• Kapitulli I
Financat si fushë studimi studimi
1
Kapitul ullli I-rë - Përmbajtj tja a
• 1. Defi fin nimi i Fi Fin nanc nca ave
7. Që Qëlllimi i Me Mena nax xhim imiit ;
• 2. Ps Pse e i st stud udio iojm jmë ë Financat?
8. R Rol olii i me men naxherit fi fin nanciar në Kor Korpor porat atë. ë.
• 3. Ven Vendi dime mett fin finan anci ciar are e të individeve; • 4. Ven Vendi dime mett fin finan anci ciar are e të firmave; • 5. Format e organizimit organizimit të Biznesit; • 6 Nda Ndarj rja a e pron pronë ësisë dh dhe ee menaxhimit;
2
Çka Çk a stud udiioj ojnë në Fina nanc ncat at? ? •
•
•
Financa është shkenca e menaxhimit menax himit të parave, aftësia e udhëheqjes, administrimit dhe drejtimit të tyre. Financat përfsjhinë tërë procesin që lidhet me m e përdorimin, menaxhimin dhe transferimin e parave nëpërmjet individëve, bizneseve, qeverisë , institucioneve inst itucioneve financiare dhe tregjeve. Pra, Financa është studimi st udimi se si individët, i ndividët, firmat, institucione instituc ionett financiare dhe qeveria shpërndajne burimet e kufizuara k ufizuara financiare me kalimin e kohës në në një botë të pasigurtë .
3
Çka studion Financa? • Në realizimin e vendimeve të tyre, individët ose familjet do të përdorin sistemin financiar. Sistemi financiar mund të përkufizohet si tërësi e tregjeve dhe institucioneve të tjera të përdorura për lidhjen e kontratave financiare dhe këmbimin e mjeteve dhe rrezikut.
4
Teoria Financiare • Teoria financiare përbëhet nga: -
Një sërë konceptesh që na ndihmojnë në jetën e përditshme për të organizuar mendimin tonë rreth asaj se si të alokojmë burimet financiare të kufizuara gjatë një periudhe të kohës,
- Një sërë modelesh kuantitative për të ndihmuar që të vlerësohen alternativat, marrja e vendimeve, dhe zbatimi i tyre.
5
Pse i Studijomë Financat? Nobelisti Zvi Bodi numron pesë arsye kryesore se përse njerëzit duhet t’i studiojnë dhe t’i njohin financat. Ata këtë duhet ta bëjnë me qellim që të dinë: • Për të menaxhuar dhe përdorur si duhet pasurinë e tyre personale; • Për të kuptuar më mire botën e biznesit; • Për të bërë karrierë interesante dhe të dobishme; • Për të marrë vendime publike në pozitat e një përgjëgjësie publike apo si drejtues politik; • Për të zgjeruar mendjen e tyre.
6
Zhvillimi historik i Financave Në pikëpamje historike studimin e shkencës mbi financa mund ta ndajmë përafërsisht në tri periudha: • Periudha e parë - fillon prej shekullit XIII e deri në fillim të shekullit XVIII - Në këtë periudhë, financat janë studiuar në kuadrin e shkencave politike. Autorët e punimeve të hershme mbi shkencën e financave janë :Toma Akvinski 12271274, Francesko Petrarka 1304-1374, Kolber 16191683, Antonio Sera 1580-1645, Tomas Gershemi 7 1519-1579 etj.).
