an generaiionis principium. pertinet ad genut caufit efficiemis.
JjOgiciu
colitftr
ijcx
ret di^Srum.
LO
ihid.6x
/criptaeius Ecclefitprofieua.
&
& voces jpeeies & jpeciesfunt figna rerum.
Latterafignificant veees
Chrifium infantem in vlnas excepit. vbi
LI pajfiones,
Litteranonfignificantidemapudemnes.
j
16
refeJlit
& voces,
LittCKe
eiusfidfie&um.
de eius doSlrina v*riorum autherum eneoPM. ibid.
medelle
LAndulphtis Caraccieius Scoti difiipuius. j 1,8 Lapis non eft in anima , quomodo intelUgitMr.
j
6,14
nonfuit difiipaius Alenfis.
emnes ferme
L A
fijmfine.
infieputier. I
fit
»14
600,7
loanncs BaffoUus
jjf,
»'3. «3
fundamentis.
Inoidia viros ma^os
&
& iftc funt vnus homo, an vera prapofitie.
^utmod» applicantser
Jttttntioues tjuin^ue vniuer/ilium
Intcrpretatio
$ 1 j,j
/78,1/ $79,16 17
anfit diffiremia animaiii. Iftc
J4i>7 /08,7
vmuoce applicari rebus diJpardtis.
earum depiitiones 68
OH priuationtm importet.
propertio in fiinda-
memis. pejfunt
R
I
If rationale tpumede oppenitmr nuiemili.
DDd
j
M»
8 4 5 1 )
1
*S1
1
Index Rcrum. noH migrat de JUbieElo infiibieElum,
<^ 2.4,4
prodHcit inmedio lnmen^defijpecits^njiilifidn' Hrid.
ttd.
M
Modus
fciendi cft rcientia,«« veraprophjiiio. 441,3
que?nodo pojferior Joientia,
an per eum AriHoteUs
A
Modus &difirMni.
conueniunt
156,7.478,$/
&
vtdet confecpunti*.
an Jint
,
jpicies
ibid.3;4
§iu/imitatis.
418,^0/. i
46%!} 480, i e
&
$^6,6
Materia potefipradicari per modum totiM,& quomodo. 517.15»
Materiafecu^da
efi
id cuius
5 4i» '
efi.
«ptis.
M i
,
1,4.4,
>
®
E
«» con^aretur ex contrariit.
A^^A
pajfionis.
& extrema eptomodo
fiuit eiujUem gtneris.
confuUrat
498, 474,
alitpta.
1
io/,i4
qHomodo^confideratintentiones.
M
JUm in
aifium
vtercjue.
aSHuus
efi
Scotiam.
3
,7
& paffiuus, & tptid 45,5 ^ 15
ab aliqua proprietate.
^ fi^-
Modi fignificandi Aduerhi]. Modi fignijicandi Participij.
6x,cap, 3
&fitj.
/8,8
ad Grammaticam pertineat. a quibus proprietatibujJittnatur. inquo fit.
ibid f
efuomodo
Modui figniJtcanM paffiutts tjuomedo
ibid.
6/ ,cap. j 9
Modi fignificandi Prapofitionis. 66,eap.^i &fiq. Modi fignificantU InterieSlionis. 67, cap.^^ & fiq. Modi reaies & intrinfici rebus , & modis opponuntur, ,
extrinfici pwdis tantitm.
& hominis
576,6
animalis, rattonaUs diuifiua,
"J
confiitutiua.
an
fpecies
i&
reSte difiinxerit
ibid.
ad Grammaticam pertineat. ,
intelligendi
AriHeteUs. 184,
&
ibid.6
gitur.
461,16
Multiplicitas varie Jiimitur.
4^6,3/
Multiplicitas dupUx.
I4i>4
Multitudo quid. an fit fiecies Giuantitatls. quemedo reducitur ad vnum,
550,1 5 7 3 >5 1 3
,
Multum
& figniJicanS
eorum conuenientia.
47i i
differtntia.
ihid. j
ModuifigniJkanM accidemalis akfilutus,& relpeSiuus.
dupUciter Jitmitur.
M
ihid,^
Modus entis,& modus efle. Modus fignificandi perm^iium
qusarunt,
6,17
N
E
NEceirarium muUipUx,
&fiq. ibid.^
ibid.col.1,1
Modus fignijicandi per modum
appropriati
^
vnde fit^
tnat'
49, j
multiplex
j
i ,
l
&fiq. Modus fignificandi permadum per.fi fiamis vndejk' efi.
matur.
45, |-
eius tjuintfut modi.
Modus fignificandi
ikid.col. 1,9
pertaedHnt adiacemis vttde fittna-
tur,
49,6
Modusfignificandi duplex ,Jeparahilis
& infiparahilis.
101,4
Modus varie Jumitur. Modus dupliciter peniturin propofitione. Modus in propefitionihus quid.
&
pefiitne fiiri
5 J 4> * 3
per medium contingens.
ejuid differum.
Aioduf non epponitur rei.
4 J J »4 309,1 3 1 8, t
466,3
&4
i 75 > 7
43>f
409, i
Neceflitas dupUx.
6 1,44
Negatio adueniens termino infinito priuat formamfi1
N
1
7,5)
I
Nicokus VernuUus laudatur. »,4 Nihil cft in intellcdu quin pri^s fuerit in renfu, quonwdo intelUgitur. 89, 1 9.45 1 , 3 4
NO
cormminis vndejittrta-
tur.
o
569,18
Myftcria diujna humanam eloquentiam non
generaiijfimus Neminis,
ihid. cel. i , 1
<
Y
nitam.
^S,col. i,r
alifmodi.
>
i
quid.
,
>
57 h5^
dupUciterJiiTTUtur.-
efientialis
5
Metus efi tantum in tribusgeneribus. 1 8/,4 Mttus totfpecies, qtut fuietis, quomede oppenamur.
46,6 47,«/. 2,
16,1
Modks fignificandi
>
577.7
i
1
4-^,6
in quofit.
Modu4 effentialu & accidentalis. Modttf e^endi
j
6/^,cap.^6& fitj.
Medifignificandi CeniunElionis.
eius fiecies.
46,6
Modus,
S7>^^P'^S
Modivari} fignijicandiformam.
MV
ingrefft
Modtu figniScandi
j i-iCap. 1 4 jof,cap.ii &fiq.
MedifignificancU Pronominis.
I
M inores fiatres ejuando MO Modas fignificandiduplex,
&Jeq.
Motus quiUbet ptr accidens determinatus. 59^,/ Mouere quofinfii efi a£ius entis in a£lu. 45 9 A Quod mouctur habet matcriam, tptomodo intefU-
ibid.f
Menfura muUiplex. tripliciter
473,1$
14,49,1
aeUacentis.
Modifignificandi Nominis.
Motus
77, 1
1 i
Metaphy/icus
modum
Jimutur a materia,non a ferma.
Medium quando varietur. 1 ^ 3 4 ^fi^Medium in detifonfirMianf ^ anfit definhiofiibieSi ,vel Medium ,
quomodo aliquid effe pofftt.
