ISU PEMBUANGAN SAMPAH SARAP Sampah sarap (municipal solid waste) dianggap sebagai bahan yang tidak berguna dan tidak mendatangkan sebarang faedah, malah boleh mendatangkan mudarat j ika disimpan. Dengan itu, selalunya sisa-sisa tersebut dibuang dan dilonggokkan di tempat-tempat pembuangan sampah sama ada menggunakan teknik pembuangan yang betul atau sebaliknya. Sampah boleh dikategorikan kepada dua, iaitu sampah domestik dan sampah bukan domestik (Ridwan Lubis, 1994). Sampah domestik adalah bahan-bahan buangan yang dibuang dari rumah atau dapur. Contohnya seperti botol, kaca, tin aluminium, beg plastik, kertas, pakaian buruk dan juga sisa makanan. Sampah bukan domestik pula adalah bahan-bahan buangan yang terhasil dari industri, tapak pembinaan, pekedai atau pasar dan pejabat. Bahan-bahan buangan ini terdiri daripada pelbagai jenis termasuklah sisa jualan, sisa pembuangan dan sisa daripada proses pengilangan. Di Malaysia, terutamanya kawasan penduduk bandar menyumbang sekurang-kurangnya 1.5 kilogram pembuangan sampah setiap hari, berbanding 0.8 kilogram bagi penduduk luar bandar. Angka ini terus meningkat dengan pertambahan penduduk dan t ahap kehidupan rakyat yang semakin baik. Pembuangan sampah sesuka hati bukan sahaja akan menjejaskan kesihatan manusia bahkan juga turut mengancam hidupan laut. Oleh itu, semua pihak haruslah berganding bahu mencari jalan penyelesaiannya dengan secepat mungkin sebelum masalah ini menjadi semakin serius. Rakyat Malaysia sering membuang sampah tidak kira tempat, asalkan ada kesempatan. Natijahnya, kita dapat melihat di mana-mana sahaja ada sampah tidak kira di rumah, pejabat, kedai, tepi dan dalam sungai dan seumpamanya. Ini demikian kerana adanya sikap tidak bertanggungjawab sesetengah masyarakat yang membuang sampah di merata-rata tempat. Keadaan ini bukan sahaja mengotorkan alam sekitar dan jika dibiarkan ia akan menyebabkan keadaan sekeliling berbau busuk dan seterusnya menarik perhatian haiwan perosak seperti tikus dan lalat di mana haiwan ini turut merupakan pembawa penyakit seperti Taun. Tambahan pula, takungan-takungan air seperti di tempat pembuangan sampah telah menjadi tempat pembiakan nyamuk Aedes. Keadaan ini mendorong kepada penyebaran penyakit Deman Denggi yang boleh membawa maut kepada manusia. Selain itu, masalah pembuangan sampah turut mencemarkan keindahan dasar laut dan seterusnya menjejaskan kehidupan hidupan laut. Menurut laporan Program Alam Sekitar Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu atau dikenali sebagai UNEP telah menyatakan bahawa berlakunya kematian di kalangan hidupan laut seperti penyu, ikan, burung, ikan lumba-lumba dan anjing laut adalah disebabkan oleh tertelan barangan plastik. Mereka juga telah menganggarkan bahawa di seluruh dunia sebanyak seratus ribu ekor mamalia laut dan penyu mati setiap tahun disebabkan oleh sampah plastik. Kejadian ini telah mengganggu keseimbangan ekosistem akuatik. Antara langkah yang boleh dilakukan untuk mengatasi masalah pembuangan sampah yang semakin buruk ini ialah meminimumkan penghasilan sampah sarap. Kempen"3R"(Reduce, Reuse and recycle, meminimumkan iaitu Kurangkan, Gunakan Semula, dan Kitar Semula) merupakan pengurusan sampah sarap dari segi sisa. Contohnya, Ketua Menteri Pulau Pinang, Lim Guan Eng telah melancarkan ‘hari tiada beg plastik’ pada setiap Isnin, Selasa dan Rabu di seluruh negeri Pulau Pinang bagi mengurangkan kadar pembuangan sampah jenis plastik malah juga mengurangkan kos pengendalian sampah sarap dan dapat memelihara alam sekitar. Rentetan itu, pendidikan dan kesedaran dalam bidang sisa sampah dan pengurusan sisa sampah semakin penting dalam menangani masalah pembuangan sampah . Pihak sekolah dan ibu-bapa perlu menyalurkan ilmu moral tentang pentingnya menjaga alam sekitar dan menanam tabiat menjaga kebersihan alam sekitar sejak mereka berada di peringkat kanak-kanak lagi. Pelbagai kempen perlu dilaksanakan seperti ceramah "Cintailah Sungai Kita", iklan TV dan radio perlu diadakan dari semasa ke semasa agar dapat meningkatkan kesedaran rakyat Malaysia supaya tidak membuang sampah di merata-rata tempat.