Zhvillimi historik i Financave • Periudha e dytë fillon prej shekullit XVIII e deri në fund të shekullit XIX, d.m.th. prej paraqitjes së fiziokratëve e deri në periudhën e kapitalizmit të zhvilluar. Këtë periudhë të zhvillimit e karakterizon shfaqja e shkollës klasike të ekonomisë politike, me autorët (Smiti, Rikardi dhe Milli etj.) si dhe formimi i bankave bashkëkohore në Angli, Francë, Gjermani etj 8
Zhvillimi historik i Financave • Periudha e tretë fillon që nga fillimi i shekullit XX e deri më sot. Në këtë periudhë krijohet shkenca mbi financat moderne bashkë me paraqitjen e një vargu të tërë autorësh të cilët i japin kontribut të madh studimit dhe zhvillimit të financave moderne. • Sot shumë nga teoricientët dhe shkenctarët janë ekonomist të specializuar në këtë fushë. • Në 15 vitet e fundit çmimi ,,Nobel në ekonomi’’ i është dhënë 4 herë nobelistëve të fushës së Financës . 9
Harry M. Markoeitz (1927~) Shpërblyer me Çmimin Nobel 1990 - Foundations of Portofolio Theory
10
William F. Sharpe (1934~) Shpërblyer
me Çmimin Nobel 1990
- Developing the Capital Asset
Pr icing M odel (CAPM) theory
11
Merton H. Miller (1923~2000) Shpërblyer me Çmimin Nobel në vitin
1990 – The M & M (Modigliani-Miller ) Theorem
12
Robert C. Merton (1944~) Shpërblyer me çmimin Nobel në vitin
1997 – The pri cing of options and other derivatives
13
Merton H. Miller (1923~2000) Shpërblyer
me çmimin Nobel në vitin
1997 – The pricing of options and other derivatives
14
Lidhjet e financës me shkencat e tjera • Financa është e lidhur veçanërisht me ekonominë dhe kontabilitetin. • Drejtuesit financiar duhet të jenë të aftë të përdorin teoritë ekonomike si udhëzues për veprime efikase të biznesit. • Njohuritë bazë të ekonomiksit si: ligjin e ofertës dhe kërkesës, strategjitë e maksimizimit të fitimit dhe teorinë e çmimeve, janë të domosdoshme për të kuptuar ambientin financiar dhe teknikat e marrjes së vendimeve.
15
Lidhjet e financës me shkencat e tjera Si rezultat i avancimit të drejtimit financave gjatë shekullit XX janë kristalizuar disa ndryshime në mes të kontabilitetit dhe financa. 1. Metoda e përcaktimit të fondeve 2. Marrja e vendimeve
16
Vendimet Financiare të familjeve
• Vendimet për konsum dhe kursim; • Vendimet Investive; • Vendimet Financiare; • Vendimet për Menaxhimin e rrezikut;
17
Vendimet financiare të firmave • Planifikimi strategjik - Me çfarë biznesi firma dëshiron që të merret; • Vendimet per Buxhetimin e kapitalit; - Identifikimi i ideve për projekte të reja investive; - Vlerësimi i projekteve dhe vendosja se cilin nga ata të përzgjedhin; - Zbatimin e tyre si dhe një plan për blerjen e pasurive dhe për trajnimin e personelit. 18
Vendimet financiare të firmave
Vendimet Financiare ( Struktura e kapitalit )
- Një plan financimi të realizueshëm; - Vendimet se deri sa borxh dhe kapital firma duhet të ketë; - Gamë të gjerë të instrumenteve financiare . Mbajtësit e aksioneve të zakonshme: Struktura kapitale e korporatës përcakton se kush sa merrë nga aksionet e flukseve të mjeteve monetare dhe pjesërisht përcakton se kush e kontrollon kompaninë. Zakonisht këtë të drejtë të kontrollit e kanë aksionarët sipas pjesëmarrjes së aksioneve dhe nëpërmjet të drejtës së tyre në zgjedhjen e bordit të drejtorëve Mbajtësit e aksioneve prioritare zakonisht fitojnë kontroll nëse dividendët e preferuar nuk janë paguar; Mbajtësit e obligacioneve kufizojnë vendime që mund të ndikojnë negativisht në vlerat e obligacioneve. 19
Vendimet financiare të firmave • Kapitali punues Kapitali punues është jashtëzakonisht shumë i rëndësishëm për suksesin e një biznesi. Firmat që nuk i kushtojnë vëmendje të mjaftueshme menaxhimit të kapitalit të punës vijnë deri tek:
investimet e tepërta në inventar,
paaftësia për të mbledhur llogaritë e arkëtueshme;
shlyerja e llogarive per t’u paguar dhe
përdorimi i tepruar i financimit afatshkurtër. Të gjithë këta mund të shkatërrojnë me shpejtësi një firmë që më parë kishte të ardhura dhe dukej fitimprurëse; 20
Format e organizimit të Biznesit • Pronësi e vetme – një firmë zotërohet nga një individ ose familje; – mjetet dhe obligimet janë mjetet personale dhe detyrimet e pronarit; – përgjegjësi të pakufizuar per borxhin dhe obligimet tjera të firmës; – Forma e organizimit më pak e rregulluar; – kosto të ulët administrative; – jeta e biznesit është e kufizuar me jetëgjatësinë e pronarit; – Mundësi të kufizura në rritjen e kapitalit dhe investime. 21
Format e organizimit të Biznesit • Bashkëpronesia (ortakëria) – Një firmë me dy ose me shumë pronarë që bëjnë biznes së bashku për të fituar. Një marrëveshje partneriteti zakonisht përcakton se si vendimet, fitimet dhe humbjet janë ndarë; - Forma e lehtë dhe më e lire e organizimit .