Mortale , anfit elifflrentia
6 4,6
ieSium operationisvitalis.
Mcd um
if
fid/ieEium vitd ,fid totum tfi fids~
Mauricius Hibemicm
fiii ipjius
Mo^ fignijicandi per
ModifignificandiFerbi.
1/6,8 Materia duplex. Materia prima ^nt* emitatit. nmcjHam fit forma. Materia, efficiens an coincidant.
efi principium notificandi
ibid.
3«
MAgis &mimiSt& tiuuut & mnus « Maius ad magis non Magnum paruum
441^5/ Legicam.
inteUexerit
Ylomtnquid.
48,8
eius medifignificandi.
ihid.cap.S
Nomtn ftSjlantiuum generalt, Nominis
49,9 51,5 5i>i4
diuifio.
accidentaUs modi.
ihid.cap.
fpecUs accidentalis.
geaus accidentaU.
1
/
ibid.cap. 16/3,17 ibid.
figura,
1
ibid.ig
cafiut.
Nomen apud Legifos quid. primo fignificat ptt(fienes anima, an fignificet fimiUtudinem rei. fignificat vniuoce rem , re exiHente,
iM>
&j6q.
3>
'
& non
9 » >4
2.
'1,4
i
1
3
,7
e.vifiente.
3€^2i/,7
an bene definiatur. Nomen infinitum an aUquidponat. 116^5
4f7 6 >
& 217,8 & 9 Nomina
"1
})
11
Index Rerum. fJemM prms
& /icuneU
impefiMnis muJtiplictter
448>I9
(UfiinptHntur.
liomina.lium errer nrgidittir. Notiora nobu pejfunt intcliigi iupUcitet.
S^-S^SJ 3 5^>
Netiue dnplex.
4^4}/
Participium
I
Paillo
ibid.cap.i7
modm fignijicandi
eim
Pajfio
NV
64,0^.} 6,)
eitu dituju,
accidentaUs.
C^fCap.^Z,
&i
efl
aquiuecum.
i
eadem in anima eandemrem
net.
Nugacio
5i}>}
<]uid.
5 r5>>i7.473,ii
quemodo prtdicetur defiiu fpeciebut.
Numerui Numerui
476, 14
occidentAlu Nenunis.
$ 9>6 itid.S
materiaUe,
ibid,
definitie.
ibid.& J 19,17
diuifie.
finguUrii, plurAUt.
ibid.
Pajfte entis ratienis non efi ens ratUnis.
Pafjio
dupUx
B
realiter cumJitbieUo.
& extrinfica.
intrinfeca
Pajfio proprie
a£iiua.
35
1
»t
469,1 ibid.
i
J 97,
1
ibid.
1
non dicitur accidere fubUElo.
j
o
598,
10 primo
inh
vnicum Jitppefitum , non
inharetprimo iUifippofito.
400,1
Pajfio
O
eadem
Paffio anfit
i
yo,i
,
confi^tur Jpeciem ratUne potentia )6},3 tU P^ffiene an pruornefiatur quia eft. ^*fiU ifuomodo minus ens Jite fitbie^e. Pajfie
Numcrus ejHid&^uatHplex.
&
o apudom-
yo,tf
reprefintat
anpojftt inej/e primo Jifppofitis aUcuiut communis ha-
OBiefbi identitM nen
irtfert
identitatem petemid-
rum. J79>i9 ObieSlum primum motiuum naturaU inteUeSlui preflatu
4;o,}}
ifle.
ObliquuSj anpojftteJJefitbieBHmprefofitionit. 301,/
&feq.
cft
recjuirit pUtra
4J9,; ij6>5}
fupfejita quemede.
OpeiAiio dupUx. OppoHtio, an vniuocacontradiElioni,
549.}
& centrarietati,
158,8 anfit accidem reaU, an intentionaU.
1
7j , 1
.
vnmnyan per effe
vniuocum
,
& alterum 4/juiuecum.
57i>?8 eptot
>
tot
aUerum. efl necejje
modis
&
489,9 6 z o. 19
Oppofita abfiluta non dicuntur de eodem.
nen
ea oppeni ficundMm omnia prttdicata.
489,9 Oppojita
injitnt
eidem genere.
S^^>7
OR Oratio tres habet
6%,cap.^j,i
pajfionet.
7j,io&
ejfentiiditer differt
epuprocedmt «x
,
a numere >
'
i
ii 3
>
feepiitur vnionem
& copulam.
75 > J ibid.^ ibid.f
Pcrihermenias Ubri Jid>UEhtm. PerihermeniM Uber eft tU ficunda operatUne
1
86> i
intelUElue.
6J,t ibid.^
fe dupUciter poteft accipi.
3
excludit caujam tripUciter.
modus dicendi habet tretgradtu.
ibid,^
duo eitu modi eUcendi. eituficundus
3
medm habetpUtretgradut.
eptatuor modi dicendi
perfe expUeantur. VetCeinpltuefl^ttampiimo. PeiCeitis Jitmitur duobut modit.
67^8
3 68>
1
48 1 >
1
89,11
^07 >S
jZ,cap.io,i
Perfona Grammaticalis epud. prima,ficunda,& tertia. Pecere principium ^«f<^.
ibid. 1
}40>7
ter.
Pctrus Aureolu3 an Scoti difiipulut.
i.
PerihermentM.
438,16
diuifie.
P L efi
PA
vniuoeum ad pUtra
fpecie
eft
fingularc ,
etn
vera propefitU. 93 ,ept^.t,
Plures homincs funt Ynus
240>}
Pars orationis quemedo differt a temuno. Pars per modum totitu prtdicatur detote.
47,7 101,10
Part
378,12
integralis duplex.
toto dupUciter inteUigitur.
517,
homo> mi vera propojitie.
08, f««e/?.i2, 1 , C^y?f.j 5 i> 1 4 PluralitM quedibetfimpUcUer efl pUtralitM. 1
P
& partes ficundttm rem epu
dijferunt.
ig6>4
Pofteri us pofleriore,
49»»>J
&
»30»9 triore.
Poflerient plurijwatio flat
modum diflerunt 1
44> 8
J 7 3 >49
O
VoCitio quid.
PoCdhile eflt^uiuocum.
»9
a partibfu fecunSm ratUnem.
113»
S&6
dupUx.
Partes ficundiim rem tantiim ficuncUtm
& tmmtrt,
initU.
Plurale
4i7>6o
3 1>8
H
P Philofbphiae
Plura
12.
,
i
4>3 ^
45 1 , 3 j j^,cap.$^,i
ad eatn reejuirantur.
*
ibid.^
Oratio an per intrinfeca defmiatur
Partes ratUnit
1
Per ^uemodo Jumitur.
Oratio vtfit vera,rtepitritur efe rei extra animam. 113,
Partem prtdicari de
6 n, }
Perfc(5kio eflpaffiofirmenis.
& a quacnmque JpecU
Quantitatis.