Kesimpulannya, masalah pembuangan sampah sarap telah mengancam kehidupan manusia dan haiwan serta menjejaskan kesejahteraan alam sekitar. Oleh itu, semua pihak harus berganding bahu dalam usaha mengatasi masalah pembuangan sampah sarap. Semua pihak perlu memainkan peranan masing-masing dan harus melaksanakannya dengan sempurna dalam menjamin kesejahteraan hidup masa kini serta kehidupan generasi akan datang. Langkah-langkah seperti meminimumkan sampah-sarap dan pendidikan serta kempen perlu diteruskan. Kerjasama dari pelbagai pihak amatlah dihargai dalam mengatasi masalah ini hingga ke akar umbi dan semoga kita boleh sentiasa hidup dalam persekitaran yang bersih dan sejahtera.
Bahan buangan domestik ialah sisa buangan pepejal dan sisa buangan toksid. Bahan buangan toksid ialah bahan buangan yang mengandungi sifat – sifat fizikal , kimia atau biologi yang memberi impak yang berbahaya kepada manusia dan alam sekitar. Bahan toksid ini boleh menjejaskan kesihatan manusia dan membawa bencana alam kepada dunia. Bahan buangan toksid ini mudah terbakar , menghakis , beracun dan bertindakbalas atau meletup apabila bercampur dengan bahan lain. Ia boleh wujud sama ada dalam bentuk cecair , pepejal dan separa pepejal. Selain itu terdapat banyak jenis buangan toksid yang terdiri daripada sisa minyak seperti minyak hidraulik dan minyak gerundi serta bahan buangan kimia organik yang mengandungi halogen atau sulfur yang berupaya melarut bahan lain seperti trikloroetilena , tetrakloraetilena , kloroform , kloroetana , gendkleno dan freons. Di samping itu ,terdapat juga beberapa jenis sisa buangan pepejal seperti sisa pepejal domestik iait u sisa – sisa makanan , sampah sarap dan benda – benda terpakai daripada kawasan perumahan , perniagaan , sekolah dan kawasan- kawasan awam, barang – barang buangan pukal seperti rangka / bingkai , barang-barang elektronik , perabot dan tayar buruk , buangan daripada perlombongan dan kuari , bahan buangan daripada pengorekan dan pecahan bangunan – bangunan , sisa buangan taman dan sisa buangan binatang dan pertanian seperti najis khinzir , lembu , sekam padi dan sekam kayu. Bahan buangan domestik ini boleh menyebabkan pencemaran alam sekitar. Pencemaran terbahagi kepada dua iaitu pencemaran faktor semula jadi dan pencemaran factor manusia. Pencemaran yang disebabkan oleh faktor semulajadi adalah pencemaran yang berlaku dengan sendiri seperti letusan gunung berapi , ribut taufan , gempa bumi dan tsunami. Manakala pencemaran faktor manusia ialah pencemaran yang dilakukan oleh manusia samada sengaja atau tidak sengaja. Antaranya ialah pencemaran udara iaitu gas-gas beracun , zarah –zarah yang terperangkap hasil dari asap kenderaan , jerubu dari kesan pembakaran secara terbuka dan sebagainya. Selain itu, pencemaran air iai tu melalui pembuangan air kumbahan , sisa – sisa kimia , haba dan pembuangan sampah . Manakala pencemaran tanah berlaku melalui pembuangan sisa industri t erutama karbon dioksida, nitrogen dioksida dan sulfur yang menyebabkan ketidaksuburan tanah akibat daripada peningkatan kekonduksian tanah yang tidak sesuai untuk tumbuhan hidup. Pembuangan bahan domestik telah menggangu keseimbangan semula jadi dan menimbulkan pelbagai masalah kepada dunia. Bahan domestik terwujud daripada pembuangan bahan – bahan buangan dari kilang seperi minyak , sisa toksid dan sisa – sisa kilang. Kilang –kilang tersebut tidak memikirkan kesan yang akan dialami ika membuang sisa – sisa toksid di merata tempat. Melalui bahan buangan domestik ini boleh belaku