Partner i Përgjithshëm - ështe pronari (partneri) i cili mban përgjegjësi të pakufizuar dhe është aktiv në menaxhimin e firmës.
Partner i Kufizuar - Përgjegjësia e kufizuar do të thotë se ortakët e kufizuar nuk janë përgjegjës për borxhet e biznesit përtej sasisë që kanë investuar. 22
Format e organizimit të Biznesit
Korporatë
– Korporata është një krijesë artificiale me anë të ligjit e dallueshme nga pronësia e saj; – Forma më komplekse dhe me e shtrenjta e organizimit; – Korporata mund të zotëroj pronë, të huazojë dhe të hyjë në kontrata ligjore; – Korporata mund të padisë dhe të jetë e paditur; – Aksionarët zgjedhin bordin e drejtorëve , e pastaj ata i emërojnë menaxherët ; – Përparësi e korporatës është se nuk shpërbëhet korporata edhe kur aksionet janë transferuar; – Përparësi e korporatës është se kanë përgjegjësi të kufizuar; – Disavantazhi i korporatës është se paguan taksat e korporatave, duke rezultuar në tatimin e dyfishtë për pronarin; – Kosto e organizmit të biznesit është shumë më e lartë se në format e tjera; 23
Ndarja e pronësisë dhe menaxhimit Pronarët e një firme delegojnë përgjegjësinë për drejtimin e biznesit te menaxherët profesionistë, të cilët nuk mund apo nuk janë zotërues të ndonjë aksioni. Ka disa arsye pse pronarët e firmës ia kalojnë drejtimin e biznesit te menaxherët dhe atë si: – Pronari nuk duhet të ketë talentin e një menaxheri edhe të ketë burime financiare; – Nevoja që të grumbulloj burime për të arritur një shkallë efikase të prodhimit kërkon nje strutkurë me shumë pronarë; – Nevoja që pronarët të diversifikojnë rrezikun e tyre në një mjedis të pasigurt ekonomik. – struktura e ndarë lejon për të kursyer në koston e mbledhjes së informacionit. – "Kurbë të mësuarit" ose efekti i 24 "vijimësisë" favorizon
Ndarja e pronësisë dhe menaxhimit • Forma e korporatave është veçanërisht e përshtatshme edhe për ndarjen e pronarëve dhe menaxherëve, për shkak se ajo lejon ndryshime relativisht të shpeshta nga pronarët me transferimin e aksioneve pa ndikuar në operacionet e firmës.
25
Pronësia dhe Menaxhmenti • Struktura e ndarë krijon potencialin për një konflikt interesi mes pronarëve dhe menaxherëve; • Ky konflikt ka lindur- shkaktuar dukurinë që në botën e biznesit quhet problemi i agjensisë ; konflikti pronar – menaxher • Një problem i agjensisë ekziston atëherë kur menaxherët vënë qëllimet dhe objektivat e tyre personale mbi ato të firmës. • Forca e tregut dhe shpenzimet e menaxhimit janë faktorë , për të minimizuar konfliktin pronar26 drejtues (menaxher)
Pronësia dhe Menaxhmenti • Forca e tregut
Pronarët përdorin votën e tyre për përmirësimin e menaxhimit duke zëvëndësuar menaxherët kryesor; Marrja në kujdestari ose shkrirja (takeover);
• Shpenzimet e menaxhimit
shpenzimet e kontrollit – revizionit;
shpenzimet kontraktore;
shpenzimet strukturore.