PArs
principiis in-
339>| Peticio principij anpeccet contraJylUgiJmumfimpUci-
earumordo. Oratio an fit (ptantitM difcreta.
contingit errare tri-
P E
eiut
vnum Oppojiterum
modis dicitur
J
400, j
Pafftones propris, funt
Per petefl
,
II 1,1
fe prtadicetur de aUere.
390>3
,
tres eius modi.
7 6,
176,6
Oppofitionis diuifio.
vnum
1
ibid. 4
1
113,8
pUciter.
gwrf
tjuemodefit Jpeciet diJfirentU.
Oppofitorum
Paffionem vniuerJkUm affignando
qnia vnum numero expU-
catur.
Omnis
40
rei.
trinficis formaUbHt JitbieEli, Paulus Jouius ^ualit Hijlorktu,
OM
Otnne quod cft, ideo
bentis plura fuppefita.
Pa^tdquomodofitfinUUtudo
cum
4 } 7» vnitate prieru. / ii,
II
Potentia tUcitnrmultit madis.
xyo.i Poten
4811
1
1
1 6 1
Index Rerum. totemia aliiua duplex. } 64,6 impttemia mnfi^nififam jpecits GntuditaPetemia , 1 69,8 tis , fid nudos ejfemia. Totemia diftinguitur /^ aptitudiae. SiS>7
&
Potemia
alia fians
cum
a£lu
,
a6iu.
596,7
396,^4^.3 $ J43>i 349>i
Principium multiplex. Principia conclufienis fitnt tria.
an
fint magis nota
quam cenclufiones.
36
Priuatio triplex.
1 ,4 8 i,t
1
eiut varif modi.
/67,14
4 * i> J
Priuatie
& negatio Jitnt tantum entia rationis.
1
76,4
difHnguumurper aSiut aliter,^uam aEius per
Priuatio
&
1
79,4
Potemiapajfiua duplex. Potentia
cum
alia incompatibilu
Primo , an prafitppenat per fc.
ohieSia.
J^'»?*
Pracognitiones an tantum du4.
3
49> *
habittti
anfiant circa idem.
a Priuatiene ad hahitum
,
an
pejfit fieri regrefiUt.
181,1 Priuationes ex Jltis habitibus cognefiuntur.
R
P
46,10
in Priuatiue oppofitis cptomedo teneat confiquentia, 1 77,
II
Prsdicamenta quemodo confiderantHr a tiogico.
e^4
1
26,1
.
an fit eii aliquid vniuecum. iij,i& } anens fit eis vniuocum. 1 19>i Pradicamemorum liber an fit de decem voeihm decem prima rerumgenera fignificantibus. l i4) J efi
de prirna operatione intelle^HS.
Pracdicabile,
z
& vniuerfale idemfignificant.
Prasdicari vniuece duplex, Prddicari tjuomodo proprium vniuerfalis.
8, i
cum fimultate natura. jjo, 12 Problcma dialeEiicum cjuid. 490, 1 qmmodo differt a propofitione dialeSlica. ibid. j
j
Prohlemata
i ,
Pronomen.
9 7>4 j o i , 19 Pradieari in (juale duplipiter accidit. 69 Jnitio. Pradicari in ^uid efi pradicare ejfentiam fitbieEli. i o j, .
?.488,4 Pracdicari de tripUciter fitmitur. 111,^.481,1 Pradicari vniuece, pradicatum vniuocum dijfirunt,
&
494>i6
& generatiene aliquid dicitur.
Prioritas originis fiat
84,8 1
,
183,3
4i4>J
3
^Sjl,^
Pradicari efi ficundarum intemienum.
&fe
j
45)
Pradicari in qttale quid.
1 1 , r
Prioris medos an reUe affignauerit Arifioteles.
i
ibid.
triplicia.
j^,cap. 11
medus eiiti fignificandi eitts
1
ibid.
tfientialiter,
definitio.
j6
modi.
ibid.cap.iz
altj eitts
Pronominis accidentia.
$ jtCap. 3 j ibid.cap.i^,^
fignificatie.
Propofitio quid.
}So,t i 68, J
tripliciter cenfiderari potefi.
184,^
Propofitio triplex.
Praedicari depluribus difFerentibus fpecic, nonin-
Propofitio sitne a§irmatie,vel negatio alicuitu de aliquo.
^r.prsdicari de pluribus difFerentibus numero. 4^9>9 Prsdicatio accidemalu de fubieHo non efi perfi. 591,
Propofitie aliqua
II
277,
1
1
&fiq.
Propefitiq omnis
Pradicatio formalis fiela preprie
efi prttdicatio.
/51,
10
quatuormodis pertinert potefi adpn-
teritum,vel futurum.
298,3
an fit vniuerfidis, particularis ,
2 79, 1 per accidens. 370, 3.
nita, velfingularis.
Propefitio tripliciter potefi dici
Pradicatio denominatiua qu*. triplexefi.
3
79,
i
z.
^
Pradicatio exercita duplex. Pradicatio exercit^ , ifrfignata, explicantur.
* Pradicatienefi^ata ad exercitam,tjuando
& fiJ>ieSlumfignificant
Prepefitio in <}ua prdAicatum
49 7> 3 J 440,14 47i>7
idem, anfit per fi primo modo. 37i>i Prepofitio Categorica de terminis finitis,quomodo fit af-
;oi,i
Pradicatie dire&a,& indireEla tjua.
44 1 > 3
Pritdicatio fitpenoris de inferiori.
j 1 o, 3
Prxdicatio
601,13
471, 1
477>3o
tenet confi-
^uemia.
vltimate abfiraSii ^uomodo vera.
i
irmatiua. Propofitio dialeSiica quid.
Propofitie de futuro sitne
,
ly 6,^.177, 490, 2. determinate vtra an falfa,
222,1
4
514,
Propofitie
de ineffe duplex. modo negate non dicitur proprie de
Propefitie de
} i i> 1 1
rio,fid dcpoffibili.
Pradicatio denominatiuay& vniuoca habet locnm inpradicatiene formali.
Prxdicatio
59
mutua Jpecierum
eiufilem generis
tur in accidenttbw ejUaminfithflantiis.
,
1 .
1
plui da-
non datur in ^Holibtt genere accidentittm.
ibid.
496,3 5 effe Phyficum MetaphyficHmypradicatio vero fignataficnndum effe^ Legicum. 471,9 Pradicatienum qutdam per , quadam per accidens.
&
Propofitio negatiua
' •
>4
3 74» 3
,
& non
ente.
181,2
19 2,2
Propofitio particularis afflrmatiua duplex. Propofitio per fe dicitur dupHciter.
3 89,/
Propofitio fiibilis ejnt.
4 1 6, t
Propefitio vniuerfitlis quadruplex.
» 9 3 > »•
vniuerfalis ajfrmatitia quando centtertitttr fimpliciter in vniuerfaltm
a^rmatiuam.
2 9 4,4
particularis negatiua pejfet cenuerti fimpliciter in
Praedicatum dialefticum
tjuid^
particul(irem negatittam.