pencemaran air , tanah dan udara. Sebagai contoh , buangan domestik ini boleh mencemarkan tanah , jadi tanah tercemar tidak sesuai untuk menjalankan pertanian kerana bahan toksid atau kimia boleh membunuh tumbuhan yang ditanam dan habitat yang hidup di kawasan tersebut. Di samping itu , bahan buangan domestik yang lain ialah sisa sembelih dan najis binatang , buangan da ripada pasar ,pencerobohan rizab sungai dengan pelbagai aktiviti dan perlombongan . Hal ini berlaku di sebabkan oleh sifat kepentingan diri sendiri manusia. Melalui bahan buangan domestik terwujud hujan asid melalui pencerapan air-air yang bertoksid dan kimia atau melalui pengabungan gas-gas sulfur dioksida dan nitrogen oksida. Apabila gas sulfur
dioksida (SO2) dan oksida nitrogen(NOX) dilepaskan ke udara , ia mempunyai tindak balas dengan wap air yang terdapat di atmosfera dan menjadi asid sulfuric dan asid nitric. Asid ini akan turun bersama hujan dan menimpa kehidupan di bumi. Hujan asid ini boleh membunuh tumbuh-tumbuhan dan hidupan air serta menghakis pakaian , kertas dan bahan binaan bangunan. Selain itu , asid tersebut meresap ke dalam tanah dan menyebabkan kualiti tanah kurang dan menjadikan tidak subur. Penyaluran terus sisa kumbahan domestik ke dalam laut atau sungai boleh menyebabkan peningkatan dalam jumlah kandungan bahan organic yang seterusnya menyumbang terhadap peningkatan pertumbuhan bakteria , dimana meninggalkan kesan bau busuk serta perubahan warna. Terdapat banyak kesan yang dihadapi oleh masyarakat dan alam sekitar melalui bahan buangan domestik. Kesan utama ialah mengancam kesihatan manusia iaitu melalui pencemaran toksid yang masuk ke dalam air akan menyebabkan simpton – simpton kebas , sakit kepala , kabur penglihatan dan pertuturan yang tidak betul jika air tersebut digunakan oleh manusia. Jika pencemaran toksid itu terbiar di kawasan pertanian atau tanah ia akan menyebabkan tanah tidak subur dan membunuh binatang dan haiwan yang hidup d i kawasan tersebut. Kesan seterusnya iala h mengancam tumbuhan dan binatang , tumpahan minyak ke dalam laut menyebabkan banyak organism laut di perairan cetak mati. Apabila tumpaham minyak berlaku dengan banyak berhampiran persisiran pantai ia membentuk lapisan minyak yang mengancam kehidupan laut serta burung. Tumpahan minyak ini turut menjejaskan tumbesaran dan kesuburan plankton. Sebagai contoh,kesan daripada buangan domestik ke dalam laut iaitu keracunan raksa yang berlaku di Teluk Minamata,Jepun dimana burung –burubg yang terbang tinggi tiba-tiba menjunam dari angkasa , kucing yang berjalan terhoyang-hayang dengan mulut berbuih serta mati. Contoh lain ialah Kapal Showa Maru yang menumpahkan 7700 tan minyak di Kepulauan Riau dalam tahun 1975 , menjejaskan beratus-ratus hektar tanaman tropika di perairan Indonesia. Walaupun empat tahun berlepas , kesan saki baki minyak masih kelihatan dan telah memusnahkan ekosistem laut di Asia Tenggara yang dikenali sebagai Akuakultur. Amalan pengurusan sisa pepejal termasuk pengitar semula , pembakaran sisa dan pelupusan di tanah isian. Pemilihan kaedah pengurusan sisa pepejal ini dibuat oleh kerajaan dan dipengaruhi oleh faktor-faktor seperti ketersediaan kewangan , keadaan geologi dan ketersediaan tanah dengan kewujudan badan –badan domestik yang menitikberatkan pengitaran semula dan pemerolehan semula. Oleh yang demikian , pengunaan teknologi rawatan terma dalam pelupusan sisa di Malaysia merupakan suatu pilihan yang munasabah , kerana ia selaras dengan SPS memandangkan ia berlandaskan konsep