27
Qëllimi i Menaxhimit – Zotimi kryesor i menaxherëve është të marrin vendime që janë në interesin e aksionarëve . – Qëllimi i menaxherit financiar është që të maximizimizojë pasurinë e pronarëve të firmës; – Në praktikë menaxherët janë të interesuar e të lidhur edhe me interesin e pasurisë së tyre, me sigurimin e jetës dhe me përfitimet e tjera si antarë të shoqërive të ndryshme. – Ky fakt i bënë drejtuesit financiar më pak të interesuar të marrin përsipër risk të lartë, pasi humbasin reputacionin dhe vendin e punës.
28
Organzimi i përgjithshem i një Korporate Bordi i Drejtoreve
Presidenti
Zv. Presidenti i Prodhimit
Drejtuesi i Arkes
Zv. Presidenti i Financave
Planifikim Financiar
29
Zv. Presidenti i Marketingut
Kontrollori
Kush është Manexhari Financiar ?
Menaxheri Financiar (CFO)
Arkëtarit:
Kontabilitetit :
• Pergatitjen e Raporteve finaciar • Menaxhimin e parasë • Kontabilitetin • Sigurimi i Kapitalit • Tatimet Korrospodencën me Bankat
Roli i Menaxherit Financiar •(1)
Operacionet e Firmes
Tregjet Menaxheri
Financiar
Financiar Mjetet Materiale
Mjetet Financiare
1) F i r ma emeton l etr a me vler ë nëTr egjet fi nanciar e ( Vendi m fi nanciar )
Roli i Menaxherit Financiar (2)
(1)
Operacionet e Firmes
Tregjet Menaxheri
Financiar
Financiar Mjetet Materiale
Mjetet Financiare
1) F i r ma emeton l etr a me vler ë nëTr egjet fi nanciar e ( Vendi m fi nanciar ); 2) F i r ma I nveston në mjete mater i ale (Buxheti mi i kapi talit) .
Roli i Menaxherit Financiar (2)
(1)
Operacionet e
Tregjet
Firmes
Menaxheri
Financiar
Financiar Mjetet Materiale
(3)
Mjetet Financiare
1) F i r ma emeton l etr a me vler ë nëTr egjet fi nanciare ( vendi m fi nanciar ); 2) F i r ma I nveston në mj ete mater i ale (buxhetimi i kapi tali t); 3) F i r ma pr odhon dhe r eal i zon të hyr a.
Roli i Menaxherit Financiar (2)
(1)
Operacionet e
Tregjet
Firmes
Menaxheri Financiar
Mjetet
Financiar (4a)
Materiale
(3)
Mjetet Financiare
1) F i r ma emeton l etr a me vler ë nëTr egjet fi nanci are ( vendi m fi nanciar ); 2) F i r ma I nveston në mj ete mater i ale (buxhetimi i kapi tali t ); 3) F i r ma pr odhon dhe r eal i zon të hyr a ; 4) Par atë Ri-i nvestohen ne mj ete xh i r uese dhe mater i ale
Roli i Menaxherit Financiar (2)
(1)
Operacionet e
Tregjet
Firmes
Menaxheri Financiar
Mjetet
Financiar (4a)
Materiale
(3)
Mjetet Financiare
(4b)
1) F i r ma emeton l etr a me vler ë nëTr egjet fi nanci are ( vendi m fi nanciar ); 2) F i r ma I nveston në mj ete mater i ale (buxhetimi i kapi tali t ); 3) F i r ma pr odhon dhe r eal i zon të hyr a; 4) Par atë Ri-i nvestohen ne mj ete xh i r uese dhe mater i ale; 5) Par atë që i pagu hen i nvesti tor ë venë for më di vi dendi dh e i nteresash.