490,1
Prtidicatumjpecificatremverbi.
6ouo
PrasmifTa: ejuomodo dkantur caufit conclufionis.
439,
II
i-9S)i^fil-
Propofitio de pojfihili quadrufiliciter fieri poteji.
ri,j, ,
& eius
medi
fignificaneU.
66,cap.^i
&fi^. eius vis in compefitione.
Prax i s multiplex.
4 J 8, 1 iind.
1
2,
Propofitie qua
per «c-
201,6
cidens.
potefi
67,7
3
1
Propofitio vnitterjalis negatiua nen cenuertitur
Prainomcn.
quidfit.
& fiq. 3
an fit per fi.
in ea quomodo flet fubieSlurn pro tnte
fi
i
Prspofitio
3I5>*' neceffa-
Prepofitio de necefikrio triplex.
477,19
Prtdicatio fignata verificatur in excrcita. PrAdicatie exercita conuenit reificundicm
601,1
indefi-
efi
ex intrinfica ratione terminarum vera,
ejfe impojfibilis.
Prepofitiofalfa
,
& incompejfthilis
S9<^>S ,
nihil efi fermaliter.
;4i>«4 Propofitienis de prattrito JitbieSium
an fiet tantum pro ilUs
6•
6,
1
,
Index Rerum. illu tptd
fHerunt
;
&
dffutura
tantitm pre iUu.^nd
,
I98,j
eriint.
Propofitionif
zmker/klitM
tenditur.
& partictilaritM vnde at-
,
6},i j dc inelle
Propojitiones modales,
&
tnr.
j 1
0,4 &/e<}.
quando
Tropojitiones h^potheticx
n ,4 &fi'].
J
ajjirmatiita
,
nega-
z>el
i77>7
tiHJt.
an
Propofitiones de contingenti
pojfmt conuerti in cppo-
fttam ^ualitatem. Propofitiones de neceffario
in ficimda
&
,
*^fffi fnifi*
& tertia ftgnra.
an etiarn de contingenti, dii primi figurt.
&
illis
Proprietas
de
ineft
,
3
1
?>* &fi
7,4 &fi(j.
neceffario in cjuatuor
fiij.
an fimiliter cenuer-
,
re£lig.
j
hahentilftuftmuun
00,6
j 90,6
Jpeciei^
ProprietM
ineft fiibieSlo ratione forma Jpecifica.
PrvprietM
rei
ex
mo-
&
? * 3 > J
Propofitiones de terminis oUiquis
tantar
'
J
J95, J
^^ycap.i^
t^uibtu defumitur.
Proprium vnde dicatur. Proprium anvniuerfale. eitu definitio anhona. an fit diflin£htm ab Accidcnte. ihidem
differentia effentiales ignota.
170,1} »7»>>4
tantum dantur accidentales. earum difHnElio.
ibiJ.
giuaiitatii generia diulfio.
ihid.
definitio.
preprietates.
G^ualitatis efentia nonfiufiipit magis,
&
I
f
17»*»» 17J,IJ.14.«74,}I
& minus.
7}ii4
1
19
§iHaiitati proprie cenuenit
quaflio quale cft. 541,
ij
ex §luaiitate indeterminate qualitM
fieciuitur
,
effentiaiis
vel atjuiuece
fumpta non
vei accidentalis deter-
,
minate.
& efentiali vt
G^itait acctdentali,
^^^^g com-
alitjuid pofit efe
mune vniuocum.
6oj 10 Elementorum ficjHuntKr ipfia ratione mate-
Gjuaiitates rid
cjuomodo intelUgitur.
,
611,31
Quando alterum de altcro prsdicatur, «^f. anvera ^'^«^*-
ij8,y
581,1 116,1
Quantiras an fit Genm. eim ratio efentialis eft diufihilitM.
H7,l
GiuantitM ejuotnode dicitur aduenire compofite. 591, '7 GluantitM qttomodo ineft ratione materix. 6 1 j,f i
quaft. j i, i
1
j
,1
i
ihid.^
_
&feci.
mn
neceffario
femper
1
infit.
1
%col. i , 1
egreditur ex principiis fid>ieEii.
Proprium,
& Jiccidens an
618,8 Proprium tripliciter
ihid.
pojfint dicide eodem.
poteft ccnfiderari.
J
Proprium an referatur. Proprium eft proprietM. JProprium tmne
8
,4
J
ihid.S
ihid.6 ihid.f
accidens
590, S>'S94>
accidens infiparahile,
/91,13
eft
18 Proprium non
eft
an idem fuhftantia Jpeciei. Proprium intrinficum eft reffeElut
594,14 aptitudinalit 597, .
14 Proprium hahere fili fj^eciei conuenit. Proprium conuenit fithieiio Demonflrationii
modus
&
iy.6t ^,19 Jpeciei funt eadem principia/.
Quid Quid Quid Quid Quid
Quid
Proprium vt
,
cortuenire.
eft
an fit
eft cft
non pnfiipponit efle exiftere. an prafuppenat fi eft.
cft
& quia
rei
&
^,
466,
j
4 8,4
tftiaftio.
eft
1
j j j
,1
411,1
varie confiderantur
& expiican4j 1,4
quid nominis qua.
ASiA^ 1
tei pracognefiitur de fiibieElo necefario.
4^, t
jjo,
1,4 rci duplex.
Quinque quaji.
j8
vniuerfitale
pofunt eidem
4yj>4*
eft proprii fuhftantix.
611,47
i(»
fiei,
I
quomodo difcrant.
ihidem
607,
^
5 j, 2
tur.
ro/.
Proprij hahitudo quafit magis ejfentialtt ? an adjpeciem,
an ad indiuldua.
1
^4
funt
duo
ibid.^^
& ttia, quomodo inteUigitKr. ij 1,
ic,i& quift.
JiihieElum an pojfit intelUgi fub eiut oppofito,
ihid.
Proprij
&
Quid
5^9>9
10 Preprium tjnomedo poteft ahHrahi a /uhieSle. 16 titti
Q^V
Quid .
5 98,
§luantitati an fit aliquid centrarium.
1 i,i.
1
ettufithiekum dupliciter confideratur.
QuantitM hahet fitMproprietates.
3
1,1
QJTO Qnod eft
c^idedanpoftt demenfhari.
4*4,?
obieEium motiuum intelleElut viatoris.
46 j ,S
1
R A
ad <^ua comparatur. ihidem
»7
188,
Preprif ficunda intentio hahet proprietatejn.
tripliciter fitmitur.
57^»J
Rationahiie
Punftus anfitvnitM. non eft menfnra mntimi.
&
finfibiie dupUciter confiderantur.
tSt,6 i;i>7
^d.
Reduplicatiuac di£iiones
epia.
j
^omodo Jpecificent propbfitienes. vni
&
cidem funt eadem
explicatur.
Quaeftio ^uid
>
&c.
z8;,t &fi'}. 4 J 4>i 4;*>4i
& tptotuplex.