pengitaran semula dan berupaya menangani masalah – masalah alam sekitar yang dikaitkan dengan penggunaan tanah isian. Kaedah loji mesra alam iaitu melupuskan semua sisa yang digunakan secara menyeluruh , tidak menghasilkan furan mahupun dioksin , menghasilkan tenaga dari pada sisa untuk boleh digunakan untuk tujuan lain dan tidak mengeluarkan bau yang tidak menyenangkan. Sisa domestic iaitu sisa daripada aktiviti pembinaan dan sisa makanan yang terhasil semasa proses pembinaan dan operasi akan dikendalikan mengikut cara pengurusan yang efektif dan dilupuskan di tapak pelupusan yang ikthiraf. Sehubung dengan itu, Sisa minyak pelincir dan sisa minyak yang dihasilkan dari kerja –kerja pembaikpulih akan dikendalikan mengikut prosedur yang ditetapkan di dalam Environmental Quality (Scheduled Wastes) Regulations , 2005 dan akan dilupuskan di Kualiti Alam melalui kontraktor yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar.Keadah lain yang dapat megatasi buangan domestic ialah menyediakan tangki takungan bawah tanah yang dirawat. Untuk mengatasi masalah pelepasan air buangan domestik supaya tidak dilepaskan terus ke dalam sistem perparitan maka adalah perlu disediakan tangki takungan bawah tanah dan dirawat menggunakan bioteknologi selaras dengan usaha negara menjadikan Malay sia sebagai pusat bioteknologi rawatan air (Utusan Malaysia, 2006).Malah, pihak kerajaan seharusnya memperuntukkan sejumlah wang supaya sistem perparitan daripada kawasan perumahan terutama kawasan perindustrian dan juga pengusaha kedai makanan perlu dibina saluran paip khas supaya air buangan dapat dikumpulkan di kolam takungan sebelum disalirkan ke dalam sistem
perparitan.Disamping itu, kempen kesedaran melalui iklan televisyan perlu dipaparkan supaya ia dapat mengatasi masalah sikap kebanyakan penduduk yang bersikap 'tidak apa' perlu ditangani. kempen kesedaran melalui Iklan TV mengenai k esan sikap individu yang membuang bahan domestik tanpa memikirkan kesannya. Oleh itu, adalah perlu setiap individu berubah kita seharusnya tidak mementingkan diri sendiri. Kita harus fikirkan keadaan generasi akan datang yang terpaksa menanggung hasil tindakan yang kita buat hari ini. Adalah menjadi harapan agar individu mula mencerminkan diri. Sudah tiba masanya kita kembali siapa kita sebenar yang memerlukan 'soul reawakening'. Alam sekitar adalah satu asset Negara yang bernilai dan peril dipelihara. Sekiranya alam sekitar diurus dengan baik,ianya akan member pulangan dan menana ekonomi Negara. Oleh itu program pemulihan dan pengurusan alam sekitar perlu dijalankan secara berterusan bagi memastikan kesempurnaan ke atas alam sekitar. Pengurusan alam sekitar secara bersepadu yang melibatkan semua lapisan masyarakat adalah satu focus utama kearah pencapaian matlamat tersebut.Hubungkait antara kuantiti ,kualiti dan persekitaran terutama alam sekitar perlu dititikberatkan dan diseimbangkan di dalam proses pengurusan dan pembangunan. Masyarakat harus mengambil berat tentang alam sekitar kerana kesannya akan dihadapi oleh mereka.Manusia tidak harus bersikap sambil lewa dengan keadaaan alam sekitar. Hal ini akan menjejaskan kesihatan manusia serta habitat di dunia akan pupus secara pelahan-lahan. Masyarakat harus bertanggungjawab dan menjaga serta memulihara alam sekitar. Jika pencemaran ini dibiarkan berterusan , bumi akan kehilangan keindahan dan kecantikan semulajadi. Jadi masyarakat dan pihak tertentu harus mengambil langkah untuk mengatasi pencemaran alam sekitar yang menyebabkan pemusnahan flaura dan fauna.