Gludftio emnii eftde complexo.
^luaflio emnis an fit quAftio medij.
42 j
,
col. i
i
ad §lMftionem tria requintntur.
4 7,*
Quxflio/tes anfint aejuales numero fiientiit.
416,1
'
Qualitaseft accidcns, an fitpro^ofitioper fi. 604,
Referri per fi primo
,
&
mn
ibid.i
Scoti oper. Tona.
1
I.
67, ^u^.i
I
C^/ff
56,4 17,1
& fif.
primo quid. 547,
1
Relationis *n Genttt vnttm. eint Generalifimum (juod.
>
57»?
158,8
Relatio non eftforma comparata/tec ahfeUaa. if9,cel.i,
10 Relatie aptitttdinalis cpiomode terminuM re^rat. f6o,
'} Reldtienis termimij non efi emtraSiiuu.
i^uaiitatis ft>ecies.
115,4
385,5
R E Rccordatio
QVxcunque
8o> 1
3
&
V
P
RAtio
Rationale dupUciter poteft confiderari. Rationale eft aquiuecum nebis, Jntelligentiis.
16
Relatie
& relatiuum Sf^ntnt.
.... ihid.
5
£Ec
<
1
x
1>»6
RtiMio
6 31'
2
Index Rerum. Relationts vntHS
vntm tamum efi extremHm fomaliter,
feA plura pojfunt
ejfe
Scientia demonftratiua dupliciter confideratur,
Scientia dicitur realis dupliciter.
materidtter.
RelativriHm jpecies pejfunt de fi inHtcem denominatiue
Scicntia
47^>' Relationes oppofst* qmmodo pojfint fundari in eodem
Scientia aliquid prsfupponit
pritdicari.
460,9
realiter.
Relationum extrema duplicia.
Rclatiuiim atjuiparantia efi ttquiuocum. Relatiuuman re£le m fecundum elFc ,
i
i
J
J 9>
i
160,3
in Relatiui vnitu definitione an fit neceffarium ponere
16^,^.166,6 Relatiua ^uitdam dicuntur ad aliud ficunditm propriamformam,qu*damficHndHmformamfitigeneris. correUtiuum.
.
161,4
7(elatiua per accidens cfut.
ibid,
ijy.ad tertium.
Tielatiua an fint relatiue oppofita.
& relatiue oppofita
Relatiua
Scientia ejttomodo nobilior obieElo.
Scientia vnitas
an
442,
2.
412, 2.88»
f«
Scientia actjuifitio
,
anfit per doElrinam.
Scientia tres conditiones.
poffetfimul efiey& non
'Relatiuorum
vnum
588,6 po,
effe.
hahens plura
cerrelatiua
habere diMerfias definitiones.
J47,
j68,
7.
^uot ad illud retjuirantur.
referendi.
1
a priuatiue oppofitis. magis Relatiubs accidit fitfiipere contrariumy
quomodo
Si eft, anfit
188,10
fpeciet.
Res non fignificatur vt exiftit
,
fid vt intelUgitur.
effe.
2 1 j,1
^
3
1z2,i
in caufa tripliciter.
Resnonpoteft fimperfitmivt quid
,
vel vt
modus
vt
477,52
ens rationis.
Rei triplex ejfe, Phyficum, Mttaphyficum,
& Logicum, 479>7
explicatur.
Refpedliuum vnum
plures definitiones habere petefi.
RefpeBitta non mutua dici pojfunt relatiua per acci-
6 1 5 ,65
dens.
fimperaEluhomini.
S9S»^
aptitudinem refficit aElum ridendi, nonfitb-
ieElum.
5^6,4 598,18
Rifibile (juomodo aptitttdo rifitt
,
& aElu
ens.
non intelliguntur vt entia a£iMalia.j6o,
IJ
I
4 ' 7>t 187,2
efi alicuius intelleElum cenftitttere.
,
quomodo
236,6
intelligitur.
ijo,^
a
modi fignificatiue accepti he^tteunt fiparari
526,6}
diEiione.
Significzuo per modum aElienis,& per medumhabitus.
Signum ^uemedo differt a diElione.
,
vt
47,7
40 J , 2
Signurn diftributiuum duplex.
Signum vniuerfale quomodo
diFtribttat
terminum. 404,
^uaft.}B,i
Signum
vnhterfale adueniens termino aquiuoco poteft
ipfitm diftribuere
pro emnibus fuppofitis cuiufiibet fi-
255,2 d"
gnificati. eft fimilis
^omode vera
5
prepefitio.
527,
dupliciter confideratur.
216,
66 Similitudo rei in
anima
iicet
inclttdat.
cor^nditur cum
fiippofite.
S
4^»4 naturam vmuerfalem 460,8 444, 28
O
Socrates ^is. Socrates fencx difFert l fc pucro
Rifibile licetfit aptitudo
fiuum aElum.
tjutflio.
Singularc duplex. Singulare nen efivniuerfide ,
dicit
&
i
ro/.i,4
RI inefi
1S°*
7h^^-Si
Significare fiquitur intelligere
Similitudo
568,11
Rifibile
5.
58,2
189,} Res vnde dicatur vera. peteft
249,
Significare efi aliquiA intelleEiui reprafintare.
Significandi
& non
2.
5> 5
(juomodt in-
7^,cap.$^
S
Significare
611,41
,
,
,
congruitas.
161,;
Repugnantia mincr quandosjue vbi maiordiuerfitas.6ii, intelligitur primo
2
col.
refleSiere fitpra
75, y
Repugnantia maior non fitjuitur ex minori ali^uorum
14
' J
poffibile
perfeEiio.
&mi-
nits.
conueniemia.
C^ 4 J 4 S54>^S
fe multipliciter jfumitttr, eft
^4
244,4
ihid.
differant
&
/ 6,
4i> J
&6 Scrmonis
21 Relatiui oppofita an dicantur reciproce ficundjtm eun-
dem modum
3
c[aid fitmitttr dupliciter.
Senfus nen poteft fi 188,7
46,5
3
356, 2. 342,2. 359,1
Scit fxculum, anprepofitio difiinguenda.
,
3
iS4>^
Scire dicttur ^uatuor modis.
Sedcntem ambulare telligitHr. 248
Rifibile
fitbieEii.
4'5>i Scientia communit,M vnde..
hene poteft effe obieSiiua in intelleElu. S5^'4' Relatiuorum vnunifi poftt referri ad plura correlatiua,
vt
3 5 7,^
ex vnitate generis
fit
Secundum Secundum
Res
45 5 , 5 j 4iS>^
Scotus, vidt loannts Duns.
47^» 1
differunt.
,& per accidens.
45 j,
44
J ^ 8 ,5 "Rflatiuorumfimultoi non eftneceffario exiBentitt, fid
Relatiua per fe
Kes
^7J >* ejuarit.
Scire contingit multipUciter.
161,3 Relatiua an fint fimul natura.
tefi
& t^iquid
,
Scientia anfit de mutahili.
1
& rccundum
dici.
de aliquo dMplicitir.
eft
Scientia Ipeculatiua triplex.
> 1
3 43 ,C 438,15
reJficit
terminum j
men aEltts vt ineftfubieEie. Rifibilitas comparataad hanc
efi
598,18 ,
&
iUam
,
SS^*^ *n vera prepofi-
ta-
efl jpecies.
tie.
1
Sophiftica, *»/jf y?;V«i*
44,25.21 /,2
10,2
&
}
ibid.t
duplicitereenfideratttr,
610,16
s Ciendi modi ^in^ue.
S
Scientin quid.
c
S P 4iS*S 174>7-4J5»3 ibid.
ein4 (juatuor conditiones.
quomodo diHinguitur a fide , opiniom dentia,
>
arte
,
pruibid.
Specics accidentalit Nonunis vnde fitmatur. jj, c^,
IJ.4 definitur
Species
an
...
& diuiditur.
md.$ 07,2 io6,j
1
reEie definiatur.
eitu priticipium efftntiaU
dupUx.
Sftciit
1 }1
911,
.
.
Index Rerum. Species muUiplex.
per fi primo
referittr
/4J»' 548,11
ad Gentu,
^Homodo prior indiuidjto. / ( o, 1 ibid. 1 j ei per fe conuenit prxdicari, drfithiici. ^Homodo fithieiiHm Proprtf, 5 8 j ,7 quomodo prior drfimul natura cum Proprio. ibid. 9 Species
efi
497^ } 6
tota tjtuditM Indiuidui.
^uare prndictuur in quid dt inferioribM qualc.
mn
,
contrahentem.
5 44» J
Species df Genut funt relatiua.
vna
&
511,38
eitu principium ejjfentiale efi GeniU.
Species
,
615,64
cjttando potefi dici exetcite
de
tiUti.
470^ 348,4
Speciet rent»n^tttnmdo ac^ttirttntur.
an per ae^uifitas, anperfiparatas intelUgamut.
&
5 Species intt^ligibilks quid
&
,
in
^o
vt in
ibid,
fitbieEilt.
ibid. j
Species nen cognofiitur per tdiam jpeciem.
188,7
Species primx-intentionaliter , (^ ficundtt-intentionali'
terfitmpta expUcatur.
546,3
hahet dupUcem reifeSlum.
ibid.6
habet duoi definitiines tanthm. "vtra fit
meUer.
Speciei modttt
tjuis.
S
534,17 J J S> >
^lSti 443»' 444>i
efuid.
eiM tres contUtiones. an bene ajfignat*. effe
fimul
<
396,1.399,7
Subie£ium attrihHtionia
448,11 451 ,40
& partis
totitu fiienti*
,
tptomodo.
45o>3i
& attributionii Logica. 444,1
StdfieEium non debet prtuUcari de
owiibm confideratis ih
fcientia.
89,9 131,11
an neceffario vniutcum. SiAieBum primo fignificatur,quomodo. ii7,S SHhie^um dupUciter accipitur. 3 88,^0/. 1,3 dt SuhieEio an prttcognofiatur quid rei. 3 $o.col. 1,4 wwquiaeft. 3f3>i eius quid cft eftprincipale mtdium in demonftratidne.
ibid.
Suhie6inm fiientix naturaliter inuenta debet
effe
communepro hocftatu.
aliquid
4 5 j ,4
& accidens in ratione caufk comparantur
pliciter.
tri-
388,^0/.!,}
Sithie^um poteft effi caufit rejpeSiu accidentis tripUciter.
400,1 SubieQum non 609,18
eft
relatiuum per fi reffxElu accidentis.
61^,66
ibid, ly
Subnantiaficunda efuomodo dicatur de prima. cur de prima nen Pradicetur exercite.
ibid.6j
& accidem anfint reUtiuilperacciiUns.6tj,
63 rethici poj/itnt
46 1 , ibid.
vtriufque dupltx definitio.
1
ikm^
Subftantia dicitur de partibiti fid>ieHiuis nen Phyfuis. eivroprie conuenit qutftio
q ui d
54
Suhftantia partes anfintfitbnamia. Subflantias fiparatas ex finfibiUbm
1
»>
•
J
49, j
inteliigimm.
46,9 realis
aUa, imaginaria aUa.
SHCceJfiofieunditm ordinem rei, tdia
&
ibid.f
ex compofitione terminerum.
Superius continetur fitb
8,4
j
fitppofitionis.
6
ibid.
inferiori, tjuomodo.
564,9
Superius an poffit accidere fuo inferiori. 161
,
^ut^,
44>3 I
& inferiiu dupUctter confiderantur. 118,5.510,
o
33 Superiori tjuod conuenitper
fi
,
conuenit inferieri ipfiim
inclutienti.
Superiora non ponuntur in nttmero
Sii»^^ cum inferioribm.^ 7 j
48 Superlatiuum dupUeiter dicitur. Suppofitum ^Mi
i53>f
484,18 156,10
&
Sufcipcre f«iV.
39f>5
S
Y
Syllogifmus ^uid.
444>3 89,7
eftfiibie&Hm Logictt.
^
510,
,
&
totiut Legica.
ibid.9&^^^,^% C^y?^. 44; »6,7,8
eius diuifio. ttttio
449,15 4(0,18
formalis
^mode
pejfit effe firmil itetut
&
ignotut. ibidem
19 varie confideratur. tin
ibid.}
de eo fit fcientiaper fyUogifmum,
pro fermaU eft ens
ad eum
1 » 7> J
rationis.
ibid.^
tria requiruntur,
a Le^ce.
ijuonwtio cenfidttetur
i
8p,8
& 118,4 45 7,5 8 274,8
de fyUogifmefimpUciter an fitfiientia.
ad fyllogifimtm quid requiratur. 1 64,^/^.47, eiut diuifio in prima ficunda intentionis, 444, j SyUogifmus an haheat quid,yf« definitienem, 3 f 0,4 an eius definitie fit vera. 180,9 DemenftraSyUogifmut an fit Cermt ad Dialeilicum
&
&
i8i,j
tiuum.
ad
tertium genits RelatiMontm. ibid.
^^ .
StJbitShtm accidtntis duplex
,
denominationii,
mationis.
& infor608,15
efficientia reifeSiu pajftonii
i&ft^SyBegifhius an pojfitfieri ex purit particularibut
y
nonefi correlatiuum.
SubieHi
495,
anfit ttquiuocum,
SyUogifinus omnis anfiat in aUeptatriumfigurarum.fij,
Subieilum in defiriptione Accidentis, adftidrefrratur,
Subieibem
50,6
1
f^J^ Subliantia aliafimpleic, alia compofita. M7,S Suhftantia tptomodo defuis inferioribm pradicetur.
quornodo fitbieSium Ubri Priorum
SubieEium prtiiUcationis
SubieBtim
& minis.
an fufiipiat contraria.
Superioris tota quiditas includitur in inferiori.
efi tujuiMocum adfix, tituvaria acceptio.
potefi
Subftantia an fufiipiat magis
5i4tiS
V
SvA>\c6c\Unduplex.
511,
fbtcie.
Superius
39 fiU conuenit habere Proprium. in Speciebtu quomodo inaquditoi,
fi hahere ftf.
547>8 548,13
Speciei Jpecialijfimafitnt tantitm propritt pajfenes. 533, Speciei
ijuomotio vniuoce
11
S ucceflio
187,1 tiupUciter confideratiir,
,
ad receptitntm aecidentit vniut in
fitnt
in
498,59
Species ^uddibet incbtdk realitdtem contrahibilem
Subielia diuerfa
expUcatur. 597,
Scoti opcr.
Tom. I.
v*l
an ex purit negatiuis, an ex prepofitionibut modalibut aliit ah iflit , ncceuarium , poilibilc, contingens. ji8, 5 d* 4» ^m*
pojfit
ex terminis ebU
terminis re£lit
&
SyUogtfimtt fimpUciter
&
infimtit,fiatt
eblitptis.
J
ex
»9»* &f*i'
an fit fiJtieOum in lihrit Prio-
nm.
11
,
3^3 >) ibid.tpiaft. 11,1
indefinitis.
i7;»7-4;«»J«
££e
X
cmi
1 1
.
1 1
,
Index Rerum. cetttiriet
virttuditer veritMet Lopcales.
Syllogijhnu circularis *nfit bonus.
45 JjH 3
& feq.
35,4
Syllogifint4i conuerfiuHi quid.
ad tmpojfibite, ^uid. quomodo conueniant Syllogifinu*
an
3 3 6> * 3 3 7> 5
& dijfirant.
ex ofpofitii quis
3 }
ibid.^
Syllogifinui expofitorittt
SyilogifmiH
ibid. 4
non
efl
&fiq.
444,4 457,58
SyUogifinsti formalis eft incomplexni. eini partesfiibieEltttt fitnt DiaicHicttt
,
& ^ecefta-
ibid.
ritts.
quomodo habet pafftones, formaliter
eft
fimplex
,
45 6,5 6 materiaUter hahet partes.
3
3,i
1
ficundario
inferiorA
486,34
T O Totum dttplex,
140,5
Tetum eft JiibieElum -eperationis
6 1 4,6
vitalis,
T R Triangulus omnis habet
tres
primo
att fit verit
,
prepefitio,
358,3
V B
VBi Vbitam materiaUi qttamformale aSliuttm quid.
C^ fiq,
an valeant ex atfibabMs de contingenti. 3 io, 3 an^ex vna de contingemiy alia de incfle. 3 22,7 ^» Syllogifina an detur procejftts in infinitum. 45 1 , 3 7 Syncatcgorcmata dici pojfuntmodi intelligendi. 554, z6 Syncategorematicum iapradicatf efi pars prfdicati,
&
49^,1 eflJidtieSliue
Ipcante.
quid,
modi fignificandi, quemodo diffcrat a participie
j8,ij 5 7, cap. 1 5 hrfiq,
eius
Verhum Jiibfiantiuum
infignijicando.
quid.
ibid.
A£Huum.
S9,cel,iyz
Pafiuum, ^eutrum. verbum geutrum quemode
ibid.f
ibid.^ differat
a JubBantiuo.
ibid.6
cemmune 0"
dependens.
ibid.j
diiians.
ibid.col.i^i
vtrbi cempofitie quid,
ibid,
Accidentia fiptem.
i44>6
T E
58,9
j S,cap, 2 6, i
adieSiiuum,
(fr
6o,initio,
medi qftinque,
ibid.^
verbi &Jiippofiti cerreffiendentia,
TEmpus
I»»» efi caufii generationis.
Terminus
ampliattti
,
&
45>9>4
a^liatiuttt ejuid.
ibid.cap.i^
fignificatio accidentalis.
genera.
ampliatiutti mnltiplex.
verbi perfona, numetus
^? 7> 3
ter accipitur.
94,^«ie/?.i
1,2.479,6 Terminus illudfisppenit quodfignificat quomodo. 1. j 7,6 Termintts in vtia propofitione non hah^t nifi vnam Jitppofitionem.
\
47,7
Termintti in omni propofitione Jiipponit pr9 eitttperfi
182,2
fuppofitis.
Termintts communis impofittti
ad fignificaridum vnam
naturam , cmhi aliqua Jitppofita ejfent , aliqua nony an dicatur vniuece de exiftentibits , non exiftenti-
&
btts. 191,} Terminns communis fuppofittu verbo depr£firiti,atifup~ ponattantumpro pritfimibtis. 198,3 Terminus communis pre omnibtu diflribuitur in propO'
fitione, in cjua abfolutefimitur.
ibid.
Termintu communis dijhribuitur pro quibufcunque perfe JitppofitiSfCjuomodo.
200,11
Termlnus communis an pojft reftringi. Terminus communis an poffit Jitpponere pra
202,1^4 tota prepo-
fitione, cuitis eftpars. 2 6 8, i. i 69,4 Terminus communis fignlficans veram naturam prstter exiflentiam , aa habeat aliqua fuppofita fimpliciter. jpz, 1.193,4 Tfrminus difcretus triplex. »85,3
Terminus
infinitus duplex.
Termsnum infinitum aliquid Jitpponerey
3. 1
ibid.f
verbi ceniugatio quid.
196,1 Terminits communis veram naturamfignificans tripUci-
ibtd.
&
figttra.
tempus.
Verbum infinitum
ibid.cap. ^ t a verbo pure
in eratione non dijjirt
negatiuo.
24,3
quomode dici peffit infinitum in oratione, quomodo neta dicendi de altero,
Verbum
efl
ibid. 5
modus vniendi extrema , fid efl
res vnita.
in eo ditofuntyfcilicet compofitio
&
217,16 res.
dupliciter intel-
217,8 Terminus finguiaris geminatus quomodo nquiualet com~
220,
«4 qttomode cepulat extrerHa,
Veritas
ibid,
dupUx efl cempofitie.
in Verbe
,
i
j
2 2 o, 1
&falfitas qttomodo funt infigno.
Veritds cuiufiumque prepofitionis referenda
1
efl
88,4
ad
res,
ibid.$
Veritaty velfalfitas anfint circa cempefitionem,
fionem tantum.
& diui~ 115,1.
Veritati incomplexa ignor^ntia,
opponitur.
ccmpUx^vero falfitoi 6 6,69 i
Ver um 4» fiqui pojftt exfalfis.
V
333,3 &fiq.
I
V\(A>i\c duplex.
V N Vnitas materialis dupUx. Vnitas vniuocatienii
,
& proportionis
Vnitas maior prouenit ex minori, quomedo.
560,1 j
Vnitas multipUx.
480, 1
Vnitas numeralis
506,30
Vnitat duplex.
Terminus quomodo Jitppenit pre determinate indetemunate,
ibid,
Verbttm cepulat fub tempore prafente difcrete,
^
muni.
ibid. * o f,4
injinitum eft tUta diBiones,
Verburn non tantitm etiam quadam
3
61,1,4,6,7,8,9 6i,cap.} i
571>J
6,5
ligitur.
Terminus idem interdum varie Jitpponit, Tcrmlnus variatur dupliciter.
in
615,61
VE Verbum
vocatiuumy
ibid.
Syllogifini de necclTario rf« valearit in qualibet fignra,
ficut JyUogifiui de inefle.
,
1 9 »8
2.
45 7>5 8 ,
tur.
per ordinem,
fignificant.
defeBtu fyUogifini de-
monftratitti.
Syllogifintti diftinguitur
Termini primario quiditatem
3 3 1 >i
ibid. }
tjuomado diffirant.
eo fit fcientia,
figtnficatiue plura fe hahent
516,62
an teneat gratia formit. 290,5
ex hypothefi ejuadruplicittr.
an de
8,
^ fif'
ofienfiutii dicitur dupliciter.
Syllegifrnits fiphifticus
Termine
&j
ibid.^
valeat,
in
;;4>i7
efl maxima.
Vniuerfale triplieiter Jitmitur. multipUxeft.
4 3 7> ' J /01,7 508,8 55^,6 ibid. 8
&
55^6 7 89,16 A$i,i Vniuer
96
3 }
.
Index Rerum. VniHerfide
^U.
ihid.
VniHcrJkle *nfit ens.
90,fM^. 4, i
effeiliMe efi tdr inteUeSlu.
&
Hnd.^,4ftf,^
Vninerfide bifrrittm refiUiitur.
eiM fitndamentum froximum ,
&
ad eim vnitatem Jufficit vnitas proportionit. J 4 1 »7 eim tptatuor gradMs explicantur 47 ' »^ Vni uocum apud Logicum naiuratem quid. i jJ, Vniuocum tjuid dr quotupUx, 470,1 Vniuocum tranfiendens Umitatum quid. 494» 1 Vniuocum denominatiuum. 504, 5 Vniuocum ejfe prtdicatum , vniuoce pradicari diffe-
4f 8,6i remotum eft em.
&
1
Mn per fe ' inttUigihile
.
^Oytpuft. y, z.
4^,
6
(*r
»*»^
^"^Vniuerfiile
&
an
haketit
dliquM froprittates. 91, ^xm^.^,
Vniuoca multafunt apud Logicum
,
118,5.494,16 tpufunt ttquiuoca
apud Phyficum.
2.46^,6 Mifit fidneQim
libri Porphyrij.
51, qutft. 7. 473,
Vniuocorum
x
definitio
an bona.
i
} 3
5
7,7
^quaft.6,x
•4
Vnutn
qiud.
ad quinqne p-tMcabilia. ^ijqudft.Sy iC^j. 471,7
Vnum Vnum
multiplex.
Vnum
categorematice Jiimptum quomodo dicatur de
mnfit vniuacum
inquofit vt in fithieSlo. 93,fw/?.9,z.94, f«<«/?.ii,
2.483,15
&fie<].
Vniuerfide anfitficunda fid>flantia.
Vniuerfidu correlatiuum
460,7
(juod.
S49y^^
Vniuerfide quonudofit ohieHum inteHeSim pojfibili/ finis agentis.
Vniuerfide in potenti/t vt
eft
&
obieSlum inteUeEltu ageu-
465,11
tfs,quo ordinefabricatur.
habet definitionem.
membris duarum
Vnum
tiiuifionum,
categorematice
,
&
J fyncategorematice.
>
3 > )-(
551,
II
Vnum C^
multa <»/'/>o»«»^«r.
jo6,i
Vnumquod<^ue propter quod , Scc. quomodo imeUigatur.
360,«/. 1,1
VO
Vocatiuas
469, 1 ibid.
479>6
fitndatur in re fid>ie6liue.
Vniuerfalia an quinepu tantum.
ibid.
46 7,/
fim vera definitio. eim triplex ejji exponitur.
^^^qfiaft.
omnia inueniHntur in genere
1
2, j
Jiccidentis.
cajiis
quid.
54>io
Vox quomodo confideratur a
Crammatico.
Vox non poteft fignificare per prius,
& fpeciem.
5 64,
i
o
1-^6,6 eft ad placitum.
ad
drfennam,
1 ' 4> ' 3 requiritur
16 1
aquiuocationem.
Vocet anfint primo rerum vt exiffentium.
eorum imentiones quemodo applicanturfitndamentis.
47,8
& relitjuum perpo-
fterius.
Voeis impcfitio
Vocis vnitas ficundMn materiam
496, ji reduatntur omnia adgenut
eft menjura numeri. an fit menfura continui.
4^6,}
quomo'do dicitur defiut pajfione.
Vniuerfitlia
,
4<>4>)
JIo>} 139,1.1/0,4 1 j 1,7
,col.
1
,
485,3 3
6oo»6 Vniuocantia qua. Vniuocatio in intentienibm
VT
4; 8,61
Vniuetfalitatis fimdamentufn quod.
154,^^.6,1 retpdrit propprtionem in
fiindamentif,
J
F
; 8,
I
Vtcrque iftorum
N
I
cft
vnus homo, quomdo vera pro;J3>io
pofitio.
1
S.
R
F
P
LVC^ VVADDINGI HIBER NI De
opere Mauritij iudicium.
AVRlTIVMa Pottu Ifthmicum,Jideli/imum Scoti Gymnafw ^atamno publicum PrO" ^o^ Archiefifcofum Tuamenjem in Hibemia,
interpretemy olim in
I fijj^^^^ > opera omnia Scoti Notisfiue Commentariis tUufirajfe firibit
dAntonias PoffeuintiS, fiiones y quas
ad Porphyrianum
Dolemtis ea^ tantum extare quA"
Scoti optis edtderat
in fiii Antefignani Itbns 'verfitttfitmi
,
,
'ualde
enim hominis,
lucubrationes conducerent
nam , haudtta omnibtss perutam ,factltus , autem hanc ipfam opellam
*,
antiquifitmo
ad do^ri'
^ fecurius percipiendam. Ne
prdo paucis
in locis fiuperfiitem,
aliquando exctdere contingat, atque vt habeant Le6iores vnde factltus exorientes difficultates enodare pofitnt
,
htc duximus
adneHendam. Ita alij pr£-
Magifirorum opertbus affigunt \ ita nos Itbris Scoti in t^agifirum fiententiarum Lycheti Commentarios adiungtmus ita fimiles lucubrationes S, ThomA opertbus alij addiderunt, ^orro Commentarij funt cipuos interpretes
\
amplifiimi
,
^ pro
illttis
temporis ratione opportuni
,
Scoti fedatortbns haud
contemnendi.
Kk
r
r i .n
V5*
Vi.<^iCj
tT'-
H H
J
I
.H
B 765 D7 I639a t.l
Duns^ Josmnes Johannes Duns Scotus
PLEASE
CARDS OR
DO NOT REMOVE
SLIPS
UNIVERSITY
FROM
THIS
OF TORONTO
POCKET
LIBRARY
